Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/desca_princ_099_la_1905.xml @ 6:22d6a63640c6
moved texts from SVN https://it-dev.mpiwg-berlin.mpg.de/svn/mpdl-project-content/trunk/texts/eXist/
author | casties |
---|---|
date | Fri, 07 Dec 2012 17:05:22 +0100 |
parents | |
children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0"?> <!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd"> <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"> <info> <author>Descartes, René</author> <title>Principia philosophiae</title> <date>1905</date> <place>Paris</place> <translator></translator> <lang>la</lang> <cvs_file>desca_princ_099_la_1905.xml</cvs_file> <locator>099.xml</locator> </info> <text> <front> </front> <body> <chap> <pb pagenum="0"/> <p type="head"> <s>RENATI</s></p> <p type="head"> <s>DES-CARTES</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIA</s></p> <p type="head"> <s>PHILOSOPHIAE: </s></p> <p type="head"> <s>AMSTELODAMI, <lb/>_______________ </s></p> <p type="head"> <s>APUD LUDOVICUM ELZEVIRIUM</s></p> <p type="head"> <s>ANNO CIO IOC XLIV</s></p> <p type="head"> <s>Cum Privilegii</s></p> <pb pagenum="1"/> <p type="head"> <s>SERENISSIMAE PRINCIPI</s></p> <p type="head"> <s>ELISABETHAE, </s></p> <p type="head"> <s></s></p> <p type="head"> <s>FREDERICI BOHEMIAE REGIS, </s></p> <p type="head"> <s>COMITIS PALATINI ET ELECTORIS SACRI ROMANI IMPERII, </s></p> <p type="head"> <s> <arrow.to.target n="marg1"></arrow.to.target>FILIAE NATU MAXIMAE.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>Seréni&longs;&longs;ima Princepsa, <lb/>Maximum fructum percepi &longs;criptorum, quae antehac <lb/>in lucem edidi, quòd ea perlegere dignata &longs;is, quòdque, <lb/>eorum occa&longs;ione in notitiam tuam admi&longs;&longs;us, tales do­<lb/> <arrow.to.target n="marg2"></arrow.to.target>tes tuas e&longs;&longs;e cognoverim, ut ¬è re gentis humanae e&longs;&longs;e <lb/>putem, eas &longs;eculis in exemplum proponi. Non deceret <lb/>me vel adulari, vel aliquid non &longs;atis per&longs;pectum affir­<lb/>mare, prae&longs;ertim hoc in loco, in quo veritatis funda­<lb/>menta jacere conaturus &longs;um; & &longs;cio non affectatum ac <lb/> <arrow.to.target n="marg3"></arrow.to.target>&longs;implex Philo&longs;ophi judicium genero&longs;ae mode&longs;tiae tuae <lb/>gratius fore, quàm magis exornatas blandiorum ho­<lb/>minum laudationes. Quapropter ea tantùm &longs;cribam, <pb pagenum="2"/>quae vera e&longs;&longs;e ratione vel experientia cogno&longs;co, & <lb/>hîc in exordio eodem modo ac in toto reliquo libro <lb/>philo&longs;ophabor. <lb/>Magnum e&longs;t di&longs;crimen inter veras & apparentes <lb/>virtutes; nec non etiam ex veris, inter illas quae ab <arrow.to.target n="marg4"></arrow.to.target><lb/>accuratâ rerum cognitione deveniunt, & illas quae <lb/>cum aliquâ ignoratione conjunctae &longs;unt. Per appa­<lb/>rentes, intelligo vitia quaedam non valde frequentia, <lb/>vitiis aliis notioribus oppo&longs;ita; quae quoniam ab iis <lb/>magis di&longs;tant quàm intermediae virtutes, idcirco magis <arrow.to.target n="marg5"></arrow.to.target><lb/>&longs;olent celebrari. Sic quia plures inveniuntur qui peri­<lb/>cula timidè refugiunt, quàm qui &longs;e incon&longs;ideratè in <lb/>ip&longs;a conjiciant, vitio timiditatis temeritas tanquam <lb/>virtus opponitur, & magis quàm vera fortitudo vulgo <lb/>ae&longs;timatur; &longs;ic &longs;aepe prodigi pluris fiunt quàm libera­<lb/>les; <arrow.to.target n="marg6"></arrow.to.target> &longs;icque nulli facilius ad magnam pietatis &longs;amam <lb/>perveniunt, quàm &longs;uper&longs;titiosi vel hypocritae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg3"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg4"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg5"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg6"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Inter veras autem virtutes , multae non à &longs;olâ recti <lb/>cognitione, &longs;ed etiam ab errore aliquo na&longs;cuntur: &longs;ic <lb/>&longs;aepe à&longs;implicitate bonitas, à metu pietas, à de&longs;pera­<lb/> <arrow.to.target n="marg7"></arrow.to.target><lb/>tione fortitudo exsurgit. Atque hae ab invicem diver&longs;ae <lb/>&longs;unt, ut etiam diver&longs;is nominibus de&longs;ignantur; &longs;ed illae <lb/>purae & &longs;incerae, quae ex &longs;olâ | recti cognitione pro­<lb/>&longs;luunt, unam & eandem omnes habent naturam, & &longs;ub <lb/>uno &longs;apientiae nomine continentur. Qui&longs;quis enim fir­<lb/>mam <arrow.to.target n="marg8"></arrow.to.target> & efficacem habet voluntatem recte &longs;emper utendi <lb/>&longs;uâ ratione, quantum in &longs;e e&longs;t, idque omne quod opti­<lb/>mum e&longs;&longs;e cogno&longs;cit ex&longs;equendi, revera &longs;apiens e&longs;t, <pb pagenum="2"/> <pb pagenum="3"/>quantum ex naturâ &longs;uâ e&longs;&longs;e pote&longs;t; & per hoc unum, <lb/>ju&longs;titiam, fortitudinem, temperantiam, reliqua&longs;que <lb/>omnes virtutes habet, &longs;ed ita inter &longs;e conjunctas, ut <lb/>nullae &longs;upra caeteras emineant; & idcirco, quamvis <lb/>multo &longs;int prae&longs;tantiores iis quae aliquâ vitiorum <lb/>mi&longs;turâ di&longs;tinctae &longs;unt, quia tamen multitudini minùs <lb/>&longs;unt notae, non tantis laudibus &longs;olent extolli. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg7"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg8"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> Praeterea, cùm duo ad &longs;apientiam ita de&longs;criptam <lb/>requirantur, perceptio &longs;cilicet intellectûs & propen&longs;io <lb/> <arrow.to.target n="marg9"></arrow.to.target> voluntatis : ejus quidem quod à voluntate dependet <lb/>nemo non e&longs;t capax, &longs;ed quidam aliis multò per&longs;pi­<lb/>caciorem habent intellectum. Et quamvis &longs;ufficere <lb/>debeat iis qui &longs;unt naturâ tardiu&longs;culi, quòd, et&longs;i <lb/>multa ignorent, modò tamen fir|mam & con&longs;lantem <lb/> <arrow.to.target n="marg10"></arrow.to.target> retineant voluntatem nihil omittendi, quo ad recti <lb/>cognitionem perveniant, atque id omne quod rectum <lb/>judicabunt ex&longs;equendi, pro modulo &longs;uo &longs;apientes & <lb/>hoc nomine Deo grati&longs;&longs;imi e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int: multò tamen <lb/>prae&longs;tantiores illi &longs;unt, in quibus, cum firmi&longs;&longs;imâ recte <lb/> <arrow.to.target n="marg11"></arrow.to.target> agendi voluntate, per&longs;picaci&longs;&longs;imum ingenium & &longs;um­<lb/>ma veritatis cogno&longs;cendae cura reperitur. <lb/>Summam autem e&longs;&longs;e in Cel&longs;itudine tuâ i&longs;tam curam, <lb/>ex eo per&longs;picuum e&longs;t, quòd nec aulae avocamenta, nec <lb/>con&longs;ueta educatio quae puellas ad ignorantiam dam­<lb/>nare &longs;olet, impedire potuerint, quominus omnes bonas <lb/>artes & &longs;cientias inve&longs;tigaris. Deinde &longs;umma etiam & <lb/>incomparabilis ingenii tui per&longs;picacitas ex eo apparet, <lb/>quòd omnia i&longs;tarum &longs;cientiarum arcana peniti&longs;&longs;imè <lb/>in&longs;pexeris, ac brevi&longs;&longs;imo tempore accuratècognoveris. <lb/> <arrow.to.target n="marg12"></arrow.to.target> Maju&longs;que adhuc eju&longs;dem rei habeo argumentum mihi <lb/>peculiare, quòd te unam hactenus invenerim , quae </s></p> <pb pagenum="4"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg9"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg10"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg11"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg12"></margin.target>30</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIORUM</s></p> <p type="head"> <s>PHILOSOPHIAE</s></p> <p type="head"> <s>PARS PRIMA: </s></p> <p type="head"> <s>De principiis cognitionis humanae. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg13"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg14"></arrow.to.target>Quoniam infantes nati &longs;umus, & varia de rebus <lb/>&longs;en&longs;ibilibus judicia priùs tulimus, quàm integrum <lb/>nostrae rationis u&longs;um haberemus, multis praejudiciis à <lb/>veri cognitione avertimus; quibus non aliter videmur <lb/>po&longs;&longs;e liberari, quàm &longs;i &longs;emel in vitâ de iis omnibus <lb/> <arrow.to.target n="marg15"></arrow.to.target>&longs;tudeamus dubitare, in quibus vel minimam invertitu­<lb/>dinis &longs;u&longs;picionem reperiemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg13"></margin.target>I. <lb/>Veritatem inquirenti, <lb/>&longs;emel in vitâ de om­<lb/>nibus, quantum fieri <lb/>potest, e&longs;&longs;e dubitan­<lb/>dum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg14"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg15"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg16"></arrow.to.target><lb/>Quin & illa etiam, de quibus dubitabimus, utile erit <lb/>habere pro fal&longs;is, ut tantòclariùs, quidnam certiffi­<lb/>mum & cognitu facillimum &longs;it, inveniamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg16"></margin.target>II. <lb/>Dubia etiam pro fal&longs;is <lb/>habenda. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg17"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg18"></arrow.to.target>Sed haec interim dubitatio ad &longs;olam contemplatio­<lb/>nem veritatis e&longs;t re&longs;tringenda. Nam Quantùm ad u&longs;um <lb/>vitae, quia per&longs;aepe rerum agendarum occa&longs;io praete­<lb/>riret, antequam nos duiis no&longs;tris ex&longs;olvere po&longs;&longs;emus, <lb/>non rarò quod tantùm e&longs;t veri&longs;imile cogimur amplecti; <lb/> <arrow.to.target n="marg19"></arrow.to.target>vel etiam interdum, et&longs;i è duobus unum altero verifi­<lb/>milius non appareat, alterutrum tamen eligere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg17"></margin.target>III. <lb/>Hanc interim dubita­<lb/>tionem ad u&longs;um vitae <lb/>non e&longs;&longs;e referendam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg18"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg19"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg20"></arrow.to.target><lb/>Nunc itaque, cùm tantùm veritati quaerendae incum­<lb/>bamus, dubitabimus inprimis, an ullae res &longs;en&longs;ibiles <pb pagenum="4"/>tractatus antehac à me vulgatos perfectè omnes intel­<lb/>ligas. Ob&longs;curi&longs;&longs;imi enim pleri&longs;que aliis, etiam maximè <lb/>ingeniosis & doctis, e&longs;&longs;e videntur; & ferè omnibus u&longs;u <lb/>venit ut, &longs;i ver&longs;ati &longs;int in Metaphy&longs;icis, à Geometricis <lb/>abhorreant; &longs;i verò Geometriam excoluerint, quae de <arrow.to.target n="marg21"></arrow.to.target><lb/>primâ Philo&longs;ophiâ &longs;crip&longs;i non capiant : &longs;olum agno&longs;co <lb/>ingenium tuum, cui omnia aequè per&longs;picua &longs;unt, & <lb/>quod merito idcirco incomparabile appello. Cùmque <lb/>con&longs;idero tam variam & perfectam rerum omnium co­<lb/>gnitionem non e&longs;&longs;e in aliquo Gymno&longs;ophi&longs;tâ jam &longs;ene, <arrow.to.target n="marg22"></arrow.to.target><lb/>qui multos annos ad contemplandum habuerit, &longs;ed in <lb/>Principe puellâ, quae forma & aetate non cae&longs;iam Miner­<lb/>vam, aut aliquam ex Mu&longs;is, &longs;ed potiùs Charitem re­<lb/>&longs;ert, non po&longs;&longs;um in &longs;ummam admirationem non rapi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg20"></margin.target>IV. <lb/>Cur po&longs;&longs;imus dubitare <lb/>de rebus &longs;en&longs;ibilibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg21"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg22"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>Denique non tantùm ex parte cognitionis, &longs;ed etiam <arrow.to.target n="marg23"></arrow.to.target><lb/>ex parte voluntatis, nihil ad ab&longs;olutam & &longs;ublimem <lb/>&longs;apientiam requiri, quod non in moribus tuis eluceat, <lb/>animadverto. Apparet enim in illis eximia quaedam <lb/>cum maje&longs;tate benignitas & man&longs;uetudo, perpetuis <lb/>fortunae injuriis | lace&longs;&longs;ita, &longs;ed nunquam efferata nec <arrow.to.target n="marg24"></arrow.to.target><lb/>fracta. Haecque ita me &longs;ibi devinxit, ut non modò Phi­<lb/>lo&longs;ophiam hanc meam Sapientiae, quam in Te &longs;u&longs;pi­<lb/>cio, dicandam & con&longs;ecrandam putem (quia nempe <lb/>ip&longs;a nihil aliud e&longs;t quam &longs;tudium &longs;apientiae), &longs;ed etiam <lb/>non magis Philo&longs;ophus audire velim, quàm <lb/> <arrow.to.target n="marg25"></arrow.to.target><lb/>Sereni&longs;&longs;imae Cel&longs;itudinis tuae <lb/>Devoti&longs;&longs;imus cultor <lb/>DES-CARTES. <pb pagenum="6"/>aut imaginabiles exi&longs;tant : primo, quiò deprehendimus <lb/>interdum &longs;en&longs;us errare, ac prudentiae e&longs;t, nunquam <lb/>nimis &longs;idere iis,qui nos vel &longs;emel deceperunt; deinde, <lb/>quia quotidie in &longs;omnis innumera videmur &longs;entire <lb/>aut imaginari, quae nu&longs;quam &longs;unt; nulla | que &longs;ic <arrow.to.target n="marg26"></arrow.to.target> dubi­<lb/>tanti &longs;igna apparent, quibus &longs;omnum à vigiliâ certò <lb/>digno&longs;cat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg23"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg24"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg25"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg26"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg27"></arrow.to.target><lb/>Dubitabimus etiam de reliquis, quae antea pro ma­<lb/>ximècertis habuimus; etiam de Mathematicis demon­<lb/>&longs;trationibus, etiam de iis principiis, quae hactenus <arrow.to.target n="marg28"></arrow.to.target><lb/>putavimus e&longs;&longs;e per &longs;e nota : tum quia vidimus ali­<lb/>quando nonnullos erra&longs;&longs;e in talibus, & quaedam pro <lb/>certi&longs;&longs;imis ac per &longs;e notis admi&longs;i&longs;&longs;e, quae nobis fal&longs;a <lb/>videbantur; tum maximè, quia audivimus e&longs;&longs;e Deum, <lb/>qui pote&longs;t omnia, & à quo &longs;umus creati. <arrow.to.target n="marg29"></arrow.to.target> Ignoramus­<lb/>enim, an fortènos tales creare voluerit, ut &longs;emper fal­<lb/>lamur, etiam in iis quae nobis quàm noti&longs;&longs;ima appa­<lb/>rent; quia non minùs hoc videtur fieri potui&longs;&longs;e, quàm <lb/>ut interdum fallamur, quod contingere antè adverti­<lb/>mus. Atque &longs;i non à Deo potenti&longs;&longs;imo, &longs;ed vel à nobis <arrow.to.target n="marg30"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;is, vel à quovis alio, nos e&longs;&longs;e fingamus : quò mi­<lb/>nùs potentem originis no&longs;trae authorem affignabimus, <lb/>tantò magis erit credibile, nos tam imper&longs;ectos e&longs;&longs;e, <lb/>ut &longs;emper fallamur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg27"></margin.target>V. <lb/>Cur etiam de Mathe­<lb/>maticis demonstra­<lb/>tionibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg28"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg29"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg30"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg31"></arrow.to.target><lb/>Sed interim, à quocunque tandem &longs;imus, & quan­<lb/>tumvis <arrow.to.target n="marg32"></arrow.to.target> ille &longs;it potens, quantumvis fallax, hanc nihilo­<lb/>minus in nobis libertatem e&longs;&longs;e experimur, ut &longs;emper <lb/>ab iis credendis, quae non planècerta funt & explo­<lb/>rata, po&longs;&longs;imus ab&longs;tinere; atque ita cavere, ne unquam <lb/>erremus. <arrow.to.target n="marg33"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg31"></margin.target>VI. <lb/>Nos habere liberum <lb/>arbitrium, ad cohi­<lb/>bendum a&longs;&longs;en&longs;um in <lb/>dubiis, &longs;icque ad er­<lb/>rorem vitandum</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg32"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg33"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg34"></arrow.to.target><lb/>Sic autern rejicientes illa omnia, de quibus aliquo <pb pagenum="7"/> <arrow.to.target n="marg35"></arrow.to.target><lb/>modo po&longs;&longs;umus dubitare, ac etiam fal&longs;a e&longs;&longs;e fingentes, <lb/>facilèquidem &longs;upponimus nullum e&longs;&longs;e Deum, nullum <lb/>coelum , nulla corpora; no&longs;que etiam ip&longs;os non habere <lb/>manus, nec pedes, ned denique ullum corpus ; non <lb/> <arrow.to.target n="marg36"></arrow.to.target> autem ideò nos, qui talia cogitamus, nihil e&longs;&longs;e: repu­<lb/>gnat enim ut putemus id quod cogitat, eo ip&longs;o tem­<lb/>pore quo cogitat non exi&longs;tere. Ac proinde haec co­<lb/>gnitio, <emph type="italics"/> ego <lb/>cogito, ergo &longs;um<emph.end type="italics"/>, e&longs;t omnium | prima & <lb/>certi&longs;&longs;ima <lb/>, quae cuilibet ordine philo&longs;ophanti occurrat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg34"></margin.target>VII. <lb/>Non po&longs;&longs;e à nobis du-</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg35"></margin.target>bitari, quin exi&longs;ta­<lb/>mus dum dubitamus; <lb/>atque hoc e&longs;&longs;e pri­<lb/>mum, quod ordine <lb/>philosophando cogno­<lb/>&longs;cimus.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg36"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg37"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg38"></arrow.to.target> Haecque optima via e&longs;t ad mentis naturam, eju&longs;que <lb/>à corpore <lb/>di&longs;tinctionem, agno&longs;cendam. Examinantes <lb/>enim quinam &longs;imus nos, qui omnia quae à nobis di­<lb/>ver&longs;a &longs;unt &longs;upponimus fal&longs;a e&longs;&longs;e, per&longs;picuè videmus, <lb/>nullam exten&longs;ionem, nec figuram, nec motum loca­<lb/> <arrow.to.target n="marg39"></arrow.to.target> lem, nec quid &longs;imile, quod corpori &longs;it tribuendum, ad <lb/>naturam no&longs;tram pertinere, &longs;ed cogitationem &longs;olam, <lb/>quae proinde priùs & certiùs quàm ulla res corporea <lb/>cogno&longs;citur; hanc enim jam percepimus, de aliis au­<lb/>tem adhuc dubitamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg37"></margin.target>VIII. <lb/>Di&longs;tinctionem interani­<lb/>mam & corpus, &longs;ive <lb/>interrem cogitantem <lb/>&scorpoream, hinc <lb/>agno&longs;sei.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg38"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg39"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg40"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg41"></arrow.to.target> Cogitationis nomine, intelligo illa omnia, quae nobis <lb/>con&longs;ciis in nobis fiunt, quatenùs eorum in nobis con­<lb/>&longs;cientia e&longs;t. Atque ita non modò intelligere, velle, ima­<lb/>ginari, &longs;ed etiam &longs;entire, idem e&longs;t hîc quod cogitare. <lb/>Nam &longs;i dicam, ego video, vel ego ambulo, ergo &longs;um; <lb/> <arrow.to.target n="marg42"></arrow.to.target> & hoc intelligam de vi&longs;ione, aut ambulatione, quae <lb/>corpore peragitur, conclu&longs;io non e&longs;t ab&longs;olutè certa; <lb/>quia, ut &longs;aepe &longs;it in &longs;omnis, po&longs;&longs;um putare me videre, <lb/>vel ambulare, quamvis oculos non aperiam, & loco <lb/>non movear, atque etiam fortè, quamvis nullum ha­<lb/> <arrow.to.target n="marg43"></arrow.to.target>beam corpus. Sed &longs;i intelligam de ip&longs;o &longs;en&longs;u &longs;ive con­<lb/>&longs;cientiâ videndi aut ambulandi, quia tunc refertur ad <pb pagenum="8"/>mentem, quae &longs;ola &longs;entit &longs;ive cogitat &longs;e videre aut am­<lb/>bulare, e&longs;t planè certa. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg40"></margin.target>IX. <lb/>Quid &longs;it cogitatio</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg41"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg42"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg43"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg44"></arrow.to.target><lb/>Non hîc explico alia multa nomina, quibus jam u&longs;us <lb/>&longs;um, vel utar in &longs;equentibus, quia per &longs;e &longs;atis nota <lb/>mihi videntur. Et &longs;aepe adverti Philo&longs;ophos in hoc <arrow.to.target n="marg45"></arrow.to.target> er­<lb/>rare, quòd ea, quae &longs;implici&longs;&longs;ima erant ac per &longs;e nota, <lb/>Logicis definitionibus explicare conarentur; ita enim <lb/>ip&longs;a ob&longs;curiora reddebant. Atque ubi dixi hanc pro­<lb/>po&longs;itionem, <emph type="italics"/> ego cogito, ergo |&longs;um, e&longs;&longs;e<emph.end type="italics"/> omnium primam <lb/>&scerti&longs;&longs;imam, quae cuilibet ordine philo&longs;ophanti <arrow.to.target n="marg46"></arrow.to.target> oc­<lb/>currat, non ideò negavi quin ante ip&longs;am &longs;cire opor­<lb/>teat, <emph type="italics"/> quid &longs;it cogitatio, quid exi&longs;tentia, quid certitudo; <lb/>item, quòd &longs;ieri non po&longs;&longs;it, ut id quod cogitet non exi&longs;tat<emph.end type="italics"/>; <lb/>&stalia; &longs;ed quia hae &longs;unt &longs;implici&longs;&longs;imae notiones & <lb/>quae &longs;olae nullius rei exi&longs;tentis notitiam praebent, <arrow.to.target n="marg47"></arrow.to.target> id­<lb/>circo non cen&longs;ui e&longs;&longs;e numerandas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg44"></margin.target>X. <lb/>Quae &longs;implici&longs;&longs;ima &longs;unt <lb/>&sper &longs; nota, defini­<lb/>tionibus Logicis ob­<lb/>&longs;curiora reddi; & <lb/>talia inter cognitio­<lb/>nes &longs;tudio acqui&longs;itas <lb/>non e&longs;&longs;e numeranda.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg45"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg46"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg47"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg48"></arrow.to.target><lb/>Jam verò ut &longs;ciatur, mentem no&longs;tram non modò <lb/>prius & certiùs, &longs;ed etiam evidentiùs quàm corpus co­<lb/>gno&longs;ci, notandum e&longs;t, lumine naturali e&longs;&longs;e noti&longs;&longs;imum, <lb/>nihili nullas e&longs;&longs;e affectiones &longs;ive qualitates; atque ideò <arrow.to.target n="marg49"></arrow.to.target><lb/>ubicunque aliquas deprehendimus, ibi rem &longs;ive &longs;ub­<lb/>&longs;tantiam, cujus illae &longs;int, nece&longs;&longs;ariò inveniri ; & quò <lb/>plures in eâdem re &longs;ive &longs;ub&longs;tantiâ deprehendimus, <lb/>tantò clariùs nos illam cogno&longs;cere. Plura verò in <lb/>mente no&longs;trâ, quàm in ullâ aliâ re à nobis deprehendi, <arrow.to.target n="marg50"></arrow.to.target><lb/>ex hoc manife&longs;tum e&longs;t, quòd nihil planè efficiat, ut ali­<lb/>quid aliud cogno&longs;camus, quin idem etiam multò cer­<lb/>tius in mentis no&longs;trae cognitionem nos adducat. Ut &longs;i <lb/>terram judico exi&longs;tere, ex eo quòd illam tangam vel <lb/>videam, certèex hoc ip&longs;o adhuc magis mihi <arrow.to.target n="marg51"></arrow.to.target> judican­<lb/>dum e&longs;t mentem meam exi&longs;tere : fieri enim for&longs;an <pb pagenum="9"/>pote&longs;t, ut judicem nie terram tangere, quamvis terra <lb/>nulla exi&longs;tat; non autem, ut id judicem, & mea mens <lb/>quae id judicat nihil &longs;it; atque ita de caeteris. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg48"></margin.target>XI. <lb/>Quomodo mens no&longs;tra <lb/>notior &longs;it quàm cor­<lb/>pus.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg49"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg50"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg51"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg52"></arrow.to.target><lb/>Nec aliam ob cau&longs;am aliter vi&longs;um e&longs;t iis, qui non <lb/> <arrow.to.target n="marg53"></arrow.to.target>ordine philo&longs;ophati &longs;unt, quàm quia mentem à corpore <lb/>nunquam &longs;atis accuratè di&longs;tinxerunt. Et quamvis &longs;ibi <lb/>certius e&longs;&longs;e putârint, &longs;e ip&longs;os exi&longs;tere, quàm quidquam <lb/>aliud, non tamen adverterunt, per &longs;e ip&longs;os, mentes <lb/>&longs;olas hoc in loco fui&longs;&longs;e intelligendas; &longs;ed contrà po­<lb/> <arrow.to.target n="marg54"></arrow.to.target>tiùs intellexerunt &longs;ola | &longs;ua corpora, quae oculis vide­<lb/>bant, & manibus palpabant, quibu&longs;que vim &longs;entiendi <lb/>perperam tribuebant; hocque ip&longs;os à mentis naturâ <lb/>percipiendâ avocavit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg52"></margin.target>XII. <lb/>Cur non omnibus aequè <lb/>innote&longs;cat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg53"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg54"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg55"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem mens, quae &longs;e ip&longs;am novit, & de aliis <lb/> <arrow.to.target n="marg56"></arrow.to.target> omnibus rebus adhuc dubitat, undiquaque circum&longs;pi­<lb/>cit, ut cognitionem &longs;uam ulteriùs extendat : primò <lb/>quidem invenit apud &longs;e multarum rerum ideas, quas <lb/>quamdiu tantùm contemplatur, nihilque ip&longs;is &longs;imile <lb/>extra &longs;e e&longs;&longs;e affirmat nec negat, falli non pote&longs;t. In­<lb/> <arrow.to.target n="marg57"></arrow.to.target>venit etiam communes qua&longs;dam notiones, & ex his <lb/>varias demon&longs;trationes componit, ad quas quamdiu <lb/>attendit, omnino &longs;ibi per&longs;uadet e&longs;&longs;e veras. Sic, exempli <lb/>cau&longs;â, numerorum & figurarum ideas in &longs;e habet, ha­<lb/>betque etiam inter communes notiones, <emph type="italics"/> quòd &longs;i aequa­<lb/> <arrow.to.target n="marg58"></arrow.to.target>libus aequalia addas, quae inde ex&longs;urgent erunt aequalia<emph.end type="italics"/>, <lb/>&s&longs;imiles; ex quibus facilè demon&longs;tratur, tres angulos <lb/>trianguli aequales e&longs;&longs;e duobus rectis, &c. ; ac proinde <lb/>haec & talia &longs;ibi per&longs;uadet vera e&longs;&longs;e, quamdiu ad prae­<lb/>mi&longs;&longs;as, ex quibus ea deduxit, attendit. Sed quia non <lb/> <arrow.to.target n="marg59"></arrow.to.target>pote&longs;t &longs;emper ad illas attendere, cùm po&longs;tea recorda­<lb/>tur &longs;e nondum &longs;cire, an fortè talis naturae creata fit, <pb pagenum="10"/>ut &longs;allatur etiam in iis quae ip&longs;i evidenti&longs;&longs;ima appa­<lb/>rent, videt &longs;e meritò de talibus dubitare, nec ullam <lb/>habere po&longs;&longs;e certam &longs;cientiam, priu&longs;quam &longs;uae autho­<lb/>rem originis agnoverit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg55"></margin.target>XIII. <lb/>Quo &longs;en&longs;u reliquarum <lb/>rerum cognitio à Dei <lb/>cognitione dependeat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg56"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg57"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg58"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg59"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg60"></arrow.to.target><lb/>Con&longs;iderans deinde inter diver&longs;as ideas, quas apud <arrow.to.target n="marg61"></arrow.to.target><lb/>&longs;e habet, unam e&longs;&longs;e entis &longs;ummè intelligentes, &longs;ummè <lb/>potentis & &longs;ummè perfecti, quae omnium longèprae­<lb/>cipua e&longs;t, agno&longs;cit in ip&longs;â exi&longs;tentiam, non po&longs;&longs;ibilem <lb/>&scontingentem tantum, quemadmodum in ideis alia­<lb/>rum omnium rerum, quas di&longs;tin`cte percipit, &longs;ed om­<lb/>nino <arrow.to.target n="marg62"></arrow.to.target> nece&longs;&longs;ariam & aeternam. Atque ut ex eo quòd, <lb/>exempli cau&longs;à, percipiat | in ideâ trianguli nece&longs;&longs;ario <lb/>contineri, tres ejus angulos aequales e&longs;&longs;e duobus re­<lb/>ctis, planè &longs;ibi per&longs;uadet triangulum tres angulos ha­<lb/>bere aequales duobus rectis : ita ex eo &longs;olo quòd <arrow.to.target n="marg63"></arrow.to.target> per­<lb/>cipiat exi&longs;tentiam nece&longs;&longs;ariam & aeternam in entis <lb/>&longs;ummèperfecti ideâ contineri, planè concludere debet <lb/>ens &longs;ummè perfectum exi&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg60"></margin.target>XIV. <lb/>Ex eo quòd exi&longs;tentia <lb/>nece&longs;&longs;aria in no&longs;tro <lb/>de Deo conceptu con­<lb/>tineatur, rectè con­<lb/>cludi Deum exi&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg61"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg62"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg63"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg64"></arrow.to.target><lb/>Magi&longs;que hoc credet, &longs;i attendat nullius alterius rei <lb/>ideam apud &longs;e inveniri, in quâ eodem modo <arrow.to.target n="marg65"></arrow.to.target> nece&longs;&longs;a­<lb/>riam exi&longs;tentiam contineri animadvertat. Ex hoc enim <lb/>intelliget, i&longs;tam ideam entis &longs;ummè perfecti non e&longs;&longs;e a <lb/>&longs;e effictam, nec exhibere chimericam quandam, &longs;ed <lb/>veram & immutabilem naturam, quaeque non pote&longs;t <lb/>non exi&longs;tere, cum nece&longs;&longs;aria exi&longs;tentia in eâ <arrow.to.target n="marg66"></arrow.to.target> conti­<lb/>neatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg64"></margin.target>XV. <lb/>Non eodem in alarium rerum con­<lb/>ceptibus exi&longs;tentiam <lb/>nece&longs;&longs;ariam, &longs;ed con­<lb/>ringentem duntaxat <lb/>contineri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg65"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg66"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg67"></arrow.to.target><lb/>Hoc, inquam, facilècredet mens no&longs;tra, &longs;i &longs;e priùs <lb/>omnino praejudiciis liberârit. Sed quia &longs;umus a&longs;&longs;ueti <lb/>reliquis omnibus in rebus e&longs;&longs;entiam ab exi&longs;tentiâ di&longs;tin­<lb/>guere, atque etiam varias ideas rerum, quae nu&longs;quam <arrow.to.target n="marg68"></arrow.to.target><lb/>&longs;unt, aut &longs;uerunt, ad arbitrium effingere, facile¬è con- <pb pagenum="11"/>tingit, cùm in entis &longs;ummè perfecti contemplatione <lb/> non &longs;mus planè de&longs;ixi, ut dubitemus an fortè ejus <lb/>idea una &longs;it ex iis, quas ad arbitrium e&longs;&longs;inximus, aut <lb/>&longs;altem ad quarum e&longs;&longs;entiam exi&longs;tentia non pertinet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg67"></margin.target>XVI. <lb/>Praejudicia impedire, <lb/>quominùs i&longs;ta nece&longs;­<lb/>&longs;itas exi&longs;stentiae Dei <lb/>ab omnibus clarè co­<lb/>gnoscatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg68"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg69"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg70"></arrow.to.target>Ulteriùs verò con&longs;iderantes ideas quas in nobis <lb/>habemus, videmus quidem illas, quatenus &longs;unt qui­<lb/>dam modi cogitandi, non multùm à &longs;e mutuò differre, <lb/>&longs;ed quatenus una unam rem, alia aliam reprae&longs;entat, <lb/>e&longs;&longs;e valde diver&longs;as; & quò plus perfectionis objectivae <lb/> <arrow.to.target n="marg71"></arrow.to.target>in &longs;e continent, eo perfectiorem ip&longs;arum cau&longs;am e&longs;&longs;e <lb/>debere. Nam quemadmodum, &longs;i quis in &longs;e habet <lb/>ideam alicujus machinae valde artificio&longs;ae, meritò <lb/>quaeri pote&longs;t quaenam &longs;it cau&longs;a àquâ illam | habet : <lb/>an nempe viderit alicubi talem machinam ab alio <lb/> <arrow.to.target n="marg72"></arrow.to.target>factam; an mechanicas &longs;cientias tam accuratè didi­<lb/>cerit, anve tanta &longs;it in eo ingenii vis, ut ip&longs;am nullibi <lb/>unquam vi&longs;am per &longs;e excogitare potuerit? Totum enim <lb/>artificium quod in ideâ illâ objectivè tantùm &longs;ive <lb/>tanquam in imagine continetur, debet in ejus cau&longs;â, <lb/> <arrow.to.target n="marg73"></arrow.to.target>quali&longs;cunque tandem &longs;it, non tantùm objectivè&longs;ive <lb/>reprae&longs;entativè, &longs;altem in primâ & praecipuâ, &longs;ed reip&longs;â <lb/>formaliter aut eminenter contineri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg69"></margin.target>XVII. <lb/>Quò cuju&longs;que ex no&longs;tris <lb/>ideis objectiva perfec­<lb/>tio major e&longs;t, eò ejus <lb/>causam e&longs;&longs;e debere <lb/>majorem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg70"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg71"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg72"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg73"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg74"></arrow.to.target><lb/>Sic, quia Dei &longs;ive entis &longs;ummi ideam habemus in <lb/>nobis, jure po&longs;&longs;umus examinare à quânam causâ <lb/> <arrow.to.target n="marg75"></arrow.to.target>illam habeamus; tantamque in eâ immen&longs;itatem inve­<lb/>niemus, ut planè ex eo &longs;imus certi, non po&longs;&longs;e illam <lb/>nobis &longs;ui&longs;&longs;e inditam, ni&longs;i à re in quà fit revera om­<lb/>nium perfectionum complementum, hoc e&longs;t, ni&longs;i à <lb/>Deo realiter exi&longs;tente. E&longs;t enim lumine naturali noti&longs;­<lb/> <arrow.to.target n="marg76"></arrow.to.target>&longs;imum, non modò à nihilo nihil fieri; nec id quod e&longs;t perfectius ab eo quod e&longs;t <lb/>minùs perfectum, ut à cau&longs;â <pb pagenum="12"/>efficiente & totali, produci; &longs;ed neque etiam in nobis <lb/>ideam &longs;ive imaginem ullius rei e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e, cujus non <lb/>alicubi, &longs;ive in nobis ip&longs;is, &longs;ive extra nos, Archetypis <lb/>aliquis, omnes ejus perfectiones reip&longs;â continens, exi­<lb/>&longs;tat. Et quia &longs;ummas illas perfectiones, quarum ideam <arrow.to.target n="marg77"></arrow.to.target><lb/>habemus, nullo modo in nobis reperimus, ex hoc ip&longs;o <lb/>rectèconcludimus eas in aliquo à nobis diver&longs;o, <lb/>nempe in Deo e&longs;&longs;e, vel certè aliquando fui&longs;&longs;e; ex quo <lb/>evidenti&longs;&longs;imè &longs;equitur, ip&longs;as adhuc e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg74"></margin.target>XVIII. <lb/>Hinc rur&longs;us concludi <lb/>Deum exi&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg75"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg76"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg77"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg78"></arrow.to.target><lb/>Hocque &longs;atis certum e&longs;t & manife&longs;tum, iis qui Dei <arrow.to.target n="marg79"></arrow.to.target><lb/>ideam contemplari &longs;umma&longs;que ejus per&longs;ectiones ad­<lb/>vertere &longs;unt a&longs;&longs;ueti. Quamvis enim illas non compre­<lb/>hendamus, quia &longs;cilicet e&longs;t de naturâ infiniti ut à <lb/>nobis, qui &longs;u|mus finiti, non comprehendatur, nihilo­<lb/>minus tamen ip&longs;as clarius & di&longs;tinctius qu¬àm ullas <arrow.to.target n="marg80"></arrow.to.target><lb/>res corporeas intelligere po&longs;&longs;umus, quia cogitationem <lb/>no&longs;tram magis implent, &longs;untque &longs;impliciores, nec limi­<lb/>tationibus ullis ob&longs;curantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg78"></margin.target>XIX. <lb/>Et&longs;i Dei naturam non <lb/>comprehendamus, <lb/>ejus tamen perfectio­<lb/>nes omni aliâ re cla­<lb/>rius à nobis cogno&longs;ci. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg79"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg80"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg81"></arrow.to.target><lb/>Quia verò non omnes hoc advertunt, atque etiam <lb/>quia non, quemadmodum habentes ideam artificio&longs;ae <arrow.to.target n="marg82"></arrow.to.target><lb/>alicujus machinae &longs;cire &longs;olent undenam illam acce­<lb/>perint, ita etiam recordamur ideam Dei nobis ali­<lb/>quando à Deo adveni&longs;&longs;e, utpote quam &longs;emper habui­<lb/>mus : quaerendum adhuc e&longs;t, àquonam &longs;imus nos <lb/>ip&longs;i, qui &longs;ummarum Dei perfectionum ideam in nobis <arrow.to.target n="marg83"></arrow.to.target><lb/>habemus. Nam certè e&longs;t lumine naturali noti&longs;&longs;imum, <lb/>eam rem, quae novit aliquid &longs;e perfectius, à &longs;e non e&longs;&longs;e: <lb/>dedi&longs;&longs;et enim ip&longs;a &longs;ibi omnes perfectiones, quarum <lb/>ideam in &longs;e habet; nec proinde etiam po&longs;&longs;e ab ullo <lb/>e&longs;&longs;e, qui non habeat in &longs;e omnes illas perfectiones, <arrow.to.target n="marg84"></arrow.to.target><lb/>hoc e&longs;t, qui non &longs;it Deus. </s></p> <pb pagenum="13"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg81"></margin.target>XX. <lb/>Nos non à nobis ip&longs;is, <lb/>&longs;ed à Deo factos, <lb/>eumque proinde exi­<lb/>&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg82"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg83"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg84"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg85"></arrow.to.target><lb/>Nihilque hujus demon&longs;trationis evidentiam pote&longs;t <lb/>ob&longs;curare, modò attendamus ad temporis &longs;ive rerum <lb/>durationis naturam; quae talis e&longs;t, ut ejus partes à &longs;e <lb/>mutuò non pendeant, nec unquam &longs;imul exi&longs;tant; at­<lb/>que ideò ex hoc quòd jam &longs;imus, non &longs;equitur nos in <lb/>tempore proximè &longs;equenti etiam futuros, ni&longs;i aliqua <lb/>cau&longs;a, nempe eadem illa quae nos primùm produxit, <lb/>continuò veluti reproducat, hoc e&longs;t, con&longs;ervet. Facilè <lb/>enim intelligimus nullam vim e&longs;&longs;e in nobis, per quam <lb/> <arrow.to.target n="marg86"></arrow.to.target>nos ip&longs;os con&longs;ervemus; illumque in quo tanta e&longs;t vis, <lb/>ut nos à &longs;e diver&longs;os con&longs;ervet, tantò magis etiam &longs;e <lb/>ip&longs;um con&longs;ervare, vel potiùs nullâ ullius con&longs;erva­<lb/>tione indigere, ac denique Deum e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg85"></margin.target>XXI. <lb/>Exi&longs;tantiae no&longs;trae du­<lb/>rationem &longs;uffiere, <lb/>ad exi&longs;tentiam Dei <lb/>demon&longs;trandam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg86"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg87"></arrow.to.target><lb/>Magna autem in hoc exi&longs;tentiam Dei probandi <lb/> <arrow.to.target n="marg88"></arrow.to.target>modo, per ejus &longs;cilicet ideam, e&longs;t praerogativa : quòd <lb/>&longs;imul qui&longs;|nam &longs;it, quantùm naturae no&longs;trae fertè infir­<lb/>&longs;cendi, ot?znia ejui <lb/>mitas agno&longs;camus. Nempe ad ejus ideam nobis inge­<lb/>gen ii vi co&longs;&longs; no&longs;cibilia <lb/>nitam re&longs;picientes, videmus illum e&longs;&longs;e aeternum, om­<lb/>ni&longs;cium, omnipotentem, omnis bonitatis veritati&longs;que <lb/> <arrow.to.target n="marg89"></arrow.to.target>fontem, rerum omnium creatorem, ac denique illa <lb/>omnia in &longs;e habentem, in quibus aliquam perfectio­<lb/>nem infinitam, &longs;ive nullâ imperfectione terminatam, <lb/>clarè po&longs;&longs;umus advertere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg87"></margin.target>XXII. <lb/>Ex no&longs;tro modo exi­<lb/>&longs;tentiam Dei cogno­<lb/>&longs;cendi, omnia ejus <lb/>attributanaturali in­<lb/>genii vi cogno&longs;cibilia <lb/>&longs;imul cogno&longs;ci. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg88"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg89"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg90"></arrow.to.target><lb/>Nam &longs;anè multa &longs;unt, in quibus et&longs;i nonnihil per­<lb/> <arrow.to.target n="marg91"></arrow.to.target>fectionis agno&longs;camus, aliquid tamen etiam imperfe­<lb/>ctionis &longs;ive limitationis deprehendimus ; ac proinde <lb/>competere Deo non po&longs;&longs;unt. Ita in naturâ corporeâ, <lb/>quia &longs;imul cum locali exten&longs;ione divi&longs;ibilitas inclu­<lb/>ditur, e&longs;tque imperfectio e&longs;&longs;e divi&longs;ibilem, certum e&longs;t, <lb/> <arrow.to.target n="marg92"></arrow.to.target>Deum non e&longs;&longs;e corpus. Et quamvis in nobis perfectio <lb/>quaedam &longs;it, quòd &longs;entiamus, quia tamen in omni &longs;en&longs;u <pb pagenum="14"/>pa&longs;&longs;io e&longs;t, & pati e&longs;t ab aliquo pendere, nullo modo <lb/>Deum &longs;entire putandum e&longs;t, &longs;ed tantummodo intelli­<lb/>gere & velle : neque hoc ip&longs;um ut nos, per operatio­<lb/>nes quodammodo di&longs;tinctas, &longs;ed ita ut, per unicam a, <lb/>&longs;emperque eandem & &longs;implici&longs;&longs;imam actionem, omnia <arrow.to.target n="marg93"></arrow.to.target><lb/>&longs;imul intelligat, velit & operetur. Omnia, inquam, <lb/>hoc e&longs;t, res omnes : neque enim vult malitiam peccati, <lb/>quia non e&longs;t res. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg90"></margin.target>XXIII. <lb/>Deum non e&longs;&longs;e corpo­<lb/>reum, nec &longs;entire ut <lb/>nos, nec velle mali­<lb/>tiam peccati. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg91"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg92"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg93"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg94"></arrow.to.target><lb/>Jam verò, quia Deus &longs;olus omnium quae &longs;unt aut <lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt vera e&longs;t cau&longs;a, per&longs;picuum e&longs;t optimam <arrow.to.target n="marg95"></arrow.to.target><lb/>philo&longs;ophandi viam nos &longs;equuturos, &longs;i ex ip&longs;ius Dei <lb/>cognitione rerum ab eo creatarum explicationem de­<lb/>ducere conemur, ut ita &longs;cientiam perfecti&longs;&longs;imam, quae <lb/>e&longs;t effectuum per cau&longs;as, acquiramus. Quod ut &longs;atis <lb/>tutò & &longs;ine errandi periculo aggrediamur, eâ nobis <arrow.to.target n="marg96"></arrow.to.target><lb/>cautelâ e&longs;t utendum, ut &longs;emper quàm maximè recor­<lb/>demur, & Deum authorem rerum e&longs;&longs;e infinitum, & <lb/>nos omnino finitos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg94"></margin.target>XXIV. <lb/>A Dei cognitione ad <lb/>creaturarum cogni­<lb/>tionem perveniri, <lb/>recordando eum e&longs;&longs;e <lb/>infinitum, & non fi­<lb/>nitos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg95"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg96"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg97"></arrow.to.target><lb/>| Ita &longs;i fortè nobis Deus de &longs;e ip&longs;o vel aliis aliquid <lb/>revelet, quod naturales ingenii no&longs;tri vires excedat, <arrow.to.target n="marg98"></arrow.to.target><lb/>qualia jam &longs;unt my&longs;teria Incarnationis & Trinitatis, <lb/>non recu&longs;abimus illa credere, quamvis non clarè in­<lb/>telligamus. Nec ullo modo mirabimur multa e&longs;&longs;e, tum <lb/>in immen&longs;â ejus naturâ, tum etiam in rebus ab eo <lb/>creatis, quae captum no&longs;trum excedant. <arrow.to.target n="marg99"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg97"></margin.target>XXV. <lb/>Credenda e&longs;&longs;e omnia <lb/>quae à Deo revelata <lb/>&longs;unt, quamvis cap­<lb/>tum no&longs;trum exce­<lb/>dant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg98"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg99"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg100"></arrow.to.target><lb/>Ita nullis unquam fatigabimur di&longs;putationibus de <lb/>infinito. Nam &longs;anè, cùm &longs;imus finiti, ab&longs;urdum e&longs;&longs;et <lb/>nos aliquid de ip&longs;o determinare, atque &longs;ic illud qua&longs;i <lb/>Sinire ac comprehendere conari. Non igitur re&longs;pon­<lb/>dere curabimus iis, qui quaerunt an, &longs;i daretur linea <arrow.to.target n="marg101"></arrow.to.target> <pb pagenum="15"/> <arrow.to.target n="marg102"></arrow.to.target><lb/>infinita, ejus media pars e&longs;&longs;et etiam in&longs;inita; vel an <lb/>numerus infinitus &longs;it par anve impar, & talia: quia de <lb/>iis nulli videntur debere cogitare, ni&longs;i qui mentem <lb/>&longs;uam infinitam e&longs;&longs;e arbitrantur. Nos autem illa omnia, <lb/>in quibus &longs;ub aliquâ con&longs;ideratione nullum finem po­<lb/>terimus invenire, non quidem affirmabimus e&longs;&longs;e in­<lb/>finita, &longs;ed ut indefinita a &longs;pectabimus. Ita, quia non <lb/>po&longs;&longs;umus imaginari exten&longs;ionem tam magnam, quin <lb/>intelligamus adhuc majorem e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e, dicemus ma­<lb/>gnitudinem rerum po&longs;&longs;ibilium e&longs;&longs;e indefinitam. Et quia <lb/>non pote&longs;t dividi aliquod corpus in tot partes, quin <lb/>&longs;ingulae adhuc ex his partibus divi&longs;ibiles intelligantur, <lb/>putabimus quantitatem e&longs;&longs;e indefinitè divi&longs;ibilem. Et <lb/>quia non pote&longs;t fingi tantus &longs;tellarum numerus, quin <lb/> <arrow.to.target n="marg103"></arrow.to.target>plures adhuc à Deo creari potui&longs;&longs;e credamus, illarum <lb/>etiam numerum indefinitum &longs;upponemus; atque ita de reliquis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg100"></margin.target>XXV. <lb/>Nunquam di&longs;putandum <lb/>e&longs;&longs;e de infinito, &longs;ed <lb/>tantùm ea in quibus <lb/>nullos fines, adver­<lb/>timus, qualia &longs;unt <lb/>extensio mundi, di­<lb/>vi&longs;ibilitas partium</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg101"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg102"></margin.target>materiae, numerus <lb/>&longs;tellarum, & c., pro <lb/>indefinitis habenda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg103"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg104"></arrow.to.target><lb/>Haecque indefinita dicemus potiùs quàm infinita: <lb/>tum ut nomen infiniti &longs;oli Deo re&longs;ervemus, quia in eo <lb/> <arrow.to.target n="marg105"></arrow.to.target>&longs;olo omni ex parte, non modò nullos limites agno&longs;ci­<lb/>mus, &longs;ed | etiam po&longs;itive nullos e&longs;&longs;e intelligimus; tum <lb/>etiam, quia non eodem modo po&longs;itivè intelligimus <lb/>alias res aliquâ ex parte limitibus carere, &longs;ed nega­<lb/>tivè tantùm earum limites, &longs;i quos habeant, inveniri <lb/> <arrow.to.target n="marg106"></arrow.to.target>à nobis non po&longs;&longs;e confitemur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg104"></margin.target>XXVII. <lb/>Quae differentia &longs;it in­<lb/>inter indefinitum & in­<lb/>finitum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg105"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg106"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg107"></arrow.to.target><lb/>Ita denique nullas unquam rationes, circa res natu­<lb/>rales, à fine quem Deus aut natura in iis faciendis &longs;ibi <lb/>propo&longs;uit, de&longs;umemus: quia non tantum nobis debe­<lb/>mus arrogare, ut ejus con&longs;iliorum participes e&longs;&longs;e pu­<lb/> <arrow.to.target n="marg108"></arrow.to.target>temus. Sed ip&longs;um ut cau&longs;am efficientem rerum om­ <pb pagenum="16"/>nium con&longs;iderantes, videbimus quidnam ex iis ejus <lb/>attributis, quorum nos nonnullam notitiam voluit <lb/>habere, circa illos ejus effectus qui &longs;en&longs;ibus no&longs;tris <lb/>apparent, lumen naturale, quod nobis indidit, con­<lb/>cludendum e&longs;&longs;e o&longs;tendat; memores tamen, ut jam <arrow.to.target n="marg109"></arrow.to.target><lb/>dictum e&longs;t a, huic lumini naturali tamdiu tantùm e&longs;&longs;e <lb/>credendum, quandiu nihil contrarium à Deo ip&longs;o <lb/>revelatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg107"></margin.target>XXVIII. <lb/>Non cau&longs;as finales re­<lb/>rum creatarum, &longs;ed <lb/>efficientes e&longs;&longs;e exa­<lb/>minandas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg108"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg109"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg110"></arrow.to.target><lb/>Primum Dei attributum quod hîc venit in con&longs;ide­<lb/>rationem, e&longs;t, quòd &longs;it &longs;ummè verax, & dator omnis <arrow.to.target n="marg111"></arrow.to.target><lb/>luminis: adeò ut planè repugnet ut nos fallat, &longs;ive ut <lb/>propriè ac po&longs;itivè &longs;it cau&longs;a errorum, quibus nos ob­<lb/>noxios e&longs;&longs;e experimur. Nam quamvis fortè po&longs;&longs;e fal­<lb/>lere nonnullum ingenii argumentum apud nos homi­<lb/>nes e&longs;&longs;e videatur, nunquam certè fallendi voluntas <arrow.to.target n="marg112"></arrow.to.target><lb/>ni&longs;i ex malitiâ vel metu & imbecillitate procedit, nec <lb/>proinde in Deum cadere pote&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg110"></margin.target>XXIX. <lb/>Deum non e&longs;&longs;e errorum <lb/>causam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg111"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg112"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg113"></arrow.to.target><lb/>Atque hinc &longs;equitur, lumen naturae, &longs;ive cogno&longs;­<lb/>cendi facultatem à Deo nobis datam, nullum unquam <lb/>objectum po&longs;&longs;e attingere, quod non &longs;it verum, quatenus <arrow.to.target n="marg114"></arrow.to.target><lb/>ab ip&longs;â attingitur, hoc e&longs;t, quatenus clarè & di&longs;tinctè <lb/>percipitur. Meritò enim deceptor e&longs;&longs;et dicendus, &longs;i <lb/>perver&longs;am illam ac fal&longs;um pro vero &longs;umentem nobis <lb/>dedi&longs;&longs;et. Ita tollitur &longs;umma | illa dubitatio, quae ex eo <lb/>petebatur, quòd ne&longs;ciremus an fortè talis e&longs;&longs;emus <arrow.to.target n="marg115"></arrow.to.target><lb/>naturae, ut falleremur etiam in iis quae nobis eviden­<lb/>ti&longs;&longs;ima e&longs;&longs;e videnturb. Quin & aliae omnes dubitandi <lb/>cau&longs;ae, priùs recen&longs;itae c, facile ex hoc principio tollen­ <pb pagenum="17"/>tur. Non enim ampliùs Mathematicae veritates nobis <lb/>&longs;u&longs;pectae e&longs;&longs;e debent, quia &longs;unt maximè per&longs;picuae. <lb/>Atque &longs;i advertamus quid in &longs;en&longs;ibus, quid in vigiliâ, <lb/>quidve in &longs;omno clarurn &longs;it ac di&longs;tinctum, illudque ab <lb/> <arrow.to.target n="marg116"></arrow.to.target> eo quod confu&longs;um e&longs;t & ob&longs;curum di&longs;tinguamus, facilè <lb/>quid in quâlibet re pro vero habendum &longs;it agno&longs;ce­<lb/>mus. Nec opus e&longs;t i&longs;ta pluribus verbis hoc in loco per­<lb/>&longs;equi, quoniam in Meditationibus Metaphy&longs;icis jam <lb/>utcunque tractata &longs;unt a, & accuratior eorum explica­<lb/> <arrow.to.target n="marg117"></arrow.to.target>tio ex &longs;equentium cognitione dependet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg113"></margin.target>XXX. <lb/>Hin &longs;equi omnia quae <lb/>clarè percipimus, ve­<lb/>ra e&longs;&longs;e, ac tolli dubi­<lb/>tationes antè recen­<lb/>&longs;itas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg114"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg115"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg116"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg117"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg118"></arrow.to.target><lb/>Quia verò, et&longs;i Deus non &longs;it deceptor, nihilominus <lb/>tamen &longs;aepe contingit nos falli, ut errorum no&longs;trorum <lb/>originem & cau&longs;am inve&longs;tigemus, ip&longs;o&longs;que praecavere <lb/>di&longs;camus, advertendum e&longs;t, non tam illos ab intellectu <lb/> <arrow.to.target n="marg119"></arrow.to.target>quàm à voluntate pendere; nec e&longs;&longs;e res, ad quarum <lb/>productionem realis Dei concur&longs;us requiratur: &longs;ed <lb/>cùm ad ip&longs;um referuntur, e&longs;&longs;e tantùm negationes, & <lb/>cùm ad nos, privationes. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg118"></margin.target>XXXI. <lb/>Errores no&longs;tros, &longs;i ad <lb/>Deum referantur, <lb/>e&longs;&longs;e tantùm negatio­<lb/>nes; &longs;i ad nos, priva­<lb/>tiones. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg119"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg120"></arrow.to.target><lb/>Quippe omnes modi cogitandi, quos in nobis expe­<lb/> <arrow.to.target n="marg121"></arrow.to.target>rimur, ad duos generales referri po&longs;&longs;unt : quorum <lb/>unus e&longs;t perceptio, &longs;ive operatio intellectùs; alius verò <lb/>volitio &longs;ive operatio voluntatis. Nam &longs;entire, imagi­<lb/>nari, & purèintelligere, &longs;unt tantùm diver&longs;i modi per­<lb/>cipiendi; ut & cupere, aver&longs;ari, affirmare, negare, <lb/> <arrow.to.target n="marg122"></arrow.to.target><lb/>dubitare &longs;unt diver&longs;i modi volendi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg120"></margin.target>XXXII. <lb/>Duos tantùm in nobis <lb/>e&longs;&longs;e modos cogitandi, <lb/>perceptionem &longs;cilicet <lb/>intellectûs, & opera­<lb/>tionem voluntatis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg121"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg122"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg123"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem aliquid percipimus, modò tantùm ni­<lb/>hil | planè de ip&longs;o affirmemus vel negemus, manife&longs;tum <lb/>e&longs;t nos non falli; ut neque etiam cù m id tantùm affir­<lb/>mamus aut negamus, quod clarè & di&longs;tinctèperci­<lb/> <arrow.to.target n="marg124"></arrow.to.target>pimus e&longs;&longs;e &longs;ic affirmandum aut negandum : &longs;ed tan­ <pb pagenum="18"/>tummodo cùm (ut fit), et&longs;i aliquid non rectè percipia­<lb/>mus, de eo nihilominus judicamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg123"></margin.target>XXXIII. <lb/>Nos non errare, ni&longs;i <lb/>eùm de re non &longs;atis <lb/>perceptâ judicamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg124"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg125"></arrow.to.target><lb/>Atque ad judicandum requiritur quidem intellectus, <lb/>quia de re, quam nullo modo percipimus, nihil po&longs;&longs;u­<lb/>mus judicar ; &longs;ed requiritur etiam voluntas, ut rei <arrow.to.target n="marg126"></arrow.to.target><lb/>aliquo modo perceptae a&longs;&longs;en&longs;io praebeatur. Non autem <lb/>requiritur (&longs;altem ad quomodocunque judicandum) <lb/>integra & omnimoda rei perceptio; multis enim po&longs;­<lb/>&longs;umus altentiri, quae nonni&longs;i perob&longs;curè & confu&longs;è <lb/>cogno&longs;cimus. <arrow.to.target n="marg127"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg125"></margin.target>XXXIV. <lb/>Non &longs;olùm intellectum, <lb/>&longs;ed etiam voluntatem <lb/>requiri ad judicandum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg126"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg127"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg128"></arrow.to.target><lb/>Et quidem intellectùs perceptio, non ni&longs;i ad ea pauca <lb/>quae illi offeruntur; &longs;e extendit, e&longs;tque &longs;emper valde <lb/>finita. Voluntas verò infinita quodammodo dici pote&longs;t, <lb/>quia nihil unquam advertimus, quod alicujus alterius <lb/>voluntatis, vel immen&longs;ae illius quae in Deo e&longs;t, objectum <arrow.to.target n="marg129"></arrow.to.target><lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;it, ad quod etiam no&longs;tra non &longs;e extendat : adeò <lb/>ut facilè illam, ultra ea quae clarè percipimus, exten­<lb/>damus; hocque cùm facimus, haud mirum e&longs;t quòd <lb/>contingat nos falli. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg128"></margin.target>XXXV. <lb/>Hanc illo latiùs pàte­<lb/>re, errorumque cau­<lb/>&longs;am inde e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg129"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg130"></arrow.to.target><lb/>Neque tamen ullo modo Deus errorum no&longs;trorum <arrow.to.target n="marg131"></arrow.to.target><lb/>author fingi pote&longs;t, propterea quod nobis Intellectum, <lb/>non dedit omni&longs;cium. E&longs;t enim de ratione intellellectûs <lb/>creati, ut &longs;it finitus; ac de ratione intellectûs finiti, ut <lb/>non ad omnia &longs;e extendat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg130"></margin.target>XXXVI. <lb/>Errores no&longs;tros Deo <lb/>imputari non po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg131"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg132"></arrow.to.target><lb/>Quòd verò lati&longs;&longs;imè pateat voluntas, hoc etiam <arrow.to.target n="marg133"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;ius naturae convenit; ac &longs;umma quaedam in homine <lb/>perfectio e&longs;t, quòd agat per voluntatem, hoc e&longs;t liberè, <lb/>atque ita peculiari quodam modo &longs;it author &longs;uarum <lb/>actionum, & ob ip&longs;as laudem mereatur. Non enim lau­<lb/>dantur automata, quòd motus | omnes ad quos <arrow.to.target n="marg134"></arrow.to.target> in&longs;ti­<lb/>tuta &longs;unt, accuratè exhibeant, quia nece&longs;&longs;ariò illos &longs;ic <pb pagenum="19"/>exhibent; laudatur autem eorum artifex, quòd tam <lb/>accurata fabricarit, quia non nece&longs;&longs;ariò, &longs;ed liberè, <lb/>ip&longs;a fabricavit. Eâdeinque ratione, magis profectòno­<lb/>bis tribuendum e&longs;t, quòd verum amplectamur, cùm <lb/> <arrow.to.target n="marg135"></arrow.to.target>amplectimur, quia voluntariè id agimus, quàm &longs;i non, <lb/>po&longs;&longs;emus non amplecti. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg132"></margin.target>XXXVII. <lb/>Summam e&longs;&longs;e hominis <lb/>perfectionem, quòd <lb/>agat liberè, &longs;ive per <lb/>voluntatem ; & per <lb/>hoc laude vel vitupe­<lb/>rio dignum reddi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg133"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg134"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg135"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg136"></arrow.to.target><lb/>Quòd autem in errores incidamus, defectus quidem <lb/>e&longs;t in no&longs;trâ actione &longs;ive in u&longs;u libertatis &longs;ed non in <lb/>no&longs;trâ naturâ, utpote quae eadem e&longs;t, cùm non rectè <lb/> <arrow.to.target n="marg137"></arrow.to.target>quàm cùm recte judicamus. Et quamvis tantam Deus <lb/>per&longs;picacitatem intellectui no&longs;tro dare potui&longs;&longs;et, ut <lb/>nunquam falleremur, nullo tamen jure hoc ab ip&longs;o <lb/>po&longs;&longs;umus exigere. Nec, quemadmodum inter nos ho­<lb/>mines, &longs;i quis habeat pote&longs;tatem aliquod malum impe­<lb/> <arrow.to.target n="marg138"></arrow.to.target>diendi, nec tamen impediat, ip&longs;um dicimus e&longs;&longs;e ejus <lb/>cau&longs;am : ita etiam, quia Deus potui&longs;&longs;et e&longs;&longs;icere ut nun­<lb/>quam falleremur, ideò errorum no&longs;trorum cau&longs;a e&longs;t <lb/>putandus. Pote&longs;tas enim, quam homines habent uni <lb/>in alios, ad hoc e&longs;t in&longs;tituta, ut ip&longs;â utantur ad illos à <lb/> <arrow.to.target n="marg139"></arrow.to.target>malis revocandos; ea autem, quam Deus habet in om­<lb/>nes, e&longs;t quam maximè ab&longs;oluta & libera: ideaque &longs;um­<lb/>mas quidem ip&longs;i debemus gratias, pro bonis quae nobis <lb/>largitus e&longs;t; &longs;ed nullo jure queri po&longs;&longs;umus, quòd non <lb/>omnia largitus &longs;it, qua agno&longs;cimus largiri potui&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg136"></margin.target>XXXVIII. <lb/>E&longs;&longs;e defectum in no&longs;trâ <lb/>actione, non in no&longs;trâ <lb/>naturâ, quòd erre­<lb/>mus; & &longs;aepe &longs;ubdi­<lb/>torum culpas aliis <lb/>dominis, nunquam <lb/>autem Deo tribui <lb/>po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg137"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg138"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg139"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg140"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg141"></arrow.to.target>Quòd autem &longs;it in no&longs;trâ voluntate libertas, & mul­<lb/>tis ad arbitrium vel a&longs;&longs;entiri vel non a&longs;&longs;entiri po&longs;&longs;imus, <lb/>adeo' manife&longs;tum e&longs;t, ut inter primas & maximè com­<lb/>munes notiones, quae nobis &longs;unt innatae, &longs;it recen&longs;en­<lb/>dum. Patuitque hoc maximè paulò ant a, cùm de om­<lb/> <arrow.to.target n="marg142"></arrow.to.target>nibus dubitare &longs;tudentes, eò u&longs;que &longs;umus progre&longs;&longs;i, <pb pagenum="20"/>ut fingeremus aliquem po|tenti&longs;&longs;imum no&longs;trae originis <lb/>authorem modis omnibus nos fallere conari; nihilo­<lb/>minus enim hanc in nobis libertatem e&longs;&longs;e experieba­<lb/>mur, ut po&longs;&longs;emus ab iis credendis ab&longs;tinere, quae non <lb/>planècerta erant & explorata. Nec ulla magis per &longs;e <arrow.to.target n="marg143"></arrow.to.target><lb/>nota & per&longs;pecta e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt, quàm quae tunc temporis <lb/>non dubia videbantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg140"></margin.target>XXXIX. <lb/>Libertatem arbitrii e&longs;&longs;e <lb/>per &longs;e notam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg141"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg142"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg143"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg144"></arrow.to.target><lb/>Sed quia jam Deum agno&longs;centes, tam immensam in <lb/>eo pote&longs;latem e&longs;&longs;e percipimus, ut nefas e&longs;&longs;e putemus <lb/>exi&longs;timare, aliquid unquam à nobis fieri po&longs;&longs;e, quod <lb/>non antè ab ip&longs;o fuerit praeordinatum: facilè po&longs;&longs;umus <lb/>nos ip&longs;os magnis difficultatibus intricare, &longs;i hanc Dei <lb/>praeordinationem cum arbitrii no&longs;tri libertate conci­<lb/>liare, atque utramque &longs;imul comprehendere conemur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg144"></margin.target>XL. <lb/>Certum etiam omnia <lb/>e&longs;&longs;e à Deo praeordi­<lb/>nata. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg145"></arrow.to.target><lb/>Illis verò nos expedieimus, &longs;i recordemur mentem <arrow.to.target n="marg146"></arrow.to.target><lb/>no&longs;tram e&longs;&longs;e finitam; Dei autem potentiam, per quam <lb/>non tantùm omnia, quae &longs;unt aut e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt, ab <lb/>aeterno prae&longs;civit, &longs;ed etiam voluit ac praeordinavit, <lb/>e&longs;&longs;e infinitam: ideòque hanc quidem à nobis &longs;atis at­<lb/>tingi, ut clarè & di&longs;tinctèpercipiamus ip&longs;am in Deo <arrow.to.target n="marg147"></arrow.to.target><lb/>e&longs;&longs;e; non autem &longs;atis comprehendi, ut videamus quo <lb/>pacto liberas hominum actiones indeterminatas relin­<lb/>quat; libertatis autem & indifferentiae, quae in nobis <lb/>e&longs;t, nos ita con&longs;cios e&longs;&longs;e, ut nihil &longs;it quod evidentius <lb/>&sperfectius comprehendamus. Ab&longs;urdum enim e&longs;&longs;et <arrow.to.target n="marg148"></arrow.to.target><lb/>propterea quòd non comprehendimus unam rem, <lb/>quam &longs;cimus ex naturâ &longs;uâ nobis e&longs;&longs;e debere incom­<lb/>prehen&longs;ibilem, de alia dubitare, quam intimè compre­<lb/>hendimus, atque apud no&longs;met ip&longs;os experimur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg145"></margin.target>XLI. <lb/>Quomodo arbitrii no­<lb/>&longs;tri libertas & Dei <lb/>praeordinatio &longs;imul <lb/>concilientur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg146"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg147"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg148"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg149"></arrow.to.target><lb/>Jam verò, cùm &longs;ciamus errores omnes no&longs;tros à <arrow.to.target n="marg150"></arrow.to.target> vo­<lb/>luntate pendere, mirum videri pote&longs;t, quòd unquam <pb pagenum="21"/> <arrow.to.target n="marg151"></arrow.to.target><lb/>fallamur, quia nemo e&longs;t qui velit falli. Sed longè aliud <lb/>e&longs;t velle fallli, quàm velle a&longs;&longs;entiri iis, in quibus cont­<lb/>tingit errorem reperiri. Et quamvis revera nullus &longs;it, <lb/>qui expre&longs;&longs;e velit falli, vix tamen ullus e&longs;t, qui non <lb/> <arrow.to.target n="marg152"></arrow.to.target>&longs;aepe velit iis a&longs;&longs;entiri, in quibus error ip&longs;o in&longs;cio con­<lb/>tinetur. Quin & ip&longs;a veritatis a&longs;&longs;equendae cupiditas <lb/>per&longs;aepe e&longs;&longs;icit, ut ii qui non recte &longs;ciunt quâ ratione <lb/>&longs;it a&longs;&longs;equenda, de iis quae non percipiunt judicium <lb/>ferant, atque idcirco ut errent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg149"></margin.target>XLII. <lb/>Quomodo, quamvis no­<lb/>limus falli, fallamus</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg150"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg151"></margin.target>tamen per no&longs;tram <lb/>voluntatem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg152"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg153"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg154"></arrow.to.target>Certum autem e&longs;t, nihil nos unquam fal&longs;um pro <lb/>vero admi&longs;&longs;uros, &longs;i tantùm iis a&longs;&longs;en&longs;um praebeamus quae <lb/>clarè& di&longs;tinctèpercipiemus. Certum, inquam, quia, <lb/>cùm Deus non &longs;it fallax, facultas percipiendi quam no­<lb/>bis dedit, non pote&longs;t tendere in &longs;al&longs;um; ut neque etiam <lb/>facultas a&longs;&longs;entiendi, cùm tantùm ad ea quae clarè per­<lb/>cipiuntur &longs;e extendit. Et quamvis hoc nullà ratione <lb/>probaretur, ita omnium animis à naturâ impreitum e&longs;t, <lb/>ut quoties aliquid clarè percipimus, ei &longs;ponte a&longs;&longs;entia­<lb/>mur, & nullo modo po&longs;&longs;imus dubitare quin &longs;it verum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg153"></margin.target>XLIII. <lb/>Nos nunquam falli, <lb/>cùm &longs;olis clarè & di­<lb/>&longs;tinctè perceptis a&longs;­<lb/>&longs;entimur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg154"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg155"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg156"></arrow.to.target>Certum etiam e&longs;t, cùm a&longs;&longs;entimur alicui rationi <lb/>quam non percipimus, vel nos falli, vel ca&longs;u tantùm <lb/>incidere in veritatem, atque ita ne&longs;cire nos non falli . <lb/>Sed &longs;anè rarò contingit, ut a&longs;&longs;entiantur iis, quae adver­<lb/>timus à nobis non e&longs;&longs;e percepta : quia lumen naturae <lb/> <arrow.to.target n="marg157"></arrow.to.target>nobis dictat, nunquam ni&longs;i de re cognità e&longs;&longs;e judican­<lb/>dum. In hoc autem frequenti&longs;&longs;imè erramus, quòd multa <lb/>putemus à nobis olim fui&longs;&longs;e percepta, ii&longs;que, memoriae <lb/>mandatis, tanquam omnino perceptis a&longs;&longs;entiamur, <lb/>quae tamen revera nunquam percepimus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg155"></margin.target>XLIV. <lb/>Nos &longs;emper malèjudi­<lb/>care, cùm a&longs;&longs;entimur <lb/>non clarè perceptis, <lb/>et&longs;i ca&longs;u incidamus <lb/>in veritatem; idque <lb/>ex eo contingere, <lb/>quòd &longs;upponamus ea <lb/>fui&longs;&longs;e antea &longs;atis à <lb/>nobis per&longs;pecta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg156"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg157"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg158"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg159"></arrow.to.target>Quin & permulti homines nihil planè in totâ vitâ <lb/>percipiunt &longs;atis rectè, ad certum de eo judicium feren- <pb pagenum="22"/>dum. Etenim ad perceptionem, cui certum & indubi­<lb/>tatum judicium po&longs;&longs;it inniti, non modò requiritur ut <lb/>&longs;it clara, &longs;ed etiam ut &longs;it di&longs;tincta. Claram voco illam, <lb/>quae menti attendenti prae&longs;ens & aperta e&longs;t : &longs;icut ea <lb/>clarè à nobis videri dicimus, quae, oculo intuenti <arrow.to.target n="marg160"></arrow.to.target><lb/>prae&longs;entia, &longs;atis fortiter & apertè illum movent. Di&longs;tin­<lb/>ctam autem illam, quae, cùm clara &longs;it, ab omnibus aliis <lb/>ita &longs;ejuncta e&longs;t & praeci&longs;a, ut nihil planè aliud, qu'am <lb/>quod clarum e&longs;t, in &longs;e contineat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg158"></margin.target>XLV. <lb/>Quid &longs;it perceptio <lb/>clara, quid di&longs;tincta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg159"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg160"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg161"></arrow.to.target><lb/>Ita, dum quis magnum aliquem &longs;entit dolorem, <arrow.to.target n="marg162"></arrow.to.target> cla­<lb/>ri&longs;&longs;ima quidem in eo e&longs;t i&longs;ta perceptio doloris, &longs;ed non <lb/>&longs;emper e&longs;t di&longs;tincta; vulgò enim homines illam con­<lb/>fundunt cum ob&longs;curo &longs;uo judicio de naturâ ejus, quod <lb/>putant e&longs;&longs;e in parte dolente &longs;imile &longs;en&longs;ui doloris, quem <lb/>&longs;olum clarè percipiunt. Atque ita pote&longs;t e&longs;&longs;e clara <arrow.to.target n="marg163"></arrow.to.target> per­<lb/>ceptio, quae non &longs;it di&longs;tincta; non autem ulla di&longs;tincta, <lb/>ni&longs;i &longs;it clara. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg161"></margin.target>LVI. <lb/>Exemplo doloris o&longs;ten­<lb/>ditur, claram e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;e perceptionem, <lb/>et&longs;i non &longs;it di&longs;tincta; <lb/>non autem di&longs;tin­<lb/>ctam, ni&longs;i &longs;it clara. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg162"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg163"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg164"></arrow.to.target><lb/>Et quidem in primâ aetate mens ita corpori fuit im­<lb/>mer&longs;a, ut quamvis multa clarè, nihil tamen unquam <lb/>di&longs;tinctè perceperit; cùmque tunc nihilominus de <lb/> <arrow.to.target n="marg165"></arrow.to.target><lb/>multis judicârit, hinc multa hau&longs;imus praejudicia, quae <lb/>à pleri&longs;que nunquam po&longs;tea deponuntur. Ut autem nos <lb/>iis po&longs;&longs;imus liberare, &longs;ummatim hîc enumerabo &longs;im­<lb/>plices omnes notiones, ex quibus cogitationes no&longs;trae <lb/>componuntur; & quid in unâquâque &longs;it clarum, <arrow.to.target n="marg166"></arrow.to.target> quid­<lb/>que ob&longs;curum, &longs;ive in quo po&longs;&longs;imus falli, di&longs;tinguam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg164"></margin.target>XLVII. <lb/>Ad primae aetatis prae­<lb/>judicia emendanda, <lb/>&longs;implices notiones <lb/>e&longs;&longs;e confiderandas, & <lb/>quid in quâque &longs;it <lb/>clarum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg165"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg166"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg167"></arrow.to.target><lb/>Quaecunque &longs;ub perceptionem no&longs;tram cadunt, vel <lb/>tanquam res, rerumve affectiones qua&longs;dam, con&longs;idera­<lb/>mus; vel tanquam aeternas veritates, nullam exi&longs;ten­<lb/>tiam extra cogitationem no&longs;tram habentes. Ex iis quae <arrow.to.target n="marg168"></arrow.to.target><lb/>tanquam res con&longs;ideramus, maximè generalia &longs;unt <pb pagenum="23"/><emph type="italics"/>&longs;ubstantia, duratio, ordo, numerus<emph.end type="italics"/>, & &longs;i quae alia &longs;unt <lb/>eju&longs;modi, quae ad omnia | genera rerum &longs;e extendunt. <lb/>Non autem plura quàm duo &longs;umma genera rerum <lb/>agno&longs;co: unum e&longs;t rerum intellectualium, &longs;ive cogita­<lb/> <arrow.to.target n="marg169"></arrow.to.target>tivarum, hoc e&longs;t, ad mentem &longs;ive ad &longs;ub&longs;tantiam cogi­<lb/>tantem pertinentium; aliud rerum materialium, &longs;ive <lb/>quae pertinent ad &longs;ub&longs;tantiam exten&longs;am, hoc e&longs;t, ad <lb/>corpus. Perceptio, volitio, omne&longs;que modi tam perci­<lb/>piendi quàm volendi, ad &longs;ub&longs;tantiam cogitantem refe­<lb/> <arrow.to.target n="marg170"></arrow.to.target>runtur; ad exten&longs;am autem, magnitudo, &longs;ive ip&longs;amet <lb/>exten&longs;io in longum, latum & profundum, figura, mo­<lb/>tus, &longs;itus, partium ip&longs;arum divi&longs;ibilitas, & talia. Sed & <lb/>alia quaedam in nobis experimur, quae nec ad &longs;olam <lb/>mentem , nec etiam ad &longs;olum corpus referri debent, <lb/> <arrow.to.target n="marg171"></arrow.to.target>quaeque, ut infra &longs;uo loco o&longs;tendetur a, ab arctâ & in­<lb/>timâ mentis no&longs;trae cum corpore unione profici&longs;cun­<lb/>tur: nempe appetitus famis, &longs;itis, &c.; itemque, com­<lb/>motiones, &longs;ive animi pathemata, quae non in &longs;olâ <lb/>cogitatione con&longs;i&longs;tunt, ut commotio ad iram, ad hila­<lb/> <arrow.to.target n="marg172"></arrow.to.target>ritatem, ad tri&longs;titiam, ad amorem, &c.; ac denique <lb/>&longs;en&longs;us omnes, ut doloris, titillationis, lucis & colo­<lb/>rum, &longs;onorum, odorum, &longs;aporum, caloris, duritiei, <lb/>aliarumque tactilium qualitatum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg167"></margin.target>XLVIII. <lb/>Omnia quae &longs;ub per­<lb/>ceptionem no&longs;tram <lb/>cadunt, &longs;pectari ut <lb/>res rerumve affectio­<lb/>nes, vel ut aeternas <lb/>veritates; & rerum <lb/>enumeratio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg168"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg169"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg170"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg171"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg172"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg173"></arrow.to.target><lb/>Atque haec omnia tanquam res, vel rerum qualitates <lb/> <arrow.to.target n="marg174"></arrow.to.target>&longs;eu modos, con&longs;ideramus. Cùm autem agno&longs;cimus <lb/>fieri non po&longs;&longs;e, ut ex nihilo aliquid fiat, tunc proposi­<lb/>tio haec : <emph type="italics"/>Ex nihilo nihil &longs;it<emph.end type="italics"/>, non tanquam res aliqua <lb/>exi&longs;tens, neque etiam ut rei modus con&longs;ideratur, &longs;ed <lb/>ut veritas quaedam aeterna, quae in mente no&longs;trâ &longs;edem <lb/> <arrow.to.target n="marg175"></arrow.to.target>habet, vocaturque communis notio, &longs;ive axioma. <pb pagenum="24"/>Cujus generis &longs;unt : <emph type="italics"/>Impossibile est idem &longs;imul e&longs;&longs;e & <lb/>non e&longs;&longs;e : Quod factum e&longs;t, infectum e&longs;&longs;e nequit : Is qui <lb/>cogitat, non pote&longs;t non exi&longs;tere dum cogitat<emph.end type="italics"/> : & alia <lb/>innumera, quae quidem omnia recen&longs;eri facilè non <lb/>| po&longs;&longs;unt, &longs;ed nec etiam ignorari, cùm occurrit occa&longs;io <arrow.to.target n="marg176"></arrow.to.target><lb/>5 <lb/>ut de iis cògitemus, & nullis preejudiciis excaecamur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg173"></margin.target>XLIX. <lb/>Aeternas veritates non <lb/>posse ita numerari, <lb/>&longs;ed nec e&longs;&longs;e opus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg174"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg175"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg176"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg177"></arrow.to.target><lb/>Et quidem, quantum ad has communes notiones, <lb/>non dubium e&longs;t quin clarè ac di&longs;tinctè percipi po&longs;&longs;int, <lb/>alioqui enim communes notiones non e&longs;&longs;ent dicendae: <lb/>ut etiam revera quaedam ex ip&longs;is non aequ¬è apud <arrow.to.target n="marg178"></arrow.to.target> om­<lb/>to <lb/>bus percipiuntur. Non tamen, ut puto, quòd unius <lb/>hominis cogno&longs;cendi facultas latiùs pateat quàm alte­<lb/>rius; &longs;ed quia fortè communes i&longs;tae notiones adver­<lb/>&longs;antur praejudicatis opinionibus quorundam hominum, <arrow.to.target n="marg179"></arrow.to.target><lb/>15 <lb/>qui eas idcirco non facile capere po&longs;&longs;unt: etiam&longs;i non­<lb/>nulli alii, qui praejudiciis i&longs;tis &longs;unt liberi, evidenti&longs;&longs;imè <lb/>ip&longs;as percipiant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg177"></margin.target>L. <lb/>Eas clarè percipi, &longs;ed <lb/>non omnes ab omni­<lb/>bus, propter praeju­<lb/>dicia. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg178"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg179"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg180"></arrow.to.target><lb/>Quantum autem ad ea, quae tanquam res vel rerum <lb/>modos &longs;pectamus, operae pretium e&longs;t ut &longs;ingula <arrow.to.target n="marg181"></arrow.to.target> &longs;eor­<lb/>&longs;im con&longs;ideremus. Per <emph type="italics"/>&longs;ub&longs;tantiam<emph.end type="italics"/> nihil aliud intelli­<lb/>gere po&longs;&longs;umus, quam rem quae ita exi&longs;tit, ut nullâ aliâ <lb/>re indigeat ad exi&longs;tendum. Et quidem &longs;ub&longs;tantia quae <lb/>nullâ planè re indigeat, unica tantùm pote&longs;t inteilligi, <lb/>nempe Deus. Alias verò omnes, non ni&longs;i ope <arrow.to.target n="marg182"></arrow.to.target> concur­<lb/>&longs;ûs Dei exi&longs;tere po&longs;&longs;e percipimus. Atque ideò nomen <lb/>&longs;ub&longs;tantiae non convenit Deo & illis <emph type="italics"/>univoci<emph.end type="italics"/>, ut dici <lb/>&longs;olet in Scholis, hoc e&longs;t, nulla ejus nominis &longs;ignificatio <lb/>pote&longs;t di&longs;tincte intelligi, quae Deo & creaturis &longs;it com­<lb/>munis. <arrow.to.target n="marg183"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg180"></margin.target>LI. <lb/>Quid &longs;it &longs;ubstantia, & <lb/>quòd i&longs;tud nomen Deo <lb/>&screaturis non con­<lb/>veniat univocè.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg181"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg182"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg183"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg184"></arrow.to.target></s></p> <pb pagenum="25"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg184"></margin.target>LII. <lb/>Quòd menti & corpori <lb/>Po&longs;&longs;unt autem &longs;ub&longs;tantia corporea & mens, &longs;ive</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg185"></arrow.to.target><lb/>&longs;ub&longs;tantia cogitans, creata, &longs;ub hoc communi con­<lb/>ceptu intelligi, quòd &longs;int res, quae &longs;olo Dei concur&longs;u <lb/>egent ad exi&longs;tendum. Verumtamen non potest &longs;ub&longs;tan­<lb/>tia primùm animadverti ex hoc &longs;olo, quòd &longs;it res exi­<lb/>&longs;tens, quia hoc &longs;olum per &longs;e nos non afficit; &longs;ed facilè <lb/>ip&longs;am agno&longs;cimus ex | quolibet ejus attributo, per <lb/>communem illam notionem, quòd nihili nulla &longs;int <lb/>attributa, nullaeve proprietates aut qualitates. Ex hoc <lb/>enim quòd aliquod attributum ade&longs;&longs;e percipiamus, <lb/> <arrow.to.target n="marg186"></arrow.to.target>concludimus aliquam rem exi&longs;tentem, &longs;ive &longs;ub&longs;tan­<lb/>tiam, cui illud tribui po&longs;&longs;it, nece&longs;&longs;ario etiam ade&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg185"></margin.target>univocè conveniat, & <lb/>quomodo ip&longs;a cogno&longs;­<lb/>catur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg186"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg187"></arrow.to.target><lb/>Et quidem ex quolibet attributo &longs;ub&longs;tantia cogno&longs;­<lb/>citur; &longs;ed una tamen e&longs;t cuju&longs;que &longs;ub&longs;lantiae praecipua <lb/>proprietas quae ip&longs;ius naturam e&longs;&longs;entiamque con&longs;ti­<lb/> <arrow.to.target n="marg188"></arrow.to.target>tuit & ad quam aliae omnes referuntur. Nempe ex­<lb/>ten&longs;io in longum, latum & pro&longs;undum, &longs;ub&longs;tantiae <lb/>corporeae naturam con&longs;tituit; & cogitatio con&longs;tituit <lb/>naturam &longs;ub&longs;tantiae cogitantis. Nam omne aliud quod <lb/>corpori tribui pote&longs;t, exten&longs;ionem prae&longs;upponit, e&longs;tque <lb/> <arrow.to.target n="marg189"></arrow.to.target>tantùm modus quidam rei exten&longs;ae; ut &, omnia, quae <lb/>in mente reperimus, &longs;unt tantùm diver&longs;i modi cogi­<lb/>tandi. Sic, exempli cau&longs;â, figura nonni&longs;i in re exten&longs;â <lb/>pote&longs;t intelligi, nec motus ni&longs;i in &longs;patio exten&longs;o; nec <lb/>imaginatio, vel &longs;en&longs;us, vel voluntas, ni&longs;i in re cogi­<lb/> <arrow.to.target n="marg190"></arrow.to.target>tante. Sed ècontra pote&longs;t intelligi exten&longs;io &longs;ine figurâ <lb/>vel motu, & cogitatio &longs;ine imaginatione vel &longs;en&longs;u, & <lb/>ita de reliquis : ut cuilibet attendenti fit manife&longs;tum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg187"></margin.target>LIII. <lb/>Cuju&longs;que &longs;ubstantiae <lb/>unum e&longs;&longs;e praecipuum <lb/>attributum, ut mentis <lb/>cogitatio, coporis <lb/>exten&longs;io. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg188"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg189"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg190"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg191"></arrow.to.target><lb/>Atque ita facilè po&longs;&longs;umus duas claras & di&longs;tinctas <lb/>habere notiones, &longs;ive ideas, unam &longs;ub&longs;tantiae cogi­<lb/> <arrow.to.target n="marg192"></arrow.to.target>tantis creatae, aliam &longs;ub&longs;tantiae corporeae, &longs;i nempe <lb/>attributa omnia cogitationis ab attributis exten&longs;ionis <pb pagenum="26"/>accuratè di&longs;tinguamus. Ut etiam habere po&longs;&longs;umus <lb/>ideam claram & di&longs;tinctam &longs;ub&longs;tantiae cogitantis in­<lb/>creatae & independentis, id e&longs;t Dei : modòne illam <lb/>adaequatè omnia quae in Deo &longs;unt exhibere &longs;uppona­<lb/>mus, nec quidquam etiam in eâ e&longs;&longs;e fingamus, &longs;ed ea <arrow.to.target n="marg193"></arrow.to.target><lb/>tantùm advertamus, quae revera in ip&longs;â continentur, <lb/>quaeque evidenter percipimus adnaturam | entis &longs;ummè <lb/>perfecti pertinere. Nec certè qui&longs;quam talem ideam <lb/>Dei nobis ine&longs;&longs;e negare pote&longs;t, ni&longs;i qui nullam planè <lb/>Dei notitiam in humanis mentibus e&longs;&longs;e arbitretur. <arrow.to.target n="marg194"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg191"></margin.target>LIV. <lb/>Quomodo claras & di­<lb/>&longs;tinctas notiones ha­<lb/>bere po&longs;&longs;imus, &longs;ub­<lb/>&longs;tantiae cogitantis, & <lb/>corporeae, item Dei. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg192"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg193"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg194"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg195"></arrow.to.target><lb/><emph type="italics"/>Duratio, ordo, & numerus<emph.end type="italics"/>, à nobis etiam di&longs;tincti&longs;­<lb/>&longs;imè intelligentur, &longs;i nullum iis &longs;ub&longs;tantiae conceptum <lb/>affingamus, &longs;ed putemus durationem rei cuju&longs;que e&longs;&longs;e <lb/>tantùm modum, &longs;ub quo concipimus rem i&longs;tam, qua­<lb/>tenus e&longs;&longs;e per&longs;everat. Et &longs;imiliter, nec ordinem nec <arrow.to.target n="marg196"></arrow.to.target><lb/>numerum e&longs;&longs;e quicquam diver&longs;um à rebus ordinatis <lb/>&snumeratis, &longs;ed e&longs;&longs;e tantum modos, &longs;ub quibus illas <lb/>con&longs;ideramus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg195"></margin.target>LV. <lb/>Quomodo duratio, or­<lb/>do, numerus etiam <lb/>di&longs;tinctè intelligan­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg196"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg197"></arrow.to.target><lb/>Et quidem hîc per <emph type="italics"/>modos<emph.end type="italics"/> planè idem intelligimus, <lb/>quod alibi per <emph type="italics"/>attributa<emph.end type="italics"/>, vel qualitates. Sed cùm <arrow.to.target n="marg198"></arrow.to.target> con&longs;i­<lb/>deramus &longs;ub&longs;tantiam ab illis affici, vel variari, voca­<lb/>mus modos; cum ab i&longs;tà variatione talem po&longs;&longs;e deno­<lb/>minari, vocamus <emph type="italics"/> qualitates<emph.end type="italics"/>; ac denique, cùm gene­<lb/>raliùs &longs;pectamus tantùm ea &longs;ub&longs;tantiae ine&longs;&longs;e, vocamus <lb/><emph type="italics"/> attributa<emph.end type="italics"/>. Ideòque in Deo non propriè modos aut <arrow.to.target n="marg199"></arrow.to.target> qua­<lb/>litates, &longs;ed attributa tantùm e&longs;&longs;e dicimus, quia nulla <lb/>in eo variatio e&longs;t intelligenda. Et etiam in rebus crea­<lb/>tis, ea quae nunquam in iis diverso modo &longs;e habent, ut <lb/>exi&longs;tentia & duratio, in re exi&longs;tente & durante, non <lb/>qualitates aut modi, &longs;ed attributa dici debent. <arrow.to.target n="marg200"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg197"></margin.target>LVI. <lb/>Quid &longs;int modi, quli­<lb/>tates, attributa. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg198"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg199"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg200"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg201"></arrow.to.target><lb/>Alia autem &longs;unt in rebus ip&longs;is, quarum attributa vel <pb pagenum="27"/> <arrow.to.target n="marg202"></arrow.to.target><lb/>modi e&longs;&longs;e dicuntur; alia veròno&longs;trâ tantùm cogita­<lb/>tione. Ita, cùm tempus ¬à duratione generaliter &longs;umptâ <lb/>di&longs;tinguimus, dicimusque e&longs;&longs;e numerum motûs, est <lb/>tanùm modus cogitandi; neque enim profectò intel­<lb/> <arrow.to.target n="marg203"></arrow.to.target>ligimus in motu aliam durationem quàm in rebus non <lb/>motis : ut patet ex eo quòd, &longs;i duo corpora, unum <lb/>tardè, aliud celeri|ter per horam moveatur, non plus <lb/>temporis in uno quàm in alio numeremus, et&longs;i multò <lb/>plus &longs;it motûs. Sed ut rerum omnium durationem me­<lb/> <arrow.to.target n="marg204"></arrow.to.target>tiamur, comparamus illam cum duratione motuum <lb/>illorum macimorum, & maximè aequabilium, ¬à quibus <lb/>fiunt anni & dies; hancque durationem tempus voca­<lb/>mus. Quod proinde nihil, praeter modum cogitandi, <lb/>durationi generaliter &longs;umptae &longs;uperaddit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg201"></margin.target>LVII. <lb/>Quaedam attributa e&longs;&longs;e</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg202"></margin.target>in rebus, alia in co­<lb/>gitatione. Et quid <lb/>duratio & tempus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg203"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg204"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg205"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg206"></arrow.to.target>Ita etiam, cùm numerus non in ullis rebus creatis, <lb/>&longs;ed tantùm in abstracto, &longs;ive in genere con&longs;ideratur, <lb/>e&longs;t modus cogitandi duntaxat; ut & alia omnia quae <lb/><emph type="italics"/>univer&longs;alis<emph.end type="italics"/> vocamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg205"></margin.target>LVIII. <lb/>Numerum & universa­<lb/>lia omnia e&longs;&longs;e tantùm <lb/>modos cogitandi.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg206"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg207"></arrow.to.target><lb/>Fiunt haec univer&longs;alia ex eo tantùm, quòd unâ & <lb/> <arrow.to.target n="marg208"></arrow.to.target>eâdem ideâ utamur ad omnia individua, quae inter &longs;e <lb/>&longs;imilia &longs;unt, cogitanda : ut etiam unum & idem nomen <lb/>omnibus rebus per ideam i&longs;tam reprae&longs;entatis impo­<lb/>nimus; quod nomen e&longs;t univer&longs;ale. Ita, cùm videmus <lb/>duos lapides, nec ad ip&longs;orum naturam, &longs;ed ad hoc tan <lb/> <arrow.to.target n="marg209"></arrow.to.target>tùm quòd duo &longs;int attendimus, formamus ideam ejus <lb/>numeri quem vocamus binarium; cùm que postea duas <lb/>aves, aut duas arbores videmus, nec etiam earum <lb/>naturam, &longs;ed tantùm quòd duae &longs;int con&longs;ideramus, <lb/>repetimus eandem ideam quam priùs, quae idèo est <lb/> <arrow.to.target n="marg210"></arrow.to.target>univer&longs;alis ; ut & hunc numeerum eodem univer&longs;ali <lb/>nome binarium appellamus. Eodemque modo, cùm <pb pagenum="28"/>&longs;pectamus figuram tribus lineis comprehen&longs;am, quan­<lb/>dam ejus ideam formarnus, quam vocamus ideam <lb/>trianguli; & eâdem po&longs;tea ut univer&longs;ali utimur ad <lb/>omnes alias figuras tribus lineis comprehen&longs;as animo <lb/>no&longs;tro exhibendas. Cúmque advertimus, ex triangulis <arrow.to.target n="marg211"></arrow.to.target><lb/>alios e&longs;&longs;e habentes unum angulum rectum, alios non <lb/>habentes, formamus ideam universalem trianguli re­<lb/>ctanguli, quae relata ad praecedentem, ut magis gene­<lb/>ralem, <emph type="italics"/>&longs;pecies<emph.end type="italics"/> vocatur. Et illa anguli reditudo | e&longs;t <lb/><emph type="italics"/>differentia<emph.end type="italics"/> univer&longs;alis, quâ omnia triangula <arrow.to.target n="marg212"></arrow.to.target> rectan­<lb/>gula ab aliis di&longs;tinguuntur. Et quòd in iis ba&longs;is poten­<lb/>tia aequalis &longs;it potentiis laterum, e&longs;t pro <emph type="italics"/>proprietas<emph.end type="italics"/> iis <lb/>omnibus & &longs;olis conveniens. Ac denique, &longs;i &longs;uppo­<lb/>namus aliquos eju&longs;modi triangulos moveri; alios non <lb/>moveri, hoc erit in iis <emph type="italics"/>accidens<emph.end type="italics"/> univer&longs;ale. Atque hoc <arrow.to.target n="marg213"></arrow.to.target><lb/>pacto quinque univer&longs;alia vulgo' numerantur: genus, <lb/><emph type="italics"/>&longs;pecies, differential proprium, & accidens. <emph.end type="italics"/></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg207"></margin.target>LIX. <lb/>Quomodo univer&longs;alia <lb/>fiant ; & quae &longs;int <lb/></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg208"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg209"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg210"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg211"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg212"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg213"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg214"></arrow.to.target><lb/>Numerus autem, in ip&longs;is rebus, oritur ab earum <lb/>di&longs;tinctione: quae <emph type="italics"/>di&longs;tinctione<emph.end type="italics"/> : triplex e&longs;t, <emph type="italics"/>realis, modalis, <lb/>&srationis. Realis<emph type="italics"/> propriè tantùm e&longs;t inter duas vel <arrow.to.target n="marg215"></arrow.to.target><lb/>plures &longs;ub&longs;tantias : & has percipimus &longs;e mutuo rea­<lb/>liter e&longs;&longs;e di&longs;tinctas, ex hoc &longs;olo quòd unam ab&longs;que <lb/>alterâ clarè & di&longs;tinctè intelligere po&longs;&longs;imus. Deum <lb/>enim agno&longs;centes, certi &longs;umus ip&longs;um po&longs;&longs;e efficere <lb/>quidquid di&longs;tinctè intelligimus : adeò ut, exempli <arrow.to.target n="marg216"></arrow.to.target><lb/>cau&longs;â, ex hoc &longs;olo quôd jam habeamus ideam &longs;ub­<lb/>&longs;tantiae exten&longs;ae &longs;ive corpore, quamvis nondum certò <lb/>&longs;ciamus ullam talem revera exi&longs;tere, certi tamen &longs;umus <lb/>illam po&longs;&longs;e exi&longs;tere; atque &longs;i exi&longs;tat, unamquamque <lb/>ejus partem, à nobis cogitatione definitam, realiter ab <arrow.to.target n="marg217"></arrow.to.target><lb/>aliis eju&longs;dem &longs;ub&longs;tantiae partibus e&longs;&longs;e di&longs;tinctam. Item- <pb pagenum="29"/>que, ex hoc folo quòd unu&longs;qui&longs;que intelligat &longs;e e&longs;&longs;e <lb/>rem cogitantem, & po&longs;&longs;it cogitatione excludere á &longs;e <lb/>ip&longs;so omnem aliam &longs;ub&longs;tantiam, tam cogitantem quàm <lb/>exten&longs;am, certum e&longs;t unumquemque, &longs;ic &longs;pectatum, ab <lb/> <arrow.to.target n="marg218"></arrow.to.target>omnia aliâ &longs;ub&longs;tantiâ cogitante atque ab omni &longs;ub&longs;tan­<lb/>tiâ corporeâ realiter di&longs;tingui. Ac etiam&longs;i &longs;uppomamus, <lb/>Deum alicui tali &longs;ub&longs;tantim cogitanti &longs;ub&longs;tantiam ali­<lb/>quam corpoream tam arctè conjunxi&longs;&longs;e, ut arctiùs <lb/>jungi non po&longs;&longs;int, & ita ex illis duabus unum quid con­<lb/> <arrow.to.target n="marg219"></arrow.to.target>flavi&longs;&longs;e, manent nihilominus realiter di&longs;tinctae : quia, <lb/>quantumvis arctèip&longs;as univerit, potentiâ, quam antè <lb/>habebat ad eas &longs;eparandas, &longs;ive ad unam ab&longs;que aliâ <lb/>con&longs;ervandam, &longs;eip&longs;um | exuere non potuit, & quae vel <lb/>à Deo po&longs;&longs;unt &longs;separari, vel &longs;ejunctim con&longs;ervari, rea­<lb/> <arrow.to.target n="marg220"></arrow.to.target>liter &longs;unt di&longs;tincta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg214"></margin.target>LX. <lb/>De distinctionibus, ac <lb/>primò de reali. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg215"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg216"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg217"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg218"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg219"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg220"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg221"></arrow.to.target><lb/><emph type="italics"/>Di&longs;tinctio modalis<emph.end type="italics"/> e&longs;t duplex : alia &longs;cilicet inter mo­<lb/>dum propriè dictum, & &longs;ub&longs;tantiam cujus e&longs;t modus; <lb/>alia inter duos modos eju&longs;dem &longs;ub&longs;tantiae. Prior ex eo <lb/>cogno&longs;citur, quòd po&longs;&longs;imus quidem &longs;ub&longs;tantiam clarè <lb/> <arrow.to.target n="marg222"></arrow.to.target>percipere ab&longs;que modo quem ab illâ differre dicimus, <lb/>&longs;ed non po&longs;&longs;imus, vicever&longs;â, modum illum intelligere <lb/>&longs;ine ip&longs;â. Ut figura & motus di&longs;tinguuntur modaliter <lb/>à&longs;ub&longs;tantiâ corporeâ, cui in&longs;unt; ut etiam affirmatio <lb/>&srecordatio à mente. Po&longs;terior verò cogno&longs;citur ex <lb/> <arrow.to.target n="marg223"></arrow.to.target>eo, quòd unum quidem modum ab&longs;que alio po&longs;&longs;imus <lb/>agno&longs;cere, ac vicever&longs;â; &longs;ed neutrum tamen &longs;ine eâ­<lb/>dem &longs;ub&longs;tanti cui in&longs;unt. Ut &longs;i lapis moveatur & &longs;it <lb/>quadratus, po&longs;&longs;um quidem intelligere ejus figuram <lb/>quadratam &longs;ine motu; & vicever&longs;â, ejus motum &longs;ine <lb/> <arrow.to.target n="marg224"></arrow.to.target>figurâ quadratâ; &longs;ed nec illum motum, nec illam figu­<lb/>ram po&longs;&longs;um intelligere &longs;ine lapidis &longs;ub&longs;tantiâ. Di&longs;tin- <pb pagenum="30"/>ctio autem, quâ rnodus unius &longs;ub&longs;tantiae differt ab aliâ <lb/>&longs;ub&longs;tantiâ vel à modo alterius &longs;ub&longs;tantiae , ut motus <lb/>unius corporis ab alio corpore vel à mente, atque ut <lb/>motus duratione, realis potiús dicenda e&longs;&longs;e videtur <lb/>quàm modalis : quia modi illi non clarè intelliguntur <arrow.to.target n="marg225"></arrow.to.target><lb/>&longs;ine &longs;ub&longs;tantiis realiter di&longs;tinctis, quarum &longs;unt modi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg221"></margin.target>LXI. <lb/>De di&longs;tinctione modali. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg222"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg223"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg224"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg225"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg226"></arrow.to.target><lb/>Denique <emph type="italics"/>di&longs;tinctio rationis<emph.end type="italics"/> e&longs;t inter &longs;ubstantiam & <lb/>aliquod ejus attributum, &longs;ine quo ip&longs;a intelligi non <lb/>pote&longs;t, vel inter duo talia attributa eju&longs;dem alicujus <lb/>&longs;ub&longs;tantiae. Atque agno&longs;citur ex eo, quòd non po&longs;&longs;imus <arrow.to.target n="marg227"></arrow.to.target><lb/>claram &, di&longs;tinctam i&longs;tius &longs;ub&longs;tantiae ideam formare, &longs;i <lb/>ab eâ illud attributum excludamus; vel non po&longs;&longs;imus <lb/>unius ex eju&longs;modi attributis ideam clar percipere, &longs;i <lb/>illud ab alio &longs;e|paremus. Ut, quia &longs;ub&longs;tantia quaevis, &longs;i <lb/>ce&longs;&longs;et durare, ce&longs;&longs;at etiam e&longs;&longs;e, ratione tantúm <arrow.to.target n="marg228"></arrow.to.target> dura­<lb/>tione &longs;uâ di&longs;tinguitur; & omnes modi cogitandi, quos <lb/>tanquam in objectis con&longs;ideramus, ratione tantúm <lb/>differunt, tum ab objectis de quibus cogitantur, tum <lb/>á &longs;e mutu in uno & eodem objecto. Memini quidem <lb/>me alibi hoc genus di&longs;tinctionis cum modali <arrow.to.target n="marg229"></arrow.to.target> con­<lb/>junxi&longs;&longs;e, nempe in &longs;ine re&longs;pon&longs;ionis ad primas obje­<lb/>ctiones in Meditationes de primâ Philo&longs;ophiâ a : &longs;ed ibi <lb/>non erat occa&longs;io de ip&longs;is accurat differendi, & &longs;uffi­<lb/>ciebat ad meum in&longs;titutum, quòd utramque reali <lb/>di&longs;tinguerem. <arrow.to.target n="marg230"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg226"></margin.target>LXII. <lb/>De di&longs;tinctione <lb/>rationis.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg227"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg228"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg229"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg230"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg231"></arrow.to.target><lb/>Cogitatio & exten&longs;io &longs;pectari po&longs;&longs;unt ut con&longs;tituen­<lb/>tes naturas &longs;ub&longs;tantiae intelligentes & corporeae; tunc­<lb/>que non aliter concipi debent, qum ip&longs;a &longs;ub&longs;tantia <pb pagenum="31"/>cogitans & &longs;ub&longs;tantia exten&longs;a, hoc e&longs;t, quàm mens <lb/>&scorpus; quo pacto clari&longs;&longs;imè ac di&longs;tinctti&longs;&longs;imè intel­<lb/>liguntur. Quin & faciliús intelligimus &longs;ub&longs;tantiam <lb/>exten&longs;am, vel &longs;ub&longs;tantiam cogitantem, quam &longs;ub&longs;tan­<lb/> <arrow.to.target n="marg232"></arrow.to.target>tiam &longs;olam, omi&longs;&longs;o eo quòd cogitet vel &longs;it exten&longs;a. <lb/>Nonnulla enim e&longs;t difficultas, in ab&longs;trahendâ notione <lb/>&longs;ub&longs;tantiae notionibus cogitationis vel exten&longs;ionis, <lb/>quae &longs;cilicet ab ip&longs;â ratione tantúm diver&longs;ae &longs;unt; & <lb/>non di&longs;tinctior fit conceptus ex eo quòd pauciora in <lb/> <arrow.to.target n="marg233"></arrow.to.target>eo eo comprehendamus, &longs;ed tantúm ex eo qud illa quae <lb/>in ip&longs;o comprehendimus, ab omnibus aliis accuratè <lb/>di&longs;tinguamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg231"></margin.target>LXIII. <lb/>Quomodo cogitatio & <lb/>exten&longs;io di&longs;tinctè co­<lb/>gno&longs;ci po&longs;&longs;int, ut con­<lb/>&longs;tituentes naturam <lb/>mentis & corporis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg232"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg233"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg234"></arrow.to.target><lb/>Cogitatio & exten&longs;io &longs;umi etiam po&longs;&longs;unt pro modis <lb/>&longs;ub&longs;tantiae, quatenus &longs;cilicet una & eadem mens plures <lb/> <arrow.to.target n="marg235"></arrow.to.target>diver&longs;as cogitationes habere pote&longs;t; atque unum & <lb/>idem corpus, retinendo &longs;uam eandem quantitatem, <lb/>pluribus diver&longs;is modis pote&longs;t extendi : nunc &longs;cilicet <lb/>magis &longs;ecundúm longitudinem, minú&longs;que &longs;ecundúm <lb/>latitudi|nem vel profunditatem, ac paulò po&longs;t è, contra <lb/> <arrow.to.target n="marg236"></arrow.to.target>magis &longs;ecundúm latitudinem, & minús &longs;ecundum lon­<lb/>gitudinem. Tuncque modaliter &longs;ub&longs;tantiâ di&longs;tinguun­<lb/>tur & non minús clarè ac di&longs;tincté quám ip&longs;a po&longs;&longs;unt <lb/>intelligi : modo' non ut &longs;ub&longs;tantiae, &longs;ive res quaedam ab <lb/>aliis &longs;eparatae, &longs;ed tantummodo ut modi rerum &longs;pe­<lb/> <arrow.to.target n="marg237"></arrow.to.target>ctentur. Per hoc enim, quòd ip&longs;as in &longs;ubi&longs;tantiis qua­<lb/>rum &longs;unt modi con&longs;ideramus, eas ab his &longs;ub&longs;tantiis <lb/>di&longs;tinguimus, & quales revera &longs;unt agno&longs;cimus. At è <lb/>contra, &longs;i ea&longs;dem ab&longs;que &longs;ub&longs;tantiis, quibus in&longs;unt, <lb/>vellemus con&longs;iderare, hoc ip&longs;o illas ut res &longs;ub&longs;i&longs;tentes <lb/> <arrow.to.target n="marg238"></arrow.to.target>spectaremus, atque ita ideas modi & &longs;ub&longs;tantiae con­<lb/>&longs;underemus. </s></p> <pb pagenum="32"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg234"></margin.target>LXIV. <lb/>Quomodo etiam <lb/>ut modi &longs;ubstantiae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg235"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg236"></margin.target>20 </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg237"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg238"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg239"></arrow.to.target><lb/>Eâdem ratione, diver&longs;os cogitationum modos, ut <lb/>intellectionem, imaginationem, recordationem, voli­<lb/>tionem, &c.; itemque diver&longs;os modos exten&longs;ionis &longs;ive <lb/>ad exten&longs;ionem pertinentes, ut figuras omnes, & &longs;itus <lb/>partium, & ip&longs;arum motus, optimè percipiemus, &longs;i <arrow.to.target n="marg240"></arrow.to.target><lb/>tantúm ut modos rerum quibus in&longs;unt &longs;pectemus; & <lb/>quantúm ad motum, &longs;i de nullo ni&longs;i locali cogitemus, <lb/>ac de vi qu excitatur (quam tamen &longs;uo loco expli­<lb/>care conabor a) non inquiramus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg239"></margin.target>LXV. <lb/>Quomodo ip&longs;arum mo­<lb/>di &longs;int etiam cogno­<lb/>&longs;cendi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg240"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg241"></arrow.to.target><lb/>Super&longs;unt &longs;en&longs;us, affectus, & appetitus, qui quidem <arrow.to.target n="marg242"></arrow.to.target><lb/>etiam clarè percipi po&longs;&longs;unt, &longs;i accurat caveamus, ne <lb/>quid ampliús de iis judicemus, quàm id praeci&longs;è, quod <lb/>in perceptione no&longs;trâ continetur, & cujus intimè con­<lb/>&longs;cii &longs;umus. Sed perdifficile e&longs;t id ob&longs;ervare, &longs;altem <lb/>circa &longs;en&longs;us : quia nemo no&longs;trûm e&longs;t, qui non ab <arrow.to.target n="marg243"></arrow.to.target><lb/>ineunte aetate judic^rit, ea omnia quae &longs;entiebat, e&longs;&longs;e <lb/>res qua&longs;dam extra mentem fuam exi&longs;tentes , & &longs;en­<lb/>&longs;ibus &longs;uis, hoc e&longs;t, perceptionibus quas de illis ha­<lb/>bebat, planè &longs;imiles. Adeò ut videntes, ex|empli gra­<lb/>tiâ, colorem, putaverimus nos videre rem quandam <arrow.to.target n="marg244"></arrow.to.target><lb/>extra nos po&longs;itam, & planè &longs;imilem ideae illi coloris, <lb/>quam in nobis tunc experiebamur; idque ob con­<lb/>&longs;uetudinem ita judicandi, tam clar & di&longs;tinctè vi­<lb/>dere nobis videbamur ut pro certo-& indubitato <lb/>haberemus. <arrow.to.target n="marg245"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg241"></margin.target>LXVI. <lb/>Quomodo &longs;en&longs;us, affe­<lb/>ctus & appetitus, <lb/>clarè cogno&longs;cantur, <lb/>quamvis &longs;aepe de iis <lb/>malè judicemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg242"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg243"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg244"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg245"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg246"></arrow.to.target><lb/>Idemque planè e&longs;t de aliis omnibus quae &longs;entiuntur, <lb/>etiam de titillatione ac dolore. Quamvis enim haec <lb/>extra nos e&longs;&longs;e non putentur, non tamen ut in &longs;olâ <lb/>mente &longs;ive in perceptione no&longs;trâ &longs;olent &longs;pectari, &longs;ed <lb/>ut in manu, aut in pede, aut quâvis aliâ parte no&longs;tri <arrow.to.target n="marg247"></arrow.to.target> <pb pagenum="33"/>corporis. Nec &longs;ané magis certum e&longs;t, cúm, exempli <lb/>cau&longs;â, dolorem &longs;entimus tanquam in pede, illum e&longs;&longs;e <lb/>quid extra no&longs;tram mentem, in pede exi&longs;tens, quàm <lb/>cúm videmus lumen tanquam in Sole, illud lumen <lb/> <arrow.to.target n="marg248"></arrow.to.target>extra nos in Sole exi&longs;tere ; &longs;ed utraque i&longs;ta praeju­<lb/>dicia &longs;unt primae no&longs;trae aetatis, ut infrà clarè appa­<lb/>rebit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg246"></margin.target>LXVII. <lb/>In ip&longs;o de dolore judi­<lb/>cio &longs;aepe nos falli. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg247"></margin.target>30 </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg248"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg249"></arrow.to.target><lb/>Ut autem hoc quod clarum e&longs;t ab eo quod ob&longs;cu­<lb/>rum di&longs;tinguamus, diligenti&longs;&longs;imé e&longs;t advertendum, <lb/> <arrow.to.target n="marg250"></arrow.to.target>dolorem quidem & colorem, & reliqua eju&longs;modi, clarè <lb/>ac di&longs;tinctè percipi, cúm tantummodo ut &longs;en&longs;us, &longs;ive <lb/>cogitationes, &longs;pectantur. Cúm autem res quaedam e&longs;&longs;e <lb/>judicantur, extra mentem no&longs;tram exi&longs;tentes, nullo <lb/>planè modo po&longs;&longs;e intelligi quaenam res &longs;int, &longs;ed idem <lb/> <arrow.to.target n="marg251"></arrow.to.target>planè e&longs;&longs;e, cúm quis dicit &longs;e videre in aliquo corpore <lb/>colorem, vel &longs;entire in aliquo membro dolorem, ac &longs;i <lb/>diceret &longs;e id ibi videre vel &longs;entire, quod quidnam &longs;it <lb/>planè ignorat, hoc e&longs;t, &longs;e ne&longs;cire quid videat aut &longs;en­<lb/>tiat. Et&longs;i enim, minús attendendo, &longs;ibi facilè per&longs;uadeat <lb/> <arrow.to.target n="marg252"></arrow.to.target>&longs;e nonnullam ejus habere notitiam, ex eo quôd &longs;up­<lb/>ponat e&longs;&longs;e quid &longs;imile &longs;en&longs;ui illi coloris aut doloris, <lb/>quem apud &longs;e experitur: &longs;i tamen examinet quidnam <lb/>&longs;it, | quod i&longs;te &longs;en&longs;us coloris vel doloris, tanquam in <lb/>corpore colorato vel in parte dolente exi&longs;tens, reprae­<lb/> <arrow.to.target n="marg253"></arrow.to.target>&longs;entet, omnino advertet &longs;e id ignorare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg249"></margin.target>LXVIII. <lb/>Quomodo in i&longs;tis id, <lb/>quod clarè cogno&longs;ci­<lb/>mus, ab eo in quo <lb/>falli po&longs;&longs;umus, &longs;it di­<lb/>&longs;tinguendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg250"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg251"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg252"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg253"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg254"></arrow.to.target><lb/>Prae&longs;ertim &longs;i con&longs;ideret, &longs;e longè alio modo cogno­<lb/>&longs;cere, quidnam &longs;it in vi&longs;o corpore magnitudo, vel fi­<lb/>gura, vel motus (&longs;altem localis: Philo&longs;ophi enim, alios <lb/>quo&longs;dam motus locali diver&longs;os effingendo, naturam <lb/> <arrow.to.target n="marg255"></arrow.to.target>ejus &longs;ibi minús intelligibilem reddiderunt), vel &longs;itus, <lb/>vel duratio, vel numerus, & &longs;imilia, quae in corporibus <pb pagenum="34"/>clarè percipi jam dictum e&longs;ta: quám quid in eodem <lb/>corpore &longs;it color, vel dolor, vel odor, vel &longs;apor, vel <lb/>quid aliud ex iis, quae ad &longs;en&longs;us dixi e&longs;&longs;e referenda. <lb/>Quamvis enim videntes aliquod corpus, non magis <lb/>certi &longs;imus illud exi&longs;tere, quatenus apparet figuratum, <arrow.to.target n="marg256"></arrow.to.target><lb/>quàm quatenus apparet coloratum : long tamen evi­<lb/>dentiús agno&longs;cimus, quid &longs;it in eo e&longs;&longs;e figuratum, <lb/>quàm quid &longs;it e&longs;&longs;e coloratum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg254"></margin.target>LXIX. <lb/>Longè aliter cogno&longs;ci <lb/>magnitudinem figu­<lb/>ram, &c., quàm co <lb/>lores, dolores, &c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg255"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg256"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg257"></arrow.to.target><lb/>Patet itaque in re idem e&longs;&longs;, cúm dicimus nos per­<lb/>cipere colores in objectis, ac &longs;i diceremus nos <arrow.to.target n="marg258"></arrow.to.target> perci­<lb/>pere aliquid in objectis, quod quidem quid &longs;it igno­<lb/>ramus, &longs;ed à quo efficitur in nobis ip&longs;is &longs;en&longs;us quidam <lb/>valde manife&longs;tus & per&longs;picuus, qui vocatur &longs;en&longs;us co­<lb/>lorum. In modo autem judicandi permagna e&longs;t diver­<lb/>&longs;itas : nam quamdiu tantùm judicamus aliquid e&longs;&longs;e in <arrow.to.target n="marg259"></arrow.to.target><lb/>objectis (hoc e&longs;t, in rebus, quale&longs;cunque demum illae <lb/>&longs;int, àquibus &longs;en&longs;us nobis advenit), quod quidnam &longs;it <lb/>ignoramus, tantùm abe&longs;t ut fallamur, quin potiús in <lb/>eo errorem praecavemus, quo 'd advertentes nos ali­<lb/>quid ignorare, minús proclives &longs;imus ad temerè, de <arrow.to.target n="marg260"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;o judicandum. Cúm verò putamus nos percipere <lb/>colores in objectis, et&longs;i revera ne&longs;ciamus quidnam &longs;it, <lb/>quod tunc nomine coloris appellamus, nec ullam &longs;imi­<lb/>li|tudinem intelligere po&longs;&longs;imus, inter colorem quem <lb/>&longs;upponimus e&longs;&longs;e in objectis, & illum quem experimur <arrow.to.target n="marg261"></arrow.to.target><lb/>e&longs;&longs;e in &longs;en&longs;u : quia tamen hoc ip&longs;um non advertimus, <lb/>&smulta alia &longs;unt, ut magnitudo, figura, numerus, &c. <lb/>quae clarè percipimus non aliter à nobis &longs;entiri vel, <lb/>intelligi, quàm ut &longs;unt aut &longs;altem e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt in ob­<lb/>jectis: facilè in eum errorem delabimur, ut judicemus <arrow.to.target n="marg262"></arrow.to.target> <pb pagenum="35"/>id, quod in objectis vocamus colorem, e&longs;&longs;e quid om­<lb/>nino &longs;imile colori quem &longs;entimus, atque ita ut id, <lb/>quod nullo modo percipimus, nobis clarè percipi <lb/>arbitremur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg257"></margin.target>LXX. <lb/>Nos pose duobus modis <lb/>de &longs;en&longs;ibilibus judi­<lb/>cium ferre, quorum <lb/>uno errorem praeca­<lb/>vemus, alio in erro­<lb/>rem incidimus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg258"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg259"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg260"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg261"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg262"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg263"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg264"></arrow.to.target>Hîcque primam & praecipuam errorum omnium <lb/>cau&longs;am licet agno&longs;cere. Nempe in primâ aetate, mens <lb/>no&longs;tra tam arctè corpori erat alligata, ut non aliis <lb/>cogitationibus vacaret, quàm iis &longs;olis, per quas ea <lb/>&longs;entiebat quae corpus afficiebant : necdum ip&longs;as ad <lb/> <arrow.to.target n="marg265"></arrow.to.target>quidquam extra &longs;e po&longs;itum referebat, &longs;ed tantúm ubi <lb/>quid corpori incommodum occurrebat, &longs;entiebat do­<lb/>lorem; ubi quid commodum, &longs;entiebat voluptatem; <lb/>&subi &longs;ine magno commodo vel incommodo corpus <lb/>afficiebatur, pro diver&longs;itate partium in quibus & <lb/> <arrow.to.target n="marg266"></arrow.to.target>modorum quibus afficiebatur, habebat diver&longs;os quo&longs;­<lb/>dam &longs;en&longs;us, illos &longs;cilicet quos vocamus &longs;en&longs;us &longs;apo­<lb/>rum, odorum, &longs;onorum, caloris, frigoris, luminis, <lb/>colorum, & &longs;imilium, quae nihil extra cogitationem <lb/>po&longs;itum reprae&longs;entant. Simulque etiam percipiebat <lb/> <arrow.to.target n="marg267"></arrow.to.target>Magnitudines, figuras, motus, & talia; quae illi non <lb/>ut &longs;en&longs;us, &longs;ed ut res quaedam, vel rerum modi, extra <lb/>cogitationem exi&longs;tentes, aut &longs;altem exi&longs;tendi capaces, <lb/>exhibebantur, et&longs;i hanc inter i&longs;ta differentiam non­<lb/>dum notaret. Ac deinde, cùm corporis machinamen­<lb/> <arrow.to.target n="marg268"></arrow.to.target>tum, quod &longs;ic à naturâ fabricatum e&longs;t ut propriâ &longs;uâ <lb/> vi variis modis moveri po&longs;&longs;it, hinc inde temerè &longs;e | con­<lb/>torquens, ca&longs;u commodum quid a&longs;&longs;equebatur aut <lb/>fugiebat incommodum, mens illi adhaerens incipiebat <lb/>advertere id, quod ita a&longs;&longs;equebatur aut fugiebat, <lb/> <arrow.to.target n="marg269"></arrow.to.target>extra &longs;e e&longs;&longs;e; nec tantúm illi tribuebat magnitudines, <lb/>figuras, motus, & talia, cium ut res aut rerum modos <pb pagenum="36"/>percipiebat, &longs;ed etiam &longs;apores, odores, & reliqua, <lb/>quorum in &longs;e &longs;en&longs;um ab ip&longs;o effici advertebat. Atque <lb/>omnia tantúm referens ad utilitatem corporis, cui erat <lb/>immer&longs;a, eò plus aut minùs rei e&longs;&longs;e putabat in uno­<lb/>quoque objecto à quo afficiebatur, prout plus aut <arrow.to.target n="marg270"></arrow.to.target> mi­<lb/>nus ab ip&longs;o afficiebatur. Unde factum e&longs;t, ut multò <lb/>plus &longs;ub&longs;tantiae, &longs;eu corporeitatis, e&longs;&longs;e putaret in &longs;axis <lb/>aut metallis, quàm in aquâ, vel ae<gap/>re, quia plus duri­<lb/>tiei & pondero&longs;itatis in iis &longs;entiebat. Quin & a¬ë<gap/>rem, <lb/>quandiu nullum in eo ventum aut &longs;rigus aut calorem <arrow.to.target n="marg271"></arrow.to.target><lb/>experiebatur, pro nihilo pror&longs;us ducebat. Et quia <lb/>non plus luminis à &longs;tellis quàm ab exiguis flammis <lb/>lucernarum ip&longs;i affulgebat, idcirco nullas &longs;tellas flam­<lb/>mis i&longs;tis majores &longs;ibi reprae&longs;entabat. Et quia nec ter­<lb/>ram in gyrum verti, nec ejus &longs;uperficiem in globum <arrow.to.target n="marg272"></arrow.to.target><lb/>curvatam e&longs;&longs;e notabat, ide proclivior erat ad putan­<lb/>dum, & eam immobilem, & ejus &longs;uperficiem planam <lb/>e&longs;&longs;e. Milleque aliis eju&longs;modi praejudiciis, prima in­<lb/>fantiâ, mens no&longs;tra imbuta e&longs;t; quae deinde in pueritiâ <lb/>non recordabatur fui&longs;&longs;e à &longs;e &longs;ine &longs;ufficienti examine <lb/> <arrow.to.target n="marg273"></arrow.to.target><lb/>recepta, &longs;ed tanquam &longs;en&longs;u cognita, vel natur &longs;ibi <lb/>indita, pro veri&longs;&longs;imis evidenti&longs;&longs;imi&longs;que admi&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg263"></margin.target>LXXI. <lb/>Praecipuam errorum <lb/>cau&longs;am à praejudiciis <lb/>infantiae procedere</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg264"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg265"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg266"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg267"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg268"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg269"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg270"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg271"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg272"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg273"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg274"></arrow.to.target><lb/>Et quamvis jam maturis annis, cùm mens non am­<lb/>pliús tota corpori &longs;ervit, nec omnia ad illud refert, <lb/>&longs;ed etiam de rerum, in &longs;e ip&longs;is &longs;pectatarum, veritate <arrow.to.target n="marg275"></arrow.to.target><lb/>inquirit, permulta ex iis, quae &longs;ic antea judicavit, fal&longs;a <lb/>e&longs;&longs;e deprehendat : non | tamen ideò facilèe ip&longs;a ex me­<lb/>moriâ &longs;uâ expungit, & quamdiu in eâ heerent, vario­<lb/>rum errorum cau&longs;ae e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt. Ita, exempli cau&longs;â, <lb/>quoniam a primâ aetate &longs;tellas imaginati &longs;umus <arrow.to.target n="marg276"></arrow.to.target> perexi­ <pb pagenum="37"/>guas, et&longs;i iam rationes A&longs;tronornicae per&longs;picuè nobis <lb/>o&longs;tendant ip&longs;as e&longs;&longs;e quàm maximas, tantúm tamen <lb/>praejudicata opinio adhuc valet, ut nobis perdifficile <lb/>&longs;it, ip&longs;as aliter quàm priús imaginari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg274"></margin.target>LXXII. <lb/>Alteram errorum cau&longs;am e&longs;&longs;e, quòd prae­<lb/>judiciorum oblivi&longs;ci <lb/>nequeamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg275"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg276"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg277"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg278"></arrow.to.target>Praeterea mens no&longs;tra non &longs;ine aliqu difficultate ac <lb/>defatigatione pote&longs;t ad ullas res attendere; omnium­<lb/>que difficillimè ad illa attendit, quae nec &longs;ensibus, nec <lb/>quidem imaginationi prae&longs;entia &longs;unt: &longs;ive quia talem, <lb/>ex eo quòd corpori conjuncta &longs;it, habet naturam; &longs;ive <lb/>quia in primis annis, cum tantúm circa &longs;en&longs;us & ima­<lb/> <arrow.to.target n="marg279"></arrow.to.target>ginationes occuparetur, majorem de ip&longs;is quàm de <lb/>caeteris rebus cogitandi u&longs;um & facilitatem acqui&longs;ivit. <lb/>Hinc autem &longs;it, ut iam multi nullam &longs;ub&longs;tantiam intel­<lb/>ligant, ni&longs;i imaginabilem, & corpoream, & etiam &longs;en­<lb/> <arrow.to.target n="marg280"></arrow.to.target>&longs;ibilem. Neque enim nôrunt ea &longs;ola e&longs;&longs;e imaginabilia, <lb/>quae in exten&longs;ione, motu & figurâ con&longs;i&longs;tunt, et&longs;i alia <lb/>multa intelligibilia &longs;int; nec putant quidquam po&longs;&longs;e <lb/>&longs;ub&longs;i&longs;tere, quod non &longs;it corpus ; nec denique ullum <lb/>corpus non &longs;en&longs;ibile. Et quia revera nullam rem, qua­<lb/> <arrow.to.target n="marg281"></arrow.to.target>lis ip&longs;a e&longs;t, &longs;en&longs;u &longs;olo percipimus, ut infrà clarèo&longs;ten­<lb/>detur, hinc accidit, ut plerique in tot^ vit nihil ni&longs;i <lb/>confu&longs;e percipiant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg277"></margin.target>LXXIII. <lb/>Tertiam Causam e&longs;&longs;e, <lb/>quòd defatigemur, ad <lb/>ea, quae &longs;en&longs;ibus prae­<lb/>&longs;entia non &longs;unt, atten­<lb/>dendo; & ideò a&longs;&longs;ue­<lb/>ti &longs;imus de illis, non <lb/>ex praesenti percep­<lb/>tione, &longs;ed ex praecon­<lb/>ceptâ opinione judi­<lb/>care. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg278"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg279"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg280"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg281"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg282"></arrow.to.target><lb/>Et denique, propter loquelae u&longs;um, conceptus omnes no&longs;tros <lb/>verbis, quibus eos exprimimus, alligamus, <lb/> <arrow.to.target n="marg283"></arrow.to.target>nec eos ni&longs;i &longs;imul cum i&longs;tis verbis memoriae manda­<lb/>mus. Cùmque faciliús po&longs;tea verborum quàm rerum <lb/>recordemur, vix unquam ullius rei conceptum habe­<lb/>mus tam di&longs;tinctum, ut illum ab omni verborum con­<lb/>ceptu &longs;eparemus, cogita|tione&longs;que hominum ferè om­<lb/> <arrow.to.target n="marg284"></arrow.to.target>nium circa verba magis quam circa res ver&longs;antur : <lb/>adeò ut per&longs;aepe vocibus non intellectis praebeant <pb pagenum="38"/>a&longs;&longs;en&longs;um, quia putant &longs;e illas olim intellexi&longs;&longs;e, vel ab <lb/>aliis qui eas recte intelligebant accepi&longs;&longs;e. Quae omnia, <lb/>quamvis accurat hic tradi non po&longs;&longs;int, quia natura <lb/>humani corporis nondum fuit expo&longs;ita, necdum pro­<lb/>batum e&longs;t ullum corpus exi&longs;tere, videntur tamen &longs;atis <arrow.to.target n="marg285"></arrow.to.target><lb/>po&longs;&longs;e intelligi, ut juvent ad claros & di&longs;tinctos con­<lb/>ceptus ab ob&longs;curis & con&longs;u&longs;is digno&longs;cendos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg282"></margin.target>LXXIV. <lb/>Quartam cau&longs;am e&longs;&longs;e, <lb/>quòd cenceptus no­<lb/>&longs;tros verbis, quae re­<lb/>bus accuratè non re&longs;­<lb/>pondent, alligemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg283"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg284"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg285"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg286"></arrow.to.target><lb/>Itaque ad &longs;eriò philo&longs;ophandum, veritatemque om­<lb/>nium rerum cogno&longs;cibilium indagandam: primò, om­<lb/> <arrow.to.target n="marg287"></arrow.to.target>nia praejudicia &longs;unt deponenda, &longs;ive accurat e&longs;t ca­<lb/>vendum, ne ullis ex opinionibus olim à nobis receptis <lb/>fidem habeamus, ni&longs;i prius, iis ad novum examen re­<lb/>vocatis veras e&longs;&longs;e comperiamus. Deinde, ordine e&longs;t <lb/>attendendum ad notiones, quas ip&longs;imet in nobis ha­<lb/>bemus, eaeque omnes & &longs;olae, quas &longs;ic attendendo clarè <arrow.to.target n="marg288"></arrow.to.target><lb/>ac di&longs;tinct¬é cogno&longs;cemus, judicandae &longs;unt verae. Quod <lb/>agentes, inprimis advertemus nos exi&longs;tere, quatenus <lb/>&longs;umus naturae cogitantis; & &longs;imul etiam, & e&longs;&longs;e Deum, <lb/>&snos ab illo pendere, & ex ejus attributorum con&longs;i­<lb/>deratione caeterarum rerum veritatem po&longs;&longs;e indagari, <arrow.to.target n="marg289"></arrow.to.target><lb/>quoniam ille e&longs;t ip&longs;arum cau&longs;a & denique, praeter <lb/>notiones Dei & mentis no&longs;trae, e&longs;&longs;e etiam in no­<lb/>notitiam multarum propo&longs;itionum aeternae veritatis, ut <lb/>quòd ex nihilo nihil fiat, &c.; itemque, naturae cuju&longs;­<lb/>dam corporeae, &longs;ive exten&longs;ae, divi&longs;ibilis, mobilis, &c.; <arrow.to.target n="marg290"></arrow.to.target><lb/>itemque, &longs;en&longs;uum quorundam qui nos afficiunt, ut do­<lb/>loris, colorum &longs;aporum, &c., quamvis nondum &longs;cia­<lb/>mus quae &longs;it cau&longs;a, cur ita nos afficiant. Et haec confe­<lb/>rentes cum iis quae confu&longs;iùs antea cogitabamus, u&longs;um <lb/>claros & di&longs;tinctos | omnium rerum cogno&longs;cibilium <arrow.to.target n="marg291"></arrow.to.target><lb/>conceptus formandi acquiremus, Atque in his paucis <pb pagenum="39"/>praecipua cognitionis humanae principia contineri mihi videntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg286"></margin.target>LXXV. <lb/>Summa eorum quae ob­<lb/>servanda &longs;unt, ad re­<lb/>ctè philosophandum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg287"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg288"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg289"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg290"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg291"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg292"></arrow.to.target><lb/>Praeter caetera autem, memoriae no&longs;trae pro &longs;ummâ <lb/>regulâ e&longs;t infigendum, ea quae nobis Deo revelata <lb/> <arrow.to.target n="marg293"></arrow.to.target>&longs;unt ut omnium certi&longs;&longs;ima e&longs;&longs;e credenda. Et quamvis <lb/>fortè lumen rationis, quàm maximè clarum & evidens, <lb/>aliud quid nobis &longs;uggerere videretur, &longs;oli tamen au­<lb/>thoritati divinae potiùs quàm proprio no&longs;tro judicio <lb/>fidem e&longs;&longs;e adhibendam. Sed in iis, de quibus fides <lb/> <arrow.to.target n="marg294"></arrow.to.target>divina nihil nos docet, minimè decere hominem phi­<lb/>lo&longs;ophum aliquid pro vero a&longs;&longs;umere, quod verum e&longs;&longs;e <lb/>nunquam per&longs;pexit; & magis fidere &longs;en&longs;ibus, hoc e&longs;t, <lb/>incon&longs;ideratis in&longs;antiae &longs;uae judiciis, quàm maturae <lb/>rationi. </s></p> <pb pagenum="40"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg292"></margin.target>LXXXVI. <lb/>Autoritatem divinam <lb/>perceptioni no&longs;trae <lb/>e&longs;&longs;e praeferendam : <lb/>&longs;ed eâ &longs;eclu&longs;â non de­<lb/>cere philosophum <lb/>aliis quàm perceptis <lb/>a&longs;&longs;entiri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg293"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg294"></margin.target>10</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIORUM </s></p> <p type="head"> <s>PHILOSOPHIAE</s></p> <p type="head"> <s>PARS CECUNDA: </s></p> <p type="head"> <s>De Prîncipiis rerum materialium. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg295"></arrow.to.target><lb/>Et&longs;i nemo non &longs;ibi &longs;atis per&longs;uadeat res materiales <arrow.to.target n="marg296"></arrow.to.target><lb/>existere, quia tamen hoc à nobis paulò ant in dubium <lb/>revocatum e&longs;t a, & inter primae no&longs;trae aetatis praejudicia <lb/>numeratum, nunc opus e&longs;t ut rationes inve&longs;tigemus, <lb/>per quas id certò cogno&longs;catur. Nempe quicquid &longs;enti­<lb/>mus, procul dubio nobis advenit re aliquâ, quae à <arrow.to.target n="marg297"></arrow.to.target><lb/>mente no&longs;trâ diver&longs;a est. Neque enim e&longs;t in no&longs;trâ po­<lb/>te&longs;tate efficere, ut unum potiús quàm aliud &longs;entiamus; <lb/>&longs;ed hoc à re illâ quae &longs;en&longs;us no&longs;tros afficit, planè pen­<lb/>det. Quaeri quidem pote&longs;t an res illa &longs;it Deus, an quid <lb/>à Deo diver&longs;um. Sed quia &longs;entimus, &longs;ive potiús à &longs;en&longs;u <arrow.to.target n="marg298"></arrow.to.target><lb/>impul&longs;i clarè ac di&longs;tinctè percipimus, materiam quan­<lb/>dam exten&longs;am in longum, latum & profundum, cujus <lb/>variae partes variis figuris praeditae &longs;unt, ac variis mo­<lb/>tibus cientur, ac etiam efficiunt ut varios &longs;en&longs;us ha­<lb/>beamus colorum, odorum, doloris, &c.: &longs;i Deus <arrow.to.target n="marg299"></arrow.to.target> imme­<lb/>diatè per &longs;e ip&longs;um i&longs;tius materiae exten&longs;ae ideam menti <lb/>no&longs;trae exhiberet, vel tantúm &longs;i efficeret ut exhibere­ <pb pagenum="41"/>tur à re aliquâ, in quâ nihil e&longs;&longs;et exten&longs;ionis, nec fi­<lb/>gurae, nec motûs : nulla ratio pote&longs;t excogitari, cur <lb/>non deceptor e&longs;&longs;et putandus. Ip&longs;am enim clarè intelli­<lb/>gimus tanquam rem à Deo & nobis, &longs;ive mente <lb/> <arrow.to.target n="marg300"></arrow.to.target>no&longs;trâ, plan diver&longs;am; ac etiam clarè videre nobis <lb/>videmur a, ejus ideam à rebus extra nos po&longs;itis, quibus <lb/>omnino &longs;imilis e&longs;t, advenire ; Dei autem naturae planè <lb/>repugnare ut &longs;it deceptor, jam antè e&longs;t animadver&longs;um b. <lb/>Atque ide hîc omnino concludendum e&longs;t, rem quan­<lb/> <arrow.to.target n="marg301"></arrow.to.target>dam exten&longs;am in longum, latum & pro&longs;undum, om­<lb/>ne&longs;que illas proprietates quas rei exten&longs;ae convenire <lb/>clarè percipimus habentem, exi&longs;tere. E&longs;tque haec res <lb/>exten&longs;a, quam corpus &longs;ive materiam appellamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg295"></margin.target>I. <lb/>Quibus rationibus re­<lb/>rum materialium <lb/>exi&longs;tentia certòco­<lb/>gno&longs;catur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg296"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg297"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg298"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg299"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg300"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg301"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg302"></arrow.to.target><lb/>Eâdem ratione, menti no&longs;trae corpus quoddam ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg303"></arrow.to.target>gis arctè, quàm reliqua alia corpora, conjunctum e&longs;&longs;e, <lb/>concludi pote&longs;t, ex eo quòd per&longs;picuè advertamus <lb/>dolores alio&longs;que &longs;en&longs;us nobis ex improvi&longs;o advenire; <lb/>quos mens e&longs;t con&longs;cia non à &longs;e &longs;olâ profici&longs;ci, nec ad <lb/>&longs;e po&longs;&longs;e pertinere ex eo &longs;olo quòd &longs;it res cogitans, <lb/> <arrow.to.target n="marg304"></arrow.to.target>&longs;ed tantúm ex eo quòd alteri cuidam rei exten&longs;ae ac <lb/>mobili adjuncta &longs;it, quae res humanum corpus appel­<lb/>latur. Sed accuratior ejus rei explicatio non e&longs;t hujus <lb/>loci c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg302"></margin.target>II. <lb/>Quibus etiam cogno­<lb/>scatur corpus huma <lb/>num menti e&longs;&longs;e arctè <lb/>conjunctum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg303"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg304"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg305"></arrow.to.target><lb/> Satis erit, &longs;i advertamus &longs;en&longs;uum perceptiones non <lb/> <arrow.to.target n="marg306"></arrow.to.target>referri, ni&longs;i ad i&longs;tam corporis humani cum mente con­<lb/>junctionem, & nobis quidem ordinari exhibere, quid <lb/>ad illam externa corpora prode&longs;&longs;e po&longs;&longs;int aut nocere; <lb/>non autem, ni&longs;i interdum & ex accidenti, nos docere, <pb pagenum="42"/>qualia in &longs;eip&longs;is exi&longs;tant. Ita enim &longs;en&longs;uum praejudica <lb/>facilè deponemus, & &longs;olo intellectu, ad ideas &longs;ibi à <lb/>naturâ inditas diligenter attendente, hîc utemur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg305"></margin.target>III. <lb/>Sen&longs;uum perceptiones, <lb/>non quid revera &longs;it in <lb/>rebus, &longs;ed quid hu­<lb/>mano compo&longs;ito pro­<lb/>&longs;it vel ob&longs;it, docere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg306"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg307"></arrow.to.target><lb/>Quod agentes, percipiemus naturam materiae, &longs;ive <lb/>corporis in univer&longs;um &longs;pectati, non con&longs;i&longs;tere in eo <arrow.to.target n="marg308"></arrow.to.target><lb/>quòd &longs;it res dura, vel pondero&longs;a, vel colorata, vel alio <lb/>aliquo modo &longs;en&longs;us afficiens : &longs;ed tantúm in eo quòd <lb/>&longs;it res exten&longs;a in longum, latum & pro&longs;unduma. Nam, <lb/>quantum ad duritiem, nihil aliud de illâ &longs;en&longs;us nobis <lb/>indicat, quàm partes durorum corporum re&longs;i&longs;tere <arrow.to.target n="marg309"></arrow.to.target> mo­<lb/>tui manuum no&longs;trarum, cùm in illas incurrunt. Si <lb/>enim, quotie&longs;cunque manus no&longs;trae ver&longs;us aliquam par­<lb/>tem moventur, corpora omnia ibi exi&longs;tentia recederent <lb/>eâdem celeritate quâ illae accedunt, nullam unquam <lb/>duritiem &longs;entiremus. Nec ullo modo pote&longs;t intelligi, <arrow.to.target n="marg310"></arrow.to.target><lb/>corpora quae &longs;ic recederent, idcirco naturam corporis <lb/>e&longs;&longs;e ami&longs;&longs;ura; nec proinde ip&longs;a in duritie con&longs;i&longs;tit. <lb/>Eâdemque ratione o&longs;tendi pote&longs;t, & pondus, & colo­<lb/>rem, & alias omnes eju&longs;modi qualitates, quae in ma­<lb/>teriâ corporeâ &longs;entiuntur, ex eâ tolli po&longs;&longs;e, ip&longs;â integrâ <arrow.to.target n="marg311"></arrow.to.target><lb/>remanente : unde &longs;equitur, at nullâ ex illis ejus natu­<lb/>ram dependere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg307"></margin.target>IV. <lb/>Naturamcorporis non <lb/>in pondere, duritie, <lb/>colore, aut &longs;imilibus; <lb/>&longs;ed in &longs;olâ exten&longs;ione <lb/>con&longs;i&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg308"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg309"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg310"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg311"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg312"></arrow.to.target><lb/>Duae verò adhuc cau&longs;ae &longs;uper&longs;unt, ob quas pote&longs;t <lb/>dubitari, an vera natura corporis in &longs;olâ exten&longs;ione <lb/>con&longs;i&longs;tat. Una e&longs;t, quòd multi exi&longs;timent, pleraque <arrow.to.target n="marg313"></arrow.to.target><lb/>corpora &longs;ic po&longs;&longs;e rarefieri ac conden&longs;ari, ut rarefacta <lb/>plus habeant exten|&longs;ionis quàm conden&longs;ata; &longs;intque <lb/>etiam nonnulli adeò &longs;ubtiles, ut &longs;ub&longs;tantiam corporis <lb/>ab eju&longs;dem quantitate, atque ip&longs;am quantitatem ab ex­<lb/>ten&longs;ione di&longs;tinguant. Altera e&longs;t, quòd ubi nihil aliud <arrow.to.target n="marg314"></arrow.to.target> <pb pagenum="43"/>e&longs;&longs;e intelligimus, quàm extensionem inlongum, latum <lb/>&spro&longs;undum, non &longs;oleamus decere ibi e&longs;&longs;e corpus, &longs;ed <lb/>tantummodo &longs;patium, & quidem &longs;patium inane, quod <lb/>ferè omnes &longs;ibi per&longs;uadent e&longs;&longs;e purum nihil. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg312"></margin.target>V. <lb/>Praejudicia de rare&longs;a­<lb/>ctione & de vacuo, <lb/>hanc corporis natu­<lb/>ram ob&longs;curiorem fa­<lb/>cere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg313"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg314"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg315"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg316"></arrow.to.target>Sed quantum ad rarefadionem & conden&longs;ationem, <lb/>quicunque ad cogitationes &longs;uas attendet, ac nihil volet <lb/>admittere ni&longs;i quod clarè percipiat, nonputabit in ip&longs;is <lb/>aliud quidquam contingere, quàm figurae mutationem: <lb/>ita &longs;cilicet, ut rara corpora illa &longs;int, inter quorum par­<lb/> <arrow.to.target n="marg317"></arrow.to.target>tes multa intervalla exi&longs;tunt, corporibus aliis repleta, <lb/>&sper hoc tantúm den&longs;iora reddantur, quòd ip&longs;orum <lb/>partes, ad invicem accedentes, intervalla i&longs;ta' immi­<lb/>nuant vel planè tollant: quod ultimum &longs;i aliquando <lb/>contingat, tunc corpus tam den&longs;um evadit , ut repu­<lb/> <arrow.to.target n="marg318"></arrow.to.target>gnet ip&longs;um den&longs;ius reddi po&longs;&longs;e. Atqui non ideò minús <lb/>tunc exten&longs;um e&longs;t, quàm cúm partes habens à &longs;e mu­<lb/>tuò di&longs;&longs;itas majus &longs;patium ampleditur: quia quicquid <lb/>exten&longs;ionis in poris &longs;ive intervallis à partibus ejus <lb/>relictis continetur, nullo modo ip&longs;i tribui debet, &longs;ed <lb/> <arrow.to.target n="marg319"></arrow.to.target>aliis quibu&longs;vis corporibus, a quibus intervalla i&longs;ta <lb/>replentur. Ut cúm videmus &longs;pongiam, aquâ vel alio <lb/>liquore turgentem, non putamus ip&longs;am &longs;ecundúm &longs;in­<lb/>gulas &longs;uas partes magis exten&longs;am, quàm cúm com­<lb/>pre&longs;&longs;a e&longs;t & &longs;icca; &longs;ed tantummodo poros habere <lb/> <arrow.to.target n="marg320"></arrow.to.target>magis patentes, ac ideò per majus &longs;patium e&longs;&longs;e dif­<lb/>fu&longs;am. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg315"></margin.target>VI. <lb/>Quomodo fiat rare­<lb/>factio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg316"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg317"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg318"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg319"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg320"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg321"></arrow.to.target><lb/>Et &longs;anè non video, quid moverit nonnullos, ut mal­<lb/>lent dicere rarefactionem fieri per augmentationem <lb/>quantitatis, quàm ip&longs;am hoc &longs;pongiae exemplo expli­<lb/> <arrow.to.target n="marg322"></arrow.to.target>care. Nam et&longs;i, | cùm ae<gap/>r aut aqua rarefiunt, non vi­<lb/>deamus ullos ip&longs;orum poros qui ampliores reddantur, <pb pagenum="44"/>nec ulluni novum corpus, quod ad illos replendos <lb/>accedat : non e&longs;t tamen rationi tam con&longs;entaneum, <lb/>aliquid non intelligibile effingere, ad eorum rarefa­<lb/>ctionem verbotenus explicandam, quàm ex hoc quòd <lb/>rarefiant, concludere in ip&longs;is e&longs;&longs;e poros, &longs;ive intervalla <arrow.to.target n="marg323"></arrow.to.target><lb/>quae ampliora redduntur, & novum aliquod corpus ac­<lb/>cedere quod ip&longs;a implet, et&longs;i hoc novum corpus nullo <lb/>&longs;en&longs;u percipiamus. Nulla enim ratio nos cogit ad cre­<lb/>dendum, corpora omnia quae exi&longs;tunt debere &longs;en&longs;us <lb/>no&longs;tros afficere. Ac rarefactionem perfacilè hoc modo, <arrow.to.target n="marg324"></arrow.to.target><lb/>non autem ullo alio, fieri po&longs;&longs;e percipimus. Ac deni­<lb/>que planè repugnat aliquid novâ quantitate vel novâ <lb/>exten&longs;ione augeri, quin &longs;imul etiam nova &longs;ub&longs;tantia <lb/>exten&longs;a, hoc e&longs;t, novum corpus ei accedat. Neque <lb/>enim ullum additamentum exten&longs;ionis vel <arrow.to.target n="marg325"></arrow.to.target> quantita­<lb/>tis, &longs;ine additamento &longs;ub&longs;tantiae quae &longs;it quanta & <lb/>exten&longs;a, pote&longs;t intelligi, ut ex &longs;equentibus clariús <lb/>patebit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg321"></margin.target>VII. <lb/>Eam non po&longs;&longs;e ullo alio <lb/>modo intelligibili <lb/>explicari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg322"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg323"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg324"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg325"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg326"></arrow.to.target><lb/>Quippe quantitas à &longs;ub&longs;tanti exten&longs;â in re non <lb/>differt, &longs;ed tantúm ex parte noi&longs;tri conceptús, ut & <arrow.to.target n="marg327"></arrow.to.target> nu­<lb/>merus à re numerat. Ita &longs;cilicet ut totam naturam <lb/>&longs;ub&longs;tantiae corporeae, quae e&longs;t in &longs;patio decem pedum, <lb/>po&longs;&longs;imus con&longs;iderare, quamvis ad i&longs;tam men&longs;uram de­<lb/>cem pedum non attendamus : quia plane eadem intel­<lb/>ligitur in quâlibet i&longs;tius &longs;patii parte ac in toto. Et vice <arrow.to.target n="marg328"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;â, pote&longs;t intelligi numerus denarius, ut etiam <lb/>quantitas continua decem pedum, et&longs;i ad i&longs;tam deter­<lb/>minatam &longs;ub&longs;tantiam non attendamus : quia planè <lb/>idem e&longs;t conceptus numeri denarii, &longs;ive ad hanc men­<lb/>&longs;uram decem pedum, &longs;ive ad quidlibet aliud re&longs;eratur; <arrow.to.target n="marg329"></arrow.to.target><lb/>&squantitas continua decem pedum, et&longs;i non po&longs;&longs;it <pb pagenum="45"/>intelligi &longs;ine aliqu &longs;ub&longs;tantiâ exten&longs;â, cujus &longs;it quan­<lb/>titas, pote&longs;t tamen &longs;ine hac determinat. In re autem <lb/>fieri non pote&longs;t, ut vel minimum quid ex i&longs;tâ quantitate <lb/>aut exten&longs;ione tollatur, quin tantundem etiam de &longs;ub­<lb/> <arrow.to.target n="marg330"></arrow.to.target>&longs;tantiâ detrahatur; nec vice ver&longs;â, ut tantillum de &longs;ub­<lb/>&longs;tantiâ detrahatur, quin tantundem de quantitate ac <lb/>exten&longs;ione tollatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg326"></margin.target>VIII. <lb/>Quantitatem & nume­<lb/>rum di&longs;&longs;erre tantùm <lb/>ratione ¬à re quantâ <lb/>&snumeratâ.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg327"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg328"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg329"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg330"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg331"></arrow.to.target><lb/>Et quamvis fortè nonnulli aliud dicant , non puto <lb/>tamen ip&longs;os aliud eâ de re percipere; &longs;ed cùm &longs;ub&longs;tan­<lb/> <arrow.to.target n="marg332"></arrow.to.target>tiam ab exten&longs;ione aut quantitate di&longs;tinguunt, vel nihil <lb/>per nomen &longs;ub&longs;tantiae intelligunt, vel confu&longs;am tan­<lb/>tùm &longs;ub&longs;tantiae incorporeae ideam habent, quam fal&longs;ò <lb/>tribuunt corporeae, huju&longs;que &longs;ub&longs;tantiae corporeae ve­<lb/>ram ideam exten&longs;ioni relinquunt, quam tamen acci­<lb/> <arrow.to.target n="marg333"></arrow.to.target>dens vocant, atque ita planè aliud efferunt verbis, <lb/>quàm mente comprehendunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg331"></margin.target>IX. <lb/>Substantiam corpo­<lb/>ream, cùm à quanti­<lb/>tate &longs;uâ di&longs;tinguitur, <lb/>confu&longs;è concipi tan­<lb/>quam incorperam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg332"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg333"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg334"></arrow.to.target><lb/>Non etiam in re differunt &longs;patium, &longs;ive locus inter­<lb/>nus & &longs;ub&longs;tantia corporea in eo contenta, &longs;ed tantúm <lb/>in modo, quo nobis concipi &longs;olent. Revera enim ex­<lb/> <arrow.to.target n="marg335"></arrow.to.target>ten&longs;io in longum, latum & pro&longs;undum, quae &longs;patium <lb/>con&longs;tituit, eadem planè e&longs;t cum illâ quae con&longs;tituit <lb/>corpus. Sed in hoc differentia e&longs;t, quòd ip&longs;am in cor­<lb/>pore ut &longs;ingularem con&longs;ideremus, & putemus &longs;emper <lb/>mutari quoties mutatur corpus : in &longs;patio verò unita­<lb/> <arrow.to.target n="marg336"></arrow.to.target>tem tantúm genericam ip&longs;i tribuamus, ade ut, mutato <lb/>corpore quod &longs;patium implet, non tamen exten&longs;io <lb/>&longs;patii mutari cen&longs;eatur, &longs;ed remanere una & eadem, <lb/>quamdiu manet eju&longs;dem magnitudinis ac figurae, fer­<lb/>vatque eundem &longs;itum inter externa quaedam corpora, <lb/> <arrow.to.target n="marg337"></arrow.to.target>per quae illud &longs;patium determinamus. </s></p> <pb pagenum="46"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg334"></margin.target>X. <lb/>Quid &longs;it &longs;patium, &longs;ive <lb/>locus internus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg335"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg336"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg337"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg338"></arrow.to.target><lb/>Et auidem facilè agno&longs;cemus, eandem e&longs;&longs;e exten&longs;io­<lb/>nem, | quae naturam corporis & naturam &longs;patii con&longs;ti­<lb/>tuit , nec magis haec duo &longs;e mutu differre, quàm <lb/>natura generis aut &longs;peciei differt à naturâ individui : &longs;i <lb/>attendentes ad ideam quam habemus alicujus corporis, <arrow.to.target n="marg339"></arrow.to.target><lb/>exempli cau&longs;â, lapidis, rejiciamus ab illâ id omne <lb/>quod ad corporis naturam non requiri cogno&longs;cimus : <lb/>nempe rejiciamus prima duritiem, quia &longs;i lapis lique­<lb/>fiat aut in pulvi&longs;culos quàm minuti&longs;&longs;imos dividatur, <lb/>illam amittet, neque tamen ide de&longs;inet eite corpus; <arrow.to.target n="marg340"></arrow.to.target><lb/>rejiciamus etiam colorem, quia vidimus &longs;aepe lapides <lb/>adeò pellucidos, ut nullus in iis e&longs;&longs;et color; rejicia­<lb/>mus gravitatem, quia quamvis ignis &longs;it levi&longs;&longs;imus, non <lb/>ideò minús putatur e&longs;&longs;e corpus; ac denique rejiciamus <lb/>frigus & calorem, alia&longs;que omnes qualitates, quia vel <arrow.to.target n="marg341"></arrow.to.target><lb/>non con&longs;iderantur in lapide, vel iis mutatis, non ideò <lb/>lapis corporis naturam ami&longs;i&longs;&longs;e exi&longs;timatur. Ita enim <lb/>advertemus, nihil planè in ejus ideâ remanere, prae­<lb/>terquàm quòd &longs;it quid exten&longs;um in longum, latum & <lb/>profundum : quod idem continetur in ideâ &longs;patii, non <arrow.to.target n="marg342"></arrow.to.target><lb/>modò corporibus pleni, &longs;ed ejus etiam quod vacuum <lb/>appellatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg338"></margin.target>IX. <lb/>Quomodo in re non dif­<lb/>ferat à &longs;ub&longs;tantiâ <lb/>corporâ.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg339"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg340"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg341"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg342"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg343"></arrow.to.target><lb/>E&longs;t autem differentia in modo concipiendi; nam, <lb/>&longs;ublato lapide ex &longs;patio vel loco in quo e&longs;t, putamus <lb/>etiam eius exten&longs;ionem e&longs;&longs;e &longs;ublatam, utpote quam ut <arrow.to.target n="marg344"></arrow.to.target><lb/>&longs;ingularem & ab ip&longs;o in&longs;eparabilem &longs;pectamus. Sed <lb/>interim exten&longs;ionem loci, in quo erat lapis, remanere <lb/>arbitramur, eandemque e&longs;&longs;e, quamvis jam ille locus <lb/>lapidis ligno, vel aquâ, vel ae<gap/>re, vel alio quovis cor­<lb/>pore occupetur,vel etiam vacuus e&longs;&longs;e credatur: quia <arrow.to.target n="marg345"></arrow.to.target><lb/>ibi con&longs;ideratur exten&longs;io in genere, cen&longs;eturque eadem <pb pagenum="47"/>e&longs;&longs;e lapidis, ligni, aquae, ae<gap/>ris, aliorumque corporum, <lb/>vel etiam ip&longs;ius vacui, &longs;i quod detur, modò tantúm &longs;it <lb/>eju&longs;dem magnitudinis ac | figurae, &longs;ervetque eundem <lb/>&longs;itum inter corpora externa, quae &longs;patium illud deter­<lb/> <arrow.to.target n="marg346"></arrow.to.target>minant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg343"></margin.target>XII. <lb/>Quomodo a eâdem <lb/>differat in modo, quo <lb/>concipitur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg344"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg345"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg346"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg347"></arrow.to.target><lb/>Quippe nomina loci aut &longs;patii non &longs;ignificant quic­<lb/>quam diver&longs;um à corpore quod dicitur e&longs;&longs;e in loco, <lb/>&longs;ed tantúm ejus magnitudinem, figuram, & &longs;itum inter <lb/>alia corpora de&longs;ignant. Et quidem, ut ille &longs;itus deter­<lb/> <arrow.to.target n="marg348"></arrow.to.target>minetur, re&longs;picere debemus ad alia aliqua corpora, <lb/>quae ut immobilia &longs;pectemus; ac prout ad diver&longs;a re&longs;pi­<lb/>cimus, dicere po&longs;&longs;umus eandem rem, eodem tempore, <lb/>locum mutare ac non mutare. Ut, cùm navis in mari <lb/>provehitur, qui redet in puppi manet &longs;emper uno in <lb/> <arrow.to.target n="marg349"></arrow.to.target>loco, &longs;i ratio habeatur partium navis inter quas eun­<lb/>dem &longs;itum &longs;ervat; & ille idem a&longs;&longs;idu locum mutat, &longs;i <lb/>ratio littorum habeatur, quoniam a&longs;&longs;iduè ab unis re­<lb/>cedit & ad alia accedit. Ac proeterea, &longs;i putemus ter­<lb/>ram moveri, tantumque praeci&longs;e procedere ab Occi­<lb/> <arrow.to.target n="marg350"></arrow.to.target>dente ver&longs;us Orientem, quantum navis interim ex <lb/>Oriente in Occidentem promovetur, dicemus rur&longs;us <lb/>illum qui redet in puppi, locum &longs;uum non mutare : <lb/>quia nempe loci determinationem ab immotis qui­<lb/>bu&longs;dam coeli punctis de&longs;umemus. Sed &longs;i tandem co­<lb/> <arrow.to.target n="marg351"></arrow.to.target>gitemus, nulla eju&longs;modi puncta verè immota in uni­<lb/>ver&longs;o reperiri, ut probabile e&longs;&longs;e infrà o&longs;tendetur a, inde <lb/>concludemus nullum e&longs;&longs;e permanentem ullius rei lo­<lb/>cum, ni&longs;i quatenus à cogitatione no&longs;trâ determinatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg347"></margin.target>XIII. <lb/>Quid &longs;it locus <lb/>externus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg348"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg349"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg350"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg351"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg352"></arrow.to.target><lb/>Differunt autem nomina loci & &longs;patii, quia locus <lb/> <arrow.to.target n="marg353"></arrow.to.target>magis expre&longs;&longs;è de&longs;ignat &longs;itum quàm magnitudinem <pb pagenum="48"/>aut figuram, & è contra, magis ad has attendimus, <lb/>cùm loquimur de &longs;patio. Dicimus enim frequenter <lb/>unam rem in locum alterius &longs;uccedere, quamvis non <lb/>&longs;it accurat eju&longs;dem magnitudinis, nec figurae; &longs;ed <lb/>tunc negamus illam idem | &longs;patium occupare ; ac <arrow.to.target n="marg354"></arrow.to.target> &longs;em­<lb/>per, cùm ille &longs;itus mutatur, dicimus locum mutari, <lb/>quamvis eadem magnitudo ac figura permaneat. Cùm­<lb/>que dicimus rem e&longs;&longs;e in hoc loco, nihil aliud intelli­<lb/>gimus, quàm illam obtinere hunc &longs;itum inter alias res; <lb/>&scùm addimus ip&longs;am implere hoc &longs;patium vel hunc <arrow.to.target n="marg355"></arrow.to.target><lb/>locum, intelligimus praeterea ip&longs;am e&longs;&longs;e hujus deter­<lb/>minatae magnitudinis ac figurae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg352"></margin.target>XIV. <lb/>In quo differant locus <lb/>&sspatium. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg353"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg354"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg355"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg356"></arrow.to.target><lb/>Atque ita &longs;patium quidem &longs;emper &longs;umimus pro ex­<lb/>ten&longs;ione in longum, latum & profundum. Locum au­<lb/>tem aliquando con&longs;ideramus ut rei, quae in loco e&longs;t, <arrow.to.target n="marg357"></arrow.to.target><lb/>internum, & aliquando ut ip&longs;i externum. Et quidem <lb/>internus idem planè e&longs;t quod &longs;patium; externus autem <lb/>&longs;umi pote&longs;t pro &longs;uperficie quae proximè ambit locatum. <lb/>Notandumque e&longs;t, per &longs;uperficiem non hîc intelligi <lb/>ullam corporis ambientis partem, &longs;ed &longs;olum <arrow.to.target n="marg358"></arrow.to.target> termi­<lb/>num, qui medius e&longs;t inter ip&longs;um corpus ambiens & id <lb/>quod ambitur, quique nihil aliud e&longs;t qum modus: vel <lb/>certè intelligi &longs;uperficiem in communi, quae non &longs;it <lb/>pars unius corporis magis qum alterius, &longs;ed eadem <lb/>&longs;emper e&longs;&longs;e cen&longs;eatur, cùm retinet eandem <arrow.to.target n="marg359"></arrow.to.target> magnitu­<lb/>dinem & figuram. Et&longs;i enim omne corpus ambiens cum <lb/>&longs;uâ &longs;uperficie mutetur, non ideò res quam ambit lo­<lb/>cum mutare exi&longs;timatur, &longs;i eundem interim &longs;itum &longs;er­<lb/>vet inter illa externa, quae tanquam immobilia &longs;pectan­<lb/>tur. Ut &longs;i navim in unam partem à fluminis lap&longs;u, & <arrow.to.target n="marg360"></arrow.to.target><lb/>in contrariam à vento tam aequaliter impelli &longs;uppona- <pb pagenum="49"/>mus, ut &longs;itum &longs;uum inter ripas non mutet, facilè ali­<lb/>quis credet ip&longs;am manere in eodem loco, quamvis <lb/>omnis &longs;uperficies ambiens mutetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg356"></margin.target>XV. <lb/>Quomodo locus exter­<lb/>nus pro &longs;uperficie <lb/>corporis ambientis <lb/>rectè &longs;umatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg357"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg358"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg359"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg360"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg361"></arrow.to.target><lb/>Vacuum autem philo&longs;ophico more &longs;umptum, hoc <lb/> <arrow.to.target n="marg362"></arrow.to.target>e&longs;t, in quo nulla planè &longs;it &longs;ub&longs;tantia, dari non <lb/>po&longs;&longs;e manife|&longs;tum e&longs;t, ex eo quòd eyten&longs;io &longs;patii, <lb/>vel loci interni, non differat ab exten&longs;ione corporis. <lb/>Nam cùm ex hoc &longs;olo quòd corpus &longs;it exten&longs;um in <lb/>longum, latum & profundum, rectè concludamus <lb/> <arrow.to.target n="marg363"></arrow.to.target>illud e&longs;&longs;e &longs;ub&longs;tantiam, quia omnino repugnat ut nihili <lb/>&longs;it aliqua exten&longs;io, idem etiam de &longs;patio, quod va­<lb/>cuum &longs;upponitur, e&longs;t concludendum : quòd nempe, <lb/>cúm in eo &longs;it exten&longs;io, nece&longs;&longs;ari etiam in ip&longs;o &longs;it <lb/>&longs;ub&longs;tantia. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg361"></margin.target>XVI. <lb/>Repugnare ut detur <lb/>vacuum, &longs;ive in quo <lb/>nulla planè &longs;it res. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg362"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg363"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg364"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg365"></arrow.to.target>Et quidem ex vulgi u&longs;u, per nomen vacui non &longs;ole­<lb/>mus &longs;ignificare locum vel &longs;patium in quo nulla planè <lb/>&longs;it res, &longs;ed tantummodo locum in quo nulla &longs;it ex iis <lb/>rebus, quas in eo e&longs;&longs;e debere cogitamus. Sic, quia urna <lb/>facta e&longs;t ad aquas continendas, vacua dicitur, cùm <lb/> <arrow.to.target n="marg366"></arrow.to.target>ae***re tantùm e&longs;t plena. Sic nihil e&longs;t in pi&longs;cinâ, licèt <lb/>aquis abundet, &longs;i in eâ de&longs;int pi&longs;ces. Sic inane e&longs;t navi­<lb/>gium, quod comparatum erat ad vehendas merces, &longs;i <lb/>&longs;olis arenis, quibus frangat impetus venti, &longs;it onu&longs;tum. <lb/>Sic denique inane e&longs;t &longs;patium, in quo nihil e&longs;t &longs;en&longs;i­<lb/> <arrow.to.target n="marg367"></arrow.to.target>bile, quamvis materiâ creatâ & per &longs;e &longs;ub&longs;i&longs;tente ple­<lb/>num &longs;it : quia non &longs;olemus con&longs;iderare, ni&longs;i eas res quae <lb/>à &longs;en&longs;ibus attinguntur. Atqui &longs;i po&longs;tea, non attenden­<lb/>tes quid per nomina vacui & nihili &longs;it intelligendum, <lb/>in &longs;patio quod vacuum e&longs;&longs;e diximus, non modò nihil <lb/> <arrow.to.target n="marg368"></arrow.to.target>&longs;en&longs;ibile, &longs;ed omnino nullam rem contineri exi&longs;time­<lb/>mus in eundem errorem incidemus, ac &longs;i ex eo quòd <pb pagenum="49"/>u&longs;itatum &longs;it dicere urnam, in quâ nihil e&longs;t ni&longs;i ae<gap/>r, <lb/>vacuam e&longs;&longs;e, ide judicarernus ae<gap/>rem in eâ contentum <lb/>non e&longs;&longs;e rem &longs;ub&longs;i&longs;tentem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg364"></margin.target>VII. <lb/>Vacuum ex vulgi u&longs;u <lb/>non exclurere omne <lb/>corpus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg365"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg366"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg367"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg368"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg369"></arrow.to.target><lb/>Lap&longs;ique rumus ferrèomnes à primâ aetate in hunc <lb/>errorem, propterea quòd non advertentes ullam e&longs;&longs;e <arrow.to.target n="marg370"></arrow.to.target><lb/>inter vas & corpus in eo contentum nece&longs;&longs;ariam con­<lb/>junctionem non putavimus quicquam obilare, quo­<lb/>minus &longs;altem | Deus efficiat, ut corpus, quod vas ali­<lb/>quod replet inde auferatur, & nullum aliud in ejus <lb/>locum &longs;uccedat. Jam autem, ut errorem illum emen <arrow.to.target n="marg371"></arrow.to.target><lb/>demus, con&longs;iderare oportet nullam quidem e&longs;&longs;e con­<lb/>nexionem inter vas & hoc vel illud corpus particulare <lb/>quod in eo continetur, &longs;ed e&longs;&longs;e maximam, ac omnino <lb/>nece&longs;&longs;ariam, inter va&longs;is figuram concavam & exten&longs;io­<lb/>nem in genere &longs;umptam, quae in eâ cavitate debet <arrow.to.target n="marg372"></arrow.to.target><lb/>contineri. Adeò ut non magis repugnet nos concipere <lb/>rnontem &longs;ine valle, quàm intelligere i&longs;tam cavitatem <lb/>ab&longs;que exten&longs;ione in eâ content, vel hanc exten&longs;io­<lb/>nem ab&longs;que &longs;ub&longs;lantiâ quae &longs;it exten&longs;a : quia, ut &longs;aepe <lb/>dictum e&longs;t, nihili nulla pote&longs;t e&longs;&longs;e exten&longs;io. Ac proinde, <arrow.to.target n="marg373"></arrow.to.target><lb/>&longs;i quaeratur quid fiet, &longs;i Deus auferat omne corpus <lb/>quod in aliquo va&longs;e continetur, & nullum aliud in <lb/>ablati locum venire permittat : re&longs;pondendum e&longs;t, va&longs;is <lb/>latera &longs;ibi invicem hoc ip&longs;o fore contigua. Cúm enim <lb/>inter duo corpora nihil interjacet, nece&longs;&longs;e e&longs;t ut &longs;e <arrow.to.target n="marg374"></arrow.to.target><lb/>rnutuò tangant; ac manife&longs;tè repugnat ut di&longs;tent, &longs;ive <lb/>ut inter ip&longs;a &longs;it di&longs;tantia, & tamen ut i&longs;ta di&longs;tantia &longs;it <lb/>nihil : quia omnis di&longs;tantia e&longs;t modus exten&longs;ionis, & <lb/>ideò &longs;ine &longs;ub&longs;lantiâ exten&longs;a e&longs;&longs;e non pote&longs;t a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg369"></margin.target>XVIII. <lb/>Quomodo emendandum <lb/>&longs;it praejudicium de <lb/>vacuo ab&longs;olutè &longs;ump­<lb/>to. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg370"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg371"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg372"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg373"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg374"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg375"></arrow.to.target><lb/>Po&longs;tquam &longs;ic advertimus &longs;ub&longs;tantiae corporeae <arrow.to.target n="marg376"></arrow.to.target> na­ <pb pagenum="51"/> <arrow.to.target n="marg377"></arrow.to.target><lb/>turam in eo tantúm con&longs;i&longs;tere, quòd &longs;it res exten&longs;a; <lb/>eju&longs;que exten&longs;ionem non e&longs;&longs;e diver&longs;am ab eâ, quae &longs;pa­<lb/>tio quantumvis inani tribui &longs;olet: facilè cogno&longs;cimus <lb/>fieri non po&longs;&longs;e, ut aliqua ejus pars plus &longs;patii occupet <lb/> <arrow.to.target n="marg378"></arrow.to.target>unâ vice qum ali, &longs;icque aliter rarefiat, qum modo <lb/>paullò antè explicato a; vel ut plus &longs;it materiae, &longs;ive <lb/>&longs;ub&longs;tantiae corporeae, in va&longs;e, cùm plumbo, vel auro, <lb/>vel alio quantumvis gravi ac duo corpore plenum e&longs;t, <lb/>quàm cúm ae<gap/>rem tantúm continet, vacuumque exi&longs;ti­<lb/> <arrow.to.target n="marg379"></arrow.to.target>matur : quia partium materiae | quantitas non pendet <lb/>ab earum gravitate aut duritie, &longs;ed à&longs;olâ exten&longs;ione, <lb/>quae &longs;emper in eodem va&longs;e e&longs;t aequalis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg375"></margin.target>XIX. <lb/>Ex his ea confirmari, 20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg376"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg377"></margin.target>quae de rarefactione <lb/>dicta &longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg378"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg379"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg380"></arrow.to.target><lb/>Cogno&longs;cimus etiam fieri non po&longs;&longs;e ut aliquae atomi, <lb/>&longs;ive materiae partes ex natur &longs;ua indivi&longs;ibiles, exi&longs;tant. <lb/> <arrow.to.target n="marg381"></arrow.to.target>Cúm enim, &longs;i quae &longs;int, nece&longs;&longs;ariò debeant e&longs;&longs;e exten&longs;ae, <lb/>quantumvis parvae fingantur, po&longs;&longs;umus adhuc unam­<lb/>quamque ex ip&longs;is in duas aut plures minores cogita­<lb/>tione dividere, ac proinde agno&longs;cere e&longs;&longs;e divi&longs;ibiles. <lb/>Nihil enim po&longs;&longs;umus cogitatione dividere, quin hoc <lb/> <arrow.to.target n="marg382"></arrow.to.target>ip&longs;o cogno&longs;camus e&longs;&longs;e divi&longs;ibile; atque ide, &longs;i judi­<lb/>caremus id ip&longs;um e&longs;&longs;e indivi&longs;ibile, judicium no&longs;trum <lb/>à cognitione diffentiret. Quin etiam &longs;i fingamus, Deum <lb/>efficere volui&longs;&longs;e ut aliqua materiae particula in alias <lb/>minores dividi non po&longs;&longs;it, non tamen illa propri indi­<lb/> <arrow.to.target n="marg383"></arrow.to.target>vi&longs;ibilis erit dicenda. Ut etenim e&longs;&longs;ecerit eam nullis <lb/>creaturis dividi po&longs;&longs;e, non certè &longs;ibi ip&longs;t eju&longs;dem divi­<lb/>dendae facultatem potuit adimere : quia fieri planè <lb/>non pote&longs;t, ut propriam &longs;uam potentiam imminuat, <lb/>quemadmodum &longs;uprâ notatum e&longs;t b. Atque ideò, ab&longs;o­ <pb pagenum="52"/>lutè loquendo, illa divi&longs;ibilis remanebit, quoniam ex <lb/>naturâ &longs;uâ e&longs;t talis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg380"></margin.target>XX. <lb/>Ex his etiam demon&longs;strari, nullas atomos <lb/>dari posse. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg381"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg382"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg383"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg384"></arrow.to.target><lb/>Cogno&longs;cimus praeterea hunc mundum, &longs;ive &longs;ub&longs;tan­<lb/>tiae corporeae univer&longs;itatem, nullos exten&longs;ionis fuae &longs;i­<lb/>nes habere a. Ubicunque enim fines illos e&longs;&longs;e fingamus, <arrow.to.target n="marg385"></arrow.to.target><lb/>&longs;emper ultra ip&longs;os aliqua &longs;patia indefinitè exten&longs;a non <lb/>modò imaginamur, &longs;ed etiam verè imaginabilia, hoc <lb/>e&longs;t, realia e&longs;&longs;e percipimus; ac proinde, etiam &longs;ub&longs;tan­<lb/>tiam corpoream indefinitè exten&longs;am in iis contineri. <lb/>Quia, ut iam &longs;u&longs;è o&longs;ten&longs;um e&longs;t, idea ejus exten&longs;ionis, <arrow.to.target n="marg386"></arrow.to.target><lb/>quam in &longs;patio qualicunque concipimus, eadem plane <lb/>e&longs;t cum ideâ &longs;ub&longs;tantiae corporeae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg384"></margin.target>XXI. <lb/>Item mundunt e&longs;&longs;e in­<lb/>definitè exten&longs;um. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg385"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg386"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg387"></arrow.to.target><lb/>| Hincque etiam colligi facilè pote&longs;t, non aliam e&longs;&longs;e <lb/>materiam coeli & quàm terrae; atque omnino, &longs;i mundi <lb/>e&longs;&longs;ent infiniti, non po&longs;&longs;e non illos omnes ex unâ & <arrow.to.target n="marg388"></arrow.to.target><lb/>eâdem materiâ con&longs;tare; nec proinde plures, &longs;ed unum <lb/>tantùm, e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e b: quia per&longs;picuè intelligimus illam <lb/>materiam, cujus natura in eo &longs;olo con&longs;i&longs;lit qud &longs;it <lb/>&longs;ub&longs;tantia exten&longs;a, omnia omnino &longs;patia imaginabilia, <lb/>in quibus alii i&longs;ti mundi e&longs;&longs;e deberent, jam occupare: <arrow.to.target n="marg389"></arrow.to.target><lb/>nec ullius alterius materiae ideam in nobis reperimus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg387"></margin.target>XXII. <lb/>Item unam & eandam <lb/>e&longs;&longs;e materiam coeli & <lb/>terrae ; ac plures <lb/>mundos e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg388"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg389"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg390"></arrow.to.target> <lb/>Materia itaque in toto univer&longs;o una & eadem exi&longs;tit, <lb/>utpote quae omnis per hoc unum tantúm agno&longs;citur, <lb/>quòd &longs;it exten&longs;a. Omne&longs;que proprietates, quas in <lb/>eâ clarè percipimus, ad hoc unum reducuntur, quòd <arrow.to.target n="marg391"></arrow.to.target><lb/>&longs;it partibilis, & mobilis &longs;ecundúm partes, & proinde <lb/>capax illarum omnium affectionum, quas ex ejus par­<lb/>tium motu &longs;equi po&longs;&longs;e percipimus. Partitio enim, quae <lb/>fit &longs;olâ cogitatione, nihil rnutat; &longs;ed omnis materiae <pb pagenum="53"/>variatio, &longs;ive omnium ejus formarum diver&longs;itas, pen­<lb/>det à motu. Quod pa&longs;&longs;im etiam à Philo&longs;ophis videtur <lb/>fui&longs;&longs;è animadver&longs;um, quia dixerunt naturam e&longs;&longs;e prin­<lb/>cipium motûs & quietis. Tunc enim per naturam intel­<lb/> <arrow.to.target n="marg392"></arrow.to.target>lexerunt id, per quod res omnes corporeae tales eva­<lb/>dunt, cluales ip&longs;as e&longs;&longs;e experimur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg390"></margin.target>XXIII. <lb/>Omnen materiae va­<lb/>riationem, &longs;ive om­<lb/>nem ejus formarum <lb/>diver&longs;itatem pendere <lb/>à motu. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg391"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg392"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg393"></arrow.to.target><lb/>Motus autem (&longs;cilicet localis, neque enim ullus <lb/>alius &longs;ub cogitationem meam cadi a; nec ide etiam <lb/>ullum alium in rerum naturâ fingendum puto), motus, <lb/> <arrow.to.target n="marg394"></arrow.to.target>inquam, ut vulgò &longs;umitur, nihil aliud e&longs;t quàm <emph type="italics"/>actio, <lb/>quâ corpus aliquod ex uno locoinalium migrat<emph.end type="italics"/>. Et idcirco, <lb/>quemadmodum &longs;uprà monuimus b eandem rem eodem <lb/>tempore dici po&longs;&longs;e locum mutare & non mutare, ita <lb/>eadem etiam dici pote&longs;t moveri & non moveri. Ut qui <lb/> <arrow.to.target n="marg395"></arrow.to.target>&longs;edet in navi, dum ea &longs;olvit | portu, putat quidem &longs;e <lb/>moveri, &longs;i re&longs;piciat ad littora eaque ut immota con&longs;i­<lb/>deret; non autem, &longs;i ad ip&longs;am navim, inter cujus partes <lb/>eundem &longs;emper &longs;itum &longs;ervat. Quin etiam, quatenus <lb/>vulgò putamus in omni motu e&longs;&longs;e adionem, in quiete <lb/> <arrow.to.target n="marg396"></arrow.to.target>verò ce&longs;&longs;ationem actionis, magis propriè tunc dicitur <lb/>quie&longs;cere quàm moveri, quia nullam in &longs;e actionem <lb/>&longs;entit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg393"></margin.target>XXIV. <lb/>Quid &longs;it motus juxta <lb/>vulgarem &longs;en&longs;um</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg394"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg395"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg396"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg397"></arrow.to.target><lb/>Sed &longs;i non tam ex vulgi u&longs;u, quàm ex rei veritate, <lb/>con&longs;ideremus quid per motum debeat intelligi, ut ali­<lb/> <arrow.to.target n="marg398"></arrow.to.target>qua ei determinata natura tribuatur: dicere po&longs;&longs;umus <lb/>e&longs;&longs;e <emph type="italics"/>tran&longs;lationem unius varlis materiae, &longs;ive unius cor­<lb/>poris, ex vicini eorum corporum, quae illud immediatè <lb/>contingunt & tanquam quie&longs;centia &longs;pectantur, in viciniam <lb/>aliorum. <emph.end type="italics"/> Ubi per <emph type="italics"/>unum corpus, &longs;ive unam partem ma­ <pb pagenum="54"/>teriae<emph.end type="italics"/>, intelligo id omne quod &longs;imul transfertur; et&longs;i <lb/>rur&longs;us hoc ip&longs;um con&longs;tare po&longs;&longs;it ex multis partibus, <lb/>quae alios in &longs;e habeant motus. Et dico eite <emph type="italics"/>tranflatio­<lb/>nem<emph.end type="italics"/>, non vim vel actionem quae transfert, ut o&longs;tendam <lb/>illum &longs;emper e&longs;&longs;e in mobili a, non in movente, quia <arrow.to.target n="marg399"></arrow.to.target><lb/>haec duo non &longs;atis accuratè &longs;olent di&longs;tingui; ac e&longs;&longs;e <lb/>duntaxat ejus modum, non rem aliquam &longs;ub&longs;i&longs;ten­<lb/>tem &longs;icut figura e&longs;t modus rei figuratae, ac quies rei <lb/>quie&longs;centis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg397"></margin.target>XXV. <lb/>Quid &longs;it motus propriè <lb/>umptus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg398"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg399"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg400"></arrow.to.target><lb/>Quippe notandum e&longs;t, magno nos, in hoc, <arrow.to.target n="marg401"></arrow.to.target> praeju­<lb/>dicio laborare, quòd plus actionis ad motum requiri <lb/>arbitremur, quàm ad quietem. Hocque ide nobis ab <lb/>ineunte aetate per&longs;ua&longs;imus, quòd corpus no&longs;trum &longs;oleat <lb/>moveri à no&longs;trâ voluntate, cujus intim con&longs;cii &longs;umus, <lb/>&squie&longs;cere ex hoc &longs;olo quòd terrae adhaereat per <arrow.to.target n="marg402"></arrow.to.target> gra­<lb/>vitatem, cujus vim non &longs;entimus. Et quidem quia i&longs;ta <lb/>gravitas, aliaeque plures cau&longs;ae, nobis non animad­<lb/>ver&longs;ae, motibus quos in | membris no&longs;tris ciere volu­<lb/>mus re&longs;i&longs;tunt, e&longs;&longs;iciuntque ut fatigemur, putamus <lb/>majore actione,&longs;ive majore vi opus e&longs;&longs;e ad motum <arrow.to.target n="marg403"></arrow.to.target><lb/>ciendum, quàm ad illum &longs;i&longs;tendum. &longs;umentes &longs;cilicet <lb/>actionem pro conatu illo, quo utimur ad membra <lb/>no&longs;tra & illorum ope alia corpora permovenda. Quod <lb/>tamen praejudicium facilè exuemus, &longs;i con&longs;ideremus, <lb/>non modò conatu nobis opus e&longs;&longs;e ad movenda corpora <arrow.to.target n="marg404"></arrow.to.target><lb/>externa, &longs;ed &longs;aepe etiam ad eorum motus &longs;i&longs;tendos, <lb/>cùm à gravitate aliâve cau&longs;a non &longs;i&longs;tuntur. Ut, exempli <lb/>gratiâ, non majori utimur actione ad navigium in aquâ <lb/>&longs;tagnante quie&longs;cens impellendum, quàm ad idem, cúm <lb/>movetur, &longs;ubitò retinendum : vel certè non multò <arrow.to.target n="marg405"></arrow.to.target> ma­ <pb pagenum="55"/>jori ; hinc enim demenda e&longs;t aquae ab eo &longs;ublevatae <lb/>gravitas, & eju&longs;dem lentor a, quibus paulatim &longs;i&longs;ti <lb/>po&longs;&longs;et. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg400"></margin.target>XXVI. <lb/>Non plus actionis re­<lb/>quiri ad motum quàm <lb/>ad quietem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg401"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg402"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg403"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg404"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg405"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg406"></arrow.to.target><lb/>Cúm autem hîc non agatur de illâ actione, quae in­<lb/> <arrow.to.target n="marg407"></arrow.to.target>telligitur e&longs;&longs;e in movente, vel in eo qui motum &longs;i&longs;tit, <lb/>&longs;ed de &longs;olâ tran&longs;latione, ac tran&longs;lationis ab&longs;entiâ, &longs;ive <lb/>quiete: manife&longs;tum e&longs;t hanc tran&longs;lationem extra cor­<lb/>pus motum e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;e, atque hoc corpus alio modo <lb/>&longs;e habere, cúm transfertur, & alio, cúm non trans&longs;er­<lb/> <arrow.to.target n="marg408"></arrow.to.target>tur &longs;ive cúm quie&longs;cit : adeò ut motus & quies nihil <lb/>aliud in eo &longs;int, quàm duo diver&longs;i modi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg406"></margin.target>XXVII. <lb/>Motum & quietem e&longs;&longs;e <lb/>tantùm diver&longs;os mo­<lb/>dos corporis moti. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg407"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg408"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg409"></arrow.to.target><lb/>Addidi praeterea, tran&longs;lationem fieri <emph type="italics"/>ex viciniâ cor­<lb/>porum contiguorum in viciniam aliorum<emph.end type="italics"/>, non autem <lb/>ex uno loco in alium: quia, ut &longs;uprà explicui b, loci <lb/> <arrow.to.target n="marg410"></arrow.to.target>acceptio varia e&longs;t, ac pendet no&longs;trâ cogitatione : &longs;ed <lb/>cùm per motum intelligimus eam tran&longs;lationem quae <lb/>&longs;it ex viciniâ corporum contiguorum, quoniam una <lb/>tantùm corpora eodem temporis momento eju&longs;dem <lb/>mobilis contigua e&longs;t&longs;e po&longs;&longs;unt, non po&longs;tumus i&longs;ti mo­<lb/> <arrow.to.target n="marg411"></arrow.to.target>bili plures motus eodem tempore tribuere, &longs;ed unum <lb/>tantùm. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg409"></margin.target>XXVII. <lb/>Motum propriè &longs;um­<lb/>tum non referri, ni&longs;i <lb/>ad corpora contigua <lb/>ejus quod movetur.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg410"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg411"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg412"></arrow.to.target><lb/>Addidi denique, tran&longs;lationem illam fieri ex vici­<lb/>niâ, non quorumlibet corporum contiguorum, &longs;ed <lb/><emph type="italics"/>eorum duntaxat, quoe tanquam quie&longs;centia &longs;pectantur. <emph.end type="italics"/><lb/> <arrow.to.target n="marg413"></arrow.to.target>Ip&longs;a enim tran&longs;latio e&longs;t reciproca, nec pote&longs;t intelligi <lb/>corpus AB transferri ex viciniâ corporis CD c, quin <lb/>&longs;imul etiam intelligatur corpus CD transferri ex vici <lb/>ni corporis AB : ac planè eadem vis & actio requi­ <pb pagenum="56"/>ritur ex unâ parte atque ex alterâ. Quapropter &longs;i <lb/>omnino propriam, & non ad aliud relatam, naturam <lb/>motui tribuere vellemus, cùm duo corpora contigua <lb/>unum in unam, aliud in aliam partem transferuntur, <lb/>&longs;icque à &longs;e mutuò &longs;eparantur, tantundem motûs in <arrow.to.target n="marg414"></arrow.to.target><lb/>uno quàm in altero e&longs;&longs;e diceremus. Sed hoc à com­<lb/>muni loquendi u&longs;u nimium abhorreret : cúm enim <lb/>a&longs;&longs;ueti &longs;imus &longs;tare in terrâ, eamque ut quie&longs;centem <lb/>con&longs;iderare, quamvis aliquas ejus partes, aliis mino­<lb/>ribus corporibus contiguas, ab eorum vicini <arrow.to.target n="marg415"></arrow.to.target> tran&longs;­<lb/>ferri videamus, non tamen ip&longs;am ideò moveri pu­<lb/>tamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg412"></margin.target>XXIX. <lb/>Nec referri nifi ad ea <lb/>corpora contigua, <lb/>quae tanquam quie­<lb/>&longs;cientie &longs;pectantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg413"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg414"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg415"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg416"></arrow.to.target><lb/>Huju&longs;que rei praecipua ratio e&longs;t, quòd motus intel­<lb/>ligatur e&longs;&longs;e totius corporis quod movetur, nec po&longs;&longs;it <lb/>ita intelligi e&longs;&longs;e totius terrae, ob tranflationem <arrow.to.target n="marg417"></arrow.to.target> quarun­<lb/>dam ejus partium ex viciniâ minorum corporum qui­<lb/>bus contiguae &longs;unt : quoniam &longs;aepe plures eju&longs;modi <lb/>tran&longs;lationes &longs;ibi mutuò contrarias, in ip&longs;à licet ad­<lb/> <arrow.to.target n="fig1"></arrow.to.target>vertere. Ut &longs;i corpus E &longs; G H &longs;it <lb/>terra, & &longs;upra ip&longs;am eodem <arrow.to.target n="marg418"></arrow.to.target> tem­<lb/>pore corpus A B transferatur | ab E <lb/>ver&longs;us F, ac C D ab H ver&longs;us G, <lb/>quamvis hoc ip&longs;o partes terrae <lb/>corpori A B contiguae à B ver&longs;us A <lb/>transferantur, neque minor vel <arrow.to.target n="marg419"></arrow.to.target><lb/>alterius naturaa actio in iis e&longs;&longs;e debeat, ad illam <lb/>tranflationem, quàm in corpore A B : non ide intel­<lb/>ligimus terram moveri à B ver&longs;us A, &longs;ive ab Occi­<lb/>dente ver&longs;us Orientem, quia pari ratione ob id quòd <lb/>ejus partes corpori CD contiguae transferantur à C <arrow.to.target n="marg420"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;us D, intelligendum e&longs;&longs;et eam etiam in aliam par- <pb pagenum="57"/>tem moveri, nempe ab Oriente in Occidentem ; quae <lb/>duo inter &longs;e pugnant. Ita ergo, ne nimium communi <lb/>u&longs;u loquendi recedamus, non hîc dicemus terram mo­<lb/>veri, &longs;ed &longs;ola corpora AB & CD; atque ita de reliquis. <lb/> <arrow.to.target n="marg421"></arrow.to.target>Sed interim recordabimur, id omne quod reale e&longs;t ac <lb/>po&longs;itivum in corporibus quae moventur, propter quod <lb/>moveri dicuntur, reperiri etiarn in aliis ip&longs;orum con­<lb/>tiguis, quae tamen ut quie&longs;centia tantúm &longs;pectantur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg416"></margin.target>XXX. <lb/>Cur ex duobus corpo­<lb/>ribus contiguis quae <lb/>&longs;eparantur ab invi­<lb/>cem, unum potiùs <lb/>quàm, aliud moveri <lb/>dacatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg417"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg418"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg419"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg420"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg421"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig1"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg422"></arrow.to.target><lb/>Et&longs;i autem unumquodque corpus habeat tantùm <lb/> <arrow.to.target n="marg423"></arrow.to.target>ro unum motum &longs;ibi proprium, quoniam ab unis tantùm <lb/>corporibus &longs;ibi contiguis & quie&longs;centibus recedere <lb/>intelligitur, participare tamen etiam pote&longs;t ex aliis <lb/>innumeris, &longs;i nempe &longs;it pars aliorurn corporum alios <lb/>motus habentium. Ut, &longs;i quis ambulans in navi horo­<lb/> <arrow.to.target n="marg424"></arrow.to.target>logium in perâ ge&longs;tet, ejus horologii rotulae unico tan­<lb/>tùm motu &longs;ibi proprio movebuntur, &longs;ed participabunt <lb/>etiam ex alio, quatenus, adjunctae homini ambulanti, <lb/>unam cum illo materiae partem component, & ex alio <lb/>quatenus erunt adjunctae navigio in mari fluctuanti, <lb/> <arrow.to.target n="marg425"></arrow.to.target>&sex alio quatenus adjunctae ip&longs;i mari, & denique alio <lb/>quatenus adjunctae ip&longs;i terrae, &longs;i quidem tota terra moveatur. <lb/>Omne&longs;que hi motus revera erunt in rotulis <lb/>iftis; &longs;ed quia non facilè tam multi &longs;imul intelligi, nec <lb/>etiam omnes agno&longs;ci pogunt, &longs;ufficiet unicum illum, <lb/> <arrow.to.target n="marg426"></arrow.to.target>qui proprius e&longs;t cuju&longs;que corporis, in ip&longs;o con&longs;iderare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg422"></margin.target>XXXI. <lb/>Quomodo in eodem cor­<lb/>pore innumeri diver&longs;i <lb/>motus e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg423"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg424"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg425"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg426"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg427"></arrow.to.target><lb/>Ac praeterea ille unicus cuju&longs;que corporis motus, <lb/>qui ei proprius e&longs;t, in&longs;tar plurium pote&longs;t con&longs;iderari : <lb/>ut, cùm in rotis curruum duos diver&longs;os di&longs;tinguimus, <lb/>unum &longs;cilicet circularem circa ip&longs;arum axem, & alium <lb/> <arrow.to.target n="marg428"></arrow.to.target>redum &longs;ecundúm longitudinem viae per quam ferun­ <pb pagenum="58"/>tur. Sed qud ideò tales motus non &longs;int revera di&longs;tin­<lb/>cti, patet ex eo, quòd unumquodque punctum cor­<lb/>poris quod movetur, unam tantùm aliquam lineam <lb/>de&longs;cribat. Nec refert, quòd i&longs;ta linea &longs;aepe &longs;it valde <lb/>contorta a, & ideò pluribus diver&longs;is motibus genita <arrow.to.target n="marg429"></arrow.to.target><lb/>videatur : quia po&longs;&longs;umus imaginari, eodem modo <lb/>quamcunque lineam, etiam rectam, quae <lb/>omnium &longs;implici&longs;&longs;ima e&longs;t, ex in&longs;initis di­<lb/>ver&longs;is motibus ortam e&longs;&longs;e. Ut &longs;i linea AB <lb/>feratur ver&longs;us C D, & eodem tempore <arrow.to.target n="marg430"></arrow.to.target><lb/>punctum A feratur ver&longs;us B, linea recta <lb/>A D, quam hoc punctum A de&longs;cribet, <lb/>non minús pendebit à duobus motibus rectis, ab A in <lb/>B & ab AB in CD, quàm linea curva, quae à quovis <lb/>rotae puncto de&longs;cribitur, pendet motu recto & <arrow.to.target n="marg431"></arrow.to.target> circu­<lb/>lari. Ac proinde, quamvis &longs;aepe utile &longs;it unum motum <lb/>in plures partes hoc pado di&longs;tinguere, ad faciliorem <lb/>ejus perceptionem, ab&longs;olut tamen loquendo, unus <lb/>tantúm in unoquoque corpore e&longs;t numerandus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg427"></margin.target>XXXII. <lb/>Quomodo etiam motus <lb/>propriè &longs;umptus, qui <lb/>in quoque corpore <lb/>unicus e&longs;t, pro pluribus &longs;umi po&longs;&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg428"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg429"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg430"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg431"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg432"></arrow.to.target><lb/>Ex hoc autem quòd &longs;uprâ fuerit animadver&longs;um b, <arrow.to.target n="marg433"></arrow.to.target><lb/>loca omnia corporibus plena e&longs;&longs;e, &longs;emperque ea&longs;dem <lb/>materiae partes aequalibus locis coaequari, &longs;equitur <lb/>nullum corpus moveri po&longs;&longs;e ni&longs;i per circulum, ita &longs;ci­<lb/>licet ut aliud aliquod | corpus ex loco qem ingreditur <lb/>expellat, hocque rur&longs;us aliud, & aliud, u&longs;que ad <arrow.to.target n="marg434"></arrow.to.target> ulti­<lb/>mum, quod in locum à primo derelictum, eodem tem­<lb/>poris momento quo derelictus e&longs;t, ingrediatur. Hocque <lb/>facilè intelligimus in circulo perfecto, quia videmus <lb/>nullum vacuum, nullamque rarefactionem aut con­ <pb pagenum="59"/>den&longs;ationem requiri, ut pars circuli A moveatur ver&longs;us <lb/>B, mod eodem tempore pars B moveatur ver&longs;us C, <lb/>C ver&longs;us D, ac D ver&longs;us A -Sed <arrow.to.target n="fig2"></arrow.to.target><lb/>idem intelligi etiam pote&longs;t in <lb/> <arrow.to.target n="marg435"></arrow.to.target>circulo non perfecto, & quan­<lb/>tumlibet irregulari, modò ad­<lb/>vertatur quo pado omnes <lb/>locorum inaequalitates inae­<lb/>quali motuum celeritate po&longs;­<lb/> <arrow.to.target n="marg436"></arrow.to.target>&longs;int compen&longs;ari. Sic tota ma­<lb/>teria contenta in &longs;patio EFGH circulariter moveri <lb/>pote&longs;t ab&longs;que ullâ conden&longs;atione vel vacuo, & eodem <lb/>tempore ejus pars quae e&longs;t ver­<lb/>&longs;us <arrow.to.target n="fig3"></arrow.to.target> E, tran&longs;ire ver&longs;us G, ac ea <lb/> <arrow.to.target n="marg437"></arrow.to.target>quae e&longs;t ver&longs;us G, tran&longs;ire ver­<lb/>&longs;us E, modò tantum, ut <lb/>&longs;patium in G &longs;upponitur e&longs;&longs;e <lb/>quadruplo latius quàm in E, <lb/>ac duplò quàm in F & H, ita <lb/> <arrow.to.target n="marg438"></arrow.to.target>etiam quadruplo celeriús mo­<lb/>veatur in E quàm in G, ac duplo celeriús quàm in <lb/>F vel H; atque ita relilquis omnibus in locis motús <lb/>celeritas angu&longs;tiam loci compen&longs;et. Hoc enim pacto, <lb/>in quovis determinato tempore, tantundem materiae <lb/> <arrow.to.target n="marg439"></arrow.to.target>per unam i&longs;tius circuli partem, qu¬à`m per alteram <lb/>tran&longs;ibit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg432"></margin.target>XXXIII. <lb/>Quomodo in omni motu <lb/>integer circulus cor­<lb/>porum &longs;imul movea­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg433"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg434"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg435"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg436"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg437"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg438"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg439"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig2"></figure> <figure id="fig3"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg440"></arrow.to.target><lb/>Fatendum tamen e&longs;t in motu i&longs;to aliquid reperiri, <lb/>quod mens quidem no&longs;tra percipit e&longs;&longs;e verum, &longs;ed ta­<lb/>men quo pacto fiat, non comprehendit: nempe divi­<lb/>&longs;ionem quarundam particularuni materiae in infinitum, <lb/>&longs;ive indefinitam atque in tot partes, ut nullam cogi- <pb pagenum="60"/>tatione determinare po&longs;&longs;imus tam exiguam, quin in­<lb/>telligamus ip&longs;am in alias adhuc minores reip&longs;a e&longs;&longs;e <lb/>divi&longs;am. Fieri enim non pote&longs;t, ut materia quae jam <lb/>implet &longs;patium G, &longs;ucce&longs;&longs;iv impleat omnia &longs;patia <lb/>innumeris gradibus minora, quae &longs;unt inter G & E, ni&longs;i <arrow.to.target n="marg441"></arrow.to.target><lb/>aliqua ejus pars ad innumerabiles illorum &longs;patiorum <lb/>men&longs;uras figuram &longs;uam accommodet : quod lit fiat, <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t omnes imaginabiles ejus particulas, quae <lb/>&longs;unt revera innumerae, à &longs;e mutuò aliquantulum re­<lb/>moveri, & talis quantulacunque remotio vera <arrow.to.target n="marg442"></arrow.to.target> divi­<lb/>&longs;io e&longs;t a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg440"></margin.target>XXXIV. <lb/>Hinc &longs;equi divi&longs;ionem <lb/>materiae in particu­<lb/>las revera indefini­<lb/>tas, quamvis eae nobis <lb/>&longs;int invomprehen&longs;ibi­<lb/>les. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg441"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg442"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg443"></arrow.to.target><lb/>Notandum autem nie hîc non loqui de totâ materiâ, <lb/>&longs;ed tantúm de aliqu'a ejus parte. Quamvis enim &longs;up­<lb/>ponamus duas aut tres ejus partes e&longs;&longs;e in G tantae <lb/>latitudinis quantm e&longs;t &longs;patium E, itemque etiam <arrow.to.target n="marg444"></arrow.to.target> plu­<lb/>res alias minores, quae maneant indivi&longs;ae : nihilomi­<lb/>nus intelligi pote&longs;t eas moveri circulariter ver&longs;us E, <lb/>modò quaedam alias ip&longs;is admi&longs;tae &longs;int, quae &longs;e quomo­<lb/>doli|bet inflectant, & figuras &longs;uas &longs;ic mutent, ut junctae <lb/>i&longs;tis figuras &longs;uas non ita mutantibus, &longs;ed &longs;olam <arrow.to.target n="marg445"></arrow.to.target> cele­<lb/>ritatem motûs ad rationem loci occupandi accommo­<lb/>dantibus, omnes angulos quos i&longs;tae alias non occupa­<lb/>bunt, accuratè compleant. Et quamvis, quomodo fiat <lb/>inde&longs;inita i&longs;la divi&longs;io, cogitatione comprehendere ne­<lb/>queamus, non ideò tamen debemus dubitare quin <arrow.to.target n="marg446"></arrow.to.target><lb/>fiat : quia clarè percipimus illam nece&longs;&longs;ariò &longs;equi ex <lb/>naturâ materiae nobis evidenti&longs;&longs;imè cognitâ, percipi­<lb/>mu&longs;que etiam eam e&longs;&longs;e de genere eorum quae à mente <lb/>no&longs;trâ, utpote finità, capi non po¬§¬§unt b. </s></p> <pb pagenum="61"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg443"></margin.target>XXXV. <lb/>Quomodo fiat divi <lb/>&longs;io, & quòd non &longs;it du­<lb/>bitandum quin fiat, <lb/>et&longs;i non comprehendatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg444"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg445"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg446"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg447"></arrow.to.target><lb/>Motûs naturà &longs;ic animadver&longs;â, con&longs;iderare oportet <lb/>ejus cau&longs;am, eamque duplicem : primò &longs;cilicet uni­<lb/>ver&longs;alem & primariam, quae e&longs;t cau&longs;a generalis om­<lb/>nium motuum qui &longs;unt in mundo; ac deinde parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg448"></arrow.to.target>cularem, à quâ fit ut &longs;ingulae materiá partes motus, <lb/>quos priús non habuerunt, acquirant. Et generalem <lb/>quod attinet, manife&longs;tum mihi videtur illam non aliam <lb/>e&longs;&longs;e, quàm Deum ip&longs;um, qui materiam &longs;imul cum <lb/>motu & quiete in principio creavit, jamque, per &longs;olum <lb/> <arrow.to.target n="marg449"></arrow.to.target>&longs;uum concur&longs;um ordinarium, tantundem motûs & <lb/>quietis in eâ totâ quantum tunc po&longs;uit con&longs;ervat. Nam <lb/>quamvis ille motus nihil aliud &longs;it in materià motâ <lb/>quàm ejus modus; certam tamen & determinatam <lb/>habet quantitatem, quam facilè intelligimus eandem <lb/> <arrow.to.target n="marg450"></arrow.to.target>&longs;emper in totâ rerum univer&longs;itate e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e, quamvis <lb/>in &longs;ingulis ejus partibus mutetur. Ita &longs;cilicet ut pute­<lb/>mus, cúm una pars materiae duplò celeriús movetur <lb/>quàm altera, & haec altera duplò major e&longs;t quàm prior, <lb/>tantundem motús e&longs;&longs;e in minore quàm in majore; ac <lb/> <arrow.to.target n="marg451"></arrow.to.target>quantò motus unius partis lentior &longs;it, tantò motum <lb/>alicujus alterius ip&longs;i aequalis fieri celeriorem. Intelli­<lb/>gimus | etiam perfectionem e&longs;&longs;e in Deo, non &longs;olúm <lb/>quòd in &longs;e ip&longs;o &longs;it immutabilis, &longs;ed etiam quòd modo <lb/>quàm maxim con&longs;tanti & immutabili operetur: adeò <lb/> <arrow.to.target n="marg452"></arrow.to.target>ut, iis mutationibus exceptis, quas evidens experientia <lb/>vel divina revelatio certas reddit, qua&longs;que &longs;ine ullâ <lb/>in creatore mutatione fieri percipimus aut credimus, <lb/>nullas alias in ejus operibus &longs;upponere debeamus, ne <lb/>qua inde incon&longs;tantia in ip&longs;o arguatur. Unde &longs;equitur <lb/> <arrow.to.target n="marg453"></arrow.to.target>quàm maxim rationi e&longs;&longs;e con&longs;entaneum, ut putemus <pb pagenum="62"/>ex hoc &longs;olo, quòd Deus diver&longs;imodè moverit partes <lb/>materiae, cúm primúm illas creavit, jamque totam <lb/>i&longs;tam materiam con&longs;ervet eodem planè modo eàdem­<lb/>que ratione quà priús creavit, eum etiam tantundem <lb/>motûs in ip&longs;à &longs;emper con&longs;ervare a. <arrow.to.target n="marg454"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg447"></margin.target>XXXVI. <lb/>Deum e&longs;&longs;e primòriam <lb/>motis cau&longs;am : & <lb/>eandem &longs;emper mo­<lb/>tûs quantitatem in <lb/>univer&longs;o conservare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg448"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg449"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg450"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg451"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg452"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg453"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg454"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg455"></arrow.to.target><lb/>Atque ex hac eâdem immutabilitate Dei, regulae <lb/>quádam &longs;ive leges naturae cogno&longs;ci po&longs;&longs;unt, quae &longs;unt <lb/>cau&longs;ae &longs;ecundariá ac particulares diver&longs;orum motuum, <lb/>quos in &longs;ingulis corporibus advertimus. Harum primà <lb/>e&longs;t, unamquamque rem, quatenus e&longs;t &longs;implex & <arrow.to.target n="marg456"></arrow.to.target> indi­<lb/>vi&longs;a, manere, quantum in &longs;e e&longs;t, in eodem &longs;emper &longs;tatu, <lb/>nec unquam mutari ni&longs;i à cau&longs;is externis. Ita, &longs;i pars <lb/>aliqua materiae &longs;it quadrata, facilè nobis per&longs;uademus <lb/>illam perpetuò man&longs;uram e&longs;&longs;e quadratam, ni&longs;i quid <lb/>aliunde adveniat quod ejus figuram mutet. Si quie&longs;cat, <arrow.to.target n="marg457"></arrow.to.target><lb/>non credimus illam unquam incepturam moveri, ni&longs;i <lb/>ab aliquà cau&longs;à ad id impellatur. Nec ulla major ra­<lb/>tio e&longs;t, &longs;i moveatur, cur putemus ip&longs;am unquam &longs;uâ <lb/>&longs;ponte,* & à nullo alio impeditam, motum illum &longs;uum <lb/>e&longs;&longs;e intermi&longs;&longs;uram. Atque ideò concludendum e&longs;t, id <arrow.to.target n="marg458"></arrow.to.target><lb/>quod movetur, quantum in &longs;e e&longs;t, &longs;emper moveri. Sed <lb/>quia hîc ver&longs;amur circa terram, cujus con&longs;titutio talis <lb/>e&longs;t, ut motus omnes qui propè illam fiunt, | brevi &longs;i&longs;tan­<lb/>tur & &longs;aepe ob cau&longs;as quae &longs;en&longs;us no&longs;tros latent : ideò <lb/>ab ineunte átate &longs;aepe judicavimus eos motus, qui &longs;ic <arrow.to.target n="marg459"></arrow.to.target><lb/>à cau&longs;is nobis ignotis &longs;i&longs;tebantur, &longs;uà &longs;ponte de&longs;inere. <lb/>Jamque proclives &longs;umus ad illud de omnibus exi&longs;ti­<lb/>mandum, quod videmur in multis eite experti nempe <pb pagenum="63"/>illos ex naturâ &longs;uà ce&longs;&longs;are, &longs;ive tendere ad quietem. <lb/>Quod profecto legibus naturae quàm-maxim adver&longs;a­<lb/>tur: quies enim motui e&longs;t contraria, nihilque ad &longs;uum <lb/>contrarium, &longs;ive ad de&longs;tructionem &longs;ui ip&longs;ius, ex pro­</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg455"></margin.target>XXXVII. <lb/>Prima les naturae : <lb/>quòd unaquaeque res, <lb/>quantum in &longs;e e&longs;t, <lb/>&longs;emper in eodem statu <lb/>per&longs;everet; &longs;icque <lb/>quòd &longs;emel movetur, <lb/>&longs;emper moveri per­<lb/>gat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg456"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg457"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg458"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg459"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg460"></arrow.to.target>priâ naturà ferri pote&longs;t. <lb/> <arrow.to.target n="marg461"></arrow.to.target><lb/>Et verò quotidiana experientia, in iis quae projiciun­<lb/>tur regulam no&longs;tram omnino confirmat. Neque enim <lb/>alia ratio e&longs;t, cur projecta per&longs;everent aliquandiu in <lb/>motu, po&longs;tquam à manu jaciente &longs;eparata &longs;unt, quàm <lb/> <arrow.to.target n="marg462"></arrow.to.target>quia &longs;emel mota pergunt moveri donec ab obviis cor­<lb/>poribus retardentur. Et manife&longs;tum e&longs;t ip&longs;a &longs;olere ab <lb/>ae<gap/>re, alii&longs;ve quibu&longs;libet fluidis corporibus in quibus <lb/>moventur, paulatim retardari, atque ideb motum ip&longs;o­<lb/>rum diu durare non po&longs;&longs;e. Ae<gap/>rem enim motibus alio­<lb/> <arrow.to.target n="marg463"></arrow.to.target>rum corporum re&longs;i&longs;tere, ip&longs;o &longs;en&longs;u tadús po&longs;&longs;umus ex­<lb/>periri, &longs;i flabello ip&longs;um percutiamus; idemque volatus <lb/>avium confirmat. Et nullus alius e&longs;t liquor, qui non <lb/>manife&longs;tiús adhuc, quàm ae<gap/>r, motibus projectorum <lb/>re&longs;i&longs;tat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg460"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg461"></margin.target>XXXVIII. <lb/>De motu projectorum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg462"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg463"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg464"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg465"></arrow.to.target>Altera lex naturae e&longs;t : unamquamque partem mate­<lb/>riae, &longs;eor&longs;im &longs;pectatam, non tendere unquam ut &longs;ecun­<lb/>dúm ullas lineas obliquas pergat moveri, &longs;ed tantum­<lb/>modo &longs;ecundúm rectas ; et&longs;i multae &longs;aepe cogantur <lb/>deflectere propter occur&longs;um aliarum, atque, ut paulò <lb/> <arrow.to.target n="marg466"></arrow.to.target>antè dictum e&longs;t a, in quolibet motu fiat quodammodo <lb/>circulus, ex omni materiâ &longs;imul motâ. Cau&longs;a hujus <lb/>regulae eadem e&longs;t quae prae|cedentis, nempe immutabi­<lb/>litas & &longs;implicitas operationis, per quam Deus motum <lb/>in materiâ con&longs;ervat. Neque enim illum con&longs;ervat, <lb/> <arrow.to.target n="marg467"></arrow.to.target><lb/>ni&longs;i praeci&longs;è qualis e&longs;t eo ip&longs;o temporis momento quo <pb pagenum="64"/>con&longs;ervat, nullà habitâ ratione ejus qui fortè &longs;uit paulò <lb/>antè. Ac quamvis nullus motus fiat in in&longs;tanti, mani­<lb/>fe&longs;tum tamen e&longs;t omne id quod movetur, in &longs;ingulis <lb/>in&longs;tantibus quae po&longs;&longs;unt de&longs;ignari dum movetur, de­<lb/>terminaturn e&longs;&longs;e ad motum &longs;uum continuandurn <arrow.to.target n="marg468"></arrow.to.target> ver­<lb/>&longs;us aliquam partem, &longs;ecundúm lineam rectam, non <lb/>autem unquam &longs;ecundúm ullam lineam curvam. Ut, <lb/>exempli cau&longs;â, lapis <lb/>A, in fundâ E A per <lb/>circulum A B F <arrow.to.target n="marg469"></arrow.to.target> rota­<lb/>tus, eo in&longs;tanti, quo <lb/>e&longs;t in puncto A, de­<lb/>terminatusquidem e&longs;t <lb/>ad motum ver&longs;us ali­<lb/>quam partem, nempe <arrow.to.target n="marg470"></arrow.to.target><lb/>&longs;ecundùm lineam re­<lb/>ctam ver&longs;us C, ita <lb/>&longs;cilicet ut linea recta <lb/>A C &longs;it tangens cir­<lb/>culi. Non autem fingi <arrow.to.target n="marg471"></arrow.to.target><lb/>pote&longs;t illum determinatum e&longs;&longs;e ad ullum motum <lb/>curvum : et&longs;i enim priús venerit ex L ad A per li­<lb/>neam curvam, nihil tamen i&longs;tiu's curvitatis intelligi <lb/>pote&longs;t in eo remanere, dum e&longs;t in puncto A. Hocque <lb/>etiam experientiâ confirmatur, quia &longs;i | tunc è fundâ <arrow.to.target n="marg472"></arrow.to.target><lb/>egrediatur, non perget moveri ver&longs;us B, &longs;ed ver&longs;us <lb/>C. Ex quo &longs;equitur, omne corpus quod circulariter <lb/>movetur, perpetuò tendere ut recedat à centro cir­<lb/>culi quem de&longs;cribit. Ut ip&longs;o manûs &longs;en&longs;u experimur <lb/>in lapide, dum illum fundâ circumagimus. Et quia <arrow.to.target n="marg473"></arrow.to.target><lb/>con&longs;ideratione i&longs;tâ in &longs;equentibus &longs;aepe utemur, dili- <pb pagenum="65"/>genter erit advertenda, fu&longs;iu&longs;que infrà exponetur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg464"></margin.target>XXXIX. <lb/>Altera lex naturae : <lb/>quòd omnis motus ex <lb/>&longs;e ip&longs;o &longs;it rectus; & <lb/>ideò quae circulariter <lb/>moventur, tendere <lb/>&longs;emper ut recedankt ¬à <lb/>centro circuli quem <lb/>de&longs;cribunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg465"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg466"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg467"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg468"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg469"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg470"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg471"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg472"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg473"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg474"></arrow.to.target><lb/>Tertia lex naturae haec e&longs;t : ubi corpus quod move­<lb/>tur alteri occurrit, &longs;i minorem habeat vim ad pergen­<lb/>dum &longs;ecundùm lineam rectam, quàm hoc alterum ad <lb/> <arrow.to.target n="marg475"></arrow.to.target>ei re&longs;i&longs;tendum, tunc deflectitur in aliam partem, & <lb/>motum &longs;uum retinendo &longs;olam motús determinationem <lb/>amittit; &longs;i verò habeat majorem, tunc alterum corpus <lb/>&longs;ecum movet, ac quantum ei dat de &longs;uo motu, tantun­<lb/>dem perdit. Ita experimur dura quaelibet corpora pro­<lb/> <arrow.to.target n="marg476"></arrow.to.target>jecta, cúm in aliud durum corpus impingunt, non ideò <lb/>à motu ce&longs;&longs;are, &longs;ed ver&longs;us contrariam partem reflecti; <lb/>contrà verò, cúm occurrunt corpori molli, quia facilè <lb/>in illud motum omnem &longs;uum tran&longs;mittunt, ideò &longs;tatim <lb/>ad quietem reduci. Atque omnes cau&longs;ae particulares <lb/> <arrow.to.target n="marg477"></arrow.to.target>mutationum, quae corporibus &longs;unt ; <lb/>accidunt, in hac tertiâ <lb/>lege continentur, &longs;altem eá quae ip&longs;ae corporea &longs;unt; <lb/>an enim, & qualem, mentes humanae vel Angelicá vim <lb/>habeant corpora movendi, non jam inquirimus, &longs;ed ad <lb/>tractationem <emph type="italics"/> de homine re&longs;ervamus b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg474"></margin.target>5XL. <lb/>Tertia lex: quòd unum <lb/>corpus, alteri fortio­<lb/>ri occurrendo, nihil <lb/>amittat de &longs;uo motu ; <lb/>occurrendo verò mi­<lb/>nùs forti, tantum <lb/>amittat, quantum in <lb/>illud transfert. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg475"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg476"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg477"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg478"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg479"></arrow.to.target>Demoni&longs;tratur autem prior pars hujus legis, ex eo <lb/>quòd differentia &longs;it inter motum in &longs;e &longs;pectatum & <lb/>ip&longs;ius determinationem ver&longs;us certam partem, quâ &longs;it <lb/>ut i&longs;ta determinatio po&longs;&longs;it mutari, motu integro rema­<lb/>nente. Cúm enim, ut antè dictum e&longs;t, unaquaeque res, <lb/> <arrow.to.target n="marg480"></arrow.to.target>non compo&longs;ita, &longs;ed &longs;implex, qualis e&longs;t motus, &longs;emper <lb/>e&longs;&longs;e per&longs;eve|ret, quamdiu à nullâ cau&longs;à externâ de&longs;trui­<lb/>tur; & in occur&longs;u duri corporis, appareat quidem cau&longs;a <lb/>quae impediat, ne motus alterius corporis, cui occur­<lb/>rit, maneat determinatus ver&longs;us eandem partem; non <pb pagenum="66"/>autem ulla, quá motum ip&longs;um tollat vel minuat, quia <lb/>motus motui non e&longs;t contrarius: hinc &longs;equitur illum <lb/>idcirco minui non debere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg478"></margin.target>XLI. <lb/>Probatio prioris partis <lb/>hujus regulae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg479"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg480"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg481"></arrow.to.target><lb/>Demon&longs;tratur etiam pars altera ex immutabilitate <lb/>operationis Dei, mundum eâdem actione, quâ olim <arrow.to.target n="marg482"></arrow.to.target><lb/>creavit, continuò jam con&longs;ervantis. Cúm enim omnia <lb/>corporibus &longs;int plena, & nihilominus uniu&longs;cuju&longs;que <lb/>corporis motus tendat in lineam rectam, per&longs;picuum <lb/>e&longs;t Deum ab initio, mundum creando, non modò diver­<lb/>&longs;as ejus partes diver&longs;imodè movi&longs;&longs;e, &longs;ed &longs;imul etiam <arrow.to.target n="marg483"></arrow.to.target><lb/>effeci&longs;&longs;e, ut unae alias impellerent motu&longs;que &longs;uos in <lb/>illas transferrent : adeò ut jam, ip&longs;um con&longs;ervando <lb/>eâdem actione, ac cum ii&longs;dem legibus cum quibus <lb/>creavit, motum, non ii&longs;dem materiae partibus &longs;emper <lb/>infixum, &longs;ed ex unis in alias prout &longs;ibi mutuò <arrow.to.target n="marg484"></arrow.to.target> occur­<lb/>runt tran&longs;euntem, con&longs;ervet. Sicque haec ip&longs;a crea­<lb/>turarum continua mutatio immutabilitatis Dei e&longs;t <lb/>argumentum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg481"></margin.target>XLII. <lb/>Probatio po&longs;terioris <lb/>partis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg482"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg483"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg484"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg485"></arrow.to.target><lb/>Hic verò diligenter advertendum e&longs;t, in quo con&longs;i­<lb/>&longs;tat vis cuju&longs;que corporis ad agendum in aliud, vel ad <arrow.to.target n="marg486"></arrow.to.target><lb/>actioni alterius re&longs;i&longs;tendum : nempe in hoc uno, quòd <lb/>unaquaeque res tendat, quantum in &longs;e e&longs;t, ad perma­<lb/>nendum in eodem &longs;tatu in quo e&longs;t, juxta legem primo <lb/>loco po&longs;itam a. Hinc enim id quod alteri conjunctum <lb/>e&longs;t, vim habet nonnullam, ad impediendum ne <arrow.to.target n="marg487"></arrow.to.target> di&longs;­<lb/>jungatur; id quod di&longs;junctum e&longs;t, ad manendum di&longs;­<lb/>junctum; id quod quie&longs;cit, ad per&longs;everandum in &longs;uà <lb/>quiete, atque ex con&longs;equenti ad re&longs;i&longs;tendum iis omni­<lb/>bus quae illam po&longs;&longs;unt mutare; id quod molvetur, ad <lb/>per&longs;everandum in &longs;uo motu, hoc e&longs;t, in motu eju&longs;dem <arrow.to.target n="marg488"></arrow.to.target> <pb pagenum="67"/>celeritatis & ver&longs;us eandem partem. Vi&longs;que illa debet <lb/>ae&longs;timari tum à magnitudine corporis in quo e&longs;t, & <lb/>&longs;uperficiei &longs;ecundúm quam i&longs;tud corpus ab alio di&longs;­<lb/>jungitur; tum à celeritate motús, ac naturâ & con­<lb/> <arrow.to.target n="marg489"></arrow.to.target>trarietate modi, quo diver&longs;a corpora &longs;ibi mutuò oc­<lb/>currunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg485"></margin.target>XLIII. <lb/>In quo con&longs;i&longs;tat vis <lb/>cuju&longs;que corporis ad <lb/>agendum vel re&longs;i&longs;ten­<lb/>dum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg486"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg487"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg488"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg489"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg490"></arrow.to.target><lb/>Atque notandum e&longs;t, unum motum alteri motui <lb/>aequ¬è veloci nullo modo e&longs;&longs;e contrarium, &longs;ed propriè­<lb/>tantúm duplicem hic inveniri contrarietatem. Unam <lb/> <arrow.to.target n="marg491"></arrow.to.target>inter motum & quietem, vel etiam inter motús celeri­<lb/>oppo¬ßiam. <lb/>tatem & tarditaem, quatenus &longs;cilicet i&longs;ta tarditas de <lb/>quietis naturà participat. Alteram inter determinatio­<lb/>nem motus ver&longs;us aliquam partem, & occur&longs;um cor­<lb/>poris in illâ parte quie&longs;centis vel aliter moti; atque <lb/> <arrow.to.target n="marg492"></arrow.to.target>pro ratione partis in quam corpus alteri occurrens <lb/>movetur, haec contrarietas e&longs;t major vel minor. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg490"></margin.target>XLIV. <lb/>Motum non e&longs;&longs;e motui <lb/>contrarium, &longs;ed quie­<lb/>ti ; & determinatio­<lb/>nem in unam partem, <lb/>determinationi in <lb/>partem oppo&longs;itam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg491"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg492"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg493"></arrow.to.target><lb/>Ex quibus ut po&longs;&longs;imus determinare, quo pacto &longs;in­<lb/>gula corpora motus &longs;uos augeant vel minuant, vel in <lb/>minari, quanium cu­<lb/>alias partes convertant, ob aliorum corporum occur­<lb/> <arrow.to.target n="marg494"></arrow.to.target>&longs;us, oportet tantúm calculo &longs;ubducere, quantum in <lb/>unoquoque &longs;it virium, &longs;ive ad movendum, &longs;ive ad mo­<lb/>tui re&longs;i&longs;tendum; ac pro certo &longs;tatuere, illud &longs;emper, <lb/>quod valentius e&longs;t, fortiri &longs;uum e&longs;&longs;edum. Hocque fa­<lb/>cilè calculo &longs;ubduci po&longs;&longs;et, &longs;i duo tant'um corpora &longs;ibi <lb/> <arrow.to.target n="marg495"></arrow.to.target>mutuò occurrerent, eaque e&longs;&longs;ent perfectè dura, & à <lb/>reliquis omnibus &longs;ic divi&longs;a, u.t eorum motus à nullis <lb/>aliis circumjacentibus impedirentur nec juvarentur; <lb/>ea enim regulas &longs;equentes ob&longs;ervarent a. <lb/><lb/>franc√ºaise des Principes, et p. 327. </s></p> <pb pagenum="68"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg493"></margin.target>XLV. <lb/>Quomodo po&longs;&longs;it deter­<lb/>minari, quantum cu­<lb/>ju&longs;que corporis mo­<lb/>tus mutetur propter <lb/>aliorum corporum <lb/>regulas &longs;equentes. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg494"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg495"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg496"></arrow.to.target><lb/>Primò, &longs;i duo illa corpora, puta B & C, e&longs;&longs;ent planè <lb/>aequalia, & aequè velociter moverentur, B quidem à <lb/> <arrow.to.target n="fig4"></arrow.to.target>dextrâ ver&longs;u&longs; &longs;ini&longs;tram, & C illi in <lb/>directum ¬à &longs;ini&longs;trâ ver&longs;us | dextram, <lb/>cùm &longs;ibi mutuò occurrerent, <arrow.to.target n="marg497"></arrow.to.target> refle­<lb/>cterentur, & po&longs;tea pergerent moveri, B ver&longs;us dex­<lb/>tram & C ver&longs;us &longs;ini&longs;stram, mullâ parte &longs;uae celeritatis <lb/>ami&longs;&longs;â a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg496"></margin.target><lb/>XLVI <lb/>Prima. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg497"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig4"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg498"></arrow.to.target><lb/>Secundò, &longs;i B e&longs;&longs;et tantillò majus quàm C, caeteris <lb/>po&longs;itis ut priùs, tunc &longs;olum C reflecteretur, & <arrow.to.target n="marg499"></arrow.to.target> utrum­<lb/>que ver&longs;us &longs;ini&longs;tram eâdem, ceoerotate movereteur. <lb/> <arrow.to.target n="marg500"></arrow.to.target><lb/>Tertiò, &longs;i mole e&longs;&longs;ent aequalia, &longs;ed B tantillò cele­<lb/>riùs moveretur quàm C, non tantùm ambo pergerent <lb/>moveri ver&longs;us &longs;ini&longs;stram, &longs;ed etiam transferretur ex B <lb/>in C media pars celeritatis quâ hoc ab illo <arrow.to.target n="marg501"></arrow.to.target> excedere­<lb/>tur : hoc e&longs;t, &longs;i fui&longs;&longs;ent priùs &longs;ex gradus celeritatis in <lb/>B, & quatuor tantùm in C, post mutuum occur&longs;um <lb/>unumquodque tenderet ver&longs;us &longs;inistram, cum quinque <lb/>gradibus celeritatis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg498"></margin.target>XLVII. <lb/>Secunda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg499"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg500"></margin.target>XLVIII. <lb/>Tertia. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg501"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg502"></arrow.to.target><lb/>Quartò, &longs;i corpus C planè quie&longs;ceret, e&longs;&longs;etque paulò <arrow.to.target n="marg503"></arrow.to.target><lb/>majus quàm B, quâcunque cum celeritate B movere­<lb/>tur ver&longs;us C, nunquam ip&longs;um C moveret ; &longs;ed ab eo <lb/>reppeleretur in contrariam partem : quia corpus quie&longs;­<lb/>cens magis re&longs;i&longs;tit magnae celeritati quàm parvae, idque <lb/>pro ratione exce&longs;&longs;ús unius &longs;upra alteram; & idcirco <arrow.to.target n="marg504"></arrow.to.target><lb/>&longs;emper major e&longs;&longs;et vis in C ad re&longs;i:&longs;tendum, quàrn in B <lb/>ad impellendum b. </s></p> <pb pagenum="69"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg502"></margin.target>XLIX. <lb/>Quarta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg503"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg504"></margin.target>55</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg505"></arrow.to.target><lb/>Quintò, &longs;i corpus quie&longs;cens C e&longs;&longs;et minus quàm B, <lb/>tunc quantumvis tarde B ver&longs;us C moveretur, illud <lb/>&longs;ecum moveret, partem &longs;ilicet &longs;ui motûs ei talem <lb/>transferendo, ut ambo po&longs;tea aequè celeriter moveren­<lb/> <arrow.to.target n="marg506"></arrow.to.target>tur: nempe, &longs;i B e&longs;&longs;et duplo majus quàm C, transferret <lb/>ip&longs;i tertiam partem &longs;ui motûs, quia una illa tertia pars <lb/>tam celeriter moveret corpus C, quàm duae re&longs;i­<lb/>duae corpus B duplo majus. Et ita, po&longs;tquam B ip&longs;i C <lb/>occurri&longs;&longs;et, | unà tertiâ parte tardiús moveretur quàm <lb/> <arrow.to.target n="marg507"></arrow.to.target>priús, hoc e&longs;t tantundem temporis requireret, ut mo­<lb/>veretur per &longs;patium duorum pedum, quàm priús ut <lb/>moveretur per &longs;patium trium. &longs;odem modo, &longs;i B e&longs;&longs;et <lb/>triplo majus quàm C, transferret ip&longs;i quartam partem <lb/>&longs;ui motûs; & &longs;ic de caeteris a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg505"></margin.target>L. <lb/>Quinta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg506"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg507"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg508"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg509"></arrow.to.target>Sextà, &longs;i corpus C quie&longs;cens e&longs;&longs;et accurati&longs;&longs;imè <lb/>aequale corpori B ver&longs;us illud moto, partim ab ip&longs;o <lb/>impelleretur, & partim ip&longs;um in contrariam partem <lb/>repelleret : nempe, &longs;i B veniret ver&longs;us C cum quatuor <lb/>gradibus celeritatis, communicaret ip&longs;i C unum gra­<lb/> <arrow.to.target n="marg510"></arrow.to.target>dum, & cum tribus re&longs;iduis reflecteretur ver&longs;us par­<lb/>tem adver&longs;am b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg508"></margin.target>L. <lb/>Sexta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg509"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg510"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg511"></arrow.to.target><lb/>Denique, &longs;i B & C ver&longs;us eandem partem moveren­<lb/>tur, C quidem tardiús, B autem illud in&longs;equens cele­<lb/>riús, ita ut ip&longs;um tandem attingeret, e&longs;&longs;etque C majus <lb/> <arrow.to.target n="marg512"></arrow.to.target>quàm B, &longs;ed exce&longs;&longs;us celeritatis in B e&longs;&longs;et major, quàm <lb/>exce&longs;&longs;us magnitudinis in C: tunc B trans&longs;erret tantum <lb/>de &longs;uo motu in C, ut ambo po&longs;tea aequè celeriter & in <lb/>ea&longs;dem partes moverentur. Si autem à contra exce&longs;&longs;us <lb/>celeritatis in B minor e&longs;&longs;et, quàm exce&longs;&longs;us magnitu­ <pb pagenum="70"/>dinis in C, B in contratiam partem reflecteretur, & <lb/>motum omnem &longs;uum retineret. Atque hi exce&longs;&longs;us ita <lb/>computantur: &longs;i C e&longs;&longs;et duplo majus qum B, & B non <lb/>moveretur duplo celeriús qum C, ip&longs;um non pelleret, <lb/>&longs;ed in contrariam partem reflecteretur; &longs;i verò magis <arrow.to.target n="marg513"></arrow.to.target><lb/>quàm duplo celeriús moveretur, ip&longs;um pelleret. <lb/>Nempe, &longs;i C haberet tantúm duos gradus celeritatis, & <lb/>B haberet quinque, demerentur duo gradus ex B, qui <lb/>tran&longs;lati in C unum tantúm gradum e&longs;&longs;icerent, quia <lb/>C e&longs;t duplo majus qum B: quo &longs;ieret ut duo corpora <arrow.to.target n="marg514"></arrow.to.target><lb/>B & C cum tribus gradibus celeritatis | po&longs;tea move­<lb/>rentur; & ita de caeteris e&longs;t judicandum. Nec i&longs;ta egent <lb/>probatione, quia per &longs;e &longs;unt manife&longs;ta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg511"></margin.target>LII. <lb/>Septima. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg512"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg513"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg514"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg515"></arrow.to.target><lb/>Sed quia nulla in mundo corpora e&longs;&longs;e poitunt à re­<lb/>liquis omnibus ita divi&longs;a, & nulla circa nos e&longs;&longs;e &longs;olent <arrow.to.target n="marg516"></arrow.to.target><lb/>planè dura, ide multò difficiliús iniri pote&longs;t calculus, <lb/>ad determinandum quantum cuju&longs;que corporis motus <lb/>ob aliorum occur&longs;um mutetur. Simul enim habenda <lb/>e&longs;t ratio eorum omnium, qu illud circumquaque con­<lb/>tingunt, eaque, quantum ad hoc, valde diver&longs;os <arrow.to.target n="marg517"></arrow.to.target> ha­<lb/>bent effectus, prout &longs;unt dura vel fluida : quorum <lb/>ideò diver&longs;itas in quo con&longs;i&longs;tat, hic e&longs;t quaerendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg515"></margin.target>LIII. <lb/>Harum regularum <lb/>u&longs;um e&longs;&longs;e di&longs;&longs;icilem, <lb/>propterea quòd <lb/>unumquodquè cor­<lb/>pus ¬à multis &longs;imul <lb/>tangatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg516"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg517"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg518"></arrow.to.target><lb/>Nempe, &longs;en&longs;u te&longs;te, non aliam agno&longs;cimus, quàm <lb/>quòd fluidorum partes facilè recedant ex locis &longs;uis, <lb/>atque ide manibus no&longs;tris ver&longs;us illa &longs;e moventibus <arrow.to.target n="marg519"></arrow.to.target><lb/>non re&longs;i&longs;tant; contràautem durorum partes ita &longs;ibi <lb/>mutu cohaerent, ut non &longs;ine vi, quae &longs;ufficiat ad i&longs;tam <lb/>illorum cohaerentiam &longs;uperandam, &longs;ejungi po&longs;&longs;int. Et <lb/>ulteriús inve&longs;tigantes quî fiat ut quaedam corpora &longs;ine <lb/>ullâ difficultate loca &longs;ua corporibus aliis relinquant, <arrow.to.target n="marg520"></arrow.to.target><lb/>alia non item : facilè advertimus ea quae jam &longs;unt <pb pagenum="71"/>in motu non impedire ne loca quae &longs;ponte de&longs;e­<lb/>runt ab aliis occupentur; &longs;ed ea quá quie&longs;cunt, non <lb/>&longs;ine aliquâ vi ex locis &longs;uis extrudi po&longs;&longs;e. Unde licet <lb/>colligere, corpora divi&longs;a in multas exiguas particulas, <lb/> <arrow.to.target n="marg521"></arrow.to.target>motibus à &longs;e mutuò diver&longs;is agitatas, e&longs;&longs;e fluida; ea <lb/>verò, quorum omnes particulae juxta &longs;e mutuò quie&longs;­<lb/>cunt, e&longs;&longs;e dura. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg518"></margin.target>LIV. <lb/>Quae &longs;int corpora du­<lb/>ra, quae fluida. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg519"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg520"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg521"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg522"></arrow.to.target><lb/>Neque profectò ullum glutinurn po&longs;&longs;umus excogi­<lb/>tare, quod particulas durorum corporum firmiús inter <lb/> <arrow.to.target n="marg523"></arrow.to.target>&longs;e conjungat, quàm ip&longs;arum quies. Quid enim e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;et glutinum i&longs;tud ? Non &longs;ub&longs;tantia : quia, cúm par­<lb/>ticulae i&longs;tae &longs;int &longs;ub&longs;tantiae, nulla ratio e&longs;t cur per aliam <lb/>&longs;ub&longs;tantiam potiús | quàm per &longs;e ip&longs;as jungerentur. <lb/>Non etiam e&longs;t modus ullus diver&longs;us à quiete : nullus <lb/> <arrow.to.target n="marg524"></arrow.to.target>enim alius magis adver&longs;ari pote&longs;t rnotui, per quem <lb/>i&longs;tae particulae &longs;eparentur, quàm ip&longs;arum quies. Atque <lb/>praeter &longs;ub&longs;tantias & earum modos, nullum aliud ge­<lb/>nus rerum agno&longs;cimus a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg522"></margin.target>LV. <lb/>Durorum paries nullo <lb/>alio glutino &longs;imul <lb/>jungi, quàm earum <lb/>quiete. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg523"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg524"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg525"></arrow.to.target><lb/>Quantum autem ad fluida, et&longs;i &longs;en&longs;u non adverta­<lb/> <arrow.to.target n="marg526"></arrow.to.target>mus ip&longs;orum particulas moveri, quia &longs;unt nimis exi­<lb/>guae facilè tamen ex e&longs;&longs;ectibus id colligitur, praecipuè <lb/>in ae<gap/>re & aquâ, ex eo quòd alia multa cor­<lb/>rumpant. Neque enim actio ulla corporea, qualis i&longs;ta <lb/>corruptio e&longs;t, &longs;ine motu locali e&longs;&longs;e pote&longs;t ; cau&longs;ae <lb/> <arrow.to.target n="marg527"></arrow.to.target>ip&longs;orum motûs infrà dicentur b. Sed in eo e&longs;t difficul­<lb/>tas, quòd i&longs;tae fluidorum particulae non po&longs;&longs;int omnes <lb/>eodem tempore in unamquamque partem ferri; quod <lb/>tamen requiri videtur, ut non impediant motum cor­<lb/>porum ex qualibet parte venientium, quemadmodum <pb pagenum="72"/>videmus illas eum non impedire. Nam &longs;i, exempli <lb/>cau&longs;à, corpus durum B moveatur ver&longs;us C, ac quae­<lb/> <arrow.to.target n="fig5"></arrow.to.target>dam ex partibus fluidi in­<lb/>termedii D ferantur in con­<lb/>trarium à C ver&longs;us B, hae <arrow.to.target n="marg528"></arrow.to.target><lb/>motum eius non juvabunt, <lb/>&longs;ed contrà magis impe­<lb/>dient, quàm &longs;i plan e&longs;&longs;ent <lb/>&longs;ine motu. Quze difficultas ut &longs;olvatur, recordandum <lb/>e&longs;t, non motum, &longs;ed quietem e&longs;&longs;e motui contrariam; & <arrow.to.target n="marg529"></arrow.to.target><lb/>motûs determinationem ver&longs;us unam partem e&longs;&longs;e con­<lb/>trariam eju&longs;dem determinationi ver&longs;us partem oppo­<lb/>&longs;itam, ut iam dictum e&longs;t a; itemque omne id quod <lb/>movetur, tendere &longs;emper ut pergat moveri &longs;ecundùm <lb/>lineam rectam b. Ex his enim patet: primò, corpus <arrow.to.target n="marg530"></arrow.to.target> du­<lb/>rum B, | dum quie&longs;cit, magis opponi, &longs;uà illâ quiete, <lb/>motibus particularum corporis fluidi D &longs;imul &longs;pecta­<lb/>tis, quàm ii&longs;dem opponeretur &longs;uo motu, &longs;i moveretur. <lb/>Ac deinde, quantum ad determinationem, verum qui­<lb/>dem e&longs;t tot e&longs;&longs;e ex particulis ip&longs;ius D, quae moventur <arrow.to.target n="marg531"></arrow.to.target><lb/>à C ver&longs;us B, quot &longs;unt quae moventur in contrarium: <lb/>quippe epedem &longs;unt quae, venientes à C, impingunt in <lb/>&longs;uperficiem corporis B, ac deinde retorquentur ver­<lb/>&longs;us C. Et quidem &longs;ingulae ex i&longs;lis &longs;eor&longs;im &longs;pectatae, im­<lb/>pingentes in B, pellunt ip&longs;um ver&longs;us &longs;, atque ita <arrow.to.target n="marg532"></arrow.to.target> ma­<lb/>gis impediunt, ne moveatur ver&longs;us C, quàm &longs;i e&longs;&longs;ent <lb/>&longs;ine motu; &longs;ed, quia totidem etiam ab F tendunt in B, <lb/>illudque pellunt ver&longs;us C, idcirco, quantum ad hoc <lb/>attinet B non magis pellitur ver&longs;us unam partem <pb pagenum="73"/>quàm ver&longs;us alteram, & ideò, ni&longs;i quid aliud accedat, <lb/>manet immotum. Cuju&longs;cunque enim figurae ip&longs;um <lb/>e&longs;&longs;e &longs;upponamus, &longs;emper accurat à totidem particu­<lb/>lis fluidi ex unâ parte pelletur quàm ex alterâ; modò <lb/> <arrow.to.target n="marg533"></arrow.to.target>ne fluidum ip&longs;um in ullam partem magis feratur <lb/>quàm in reliquas. Et &longs;upponere debemus B omni ex <lb/>parte à fluido D &longs; circumdari; atque &longs;i fortè non tanta <lb/>&longs;it i&longs;tius fluidi quantitas in F quàm in D, nihil refert: <lb/>quia non agit in B &longs;e toto, &longs;ed duntaxat iis &longs;uis parti <lb/> <arrow.to.target n="marg534"></arrow.to.target>bus quae &longs;uperficiem ejus attingunt. Hactenus verò <lb/>&longs;pectavimus B ut immotum; jam &longs;i ponamus ip&longs;um <lb/>ab aliquâ vi, aliunde adveniente, impelli ver&longs;us C, <lb/>haec vis (quantumvis exigua) &longs;ufficiet, non quidem ad <lb/>ip&longs;um &longs;e &longs;olâ movendum, &longs;ed ad concurrendum cum <lb/> <arrow.to.target n="marg535"></arrow.to.target>particulis corporis fluidi FD, ip&longs;a&longs;que de|terminandas <lb/>ad illud etiam pellendum ver&longs;us C, eique partem &longs;ui <lb/>motûs communicandam a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg525"></margin.target>LVI. <lb/>Fluidorum particulas <lb/>aequali vi ver&longs;us om­<lb/>nes partes moveri. Et <lb/>corpus durum in flui­<lb/>do exi&longs;tens, à mini­<lb/>mâ vi po&longs;&longs;e determi­<lb/>nari ad motum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg526"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg527"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg528"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg529"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg530"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg531"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg532"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg533"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg534"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg535"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig5"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg536"></arrow.to.target><lb/>Quod ut clariús intelligatur, fingamus primò, cor­<lb/>pus durum B nondum e&longs;&longs;e in fluido FD, &longs;ed hujus fluidi <lb/> <arrow.to.target n="marg537"></arrow.to.target>particulas a e i o a, di&longs;po&longs;itas in modum annuli, moveri <lb/>circulariter &longs;ecund`m ordinem notarum a e i; alia&longs;que <lb/>o u y a o moveri eodem modo &longs;ecundùm ordinem nota­<lb/>rum o u y. Ut enim corpus aliquod &longs;it fluidum, debent <lb/>ejus particulae moveri pluribus modis, ut jam dictum <lb/> <arrow.to.target n="marg538"></arrow.to.target>e&longs;t b. Quie&longs;cat deinde corpus durum B in hoc fluido FD <lb/>inter a & o : quid fiet? Nempe particulae a e i o impe­<lb/>dientur ab ip&longs;o, ne po&longs;&longs;int tran&longs;ire ab o ver&longs;us a, ut <lb/>ab&longs;olvant circulum &longs;ui motûs; itemque particulae o u y a <lb/>impedientur ne pergant ab a ver&longs;us o; ac venientes ab <pb pagenum="74"/><emph type="italics"/>i<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>o<emph.end type="italics"/>, perlen B ver&longs;us C; itemque venientes ab <emph type="italics"/>y<emph.end type="italics"/><lb/>ver&longs;us <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>, ip&longs;um tantundem repellent ver&longs;us F; ideò­<lb/>que nullam &longs;olae habebunt vim ad illud movendum, <lb/>&longs;ed reflectedentur ab <emph type="italics"/>o<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>u<emph.end type="italics"/>, & ab <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/>, fietque <lb/>una circulatio ex duabus, &longs;ecundúm ordinem <arrow.to.target n="marg539"></arrow.to.target> nota­<lb/>rum a i o u y a. Et ita, propter occur&longs;um corporis B, <lb/>non quidem &longs;i&longs;tetur ullo modo ip&longs;arum motus, &longs;ed <lb/>mutabitur tantúm determinatio, nec incedent per li­<lb/>neas tam rectas a, vel tam prope accedentes ad rectam, <lb/>quàm &longs;i in B non impingerent. Tandem denique <arrow.to.target n="marg540"></arrow.to.target> acce­<lb/> <arrow.to.target n="fig6"></arrow.to.target>dat nova aliqua vis, pel­<lb/>lens B ver&longs;us C, haec vis, <lb/>quantumvis exigua, juncta <lb/>ei quâ particulá fluidi, ve­<lb/>nientes ab <emph type="italics"/>i<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>o<emph.end type="italics"/>, <arrow.to.target n="marg541"></arrow.to.target> ip­<lb/>&longs;um etiam pellunt ver&longs;us <lb/>C, &longs;uperabit eam quà venientes ab <emph type="italics"/>y<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/> illud in <lb/>contrariam partem repellunt; atque ideò &longs;ufficiet ad <lb/>ip&longs;arum determinationem mutandam, & efficiendum <lb/>ut ferantur &longs;ecundùm ordinem notarum <emph type="italics"/> a y u o<emph.end type="italics"/>, in <arrow.to.target n="marg542"></arrow.to.target> quan­<lb/>tum hoc requiritur ad motum corporis B non impe­<lb/>diendum b : | quia, cúm duo corpora determinantur ad <lb/>motum ver&longs;us partes plan contrarias & &longs;ibi mutuò <lb/>oppo&longs;itas, illud in quo major e&longs;t vis, alterius determi­<lb/>nationem debet mutare. Atque quod hîc dico de <arrow.to.target n="marg543"></arrow.to.target> par­<lb/>ticulis <emph type="italics"/>a e i o u y<emph.end type="italics"/>, de omnibus etiam aliis &longs;luidi F D, quae <lb/>in B impingunt, e&longs;t intelligendum : quàd nempe &longs;in­<lb/>gulee ex iis qu2e illud pellunt ver&longs;us C, oppo&longs;itá &longs;int <lb/>totidem aliis, id ip&longs;um in contrariam partem pellen­ <pb pagenum="75"/>tibus; quòdque perexigua vis, illis adjuncta, &longs;ufficiat <lb/>ad harurn determinationem mutandam; quòdque, <lb/>quamvis nullae fortè de&longs;cribant tales circulos, quales <lb/>hîc reprae&longs;entantur <emph type="italics"/>a e i o<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>o u y a<emph.end type="italics"/>, haud dubi tamen <lb/> <arrow.to.target n="marg544"></arrow.to.target>omnes circulariter, & aliquibus modis huic aequipol­<lb/>lentibus moveantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg536"></margin.target>LVII. <lb/>Eju&longs;dem rei demon­<lb/>&longs;tratio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg537"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg538"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg539"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg540"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg541"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg542"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg543"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg544"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig6"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg545"></arrow.to.target><lb/>Ita ergo mutatâ determinatione particularum fluidi, <lb/>quae impediebant ne corpus B moveretur ver&longs;us C <lb/>hoc corpus B omnino incipiet moveri, & quidem eâ­<lb/> <arrow.to.target n="marg546"></arrow.to.target>dem cum celeritate, quà vis à fluido diver&longs;a illud pel­<lb/>lit; &longs;i &longs;upponamus in i&longs;lo fluido nullas e&longs;&longs;e particulas, <lb/>quae non celeriùs, vel &longs;altem aequè celeriter movean­<lb/>tur. Nam, &longs;i quae tardiús agantur, quatenus ex illis <lb/>con&longs;tat rationem fluidi non habet, neque tunc &longs;ufficit <lb/> <arrow.to.target n="marg547"></arrow.to.target>minima quaeque vis ad corpus durum in hoc fluido <lb/>exi&longs;tens movendum; &longs;ed tanta requiritur, ut &longs;uperet <lb/>re&longs;i&longs;tentiam quae oritur ab i&longs;tarum fluidi particularum <lb/>tarditate. Ac ideò &longs;aepe videmus ae<gap/>rem, aquam & alia <lb/>fluida, multúm re&longs;i&longs;tere corporibus, quae in ip&longs;is valde <lb/> <arrow.to.target n="marg548"></arrow.to.target>celeriter aguntur, ii&longs;demque &longs;ine ullâ difficultate ce­<lb/>dere, cùm lentiús procedunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg545"></margin.target>LVIII. <lb/>Si quae fluidi particulae <lb/>tardiús moveantur, <lb/>quàm corpus durum <lb/>in eo exi&longs;tens, illud <lb/>hac in parte fluidi <lb/>rationem non habere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg546"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg547"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg548"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg549"></arrow.to.target><lb/>Cúm autem corpus B &longs;ic movetur ver&longs;us C, non pu­<lb/>tandum e&longs;t, illud accipere &longs;uum motum à &longs;olâ vi exter­<lb/>nâ ip&longs;um impellente, &longs;ed maximà ex parte à fluidi par­<lb/> <arrow.to.target n="marg550"></arrow.to.target>ticulis; | ita &longs;cilicet, ut eá quer componunt circulos <lb/><emph type="italics"/>a e i o<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/> a y u o<emph.end type="italics"/>, tantum amittant de &longs;uo motu, quantum <lb/>acquirent ea particulit corporis duri B quae &longs;unt inter <lb/><emph type="italics"/>o<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>: quippe quae jam facient partem motuum circu­<lb/>larium <emph type="italics"/>a e i o a<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>a y u o a<emph.end type="italics"/> : quamvis, prout ulterius proce­<lb/> <arrow.to.target n="marg551"></arrow.to.target>dent ver&longs;us C, novis &longs;emper fluidi particulis jungantur. </s></p> <pb pagenum="76"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg549"></margin.target>LIX. <lb/>Corpus durum ab alio <lb/>duro impul&longs;um, non <lb/>omnem &longs;uum motum <lb/>ab co mutuari, &longs;ed <lb/>partim etiam à fluido <lb/>circumjacente. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg550"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg551"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg552"></arrow.to.target><lb/>Supere&longs;t tantùm hîc explicandum, cur paulò antè <lb/>non dixerim a, mutari ab&longs;olutè determinationem parti­<lb/>cularum <emph type="italics"/>a y u o<emph.end type="italics"/>, &longs;ed mutari in quantum hoc requiritur, <lb/>ad motum corporis B non impediendum. Quippe <lb/> <arrow.to.target n="fig7"></arrow.to.target>hoc corpus B non pote&longs;t <arrow.to.target n="marg553"></arrow.to.target><lb/>celeriús moveri, quàm à <lb/>vi adventitià impul&longs;um e&longs;t, <lb/>quamvis &longs;aepe omnes par­<lb/>ticulae fluidi F D multo plus <lb/>habeant agitationis. <arrow.to.target n="marg554"></arrow.to.target> Hoc­<lb/>que unum e&longs;t ex iis, quae nobis inter philo&longs;ophandum <lb/>proecipuè &longs;unt ob&longs;ervanda, ut ne cui cau&longs;ae ullum ef­<lb/>fectum tribuamus, qui potentiam ejus excedat. Ita <lb/>ponentes corpus durum B, in medio fluidi &longs;D priús <lb/>immotum, nunc ab-externâ aliquà vi, exempli cau&longs;â <arrow.to.target n="marg555"></arrow.to.target><lb/>à manu meâ, tardo motu impelli : cúm haec &longs;ola im­<lb/>pul&longs;io meá manûs &longs;it cau&longs;a cur moveatur, credi non <lb/>debet ip&longs;um celeriús moveri quàm impellitur; & quam­<lb/>vis omnes fluidi particulae multo celeriús moveantur, <lb/>non putandum e&longs;t eas determinari ad motus circulares <arrow.to.target n="marg556"></arrow.to.target><lb/><emph type="italics"/>a e i o a <emph type="italics"/> & <emph.end type="italics"/>a y u o a <emph.end type="italics"/> & &longs;imiles, quae &longs;int celeriores hac im­<lb/>pul&longs;ione, &longs;ed ip&longs;as, quatenus celeriús aguntur,in qua­<lb/>&longs;libet alias partes, ut priús, ferri b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg552"></margin.target>LX. <lb/>Non po&longs;&longs;e tamen ab i&longs;to <lb/>fluido majorem cele­<lb/>ritatem acquirere, <lb/>quàm habeat à duro, <lb/>à quo impul&longs;um est. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg553"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg554"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg555"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg556"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig7"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg557"></arrow.to.target><lb/>Atque ex his clarè percipitur, corpus durum undi­<lb/>que fluido cinctum, & in illo quie&longs;cens, ibi tanquam <arrow.to.target n="marg558"></arrow.to.target><lb/> in aequilibrio con&longs;i&longs;tere; ac quantumvis &longs;it magnum, <lb/>&longs;emper tamen à minimâ vi po&longs;&longs;e in hanc vel illam par­<lb/>tem impelli: &longs;ive illa vis aliunde adveniat, &longs;ive in hoc <lb/>&longs;it &longs;ita, quòd fluidum | i&longs;tud, totum &longs;imul, ver&longs;us ali­ <pb pagenum="77"/>quem locum feratur, ut flumina &longs;eruntur ver&longs;us mare, <lb/>ac totus ae<gap/>r , Euro flante, fertur ver&longs;us Occidentem. <lb/>Quod ubi contingit, omnino nece&longs;&longs;e e&longs;t, corpus du­<lb/>rum, in tali fluido exi&longs;tens, &longs;imul cum ip&longs;o deferri; nec <lb/> <arrow.to.target n="marg559"></arrow.to.target>ob&longs;tat regula illa quarta, juxta quam, ut paullò antè <lb/>dillum e&longs;t a, corpus quie&longs;cens à nullo alio &longs;e minori, <lb/>quantumvis celeriter acto, pote&longs;t ad motum impelli. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg557"></margin.target>LXI. <lb/>Cúm corpus fluidum <lb/>totum &longs;imul ver&longs;us <lb/>aliquam partem fer­<lb/>tur, nece&longs;&longs;ariò &longs;ecum <lb/>deferre corpus du­<lb/>rum quod in &longs;e con­<lb/>tinet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg558"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg559"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg560"></arrow.to.target><lb/>Quinimò, &longs;i ad veram & ab&longs;olutam motús naturam <lb/>attendamus, quá con&longs;i&longs;tit in tran&longs;latione corporis <lb/> <arrow.to.target n="marg561"></arrow.to.target>moti ex viciniâ corporum aliorum &longs;ibi, contiguorum, <lb/>&sin utroque ex corporibus, quae &longs;e mutuò contingunt, <lb/>e&longs;t aequalis, quamvis non eodem modo &longs;oleat nomi­<lb/>nari : plan agno&longs;cemus, non tam proprià moveri cor­<lb/>pus durum, cum &longs;ic à `fluido ip&longs;um continente defer­<lb/> <arrow.to.target n="marg562"></arrow.to.target>tur, quàm &longs;i non ab eo deferretur, quia tunc nempe <lb/>à vicinis i&longs;tius fluidi particulis minús recedit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg560"></margin.target>LXII. <lb/>Cúm corpus durum à <lb/>fluido &longs;ic de&longs;ertur, <lb/>non idcirco moveri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg561"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg562"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg563"></arrow.to.target><lb/>Unum autem adhuc e&longs;t, in quo experientia regulis <lb/>motûs, paulló antè traditis b, valde videtur adver&longs;ari: <lb/>nempe quòd videamus multa corpora, manibus no­<lb/> <arrow.to.target n="marg564"></arrow.to.target>&longs;tris long minora, tam firmiter &longs;ibi mutuò adhaerere <lb/>ut nullâ earum vi &longs;ejungi po&longs;&longs;int. Si enim illorum par­<lb/>tes nullo alio glutino &longs;ibi invicem adhaereant, quàm <lb/>quòd &longs;ingulá juxta vicinas quie&longs;cant c, & omne corpus <lb/>quod quie&longs;cit, ab alio &longs;e majori quod movetur, po&longs;&longs;it <lb/> <arrow.to.target n="marg565"></arrow.to.target>ad motum impelli : non apparet primà fronte ratio, <lb/>cur (exempli cau&longs;â) clavus ferreus, vel aliud quod­<lb/>libet, non magnum, &longs;ed valde durum corpus, &longs;olâ vi <lb/>manuum no&longs;trarum in duas partes dividi non po&longs;&longs;it. <pb pagenum="78"/>Licet enim unamquamque mediam partem i&longs;tius cl avi <lb/>pro uno corpore numerare; cùmque i&longs;ta media pars <lb/>manu no&longs;trâ &longs;it minor, videtur ejus vi debere po&longs;&longs;e <lb/>mo|veri, atque &longs;ic ab alià medià parte divelli. Sed no­<lb/>tandum e&longs;t manus no&longs;tras e&longs;&longs;e admodum molles, &longs;ive <arrow.to.target n="marg566"></arrow.to.target><lb/>ad naturam corporum fluidorum magis quàm duro­<lb/>rum accedentes; ideoque non totas &longs;imul agere &longs;olere <lb/>in corpus ab iis movendum, &longs;ed eam tantùm ip&longs;arum <lb/>partem, quae, corpus i&longs;tud tangens, tota &longs;imul in illud <lb/>incumbit. Quippe, &longs;icuti media pars clavi ferrei, <arrow.to.target n="marg567"></arrow.to.target> qua­<lb/>tenus ab aliâ ejus mediâ parte e&longs;t dividenda, rationem <lb/>habet unius corporis: &longs;ic pars manûs no&longs;trae proximè, <lb/>illam tangens, & ip&longs;â minor, quatenus à reliquis eju&longs;­<lb/>dem manús partibus &longs;ejungi pote&longs;t, habet rationem <lb/>alterius corporis. Et quia faciliùs à reliquâ manu <arrow.to.target n="marg568"></arrow.to.target> po­<lb/>te&longs;t &longs;eparari quàm pars clavi à reliquo clavo, & i&longs;ta <lb/>&longs;eparatio &longs;ine doloris &longs;en&longs;u fieri nequit, ideò clavum <lb/>&longs;erreum &longs;olâ manu frangere non po&longs;&longs;umus; &longs;ed &longs;i <lb/>illam malleo, limâ, forfice, aliove in&longs;trumento mu­<lb/>niamus, ut ita eius vis ad partem corporis dividendi, <arrow.to.target n="marg569"></arrow.to.target><lb/>minorem corpore quo utitur, ad illud dividendum </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg563"></margin.target>LXIII. <lb/>Cur quaedam corpora <lb/>tam dura &longs;int, ut, <lb/>quamvis parva, non <lb/>facilè manibus no­<lb/>&longs;tris dividantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg564"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg565"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg566"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg567"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg568"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg569"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg570"></arrow.to.target><lb/>Nihil hîc addam de figuris nec quomodo ex earum <lb/>infinitâ varietate motuum quoque varietates innu­<lb/>merae con&longs;equantur, quia &longs;atis iila per &longs;e patebunt, <arrow.to.target n="marg571"></arrow.to.target><lb/>ubicunque u&longs;us veniet ut de ip&longs;is agamus. Et &longs;uppono <lb/>meos lectores vel primò elementa Geometria jam no­<lb/>vi&longs;&longs;e, vel &longs;altem ingenium &longs;atis aptum habere ad Ma­<lb/>thematicas demon&longs;trationes intelligendas. Nam planè <lb/>profiteor me nullam aliam rerum corporearum <arrow.to.target n="marg572"></arrow.to.target> mate­<lb/>riam agno&longs;cere, quàm illam omnimode divi&longs;ibilem, <pb pagenum="79"/>figurabilem & mobilem, quam Geometrie quantitatem <lb/>vocant, & pro objecto &longs;uarum demon&longs;trationum a&longs;&longs;u­<lb/>munt; ac nihil planè in ip&longs;à con&longs;iderare, praeter i&longs;tas <lb/>divi&longs;iones, figuras & motus; nihilque de | ip&longs;is ut ve­<lb/> <arrow.to.target n="marg573"></arrow.to.target>rum admittere, quod non ex communibus illis notio­<lb/>nibus, de quarum veritate non po&longs;&longs;umus dubitare, <lb/>tam evidenter deducatur, ut pro Mathematicâ demon­<lb/>&longs;tratione &longs;it habendum. Et quia &longs;ic omnia Naturae Phae­<lb/>nomena po&longs;&longs;unt explicari, ut in &longs;equentibus appare­<lb/> <arrow.to.target n="marg574"></arrow.to.target>bit, nulla alia Phy&longs;icae principia puto eite admittenda, <lb/>nec alia etiam optanda. </s></p> <pb pagenum="80"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg570"></margin.target>LXIV. <lb/>Non alia principia in <lb/>Phy&longs;icâ, quàm in <lb/>Geometriâ, vel in <lb/>Mathe&longs;i ab&longs;tractá, à <lb/>me admitti, nec opta­<lb/>ri, quia &longs;ic omnia na­<lb/>turae phaenomena ex­<lb/>plicatur, & certae de <lb/>iis demon&longs;trationes <lb/>dari po&longs;&longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg571"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg572"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg573"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg574"></margin.target>10</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIORUM</s></p> <p type="head"> <s>PHILOSOPHlAE</s></p> <p type="head"> <s>PARS TERTIA. </s></p> <p type="head"> <s>De Mundo ad&longs;pectabili. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg575"></arrow.to.target><lb/>Inventis jam quibu&longs;dam principiis rerum <arrow.to.target n="marg576"></arrow.to.target> materia­<lb/>lium, quae non à praejudiciis &longs;en&longs;uum, &longs;ed à lumine <lb/>rationis ita petita &longs;unt, ut de ip&longs;orum veritate dubi­<lb/>tare nequeamus, examinandum e&longs;t, an ex iis &longs;olis om­<lb/>nia naturae phaenomena po&longs;&longs;imus explicare. Incipien­<lb/>dumque ab iis quae maxim univer&longs;alia &longs;unt, & à <arrow.to.target n="marg577"></arrow.to.target><lb/>quibus reliqua dependent : nempe à generali totius <lb/>hujus mundi ad&longs;pectabilis con&longs;tructione. De quâ ut <lb/>rectè philo&longs;ophemur, duo &longs;unt inprimis ob&longs;ervanda. <lb/>Unum, ut attendentes ad in&longs;initam Dei potentiam & <lb/>bonitatem, ne vereamur nimis ampla, & pulchra, & <arrow.to.target n="marg578"></arrow.to.target><lb/>ab&longs;oluta ejus opera imaginari; &longs;ed è contrà cavea­<lb/>mus, ne &longs;i quos fortè limites, nobis'non certò cognitos, <lb/>in ip&longs;is &longs;upponamus, non &longs;atis magni&longs;icè de Creatoris <lb/>potentiâ &longs;entire videamur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg575"></margin.target>I. <lb/>Opera Dei nimis am­<lb/>pla cogitari non po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg576"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg577"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg578"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg579"></arrow.to.target><lb/>Alterum, ut etiam caveamus, ne nimis &longs;uperbè de <arrow.to.target n="marg580"></arrow.to.target><lb/>nobis ip&longs;is &longs;entiamus. Quod fieret non modò, &longs;i quos <lb/>limites, | nobis nullà cognitos ratione nec divinâ re­<lb/>velatione, mundo vellemus affingere, tanquam &longs;i vis <lb/>no&longs;trae cogitationis, ultra id quod à Deo revera factum <pb pagenum="81"/>e&longs;t, ferri po&longs;&longs;et; &longs;ed etiam maxim, &longs;i res omnes <lb/>propter nos &longs;olos ab illo creatas e&longs;&longs;e fingeremus a; vel <lb/>tantùm, &longs;i &longs;ines quos &longs;ibi propo&longs;uit in creando uni­<lb/>ver&longs;o, ingenii no&longs;tri vi comprehendi po&longs;&longs;e putaremus. <lb/> <arrow.to.target n="marg581"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg582"></arrow.to.target>Quamvis enim in Ethicis &longs;it pium dicere, omnia à <lb/>Deo propter nos facta e&longs;&longs;e, ut nempe tantò magis ad <lb/>agendas ei gratias impellamur, eju&longs;que amore incen­<lb/>damur ac quarnvis etiam &longs;uo &longs;en&longs;u &longs;it verum , qua­<lb/>tenus &longs;cilicet rebus omnibus uti po&longs;&longs;umus aliquo <lb/> <arrow.to.target n="marg583"></arrow.to.target>modo, &longs;altem ad ingenium no&longs;trum in iis con&longs;ideran­<lb/>dis exercendum, Deumque ob admiranda ejus opera <lb/>&longs;u&longs;piciendum : nequaquam tamen e&longs;t veri&longs;imile, &longs;ic <lb/>omnia propter nos facta e&longs;&longs;e, ut nullus alius &longs;it eorum <lb/>u&longs;us; effetque planè ridiculum & ineptum id in Phy­<lb/> <arrow.to.target n="marg584"></arrow.to.target>&longs;icâ con&longs;ideratione &longs;upponere; quia non dubitamus, <lb/>quin multa exi&longs;tant, vel olim extiterint, jamque e&longs;&longs;e <lb/>defierint, quae nunquam ab ullo homine vi&longs;a &longs;unt aut <lb/> intellecta, nunquamque ullum u&longs;um ulli praebuerunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg579"></margin.target>II. <lb/>Caventum e&longs;&longs;e, ne ni­<lb/>mis &longs;uperbe de nobis <lb/>ip&longs;is &longs;entientes, fines <lb/>quos Deus &longs;ibi propo­<lb/>&longs;uit in creando mun­<lb/>do, à nobis intelligi <lb/>&longs;upponamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg580"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg581"></margin.target>III. <lb/>Quo &longs;en&longs;u dici po&longs;&longs;it <lb/>omnia propter homi­<lb/>nem facta e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg582"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg583"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg584"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg585"></arrow.to.target><lb/>Principia autem quae jam invenimus , tam va&longs;ta &longs;unt <lb/> <arrow.to.target n="marg586"></arrow.to.target>&stam foecunda, ut multò plura ex iis &longs;equantur, quàm <lb/>in hoc mundo a&longs;pectabili contineri videamus; ac etiam <lb/>multò plura, quàm mens no&longs;tra cogitando perlu&longs;trare <lb/>unquam po&longs;&longs;it. Sed jam brevem hi&longs;loriam b praecipuo­<lb/>rum naturae phoenomen<gap/>n (quorum cau&longs;ae hîc &longs;unt in­<lb/> <arrow.to.target n="marg587"></arrow.to.target>ve&longs;tigandae), nobis ob oculos proponemus; non qui­<lb/>dem ut ip&longs;is tanquam rationibus utamur ad aliquid <lb/>probandum : cupimus enim rationes effectuum à <lb/>cau&longs;is, non autem contrà cau&longs;arum | ab effectibus <lb/>deducere; &longs;ed tantùm ut ex innumeris effectibus, quos <pb pagenum="83"/> <arrow.to.target n="marg588"></arrow.to.target><lb/>apparituras quàm appareant Jupiter & Saturnus è <lb/>Terrâ con&longs;pecti; nec fortè etiam Solem inajorern vi&longs;um <lb/>iri, &longs;i re&longs;piceretur ex Fixis, quàm Fixae nobis Terrâ <lb/>videntur : atque id|circo, ut &longs;ine praejudicio partes <lb/> <arrow.to.target n="marg589"></arrow.to.target>mundi a&longs;pectabilis inter &longs;e comparemus, cavendum <lb/>e&longs;&longs;e ne Lunam, vel Terram, vel Solem magnitudine <lb/>Stellas &longs;uperare arbitremur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg585"></margin.target>IV. <lb/>De phaenomenis, &longs;ive <lb/>experimentis; & quis <lb/>eorum u&longs;us ad philo­<lb/>&longs;ophandum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg586"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg587"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg588"></margin.target>rituram e&longs;&longs;e, ni&longs;i ut <lb/>Planetam, Jove aut <lb/>Saturno minorem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg589"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg590"></arrow.to.target><lb/>Differunt autem inter &longs;e Stellae, non modò quòd <lb/> unae aliis &longs;int majores; &longs;ed etiam quòd quádam pro­<lb/> <arrow.to.target n="marg591"></arrow.to.target>priâ luce fulgeant, aliae verò tantúm alienà. Ut in­<lb/>primis de Sole dubium e&longs;&longs;e non pote&longs;t, quin lucem <lb/>quâ oculos no&longs;tros per&longs;tringit, in &longs;e habeat : neque <lb/>enim tantam ab omnibus Fixis &longs;imul &longs;umptis mutuari <lb/>pote&longs;t, cúm ip&longs;á tantam ad nos non mittant, nec <lb/> <arrow.to.target n="marg592"></arrow.to.target>tamen à nobis magis di&longs;tent quàm à Sole; ac nullum <lb/>aliud corpus apparet magis radio&longs;um, à quo illam <lb/>accipiat : &longs;i quod autem e&longs;&longs;et, procul dubio appareret. <lb/>Idem de omnibus Stellis fixis facilè credetur ab iis, <lb/>qui con&longs;iderabunt quàm vividos radios vibrent, ac <lb/> <arrow.to.target n="marg593"></arrow.to.target>quantum à nobis & à Sole &longs;int remotae: &longs;i enim ali­<lb/>cujus Ste1lae fixae tam vicini e&longs;&longs;emus quàm Solis, cre­<lb/>dibile e:&longs;t eam ip&longs;o non minorem, nec minús lucidam <lb/>e&longs;&longs;e apparituram. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg590"></margin.target>IX. <lb/>Solem & Fixas propriâ <lb/>luce fulgere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg591"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg592"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg593"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg594"></arrow.to.target><lb/>Contrà verò Lunam videmus, eâ tantum parte <lb/> <arrow.to.target n="marg595"></arrow.to.target>&longs;plendere quam Soli habet obver&longs;am; unde cogno­<lb/>&longs;cimus illam e&longs;&longs;e proprio lumine de&longs;titutam, & tantùm <lb/>radios à Sole acceptos ver&longs;ús oculos no&longs;tros refle­<lb/>ctere. Quod idem etiam de Venere per&longs;picillorum ope <lb/>ob&longs;ervatur. Idemque de Mercurio, Marte, Jove & <lb/> <arrow.to.target n="marg596"></arrow.to.target>Saturno non difficulter per&longs;uadetur, ex eo quòd eo­<lb/>rum lumen obtu&longs;ius &longs;ive placidius &longs;it quàm Fixarum, <pb pagenum="84"/>&sà Sole iion adeà di&longs;lent, quin po&longs;&longs;int ab ip&longs;o illu­<lb/>minari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg594"></margin.target>X. <lb/>Lunam & alios Plane­<lb/>tas lucem à Sole mu­<lb/>tuari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg595"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg596"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg597"></arrow.to.target><lb/>Denique idem de Terrâ experimur : conflata enim <lb/>e&longs;t ex opacis corporibus, quae Solis radios excipientia, <lb/>illos non minús validè quàm Luna reflectunt; quin <arrow.to.target n="marg598"></arrow.to.target><lb/>etiam nubibus e&longs;t involuta, quae licèt multà minús <lb/>opacae &longs;int, quàm ple|raeque aliá ejus partes, &longs;aepe <lb/>tamen ip&longs;as videmus, cúm à Sole illu&longs;trantur, non <lb/>minús albicantes e&longs;&longs;e quàm Lunam; adeò ut &longs;it &longs;atis, <lb/>manife&longs;tum, eam ratione luminis à Lunà, Venere, <arrow.to.target n="marg599"></arrow.to.target><lb/>Mercurio, alii&longs;que Planetis non differre. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg597"></margin.target>XI. <lb/>Terram ratione lumi­<lb/>nis ¬à Planetis non <lb/>differe. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg598"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg599"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg600"></arrow.to.target><lb/>Quod etiam con&longs;irmatur, ex eo quòd, Lunà exi&longs;tente <lb/>inter Solem & Terram, ejus facies quae à Sole non <lb/>illu&longs;tratur, debile quoddam lumen o&longs;tendat, quod <lb/>facilè conjicimus ad illam pervenire à Terrâ, quae <arrow.to.target n="marg601"></arrow.to.target><lb/>tunc radios à Sole receptos eam ver&longs;ús reflectit; mi­<lb/>nuitur enim paulatim, prout pars Terrae à Sole illu­<lb/>minata ab eà &longs;e avertit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg600"></margin.target>XII. <lb/>Lunam, cùm nova e&longs;t, <lb/>à Terrâ illuminari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg601"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg602"></arrow.to.target><lb/>Atque omninino, &longs;i Terram ex Jove re&longs;piceremus, <lb/>minor quidem, &longs;ed fortè non minús lucida nobis ap­<lb/>pareret, <arrow.to.target n="marg603"></arrow.to.target> quàm hinc Jupiter appareat; ex vicinioribus <lb/>autem Planetis, major videretur; &longs;ed ex Fixis, propter <lb/>nimiam earum di&longs;tantiam, omnem con&longs;pectum effu­<lb/>geret. Ex quibus &longs;equitur ip&longs;am inter Planetas, & <lb/>Solem inter Stellas Fixas po&longs;&longs;e numerari. <arrow.to.target n="marg604"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg602"></margin.target>XIII. <lb/>Solem inter Fixas, & <lb/>Terram inter Pla­<lb/>netas po&longs;&longs;e numerari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg603"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg604"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg605"></arrow.to.target><lb/>Differunt etiam inter &longs;e Stellae in eo, quòd illae quas <lb/>Fixas vocamus, eandem &longs;emper à &longs;e mutuò di&longs;tantiam, <lb/>eundemque ordinem &longs;ervent; aliae autem a&longs;&longs;iduè inter <lb/>&longs;e &longs;itum mutent : unde Planetae &longs;ive errantes appel­<lb/>lantur. <arrow.to.target n="marg606"></arrow.to.target> <pb pagenum="85"/> <arrow.to.target n="marg607"></arrow.to.target><lb/>cúm quis ex unà navi alias eminus re&longs;picit inter &longs;e <lb/>&longs;itum mutantes, &longs;aepe pote&longs;t dubitare quibu&longs;nam ex <lb/>illis, & annon etiam &longs;uae, motus (à quo procedit i&longs;ta <lb/>&longs;itûs variatio) &longs;it tribuendus : ita errores Planetarum, <lb/> <arrow.to.target n="marg608"></arrow.to.target>è Terrâ con&longs;pecti, tales apparent, ut ex ip&longs;is &longs;olis co­<lb/>gno&longs;ci non po&longs;&longs;it, quibu&longs;nam corporibus &longs;int propriè <lb/>tribuendi. Cúmque &longs;int valde inoequales & implicati, <lb/>non facile e&longs;t illos explicare, ni&longs;i ex | variis modis, qui­<lb/>bus po&longs;&longs;unt intelligi, unum aliquem eligamus, &longs;ecun­<lb/> <arrow.to.target n="marg609"></arrow.to.target>dúm quem ip&longs;os fieri &longs;upponamus. In quem finem <lb/>inventae &longs;unt ab A&longs;tronomis tres diver&longs;ae hypothe&longs;es, <lb/>hoc e&longs;t, po&longs;itiones, quae non ut verae, &longs;ed tantúm ut <lb/>phaenomenis explicandis idoneae, con&longs;iderantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg605"></margin.target>XIV. <lb/>Fixas eandem &longs;emper <lb/>à &longs;e mutuò di&longs;tantiam <lb/>retinere, non autem <lb/>Planetas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg606"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg607"></margin.target>apparentias per va­<lb/>rias hypotheses po&longs;&longs;e <lb/>explicari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg608"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg609"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg610"></arrow.to.target><lb/>Harum primò e&longs;t Ptolemaei, quae quoniam multis <lb/> <arrow.to.target n="marg611"></arrow.to.target>phaenomenis adver&longs;atur (ut inprimis incremento & <lb/>decremento luminis, quod in Venere &longs;icut in Lunâ <lb/>ob&longs;ervatur), jam vulgò ab omnibus Philo&longs;ophis rejici <lb/>&longs;olet, ideoque hîc à me praetermittetur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg610"></margin.target>XVI. <lb/>Hypothe&longs;in Ptolemaei <lb/>apparentiis non &longs;atis­<lb/>facere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg611"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg612"></arrow.to.target><lb/>Secunda e&longs;t Copernici, & tertia Tychonis Brahe: <lb/> <arrow.to.target n="marg613"></arrow.to.target>quae duae, quatenus &longs;unt tantúm hypothe&longs;es, eodem <lb/>modo phaenomenis &longs;atisfaciunt, & non magna inter <lb/>ip&longs;as differentia e&longs;t, ni&longs;i quòd illa Copernici aliquantò <lb/>&longs;implicior &longs;it & clarior; adeò ut Tycho non habuerit oc­<lb/>ca&longs;ionem illam rnutandi, ni&longs;i quia non hypothe&longs;in dum­<lb/> <arrow.to.target n="marg614"></arrow.to.target>taxat, &longs;ed ip&longs;am rei veritatem explicare conabatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg612"></margin.target>XVII. <lb/>Hypotheses Copernici <lb/>&sTychonis non dif­<lb/>ferre in quantum hy­<lb/>pothe&longs;es. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg613"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg614"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg615"></arrow.to.target><lb/>Quippe, cùm Copernicus non dubitâ&longs;&longs;et motum <lb/>Terrae tribuere, hoc Tycho tanquam in Phy&longs;icâ valde <lb/>ab&longs;urdum, atque à communi hominum &longs;en&longs;u alie­<lb/>num, voluit emendare; &longs;ed, quia veram motús natu­<lb/> <arrow.to.target n="marg616"></arrow.to.target>ram non &longs;atis con&longs;ideravit, verbo tantúm a&longs;&longs;eruit <pb pagenum="86"/>Terram quie&longs;cere, ac re ip&longs;â plus motûs ei conceffit <lb/>quàm alter. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg615"></margin.target>XVIII. <lb/>Tychonem verbo mi­<lb/>nus, &longs;ed re plus mo­<lb/>tûs Terrae tribuere, <lb/>quàm Copernicum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg616"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg617"></arrow.to.target><lb/>Quapropter ego, in hoc tantùm ab utroque di&longs;&longs;en­<lb/>tiens, quòd omnem motum verius quam Tycho, & <lb/>curio&longs;iús quàm Copernicus, &longs;im Terrae detracturus : <arrow.to.target n="marg618"></arrow.to.target><lb/>illam hîc proponam hypothe&longs;in, quae omnium &longs;impli­<lb/>ci&longs;&longs;ima, & tam ad phaenomena intelligenda, quàm ad <lb/>eorum cau&longs;as naturales inve&longs;tigandas accommodati&longs;­<lb/>&longs;ima e&longs;&longs;e videtur : ip&longs;amque tantúm pro hypothe&longs;i, <lb/>non pro rei veritate haberi velim. <arrow.to.target n="marg619"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg617"></margin.target>XIX. <lb/>Me accuratiùs quàm <lb/>Copernicum, & ve­<lb/>riùs quàm Tycho­<lb/>nem, Terrae motum <lb/>negare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg618"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg619"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg620"></arrow.to.target><lb/>| Primò, quia nondum certi &longs;umus, quantum à <lb/>nobis di&longs;tent Stellee fixae, nec po&longs;&longs;umus eas fingere <lb/>tam remotas, ut hoc phaenomenis repugnet: ne &longs;imus <lb/>contenti &longs;upponere ip&longs;as e&longs;&longs;e &longs;upra Saturnum, ut <lb/>vulgò omnes admittunt, &longs;ed libertatem &longs;umamus <arrow.to.target n="marg621"></arrow.to.target><lb/>quantumlibet altiores exi&longs;timandi. Si enim earum <lb/>altitudinem cum di&longs;tantiis hîc &longs;upra terram nobis <lb/>notis vellemus comparare, illa, quae jam iis ab omni­<lb/>bus conceditur, non eitet minús incredibilis quàm <lb/>quávis major; &longs;i verà ad Dei creatoris <arrow.to.target n="marg622"></arrow.to.target> omnipoten­<lb/>tiam re&longs;piciamus, nulla pote&longs;t cogitari tam magna, <lb/>ut ideò &longs;it minús credibilis quàm quaevis minor. <lb/>Atque non tantúm ad Planetarum, &longs;ed etiam ad Co­<lb/>metarum phaenomena commodè explicanda, maxi­<lb/>mum &longs;patium inter illas & &longs;phaeram Saturni <arrow.to.target n="marg623"></arrow.to.target> ponen­<lb/>dum e&longs;&longs;e, infrà o&longs;tendam a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg620"></margin.target>XX. <lb/>Fixas &longs;upponendas e&longs;&longs;e <lb/>à Saturno quamma­<lb/>ximè di&longs;tantes. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg621"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg622"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg623"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg624"></arrow.to.target><lb/>Secundò, quia Sol in hoc convenit cum Fixis, & <lb/>cum flammâ, quòd lumen à &longs;e ip&longs;o emittat: putemus <lb/>eundem etiam in motu cum flammà, & in &longs;itu cum <lb/>Fixis, convenire. Nempe nihil quidem hic &longs;upra <arrow.to.target n="marg625"></arrow.to.target> ter­ <pb pagenum="87"/>ram videmus e&longs;&longs;e mobilius flammâ; nam & alia cor­<lb/>pora, juxta quae po&longs;ita e&longs;t, ni&longs;i &longs;int admodum &longs;olida <lb/>&sdura, particulatim di&longs;&longs;olvit, ac &longs;ecum movet. Sed <lb/>tamen ejus motus &longs;it tantúm &longs;ecundum partes, & tota <lb/> <arrow.to.target n="marg626"></arrow.to.target>migrare non &longs;olet ex uno loco in alium, ni&longs;i ab aliquo <lb/>alio corpore, cui adhaereat, deferatur; quâ ratione <lb/>po&longs;&longs;umus etiam exi&longs;timare Solem con&longs;tare quidem ex <lb/>materiâ valde fluidà & mobili, quá omnes coeli cir­<lb/>cumjacentis partes &longs;ecum rapit; &longs;ed in hoc nihilomi­<lb/> <arrow.to.target n="marg627"></arrow.to.target>nus Stellas fixas imitari, quòd non ex unà coeli regione <lb/>in aliam migret. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg624"></margin.target>XXI. <lb/>Solem in&longs;tar flammae <lb/>ex materiâ quidem <lb/>valde mobili con&longs;ta­<lb/>re, &longs;ed non ideò ex <lb/>uno loco in alium mi­<lb/>grare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg625"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg626"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg627"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg628"></arrow.to.target><lb/>Neque incongrua videri debet Solis cum flammâ <lb/>com|paratio, ex eo quòd nullam flammam hîc videa­<lb/>mus quae non continuo egeat alimento; quod idem <lb/> <arrow.to.target n="marg629"></arrow.to.target>de Sole non ob&longs;ervatur. Ex legibus enim naturae, non <lb/>minús flamma, quàm quodvis aliud corpus, ubi &longs;emel <lb/>exi&longs;tit, &longs;emper exi&longs;tere per&longs;everat, ni&longs;t ab aliquâ cau&longs;â <lb/>externâ de&longs;truatur ; &longs;ed, quia con:&longs;tat materiâ quam­<lb/>maximè fluidà & mobili, a&longs;&longs;idu hic &longs;upra terram à <lb/> <arrow.to.target n="marg630"></arrow.to.target>materiâ circumjacente di&longs;&longs;ipatur; atque ideò eget ali­<lb/>mento, non ut eadem quae jam exi&longs;tit con&longs;ervetur, &longs;ed <lb/>tantúm ut, dum ip&longs;a extinguitur, &longs;emper alia nova <lb/>in ejus locum &longs;ub&longs;tituatur. Solem autem non ita de­<lb/>&longs;truunt partes coeli ei vicinae, ideòque non ita eget <lb/> <arrow.to.target n="marg631"></arrow.to.target>alimento quo reparetur. Sed tamen etiam infrà o&longs;ten­<lb/>detur a, novam &longs;emper materiam in Solem ingredi, & <lb/>aliam ex eo elabi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg628"></margin.target>XXII. <lb/>Solem à flammâ dif­<lb/>ferre, quòd non ita <lb/>egeat alimento. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg629"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg630"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg631"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg632"></arrow.to.target><lb/>Hîcque notandum e&longs;t, &longs;i Sol in &longs;itu non differat à <lb/>Fixis, ip&longs;as omnes in unius alicujus &longs;phaerae circum&longs;e­<lb/> <arrow.to.target n="marg633"></arrow.to.target>rentiâ non ver&longs;ari, quemadmodum multi &longs;upponunt, <pb pagenum="88"/> <arrow.to.target n="marg634"></arrow.to.target><lb/>quia ille in eâde, i&longs;tâ &longs;phaerae circumferentiâ e&longs;&longs;e non <lb/>pote&longs;t. Sed, ut Sol va&longs;tum quoddam circa &longs;e spatium <lb/>habet, in quo nulla Stella fixa continetur : ita &longs;ingulae <lb/> <arrow.to.target n="fig8"></arrow.to.target><lb/>Fixae ab omnibus aliis valde remotae e&longs;&longs;e debent, & <lb/>unae multò magis quàm aliae, à nobis & à Sole di&longs;tare. <arrow.to.target n="marg635"></arrow.to.target><lb/>Sic in hac figurâ, &longs;i S &longs;it Sol, F <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>erunt Stellae fixae ; <pb pagenum="89"/>atque aliae innumerae, &longs;uprà & infrà, & ultra hujus <lb/>figurae planum, per omnes &longs;patii dimen&longs;lones &longs;par&longs;ae <lb/>intelligentur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg632"></margin.target>XXIII. <lb/>Fixas. omnes in eâdem <lb/>&longs;phaerâ non ver&longs;ari, <lb/>&longs;ed unamquamque <lb/>va&longs;tum &longs;patium circa</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg633"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg634"></margin.target>se habere, aliis Fixis <lb/>de&longs;titutum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg635"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig8"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg636"></arrow.to.target><lb/>| Tertiò, putandum e&longs;t, non tantúm Solis & Fixarum, <lb/> <arrow.to.target n="marg637"></arrow.to.target>&longs;ed totius etiam coeli materiam fluidam e&longs;&longs;e, &longs;ive li­<lb/>quidam : quod jam vulgò omnes A&longs;tronomi conce­<lb/>dunt, quia vident phaenomena Planetarum vix aliter <lb/>po&longs;&longs;e explicari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg636"></margin.target>XXIV. <lb/>Coelos e&longs;&longs;e &longs;tudios. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg637"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg638"></arrow.to.target><lb/>Sed in hoc multi mihi videntur errare, quòd flui­<lb/> <arrow.to.target n="marg639"></arrow.to.target>ditatem coelo tribuentes, illud tanquam &longs;patium planè <lb/>vacuum imaginentur, ita ut motibus quidem aliorum <lb/>corporum non re&longs;i&longs;tat, &longs;ed praeterea nullam habeat <lb/>vim ad ip&longs;a &longs;ecum deferenda: neque enim in rerum <lb/>naturà ullum tale vacuum e&longs;le pote&longs;t, ac fluidis omni­<lb/> <arrow.to.target n="marg640"></arrow.to.target>bus hoc e&longs;t commune, ut ideò tantúm non re&longs;i&longs;tant <lb/>aliorum corporum motibus, quòd in &longs;eip&longs;is etiam <lb/>habeant motum. Et quia hic motus facilè in omnes <lb/>partes determinatur, ejus vi, cúm in unam aliquam <lb/>partem e&longs;t determinatus, nece&longs;&longs;arià &longs;ecum deferunt <lb/> <arrow.to.target n="marg641"></arrow.to.target>alia omnia corpora in &longs;e contenta, quae à nullâ cau&longs;â <lb/>externâ retinentur, quantumvis ip&longs;a &longs;int. &longs;olida & <lb/>quie&longs;centia & dura; ut ex ant dictis b e&longs;t manife&longs;tum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg638"></margin.target>XXV. <lb/>Caelos omnia corpora <lb/>in &longs;e contenta &longs;ecum <lb/>deferre. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg639"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg640"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg641"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg642"></arrow.to.target><lb/>Quartò, cúm videamus Terram nullis columnis <lb/>&longs;uffultam, nulli&longs;que &longs;unibus appen&longs;am, &longs;ed circum <lb/> <arrow.to.target n="marg643"></arrow.to.target>quaque fluidi&longs;&longs;imo tantúm coelo cinctam e&longs;&longs;e, putemus <lb/>quidem illam quie&longs;cere, ac nullam habere propen­<lb/>&longs;ionem ad motum, quandoquidem nullam adverti­<lb/>mus. Sed ne putemus hoc ob&longs;tare, quominús ab i&longs;to <lb/>coelo deferatur, & ejus motibus immota ob&longs;equatur : <pb pagenum="90"/>ut navis, nullis ventis nec remis impul&longs;a, nulli&longs;que <lb/>anchoris alligata, in medio mari quie&longs;cit, et&longs;i fortè <lb/>aquae ingens moles, occulto cur&longs;u delabens, ip&longs;am <lb/>&longs;ecum &longs;erat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg642"></margin.target>XXVI. <lb/>Terram in coelo &longs;uo <lb/>quie&longs;cere, &longs;ed nihilo­<lb/>minus ab eo deferri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg643"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg644"></arrow.to.target><lb/>Et quemadmodum caeteri Planetae in hoc cum Terrâ <arrow.to.target n="marg645"></arrow.to.target><lb/>conveniunt, quòd &longs;int opaci & radios Solis reflectant, <lb/>| non immeritò arbitrabimur illos etiam in hoc ei <lb/>&longs;imiles e&longs;&longs;e, quòd unu&longs;qui&longs;que quie&longs;cat in eâ coeli <lb/>regione in quâ ver&longs;atur; quòdque omnis variatio &longs;itûs <lb/>quae in illis ob&longs;ervatur, ex eo tantúm procedat, quòd <arrow.to.target n="marg646"></arrow.to.target><lb/>omnis materia coeli, quae illos continet, moveatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg644"></margin.target>XXVII. <lb/>Idemque &longs;entiendum <lb/>e&longs;&longs;e omnibus Pla­<lb/>netis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg645"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg646"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg647"></arrow.to.target><lb/>Hîcque oportet eorum memini&longs;&longs;e quae de naturâ <lb/>motûs &longs;uprà dicta &longs;unt a: nempe illum quidem (&longs;i pro­<lb/>priè loquamur, & &longs;ecundúm rei veritatem), e&longs;&longs;e tan­<lb/>túm tranflationem unius corporis ex vicinià eorum <arrow.to.target n="marg648"></arrow.to.target><lb/>corporum, quae ip&longs;um immediat contingunt & tan­<lb/>quam quie&longs;centia &longs;pectantur, in viciniam aliorum. Sed <lb/>&longs;aepe etiam ex u&longs;u vulgi actionem omnem, quâ corpus <lb/>aliquod ex uno loco in alium migrat, motum vocari; <lb/>&shoc &longs;en&longs;u dici po&longs;&longs;e, eandem rem eodem tempore <arrow.to.target n="marg649"></arrow.to.target><lb/>moveri ac non moveri, prout ejus locum variè deter­<lb/>minamus. Unde &longs;equitur nullum in Terrâ, nec etiam <lb/>in aliis Planetis, motum propriè dictum reperiri: quia <lb/>non transferuntur ex viciniâ partium coeli quae illos <lb/>immediatè contingunt, quatenus i&longs;tae partes coeli ut <arrow.to.target n="marg650"></arrow.to.target><lb/>immotae con&longs;iderantur. Ad hoc enim deberent ab <lb/>omnibus &longs;imul &longs;ejungi, quod non &longs;it &longs;ed quia materia <lb/>coeli fluida e&longs;t, nunc unae ejus particulis, nunc aliae, à <lb/>Planetâ quem contingunt removentur, idque per mo­<lb/>tum qui illis tantum tribui debet, non autem Planetae: <arrow.to.target n="marg651"></arrow.to.target> <pb pagenum="91"/>quemadmodum partiales tran&longs;lationes aquá & ae<gap/>ris, <lb/>quae in terrae &longs;uperficie fiunt, non tribui &longs;olent ip&longs;i <lb/>terrae, &longs;ed illis aquie & ae<gap/>ris partibus quá transfe­<lb/>runtur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg647"></margin.target>XXVIII. <lb/>Terram, propriè lo­<lb/>quendo, non moveri, <lb/>nec ullos Planetas, <lb/>quamvis à coelo tran&longs;­<lb/>ferantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg648"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg649"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg650"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg651"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg652"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg653"></arrow.to.target>Motum autem &longs;umendo juxta u&longs;um vulgi, dicen­<lb/>dum quidem e&longs;t Planetas alios omnes moveri, nec <lb/>non etiam Solem & &longs;ixas; &longs;ed non, ni&longs;i admodum <lb/>incongruè, idem de Terr^ dici pote&longs;t. Vulgus enim à <lb/>Terrae partibus, ut im|mobilibus &longs;pectatis, Stellarum <lb/> <arrow.to.target n="marg654"></arrow.to.target>loca determinat; ha&longs;que eatenus moveri judicat, qua­<lb/>tenus à locis ita determinatis recedunt : quod com­<lb/>modum e&longs;t ad u&longs;um vitá, ideoque rationi con&longs;en­<lb/>taneum. Quin etiam omnes ab ineunte aetate putavimus, <lb/>Terram non e&longs;&longs;e globo&longs;am, &longs;ed planam, & in eâ e&longs;&longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg655"></arrow.to.target>Ubique idem &longs;ur&longs;um & idem deor&longs;um, eo&longs;demque <lb/>mundi cardines, Orientem, Occidentem, Meridiem, <lb/>&sSeptentrionem; quibus idcirco u&longs;i &longs;umus ad reli­<lb/>quorum omnium corporum loca de&longs;ignanda. Sed &longs;i <lb/>quis Philo&longs;ophus, animadvertens Terram e&longs;&longs;e globum <lb/> <arrow.to.target n="marg656"></arrow.to.target>in coelo fluido & mobili contentum, Solem autem & <lb/>Stellas &longs;ixas eundem &longs;emper inter &longs;e &longs;itum &longs;ervare, <lb/>his utatur ut immotis ad illius locum determinan­<lb/>dum, & ideò affirmet ip&longs;am moveri, ab&longs;que ratione <lb/>loquetur. Nam primò, juxta philo&longs;ophicum &longs;en&longs;um, <lb/> <arrow.to.target n="marg657"></arrow.to.target>locus determinari non debet per corpora valde re­<lb/>mota, quales &longs;unt Fixae, &longs;ed per contigua ejus quod <lb/>dicitur moveri. Ac deinde, juxta u&longs;um vulgi, non e&longs;t <lb/>cur Fixas con&longs;ideret ut immotas, potiús quàm Ter­<lb/>ram, ni&longs;i quòd putet ultra ip&longs;as non e&longs;&longs;e ulla alia cor­<lb/> <arrow.to.target n="marg658"></arrow.to.target>pora, à quibus &longs;eparentur, & quorum re&longs;pectu dici <lb/>po&longs;&longs;int moveri, Terra autem quie&longs;cere, illo &longs;en&longs;u quo <pb pagenum="92"/>dicit Terram moveri re&longs;pectu Fixarurn. Atqui hoc <lb/>putare à ratione e&longs;t alienum : cúm enim mens no&longs;tra <lb/>&longs;it talis naturá, ut nullos in mundo limites agno&longs;cat, <lb/>qui&longs;quis ad immen&longs;itatem Dei & &longs;en&longs;uum no&longs;trorum <lb/>infirmitatem attendet, aequius e&longs;&longs;e judicabit <arrow.to.target n="marg659"></arrow.to.target> &longs;u&longs;pi­<lb/>cari, ultra illas omnes Stellas &longs;ixas quas videmus, <lb/>fortè e&longs;&longs;e alia corpora, ad quae comparata Terra quie­<lb/>ere, ip&longs;oe autem omnes &longs;imul moveri dici po&longs;&longs;int, <lb/>quàm &longs;u&longs;picari nulla po&longs;&longs;e talia e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg652"></margin.target>XXIX. <lb/>Nullum etiam motum <lb/>Terrae e&longs;&longs;e tribuen­<lb/>dum, quamvis motus <lb/>impropriè juxta <lb/>u&longs;um vulgi &longs;umatur; <lb/>&longs;ed tunc rectèdici, <lb/>alios Planetas mo­<lb/>veri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg653"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg654"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg655"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg656"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg657"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg658"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg659"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg660"></arrow.to.target><lb/>Sic itaque &longs;ublato omni &longs;crupulo de Terrae motu, <arrow.to.target n="marg661"></arrow.to.target><lb/>putelmus totam materiam coeli in quâ Planetae ver&longs;an­<lb/>tur, in modum cuju&longs;dam vorticis, in cujus centro e&longs;t <lb/>Sol, a&longs;&longs;iduè gyrare, ac ejus partes Soli viciniores ce­<lb/>leriús moveri quàm remotiores, Planeta&longs;que omnes <lb/>(è quorum numero e&longs;t Terra) inter ea&longs;dem i&longs;tius <arrow.to.target n="marg662"></arrow.to.target> coe­<lb/>le&longs;tis materiá partes &longs;emper ver&longs;ari. Ex quo &longs;olo, &longs;ine <lb/>ullis machinamentis, omnia ip&longs;orum phaenomena fa­<lb/>cillim intelligentur. Ut enim in iis fluminum locis, <lb/>in quibus aqua in &longs;e ip&longs;am contorta vorticem facit, &longs;i <lb/>variae &longs;e&longs;tucae illi aquá incumbant, videbimus ip&longs;as <arrow.to.target n="marg663"></arrow.to.target><lb/>&longs;imul cum eà deferri, & nonnullas etiam circa propria <lb/>centra converti, & eò celeriús integrum gyrum ab&longs;ol­<lb/>vere, quò centro vorticis erunt viciniores; & denique, <lb/>quamvis &longs;emper motus circulares affectent, vix tamen <lb/>unquam circulos omnino perfectos de&longs;cribere, &longs;ed <arrow.to.target n="marg664"></arrow.to.target><lb/>nonnihil in longitudinem & latitudinem aberrare: ita <lb/>eadem omnia de Planetis ab&longs;que ullâ di&longs;&longs;icultate po&longs;­<lb/>&longs;umus imaginari, & per hoc unum cuncta eorum phae­<lb/>nomena explicantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg660"></margin.target>XXX. <lb/>Planetas omnes circa <lb/>Solem à coelo deferri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg661"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg662"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg663"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg664"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg665"></arrow.to.target><lb/>Sit itaque S Sol, & omnis materia coele&longs;tis eum <arrow.to.target n="marg666"></arrow.to.target> cir­<lb/>cumjacens ita moveatur in ea&longs;dem partes, nempe ab <pb pagenum="93"/>Occidente per Meridiem ver&longs;ùs Orientem, &longs;ive ab A <lb/>per B ver&longs;us C, &longs;upponendo polum Borealem &longs;upra <lb/>hujus figurae planum eminere ut ea quae e&longs;t circa <lb/>Saturnum, impen­<lb/> <arrow.to.target n="marg667"></arrow.to.target>dat &longs;ere annos tri­<lb/>ginta ad eum per <lb/>totum circulum <gap/>h <lb/>deferendum; ea ve­<lb/>ro quae e&longs;t circa Jo­<lb/> <arrow.to.target n="marg668"></arrow.to.target>vem, intra annos 12 C <lb/>illum cum ejus a&longs;­<lb/>&longs;eclis deferat per <lb/>circulum <gap/>; &longs;icque <lb/>Mars duobus an­<lb/> <arrow.to.target n="marg669"></arrow.to.target>nis, Terra cum Lunâ <lb/>uno anno, Venus* octo men&longs;ibus, & Mercurius tribus, <lb/>circuitus &longs;uos in circulis<gap/>, T <gap/><gap/>, materiâ coeli <lb/>eos deferente, ab&longs;olvant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg665"></margin.target>XXXI. <lb/>Quomodo &longs;inguli Pla­<lb/>netae deferantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg666"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg667"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg668"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg669"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg670"></arrow.to.target><lb/>| Nec non etiam corpora quádam opaca, per&longs;picil­<lb/> <arrow.to.target n="marg671"></arrow.to.target>lorum ope nobis con&longs;picua, quá dicuntur Solis ma­<lb/>culae, ip&longs;iu&longs;que &longs;uperficiei contigua &longs;unt, &longs;patio viginti <lb/>&longs;ex dierum eum circumeant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg670"></margin.target>XXXII. <lb/>Quomodo etiam Solis <lb/>maculae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg671"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg672"></arrow.to.target><lb/>Ac praeterea, ut &longs;aepe in aquarum vorticibus vidi <lb/>contingere, in majori illo coele&longs;tis materiá vortice &longs;int <lb/> <arrow.to.target n="marg673"></arrow.to.target>alii minores vortices, unus in cujus centro &longs;it Jupiter, <lb/>alter in cujus centro &longs;it Terra, qui,in ea&longs;dem partes <lb/>ac major vortex &longs;erantur ; & ille qui habet Jovem <lb/>in centro, deferat circa ip&longs;um quatuor ejus a&longs;&longs;eclas, <lb/>tali celeritate, ut remoti&longs;&longs;imus diebus 16, &longs;equens die­<lb/> <arrow.to.target n="marg674"></arrow.to.target>bus 7, tertius horis 85, & centri proximus horis 42 <lb/>unum circuitum perficiat; &longs;icque, dum &longs;emel in ma- <pb pagenum="94"/>jori circulo circa Solem ferentur, minores &longs;uos cir­<lb/>culos circa Jovem aliquoties percurrant. | Eodemque <lb/>rnodo vortex, qui habet Terram in centro, efficiat ut <lb/>Luna men&longs;is &longs;patio earn circumeat, ip&longs;a autem Terra <lb/>&longs;ingulis diebus circa proprium axem integrum gyrum <arrow.to.target n="marg675"></arrow.to.target><lb/>ab&longs;olvat; ita ut eodem tempore quo Terra & Luna cir­<lb/>culum communen &longs;emel peragrabunt, Terra 365 vici­<lb/>bus circa proprium centrum, & Luna duodecies circa <lb/>Terram vertatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg672"></margin.target>XXXIII. <lb/>Quomodo etiam Terra <lb/>circa proprium cen­<lb/>trum, & Luna circa <lb/>Terram vehatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg673"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg674"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg675"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg676"></arrow.to.target><lb/>Denique, ne putemus omnia centra Planetarum <arrow.to.target n="marg677"></arrow.to.target> ac­<lb/>curatè in eodem plano &longs;emper con&longs;i&longs;tere, nec circulos <lb/>quos de&longs;cribunt e&longs;&longs;e omnino perfectos; &longs;ed, ut in om­<lb/>nibus aliis rebus naturalibus contingere videmus, i&longs;ta <lb/>tantúm praeterpropter talia e&longs;&longs;e, ac etiam labentibus <lb/>&longs;aeculis continuò mutari arbitremur. <arrow.to.target n="marg678"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg676"></margin.target>XXXIV. <lb/>Motus coelorum non <lb/>e&longs;&longs;e perfectè circulares. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg677"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg678"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg679"></arrow.to.target><lb/>Nempe, &longs;i haec figura reprae&longs;entet planum, in quo <lb/>centrum Terrae toto anno ver&longs;atur, quod vocatur pla­<lb/>num Eclipticae atque ope Fixarum in coelo determi­<lb/>natur, putandum e&longs;t unumquemque ex aliis Planetis <lb/>in alio quodam plano ver&longs;ari, ad hoc nonnihil <arrow.to.target n="marg680"></arrow.to.target> incli­<lb/>nato, & ip&longs;um inter&longs;ecante in lineâ quae tran&longs;it per <lb/>centrum Solis : ita ut Sol in omnibus i&longs;tis planis repe­<lb/>riatur. Exempli cau&longs;à, orbita Saturni &longs;ecat nunc Eclip­<lb/>ticam in &longs;ignis Cancri & Capricorni, &longs;upra ip&longs;am au­<lb/>tem attollitur hoc e&longs;t ver&longs;ús Boream inclinatur in <arrow.to.target n="marg681"></arrow.to.target><lb/>Librâ, & infra eandem ver&longs;ús Au&longs;trum deprimitur in <lb/>Ariete angulu&longs;que ip&longs;ius inclinationis e&longs;t circiter gra­<lb/>duum <gap/>. Sicque aliorum Planetarum orbitae &longs;ecant <lb/>Eclipticam in aliis locis ; &longs;ed inclinatio in Jove & <lb/>Marte e&longs;t minor, in Venere uno circiter gradu major, <arrow.to.target n="marg682"></arrow.to.target><lb/>&sin Mercurio maxima : e&longs;t enim fere 7 graduum. Ac <pb pagenum="95"/>praeterea etiam Solis maculae (&longs;altem &longs;i verae &longs;int ob&longs;er­<lb/>vationes Scheineri S. 1. a, po&longs;t cujus diligentiam nihil <lb/>circa i&longs;ta|rum macularum phaenomena de&longs;iderari po&longs;&longs;e <lb/>videtur), in planis 7 gradibus aut ampliús ad Eclipticam <lb/> <arrow.to.target n="marg683"></arrow.to.target>inclinatis, circa Solem volvuntur adeò ut earum mo­<lb/>tus hac in re non differat à motibus Planetarum. Luna <lb/>etiam circa Terram fertur, in plano quod 5 gradibus <lb/>ab Eclipticà deflectit; & Terra circa proprium axem <lb/>in plano AEquatoris 23 ¬Ω gradibus ab Eclipticâ defle­<lb/> <arrow.to.target n="marg684"></arrow.to.target>ctente ; quod planum AEquatoris ip&longs;a &longs;ecum defert. <lb/>Atque hae Planetarum aberrationes ab Eclipticâ vo­<lb/>cantur motus in latitudinem b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg679"></margin.target>XXXV. <lb/>De aberratione Plane­<lb/>tarum in latitudinem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg680"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg681"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg682"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg683"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg684"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg685"></arrow.to.target><lb/>Ip&longs;orum autem circuitiones circa Solem vocantur <lb/>motus in longitudinem. Hique etiam in eo aberrant, <lb/> <arrow.to.target n="marg686"></arrow.to.target>quòd non aequaliter ubique à Sole di&longs;tent; &longs;ed hac <lb/>aetate, Saturnus ab eo remotior e&longs;t in Sagittario quàm <lb/>in Geminis, vice&longs;imâ circiter di&longs;tantia &longs;uae parte; Ju­<lb/>piter in Librâ remotior e&longs;t quàm in Ariete; &longs;icque alii <lb/>Planetae habent Aphelia & Perihelia &longs;ua aliis in locis c. <lb/> <arrow.to.target n="marg687"></arrow.to.target>Po&longs;t aliquot autem &longs;aecula, haec omnia mutata e&longs;&longs;e <lb/>deprehendentur; ac &longs;inguli Planetae, nec non etiam <lb/>Terra, planum in quo nunc e&longs;t Ecliptica, diver&longs;is in <lb/>locis &longs;ecabunt, & paulo magis vel minús ab illà defle­<lb/>ctent; & illorum maximae ac minimae à Sole di&longs;tantiae <lb/> <arrow.to.target n="marg688"></arrow.to.target>in aliis &longs;ignis reperientur d. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg685"></margin.target>XXXVI. <lb/>De motu in longitui­<lb/>nem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg686"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg687"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg688"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg689"></arrow.to.target><lb/>Jam verò non opus e&longs;t ut o&longs;tendam, quo pacto ex <lb/>hac hypothe&longs;i &longs;equantur phaenomena diei & noctis, <lb/>ae&longs;tatis & hyemis, &longs;ive acce&longs;&longs;ús Solis ad Tropicos, & <pb pagenum="96"/>eju&longs;dern rece&longs;ûs , pha&longs;ium Lunae, Eclip&longs;ium, &longs;tationum <lb/>&sretrogradationum quae apparent in Planetis, prae­<lb/>ce&longs;&longs;ionis aequinodiorum, variationis in obliquitate <lb/>Eclipticae, ac &longs;imilia : &longs;acil enim ab illis, qui vel pri­<lb/>ma elementa A&longs;tronomiae didicerunt) intelligentur a. <arrow.to.target n="marg690"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg689"></margin.target>XXXVII. <lb/>Phaenomena omnia per <lb/>hanc hypothe&longs;in fa­<lb/>cillimè intelligi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg690"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg691"></arrow.to.target><lb/>Sed breviter adhuc dicam, quo pacto ex hypothe&longs;i <lb/>Bra|heanâ, quam vulgà jam admittunt illi omnes qui <lb/>Copernicanam repudiant, plus motús Terrae quàm per <lb/>hanc tribuatur. Primò, manente Terrâ juxta eorum <lb/>opinionem immobili, nece&longs;&longs;e e&longs;t ut totum coelum, <arrow.to.target n="marg692"></arrow.to.target><lb/>unà cum &longs;tellis, circa ip&longs;am &longs;ingulis diebus volvatur : <lb/>quod intelligi non pote&longs;t, quin &longs;imul intelligatur fieri <lb/>tran&longs;lationem omnium partium Terrae, ex viciniâ par­<lb/>tium coeli quas tangunt in viciniam aliarum; cúmque <lb/>haec tran&longs;latio &longs;it reciproca, ut &longs;uprà dictum e&longs;t b, & <arrow.to.target n="marg693"></arrow.to.target><lb/>eadem plan vis &longs;ive actio ad illam requiratur in Terrâ <lb/>atque in coelo, nulla ratio e&longs;t cur, propter ip&longs;am, <lb/>coelo potiús quàm Terrae moturn tribuamus. Quinimò, <lb/>juxta &longs;uperiús dicta, Terrae duntaxat e&longs;t tribuendus: <lb/>quia &longs;it &longs;ecundúm totam ejus &longs;uperficiem, non autem <arrow.to.target n="marg694"></arrow.to.target><lb/>eodem modo &longs;ecundúm totam &longs;uperficiem coeli, &longs;ed <lb/>tantúm &longs;ecundúm partem concavam, Terrie conti­<lb/>guam, quae ad convexam comparata perexigua e&longs;t. <lb/>Nec refert &longs;i dicant, &longs;e non tantúm putare concavam <lb/>coeli &longs;tellati &longs;uperficiem à terrâ &longs;eparari, &longs;ed &longs;imul <arrow.to.target n="marg695"></arrow.to.target><lb/>etiam convexam ab alio coelo illud ambiente, nempe <lb/>à coelo cry&longs;tallino vel Empyreo; atque hanc e&longs;&longs;e ratio­<lb/>nern cur illum motum coelo potiús tribuant quàm <lb/>terrae. Nullum enim haberi pote&longs;t argumentum, quo <pb pagenum="97"/>probetur fieri talem &longs;eparationem totius &longs;uperficiei <lb/>convexae coeli &longs;tellati ab alio coelo ip&longs;um ambiente; <lb/>&longs;ed planè ex arbitrio illam fingunt. Atque ita, juxta <lb/>ip&longs;orum hypothe&longs;in, ratio cur motus &longs;it terrae tribuen­<lb/> <arrow.to.target n="marg696"></arrow.to.target>dus, e&longs;t certa & evidens; ratio verà cur illum coelo <lb/>tribuant, & Terrae quietem, e&longs;t incerta & à &longs;olâ illo­<lb/>rum imaginatione efficta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg691"></margin.target>XXXVIII. <lb/>Juxta Tychonis hypo­<lb/>thesin dicendum e&longs;&longs;e, <lb/>Terram moveri circa <lb/>proprium centrum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg692"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg693"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg694"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg695"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg696"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg697"></arrow.to.target><lb/>Ex eàdem Tychonis hypothe&longs;i, Sol motu annuo <lb/>circa Terram gyrans, non modò Mercurium & Vene­<lb/> <arrow.to.target n="marg698"></arrow.to.target>rem) &longs;ed | etiam Martem, Jovem & Saturnum, qui ab <lb/>eo remotiores &longs;unt quàm Terra, &longs;ecum ducit : quod <lb/>intelligi non pote&longs;t, prae&longs;ertim in coelo fluido, quale <lb/>illud &longs;upponunt, quin tota coeli materia interjacens <lb/>&longs;imul &longs;eratur, & interim Terra vi aliquâ &longs;eparetur à <lb/> <arrow.to.target n="marg699"></arrow.to.target>partibus i&longs;tius materiae &longs;ibi contiguis, atque in eâ <lb/>circulum de&longs;cribat. Quapropter haec rur&longs;us &longs;eparatio, <lb/>quae e&longs;t totius Terrae, ac peculiarem in eâ actionem <lb/>requirit, ejus motus erit dicendus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg697"></margin.target>XXXIX. <lb/>Ac etiam illam moveri <lb/>circa Solem motu an­<lb/>nuo. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg698"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg699"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg700"></arrow.to.target><lb/>Unus autem adhuc in meâ hypothe&longs;i &longs;crupulus <lb/> <arrow.to.target n="marg701"></arrow.to.target>manet, ex eo quòd, &longs;i Sol eundem &longs;emper &longs;itum inter <lb/>Fixas &longs;ervet, nece&longs;&longs;e &longs;it Terram, quae circa illum fertur, <lb/>ad ip&longs;as accedere ac recedere toto &longs;uae orbitee inter­<lb/>vallo : quod tamen ex phaenomenis non potuit hacte­<lb/>nus deprehendi. Sed hoc excu&longs;atur per immen&longs;am <lb/> <arrow.to.target n="marg702"></arrow.to.target>di&longs;tantiam, quam inter nos & Fixas e&longs;&longs;e &longs;upponimus; <lb/>talem &longs;cilicet, ut totus ille circulus qui à Terrâ de&longs;cri­<lb/>bitur circa Solem, &longs;i ad eam comparetur, in&longs;tar puncti <lb/>&longs;it habendus. Quod fateor incredibile videri po&longs;&longs;e, <lb/>magnalia Dei con&longs;iderare non a&longs;&longs;uetis, & Terram ut <lb/> <arrow.to.target n="marg703"></arrow.to.target><lb/>praecipuam partem univer&longs;i, ac domicilium hominis, <lb/>propter quem coetera omnia facta &longs;int, &longs;pectantibus; <pb pagenum="98"/>&longs;ed A&longs;tronomis, qui jam omnes &longs;ciunt illam ad coelum <lb/>comparatam in&longs;tar puncti e&longs;&longs;e, non ita mirum videri <lb/>debet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg700"></margin.target>XL. <lb/>Terrae tran&longs;lationem <lb/>nullam efficere a&longs;pe­<lb/>ctùs diver&longs;itatem in <lb/>Fixis, propter maxi­<lb/>mam ip&longs;arum di&longs;tan­<lb/>tiam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg701"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg702"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg703"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg704"></arrow.to.target><lb/>Ac praeterea Cometae, quos jam fatis con&longs;tat in <lb/>no&longs;tro ae<gap/>re non ver&longs;ari , ut nimis rudis antiquitas <arrow.to.target n="marg705"></arrow.to.target><lb/>opinabatur, va&longs;ti&longs;&longs;imum i&longs;tud &longs;patium inter &longs;pheram <lb/>Saturni & &longs;ixas requirunt, ad omnes &longs;uas excur&longs;iones <lb/>ab&longs;olvendas : adeò enim variae &longs;unt, adeò immanes, <lb/>&sà Fixarum &longs;tabilitate atque à regulari Planetarum <lb/>circa Solem circuitione adeò di&longs;crepantes, ut ab&longs;que <arrow.to.target n="marg706"></arrow.to.target><lb/>eo ad nullas naturae leges revolcari po&longs;&longs;e videantur. <lb/>Neque nos movere debet qu'od Tycho & alii A&longs;tro­<lb/>nomi, qui diligenter eorum parallaxes inve&longs;tigârunt, <lb/>dixerint tantùm illos e&longs;&longs;e &longs;upra Lunam, ver&longs;ùs &longs;phae­<lb/>ram Veneris aut Mercurii, non autem &longs;upra ip&longs;um <arrow.to.target n="marg707"></arrow.to.target><lb/>Saturnum : hoc enim non minùs recte ex &longs;uis calculis <lb/>concludere potui&longs;&longs;ent, quàm illud. Sed cum di&longs;puta­<lb/>rent contra veteres, qui Cometas inter meteora &longs;ublu­<lb/>naria numerabant, contenti &longs;uerunt o&longs;tendere illos in <lb/>coelo e&longs;&longs;e; nec au&longs;i &longs;unt omnem altitudinem, quam <arrow.to.target n="marg708"></arrow.to.target><lb/>calculo deprehendebant, iis tribuere, ne minús facile <lb/>crederetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg704"></margin.target>XLI. <lb/>Hanc etiam Fixarum <lb/>di&longs;tantiam requiri ad <lb/>motus Cometarum, <lb/>quos jam con&longs;tat e&longs;&longs;e <lb/>in coelo. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg705"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg706"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg707"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg708"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg709"></arrow.to.target><lb/>Praeter haec autem generaliora, po&longs;&longs;ent adhuc parti­<lb/>cularia multa, non mode circa Solem, Planetas, Come­<lb/>tas & &longs;ixas, &longs;ed proecipu etiam circa Terram (nempe <arrow.to.target n="marg710"></arrow.to.target><lb/>illa omnia quae in ejus &longs;uperficie videmus), inter phae­<lb/>nomena hic recen&longs;eri. Ut enim veram hujus mundi <lb/>a&longs;pectabilis naturam agno&longs;camus, non &longs;atis e&longs;t ali­<lb/>quas cau&longs;as invenire, per quas ea quae in coelo eminus <lb/>a&longs;picimus explicentur; &longs;ed ex ii&longs;dem etiam, illa omnia <arrow.to.target n="marg711"></arrow.to.target><lb/>quae in Terrâ cominus intuemur, deduci debent. Atqui <pb pagenum="99"/>non opus e&longs;t, ut illa omnia con&longs;ideremus ad rerum <lb/>generaliorum cau&longs;as determinandas; &longs;ed tum demum <lb/>ip&longs;as po&longs;tea rectè à nobis determinatas &longs;ui&longs;&longs;e cogno&longs;ce­<lb/>mus cúm ex ii&longs;dem non ea dumtaxat ad quae re&longs;pexi­<lb/> <arrow.to.target n="marg712"></arrow.to.target>mus, &longs;ed alia etiam omniae de quibus antea non cogi­<lb/>tavimus, explicari advertemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg709"></margin.target>XLII. <lb/>Omnia qu¬àe hîc in Ter­<lb/>râ vodemus, ad phae­<lb/>nomena etiam perti­<lb/>nere, &longs;ed non opus <lb/>e&longs;&longs;e initio ad cuncta <lb/>re&longs;picere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg710"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg711"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg712"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg713"></arrow.to.target><lb/>Et certè, &longs;i nullis principiis utamur ni&longs;i evidenti&longs;&longs;imè <lb/>per&longs;pectis, &longs;i nihil ni&longs;i per Mathematicas con&longs;equen­<lb/>tias ex iis deducamus & interim illa quae &longs;ic ex ip&longs;is <lb/> <arrow.to.target n="marg714"></arrow.to.target>deducemus, cum omnibus naturaephaenomenis accu­<lb/>ratè con&longs;entiant, injuriam Deo &longs;acere videremur, &longs;i <lb/>cau&longs;as rerum hoc pacto à nobis inventas, fal&longs;as e&longs;&longs;e <lb/>&longs;u&longs;picaremur, tanquam &longs;i nos | tam imperfectos ge­<lb/>nui&longs;&longs;et, ut ratione no&longs;trà reale utendo fallamur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg713"></margin.target>XLIII. <lb/>Vix fieri po&longs;&longs;e quin <lb/>cau&longs;ae, ex quibus om­<lb/>nia phaenomena clarèè <lb/>deducuntur, &longs;int ve­<lb/>rae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg714"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg715"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg716"></arrow.to.target>Verumtamen ne etiam nimis arrogantes e&longs;&longs;e videa­<lb/>mur &longs;i de tantis rebus philo&longs;ophando, genuinam <lb/>earum veritatem à nobis inventam e&longs;&longs;e affirmemus, <lb/>rnalim hoc in medio relinquere, atque omnia quae <lb/>deinceps &longs;um &longs;cripturus tanquam hypothe&longs;in propo­<lb/> <arrow.to.target n="marg717"></arrow.to.target>nere. Quae quamvis fal&longs;a e&longs;&longs;e exi&longs;timetur, &longs;atis rna­<lb/>gnum operae pretium me feci&longs;&longs;e arbitrabor, &longs;i omnia <lb/>quae ex ip&longs;à deducentur cum experimentis con&longs;entiant: <lb/>ita enim ex eà tantundem utilitatis ad vitam, atque ex <lb/>ip&longs;ius veritatis cognitione, percipiemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg715"></margin.target>XLIV. <lb/>Me tamen eas, quas hîc <lb/>exponam, pro hypo­<lb/>the&longs;ibus tantùm ha­<lb/>beri velle. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg716"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg717"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg718"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg719"></arrow.to.target>Quinimò etiam, ad res naturales meliús explican­<lb/>das, earum cau&longs;as altiùs hic repetam, quam ip&longs;as <lb/>unquam extiti&longs;&longs;e exi&longs;timem. Non eniin dubium e&longs;t, <lb/>quin mundus ab initio fuerit creatus cum omni &longs;uâ <lb/>perfectione a : ita ut in eo & Sol & Terra & Luna, & <lb/> <arrow.to.target n="marg720"></arrow.to.target>Stellaa extiterint; ac etiam in Terrà non tantúm fuerint <pb pagenum="100"/>&longs;emina plantarum, &longs;ed ip&longs;ae plantae; nec Adam & Eva <lb/>nati &longs;int infantes, &longs;ed &longs;aeti &longs;int homines adulti. Hoc <lb/>&longs;ides Chri&longs;tiana nos docet, hocque etiam ratio natu­<lb/>ralis plan per&longs;uadet. Attendendo enim ad immen&longs;am <lb/>Dei potentiam, non po&longs;&longs;umus exi&longs;timare illum <arrow.to.target n="marg721"></arrow.to.target> un­<lb/>quam quidquam feci&longs;&longs;e, quod non omnibus &longs;uis nu­<lb/>meris fuerit ab&longs;olutum. Sed nihilominus, ut ad plan­<lb/>tarum vel hominum naturas intelligendas, long me­<lb/>lius e&longs;t con&longs;iderare, quo pacto paulatim ex &longs;eminibus <lb/>na&longs;ci po&longs;&longs;int, quàm quo pacto à Deo in primà mundi <arrow.to.target n="marg722"></arrow.to.target><lb/>origine creati &longs;int : ita, &longs;i quae principia po&longs;&longs;imus exco­<lb/>gitare, valde &longs;implicia & cognitu facilia, ex quibus <lb/>tanquam ex &longs;eminibus quibu&longs;dam, & &longs;idera & Terram, <lb/>&sdenique omnia quae in | hoc mundo a&longs;pectabili <lb/>deprehendimus, oriri potui&longs;&longs;e demon&longs;tremus, quamvis <arrow.to.target n="marg723"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;a nunquam &longs;ic orta e&longs;&longs;e prob &longs;ciamus, hoc pacto <lb/>tamen eorum naturam longè meliús exponemus, quàm <lb/>&longs;i tantúm, qualia jam &longs;int, de&longs;criberemus. Et quia <lb/>talia principia mihi videor inveni&longs;&longs;e, ip&longs;a breviter hîc <lb/>exponam. <arrow.to.target n="marg724"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg718"></margin.target>XLV. <lb/>Meque etiam hîc non­<lb/>nullas a&longs;&longs;umpturum, <lb/>quas con&longs;tat fal&longs;as <lb/>e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg719"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg720"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg721"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg722"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg723"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg724"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg725"></arrow.to.target><lb/>Ex antedictis a jam con&longs;tat, omnium mundi corpo­<lb/>rum unam & eandem e&longs;&longs;e, materiam, in qua&longs;libet <lb/>partes divi&longs;ibilem, ac jam reip&longs;a in multas divi&longs;am, <lb/>quae diver&longs;imodè moventur, motu&longs;que habent aliquo <lb/>modo circulares b, & &longs;emper eandem motuum <arrow.to.target n="marg726"></arrow.to.target> quan­<lb/>titatem in univer&longs;o con&longs;ervant. At quàm magnae &longs;int <lb/>i&longs;tae partes materiae, quàm celeriter moveantur, & <lb/>quales circulos de&longs;cribant, non po&longs;&longs;umus &longs;olà ratione <pb pagenum="101"/>determinare : quia potuerunt i&longs;ta innumeris modis <lb/>diver&longs;is à Deo temperarii & quemnam prae coeteris ele­<lb/>gerit, &longs;ola experientia docere debet. Jamque idcirco <lb/>nobis liberum e&longs;t, quidlibet de illis agumere, modò <lb/> <arrow.to.target n="marg727"></arrow.to.target>omnia, quae ex ip&longs;o con&longs;equentur, cum experientiâ <lb/>con&longs;entiant. Itaque, &longs;i placet, &longs;upponemus omnem <lb/>illam materiam, ex quâ hic mundus ad&longs;pectabilis e&longs;t <lb/>compo&longs;itus, fui&longs;&longs;e initio à Deo divi&longs;am in particulas <lb/>quam-proxime inter &longs;e aequales, & magnitudine me­<lb/> <arrow.to.target n="marg728"></arrow.to.target>diocres a, &longs;ive medias inter illas omnes, ex quibus jam <lb/>coeli atque a&longs;tra componuntur; ea&longs;que omnes tantun­<lb/>dem motûs in &longs;e habui&longs;&longs;e, quantum jam in mundo re­<lb/>peritur; & aequaliter fui&longs;&longs;e motas, tum &longs;ingulas circa <lb/>propria &longs;ua centra, & &longs;eparatim à &longs;e mutuò, ita ut <lb/> <arrow.to.target n="marg729"></arrow.to.target>corpus fluidum componerent, quale coelum e&longs;&longs;e puta­<lb/>mus; tum etiam plures &longs;imul, circa alia quaedam <lb/>puncta b aequè à &longs;e mutuò remota, & eodem modo <lb/>di&longs;po&longs;ita ac jam &longs;unt centra Fixarum; nec non etiam <lb/>circa | alia aliquanto plura, quae aequent numerum <lb/> <arrow.to.target n="marg730"></arrow.to.target>Planetarum. Ita &longs;cilicet ut illae omnes, quae contine­<lb/>bantur in &longs;patio A E I c, verterentur circa punctum S, <lb/>&squae continebantur in &longs;patio A E V, circa F, & ita <lb/>de caeteris : &longs;icque tot varios vortices componerent <lb/>quot jam a&longs;tra &longs;unt in mundo d. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg725"></margin.target>XLVI. <lb/>Quaenam &longs;int ea, quae <lb/>hîc a&longs;&longs;umo ad phae­<lb/>nomena omnia ex­<lb/>plicanda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg726"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg727"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg728"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg729"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg730"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg731"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg732"></arrow.to.target>Quae pauca &longs;ufficere mihi videntur, ut ex iis tan­<lb/>quam cau&longs;is omnes qui in hoc mundo apparent effe­<lb/>ctus &longs;ecundúm leges naturae &longs;uprà expo&longs;itas e oriantur. <pb pagenum="102"/> <arrow.to.target n="marg733"></arrow.to.target><lb/>Et non puto alia &longs;impliciora, vel intellectu faciliora, <lb/>vel etiam probabiliora rerum principia posse excogi­<lb/>tari. Et&longs;i enim fortè etiam ex Chao per leges naturae <lb/> <arrow.to.target n="fig9"></arrow.to.target><lb/>idem ille ordo qui jam e&longs;t in rebus deduci po&longs;&longs;et, <lb/>idque olim &longs;u&longs;ceperim explicandum a : quia tamen <arrow.to.target n="marg734"></arrow.to.target> <pb pagenum="103"/>confu&longs;io minús videtur convenire cum &longs;ummâ Dei <lb/>rerum creatoris perfectione, quàm proportio vel ordo, <lb/>&sminús di&longs;tinctè etiam à nobis percipi pote&longs;t, nul­<lb/>Iaque proportio, nullu&longs;ve ordo &longs;implicior e&longs;t, & co­<lb/> <arrow.to.target n="marg735"></arrow.to.target>gnitu facilior, quàm ille qui con&longs;tat omnimodà aequa­<lb/>litate : idcirco hic &longs;uppono omnes materiae particulas <lb/>initio fui&longs;&longs;e, tam in magnitudine quàm in motu, inter <lb/>&longs;e oequales, & nullam in univer&longs;o inaequalitatem re­<lb/>linquo, proeter illam quae e&longs;t in &longs;itu Fixarum, & quae <lb/> <arrow.to.target n="marg736"></arrow.to.target>unicuique coelum noctu intuenti tam clarè apparet, <lb/>ut negari planè non po&longs;&longs;it. Atque omnino parum <lb/>refert, quid hoc pacto &longs;upponatur, quia po&longs;tea juxta <lb/>leges naturae e&longs;t mutandum. Et vix aliquid &longs;upponi <lb/>pote&longs;t, ex quo non idem e&longs;&longs;edus (quanquam forta&longs;&longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg737"></arrow.to.target>opero&longs;iùs) per ea&longs;dem naturae leges deduci po&longs;&longs;it: cùm <lb/>enim illarum ope materia formas omnes quarum e&longs;t <lb/>capax, &longs;ucce&longs;&longs;ivà a&longs;&longs;umat, &longs;i formas i&longs;tas ordine con­<lb/>&longs;ideremus , tandem ad iliam quae e&longs;t hujus mundi <lb/>polterimus devenire : adeò ut hic nihil erroris ex fal&longs;â <lb/> <arrow.to.target n="marg738"></arrow.to.target>&longs;uppo&longs;itione &longs;it timendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg731"></margin.target>XLVII. <lb/>Harum &longs;uppo&longs;itionum <lb/>fal&longs;itatem non impe­<lb/>dire, quominùs ea <lb/>quoe ex ip&longs;is dedu-</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg732"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg733"></margin.target>centur, vera & certa <lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg734"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg735"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg736"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg737"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg738"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig9"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg739"></arrow.to.target><lb/>Itaque, ut naturae legum efficacitatem in propo&longs;itâ <lb/>hypothe&longs;i o&longs;tendere incipiamus, con&longs;iderandum e&longs;t <lb/>illas particulas, in quas totam hujus mundi materiam <lb/>initio divi&longs;am &longs;ui&longs;&longs;e &longs;upponimus, non potui&longs;&longs;e quidem <lb/> <arrow.to.target n="marg740"></arrow.to.target>initio e&longs;&longs;e &longs;phaericas, quia plures globuli, &longs;imul juncti, <lb/>&longs;patium continuum non replent; &longs;ed cuju&longs;cunque <lb/>figurae tunc fuerint, eas non potui&longs;&longs;e &longs;ucce&longs;&longs;u tem­<lb/>poris non fieri rotundas, quandoquidem varios habue­<lb/>runt motus circulares. Cúm enim in principio &longs;atis <lb/> <arrow.to.target n="marg741"></arrow.to.target>magnâ vi motae fuerint, ut unae ab aliis &longs;ejungerentur, <lb/>eadem illa vis per&longs;everans, haud dubiè &longs;atis magna <pb pagenum="104"/>etiam fuit, ad earum omnes angulos, dum &longs;ibi mutuò <lb/>po&longs;tea Occurrerunt, atterendos : ad hoc enim non <lb/>tanta, quàm ad illud, recluirebatur. Et ex hoc solo, <lb/>quòd alicujus corporis anguli &longs;ic atterantur, facilè <lb/>intelligimus illud tandem fieri rotundum : quia hoc in <arrow.to.target n="marg742"></arrow.to.target><lb/>loco nomen anguli ad omne id, quod in tali corpore <lb/>ultra figuram &longs;phaericam prominet, e&longs;t extendendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg739"></margin.target>XLVIII. <lb/>Quomodo omnes caele­<lb/>&longs;tis materiae particu­<lb/>lae factae &longs;int &longs;phaeri­<lb/>cae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg740"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg741"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg742"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg743"></arrow.to.target><lb/>Cum autem nullibi &longs;patia omni corpore vacua e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;int, cúmque rotundm illae materiae particulae, <lb/>&longs;imul junctae, perexigua qudam intervalla circa &longs;e <arrow.to.target n="marg744"></arrow.to.target><lb/>relinquant: nece&longs;&longs;e e&longs;t i&longs;la intervalla quibu&longs;dam aliis <lb/>materiae ramentis minuti&longs;&longs;imis, figuras ad ip&longs;a im­<lb/>plenda aptas habentibus, ea&longs;que pro ratione loci <lb/>occupandi perpetuà mutantibus, impleri. Nempe, <lb/>dum earum materiae particularum, quae &longs;iunt rotundae, <arrow.to.target n="marg745"></arrow.to.target><lb/>anguli paulatim atteruntur, id quod ex ip&longs;is eraditur <lb/>adeà e&longs;t minutum, & tantam celeritatem acquirit, ut <lb/>&longs;olà vi &longs;ui motús in ramenta innumerabilia dividaltur; <lb/>&longs;icque impleat omnes angulos, quos ali materiae <lb/>particulae &longs;ubingredi non po&longs;tunt. <arrow.to.target n="marg746"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg743"></margin.target>XLIX. <lb/>Circa i&longs;tas particulas <lb/>&longs;phaericas aliam e&longs;&longs;e <lb/>debere materiam &longs;ub­<lb/>titiorem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg744"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg745"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg746"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg747"></arrow.to.target><lb/>Notandum enim e&longs;t, quà minora &longs;unt i&longs;ta particu­<lb/>larum aliarum ramenta, eà &longs;aciliús moveri, atque in <lb/>alia adhuc minutiora comminui po&longs;&longs;e: quia quò mi­<lb/>nora a, eò plus habent &longs;uperficiei b, pro ratione &longs;uae <lb/>molis : & occurrunt aliis corporibus &longs;ecundùm <arrow.to.target n="marg748"></arrow.to.target> &longs;uper­<lb/>ficiem, dividuntur verà &longs;ecundúm molem c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg747"></margin.target>L. <lb/>Hujus &longs;ubtilioris mate­<lb/>riae particulas facil­<lb/>limè dividi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg748"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg749"></arrow.to.target><lb/>Notandum etiam e&longs;t ip&longs;a multo celeriùs agitari, <lb/>quàm alias materiae particulas, à quibus tamen &longs;uam <pb pagenum="105"/>agitationem acquirunt : quia, dum hae per rectas & <lb/>patentes vias feruntur, expellunt i&longs;ta per obliquas & <lb/>angu&longs;tas. Eâdem ratione, quà videmus ex folle, quam­<lb/>vis lent claudatur, ae<gap/>rem tamen valde celeriter egre­<lb/> <arrow.to.target n="marg750"></arrow.to.target>di, propter angu&longs;tiam vioa per quam tran&longs;it. Jamque <lb/>&longs;uprà demon&longs;tratum e&longs;t, aliquam materiae portionem <lb/>celerrime moveri, ac in partes reip&longs;a indefinitas dividi <lb/>debere ut varii motus circulares & inaequales &longs;ine <lb/>rarefactione vel vacuo fieri po&longs;&longs;int ; nec ulla alia, prae­<lb/> <arrow.to.target n="marg751"></arrow.to.target>ter hanc, ad id apta reperitur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg749"></margin.target>LI. <lb/>Ea&longs;dem celerrimè <lb/>moveri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg750"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg751"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg752"></arrow.to.target><lb/>Jam itaque duo habemus genera materiae valde di­<lb/>ver&longs;a, quae duo prima elementa hujus mundi a&longs;pecta­<lb/>bilis dici po&longs;&longs;unt. Primum e&longs;t illius, qum tantam vim <lb/>habet agitationis, ut aliis corporibus occurrendo, in <lb/> <arrow.to.target n="marg753"></arrow.to.target>minutias inde&longs;initaa parvitatis dividatur, & figuras <lb/>&longs;uas ad omnes angulorum ab iis relictorum angu&longs;tias <lb/>implendas accommodet. Alterum e&longs;t ejus, quae divi&longs;a <lb/>e&longs;t in particulas &longs;phaericas, valde quidem minutas, &longs;i <lb/>cum iis corporibus, quae oculis cernere po&longs;&longs;umus, <lb/> <arrow.to.target n="marg754"></arrow.to.target>comparentur; &longs;ed tamen certae ac determinatae quan­<lb/>titatis, & divi&longs;ibiles in alias multà minores. Ter­<lb/>tiumque paulò po&longs;t inveniemus, con&longs;tans par|tibus vel <lb/>magis cra&longs;&longs;is, vel figuras minús ad motum aptas ha­<lb/>bentibus. Et ex his tribus omnia hujus mundi a&longs;pe­<lb/> <arrow.to.target n="marg755"></arrow.to.target>ctabilis corpora componi o&longs;tendemus : nempe Solem <lb/>&sStellas fixas ex primo, Coelos ex &longs;ecundo, & Ter­<lb/>ram cum Planetis & Cometis ex tertio. Cúm enim <lb/>Sol & Fixae lumen ex &longs;e emittant, Coeli illud tran&longs;mit­<lb/>tant, Terra, Planetae, ac Cometae remittant: triplicem <lb/> <arrow.to.target n="marg756"></arrow.to.target>hanc di&longs;&longs;erentiam in a&longs;pectum incurrentem, non malè <lb/>ad tria elementa referemus. </s></p> <pb pagenum="105"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg752"></margin.target>LII. <lb/>Tria e&longs;&longs;e hujus mundi <lb/>a&longs;pectabilis elementa. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg753"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg754"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg755"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg756"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg757"></arrow.to.target><lb/>Non malè etiam omnem materiam, in spatio A E i a <lb/>comprehensam, quae gyrat circa centrum S, pro primo <lb/> <arrow.to.target n="fig10"></arrow.to.target><lb/>coelo &longs;umemus ; & omnem illam, quae circa centra F, <lb/>&longs;, innumerabiles alios vortices componit, pro &longs;e­ <pb pagenum="107"/>cundo; & denique quidquid ultra illos duos coelos <lb/>reperitur, pro tertio a. Exi&longs;timamu&longs;que hoc tertium, <lb/>re&longs;pectu &longs;ecundi, e&longs;le immen&longs;um, & &longs;ecundum, re&longs;­<lb/>pectu primi, permagnum. Sed tertii coeli con&longs;ideratio <lb/> <arrow.to.target n="marg758"></arrow.to.target>non e&longs;t hujus loci : quia nullo modo à nobis &longs;pectari <lb/>pote&longs;t in hac vitâ. & de mundo tantúm a&longs;pedabili <lb/>tractamus. Vortices autem, quorum centra F, &longs;<gap/>, omnes <lb/>&longs;imul pro uno tantúm coelo numeramus, quia &longs;ub unâ <lb/>&seâdem ratione à nobis con&longs;iderantur; &longs;ed vorticem <lb/> <arrow.to.target n="marg759"></arrow.to.target>S, licèt hîc non appareat ab aliis diver&longs;us, pro pecu­<lb/>liari tamen coelo, & quidem omniuin primo, &longs;umimus: <lb/>quia Terram habitationem no&longs;tram paulò pò&longs;t b in illo <lb/>inveniemus, ideàque multò plura in ip&longs;o habebimus <lb/>&longs;pectanda quàm in reliquis, & nomina rebus, non <lb/> <arrow.to.target n="marg760"></arrow.to.target>propter ip&longs;as, &longs;ed tantúm ad no&longs;tras de lis cogita­<lb/>tiones explicandas, imponere &longs;olemus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg757"></margin.target>LIII. <lb/>Tres etiam in illo cae­<lb/>los di&longs;tingui posse. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg758"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg759"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg760"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig10"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg761"></arrow.to.target><lb/>Crevit autem c initio pallulatim materia primi ele­<lb/>menti, ex co quòd particulae &longs;ecundi a&longs;&longs;iduo motu &longs;e <lb/>invicem magis ac magis attererent; cúmque major <lb/> <arrow.to.target n="marg762"></arrow.to.target>ejus quantitas &longs;uit in univer&longs;o, quàm nece&longs;&longs;e erat <lb/>ad implenda exigua illa &longs;patia, quae inter particulas <lb/>&longs;phaericas &longs;ecundi elementi &longs;ibi mutuà incumbentes <lb/>reperiuntur, quidquid ex eâ re&longs;idui fuit, po&longs;tquam <lb/>&longs;patia i&longs;la impleta &longs;unt, ad centra S, F, &longs;<gap/>, con&longs;luxit ; <lb/> <arrow.to.target n="marg763"></arrow.to.target>ibique corpora quaedam &longs;phaerica fluidi&longs;&longs;ima compo­<lb/>&longs;uit : nempe Solem in centro S , ac Stellas &longs;ixas in <lb/>aliis centris. Po&longs;tquam enim particulae &longs;ecundi ele­<lb/>menti &longs;uerunt magis attritee, minús &longs;patii occupâ­ <pb pagenum="108"/>runt quàm priús, nec ideò ad centra u&longs;que &longs;e exten­<lb/>derunt, &longs;ed ab iis aequaliter omni ex parte recedentes, <lb/>loca ibi &longs;phaerica reliquerunt, à materià primi ele­<lb/>menti ex omnibus circumjacentibus locis eò affluente, <lb/>replenda. <arrow.to.target n="marg764"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg761"></margin.target>LIV. <lb/>Quomodo Sol & Fixae <lb/>formatae &longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg762"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg763"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg764"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg765"></arrow.to.target><lb/>Ea enim e&longs;t lex naturae a, ut corpora omnia quae in <lb/>orbem aguntur, quantum in &longs;e e&longs;t, à centris &longs;ui motûs <lb/>recedant. Atque hic illam vim, quà &longs;ic globuli &longs;ecundi <lb/>elementi, nec non etiam materia primi circa centra <lb/>S, F, congregata, recedere conantur* ab i&longs;tis centris, <arrow.to.target n="marg766"></arrow.to.target><lb/>quàm potero accurati&longs;&longs;imè explicabo. In eâ enim <lb/>&longs;olâ lucem con&longs;i&longs;tere infrà o&longs;tendetur b ; & ab ip&longs;ius <lb/>cognitione multa alia dependent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg765"></margin.target>LV. <lb/>Quid &longs;it lux. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg766"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg767"></arrow.to.target><lb/>Cùm dico globulos &longs;ecundi elementi recedere co­<lb/>nari a centris circa quae vertuntur, non putandum e&longs;t <arrow.to.target n="marg768"></arrow.to.target><lb/>idcirco me illis aliquam cogitationem affingere, ex <lb/>quâ procedat i&longs;te conatus; &longs;ed tantùm ip&longs;os ita e&longs;&longs;e <lb/>&longs;itos, & ad motum incitatos, ut revera &longs;int eb ver&longs;ùs <lb/>ituri, &longs;i à nullâ alià cau&longs;a impediantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg767"></margin.target>LVI. <lb/>Quis conatus ad motum <lb/>in rebus inanimatis <lb/>&longs;it intelligendus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg768"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg769"></arrow.to.target><lb/>Quia verò frequenter multae cau&longs;ae diver&longs;ae agunt <arrow.to.target n="marg770"></arrow.to.target><lb/>&longs;imul in idem corpus, atque unae aliarum effectus <lb/>impediunt, prout ad has vel illas re&longs;picimus, dicere <lb/>po&longs;&longs;umus | ip&longs;um eodem tempore tendere, &longs;ive ire <lb/>conari, versùs diver&longs;as partes. Ut, exempli cau&longs;a, <lb/>lapis A, in fundâ EA, circa centrum E rotatus, tendit <arrow.to.target n="marg771"></arrow.to.target><lb/>quidem ab A ver&longs;ùs B, &longs;i omnes cau&longs;ae, quae occurrunt <lb/>ad ejus motum determinandum, &longs;imul &longs;pectentur, quia <lb/>revera eò ver&longs;ùs fertur. Sed &longs;i re&longs;piciamus ad &longs;olam <lb/>vim motùs quae in ip&longs;o e&longs;t, dicemus illum, cum e&longs;t in <pb pagenum="109"/>puncto A, tendere ver&longs;ùs C, juxta legem mot'us &longs;uprà <lb/>expo&longs;itam : ponentes &longs;cilicet lineam AC e&longs;&longs;e rectam, <lb/>quae tangit circulum in punc`to AE. Si enim lapis è <lb/>fundâ egrederetur, eo temporis momento, quo ve­<lb/> <arrow.to.target n="marg772"></arrow.to.target>niendo ex L pervenit ad punctum A, revera pergeret <lb/>ab A ver&longs;ùs C, non ver&longs;us B; ac quamvis &longs;unda hunc <lb/> <arrow.to.target n="fig11"></arrow.to.target><lb/>effectum impediat, non tamen impedit conatum. Si <lb/>denique non re&longs;piciamus ad totam i&longs;tam vim motûs, <lb/>&longs;ed tantùm ad illam | ejus partem quae à fundâ impe­<lb/> <arrow.to.target n="marg773"></arrow.to.target>ditur eam &longs;cilicet di&longs;tinguentes ab aliâ ejus parte <lb/>quae fortitur &longs;uum e&longs;&longs;edum, dicemus hunc lapidem, <lb/>dum e&longs;t in puncto A, tendere tantùm ver&longs;ùs D, &longs;ive <lb/>recedere conari à centro E &longs;ecundùm lineam rectam <lb/>EAD. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg769"></margin.target>LVII. <lb/>Quomodo in eodem cor­<lb/>pore conatus ad di­<lb/>ver&longs;os motus ¬§imul <lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg770"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg771"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg772"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg773"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig11"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg774"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg775"></arrow.to.target>Quod ut clarè intelligatur, conferamus motum quo <lb/>lapis, in puncto A exi&longs;tens, ferretur ver&longs;us C, &longs;i à nullâ <lb/>alia vi impediretur, cum motu quo formica, in eodem <pb pagenum="110"/>puncto A existens, moveretur etiam ver&longs;us C, &longs;i linea <lb/>E Y e&longs;&longs;et baculus, &longs;upra quem recta incederet ab A <lb/> <arrow.to.target n="fig12"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;us Y, dum interim ip&longs;e baculus verteretur circa <lb/>centrum E, ac eju&longs;dem baculi punctum A de&longs;criberet <lb/> <arrow.to.target n="fig13"></arrow.to.target><lb/>circulum ABF, e&longs;&longs;entque hi duo motus ita inter &longs;e <arrow.to.target n="marg776"></arrow.to.target><lb/>contemperati, ut formica perveniret ac X cùm bacu- <pb pagenum="111"/>lus e&longs;&longs;et in C, & ad Y cùm baculus e&longs;&longs;et in G atque <lb/>ita ip&longs;a &longs;emper exi&longs;teret in lineâ rectâ ACG. Ac <lb/>deinde conferamus etiam eam vim, quâ | idem lapis, <lb/>actus in &longs;undà &longs;ecundùm lineam circularem A B F, re­<lb/> <arrow.to.target n="marg777"></arrow.to.target>cedere conatur à centro E, &longs;ecundùm lineas rectas <lb/>A D, BC, &longs;G, cum conatu qui remaneret in formicâ, <lb/>&longs;i vinculo vel glutino aliquo detineretur in puncto A <lb/>&longs;upra baculum E Y, dum interim i&longs;te baculus eam de­<lb/>ferret circa centrum E per lineam circularem A B F; <lb/> <arrow.to.target n="marg778"></arrow.to.target>ac ip&longs;a totis viribus conaretur ire ver&longs;ùs Y, atque ita <lb/>recedere à centro E &longs;ecundùm lineas rectas E A Y, <lb/>E B Y, & &longs;imiles. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg774"></margin.target>LVIII. <lb/>Quomodo ea quae cir­<lb/>culariter moventur, <lb/>conentur recedere à <lb/>centro &longs;ui motûs. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg775"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg776"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg777"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg778"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig12"></figure> <figure id="fig13"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg779"></arrow.to.target><lb/>Scio quidem motum i&longs;tius formicae fore initio tar­<lb/>di&longs;&longs;imum, atque ideò ejus conatum, &longs;i tantùm ad prin­<lb/> <arrow.to.target n="marg780"></arrow.to.target>cipium | motùs referatur, non videri magnum e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e : <lb/>atqui profectò non plan nullus e&longs;t, & dum &longs;ortitur <lb/>effectum, augetur, ado ut motus ex eo proveniens &longs;a­<lb/>tis celer e&longs;&longs;e po&longs;&longs;it. Nam, ut adhuc alio utamur exem­<lb/>plo, &longs;i E Y &longs;it canalis, in quo <arrow.to.target n="fig14"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg781"></arrow.to.target>globulus A contineatur, pri­<lb/>mo quidem temporis mo­<lb/>mento, quo i&longs;te canalis age­<lb/>tur in gyrum circa centrum <lb/>E, globulus A motu tantùm <lb/> <arrow.to.target n="marg782"></arrow.to.target>tardi&longs;&longs;imo progredietur ver­<lb/>&longs;us Y; &longs;ed &longs;ecundo momento <lb/>paulò celeriùs incedet : priorem enim vim retinebit, <lb/>ac praeterea novam acquiret à novo conatu recedendi <lb/>à centro E : quia, quandiu durat motus circularis, <lb/> <arrow.to.target n="marg783"></arrow.to.target>tamdiu ille conatus durat, & qua&longs;i renovatur &longs;ingulis <lb/>momentis. Atque hoc experientia confirmat: &longs;i enim <pb pagenum="112"/>canalis EY valde celeriter agatur circa centrum E, <lb/>brevi globulus, in eo exi&longs;tens, ab A ad Y perveniet. <lb/>Idemque etiam experimur in fundâ: quò celeriùs enim <lb/>lapis in eâ rotatur, eâ magis funis intenditur; atque <lb/>i&longs;ta ten&longs;io, à &longs;olâ vi quà lapis recedere conatur à <arrow.to.target n="marg784"></arrow.to.target> cen­<lb/>tro &longs;ui motûs exorta, exhibet nobis i&longs;tius vis quanti­<lb/>tatem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg779"></margin.target>LIX. <lb/>Quanta &longs;it vis i&longs;tius <lb/>conatûs. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg780"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg781"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg782"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg783"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg784"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig14"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg785"></arrow.to.target><lb/>Quod verò hîc de lapide in fundâ, vel de globulo <lb/>in canali circa centrum E rotato, dictum e&longs;t, facilè in­<lb/>telligitur eodem modo de omnibus globulis &longs;ecundi <arrow.to.target n="marg786"></arrow.to.target><lb/>elementi : quòd nempe unu&longs;qui&longs;que &longs;atis magnâ vi <lb/>recedere conetur à centro vorticis in quo gyratur: <lb/>retinetur enim hinc inde ab aliis globulis circumpo­<lb/>&longs;itis, non aliter quàm lapis à fundâ. Sed praeterea i&longs;ta <lb/>vis in illis multùm augetur, ex | eo quòd &longs;uperiores ab <arrow.to.target n="marg787"></arrow.to.target><lb/>inferioribus, & omnes &longs;imul à materiâ primi elementi, <lb/>in centro cuju&longs;que vorticis congregatâ, premantur. <lb/>Ac primò quidem, ut accuratè omnia di&longs;tinguantur, <lb/>de &longs;olis i&longs;tis globulis hic agemus; nec ad materiam <lb/>primi elementi magis attendemus, quàm &longs;i &longs;patia <arrow.to.target n="marg788"></arrow.to.target> om­<lb/>nia, quae ab illà occupantur, vacua e&longs;&longs;ent, hoc e&longs;t, <lb/>quàm &longs;i plena e&longs;&longs;ent materià, quae aliorum corporum <lb/>motus nullo modo juvaret, nec impediret. Nullam <lb/>enim aliam e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e &longs;patii vacui veram ideam, ex <lb/>antedictis a e&longs;t manife&longs;tum. <arrow.to.target n="marg789"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg785"></margin.target>LX. <lb/>Hunc conatum reperi­<lb/>ri in materiâ caelo­<lb/>rum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg786"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg787"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg788"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg789"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg790"></arrow.to.target><lb/>Cùm globuli omnes qui volvuntur circa S, in vor­<lb/>tice AEI, conentur recedere ab S, ut iam demon&longs;tra­<lb/>tum e&longs;t b, &longs;atis patet illos, qui &longs;unt in lineà rectà SA, <lb/>premere &longs;e mutuò omnes ver&longs;ùs A; & illos, qui &longs;unt <pb pagenum="113"/>in lineâ rectà SE, premere &longs;e ver&longs;us E, atque ita de cae­<lb/>teris : adeò ut, &longs;i non &longs;int &longs;atis multi ad occupandum <lb/>omne &longs;patium inter S & circumferentiam A E I, totum <lb/>quod non occupant, relinqua­<lb/>tur <arrow.to.target n="fig15"></arrow.to.target> <arrow.to.target n="marg791"></arrow.to.target> ver&longs;ùs S. Et quoniam ii qui <lb/>&longs;ibi mutuò incumbunt (exem­<lb/>pli cau&longs;à, ii qui &longs;unt in lineâ <lb/>rectâ S E), non omnes in&longs;tar <lb/>baculi &longs;imul vertuntur, &longs;ed uni <lb/> <arrow.to.target n="marg792"></arrow.to.target>Citiùs, alii tardiùs circuitum <lb/>&longs;uum ab&longs;olvunt, ut infrà fu&longs;iùs <lb/>exponetur a, &longs;patium quod re­<lb/>linquunt ver&longs;us S, non pote&longs;t <lb/>non e&longs;&longs;e rotundum. Et&longs;i enim <lb/> <arrow.to.target n="marg793"></arrow.to.target>fingeremus plures globulos initio fui&longs;&longs;e in lineà rectâ <lb/>S E, | quàm in S A vel S 1, adeò ut in&longs;imi lineae S E vici­<lb/>niores e&longs;&longs;ent centro S, quàm infimi lineae SI : quia <lb/>tamen infimi illi citiùs circuitum ab&longs;olvi&longs;&longs;ent quàm <lb/>&longs;uperiores, nonnulli ex ip&longs;is adjunxi&longs;&longs;ent &longs;e &longs;latim ex­<lb/> <arrow.to.target n="marg794"></arrow.to.target>tremitati lineae SI, ut &longs;ic tantò magis recederent ab S; <lb/>ideòque nunc omnes infimi i&longs;tarum linearum aequali­<lb/>ter remoti &longs;unt à puncto S, & ita &longs;patium BCD, quod <lb/>circa illud relinquunt, e&longs;t rotundum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg790"></margin.target>LXI. <lb/>Ip&longs;um efficere, ut cor­<lb/>pora Solis & Fixa­<lb/>rum &longs;int rotunda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg791"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg792"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg793"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg794"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig15"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg795"></arrow.to.target><lb/>Praeterea notandum e&longs;t, non modò globulos omnes <lb/> <arrow.to.target n="marg796"></arrow.to.target>qui &longs;unt in lineà rectà S E, &longs;e invicem premere ver&longs;us <lb/>E; &longs;ed etiam unumquemque ex ipris premi ab omni­<lb/>bus aliis, qui continentur inter lineas redas ab illo <lb/>ad circumferentiam BCD ductas, & ip&longs;am tangentes. <lb/>Ita, exempli cau&longs;â, globulus &longs; premitur ab omnibus <lb/> <arrow.to.target n="marg797"></arrow.to.target>aliis, qui &longs;unt intra lineas B &longs; & D&longs;, &longs;ive in &longs;patio <pb pagenum="114"/>triangulari B F D, non autem &longs;ic à reliquis : adeò ut, <lb/>&longs;i locus F e&longs;&longs;et vacuus, uno & eodem temporis mo­<lb/> <arrow.to.target n="fig16"></arrow.to.target>mento, globuli omnes in &longs;pa­<lb/>tio B F D contenti accederent, <lb/>quantum po&longs;&longs;ent, ad illum <arrow.to.target n="marg798"></arrow.to.target> re­<lb/>plendum, non autem ulli alii. <lb/>Nam, quemadmodum videmus <lb/>eandem vim gravitatis, quae la­<lb/>pidemin libero ae<gap/>re cadentem <lb/>rectà ducit ad centrum terrae, <arrow.to.target n="marg799"></arrow.to.target><lb/>illum etiam obliquè eò deferre, <lb/>cùm impeditur ejus motus re­<lb/>ctus à plani alicujus declivi­<lb/>tate : ita non dubium e&longs;t quin eadem vis, quâ globuli <lb/>omnes in spatio B F D contenti recedere conantur à <arrow.to.target n="marg800"></arrow.to.target><lb/>centro S &longs;ecundùm lineas rectas ab illo centro eductas, <lb/>&longs;ufficiat ad ip&longs;os etiam inde removendos, per lineas à <lb/>centro i&longs;to declinantes. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg795"></margin.target>LXII. <lb/>Eundem efficere, ut ma­<lb/>teria caele&longs;tis ab om­<lb/>nibus punctis circum­<lb/>ferentiae cuju&longs;que <lb/>&longs;tellae vel Solis rece­<lb/>dere conetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg796"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg797"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg798"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg799"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg800"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig16"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg801"></arrow.to.target><lb/>| Hocque exemplum gravitatis rem apertè declarèa­<lb/>bit, &longs;i con&longs;ideremus globos plumbeos in va&longs;e B F D <arrow.to.target n="marg802"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="fig17"></arrow.to.target><lb/>contentos, & &longs;ibi mutuò &longs;ic incumbentes, ut, fora­<lb/>mine facto in fundo va&longs;is F, globus I vi gravitatis &longs;uae, <lb/>descendat ; &longs;imul enim alii duo 2, 2, ilum &longs;equentur, <lb/>&shos &longs;ub&longs;equentur alii tres 3, 30, 3, & &longs;ic de caeteris ; <lb/>ita ut eodem temporis momento, quo infimus I <arrow.to.target n="marg803"></arrow.to.target> inci­<lb/>piet moveri , alii omnes, in &longs;patio triangulari B F D <pb pagenum="115"/>contenti, &longs;imul de&longs;cendant, reliquis immotis. Ubi qui­<lb/>dem notare licet duos globos 2, 2, po&longs;tquam aliquan­<lb/>tulum &longs;equuti &longs;unt globum i de&longs;cendentem, &longs;e mutuò <lb/>impedire ne ulteriùs pergant. Sed idem in globulis <lb/> <arrow.to.target n="marg804"></arrow.to.target>&longs;ecundi elementi locum non habet : cùm enim in per­<lb/>petuo &longs;int motu, quamvis aliquando po&longs;&longs;it contingere, <lb/>ut eodem plan modo &longs;int di&longs;po&longs;iti ac globi plumbei <lb/>in hac figurâ depicti, hoc non ni&longs;i per minimum tem­<lb/>poris pundum, quod in&longs;tans vocant, durare pote&longs;t, <lb/> <arrow.to.target n="marg805"></arrow.to.target>&sideò continuitatem earum motûs non interrumpit. <lb/>Ac proeterea notandum e&longs;t vim luminis, non in aliquâ <lb/>motûs duratione con&longs;i&longs;tere, &longs;ed tantummodo in pre&longs;­<lb/>&longs;ione a &longs;ive in primâ preparatione ad motum, et&longs;i fortè <lb/>ex eâ motus ip&longs;e non &longs;equatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg801"></margin.target>LXIII. <lb/>Globulos materiae cae­<lb/>le&longs;tis &longs;e mutuò non <lb/>impedire in i&longs;to co­<lb/>natu. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg802"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg803"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg804"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg805"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig17"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg806"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg807"></arrow.to.target>Ex quibus clarè percipitur, quo pacto actio illa, <lb/>quam pro luce accipio, à Solis vel cuju&longs;libet Stellae <lb/>fixae corpore in omnes partes aequaliter &longs;e digundat ; <lb/> & in minimo tem|poris momento ad quamlibet di&longs;tan­<lb/>tiam extendatur; & id quidem &longs;ecundùm lineas rectas, <lb/> <arrow.to.target n="marg808"></arrow.to.target>non à &longs;olo corporis lucidi centro, &longs;ed etiam à qui­<lb/>bu&longs;libet aliis ejus &longs;uperficiei punctis eductas. Unde <lb/>reliquae omnes lucis proprietates deduci po&longs;&longs;unt. <lb/>Quodque fortè multis paradoxum videbitur, haec om­<lb/>nia ita &longs;e haberent in materiâ coele&longs;ti, etiam&longs;i nulla <lb/> <arrow.to.target n="marg809"></arrow.to.target>planè e&longs;&longs;et vis in Sole, aliove a&longs;tro circa quod gyratur : <lb/>adeò ut, &longs;i corpus Solis nihil aliud e&longs;&longs;et quàm &longs;patium <lb/>vacuum nihilominus ejus lumen non quidem tam <lb/>forte, &longs;ed quantum ad reliqua, non aliter quàm nunc <lb/>cerneremus, &longs;altem in circulo &longs;ecundùm quem ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg810"></arrow.to.target>teria coeli movetur ; nondum enim hîc omnes &longs;phaerae <pb pagenum="116"/>dimen&longs;iones con&longs;ideramus. Ut autem etiam po&longs;&longs;imus <lb/>explicare, quidnam &longs;it in ip&longs;o ac Stellis, quo i&longs;ta <lb/>vis luminis augeaturs&s&longs;ecundùm omnes &longs;phaerae di­<lb/> <arrow.to.target n="fig18"></arrow.to.target><lb/>men&longs;iones diffundatur, nonnulla de coelorum motu <lb/>&longs;unt praemittenda. <lb/> <arrow.to.target n="marg811"></arrow.to.target><lb/>Quâcunque ratione moti fuerint ab initio fingulli <pb pagenum="117"/> <arrow.to.target n="marg812"></arrow.to.target><lb/>eorum vorticese iam debent e&longs;&longs;e ita inter &longs;e compo­<lb/>&longs;iti ut unu&longs;nui&longs;que in eam partem feratur, &longs;ecundùm <lb/>quam reliquorum omnium circum&longs;tantium motus mi­<lb/>nùs illi adver&longs;antur : quia tales &longs;unt leges naturae a, ut <lb/> <arrow.to.target n="marg813"></arrow.to.target>motus cuju&longs;que corporis alterius occur&longs;u facile po&longs;&longs;it <lb/>inflecti. Quamobrem &longs;i ponamus primum vorticem, <lb/>cujus centrum S, ferri ab A per E ver&longs;us I, alius vor­<lb/>tex ei vicinus, cujus centrum F, ferri debet ab A per E <lb/>nulli alii circumjacentes impediant : &longs;ic <lb/> <arrow.to.target n="marg814"></arrow.to.target>enim eorum motus optimè inter &longs;e con&longs;entient. Eo­<lb/>demque modo tertius vortex, cujus centrum non &longs;it in <lb/>plano S A F E, &longs;ed &longs;upra illud extans, curn centris S & <lb/>F triangulum con&longs;tituat, & qui duobus aliis vortici­<lb/>bus A E I & A E V in lineâ AE junga|tur b, ferri debet <lb/> <arrow.to.target n="marg815"></arrow.to.target>ab A per E &longs;ur&longs;um ver&longs;us. Quo po&longs;ito quartus vortex, <lb/>cujus centrum <gap/>&longs;, ferri non pote&longs;t ab E ver&longs;us I, ut ejus <lb/>motus conveniat cum motu primi quia &longs;ic adver&longs;a­<lb/>retur motibus &longs;ecundi & tertii; nec ab E ver&longs;us V, <lb/>quemadmodum &longs;ecundus, quia repugnarent primus & <lb/> <arrow.to.target n="marg816"></arrow.to.target>tertius; nec denique ab E &longs;ur&longs;um ver&longs;us, ut tertius, <lb/>quia repugnarent primus & &longs;ecundus : atque ideò &longs;u­<lb/>pere&longs;t, ut unum ex polis &longs;uis habeat ver&longs;us E alium­<lb/>que in parte oppo&longs;ità ver&longs;us B, vertaturque circa <lb/>axem EB, ab I ad V. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg806"></margin.target>LXIV. <lb/>Omnes lucis proprieta­<lb/>tes in i&longs;to conatu in­<lb/>veniri : adeò ut lux <lb/>ejus ope cerni po&longs;&longs;et <lb/>tanquam ex &longs;tellis <lb/>mánans, et&longs;i nulla vis <lb/>e&longs;&longs;et in ip&longs;is &longs;tellis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg807"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg808"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg809"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg810"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg811"></margin.target>LXV. <lb/>Cuju&longs;que vorticis coelo-</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg812"></margin.target>rum polos, tangere <lb/>partes aliorum vor­<lb/>ticum ab eorum polis <lb/>remotas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg813"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg814"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg815"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg816"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig18"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg817"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg818"></arrow.to.target>Atque hîc etiam notari debet, nonnihil adhuc con­<lb/>trarietatis in i&longs;tis motibus fore, &longs;i trium priorum <lb/>vorticum eclipticae, hoc e&longs;t, circuli à polis remo­<lb/>ti&longs;&longs;imi, &longs;ibi mutuò direat occurrant in punao E, in <lb/>quo &longs;it polus quarti vorticis. Nam &longs;i, exempli cau&longs;â, <pb pagenum="118"/>IVX a &longs;it illa ejus pars, quae e&longs;t circa polum E, verti­<lb/>turque in orbem &longs;ecundùm ordinem notarum IVX, <lb/> <arrow.to.target n="fig19"></arrow.to.target>primus vortex radet illam &longs;ecundùm <lb/>lineam rectam EI, alia&longs;que ip&longs;i paral­<lb/>lelas, & &longs;ecundus vortex eandern <arrow.to.target n="marg819"></arrow.to.target> ra­<lb/>det &longs;ecundùm lineam EV, & tertius <lb/>&longs;ecundùm lineam EX, quâ ratione <lb/>motui ejus circulari nonnihil repu­<lb/>gnabunt. Sed hoc facilè natura per <lb/>leges motùs emendat, trium priorum <arrow.to.target n="marg820"></arrow.to.target><lb/>vorticum eclipticas nonnihil infle­<lb/>ctendo in eam partem, &longs;ecundùm <lb/>quam vertitur quartus I V X ; quo &longs;it <lb/>ut illi po&longs;tea ip&longs;um radant, non &longs;e­<lb/>cundùm lineas recta's | EI, EV, EX, &longs;ed &longs;ecundùm <arrow.to.target n="marg821"></arrow.to.target><lb/>obliquas I I<gap/>, 2 V, 3 X, & ita cum ip&longs;ius motu planè <lb/>con&longs;entiant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg817"></margin.target>LXVI. <lb/>Motus i&longs;torum vorti­<lb/>cum aliquo modo in­<lb/>flecti, ut inter &longs;e con­<lb/>&longs;entiant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg818"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg819"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg820"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg821"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig19"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg822"></arrow.to.target><lb/>Nec &longs;anè ullus mihi videtur excogitari po&longs;&longs;e alius <lb/>modus, &longs;ecundùm quem variorum i&longs;torum vorticum <lb/>motus &longs;ibi mutuò minùs adver&longs;entur. Si enim duorum <arrow.to.target n="marg823"></arrow.to.target><lb/>polos &longs;e mutuò tangere &longs;upponamus, vel ambo in ea&longs;­<lb/>dem partes &longs;erentur, & ita in unum vorticem coale&longs;­<lb/>cent; vel in contrarias, & ita &longs;ibl mutuà quammaximè <lb/>repugnabunt. Atque ideò, quamvis non tantum mihi <lb/>a&longs;&longs;umam, ut omnium coeli vorticum &longs;itus & motus <arrow.to.target n="marg824"></arrow.to.target><lb/>au&longs;im determinare, puto tamen generaliter po&longs;&longs;e affir­<lb/>mari, atque hic &longs;atis e&longs;&longs;e demon&longs;tratum, polos cuju&longs;­<lb/>que vorticis non tam vicinos e&longs;&longs;e polis aliorum vorti­ <pb pagenum="119"/>cum contiguorum quàm partibus ab ip&longs;orum polis <lb/>valde remotis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg822"></margin.target>LXVII. <lb/>Duorum vorticum po­<lb/>los &longs;e mutuò tangere <lb/>non po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg823"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg824"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg825"></arrow.to.target><lb/>Praeterea, inexplicabilis illa varietas quae apparet <lb/>in &longs;itu Fixarum, planè o&longs;tendere videtur, illos vortices <lb/> <arrow.to.target n="marg826"></arrow.to.target>qui circa ip&longs;as volvuntur, non e&longs;&longs;e inter &longs;e aequales a. <lb/>Quòd autem nulla Stella fixa e&longs;&longs;e po&longs;&longs;it, ni&longs;i in centro <lb/>alicujus talis vorticis, ex ip&longs;arum luce judico e&longs;&longs;e ma­<lb/>nife&longs;tum : lucem enim accurati&longs;&longs;im per tales vortices, <lb/>ac &longs;ine illis nullà alià ratione, po&longs;&longs;e explicari, partim <lb/> <arrow.to.target n="marg827"></arrow.to.target>ex jam dictis b, partim ex infrà dicendis c patebit. Et <lb/>cùm nihil plan aliud in Fixis &longs;en&longs;u percipiamus, <lb/>praeter ip&longs;arum lucem & apparentem &longs;itum, nullam <lb/>habemus rationem aliud iis tribuendi, quàm quod ad <lb/>haec duo explicanda requiri judicamus. At non magis <lb/> <arrow.to.target n="marg828"></arrow.to.target>requiritur ad lucem explicandam, ut vortices materiae <lb/>coele&longs;tis circa ip&longs;as volvantur, quàm ad apparentem <lb/>earum &longs;itum , ut i&longs;ti vortices &longs;int magnitudine inae­<lb/>quales. Sed &longs;an &longs;i &longs;int inaequales, nece&longs;&longs;e e&longs;t, ut quo­<lb/>rundam partes à polis remotae tangant aliorum partes <lb/> <arrow.to.target n="marg829"></arrow.to.target>polis vicinas: | quia majorum & minorum &longs;imiles partes <lb/>ad invicem applicari non po&longs;&longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg825"></margin.target>LXVIII. <lb/>Vortices i&longs;tos e&longs;&longs;e ma­<lb/>gnitudine inaequales. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg826"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg827"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg828"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg829"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg830"></arrow.to.target><lb/>Ex his autem cogno&longs;ci pote&longs;t, materiam primi ele­<lb/>menti fluere continuà ver&longs;us centrum cuju&longs;que vorti­<lb/>cis, ex aliis circumjacentibus vorticibus, per partes <lb/> <arrow.to.target n="marg831"></arrow.to.target>ejus polis vicinas; ac vice ver&longs;à, ex ip&longs;o in alios cir­<lb/>cumjacentes vortices effluere, per partes ab eju&longs;­<lb/>dem polis remotas. Nam &longs;i ponamus, exempli cau&longs;â, <pb pagenum="120"/>A Y B M e&longs;&longs;e vorticem primi coeli, in cujus centro e&longs;t <lb/>Sol, eju&longs;que polos e&longs;&longs;e A au&longs;tralem, & B borealem, <lb/> <arrow.to.target n="fig20"></arrow.to.target><lb/>circa quos totus gyrat; quatuorque circumjacentes <lb/>vortices K, O, L, C, gyrare circa axes TT, YY, ZZ, & <pb pagenum="121"/>MM, ita ut ille tangat duos O & C in ip&longs;orum polis, <lb/>&salios duos K & L in partibus ab eorum polis valde <lb/>remotis : patet ex antedictis a, omnem ejus materiam <lb/>recedere conari ab axe AB, atque ideò majori vi ten­<lb/> <arrow.to.target n="marg832"></arrow.to.target>dere ver&longs;us partes Y & M, quàm ver&longs;us A & B. Cùm­<lb/>que in Y & M occurrat polis vorticum O & C, in qui­<lb/>bus non magna e&longs;t vis ad ei re&longs;i&longs;tendum; & in A & B <lb/>occurrat partibus vorticum K & L, quae ab eorum polis <lb/>&longs;unt remoti&longs;&longs;imae, ac proinde majorem habent vim ad <lb/> <arrow.to.target n="marg833"></arrow.to.target>eundum ab L & K ver&longs;us S, quàm partes circumpo­<lb/>lares vorticis S ad eundum ver&longs;us L & K: non dubium <lb/>e&longs;t, quin materia, quae e&longs;t in K & L, progredi debeat <lb/>ver&longs;us S, atque illa, quae e&longs;t in S, ver&longs;us O & C. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg830"></margin.target>LXIX. <lb/>Materiam primi ele­<lb/>menti ex polis cuju&longs;­<lb/>que vorticis fluere <lb/>ver&longs;us centrum, & ex <lb/>centro ver&longs;us alias <lb/>partes. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg831"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg832"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg833"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig20"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg834"></arrow.to.target><lb/>Atque id quidem non tantùm de materia primi <lb/> <arrow.to.target n="marg835"></arrow.to.target>elementi, &longs;ed etiam de globulis &longs;ecundi e&longs;&longs;et intelli­<lb/>gendum, &longs;i nullae cau&longs;ae peculiares horum motum eò <lb/>ver&longs;ùs impedirent. Verùm, quia multò celerior e&longs;t <lb/>agitatio primi elementi quàm &longs;ecundi, &longs;emperque ip&longs;i <lb/>liber e&longs;t tran&longs;itus per illos exiguos angulos, qui à <lb/> <arrow.to.target n="marg836"></arrow.to.target>globulis &longs;ecundi occupari | non po&longs;&longs;unt, et&longs;i fingere­<lb/>mus omnem materiam, tam primi quàm &longs;ecundi ele­<lb/>menti, contentam in vortice L, uno & eodem tempore <lb/>à loco medio inter centra S & L progredi coepi&longs;&longs;e <lb/>ver&longs;us S, intelligeremus tamen illam primi elementi <lb/> <arrow.to.target n="marg837"></arrow.to.target>citiùs ad centrum S pervenire debui&longs;&longs;e, quàm illam <lb/>&longs;ecundi. Atqui materia primi elementi, &longs;ic in &longs;patium S <lb/>ingre&longs;&longs;a, tantâ vi protrudit globulos &longs;ecundi, non modò <lb/>ver&longs;us eclipticam <arrow.to.target n="fig21"></arrow.to.target> vel M Y, &longs;ed maximè etiam ver&longs;us <lb/>polos <arrow.to.target n="fig22"></arrow.to.target>vel AB, quemadmodum mox explicabo b, ut <pb pagenum="122"/>hac ratione impediat, ne illi qui veniunt ex vortice L, <lb/>propiùs accedant ver&longs;us S, quàm u&longs;que ad certum <lb/> <arrow.to.target n="fig23"></arrow.to.target><lb/>aliquem terminum, qui hîc literâ B notatus e&longs;t. Idem­<lb/>que de vortice K, & aliis omnibus e&longs;t judicandum. </s></p> <pb pagenum="123"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg834"></margin.target>LXX. <lb/>Idem de materiâ &longs;e­<lb/>cundi elementi non <lb/>po&longs;&longs;e intelligi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg835"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg836"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg837"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig21">eg</figure> <figure id="fig22">&longs;d</figure> <figure id="fig23"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg838"></arrow.to.target><lb/>Praeterea etiam con&longs;iderare oportet particulas &longs;e­<lb/>cundi elementi quae volvuntur circa centrum L, non <lb/>solùm habere vim recedendi ab i&longs;to centro, &longs;ed etiam <lb/>per&longs;everandi in &longs;uà celeritate; qu duo &longs;ibi quodam­<lb/> <arrow.to.target n="marg839"></arrow.to.target>modo adver&longs;antur : quia, dum gyrant in vortice L, à <lb/>vicinis aliis vorticibus, qui &longs;upra & in&longs;ra planum <lb/>hujus figurae intelligendi &longs;unt, intra certos terminos <lb/>cohibitae, non po&longs;&longs;unt evagari ver&longs;us B, quin tardiùs <lb/>moveantur inter L & B, quàm inter L & alios vicinos <lb/> <arrow.to.target n="marg840"></arrow.to.target>vortices, extra planum hujus figurae intelligendos; & <lb/>quidem tantò tardiùs, quanto &longs;patium L B erit majus. <lb/>Nam, cùm circulariter moveantur, non po&longs;&longs;unt plus <lb/>temporis impendere in tran&longs;eundo inter L & i&longs;tos alios <lb/>vortices, quàm inter L & B. Atque idcirco, vis quam <lb/> <arrow.to.target n="marg841"></arrow.to.target>habent ad recedendum à centro L, efficit quidem ut <lb/>nonnihil evagentur ver&longs;us B, quia ibi occurrunt par­<lb/>tibus circumpolaribus vorticis S, quae non difficulter <lb/>ip&longs;is cedunt; &longs;ed ex adver&longs;o vis quam habent, ad reti­<lb/>nendam celeritaltem &longs;ui motûs impedit ne u&longs;que adeò <lb/> <arrow.to.target n="marg842"></arrow.to.target>evagentur, ut ad S pereniant. Quod idem non habet <lb/>locum in materiâ primi elementi : et&longs;i enim in hoc <lb/>con&longs;entiat cum particulis &longs;ecundi, quòd &longs;imul cum <lb/>ip&longs;is gyrando, recedere conetur à centris vorticum in <lb/>quibus continetur; in eo tamen maxim di&longs;&longs;entit, quòd <lb/> <arrow.to.target n="marg843"></arrow.to.target>non opus &longs;it ut quidquam de &longs;uà celeritate remittat, <lb/>cùm ab i&longs;tis centris recedit, quia ubique ferè aequales <lb/>invenit vias, ad motus &longs;uos continuandos : nempe in <lb/>angu&longs;tiis angulorum, qui à globulis &longs;ecundi elementi <lb/>non implentur. Quamobrem non dubium e&longs;t, quin ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg844"></arrow.to.target>teria i&longs;ta primi elementi continuò fluat ver&longs;us S, per <lb/>partes polis A & B vicinas, non modò ex vorticibus K <pb pagenum="124"/>&sL, &longs;ed etiam ex pluribus aliis, qui non exhibentur in <lb/>hac figuâ ; quia non omnes in eodem plano &longs;unt in­<lb/> <arrow.to.target n="fig24"></arrow.to.target><lb/>telligendi, nec verum eorum &longs;itum, nec magnitudi­<lb/>nem, nec numerum po&longs;&longs;um determinare. Non etiam <pb pagenum="125"/>dubium e&longs;t, quin eadem materia effluat ex S ver&longs;us <lb/>vortices O & C, ac etiam ver&longs;us plures, &longs;ed quorum <lb/>nec &longs;itum, nec magnitudinem, nec numerum definio. <lb/>Ut neque de&longs;inio, an eadem illa materia ex O & C &longs;ta­<lb/> <arrow.to.target n="marg845"></arrow.to.target>tim revertatur ad K & L, an potiùs digrediatur ad mul­<lb/>tos alios vortices, à prinio coelo remotiores, antequam <lb/>circulum &longs;ui motùs ab&longs;olvat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg838"></margin.target>LXXI. <lb/>Quae &longs;it ratio hujus <lb/>diver&longs;itatis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg839"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg840"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg841"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg842"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg843"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg844"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg845"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig24"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg846"></arrow.to.target><lb/>Sed paulò diligentiùs e&longs;t con&longs;iderandum, quomodo <lb/>ip&longs;a moveatur in &longs;patio <emph type="italics"/>d e &longs; g<emph.end type="italics"/>. Nempe illa ejus pars, <lb/> <arrow.to.target n="marg847"></arrow.to.target>quae venit ab A, rectà pergit u&longs;que ad <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, ubi globulis <lb/>&longs;ecundi elementi occurrens illos ver&longs;us B propellit; <lb/>eodemque modo alia pars, quae venit à B, rectà pergit <lb/>u&longs;que ad <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, ubi occurrit globulis &longs;ecundi elementi, <lb/>quos repellit ver&longs;us A. Et &longs;tatim tam quae e&longs;t ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, <lb/> <arrow.to.target n="marg848"></arrow.to.target>quàm quae ver&longs;us &longs;, reflectitur | in omnes partes ver&longs;us <lb/>eclipticam <emph type="italics"/>e g<emph.end type="italics"/>, omne&longs;que globulos &longs;ecundi elementi <lb/>circumjacentes aequaliter pellit; ac denique per meatus, <lb/>qui &longs;unt inter i&longs;tos globulos circa eclipticarn <emph type="italics"/>e g<emph.end type="italics"/>, <lb/>ver&longs;us M & Y elabitur. Praeterea, dum i&longs;ta materia pri­<lb/> <arrow.to.target n="marg849"></arrow.to.target>mi elementi proprio motu &longs;ic rectà fertur ab A & B <lb/>ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, fertur etiam circulariter motu totius vor­<lb/>ticis circa axem A B adeò ut &longs;ingula ejus ramenta <lb/>lineas &longs;pirales, &longs;ive in modum cochleae contortas, de&longs;­<lb/>cribant; quae &longs;pirales po&longs;tea, cùm ad <emph type="italics"/>d <emph.end type="italics"/> & <emph.end type="italics"/>&longs; pervene­<lb/> <arrow.to.target n="marg850"></arrow.to.target>runt, inde utrimque reflectuntur ver&longs;us eclipticam eg. <lb/>Et quia &longs;patium <emph type="italics"/>d e &longs; g<emph.end type="italics"/> majus e&longs;t quàm meatus, per <lb/>quos materia primi elementi in illud ingreditur, vel <lb/>ex ip&longs;o egreditur, idcirco &longs;emper ibi aliqua ejus ma­<lb/>teriae pars manet, corpu&longs;que fluidi&longs;&longs;imum componit, <lb/> <arrow.to.target n="marg851"></arrow.to.target><lb/>quod perpetuà circa axem <emph type="italics"/>&longs; d &longs;e<emph.end type="italics"/> ip&longs;um rotat. <lb/> <arrow.to.target n="marg852"></arrow.to.target> <pb pagenum="126"/>e&longs;&longs;e debere. Quamvis enim ob inaequalitatem vorti­<lb/>cum non putandum &longs;it, omnino aequalem copiam ma­<lb/> <arrow.to.target n="fig25"></arrow.to.target><lb/>teriae primi elementi &longs;ummitti ver&longs;us S, à vorticibus <lb/>vicinis unius poli atque à vicinis alterius ; nex etiam <pb pagenum="127"/>i&longs;tos vortices ita e&longs;&longs;e &longs;itos, ut materiam illam in par­<lb/>tes directè oppo&longs;itas mittant, nec alios vortices, pri­<lb/>mum coelum ver&longs;us ejus eclipticam tangentes, certum <lb/>aliquem ip&longs;ius circulum, qui pro eclipticà &longs;umi po&longs;&longs;it, <lb/> <arrow.to.target n="marg853"></arrow.to.target>eodem modo re&longs;picere, materiamque ex S per omnes <lb/>partes i&longs;tius circuli, alia&longs;que ip&longs;i vicinas egredientem, <lb/>pari facilitate in &longs;e admittere : non tamen inde ullae <lb/>inaequalitates in figurâ Solis argui poitunt, &longs;ed tantùm <lb/>in ejus &longs;itu, motu & quantitate. Nempe &longs;i vis materiae <lb/> <arrow.to.target n="marg854"></arrow.to.target>primi elementi, venientis à polo A ver&longs;us S , major <lb/> &longs;it quàm venientis à polo B, illa quidem materia <lb/>priu&longs;|quam alterius occur&longs;u repelli po&longs;&longs;it, longiùs <lb/>progredietur ver&longs;us B, quàm haec altera ver&longs;us A; &longs;ed <lb/>ita longiùs progrediendo, ejus vis minuetur; ac juxta <lb/> <arrow.to.target n="marg855"></arrow.to.target>leges naturae, &longs;e mutuò tandem ambae repellent illo in <lb/>loco, in quo earum vires erunt inter &longs;e planè aequales, <lb/>atque ibi corpus Solis con&longs;tituent: quod proinde re­<lb/>motius erit à polo A, quàm à polo B. Sed non majori <lb/>vi pellentur globuli &longs;ecundi elementi, in ejus circum­<lb/> <arrow.to.target n="marg856"></arrow.to.target>ferentiae parte <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, quàm in parte <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, nec ideò circumfe­<lb/>rentia i&longs;ta minùs erit rotunda. Item, &longs;i materia primi <lb/>elementi faciliùs egrediatur ex S ver&longs;us 0, quàm ver­<lb/>&longs;us C (illic &longs;cilicet liberius &longs;patium inveniendo), hoc <lb/>ip&longs;o corpus S nonnihil accedet ver&longs;us O, & i&longs;lo acce&longs;&longs;u <lb/> <arrow.to.target n="marg857"></arrow.to.target>&longs;patium interjectum minuendo, ibi tandem &longs;i&longs;tetur, <lb/>ubi vis erit utrimque aequalis. Atque ita, quamvis ad <lb/>&longs;olos quatuor vortices L, C, K, 0, re&longs;piceremus, modò <lb/>tantùm eos &longs;upponamus e&longs;&longs;e inter &longs;e inaequales, inde <lb/>&longs;equitur, Solem S, nec in &longs;patio medio inter O & C, <lb/> <arrow.to.target n="marg858"></arrow.to.target><lb/>nec etiam in medio inter L & K, e&longs;&longs;e debere. Major­<lb/>que adhuc in ejus &longs;itu inoequalitas pote&longs;t intelligi </s></p> <pb pagenum="128"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg846"></margin.target>LXXII. <lb/>Quomodo moveatur <lb/>materia, quae Solem <lb/>componit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg847"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg848"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg849"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg850"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg851"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg852"></margin.target>LXXIII. <lb/>Varias e&longs;&longs;e inaequalita. <lb/>Notandumque e&longs;t in priniis, hoc corpus &longs;phaericum</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg853"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg854"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg855"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg856"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg857"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg858"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig25"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg859"></arrow.to.target><lb/>ex eo, quòd alii plures vortices ip&longs;um circum&longs;tent. <lb/>Praeterea, &longs;i materia primi elementi, veniens ex vor­<lb/> <arrow.to.target n="fig26"></arrow.to.target><lb/>ticibus K & L, non &longs;ecundùm lineas tam rectas feratur <lb/>ver&longs;us S, quàm ver&longs;us alias aliquas partes, exempli <pb pagenum="129"/>cau&longs;à, quae venit ex K ver&longs;us <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/>, quae autem ex L ver&longs;us <lb/><emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/> : hinc fiet ut poli <emph type="italics"/>&longs;d<emph.end type="italics"/>, circa quos tota Solis materia <lb/>vertetur, non &longs;int in lineis rectis à K & L ad S ductis, <lb/>&longs;ed Au&longs;tralis <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> aliquantò magis ver&longs;us <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/> accedat, & <lb/> <arrow.to.target n="marg860"></arrow.to.target>Borealis <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/>. Item, &longs;i linea recta SM, per quam <lb/>materia primi elementi facillimè egreditur ab S ver­<lb/>&longs;us C , tran&longs;eat per punctum circumferentiae &longs;ed, vici­<lb/>nius puncto d quàm puncto <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>; ac | linea SY, per quam <lb/>i&longs;ta materia praecipuè tendit ab S ver&longs;us O, tran&longs;eat <lb/> <arrow.to.target n="marg861"></arrow.to.target>per punctum circum&longs;erentim <emph type="italics"/>&longs;gd<emph.end type="italics"/>, vicinius puncto <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/><lb/>quàm puncto <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>: hinc &longs;iet ut <emph type="italics"/>eg<emph.end type="italics"/> Solis ecliptica, &longs;ive pla­<lb/>num in quo movetur illa ejus materia, quae maximum <lb/>circulum de&longs;cribit, paulò magis inclinetur à parte e <lb/>ver&longs;us polum <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, quàm ver&longs;us polum <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, &longs;ed tamen non <lb/> <arrow.to.target n="marg862"></arrow.to.target>tantum quàm linea recta SM a; atque ex parte <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/> magis <lb/>inclinetur ver&longs;us <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> quàm ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, &longs;ed etiam non tan­<lb/>tum quàm recta SY. Unde &longs;equetur axem, circa quem <lb/>tota Solis materia vertitur, & cujus extremitates &longs;unt <lb/>poli <emph type="italics"/>&longs;d<emph.end type="italics"/>, non e&longs;&longs;e lineam accuratè rectam, &longs;ed nonnihil <lb/> <arrow.to.target n="marg863"></arrow.to.target>curvam &longs;ive in&longs;lexam; materiamque i&longs;tam aliquantò <lb/>celeriùs gyrare inter <emph type="italics"/>e & d<emph.end type="italics"/>, vel inter <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/>, quàm inter <lb/><emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, vel <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/>; ac fortè etiam, non omnino aequali <lb/>celeritate gyrare inter <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, atque inter <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/>. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg859"></margin.target>LXXIV. <lb/>Varias etiam e&longs;&longs;e in <lb/>ejus materiae motu. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg860"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg861"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg862"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg863"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig26"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg864"></arrow.to.target><lb/>LXXV. <lb/>Eas tamen non impe­<lb/>dire ne ejus figura &longs;it <lb/>rotunda. <arrow.to.target n="marg865"></arrow.to.target><lb/>Quod tamen non pote&longs;t impedire, ne ip&longs;lus corpus <lb/>&longs;it quam-proxim rotundum : quia interim alius ejus <lb/>motus, à polis ver&longs;us eclipticam, inaequalitates i&longs;tas <lb/>compen&longs;at. Eâdemque ratione, quà videmus ampul­<lb/>lam vitream ex eo &longs;olo fieri rotundam, quòd aer<gap/> in <lb/>ejus materiam igne liquefactam per tubum ferreum <lb/> <arrow.to.target n="marg866"></arrow.to.target>immittatur; quia nempe i&longs;te aer<gap/> non majori vi ab <pb pagenum="130"/>ampullae ori&longs;icio in ejus &longs;undum tendit, quàm inde in <lb/>omnes alias partes re&longs;lectitur, & &longs;acile illas <lb/> <arrow.to.target n="fig27"></arrow.to.target><lb/>omnes pellit : ita materia primi elementi, corpus Solis <lb/>per ejus polos ingre&longs;&longs;a, debet omnes globulos &longs;ecundi <pb pagenum="131"/>elementi circumjacentes, aequaliter undequaque re­<lb/>pellere; non minùs illos in quos obliqu tantùm <lb/>reflectitur, quàm illos in quos directè impingit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg864"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg865"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg866"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig27"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg867"></arrow.to.target><lb/>Notandum deinde materiam i&longs;tam primi elementi, <lb/> <arrow.to.target n="marg868"></arrow.to.target>quamdiu ver&longs;atur inter globulos &longs;ecundi, habere qui <lb/>dem | motum rectum, à polis AB ad Solem, & à Sole <lb/>ad eclipticam YM, ac circularem circa polos toti coelo <lb/>A M B Y communem ; &longs;ed prieterea etiam, maximam & <lb/>praecipuam partem &longs;uae agitationis impendere in mi­<lb/> <arrow.to.target n="marg869"></arrow.to.target>nutiarum &longs;uarum &longs;iguris a&longs;&longs;idu mutandis, ut omnes <lb/>exiguos angulos, per quos tran&longs;it, accurat po&longs;&longs;it im­<lb/>plere. Unde &longs;it, ut eius vis, valde divi&longs;a, debilior &longs;it; <lb/>ac &longs;ingulae ejus minuti motibus globulorum &longs;ecundi <lb/>elementi &longs;ibi vicinorum ob&longs;equantur, &longs;emperque pa­<lb/> <arrow.to.target n="marg870"></arrow.to.target>ratae &longs;int ad exeundum ex illis angu&longs;tiis, in quibus ad <lb/>tam obliquos motus coguntur, atque ad rectà pergen­<lb/>dum ver&longs;us qua&longs;cunque partes. Eam autem materiam, <lb/>quae e&longs;t in corpore Solis coacervata, valde multum <lb/>virium ibi habere, propter con&longs;en&longs;um &longs;uarum omnium <lb/> <arrow.to.target n="marg871"></arrow.to.target>partium in eo&longs;dem celerrimos motus, omne&longs;que illas <lb/>&longs;uas vires impendere in globulis &longs;ecundi elementi cir­<lb/>cumjacentibus hinc inde propellendis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg867"></margin.target>LXXVI. <lb/>De motu primi ele­<lb/>menti, dum ver&longs;atur <lb/>inter globulos &longs;ecun­<lb/>di. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg868"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg869"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg870"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg871"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg872"></arrow.to.target><lb/>Atque ex his pote&longs;t intelligi, quantum materia <lb/>primi elementi conferat ad illam actionem, in quâ <lb/> <arrow.to.target n="marg873"></arrow.to.target>lucem con&longs;i&longs;tere antè monuimus; & quomodo illa <lb/>actio non modò ver&longs;us eclipticam, &longs;ed etiam ver&longs;us <lb/>polos in omnes partes &longs;e di&longs;&longs;undat. Nam primò, &longs;i <lb/>putemus e&longs;&longs;e aliquod &longs;patium in H, &longs;olâ materiâ primi <lb/>elementi repletum, & tamen &longs;atis magnum ad unum <lb/> <arrow.to.target n="marg874"></arrow.to.target>aut plures ex globulis &longs;ecundi recipiendos a, non <pb pagenum="132"/>dubium e&longs;t quin, uno & eodem temporis momento, <lb/>globuli omnes contenti in cono <emph type="italics"/>dH&longs;<emph.end type="italics"/>, cuju&longs; ba&longs;is e&longs;t <lb/> <arrow.to.target n="fig28"></arrow.to.target><lb/>concavum hemi&longs;phaerium <emph type="italics"/>d e &longs;<emph.end type="italics"/>, ver&longs;us illud accedant. </s></p> <pb pagenum="133"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg872"></margin.target>LXXVII. <lb/>Quomodo Solis lumen <lb/>non modò ver&longs;us Ecli­<lb/>pticam, &longs;ed etiam ver­<lb/>&longs;us polos &longs;e di&longs;&longs;undat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg873"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg874"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig28"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg875"></arrow.to.target><lb/>Jamque id &longs;upra o&longs;tensum e&longs;t a de globulis contentis <lb/>in triangulo, cuju&longs; ba&longs;is erat &longs;emicirculus eclipticae <lb/>&longs;olaris, quamvis nondum ulla actio primi elementi <lb/>&longs;pectaretur; | &longs;ed nun hoch ipsum de ii&longs;dem, &longs;i <lb/> <arrow.to.target n="marg876"></arrow.to.target>mulque etiam de reliquis in toto cono contentis, <lb/>hujus primi elementi ope clariùs patebit. Ea enim <lb/>ejus pars, quae corpus Solis componit tam globulos <lb/>&longs;ecundi elementi qui &longs;unt ver&longs;us eclipticam <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/>, quàm <lb/>etiam eos qui &longs;unt ver&longs;us polos <emph type="italics"/>d, &longs;<emph.end type="italics"/>, ac denique <lb/> <arrow.to.target n="marg877"></arrow.to.target>omnes qui &longs;unt in cono <emph type="italics"/>dH&longs;<emph.end type="italics"/>, ver&longs;us H propellit; <lb/>neque enim ip&longs;a majori vi movetur ver&longs;us <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/>, quàm <lb/>ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, alia&longs;que partes intermedias : illa verò <lb/>quae jam &longs;upponitur e&longs;&longs;e in H, tendit ver&longs;us C, unde <lb/>per K & L ver&longs;us S tanquam in circulum regrediatur. <lb/> <arrow.to.target n="marg878"></arrow.to.target>Ideoque non impedit ne globuli i&longs;ti ad H accedant, & <lb/>eorum acce&longs;&longs;u &longs;patium quod priùs ibi erat, corpori <lb/>Solis accre&longs;cat, impleaturque materià primi elementi, <lb/>à centris K, L) & &longs;imilibus eò confluente. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg875"></margin.target>LXXVIII. <lb/>Quomodo ver&longs;us Ecli­<lb/>pticam &longs;e diffundat.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg876"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg877"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg878"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg879"></arrow.to.target><lb/>Quin ip&longs;a potiùs ad hoc juvat; cùm enim omnis <lb/> <arrow.to.target n="marg880"></arrow.to.target>motus tendat in lineam rectam, materia maximè <lb/>agitata in H exi&longs;tens, magis propendet ad inde egre­<lb/>diendum quàm ad remanendum : quò enim &longs;patium <lb/>in quo ver&longs;atur e&longs;t angu&longs;tius, eò magis inflectere <lb/>cogitur &longs;uos otus. Et idcirco minim mirum e&longs;&longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg881"></arrow.to.target>debet, quòd &longs;aepe, ad motum alicujus minuti&longs;&longs;imi cor­<lb/>poris, alia corpora, per quantumvis magna &longs;patia <lb/>diffu&longs;a, &longs;imul moveantur ; nec proinde etiam, cur non <lb/>tantùm Solis, &longs;ed & Stellarum quam-maxim remota­<lb/>rum, actio ad terram u&longs;que in minimo temporis mo­<lb/> <arrow.to.target n="marg882"></arrow.to.target>mento perveniat </s></p> <pb pagenum="134"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg879"></margin.target>LXXIX. <lb/>Quàm facilèad motum <lb/>unius exigui corporis, alia quammaxi­<lb/>mèab eo remota mo­<lb/>veantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg880"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg881"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg882"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg883"></arrow.to.target><lb/>Si deinde putemus &longs;patium N &longs;olâ materiâ primi <lb/>elementi plenum e&longs;&longs;e, facilè intelligemus omnes glo­<lb/> <arrow.to.target n="fig29"></arrow.to.target><lb/>bulos &longs;ecundi, qui continentur in cono <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/>N<emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/>, à mate­<lb/>riâ primi, quae, in Sole exi&longs;tens, à <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, &longs;i- <pb pagenum="135"/>mulque ver&longs;us totum hemi&longs;phaerium <emph type="italics"/>e&longs;g<emph type="italics"/>, magnâ vi <lb/>movetur, eò ver&longs;ùs pelli de|bere, quamvis ex &longs;e ip&longs;is <lb/>nullam fortè habeant propen&longs;ionem ad i&longs;tum motum; <lb/>neque enim etiam ei repugnant, ut neque materia <lb/> <arrow.to.target n="marg884"></arrow.to.target>primi elementi, quae e&longs;t in N; ip&longs;a enim parati&longs;&longs;ima <lb/>e&longs;t ad eundum ver&longs;us S, ibique &longs;patium implendum, <lb/>quod, ex eo quòd globuli hemi&longs;phaerii concavi <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/><lb/>ver&longs;us N ferentur, corpori Solis accre&longs;cet. Nec ulla <lb/>e&longs;t difficultas, quòd, uno & eodem tempore, globuli <lb/> <arrow.to.target n="marg885"></arrow.to.target>&longs;ecundi elementi ab S ver&longs;us N, & materia primi ab <lb/>N ver&longs;us S, tanquam motibus contrariis debeant <lb/>ferri : cùm enim haec materia primi non tran&longs;eat ni&longs;i <lb/>per illa angu&longs;ti&longs;&longs;ima intervalla, quae globuli &longs;ecundi <lb/>non replent, ejus motus ab ip&longs;is non impeditur ; ut <lb/> <arrow.to.target n="marg886"></arrow.to.target>neque videmus in illis horologiis, quibus clep&longs;ydra­<lb/>rum loco nunc utimur arenam ex va&longs;e &longs;uperiori <lb/>de&longs;cendentem impedire quominùs ae<gap/>r ex inferiori per <lb/>inter&longs;titia ejus granulorum ad&longs;cendat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg883"></margin.target>LXXX. <lb/>Quomodo lumen Sòlis <lb/>tendat ver&longs;us polos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg884"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg885"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg886"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig29"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg887"></arrow.to.target><lb/>Quaeri tantùm pote&longs;t, an tantâ vi pellantur globuli <lb/> <arrow.to.target n="marg888"></arrow.to.target>contenti in cono <emph type="italics"/>eNg<emph.end type="italics"/> ver&longs;us N, à &longs;olâ materiâ Solis, <lb/>quàm globuli <emph type="italics"/>&longs;hd <emph.end type="italics"/> ver&longs;us H ab eâdem materiâ Solis, <lb/>ac &longs;imul à proprio motu; quod non videtur, &longs;i H & N <lb/>ab S aequidi&longs;tent. Sed quemadmodum, ut jam nota­<lb/>tum e&longs;t, minor e&longs;t di&longs;tantia ver&longs;us polos, inter Solem <lb/> <arrow.to.target n="marg889"></arrow.to.target>&scircum&longs;erentiam coeli quod illum ambit, quàm <lb/>ver&longs;us eclipticam : ita tunc ad &longs;ummum illa vis e&longs;&longs;e <lb/>pote&longs;t aequalis, cùm eadem e&longs;t proportio inter lineas <lb/>HS & NS, quae e&longs;t inter M S & A S. Unumque tantùm <lb/>habemus in naturâ phaenomenum, ex quo ejus rei <pb pagenum="136"/>experimentum capi po&longs;&longs;it : nempe, cùm fortè aliquis <lb/>Cometa tantam coeli partem pererrat, ut primò vi&longs;sus <lb/> <arrow.to.target n="fig30"></arrow.to.target><lb/>in exlipticâ, videatur deinde ver&longs;us unum ex polis, ac <lb/>postea rur&longs;us in eclipticâ; tunc enim habitâ <pb pagenum="137"/>ejus di&longs;tantiae, pote&longs;t ae&longs;timari, an ejus lumen (quod <lb/>à Sole | e&longs;&longs;e infrà o&longs;tendam a), caeteris paribus, majus <lb/>appareat ver&longs;us eclipticam quàm ver&longs;us polum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg887"></margin.target>LXXXI. <lb/>An aequalis&longs;it ejus vis <lb/>in polis & in eclipti­<lb/>câ.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg888"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg889"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig30"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg890"></arrow.to.target><lb/>Supere&longs;t adhuc notandum, circa globulos &longs;ecundi <lb/> <arrow.to.target n="marg891"></arrow.to.target>elementi, eos qui proximi &longs;unt centro cuju&longs;que vor­<lb/>ticis, minores e&longs;&longs;e ac celeriùs moveri, quàm illos qui <lb/>paulò magis ab eo di&longs;tant, idque u&longs;que ad certum ter­<lb/>minum, ultra quem &longs;uperiores inferioribus celeriùs <lb/>moventur, & quantum ad magnitudinem, &longs;unt aequales. <lb/> <arrow.to.target n="marg892"></arrow.to.target>Ut hîc, exempli cau&longs;â, in primo coelo putandum e&longs;t <lb/>omnium minuti&longs;&longs;imos globulos &longs;ecundi elementi e&longs;&longs;e <lb/>juxta &longs;uperficiem Solis <emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/>, & paulò remotiores gra­<lb/>datim e&longs;&longs;e majores, u&longs;que ad &longs;uperficiem &longs;phaeroidis <lb/>H N Q R, ultra quam omnes &longs;unt acquales; atque illos <lb/> <arrow.to.target n="marg893"></arrow.to.target>qui &longs;unt in hac &longs;uperficie H N Q R, omnium tardi&longs;&longs;imè <lb/>moveri; adeà ut fortè globuli H, Q, triginta annos vel <lb/>etiam plures impendant in ab&longs;olvendo uno circuitu <lb/>circa polos A, B, &longs;uperiores autem ver&longs;us M & Y, <lb/>itemque inferiores ver&longs;us <emph type="italics"/>e<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>g<emph.end type="italics"/> celeriùs moveantur, & <lb/> <arrow.to.target n="marg894"></arrow.to.target>tam &longs;upremi quàm infimi, circuitus &longs;uos intra paucas <lb/>hebdomadas ab&longs;olvant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg890"></margin.target>LXXXII. <lb/>Globulos &longs;ecundum ele­<lb/>menti Soli vicinos <lb/>minores e&longs;&longs;e, ac ce­<lb/>leriùs moveri quàm <lb/>remotiores, u&longs;que ad <lb/>certam di&longs;tantiam, <lb/>ultra quam &longs;unt om­<lb/>nes magnitudine ae­<lb/>quales, & eò celerius <lb/>moventur, quò &longs;unt à <lb/>Sole remotiores. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg891"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg892"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg893"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg894"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg895"></arrow.to.target><lb/>Et primò quidem b, quòd &longs;uperiores ver&longs;us M & Y <lb/>celeriùs ferri debeant, quàm inferiores ver&longs;us H & Q, <lb/>facilè demon&longs;tratur. Ex eo enim quòd &longs;uppo&longs;uerimus c, <lb/> <arrow.to.target n="marg896"></arrow.to.target>omnes in principio fui&longs;&longs;e magnitudine aequales (ut par <lb/>fuit, quia nullum habuimus ip&longs;arum inaequalitatis ar­<lb/>gumentum), & quòd &longs;patium in quo tanquam in vortice <lb/>circulariter aguntur, non &longs;it accuratè rotundum; tum <pb pagenum="138"/>quia alii vortices circumjacentes non &longs;unt aequals, <lb/>tum etiam quia illud debet e&longs;&longs;e angu&longs;tius, è regione <lb/>centri a cuju&longs;que ex i&longs;tis vorticibus vicinis, quàm è re­<lb/>gione aliarum ejus partium : nece&longs;&longs;e e&longs;t ut aliquando <lb/>quaedam ex ip&longs;is celeriùs quàm aliae molveantur, cùm <arrow.to.target n="marg897"></arrow.to.target><lb/>nempe ordinem debent mutare, ut ex vià latiori tran­<lb/>&longs;eant in angu&longs;tiorem. Sic, exempli cau&longs;à, duo globi qui <lb/> <arrow.to.target n="fig31"></arrow.to.target>&longs;unt inter puncta A & B, <lb/>non po&longs;&longs;unt tran&longs;ire inter <lb/>duo viciniora C & D ni&longs;i <arrow.to.target n="marg898"></arrow.to.target><lb/>unus alium proecedat ; & <lb/>manife&longs;tum e&longs;t eum qui prae­<lb/>cedit altero celerius mo­<lb/>veri. Deinde, quia omnes <lb/>globuli primi coeli totâ &longs;ua <arrow.to.target n="marg899"></arrow.to.target><lb/>vi recedere conantur à centro S, &longs;tatim atque aliquis <lb/>ex ip&longs;is celeriùs quàm vicini movetur, ille, hoc ip&longs;o <lb/>majorem habens vim, magis à centro illo recedit; & <lb/>ita &longs;emper &longs;uperiores illi &longs;unt qui celeriùs moventur. <lb/>Quanta autem &longs;it i&longs;ta eorum celeritas, &longs;ola <arrow.to.target n="marg900"></arrow.to.target> experien­<lb/>tia docere pote&longs;t nullamque habemus ejus experien­<lb/>tiam, ni&longs;i in Cometis, quos ex uno ccelo in aliud <lb/>migrare infrà o&longs;tendam b; ut neque po&longs;&longs;umus determi­<lb/>nare tarditatem circuli HQ, ni&longs;i ex motu Saturni, <lb/>quem in illo vel infra illum e&longs;&longs;e demon&longs;trabo c. <arrow.to.target n="marg901"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg895"></margin.target>LXXXIII. <lb/>Cur remoti&longs;&longs;imi cele­<lb/>riùs moveantur quàm <lb/>aliquantò minùs re­<lb/>moti. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg896"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg897"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg898"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg899"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg900"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg901"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig31"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg902"></arrow.to.target><lb/>Quòd verò, infra termininum HQ, globuli propiores <lb/>centro S celeriùs circulum &longs;uum ab&longs;olvant quàm re­ <pb pagenum="139"/> <arrow.to.target n="marg903"></arrow.to.target><lb/>motiores, provatur ex circumvolutione materiae &longs;o­<lb/>laris, omnem illam coeli partem &longs;ibi vicinam &longs;ecum <lb/> <arrow.to.target n="fig32"></arrow.to.target><lb/>rapientis : neque enim pote&longs;t dubitari, cùm ip&longs;a &longs;it ce­<lb/>lerrimèagitata, & &longs;emper aliquid &longs;uî per angu&longs;tos mea <pb pagenum="140"/>tus, qui &longs;unt inter globulos &longs;ecundi elementi, ver&longs;us <lb/>eclipticam emittat & ver&longs;us polos recipiat, quin ha­<lb/>beat vim &longs;ecum rapiendi globulos i&longs;tos u&longs;que ad certam <lb/>di&longs;tantiam. Huju&longs;que | di&longs;tantiae terminum de&longs;igna­<lb/>mus ellip&longs;i H N QR, non circulo : quamvis enim Sol &longs;it <arrow.to.target n="marg904"></arrow.to.target><lb/>&longs;phaericus, ac non minori vi pellat materiam coeli cir­<lb/>cumjacentem ver&longs;us polos quàm ver&longs;us eclipticam, <lb/>illâ actione in quâ ejus lucem con&longs;i&longs;tere diximus a, non <lb/>pote&longs;t tamen idem intelligi de hac alterâ actione, quâ <lb/>i&longs;tam coeli materiam &longs;ecum in orbeni rapit, quia <arrow.to.target n="marg905"></arrow.to.target> pen­<lb/>det à &longs;olo ejus motu circulari circa &longs;uum axem; qui <lb/>motus procul dubio potentior e&longs;t in eclipticâ, quàm <lb/>ver&longs;us polos; & ideò hîc H & Q magis di&longs;tare debent <lb/>ab S, quàm N & R. Atque hinc infra b ratio reddetur, <lb/>cur Cometarum caudae aliquando rectae, aliquando <arrow.to.target n="marg906"></arrow.to.target><lb/>curvae appareant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg902"></margin.target>LXXXIV. <lb/>Cur Solis proximi ce­<lb/>leriùs etiam feran-</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg903"></margin.target>tur, quàm paulòre­<lb/>motiores. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg904"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg905"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg906"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig32"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg907"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem hîc, intra terminum H Q, inferiores <lb/>globuli materiae coele&longs;tis celeriùs moveantur quàm <lb/>&longs;uperiores, debent etiam e&longs;&longs;e minores; &longs;i enim e&longs;&longs;ent <lb/>majores vel aequales, hoc ip&longs;o haberent plus virium, <arrow.to.target n="marg908"></arrow.to.target><lb/>ideoque &longs;uperiores evaderent. Sed ubi &longs;emel contin­<lb/>git, aliquem tantà e&longs;&longs;e minorem iis qui &longs;upra ip&longs;um <lb/>&longs;unt, ut magis ab iis magnitudine &longs;uperetur, quàm illos <lb/>celeritate &longs;uperet, &longs;emper po&longs;tea illis inferior manere <lb/>debet. Et&longs;i verò globulos i&longs;tos in principio quàm <arrow.to.target n="marg909"></arrow.to.target> accu­<lb/>rati&longs;&longs;imè aequales à Deo factos fui&longs;&longs;e &longs;upponamus c, fieri <lb/>tamen non potuit, lap&longs;u temporis, ob inaequalitatem <lb/>atiorum quae percurrun, & inaequalitatem eorum <pb pagenum="141"/>motûs inde ortam, ut paulò antè demonstratum e&longs;t a, <lb/>quin aliqui aliis minores evaderent, iique e&longs;&longs;ent &longs;atis <lb/> <arrow.to.target n="fig33"></arrow.to.target><lb/>multi ad &longs;patium H N Q R implendum. Neque enom <pb pagenum="142"/>con&longs;ideramus hoc &longs;patium, cum magnitudine totius <lb/>vorticis A Y B M comparatumy ni&longs;i tanquam adinodum <lb/>parvum; ut etiam magnitudo Solis, ad ip&longs;um compa­<lb/>rata, perexigua e&longs;t intelligenda; quamvis i&longs;ta eorum <lb/>proportio | non potuerit hîc in figurà exhiberi, quia <arrow.to.target n="marg910"></arrow.to.target><lb/>nimis va&longs;ta e&longs;&longs;e debui&longs;&longs;et. Notandum etiam e&longs;t varias <lb/>e&longs;&longs;e alias inaequalitates in motibus partium coeli <lb/>proe&longs;ertim earum quae &longs;unt inter S & H vel Q, de qui­<lb/>bus paulò pò&longs;t commodiùs agetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg907"></margin.target>LXXXV. <lb/>Cur iidein Solis pro­<lb/>ximi, &longs;int remotiori­<lb/>bus minores. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg908"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg909"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg910"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig33"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg911"></arrow.to.target><lb/>Denique non e&longs;t omittendum, materiam primi <arrow.to.target n="marg912"></arrow.to.target> ele­<lb/>menti, venlentem ex vorticibus K, L, & &longs;imilibus, prae­<lb/>cipu quidem ferri ver&longs;us Solem, &longs;ed plurimas tamen <lb/>etiam ejuspartes per totum vorticem A Y B M di&longs;pergi, <lb/>atque inde ad alios C, O, & &longs;imiles tran&longs;ire , ac &longs;luendo <lb/>circa globulos &longs;ecundi elementi, efficere ut ip&longs;i tum <arrow.to.target n="marg913"></arrow.to.target><lb/>circa propria centra, tum fortè etiam aliis modis mo­<lb/>veantur. Cùmque &longs;ic i&longs;ti globuli non unà tantùm ra­<lb/>tione, &longs;ed multis diver&longs;is eodem tempore agitentur, <lb/>hinc clarè percipitur ip&longs;os, cu ju&longs;cunque figurae fuerint <lb/>in principio, nunc debere e&longs;&longs;e planè &longs;phaericos, non <arrow.to.target n="marg914"></arrow.to.target><lb/>in&longs;tar cylindri, aut cuju&longs;vis &longs;phaeroidis, unâ tantùm ex <lb/>parte rotundos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg911"></margin.target>LXXXVI. <lb/>Globulos &longs;ecundi ele­<lb/>menti variis modis <lb/>&longs;imut moveri, quo &longs;it <lb/>utplanè &longs;phaerici red­<lb/>dantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg912"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg913"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg914"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg915"></arrow.to.target><lb/>Po&longs;tquam autem naturam primi & &longs;ecundi elementi <lb/>&longs;ic utcunque explicuimus ut tandem de tertio agere <lb/>po&longs;&longs;imus, con&longs;iderandum e&longs;t, materiam primi non e&longs;&longs;e <arrow.to.target n="marg916"></arrow.to.target><lb/>aequaliter agitatam &longs;ecundùm omnes &longs;uas minutias, <lb/>&longs;ed &longs;aepe in perexiguâ ejus quantitate innumeros repe­<lb/>riri diver&longs;os gradus celeritatis. Quod perfacilè de­<lb/>mon&longs;tratur, tum ex modo quo ejus generationem <lb/>&longs;uprà de&longs;crip&longs;imus tum etiam ex continuo ejus u&longs;u : <arrow.to.target n="marg917"></arrow.to.target> <pb pagenum="143"/>finximus enim eam genitam e&longs;&longs;e ex eo, quòd parti­<lb/>culae &longs;ecundi elementi, nondum &longs;phaericoe, &longs;ed angu­<lb/>lo&longs;ae, ac totum &longs;patium in quo erant implentes, mo­<lb/>veri non potuerint, quin earum anguli attererentur, <lb/> <arrow.to.target n="marg918"></arrow.to.target>ac minutiae, ab iis attritu i&longs;to &longs;eparatae, figuras &longs;uas <lb/>diver&longs;imodè mutarent, pro ratione diver&longs;i loci occu­<lb/>pandi, &longs;icque primi elementi formam a&longs;&longs;umerent; <lb/>nuncque | adhuc eodem modo putamus, illud pri­<lb/>mum elementum in&longs;ervire implendis omnibus &longs;patio­<lb/> <arrow.to.target n="marg919"></arrow.to.target>rum angu&longs;tiis, quae circa alia corpora reperiuntur. <lb/>Unde manife&longs;tum e&longs;t una&longs;qua&longs;que ex ejus minutiis <lb/>majores initio non fui&longs;&longs;e quàm anguli particularum <lb/>ex quibus ex&longs;cindebantur; &longs;ive quàm &longs;patium, quod <lb/>tres globuli, &longs;e mutuò contingentes, in medio &longs;uî <lb/> <arrow.to.target n="marg920"></arrow.to.target>relinquunt; atque ideò qua&longs;dam ex ip&longs;is plan indi­<lb/>vi&longs;as manere potui&longs;&longs;e, dum alize interim egredientes <lb/>ex angu&longs;tis &longs;patiis, quorum figura mutabatur magis <lb/>&smagis, indefinitè dividi debuerunt. Sint, exempli <lb/>Cau&longs;â, tres globuli A, B, C, quorum <arrow.to.target n="fig34"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg921"></arrow.to.target>duo primi A & B, &longs;e mutuò tangentes <lb/>in G, circa propria centra tantùm <lb/>vertantur, dum interim tertius C, <lb/>tangens primum in E, volvetur &longs;upra <lb/>ip&longs;um ab E ver&longs;us I, donec puncto D <lb/> <arrow.to.target n="marg922"></arrow.to.target>tangat &longs;ecundum in puncto F: mani­<lb/>fe&longs;tum e&longs;t materiam primi elementi, quae continetur <lb/>in &longs;patio triangulari FGI, &longs;ive ex pluribus ramentis <lb/>con&longs;tet, &longs;ive tantùm ex uno, po&longs;&longs;e interim manere im­<lb/>motam; &longs;ed illam quae e&longs;t in &longs;patio &longs;IED nece&longs;&longs;ariò <lb/> <arrow.to.target n="marg923"></arrow.to.target>moveri, & nullum tam exiguum ejus ramentum inter <lb/>puncta D & F po&longs;&longs;e de&longs;ignari, quod non &longs;it majus eo <pb pagenum="144"/>quod inde aufertur &longs;ingulis momentis. Quia globulus <lb/>C, accedendo ad B, efficit ut linea D&longs; tran&longs;eat per <lb/>innumeros diver&longs;os gradus brevitatis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg915"></margin.target>LXXXVII. <lb/>Varios e&longs;&longs;e gradus ce­<lb/>leritatis in minutis <lb/>primi elementi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg916"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg917"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg918"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg919"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg920"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg921"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg922"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg923"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig34"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg924"></arrow.to.target><lb/>Sic igitur in materià primi elementi, quaedam &longs;unt <lb/>ramenta reliquis minùs divi&longs;a, & minùs celeriter <arrow.to.target n="marg925"></arrow.to.target> agi­<lb/>tata; quae cùm &longs;upponantur exci&longs;a fui&longs;&longs;e ex angulis <lb/>particularum &longs;ecundi cùm nondum in globulos tor­<lb/>natae erant, & omnia &longs;patia &longs;ola implebant, non po&longs;­<lb/>&longs;unt non habere fi|guras valde angulo&longs;as, & ad motum <lb/>ineptas. Unde &longs;it ut facilè &longs;ibi mutuo adhaereant, <arrow.to.target n="marg926"></arrow.to.target><lb/>magnamque partem &longs;uae agitationis trans&longs;erant in illa <lb/>alia ramenta, quae minuti&longs;&longs;ima &longs;unt, & celerrim agi­<lb/>tantur. Quia, juxta leges naturoe a, majora corpora, <lb/>caeteris paribus, faciliùs id quod habent agitationis in <lb/>minora transferunt, quàm novam ullam agitationem <arrow.to.target n="marg927"></arrow.to.target><lb/>ab i&longs;tis aliis recipiant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg924"></margin.target>LXXXVIII. <lb/>Eas ejus mitzutias quae <lb/>minimùm habent ce <lb/>leritatis, facilè id ip­<lb/>&longs;um quod habent aliis <lb/>trans&longs;erre, ac &longs;ibi <lb/>mutud adhaerere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg925"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg926"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg927"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg928"></arrow.to.target><lb/>Et quidem talia ramenta praecipuè reperiuntur in eâ <lb/>materiâ primi elementi, quae à polis ver&longs;us medium <lb/>coeli &longs;ecundùm lineas rectas movetur : ejus enim <lb/>partes quamminimùm agitatae &longs;ufficiunt ad i&longs;tum <arrow.to.target n="marg929"></arrow.to.target> mo­<lb/>tum rectum, non autem ad alios magis obliquos & <lb/>varios, qui fiunt in aliis locis; ex quibus idcirco <lb/>expelli &longs;olent in viam i&longs;tius motûs recti, & ibi congre­<lb/>gantur in exiguas ma&longs;&longs;as, quarum &longs;iguram hîc velim <lb/>diligenter con&longs;iderari. <arrow.to.target n="marg930"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg928"></margin.target>LXXXIX. <lb/>Tales minutias &longs;ibi mu­<lb/>tija adharentes, pra­<lb/>cipuè inveniri in eâ <lb/>materiâ primi ele­<lb/>menti, quae polis ad <lb/>centra vorticum fer­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg929"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg930"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg931"></arrow.to.target><lb/>Nempe, cùm &longs;aepe tran&longs;eant per angu&longs;ta illa &longs;patia <lb/>triangularia, quae in medio trium globulorum &longs;ecundi <lb/>elementi, &longs;e mutuò tangentium, reperiuntur, debent <lb/>induere &longs;iguram in &longs;uâ latitudine & profunditate trian­<lb/>gularem. Quantum autem ad longitudinem, non <arrow.to.target n="marg932"></arrow.to.target> fa­ <pb pagenum="145"/>cile e&longs;t ip&longs;am determinare quia non videtur ab aliâ <lb/>cau&longs;à pendere, quàm à copià materiae ex quà i&longs;tae <lb/>ma&longs;&longs;ulae, conflantur; &longs;ed &longs;ufficit illas concipere tan­<lb/>quam exiguas columnas, tribus &longs;triis in modum coch­<lb/> <arrow.to.target n="marg933"></arrow.to.target>learum intortis excavatas, ita ut gyrando tran&longs;ire <lb/>po&longs;&longs;int per illos angu&longs;tos meatus, figuram habentes <lb/>trianguli curvilinei FGI, qui &longs;emper inter tres globu­<lb/>los &longs;ecundi elementi &longs;e mutuò tangentes reperiuntur. <lb/>Quippe ex eo quòd &longs;int oblongae, ac motu celerrimo <lb/> <arrow.to.target n="marg934"></arrow.to.target>tran&longs;eant inter i&longs;tos globulos &longs;ecundi elementi, dum <lb/>interim ip&longs;i alio motu circa polos coeli rotantur, clarè <lb/>intelligitur illa|rum &longs;trias in modum cochlearum de­<lb/>bere e&longs;&longs;e intortas; & quidem magis vel minùs intor­<lb/>tas, prout tran&longs;eunt per partes axi vorticis remo­<lb/> <arrow.to.target n="marg935"></arrow.to.target>tiores aut viciniores : quia globuli &longs;ecundi elementi <lb/>celeriùs in illis quàm in i&longs;tis rotantur, ut ante dictum <lb/>e&longs;t a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg931"></margin.target>XC. <lb/>Qualis &longs;it figura i&longs;ta <lb/>rum minutiarum, <lb/>quae particulae &longs;tria­<lb/>tur deinceps vocabun­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg932"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg933"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg934"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg935"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg936"></arrow.to.target><lb/>Ac etiam ex eo quòd ip&longs;ae veniant ver&longs;ùs medium <lb/>coeli ex partibus contrariis, unae &longs;cilicet ab Au&longs;trali, <lb/> <arrow.to.target n="marg937"></arrow.to.target>aliae à Boreali, dum interim totus vortex circa &longs;uum <lb/>axem in unas & ea&longs;dem partes movetur: manife&longs;tum <lb/>e&longs;t illas quae veniunt à polo Au&longs;trali, non in ea&longs;dem <lb/>partes debere intortas e&longs;&longs;e, ac illas qu veniunt à polo <lb/>Boreali, &longs;ed planè in contrarias. Quod animadver­<lb/> <arrow.to.target n="marg938"></arrow.to.target>&longs;ione valde dignum puto, quia hinc vires magnetis <lb/>infrà explicandae b praecipuè dependent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg936"></margin.target>XCI. <lb/>I&longs;tas particulas ab op­<lb/>po&longs;itis polis venien­<lb/>tes, contrario modo <lb/>e&longs;&longs;e intortas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg937"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg938"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg939"></arrow.to.target><lb/>Sed ne quis fortè exi&longs;timet, me &longs;ine ratione affir­<lb/>mare, tres tantùm &longs;trias in i&longs;tis primi elementi parti­<lb/>culis e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e, cùm tamen globuli &longs;ecundi non ita <pb pagenum="146"/>&longs;emper omnes &longs;e mutuà po&longs;&longs;int contingere, ut tantùm <lb/>triangularia &longs;patia circa &longs;e relinquant, velim hîc no­<lb/>tari, alla quaevis loca ampliora, quae inter globulos <lb/>i&longs;tos &longs;aepe reperiuntur, habere &longs;emper &longs;lios angulos <lb/> <arrow.to.target n="fig35"></arrow.to.target>planè aequales iis trianguli FGI, <arrow.to.target n="marg940"></arrow.to.target><lb/>ac, quantum ad coetera, e&longs;&longs;e in <lb/>perpetuâ mutatione : adeà ut par­<lb/>ticulee &longs;triatae primi elementi, per <lb/>illa tran&longs;euntes, eam etiam figu­<lb/>ram quam de&longs;crip&longs;imus, debeant <arrow.to.target n="marg941"></arrow.to.target> in­<lb/>duere. Nam, exempli cau&longs;â, quatuor globuli A, B, C, H, <lb/>&longs;e tangentes in punctis K, L, G, E, relinquuiit in medio <lb/>&longs;uî &longs;patium quadrangulare, cujus qui&longs;que angulus e&longs;t <lb/>omnino aequa|lis unicuique ex angulis trianguli FGI; <lb/>cùmque quatuor i&longs;ti lobuli moventur, &longs;patium i&longs;tud <arrow.to.target n="marg942"></arrow.to.target><lb/>a&longs;&longs;iduè figuram mutat, fitque nunc quadratum, nunc <lb/>oblongum, ac etiam interdum in duo alia &longs;patia trian­<lb/>gularia dividitur; unde &longs;it ut materia primi clementi <lb/>minùs agitata, quae in eo ex&longs;i&longs;tit, ad unum vel duos ex <lb/>ejus angulis debeat confluere, ac re&longs;iduum &longs;patii <arrow.to.target n="marg943"></arrow.to.target> relin­<lb/>querem ateriae mobiliori, & figuras &longs;uas faciliùs mutan­<lb/>ti, ut eas ad omnes i&longs;torum globulorum motus accom­<lb/>modet. Atque &longs;i fortè unum ex ejus ramentis, in uno ex, <lb/>i&longs;tis angulis exi&longs;tens, extendat &longs;e ibi ver&longs;-Lis partem illi <lb/>angulo oppo&longs;itam, ultra &longs;patium aequale triangulo FGI, <arrow.to.target n="marg944"></arrow.to.target><lb/>debebit inde expelli, ac proinde imminui, cùm acci­<lb/>det ut tertius globulus tangat duos illos, qui angulum <lb/>in quo ver&longs;atur conficiunt. Nempe, &longs;i materia minùs <lb/>agitata, occupans angulum G, extendat &longs;e ver&longs;ùs D <lb/>ultra lineam F 1, inde extrudetur à globulo C, atque <arrow.to.target n="marg945"></arrow.to.target><lb/>eatenus minuetur, cùm hic globulus C accedet ad B, <pb pagenum="147"/>ut claudat trianglum G&longs;I. Et quia particulae primi <lb/>elementi, quae in eo maximae &longs;unt, & reliquis minùs <lb/>agitatae, per longos coeli tradus tran&longs;eundo, non poitunt non <lb/>possunt non &longs;aepe ita ver&longs;ari inter tres globulos ad &longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg946"></arrow.to.target>invicem accedentes, non videntur po&longs;&longs;e induere ullam <lb/>figuram determinatam, & aliquandiu in ip&longs;is perma­<lb/>nentem, praeter illam quam de&longs;crip&longs;imus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg939"></margin.target>XCII. <lb/>Tres tantùm &longs;trias in <lb/>ip&longs;is e&longs;&longs;e.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg940"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg941"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg942"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg943"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg944"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg945"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg946"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig35"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg947"></arrow.to.target><lb/>Et&longs;i autem hae particulae oblongae ac &longs;triatze valde <lb/>differant à reliquâ materià primi elementi, non tamen <lb/> <arrow.to.target n="marg948"></arrow.to.target>illas ab hac di&longs;tinguimus, quandiu tantùm inter glo­<lb/>bulos &longs;ecundi verigintur : tum quia nullum peculiarem <lb/>earum e&longs;&longs;edum ibi advertimus; tum etiam, quia mul­<lb/>tas alias non multo minores nec celeriùs agitatas, in <lb/>eâ contineri arbitramur, | ita ut inter omnium minu­<lb/> <arrow.to.target n="marg949"></arrow.to.target>ti&longs;&longs;imas & i&longs;tas &longs;triatas, innumeri &longs;int aliarum gradus, <lb/>ut facilè ex inoequalitate viarum quas perlabuntur, <lb/>agno&longs;ci pote&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg947"></margin.target>XCIII. <lb/>Inter particulas &longs;tria­<lb/>tas & omnium minu­<lb/>ti&longs;&longs;imas, varias e&longs;&longs;e <lb/>alarium magnitudi­<lb/>nes in primo ele­<lb/>mento. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg948"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg949"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg950"></arrow.to.target><lb/>Sed quando materia i&longs;ta primi elementi ad corpus <lb/>Solis alteriu&longs;ve &longs;ideris pervenit, ibi omnes ejus minu­<lb/> <arrow.to.target n="marg951"></arrow.to.target>tiae maxim agitatae, cùm nullis globulorum &longs;ecundi <lb/>elementi obicibus impediantur, in &longs;imiles motus con­<lb/>&longs;entire laborant. Unde &longs;it ut illae &longs;triatae, nec non <lb/>etiam aliee multae paulò minores, quae ob figuras ni­<lb/>mis angulo&longs;as, molemve nimis magnam, tantam agi­<lb/> <arrow.to.target n="marg952"></arrow.to.target>tationem refugiunt, ab allis minuti&longs;&longs;imis &longs;eparentur, ac <lb/>&longs;ibi mutuò facilè adhaerentes, propter inaequalitatem <lb/>&longs;uarum figurarum, moles aliquando permagnas com­<lb/>ponant, quae, intimoe coeli &longs;uperficiei contiguae, &longs;ideri <lb/>ex quo emer&longs;erunt adjunguntur, & ibi re&longs;i&longs;tentes illi <lb/> <arrow.to.target n="marg953"></arrow.to.target>actioni, in quà vim luminis con&longs;i&longs;tere &longs;uprà diximus a, <pb pagenum="148"/>&longs;imiles &longs;unt illis maculis quae in Solis &longs;uperficie con­<lb/>&longs;pici &longs;olent. Eâdem enim ratione, quà videmus aquam <lb/>liquore&longs;que alios quo&longs;cunque, cùm igni admoti effer­<lb/>ve&longs;cunt, atque aliquas particulas diver&longs;ae à reliquis <lb/>naturae ac minùs ad motum aptas in &longs;e continent, <arrow.to.target n="marg954"></arrow.to.target><lb/>den&longs;am &longs;pumam ex particulis i&longs;tis conflatam emittere, <lb/>quae &longs;upra ip&longs;orum &longs;uperficiem natare, figura&longs;que ad­<lb/>modum irregulares & mutabiles habere &longs;olet: ita per­<lb/>&longs;picuum e&longs;t materiam Solis, utrimque ex ejus polis <lb/>ver&longs;ùs eclipticam ebullientem, debere particulas &longs;uas <arrow.to.target n="marg955"></arrow.to.target><lb/>&longs;triatas, alia&longs;que omnes quae facilè &longs;ibi mutuò adhae­<lb/>rent, ac difficulter communi ip&longs;ius motui ob&longs;equuntur, <lb/>ex &longs;e tanquam &longs;pumam expellere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg950"></margin.target>XCIV. <lb/>Quomodo ex iis macu­<lb/>lae in Solis vel &longs;tella­<lb/>rum &longs;uperficie gene­<lb/>rentur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg951"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg952"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg953"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg954"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg955"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg956"></arrow.to.target><lb/>Atque hinc a facile e&longs;t cogno&longs;cere, cur Solis maculae <lb/>non &longs;oleant apparere circa ejus polos, &longs;ed potiùs in <arrow.to.target n="marg957"></arrow.to.target><lb/>partibus | eclipticae vicinis; & cur figuras habeant <lb/>valde varias & incertas; & denique cur in orbem circa <lb/>Solis polos, &longs;i non tam celeriter quàm ejus &longs;ub&longs;tantia, <lb/>&longs;altem &longs;imul cum eà parte coeli quae illi proxima e&longs;t, <lb/>moveantur. <arrow.to.target n="marg958"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg956"></margin.target>XCV. <lb/>Hinc cogno&longs;ci praeci­<lb/>puas harum macula­<lb/>rum proprietates. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg957"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg958"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg959"></arrow.to.target><lb/>At verò, quemadmodum plerique liquores eandem <lb/>&longs;pumam, quam initio efferve&longs;cendo emittunt, rur&longs;us <lb/>po&longs;tea diutiùs ebulliendo re&longs;orbent & ab&longs;umunt : ita <lb/>putandum e&longs;t, eàdem facilitate quà materia macula­<lb/>rum è corpore Solis emergit, atque in ejus &longs;uperficie <arrow.to.target n="marg960"></arrow.to.target><lb/>cumulatur, paulò pò&longs;t etiam imminui, & partim in <lb/>ejus &longs;ub&longs;tantiam refundi, partimque per coelum vici­<lb/>num di&longs;pergi. (Non enim ex toto Solis corpore, &longs;ed <lb/>tantùm ex materià quae recens in illum ingre&longs;&longs;a e&longs;t, <lb/>maculae i&longs;tae formantur.) Ac reliqua materia quae <arrow.to.target n="marg961"></arrow.to.target> diu­ <pb pagenum="149"/>tiùs in eo perman&longs;it; jamque, ut ita loquar, excoda <lb/>e&longs;t & defaecata, &longs;ummâ vi &longs;emper gyrans, partim eas <lb/>quae jam factae &longs;unt abradit, dum interim aliâ in parte <lb/>novae generantur ex novâ materiâ Solem ingrediente : <lb/> <arrow.to.target n="marg962"></arrow.to.target>unde &longs;it ut non omnes in ii&longs;dem locis appareant. Et <lb/>&longs;anè tota Solis &longs;uperficies, partibus circumpolaribus <lb/>exceptis, materiâ ex qua componuntur tegi &longs;olet. At­<lb/>qui maculae tantùm e&longs;&longs;e dicuntur, ubi materia illa e&longs;t <lb/>tam den&longs;a & &longs;tipata, ut vim luminis à Sole venientis <lb/> <arrow.to.target n="marg963"></arrow.to.target>notabiliter obtundat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg959"></margin.target>XCVI. <lb/>Quomodo i&longs;tae maculae <lb/>di&longs;&longs;olvantur, ac novae <lb/>generentur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg960"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg961"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg962"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg963"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg964"></arrow.to.target><lb/>Praeterea pote&longs;t contingere, ut macul i&longs;tae, cùm <lb/>&longs;unt paulò cra&longs;&longs;iores & den&longs;iores, priùs in &longs;uà circum­<lb/>ferentiâ quàm in medio atterantur à puriore materiâ <lb/>Solis eas circumfluente; &longs;icque ut extremitates earum <lb/> <arrow.to.target n="marg965"></arrow.to.target>circumferentiae, in acutum de&longs;inentes, ejus lumini per­<lb/>viae &longs;int : unde &longs;equitur ip&longs;as ibi Iridis coloribus pingi <lb/>debere, ut antehac de pri&longs;rnate vitreo in Meteoris, <lb/>cap. 8 a, explilcui. Et tales aliquando colores in illis <lb/>ob&longs;ervantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg964"></margin.target>XCVII. <lb/>Cur in quarundam ex­<lb/>tremitate colores iri­<lb/>dis appareant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg965"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg966"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg967"></arrow.to.target>Saape etiam contingit, ut materia Solis, circa ma­<lb/>culas i&longs;tas fluendo, &longs;upra ip&longs;arum extremitates a&longs;&longs;ur­<lb/>gat; tuncque, inter illas & coeli vicini &longs;uperficiem in­<lb/>tercepta, cogitur ad motum &longs;olito celeriorem : eodem <lb/>modo quo fluminum rapiditas &longs;emper e&longs;t major in <lb/> <arrow.to.target n="marg968"></arrow.to.target>locis vado&longs;is & angu&longs;tis, quàm in latis & profundis. <lb/>Unde &longs;equitur Solis lumen ibi aliquantò fortè ius e&longs;&longs;e <lb/>debere. Atque ita maculae in &longs;aculas converti &longs;olent, <lb/>hoc e&longs;t, quaedam &longs;olaris &longs;uperficiei partes, quae priùs <lb/>aliis erant ob&longs;curiores, po&longs;tea fiunt lucidiores. Ac <lb/> <arrow.to.target n="marg969"></arrow.to.target>vice ver&longs;â faculae in maculas mutari videntur, cùm, his <pb pagenum="150"/>unâ ex parte in &longs;ubtiliorem Solis materiam demer&longs;is, <lb/>magna copia novae materiae aliâ ex parte ip&longs;is accedit <lb/>&sadhaeret. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg966"></margin.target>XCVIII. <lb/>Quomodo maculae in <lb/>faculas vertantur, <lb/>vel contrà.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg967"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg968"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg969"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg970"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem i&longs;tae maculae di&longs;&longs;olvuntur, noii abeunt <lb/>in minutias planè &longs;imiles iis ex quibus fuerant <arrow.to.target n="marg971"></arrow.to.target> confla­<lb/>tae : &longs;ed partim in tenuiores, ac &longs;imul &longs;olidiores, &longs;ive <lb/>figuras minùs angulo&longs;as habentes; quo nomine ad <lb/>motum &longs;unt aptiores, & ideò facile per meatus, qui <lb/>&longs;unt inter globulos coeli circumjacentis, ver&longs;us alios <lb/>vortices tendunt; partim in tenui&longs;&longs;imas, quae ex <arrow.to.target n="marg972"></arrow.to.target> alia­<lb/>rum angulis era&longs;ae, vel in puri&longs;&longs;imam Solis &longs;ub&longs;tantiam <lb/>convertuntur, vel abeunt etiam ver&longs;ùs coelum; partim <lb/>denique in cra&longs;&longs;iores, quae ex pluribus &longs;triatis, alii&longs;ve <lb/>&longs;imul junctis compo&longs;ita, ver&longs;ùs coelum expelluntur, <lb/>ubi, cùm &longs;int nimis magnae ad tran&longs;eundum per illos <arrow.to.target n="marg973"></arrow.to.target><lb/>angu&longs;tos meatus, quos globuli &longs;ecundi elementi circa <lb/>&longs;e relinquunt, ip&longs;a etiam globulorum i&longs;torum loca <lb/>&longs;ubingrediuntur, & quia figuras habent valde irregu­<lb/>lares & ramo&longs;as, non tam facilèac illi globuli moveri <lb/>po&longs;&longs;unt. <arrow.to.target n="marg974"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg970"></margin.target>XCIX. <lb/>In quales particulas <lb/>maculae di&longs;&longs;ovantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg971"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg972"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg973"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg974"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg975"></arrow.to.target><lb/>Sed &longs;ibi mutuò nonnihil adhaerentes, componunt <lb/>ibi magnam quandam molem, rariffimam, & ari (&longs;ive <lb/>potius aetheri) terrae circum&longs;u&longs;o non ab&longs;imilem, quae <lb/>à Sole circumquaque fortè u&longs;que ad &longs;phaeram Mer­<lb/>curii vel etiam ultra illani, &longs;e extendit. Nec tamen <arrow.to.target n="marg976"></arrow.to.target><lb/>aether i&longs;te in immen&longs;um cre&longs;cere pote&longs;t, etiam&longs;i novae <lb/>&longs;emper particu1ae ex macularum di&longs;&longs;olutione ip&longs;i acce­<lb/>dant, quia globulorum &longs;ecundi elementi per illud <lb/>&, circa illud continua agitatio &longs;acilb pote&longs;t totidem <lb/>alias diltolvere, ac rur&longs;us in materiam primi elementi <arrow.to.target n="marg977"></arrow.to.target><lb/>convertere. uippe omnes Solis aliorumque &longs;iderum <pb pagenum="151"/>maculas, ut & totum aetherem ip&longs;is circum&longs;u&longs;um, quo­<lb/>niam ejus partes ad motum minùs aptae &longs;unt quàm <lb/>globuli &longs;ecundi elementi, ad tertium elementum re­<lb/>ferimus ". </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg975"></margin.target>C. <lb/>Quomodo ex ip&longs;is aether <lb/>circa Solem & &longs;tella <lb/>generetur. Huncque <lb/>aetherem & i&longs;tas ma­<lb/>culas ad tertium ele­<lb/>mentum referri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg976"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg977"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg978"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg979"></arrow.to.target><lb/>Sed verò macularum productio vel di&longs;&longs;olutio à tam <lb/>minutis & tam incertis cau&longs;is dependet, ut minimè &longs;it <lb/>mirandum, &longs;i quando nullae pror&longs;us in Sole appareant, <lb/>vel &longs;i è contrà nonnunquam &longs;int tam multae, ut totum <lb/>ejus lumen ob&longs;curent. Ex hoc enim quòd pauca aliqua <lb/> <arrow.to.target n="marg980"></arrow.to.target><lb/>ex ramentis primi elementi &longs;ibi invicem adhaere&longs;cant, <lb/>&longs;it unius maculae rudimentum, cui facilè po&longs;tea plura <lb/>alia junguntur, quae, ni&longs;i in priora illa impingendo <lb/>partem &longs;uae agitationis amitterent, &longs;ibi mutuò non <lb/>po&longs;&longs;ent adhaerere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg978"></margin.target>CI. <lb/>Macularum productio­<lb/>nem & di&longs;&longs;olutionem <lb/>à cau&longs;is valde incertis <lb/>pendere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg979"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg980"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg981"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg982"></arrow.to.target><lb/>Notandumque e&longs;t maculas i&longs;tas, cùm primum ge­<lb/>nerantur, e&longs;&longs;e corpora molli&longs;&longs;ima & rari&longs;&longs;ima, ideòque <lb/>facilè frangere impetum ramentorum primi elementi, <lb/>quae in ip&longs;as impingunt, & illa &longs;ibi adjungere. Paula­<lb/>tim autem po&longs;tea interiorem earum &longs;uperficiem, con­<lb/> <arrow.to.target n="marg983"></arrow.to.target>tinuo motu &longs;ub&longs;tantiae &longs;olaris cui contigua e&longs;t, non <lb/>tantùm abradi & | perpoliri, &longs;ed etiam conden&longs;ari & <lb/>indurari, aliâ interim earum &longs;uperficie, quae coelo ob­<lb/>ver&longs;a e&longs;t, molli & rarâ remanente. Ideoque ip&longs;as non <lb/>&longs;acilà di&longs;&longs;olvi, ex eo quòd materia Solis interiorem <lb/> <arrow.to.target n="marg984"></arrow.to.target>earum &longs;uperficiem lambat, ni&longs;i &longs;imul etiam earum oras <lb/>circumfluat & tran&longs;cendat, &longs;ed contrà potiùs &longs;emper <lb/>augeri, quamdiu i&longs;tae earum orae, &longs;upra Solis &longs;uper&longs;i­<lb/>ciem eminentes, ejus materiae occur&longs;u non den&longs;antur. <lb/>Hincque pote&longs;t contingere, ut aliquando una & eadem <lb/> <arrow.to.target n="marg985"></arrow.to.target>macula &longs;upra totam &longs;uperficiem alicujus &longs;ideris &longs;e ex­ <pb pagenum="152"/>tendat, ibique diu pernianeat, priu&longs;quam di&longs;&longs;olvi po&longs;&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg981"></margin.target>CII. <lb/>Quomodo eadem ma­<lb/>cula totum aliquod <lb/>&longs;idus tegere po&longs;&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg982"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg983"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg984"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg985"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg986"></arrow.to.target><lb/>Sic referunt quidam hi&longs;torici a, Solem aliquando per <lb/>plures dies continuos, aliquando etiam per integrum <lb/>annum, &longs;olito pallidiorem, Lunae in&longs;tar, &longs;ine radiis lu­<lb/>cem tri&longs;tem praebui&longs;&longs;e. Notarique pote&longs;t multas &longs;tellas <arrow.to.target n="marg987"></arrow.to.target><lb/>nunc minores majore&longs;ve apparere, quàm olim ab <lb/>A&longs;tronomis de&longs;criptae &longs;unt. Cujus non alia ratio e&longs;&longs;e <lb/>videtur, quàm quòd pluribus paucioribu&longs;ve maculis <lb/>earum lux obtundatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg986"></margin.target>CIII. <lb/>Cur Sol aliquando vi­<lb/>&longs;us &longs;it ob&longs;curior; & <lb/>cur quarundam &longs;tel­<lb/>larum magnitudines <lb/>apparentes muten­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg987"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg988"></arrow.to.target><lb/>Ouinetiam fieri pote&longs;t, ut aliquod &longs;idus tot & tam <arrow.to.target n="marg989"></arrow.to.target><lb/>den&longs;is maculis involvatur, ut vi&longs;um no&longs;trum pror&longs;us <lb/>effugiat : &longs;icque olim Plejades numeratae &longs;unt &longs;eptem, <lb/>quae jam &longs;ex tantùm con&longs;piciuntur. Itemque fieri po­<lb/>te&longs;t, ut aliquod &longs;idus, nobis antea non vi&longs;um, bre­<lb/>vi&longs;&longs;imo tempore atque ex improvi&longs;o, magnà luce <arrow.to.target n="marg990"></arrow.to.target> afful­<lb/>geat. Nempe, &longs;i totum ejus corpus ingenti & cra&longs;&longs;â <lb/>maculâ fuerit hactenus contectum, jamque accidat ut <lb/>materia primi elementi, &longs;olito copio&longs;iùs ad illud <lb/>affluens, &longs;upra exteriorem i&longs;tius maculae &longs;uperficiem <lb/>&longs;e diffundat, brevi&longs;&longs;imo tempore totam conteget; <arrow.to.target n="marg991"></arrow.to.target><lb/>atque tunc i&longs;lud &longs;idus non minorem lucem ex &longs;e emit­<lb/>tet, | quàm &longs;i nullà planè maculà involveretur. Po­<lb/>te&longs;tque po&longs;tea, vel diu aequè fulgidum remanere, vel <lb/>paulatim rur&longs;us ob&longs;curari. Sicque contigit, in &longs;ine <lb/>anni 1752, quandam &longs;tellam, prius non vi&longs;am, in &longs;igno <arrow.to.target n="marg992"></arrow.to.target><lb/>Ca&longs;&longs;iopejae apparui&longs;&longs;e, quae maximam initio habuit lu­<lb/>cem, & &longs;en&longs;im po&longs;tea ob&longs;curata, initio anni 1574 di&longs;­<lb/>paruit. Ac etiam aliae nonnullae in coelo jam lucent, <lb/>quae olim non apparebant : quarum rerum cau&longs;a hîc <lb/>fu&longs;iùs e&longs;t explicanda. <arrow.to.target n="marg993"></arrow.to.target></s></p> <pb pagenum="153"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg988"></margin.target>CIV. <lb/>Cur aliquae fixae di&longs;pa­<lb/>reant, vel ex impro­<lb/>vi&longs;o appareant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg989"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg990"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg991"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg992"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg993"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg994"></arrow.to.target><lb/>Sit, exempli cau&longs;â, &longs;idus | circumquaque tectum <lb/>maculâ <emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/>, quae non pote&longs;t e&longs;&longs;e tam den&longs;a, quin <lb/> <arrow.to.target n="fig36"></arrow.to.target><lb/>poros &longs;ive meatus habeat permultos, per quos omnis <lb/>materia primi elementi, etiam illa quae con&longs;tat parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg995"></arrow.to.target>culis &longs;triatis &longs;upra | de&longs;criptis, tran&longs;ire po&longs;&longs;it. Cùm <lb/>enim in principio &longs;uae generationis fuerit molli&longs;&longs;ima <lb/>&srari&longs;&longs;ima, tales pori facilè in ip&longs;â formati &longs;unt; <lb/>cùmque po&longs;tea den&longs;abatur, particulae i&longs;tae &longs;triatae, <lb/>aliaeque primi elementi, continuò per illos tran&longs;eundo, <lb/> <arrow.to.target n="marg996"></arrow.to.target>non permi&longs;erunt ut planè clauderentur; &longs;ed tantùm <lb/>eou&longs;que angu&longs;tati &longs;unt, ut nullae materiae particulae, <lb/>&longs;triatis primi elementi cra&longs;&longs;iores, viam per ip&longs;os ha­<lb/>bere po&longs;&longs;int; ac etiam ut ii meatus, qui particulas <lb/>&longs;triatas ab uno polo venientes admittunt, non aptae <lb/> <arrow.to.target n="marg997"></arrow.to.target>&longs;int ad ea&longs;dem, &longs;i regrederentur, nec etiam ad illas <pb pagenum="154"/>quae veniunt ab alio polo & contrario modo &longs;unt in­<lb/>tortae recipiendas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg994"></margin.target>CV. <lb/>Multos e&longs;&longs;e meatus in <lb/>maculis, per quos li­<lb/>berè tran&longs;eunt parti­<lb/>culae &longs;triatae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg995"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg996"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg997"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig36"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg998"></arrow.to.target><lb/>Nempe particulae &longs;triatae primi elementi, venientes <lb/>non ab uno aliquo pundo duntaxat, &longs;ed à totâ coeli <lb/>regione quae e&longs;t ver&longs;us polum A, & tendentes non <arrow.to.target n="marg999"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;us unicum punctum I, &longs;ed ver&longs;us totum medium <lb/>coeli H I Q, formant &longs;ibi meatus in maculâ <emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/>, &longs;e­<lb/>cundùm lineas rectas axi <emph type="italics"/>&longs;d<emph.end type="italics"/> paralleles, vel nonnihil <lb/>utrimque ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> convergentes, horumque meatuum <lb/>aditus in totà ejus &longs;uperficiei medietate <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/> &longs;par&longs;i <arrow.to.target n="marg1000"></arrow.to.target><lb/>&longs;unt, & exitus in alià medietate <emph type="italics"/>edg<emph type="italics"/>: ita &longs;cilicet ut <lb/>particulae &longs;triatae, venientes à parte A, facilè quidem <lb/>ip&longs;os ingredi po&longs;&longs;int per partem <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/>, & egredi per ad­<lb/>ver&longs;am <emph type="italics"/>edg<emph.end type="italics"/>, non autem unquam regredi per hanc <emph type="italics"/>edg<emph.end type="italics"/>, <lb/>nec egredi per <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/>. Quia, cùm tota i&longs;ta macula non <arrow.to.target n="marg1001"></arrow.to.target><lb/>con&longs;tet ni&longs;i ex ramentis primi elementi minuti&longs;&longs;imis, <lb/>quae, &longs;ibi mutuò adhaerentia, quo&longs;dam qua&longs;i ramulos <lb/>componunt, particulae &longs;triatae, venientes à parte <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, <lb/>i&longs;torum ramulorum extremitates, &longs;ibi in meatibus i&longs;tis <lb/>occurrentes, inflectere debuerunt ver&longs;us <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>; ideòque, <arrow.to.target n="marg1002"></arrow.to.target><lb/>&longs;i per eo&longs;dem meatus eis e&longs;&longs;et regrediendum à <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> ver­<lb/>&longs;us <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, i&longs;tae ramulorum extremitates nonnihil a&longs;&longs;urgen­<lb/>tes ip&longs;arum tran&longs;itum impe|dirent. Eodemque modo <lb/>particulae &longs;triatae, venientes à parte B, meatus alios <lb/>&longs;ibi excavarunt, quorum ingre&longs;&longs;us in totâ &longs;uperficie <arrow.to.target n="marg1003"></arrow.to.target><lb/><emph type="italics"/>edg<emph.end type="italics"/> &longs;par&longs;i &longs;unt, & egre&longs;&longs;us in adver&longs;â e&longs;g. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg998"></margin.target>CVI. <lb/>Quae &longs;it di&longs;po&longs;itio i&longs;to­<lb/>rum meatuum, & cur <lb/>particulae &longs;triatae per <lb/>illos retrogredi non <lb/>po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg999"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1000"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1001"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1002"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1003"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1004"></arrow.to.target><lb/>Notandumque e&longs;t i&longs;tos etiam meatus cochlearum <lb/>in&longs;tar e&longs;&longs;e excavatos, ad formam particularum &longs;triata­<lb/>rum quas admittunt, ideòque illos qui unis patent, non <lb/>patere aliis à polo oppo&longs;ito venientibus, & contrario <arrow.to.target n="marg1005"></arrow.to.target><lb/>modo intortis. </s></p> <pb pagenum="155"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1004"></margin.target>CVII. <lb/>Cur etiam quae, veniunt <lb/>ab uno polo, non <lb/>tran&longs;eant per eo&longs;dem <lb/>meatus, quam quae <lb/>meatus, quanz quae <lb/>veniunt ab alio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1005"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1006"></arrow.to.target><lb/>Ita igitur niateria primi elementi utrimque ex polis <lb/>per i&longs;tos meatus ad &longs;idus I pote&longs;l pervenire; ac quia <lb/>ejus particulae &longs;triatae caeteris &longs;unt cra&longs;&longs;iores, ideòque <lb/>majorem habent vim ad pergendum &longs;ecundùm lineas <lb/> <arrow.to.target n="marg1007"></arrow.to.target>rectas, | non &longs;olent in eo manere, &longs;ed ingre&longs;&longs;ae per <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/>, <lb/>protinus egrediuntur per <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, atque ibi occurrentes <lb/> <arrow.to.target n="fig37"></arrow.to.target><lb/>globulis &longs;ecundi elementi, vel materim primi à B <lb/>venienti, non po&longs;&longs;unt ulteriùs pergere &longs;ecundùm li­<lb/>neas rectas, &longs;ed, in omnes partes reflexae, per aethe­<lb/> <arrow.to.target n="marg1008"></arrow.to.target>rem circumfu&longs;um xx ver&longs;us hemi&longs;phaerium <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/> rever­<lb/>tuntur-& quotquot ingredi po&longs;&longs;unt meatus maculae, <lb/>vel macularum, qu ibi &longs;idus i&longs;tud tegunt, per illos <lb/>rur&longs;us progrediuntur ab <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> ad <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>; &longs;icque a&longs;&longs;iduè per <lb/>medium &longs;idus tran&longs;eundo, & per atherem circum­ <pb pagenum="156"/>fu&longs;um redeundo, quendam ibi qua&longs;i vorticem compo­<lb/>nunt. Quae verò ab i&longs;tis meatibus capi non po&longs;&longs;unt, <lb/>vel occur&longs;u particularum hujus aetheris di&longs;&longs;olvuntur, <lb/>vel per partes vicinas eclipticae QH in coelum abire <lb/>coguntura. Quippe notandum e&longs;t particulas &longs;triatas, <arrow.to.target n="marg1009"></arrow.to.target><lb/>quae &longs;ingulis momentis ad &longs;uperficiem &longs;ideris I appel­<lb/>lunt, non e&longs;&longs;e tam multas, ut repleant omnes meatus <lb/>ad men&longs;uram &longs;uam excavatos in maculis <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/> : quia <lb/>etiam in coelo non replent omnia intervalla, quae &longs;unt <lb/>inter globulos &longs;ecundi elementi ; &longs;ed magna copia <arrow.to.target n="marg1010"></arrow.to.target><lb/>&longs;ubtilioris materiae illis admixta e&longs;&longs;e debet, propter <lb/>varios i&longs;torum globulorum motus; quae materia &longs;ub­<lb/>tilior cum ip&longs;is ingrederetur i&longs;tos meatus, ni&longs;i parti­<lb/>culae &longs;triatae, ab alio &longs;ideris hemi&longs;phaerio reflexae, ma­<lb/>jorem haberent vim ad illos occupandos. Quae verò <arrow.to.target n="marg1011"></arrow.to.target><lb/>hîc de particulis &longs;triatis per hemi&longs;phaerium <emph type="italics"/>e&longs;g<emph.end type="italics"/> ingre­<lb/>dientibus &longs;unt dicta, de iis etiam quae ingrediuntur <lb/>per hemi&longs;phaerium <emph type="italics"/>edg<emph.end type="italics"/> &longs;unt intelligenda : quòd nempe <lb/>&longs;ibi alios meatus, à prioribus planè diver&longs;os, exca­<lb/>vârint, per quos &longs;emper plurimae fluunt à <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/> ver&longs;us <emph type="italics"/>&longs;<emph.end type="italics"/> in <arrow.to.target n="marg1012"></arrow.to.target><lb/>&longs;idere I ac maculis ip&longs;um circuindantibus; & deinde, <lb/>in omnes partes reflexae, per aetherem xx revertuntur <lb/>ad <emph type="italics"/>d<emph.end type="italics"/>, cùm interim tot di&longs;&longs;olvuntur, | vel exeunt ver&longs;ùs <lb/>eclipticam, quot novae à polo B accedunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1006"></margin.target>CVIII. <lb/>Quomodo materia pri­<lb/>mi elementi per i&longs;tos <lb/>meatus fluat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1007"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1008"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1009"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1010"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1011"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1012"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig37"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1013"></arrow.to.target><lb/>Re&longs;iduum autem materiae primi elementi, quod in <arrow.to.target n="marg1014"></arrow.to.target><lb/>&longs;patio I continetur, circa axem <emph type="italics"/>&longs;d<emph.end type="italics"/> gyrando, &longs;emper <lb/>inde recedere conatur; ideòque quo&longs;dam exiguos <lb/>meatus &longs;ibi ab initio formavit, &longs;emperque pol&longs;tea con­<lb/>&longs;ervat in maculâ <emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/>, qui priores decu&longs;&longs;atim inter&longs;e­<lb/>cant, & per quos aliquid i&longs;tius materiae &longs;olet effluere, <arrow.to.target n="marg1015"></arrow.to.target> <pb pagenum="157"/>quia &longs;emper aliquid per priores, &longs;imul cum particulis <lb/>&longs;triatis, ingreditur. Cùm enim omnes maculae partes <lb/>&longs;ibi invicem adhaereant, non pote&longs;t circumferentia <lb/><emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/> nunc major fieri, nunc minor: ideòque &longs;emper <lb/> <arrow.to.target n="marg1016"></arrow.to.target>aequalis quantitas materiae primi elementi debet in <lb/>&longs;idere | contineri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1013"></margin.target>CIX. <lb/>Quod alii etiam mea­<lb/>tu&longs; illos decu&longs;&longs;atim <lb/>intere&longs;ecent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1014"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1015"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1016"></margin.target>5</s></p> <figure></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1017"></arrow.to.target><lb/>Et ideò etiam illa vis, in quâ lumen con&longs;i&longs;tere &longs;uprà <lb/>diximus a, vel nulla pror&longs;us in ip&longs;o, vel non ni&longs;i admo­<lb/>dum debilis e&longs;&longs;e pote&longs;t. Nam, quatenus ejus materia <lb/> <arrow.to.target n="marg1018"></arrow.to.target>circa axem <emph type="italics"/>&longs;d<emph.end type="italics"/> rotatur, vis omnis quâ recedere conatur <lb/>ab i&longs;to axe, in maculâ frangitur, & ad globulos &longs;e­<lb/>cundi elementi non pertingit; nec etiam illa, quâ ejus <lb/>particulae &longs;triatae, ab uno polo venientes, rectà ver&longs;ùs <lb/>alium tendunt, quicquam pote&longs;t pra&longs;tare non modò <pb pagenum="158"/>quia i&longs;tae particulae valde exiguae &longs;unt, re&longs;pectu glo­<lb/>bulorum coele&longs;tium in quos impingunt, ac etiam ali­<lb/>quantò tardiùs, quàm reliqua materia primi elementi, <lb/>moventur; &longs;ed praecipuè quia illae quae ab uno polo <lb/>veniunt non magis i&longs;tos globulos in unam partem <arrow.to.target n="marg1019"></arrow.to.target><lb/>propellunt, quàm aliae, ex alio polo venientes, in <lb/>adver&longs;am. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1017"></margin.target>CX. <lb/>Quod lumen &longs;tellae per <lb/>maculam vix po&longs;&longs;it <lb/>tran&longs;ire. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1018"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1019"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1020"></arrow.to.target><lb/>Materia autem coele&longs;tis in toto vortice, hoc &longs;idus I <lb/>circumjacente, comprehen&longs;a, &longs;uas interim vires pote&longs;t <lb/>retinere, quamvis fortè illae non &longs;ufficiant ad &longs;en&longs;um <arrow.to.target n="marg1021"></arrow.to.target><lb/>luminis | in oculis no&longs;tris excitandum : fierique pote&longs;t <lb/>ut interim i&longs;te vortex praevaleat aliis vorticibus &longs;ibi <lb/>vicinis, & forteiùs illos premat quàm ab ip&longs;is prematur. <lb/>Unde &longs;equeretur &longs;idus I augeri debere, ni&longs;i macula <lb/><emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/>, illud circum&longs;cribens, id impediret. Nam, &longs;i jam <arrow.to.target n="marg1022"></arrow.to.target><lb/>circumferentia vorticis I &longs;it A Y B M, putandum e&longs;t ejus <lb/>globulos, circumferentiae i&longs;ti proximos, eandem ha­<lb/>bere vim ad progrediendum ultra ip&longs;am, ver&longs;us alios <lb/>vortices circumpo&longs;itos, ac globulos horum vorticum <lb/>ad progrediendum ver&longs;us I, non majorem nec <arrow.to.target n="marg1023"></arrow.to.target> mino­<lb/>rem : haec enim unica ratio e&longs;t, cur eius circumferen­<lb/>tia ibi potiùs quàm alibi terminictur. Si autem, caeteris <lb/>immutatis contingat ut minuatur illa vis quâ, | exem­<lb/>pli cau&longs;â, materia vorticis O tendit ver&longs;ùs I (hocque <lb/>variis ex cau&longs;is pote&longs;t contingere, ut &longs;i ejus materia in <arrow.to.target n="marg1024"></arrow.to.target><lb/>alios vortices tran&longs;eat, vel multae maculae circa &longs;idus <lb/>in O exi&longs;tens generentur, &c.), nece&longs;&longs;e e&longs;t, ex legibus <lb/>naturae, ut globuli vorticis I, qui &longs;unt in circumferen­<lb/>tiâ Y, ultra ip&longs;am pergant ver&longs;ùs P; & quia reliqui <lb/>omnes, qui &longs;unt inter I & Y, eo ver&longs;ùs etiam tendunt, <arrow.to.target n="marg1025"></arrow.to.target><lb/>inde augeretur &longs;patium in quo e&longs;t &longs;idus I, ni&longs;i macula <pb pagenum="159"/><emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/> ip&longs;um terminaret; &longs;ed quia haec macula non per­<lb/>mittit illud augeri, globuli coele&longs;les ei proximi paulò <lb/>majora &longs;olito intervalla circa &longs;e relinquent, & plus <lb/>materiae primi elementi in iis intervallis continebitur, <lb/> <arrow.to.target n="marg1026"></arrow.to.target>quae, quandiu in ip&longs;is erit di&longs;per&longs;a, | non magnas vires <lb/>habere pote&longs;t. Si autem contingat particulas primi <lb/> <arrow.to.target n="fig38"></arrow.to.target><lb/>elementi, per poros maculae exeuntes in globulos <lb/>illos impingentes, vel aliam quamvis cau&longs;am, aliquos <lb/>ex i&longs;tis globulis à maculae &longs;uperficie &longs;ejungere, mate­<lb/> <arrow.to.target n="marg1027"></arrow.to.target>ria primi elementi, &longs;patium intermedium &longs;tatim re­<lb/>plens, &longs;atis virium habebit ad alios globulos i&longs;tis <lb/>vicinos ab eàdem maculae &longs;uperficie &longs;ejungendos; & <lb/>quò plures ab illâ ita &longs;ejunget, eò plus virium acqui­<lb/>ret : ideòque brevi&longs;&longs;imo tempore, ac tanquam in mo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1028"></arrow.to.target>mento, &longs;upra totam i&longs;tam &longs;uperficiem &longs;e di&longs;&longs;undet; <pb pagenum="160"/>ibique non aliter gyrans, quàm ea quae intra maculam <lb/>continetur, non minori vi pellet globulos coeli circum­<lb/>po&longs;itos, quàm eo&longs;dem pelleret ip&longs;um &longs;idus I, &longs;i nulla <lb/>macula illud involvens ejus actionem impediret : at­<lb/>que ita magnâ luce ex improvi&longs;o fulgebit. <arrow.to.target n="marg1029"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1020"></margin.target>CXI. <lb/>De&longs;criptio &longs;tellae ex im­<lb/>provi&longs;o apparentis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1021"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1022"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1023"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1024"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1025"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1026"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1027"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1028"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1029"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig38"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1030"></arrow.to.target><lb/>Jam verò, &longs;i fortè contingat, i&longs;tam maculam e&longs;&longs;e <lb/> <arrow.to.target n="fig39"></arrow.to.target><lb/>tam tenuem & raram, ut à materià primi elementi, <lb/>&longs;upra ejus exteriorem &longs;uperficiem &longs;ic effu&longs;â, di&longs;&longs;ol­<lb/>vatur, non facilè po&longs;tea &longs;idus I rur&longs;us di&longs;parebit : ad <lb/>hoc enim opus e&longs;&longs;et, lit nova macula ip&longs;um totum <arrow.to.target n="marg1031"></arrow.to.target><lb/>rur&longs;us involveret. Sed &longs;i cra&longs;&longs;ior &longs;it quàm ut ita queat <lb/>di&longs;&longs;olvi, den&longs;abitur exterior ejus &longs;uperficies a, ob im­ <pb pagenum="161"/>pul&longs;um materiae ip&longs;am circumfluentis: atque interim &longs;i <lb/>mutentur cau&longs;ae, ob quas priùs minuta fuerat illa vis, <lb/>quâ materia vorticis O tendit ver&longs;us I, jamque è con­<lb/>tra augeatur, repelletur rur&longs;us materia vorticis I à P <lb/> <arrow.to.target n="marg1032"></arrow.to.target>ver&longs;us Y, & hoc ip&longs;o materia primi elementi, &longs;upra <lb/>maculam <emph type="italics"/>de&longs;g<emph type="italics"/> diffu&longs;a, minuetur, & &longs;imul novae ma­<lb/>culae in ejus &longs;uperficie generabuntur, quae paulatim <lb/>ip&longs;ius lumen obtundent; & denique, &longs;i cau&longs;a per&longs;e­<lb/>veret, plan tollent, atque omnem locum i&longs;tius mate­<lb/> <arrow.to.target n="marg1033"></arrow.to.target>riae primi elementi | occupabunt. Cùm enim globuli <lb/>vorticis I, qui &longs;unt in exteriori ejus circumferentiâ <lb/>A P B M, magis &longs;olito prementur, magis etiam pre­<lb/>ment illos, qui &longs;unt in interiori circumferentiâ xx, <lb/>quique ita pre&longs;&longs;i, & ramo&longs;is particulis aetheris illius, <lb/> <arrow.to.target n="marg1034"></arrow.to.target>quem circa &longs;idera generari diximus a, intertexti, non <lb/>facilem tran&longs;itum praebebunt particulis &longs;triatis, alii&longs;ve <lb/>non minuti&longs;&longs;imis materiae primi elementi, &longs;upra ma­<lb/>culam <emph type="italics"/>de&longs;g<emph.end type="italics"/> diffu&longs;ae: unde fiet, ut ip&longs;ae ibi perfacil` in <lb/>maculas congregentur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1030"></margin.target>CXII. <lb/>De&longs;criptio &longs;tellae pau­<lb/>latim di&longs;parentis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1031"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1032"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1033"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1034"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig39"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1035"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1036"></arrow.to.target>Obiterque hîc e&longs;t notandum, particulas &longs;triatas in <lb/>omnibus i&longs;tis macularum corticibus continuos &longs;ibi <lb/>meatus excavare ac per omnes &longs;imul, tanquam per <lb/>unam &longs;olam | maculam, tran&longs;ire. Formantur enim i&longs;tae <lb/>maculae ex ip&longs;â materiâ primi elementi, & ideò ini­<lb/> <arrow.to.target n="marg1037"></arrow.to.target>tio &longs;unt molli&longs;&longs;imae, i&longs;ti&longs;que &longs;triatis particulis facilem <lb/>viam praebent. Quod idem de aethere circumfu&longs;o dici <lb/>non pote&longs;t; quamvis enim cra&longs;&longs;iores ejus particulae <lb/>nonnulla etiam i&longs;torum meatuum ve&longs;tigia retineant, <lb/>quoniam ex macularum di&longs;&longs;olutione genitae &longs;unt: quia <lb/> <arrow.to.target n="marg1038"></arrow.to.target>tamen motui globulorum &longs;ecundi elementi ob&longs;equun­ <pb pagenum="162"/>tur, non &longs;emper eundem &longs;itum &longs;ervant, nec ideò par­<lb/>ticulas &longs;triatas rectà pergentes, ni&longs;i admodum diffi­<lb/>culter, admittunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1035"></margin.target>CXIII. <lb/>In omnibus maculis <lb/>multos meatus à par­<lb/>ticulis &longs;triatis exca­<lb/>vari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1036"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1037"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1038"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1039"></arrow.to.target><lb/>Sed facil` fieri pote&longs;t, ut eadem &longs;tella &longs;ixa per vices <lb/>appareat & di&longs;pareat, &longs;inguli&longs;que vicibus quibus <arrow.to.target n="marg1040"></arrow.to.target> di&longs;­<lb/>parebit, novo cortice* macularum involvatur. Talis <lb/>enim alternatio e&longs;t naturae valde familiaris, in corpo­<lb/>ribus quae moventur : ita &longs;cilicet ut, cùm ab aliquâ <lb/>cau&longs;â ver&longs;ùs certum terminum impul&longs;a &longs;unt, non in <lb/>eo &longs;ub&longs;i&longs;tant, &longs;ed ulteriùs pergant, donec rur&longs;us ab <arrow.to.target n="marg1041"></arrow.to.target><lb/>aliâ cau&longs;à ver&longs;ùs ip&longs;um repellantur. Ita, dum pondus <lb/>funi appen&longs;um, vi gravitatis ab uno latere ad perpen­<lb/>diculum &longs;uum de&longs;cendit, impetum acquirit, à quo <lb/>ultra i&longs;tud perpendiculum in oppo&longs;itum latus fertur, <lb/>donec rur&longs;us gravitas, i&longs;to impetu &longs;uperato, illud <arrow.to.target n="marg1042"></arrow.to.target> ver­<lb/>&longs;ùs perpendiculum moveat, & inde novus in eo im­<lb/>petus oriatur. Ita, va&longs;e &longs;emel moto, liquor in eo con­<lb/>tentus multoties it & redit, antequam ad quietem <lb/>reducatur. Et ita, cùm omnes coelorum vortices in <lb/>quodam aequilibrio con&longs;i&longs;tant, ubi unius materia <arrow.to.target n="marg1043"></arrow.to.target> &longs;e­<lb/>mel ab i&longs;to aequilibrio rece&longs;&longs;it, pote&longs;t multoties nunc <lb/>in unam nunc in adver&longs;am partem excurrere, ante­<lb/>quam ab i&longs;to motu quie&longs;cat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1039"></margin.target>CXIV. <lb/>Eandem &longs;tellam po&longs;&longs;e <lb/>per vices apparere ac <lb/>di&longs;parere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1040"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1041"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1042"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1043"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1044"></arrow.to.target><lb/>Fieri etiam pote&longs;t ut totus vortex, in quo talis ali­<lb/>qua &longs;tella fixa continetur, ab aliis circumjacentibus <arrow.to.target n="marg1045"></arrow.to.target><lb/>vorticibus | ab&longs;orbeatur, & ejus &longs;tella, in aliquem ex <lb/>i&longs;tis vorticibus abrepta, mutetur in Planetam vel Co­<lb/>metam. Nempe duas tantùm cau&longs;as &longs;uprà invenimus a, <pb pagenum="163"/>quae impediant ne uni vortices ab aliis de&longs;struantur; <lb/>harumque una, quae con&longs;i&longs;tit in eo, quòd materia unius <lb/>vorticis objectu vicinorum impediatur ne ver&longs;ùs alium <lb/> <arrow.to.target n="fig40"></arrow.to.target><lb/>quem po&longs;&longs;it evagari, non pote&longs;t in omnibus logum ha­<lb/> <arrow.to.target n="marg1046"></arrow.to.target>bere. Nam &longs;i, exempli cau&longs;â, materia vorticis S à vor­<lb/>ticibus L & N ita utrimque prematur, ut hoc impediat <pb pagenum="164"/>ne ver&longs;us D ulteriùs progrediatur, non pote&longs;t eâdem <lb/>ratione impediri à vortice D, ne re diffundat ver&longs;ùs <lb/>L & N, nec etiam ab ullis aliis, ni&longs;i qui &longs;int ei vici­<lb/>niores, pro ratione &longs;uae magnitudinis ; atque adeò in <lb/>omnium maxim vicinis non habet locum. Altera <arrow.to.target n="marg1047"></arrow.to.target> au­<lb/>tem cau&longs;a, quòd nempe materia primi elementi, in <lb/>centro cuju&longs;que vorticis &longs;idus componens, globulos <lb/>&longs;ecundi circa illud exi&longs;tentes à &longs;e repellat ver&longs;ùs alios <lb/>vortices vicinos, locum quidem habet in omnibus iis <lb/>vorticibus, quorum &longs;idera nullis maculis involvuntur; <arrow.to.target n="marg1048"></arrow.to.target><lb/>red non dubium e&longs;t, quin den&longs;iorum macularum inter­<lb/>ventus eam tollat; prae&longs;ertim earum, quae plurium <lb/>corticum in&longs;tar &longs;ibi mutuò incumbunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1044"></margin.target>CXV. <lb/>Totum aliquando vor­<lb/>ticem, in cujus cen­<lb/>tro e&longs;t &longs;tella, de&longs;trui <lb/>po&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1045"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1046"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1047"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1048"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig40"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1049"></arrow.to.target><lb/>Atque hinc patet non e&longs;&longs;e quidem periculum, ne <lb/>ullus vortex ab aliis vicinis de&longs;truatur, quamdiu &longs;idus <arrow.to.target n="marg1050"></arrow.to.target><lb/>quod in centro &longs;uo habet, nullis maculis e&longs;t involu­<lb/>tum; &longs;ed, cùm illis tegitur & obruitur, pendere tan­<lb/>tùm à &longs;itu, quem i&longs;te vortex inter alios obtinet, ut vel <lb/>citiùs vel tardiùs ab ip&longs;is ab&longs;orbeatur. Nempe &longs;i talis <lb/>&longs;it ejus &longs;itus, ut vicinorum aliorum vorticum cur&longs;ui <arrow.to.target n="marg1051"></arrow.to.target><lb/>valde re&longs;i&longs;tat, citiùs ab illis de&longs;truetur, quàm ut multi <lb/>macularum cortices circa ejus &longs;idus den&longs;ari po&longs;&longs;int; <lb/>&longs;ed &longs;i minori &longs;it ip&longs;is impedimento, | lentè tantùm mi­<lb/>nuetur; interimque maculaa, &longs;idus in ejus medio po&longs;i­<lb/>tum ob&longs;identes, den&longs;iores &longs;lent, plure&longs;que ac plures <arrow.to.target n="marg1052"></arrow.to.target><lb/>tam &longs;upra quàm etiam intra illud congregabuntur. <lb/>Sic, exempli cau&longs;â, vortex N ita &longs;itus e&longs;t ' ut apertè <lb/>cur&longs;um vorticis S magis impediat quàm ulli alii vicini; <lb/>quapropter facil` ab hoc vortice S abripietur, &longs;tatim <lb/>atque aliquot maculis illius &longs;idus erit involutum : ita <arrow.to.target n="marg1053"></arrow.to.target> <pb pagenum="165"/>scilicet, ut circumferentia vorticis S, quae jam termi­<lb/>natur lineâ O P Q, terminetur po&longs;tea lineâ <expan abbr="ORq;">ORque</expan> to­<lb/>taque materia, quae continetur intra lineas O P Q & <lb/> <arrow.to.target n="fig41"></arrow.to.target><lb/>O R Q, ei accedat, eju&longs;que cur&longs;um &longs;equatur, reliquâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1054"></arrow.to.target>materiâ, quae est inter lineas O R Q & O M Q, in alios <lb/>vicinos vortices abeunte. Nihil enim aliud vorticem N <pb pagenum="166"/>in eo &longs;itu, in quo nunc e&longs;&longs;e &longs;upponitur, pote&longs;t con­<lb/>&longs;ervare, quàm magna vis materiae primi elementi, in <lb/>ejus centro exi&longs;tentis, quae globulos &longs;ecundi circum­<lb/>quaque ita propellit, ut ejus impul&longs;ui potiùs quàm <lb/>motibus vicinorum vorticum ob&longs;equantur : quae vis <arrow.to.target n="marg1055"></arrow.to.target><lb/>interventu niacularum debilitatur & frangitur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1049"></margin.target>CXVI. <lb/>Quomodo de&longs;trui po&longs;&longs;it, <lb/>antequam multae ma­<lb/>culae circa ejus &longs;tel­<lb/>lam &longs;int congregatae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1050"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1051"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1052"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1053"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1054"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1055"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig41"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1056"></arrow.to.target><lb/>Vortex autem C inter quatuor S, &longs;, G, H, duo&longs;que <lb/>alios M & N, qui &longs;upra i&longs;tos quatuor intelligendi &longs;unt, <lb/> <arrow.to.target n="fig42"></arrow.to.target>ita e&longs;t con&longs;titutus, ut quamvis <lb/>den&longs;ae maculae circa ejus &longs;idus <arrow.to.target n="marg1057"></arrow.to.target><lb/>congregentur, nunquam tamen <lb/>totus po&longs;&longs;it everti, quandiu i&longs;ti <lb/>&longs;ex &longs;unt viribus inter&longs;e aequales. <lb/>Quippe &longs;uppono vortices S, F, <lb/>&stertium M, ip&longs;is <arrow.to.target n="marg1058"></arrow.to.target> incumben­<lb/>tem &longs;upra punctum D, circa pro­<lb/>pria centra gyrare à D ver&longs;us C: <lb/>itemque tres alios G, H, & &longs;extum N, &longs;upra ip&longs;os po­<lb/>&longs;itum, verti ab E | ver&longs;us C; vorticem autem C ita <lb/>inter hos &longs;ex e&longs;&longs;e con&longs;titutum, ut ip&longs;os &longs;olos tangat, <arrow.to.target n="marg1059"></arrow.to.target><lb/>&sejus centrum ab eorum &longs;ex centris aequidi&longs;tet, axi&longs;­<lb/>que, circa quem gyratur, &longs;it in lineâ DE. Quâ ratione <lb/>i&longs;torum &longs;eptem vorticum motus inter &longs;e optimè con­<lb/>veniunt; & quantumvis multis maculis &longs;idus vorticis C <lb/>obruatur, adeò ut perexiguas, vel etiam planè nullas <arrow.to.target n="marg1060"></arrow.to.target><lb/>habeat vires ad globulos coeli circa &longs;e po&longs;itos &longs;ecum <lb/>in orbem rapiendos, non tamen ulla e&longs;t ratio, cur alii <lb/>&longs;ex illud è loco &longs;uo expellant, quamdiu inter &longs;e &longs;unt <lb/>aequales. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1056"></margin.target>CXVII. <lb/>Quomodo permultae <lb/>maculae, circa ali­<lb/>quam &longs;tellam e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;int, antequam <lb/>ejus vortex de de&longs;trua­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1057"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1058"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1059"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1060"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig42"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1061"></arrow.to.target><lb/>Sed ut &longs;ciamus quo pacto tam multae maculae circa <arrow.to.target n="marg1062"></arrow.to.target><lb/>illud generari potuerint, putemus ip&longs;um initio non <pb pagenum="167"/>minorem fui&longs;&longs;e, quàm unum ex aliis &longs;ex ei circum­<lb/>jacentribus, ita ut circumferentiam &longs;uam u&longs;qtie ad <lb/>puncta 1, 2, 3, 4 extenderet; &longs;idu&longs;que permagnum in <lb/>centro &longs;uo habui&longs;&longs;e, utpote qtiod componebatur ex <lb/> <arrow.to.target n="marg1063"></arrow.to.target>materiâ primi elementi, quae per D ex tribus vortici­<lb/>bus S, F, M & per E ex tribus aliis G, H, N, ver&longs;us C <lb/>rectà tendebat, & inde non regrediebatur, ni&longs;i in eo&longs;­<lb/>dem illos vortices ver&longs;us K & L; adeò ut i&longs;tud &longs;idus <lb/>&longs;atis virium habere potuerit, ad totam materiam coeli <lb/> <arrow.to.target n="marg1064"></arrow.to.target>1234 &longs;ecum in gyrum agendam. Sed quia, propter <lb/>inaequalitatem & incommen&longs;urabilitatem quantitatum <lb/>&smotuum, quae in aliis partibus univer&longs;i reperitur, <lb/>nihil in perpetuo aequilibrio &longs;tare pote&longs;t, ubi fortè <lb/>vortex C minùs virium habere coepit quàm alii cir­<lb/> <arrow.to.target n="marg1065"></arrow.to.target>cumjacentes, pars ejus materiae in ip&longs;os migravit, & <lb/>quidem cum impetu; ita ut ea pars quae &longs;ic migravit, <lb/>fuerit major quàm i&longs;ta inaequalitas exigebat, ideòque <lb/>rur&longs;us po&longs;tea nonnihil materiae in ip&longs;um ex aliis remi­<lb/>gravit, atque ita per vices. Cùmque interim multi <lb/> <arrow.to.target n="marg1066"></arrow.to.target>macularum cortices circa | ejus &longs;id-Lis generarentur, <lb/>magis ac magis illius vires minuebantur, & idcirco, <lb/>&longs;ingulis vicibus, minùs materiae in illum regredieba­<lb/>tur quàm ab ip&longs;o exii&longs;&longs;et, donec tandem perexiguus <lb/>eva&longs;erit vel etiam totus fuerit ab&longs;orptus, &longs;olo ejus <lb/> <arrow.to.target n="marg1067"></arrow.to.target>&longs;idere excepto, quod, multis maculis circumvallatum, <lb/>in materiam aliorum vorticum abire non pote&longs;t, nec <lb/>etiam ab i&longs;tis aliis vorticibus è loco, in quo e&longs;t, ex­<lb/>trudi, quamdiu i&longs;ti vortices &longs;unt inter &longs;e aequales. Sed <lb/>interim ejus maculae magis ac magis den&longs;ari debent, <lb/> <arrow.to.target n="marg1068"></arrow.to.target>ac tandem, ubi unus aliquis ex vicinis vorticibus, aliis <pb pagenum="168"/>major & potentior evadet, ut &longs;i vortex H extendat <lb/>&longs;uam &longs;uperficiem u&longs;que ad lineam 567, tunc facilè <lb/> <arrow.to.target n="fig43"></arrow.to.target>vortex H totum &longs;idus C, non hîc <lb/>ampliùs fluidum & lucidum, &longs;ed, <lb/>Cometae vel Planetae in&longs;tar, <arrow.to.target n="marg1069"></arrow.to.target> du­<lb/>rum & opacum, &longs;ecum abducet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1061"></margin.target>CXVIII. <lb/>Quomodo i&longs;tae multae, <lb/>maculae generentur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1062"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1063"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1064"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1065"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1066"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1067"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1068"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1069"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig43"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1070"></arrow.to.target><lb/>Jam verò con&longs;iderandum e&longs;t, <lb/>quâ ratione debeat moveri talis <lb/>globus opacus & durus, ex mul­<lb/>tarum macularum congerie <arrow.to.target n="marg1071"></arrow.to.target> corn­<lb/>po&longs;itus, cùm primùm ab aliquo <lb/>vortice &longs;ibi vicino abreptus e&longs;t. Nempe ita gyrat cum <lb/>materiâ à quâ abripitur, ut quandiu minùs habet agi­<lb/>tationis quàm ip&longs;a, ver&longs;ùs centrum circa quod gyrat <lb/>detrudatur. Et quia omnes partes eju&longs;dem vorticis non <arrow.to.target n="marg1072"></arrow.to.target><lb/>eâdem celeritate moventur, nec &longs;unt eju&longs;dem magnitu­<lb/>dinis; &longs;ed à circumferentià u&longs;que ad certum terminum <lb/>earum motus gradatim &longs;it tardior , ac deinde ab i&longs;to ter­<lb/>mino u&longs;que ad centrum gradatim fit celerior, | & ip&longs;ae <lb/>&longs;unt minutiores, ut &longs;uprà dictum e&longs;t a : &longs;i globus in illo <arrow.to.target n="marg1073"></arrow.to.target><lb/>vortice de&longs;cendens adeò &longs;it &longs;olidus, ut priu&longs;quam perve­<lb/>nerit ad terminum in quo partes vorticis omnium tar­<lb/>di&longs;&longs;imè moventur, acquirat agitationem aequalem agi­<lb/>tationi earum partium, inter quas ver&longs;atur, non ulte­<lb/>riùs de&longs;cendit, &longs;ed ex illo vortice in alios tran&longs;it, & e&longs;t <arrow.to.target n="marg1074"></arrow.to.target><lb/>Cometa. Si verò minùs habeat &longs;oliditatis, atque idcirco <lb/>in&longs;ra terminum illum de&longs;cendat, ibi po&longs;tea ad certam <lb/>di&longs;tantiam à &longs;idere, quod illius vorticis centrum occu­<lb/>pat, &longs;emper manens, circa ip&longs;um rotatur, & e&longs;t Planeta b. </s></p> <pb pagenum="169"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1070"></margin.target>CXIX. <lb/>Quomodo Stella fixa <lb/>mutetur in Cometam <lb/>vel in Planetam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1071"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1072"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1073"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1074"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Putemus, exempli causâ, materiam vorticis A E I O, <lb/>nun primùm &longs;ecum abripere &longs;idus N, & con&longs;idere­<lb/>mus ver&longs;us quam partem illud feret. Nempe cùm om­<lb/> <arrow.to.target n="fig44"></arrow.to.target><lb/>nis i&longs;ta materia gyret circa centrum S, ideòque inde <lb/> <arrow.to.target n="marg1075"></arrow.to.target>recedere conetur, ut &longs;uprà explicui a, non dubium e&longs;t <pb pagenum="170"/>quin ea quae jam ver&longs;atur in 0, pergendo per R ad Q, <lb/>detrudat hoc &longs;idus &longs;ecundùm lineam rectam ver&longs;ùs S : <lb/>atque ex naturâ gravitatis infrà a explicandâ, intellige­<lb/>tur i&longs;tum motum &longs;ideris N, alteriu&longs;ve cuju&longs;vis corpo­<lb/>ris, ver&longs;ùs centrum vorticis in quo ver&longs;atur, dici po&longs;&longs;e <arrow.to.target n="marg1076"></arrow.to.target><lb/>ejus de&longs;cen&longs;um. Sic, inquam, ip&longs;um detrudit initio, <lb/>cum nondum intelligimus in eo e&longs;&longs;e alium motum; <lb/>&longs;ed &longs;tatim etiam illud circumquaque ambiendo, &longs;ecum <lb/>defert motu circulari ab N ver&longs;ùs A cùmque hic mo­<lb/>tus circularis ei det vim recedendi à centro S, pendet <arrow.to.target n="marg1077"></arrow.to.target><lb/>tantùm ab ejus &longs;oliditate, ut vel multùm de&longs;cendat <lb/>ver&longs;us S, nempe &longs;i perexigua &longs;it ejus &longs;oliditas; vel con­<lb/>trà, &longs;i magna &longs;it, ab S recedat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1075"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1076"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1077"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig44"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1078"></arrow.to.target><lb/>| Per &longs;oliditatem hic intelligo quantitatem materiae <lb/>tertii elementi, ex quâ maculae hoc &longs;idus involventes <arrow.to.target n="marg1079"></arrow.to.target><lb/>componuntur, cum ejus mole & &longs;uperficie compara­<lb/>tam. Quippe vis, quâ materia vorticis A E I O id defert <lb/>circulariter circa centrum S, ae&longs;timanda e&longs;t à magnitu­<lb/>dine &longs;uperficiei, &longs;ecundùm quam ip&longs;i occurrit; quia quò <lb/>major e&longs;t i&longs;ta &longs;uperficies, eo plus materiae in hoc agit. <lb/> <arrow.to.target n="marg1080"></arrow.to.target><lb/>Vis autem, quâ i&longs;ta materia ver&longs;ùs idem centrum S <lb/>ip&longs;um pellit, ae&longs;timanda e&longs;t à magnitudine &longs;patii quod <lb/>ab eo occupatur. Quamvis enim omnis illa materia, <lb/>quae e&longs;t in vortice A E I 0, conetur recedere ab S , non <lb/>tamen omnis agit in &longs;idus N, &longs;ed tantùm ea ejus pars, <arrow.to.target n="marg1081"></arrow.to.target><lb/>quae reip&longs;â inde recedit, cùm hoc accedit; heecque e&longs;t <lb/>aequalis &longs;patio quod ab eo &longs;uit occupatum. Denique <lb/>vis quam idem &longs;idus N à proprio &longs;uo motu acquirit ad <lb/>per&longs;everandum in eodem illo motu, quam ip&longs;ius agita­<lb/>tionem voco non ae&longs;timanda e&longs;t ab ejus &longs;uperficie, <arrow.to.target n="marg1082"></arrow.to.target> <pb pagenum="171"/>nec à totâ ejus mole, &longs;ed tantùm ab eâ ejus molis <lb/>parte, quae constat materiâ tertii elementi, hoc e&longs;t, <lb/>particulis materiae &longs;ibi mutò adhaerentibus, ex qui­<lb/> <arrow.to.target n="fig45"></arrow.to.target><lb/>bus maculae ip&longs;um involventes componuntur. Quan­<lb/> <arrow.to.target n="marg1083"></arrow.to.target>tum enim ad materiam primi, vel etiam &longs;ecundi ele­<lb/>menti, quae in eo e&longs;t, cùm a&longs;&longs;iduè ex ipso egrediatur, <pb pagenum="172"/>&snova redeat in locum exeuntis, non pote&longs;t nova i&longs;ta <lb/>materia accedens vim retinere quae priori jam egre&longs;&longs;ae <lb/>&longs;uit impre&longs;&longs;a, & praeterea vix ulla ei &longs;uit impre&longs;&longs;a, &longs;ed <lb/>tantùm motus, qui aliunde in eâ erat, determinatus <lb/>e&longs;t ver&longs;us certam partem; atque haec determinatio à <arrow.to.target n="marg1084"></arrow.to.target><lb/>variis cau&longs;is a&longs;&longs;idu pote&longs;t mutari a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1078"></margin.target>CXXI. <lb/>Quid per corporum &longs;o­<lb/>liditatem, & quid per <lb/>eorum agitationem <lb/>intelligamus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1079"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1080"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1081"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1082"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1083"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1084"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig45"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1085"></arrow.to.target><lb/>Sic videmus hic &longs;upra terram aurum, plumbum & <lb/>alia metalla, cùm &longs;emel mota &longs;unt, majorem agitatio­<lb/>nem &longs;ive majorem vim ad per&longs;everandum in &longs;uo motu <lb/>retinere, | quàm ligna & lapides eju&longs;dem <arrow.to.target n="marg1086"></arrow.to.target> magnitudi­<lb/>nis & figurae; ac etiam idcirco magis &longs;olida e&longs;&longs;e pu­<lb/>tantur, &longs;ive plus habere in &longs;e materiae tertii elementi, <lb/>ac pauciores poros qui materiâ primi & &longs;ecundi replen­<lb/>tur. Sed auri globulus e&longs;&longs;e pote&longs;t tam minutus, ut <lb/>non tantam vim habiturus &longs;it, ad motum &longs;ibi <arrow.to.target n="marg1087"></arrow.to.target> impre&longs;­<lb/>&longs;um retinendum, quàm globus lapideus vel ligneus <lb/>multò major. Pote&longs;tque etiam ma&longs;&longs;a auri tales figuras <lb/>induere, ut globus ligneus ip&longs;â minor majoris agi­<lb/>tationis &longs;it capax : nempe &longs;i extendatur in fila aut <lb/>bracteas, aut &longs;pongiae in&longs;tar multis minutis <arrow.to.target n="marg1088"></arrow.to.target> foramini­<lb/>bus excavetur, aut quocunque alio modo plus &longs;uper­<lb/>&longs;iciei acquirat, pro ratione &longs;uae materiae & molis, <lb/>quàm ille ligneus globus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1085"></margin.target>CXXII. <lb/>Soliditatem non à &longs;olâ <lb/>materiâ &longs;ed etiam à <lb/>magnitudine ac figu­<lb/>râ pendere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1086"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1087"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1088"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1089"></arrow.to.target><lb/>Atque ita fieri pote&longs;t ut &longs;idus N, quamvis mole per­<lb/>magnum, & &longs;atis multis macularum corticibus <arrow.to.target n="marg1090"></arrow.to.target> invo­<lb/>lutum, minùs tamen habeat &longs;oliditatis, &longs;ive minùs <lb/>aptitudinis ad motus &longs;uos retinendos, quàm globuli <lb/>materiae &longs;ecundi elementi ip&longs;um circumjacentes. Hi <lb/>enim globuli, pro ratione &longs;uae magnitudinis, &longs;unt om­<lb/>nium &longs;olidi&longs;&longs;imi qui e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int, quia nullos in ip&longs;is <arrow.to.target n="marg1091"></arrow.to.target> <pb pagenum="173"/>meatus, aliâ materiâ &longs;olidiori repletos, intelligimus; <lb/>&sfiguram obtinent &longs;phaericam, quae omnium mini­<lb/>mum habet &longs;uperficiei, pro ratione molis &longs;ub &longs;e con­<lb/>tentae, ut Geometris e&longs;t &longs;atis notum. Et praeterea, <lb/> <arrow.to.target n="marg1092"></arrow.to.target>quamvis &longs;it permagna di&longs;paritas inter ip&longs;orum exigui­<lb/>tatem & magnitudinem alicujus &longs;ideris, haec tamen <lb/>ex parte compen&longs;atur, eo quòd non vires &longs;ingulorum <lb/>ex i&longs;tis globulis, &longs;ed plurium &longs;imul, i&longs;tius &longs;ideris viri­<lb/>bus opponantur. Cùm enim illi cum aliquo &longs;idere <lb/> <arrow.to.target n="marg1093"></arrow.to.target>circa cen|trum S rotantur, tenduntque omnes, nec <lb/>non etiam i&longs;tud &longs;idus, ut ab S recedant, &longs;i vis inde <lb/>recedendi, quae e&longs;l in &longs;idere, &longs;uperet vires &longs;imul junctas, <lb/>quae &longs;unt in tot ex i&longs;tis globulis, quot requiruntur ad <lb/>&longs;patium quod &longs;idus occupat replendum : tunc ip&longs;um <lb/> <arrow.to.target n="marg1094"></arrow.to.target>recedet ab S, efficietque ut i&longs;ti globuli in locum &longs;uum <lb/>de&longs;cendant; & contrà, &longs;i illi plus habeant virium, <lb/>ip&longs;um ver&longs;ùs S expellent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1089"></margin.target>CXXIII. <lb/>Quomodo globuli coe­<lb/>le&longs;tes integro aliquo <lb/>&longs;idere &longs;olidiores e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1090"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1091"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1092"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1093"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1094"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1095"></arrow.to.target><lb/>Fieri enim etiam facilè pote&longs;t, ut &longs;idus N multò plus <lb/>habeat virium ad per&longs;everandum in &longs;uo motu &longs;ecun­<lb/> <arrow.to.target n="marg1096"></arrow.to.target>dùm lineas rectas, quàm globuli materiae coele&longs;tis <lb/>ip&longs;um circumjacentes, etiam&longs;i minùs materiae tertii <lb/>elementi in eo contineatur, quàm &longs;ecundi, in tot ex <lb/>i&longs;tis globulis, quot requiruntur ad &longs;patium ip&longs;i aequale <lb/>occupandum. Quia cùm &longs;int à &longs;e mutuò disjuncti, & <lb/> <arrow.to.target n="marg1097"></arrow.to.target>varios habeant motus, quamvis junctis viribus in illud <lb/>agant, non po&longs;&longs;unt tamen omnes &longs;uas vires ita &longs;imul <lb/>jungere, ut nulla earum pars inutilis fiat : contrà <lb/>autem omnis materia tertii elementi, ex quâ maculae <lb/>hoc &longs;idus involventes ae<gap/>rque ip&longs;um ambiens compo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1098"></arrow.to.target>nuntur, unam tantùm ma&longs;&longs;am facit, quae cùm tota <lb/>&longs;imul moveatur, tota etiam vis, quam habet ad per&longs;e- <pb pagenum="174"/>verandum in &longs;uo motu, ver&longs;ùs ea&longs;dem partes tendit. <lb/>Similemque ob cau&longs;am, videre licet in fluminibus frag­<lb/>menta glaciei, vel ligna quae aquae innatant, majori vi <lb/>per&longs;equi cur&longs;um &longs;uum, &longs;ecundùm lineas rectas, quàm <lb/>ip&longs;am aquam, & ideò &longs;olere multò fortiùs in riparum <arrow.to.target n="marg1099"></arrow.to.target><lb/>&longs;inus impingere, quamvis minùs materiae tertii ele­<lb/>menti in iis contineatur, quàm in mole aquae ip&longs;is <lb/>aequali. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1095"></margin.target>CXXIV. <lb/>Quomodo etiam e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;it minùs &longs;olidi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1096"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1097"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1098"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1099"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1100"></arrow.to.target><lb/>| Denique fieri pote&longs;t, ut idem &longs;idus minùs habeat <lb/>&longs;oliditatis, quàm quidam globuli coele&longs;tes, & magis <arrow.to.target n="marg1101"></arrow.to.target><lb/>quàm alii paulò minores; tum propter jam dictam ra­<lb/>tionem, tum etiam quia, licèt non magis nec minùs <lb/>&longs;it materiae &longs;ecundi elementi in i&longs;tis globulis minori­<lb/>bus &longs;imul &longs;umptis, quàm in majoribus, cùm aequale <lb/>&longs;patium occupant, e&longs;t tamen in ip&longs;is multà plus <arrow.to.target n="marg1102"></arrow.to.target> &longs;uper­<lb/>ficiei & propter hoc à materiâ primi elementi, quae <lb/>angulos iis interjectos replet, nec non etiam à quibu&longs;­<lb/>libet aliis corporibus, faciliùs à cur&longs;u &longs;uo revocantur, <lb/>atque ver&longs;ùs alias partes deflectuntur, quàm alii ma­<lb/>jores. <arrow.to.target n="marg1103"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1100"></margin.target>CXXV. <lb/>Quomodo quidam &longs;int <lb/>aliquo &longs;idere magis <lb/>&longs;olidi, alii minùs. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1101"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1102"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1103"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1104"></arrow.to.target><lb/>Jam itaque, &longs;i ponamus &longs;idus N plus habere &longs;olidi­<lb/>tatis quàm globulos &longs;ecundi elementi, &longs;atis remotos à <lb/>centro vorticis S, quos &longs;upponimus omnes eite inter &longs;e <lb/>aequales, poterit quidem initio in varias partes ferri, <lb/>&smagis vel minùs accedere ver&longs;ùs S, pro variâ <arrow.to.target n="marg1105"></arrow.to.target> di&longs;po­<lb/>&longs;itione aliorum vorticum à quorum viciniâ di&longs;cedet; <lb/>pote&longs;t enim diver&longs;imodè ab ip&longs;is retineri vel impelli; <lb/>ac etiam pro ratione &longs;uae &longs;oliditatis, quae quò major <lb/>e&longs;t, eò magis impedit ne alias cau&longs;ae po&longs;tea ip&longs;um de­<lb/>flectant de eâ parte in quam primùm directum e&longs;t. <arrow.to.target n="marg1106"></arrow.to.target><lb/>Veruntamen non valde magnâ non valde magnâ <pb pagenum="175"/>vicinis vorticibus, quia &longs;upponitur juxta illos priùs <lb/>quievi&longs;&longs;e ; nec ideò etiam ferri contra motum vorticis <lb/>A E I O, ver&longs;ùs eas partes quae &longs;unt inter I & S, &longs;ed <lb/> <arrow.to.target n="fig46"></arrow.to.target><lb/>tantùm ver&longs;us illas quae &longs;unt inter A & S; ubi tandem <lb/> <arrow.to.target n="marg1107"></arrow.to.target>debet pervenire ad aliquod punctum, in quo linea <lb/>quam motu &longs;uo de&longs;cribit, tangat unum ex iis circulis, <pb pagenum="176"/>&longs;ecundùm quos materia coele&longs;tis circa centrum S <lb/>gyrat; & po&longs;tquam eò pervenit, ita cur&longs;um &longs;uum ulte­<lb/>riùs per&longs;equitur, ut &longs;emper magis ac magis recedat à <lb/>centro S, donec ex vortice | A E I O in alium migret. <lb/>Ut &longs;i moveatur initio &longs;ecundùm lineam NC, po&longs;tquam <arrow.to.target n="marg1108"></arrow.to.target><lb/>pervenit ad C, ubi haec linea curva N C tangit circu­<lb/>lum, qui ibi de&longs;cribitur à globulis &longs;ecundi elementi <lb/>circa centrum S : non pote&longs;t non &longs;tatim recedere ab S <lb/>per lineam curvam C2, &longs;itam inter hunc-circulum, & <lb/>rectam eum in puncto C tangentem. Cùm enim <arrow.to.target n="marg1109"></arrow.to.target> dela­<lb/>tum &longs;it ad C, à materiâ &longs;ecundi elementi magis re­<lb/>motâ ab S quàm ea quae e&longs;t in C, ac proinde celeriùs <lb/>acta, &longs;itque ip&longs;â &longs;olidius, ut &longs;upponimus : non pote&longs;t <lb/>non habere majorem vim ad per&longs;everandum in &longs;uo <lb/>motu &longs;ecundùm lineam rectam tangentem i&longs;tum <arrow.to.target n="marg1110"></arrow.to.target> cir­<lb/>culum; &longs;ed &longs;tatim atque rece&longs;&longs;it à puncto | C, occurrit <lb/>materiae &longs;ecundi elementi celeriùs motae, quae illum <lb/>nonnihil avertit à lineâ rectâ, &longs;imulque augendo ejus <lb/>celeritatem efficit ut ulteriùs a&longs;cendat &longs;ecundùm lineam <lb/>curvam C 2, quae eò minus di&longs;tat à rectâ tangente, quò <arrow.to.target n="marg1111"></arrow.to.target><lb/>hoc &longs;idus &longs;olidus e&longs;t, & quò majori cum celeritate de­<lb/>latum e&longs;t ab N ad C. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1104"></margin.target>CXXVI. <lb/>De principio motûs <lb/>Cometae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1105"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1106"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1107"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1108"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1109"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1110"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1111"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig46"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1112"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem per hunc vorticem A E I O hac ratione <lb/>progreditur, tantam vim agitationis acquirit, ut facilè <lb/>inde in alios vortices migret, atque ex his in alios. <arrow.to.target n="marg1113"></arrow.to.target><lb/>Notandumque e&longs;t, cùm pervenit ad 2, egrediturque <lb/>limites vorticis in quo e&longs;t, ip&longs;um adhuc aliquandiu <lb/>retinere ejus materiam circa &longs;e fluentem, nec planè ab <lb/>eâ liberari, donec &longs;atis altè in alium vorticem A E V <lb/>penetrârit: nempe donec pervenerit ad 3. Eodemque <arrow.to.target n="marg1114"></arrow.to.target><lb/>modo ducit &longs;ecum materiam hujus &longs;ecundi vorticis <pb pagenum="177"/>ver&longs;ùs 4 in fines tertii, & hujus terii ver&longs;us 8 in fines <lb/>quarti ; &longs;icque &longs;emper idem facit, quoties ex | uno <lb/>vortice in alium migrat. Et linea quam motu &longs;uo de&longs; <lb/> <arrow.to.target n="fig47"></arrow.to.target><lb/>cribit, diver&longs;imodè incurvatur, pro diver&longs;o motu ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1115"></arrow.to.target>teriae vorticum per quos tran&longs;it. Ita ejus pars 2 3 4 <lb/>planè alio modo inflexa e&longs;t quàm praecedens N C 2 : <pb pagenum="178"/>quia materia vorticis &longs; vertitur ab A per E ver&longs;usv, & <lb/>materia vorticis S ab A per E ver&longs;us I; i&longs;tius autem <lb/>lineae pars 5 6 7 8 e&longs;t ferè recta, quia materia vorticis in <lb/>quo e&longs;t, &longs;upponitur gyrare circa axem XX. Et &longs;idera <lb/>ex unis vorticibus in alios hoc pacto migrantia &longs;unt <arrow.to.target n="marg1116"></arrow.to.target><lb/>Cometae : ip&longs;orumque omnia phaenomena hîc expli­<lb/>care conabor. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1112"></margin.target>CXXVII. <lb/>De continuatione mo­<lb/>tùs Cometae per di­<lb/>ver&longs;os vortices. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1113"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1114"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1115"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1116"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig47"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1117"></arrow.to.target><lb/>In primis ob&longs;ervatur illos &longs;ine ullâ regulâ nobis <lb/>notâ, unum per hanc, alium per illam coeli regionem <lb/>tran&longs;meare, ac intra paucos men&longs;es aut dies à <arrow.to.target n="marg1118"></arrow.to.target> con­<lb/>&longs;pectu no&longs;tro abire, nec unquam plus, aut certè non <lb/>multò plus, &longs;ed &longs;aepe multò minùs quàm mediam coeli <lb/>partem percurrere. Ac quidem cùm primùm apparere <lb/>incipiunt, &longs;olere &longs;atis magnos videri, nec po&longs;tea valde <lb/>augeri, ni&longs;i cùm valde magnam coeli partem <arrow.to.target n="marg1119"></arrow.to.target> percur­<lb/>runt; cùm autem de&longs;inunt, gradatim &longs;emper imminui ; <lb/>atque initio, vel &longs;altem circa initia &longs;ui motùs, videri <lb/>celerrim moveri, &longs;ub finem autem lenti&longs;&longs;imè. Ac de <lb/>uno duntaxat memini me legi&longs;&longs;e, quòd circiter me­<lb/>diam coeli partem peragrârit : de illo &longs;cilicet qui <arrow.to.target n="marg1120"></arrow.to.target> di­<lb/>citur anno 1475, primò tenui capite ac tardi motûs, <lb/>inter &longs;tellas Virginis apparui&longs;&longs;e, ac paulò pò&longs;t mirae <lb/>magnitudinis factus, per polum Borealem tam cele <lb/>riter ince&longs;&longs;i&longs;&longs;e, ut portionem circuli magni triginta <lb/>vel quadraginta graduum, unâ die, de&longs;crip&longs;erit ; ac <arrow.to.target n="marg1121"></arrow.to.target> <pb pagenum="179"/>tandem prope &longs;tellas Pi&longs;cis &longs;eptentrionalis, &longs;ive in <lb/>&longs;igno Arietis paulatim videri de&longs;ii&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1117"></margin.target>CXXVIII. <lb/>Phaenomena Cometa­<lb/>rum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1118"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1119"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1120"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1121"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1122"></arrow.to.target><lb/>Quae omnia hîc facilè intelliguntur. Videmus enim <lb/>| eundem Cometam, aliam coeli partem in vortice F, <lb/> <arrow.to.target n="marg1123"></arrow.to.target>aliamque in vortice Y permeare, ac nullam e&longs;&longs;e per <lb/>quam non po&longs;&longs;e hoc pacto aliquando tran&longs;ire. Putan­<lb/>dumque e&longs;t ip&longs;um ferè eandem celeritatem &longs;emper <lb/>retinere : illam &longs;cilicet quam acquirit tan&longs;eundo per <lb/>vorticum extremitates, ubi materia coele&longs;tis tam citò <lb/> <arrow.to.target n="marg1124"></arrow.to.target>movetur, ut intra paucos men&longs;es integrum gyrum <lb/>ab&longs;olvat, quemadmodum &longs;uprà dictum e&longs;t a. Et quia <lb/>hic Cometa in vortice Y mediam tantùm partem i&longs;tius <lb/>gyri, & multò minùs in vortice &longs;, nunquamque in <lb/>ullo multò plus percurrit: idcirco tantùm per paucos <lb/> <arrow.to.target n="marg1125"></arrow.to.target>men&longs;es in eodem vortice manere pote&longs;t. Atque &longs;i <lb/>con­<lb/>&longs;ideremus illum à nobis videri non po&longs;&longs;e, ni&longs;i quam­<lb/>diu e&longs;t in illo vorticie prope cujus c entrum ver&longs;amur ; <lb/>atque etiam non priùs ibi apparere, quàm b materia <lb/>alterius vorticis, ex quo venit, ip&longs;um &longs;equi & circum­<lb/> <arrow.to.target n="marg1126"></arrow.to.target>fluere planè defierit : cogno&longs;cemus quo pacto, quam­<lb/>vis idem Cometa rnaneat &longs;emper eju&longs;dem magnitudi­<lb/>nis & ferè &longs;emper aequè celeriter moveatur, debeat <lb/>tamen videri major & celerior, initio &longs;ui cur&longs;ûs appa­<lb/>rentis, quàm in fine; ac interdurn in medio maximus <lb/> <arrow.to.target n="marg1127"></arrow.to.target>&scelerrimus putari -Nam &longs;i putemus oculum &longs;pecta­<lb/>toris e&longs;&longs;e prope centrum F, Cometa illi multò major <lb/>&scelerior apparebit in 3, ubi primùm videri incipiet, <lb/>quàm in 4 ubi de&longs;inet : quia linea F 3 multò brevior <pb pagenum="180"/>e&longs;t quàm F4, & angulus F 43 acutior qùam angulus <lb/>F 3 4. Si autem &longs;pectator &longs;it ver&longs;us Y, Cometa quidem <lb/>illi aliquantò major & celerior apparebit in 5, ubi <lb/>videri incipiet, quàm in 8, ubi de&longs;inet; &longs;ed maximus <lb/>&scelerrimus apparebit, dum erit inter 6 & 7, ubi erit <arrow.to.target n="marg1128"></arrow.to.target><lb/>&longs;pectatori proximus. Adeò ut, dum erit in 5, apparere <lb/>po&longs;&longs;it inter stellas Virginis ; dum inter 6 & 7, prope po­<lb/>lum Borealem, | & ibi unâ die triginta vel quadraginta <lb/>gradus percurrere, ac tandem occultari in 8, prope <lb/>&longs;tellas Pi&longs;cis &longs;eptentrionalis : eodem modo atque ille <arrow.to.target n="marg1129"></arrow.to.target><lb/>mirabilis Cometa anni 1475, qui dicitur à Regiomon­<lb/>tano ob&longs;ervatus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1122"></margin.target>CXXIX. <lb/>Horum phaenomen<gap/>n <lb/>explicatio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1123"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1124"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1125"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1126"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1127"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1128"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1129"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1130"></arrow.to.target><lb/>Quaeri quidem pote&longs;t cur Cometae non appareant, <lb/>ni&longs;i cùm in no&longs;tro coelo ver&longs;antur, cùm tamen Fixae <lb/>con&longs;picuae &longs;int, licet ab ip&longs;o longèi&longs;&longs;imè di&longs;tent. Sed in <arrow.to.target n="marg1131"></arrow.to.target><lb/>eo di&longs;&longs;erentia e&longs;t, quòd Fixae, lumen à &longs;e ip&longs;is emit­<lb/>tentes, multò fortiùs illud vibrent quàm Cometae, qui <lb/>tantùm illud, quòd à Sole mutuantur, ad nos refle­<lb/>ctunt. Et quidem, advertendo lumen cuju&longs;que &longs;tellae <lb/>e&longs;&longs;e actionem illam, quâ tota materia vorticis in quo <arrow.to.target n="marg1132"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;atur, ab eâ recedere conatur, &longs;ecundùm lineas <lb/>rectas ab omnibus ejus &longs;uperfiliciei punctis eductas, <lb/>&longs;icque omnem materiam vorticum circumjacentium <lb/>premit; &longs;ecundùm ea&longs;dem lineas rectas vel alias <lb/>aequipollentes : (cùm nempe i&longs;tae lineae, per alia <arrow.to.target n="marg1133"></arrow.to.target> cor­<lb/>pora obliquè tran&longs;euntes, in ip&longs;is refringuntur, ut <lb/>in Dioptricâ explicui), facilè` credi pote&longs;t non modò <lb/>lumen proximarum &longs;tellarum, ut F &&longs;, &longs;ed etiam re­<lb/>motiorum, ut Y, vim habere movendi oculos incola­<lb/>rum terrae, qui putandi &longs;unt non longèè abe&longs;&longs;e à centro <arrow.to.target n="marg1134"></arrow.to.target><lb/>S. Cùm enim illarum, &longs;imulque vorticum ip&longs;as cir- <pb pagenum="181"/>cumjacentium vires, in perpetuo aequilibrio ver&longs;en­<lb/>tur, vis radiorum ab F venientium ver&longs;us S minuitur <lb/>guidem a à materiâ vorticis A E I O ip&longs;is renitente, &longs;ed <lb/> <arrow.to.target n="fig48"></arrow.to.target><lb/>tamen non tota deletur, ni&longs;i in centro S ; ideòque <lb/> <arrow.to.target n="marg1135"></arrow.to.target>nonnulla pervenire pote&longs;t u&longs;que ad terram, quae ali­ <pb pagenum="182"/>quantulum di&longs;tat ab i&longs;to centro. Itemque, radii ab Y <lb/>ad terram venientes, tran&longs;eundo per vorticem A E V, <lb/>nihil in eo &longs;uarum virium amittunt, ni&longs;i ratione di­<lb/>&longs;tantiae; non enim eorum vim magis minuit materia <lb/>hu|jus vorticis, ex eo quòd ab F recedere conetur, <arrow.to.target n="marg1136"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;ùs partem &longs;uae circumferentae VX, quàm auget <lb/>ex eo quòd etiam tendat ab F ver&longs;us aliam partem <lb/>circumferentiae AE : atque ita de caeteris. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1130"></margin.target>CXXX. <lb/>Quomodo fixarum lu­<lb/>men ad Terram u&longs;­<lb/>que perveniat.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1131"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1132"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1133"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1134"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1135"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1136"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig48"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1137"></arrow.to.target><lb/>Hîcque obiter e&longs;t advertendum, radios ab Y ad ter­<lb/>ram venientes, obliquè incidere in lineas A E & V X, <arrow.to.target n="marg1138"></arrow.to.target><lb/>quae de&longs;ignant &longs;uperficies, in quibus vortices i&longs;ti ter­<lb/>minantur, & ideò in ip&longs;is refringi. Unde &longs;eguitur, &longs;tel­<lb/>las fixas non videri omnes ex terrâ, tanquam in locis <lb/>in quibus revera ex&longs;i&longs;tunt, &longs;ed tanquam &longs;i e&longs;&longs;ent in <lb/>locis &longs;uperficiei vorticis A E I O, per quae tran&longs;eunt illi <arrow.to.target n="marg1139"></arrow.to.target><lb/>earum radii, qui perveniunt ad terram, &longs;ive ad vici­<lb/>niam Solis; ac fortè etiam unam & eandem &longs;tellam in <lb/>duobus aut pluribus eju&longs;modi locis apparere. Quae <lb/>loca cùm non deprehendantur fui&longs;&longs;e mutata, ex quo <lb/>ab A&longs;tronomis notata &longs;unt, non puto aliud quàm <arrow.to.target n="marg1140"></arrow.to.target><lb/>i&longs;tas &longs;uperficies per nomen -firmamenti e&longs;&longs;e intelli­<lb/>gendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1137"></margin.target>CXXXI. <lb/>An Fixoe in veris locis <lb/>videantur : & quid &longs;it <lb/>Firmamentum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1138"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1139"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1140"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1141"></arrow.to.target><lb/>Cometarum autem lumen, cùm &longs;it multò debilius <lb/>quàm Fixarum, non &longs;atis habet virium ad oculos no­<lb/>&longs;tros movendos, ni&longs;i &longs;ub angulo &longs;atis magno <arrow.to.target n="marg1142"></arrow.to.target> videan­<lb/>tur & ideò ratione di&longs;tantiae non apparent, cùm à coelo <lb/>no&longs;tro &longs;unt nimis remoti; notum enim e&longs;t, quò magis <lb/>aliquod corpus à nobis remotum e&longs;t, eò &longs;ub minori <lb/>angulo videri. Cùm autem ad ip&longs;um propiùs acce­<lb/>dunt, variae e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt rationes, ob quas priu&longs;quam <arrow.to.target n="marg1143"></arrow.to.target><lb/>in illud ingrediantur, con&longs;picui non &longs;int : quarum <pb pagenum="183"/>quaenam &longs;it praecipua, non facile e&longs;t definire. Nam, <lb/>exempli cau&longs;&longs;â, &longs;i oculus &longs;pectatoris &longs;it ver&longs;us F, non­<lb/>dum videbit Cometam in 2, quia ibi cingetur adhuc <lb/> <arrow.to.target n="fig49"></arrow.to.target><lb/>materiâ vorticis ex quo egreditur : & tamen videbit <lb/> <arrow.to.target n="marg1144"></arrow.to.target>illum in 4, ubi erit remotior. Cujus rei ratio e&longs;&longs;e po­<lb/>te&longs;t, quod ra|dii &longs;ideris F tendentes ver&longs;ùs 2, ibi refrin- <pb pagenum="184"/>gantur in &longs;uperficie convexâ materize vorticis A E I O, <lb/>quae Cometam adhuc involvit, & refractio illa ip&longs;os <lb/>removeat à perpendiculari, juxta ea quae in Dioptricâ <lb/>explicui a: quia nempe radii i&longs;ti multò difficiliùs tran­<lb/>&longs;eunt per hanc materiam vorticis A E I O, quàm per <arrow.to.target n="marg1145"></arrow.to.target><lb/>illam vorticis A E V X: unde &longs;it, ut longè pauciores <lb/>perveniant ad Cometam, quàm &longs;i refractio i&longs;ta non <lb/>fieret; hique pauciores, inde ad oculum reflexi, po&longs;­<lb/>&longs;unt e&longs;&longs;e nimis debiles ad eum movendum. Alia verò <lb/>ratio e&longs;t, quòd valde &longs;it credibile, quemadmodum <arrow.to.target n="marg1146"></arrow.to.target> ea­<lb/>dem &longs;emper Lunae facies terram re&longs;picit, ita &longs;emper <lb/>eandem cuju&longs;que Cometae partem ver&longs;ùs centrum vor­<lb/>ticis in quo ver&longs;atur, converti, eamque &longs;olam radiis <lb/>reflectendis aptam e&longs;&longs;e. Sic nempe, cùm Cometa e&longs;t <lb/>in 2, illa ejus pars quae radios pote&longs;t remittere, <arrow.to.target n="marg1147"></arrow.to.target> oppo­<lb/>&longs;ita e&longs;t centro S, nec ideò videri pote&longs;t ab iis qui &longs;unt <lb/>juxta F &longs;ed progrediendo à 2 ad 3, invertit &longs;e brevi <lb/>tempore ver&longs;ùs F, atque ideò ibi tunc incipit videri. <lb/>Nam rationi valde con&longs;entaneum e&longs;t, primò, ut pute­<lb/>mus, dum Cometa tran&longs;it ab N per C ver&longs;us 2, illam <arrow.to.target n="marg1148"></arrow.to.target><lb/>ejus partem quae &longs;ideri S obver&longs;a e&longs;t, magis agitari &, <lb/>rarefieri propter actionem i&longs;tius &longs;ideris, quàm aliam <lb/>partem ab eo aver&longs;am. Secundò, ut putemus agita­<lb/>tione i&longs;tâ, tenuiores & (ut ita loquar) molliores par­<lb/>ticulas tertii elementi, quae &longs;unt in ejus &longs;uperficie, ab <arrow.to.target n="marg1149"></arrow.to.target><lb/>eâ &longs;eparari : unde &longs;it ut radiis reflectendis aptior eva­<lb/>dat, quàm &longs;uperficies alterius partis. Quemadmodum <lb/>ex iis quae de igne in&longs;rà dicuntur b, poterit intelligi, <pb pagenum="185"/>rationem ob quam carbones extincti videntur nigri, <lb/>non aliam e&longs;&longs;e quàm quòd omnis eorum &longs;uperficies, <lb/>tam interna quàm externa, particulis i&longs;tis tertii ele­<lb/>menti mollioribus contecta &longs;it; | quae particulae mol­<lb/> <arrow.to.target n="marg1150"></arrow.to.target>liores cùm ignis vi à reliquis &longs;eparantur, carbones, <lb/>qui nigri erant, in cineres , non ni&longs;i ex duris & &longs;olidis <lb/>particulis conflatos atque ideò albos, mutantur; & <lb/>nulla &longs;unt corpora reflectendis radiis magis apta quàm <lb/>alba, nulla minùs quàm nigra. Tertiò, ut putemus <lb/> <arrow.to.target n="marg1151"></arrow.to.target>partem illam rariorem Cometae, aliâ minùs aptam e&longs;&longs;e <lb/>ad motum, & ideô, juxta leges Mechanicae, debere <lb/>&longs;emper e&longs;&longs;e in concavâ parte lineae curvae, quam <lb/>Cometa motu &longs;uo de&longs;cribit : quia &longs;ic alià paulò tar­<lb/>diùs incedit, & cùm lineae i&longs;tius cavitas &longs;emper re&longs;pi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1152"></arrow.to.target>ciat centrum vorticis in quo e&longs;t Cometa (ut hîc cavi­<lb/>tas ejus partis N C 2 re&longs;picit centrum S, cavitas partis <lb/>2 3 4 re&longs;picit F &c.), ideò illum ex uno vortice in alium <lb/>tran&longs;eundo converti. Ut videmus in &longs;agittis per ae<gap/>rem <lb/>volantibus, pennatam earum partem e&longs;&longs;e &longs;emper aliâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1153"></arrow.to.target>inferiorem cùm a&longs;cendunt, & &longs;uperiorem cùm de&longs;cen­<lb/>dunt. Denique plures aliae rationes dari po&longs;&longs;ent, cur <lb/>Cometae à nobis non videantur, ni&longs;i quamdiu tran­<lb/>&longs;eunt per no&longs;trum coelum: ex minimis enim momentis <lb/>pendet, ut idem corpu radiis reflectendis aptum &longs;it <lb/> <arrow.to.target n="marg1154"></arrow.to.target>vel ineptum : & de eju&longs;modi particularibus effectis, de <lb/>quibus &longs;atis multa experimenta non habemus, &longs;ufficere <lb/>debent veri&longs;imiles cau&longs;ae, licet eae fortè non &longs;int verae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1141"></margin.target>CXXXII. <lb/>Cur Cometoe à nobis <lb/>non videantur, cùm <lb/>&longs;unt extra no&longs;trum <lb/>caelum : & obiter, cur <lb/>carbones &longs;int nigri, <lb/>4& cineres albi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1142"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1143"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1144"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1145"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1146"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1147"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1148"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1149"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1150"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1151"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1152"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1153"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1154"></margin.target>25</s></p> <figure id="fig49"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1155"></arrow.to.target><lb/>Praeter haec autem, ob&longs;ervatur etiam circa Come­<lb/>tas, longèam radiorum veluti comam fulgere, 'a quâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1156"></arrow.to.target>nomen &longs;uum accepertunt; atque i&longs;tam comam &longs;emper <pb pagenum="186"/>in parte à Sole praeterpropter aver&longs;à videri adeò ut <lb/>&longs;i Terra &longs;tet in lineâ rectà inter Cometam & Solem, <lb/>crines in omnes partes di&longs;per&longs;i circa illum appareant. <lb/>Et Cometa anni 1475, cùm primùm vi&longs;us e&longs;t, comam <lb/>praeferebat; in fine autem &longs;uae apparitionis, quia in <arrow.to.target n="marg1157"></arrow.to.target><lb/>oppo&longs;itâ coeli regione | ver&longs;abatur, comam po&longs;t &longs;e tra­<lb/>hebat. Haec etiam coma longèior e&longs;t vel brevior: tum <lb/>ratione magnitudinis Cometae, in minoribus enim <lb/>nulla apparet, nec etiam in magnis, cùm à no&longs;tro <lb/>a&longs;pectu recedentes perexigui e&longs;&longs;e videntur; tum etiam <arrow.to.target n="marg1158"></arrow.to.target><lb/>ratione loci, caeteris enim paribus, quò terra remo­<lb/>tior e&longs;t à lineà rectâ, quae duci pote&longs;t à Cometâ ad <lb/>Solem, eò ip&longs;ius coma longèior e&longs;t; & interdum latente <lb/>Cometâ &longs;ub radiis Solis, ejus comae extremitas in&longs;tar <lb/>trabis igneae &longs;ola con&longs;picitur. Ac denique coma i&longs;ta <arrow.to.target n="marg1159"></arrow.to.target><lb/>interdum paullò latior e&longs;t, interdum angu&longs;tior; inter­<lb/>dum recta, interdum curva; & interdum à Sole dire­<lb/>ctè aver&longs;a, interdum non ita praeci&longs;è. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1155"></margin.target>CXXXIII. <lb/>De Cometarum comâ, <lb/>&svariis ejus phaeno­<lb/>menis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1156"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1157"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1158"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1159"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1160"></arrow.to.target><lb/>Quorum omnium rationes ut intelligantur, novum <lb/>quoddam genus refractionis, de quo in Dioptricâ non <arrow.to.target n="marg1161"></arrow.to.target><lb/>actum e&longs;t, quia in corporibus terre&longs;tribus non nota­<lb/>tur, hîc e&longs;t con&longs;iderandum. Nempe, ex eo quòd glo­<lb/>buli coele&longs;tes non &longs;int omnes inter &longs;e aequales, &longs;ed <lb/>paullatim minuantur à certo termino, intra quem <lb/>continetur &longs;phaera Saturni, u&longs;que ad Solem, &longs;equitur <arrow.to.target n="marg1162"></arrow.to.target><lb/>radios luminis, qui per majores ex i&longs;tis globulis com­<lb/>municantur, cùm ad minores deveniunt, non modò <lb/>&longs;ecundùm lineas rectas progredi debere, &longs;ed etiam ex <lb/>parte ad latera refringi & di&longs;pergi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1160"></margin.target>CXXXIV. <lb/>De quâdam, refractio­<lb/>ne, à quâ i&longs;ta coma <lb/>dependet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1161"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1162"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1163"></arrow.to.target><lb/>Con&longs;ideremus, exempli cau&longs;&longs;â, hanc figuram, in quâ <arrow.to.target n="marg1164"></arrow.to.target><lb/>multis globulis perexiguis incumbunt alii multò ma <pb pagenum="187"/>jores, putemlu&longs;que ip&longs;os e&longs;&longs;e omnes in continuo motu, <lb/>quemadmodum globulos &longs;ecundi elementi &longs;uprà de­<lb/>&longs;crip&longs;imus : adeò ut, &longs;i unus ex ip&longs;is ver&longs;us aliquam <lb/>partem pellatur, exempli cau&longs;&longs;à, A ver&longs;ùs B, ejus actio <lb/> <arrow.to.target n="marg1165"></arrow.to.target>aliis omnibus qui re­<lb/>perientur <arrow.to.target n="fig50"></arrow.to.target> in lineâ re­<lb/>ctâ, ab ip&longs;o ver&longs;ùs il­<lb/>lam partem proten&longs;â, <lb/>&longs;ine morâ communi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1166"></arrow.to.target>cetur. Ubi notandum <lb/>e&longs;t, actio|nem quidem <lb/>i&longs;tam ab A u&longs;que ad <lb/>C, integram perveni­<lb/>re , &longs;ed aliquam tamen <lb/> <arrow.to.target n="marg1167"></arrow.to.target>ejus partem à C ad B <lb/>tran&longs;ire posse, ac re&longs;i­<lb/>duum ver&longs;ùs D & E di&longs;pergi. Globus enim C non pote&longs;t <lb/>pellere globulum 2 ver&longs;ùs B, quin &longs;imul etiam pellat <lb/>globulos | & 3 ver&longs;ùs D & E. Neque e&longs;t par ratio, cùm <lb/> <arrow.to.target n="marg1168"></arrow.to.target>globus A pellit duos globos 4 & 5 ver&longs;ùs C; quamvis <lb/>enim haec ejus actio à duobus illis globis 4 & 5 ita ex­<lb/>cipiatur, ut videatur etiam deflecti ver&longs;ùs D & E, recta <lb/>tamen tendit ad C -tum quia globi i&longs;ti 4 & 5, aequaliter <lb/>utrimque ab aliis &longs;ibi vicinis &longs;uffulti, totam illam re&longs;ti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1169"></arrow.to.target>tuunt globo 6; tum etiam quia continuus eorum motus <lb/>efficit, ut nunquam per ullam temporis moram haec <lb/>actio à duobus &longs;imul excipiatur, &longs;ed tantùm, ut &longs;uc­<lb/>ce&longs;&longs;ive nunc ab uno & mox ab altero tran&longs;mittatur. <lb/>Cùm autem globus C pellit tres &longs;imul 1, 2, 3 ver&longs;ùs <lb/> <arrow.to.target n="marg1170"></arrow.to.target>B, non ita pote&longs;t ejus actio ab illis ad | unum aliquem <lb/>remitti, & quantumvis moveantur, &longs;emper aliqui ex <pb pagenum="188"/>ip&longs;is adionem illam obliquè excipiunt; ideòque, quam­<lb/>vis praecipuum ejus radium rectà ver&longs;ùs B deducant, <lb/>innumeros tamen alios debiliores utrimque ver&longs;ùs D <lb/>&sE di&longs;pergunt. Eodemque modo, &longs;i pellatur globus F <lb/>ver&longs;ùs G, cùm ejus actio pervenit ad H, ibi <arrow.to.target n="marg1171"></arrow.to.target> communi­<lb/>catur globulis 7, 8, 9, qui praecipuum quidem ejus <lb/>radium mittunt ad G, &longs;ed alios etiam ver&longs;ùs D & B <lb/>di&longs;pergunt. Hîcque notanda e&longs;t differential, quae oritur <lb/>ex obliquitate incidentiae i&longs;tarum adionum in circu­<lb/>lum C H : actio enim ab A ad C, cùm <arrow.to.target n="marg1172"></arrow.to.target> perpendicula­<lb/>riter incidat in illum circulum, radios &longs;uos aequaliter <lb/>utrimque di&longs;pergit ver&longs;ùs D & E; actio autem ab F ad <lb/>H, quae in eundem obliquè incidit, non di&longs;pergit &longs;uos <lb/>ni&longs;i ver&longs;ùs ip&longs;ius centrum, &longs;altem &longs;i obliquitas inci­<lb/>dentiae &longs;upponatur e&longs;&longs;e graduum 90; &longs;i verò <arrow.to.target n="marg1173"></arrow.to.target> &longs;uppona­<lb/>tur minor, nonnulli quidem ejus actionis radii etiam <lb/>in aliam partem mittentur, &longs;ed aliis multò debiliores, <lb/>&sideò vix &longs;en&longs;ibiles, ni&longs;i cùm i&longs;ta obliquitas e&longs;t valde <lb/>parva : contrà autem radii, qui ver&longs;ùs centrum circuli <lb/>obliquè &longs;parguntur, eò &longs;unt fortèiores, quòd i&longs;ta <arrow.to.target n="marg1174"></arrow.to.target> obli­<lb/>quitas e&longs;t major. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1163"></margin.target>CXXXV. <lb/>Explicatio i&longs;tius re­<lb/>fractionis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1164"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1165"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1166"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1167"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1168"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1169"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1170"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1171"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1172"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1173"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1174"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig50"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1175"></arrow.to.target><lb/>Quorum omnium demon&longs;tratione percept^, facile <lb/>e&longs;t illam transferre ad globulos coele&longs;les : quamvis <lb/>enim nullus &longs;it locus, in quo &longs;ic maju&longs;culi ex i&longs;tis <lb/>globulis alios multò minores tangant, quia tamen ip&longs;i <arrow.to.target n="marg1176"></arrow.to.target><lb/>gradatim &longs;unt minores & minores, à certo termino <lb/>u&longs;que ad Solem, ut dictum e&longs;t a, facilè credi pote&longs;t non <lb/>minorem e&longs;&longs;e differentiam, inter illos qui &longs;unt &longs;upra <lb/>orbitam Saturni, & illos qui &longs;unt juxta orbitam Terrae, <lb/>quàm inter majores & minores mox de&longs;criptos atque <arrow.to.target n="marg1177"></arrow.to.target> <pb pagenum="189"/>inde intelligi effectum i&longs;tius inaequalitatis | non alium <lb/>e&longs;&longs;e debere in hac Terrae orbitâ, quàm &longs;i minimi ma­<lb/>ju&longs;culis immediatè &longs;uccederent; nec alium etiam in <lb/>locis intermediis, ni&longs;i <arrow.to.target n="fig51"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1178"></arrow.to.target>quòd lineae &longs;ecundùm <lb/>quas i&longs;ti radii di&longs;per­<lb/>guntur, non &longs;int rectae, <lb/>&longs;ed paulatim inflexae. <lb/>Nempe, &longs;i S &longs;it Sol, <lb/> <arrow.to.target n="marg1179"></arrow.to.target>2 3 4 5 orbita per quam <lb/>Terra anni &longs;patio de­<lb/>fertur &longs;ecundùm ordi­<lb/>nem notarum 2, 3, 4, <lb/>D E F G<H>n terminus <lb/> <arrow.to.target n="marg1180"></arrow.to.target>ille à quo globuli coele­<lb/>&longs;tes incipiunt gradatim <lb/>e&longs;&longs;e minores & minores <lb/>u&longs;que ad Solem (quem <lb/>terminum &longs;uprà dixi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1181"></arrow.to.target>mus a non habere figu­<lb/>ram &longs;phaerae perfectae, <lb/>&longs;ed &longs;phaeroidis irregu­<lb/>laris, ver&longs;ùs polos mul­<lb/>tò depre&longs;&longs;ioris, quàm <lb/> <arrow.to.target n="marg1182"></arrow.to.target>ver&longs;ùs eclipticam), & <lb/>C &longs;it Cometa in no&longs;tro <lb/>coelo exi&longs;tens : putan­<lb/>dum e&longs;t radios Solis in hunc Cometam impingentes, ita <lb/>inde reflecti ver&longs;ùs omnes partes &longs;phaeroidis D E F G H, <lb/> <arrow.to.target n="marg1183"></arrow.to.target>ut ii qui perpendiculariter incidunt in F, maximâ qui­ <pb pagenum="190"/>dem ex parte, rectà pergant u&longs;que ad 3, &longs;ed tamen etiam <lb/>nonnulli ex ip&longs;is hinc inde &longs;pargantur; & qui obliquè <lb/>incidunt in G, non tantùm rectà pergant ver&longs;us 4, &longs;ed <lb/>etiam ex parte refrangantur ver&longs;us 3 ; & denique qui <lb/>incidunt in H, rectà non perveniant ad orbitam Terrae, <arrow.to.target n="marg1184"></arrow.to.target><lb/>&longs;ed tantùm reflexi ver&longs;ùs 4 & 5, &longs;icque de caeteris. <lb/>Unde patet, &longs;i Terra &longs;it in orbitae &longs;uae parte 3, hunc <lb/>Cometam ex eâ vi&longs;um iri cum comâ in omnes partes <lb/>di&longs;per&longs;â; quod genus Cometae Ro&longs;am vocant : radii <lb/>enim directi à C ad 3, ejus caput; alii autem <arrow.to.target n="marg1185"></arrow.to.target> debi­<lb/>liores, qui ex E & G ver&longs;ùs 3 reflectuntur, ejus crines <lb/>exhibebunt. Si verò Terra &longs;it in 4, idem Cometa ex eâ <lb/>videbitur per radios rectos CG4, & ejus coma, &longs;ive <lb/>potiùs cauda, ver&longs;ùs unam tantùm partem proten&longs;a, <lb/>per radios ex H & aliis locis, quae &longs;unt inter G & H, <arrow.to.target n="marg1186"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;ùs 4 reflexos. Eodemque modo, &longs;i Terra &longs;it in 2, <lb/>Cometa ex eâ videbitur ope radiorum rectorum C E 2, <lb/>&sejus coma ope obliquorum qui &longs;unt inter C E 2 & <lb/>C D 2, nec alia erit differential ni&longs;i quòd, oculo exi­<lb/>&longs;tente in 2, Cometa mane videbitur, & coma ip&longs;um <arrow.to.target n="marg1187"></arrow.to.target><lb/>praecedet; oculo autem exi&longs;tente in 4, Cometa vide­<lb/>bitur ve&longs;peri, & caudam &longs;uarn po&longs;t &longs;e trahet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1175"></margin.target>CXXXVI. <lb/>Explicatio apparitio­<lb/>nis comoe.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1176"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1177"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1178"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1179"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1180"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1181"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1182"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1183"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1184"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1185"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1186"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1187"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig51"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1188"></arrow.to.target><lb/>Denique, &longs;i oculus &longs;it ver&longs;ùs punctum S, impedietur <lb/>à radiis Solis ne Cometam ip&longs;um videre po&longs;&longs;it, &longs;ed <lb/>videbit tantùm ejus comae partem, in&longs;tar igneae trabis, <arrow.to.target n="marg1189"></arrow.to.target><lb/>quae apparebit vel ve&longs;peri vel mane, prout oculus pro­<lb/>pior erit puncto 4 vel puncto 2 ; atque fortè una mane <lb/>&salia ve&longs;peri poterit apparere, &longs;i oculus in ip&longs;o pun­<lb/>cto medio 5 ex&longs;i&longs;tat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1188"></margin.target>CXXXVII. <lb/>Quomodo etiam trabes <lb/>appareant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1189"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1190"></arrow.to.target><lb/>Et quidem haec coma vel cauda interdum recta, <arrow.to.target n="marg1191"></arrow.to.target> in­<lb/>ter|dum nonnihil incurva e&longs;&longs;e debet; interdumque in <pb pagenum="191"/> <arrow.to.target n="marg1192"></arrow.to.target><lb/>rectâ lineà quee tran&longs;it per centra Cometae & Solis <lb/>interdum nonnihil ab eâ deflectens; ac denique in­<lb/>terdum latior, interdum angu&longs;tior, vel etiam lucidior, <lb/>cùm nempe radii laterales ver&longs;ùs oculum convergunt. <lb/> <arrow.to.target n="marg1193"></arrow.to.target>Haec enim omnia &longs;equuntur ab irregularitate &longs;phae­<lb/>roidis D E F G H : quippe ver&longs;ùs polos, ubi ejus figura <lb/>depre&longs;&longs;ior e&longs;t, caudas Cometarum exhibere debet ma­<lb/>gis rectas & latas; in flexu qui e&longs;t inter polos & ecli­<lb/>pticam, magis curvas, & à Solis oppo&longs;ito deflectentes; <lb/> <arrow.to.target n="marg1194"></arrow.to.target>&s&longs;ecundùm i&longs;tius &longs;lexûs longèitudinern, magis luicidas <lb/>&sangu&longs;tas. Nec puto quicquam hactenus circa Co­<lb/>metas fui&longs;&longs;e ob&longs;ervatum, &longs;altem quod nec pro fabulâ, <lb/>nec pro miraculo &longs;it habendum, cujus cau&longs;&longs;a hîc non <lb/>habeatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1190"></margin.target>CXXXVIII. <lb/>Cur Cometarum cauda, non &longs;emper in</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1191"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1192"></margin.target>parte à Sole directè <lb/>aver&longs;a, nec &longs;emper <lb/>rectâ videatur.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1193"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1194"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1195"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1196"></arrow.to.target>Quaeri tantùm pote&longs;t, cur non etiam comae circa <lb/>&longs;tellas fixas, ac circa altiores planetas Jovem & Satur­<lb/>num appareant. Sed facilis re&longs;pon&longs;io e&longs;t. Primò, ex <lb/>eo quòd non &longs;oleant videri in Cometis, cùm eorum <lb/>diameter apparens non e&longs;t major quàm fixarum, quia <lb/> <arrow.to.target n="marg1197"></arrow.to.target>tunc i&longs;ti radii &longs;ecundarii non habent &longs;atis virium ad <lb/>oculos movendos. Ac deinde, quantum ad fixas, quia <lb/>cùm lumen à Sole non mutuentur, &longs;ed illud ex &longs;e ip&longs;is <lb/>emittant, i&longs;ta earum coma, &longs;i quee &longs;it, hinc inde in om­<lb/>nes partes &longs;pargi debet, atque eite perbrevis; jamque <lb/> <arrow.to.target n="marg1198"></arrow.to.target>revera circa ip&longs;as talis coma e&longs;&longs;e videtur : neque enim <lb/>uniformi lineâ circum&longs;criptae, &longs;ed vagis radiis undi­<lb/>que cinctae apparent; & non malè fortèan earum etiam <lb/>&longs;cintillationem (cujus tamen plures aliae cau&longs;ee e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;unt) huc referemus. Quantum autem ad Jovem <lb/> <arrow.to.target n="marg1199"></arrow.to.target>&sSaturnum, non dubito quin, ubi ae<gap/>r e&longs;t admodum <lb/>purus, breves etiam interdum comae, in partem à Sole <pb pagenum="192"/>aver&longs;am | proten&longs;ae, circa ip&longs;os videantur; & &longs;cio me <lb/>tale quid alicubi olim legi&longs;&longs;e, quamvis auctoris non <lb/>recorder. Ouodque ait Ari&longs;toteles, i. Meteorologic. <lb/>cap. 6, de fixis, eas etiam ab AEgyptiis comatas non­<lb/>nunquam vi&longs;as fui&longs;&longs;e, puto de his planetis potiùs e&longs;&longs;e <arrow.to.target n="marg1200"></arrow.to.target><lb/>intelligendum; quod autem refert de comâ cuju&longs;dam <lb/>ex &longs;tellis quae &longs;unt in femore Canis, à &longs;e con&longs;pectâ, <lb/>vel ab aliquâ in aere<gap/> valde obliquâ refractione, vel <lb/>potiùs ab illius oculorum vitio proce&longs;&longs;it : addit enim <lb/>minùs fui&longs;&longs;e con&longs;picuam, cùm oculorum aciem in <arrow.to.target n="marg1201"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;am intendebat, quàm cùm remittebat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1195"></margin.target>CXXXIX. <lb/>Cur tales comoe circa <lb/>Fixas aut Planetas <lb/>non appareant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1196"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1197"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1198"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1199"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1200"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1201"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1202"></arrow.to.target><lb/>Nunc verò, expo&longs;itis iis omnibus quae ad Cometas <lb/>&longs;pectant, revertamur ad Planetas, putemu&longs;que &longs;idus N a <lb/>minoris agitationis e&longs;&longs;e capax, &longs;ive minùs habere &longs;oli­<lb/>ditatis, quàm globulos &longs;ecundi elementi qui &longs;unt <arrow.to.target n="marg1203"></arrow.to.target> ver­<lb/>&longs;ùs circumferentiam no&longs;tri cceli, &longs;ed tamen aliquantò <lb/>plus habere, quàm aliquos ex iis qui &longs;unt ver&longs;ùs So­<lb/>lem. Unde intelligemus illud, &longs;tatim atque à vortice <lb/>Solis abreptum e&longs;t, continuà ver&longs;ùs ejus centrum <lb/>de&longs;cendere debere, donec devenerit ad eos globulos <arrow.to.target n="marg1204"></arrow.to.target><lb/>coele&longs;tes, quibus in &longs;oliditate, &longs;ive in aptitudine ad per­<lb/>&longs;everandum in &longs;uo motu per lineas rectas, e&longs;t aequale. <lb/>Cùmque tandem ibi erit, non ampliùs ad Solem magis <lb/>accedet nec etiam ab eo recedet, ni&longs;i quatenus ab <lb/>aliquibus aliis cau&longs;&longs;is nonnihil hinc inde propelletur; <arrow.to.target n="marg1205"></arrow.to.target><lb/>&longs;ed inter i&longs;tos globulos coele&longs;tes libratum, circa Solem <lb/>a&longs;&longs;iduè gyrabit, & erit Planeta. Quippe &longs;i propiùs ac­<lb/>cederet ver&longs;ùs Solem, ibi ver&longs;aretur inter globulos <pb pagenum="193"/>coele&longs;tes paullò minores, ac proinde quos &longs;uperaret vi <lb/>ad recedendum à centro circa quod gyrat; & celeriùs <lb/>motos, ac proinde à quibus i&longs;ta ejus vis &longs;imul cum agi­<lb/>tatione augeretur, &longs;icque inde rur&longs;us regredi debe­<lb/> <arrow.to.target n="marg1206"></arrow.to.target>ret. Si | verò à Sole magis recedetet, ei occurrerent <lb/>globuli coele&longs;les aliquantò minùs celeriter moti, ac <lb/>proinde qui ejus agitationem minuerent; & paullò <lb/>majores, ac proinde qui vim haberent ip&longs;um ver&longs;ùs <lb/>Solem repellendi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1202"></margin.target>CXL. <lb/>De principio motùs <lb/>Planetoe.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1203"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1204"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1205"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1206"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1207"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1208"></arrow.to.target>Aliae autem cau&longs;&longs;ae, qu Planetam circa Solem ita <lb/>libratum nonnihil hinc inde propellunt, &longs;unt : primò, <lb/>quòd &longs;patium, in quo &longs;imul cum totâ materiâ coeli ro­<lb/>tatur, non &longs;it perfectè &longs;phaericum; nece&longs;&longs;e e&longs;t enim, <lb/>ubi hoc &longs;patium latius e&longs;t, ut i&longs;ta materia coeli lentiùs <lb/> <arrow.to.target n="marg1209"></arrow.to.target>fluat, quàm ubi angu&longs;tius. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1207"></margin.target>CXLI. <lb/>Cau&longs;&longs;oe, à quibus ejus <lb/>errores pendent. Pri­<lb/>ma. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1208"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1209"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1210"></arrow.to.target><lb/>Secundò a, quòd materia primi elementi, ex qui­<lb/>bu&longs;dam vicinis vorticibus ver&longs;ùs centrum primi coeli <lb/>fluendo, & inde ad quo&longs;dam alios refluendo, tum <lb/> globulos &longs;ecundi elementi, tum etiam Planetam inter <lb/> <arrow.to.target n="marg1211"></arrow.to.target>ip&longs;os libratum, diver&longs;imodè po&longs;&longs;it commovere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1210"></margin.target>CXLII. <lb/>Secunda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1211"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1212"></arrow.to.target><lb/>Tertiò, quòd meatus qui &longs;unt in corpore i&longs;tius <lb/>Planetae, aptiores e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int ad particulas &longs;triatas <lb/>alia&longs;ve primi elementi quae ex certis coeli partibus <lb/>veniunt, quàm ad reliquas, recipiendas : unde fit, <lb/> <arrow.to.target n="marg1213"></arrow.to.target>ut i&longs;torum meatuum orificia, quae circa polos macu­<lb/>larum &longs;idera involventium &longs;ormari &longs;uprà diximus, <lb/>ver&longs;ùs i&longs;tas cceli partes potiùs quàm ver&longs;ùs alias ob­<lb/>vertantur. </s></p> <pb pagenum="194"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1212"></margin.target>CXLIII. <lb/>Tertia. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1213"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1214"></arrow.to.target><lb/>Quartò, quòd jam antè aliqui motus in i&longs;to Planetâ <lb/>e&longs;&longs;e potuerint, qui diuti&longs;&longs;imè in eo per&longs;everant, licèt <lb/>aliae cau&longs;&longs;ae repugnent. Ut enim videmus turbinem a, <lb/>ab hoc &longs;olo quòd &longs;emel à puero intorqueatur, &longs;atis <lb/>virium acquirere ad per&longs;everandum in &longs;uo motu per <arrow.to.target n="marg1215"></arrow.to.target><lb/>aliquot horae minuta, interimque aliquot millia gyro­<lb/>rum ab&longs;olvere, quamvis mole &longs;it exiguus, & tum ae<gap/>r <lb/>circumjacens, tum etiam terra cui in&longs;i&longs;tit, ejus motui <lb/>adver&longs;entur : ita facilè credi po|te&longs;t, ex hoc &longs;olo quòd <lb/>aliquis Planeta, cùm primùm factus e&longs;t, fuerit motus, <arrow.to.target n="marg1216"></arrow.to.target><lb/>eum à primô mundi origine ad hoc u&longs;que tempus, <lb/>ab&longs;que ullâ notabili imminutione celeritatis, circuitus <lb/>&longs;uos continuare potui&longs;&longs;e : quia mult` brevius e&longs;t tem­<lb/>pus quinque vel &longs;ex millium annorum, à quibus mun­<lb/>dus &longs;tetit, &longs;i cum magnitudine alicujus Planetae <arrow.to.target n="marg1217"></arrow.to.target> com­<lb/>paretur, quam tempus unius horae minuti cum exigui <lb/>turbinis mole collatum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1214"></margin.target>CXLIV. <lb/>Quarta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1215"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1216"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1217"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1218"></arrow.to.target><lb/>Quintò denique, quòd vis ita per&longs;everandi in &longs;uo <lb/>motu &longs;it multò firmior & con&longs;tantior in Planetâ, quàm <lb/>in materià coele&longs;ti eum circumjacente; ac etiam <arrow.to.target n="marg1219"></arrow.to.target> fir­<lb/>mior in magno Planetà quàm in minore. Quippe i&longs;ta <lb/>vis in materiâ coele&longs;ti pendet ex eo, qòd ejus globuli <lb/>&longs;imul con&longs;pirent in eundem motum; cùmque &longs;int à &longs;e <lb/>mutuò disjuncti, parvis ex momentis fieri pote&longs;t, ut <lb/>modò plures, modò pauciores ita &longs;imul con&longs;pirent. <arrow.to.target n="marg1220"></arrow.to.target><lb/>Unde &longs;equitur Planetam nunquam tam celeriter mo­<lb/>veri, quàm globulos coele&longs;tes eum circumjacentes : <lb/>et&longs;i enim aequet illum eorum motum, quo &longs;imul cum <lb/>ip&longs;is fertur, illi interim habent alios plures, quatenus <lb/>à &longs;e mutuò disjunct &longs;unt. Inde etiam &longs;equitur, cùm <arrow.to.target n="marg1221"></arrow.to.target> <pb pagenum="195"/>horum globulorum cele&longs;tium motus acceleratur, vel <lb/>tardatur, vel inflectitur, non tantopere, nec tam citò <lb/>accelerari , vel tardari, vel in&longs;ledi motum Planetae <lb/>inter ip&longs;os ver&longs;antis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1218"></margin.target>CXLV. <lb/>Quinta. 5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1219"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1220"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1221"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1222"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1223"></arrow.to.target>Quae omnia &longs;i con&longs;iderentur nihil occurret circa <lb/>phaenomena Planetarum, quod non planè conveniat <lb/>cum legibus naturae à nobis expo&longs;itiSa, cuju&longs;que ratio <lb/>ex jam didis non facilè reddatur. Nihil enim vetat <lb/>quominùs arbitremur, va&longs;ti&longs;&longs;imum illud &longs;patium in <lb/> <arrow.to.target n="marg1224"></arrow.to.target>quo jam unicus vortex primi coeli continetur, initio <lb/>in quatuordecim plure&longs;ve | vortices fui&longs;&longs;e divi&longs;um , <lb/>eo&longs;que ita fui&longs;&longs;e di&longs;po&longs;itos, ut &longs;idera quae in centris <lb/>&longs;uis habebant, multis paulatim maculis tegerentur, & <lb/>deinde i&longs;ti vortices uni ab aliis de&longs;truerentur modo <lb/> <arrow.to.target n="marg1225"></arrow.to.target>jam à nobis de&longs;cripto b: unus citiùs, alius tardiùs, pro <lb/>diver&longs;o eorum &longs;itu. Adeo ut, cùm illi tres, in quorum <lb/>centris erant Sol, Jupiter & Saturnus, cceteris e&longs;&longs;ent <lb/>majores, &longs;idera, quae in centris quatuor minorum Jo­<lb/>vem circum&longs;tantium ver&longs;abantur, ver&longs;ùs Jovem de­<lb/> <arrow.to.target n="marg1226"></arrow.to.target>lap&longs;a &longs;int; & quae in centris duorum aliorum Saturno <lb/>vicinorum, ver&longs;ùs Saturnum (&longs;altem &longs;i verum e&longs;t duos <lb/>jam Planetas circa ip&longs;um ver&longs;ari & Mercurius, Ve­<lb/>nus, Terra, Luna & Mars (quae &longs;idera etiam &longs;ingula <lb/>&longs;uum vorticem priùs habuerunt), ver&longs;ùs Solem; ac <lb/> <arrow.to.target n="marg1227"></arrow.to.target>5 tandem etiam Jupiter & Saturnus, unà cum minori­<lb/>bus &longs;ideribus iis adjunctis, confluxerint ver&longs;ùs eun­<lb/>dem Solem, ip&longs;is multo majorem, po&longs;tquam eorum <lb/>vortices &longs;uerunt ab&longs;umpti; Sidera autem reliquorum <pb pagenum="196"/>vorticum, &longs;i unquam plura &longs;uerint quàm quatuorde­<lb/>cim in hoc &longs;patio, in Cometas abierint. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1222"></margin.target>CXLVL. <lb/>De primâ productione <lb/>omnium Planetarum</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1223"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1224"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1225"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1226"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1227"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1228"></arrow.to.target> <lb/>Sicque jam videntes primarios Planetas, Mercu­<lb/>rium, Venerem, Terram, Martem, Jovem & Saturnum, <lb/>ad diver&longs;as di&longs;tantias circa Solem dederri, judicabimus <arrow.to.target n="marg1229"></arrow.to.target><lb/>id ex eo contingere, quòd eorum qui Soli viciniores <lb/>&longs;unt, &longs;oliditas &longs;it minor quàm remotiorum. Nec mira­<lb/>bimur Martem, Terrâ minorem, ip&longs;â tamen magis à <lb/>Sole di&longs;tare, quia &longs;olidior nihilominus e&longs;&longs;e pote&longs;t, cùm <lb/>&longs;oliditas à &longs;olà magnitudine non pendeat a. <arrow.to.target n="marg1230"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1228"></margin.target>CXLVII. <lb/>Cur quidam Planetae <lb/>&longs;int aliis a Sole re­<lb/>motiores : idque ab <lb/>eorum magnitudine <lb/>&longs;olâ non pendere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1229"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1230"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1231"></arrow.to.target><lb/>Et videntes inferiores ex i&longs;tis Planetis, altioribus <lb/>celeriùs in orbem ferri, putabimus id ex eo fieri, quòd <lb/>materia primi elementi, quee Solem componit, celer­<lb/>rimè gyrando, viciniores coeli partes magis &longs;ecum <lb/>abripiat quàm remotiores. Nec interim mirabimur, <arrow.to.target n="marg1232"></arrow.to.target><lb/>quòd maculae quae in ejus &longs;uper&longs;icie apparent, multò <lb/>tardiùs ferantur quàm ullus Planeta : (quippe in bre­<lb/>vi&longs;&longs;imo &longs;uo circuitu viginti &longs;ex dies impendunt, Mercu­<lb/>rius autem in &longs;uo plu&longs;quàm &longs;exagies majori, vix tres <lb/>men&longs;es, & Saturnus in &longs;uo fortè bis millies majori, <arrow.to.target n="marg1233"></arrow.to.target> an­<lb/>nos tantùm triginta; qui ni&longs;i celeriùs ip&longs;is moveretur, <lb/>plus centum deberet impendere). Hoc enim putabimus <lb/>accidere ex eo, quòd particulae tertii elementi, ortae à <lb/>continuà macularum dissolutione, congregatae &longs;int <lb/>circa Solem, atque ibi magnam quandani molem ae<gap/>ris <arrow.to.target n="marg1234"></arrow.to.target><lb/>&longs;ive aetheris componant, fortèà u&longs;que ad &longs;phaeram Mer­<lb/>curii vel etiam ulteriùs exten&longs;am; cujus aetheris par­<lb/>ticulae, cùm &longs;int valde irregulares & ramo&longs;ac, &longs;ibi in­<lb/>vicem &longs;ic adhaerent, ut non disjunctim concitentur, <lb/>quemadmodum globuli materiae ccele&longs;tis, &longs;ed omnes <arrow.to.target n="marg1235"></arrow.to.target> <pb pagenum="197"/>&longs;imul à Sole rapiantur, & cum ip&longs;is tum maculae &longs;o­<lb/>lares, tum etiam pars cceli Mercurio vicina: unde fit, <lb/>ut non multo plures circuitus quàm Mercurius, eodem <lb/>tempore ab&longs;olvant, nec proinde tam citò moveantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1231"></margin.target>CXLVIII. <lb/>Cur Soli viciniores ce­<lb/>leriùs aliis movean­<lb/>tur ; & tamen ejus <lb/>maculoe &longs;int tardi&longs;&longs;i­<lb/>moe. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1232"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1233"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1234"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1235"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1236"></arrow.to.target><lb/>Deinde, videntes Lunam non modò circa Solem, <lb/>&longs;ed &longs;imul etiam circa Terram gyrare, judicabimus id <lb/>vel ex eo contingere, quòd, ut Jovis Planetae ver&longs;ùs <lb/>Jovem, &longs;ic ip&longs;a ver&longs;ùs Terram con&longs;luxerit, priu&longs;quam <lb/>haec circa Solem ferretur -vel potiùs quòd, cùm non <lb/> <arrow.to.target n="marg1237"></arrow.to.target>minorem habeat vim agitationis quàm Terra, in eàdem <lb/>&longs;phaerâ circa Solem debeat ver&longs;ari; &, cùm mole &longs;it <lb/>minor aequalem habens vim agitationis, celeriùs de­<lb/>beat ferri. Nam, Terrâ exi&longs;tente circa Solem S, in cir­<lb/> <arrow.to.target n="fig52"></arrow.to.target><lb/>culo NTZ, cum quo defertur ab N per T ver&longs;ùs Z, &longs;i <lb/>Luna celeriùs acta eodem deveniat, in quâcunque <lb/>parte circuli NZ eam initio e&longs;&longs;e contingat, brevi <lb/>accedet ad A, ubi à viciniâ Terrae impedita ne rectà <pb pagenum="198"/>ulteriùs pergat, deflectet cur&longs;um &longs;uum ver&longs;us B : dico <lb/>ver&longs;us B, potiùs quàm ver&longs;us D, quia &longs;ic à lineà rectà <lb/>minùs deflectet. Dum autem ita perget ab A ver&longs;us B, <lb/>omnis materia coele&longs;tis contenta in &longs;patio A B C D, quae <lb/>ip&longs;am defert, contorquebitur in modum vorticis circa <arrow.to.target n="marg1238"></arrow.to.target><lb/>centrum T; &longs;icque etiam efficiet ut Terra circa &longs;uum <lb/>axem gyret, dum interim haec omnia &longs;imul per circu­<lb/>lum NTZ circa centrum S ferentur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1236"></margin.target>CXLIX. <lb/>Cur Luna circa Ter­<lb/>ram gyret. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1237"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1238"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig52"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1239"></arrow.to.target> <lb/>Quanquam aliae praeterea &longs;int cau&longs;&longs;ae, cur Terra <lb/>circa proprium axem vertatur : &longs;i enim antea fuerit <arrow.to.target n="marg1240"></arrow.to.target><lb/>&longs;idus lucidum, in alicujus vorticis centro con&longs;i&longs;tens, <lb/>ibi procul dubio &longs;ic gyrabat; & nunc materia primi <lb/>elementi, in ejus centro congregata, &longs;imiles adhuc <lb/>motus habet, ip&longs;amque impellit b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1239"></margin.target>CL. <lb/>Cur Terra circa &longs;uum <lb/>axem vertatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1240"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1241"></arrow.to.target><lb/>| Nec mirabimur, hanc Terram ferè tricies circa &longs;uum <arrow.to.target n="marg1242"></arrow.to.target><lb/>axem convolvi, dum Luna tantùm &longs;emel circumferen­<lb/>tiam circuli ABCD percurrit. Cùm enim haec circum­<lb/>ferentia ABCD &longs;it circiter &longs;exagies major Terrae am­<lb/>bitu, &longs;ic Luna duplò celeriùs adhuc fertur quàm Terra; <lb/>&scùm ambae agantur ab eàdem materià coele&longs;ti, quam <arrow.to.target n="marg1243"></arrow.to.target><lb/>credibile e&longs;t non minùs celeriter moveri prope Terram <lb/>quàm prope Lunam, non videtur alia cau&longs;a e&longs;&longs;e majoris <lb/>in Lunà celeritatis, quàm quòd minor &longs;it quàm Terra c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1241"></margin.target>CLI. <lb/>Cur Luna celeriùs fe­<lb/>ratur quàm Terra. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1242"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1243"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1244"></arrow.to.target><lb/>Non etiam mirabimur, quòd &longs;emper eadem pars <lb/>Lunae &longs;it Terrae obver&longs;a, vel certè non multùm ab eâ <arrow.to.target n="marg1245"></arrow.to.target> de­<lb/>flectat ; facilè enim judicabimus id ex eo contingere, <lb/>Yer&longs;a. <lb/>quòd alia ejus pars aliquantò &longs;it &longs;olidior, & ideò Ter­<lb/>ram circumeundo majorem ambitum debeat percur­ <pb pagenum="199"/>rere; ad exemplum ejus quod paulò antè notatum e&longs;t a <lb/>de Cometis. Et certè innumerae illae inaequalitates <lb/>in&longs;tar montium & vallium, quae in ejus facie obver&longs;â <lb/>per&longs;picillorum ope deprehenduntur minorem ip&longs;iùs <lb/> <arrow.to.target n="marg1246"></arrow.to.target>&longs;oliditatem videntur arguere; huju&longs;que minoris &longs;olidi­<lb/>tatis cau&longs;a e&longs;&longs;e pote&longs;t, quòd alia ejus facies, quae nun­<lb/>quam in con&longs;pectum no&longs;trum venit, &longs;olùm lumen di­<lb/>recte à Sole mi&longs;&longs;um excipiat, haec autem etiam illud <lb/>quod ex terrà reflectitur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1244"></margin.target>CLII. <lb/>Cur &longs;emper Lunae fa­<lb/>cies, quamproximè <lb/>eadem &longs;it Terrae ob­<lb/>ver&longs;a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1245"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1246"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1247"></arrow.to.target><lb/>Neque magis mirabimur, quòd Luna videatur ali­<lb/>quantò celeriùs moveri, & in omnes partes à cur&longs;u &longs;uo <lb/>minùs aberrare, cùm plena e&longs;t vel nova, quàm cùm <lb/>dimidia tantùm apparet; &longs;ive cùm e&longs;t ver&longs;ùs partes <lb/> <arrow.to.target n="fig53"></arrow.to.target><lb/>coeli B vel D, quàm cùm e&longs;t ver&longs;ùs A vel C. Quia cùm <lb/>globuli coele&longs;tes, qui continentur in &longs;patio ABCD, <lb/>ratione magnitudinis & motus diver&longs;i &longs;int, tam ab iis <pb pagenum="200"/>qui &longs;unt infra D ver&longs;ùs K, quàm ab iis qui &longs;unt &longs;upra B <lb/>ver&longs;ùs L, iis autem qui | &longs;unt ver&longs;ùs N & Z &longs;int &longs;imiles, <lb/>liberiùs &longs;e di&longs;&longs;undunt ver&longs;ùs A & C, quàm ver&longs;ùs B & <lb/>D. Unde &longs;equitur ambitum ABCD non e&longs;&longs;e circulum <lb/>perfectum, &longs;ed magis ad ellip&longs;is figuram a accedere; ac <arrow.to.target n="marg1248"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="fig54"></arrow.to.target><lb/>materiam coeli lentiùs ferri inter C & A, quàm inter B <lb/>&sD b ; ideòque Lunam, quae ab i&longs;tâ materia coeli defer­<lb/>tur, & propiùs accedere debere ver&longs;ùs Terram, &longs;i &longs;it in <lb/>motu ad accedendum, & magis removeri, &longs;i &longs;it in motu <lb/>ad recedendum, cùm ip&longs;am contingit e&longs;&longs;e ver&longs;ùs A vel <arrow.to.target n="marg1249"></arrow.to.target><lb/>C, quàm cùm e&longs;t ver&longs;ùs B vel D. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1247"></margin.target>CLIII. <lb/>Cur Luna celeriùs in­<lb/>cedat, & a &longs;uo motu <lb/>medio minùs aberret <lb/>in conjunctionibus, <lb/>quàm in quadris ; & <lb/>cur ejus coelum non <lb/>&longs;it rotundum.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1248"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1249"></margin.target>1o</s></p> <figure id="fig53"></figure> <figure id="fig54"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1250"></arrow.to.target><lb/>Neque mirabimur quòd Planetae c, qui juxta Satur­<lb/>num e&longs;&longs;e dicuntur, lenti&longs;&longs;imo vel nullo motu circa ip­<lb/>&longs;um ferantur, contrà autem qui &longs;unt juxta Jovem, circa </s></p> <pb pagenum="201"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1250"></margin.target>CLIV. <lb/>Cur &longs;ecundarii Plane­<lb/>tae qui &longs;unt circa Jo­<lb/>vem, tam celeriter ; <lb/>qui verò &longs;unt circa</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1251"></arrow.to.target><lb/>illum gyrent, & qui&longs;que tanto celeriùs quantò Jovi e&longs;t <lb/>vicinior. Hujus enim diver&longs;itatis cau&longs;a e&longs;&longs;e pote&longs;t, quòd <lb/>Jupiter, ut Sol & Terra, circa proprium axe, agatur ; <lb/>Saturnus | autem, ut Luna & Cometae, &longs;emper eandem <lb/> <arrow.to.target n="marg1252"></arrow.to.target>&longs;uî partem convertat ver&longs;ùs centrum vorticis in quo <lb/>continetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1251"></margin.target>Saturnum, tàm tardè <lb/>vel nullo modo mo­<lb/>veantur.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1252"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1253"></arrow.to.target><lb/>Praeterea non mirabimur, quòd axis, circa quem <lb/>Terra diei &longs;patio convolvitur, non &longs;it perpendiculariter <lb/>erectus &longs;upra planum eclipticae, in quo anni &longs;patio <lb/> <arrow.to.target n="marg1254"></arrow.to.target>circa Solem rotatur, &longs;ed plu&longs;quam viginti tribus gra­<lb/>dibus à perpendiculo declinet: unde oritur diver&longs;itas <lb/>ae&longs;tatis & hyemis in terrâ. Nam motus annuus Terrae <lb/>in eclipticâ praecipuè determinatur à con&longs;en&longs;u totius <lb/>materiae coele&longs;tis circa Solem gyrantis, ut patet ex eo, <lb/> <arrow.to.target n="marg1255"></arrow.to.target>quòd omnes Planetee in eo quamproximè con&longs;entiant; <lb/>directio autem ejus axis, circa quem fit motus diur­<lb/>nus , magis pendet à partibus coeli, à quibus materia <lb/>primi elementi ver&longs;ùs ip&longs;am fluit. Quippe cùm imagi­<lb/>nemur omne &longs;patium, quod jam à primo coelo occupa­<lb/> <arrow.to.target n="marg1256"></arrow.to.target>tur, fui&longs;&longs;e olim divi&longs;um in quatuordecim plure&longs;ve vor­<lb/>tices, in quorum centris erant illa &longs;idera, quae nunc <lb/>conver&longs;a &longs;unt in Planetas, fingere non po&longs;&longs;umus illo­<lb/>rum omnium &longs;iderum axes ver&longs;us ea&longs;dem partes fui&longs;&longs;e <lb/>conver&longs;os; hoc enim cum legibus naturae non conve­<lb/> <arrow.to.target n="marg1257"></arrow.to.target>niret. Sed valde credibile e&longs;t materiam primi elementi, <lb/>quae in Terrae &longs;idus confluebat, ex ii&longs;dem ferè partibus <lb/>firmamenti veni&longs;&longs;e, quas nunc adhuc ejus poli re&longs;pi­<lb/>ciunt; atque dum multi macularum cortices &longs;upra hoc <lb/>&longs;idus paulatim generabantur, particulas &longs;triatas i&longs;tius <lb/> <arrow.to.target n="marg1258"></arrow.to.target>materiae primi elementi multos &longs;ibi meatus in his cor­<lb/>ticibus efformâ&longs;&longs;e, ip&longs;o&longs;que ad magnitudinem & figu- <pb pagenum="202"/>ram &longs;uam &longs;ic aptâ&longs;&longs;e, ut vel nullum vel non ni&longs;i diffici­<lb/>lem tran&longs;itum praebere po&longs;&longs;int particulis &longs;triatis, quae ex <lb/>aliis firmamenti partibus accedunt : &longs;icque illas, quae <lb/>&longs;ibi aptos meatus per globum Terrae &longs;ecundùm ejus <lb/>axem efformàrunt, cùm nunc adlhuc per ip&longs;um <arrow.to.target n="marg1259"></arrow.to.target> perpe­<lb/>tuò fluant, efficere, ut ejus poli ver&longs;ùs ea&longs;dem partes <lb/>cceli à quibus veniunt, dirigantur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1253"></margin.target>CLV. <lb/>Cur poli Aequatoris & <lb/>Eclipticoe multùm di­<lb/>&longs;tent a invicem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1254"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1255"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1256"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1257"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1258"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1259"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1260"></arrow.to.target><lb/>Interim tamen, quia duae conver&longs;iones Terrae, annua <lb/>&longs;cilicet & diurna, commodiùs peragerentur, &longs;i fierent <lb/>circa axes parallelos, cau&longs;&longs;ae hoc impedientes paulatim <arrow.to.target n="marg1261"></arrow.to.target><lb/>utrimque immutantur; unde &longs;it, ut successin temporis <lb/>declinatio Eclipticae ab AEquatore minuatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1260"></margin.target>CLVI. <lb/>Cur paullatim ad invi­<lb/>cem accedant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1261"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1262"></arrow.to.target><lb/>Denique non mirabimur, quòd omnes Planetae, <lb/>quamvis motus circulares &longs;emper affedent, nullos ta­<lb/>men circulos perfectos unquam de&longs;cribant, &longs;ed modis <arrow.to.target n="marg1263"></arrow.to.target><lb/>omnibus, tam in longèitudinem quàm in latitudinem, <lb/>&longs;emper aliquantulum aberrent. Cùm enim omnia cor­<lb/>pora, quae &longs;unt in univer&longs;o, contigua &longs;int, atque in &longs;e <lb/>mutuò agant, motus uniu&longs;cuju&longs;que à motibus aliorum <lb/>omnium dependet, atque ideò innumeris modis <arrow.to.target n="marg1264"></arrow.to.target> varia­<lb/>tur. Nec ullum plan phaenomenum in coelis eminus <lb/>con&longs;pectis ob&longs;ervatur, quod non putem hîc &longs;atis fui&longs;&longs;e <lb/>explicatum. Supere&longs;t, ut deinceps agamus de illis, quae <lb/>cominus &longs;upra Terram videmus. </s></p> <pb pagenum="203"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1262"></margin.target>CLVII. <lb/>Ultima & maximè ge­<lb/>neralis cau&longs;a om­<lb/>nium inaequalitatum, <lb/>quoe in motibus cor­<lb/>porum mundanorum <lb/>reperiuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1263"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1264"></margin.target>20</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIORUM</s></p> <p type="head"> <s>PHILOSOPHIAE</s></p> <p type="head"> <s>PARS QUARTA. </s></p> <p type="head"> <s>De Terrâ.</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1265"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1266"></arrow.to.target>Et&longs;i credi nolim, corpora hujus mundi ad&longs;pectabilis <lb/>genita unquam fu&longs;&longs;e illo modo qui &longs;uprà de&longs;criptus <lb/>e&longs;t, ut jam &longs;atis praemonui a, debeo tamen eandem <lb/>hypothe&longs;im adhuc retinere, ad ea quae &longs;upra Terram <lb/>apparent explicanda; ut tandem &longs;i, quemadmodum <lb/> <arrow.to.target n="marg1267"></arrow.to.target>&longs;pero, clarè o&longs;tendam cau&longs;as omnium rerum natura­<lb/>lium hâc viâ, non autem ullâ aliâ, dari po&longs;&longs;e, inde <lb/>meritò concludatur, non aliam e&longs;&longs;e earum naturam, <lb/>quàm &longs;i tali modo genitae e&longs;&longs;ent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1265"></margin.target>I. <lb/>Fal&longs;am hypothe&longs;im, <lb/>quâ jam ant¬è u&longs;i &longs;u­<lb/>mus, e&longs;&longs;e retinendam, <lb/>ad veras rerum na­<lb/>turas explicandas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1266"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1267"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1268"></arrow.to.target><lb/>Fingamus itaque Terram hanc, quam incolimus, <lb/> <arrow.to.target n="marg1269"></arrow.to.target>fu&longs;&longs;e olim ex &longs;olà materiâ primi elementi conflatam <lb/>r <lb/>in&longs;tar Solis, quamvis ip&longs;o e&longs;&longs;et multò minor; & va&longs;tum <lb/>vorticem circa &longs;e habui&longs;&longs;e, in cujus centro con&longs;i&longs;tebat : <lb/>&longs;ed, cùm particulae &longs;triatae, aliaeque non omnium mi­<lb/>nuti&longs;&longs;imae minutiae-i&longs;tius materiae primi elementi, &longs;ibi <lb/> <arrow.to.target n="marg1270"></arrow.to.target>mutuò adhaererent, &longs;icque in materiam tertii elementi <lb/>verterentur, ex iis primò maculas opacas in Terrae <pb pagenum="204"/>&longs;uperficie genitas e&longs;&longs;e, &longs;imiles iis quas videmus circa <lb/>Solem a&longs;&longs;iduè generari ac di&longs;&longs;olvi. Deinde particulas ter­<lb/>tii elementi, quae ex continuâ i&longs;tarum macularum di&longs;&longs;o­<lb/>lutione remanebant, per coelum vicinum diffusas, ma­<lb/>gnam ibi molem ae<gap/>ris, &longs;ive aetheris, &longs;uccessu temporis <arrow.to.target n="marg1271"></arrow.to.target><lb/>compofui&longs;&longs;e; ac denique, po&longs;tquam i&longs;te aether valde <lb/>magnus fuit, den&longs;iores maculas, circa Terram genitas, <lb/>eam totam contexi&longs;&longs;e atque obtenebra&longs;&longs;e. Cùmque <lb/>ip&longs;ae non po&longs;&longs;ent ampliùs di&longs;&longs;olvi, ac fortè permultae <lb/>&longs;ibi mutuò incumberent, &longs;imulque vis vorticis <arrow.to.target n="marg1272"></arrow.to.target> Ter­<lb/>ram continentis minueretur, tandem ip&longs;am, unà cum <lb/>maculis & toto ae<gap/>re quo involvebatur, in alium ma­<lb/>jorem vorticem, in cujus centro e&longs;t Sol, delap&longs;am <lb/>e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1268"></margin.target>II. <lb/>Quoe &longs;it generatio Ter­<lb/>roe, &longs;ecundùm i&longs;tam <lb/>hypothe&longs;im. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1269"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1270"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1271"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1272"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1273"></arrow.to.target><lb/>Nunc verò, &longs;i con&longs;ideremus illam nondum ita ver&longs;us <arrow.to.target n="marg1274"></arrow.to.target><lb/>Solem delap&longs;am, &longs;ed paulò pò&longs;t delap&longs;uram, tres in eâ <lb/>regiones valde diver&longs;as digno&longs;cemus. Harum prima & <lb/> <arrow.to.target n="fig55"></arrow.to.target>intima I continere tan­<lb/>tùm videtur materiam <lb/>primi elementi, &longs;e ibi <arrow.to.target n="marg1275"></arrow.to.target><lb/>non aliâ ratione quàm <lb/>in Sole cornmoventis, <lb/>nec alterius naturae, ni&longs;i <lb/>quòd fortè &longs;it minùs pu­<lb/>ra ; quia quod a&longs;&longs;iduè, <arrow.to.target n="marg1276"></arrow.to.target><lb/>ex Sole in maculas abit, <lb/>non ita pote&longs;t ex eâ ex <lb/>purgari. Et &longs;anè idcirco <lb/>mihi facilè per&longs;uaderem, jam totum &longs;patium I &longs;olà <lb/>ferè materiâ tertii elementi plenum e&longs;&longs;e, ni&longs;i inde <arrow.to.target n="marg1277"></arrow.to.target> &longs;e­<lb/>qui videretur, corpus Terrae non po&longs;&longs;e manere | tam <pb pagenum="205"/>vicinum Soli, quàm nunc e&longs;t, propter nimiam &longs;uam <lb/>&longs;oliditatem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1273"></margin.target>III. <lb/>Di&longs;tinctio Terrae in tres <lb/>regiones : & primae <lb/>de&longs;criptio. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1274"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1275"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1276"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1277"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig55"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1278"></arrow.to.target><lb/>Media regio M tota occupatur à corpore valde opa­<lb/>co & den&longs;o: cùm enim hoc corpus facti, &longs;it ex parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1279"></arrow.to.target>culis minuti&longs;&longs;imis (utpote quae priùs ad primum ele­<lb/>mentum pertinebant), &longs;ibi invicem adjunctis, nulli <lb/>videntur in eo meatus relicti e&longs;&longs;e, ni&longs;i tam exigui, ut <lb/>&longs;olis illis particulis &longs;triatis &longs;uprà de&longs;criptis, ac reliquae <lb/>materiae primi elementi, tran&longs;itum praebere po&longs;&longs;int. <lb/> <arrow.to.target n="marg1280"></arrow.to.target>Hocque experientia te&longs;tatur in maculis Solis, quae <lb/>cùm &longs;int eju&longs;dem naturae atque hoc corpus M, ni&longs;i <lb/>quòd &longs;int multo tenuiores & rariores, tran&longs;itum tamen <lb/>luminis impediunt; quod vix po&longs;&longs;ent, &longs;i earum mea­<lb/>tus e&longs;&longs;ent &longs;atis lati ad globulos &longs;ecundi elementi ad­<lb/> <arrow.to.target n="marg1281"></arrow.to.target>mittendos. Cùm enim i&longs;ti meatus initio in materiâ <lb/>fluidâ vel molli formati &longs;int, haud dubiè e&longs;&longs;ent etiam <lb/>&longs;atis recti & laeves ad actionem luminis non impe­<lb/>diendam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1278"></margin.target>IV. <lb/>De&longs;criptio &longs;ecundoe. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1279"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1280"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1281"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1282"></arrow.to.target><lb/>Sed i&longs;tea duae interiores Terrae regiones parum ad nos <lb/> <arrow.to.target n="marg1283"></arrow.to.target>&longs;pectant, quia nemo unquam ad ip&longs;as vivus acce&longs;&longs;it. <lb/>Sola tertia &longs;upere&longs;t, ex quâ omnia corpora quae hîc <lb/>circa nos reperiuntur, oriri po&longs;&longs;e deinceps o&longs;tende­<lb/>mus. Nunc autem nihil adhuc aliud in ip&longs;â e&longs;&longs;e &longs;uppo­<lb/>nimus, quàm magnam congeriem particularum tertii <lb/> <arrow.to.target n="marg1284"></arrow.to.target>elementi , multùm materiae coele&longs;tis circa &longs;e habentium, <lb/>quarum intima natura ex modo, quo genitae &longs;unt, <lb/>pote&longs;t agno&longs;ci. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1282"></margin.target>V. <lb/>De&longs;criptio tertioe. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1283"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1284"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1285"></arrow.to.target><lb/>Nempe, cùm ortae &longs;int ex di&longs;&longs;olutione macularum, <lb/>quae minuti&longs;&longs;imis primi elementi ramentis, &longs;ibi mutuò <lb/> <arrow.to.target n="marg1286"></arrow.to.target>adjunctis, con&longs;tabant : unaquaeque ex plurimis i&longs;tiu&longs;­<lb/>modi ramentis componi debet, atque e&longs;&longs;e &longs;atis magna, <pb pagenum="206"/>ut impetum globulorum &longs;ecundi elementi, circa &longs;e <lb/>motorum, &longs;u&longs;ti neat; quia quaecunque id non potue­<lb/>runt, rur&longs;us in primum vel in &longs;ecundum elementum <lb/>&longs;int re&longs;olutae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1285"></margin.target>VI. <lb/>Particulas tertii ele­<lb/>menti, quoe &longs;unt in <lb/>hac tertiâ regione, <lb/>e&longs;&longs; debere &longs;atis ma­<lb/>gnas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1286"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1287"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1287"></margin.target>VII. <lb/>Ip&longs;as à primo & &longs;ecun­<lb/>do elemento po&longs;&longs;e im­<lb/>mutari. </s></p> <p type="main"> <s>Verumenimverò, quamvis illae globulis &longs;ecundi</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1288"></arrow.to.target> ele­<lb/>menti totae re&longs;i&longs;tant, quia tamen &longs;ingula ramenta ex <lb/>quibus &longs;unt conflatae ip&longs;is cedunt, semper eorum oc­<lb/>cur&longs;u nonnihil po&longs;&longs;unt immutari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1288"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1289"></arrow.to.target><lb/>Cùmque ramenta i&longs;ta primi elementi varias habeant <lb/>figuras, non potuerunt plurima &longs;imul tam aptè <arrow.to.target n="marg1290"></arrow.to.target> con­<lb/>jungi, ad unamquamque ex i&longs;tis particulis tertii ele­<lb/>menti componendam, quin multos angui&longs;ti&longs;&longs;imos mea­<lb/>tus &longs;oli &longs;ubtili&longs;&longs;imae materiae eju&longs;dem primi elementi <lb/>permeabiles, in illâ relinquerent; unde fit, ut quamvis <lb/>hae particulae &longs;int multò majores quàm globuli coele&longs;tes, <arrow.to.target n="marg1291"></arrow.to.target><lb/>non po&longs;&longs;int tamen e&longs;&longs;e tam &longs;olidae, nec tantae agitatio­<lb/>nis capaces. Ad quod etiam facit, quòd figuras ha­<lb/>beant valdè irregulares, & ad motum minùs aptas, <lb/>quàm &longs;int &longs;phaericae i&longs;torum globulorum. Cùm enim <lb/>ramenta ex quibus componuntur, innumeris modis <arrow.to.target n="marg1292"></arrow.to.target><lb/>diver&longs;is conjuncta &longs;int, inde &longs;equitur ip&longs;as & magni­<lb/>tudine & &longs;oliditate & figuris plurimùm ab invicem <lb/>differre, ac ferè omnes earum figuras e&longs;&longs;e admodum <lb/>irregulares. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1289"></margin.target>VIII. <lb/>E&longs;&longs;e majores globulis <lb/>&longs;ecundi elementi, &longs;ed <lb/>ii&longs;dem e&longs;&longs;e minus &longs;o­<lb/>lidas & minùs &longs;o­<lb/>lidas & minùs agita­<lb/>tas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1290"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1291"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1292"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1293"></arrow.to.target><lb/>Hîcque notandum e&longs;t, quandiu Terra in&longs;tar fixarum <arrow.to.target n="marg1294"></arrow.to.target><lb/>in peculiari &longs;uo vortice ver&longs;ata e&longs;t, necdum ver&longs;ùs So­<lb/>lem delap&longs;a erat, i&longs;tas particulas tertii elementi, quae <lb/>ip&longs;am involvebant, quamvis à &longs;e invicem e&longs;&longs;ent di&longs;­<lb/>junctae, non tamen hinc inde per coelum temer &longs;par­<lb/>&longs;as fui&longs;&longs;e, &longs;ed omnes circa &longs;phaeram M conglobatas, <arrow.to.target n="marg1295"></arrow.to.target><lb/>unas aliis incubui&longs;&longs;e; quia pellebantur ver&longs;ùs centrum <pb pagenum="207"/>I à globulis &longs;ecundi elementi, qui, majorem ip&longs;is vim <lb/>agitationis habentes, ab eo centro recedere cona­<lb/>bantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1293"></margin.target>IX. <lb/>Eas ab initio &longs;ibi mu­<lb/>tuò incubui&longs;&longs;e circa <lb/>Terram. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1294"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1295"></margin.target>30</s></p> <figure></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1296"></arrow.to.target><lb/>| Notandum etiam, <arrow.to.target n="fig56"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1297"></arrow.to.target>quamvis &longs;ibi mutuò &longs;ic <lb/>incumberent, non tam <lb/>aptè tamen &longs;imul jun <lb/>ctas fui&longs;&longs;e, quin per­<lb/>multa intervalla circa &longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg1298"></arrow.to.target>relinquerent, quae non <lb/>modà à materiâ primi <lb/>elementi, &longs;ed etiam à <lb/>globulis &longs;ecundi occu­<lb/>pabantur: hoc enim &longs;equi debuit ex eo, quòd figuras <lb/> <arrow.to.target n="marg1299"></arrow.to.target>haberent valde irregulares ac diver&longs;as, & &longs;ine ordine <lb/>unae aliis adjunctae e&longs;&longs;ent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1296"></margin.target>X. <lb/>Varia circa ip&longs;as inter­<lb/>valla materiae primi <lb/>&s&longs;ecundi elementi <lb/>reliceta e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1297"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1298"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1299"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig56"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1300"></arrow.to.target><lb/>Notandum praeterea inferiores ex globulis, qui par­<lb/>ticulis i&longs;tis immi&longs;ti erant, paullò minores fui&longs;&longs;e quàm <lb/>&longs;uperiores : eodem modo quo &longs;uprà o&longs;ten&longs;um e&longs;t b, <lb/> <arrow.to.target n="marg1301"></arrow.to.target>eos qui prope Solem ver&longs;antur, gradatim e&longs;te mino­<lb/>res prout ei &longs;unt viciniores. Ac etiam i&longs;tos omnes <lb/>globulos non majores fui&longs;&longs;e, quàm jam illi &longs;int qui re­<lb/>periuntur circa Solem, infra &longs;phaeram Mercurii ; &longs;ed <lb/>fortè fui&longs;&longs;e minores, quia Sol major e&longs;t, quàm fuerit <lb/> <arrow.to.target n="marg1302"></arrow.to.target>unquam Terra; & proinde ip&longs;os minores etiam fui&longs;&longs;e, <lb/>quàm nunc ii &longs;int, qui hîc circa nos ver|&longs;antur. Hi enim <lb/>&longs;uperant illos, qui &longs;unt infra &longs;phaeram Mercurii, quo­<lb/>niam à Sole &longs;unt remotiores. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1300"></margin.target>XI. <lb/>Globulos &longs;ecundi ele­<lb/>menti, eò minores ini­<lb/>tio fui&longs;&longs;e, quò centro <lb/>Terroe viciniores. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1301"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1302"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1303"></arrow.to.target><lb/>Et notandum i&longs;tos globulos, vias &longs;ibi retinui&longs;&longs;e inter <pb pagenum="208"/>particulas tertii elementi, ad men&longs;uram &longs;uae magnitu­<lb/>dinis accommodatas: ita ut non tam facilè alii globuli <lb/>paullò majores per ea&longs;dem tran&longs;ire po&longs;&longs;ent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1303"></margin.target>XII. <lb/>Meatu&longs;que inter ip&longs;as <lb/>habui&longs;&longs;e angu&longs;tiores. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1304"></arrow.to.target><lb/>Notandum denique tunc &longs;requenter accidi&longs;&longs;e, ut <lb/>majores & &longs;olidiores ex i&longs;tis particulis tertii elementi, <lb/>alias minores & tenuiores &longs;ub &longs;e haberent, quia, cùm <lb/>uniformi tantùm motu circa Terrae axem volverentur, <lb/>atque ob irregularitates &longs;uarum figurarum &longs;ibi mutuò <lb/>facilè adhererent et&longs;i unaquaeque, quò &longs;olidior & cra&longs;­<lb/>&longs;ior erat, eò majori vi à globulis &longs;ecundi elementi <arrow.to.target n="marg1305"></arrow.to.target> cir­<lb/>cumjacentibus ver&longs;us centrum pelleretur, non tamen <lb/>&longs;emper poterant &longs;olidiores &longs;e à minùs &longs;olidis ita extri­<lb/>care, ut infra ip&longs;as de&longs;cenderent; &longs;ed non rarò eundem <lb/>ordinem, quem cùml primùm formarentur obtinue­<lb/>rant, retinebant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1304"></margin.target>XIII. <lb/>Non &longs;emper cra&longs;&longs;iores, <lb/>tenuioribus inferio­<lb/>res fui&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1305"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>­<lb/>Cùm <arrow.to.target n="marg1306"></arrow.to.target> autem po&longs;tea globus Terrae, in tres i&longs;tas re­<lb/>giones di&longs;tinctus, ver&longs;us Solem devolutus e&longs;t (vortice <lb/>&longs;cilicet in quo antea erat ab&longs;umto), non magna qui­<lb/>dem mutatio in intimâ & mediâ ejus regione potuit <lb/>inde oriri; &longs;ed quantum ad exteriorem, primùm duo, <arrow.to.target n="marg1307"></arrow.to.target><lb/>deinde tria, po&longs;tmodum quatuor, & plura alia corpora <lb/>diver&longs;a, in eâ di&longs;tingui debuerunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1306"></margin.target><lb/>XVI. <lb/>De primâ formatione <lb/>diver&longs;orum corpo­<lb/>rum, in tertiâ Terroe <lb/>regione. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1307"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1308"></arrow.to.target><lb/>Quorum corporum produdionem paullo po&longs;t expli­<lb/>cabo ; &longs;ed priu&longs;quam hoc aggrediar, tres quatuorve <lb/>praecipuae actiones, à quibus pendet, hîc &longs;unt <arrow.to.target n="marg1309"></arrow.to.target> con&longs;ide­<lb/>randae. Prima e&longs;t globulorum coele&longs;tium motus, gene­<lb/>raliter &longs;pectatus. Secunda, gravitas. Tertia, lumen. Et <lb/>quarta, calor. Per globulorum coele&longs;tium generalem <lb/>motum, intelligo continuam eorum agitationem, quae <lb/>tanta e&longs;t, ut non modò &longs;ufficiat ad ip&longs;os rnotu annuo <arrow.to.target n="marg1310"></arrow.to.target><lb/>circa Solem diurno circa Terram deferendos, &longs;ed <pb pagenum="209"/>etiam ad eo&longs;dem interea modis aliis quamplurimis <lb/>agendos. Et quia, in quamcunque partem ita moveri <lb/>coeperint, pergunt po&longs;tea quantum po&longs;&longs;unt, &longs;ecundùm <lb/>lineas rectas, vel à rectis quam-minimùm deflectentes: <lb/> <arrow.to.target n="marg1311"></arrow.to.target>hinc &longs;it ut hi globuli coele&longs;tes, particulis tertii elementi, <lb/>corpora omnia tertiae Terrae regionis componentibus, <lb/>immifti, varios in iis effectus producant, quorum tres <lb/>praecipuos hîc notabo. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1308"></margin.target>XV. <lb/>De actionibus, quarum <lb/>ope i&longs;ta corpora ge­<lb/>nita &longs;unt ; ac primò <lb/>de generali globulo­<lb/>rum coele&longs;stium motu. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1309"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1310"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1311"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1312"></arrow.to.target><lb/>Primus e&longs;t, quòd pellucida reddant ea omnia cor­<lb/> <arrow.to.target n="marg1313"></arrow.to.target>pora terre&longs;tria quae liquida &longs;unt, & con&longs;tant particulis <lb/>tertii elementi tam tenuibus, ut globuli i&longs;ti circa ip&longs;as <lb/>in omnes partes ferantur. Cùm enim per i&longs;torum <lb/>corporum meatus hinc inde a&longs;&longs;idù moveantur, vimque <lb/>habeant eorum particulas &longs;itu mutandi, facilè &longs;ibi vias <lb/> <arrow.to.target n="marg1314"></arrow.to.target>rectas, &longs;ive rectis aequipollentes, & proinde transferen­<lb/>dae actioni luminis idoneas, in illis efformant. Sicque <lb/>omnino experimur, nullum e&longs;&longs;e in Terrâ liquorem pu­<lb/>rum, & tenuibus particulis con&longs;tantem, qui non &longs;it pel­<lb/>lucidus. Quantum enim ad argentum vivum, cra&longs;&longs;iores <lb/> <arrow.to.target n="marg1315"></arrow.to.target>&longs;unt ejus particulae, quàm ut globulos &longs;ecundi elementi <lb/>ubique circa &longs;e admittant; quantum verò ad atramen­<lb/>tum, lac, &longs;anguinem, & talia, non &longs;unt liquores puri, <lb/>&longs;ed plurimis pulvi&longs;culis durorum corporum in&longs;per&longs;i. Et <lb/>quantum ad corpora dura, ob&longs;ervari pote&longs;t ea omnia <lb/> <arrow.to.target n="marg1316"></arrow.to.target>e&longs;&longs;e pellucida, quae dum formabantur & adhuc liquida <lb/>erant, pellucida fuerunt, quorumque partes retinent <lb/>eundem &longs;itum, in quo po&longs;itze &longs;unt à globulis materiae <lb/>coele&longs;tis, dum circa ip&longs;as nondum &longs;ibi mutuò adhaerentes <lb/>movebantur. Contrà verò illa omnia e&longs;&longs;e opaca, | quo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1317"></arrow.to.target>rum particulae &longs;imul junctae & connexae &longs;unt à vi aliquâ <lb/>externâ, motui globulorum coele&longs;tium ip&longs;is immi&longs;torum <pb pagenum="210"/>non ob&longs;equente : quamvis enim multi meatus in his <lb/>etiam corporibus relicti &longs;int, per quos globuli coele&longs;tes <lb/>hinc inde a&longs;&longs;iduè di&longs;currunt, quia tamen hi meatus va­<lb/>riis in locis &longs;unt interrupti & interclu&longs;i, tran&longs;mittendae <lb/>actioni luminis, quae nonni&longs;i per vias rectas vel rectis <arrow.to.target n="marg1318"></arrow.to.target><lb/>aequipollentes defertur, idonei e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1312"></margin.target>XVI. <lb/>De primo hujus primoe <lb/>actionis effectu, qùod <lb/>reddat corpora pellu­<lb/>cida. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1313"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1314"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1315"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1316"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1317"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1318"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1319"></arrow.to.target><lb/>Utque hîc intelligatur, quomodo corpora dura &longs;atis <lb/>multos meàtus habere po&longs;&longs;int, ad tran&longs;itum praebendum <lb/>radiis luminis, ex quâ vis parte venientibus, poma, vel <lb/>alii quivis globi &longs;atis magni, & quorum &longs;uperficies &longs;it <arrow.to.target n="marg1320"></arrow.to.target><lb/>laevis, reticulo includantur, eoque arctè con&longs;trido, ita <lb/>ut i&longs;ta poma, &longs;ibi mutuò adhaerentia, unicum qua&longs;i cor­<lb/>pus componant : in quamcunque partem hoc corpus <lb/>convertetur , meatus in &longs;e continebit, per quos globuli <lb/>plumbei &longs;upra ip&longs;um injecti, ver&longs;us centrum terrae, <arrow.to.target n="marg1321"></arrow.to.target><lb/>vi gravitatis &longs;uae facilè de&longs;cendent, &longs;ecundùm lineas <lb/>rectis aequipollentes; &longs;icque &longs;peciem corporis pellu­<lb/>cidi, &longs;olidi & duri exhibebit. Non enim opus e&longs;t ut glo­<lb/>buli coele&longs;tes, magis rectos & plures meatus inveniant <lb/>in corporibus terre &longs;tribus, per quae radios luminis <arrow.to.target n="marg1322"></arrow.to.target><lb/>tran&longs;mittunt, quàm &longs;int ii per quos globuli plumbei in­<lb/>ter poma i&longs;ta de&longs;cendunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1319"></margin.target>XVII. <lb/>Quomodo corpus &longs;oli­<lb/>dum & durum &longs;atis <lb/>multos meatus habe­<lb/>re po&longs;&longs;it, ad radios <lb/>luminis tran&longs;mitten­<lb/>dos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1320"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1321"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1322"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1323"></arrow.to.target><lb/>Secundus effectus e&longs;t, quòd cùm particulae duorum <lb/>Vel plurium corporum terre&longs;trium, prae&longs;ertim liquido­<lb/>rum, confu&longs;è &longs;imul junctae &longs;unt, globuli coele&longs;tes <arrow.to.target n="marg1324"></arrow.to.target> qua&longs;­<lb/>dam ex ip&longs;is unas ab aliis &longs;oleant &longs;eparare, &longs;icque in <lb/>varia corpora di&longs;tinguere; qua&longs;dam autem alias accu­<lb/>ratiùs permi&longs;cere, ip&longs;a&longs;que ita di&longs;ponere, ut unaquae­<lb/>que guttula liquoris ex iis conflati, caeteris omnibus <lb/>eju&longs;dem liquoris guttulis | omnino &longs;imilis ex&longs;i&longs;tat. <arrow.to.target n="marg1325"></arrow.to.target><lb/>Quippe, cùm globuli coele&longs;tes moventur in meatibus <pb pagenum="211"/>corporum terre&longs;trium liquidorum, particulas tertii ele­<lb/>menti &longs;ibi obvias a&longs;&longs;idu loco expellunt, donec eas in­<lb/>ter aliquas alias ita di&longs;po&longs;uerint & ordinâ rint, ut non <lb/>magis quàm i&longs;tae aliae ip&longs;orum motibus ob&longs;i&longs;tant, vel, <lb/> <arrow.to.target n="marg1326"></arrow.to.target>cùm ita di&longs;poni non po&longs;&longs;unt, donec eas à reliquis &longs;e­<lb/>gregârint. Sic videmus ex mu&longs;to faeces qua&longs;dam, non <lb/>modò &longs;ur&longs;um & deor&longs;um (quod gravitati & levitati tri­<lb/>bui po&longs;&longs;et), &longs;ed etiam ver&longs;us va&longs;is latera expelli, vi­<lb/>numque po&longs;tea defaecatum, quamvis adhuc ex variis <lb/> <arrow.to.target n="marg1327"></arrow.to.target>particulis con&longs;tans, e&longs;&longs;e pellucidum, & non den&longs;ius <lb/>aut cra&longs;&longs;ius in imo quàm in &longs;ummo apparere. Idemque <lb/>de caeteris liquoribus puris e&longs;t exi&longs;timandum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1323"></margin.target>XVIII. <lb/>De &longs;ecundo i&longs;tius pri­<lb/>mae actionis effectu : <lb/>quòd una corpora ab <lb/>aliis &longs;ecernat, & li­<lb/>quores expurget. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1324"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1325"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1326"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1327"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1328"></arrow.to.target><lb/>Tertius effectus globulorum coele&longs;tium e&longs;t, quòd <lb/>aquae aliorumve liquorum guttas in ae<gap/>re, aliove liquore <lb/>ab iis diver&longs;o, pendentes, reddant rotundas, ut jam in <lb/>Meteoris explicui a. Cùm enim i&longs;ti globuli coele&longs;tes <lb/>longè alias habeant vias in aquoe guttâ quàm in ae<gap/>re <lb/>circumjacente, &longs;emperque quantum po&longs;&longs;unt &longs;ecundùm <lb/>lineas redas, vel ad redas quam-proxim accedentes, <lb/> <arrow.to.target n="marg1329"></arrow.to.target>rnoveantur: mani&longs;e&longs;tum e&longs;t illos qui &longs;unt in ae<gap/>àre, ob­<lb/>jectu aqueae guttae minùs impediri à motibus &longs;uis, <lb/>&longs;ecundùm lineas à redis quam-minimùm deflectentes, <lb/>continuandis, &longs;i ea &longs;it perfectè &longs;phaerica, quàm &longs;i quam­<lb/>cunque aliam figuram fortèiatur. Si quae enim &longs;it pars in <lb/> <arrow.to.target n="marg1330"></arrow.to.target>&longs;uperficie i&longs;tius guttae, quae ultra figuram &longs;phaericam <lb/>promineat, majori vi globuli coele&longs;tes per ae<25>rem di&longs;­<lb/>currentes in illam impingent, quàm in caeteras, ideoque <lb/>ip&longs;am ver&longs;us centrum guttae protrudent; ac &longs;i quae pars <lb/>ejus, &longs;uperficiei centro vicinior &longs;it quàm reliquae, glo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1331"></arrow.to.target>buli coele&longs;tes, in ip&longs;à guttâ contenti, majori vi | eam à <pb pagenum="212"/>centro expellent ; atque ita omnes ad guttam &longs;phaeri­<lb/>cam faciendam concurrent. Et cùm angulus contin­<lb/>gentiae, quo &longs;olo linea circularis à rectà di&longs;tat, omni <lb/>angulo rectilineo &longs;it minor, & in nullâ lineâ curvâ prae­<lb/>terquam in circulari &longs;it ubique aequalis: certum e&longs;t, <arrow.to.target n="marg1332"></arrow.to.target><lb/>lineam rectam nunquam po&longs;&longs;e magis aequaliter, & mi­<lb/>nus in unoquoque ex &longs;uis punctis inflecti, quàm cùm <lb/>degenerat in circularem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1328"></margin.target>XIX. <lb/>De Tertio effectu : quòd <lb/>liquorum guttas red­<lb/>dat rotundas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1329"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1330"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1331"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1332"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1333"></arrow.to.target><lb/>Vis gravitatis à tertià i&longs;tâ globulorum coele&longs;tium <lb/>actione non multum di&longs;&longs;ert. Ut enim illi globuli per <arrow.to.target n="marg1334"></arrow.to.target><lb/>&longs;olum &longs;uum motum, quo &longs;ine di&longs;crimine quaquaver&longs;us <lb/>feruntur, omnes cuju&longs;que guttae particulas ver&longs;us ejus <lb/>centrum aequaliter premunt, &longs;icque ip&longs;am guttam fa­<lb/>ciunt rotundam : ita per eundem motum, totius molis <lb/>terrae occur&longs;u impediti, ne &longs;ecundùm lineas rectas <arrow.to.target n="marg1335"></arrow.to.target> &longs;e­<lb/>rantur, omnes ejus partes ver&longs;us medium propellunt : <lb/>atque in hoc gravitas corporum terre&longs;trium con&longs;i&longs;tit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1333"></margin.target>XX. <lb/>Explicatio &longs;ecundae <lb/>actionis, quae gravi­<lb/>tas vocatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1334"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1335"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1336"></arrow.to.target><lb/>Cujus natura ut perfectè intelligatur, notandum e&longs;t <lb/>primò, &longs;i omnia &longs;patia circa Terram, quae ab ip&longs;ius <lb/>Terrae materiâ non occupantur, vacua e&longs;&longs;ent, hoc e&longs;t, <arrow.to.target n="marg1337"></arrow.to.target><lb/>&longs;i nihil continerent ni&longs;i corpus, quod motus aliorum <lb/>corporum nullà ratione impediret nec juvaret (&longs;ic <lb/>enim tantùm intelligi pote&longs;t vacui nomen), & interim <lb/>haec terra circa &longs;uum axem, &longs;patio viginti quatuor ho­<lb/>rarum, proprio motu volveretur, fore ut illae omnes <arrow.to.target n="marg1338"></arrow.to.target><lb/>ejus partes, quae &longs;ibi mutuò non e&longs;&longs;ent valde firmiter <lb/>alligatae, hinc inde ver&longs;us coelum di&longs;&longs;ilirent : eodem <lb/>modo, quo videre licet, dum turbo gyrat, &longs;i arena <lb/>&longs;upra ip&longs;um conjiciatur, eam &longs;tatim ab illo recedere <lb/>atque in omnes partes di&longs;pergi; & ita Terra non <arrow.to.target n="marg1339"></arrow.to.target> gra­<lb/>vis, &longs;ed contrà potiùs levis e&longs;&longs;e dicenda. </s></p> <pb pagenum="213"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1336"></margin.target>XXI. <lb/>Omnes Terrae parts, <lb/>&longs;i &longs;olae &longs;pectentur, non <lb/>e&longs;&longs;e graves, &longs;ed leves. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1337"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1338"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1339"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1340"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem nullum &longs;it tale vacuum, nec Terra pro­<lb/>prio motu cieatur a, &longs;ed à materiâ coele&longs;ti, eam am­<lb/>biente, omne&longs;que ejus poros pervadente, deferatur, <lb/>ip&longs;a habet rationem corporis quie&longs;centis; materia au­<lb/>tem coele&longs;tis, quatenus tota con&longs;entit in illum motum <lb/>quo Terram de&longs;ert, nullam habet vim gravitatis, nec <lb/>levitatis; &longs;ed quatenus ejus partes plus habent agita­<lb/>tionis quàm in hoc impendant, ideoque &longs;emper tectas <lb/>occur&longs;u à motibus &longs;uis &longs;ecundùm lineas rerrae <lb/> <arrow.to.target n="marg1341"></arrow.to.target>quendis impediuntur, &longs;emper ab eâ quantum po&longs;&longs;unt <lb/>recedunt, & in hoc earum levitas con&longs;i&longs;tit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1340"></margin.target>XXII. <lb/>In quo con&longs;i&longs;tat levitas <lb/>materioe coele&longs;tis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1341"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1342"></arrow.to.target><lb/>Notandum deinde, vim quam habent &longs;ingulae partes <lb/>materiae coele&longs;tis ad recedendum à Terrâ, &longs;uum effe­<lb/>ctum fortèiri non po&longs;&longs;ent, ni&longs;l, dum ille a&longs;cendunt, ali­<lb/> <arrow.to.target n="marg1343"></arrow.to.target>quas partes terre&longs;tres in quarum locum &longs;uccedunt, <lb/>infra &longs;e deprimant & propellant. Cùm enim omnia <lb/>&longs;patia quae &longs;unt circa Terram, vel à particulis corpo­<lb/>rum terre&longs;trium, vel à materiâ coele&longs;ti occupentur ; <lb/>atque omnes globuli hujus materiae ccele&longs;tis aequalem <lb/> <arrow.to.target n="marg1344"></arrow.to.target>habeant propen&longs;ionem ad &longs;e ab eâ removendos, nul­<lb/>lam &longs;inguli habent vim, ad alios &longs;ui &longs;imiles loco pel­<lb/>lendos. Sed cùm talis propen&longs;io non &longs;it tanta b in par­<lb/>ticulis corporum terre&longs;trium, quoties aliquas ex ip&longs;is <lb/>&longs;upra &longs;e habent, omnino in eas vim i&longs;tam &longs;uam de­<lb/> <arrow.to.target n="marg1345"></arrow.to.target>bent exercere. Atque ita gravitas cuju&longs;que corporis <lb/>terre&longs;tris non propriè efficitur ab omni materiâ coele&longs;ti <lb/>illud circumfluente, &longs;ed praecisè tantùm ab eâ ip&longs;ius <lb/>parte, quae, &longs;i corpus i&longs;tud de&longs;cendat, in ejus locum <lb/>immediat a&longs;cendit, ac proinde quae e&longs;t illi magnitu­ <pb pagenum="214"/>dine planè aequalis. Sit, exempli cau&longs;&longs;â, B corpus ter­<lb/>re&longs;tre in medio ae<gap/>re ex&longs;i&longs;tens, & con&longs;tans pluribus par­<lb/>ticulis tertii elementi, quàm moles | ae<gap/>ris ip&longs;i aequalis, <lb/> <arrow.to.target n="fig57"></arrow.to.target>ac proinde pauciores <lb/>vel angu&longs;tiores habens <arrow.to.target n="marg1346"></arrow.to.target><lb/>poros, in quibus mate­<lb/>ria coele&longs;tis continea­<lb/>tur : manife&longs;tum e&longs;t, &longs;i <lb/>hoc corpus B ver&longs;us I <lb/>de&longs;cendat, molern ae<gap/> <arrow.to.target n="marg1347"></arrow.to.target><lb/>ris ei aequalem in ejus <lb/>locum a&longs;cen&longs;uram. Et <lb/>quia in i&longs;tâ mole ae<gap/>ris, <lb/>plus materiae coele&longs;tis <lb/>quàm in eo continetur, manife&longs;tum etiam e&longs;t, in ip&longs;â <arrow.to.target n="marg1348"></arrow.to.target><lb/>e&longs;&longs;e vim ad illud deprimendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1342"></margin.target>XXIII. <lb/>Quomodo partes omnes <lb/>Terroe, ab i&longs;tâ mate­<lb/>riâ coele&longs;ti deor&longs;um <lb/>pellantur, & ita fiant <lb/>graves. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1343"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1344"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1345"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1346"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1347"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1348"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig57"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1349"></arrow.to.target><lb/>Atque ut hic calculus red ineatur, con&longs;iderandum <lb/>e&longs;t, in meatibus i&longs;tius corporis B e&longs;&longs;e etiam aliquid <lb/>materiae coele&longs;tis, quae opponitur aequali quantitati <lb/>&longs;imilis materiae coele&longs;tis, quae in ae<gap/>ris mole <arrow.to.target n="marg1350"></arrow.to.target> contine­<lb/>tur, eamque reddit otio&longs;am; itemque in mole ae<gap/>ris <lb/>e&longs;&longs;e aliquas partes terre&longs;tres, quae opponuntur to­<lb/>tidem aliis partibus terre&longs;tribus corporis B, nihilque <lb/>in eas e&longs;&longs;iciunt. His autem utrimque detractis, quod <lb/>reliquum e&longs;t materiae coele&longs;tis in i&longs;tâ mole ae<gap/>ris, <arrow.to.target n="marg1351"></arrow.to.target><lb/>agere in id quod reliquum e&longs;t partium terre&longs;trium <lb/>| in corpore B; atque in hoc uno ejus gravitatem <lb/>con&longs;i&longs;tere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1349"></margin.target>XXIV. <lb/>Quanta &longs;it in quoque <lb/>corpore gravitas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1350"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1351"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1352"></arrow.to.target><lb/>Utque nihil omittatur, advertendum etiam e&longs;t, per <lb/>materiam coele&longs;tem non hic intelligi &longs;olos globulos <arrow.to.target n="marg1353"></arrow.to.target><lb/>&longs;ecundi elementi, &longs;ed etiain materiam primi iis ad- <pb pagenum="215"/>mi&longs;tam, & ad ip&longs;am quoque e&longs;&longs;e referendas illas par­<lb/>ticulas terre&longs;tres, quae cur&longs;um ejus &longs;equutae, caeteris <lb/>celeriùs moventur, quales &longs;unt eae omnes quae ae<gap/>rem <lb/>componunt. Advertendum proeterea, materiam primi <lb/> <arrow.to.target n="marg1354"></arrow.to.target>elementi, caeteris paribus, majorem vim habere ad <lb/>corpora terre&longs;tria deor&longs;um pellenda, quàm globulos <lb/>&longs;ecundi, quia plus habet agitationis; & hos majorem, <lb/>quàm particulas terre&longs;tres ae<gap/>ris quas &longs;ecum movent, <lb/>ob &longs;imilem rationem. Unde &longs;it, ut ex &longs;olâ gravitate <lb/> <arrow.to.target n="marg1355"></arrow.to.target>non facilè po&longs;&longs;it ae&longs;timari, quantum in quoque corpore <lb/>materiae terre&longs;tris contineatur. Et fieri pote&longs;t, ut quam­<lb/>vis, exempli cau&longs;&longs;â, ma&longs;&longs;a auri vicies plus ponderet, <lb/>quàm moles aquae ip&longs;i aequalis, non tamen quadruplo <lb/>vel quintuplo plus materiae terre&longs;tris contineat : tum, <lb/> <arrow.to.target n="marg1356"></arrow.to.target>quia tantundem ab utrâ que &longs;ubducendum e&longs;t, propter <lb/>ae<gap/>rem in quo ponderantur; tum etiam, quia in ip&longs;â <lb/>aquâ, ut & in omnibus aliis liquidis corporibus, prop­<lb/>ter &longs;uarum particularum motum, ine&longs;t levitas a, re&longs;­<lb/>pectu corporum durorum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1352"></margin.target>XXV. <lb/>Ejus quantitatem non <lb/>re&longs;pondere quantitati <lb/>materiae cuju&longs;que cor­<lb/>poris. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1353"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1354"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1355"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1356"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1357"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1358"></arrow.to.target>Con&longs;iderandum etiam, in omni motu eite circulum <lb/>corporum quae &longs;imul moventur, ut jam &longs;uprà o&longs;ten­<lb/>&longs;um e&longs;t b, nullumque corpus à gravitate &longs;uâ deor&longs;um <lb/>ferri, ni&longs;i eodem temporis momento aliud corpus ma­<lb/>gnitudine ip&longs;i aequale, ac minùs habens gravitatis, <lb/> <arrow.to.target n="marg1359"></arrow.to.target>&longs;ur&longs;um feratur. Unde &longs;it, ut in va&longs;e, quantumvis <lb/>profundo & lato, in&longs;eriores aquae alteriu&longs;ve liquoris <lb/>guttae, à &longs;uperioribus non premantur ; | nec etiam pre­<lb/>mantur &longs;ingulae partes &longs;undi, ni&longs;i à totidem guttis, <lb/>quot ip&longs;is perpendiculariter incumbunt. Nam, exem­ <pb pagenum="216"/>pli cau&longs;&longs;à, in va&longs;e AB C, aquae gutta I non premitur <lb/>ab aliis 2, 3, 4, &longs;upra ip&longs;am exi&longs;tentibus, quia &longs;i haec <lb/>deor&longs;um &longs;errentur, deberent aliae guttae, 5, 6, 7, aut <lb/> <arrow.to.target n="fig58"></arrow.to.target>&longs;imiles, in earum locum <lb/>a&longs;cendere ; quae, cùm &longs;int <arrow.to.target n="marg1360"></arrow.to.target><lb/>aequ¬è graves, illarum de&longs;­<lb/>cen&longs;um impediunt. Hae au­<lb/>tem guttae 1, 2, 3, 4, junctis <lb/>viribus , premunt partem <lb/>fundi B ; quia, &longs;i efficiant <arrow.to.target n="marg1361"></arrow.to.target><lb/>ut de&longs;cendat, <lb/>de&longs;cendent etiam ip&longs;ae, ac in earum lo­<lb/>cum partes ae<gap/>ris 8, 9, quae &longs;unt ip&longs;is leviores, a&longs;cen­<lb/>dent. Sed eandem va&longs;is partem B non plures guttae <lb/>premunt quàm haec 1, 2, 3, 4, vel aliae ip&longs;is aequipol­<lb/>lentes; quia eo temporis momento, quo haec pars B <arrow.to.target n="marg1362"></arrow.to.target><lb/>pote&longs;t de&longs;cendere, non plures eam &longs;equi poltunt. At­<lb/>que hinc innumera experimenta circa corporum gra­<lb/>vitatem vel potiùs, &longs;i &longs;ic loqui licet, gravitationem, <lb/>quae malè philo&longs;ophantibus mira videntur, perfacile <lb/>e&longs;t explicare. <arrow.to.target n="marg1363"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1357"></margin.target>XXVI. <lb/>Cur Corpora non gravitent in locis &longs;uis <lb/>naturalibus</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1358"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1359"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1360"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1361"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1362"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1363"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig58"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1364"></arrow.to.target><lb/>Notandum denique, quamvis particulae materiae coe­<lb/>le&longs;tis eodem tempore multis diver&longs;is motibus ciean­<lb/>tur, omnes tamen earum actiones ita &longs;imul con&longs;pirare, <lb/>ac tanquam in aequipondio con&longs;i&longs;tere a, una&longs;que aliis <lb/>opponi, ut ex hoc &longs;olo quòd terrae moles objectu &longs;uo <arrow.to.target n="marg1365"></arrow.to.target><lb/>earum motibus adver&longs;etur, quaquaver&longs;us aequaliter <lb/>propendeant ad &longs;e ab ejus viciniâ, & tanquam ab ejus <lb/>centro, removendas; ni&longs;i fortè aliqua exterior cau&longs;&longs;a b <lb/>diver&longs;itatem hac in re con&longs;tituat. Tale&longs;que aliquot <pb pagenum="217"/>cau&longs;&longs;ae .po&longs;&longs;unt excogitari ; &longs;ed an earum effectus &longs;it <lb/>tantus, ut &longs;en&longs;u deprehendatur, nondum mihi com­<lb/>pertum e&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1364"></margin.target>XXVII. <lb/>Gravitatem corpora <lb/>deprimere ver&longs;us cen­<lb/>trum Terrae.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1365"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1366"></arrow.to.target><lb/>Vis luminis, quatenus à Sole ac &longs;tellis in omnes <lb/> <arrow.to.target n="marg1367"></arrow.to.target>coeli partes &longs;e diffundit, jam &longs;atis &longs;uprà &longs;uit expli­<lb/>cata a : &longs;upere&longs;t tantùm ut hîc notemus, ejus radios à <lb/>Sole delap&longs;os, Terrae particulas diver&longs;imodè agitare. <lb/>Quippe, quamvis in &longs;e &longs;pectata, nihil aliud &longs;it quàm <lb/>pre&longs;&longs;io quaedam, quze &longs;it &longs;ecundùm lineas rectas, à <lb/> <arrow.to.target n="marg1368"></arrow.to.target>Sole in Terram exten&longs;as : quia tamen i&longs;ta pre&longs;&longs;io non <lb/>aequaliter omnibus particulis tertii elementi, quae &longs;u­<lb/>premam terrae regionem componunt, &longs;ed nunc unis, <lb/>nunc aliis, ac etiam, nunc uni eju&longs;dem particulae ex­<lb/>tremitati nunc alteri applicatur : facilè pote&longs;t intel­<lb/> <arrow.to.target n="marg1369"></arrow.to.target>ligi, quo pacto ex ip&longs;â variae motiones in particulis <lb/>i&longs;tis excitentur. Exempli cau&longs;&longs;â, &longs;i AB &longs;it una ex par­<lb/>ticulis tertii elementi, &longs;upremam <arrow.to.target n="fig59"></arrow.to.target><lb/>terrae regionem componentibus, <lb/>quae incumbat alteri particulae C, <lb/> <arrow.to.target n="marg1370"></arrow.to.target>atque inter ip&longs;am & Solem aliae <lb/>multae interjaceant, ut D, E, F : <lb/>hae interjacentes nunc impedient, <lb/>ne radii Solis G, G, premant ex­<lb/>tremitatem B, non autem ne pre­<lb/> <arrow.to.target n="marg1371"></arrow.to.target>mant A: &longs;icque extremitas A de­<lb/>primetur, atque allia B attolletur. <lb/>Et quia i&longs;tae particulae a&longs;&longs;iduè &longs;i­<lb/>tum mutant, paullò pò&longs;t opponentur radiis Solis ten­<lb/>dentibus ver&longs;us A, non autem aliis tendentibus ver&longs;us <lb/> <arrow.to.target n="marg1372"></arrow.to.target>B, &longs;icque extremitas A rur&longs;us attolletur, & B deprime­ <pb pagenum="218"/>tur. Quod idem in omnibus terrae particulis, ad quas <lb/>Solis radii per|tingunt, habet locum; & ideò omnes a <lb/>Solis lumine agitantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1366"></margin.target>XXVIII. <lb/>De tertiâ actione, quae <lb/>e&longs;t lumen ; quomodo <lb/>particulas ae<gap/>ris com­<lb/>moveat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1367"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1368"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1369"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1370"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1371"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1372"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig59"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1373"></arrow.to.target><lb/>Haec autem particularum terre&longs;trium agitatio, &longs;ive <lb/>orta &longs;it à lumine, &longs;ive ab aliâ quâvis cau&longs;&longs;â, calor <arrow.to.target n="marg1374"></arrow.to.target> vo­<lb/>catur; prae&longs;ertim cùm e&longs;t major &longs;olito & movet &longs;en­<lb/>&longs;um; caloris enim denominatio ad &longs;en&longs;um tactùs re­<lb/>fertur. Notandumque e&longs;t unamquamque ex particulis <lb/>terre&longs;tribus &longs;ic agitatam, per&longs;everare po&longs;tea in &longs;uo <lb/>motu juxta leges naturae a, donec ab aliquà alià cau&longs;&longs;â <arrow.to.target n="marg1375"></arrow.to.target><lb/>&longs;i&longs;tatur ; atque ideò calorem à lumine ortum, &longs;emper <lb/>aliquamdiu po&longs;t &longs;ublatum lumen remanere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1373"></margin.target>XXIX. <lb/>De quartâ, quae e&longs;t ca­<lb/>lor ; quid &longs;it, & quo­<lb/>modo &longs;ublato lumine <lb/>per&longs;everet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1374"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1375"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1376"></arrow.to.target><lb/>Notandum praeterea particulas terre&longs;tres, à radiis <lb/>Solis &longs;ic impul&longs;as, alias &longs;ibi vicinas, ad quas i&longs;ti radii <lb/>non perveniunt, agitare; ha&longs;que rur&longs;us alias, & &longs;ic <arrow.to.target n="marg1377"></arrow.to.target><lb/>con&longs;equenter. Cùmque &longs;emper tota Terrae medietas à <lb/>Sole illu&longs;tretur, tot eju&longs;modi particulas &longs;imul commo­<lb/>veri, ut quamvis lumen in primâ opacâ` &longs;uperficie &longs;ub­<lb/>&longs;i&longs;tat, calor tamen ab eo genitus u&longs;que ad intimas <lb/>partes mediea Terrae regionis debeat pervenire. <arrow.to.target n="marg1378"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1376"></margin.target>XXX. <lb/>Cur altiùs penetret, <lb/>quàm lumen. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1377"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1378"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1379"></arrow.to.target> <lb/>Notandum denique i&longs;tas particulas terre&longs;tres, cùm <lb/>à ealore plus &longs;olito agitantur, in tam angu&longs;to &longs;patio <lb/>vulgò non po&longs;&longs;e contineri, quàm cùm quie&longs;cunt vel <lb/>minùs moventur quia figuras habent irregulares, quae <lb/>minùs loci occupant, cùm certo aliquo modo junctae <lb/>25 <lb/>quie&longs;cunt, quàm cùm a&longs;&longs;iduo motu disjunguntur. Unde <lb/>&longs;it, ut calor omnia fere corpora terre&longs;tria rare&longs;aciat, <lb/>&longs;ed una magis, alia minùs, pro vario &longs;itu & figurâ par­<lb/>ticularum, ex quibus con&longs;tant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1379"></margin.target>XXXI. <lb/>Cur corpora ferè om­<lb/>nia rarefaciat. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1380"></arrow.to.target><lb/>His variis adionibus animadver&longs;is, &longs;i rur&longs;us <arrow.to.target n="marg1381"></arrow.to.target> confi­</s></p> <pb pagenum="219"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1380"></margin.target>XXXII. <lb/>Quomodo &longs;uprema</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1381"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1382"></arrow.to.target><lb/>deremus Terram, jam primùm ad viciniam Solis acce­<lb/>clentem, | & cujus &longs;uprema regio con&longs;tat particulis <lb/>tertii elementi, &longs;ibi mutuà non firmiter annexis, qui­<lb/>bus immi&longs;ti &longs;unt globuli coele&longs;tes, aliquantò minores <lb/> <arrow.to.target n="marg1383"></arrow.to.target>iis, qui reperiuntur in eà cceli parte per quam tran&longs;it, <lb/>vel etiam in eâ ad quam venit: facile intelligemus mi­<lb/>nores i&longs;tos globulos, maju&longs;culis qui eam circumple­<lb/>duntur, loca &longs;ua relinquere, ho&longs;que maju&longs;culos, in illa <lb/>cum impetu ruentes, in multas tertii elementi parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1384"></arrow.to.target>culas impingere, pr¬àe&longs;ertim in cra&longs;&longs;iores, ip&longs;a&longs;que infra <lb/>caeteras detrudere, juvante etiam ad hoc vi gravitatis, <lb/>atque ita efficere ut i&longs;tae cra&longs;&longs;iores infra caeteras de­<lb/>pul&longs;ae, figura&longs;que habentes irregulares & varias, ar­<lb/>ctiùs inter &longs;e nectantur quàm &longs;uperiores, & motus glo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1385"></arrow.to.target>bulorum coele&longs;tium interrumpant. Quo fit, ut &longs;uprema <lb/> <arrow.to.target n="fig60"></arrow.to.target><lb/>Terrae regio, qualis hîc exhibetur ver&longs;us A, in duo <lb/>corpora valde diver&longs;a di&longs;tinguatur, qualia exhibentur <lb/>versus B & C: quo | rum &longs;uperius B e&longs;t rarum, fluidum <pb pagenum="220"/>&spellucidum, inferius autem C e&longs;t aliquatenus den­<lb/>&longs;um, durum & opacum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1382"></margin.target>Terrae regio, in duo <lb/>diver&longs;a corpora fue­<lb/>rit primùm divi&longs;a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1383"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1384"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1385"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig60"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1386"></arrow.to.target><lb/>Deinde ex eo quòd exi&longs;timmus corpus C à corpore <lb/>B di&longs;tinctum fui&longs;&longs;e per hoc &longs;olùm, quòd ejus partes a <lb/>globulis coeleftibus deor&longs;um pre&longs;&longs;ae, &longs;ibi invicem <arrow.to.target n="marg1387"></arrow.to.target> ad­<lb/>haerent, intelligemus etiam aliud adhuc corpus, <lb/>quale e&longs;t D, inter i&longs;ta duo debere po&longs;tea generari. <lb/>Etenim figurae particularum tertii elementi, ex quibus <lb/>constant corpora B & C, admodum variae &longs;unt, ut &longs;uprà <lb/>notatum e&longs;t a, ip&longs;a&longs;que hîc in tria praecipua genera b licet <arrow.to.target n="marg1388"></arrow.to.target><lb/>di&longs;tinguere. Nempe quaedam sunt in varia qua&longs;i brachia <lb/>divi&longs;ae, atque hinc inde expan&longs;ae tanquam rami arbo­<lb/>rum, & alia id genus; atque hae &longs;unt poti&longs;&longs;mùm, quae <lb/>à materiâ coele&longs;ti deor&longs;um expul&longs;ae, &longs;ibi mutuò adhae­<lb/>re&longs;cunt, & corpus C componunt. Aliae &longs;unt &longs;olidiores, <arrow.to.target n="marg1389"></arrow.to.target><lb/>figura&longs;que habent, non quidem omnes globi vel cubi, <lb/>&longs;ed etiam cuju&longs;libet ruderis angulo&longs;i; atque hae, &longs;i ma­<lb/>ju&longs;culae &longs;int, infra caeteras vi gravitatis de&longs;cendunt; &longs;i <lb/>autem &longs;int minu&longs;culae, manent prioribus immi&longs;tae, oc­<lb/>cupantque intervalla quae ab ip&longs;is relinquuntur. Aliae <arrow.to.target n="marg1390"></arrow.to.target><lb/>denique &longs;unt oblongèae, ac ramis de&longs;titutae, in&longs;tar ba­<lb/>cillorum; atque hae prioribus etiam &longs;e inter&longs;erunt, cùm <lb/>&longs;atis magna inter ip&longs;as intervalla reperiunt, &longs;ed non <lb/>illis facilè annectuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1386"></margin.target>XXXIII. <lb/>Di&longs;tinctio particula­<lb/>rum terrestrium in <lb/>tria &longs;umma genera. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1387"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1388"></margin.target>1o</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1389"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1390"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1391"></arrow.to.target><lb/>Quibus animadver&longs;is, rationi con&longs;entaneum e&longs;t ut <arrow.to.target n="marg1392"></arrow.to.target><lb/>credamus, cùm primùm particulae ramo&longs;ae corporis C <lb/>&longs;ibi mutuò coperunt implicari plera&longs;que ex oblongèis <lb/>fui&longs;&longs;e ip&longs;is interjectas, ea&longs;que po&longs;tea, dum, ramofae illae <pb pagenum="221"/>magis & magis pre&longs;&longs;ae, paullatim arctiùs jungebantur, <lb/>&longs;upra ip&longs;as a&longs;cendi&longs;&longs;e ver&longs;us D, atque ibi &longs;imul con­<lb/>gregataf fui&longs;&longs;e, in | corpus à duobus aliis B & C valde <lb/>diver&longs;um. Eàdem ratione quâ videmus in paludo&longs;is <lb/> <arrow.to.target n="marg1393"></arrow.to.target>locis, terram calcando, aquam ex eâ exprimi, quae <lb/>po&longs;tea ip&longs;ius &longs;uper&longs;iciem tegit. Nec dubium etiam, <lb/> <arrow.to.target n="fig61"></arrow.to.target><lb/>quin interim aliae plures ex corpore B delap&longs;ae &longs;int, <lb/>quae duorum inferiorum corporum C & D molem <lb/>auxerunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1391"></margin.target>XXXIV. <lb/>Quomodo tertium cor­<lb/>pus inter duo priora <lb/>factum &longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1392"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1393"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig61"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1394"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1395"></arrow.to.target>Quamvis autem initio, non &longs;olae i&longs;tae particulae ob­<lb/>longèoe ramo&longs;is interjectae fuerint, &longs;ed aliae etiam, quae <lb/>tanquam rudera aut &longs;ragmenta lapidum &longs;olidae erant, <lb/>notandum tamen has &longs;olidiores non tam facilè &longs;upra <lb/> ramo&longs;as a&longs;cendi&longs;&longs;e, quàm illas oblongèas; vel, &longs;i quae <lb/> <arrow.to.target n="marg1396"></arrow.to.target>a&longs;cenderint, facilèiùs po&longs;tea infra ip&longs;a&longs; rur&longs;us de&longs;cen­<lb/>di&longs;&longs;e : oblongeae enim, caeteris paribus, plus habent <lb/>&longs;uperficiei pro ratione &longs;uae molis atque ideò à mate­<lb/>rià coele&longs;ti per meatus corporis C &longs;luente, faciliùs ex- <pb pagenum="222"/>pelluntur: & po&longs;tquam ad D pervenerunt, | ibi tran&longs;­<lb/>ver&longs;im jacentes &longs;upra &longs;uperficiem i&longs;tius Corporis C <lb/>non facilè meatibus occurrunt, per quos in ip&longs;um <lb/>regredi po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1394"></margin.target>XXXV. <lb/>Particulas tantùm <lb/>unius generis in i&longs;to <lb/>corpore contineri. <15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1395"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1396"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1397"></arrow.to.target><lb/>Sic itaque multue oblongae particulae tertii elementi <arrow.to.target n="marg1398"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;us D congregatae &longs;unt, & quamvis initio non fue­<lb/>rint inter &longs;e perfectèaequales nec &longs;imiles hoc tamen <lb/>commune habuerunt, quòd nec &longs;ibi mutuò, nec aliis <lb/>tertii elementi particulis facilè po&longs;&longs;ent adhaerere <lb/>quòdque à materiâ coele&longs;li ip&longs;as circumfluente <arrow.to.target n="marg1399"></arrow.to.target> move­<lb/>rentur; propter hanc enim proprietatem à corpore C <lb/>exce&longs;&longs;erunt, atque in D &longs;unt &longs;imul collectae; cùmque <lb/>ibi materia coele&longs;tis a&longs;&longs;iduè circa illas fluat, efficiatque <lb/>ut variis motibus cieantur, &, unae in aliarum loca <lb/>tran&longs;migrent, &longs;ucce&longs;&longs;u temporis &longs;ieri debuerunt laeves <lb/>15 <lb/>&steretes, & quam-proximè inter &longs;e aequales, atque ad <lb/>duas tantùm &longs;pecies reduci. Nempe, quae &longs;uerunt &longs;atis <lb/>tenues, ut ab illo &longs;olo impetu, quo à materiâ coele&longs;ti <lb/>agebantur, flecti po&longs;&longs;ent, circa alias paullò cra&longs;&longs;iores, <lb/>quae &longs;ic flecti non poterant, convolutae, ip&longs;as &longs;ecum <arrow.to.target n="marg1400"></arrow.to.target><lb/>detulerunt. Atque hae duae particularum &longs;pecies, flexi­<lb/>lium &longs;cilicet atque inflexilium, &longs;ic junctae faciliùs per­<lb/>&longs;everàrunt in &longs;uo motu, quàm &longs;olae flexiles, vel &longs;olae <lb/>inflexiles potui&longs;&longs;ent: unde factum e&longs;t, ut ambae in cor­<lb/>pore D reman&longs;erint; atque etiam ut illae quae initio <lb/>circa alias flecti potuerunt, po&longs;tea &longs;ucce&longs;&longs;u temporis, <lb/>a&longs;&longs;iduo u&longs;u &longs;e inflectendi, magis & magis flexiles red­<lb/>derentur fierentque in&longs;tar anguillarum aut brevium <lb/>&longs;uniculorum alias autem, cùm nunquam flecterentur, <lb/>&longs;i quam ante `flexilitatem habuerint, eam paullatim <arrow.to.target n="marg1401"></arrow.to.target><lb/>amitterent, ac telorum in&longs;tar rigidae manerent. </s></p> <pb pagenum="223"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1397"></margin.target>15 XXXV. <lb/>Duas tantùm in eo e&longs;&longs;e <lb/>&longs;pecies i&longs;tarum parti­<lb/>cularum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1398"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1399"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1400"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1401"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1402"></arrow.to.target><lb/>Praeterea putandum e&longs;t corpus D priùs di&longs;tingui <lb/>xxxvii. <lb/>coe|pi&longs;&longs;e à duobus aliis B & C, quàm haec duo perfectè <lb/>formata e&longs;&longs;ent, hoc e&longs;t, priu&longs;quam C e&longs;&longs;et tam durum, <lb/>ut non ampliùs po&longs;&longs;ent ejus particulae arctiùs con­<lb/> <arrow.to.target n="marg1403"></arrow.to.target>necti, & inferiùs expelli à motu materiae coele&longs;tis, ac <lb/>priu&longs;quam particulae corporis B ita e&longs;&longs;ent omnes or­<lb/> <arrow.to.target n="fig62"></arrow.to.target><lb/>dinatae, ut i&longs;ti materiae coele&longs;ti faciles & aequales vias <lb/>undique circa &longs;e praeberent: ideòque po&longs;tea multas <lb/>particulas tertii elementi fui&longs;&longs;e adhuc à corpore B ver­<lb/> <arrow.to.target n="marg1404"></arrow.to.target>&longs;us C expul&longs;as. Atque hae particulae, &longs;i &longs;olidiores fue­<lb/>rint iis quae congregatae erant in D, infra ip&longs;as de&longs;­<lb/>cendentes corpori C &longs;e adjunxerunt, ac pro diver&longs;â <lb/>ratione &longs;uarum figurarum, vel in ejus &longs;uperficie man­<lb/>&longs;erunt, vel infra ip&longs;am penetrârunt: &longs;icque hoc unum <lb/> <arrow.to.target n="marg1405"></arrow.to.target>corpus C in plura alia divi&longs;um e&longs;t; ac etiam fortè in <lb/>aliquâ &longs;uà regione totum fluidum eva&longs;it, iis particulis <lb/>ibi congregatis, quarum figurae impediebant ne &longs;ibi <pb pagenum="224"/>| mutuò facilè adharerent. Sed omnia hîc explicari <lb/>non po&longs;&longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1402"></margin.target>XXXVII. <lb/>Quomodo in&longs;imum cor­<lb/>pus C, in plura alia <lb/>fuerit divi&longs;um. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1403"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1404"></margin.target>1o</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1405"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig62"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1406"></arrow.to.target><lb/>Ubi auteni etiam particulae, minùs &longs;olidae iis quae <lb/>corpus D componebant ex B deor&longs;um lap&longs;oe &longs;unt, <lb/>hae&longs;erunt in &longs;uperficie hujus corporis D; ac quia <arrow.to.target n="marg1407"></arrow.to.target> ple­<lb/>raeque ex ip&longs;is &longs;uerunt ramo&longs;ae, paullatim &longs;ibi mutuò <lb/> <arrow.to.target n="fig63"></arrow.to.target><lb/>annexae, corpus durum E, à duobus B & D, quae &longs;unt <lb/>fluida, valde diver&longs;um, compo&longs;uerunt. Atque hoc cor­<lb/>pus E initio admodùm tenue erat, in&longs;lar cru&longs;tae vel <lb/>corticis &longs;uperficiem corporis D contegentis : &longs;ed cum <arrow.to.target n="marg1408"></arrow.to.target><lb/>tempore cra&longs;&longs;ius eva&longs;it, novis particulis ex corpore B <lb/>&longs;e illi adjungentibus; nec non etiam ex D, quia, cùm <lb/>reliquis eju&longs;dem corporis D plan &longs;imiles non e&longs;&longs;ent, <lb/>motu globulorum coele&longs;lium expellebantur, ut mox <lb/>dicam. Et quia i&longs;tae particulae aliter di&longs;ponebantur, in <arrow.to.target n="marg1409"></arrow.to.target><lb/>iis partibus terrae ubi dies erat vel aeftas, quàm in <pb pagenum="225"/>iis ubi erat nox vel hyems, propter diver&longs;as actiones <lb/>luminis & caloris, quod huic corpori accedebat in unâ <lb/>die, vel in unâ ae&longs;tate, aliquo modo di&longs;tinguebatur ab <lb/>eo, quod eidem accedebat'in die vel ae&longs;tate &longs;equenti; <lb/> <arrow.to.target n="marg1410"></arrow.to.target>&longs;icque ex variis qua&longs;i cru&longs;tis vel corticibus, &longs;ibi mutuò <lb/>&longs;uperinductis, fuit conflatum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1406"></margin.target>XXXVIII. <lb/>De formatione alterius <lb/>quarti corporis &longs;u­<lb/>pra tertium. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1407"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1408"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1409"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1410"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig63"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1411"></arrow.to.target><lb/>Et quidem non longèo tempore opus fuit, ut Terrae <lb/>&longs;uprema regio A in duo corpora B & C di&longs;tingueretur; <lb/>nec etiam ut multae particulae oblongae coacervaren ­<lb/> <arrow.to.target n="marg1412"></arrow.to.target>tur ver&longs;us D; nec denique, ut prima interior cru&longs;ta <lb/>corporis E formaretur. Sed non ni&longs;i &longs;patio plurium <lb/>annorum particulae corporis D ad duas &longs;pecies paullò <lb/>antè de&longs;criptas a reduci, atque omnes cru&longs;tae corporis E <lb/>formari potuerunt. Neque enim initio ratio fuit, cur <lb/>particulae quae confluebant ver&longs;us D, non e&longs;&longs;ent unae <lb/>aliis paullà cra&longs;&longs;iores & longèiores, | nec etiam cur <lb/>e&longs;&longs;ent plane laeves & teretes, &longs;ed aliquid adhuc &longs;cabri­<lb/>tiei habere potuerint, quamvis non tantum haberent, <lb/>ut ideò ramo&longs;is annecterentur; potueruntque etiam <lb/> <arrow.to.target n="marg1413"></arrow.to.target>&longs;ecundùm longèitudinem planae e&longs;&longs;e vel angulo&longs;ae, ac <lb/>cra&longs;&longs;iores in unà extremitate quàm in alterâ. Cùm au­<lb/>tem &longs;ibi mutuò non adhaererent ideòque materia coe­<lb/>le&longs;tis a&longs;&longs;iduè circumfluens vim haberet ip&longs;as movendi, <lb/>pleraeque paullatim mutuo attritu laeves & teretes <lb/>eva&longs;erunt, atque inter &longs;e aequales & &longs;ecundùm longèi­<lb/>tudinem aequaliter cra&longs;&longs;ae; propterea quòd per ea&longs;dem <lb/>vias tran&longs;ibant, & alias in aliarum loca &longs;uccedebant, <lb/>quae loca non poterant majores recipere, nec à mino­<lb/>ribus tota impleri. Sed pleraeque etiam, cùm ad com­<lb/> <arrow.to.target n="marg1414"></arrow.to.target>munem aliarum normam reduci non po&longs;&longs;ent, paulla­ <pb pagenum="226"/>tim motu globulorum coele&longs;tium ex hoc corpore D <lb/>ejectae &longs;unt; & harum quidem nonnullae &longs;e corpori C <lb/>adjunxerunt, &longs;ed maxima pars &longs;ur&longs;um a&longs;cendit ver&longs;us <lb/>E & B, materiamque augendo corpori E &longs;ubmini&longs;travit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1411"></margin.target>XXXIX. <lb/>De hujus quarti corpo­<lb/>ris accretione, & ter­<lb/>tii expurgatione. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1412"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1413"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1414"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1415"></arrow.to.target><lb/>Quippe tempore diei & ae&longs;tatis, cùm Sol unam <arrow.to.target n="marg1416"></arrow.to.target> me­<lb/>dietatem corporis D vi luminis & caloris rarefaciebat, <lb/>non poterat omnis materia i&longs;tius medietatis inter duo <lb/>corpora vicina C & E contineri; neque haec corpora <lb/>vicina, quae dura erant, locis expellere, atque ideò ple­<lb/>raeque ejus materiae particulae per poros corporis E <arrow.to.target n="marg1417"></arrow.to.target><lb/>ver&longs;us B a&longs;cendebant, quae deinde tempore noctis & <lb/>hyemis, ce&longs;&longs;ante i&longs;ta rarefactione, ob gravitatem &longs;uam <lb/>rur&longs;us de&longs;cendebant. Multae autem cau&longs;&longs;ae erant, prop­<lb/>ter quas particulae tertii elementi, quae &longs;ic ex corpore <lb/>D egrediebantur, non poterant omnes po&longs;tea in illud <arrow.to.target n="marg1418"></arrow.to.target><lb/>reverti. Nam majore impetu exibant, quàm redibant; <lb/>quia major e&longs;t vis dilatationis à calore orta, quàm gra­<lb/>vitatis. Et idcirco multae per angu&longs;tos meatus corpo­<lb/>ris E &longs;ibi viam faciebant ad a&longs;cendendum, quae po&longs;tea <lb/>nullam invenientes ad revertendum, in ejus &longs;uperficie <arrow.to.target n="marg1419"></arrow.to.target><lb/>con&longs;i&longs;tebant; ac etiam nonnullae, meatibus i&longs;tis im­<lb/>pactae, ulteriùs a&longs;cendere non valentes, aliis de&longs;cen&longs;u­<lb/>ris vias occludebant. Praeterea quaecunque caeteris <lb/>errant tenuiores, & à figurâ laevi & tereti magis di&longs;ta­<lb/>bant, &longs;olo globulorum coele&longs;tium motu extra corpus <arrow.to.target n="marg1420"></arrow.to.target><lb/>D pellebantur, ideòque primae &longs;e offerebant ad a&longs;cen­<lb/>dendum ver&longs;us E & B ; atque horum corporum particu­<lb/>lis occurrendo, non rarò figuras &longs;uas mutabant, & vel <lb/>illis adhaerebant, vel &longs;altem de&longs;inebant aptae e&longs;&longs;e ad re­<lb/>vertendum ver&longs;us D. Unde &longs;equi debuit po&longs;t multos <arrow.to.target n="marg1421"></arrow.to.target><lb/>dies & annos, ut magna pars hujus corporis D e&longs;&longs;et ab- <pb pagenum="227"/>&longs;umpta, & nullae ampliùs in eo particulae reperirentur, <lb/>ni&longs;i duarum &longs;pecierum antède&longs;criptarum a, etiam <lb/>ut corpus E e&longs;&longs;et &longs;atis den&longs;um & cra&longs;&longs;um, quia ferè <lb/>omnes particulae quae ex D recefferant, vel ejus poris <lb/> <arrow.to.target n="marg1422"></arrow.to.target>impactae den&longs;ius illud e&longs;&longs;ecerant, vel occur&longs;u particu­<lb/>larum corporis B mutatae, illi&longs;que an | nexae, ver&longs;us E <lb/>relap&longs;ae erant, &longs;icque cra&longs;&longs;itiem ejus auxerant; ac de­<lb/>nique ut &longs;patium &longs;atis amplum F, inter D & &longs; relinque­<lb/> <arrow.to.target n="fig64"></arrow.to.target><lb/>retur; quod non alià materiâ potuit impleri, quam eâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1423"></arrow.to.target>ex quâ conflatur corpus B; cujus &longs;cilicet particulae <lb/>tenui&longs;&longs;imae per meatus corporis E facilè tran&longs;ierunt in <lb/>loca quae ab aliis paullò cra&longs;&longs;ioribus ex D exeuntibus <lb/>relinquebantur.* </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1415"></margin.target>XL. <lb/>Quomodo hoc tertiùm <lb/>corpus fuerit mole <lb/>imminutum, & &longs;pa­<lb/>tium aliquod inter &longs;e <lb/>&squartum relique­<lb/>rit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1416"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1417"></margin.target>1o</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1418"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1419"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1420"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1421"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1422"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1423"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig64"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1424"></arrow.to.target><lb/>Ita corpus E, quamvis gravius & den&longs;ius quàm F, <lb/> <arrow.to.target n="marg1425"></arrow.to.target><lb/>ac fortè etiam quàm D, aliquandiu tamen ob &longs;uam <lb/>duritiem, fornicis in&longs;tar, &longs;upra D & &longs; &longs;u&longs;pen&longs;um man­<lb/>&longs;it. Sed notandum e&longs;t ip&longs;um, cùm primùm formari <lb/>coepit, meatus habui&longs;&longs;e quam-plurimos, ad men&longs;uram <lb/>corporis D excavatos. Cùm enim ejus &longs;uperficiei tunc <lb/> <arrow.to.target n="marg1426"></arrow.to.target>incumberet, non poterat non proebere tran&longs;itum i&longs;tis <pb pagenum="228"/>particulis quae quotidie, vi caloris motae , interdiu <lb/>ver&longs;us B a&longs;cendebant, ac noctu rur&longs;us de&longs;cendebant, <lb/>&longs;emperque &longs;e mutuò con&longs;equentes, i&longs;tos meatus im­<lb/>plebant. Cùm autem po&longs;tea, corpore D mole imminuto, <lb/>non ampliùs ejus particulae omnes meatus corporis E <arrow.to.target n="marg1427"></arrow.to.target><lb/>occupârunt, aliae minores particulae, ex B venientes, in <lb/>earum loca &longs;ucce&longs;&longs;erunt; cùmque hae i&longs;tos meatus <lb/>corporis E non &longs;atis implerent, & vacuum in naturâ <lb/>non detur, materia coele&longs;tis, quâ &longs;olà omnia exigua in­<lb/>tervalla, quae circa particulas corporum terre&longs;trium <arrow.to.target n="marg1428"></arrow.to.target><lb/>reperiuntur, impleri po&longs;&longs;unt, in illos ruens, eorum <lb/>figuras immutabat, impetumque faciebat ad quo&longs;dam <lb/>ita diducendos, ut hoc ip&longs;o alii vicini angu&longs;tiores red­<lb/>derentur. Unde facilè contingebat, ut, quibu&longs;dam par­<lb/>tibus corporis E à &longs;e mutuò disjunctis, in eo fierent <arrow.to.target n="marg1429"></arrow.to.target><lb/>fi&longs;&longs;urae, quae po&longs;tea &longs;ucce&longs;&longs;u temporis majores & ma­<lb/>jores eva&longs;erunt. Eâ dem plane? ratione, quâ videmus <lb/>ae&longs;tate in terrâ multas rimas | aperiri, dum à Sole &longs;icca­<lb/>tur, eamque magis & magis hiare quà diutiùs &longs;iccitas <lb/>per&longs;everat. <arrow.to.target n="marg1430"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1424"></margin.target>XLI. <lb/>Quomodo multae fi&longs;&longs;u­<lb/>rae in quarto factae <lb/>&longs;int15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1425"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1426"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1427"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1428"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1429"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1430"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1431"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem multae tales rimae e&longs;&longs;ent in corpore E, <lb/>atque ip&longs;ae &longs;emper augerentur, tandem ejus partes tam <lb/>parum &longs;ibi mutuò adhae&longs;erunt, ut non ampliùs in mo­<lb/>dum fornicis inter F & B poltet &longs;u&longs;tineri, & ideò totum <lb/>confractum, in &longs;uperficiem corporis C gravitate &longs;uâ <arrow.to.target n="marg1432"></arrow.to.target><lb/>delap&longs;um e&longs;t. Cùmque haec &longs;uperficies &longs;atis lata non <lb/>e&longs;&longs;et, ad omnia | illius &longs;ragmenta &longs;ibi mutuò adjacen­<lb/>tia, & &longs;itum quem prius habuerant &longs;ervantia, recipien­<lb/>da, quaedam ex ip&longs;is in latus inclinari atque una in <lb/>alia recumbere debuerunt. Nempe, &longs;i ex. gr. in eo <arrow.to.target n="marg1433"></arrow.to.target><lb/>tractu corporis E, quem haec figura reprae&longs;entat, praeci- <pb pagenum="229"/>puae &longs;i&longs;&longs;urae ita fuerint di&longs;po&longs;itae in locis 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, <lb/>ut duo &longs;ragmenta 2 3 & 67 paullò priùs quàm reliqua <lb/>coeperint delabi; & aliorum quatuor &longs;ragmentorum <lb/>extremitates 2, 3, 5, & 6 priùs quàm oppo&longs;itae I, 4 & v; <lb/> <arrow.to.target n="fig65"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="fig66"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1434"></arrow.to.target>itemque extremitas 5 fragmenti 45 aliquantò prius <lb/>delap&longs;a &longs;it, quàm extremitas v &longs;ragmenti v6: non du­<lb/>bium e&longs;t, quin ip&longs;a jam debeant eo modo e&longs;&longs;e di&longs;po&longs;ita, <lb/>&longs;upra &longs;uperficiem corporis C, quo hîc depicta &longs;unt; ita <lb/>&longs;cilicet, ut fragmenta 23 & 67 proximè jungantur cor­<lb/> <arrow.to.target n="marg1435"></arrow.to.target>pori C, alia autem quatuor in latus &longs;int reclinata, & <lb/>una in alia recumbant, &c. </s></p> <pb pagenum="230"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1431"></margin.target>XLII. <lb/>Quomodo ip&longs;um in va­<lb/>rias partes &longs;it con­<lb/>fractum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1432"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1433"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1434"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1435"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig65"></figure> <figure id="fig66"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1436"></arrow.to.target><lb/>Nec dubium etiam, quin corpus D, quod fluidum <lb/>e&longs;t & minùs grave quàm fragmenta corporis E, occupet <lb/>quidem, quantum pote&longs;t, inferiores omnes cavitates <lb/>&longs;ub i&longs;tis fragmentis relictas, nec non | eorum rimas & <lb/>meatus; &longs;ed praeterea etiam, quia totum in illis <arrow.to.target n="marg1437"></arrow.to.target> conti­<lb/>neri non pote&longs;t, quin &longs;upra in&longs;eriora ex i&longs;tis fragmen­<lb/>tis, ut 23 & 67, a&longs;cendat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1436"></margin.target>XLIII. <lb/>Quomodo tertium cor­<lb/>pus &longs;upra quartum <lb/>ex parte a&longs;cenderit, <lb/>&sex parte infra re­<lb/>man&longs;erit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1437"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1438"></arrow.to.target><lb/>Jamque &longs;i con&longs;ideremus, hîc per corpus B & F ae<gap/>rem <lb/>intelligi; per C, quandam terrae cru&longs;tam interiorem <lb/> <arrow.to.target n="fig67"></arrow.to.target><lb/>cra&longs;&longs;i&longs;&longs;imam, ex quâ metalla oriuntur; per D, aquam; <arrow.to.target n="marg1439"></arrow.to.target><lb/>ac denique per corpus E, terram exteriorem, quae ex <lb/>lapidibus, argillâ, arenà & limo e&longs;t con&longs;tata : facilè <lb/>etiam per aquam, &longs;upra &longs;ragmenta 23 & 67 eminen­<lb/>tem, maria; per alia &longs;ragmenta molliter tantùm incli­<lb/>nata, & nullis aquis teda, ut 89, & vx, camporum <arrow.to.target n="marg1440"></arrow.to.target> pla­<lb/>nities; ac per alia magis erecta, ut 12 & 94 v, montes <lb/>intelligemus. Et denique adverte|mus, cùm fragmenta <lb/>i&longs;ta vi propriae gravitatis hoc pacto delap&longs;a &longs;unt, eo­<lb/>rum extremitates, &longs;ibi mutuò fortiter alli&longs;as, in alia <lb/>multa minora fragmenta di&longs;&longs;ilui&longs;&longs;e, quae &longs;axa in <arrow.to.target n="marg1441"></arrow.to.target> qui­<lb/>bu&longs;dam litoribus maris, ut in I, & multiplicia montium <pb pagenum="231"/>juga, partim alti&longs;&longs;ima ut in 4, partim remi&longs;&longs;iora ut in <lb/>9 & v, ac etiam &longs;copulos in mari, ut in 3 & 6, compo­<lb/>&longs;uerunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1438"></margin.target>XLIV. <lb/>Inde in &longs;uperficie Ter­<lb/>roe ortos e&longs;&longs;e montes, <lb/>campos, maria, &c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1439"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1440"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1441"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig67"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1442"></arrow.to.target><lb/>Quoae &longs;it ae*ris natura <lb/>Atque intimee horum omnium naturae ex jam dictis <lb/> <arrow.to.target n="marg1443"></arrow.to.target>erui po&longs;&longs;unt. Nam primò ex iis cogno&longs;cimus, </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1442"></margin.target> XLV. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1443"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>ae<gap/>rem <lb/>nihil aliud e&longs;&longs;e debere, qu'am congeriem particularum <lb/>tertii elementi, tam tenuium & à &longs;e mutuò disjuncta­<lb/>rum, ut quibu&longs;libet motibus globulorum coele&longs;tium <lb/>ob&longs;equantur; ideòque illum e&longs;&longs;e corpus valde rarum, <lb/> <arrow.to.target n="marg1444"></arrow.to.target>fluidum & pellucidum, & ex minutiis cuju&longs;libet figu­<lb/>rae po&longs;&longs;e componi. Quippe, ni&longs;i ejus particulae à &longs;e <lb/>mutuò e&longs;&longs;ent planè disjunctae, jamdudum adhae&longs;i&longs;&longs;ent <lb/>corpori E; cùmque disjunctae &longs;int, unaquaeque movetur <lb/>independenter à vicinis, occupatque totam illam exi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1445"></arrow.to.target>guam &longs;phaeram, quam ad motum circularem circa pro­<lb/>prium &longs;uum centrum requirit, & ex eâ vicinas omnes <lb/>expellit. Quamobremnihil refert, cuju&longs;nam &longs;int figurae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1444"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1445"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1446"></arrow.to.target><lb/>Ae<gap/>r autem frigore facilè den&longs;atur, & rarefit calore <lb/>cùm enim ejus particulae ferè omnes &longs;int flexiles, in­<lb/> <arrow.to.target n="marg1447"></arrow.to.target>&longs;tar mollium plumularum, vel tenuium funiculorum, <lb/>quò celeriùs aguntur, eò latiùs &longs;e extendunt, & idcirco <lb/>majorem &longs;patii &longs;phaeram ad motum &longs;uum requirunt; <lb/>atque notum e&longs;t ex dictis a, per calorem nihil hîc aliud <lb/>quàm accelerationem motûs in i&longs;tis particulis, & per <lb/> <arrow.to.target n="marg1448"></arrow.to.target>frigus eju&longs;dem imminutionem debere intelligi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1446"></margin.target>XLVI. <lb/>Cur facilièrarefiat & <lb/>den&longs;etur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1447"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1448"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1449"></arrow.to.target><lb/>Denique ae<gap/>er, in va&longs;e aliquo violenter compre&longs;&longs;us, <lb/>vim habet re&longs;iliendi, ac per ampliorem locum &longs;e proti­<lb/>nus extendendi. Unde fiunt machinae, quae ope &longs;olius <lb/>ae<gap/>ris, aquas &longs;ur&longs;um ver&longs;us, in&longs;tar fontium; & aliae quae <lb/> <arrow.to.target n="marg1450"></arrow.to.target>tela cum magno impetu, arcuum in&longs;tar, jaculantur. <pb pagenum="233"/>&longs;upere&longs;t alius regularis ejus rnotus, quo bis in die &longs;in­<lb/>gulis in locis attollitur & deprimitur, interimque &longs;em­<lb/>per ab Oriente in Occidentem fluit. Ad cujus rnotûs <lb/>cau&longs;&longs;am explicandam, ponamus nobis ob oculos exi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1451"></arrow.to.target>guum illum coeli vorticem, qui Terram pro centro <lb/>habet, quique cum illâ & cum Lunâ in maiori vortice <lb/>circa Solem fertur. Sitque A B C D ille exiguus vortex a; <lb/> <arrow.to.target n="fig68"></arrow.to.target><lb/>EFGH Terra; 1234 &longs;uperficies maris, à quo, majoris <lb/>per&longs;picuitatis cau&longs;&longs;â, Terram ubique tegi &longs;upponimus; <lb/> <arrow.to.target n="marg1452"></arrow.to.target>&s5678 &longs;uperficies ae<gap/>ris mare ambientis. Jamque con­<lb/>&longs;ideremus, &longs;i nulla in i&longs;to vortice Luna e&longs;&longs;et, punctum <lb/>T, quòd e&longs;t centrum Terrae, fore in puncto M, quòd <lb/>e&longs;t vorticis centrum; &longs;ed Lunâ √á ex&longs;i&longs;tente ver&longs;us B, <pb pagenum="234"/>hoc centrum T e&longs;&longs;e debere inter M & D : quia, cùm <lb/>materia coele&longs;tis hujus vorticis aliquantò celeriùs mo­<lb/>veatur quàm Luna vel Terra, quas &longs;ecum de&longs;ert, ni&longs;i <lb/>punctum T aliquanto magis di&longs;taret à B quàm à D, <lb/>Lunae prae&longs;entia impediret, ne illa tam liberè fluere <arrow.to.target n="marg1453"></arrow.to.target><lb/>po&longs;&longs;et inter B & T, quàm inter T & D; cùmque locus <lb/>Terrae in i&longs;to vortice non determinetur, ni&longs;i ab aequa­<lb/>litate virium materiae coele&longs;tis eam circumfluentis, <lb/>evidens e&longs;t ip&longs;am idcirco nonnihil accedere debere <lb/>ver&longs;us D. Atque eodem modo, cùm Lunâ erit in <arrow.to.target n="marg1454"></arrow.to.target> C,Ter­<lb/>rae centrum e&longs;&longs;e debebit inter M & A : &longs;icque &longs;emper <lb/>Terra nonnihil à Lunâ recedit. Praeterea, quoniam hoc <lb/>pacto, ex eo quòd Luna &longs;it ver&longs;us B, non modò &longs;patium <lb/>per quòd materia coele&longs;tis fluit inter B & T, &longs;ed etiam <lb/>illud per quòd fluit inter T & D, redditur angu&longs;tius : <arrow.to.target n="marg1455"></arrow.to.target><lb/>inde &longs;equitur i&longs;tam materiam coele&longs;tem ibi celeriùs <lb/>fluere, atque ideò magis premere, tum &longs;uperficiem ae<gap/>ris <lb/>in 6 & 8 tum &longs;uperficiem aquae in 2 & 4, quàm &longs;i Luna <lb/>non e&longs;&longs;et in vorticis diametro BD; cùmque corpora <lb/>ae<gap/>ris & aquae &longs;int fluida, & facilè pre&longs;&longs;ioni i&longs;ti <arrow.to.target n="marg1456"></arrow.to.target> ob|&longs;e­<lb/>quantur, ip&longs;a minùs alta e&longs;&longs;e debere &longs;upra Terrae partes <lb/>F & H, quàm &longs;i Luna e&longs;&longs;et extra hanc diametrum BD; <lb/>ac è contrà e&longs;&longs;e altiora ver&longs;us G & E, adeò ut &longs;uperfi­<lb/>cies aquae 1, 3, & ae<gap/>ris 5, 7, ibi protuberent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1449"></margin.target>XLVII. <lb/>De violentâ ejus com­<lb/>pre&longs;&longs;ione in quibu&longs;­<lb/>dam machinis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1450"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1451"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1452"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1453"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1454"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1455"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1456"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig68"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1457"></arrow.to.target><lb/>Jam verò, quia pars Terrae quae nunc e&longs;t in F, è <arrow.to.target n="marg1458"></arrow.to.target> re­<lb/>gione puncti B, ubi mare e&longs;t quam-minimè altum, <lb/>po&longs;t &longs;ex horas erit in G, e regione pun`cti C, ubi e&longs;t al­<lb/>ti&longs;&longs;imum & po&longs;t &longs;ex alias horas in H, e regione puncti <lb/>D, atque ita con&longs;equenter; vel potiùs, quia Luna etiam <lb/>interim nonnihil progreditur à B ver&longs;us C, utpote quae <arrow.to.target n="marg1459"></arrow.to.target><lb/>men&longs;is &longs;patio circulun ABCD percurrit, pars Terrae <pb pagenum="235"/>quae nunc e&longs;t in `F, regione corporis Lunae, po&longs;t &longs;ex <lb/>horas cum 12 minutis, praeterpropter, erit ultra pun­<lb/>ctum G, in eâ diametro vorticis ABCD, quae illam <lb/>eju&longs;dem vorticis diametrum, in quâ tunc Luna erit, ad <lb/> <arrow.to.target n="marg1460"></arrow.to.target>angulos rectos inter&longs;ecat; tuncque aqua erit ibi alti&longs;&longs;i­<lb/> <arrow.to.target n="fig69"></arrow.to.target><lb/>ma; & po&longs;t &longs;ex alias horas cum duodecim minutis, erit <lb/>ultra punctum H, in loco ubi aqua erit quamminimè <lb/>alta, &c. Unde clarè intelligitur aquam maris, &longs;ingulis <lb/>duodecim hotis cum 24 minutis, in uno & eodem loco <lb/> <arrow.to.target n="marg1461"></arrow.to.target>fluere ac refluere debere a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1457"></margin.target>L. <lb/>Cur aqua horis 6 1/5<gap/>a&longs;­<lb/>cendat. & horis 6 1/5<gap/><lb/>de&longs;cendat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1458"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1459"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1460"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1461"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig69"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1462"></arrow.to.target><lb/>Notandum e&longs;t nunc vorticem ABCD non e&longs;&longs;e ac­<lb/>curatè rotundum, &longs;ed eam ejus diametrum, in quâ <pb pagenum="236"/>Luna ver&longs;atur cùm e&longs;t nova vel plena, breviorem e&longs;&longs;e <lb/>illâ quae ip&longs;am &longs;ecat ad angulos rectos, ut in &longs;uperiore <lb/>parte o&longs;ten&longs;um e&longs;t a; unde &longs;equitur fluxus & refluxus <lb/>maris debere e&longs;&longs;e majores, cùm Luna nova e&longs;t vel <lb/>plena, quàm in temporibus intermediis b. <arrow.to.target n="marg1463"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1462"></margin.target>LI. <lb/>Cur ae&longs;tus maris &longs;int <lb/>majores, cùm Luna <lb/>plena e&longs;t vel nova. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1463"></margin.target>5</s></p> <figure></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1464"></arrow.to.target><lb/>Notandum etiam, Lunam &longs;emper e¬§¬§e in planèo <lb/>Eclipticae vicino, Terram autem motu diurno &longs;ecun­<lb/>dùm planèum aequatoris converti; quae duo planèa in <lb/>aequinoctiis &longs;e inter&longs;ecant, in &longs;ol&longs;titiis autem multùm <lb/>ab invicem di&longs;tant : unde &longs;equitur, maximos ae&longs;tus. <arrow.to.target n="marg1465"></arrow.to.target><lb/>maris e&longs;&longs;e debere circa initia Veris & Autumni. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1464"></margin.target>LII. <lb/>Cur in aequinoctiis &longs;int <lb/>maximi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1465"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1466"></arrow.to.target><lb/>Praeterea notandum e&longs;t, dum Terra fertur ab E per <pb pagenum="237"/> <arrow.to.target n="marg1467"></arrow.to.target><lb/>F ver&longs;us G, &longs;ive ab Occidente in Orientem, aquae tu­<lb/>morem 412, itemque ae<gap/>ris tumorem 856, qui nunc <lb/>parti Terrae E incumbunt, paullatim ad alias ejus par­<lb/>tes magis Occidentales migrare; ita ut post sex horas <lb/> <arrow.to.target n="marg1468"></arrow.to.target>incumbant parti Terrae H, & post horas duodecim <lb/>parti Terrae G. Idemque etiam de tumoribus aquae & <lb/>ae<gap/>ris 234 & 678 e&longs;t intelligendum, Unde fit, ut aqua <lb/>&sae<gap/>r ab Orientalibus Terrae partibus, in eju&longs;dem par­<lb/>tes Occidentales fluxu continuo ferantur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1466"></margin.target>LIII. <lb/>Cur ae<gap/>r & aqua &longs;emper</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1467"></margin.target>ab Oriente ad Occi­<lb/>dentem fluant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1468"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1469"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1470"></arrow.to.target>| Qui fluxus, licèt non admodùm celer, manife&longs;tè <lb/>tamen deprehenditur ex eo quòd magnae navigationes <lb/>&longs;int multò tardiores & difficiliores ver&longs;us partes <lb/>Orientales quàm Occidentales ; & quòd in qui­<lb/>bu&longs;dam maris angu&longs;tiis, aqua &longs;emper fluat ver&longs;us oc­<lb/> <arrow.to.target n="marg1471"></arrow.to.target>ca&longs;um ; & denique quòd, caeteris paribus, eae regiones <lb/>quae mare habent in Oriente, ut Bra&longs;ilia, non tantùm <lb/>Solis calorem sentiant, quàm eae quae longos terrae <lb/>tractus habent ad Orientem & mare ad Occidentem, <lb/>ut Guinea; quoniam ae<gap/>r qui à mari venit, frigidior e&longs;t, <lb/> <arrow.to.target n="marg1472"></arrow.to.target> quàm qui à Terrâ. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1469"></margin.target>LIV. <lb/>Cur in eâdem poli al­<lb/>titudine, regiones <lb/>quae mare habent ad <lb/>Orientem, &longs;int aliis <lb/>magis temperatae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1470"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1471"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1472"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1473"></arrow.to.target><lb/>Notandum denique, totam quidem Terram mari <lb/>non tegi, ut paullò antè a&longs;&longs;ump&longs;imus b; &longs;ed tamen, quia <lb/>Oceanus per omnem ejus ambitum &longs;e diffundit, idem <lb/>de illo, quantum ad generalem aquarum motum, e&longs;&longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg1474"></arrow.to.target> intelligendum, ac &longs;i totam involveret. Lacus autem & <lb/>&longs;tagna, quorum aquae ab Oceano &longs;unt disjunctae, nul­<lb/>los eju&longs;modi motus patiuntur : quia eorum &longs;uperficies <lb/>tam latae non &longs;unt, ut multò magis in unâ parte quàm <lb/>in aliâ, ob Lunae prae&longs;entiam, à materiâ coele&longs;ti pre­ <pb pagenum="238"/>mantur. Atque propter inqualitatem &longs;inuum & an­<lb/>fractuum, quibus cingitur Oceanus, ejus aquarum <lb/>incrementa & decrementa diver&longs;is horis ad diver&longs;a <lb/>litora perveniunt, unde innumerae eorum varietates <lb/>oriuntur. <arrow.to.target n="marg1475"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1473"></margin.target>LV. <lb/>Cur nullus &longs;it fluxus <lb/>nec refluxus in lacu­<lb/>bus & &longs;tagnis : aut <lb/>cur in variis litori­<lb/>bus variis horis fiat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1474"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1475"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1476"></arrow.to.target><lb/>Quarum omnium varietatum cau&longs;ae particulares de­<lb/>duci poterunt ex dictis a, &longs;i con&longs;ideremus aquas Oceani, <lb/>cùm Luna nova e&longs;t vel plena, in locis à litoribus re­<lb/>motis ver&longs;us Eclipticam & AEquatorem horâ &longs;extâ, tam­<lb/>matutinâ quàm ve&longs;pertinâ, e&longs;&longs;e alti&longs;&longs;imas, & ideò <arrow.to.target n="marg1477"></arrow.to.target> ver­<lb/>&longs;us litora fluere; horà autem duodecimà, e&longs;&longs;e maximè <lb/>depre&longs;&longs;as, & ideò à litoribus ad illa loca refluere : ac <lb/>prout litora &longs;unt vicina vel remota, prout aquae ad <lb/>ip&longs;a tendunt per vias magis rectas vel obliquas, latas <lb/>vel angu&longs;tas, profundas vel vado&longs;as ad ip&longs;a citiùs aut <arrow.to.target n="marg1478"></arrow.to.target><lb/>tardiùs, & in majore aut minore copiâ deferri. Ac <lb/>etiam, propter admodùm varios & inaequales eorum <lb/>anfractus, &longs;aepe contingere ut aquae ver&longs;us unum lit­<lb/>tus tendentes, iis quae ab alio litore veniunt occur­<lb/>rant, utque ita earum cur&longs;us diver&longs;imodè mutetur. Ac <arrow.to.target n="marg1479"></arrow.to.target><lb/>denique varios ventos, & quorum nonnulli quibu&longs;­<lb/>dam in locis ordinarii &longs;unt, i&longs;tas aquas diver&longs;is mo­<lb/>dis impellere. Nihil enim puto ullibi ob&longs;ervari circa <lb/>fluxum & refluxum maris, cujus cau&longs;&longs;a in his paucis <lb/>non contineantur. <arrow.to.target n="marg1480"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1476"></margin.target>LVI. <lb/>Quomodo ejus cau&longs;&longs;ae, <lb/>partictilares, in &longs;in­<lb/>gulis litorius &longs;int <lb/>inve&longs;tigandae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1477"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1478"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1479"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1480"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1481"></arrow.to.target><lb/>Circa terram interiorem C, notare licet eam con­<lb/>&longs;tare particulis cuju&longs;vis figurae, ac tam cra&longs;&longs;is, ut glo­<lb/>buli &longs;ecundi elementi ordinario &longs;uo motu eas &longs;ecum <lb/>non abripiant, &longs;ed tantùm deor&longs;um premendo graves <lb/>reddant, ac per meatus, qui plurimi inter ip&longs;as <arrow.to.target n="marg1482"></arrow.to.target> repe­ <pb pagenum="239"/>riuntur, tran&longs;eundo, nonnihil commoveant. Quòd <lb/>etiam facit materia primi elementi, eos ex i&longs;tis mea­<lb/>tibus, qui angu&longs;ti&longs;&longs;imi &longs;unt, replens ac idem faciunt <lb/>particulae terre&longs;tres &longs;uperiorum corporum D & E, <lb/> <arrow.to.target n="marg1483"></arrow.to.target>quae &longs;aepe in eos qui &longs;unt omnium lati&longs;&longs;imi de&longs;cen­<lb/>dunt, atque inde nonnullas ex cra&longs;&longs;is hujus corporis <lb/>particulis &longs;ecum abducunt. Quippe credibile e&longs;t, &longs;u­<lb/>periorem ejus &longs;uperficiem con&longs;tare partibus ramo&longs;is, <lb/>&longs;ibi quidem mutuò valde firmiter annexis; utpote quae, <lb/> <arrow.to.target n="marg1484"></arrow.to.target>dum hoc corpus formaretur, impetum globulorum <lb/>coele&longs;tium per corpora B & D di&longs;currentium, primae <lb/>&longs;u&longs;tinuerunt & fregerunt; &longs;ed inter quas nihilominus <lb/>permulta &longs;unt intervalla &longs;atis lata, ut per ip&longs;a parti­<lb/>culae aquae dulcis, & &longs;alis, nec non etiam alize angu­<lb/> <arrow.to.target n="marg1485"></arrow.to.target>lo&longs;ae aut ramo&longs;ae , ex corpore E delap&longs;ae, tran&longs;ire po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1481"></margin.target>LVII. <lb/>De naturâ Terrae inte­<lb/>rioris. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1482"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1483"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1484"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1485"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1486"></arrow.to.target><lb/>| Verùm infra i&longs;tam &longs;uperficiem, partes corporis C <lb/>minus arcte &longs;ibi mutuò adhaerent; ac etiam fort¬é in <lb/>quâ dam ab ip&longs;â di&longs;tantiâ, multae &longs;imul &longs;unt congre­<lb/>gatae, quae figuras habent tam teretes & tam Iveves, ut, <lb/> <arrow.to.target n="marg1487"></arrow.to.target>quamvis ob graviatem &longs;uam &longs;ibi mutuò incumbant, <lb/>nec, quemadmodum aquae partes, globulos &longs;ecundi <lb/>elementi undique circa &longs;e fluere permittant, facilè ta­<lb/>men agitentur, tum à minutioribus ex i&longs;tis globulis, <lb/>qui nonnulla etiam &longs;patia inter ip&longs;as inveniunt, tum <lb/> <arrow.to.target n="marg1488"></arrow.to.target>praecipuè à materiâ primi elementi, quae omnes angu­<lb/>&longs;ti&longs;&longs;imos angulos ibi relictos replet. Atque ideò liquo­<lb/>rem componunt valde pondero&longs;um & minimè pelluci­<lb/>dum, cuju&longs;modi e&longs;t argentum vivum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1486"></margin.target>LVIII. <lb/>De naturâ argenti vivi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1487"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1488"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1489"></arrow.to.target><lb/>Praeterea, quemadmodum videmus eas maculas, <lb/> <arrow.to.target n="marg1490"></arrow.to.target>quae quotidie circa Solem generantur, figuras habere <lb/>admodùm irregulares & varias, ita exi&longs;timandum e&longs;t <pb pagenum="240"/>rnediam Terrae regionem M, quae ex materiâ i&longs;tis ma­<lb/>culis &longs;imili conflata e&longs;t, non ubique e&longs;&longs;e aequaliter <lb/>den&longs;am; & ideò quibu&longs;darn in locis tran&longs;itum praebere <lb/>majori copiae primi elementi, quàm in reliquis; atque <lb/>hanc materiam primi elementi, per corpus C <arrow.to.target n="marg1491"></arrow.to.target> tran­<lb/> <arrow.to.target n="fig70"></arrow.to.target><lb/>&longs;euntem, eius partes quibu&longs;dam in locis fortiùs quàm <lb/>in aliis commovere, &longs;icuti etiam calor à Solis radiis <lb/>excitatus, atque, ut &longs;uprà dictum e&longs;ta, u&longs;que ad intima <lb/>Terrae pertingens, non uniformiter agit in hoc cor­<lb/>pus C, quia faciliùs ei communicatur per fragmenta <arrow.to.target n="marg1492"></arrow.to.target><lb/>corporis E, quam per aquam D: atque altitudo mon­<lb/>tium efficit , ut quaedam Terrae partes Soli obver&longs;ae, <lb/>multò magis incale&longs;cant, quàm ab illo aver&longs;ae : ac <lb/>denique aliter incale&longs;cunt ver&longs;us AEquatorem, aliter <lb/>ver&longs;us polos, calorque i&longs;te per vices variatur propter <arrow.to.target n="marg1493"></arrow.to.target><lb/>vici&longs;&longs;itudinem tum diei & noctis, tum praecipuè ae&longs;tatis <lb/>&shyemis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1489"></margin.target>LIX. <lb/>De inaequalitate calo­<lb/>ris interiorem Ter­<lb/>ram pervadentis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1490"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1491"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1492"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1493"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig70"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1494"></arrow.to.target><lb/>Unde fit, ut omnes particulae hujus terrae interioris <lb/>C &longs;emper aliquantulum, & modò plus modò minùs <lb/>moveantur; non eae &longs;olùm quae vicinis non annexae <arrow.to.target n="marg1495"></arrow.to.target> <pb pagenum="241"/>&longs;unt, ut particulae argenti vivi, & &longs;alis, &, aquae dulcis, <lb/>&saliae quzevis in majoribus ejus meatibus contentae ; <lb/>&longs;ed etiam eae quae &longs;unt omnium duri&longs;&longs;imae, ac &longs;ibi mu <lb/>tuò quam-firmi&longs;&longs;imè adhaerent. Non quidem quòd hae <lb/> <arrow.to.target n="marg1496"></arrow.to.target> ab invicem planè &longs;eparentur; &longs;ed eodem modo quo <lb/>videmus arborum ramos ventis impul&longs;os agitari, & <lb/>eorum intervalla nunc majora reddi, nunc minora, <lb/>quamvis i&longs;tae arbores idcirco radicibus &longs;uis non evel­<lb/>lantur -ita putandum e&longs;t cra&longs;&longs;as & ramo&longs;as corporis <lb/> <arrow.to.target n="marg1497"></arrow.to.target>C articulas ita connexas e&longs;&longs;e atque implexas, ut non <lb/>&longs;oleant vi caloris ab invicem planè disjungi, &longs;ed ali­<lb/>quantulum duntaxat concutiantur, & meatus circa &longs;e <lb/>relictos modò magis modò minùs aperiant. Cùmque <lb/>duriores &longs;int aliis particulis, ex &longs;uperioribus cor­<lb/> <arrow.to.target n="marg1498"></arrow.to.target>poribus D & E in meatus i&longs;tos delap&longs;is, ip&longs;as facilè <lb/>motu i&longs;to &longs;uo contundunt & comminuunt, &longs;icque ad <lb/>duo genera figurarum reducunt, quae hîc &longs;unt con&longs;i­<lb/>deranda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1494"></margin.target>LX. <lb/>De i&longs;tius caloris <lb/>actione. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1495"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1496"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1497"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1498"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1499"></arrow.to.target><lb/>Nempe particulae quarum materia paullò &longs;olidior <lb/> <arrow.to.target n="marg1500"></arrow.to.target>e&longs;t, quales &longs;unt &longs;alis, meatibus i&longs;tis interceptae at­<lb/>que contu&longs;ae, ex teretibus & rigidis planèen ac flexiles <lb/>redduntur non aliter quàm ferri candentis virga <lb/>rotunda crebris malleorum ictibus in laminam oblon­<lb/>gam pote&longs;t complanèari. Cùmque interim hae parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1501"></arrow.to.target>culae, vi caloris actae, hinc inde per <lb/>meatus i&longs;tos &longs;er­<lb/>pant, duris eorum parietibus alli&longs;ae atque affrictae, <lb/>gladiolorum in&longs;tar acuuntur, &longs;icque in &longs;uccos quo&longs;dam <lb/>acres, acidos, erodentes vertuntur : qui &longs;ucci po&longs;tea <lb/>cum metallicà materià concre&longs;centes, atramentum <lb/> <arrow.to.target n="marg1502"></arrow.to.target>&longs;utorium; cum lapideaô, alumen; & &longs;ic alla multa <lb/>componunt. </s></p> <pb pagenum="242"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1499"></margin.target>LXI. <lb/>Du &longs;uccis acribus & aci­<lb/>dis, ex quibus fiunt <lb/>atramentum, &longs;uto­<lb/>rium, alumen, &c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1500"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1501"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1502"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1503"></arrow.to.target><lb/>Particulae autem molliores, quales &longs;unt pleaeque <lb/>ex terrâ exteriori E delap&longs;ae, nec non etiam eae aquae <lb/>dulcis, ibi penitùs eli&longs;ae, tam tenues evadunt, ut motu <lb/>materiae primi elementi di&longs;cerpantur, atque in multos <lb/>minuti&longs;&longs;imos & quàm-maximè flexiles ramulos <arrow.to.target n="marg1504"></arrow.to.target> divi­<lb/>dantur : qui ramuli, terre&longs;tribus aliis particulis adhae­<lb/>rentes, componunt &longs;ulphur, bitumen, & alia omnia <lb/>pinguia &longs;ive oleaginea, quae in &longs;odinis reperiuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1503"></margin.target>LXII. <lb/>De materiâ oleagineâ <lb/>bituminis, &longs;ulphuris, <lb/>&sc. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1504"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1505"></arrow.to.target><lb/>Atque &longs;ic tria hîc a habemus, quae pro tribus vulgatis <lb/>Chymicorum principiis, &longs;ale, &longs;ulphure ac Mercurio, <arrow.to.target n="marg1506"></arrow.to.target><lb/>&longs;umi po&longs;&longs;unt: &longs;umendo &longs;cilicet &longs;uccum acrem pro &longs;ale, <lb/>molli&longs;&longs;imos ramulos oleagineae materiae pro &longs;ulphure, <lb/>ip&longs;umque argentum vivum pro illorum Mercurio. Cre­<lb/>dique pote&longs;t omnia metalla ideò tantùm ad nos per­<lb/>venire, quòd acres &longs;ucci, per meatus corporis C <arrow.to.target n="marg1507"></arrow.to.target> fluen­<lb/>tes, qua&longs;dam ejus particulas ab iis disjungant, quae <lb/>deinde materiâ oleagineâ involutae atque ve&longs;titae, facilè <lb/>ab argento vivo calore rarefacto &longs;ur&longs;um rapiuntur, & <lb/>pro diver&longs;is &longs;uis magnitudinibus ac figuris, diver&longs;a <lb/>metalla con&longs;tituunt. Quae fortèai&longs;&longs;e &longs;ingula de&longs;crip&longs;i&longs;&longs;em <arrow.to.target n="marg1508"></arrow.to.target><lb/>hoc in loco, &longs;i varia experimenta, quae ad certam <lb/>eorum cognitionem requiruntur, facere hactenus li­<lb/>cui&longs;&longs;et. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1505"></margin.target>LXIII. <lb/>De Chymicorum prin­<lb/>ciptis; & quomodo <lb/>metalla in fodinas <lb/>a&longs;cendant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1506"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1507"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1508"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1509"></arrow.to.target><lb/>Jam verò con&longs;ideremus Terram exteriorem E, cujus <lb/>fragmenta quaedam &longs;ub mari delite&longs;cunt, alia in <arrow.to.target n="marg1510"></arrow.to.target> cam­<lb/>pos extenduntur, alia in montes attolluntur. Et note­<lb/>mus inprimis, quàm facilè in eâ po&longs;&longs;it intelligi, quo <lb/>pâcto fontes & flumina oriantur; & quamvis &longs;emper <lb/>in mare fluant, nunquam tamen ip&longs;orum aqua de&longs;i­<lb/>ciat, nec mare augeatur aut dulce&longs;cat. Quippe, cùm <arrow.to.target n="marg1511"></arrow.to.target> <pb pagenum="243"/>infrà campos & montes magnae &longs;int cavitates aquis <lb/>plenae, non dubium e&longs;t, quin multi quotidie vapores, <lb/>hoc e&longs;t, aquae particulae vi caloris ab invicem dis­<lb/>junctae ac celeriter motae, u&longs;que ad exteriorem cam­<lb/> <arrow.to.target n="marg1512"></arrow.to.target>porum &longs;uperficiem atque ad &longs;umma montium juga <lb/>perveniant; videmus enim etiam plero&longs;que i&longs;tiu&longs;modi <lb/>vapores ulteriùs u&longs;que ad nubes attolli, ac faciliùs <lb/>per terrae meatus a&longs;cendunt, ab ejus particulis &longs;u&longs;­<lb/>fulti, quàm per ae<gap/>rem, cuius fluidae ac mobiles par­<lb/> <arrow.to.target n="marg1513"></arrow.to.target>ticulae ip&longs;os ita fulcire non po&longs;&longs;unt. Po&longs;tquam autem <lb/>i&longs;ti vapores &longs;ic a&longs;cenderunt, frigore &longs;uccedente tor­<lb/>pe&longs;cunt, & ami&longs;&longs;â vaporis formâ rur&longs;us in aquam ver­<lb/>tuntur ; quae aqua de&longs;cendere non pote&longs;t per eo&longs;dem <lb/>illos meatus, per quos vapor a&longs;cendit, quia &longs;unt ni <lb/> <arrow.to.target n="marg1514"></arrow.to.target>mis angu&longs;ti; &longs;ed aliquantò latiores vias invenit, in <lb/>intervallis cru&longs;tarum &longs;ive corticum, quibus tota exte­<lb/>rior terra conflata e&longs;t quae viae ip&longs;am obliquè &longs;ecun­<lb/>dùm vallium & camporum declivitatem deducunt. <lb/>Atque ubi i&longs;tae &longs;ubterranae aquarum viae in &longs;uper­<lb/> <arrow.to.target n="marg1515"></arrow.to.target>ficie montis, vel vallis, vel campi terminantur ibi <lb/>fontes &longs;caturiunt, quorum rivi multi &longs;imul congregati <lb/>flumina componunt, & per decliviores exterioris ter­<lb/>rae &longs;uperficiei partes in mare labuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1509"></margin.target>LXIV. <lb/>De Terrâ exteriore, & <lb/>de origine fontium. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1510"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1511"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1512"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1513"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1514"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1515"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1516"></arrow.to.target><lb/>Quamvis autem a&longs;&longs;iduè multae aquae ex montibus <lb/> <arrow.to.target n="marg1517"></arrow.to.target>ver&longs;us mare fluant, nunquam tamen idcirco cavitates <lb/>ex quibus a&longs;cendunt, po&longs;&longs;unt exhauriri, nec mare au­<lb/>geri. Haec enim terra exterior non potuit modo paullò <lb/>antè de&longs;cripto a agenerari, nempe ex fragmentis corpo­ <pb pagenum="244"/>ris E in &longs;uperficiem corporis C cadentibus, quin aqua <lb/>D multos &longs;ibi patenti&longs;&longs;imos meatus &longs;ub i&longs;tis fragmen­<lb/> <arrow.to.target n="fig71"></arrow.to.target><lb/>tis retinuerit : per quos tanta &longs;emper ejus quantitas à <lb/>mari ver&longs;us radices montium redit, quanta ex mon­<lb/>tibus egreditur. Atque ita, ut animalium &longs;anguis in <arrow.to.target n="marg1518"></arrow.to.target><lb/>eorum venis & arteriis, &longs;ic aqua in terrae venis & in <lb/>fluviis circulariter fluit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1516"></margin.target>LXV. <lb/>Cur mare non augea­<lb/>tur ex eo, quòd flu­<lb/>mina in illud fluant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1517"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1518"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig71"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1519"></arrow.to.target><lb/>Et quamvis mare &longs;it &longs;al&longs;um, &longs;olae tamen aquae dulcis <lb/>particulae in fontes a&longs;cendunt, quia nempe &longs;unt te­<lb/>nues ac flexiles, particulae autem &longs;alis, cùm &longs;int rigidae <arrow.to.target n="marg1520"></arrow.to.target><lb/>ac durae, nec facilè in vapores mutari, nec ullo modo <lb/>per obliquos terrae meatus tran&longs;ire po&longs;&longs;unt. Et quam­<lb/>vis a&longs;&longs;idu i&longs;la aqua dulcis in mare per flumina rever­<lb/>tatur, non ideò mare dulce&longs;cit, quia &longs;emper aequalis <lb/>quantitas &longs;alis in eo manet. <arrow.to.target n="marg1521"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1519"></margin.target>LXVI. <lb/>Cur fontes non &longs;int &longs;al­<lb/>fi, nec mare dulces <lb/>cat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1520"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1521"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1522"></arrow.to.target><lb/>Sed tamen non valde mirabimur, &longs;i fortè in qui­<lb/>bu&longs;dam puteis, à mari valde remotis, multum &longs;alis <lb/>reperiatur. Cùm enim terra multis rimis fati&longs;cat, fieri <lb/>facilè pote&longs;t, ut aqua &longs;al&longs;a non percolata u&longs;que ad <lb/>illos puteos perveniat : &longs;ive quia maris &longs;uperficies <arrow.to.target n="marg1523"></arrow.to.target><lb/>aequè alta e&longs;t atque ip&longs;orum fundus; &longs;ive etiam quia; <pb pagenum="245"/>ubi viae &longs;unt &longs;atis latae, facilè &longs;alis particulae àparticu­<lb/>lis aquae dulcis per coporis duri declivitatem &longs;ur&longs;um <lb/>attolluntur. Ut experiri li­<lb/>cet in va&longs;e, cujus labra non­<lb/> <arrow.to.target n="marg1524"></arrow.to.target>nihil &longs;int repanda, quale e&longs;t <lb/>A B C : dum enim aqua &longs;al­<lb/>&longs;a in eo evaporatur, omnes <lb/>ejus orae &longs;ali cru&longs;tâ ve&longs;tiri <lb/>&longs;olent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1522"></margin.target>LXVII. <lb/>Cur in quibu&longs;dam pu­<lb/>teis aqua &longs;it &longs;al&longs;a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1523"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1524"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1525"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1526"></arrow.to.target>Atque hinc etiam pote&longs;t intelligi, quo pacto in mon­<lb/>tibus nonnullis, magnae &longs;alis inoles in&longs;tar lapidum <lb/>concreverint. Quippe, aquâ maris eò a&longs;cendente, ac <lb/>particulis flexilibus aquae dulcis ulteriùs pergentibus, <lb/>&longs;olum &longs;al in cavitatibu's, quae ca&longs;u ibi fuerunt, reman­<lb/> <arrow.to.target n="marg1527"></arrow.to.target>&longs;it ip&longs;a&longs;que implevit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1525"></margin.target>LXVIII. <lb/>Cur etiam ex quibu&longs;­<lb/>dam montibus &longs;al e&longs;­<lb/>fodiatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1526"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1527"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>LXIX. <lb/>De nitro alii&longs;que &longs;ali­<lb/>bus, à &longs;ale marino <lb/>diver&longs;is. <lb/>Sed & aliquando &longs;alis particulae nonnullos &longs;atis an­<lb/>gu&longs;tos terrae meatus pervadunt, atque ibi nonnihil de <lb/>figurâ & quantitate fuâ delperdentes, in nitrum, vel <lb/>&longs;al ammoniacum, vel quid &longs;imile mutantur. Quin­<lb/> <arrow.to.target n="marg1528"></arrow.to.target>etiam plurimae terrae particulae oblongae, non ramo&longs;ae, <lb/>ac &longs;atis rigidae, ab ori|gine &longs;uâ nitri & aliorum &longs;a­<lb/>lium formas habuerunt. Neque enim in alio &longs;itae &longs;unt <lb/>eae formae, quàm quòd illorum particulae &longs;int oblon­<lb/>gae, non flexiles, nec ramo&longs;ae, ac prout de caetero va­<lb/> <arrow.to.target n="marg1529"></arrow.to.target>riae &longs;unt, varias &longs;alis &longs;pecies componunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1528"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1529"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1530"></arrow.to.target><lb/>Praeter vapores ex aquis &longs;ub terrâ latentibus eductos, <lb/>multi etiam &longs;piritus acres, & oleagineae exhalationes, <lb/>nec non vapores argenti vivi, aliorum metllorum <lb/>particulas &longs;ecum vehentes, ex terrâ interiori ad ex­<lb/> <arrow.to.target n="marg1531"></arrow.to.target>teriorem a&longs;cendunt : atque ex diver&longs;is eorum mi&longs;tu­<lb/>ris omnia fo&longs;&longs;ilia componuntur. Per &longs;piritus acres <pb pagenum="246"/>intelligo particulas &longs;uccorum acrium, nec non etiam <lb/>&longs;alium volatilium, ab invicem &longs;ejunctas, & tam celeri­<lb/>ter &longs;e commoventes, ut vis quâ in omnes partes mo­<lb/>veri per&longs;everant, praevaleat e orum gravitati. Per exha­<lb/>lationes autem intelligo particulas ramo&longs;as, <arrow.to.target n="marg1532"></arrow.to.target> tenui&longs;&longs;i­<lb/>mas, oleagineae materiae, &longs;ic etiam motas. Quippe in <lb/>aquis, & aliis &longs;uccis, & oleis, particulae tantùm repunt ; <lb/>&longs;ed in vaporibus, &longs;piritibus, & exhalationibus, volant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1530"></margin.target>LXX. <lb/>De vaporibus, &longs;piriti­<lb/>bus, & exhalationi­<lb/>bus ¬à terrâ interiore <lb/>ad exteriorem a&longs;cen­<lb/>dentibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1531"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1532"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1533"></arrow.to.target><lb/>Et quidem &longs;piritus majori vi &longs;ic volant, & faciliùs <lb/>angu&longs;tos quo&longs;que terrae meatus pervadunt, atque ip&longs;is <arrow.to.target n="marg1534"></arrow.to.target><lb/>intercepti firmiùs haerent, & ideò duriora corpora <lb/>efficiunt, quàm exhalationes aut vapores. Cùmque <lb/>permagna inter heec tria &longs;it diver&longs;itas, pro diver&longs;itate <lb/>particularum ex quibus con&longs;tant, multa etiam ex ip&longs;is <lb/>lapidum, aliorumque fo&longs;&longs;ilium non tran&longs;parentium <arrow.to.target n="marg1535"></arrow.to.target> ge­<lb/>nera oriuntur, cùm in angu&longs;tis terree meatibus inclu&longs;a <lb/>haerent, ip&longs;iu&longs;que particulis permi&longs;centur; & multa <lb/>genera fo&longs;&longs;ilium tran&longs;parentium, atque gemmarum, <lb/>cùm in rimis & cavitatibus terrae primùm in &longs;uccos <lb/>colliguntur, & deinde paulatim, maximè | lubricis & <arrow.to.target n="marg1536"></arrow.to.target><lb/>fluidis eorum particulis abeuntibus, reliquae &longs;ibi mu­<lb/>tuò adhaere&longs;cunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1533"></margin.target>LXXI. <lb/>Quomodo ex variâ eo. <lb/>rum mi&longs;turâ, varia <lb/>lapidum, aliorumque <lb/>fo&longs;&longs;ilium genera ori­<lb/>antur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1534"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1535"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1536"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1537"></arrow.to.target><lb/>Sic etiam vapores argenti vivi, terrae rimulas & <lb/>maju&longs;culos meatus perreptando, particulas aliorum <lb/>metallorum &longs;ibi admi&longs;tas in iis relinquunt, & ita illam <arrow.to.target n="marg1538"></arrow.to.target><lb/>auro, argento, plumbo, alii&longs;que impraegnant ; ip&longs;ique <lb/>deinde ob eximiam &longs;uam lubricitatem ulteriùs per­<lb/>gunt, aut deor&longs;um relabuntur; aut etiam aliquando <lb/>ibi haerent, cùm meatus per quos regredi po&longs;&longs;ent, &longs;ul­<lb/>phureis exhalationibus impediuntur. Atque tunc ip&longs;ae <arrow.to.target n="marg1539"></arrow.to.target><lb/>argenti vivi particulae, minuti&longs;&longs;imâ i&longs;tarum exhalatio- <pb pagenum="247"/>num qua&longs;i lanugine ve&longs;titae, minium componunt. Ac <lb/>denique &longs;piritus & exhalationes, nonnulla etiam me­<lb/>talla, ut aes, ferrum, &longs;tibium, ex terrâ interiore ad <lb/>exteriorem adducunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1537"></margin.target>LXXII. <lb/>Quomodo metalla ex <lb/>terrâ interiore adex­<lb/>tertiorem perveniant, <lb/>&squomodo minium <lb/>fiat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1538"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1539"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1540"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1541"></arrow.to.target>Notandumque e&longs;t, i&longs;ta metalla ferrè tantùm a&longs;cen­<lb/>dere ex iis partibus terrae interioris, quibus fragmenta <lb/>exterioris immediatè conjuncta &longs;unt. Ut ex. gr. in hac <lb/>figurâ, ex 5 ver&longs;us v, quia per aquas evehi non po&longs;­<lb/>&longs;unt. Unde fit, ut non pa&longs;&longs;im omnibus in locis metalla <lb/> <arrow.to.target n="marg1542"></arrow.to.target>reperiantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1540"></margin.target>LXXXIII. <lb/>Cur non in omnibus <lb/>terrae locis metalla <lb/>inveniantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1541"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1542"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1543"></arrow.to.target><lb/>Notamdum etiam, haec metalla per terrae venas ver­<lb/>&longs;us radices montium &longs;olere attolli, ut hîc ver&longs;us v, <lb/>ibique poti&longs;&longs;inmum congregari, quia ibidem terra plu­<lb/>ribus rimis quàm in aliis locis fati&longs;cit & quidem in <lb/> <arrow.to.target n="marg1544"></arrow.to.target>iis montium partibus, quae Soli meridiano vel Orienti <lb/>obver&longs;ae &longs;unt, magis quàm in aliis congregari, quia <lb/>major ibi e&longs;t calor, cujus vi attolluntur. Et ideò etiam <lb/>in illis prae&longs;ertim locis à fo&longs;&longs;oribus quaeri &longs;olent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1543"></margin.target>LXXIV. <lb/>Cur poti&longs;&longs;imùm inve­<lb/>niantur in radicibus <lb/>montium, ver&longs;us Me­<lb/>ridiem & Orientem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1544"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1545"></arrow.to.target><lb/>Neque putandum e&longs;t, ullà unquam fodiendi perti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1546"></arrow.to.target>naciâ, u&longs;que ad interiorem terram po&longs;&longs;e perveniri : <lb/>tum quia exterior nimis e&longs;t cra&longs;&longs;a, &longs;i ad hominum vi­<lb/>res comparetur; | tum praecipus propter aquas inter­<lb/>medias, quae eò majore cum impetu &longs;alirent, quò pro­<lb/>fundior e&longs;&longs;et locus in quo primùm aperirentur earum <lb/> <arrow.to.target n="marg1547"></arrow.to.target>venae, fo&longs;&longs;ore&longs;que omnes obruerent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1545"></margin.target>LXXV. <lb/>Fodinas omnes e&longs;&longs;e in <lb/>terrâ exteriore; nec <lb/>po&longs;&longs;e unquam ad in­<lb/>teriorem fodiendo <lb/>perveniri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1546"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1547"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1548"></arrow.to.target><lb/>Exhalationum particulae tenui&longs;&longs;imae, quales paullò <lb/>antè de&longs;criptae &longs;unt a, nihil ni&longs;i purum ae<gap/>rem &longs;olae <lb/>componunt, &longs;ed tenuioribus &longs;pirituum particulis facilè <pb pagenum="248"/>annectuntur, illa&longs;que ex laevibus & lubricis ramo&longs;as <lb/>reddunt; ac deinde hae ramo&longs;ae, &longs;uccis acribus ac me­<lb/>tallicis quibu&longs;dam particulis admi&longs;tae, &longs;ulphur con&longs;ti­<lb/>tuunt ; & admi&longs;tae particulis terrae, multis etiam eju&longs;­<lb/>modi &longs;uccis gravidae, &longs;aciunt bitumen ; & cum &longs;olis <arrow.to.target n="marg1549"></arrow.to.target><lb/>particulis terrae conjunctae, faciunt argillam ; & deni­<lb/>que &longs;olae, in oleum vertuntur, cùm earum motus ita <lb/>langue&longs;cit, ut &longs;ibi mutuò planè incumbant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1548"></margin.target>LXXVI. <lb/>D &longs;ulphure, bitumine, <lb/>argillâ, oleo.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1549"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1550"></arrow.to.target><lb/>Sed cùm celeriùs agitantur, quàm ut ita in oleum <lb/>verti po&longs;&longs;int, &longs;i fortè in rimas & cavitates terrae <arrow.to.target n="marg1551"></arrow.to.target> ma­<lb/>gnâ copiâ affluant, pingues ibi & cra&longs;&longs;os &longs;umos com­<lb/>ponunt, non ab&longs;imiles iis qui ex candelâ recens ex­<lb/>&longs;tinctâ egrediuntur; ac deinde, &longs;i quae fortè ignis <lb/>&longs;cintilla in i&longs;tis cavitatibus excitetur, illi &longs;umi proti­<lb/>nus accenduntur, atque &longs;ubitò rarefacti, omnes <arrow.to.target n="marg1552"></arrow.to.target> car­<lb/>ceris &longs;ui parietes magnâ vi concutiunt, prae&longs;ertim cùm <lb/>multi &longs;piritus ip&longs;is &longs;unt admi&longs;ti : & ita oriuntur terrae <lb/>motus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1550"></margin.target>LXXVII. <lb/>Quomodo fiat terrae <lb/>motus.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1551"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1552"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1553"></arrow.to.target><lb/>Contingit etiam aliquando, cùm hi motus fiunt, <lb/>ut parte terrae disjectâ & apertâ, flamma per juga <arrow.to.target n="marg1554"></arrow.to.target> mon­<lb/>tium coelum ver&longs;us erumpat. Idque ibi potiùs &longs;it, quàm <lb/>in humilioribus locis: tum quia &longs;ub montibus plures <lb/>&longs;unt cavitates, tum etiam, quia magna illa fragmenta, <lb/>quibus con&longs;tat terra exterior, in &longs;e invicem reclinâta, <lb/>faciliorem ibi praebent exitum flammae, quàm in ullis <arrow.to.target n="marg1555"></arrow.to.target><lb/>aliis locis. Et quam vis claudatur terrae hiatus, &longs;imul <lb/>ac flamma hoc pacto ex eo erupit, fieri pote&longs;t, ut tanta <lb/>&longs;ulphuris aut bituminis copia ex montis vi&longs;ceribus ad <lb/>ejus &longs;ummitatem expul&longs;a &longs;it, ut ibi longo incendio <lb/>&longs;ufficiat. Novique fumi po&longs;tea in ii&longs;dem cavitatibus <arrow.to.target n="marg1556"></arrow.to.target><lb/>rur&longs;us collecti, & accen&longs;i, facilè per eundem hiatum <pb pagenum="249"/>erumpunt; unde fit, ùt montes nonnulli crebris eju&longs;­<lb/>modi incendiis &longs;int in&longs;ames, ut AEtna Siciliae, Ve&longs;uvius <lb/>Campaniae, Hecla I&longs;landiae, &c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1553"></margin.target>LXXVIII. <lb/>Cur ex quibu&longs;dam <lb/>montibus ignis erum­<lb/>pat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1554"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1555"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1556"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1557"></arrow.to.target><lb/>Denique, durat aliquando terrae-motus per aliquot <lb/> <arrow.to.target n="marg1558"></arrow.to.target>horas, aut dies ; quia non una tantùm continua cavi­<lb/>tas e&longs;&longs;e &longs;olet, in quâ pingues & inflammabiles fumi <lb/>colliguntur, &longs;ed plures diver&longs;ae, terrâ multo &longs;ulphure <lb/>aut bitumine &longs;aturâ disjunctae; cùmque exhalatio in <lb/>unis accen&longs;a terram &longs;emel concu&longs;&longs;it, aliqua mora in­<lb/> <arrow.to.target n="marg1559"></arrow.to.target>to tercedit, priu&longs;quam flamma, per meatus &longs;ulphure op­<lb/>pletos, ad alias po&longs;&longs;it pervenire. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1557"></margin.target>LXXIX. <lb/>Cur plures concu&longs;&longs;io­<lb/>nes fieri &longs;oleant in <lb/>terrae motu : &longs;icque <lb/>per aliquot horas aut <lb/>dies interdum duret. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1558"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1559"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1560"></arrow.to.target><lb/>Sed hîc &longs;upere&longs;t ut dicam, quo pacto in i&longs;tis cavi­<lb/>tatibus flamma po&longs;&longs;it accendi, &longs;imulque ut explicem <lb/>ignis naturam. Particulae terre&longs;tres, cuju&longs;cumque &longs;int <lb/> <arrow.to.target n="marg1561"></arrow.to.target>magnitudinis aut figurae, cùm &longs;ingulae &longs;eor&longs;im primi <lb/>elementi motum &longs;equuntur, ignis formam habent ; ut <lb/>etiam habent ae<gap/>ris formam, cùm inter globulos &longs;ecun­<lb/>di elementi volitantes, eorum agitationem imitantur. <lb/>Sicque prima & praecipua inter ae<gap/>rem & ignem diffe­<lb/> <arrow.to.target n="marg1562"></arrow.to.target>rentia e&longs;t, quòd multò celeriùs hujus quàm illius par <lb/>ticulae agitentur. Jam enim &longs;uprà &longs;atis o&longs;ten&longs;um e&longs;t, <lb/>motum materiae primi elementl multò celeriorem e&longs;&longs;e <lb/>quàm &longs;ecundi. Sed alia etiam e&longs;t permagna differentia, <lb/>quòd et&longs;i cra&longs;&longs;iores tertii elementi particulae, quales <lb/> <arrow.to.target n="marg1563"></arrow.to.target>&longs;unt eae quibus con&longs;tant vapores argenti vivi, po&longs;&longs;int <lb/>ae<gap/>ris &longs;ormam induere, non tamen ad ejus con&longs;ervatio­<lb/>nem &longs;int nece&longs;&longs;ariae, ac contrà ille purior &longs;it, minu&longs;­<lb/>que corruptioni obnoxius, cùm &longs;olis minuti&longs;&longs;imis par­<lb/>ticulis con&longs;tat. Cra&longs;&longs;iores enim, ni&longs;i calore continuo <lb/> <arrow.to.target n="marg1564"></arrow.to.target>agitentur, pondere &longs;uo deor&longs;um labentes, &longs;pontè exu­<lb/>unt ejus formam. Ignis autem, &longs;ine cra&longs;&longs;iu&longs;culis cor- <pb pagenum="250"/>porum terre&longs;trium particulis, quibus alatur & renove­<lb/>tur, e&longs;&longs;e non pote&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1560"></margin.target>LXXX. <lb/>De naturâ ignis, eju&longs;­<lb/>que ab ae<gap/>re diver&longs;i­<lb/>tate. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1561"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1562"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1563"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1564"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1565"></arrow.to.target><lb/>Cùm enim globuli &longs;ecundi elementi occupent omnia <lb/>intervalla circa Terram, quae &longs;atis magna &longs;unt ad illos <lb/>capiendos, & &longs;ibi mutuò omnes ita incumbant, ut uni <arrow.to.target n="marg1566"></arrow.to.target><lb/>ab&longs;que aliis moveri non po&longs;&longs;int (ni&longs;i fortè circulariter <lb/>circa proprium axem), quamvis materia primi elemen­<lb/>ti, omnes exiguos angulos à globulis i&longs;tis relictos re­<lb/>plens, in ip&longs;is quam-celerrimè moveatur, &longs;i tamen non <lb/>habeat plus &longs;patii, quàm quòd in i&longs;tis angulis <arrow.to.target n="marg1567"></arrow.to.target> contine­<lb/>tur, non pote&longs;t ibi habere &longs;atis virium ad particulas <lb/>terre&longs;tres, quae omnes à &longs;e mutuò &, à globulis &longs;ecundi <lb/>elementi &longs;u&longs;tinentur, &longs;ecum rapiendas, nec proinde ad <lb/>ignem generandum. Sed ut ignis alicubi primùm exci­<lb/>tetur, debent aliquâ vi expelli globuli coele&longs;tes, ab <arrow.to.target n="marg1568"></arrow.to.target> in­<lb/>tervallis nonnullarum particularum terre&longs;trium, quae <lb/>deinde ab invicem disjunct, atque in &longs;olâ materiâ <lb/>primi elementi natantes, celerrimo ejus motu rapian­<lb/>tur & quaquaver&longs;us impellantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1565"></margin.target>LXXXI. <lb/>Quomondo primùm <lb/>excitetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1566"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1567"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1568"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1569"></arrow.to.target><lb/>Utque ille ignis con&longs;ervetur, debent i&longs;tae particulae <arrow.to.target n="marg1570"></arrow.to.target><lb/>terre&longs;&longs;tres e&longs;&longs;e &longs;atis cra&longs;&longs;ae, &longs;olidae, atque ad motum <lb/>aptae, ut à materiâ primi elementi &longs;ic impul&longs;ae, vim ha­<lb/>beant globulos coele&longs;tes, à loco illo in quo e&longs;t ignis, <lb/>&sin quem redire parati &longs;unt, repellendi ; atque ita <lb/>impediendi ne globuli i&longs;ti rur&longs;us ibi occupent <arrow.to.target n="marg1571"></arrow.to.target> inter­<lb/>valla primo elemento relicta, &longs;icque vires ejus fran­<lb/>gendo ignem ex&longs;tinguant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1569"></margin.target>LXXXII. <lb/>Quomodo con&longs;ervetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1570"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1571"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1572"></arrow.to.target><lb/>Ac praeterea particulae terre&longs;tres, in globulos i&longs;tos <lb/>impingentes, non po&longs;&longs;unt ab iis impediri, ne ulteriùs <lb/>pergant, & egrediendo ex eo loco in quo primum <arrow.to.target n="marg1573"></arrow.to.target> ele­<lb/>mentum &longs;uas vires exercet, ignis formam amittant, <pb pagenum="251"/>beantque in fumum. Quapropter nullus ibi ignis diu <lb/>remaneret, ni&longs;i, eodem tempore aliquae ex i&longs;tis parti­<lb/>culis terre&longs;tribus, in aliquòd corpus ae<gap/>re cra&longs;&longs;ius impin­<lb/>gendo, alias &longs;atis &longs;olidas particulas ab eo disjunge­<lb/> <arrow.to.target n="marg1574"></arrow.to.target>rent, quae prioribus &longs;uccedentes, & à materiâ primi <lb/>elementi abreptae, novum ignem continuò generarent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1572"></margin.target>LXXXIII. <lb/>Cur egeat alimento. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1573"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1574"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1575"></arrow.to.target><lb/>Sed ut haec accuratiùs intelligantur, con&longs;ideremus <lb/>primò varios modos quibus ignis generatur, deinde <lb/>omnia quae ad ejus con&longs;ervationem requiruntur, ac <lb/> <arrow.to.target n="fig72"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1576"></arrow.to.target>denique, quales &longs;int ejus effectus. Nihil u&longs;itatius e&longs;t, <lb/>quàm ut ex &longs;ilicibus ignis excutiatur ; hocque ex eo <lb/>fieri exi&longs;timo, quòd &longs;ilices &longs;int &longs;atis duri & rigidi, <lb/>&longs;imulque &longs;atis friabiles. Ex hoc enim quòd &longs;int duri & <pb pagenum="252"/>rigidi, &longs;i percutiantur ab aliquo corpore etiam duro, <lb/>&longs;patia quae multas eorum particulas interjacent, & à <lb/>globulis &longs;ecundi elernenti &longs;olent occupari, &longs;olito fiunt <lb/>angu&longs;tiora, & ideò i&longs;ti globuli ex&longs;ilire coacti, nihil prae­<lb/>ter &longs;olam materiam primi elementi circa illas <arrow.to.target n="marg1577"></arrow.to.target> relin­<lb/>quunt ; deinde ex eo quòd &longs;int friabiles, &longs;imul ac i&longs;tae <lb/>&longs;ilicum articulae non ampliùs ictu premuntur ab in­<lb/>vicem di&longs;&longs;iliunt, &longs;icque materiae primi elementi, quae <lb/>&longs;ola circa ip&longs;as reperitur, innatantes, ignem compo­<lb/>nunt. Ita, &longs;i A &longs;it &longs;ilex, inter cujus anteriores <arrow.to.target n="marg1578"></arrow.to.target> particu­<lb/>las globuli &longs;ecundi elementi con&longs;picui &longs;unt, B reprae­<lb/>&longs;entabit eundem &longs;ilicem, cùm ab aliquo corpore duro <lb/>percutitur, & ejus meatus angu&longs;tiores facti, nihil <lb/>ampliùs ni&longs;i materiam primi elementi po&longs;&longs;unt conti­<lb/>nere ; C verò eundem jam percu&longs;&longs;um, cùm quaedam <arrow.to.target n="marg1579"></arrow.to.target><lb/>ejus particulae ab eo &longs;eparatae, ac &longs;olam materiam pri­<lb/>mi elementi circa &longs;e habentes, in ignis &longs;cintillas &longs;unt <lb/>conver&longs;ae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1575"></margin.target>LXXXIV. <lb/>Quomodo ex &longs;ilicibus <lb/>excutiatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1576"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1577"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1578"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1579"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig72"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1580"></arrow.to.target><lb/>Si lignurn, quantumvis &longs;iccum, hoc pacto percutia­<lb/>tur, non idcirco &longs;cintillas ita emittet, quia cùm non <arrow.to.target n="marg1581"></arrow.to.target><lb/>adeò durum &longs;it, prima ejus pars quae corpori percu­<lb/>tienti occurrit, flectitur ver&longs;us &longs;ecundam, eamque at­<lb/>tingit, priu&longs;quam haec &longs;ecunda flecti incipiat ver&longs;us ter­<lb/>tiam. Sicque globuli &longs;ecundi elementi non eodem tem­<lb/>pore ex multis eorum intervallis, &longs;ed &longs;ucce&longs;&longs;ivè nunc <arrow.to.target n="marg1582"></arrow.to.target><lb/>ex uno, nunc ex alio di&longs;cedunt. Atqui &longs;i hoc lignum <lb/>aliquandiu & &longs;atis validè fricetur, inaequalis ejus par­<lb/>ticularum agitatio & vibratio, quae oritur ex i&longs;tâ fri­<lb/>ctione, pote&longs;t ex pluribus earum intervallis globulos <lb/>&longs;ecundi elementi excutere, &longs;imulque ip&longs;as ab invicem <arrow.to.target n="marg1583"></arrow.to.target><lb/>disjungere, atque ita in ignem mutare. </s></p> <pb pagenum="253"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1580"></margin.target>LXXXV. <lb/>Quomodo ex lignis <lb/>&longs;iccis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1581"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1582"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1583"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1584"></arrow.to.target><lb/>Accenditur etiam ignis ope &longs;peculi concavi, vel <lb/>vitri convexi, multos Solis radios ver&longs;us eundem ali­<lb/>quem locum dirigentis. Quamvis enim i&longs;torum radio­<lb/>rum actio globulos &longs;ecundi elementi pro &longs;ubjecto &longs;uo <lb/> <arrow.to.target n="marg1585"></arrow.to.target>habeat, multò tamen concitatior e&longs;t ordinario eorum <lb/>motu, & cùm procedat à materià primi elementi, ex <lb/>quà Sol e&longs;t conflatus, &longs;atis habet celeritatis ad ignem <lb/>excitandum, radiique tam multi &longs;imul colligi po&longs;&longs;unt, <lb/>ut &longs;atis etiam habeant virium, ad particulas corporum <lb/> <arrow.to.target n="marg1586"></arrow.to.target>terre&longs;trium eâdem i&longs;tâ celeritate agitandas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1584"></margin.target>LXXXVI. <lb/>Quomodo ex collectio­<lb/>ne radiorum Solis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1585"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1586"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1587"></arrow.to.target><lb/>Quippe nihil refert, à quâ cau&longs;&longs;â particulae terre&longs;tres <lb/>celerrimè moveri primùm incipiant. Sed quamvis antea <lb/>fuerint &longs;ine motu, &longs;i tantùm innatent materiae primi <lb/>elementi, ex hoc &longs;olo protinus celerrimam agitatio­<lb/> <arrow.to.target n="marg1588"></arrow.to.target>nem acquirunt : eàdem ratione quânavis, nullis fni­<lb/>bus alligata, in aquâtorrente e&longs;&longs;e non pote&longs;t, quin <lb/>&longs;imul cum ip&longs;â&longs;eratur. Et quamvis ea terre&longs;tres parti­<lb/>cula nondum primo elemento &longs;ic innatent,&longs;i tantùm <lb/>à quâlibet alià cau&longs;à &longs;atis celeriter agitentur, hoc ip&longs;o <lb/> <arrow.to.target n="marg1589"></arrow.to.target>&longs;e mutuò, & globulos &longs;ecundi elementi circa &longs;e po&longs;itos, <lb/>ita excutient, ut &longs;ttim ei innatare incipiant; & porrò <lb/>ab illo in motu &longs;uo con&longs;ervabuntur. Quamobrem om­<lb/>nis motus valde concitatus &longs;u&longs;&longs;icit ad ignem excitan­<lb/>dum. Et talis in &longs;ulmine ac turbinibus &longs;olet reperiri, <lb/> <arrow.to.target n="marg1590"></arrow.to.target>cùm &longs;cilicenubes excel&longs;a, in aliam humiliorem ruens, <lb/>ae<gap/>rem interceptum explodit, ut in Meteoris explicui a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1587"></margin.target>LXXXVII. <lb/>Quomodo à &longs;olo motu <lb/>valde violento. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1588"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1589"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1590"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1591"></arrow.to.target><lb/>Quanquam &longs;anèvix unquam i&longs;te &longs;olus motus ibi e&longs;t <lb/>ignis cau&longs;&longs;a; nam ferè&longs;emper ae<gap/>ri admi&longs;centur exha­<lb/>lationes, quarum talis e&longs;t natura, ut facilè vel in flam­<lb/> <arrow.to.target n="marg1592"></arrow.to.target>mam, vel &longs;altem in corpus lucidum vertantur. Atque <pb pagenum="254"/>hinc ignes fatui circa Terram, & fulgetrae in nubibus, <lb/>&s&longs;tellae trajicientes & cadentes in alto ae<gap/>re excitantur. <lb/>Quippe jam dictum e&longs;t a exhalationes con&longs;tare particu­<lb/>lis tenui&longs;&longs;imis, & in multos qua&longs;i ramulos divi&longs;is, qui­<lb/>bus involutae &longs;unt aliae paullà cra&longs;&longs;iores, ex &longs;uccis <arrow.to.target n="marg1593"></arrow.to.target> acri­<lb/>bus aut &longs;alibus volatilibus eductae. Notandumque e&longs;t <lb/>hos ramulos &longs;olere e&longs;&longs;e tam minutos & confertos, ut <lb/>nihil per illorum inter&longs;titia, praeter materiam primi <lb/>elementi tran&longs;ire po&longs;&longs;it ; inter particulas autem i&longs;tis <lb/>ramulis ve&longs;titas, e&longs;&longs;e quidem alia majora intervalla, <arrow.to.target n="marg1594"></arrow.to.target><lb/>quae globulis &longs;ecundi elementi &longs;olent impleri, tuncque <lb/>exhalatio non igne&longs;cit; &longs;ed interdum etiam accidere, <lb/>ut occupentur à particulis alterius exhalationis aut <lb/>&longs;piritûs, quae inde &longs;ecundum elementum expellentes, <lb/>primo duntaxat locum relinquunt, eju&longs;que motu <arrow.to.target n="marg1595"></arrow.to.target> pro­<lb/>tinus abreptae flammam componunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1591"></margin.target>LXXXVIII. <lb/>Quomodo à diver&longs;orum <lb/>corporum mi&longs;turâ.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1592"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1593"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1594"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1595"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1596"></arrow.to.target><lb/>Et quidem in fulmine, vel fulgetris, cau&longs;&longs;a quae <lb/>plures exhalationes &longs;imul compingit, manife&longs;ta e&longs;t, <lb/>propter unius nubis in aliam lap&longs;um. In ae<gap/>re autem <lb/>tranquillo, unâ exhalatione frigore den&longs;atâ & <arrow.to.target n="marg1597"></arrow.to.target> quie­<lb/>&longs;cente, facilè alia, ex loco calidiore adveniens, aut <lb/>particulis ad motum aptioribus | con&longs;tans, aut etiam <lb/>aliquo leni vento impul&longs;a, in ejus poros impetum facit, <lb/>atque ex iis &longs;ecundum elementum expellit; cùmque <lb/>particulae prioris exhalationis nondum tam arctè &longs;imul <arrow.to.target n="marg1598"></arrow.to.target><lb/>junctae &longs;unt, quin hoc aliarum impetu disjungi po&longs;&longs;int, <lb/>hoc ip&longs;o in flammam erumpunt : quâ ratione &longs;tellas <lb/>trajicientes accendi puto. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1596"></margin.target>LXXXIX. <lb/>In fulmine, in &longs;tellis <lb/>trajicientibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1597"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1598"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1599"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem exhalationis particulae in corpus tam <lb/>cra&longs;&longs;um & vi&longs;cidum coaluerunt, ut non ita <arrow.to.target n="marg1600"></arrow.to.target> disjungan­ <pb pagenum="255"/>tur, lucem duntaxat aliquam emittunt, &longs;imilem illi <lb/>quae in lignis putridis, in pi&longs;cibus &longs;ale conditis, in gut­<lb/>tis aquae marinae, & &longs;imilibus &longs;olet apparere. Ex hoc <lb/>enim &longs;olo, quòd globuli &longs;ecundi elementi à materiâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1601"></arrow.to.target>primi pellantur, fit lumen, ut ex &longs;uprà dictis a &longs;atis <lb/>patet. Cùmque plurium particularum terre&longs;trium &longs;imul <lb/>junctarum intervalla tam angu&longs;la &longs;unt, ut &longs;oli primo <lb/>elemento locum dent, et&longs;i fortè hoc primum elemen­<lb/>tum non &longs;atis habeat virium ad ip&longs;as disjungendas, <lb/> <arrow.to.target n="marg1602"></arrow.to.target>facilè tamen habet &longs;ati b ad globulos &longs;ecundi elementi <lb/>circumjacentes, actione illâ quam pro lumine &longs;umen­<lb/>dam e&longs;&longs;e diximus, impellendos. Et tales puto e&longs;&longs;e &longs;tel­<lb/>las cadentes; &longs;aepe enim earum materia humi delap&longs;a, <lb/>vi&longs;cida & tenax e&longs;&longs;e deprehenditur : quanquam &longs;anè <lb/> <arrow.to.target n="marg1603"></arrow.to.target>non &longs;it certum, fui&longs;&longs;e illam ip&longs;am vi&longs;cidam materiam, <lb/>quae habuit lucem: potuit enim e&longs;&longs;e aliqua tenuis <lb/>flamma ei adhaerens. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1599"></margin.target><lb/>In iis quae lucent & non <lb/>urunt : ut in &longs;tellis <lb/>cadentibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1600"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1601"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1602"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1603"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1604"></arrow.to.target><lb/>At in guttis aquae marinae, cujus naturam &longs;uprà ex­<lb/>explicuimus c, facilè e&longs;t videre quo pacto lux excitetur d : <lb/> <arrow.to.target n="marg1605"></arrow.to.target>nempe, dum illae earum particulae quae &longs;unt flexiles, <lb/>&longs;ibi mutuò manent implexae, alias quae &longs;unt rigidae ac <lb/>laeves, vi tempe&longs;tatis, alteriu&longs;ve cuju&longs;libet motûs, ex <lb/>guttâ excutiuntur, & &longs;piculorum in&longs;tar vibratae, facilè <lb/>ex ejus viciniâ globulos &longs;ecundi elementi expellunt, <lb/> <arrow.to.target n="marg1606"></arrow.to.target>&longs;icque lucem producunt. In lignis autem putridis, & <lb/>pi&longs;cibus qui &longs;iccari incipiunt, & talibus, non aliunde <lb/>lucem oriri puto, quàm quòd in iis dum &longs;ic lucent, <pb pagenum="256"/>multi &longs;int meatus tam angu&longs;ti ut &longs;olum primum ele­<lb/>mentum admittant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1604"></margin.target>XCI. <lb/>In guttis aquae mari­<lb/>nae, in lignis putri­<lb/>dis, & &longs;imilibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1605"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1606"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1607"></arrow.to.target><lb/>Quòd verò alicujus &longs;piritûs aut liquoris particulae, <lb/>meatus corporis duri, vel etiam liquidi, &longs;ubeundo, <lb/>ignem, aliquando po&longs;&longs;int excitare, o&longs;tendunt foenum <arrow.to.target n="marg1608"></arrow.to.target><lb/>madidum alicubi conclu&longs;um, calx aquâ a&longs;per&longs;a, fer­<lb/>mentationes omnes, liquore&longs;que non pauci Chymicis <lb/>noti, qui dum inter &longs;e permi&longs;centur, incale&longs;cunt, ac <lb/>etiam aliquando inflammantur. Non enim alia ratio e&longs;t <lb/>cur foenum recens, &longs;i recondatur antequam &longs;it &longs;iccum, <arrow.to.target n="marg1609"></arrow.to.target><lb/>paullatim incale&longs;cat, flammamque &longs;ponte concipiat, <lb/>quàm quòd multi &longs;piritus vel &longs;ucci, per herbarum vi­<lb/>ridium poros ab earum radicibus ver&longs;us &longs;ummitates <lb/>fluere a&longs;&longs;ueti, atque ibi vias ad men&longs;uram &longs;uam accom­<lb/>modatas habentes, maneant aliquandiu in herbis <arrow.to.target n="marg1610"></arrow.to.target> exci­<lb/>&longs;is; quae, &longs;i interim angu&longs;to loco includantur, particulae <lb/>i&longs;torum &longs;uccorum ex unis herbis in alias migrantes, <lb/>multos meatus in ip&longs;is jam &longs;iccari incipientibus inve­<lb/>niunt, paullò angu&longs;tiores quàm ut illos &longs;imul cum glo­<lb/>bulis &longs;ecundi elementi &longs;ubire po&longs;&longs;int; ideòque per illos <arrow.to.target n="marg1611"></arrow.to.target><lb/>fluentes, &longs;olâ materiâ primi elementi circumdantur, à <lb/>quâ celerrimè impul&longs;ae, ignis agitationem acquirunt. <lb/> <arrow.to.target n="fig73"></arrow.to.target>Ita, exempli cau&longs;â, &longs;i &longs;patium quòd <lb/>e&longs;t inter duo corpora B & C, reprae­<lb/>&longs;entet unum ex meatibus alicujus <arrow.to.target n="marg1612"></arrow.to.target><lb/>herbae virentis, ac funiculi I, 2, 3, <lb/>exiguis orbiculis circumdati, &longs;u­<lb/>mantur pro particulis &longs;uccorum &longs;ive <lb/>&longs;pirituum, à globulis &longs;ecundi ele­<lb/>menti per eju&longs; modi meatus vehi &longs;olitis; &longs;patium autem <arrow.to.target n="marg1613"></arrow.to.target><lb/>inter corpora D & E &longs;it alius meatus angu&longs;tior herbae <pb pagenum="257"/>&longs;icce&longs;centis, quem &longs;ubeuntes eaedem particulae 1, 2, 3, <lb/>non ampliùs &longs;ecundum elementum, &longs;ed primum dun­<lb/>taxat circa &longs;e habere po&longs;&longs;int : per&longs;picuum e&longs;t ip&longs;as inter <lb/>B & C motum moderatum &longs;ecundi elementi, &longs;ed inter <lb/> <arrow.to.target n="marg1614"></arrow.to.target>D & E motum celerrimum primi, &longs;equi debere. Nec <lb/>refert, quòd perexigua tantùm quantitas i&longs;tius primi <lb/>elementi circa ip&longs;as reperiatur. Satis enom e&longs;t, quòd <lb/>ip&longs;i totae innatent : quemadmodum videmus navem <lb/>&longs;ecundo flumine delabentem, non minùs facilè ip&longs;ius <lb/> <arrow.to.target n="marg1615"></arrow.to.target>cur&longs;um &longs;equi, ubi tam angu&longs;tum e&longs;t ut ejus ripas <lb/>utrimque ferè attingat) quàm ubi e&longs;t lati&longs;&longs;imum. Sic <lb/>autem celeriter motae, multò plus habent virium ad <lb/>particulas corporum circumjacentium concutiendas, <lb/>quàm ip&longs;um primum elementum : ut navis etiam in <lb/> <arrow.to.target n="marg1616"></arrow.to.target>pontem aliumve obicem impingens, fortiùs qua­<lb/>tit quàm aqua fluminis à quo defertur. et idcirco in <lb/>duriores foeni particulas irruendo, facilè ip&longs;as &longs;eparant <lb/>ab invicem, prae&longs;ertim cùm plures &longs;imul à diver&longs;is par­<lb/>tibus in eandem ruunt cùmque &longs;atis multas hoc pacto <lb/> <arrow.to.target n="marg1617"></arrow.to.target>disjungunt &longs;ecumque abducunt, fit ignis; cùm autem <lb/>concutiunt duntaxat, nondumque habent vim multas <lb/>&longs;imul ab invicem disjungendi, lentè tantùm foenum <lb/>calefaciunt & corrumpunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1607"></margin.target>XCII. <lb/>In iis quAe incale&longs;cunt <lb/>&snon lucent : ut in <lb/>faeno incluso. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1608"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1609"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1610"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1611"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1612"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1613"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1614"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1615"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1616"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1617"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig73"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1618"></arrow.to.target><lb/>Eâdem ratione credere licet, cùm lapis excoquitur <lb/> <arrow.to.target n="marg1619"></arrow.to.target>in calcem, multos ejus meatus, &longs;olis antea globulis <lb/>&longs;ecundi elementi pervios, adeò laxari, ut aquae parti­<lb/>culas, &longs;ed primo tantùm elemento cinctas, admittant. <lb/>Atque, ut hîc omnia &longs;imul complectar, quoties aliquòd <lb/>corpus durum admi&longs;tione liquoris alicujus incale&longs;cit, <lb/> <arrow.to.target n="marg1620"></arrow.to.target>exi&longs;timo id ex eo | fieri, quòd multi ejus meatus &longs;int <lb/>talis men&longs;urae, ut i&longs;tius liquoris particulas, &longs;olâ ma- <pb pagenum="258"/>teriâ primi elementi cinctas, admittant. Nec di&longs;parem <lb/>rationem e&longs;&longs;e puto, cùm unu&longs; liquor alteri liquori <lb/>affunditur: &longs;emper enim alteruter con&longs;tat particulis <lb/>ramo&longs;is, aliquo modo implexis & nexis, atque ita <lb/>corporis duri vicem &longs;ubit : ut de ip&longs;is exhalationibus <arrow.to.target n="marg1621"></arrow.to.target><lb/>paullò antè a intellectum e&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1618"></margin.target>XCIII. <lb/>In calce aquâ a&longs;per&longs;â <lb/>&sreliquis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1619"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1620"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1621"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1622"></arrow.to.target><lb/>His autem omnibus modis, non tantùm in terrae &longs;u­<lb/>perficie, &longs;ed etiam in ejus cavitatibus, ignis pote&longs;t <lb/>accendi. Nam ibi &longs;piritus acres cra&longs;&longs;arum exhalatio­<lb/>num meatus ita po&longs;&longs;unt pervadere, ut in iis flammam <arrow.to.target n="marg1623"></arrow.to.target><lb/>accendant; & &longs;axorum vel &longs;ilicum fragmenta, &longs;ecreto <lb/>aquarum lap&longs;u alii&longs;ve cau&longs;is exe&longs;a, ex cavitatum for­<lb/>nicibus in &longs;ubstratum &longs;olum decidendo, tum ae<gap/>rem in­<lb/>terceptum magnâ vi po&longs;&longs;unt explodere, tum etiam &longs;ili­<lb/>cum colli&longs;ione ignem excitare; atque ubi &longs;emel unum <arrow.to.target n="marg1624"></arrow.to.target><lb/>corpus flammam concepit, facilè ip&longs;am etiam aliis <lb/>vicinis corporibus, ad eam recipiendam aptis, com­<lb/>municat. Flammae enim particulae, i&longs;torum corporum <lb/>particulis orrurrentes, ip&longs;as movent & &longs;ecum abdu­<lb/>cunt. Sed hoc non tam &longs;pectat ad ignis generationem, <arrow.to.target n="marg1625"></arrow.to.target><lb/>quàm ad ejus con&longs;ervationem; de quâ deinceps e&longs;t <lb/>agendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1622"></margin.target>XCIV. <lb/>Quomodo in cavitatibus <lb/>terrae ignis accenda­<lb/>tur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1623"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1624"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1625"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1626"></arrow.to.target><lb/>Con&longs;ideremus exempli cau&longs;â, candelam accen&longs;am <lb/>A B, putemu&longs;que in omni &longs;patio C D E, per quòd ejus <lb/>flamma &longs;e extendit, multas quidem volitare particulas <arrow.to.target n="marg1627"></arrow.to.target><lb/>cerae, vel cuju&longs;libet alterius materiae oleagineae, ex <lb/>quâ haec candela conflata e&longs;t, multo&longs;que etiam globu­ <pb pagenum="259"/>los &longs;ecundi elementi, &longs;ed tam hos quàm illos materiae <lb/>primi elementi &longs;ic innatare, ut ejus motu rapiantur; <lb/>&squamvis &longs;e mutu'o &longs;aepe tangant & impellant, non <lb/>tamen omni ex parte &longs;ufficiant, quemadmodum &longs;o­<lb/> <arrow.to.target n="marg1628"></arrow.to.target>lent aliis in locis, ubi nullus e&longs;t ignis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1626"></margin.target>XCV. <lb/>Quomodo candela <lb/>ardeat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1627"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1628"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1629"></arrow.to.target><lb/>Materia autem primi elementi, quae magnà copiâ in <lb/>hac flammâ reperitur, &longs;emper conatur egredi ex loco <lb/>in quo e&longs;t, quia celerrimè movetur; & quidem egredi <lb/>&longs;ur&longs;um ver&longs;us, hoc e&longs;t, &longs;e removeat à centro Terrae, <lb/> <arrow.to.target n="marg1630"></arrow.to.target>quia, ut &longs;uprà dictum e&longs;ta a, ip&longs;is glo­<lb/>bulis <arrow.to.target n="fig74"></arrow.to.target> coele&longs;tibus, ae<gap/>ris meatus occu­<lb/>pantibus, e&longs;t levior; & tum hi glo­<lb/>buli, <arrow.to.target n="fig75"></arrow.to.target> tum omnes particulae terre&longs;tres <lb/>ae<gap/>ris circumjacentis, de&longs;cendere co­<lb/> <arrow.to.target n="marg1631"></arrow.to.target>nantur in ejus locum, ideòque pro­<lb/>tinus flammam &longs;uffocarent, &longs;i &longs;olo <lb/>primo elemento con&longs;taret. Sed par­<lb/>ticulae terre&longs;tres, ab ellychnio F G a&longs;­<lb/>&longs;iduè egredientes, &longs;tatim atque primo <lb/> <arrow.to.target n="marg1632"></arrow.to.target>elemento immer&longs;ae &longs;unt, ejus cur&longs;um <lb/>&longs;equuntur, & occurrentes iis aeris <arrow.to.target n="fig76"></arrow.to.target><lb/>particulis, quae paratae erant ad de&longs;cendendurum in lo­<lb/>cum flammae, ip&longs;as repellunt, &longs;icque ignem con&longs;ervant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1629"></margin.target>XCVI. <lb/>Quomodo ignis in eâ <lb/>con&longs;ervetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1630"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1631"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1632"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig74"></figure> <figure id="fig75"></figure> <figure id="fig76"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1633"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem hae &longs;ur&longs;um ver&longs;us praeciputè tendant, hinc <lb/> <arrow.to.target n="marg1634"></arrow.to.target>fit, ut flamma &longs;oleat e&longs;&longs;e acuminata. Et quia multò <lb/>celeriùs aguntur quàm i&longs;tae particulae ae<gap/>ris quas &longs;ic <lb/>repellunt, non po&longs;&longs;unt ab iis impediri, quominus ulte­ <pb pagenum="260"/>riùs pergant ver&longs;us H, ubi paullatim agitationem &longs;uam <lb/>deponunt, &longs;icque vertuntur in fumum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1633"></margin.target>XCVII. <lb/>Cur ejus flamma &longs;it <lb/>acuminata, & fumus <lb/>ex eâ egrediatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1634"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1635"></arrow.to.target><lb/>Qui &longs;umus nullum in toto ae<gap/>re locum reperiret, quia <lb/>nullibi vacuum e&longs;t, ni&longs;i, prout egreditur ex flammâ, <lb/> <arrow.to.target n="fig77"></arrow.to.target>tantundem ae<gap/>ris ver&longs;us ip&longs;am <arrow.to.target n="marg1636"></arrow.to.target> circu­<lb/>lari motu regrederetur. Nempe, dum <lb/>fumus a&longs;cendit ad H, pellit inde ae<gap/>­<lb/>rem ver&longs;us I & K, qui ae<gap/>r, lambendo <lb/>&longs;ummitatem candelae B ac radices el­<lb/>lychnii F, ad flammam accedit, eique <arrow.to.target n="marg1637"></arrow.to.target><lb/>alendae in&longs;ervit. Sed ad hoc non &longs;u&longs;­<lb/>ficeret, propter partium &longs;uarum te­<lb/>nuitatem, ni&longs;i multas cerae particulas, <lb/>calore ignis agitatas, per ellychnium <lb/>&longs;ecum adduceret. Atque ita flamma <arrow.to.target n="marg1638"></arrow.to.target><lb/>debet a&longs;&longs;iduè renovari ut con&longs;erve­<lb/>tur, & non magis eadem manet, quàm flumen ad quòd <lb/>novae &longs;emper aquae accedunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1635"></margin.target>XCVIII. <lb/>Quomodo ae<gap/>r & alia <lb/>corpora flammam <lb/>alant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1636"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1637"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1638"></margin.target>15</s></p> <figure id="fig77"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1639"></arrow.to.target><lb/>Motum autem circularem ae<gap/>ris & &longs;umi licet expe­<lb/>riri, quoties magnus ignis in cubiculo aliquo <arrow.to.target n="marg1640"></arrow.to.target> exci­<lb/>tatur. Si enim cubiculum ita &longs;it clau&longs;um, ut praeter <lb/>tubum camini per quem fumus exit, unum tantùm ali­<lb/>quòd foramen &longs;it apertum, &longs;entietur continuà magnus <lb/>ventus, per hoc foramen ad focum tendens, in locum <lb/>fumi abeuntis a. <arrow.to.target n="marg1641"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1639"></margin.target>XCIX. <lb/>De motu ae<gap/>ris ver&longs;us <lb/>ignem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1640"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1641"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1642"></arrow.to.target><lb/>Atque ex his patet, ad ignis con&longs;ervationem duo re­<lb/>quiri : primum, ut in eo &longs;int particulae terre&longs;tres, quae, <lb/>à primo elemento impul&longs;ae, vim habeant impediendi, <lb/>ne ab ae<gap/>re alii&longs;ve liquoribus &longs;upra ip&longs;um po&longs;itis &longs;uf­<lb/>&longs;ocetur. Loquor tantùm de liquoribus &longs;upra ignem <arrow.to.target n="marg1643"></arrow.to.target> <pb pagenum="262"/>&longs;ecundi elementi, &longs;ed à &longs;olâ materiâ primi po&longs;&longs;int oc­<lb/>cupari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1642"></margin.target>C. <lb/>De iis quae ignem <lb/>ex&longs;tingiuunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1643"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1644"></arrow.to.target><lb/>Contrà autem aqua videtur igni valde adver&longs;a, quia <lb/>particulis con&longs;tat non modò cra&longs;&longs;iu&longs;culis, &longs;ed etiam <lb/>laevibus & glabris: quo &longs;it, ut nihil ob&longs;tet, quominus <arrow.to.target n="marg1645"></arrow.to.target><lb/>globuli &longs;ecundi elementi undique illas cingant & &longs;e­<lb/>quantur; atque in&longs;uper flexilibus, quo &longs;it, ut facilè <lb/>&longs;ubeat meatus corporum quae ùruntur & ex iis ignis <lb/>particulas arcendo, impediat ne alipae igne&longs;cant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1644"></margin.target>CIV. <lb/>Cur aqua difficilimè.</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1645"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1646"></arrow.to.target><lb/>Sed tamen nonnulla corpora talia &longs;unt, ut aquae <arrow.to.target n="marg1647"></arrow.to.target> par­<lb/>ticulae eorum meatibus immi&longs;&longs;ae ignem juvent; quia <lb/>inde cum impetu re&longs;ilientes, ip&longs;ae igne&longs;cunt. Ideò fa­<lb/>bri carbones fo&longs;&longs;iles aquâ a&longs;pergunt. Et aquae parva <lb/>copia, ingentibus &longs;lammis injecta, ip&longs;as auget. Quòd <lb/>etiam &longs;alia potentiùs prae&longs;tant : cùm enim eorum <arrow.to.target n="marg1648"></arrow.to.target><lb/>particulae rigidae &longs;int & oblongae, &longs;piculorum in&longs;tar in <lb/>flammâ vibrantur, & in alia corpora impingentes ma­<lb/>gnam vim habent ad ip&longs;orum minutias concutiendas : <lb/>unde fit, ut metallis liquefaciendis &longs;oleant adjungi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1646"></margin.target>CV. <lb/>Cur vis magnorum <lb/>ignium ab aquâ aut­<lb/>&longs;alibus injectis au <lb/>geatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1647"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1648"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1649"></arrow.to.target><lb/>Illa autem quae alendo igni communiter <arrow.to.target n="marg1650"></arrow.to.target> adhiben­<lb/>tur, ut ligna & &longs;imilia, con&longs;tant variis particulis, qua­<lb/>rum quaedam &longs;unt tenui&longs;&longs;imae, aliae paullô cra&longs;&longs;iores, <lb/>&sgradatim aliae cra&longs;&longs;iores, & pleraeque &longs;unt ramo&longs;ae, <lb/>magnique meatus ip&longs;as interjacent: quo fit ut ignis <lb/>particulae, meatus i&longs;tos ingre&longs;&longs;ae, primo quidem <arrow.to.target n="marg1651"></arrow.to.target> te­<lb/>nui&longs;&longs;imas, ac deinde etiam mediocres, & earum ope <lb/>cra&longs;&longs;iores celerrimè commoveant; &longs;icque globulos coe­<lb/>le&longs;tes, primò ex angu&longs;tioribus intervallis, ac deinde <lb/>etiam ex reliquis excutiant; ip&longs;a&longs;que omnes (&longs;olis <lb/>cra&longs;&longs;i&longs;&longs;imis exceptis, ex quibus cineres fiunt) &longs;ecum <arrow.to.target n="marg1652"></arrow.to.target><lb/>abripiant. </s></p> <pb pagenum="263"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1649"></margin.target>CVI. <lb/>Qualia &longs;int corpora <lb/>quae facilè uruntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1650"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1651"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1652"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1653"></arrow.to.target><lb/>Et cùm eju&longs;modi particulae, quae ex corpore, quòd <lb/>uritur, &longs;imul egrediuntur, &longs;unt tam multae ut vim ha­<lb/>beant globulos coele&longs;tes ex aliquo ae<gap/>ris vicini &longs;patio <lb/>expellendi, &longs;patium illud flammâ implent. Si verò &longs;int <lb/> <arrow.to.target n="marg1654"></arrow.to.target>pauciores, fit ignis &longs;ine flammâ, qui vel paulatim per <lb/>fomitis &longs;ui meatus &longs;erpit, cùm materiam quam po&longs;&longs;it <lb/>depa&longs;cere, ibi nanci&longs;citur: ut in i&longs;tis funibus &longs;ive elly­<lb/>chniis quorum u&longs;us e&longs;t in bello ad tormentorum pul­<lb/>verem incendendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1653"></margin.target>CVII.Cur quaedam inflam­<lb/>mentur, alia non. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1654"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1655"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1656"></arrow.to.target>Vel certè, &longs;i nullam talem materiam circa &longs;e habet, <lb/>non con&longs;ervatur, ni&longs;i quatenus inclu&longs;us pori corpo­<lb/>ris cui inhaeret, tempore aliquo eget ad omnes ejus <lb/>particulas ita di&longs;&longs;olvendas, ut &longs;e ab iis po&longs;&longs;it liberare. <lb/>Hocque videre e&longs;t in carbonibus accen&longs;is, qui cineri­<lb/> <arrow.to.target n="marg1657"></arrow.to.target>bus tecti, per multas horas ignem retinent, propter <lb/>hoc &longs;olùm, quàd | ille ignis in&longs;it quibu&longs;dam particulis <lb/>tenuibus & ramo&longs;is, quae aliis cra&longs;&longs;ioribus implicatae, <lb/>quamvis celerrimè agitentur, non tamen ni&longs;i unae po&longs;t <lb/>alias egredi po&longs;&longs;unt; ac fortè priu&longs;quam ita egredian­<lb/> <arrow.to.target n="marg1658"></arrow.to.target>tur, longo motu deteri, & &longs;ingulae in plures alias di­<lb/>vidi debent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1655"></margin.target>CVIII. <lb/>Cur ignis aliquandiu in <lb/>prunis &longs;e con&longs;ervet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1656"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1657"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1658"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1659"></arrow.to.target><lb/>Nihil verò celeriùs ignem concipit, nec minùs diu <lb/>illum con&longs;ervat, quàm pulvis tormentarius, ex &longs;ul­<lb/>phure, nitro, & carbone confectus. Quippe vel &longs;olum <lb/> <arrow.to.target n="marg1660"></arrow.to.target>&longs;ulphur quam-maximè inflammabile e&longs;t, quia con&longs;tat <lb/>particulis &longs;uccorum acrium, quae tam tenuibus & &longs;pi&longs;­<lb/>&longs;is materiae oleagineae ramulis &longs;unt involutae, ut per­<lb/>multi meatus inter i&longs;tos ramulos &longs;oli primo elemento <lb/>pateant. Unde &longs;it, ut etiam ad u&longs;um medicinae &longs;ulphur <lb/> <arrow.to.target n="marg1661"></arrow.to.target>calidi&longs;&longs;imum cen&longs;eatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1659"></margin.target>CIX. <lb/>De pulvere tormentario <lb/>ex &longs;ulphure, nitro & <lb/>carbone confecto ; ac <lb/>primo de &longs;ulphure. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1660"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1661"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1662"></arrow.to.target><lb/>Nitrum autem con&longs;tat particulis oblongis & rigi- <pb pagenum="264"/>dis, &longs;ed in hoc à &longs;ale communi diver&longs;is, quòd in unâ <lb/>extremitate &longs;int cra&longs;&longs;iores, quàm in aliâ : ut vel ex eo <lb/>patet, quòd aquâ &longs;olutum, non ut &longs;al commune, &longs;igurâ <lb/>quadratâ in ejus &longs;uperficie concre&longs;cat, &longs;ed va&longs;is &longs;undo <lb/>&slateribus adhaereat. <arrow.to.target n="marg1663"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1662"></margin.target>CX. <lb/>De nitro. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1663"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1664"></arrow.to.target><lb/>Et quaritum ad magnitudinem particularum, pu­<lb/>tandum e&longs;t talem e&longs;&longs;e inter illas proportionem, ut <lb/>eae &longs;uccorum acrium, quae &longs;unt in &longs;ulphure, à primo <lb/>elemento commotae , facillimbè globulos &longs;ecundi ex <lb/>intervallis ramulorum materiae oleagineae excutiant, <arrow.to.target n="marg1665"></arrow.to.target><lb/>&longs;imulque nitri particulas, quae ip&longs;is &longs;unt cra&longs;&longs;iores, <lb/>exagitent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1664"></margin.target>CXI. <lb/>De &longs;ulphuris & nitri <lb/>conjunctione. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1665"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1666"></arrow.to.target><lb/>Atque hae nitri particulae, quâ parte &longs;unt cra&longs;&longs;iores, <lb/>gravitate &longs;uâ deor&longs;um tendunt, earumque ideò praeci­<lb/>puus motus e&longs;t in parte acutiore, quae &longs;ur&longs;-Lim erecta, <arrow.to.target n="marg1667"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="fig78"></arrow.to.target>ut in B, agitur in gyrum, primo <lb/>exiguum, | ut in C; &longs;ed qui (ni&longs;i <lb/>quid impediat) &longs;tatim &longs;it major, <lb/>ut in D ; cùm interim &longs;ulphuris particulae, celerrimè <lb/>ver&longs;us omnes partes latae, ad alias nitri particulas <arrow.to.target n="marg1668"></arrow.to.target> bre­<lb/>vi&longs;&longs;imo tempore perveniunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1666"></margin.target>CXII. <lb/>De motu particularium <lb/>nitri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1667"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1668"></margin.target>20</s></p> <figure id="fig78"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1669"></arrow.to.target><lb/>Et quoniam harum nitri particularum &longs;ingulae mul­<lb/>tum spatii exigunt, ad circulos &longs;ui motûs de&longs;criben­<lb/>dos, hinc fit, ut hujus pulveris flamma plurimum di­<lb/>latetur; & quia circulos i&longs;tos de&longs;cribunt eà cu&longs;pide, <arrow.to.target n="marg1670"></arrow.to.target><lb/>quae &longs;ur&longs;um ver&longs;us erecta e&longs;t, hinc tota ejus vis tendit <lb/>ad &longs;uperiora ; & cùm valde &longs;iccus & &longs;ubtilis e&longs;t, in­<lb/>noxiè in manu pote&longs;t accendi. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1669"></margin.target>CXIII. <lb/>Cur flamma hujus pul­<lb/>veris valde dilatetur, <lb/>&spraecipuè agat ver­<lb/>&longs;us &longs;uperiora. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1670"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1671"></arrow.to.target><lb/>Sulphuri autem & nitro carbo admi&longs;cetur, atque <lb/>ex hac mi&longs;turâ, humore aliquo a&longs;per&longs;â, granula &longs;ive <arrow.to.target n="marg1672"></arrow.to.target><lb/>pilulae fiunt, quae deinde ex&longs;iccantur. Quippe in car- <pb pagenum="265"/>bone multi &longs;unt meatus : tum quia plurimi antea fue­<lb/>runt in corporibus, quorum u&longs;tione factus e&longs;t, tum <lb/>etiam quia, cùm corpora i&longs;ta urebantur, multùm fumi <lb/>ex iis evolavit. Et duo particularum genera duntaxat <lb/> <arrow.to.target n="marg1673"></arrow.to.target>in eo reperiuntur: unum e&longs;t cra&longs;&longs;iu&longs;cularum, quae, <lb/>cùm &longs;olae &longs;unt, cineres componunt; aliud tenuiorum, <lb/>quae facilè quidem igne&longs;cunt, quia jam antè ignis vi <lb/>fuerunt commotae, &longs;ed longis & multiplicibus ramis <lb/>implexae, non &longs;ine aliquâ vi disjungi po&longs;&longs;unt : ut patet <lb/> <arrow.to.target n="marg1674"></arrow.to.target>ex eo, quòd aliis in fumum praecedente u&longs;tione abeun­<lb/>tibus, ip&longs;ae ultimae reman&longs;erunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1671"></margin.target>CXIV. <lb/>De carbone. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1672"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1673"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1674"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1675"></arrow.to.target><lb/>Itaque facilè &longs;ulphur & nitrum latos carbonis mea­<lb/>tus ingrediuntur, & ramo&longs;is ejus particulis involvun­<lb/>tur atque con&longs;tringuntur; praecertim cùm humore <lb/> <arrow.to.target n="marg1676"></arrow.to.target>aliquo madefacta, & in grana, vel exiguas pilulas, <lb/>compacta, po&longs;tea &longs;iccantur. Huju&longs;que rei u&longs;us e&longs;t, ad <lb/>efficiendum ut nitri particulae, non tantùm unae po&longs;t <lb/>alias, &longs;ed multae &longs;imul uno & eodem temporis mo­<lb/>mento incendantur. Etenim cùm primùm ignis aliunde <lb/> <arrow.to.target n="marg1677"></arrow.to.target>admotus grani alicujus &longs;uperficiem tangit, non &longs;ta­<lb/>tim illud inflammat & di&longs;&longs;olvit, &longs;ed tempore quòdam <lb/>illi opus e&longs;t, ut ab i&longs;tâ grani &longs;uperficie ad interiores <lb/>ejus partes perveniat ibique &longs;ulphure priù s incen&longs;o, <lb/>paullatim etiam nitri particulas exagitet, ut tandem <lb/> <arrow.to.target n="marg1678"></arrow.to.target>ip&longs;ae viribus a&longs;&longs;umtis, & majus &longs;patium ad gyros &longs;uos <lb/>de&longs;cribendos exigentes, carbonis vincula di&longs;cerpant, <lb/>totumque granum con&longs;ringant. &longs;t quamvis hoc tem­<lb/>pus &longs;it admodum breve, &longs;i ad horas aut dies referatur, <lb/>notandum tamen e&longs;&longs;e &longs;atis longum, &longs;i comparetur <lb/> <arrow.to.target n="marg1679"></arrow.to.target>cum &longs;ummà illâ celeritate, quâ granum ita di&longs;&longs;iliens <lb/>flammam &longs;uam per totum ae<gap/>rem vicinum &longs;pargit. <pb pagenum="266"/>Nam cùm, exempli cau&longs;â, in bellico tormento pauca <lb/>quaedam pulveris grana, ellychnii, alteriu&longs;ve fomitis <lb/>igne contacta, prima omnium accenduntur, flamma <lb/>ex iis erumpens, in minimo temporis momento, per <lb/>omnia granorum circumjacentium intervalla <arrow.to.target n="marg1680"></arrow.to.target> di&longs;per­<lb/>gitur; ac deinde, quamvis non tam &longs;ubitò ad interio­<lb/>res ip&longs;orum partes po&longs;&longs;it penetrare, quia tamen eo­<lb/>dem tempore multa attingit, efficit ut multa &longs;imul <lb/>incendantur & dilatentur, &longs;icque magnâ vi tormen­<lb/>tum explodant. Ita carbonis re&longs;i&longs;tentia valde auget <arrow.to.target n="marg1681"></arrow.to.target><lb/>celeritatem, quà nitri particulae in flammam erum­<lb/>punt; & granorum di&longs;tinctio nece&longs;&longs;aria e&longs;t, ut &longs;atis <lb/>magnos circa &longs;e habeant meatus, per quos flamma <lb/>pulveris primùm accen&longs;i ad multas pulveris re&longs;idui <lb/>partes liberè accedat. <arrow.to.target n="marg1682"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1675"></margin.target>CXV. <lb/>De granis hujus pul­<lb/>veris, & in quo prae­<lb/>cipua ip&longs;ius vis con­<lb/>&longs;i&longs;tat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1676"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1677"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1678"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1679"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1680"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1681"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1682"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1683"></arrow.to.target><lb/>Po&longs;t illum ignem, qui omnium minimè durabilis <lb/>e&longs;t, con&longs;ideremus an dari po&longs;&longs;it aliquis alius, qui è <lb/>contrà &longs;ine ullo alimento diuti&longs;&longs;imè per&longs;everet : ut <lb/>narratur de lucernis quibu&longs;dam, quae aliquando in <lb/>hypogaeis, ubi mortuorum corpora &longs;ervabantur, post <arrow.to.target n="marg1684"></arrow.to.target><lb/>multos annos inventae &longs;unt accen&longs;ae a. Nempe in loco <lb/>&longs;ubterraneo & arcti&longs;&longs;imè clau&longs;o, ubi nullis vel mini­<lb/>mis ventis ae<gap/>r unquam commovebatur, potuit for­<lb/>ta&longs;&longs;e contingere, ut multae ramo&longs;ae fuliginis particulae <lb/>circa flammam lucernae colligerentur, quae &longs;ibi mutuò <arrow.to.target n="marg1685"></arrow.to.target><lb/>incumbentes manerent immotae, atque ita exiguum <lb/>qua&longs;i fornicem componentes, &longs;ufficerent ad impedien­<lb/>dum, ne ae<gap/>r circumjacens i&longs;tam flammam obrueret ac <pb pagenum="267"/>&longs;u&longs;&longs;ocaret; nec non etiam ad eju&longs;dem flammae vim &longs;ic <lb/>frangendam & obtundendam , ut nullas ampliùs olei <lb/>vel ellychnii particulas, &longs;i quae adhuc re&longs;iduae erant, <lb/>po&longs;&longs;ent inflammare. Quo fiebat, ut materia primi <lb/> <arrow.to.target n="marg1686"></arrow.to.target>elementi , &longs;ola ibi remanens, & tanquam in exiguâ <lb/>quâdam &longs;tellâ celerrimè &longs;emper gyrans, undique à &longs;e <lb/>repelleret globulos &longs;ecundi, quibus &longs;olis, inter parti­<lb/>culas circumpo&longs;itae fuliginis, tran&longs;itus adhuc patebat, <lb/>&longs;icque lumen per totum conditorium diffunderet : exi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1687"></arrow.to.target>guum quidem & &longs;ubob&longs;curum, &longs;ed quòd externi ae<gap/>ris <lb/>motu, cùm locus aperiretur, facilè vires po&longs;&longs;et re&longs;u­<lb/>mere, ac fuligine di&longs;cu&longs;&longs;â lucernam ardentem exhibere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1683"></margin.target>CXVI. <lb/>De lucernis diuti&longs;&longs;imè <lb/>ardentibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1684"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1685"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1686"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1687"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1688"></arrow.to.target><lb/>Nunc veniamus ad eos ignis effeetus, qui nondum <lb/>ex modis quibus oritur & con&longs;ervatur, potuerunt <lb/> <arrow.to.target n="marg1689"></arrow.to.target> agno&longs;ci. Quippe jam ex dictis patet, quomodo luceat, <lb/>quomodo calefaciat, quomodo corpora omnia, quibus <lb/>alitur, in multas particulas di&longs;&longs;olvat; nec non etiam, <lb/>quomodo ex i&longs;tis corporibus primo loco maximè te­<lb/>nues & lubricae, deinde aliae non quidem fortè prio­<lb/> <arrow.to.target n="marg1690"></arrow.to.target>ribus cra&longs;&longs;iores, &longs;ed magis ramo&longs;ae atque implexae <lb/>particulae egrediantur, eae &longs;cilicet quae, caminorum pa­<lb/>rietibus adhaerentes, fuliginem componunt, &longs;olaeque <lb/>omnium cra&longs;&longs;i&longs;&longs;imae in cineres remaneant. Sed &longs;upere&longs;t <lb/>ut breviter o&longs;tendamus, quo pacto eju&longs;dem ignis vi, <lb/> <arrow.to.target n="marg1691"></arrow.to.target>quaedam ex corporibus quibus non alitur, lique&longs;cunt <lb/>&sbulliunt, alia &longs;iccantur &, dure&longs;cunt, alia exhalan­<lb/>tur, alia in calcem, alia in vitrum convertuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1688"></margin.target>CXVII. <lb/>De reliquis ignis <lb/>effectibus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1689"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1690"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1691"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1692"></arrow.to.target><lb/>Corpora omnia dura, conflata ex particulis, quae non <lb/>multò difficiliùs unae quàm aliae à vicinis &longs;uis &longs;eparan­<lb/> <arrow.to.target n="marg1693"></arrow.to.target>tur, & aliquâ ignis vi po&longs;&longs;unt disjungi, dum i&longs;tam vim <lb/>patiuntur, lique&longs;cunt. Nihil enim aliud e&longs;t liquidum <pb pagenum="268"/>e&longs;&longs;e, quàm con&longs;tare particulis à &longs;e mutuò disjunctis, <lb/>&squae in aliquo &longs;int motu. Cùmque tantus e&longs;t i&longs;tarum <lb/>particularum motus, ut quaedam ex ip&longs;is in ae<gap/>rem vel <lb/>ignem vertantur, &longs;icque &longs;olito plus &longs;patii ad motum <lb/>&longs;uum exigentes, alias expellant, corpora i&longs;ta liquida <arrow.to.target n="marg1694"></arrow.to.target><lb/>e&longs;&longs;erve&longs;cunt & bulliunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1692"></margin.target>CXVIII. <lb/>Quaenam corpora illi <lb/>admoto liquescant & <lb/>bulliant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1693"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1694"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1695"></arrow.to.target><lb/>Corpora autem quibus in&longs;unt multae particulae te­<lb/>nues, flexiles, lubricae, aliis cra&longs;&longs;ioribus aut ramo&longs;is <lb/>intertextae, &longs;ed non valde firmiter annexae ' igni admota <lb/>illas exhalant, hocque ip&longs;o &longs;iccantur. Nihil enim aliud <arrow.to.target n="marg1696"></arrow.to.target><lb/>e&longs;t &longs;iccum e&longs;&longs;e, quàm carere &longs;tuidis illis particulis, <lb/>quae, cùm &longs;imul &longs;unt congregatae, aquam aliumve li­<lb/>quorem componunt. Atque hae &longs;tuidae particulae, du­<lb/>rorum corporum meatibus inclu&longs;ae, illos dilatant, <lb/>alia&longs;que ip&longs;orum particulas motu &longs;uo concutiunt : <arrow.to.target n="marg1697"></arrow.to.target><lb/>quòd eorum duritiem tollit, vel &longs;altem imminuit; &longs;ed <lb/>iis exhalatis, aliae quae remanent, ardiùs jungi & fir­<lb/>miùs necti &longs;olent, &longs;icque corpora dure&longs;cunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1695"></margin.target>CXIX. <lb/>Quaenam &longs;iccentur <lb/>&sdure&longs;cant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1696"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1697"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1698"></arrow.to.target><lb/>Et quidem particulae, quae &longs;ic exhalantur, in varia <lb/>genera di&longs;tinguuntur. Nam primò, ut eas omittam <arrow.to.target n="marg1699"></arrow.to.target><lb/>quae &longs;unt ae<gap/>rem mobiles &, tenues, ut &longs;olae nullum cor­<lb/>pus praeter ae<gap/>rem con&longs;tare po&longs;&longs;int, po&longs;t ip&longs;as omnium <lb/>tenui&longs;&longs;imae, | quaeque facilèlim exhalantur, &longs;unt illae <lb/>quae Chymicorum va&longs;is undique accuratè clau&longs;is ex­<lb/>ceptae, ac &longs;imul collectae, componunt aquas ardentes, <arrow.to.target n="marg1700"></arrow.to.target> <lb/>&longs;ive &longs;piritus, quales ex vino, tritico, alii&longs;que multis <lb/>corporibus elici &longs;olent. Sequuntur deinde aquae dulces <lb/>&longs;ive in&longs;ipidae, quales &longs;unt eae quae ex planètis alii&longs;ve cor­<lb/>poribus de&longs;tillantur. Tertio loco &longs;unt aquae erodentes <lb/>&sacidae, &longs;ive &longs;ucci acres; qui ex &longs;alibus non &longs;ine <arrow.to.target n="marg1701"></arrow.to.target> ma­<lb/>gnâ ignis vi educuntur. </s></p> <pb pagenum="269"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1698"></margin.target>CXX. <lb/>De aquis ardentibus, <lb/>in&longs;ipidis, acidis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1699"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1700"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1701"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1702"></arrow.to.target><lb/>Quaedam etiam particulae cra&longs;&longs;iores, quales &longs;unt <lb/>eae argenti vivi, & &longs;alium, quae, va&longs;orum &longs;ummitati <lb/>adhaerentes, in corpora dura concre&longs;cunt, &longs;atis magnâ <lb/>vi opus habent, ut in &longs;ublime attollantur. Sed olea <lb/> <arrow.to.target n="marg1703"></arrow.to.target>omnium di&longs;&longs;icillime ex duris & &longs;iccis corporibus ex­<lb/>halantur; idque non tam ignis vi, quàm arte quâdam <lb/>per&longs;ici debet. Cùm enim eorum particul¬àe tenues &longs;int <lb/>&sramo&longs;ae, magna vis eas frangeret atque di&longs;cerperet, <lb/>priu&longs;quam ex i&longs;torum corporum meatibus educi po&longs;­<lb/> <arrow.to.target n="marg1704"></arrow.to.target>&longs;ent. Sed iis affunditur aqua copio&longs;a, cujus particulae <lb/>laeves & lubricae, meatus i&longs;tos pervadentes, paullatim <lb/>illas integras eliciunt ac &longs;ecum abripiunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1702"></margin.target>CXXI. <lb/>De &longs;ublimatis & oleis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1703"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1704"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1705"></arrow.to.target><lb/>Atque in his omnibus ignis gradus e&longs;t ob&longs;ervandus: <lb/>eo enim variato, &longs;emper aliquo modo effectus varia­<lb/> <arrow.to.target n="marg1706"></arrow.to.target>tur. Ita multa corpora, lento primùm igni, ac deinde <lb/>gradatim fortiori, admota, &longs;iccantur, & varias parti­<lb/>culas exhalant : quales non emitterent, &longs;ed potiùs <lb/>tota lique&longs;cerent, &longs;i ab initio validis ignibus torque­<lb/>rentur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1705"></margin.target>CXXII. <lb/>Quòd mutato ignis <lb/>gradu mutetur ejus <lb/>effectus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1706"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1707"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1708"></arrow.to.target>Modus etiam ignem applicandi, variat ejus effectum. <lb/>Sic quaedam, &longs;i tota &longs;imul incale&longs;cant, liquefiunt; &longs;ed <lb/>&longs;i valida flamma ip&longs;orum &longs;uperficiem lambat, illam | in <lb/>calcem convertit. Quippe corpora omnia dura, quae <lb/>&longs;olâ ignis actione in pulverem minuti&longs;&longs;imum reducun­<lb/> <arrow.to.target n="marg1709"></arrow.to.target>tur, fractis &longs;cilicet vel expul&longs;is tenuioribus quibu&longs;dam <lb/>eorum particulis, quae reliquas &longs;imul jungebant, vulgò <lb/>apud Chymicos dicuntur in calcem verti. Nec alia in­<lb/>ter cineres & calcem differentia e&longs;t, quàm quòd cine­<lb/>res &longs;int reliquiae eorum corporum, quorum magna <lb/> <arrow.to.target n="marg1710"></arrow.to.target>pars igne con&longs;umta e&longs;t, calx verò &longs;it eorum, quae ferè <lb/>tota po&longs;t ab&longs;olutam u&longs;tionem manent. </s></p> <pb pagenum="270"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1707"></margin.target>CXXIII. <lb/>De Calce. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1708"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1709"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1710"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1711"></arrow.to.target><lb/>Ultimus ignis effectus, e&longs;t calicis & cinerum in vi­<lb/>trum conver&longs;io. Po&longs;tquam enim ex corporibus, quae <lb/>uruntur, tenuiores omnes particulae evul&longs;ae ac rejectae <lb/>&longs;unt, caeterae, quae pro calce vel cineribus manent, <lb/>tam &longs;olidae &longs;unt & cra&longs;&longs;ae, ut ignis vi &longs;ur&longs;um attolli <arrow.to.target n="marg1712"></arrow.to.target><lb/>non po&longs;&longs;int; figura&longs;que habent 'ut, plurimùm irregu­<lb/>lares & angulo&longs;as : unde fit ut unae aliis incumbentes <lb/>&longs;ibi mutuònon adhaereant, nec etiam, ni&longs;i fortè in mi­<lb/>nuti&longs;&longs;imis quibu&longs;dam punctis, &longs;e contingant. Cùm au­<lb/>tem po&longs;tea validus & diuturnus ignis pergit in illas <arrow.to.target n="marg1713"></arrow.to.target><lb/>vim &longs;uam exercere, hoc e&longs;t, cùm tenuiores particulae <lb/>tertii elementi, unà cum globulis &longs;ecundi à materiâ <lb/>primi abreptae, celerrimè circa ip&longs;as in omnes partes <lb/>moveri pergunt, paullatim earum anguli atteruntur, <lb/>&s&longs;uperficies laevigantur, & fortè etiam nonnullae ex <arrow.to.target n="marg1714"></arrow.to.target><lb/>ip&longs;is inflectuntur , &longs;icque unae &longs;uper alias repentes & <lb/>fluentes, non punctis duntaxat, &longs;ed exiguis quibu&longs;dam <lb/>&longs;uperficiebus &longs;e contingunt, & hoc pacto &longs;imul con­<lb/>nexae vitrum componunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1711"></margin.target>CXXIV. <lb/>De vitro, quomodo fiat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1712"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1713"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1714"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1715"></arrow.to.target><lb/>Quippe notandum e&longs;t, cùm duo corpora, quorum <arrow.to.target n="marg1716"></arrow.to.target><lb/>&longs;uperficies aliquam latitudinem habent, &longs;ibi rnutuò <lb/>&longs;ecundùm lineam rectam occurrunt, ip&longs;a non po&longs;&longs;e <lb/>tam propè | ad invicem accedere, quin &longs;patium aliquòd <lb/>intercedat, quòd à globulis &longs;ecundi elementi occupe­<lb/>tur; cùm autem unum &longs;upra aliud obliquè ducitur a <arrow.to.target n="marg1717"></arrow.to.target><lb/>vel repit, ea multo arctius jungi po&longs;&longs;e. Nam, exempli <lb/>cau&longs;â, &longs;i corpora B & C &longs;ibi invicem occurrant &longs;ecun­<lb/>dùm lineam AD, globuli coele&longs;tes eorum &longs;uperficie­ <pb pagenum="271"/>bus intercepti, contactum immediatum impediunt. Si <lb/>autem corpus G hinc inde moveatur &longs;upra corpus H, <lb/>&longs;ecundùm lineam rectam E F, nihil impediet quomi­<lb/> <arrow.to.target n="fig79"></arrow.to.target><lb/>nus immediatè ip&longs;um tangat: &longs;altem &longs;i utriu&longs;que <arrow.to.target n="fig80"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1718"></arrow.to.target>&longs;uperficies &longs;int laeves & planèae; &longs;i autem &longs;int rudes & <lb/>inaequales, paullatim hoc ip&longs;o motu laevigantur & <lb/>explanèantur. Itaque putandum e&longs;t, calcis & cinerum <lb/>particulas ab invicem disjunctas, hîc exhiberi per <lb/>corpora B & C; particulas autem vitri &longs;imul junctas, <lb/> <arrow.to.target n="marg1719"></arrow.to.target>per corpora G & H. Atque ex hac &longs;olâ diver&longs;itate, <lb/>quam per&longs;picuum e&longs;t in illas, per vehementern & diu­<lb/>turnam ignis actionem, debere induci, omnes vitri <lb/>proprietates acquirunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1715"></margin.target>CXXV. <lb/>Quòmodo ejus particu­<lb/>lae &longs;imul jungantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1716"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1717"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1718"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1719"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig79"></figure> <figure id="fig80"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1720"></arrow.to.target><lb/>Vitrum enim, cùm adhuc candet, liquidum e&longs;t, quia <lb/> <arrow.to.target n="marg1721"></arrow.to.target>ejus particulae facilè moventur illâ ignis vi, quâ jam <lb/>antè fuerunt laevigatae atque inflexze. Cùm verò inci­<lb/>pit refrigerari, qua&longs;libet figuras pote&longs;t induere. Hoc­<lb/>que omnibus corporibus igne liquefactis e&longs;t com­<lb/>mune; dum enim adhuc liquida &longs;unt, ip&longs;orum parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1722"></arrow.to.target>culae non aegrè &longs;e accommodant ad qua&longs;libet figuras, <lb/>&scùm po&longs;tea frigore concre&longs;cunt, ea&longs;dem retinent, <lb/>quas ultimò induerunt. Pote&longs;t etiam in | fila capillo­<lb/>rum in&longs;tar tenuia extendi, quia ejus particulae, jam <lb/>concre&longs;cere incipientes, faciliùs unae &longs;upra alias fluunt <lb/> <arrow.to.target n="marg1723"></arrow.to.target>quàm ab invicem disjungantur. </s></p> <pb pagenum="272"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1720"></margin.target>CXXVI. <lb/>Cur &longs;it liquidum cùm <lb/>candet, omne&longs;que fi­<lb/>guras facilè induat. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1721"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1722"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1723"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1724"></arrow.to.target><lb/>Cùm deinde vitrum planèè refriguit, e&longs;t valde du­<lb/>rum, &longs;ed &longs;imul etiam valde fragile, atque eò frigilius <lb/>quò citiùs refriguit. Nempe duritiei cau&longs;&longs;a e&longs;t, quòd <lb/>con&longs;tet tantùm particulis &longs;atis cra&longs;&longs;is &, inflexilibus, <lb/>quae non ramulorum intextu, &longs;ed immediato contactu <arrow.to.target n="marg1725"></arrow.to.target><lb/>&longs;ibi invicem adhaerent. Alia enim pleraque corpora <lb/>ideò mollia &longs;unt, quòd eorum particulae &longs;int flexiles <lb/>vel certè de&longs;inant in ramulos quo&longs;dam flexiles, qui <lb/>&longs;ibi mutuò annexi eas jungunt. Nulla autem duorum <lb/> <arrow.to.target n="marg1726"></arrow.to.target><lb/>corporum firmior adha&longs;io e&longs;te pote&longs;t, quàm ea quae <lb/>oritur ex ip&longs;orum immediato contactu ; cùm &longs;cilicet <lb/>ita &longs;e invicem tangunt, ut neutrurn &longs;it in motu ad &longs;e ab <lb/>alio &longs;ejungendum; quòd accidit vitri particulis, &longs;tatim <lb/>atque ab igne remotae &longs;unt: quia earum cra&longs;&longs;ities, & <lb/>contiguitas, & figurae inaequalitas impediunt, ne <arrow.to.target n="marg1727"></arrow.to.target> po&longs;­<lb/>&longs;int ab ae<gap/>re circumjacente in eo motu, quo ab invicem <lb/>disjungebantur, con&longs;ervari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1724"></margin.target>CXXVII. <lb/>Cur, cùm frigidum e&longs;t, <lb/>fit valde durum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1725"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1726"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1727"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1728"></arrow.to.target><lb/>At nihilominus vitrum e&longs;t valde fragile, quia &longs;uper­<lb/>ficies &longs;ecundùm quas ejus particulae &longs;e invicem tan­<lb/>gunt, &longs;unt admodum exiguae ac paucae. Multaque alia <arrow.to.target n="marg1729"></arrow.to.target><lb/>corpora molliora di&longs;&longs;iciliùs franguntur, quia eorum <lb/>partes ita &longs;unt intertextae, ut &longs;eparari non po&longs;&longs;int, quin <lb/>ip&longs;arum multi ramuli rumpantur & evellantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1728"></margin.target>CXXVIII. <lb/>Cur valde fragile. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1729"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1730"></arrow.to.target><lb/>E&longs;t etiam fragilius cùm celeriter, quàm cùm lentè, <lb/>refriguit; ejus enini meatus &longs;unt &longs;atis laxi dum candet, <arrow.to.target n="marg1731"></arrow.to.target><lb/>quia tunc multa materia primi elementi, &longs;imul cum <lb/>globulis &longs;ecundi, ac etiam fortè cum nonnullis ex <lb/>tenuioribus tertii particulis, per illos tran&longs;it. Cùm au­<lb/>tem refrigeratur &longs;ponte, redduntur angu&longs;tiores; quia <lb/>&longs;oli globuli &longs;ecundi elementi, per ip&longs;os tran&longs;euntes, <arrow.to.target n="marg1732"></arrow.to.target><lb/>minùs &longs;patii requirunt; atque &longs;i refrigeratio nimis cele- <pb pagenum="273"/>riter &longs;iat, vitrum priùs e&longs;t durum, quàm ejus meatus <lb/>ita potuerint arctari: quo fit, ut globuli i&longs;ti &longs;emper <lb/>po&longs;tea impetum faciant ad ejus particulas ab invicem <lb/>disjungendas ; cùmque hae particulae &longs;olo contactu <lb/> <arrow.to.target n="marg1733"></arrow.to.target>&longs;uo junctae &longs;int, non pote&longs;t una tantillum ab aliâ &longs;epa­<lb/>rari, quin &longs;tatim aliae plures, ei vicinae &longs;ecundùm eam <lb/>&longs;uperficiem in quâ i&longs;ta &longs;eparatio fieri coepit, etiam <lb/>&longs;eparentur, atque ita vitrum planè frangatur. Quam <lb/>ob cau&longs;&longs;am, qui vitrea va&longs;a conficiunt, ea gradatim ex <lb/> <arrow.to.target n="marg1734"></arrow.to.target>fornacibus removent, ut lentè refrigerentur. Atque <lb/>&longs;i vitrum frigidum igni apponatur, ita ut in unâ parte <lb/>multò magis quàm in aliis vicinis calefiat, hoc ip&longs;o in <lb/>illâ parte frangetur: quia non po&longs;&longs;unt ejus meatus ca­<lb/>lore dilatari, meatibus vicinarum partium immutatis, <lb/> <arrow.to.target n="marg1735"></arrow.to.target>quin illa ab i&longs;tis disjungatur. Sed &longs;i vitrum lento pri­<lb/>mùm igni, ac deinde gradatim vehementiori admovea­<lb/>tur, & &longs;ecundùm omnes partes aequaliter incale&longs;cat, <lb/>non frangetur: quia omnes ejus meatus aequaliter & <lb/>eodem tempore laxabuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1730"></margin.target>CXXIX. <lb/>Cur ejus fragilitas mi­<lb/>nuatur, &longs;i lentè refri­<lb/>geretur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1731"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1732"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1733"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1734"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1735"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1736"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1737"></arrow.to.target>Praeterea vitrum e&longs;t pellucidum, quia, dum genera­<lb/>tur, liquidum e&longs;t, & materia ignis, undique circa ejus <lb/>particulas fluens, innumeros ibi meatus &longs;ibi excavat, <lb/>per quos po&longs;tea globuli &longs;ecundi elementi liberè tran­<lb/>&longs;euntes, actionem luminis in omnes partes &longs;ecundùm <lb/> <arrow.to.target n="marg1738"></arrow.to.target>lineas rectas transferre po&longs;&longs;unt. Neque enim ad hoc <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t, ut &longs;int accuratè recti, &longs;ed tantùmut nullibi <lb/>&longs;int interrupti : adeò ut &longs;i , exempli cau&longs;â, fingamus <lb/>vitrum con&longs;tare particulis accuratè &longs;phaericis & aequa­<lb/>libus, &longs;ed tam cra&longs;&longs;is , ut globuli &longs;ecundi elementi <lb/> <arrow.to.target n="marg1739"></arrow.to.target>tran&longs;ire po&longs;&longs;int per &longs;patium illud trian|gulare, quòd <pb pagenum="274"/>inter tres &longs;e mutuò tangentes manere debet, vitrum <lb/>illud erit planè pellucidum, quamvis &longs;it multò &longs;olidius <lb/>omni eo, quòd nunc habetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1736"></margin.target>CXXX. <lb/>Cur &longs;it pellucidum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1737"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1738"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1739"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1740"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem materiae ex quâ fit vitrum, metalla vel <lb/>alia corpora permi&longs;centur, quorum particulae magis <arrow.to.target n="marg1741"></arrow.to.target><lb/>igni re&longs;i&longs;tunt, & non tam facilè laevigantur, quàm aliae <lb/>quae ip&longs;um componunt: hoc ip&longs;o &longs;it minùs pellucidum, <lb/>&svarios induit colores, prout i&longs;tae duriores particulae <lb/>meatus ejus magis, aut minùs, & variis modis, inter­<lb/>cludunt. <arrow.to.target n="marg1742"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1740"></margin.target>CXXXI. <lb/>Quomodo fiat colora­<lb/>tum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1741"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1742"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1743"></arrow.to.target><lb/>Denique vitrum e&longs;t rigidum : ita &longs;cilicet, ut non­<lb/>nihil quidem à vi externâ flecti po&longs;&longs;it ab&longs;que fracturâ, <lb/>&longs;ed po&longs;tea cum impetu re&longs;iliat, arcûs in&longs;tar, & redeat <lb/>ad priorem figuram : ut evidenter apparet, cùm in fila <lb/>valde tenuia ductum e&longs;t. Atque proprietas hoc pacto <arrow.to.target n="marg1744"></arrow.to.target><lb/>re&longs;iliendi, generaliter habet locum in omnibus corpo­<lb/>ribus duris, quorum particulae immediato contactu, <lb/>non ramulorum intextu, &longs;unt conjunctae. Cùm enim <lb/>innumeros habeant meatus, per quos aliqua &longs;emper <lb/>materia movetur, quia nullibi vacuum e&longs;t, & quorum <arrow.to.target n="marg1745"></arrow.to.target><lb/>figurae aptae &longs;unt ad liberum i&longs;ti materiae tran&longs;itum prae­<lb/>bendum, quia ejus ope antea formati fuerunt, talia <lb/>corpora nullo modo flecti po&longs;&longs;unt, quin i&longs;torum mea­<lb/>tuum figura nonnihil varietur: quo &longs;it, ut particulae <lb/>materiae, per illos transire a&longs;&longs;uetae, vias ibi &longs;olito minùs <arrow.to.target n="marg1746"></arrow.to.target><lb/>commodas invenientes impetum faciant in eorum pa­<lb/>rietes, ad priorem figuram ip&longs;is reddendam. Nempe <lb/>&longs;i, exempli cau&longs;â, in arcu laxo, meatus, per quos tran­<lb/>&longs;ire &longs;olent globuli &longs;ecundi elementi, &longs;int circulares, <lb/>putandum e&longs;t eo&longs;dem, in arcu inten&longs;o &longs;ive inflexo, e&longs;&longs;e <arrow.to.target n="marg1747"></arrow.to.target> <pb pagenum="275"/>ellipticos, & globulos, per ip&longs;os tran&longs;ire laborantes, <lb/>impingere in eorum parietes &longs;ecundùm minores dia­<lb/>metros i&longs;tarum ellip&longs;ium, &longs;icque vim habere illis fi­<lb/>guram circularem re&longs;tituendi a. Et quamvis i&longs;ta vis in <lb/> <arrow.to.target n="marg1748"></arrow.to.target>&longs;ingulis globulis &longs;ecundi elementi exigua &longs;it, quia ta­<lb/>men a&longs;&longs;iduè quamplurimi per eju&longs;dem arcûs quam­<lb/>plurimos poros meare conantur , illorum omnium <lb/>vires &longs;imul junctae atque in hoc con&longs;pirantes, ut <lb/>arcum reducant, &longs;atis magnae e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt. Arcus au­<lb/> <arrow.to.target n="marg1749"></arrow.to.target>tem diu intentus, prae&longs;ertim &longs;i &longs;it ex ligno aliâve <lb/>materià non admodum durâ, vim re&longs;iliendi paullatim <lb/>amittit : quia ejus meatum figurae, longo attritu parti­<lb/>cularum materiae per ip&longs;os tran&longs;euntis, &longs;en&longs;im ad ea­<lb/>rum men&longs;uram magis & magis aptantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1743"></margin.target>CXXXII. <lb/>Cur &longs;it rigidum in&longs;tar <lb/>arcûs; & generaliter, <lb/>cur rigida, cùm in­<lb/>flexa &longs;unt, &longs;ponte re­<lb/>deant ad priorem <lb/>figuram. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1744"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1745"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1746"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1747"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1748"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1749"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1750"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1751"></arrow.to.target>Hactenus naturas ae<gap/>ris, aquae, terrae, & ignis, quae <lb/>hujus globi, quem incolimus, elementa vulgò cen&longs;en­<lb/>tur, &longs;imulque praecipuas eorum vires & qualitates ex­<lb/>plicare conatus &longs;um; &longs;equitur nunc, ut etiam agam de <lb/>magnete b. Cùm enim ejus vis per totum hunc Terrae <lb/> <arrow.to.target n="marg1752"></arrow.to.target>globum &longs;it diffu&longs;a, non dubium e&longs;t, quin ad generalem <lb/>ejus con&longs;iderationem pertineat. Jam itaque revocemus <lb/>nobis in memoriam, particulas illas &longs;triatas primi <lb/>elementi, quae &longs;uprà in tertiae partis articulo 87c, & <lb/>&longs;equentibus, &longs;atis accuratè de&longs;criptae &longs;unt. Atque id <lb/> <arrow.to.target n="marg1753"></arrow.to.target>omne, quòd ibi ab articulo 105 ad 109 d de &longs;idere I <lb/>dictum e&longs;t, de Terrâ hîc intelligentes, putemus e&longs;&longs;e <lb/>multos meatus in mediâ ejus regione, axi parallelos, <pb pagenum="276"/>per quos particulae &longs;triatae, ab uno polo venientes, <lb/>liberè ad alium pergant, eo&longs;que ad illarum men&longs;uram <lb/>ita e&longs;&longs;e excavatos, ut ii qui recipiunt particulas &longs;tria­<lb/>tas à polo Au&longs;trali venientes, nullo modo po&longs;&longs;int reci­<lb/>pere alias quae veniunt à polo Boreali; nec contrà, <lb/>qui recipiunt Boreales, Au&longs;trales admittant : quia <lb/>&longs;cilicet in modum cochlearum intortae &longs;unt, unae in <lb/>unam partem, aliae in oppo&longs;itam. Ac praeterea etiam <lb/>ea&longs;dem particulas per unam tantùm partem i&longs;torum <lb/>meatuum ingredi po&longs;&longs;e, non autem regredi per <arrow.to.target n="marg1754"></arrow.to.target> adver­<lb/>&longs;am, propter tenui&longs;&longs;imas qua&longs;dam ramulorum extre­<lb/>mitates in &longs;piris i&longs;torum meatuum inflexas ver&longs;us eam <lb/>partem, &longs;ecundùm quam progredi &longs;olent, & ita in ad­<lb/>ver&longs;am partem a&longs;&longs;urgentes, ut ip&longs;arum regre&longs;&longs;um im­<lb/>pediant. Unde fit, ut po&longs;tquam i&longs;tae particulae &longs;triatae <arrow.to.target n="marg1755"></arrow.to.target><lb/>per totam mediam Terram, &longs;ecundùm lineas rectas, <lb/>vel rectis aequipollentes, ejus axi parallelas a, ab uno <lb/>hemi&longs;phaerio ad aliud tran&longs;iverunt, ip&longs;ae per aetherem <lb/>circumfu&longs;um revertantur ad illud idem hemi&longs;phaerium, <lb/>per quòd priùs Terram ingre&longs;&longs;ae &longs;unt, atque ita rur&longs;us <arrow.to.target n="marg1756"></arrow.to.target><lb/>illam permeantes, quendam ibi qua&longs;i vorticem com­<lb/>ponant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1750"></margin.target>CXXXIII. <lb/>De magnete. Repetitio <lb/>eorum ex antè dictis, <lb/>quae ad ejus explica­<lb/>tionem requiruntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1751"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1752"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1753"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1754"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1755"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1756"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1757"></arrow.to.target><lb/>Et quoniam ex illo aethere, per quem particulas <lb/>&longs;triatas ab uno polo ad alium reverti dixeramus, qua­<lb/>tuor diver&longs;a corpora genita e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e o&longs;tendimus : <arrow.to.target n="marg1758"></arrow.to.target><lb/>nempe Terrae cru&longs;tam interiorem &longs;ive metallicam, <lb/>aquam, terram exteriorem, & ae<gap/>rem ; notavimu&longs;que, <lb/>articulo 113 tertiae partis b, nulla, ni&longs;i in cra&longs;&longs;ioribus <pb pagenum="277"/>i&longs;tius aetheris particulis, meatuum ad men&longs;uram parti­<lb/>cularum &longs;triatarum efformatorum ve&longs;tigia manere po­<lb/>tui&longs;&longs;e : advertendum e&longs;t hoc in loco, i&longs;tas omnes cra&longs;­<lb/>&longs;iores particulas ad interiorem Terrae cru&longs;tam initio <lb/> <arrow.to.target n="marg1759"></arrow.to.target>confluxi&longs;&longs;e, nulla&longs;que in aquâ nec in ae<gap/>re e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e: <lb/>tum quia nullae ibi particulae &longs;atis cra&longs;&longs;ae; tum etiam <lb/>quia, cùm i&longs;la corpora fluida &longs;int, ip&longs;orum particulae <lb/>a&longs;&longs;iduè &longs;itum mutant, & proinde, &longs;i qui olim in iis fui&longs;­<lb/>&longs;ent tales meatus, cùm certum & determinatum &longs;itum <lb/> <arrow.to.target n="marg1760"></arrow.to.target>requirant, jamdudum i&longs;tâ mutatione corrupti e&longs;&longs;ent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1757"></margin.target>CXXXIV. <lb/>Nullos in ae<gap/>re nec in <lb/>aquâ e&longs;&longs;e meatus re­<lb/>cipiendis particulis <lb/>&longs;triatis idoneos. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1758"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1759"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1760"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1761"></arrow.to.target><lb/>| Ac praeterea, cùm &longs;uprà dictum &longs;it a, Terrae cruftam <lb/>interiorem con&longs;tare partim ramo&longs;is particulis &longs;ibi mu­<lb/>tuò annexis, partim aliis quae per ramo&longs;arum inter­<lb/>valla hinc inde moventur, i&longs;ti etiam meatus in his mo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1762"></arrow.to.target>bilioribus e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;unt, propter rationem mox al­<lb/>latam, &longs;ed in ramo&longs;is duntaxat. Et quantum ad terram <lb/>exteriorem, nulli quidem etiam in eâ tales meatus <lb/>initio fuerunt, quoniam inter aquam & ae<gap/>rem formata <lb/>e&longs;t : &longs;ed cùm po&longs;tea varia metalla ex terrâ interiore <lb/> <arrow.to.target n="marg1763"></arrow.to.target>ad hanc exteriorem a&longs;cenderint, quamvis ea omnia, <lb/>quae ex mobilioribus & &longs;olidioribus illius particulis <lb/>con&longs;tata &longs;unt, eju&longs;modi meatus habere non debeant, <lb/>certè illud quòd ex ramo&longs;is & cra&longs;&longs;is &longs;ed non adeò <lb/>&longs;olidis particulis con&longs;tat, non pote&longs;t iis e&longs;&longs;e de&longs;titu­<lb/> <arrow.to.target n="marg1764"></arrow.to.target>tum. Et valde rationi con&longs;entaneum e&longs;t, ut credamus <lb/>ferrum tale e&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1761"></margin.target>CXXXV. <lb/>Nullos etiam e&longs;&longs;e in <lb/>ullis corporibus terrae <lb/>exterioris praeter­<lb/>quam in ferro. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1762"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1763"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1764"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1765"></arrow.to.target><lb/>Nullum enim aliud metallum tam difficulter malleo <lb/>flectitur, vel igne lique&longs;cit, nec ullum etiam adeò du­<lb/>rum &longs;ine alterius corporis mi&longs;turâ reddi pote&longs;t -quae <lb/> <arrow.to.target n="marg1766"></arrow.to.target> tria indicio &longs;unt, ejus ramenta magis ramo&longs;a &longs;ive an­ <pb pagenum="278"/>gulo&longs;a e&longs;&longs;e, quàm caeterorum, & ide'o &longs;ibi invicem fir­<lb/>miùs annecti. Nec ob&longs;tat quòd nonnullae ejus glebae <lb/>&longs;atis facilè primâ vice igni lique&longs;cant; tunc enim ea­<lb/>rum ramenta, nondum &longs;ibi mutuò annexa, &longs;ed una ab <lb/>aliis disjuncta &longs;unt, & ideò caloris vi facilè agitantur. <arrow.to.target n="marg1767"></arrow.to.target><lb/>Praeterea., quamvis ferrum &longs;it aliis metallis durius & <lb/>minùs fu&longs;ile, e&longs;t tamen etiam unum ex minimè pon­<lb/>dero&longs;is, & facilè rubigine corrumpitur, aut aquis forti­<lb/>bus eroditur: quae omnia indicio &longs;unt, ejus particulas <lb/>non e&longs;&longs;e aliorum metallorum particulis &longs;olidiores, ut <arrow.to.target n="marg1768"></arrow.to.target><lb/>&longs;unt cra&longs;&longs;iores, &longs;ed multos in iis meatus contineri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1765"></margin.target>CXXXVI. <lb/>Cur tales meatus &longs;int <lb/>in ferro. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1766"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1767"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1768"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1769"></arrow.to.target><lb/>Nolo tamen hîc affirmare, in &longs;ingulis ferri ramen|tis <lb/>e&longs;&longs;e integra foramina, in modum cochlearum intorta, <lb/>per quae tran&longs;eant particulae &longs;triatae; ut etiam nolo <lb/>negare, quin talia multa in ip&longs;is reperiantur : &longs;ed hîc <arrow.to.target n="marg1770"></arrow.to.target><lb/>&longs;ufficiet, &longs;i putemus i&longs;tiu&longs;modi foraminum medietates <lb/>in &longs;ingulorum ramentorum &longs;uperficiebus ita eile in&longs;­<lb/>culptas, ut, cùm i&longs;tae &longs;uperficies aptè junguntur, fora­<lb/>mina integra componant. Et facilè credi pote&longs;t, cra&longs;­<lb/>&longs;iores illas ramo&longs;as & &longs;oramino&longs;as interioris terrae <arrow.to.target n="marg1771"></arrow.to.target><lb/>particulas, ex quibus fit ferrum, vi &longs;pirituum &longs;ive &longs;uc­<lb/>corum acrium, illam permeantium, ita fui&longs;&longs;e divi&longs;as, <lb/>ut dimidiata i&longs;ta foramina, in &longs;uperficiebus ramento­<lb/>rum quae ab ip&longs;is &longs;eparabantur, remanerent; atque <lb/>haec ramenta po&longs;tea per venas terrae exterioris, tum ab <arrow.to.target n="marg1772"></arrow.to.target><lb/>i&longs;tis &longs;piritibus, tum etiam ab exhalationibus & vapori­<lb/>bus protru&longs;a, paullatim in fodinas a&longs;cendi&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1769"></margin.target>CXXXVII. <lb/>Quâ ratione etiam &longs;int <lb/>in &longs;ingulis ejus ra­<lb/>mentis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1770"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1771"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1772"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1773"></arrow.to.target><lb/>Notandumque e&longs;t ip&longs;a &longs;ic a&longs;cendendo, non &longs;emper <lb/>in ea&longs;dem partes converti po&longs;&longs;e, quia &longs;unt angulo&longs;a, <lb/>&sdiver&longs;as inaequalitates in terrae venis offendunt; <arrow.to.target n="marg1774"></arrow.to.target><lb/>atque cùm particulae &longs;triat, quae à terrâ interiore <pb pagenum="279"/>cum impetu venientes, per totam exteriorem &longs;ibi vias <lb/>quaerunt, i&longs;torum ramentorum meatus ita &longs;itos in­<lb/>veniunt, ut, ad motum &longs;uum &longs;ecundùm lineas rectas <lb/>continuandum, per illa eorum orificia, per quae priùs <lb/> <arrow.to.target n="marg1775"></arrow.to.target>egredi con&longs;ueverant, ingredi conentur, ip&longs;as ibi oc­<lb/>currere perexiguis i&longs;tis ramulorum extremitatibus, <lb/>quas inter meatuum &longs;piras eminere, ac regre&longs;&longs;uris <lb/>particulis &longs;triatis a&longs;&longs;urgere, &longs;uprà dictum e&longs;t a; ha&longs;que <lb/>ramulorum extremitates initio quidem illis re&longs;i&longs;tere, <lb/> <arrow.to.target n="marg1776"></arrow.to.target>&longs;ed ab ip&longs;is &longs;aepe &longs;aepius impul&longs;as, &longs;ucce&longs;&longs;u temporis <lb/>omnes in contrariam partem flecti, aut etiam nonnul­<lb/>las frangi; cùmque po&longs;tea i&longs;ti meatus, ramentorum <lb/>quibus | in&longs;unt &longs;itu mutato, alia &longs;ua orificia particu­<lb/>lis &longs;triatis obvertunt, has rur&longs;us occurrere extremita­<lb/> <arrow.to.target n="marg1777"></arrow.to.target>tibus ramulorum in meatibus a&longs;&longs;urgentium, ip&longs;a&longs;que <lb/>paullatim in aliam partem inflectere & quòd &longs;aepius <lb/>atque diutius hoc iteratur, eò ramulorum i&longs;torum in <lb/>utramque partem inflexionem faciliorem evadere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1773"></margin.target>CXXXVIII. <lb/>Quomodo i&longs;ti meatus <lb/>apti reddantur, ad <lb/>particulas &longs;triatas ab <lb/>utrâ vis parte venien­<lb/>tes, admittendas. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1774"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1775"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1776"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1777"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1778"></arrow.to.target><lb/>Et quidem ea ramenta, quae &longs;aepe hoc pacto per ex­<lb/> <arrow.to.target n="marg1779"></arrow.to.target>terioris terrae venas a&longs;cendendo, modò in unam, modò <lb/>in aliam partem conver&longs;a fuere, &longs;ive &longs;ola &longs;imul collecta <lb/>&longs;int, &longs;ive aliorum corporum meatibus impacta, glebam <lb/>ferri componunt. Ea verò quae vel &longs;emper eundem &longs;i­<lb/>tum retinuerunt, vel cerè, &longs;i ut ad fodinas perveni­<lb/> <arrow.to.target n="marg1780"></arrow.to.target>rent, illum aliquoties mutare coacta &longs;uerint, &longs;altem, <lb/>ibi po&longs;tea, lapidis alteriu&longs;ve corporis meatibus firmi­<lb/>ter impacta, per multos annos immota reman&longs;erunt, <lb/>&longs;aciunt magnetem. Atque ita vix ulla e&longs;t ferri gleba, <lb/>quae non aliquo modo ad magnetis naturam accedat, <lb/> <arrow.to.target n="marg1781"></arrow.to.target>&snullus omnino e&longs;t magnes, in quo non aliquid ferri <pb pagenum="280"/>contineatur; et&longs;i fortè aliquando i&longs;tud ferrum aliqui­<lb/>bus aliis corporibus tam arctè adhaereat, ut faciliùs <lb/>igne corrumpi, quàm ab iis educi po&longs;&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1778"></margin.target>CXXXIX. <lb/>Quae &longs;it natura <lb/>magnetis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1779"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1780"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1781"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1782"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem ferri glebae igni admotae liquefiunt, ut <lb/>in ferrum aut chalybem vertantur, earum ramenta vi <arrow.to.target n="marg1783"></arrow.to.target><lb/>caloris agitata, & ab heterogeneis corporibus disjun­<lb/>cta, hinc inde &longs;e contorquent, donec applicent &longs;e una <lb/>aliis, &longs;ecundùm eas &longs;uperficies, in quibus dimidiatos <lb/>meatus, recipiendis particulis &longs;triatis idoneos, in&longs;­<lb/>culptos e&longs;&longs;e paullò antè dictum e&longs;t; ac etiam donec <arrow.to.target n="marg1784"></arrow.to.target><lb/>i&longs;torum meatuum medietates tam aptè congruant, ut <lb/>integros meatus efforment. Quòd ubi accidit, &longs;tatim <lb/>particulae &longs;triatae, quae non minùs in igne quàm in <lb/>aliis corporibus reperiuntur, per illos liberiùs quàm <lb/>per alia loca fluentes, impediunt ne exiguae <arrow.to.target n="marg1785"></arrow.to.target> &longs;uper­<lb/>ficies, ex quarum apto &longs;itu & conjunctione ex&longs;ur­<lb/>gunt, tam facilè quàm priùs &longs;itum mutent; & ip&longs;arum <lb/>contiguitas, vel &longs;altem vis gravitatis, quae ramenta <lb/>omnia deor&longs;um premit, impedit ne facilè disjun­<lb/>gantur. Cùmque interim ramenta ip&longs;a propter <arrow.to.target n="marg1786"></arrow.to.target> agita­<lb/>tionem ignis pergant moveri, multa &longs;imul in eundem <lb/>motum con&longs;pirant, & totus liquor ex iis con&longs;tatus in <lb/>varias qua&longs;i guttulas aut grumulos di&longs;tinguitur : ita <lb/>&longs;cilicet, ut omnia illa ramenta quae &longs;imul moventur, <lb/>unam qua&longs;i guttam confaciant, quze gutta &longs;uam <arrow.to.target n="marg1787"></arrow.to.target> &longs;uper­<lb/>ficiem motu &longs;uo &longs;tatim laevigat & perpolit. Occur&longs;u <lb/>enim aliarum guttarum, quidquid e&longs;t rude atque an­<lb/>gulo&longs;um in ramentis, ex quibus con&longs;tat, ab ejus &longs;u­<lb/>perficie ad partes interiores detruditur, atque ita <lb/>omnes cuju&longs;que guttulae partes quam-arcti&longs;&longs;imè &longs;imul <arrow.to.target n="marg1788"></arrow.to.target><lb/>junguntur. </s></p> <pb pagenum="281"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1782"></margin.target>CXL. <lb/>Quomodo fu&longs;ione fiat <lb/>chalybs, & quòdvis <lb/>ferrum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1783"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1784"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1785"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1786"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1787"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1788"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1789"></arrow.to.target><lb/>Et totus liquor, hoc pacto in guttulas &longs;ive grumulos <lb/>distinctus, &longs;i celeriter frige&longs;cat, concre&longs;cit in chalybem <lb/>admodùm durum rigidtim & fragilem, fere ut vitrum. <lb/>Quippe durus e&longs;t, quia con&longs;tat ramentis &longs;ibi mutuò <lb/> <arrow.to.target n="marg1790"></arrow.to.target>arcti&longs;&longs;imè conjunctis ; & rigidus hoc e&longs;t, talis ut, &longs;i <lb/>flectatur, &longs;pontè redeat ad priorem figuram, quia <lb/>flexione i&longs;tâ ejus ramentorum exiguae &longs;uperficies non <lb/>disjunguntur, &longs;ed &longs;oli meatus figuras mutant, ut &longs;uprà <lb/>de vitro dictum e&longs;t a; denique e&longs;t fragilis, quia gut­<lb/> <arrow.to.target n="marg1791"></arrow.to.target>tulae, &longs;ive grumuli, quibus con&longs;tat, &longs;ibi mutuò non <lb/>adhaerent, ni&longs;i per &longs;uperficierum &longs;uarum contactum ; <lb/>atque hîc contactus non ni&longs;i in Pauci&longs;&longs;imis &, perexi­<lb/>guis locis immediatus e&longs;&longs;e pote&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1789"></margin.target>CXLI. <lb/>Cur chalybs &longs;it valde <lb/>durus, rigidus, & fra­<lb/>gilis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1790"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1791"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1792"></arrow.to.target><lb/>Non autem omnes glebae aequè aptie &longs;unt , ut in <lb/> <arrow.to.target n="marg1793"></arrow.to.target>chalybem vertantur; ac etiam illae eaedem, ex quibus <lb/>optimus & | duri&longs;&longs;imus chalybs fieri &longs;olet, vile, tan­<lb/>tùm ferrum dant, cùm igne non convenienti fundun­<lb/>tur. Nam, &longs;i glebae ramenta &longs;int adeò angulo&longs;a & <lb/>confrago&longs;a, ut &longs;ibi mutuò priùs adhaerent, quàm &longs;u­<lb/> <arrow.to.target n="marg1794"></arrow.to.target>perficies &longs;uas aptè po&longs;&longs;int ad invicem applicare, atque <lb/>in guttulas di&longs;tingui; vel &longs;i ignis non &longs;it &longs;atis fortèis ad <lb/>liquorem ita in guttulas di&longs;tinguendum, & ramenta <lb/>ip&longs;as componentia &longs;imul con&longs;tringenda ; vel contrà, <lb/>&longs;i &longs;it tam fortis, ut i&longs;torum ramentorum aptum &longs;itum <lb/> <arrow.to.target n="marg1795"></arrow.to.target>di&longs;turbet: non chalybs, &longs;ed ferrum minùs durum & <lb/>magis flexile habetur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1792"></margin.target>CXLII. <lb/>Quae &longs;it differentia in­<lb/>terchalybem, & aliud <lb/>ferrum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1793"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1794"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1795"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1796"></arrow.to.target><lb/>Ac etiam chalybs jam factus, &longs;i rur&longs;us igni admo­<lb/>veatur, et&longs;i non facilè lique&longs;cat, quia ejus grumuli <lb/>nimis cra&longs;&longs;i &longs;unt & &longs;olidi ut ab igne integri movean­<lb/> <arrow.to.target n="marg1797"></arrow.to.target>tur, & ramenta quibus unu&longs;qui&longs;que grumulus con&longs;­ <pb pagenum="282"/>tat, nimis arctè compacta, ut locis &longs;uis planè extrudi <lb/>po&longs;&longs;int : mollitur tamen, quia omnes ejus particulae <lb/>calore concutiuntur; & po&longs;tea &longs;i lentè refrigeretur, <lb/>non re&longs;umit priorem duritiem, nec rigorem, nec fra­<lb/>gilitatem, &longs;ed fit flexile in&longs;tar ferri vilioris. Dum enim <arrow.to.target n="marg1798"></arrow.to.target><lb/>hoc pacto refrigeratur, ramenta angulo&longs;a & confra­<lb/>go&longs;a, quae grumulorum &longs;uperficiebus ad interiores <lb/>eorum partes vi caloris protru&longs;a erant, foras &longs;e ex&longs;e­<lb/>runt, & una aliis implicata, tanquam uncis quibu&longs;dam <lb/>perexiguis unos grumulos aliis annectunt: quo &longs;it, ut <arrow.to.target n="marg1799"></arrow.to.target><lb/>ramenta i&longs;ta non ampliùs tam arcte in grumulis &longs;uis <lb/>compacta &longs;int, atque ut grumuli non ampliùs imme­<lb/>diato contactu, &longs;ed tanquam hamis vel uncis quibu&longs;­<lb/>dam alligati, &longs;ibi mutuò adhaereant; & ideò chalybs <lb/>non admodum durus, nec rigidus, nec fragilis, &longs;ed <arrow.to.target n="marg1800"></arrow.to.target><lb/>mollis & flexilis evadat. In quo non differt à ferro <lb/>communi, ni&longs;i quòd chalybi iterum cande&longs;ado, & <lb/>deinde celeriter re&longs;rigerato, prior durities | & rigidi­<lb/>tas reddatur, non autem ferro, &longs;altem tanta. Cujus <lb/>ratio e&longs;t, quòd ramenta in chalybe non tam longè <arrow.to.target n="marg1801"></arrow.to.target><lb/>ab&longs;int à &longs;itu ad maximam diuritiem convenienti, quin <lb/>facilè illum ignis vi re&longs;umant, & in celerrimà refrige­<lb/>ratione retineant : cùm autem in ferro talem &longs;itum <lb/>nunquam habuerint, nunquam etiam illum re&longs;umunt. <lb/>Et quidem, ut ita chalybs aut ferrum candens <arrow.to.target n="marg1802"></arrow.to.target> celerri­<lb/>mè refrigeretur, in aquam alio&longs;ve liquores frigidos <lb/>mergi &longs;olet; ac contrà in oleum vel alia pinguia, ut <lb/>lentiùs frige&longs;cat. Et quia, quò durior & rigidior, eò <lb/>etiam fragilior evadit, ut gladii, ferrae, limae, aliave <lb/>in&longs;trumenta ex eo fiant, non &longs;emper in frigidi&longs;&longs;imis <arrow.to.target n="marg1803"></arrow.to.target> li­<lb/>quoribus ex&longs;tingui debet, &longs;ed in temperatis, prout in <pb pagenum="283"/>unoquoque ex i&longs;tis in&longs;trumentis magis minu&longs;ve fragi­<lb/>litas e&longs;t vitanda quàm durities optanda; & ideò dum <lb/>certis liquoribus ita mergitur, non immeritò dicitur <lb/>temperari. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1796"></margin.target>CXLIII. <lb/>Quomodo chalybs tem­<lb/>peretur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1797"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1798"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1799"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1800"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1801"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1802"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1803"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1804"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1805"></arrow.to.target>Quantum autem ad meatus recipiendis particulis <lb/>&longs;triatis idoneos, &longs;atis quidem patet ex dictis a, permul­<lb/>tos tam in chalybe quàm in ferro e&longs;&longs;e debere; ac etiam <lb/>eos e&longs;&longs;e in chalybe niagis integros & perfectos, ramu­<lb/>lorumque extremitates in ip&longs;orum &longs;piris eminentes, <lb/> <arrow.to.target n="marg1806"></arrow.to.target>cùm &longs;emel in <lb/>unam partem flexae &longs;unt, non fam facilè <lb/>in contrariam po&longs;&longs;e inflecti, quanquam etiam in hoc <lb/>faciliùs, quàm in magnete &longs;lectantur; ac denique <lb/>omnes i&longs;tos meatus, non in chalybe aut alio ferro, ut <lb/>in magnete, orificia &longs;ua recipiendis particulis &longs;triatis <lb/> <arrow.to.target n="marg1807"></arrow.to.target>ab Au&longs;tro venientibus idonea, in unam partem, & ido­<lb/>nea recipiendis aliis à Boreâ venientibus, in contra­<lb/>riam convertere ; &longs;ed eorum &longs;itum varium atque in­<lb/>certum e&longs;&longs;e debere, propterea quòd ignis agitatione <lb/>turbatur. Et in brevi&longs;&longs;imà illà niorâ, quâ haec ignis <lb/> <arrow.to.target n="marg1808"></arrow.to.target>| agitatio frigore &longs;i&longs;titur, tot tantùm ex i&longs;tis meatibus <lb/>ver&longs;us Au&longs;trum & Boream converti po&longs;&longs;unt, quot par­<lb/>ticulae &longs;triatae, à polis Terrae venientes, &longs;ibi tunc tem­<lb/>poris per illos viam quaerunt. Et quia i&longs;tae particulae <lb/>&longs;triatae omnibus ferri meatibus multitudine non re&longs;­<lb/> <arrow.to.target n="marg1809"></arrow.to.target>pondent, omne quidem ferrum aliquam vim magneti­<lb/>cam accepit ab eo &longs;itu, quem habuit re&longs;pectu partium <lb/>terrae, cùm ultimò candefactum refriguit, vel etiam ab <lb/>eo in quo diu immotum &longs;tetit, &longs;i diu in eodem &longs;itu &longs;te­<lb/>terit immotum; &longs;ed pro multitudine meatuum quos <lb/> <arrow.to.target n="marg1810"></arrow.to.target>in &longs;e continet, pote&longs;t habere adhuc majorem. </s></p> <pb pagenum="284"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1804"></margin.target>CXLIV. <lb/>Quae &longs;it differentia in­<lb/>inter meatus magnetis, <lb/>chalybis, & ferri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1805"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1806"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1807"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1808"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1809"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1810"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1811"></arrow.to.target><lb/>Quae omnia ex principiis Naturae &longs;uprà expo&longs;itis a, <lb/>ita &longs;equuntur, ut quamvis non re&longs;picerem ad illas ma­<lb/>gneticas proprietates, quas hîc explicandas &longs;u&longs;cepi, <lb/>ea tamen non aliter &longs;e habere judicarem. Deinceps <lb/>autem videbimus, horum ope tam aptè & per&longs;picuè <arrow.to.target n="marg1812"></arrow.to.target><lb/>omnium i&longs;tarum proprietatum dari rationem, ut hoc <lb/>etiam videatur &longs;ufficere, ad per&longs;uadendum ea vera <lb/>e&longs;&longs;e, quamvis ex Naturae principiis &longs;equi ne&longs;ciremus. <lb/>Et quidem magneticae proprietates, quae ab ip&longs;arum <lb/>admiratoribus notari &longs;olent, ad haec capita po&longs;&longs;unt <arrow.to.target n="marg1813"></arrow.to.target><lb/>referri. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1811"></margin.target>CXLV. <lb/>Enumeratio proprieta­<lb/>tum virtutis magne­<lb/>ticae. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1812"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1813"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>1. Quòd in magnete duo &longs;int poli, quorum unus <lb/>ubique locorum ver&longs;us Terrae polum Borealem, alius <lb/>ver&longs;us Au&longs;tralem &longs;e convertit b. </s></p> <p type="main"> <s>2. Quòd i&longs;ti magnetis poli, pro diver&longs;is Terrae locis <arrow.to.target n="marg1814"></arrow.to.target><lb/>quibus in&longs;i&longs;tunt, diver&longs;imodè ver&longs;us ejus centrum &longs;e <lb/>inclinent c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1814"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>3. Quòd &longs;i duo magnetes &longs;int &longs;phaerici, unus ver&longs;us <lb/>alium eodem modo &longs;e convertat, ac quilibet ex ip&longs;is <lb/>ver&longs;us Terram d. <arrow.to.target n="marg1815"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1815"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>|4. Quòd po&longs;tquam &longs;unt ita conver&longs;i, ad invicem accedant e. </s></p> <p type="main"> <s>5. Quòd &longs;i in contrario &longs;itu detineantur, &longs;e mutuò refugiant f. </s></p> <p type="main"> <s>6. Quòd &longs;i magnes dividatur planèo, lineae per &longs;uos</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1816"></arrow.to.target><lb/>polos ductae parallelo, partes &longs;egmentorum, quae priùs <lb/>junctae erant, &longs;e mutuò etiam refugiant g. </s></p> <pb pagenum="285"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1816"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>7. Quòd &longs;i dividatur plano, lineam per polos du­<lb/>ctam ad angulos rectos &longs;ecante, duo puncta prius con­<lb/>tigua &longs;iant poli diver&longs;ae virtutis, unus in uno, alius <lb/>in alio &longs;egmento a. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1817"></arrow.to.target>8. Quòd quamvis in uno magnete &longs;int tantùm duo <lb/>poli, unus Au&longs;tralis, alius Borealis, in unoquoque ta­<lb/>men ex ip&longs;ius fragmentis duo etiam &longs;imiles poli repe­<lb/>riantur; adeò ut ejus vis, quatenus ratione polorum <lb/> <arrow.to.target n="marg1818"></arrow.to.target>diver&longs;a videtur, eadem &longs;it in quàvis parte ac in toto b. <lb/> <arrow.to.target n="marg1819"></arrow.to.target>9. Quòd ferrum à rnagnete i&longs;tam vim recipiat, cùm <lb/>tantùm ei admovetur c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1817"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1818"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1819"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>10. Quòd pro variis modis quibus ei admovetur, <lb/>eam diver&longs;imodè recipiat d. </s></p> <p type="main"> <s>11. Quòd ferrum oblongum; quomodocunque ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1820"></arrow.to.target>gneti admotum, illam &longs;emper &longs;ecundùm &longs;uam longi­<lb/>tudinem recipiat e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1820"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>12. Quòd magnes de vi &longs;uà nihil amittat, quamvis <lb/>eam ferro communicet f. </s></p> <p type="main"> <s>13. Quòd ip&longs;a brevi&longs;&longs;imo quidem tempore ferro <lb/> <arrow.to.target n="marg1821"></arrow.to.target>communicetur, &longs;ed temporis diuturnitate magis & <lb/>magis in eo confirmetur g. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1821"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>14. Quòd chalybs duri&longs;&longs;imus eam majorem recipiat, <lb/>&sreceptam con&longs;tantiùs &longs;ervet, quàm vilius ferrum h. </s></p> <p type="main"> <s>| 15. Quòd major ei communicetur à perfectiore <lb/> <arrow.to.target n="marg1822"></arrow.to.target>magnete, quàm à minùs perfecto i. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1822"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>16. Quòd ip&longs;a etiam Terra &longs;it magnes, & nonnihil <lb/>de &longs;uâ vi ferro communicet j. </s></p> <pb pagenum="286"/> <p type="main"> <s>17. Quòd haec vis in Terrâ, rnaximo magnete, minùs <lb/>fortis <lb/>appareat, quàm in pleri&longs;que aliis minoribus". </s></p> <p type="main"> <s>18. Quòd acus à magnete tactae &longs;uas extremitates <lb/>eodem modo ver&longs;us Terram convertant, ac magnes <lb/>suos polos b. <arrow.to.target n="marg1823"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1823"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>19. Quòd eas non accuratè ver&longs;us Terrae polos con­<lb/>vertant, &longs;ed variè variis in locis ab iis declinent c. </s></p> <p type="main"> <s>20. Quòd i&longs;ta declinatio cum tempore mutari po&longs;&longs;it d. </s></p> <p type="main"> <s>21. Quòd nulla &longs;it, ut quidam ajunt, vel fortè qu¬ò`d <lb/>non eadem nec tanta &longs;it, in magnete &longs;upra unum ex</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1824"></arrow.to.target><lb/>&longs;uis polis perpendiculariter erecto, quàm in eo cujus <lb/>poli qualiter à Terrâ di&longs;tant e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1824"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>22. Quòd magnes trahat ferrum f. </s></p> <p type="main"> <s>23. Quòd magnes armatus multò plus ferri &longs;u&longs;ti­<lb/>neat, quàm nudus g. <arrow.to.target n="marg1825"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1825"></margin.target>1</s></p> <p type="main"> <s>24. Quòd ejus poli, quamvis contrarii, &longs;e invicem <lb/>juvent ad idem ferrum &longs;u&longs;tinendum h. </s></p> <p type="main"> <s>25. Quòd rotulae ferreae, magneti appen&longs;ae, gyratio <lb/>in utramvis partem à vi magneticà non impediatur i. </s></p> <p type="main"> <s>26. Quòd vis unius magnetis variè po&longs;&longs;it augeri vel</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1826"></arrow.to.target><lb/>minui, variâ magnetis alterius aut ferri ad ip&longs;um ap­<lb/>plicatione . </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1826"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>27. Quòd magnes, quantumvis fortis, &longs;errum à &longs;e <lb/>di&longs;tans, ab alterius debilioris magnetis contactu re­<lb/>trahere non po&longs;&longs;it k. <arrow.to.target n="marg1827"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1827"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>28. Quòd contrà magnes debilis, aut exiguum fer­ <pb pagenum="287"/>rum, | &longs;aepe aliud ferrum &longs;ibi contiguum &longs;eparet à ma­<lb/>gnete fortiore a. </s></p> <p type="main"> <s>29. Quòd polus magnetis, quem dicimus Au&longs;tra­<lb/>lem, plus ferri &longs;u&longs;tineat in his Borealibus regionibus, </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1828"></arrow.to.target>quàm ille quem dicimus Borealem b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1828"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>30. Quòd limatura ferri circa unum, aut plures <lb/>magnetes, certis quibu&longs;dam modis &longs;e di&longs;ponat c. </s></p> <p type="main"> <s>31. Qu'od lamina ferrea, polo magnetis adjuncta, <lb/>ejus vim trahendi vel convertendi ferri deflectat d. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1829"></arrow.to.target>32. Quòd eandem nullius alterius corporis inter­<lb/>po&longs;itio impediat e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1829"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>33. Quòd magnes ad Terram alio&longs;ve vicinos ma­<lb/>gnetes aliter conver&longs;us manens, quàm &longs;ponte &longs;e con­<lb/>verteret, &longs;i nihil ejus motui ob&longs;taret, &longs;ucce&longs;&longs;u temporis <lb/> <arrow.to.target n="marg1830"></arrow.to.target>&longs;uam vim amittat f. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1830"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>34. Quòd denique i&longs;ta vis etiam rubigine, humi <lb/>ditate & &longs;itu minuatur, atque igne tollatur non au­<lb/>tem ullà aliâ nobis cognitâ ratione g. </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1831"></arrow.to.target><lb/>Ad quarum proprietatum cau&longs;&longs;as intelligendas, pro­<lb/>CXLVI. <lb/> <arrow.to.target n="marg1832"></arrow.to.target>ponamus nobis ob oculos Terram A B, cujus A e&longs;t <lb/>polus Au&longs;tralis, & B Borealis; notemu&longs;que, particu­<lb/>las &longs;triatas, ab Au&longs;trali coeli parte E venientes, alio <lb/>planè modo intortas e&longs;&longs;e, quàm venientes à Boreali <lb/>F : quo fit, ut unze aliarum meatus ingredi planè non <lb/> <arrow.to.target n="marg1833"></arrow.to.target>po&longs;&longs;int. Notemus etiam, Au&longs;trales quidem rectà per­<lb/>gere ab A ver&longs;us B per mediam Terram, ac deinde per <lb/>ae<gap/>rem ei circum&longs;u&longs;um reverti à B ver&longs;us A; eodemque <pb pagenum="288"/>tempore Boreales tran&longs;ire à B ad A per mediam Ter­<lb/>ram, & reverti ab A ad B per ae<gap/>rem circumfu&longs;um : <lb/>quia meatus, per quos ab unâ parte ad aliam vene­<lb/>rant, &longs;unt tales, ut per ipcos regredi non po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1831"></margin.target>CXLVI. <lb/>Quomodo particulae <lb/>&longs;triatae per Terrae <lb/>meatus fluant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1832"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1833"></margin.target>25</s></p> <figure></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1834"></arrow.to.target><lb/>Interim verò, quot novae &longs;emper accedunt à partibus <arrow.to.target n="marg1835"></arrow.to.target><lb/>coeli E & F, tot per alias partes coeli G & H ab&longs;cedunt, <lb/>vel in itinere di&longs;&longs;ipantur, & figuras &longs;uas amittunt; non <lb/>quidem tran&longs;eundo per mediam Terrae regionem : <lb/>quia ibi meatus habent ad men&longs;uram &longs;uam excavatos, <lb/>per quos &longs;ine ullo o&longs;&longs;endiculo celerrimè &longs;luunt; &longs;ed <arrow.to.target n="marg1836"></arrow.to.target><lb/>redeundo per ae<gap/>rem, aquam & alia corpora terrae ex- <pb pagenum="289"/>terioris in quibus | nullos eju&longs;modi meatus habentes, <lb/>multò di&longs;&longs;iciliùs moventur, particuli&longs;que &longs;ecundi & <lb/>tertii elementi a&longs;&longs;iduè occurrunt, quas cùm loco expel­<lb/>lere laborant interdum ab ip&longs;is comminuuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1834"></margin.target>CXLVII. <lb/>Quòd difficiliùs tran&longs;­<lb/>eant per ae<gap/>rem, <lb/>aquam, & terram ex­<lb/>terriorem, quàm per <lb/>interiorem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1835"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1836"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1837"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1838"></arrow.to.target>Jam verò, &longs;i fortè i&longs;tae particulae &longs;triatae magnetem <lb/>ibi o&longs;&longs;endant, cùm in eo inveniant meatus ad &longs;uam <lb/>figuram conformatos, eodemque modo di&longs;po&longs;itos ac <lb/>meatus terrae interioris, ut paullò ante diximus, non <lb/>dubium e&longs;t, quin multò faciliùs per illum tran&longs;eant, <lb/> <arrow.to.target n="marg1839"></arrow.to.target>quàm per ae<gap/>rem vel alia corpora terrae exterioris : <lb/>&longs;altem cùm i&longs;te magnes ita &longs;itus e&longs;t, ut habeat &longs;uorum <lb/>meatuum ori&longs;icia conver&longs;a ver&longs;us eas Terrae partes, <lb/>à quibus veniunt eae particulae, &longs;triatae, quae per illa <lb/>liberè ingredi po&longs;&longs;unt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1837"></margin.target>CXLVIII. <lb/>Quòd faciliùs tran&longs;eant <lb/>per magnetem, quàm <lb/>per alia corpora hu­<lb/>jus terrae exterioris. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1838"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1839"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1840"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1841"></arrow.to.target>Et quemadmodum in Terrâ, &longs;ic in magnete, punctum <lb/>medium ejus partis, in quâ &longs;unt orificia meatuum, <lb/>per quae ingrediuntur particulae &longs;triatae venientes ab <lb/>Au&longs;trali coeli parte, dicemus polum Au&longs;tralem; pun­<lb/>ctum autem medium alterius partis, per quam hae <lb/> <arrow.to.target n="marg1842"></arrow.to.target>particulae &longs;triatae egrediuntur, & aliae venientes à Sep­<lb/>tentrione ingrediuntur, dicemus polum, Borealem. <lb/>Nec moramur, quòd vulgò alii polum, quem vocamus <lb/>Au&longs;tralem, vocent Borealem; neque enim eâ de re <lb/>vulgus, cui &longs;oli jus competit nomina rebus malècon­<lb/> <arrow.to.target n="marg1843"></arrow.to.target>venientia frequenti u&longs;u approbandi, loqui &longs;olet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1840"></margin.target>CXLIX. <lb/>Qui &longs;int poli magnetis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1841"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1842"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1843"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1844"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem hi poli magnetis non re&longs;piciunt eas <lb/>Terrae partes, à quibus veniunt eae particulae &longs;triatae, <lb/>quibus liberum tran&longs;itum praebere po&longs;&longs;unt, tunc i&longs;tae <lb/>particulae &longs;triatae oblique in magnetis meatus irruentes, <lb/> <arrow.to.target n="marg1845"></arrow.to.target>illum impellunt eà vi quam habent, ad per&longs;everan­ <pb pagenum="290"/>dum in &longs;uo motu &longs;ecundùm lineas rectas, donec ipsum <lb/>ad naturalern &longs;itum reduxerint : &longs;icque quoties à nullâ <lb/>externâ vi retinetur, | efficiunt, ut ejus polus Au&longs;tralis <lb/>ver&longs;us polum Terrae Borealem convertatur, & Bo­<lb/> <arrow.to.target n="fig81"></arrow.to.target><lb/>realis ver&longs;us Au&longs;tralem : quoniam eae quae Terrae <arrow.to.target n="marg1846"></arrow.to.target><lb/>polo Boreali per ae<gap/>rem ad Au&longs;trum tendunt, venêre <lb/>priùs ab Au&longs;trali cceli parte per mediam Terram, & <lb/>ven^re à Boreali quae ad Boream revertuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1844"></margin.target>CL. <lb/>Cur i&longs;ti poli &longs;e conver­<lb/>tantver&longs;us polos Ter­<lb/>rae a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1845"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1846"></margin.target>5</s></p> <figure id="fig81"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1847"></arrow.to.target><lb/>Efficiunt etiam ut magnes, pro diver&longs;is terrae locis <lb/>quibus in&longs;i&longs;tit, unum ex polis &longs;uis altero magis aut <arrow.to.target n="marg1848"></arrow.to.target> <pb pagenum="291"/>minùs ver&longs;us illam inclinet. Nempe in AEquatore qui­<lb/>dem a, polus Au&longs;tralis magnetis L, ver&longs;us B Borealem <lb/>Terrae; & <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/>, Bo|realis eju&longs;dem rnagnetis, ver&longs;us Au&longs;tra­<lb/>lem Terrae dirigitur; ac neuter altero magis deprimi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1849"></arrow.to.target>tur, quia particulae &longs;triate cum aequali vi ab utràque <lb/>parte ad illos accedunt. Sed in polo Terrae Boreali <lb/>polus a magnetis N omnino deprimitur, & <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/> ad per­<lb/>pendiculum erigitur. In locis autem intermediis, ma­<lb/>gnes M polum &longs;uum <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/> magis aut minùs erigit, & polum <lb/> <arrow.to.target n="marg1850"></arrow.to.target><emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>magis aut minùs deprimit, prout magis aut minùs <lb/>vicinus e&longs;t polo Terrae B. Quorum cau&longs;&longs;a e&longs;t, quòd <lb/>Au&longs;trales particulae &longs;triatae, magnetem N ingre&longs;&longs;urae, <lb/>ab interioribus Terrae partibus per polum B &longs;ecundùm <lb/>lineas rectas &longs;urgant; Boreales verò, ab hemi&longs;phaerio <lb/> <arrow.to.target n="marg1851"></arrow.to.target>Terrae D A C, circumquaque per ae<gap/>rem ver&longs;us eun­<lb/>dem magnetem N venientes, non magis obliquè pro­<lb/>gredi debeant , ut ad ejus &longs;uperiorem partem, quàm <lb/>ut ad inferiorem accedant : Au&longs;trales verò ingre&longs;&longs;urae <lb/>magnetem M, à toto Terrae tractu qui e&longs;t inter B & M <lb/> <arrow.to.target n="marg1852"></arrow.to.target>a&longs;cendentes, vim habeant ejus polum <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/> obliquè depri­<lb/>mendi, nec à Borealibus, quae à tractu Terrae A C ad <lb/>alium ip&longs;ius polum <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/> non minùs facilè accedunt, cùm <lb/>erectus e&longs;t, quàm cùm depre&longs;&longs;us, impediantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1847"></margin.target>CLI. <lb/>Cur etiam certâ ra­<lb/>tione ver&longs;us ejus cen­<lb/>trum &longs;e reclinent a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1848"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1849"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1850"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1851"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1852"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1853"></arrow.to.target><lb/>Cùm autem i&longs;tae particulae &longs;triatae per &longs;ingulos ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1854"></arrow.to.target>gnetes eodem planè modo ac per Terram fluant, <lb/>non aliter duos magnetes &longs;phaericos unum ad alium, <lb/>quàm ad totam Terram debent convertere. Notandum <lb/>enim ip&longs;as circa unumquemque magnetem multò ma­<lb/>jore copiâ &longs;emper e&longs;&longs;e congregatas, quàm in ae<gap/>re inde <lb/> <arrow.to.target n="marg1855"></arrow.to.target>remoto : quia nempe in magnete habent meatus, per <pb pagenum="292"/>quos multò faciliùs fluunt quàm per ae<gap/>rem circumja­<lb/>centem, à quo idcirco juxta magnetem retinentur ; ut <lb/>etiam, propter meatus quos habent in Terrâ interiore, <lb/>rnajor e&longs;t earum copia in toto ae<gap/>re, alii&longs;que corporibus <lb/>Terram ambientibus, quàm in coelo. Et ita, quantum <arrow.to.target n="marg1856"></arrow.to.target><lb/>ad vim magneticam, eadem planè omnia putanda &longs;unt <lb/>de uno rnagnete, re&longs;pectu alterius magnetis, ac de <lb/>Terrâ, quae ip&longs;a maximus magnes dici pote&longs;t. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1853"></margin.target>CLII. <lb/>Cur unus magnes ad <lb/>alium &longs;e convertat & <lb/>inclinet, eodem modo <lb/>atque ad terram a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1854"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1855"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1856"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1857"></arrow.to.target><lb/>Neque verò duo magnetes &longs;e tantùm ad invicem <lb/>convertunt, donec polus Borealis unius polum <arrow.to.target n="marg1858"></arrow.to.target> Au&longs;tra­<lb/>lem alterius re&longs;piciat; &longs;ed praeterea po&longs;tquam &longs;unt ita <lb/>conver&longs;i, ad invicem accedunt, donec &longs;e mutuò con­<lb/>tingant, &longs;i nihil | ip&longs;orum motum impediat. Notandum <lb/>enim e&longs;t particulas &longs;triatas celerrimè moveri, quamdiu <lb/>ver&longs;antur in meatibus magnetum, quia ibi feruntur <arrow.to.target n="marg1859"></arrow.to.target><lb/>impetu primi elementi ad quòd pertinent; cùmque inde <lb/>egrediuntur, occurrere particulis aliorum corporum, <lb/>ea&longs;que propellere, quoniam hae, ad &longs;ecundum aut <lb/>tertium elementum pertinentes, non tantum habent <lb/>celeritatis. Ita illae quae tran&longs;eunt per magnetem O, <arrow.to.target n="marg1860"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="fig82"></arrow.to.target><lb/>celeritate quâ &longs;eruntur ab A ad B, atque à B ad A, <lb/>vim acquirunt ulteriùs progrediendi &longs;ecundùm lineas <pb pagenum="293"/>rectas ver&longs;us R & S, donec ibi tam multis particulis <lb/>&longs;ecundi aut tertii elementi occurrerint, ut ab ip&longs;is <lb/>utrimque reflectantur ver&longs;us V. Totumque &longs;patium <lb/>R V S per quòd ita &longs;parguntur, vocatur &longs;phaera virtutis, <lb/> <arrow.to.target n="marg1861"></arrow.to.target>&longs;ive activitatis, hujus magnetis O; quam patet eò ma­<lb/>jorem e&longs;&longs;e debere, quò magnes e&longs;t major, prae&longs;ertim <lb/>quò longior &longs;ecundùm lineam A B, quia particulae <lb/>&longs;triatae longiùs per illum progredientes rnajorem agi­<lb/>tationem acquirunt. Ita etiam quae tran&longs;eunt per <lb/> <arrow.to.target n="marg1862"></arrow.to.target>magnetem P, recta utrimque pergunt ver&longs;us S & T, <lb/>atque inde reflectuntur ver&longs;us X, totumque ae<gap/>rem in <lb/>&longs;phaerâ &longs;uae activitatis contentum propellunt; &longs;ed non <lb/>ideò expellunt, &longs;i nullum habeat locum | quò po&longs;&longs;it <lb/>recedere, ut nullum habet, cùm i&longs;torum magnetum <lb/> <arrow.to.target n="marg1863"></arrow.to.target>&longs;phaerae virtutis &longs;unt ab invicem disjunctae. Sed cùm <lb/>in unam coale&longs;cunt, tunc primò facilius e&longs;t particulis <lb/>&longs;triatis, quae veniunt ab O ver&longs;us S, recta pergere <lb/>u&longs;que ad P in locum earum quae ex T per X ad S & <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/><lb/>revertebantur, quàm reflecti ver&longs;us V & R, quò non <lb/> <arrow.to.target n="marg1864"></arrow.to.target>difficulter pergunt venientes ab X; faciliu&longs;que e&longs;t ve­<lb/>nientibus à P ad S pergere u&longs;que ad O, quàm reflecti <lb/>ver&longs;us X, quò etiam non difficulter pergunt venientes <lb/>ab V; &longs;icque i&longs;tae particulae &longs;triatae non aliter tran&longs;eunt <lb/>per hos duos magnetes O & P, quàm &longs;i unicus e&longs;&longs;et. <lb/> <arrow.to.target n="marg1865"></arrow.to.target>Deinde facilius e&longs;t particulis &longs;triatis, rectà pergenti­<lb/>bus ab O ad P, atque à P ad O, ae<gap/>rem intermedium <lb/>expellere ab S ver&longs;us R & T in locum magnetum O & <lb/>P, &longs;icque efficere, ut hi magnetes ad invicem acce­<lb/>dant, donec &longs;e contingant in S, quàm per totum i&longs;tum <lb/> <arrow.to.target n="marg1866"></arrow.to.target>aerem eniti ab A ad <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/>, atque ab V ad X; quae duae <lb/>viae breviores fiunt, cùm hi duo magnetes ad invicem <pb pagenum="294"/>accedunt, vei, &longs;i unus retineatur cùm &longs;altem alter ad <lb/>ip&longs;um venit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1857"></margin.target>CLIII. <lb/>Cur duo magnetes ad <lb/>invicem accedant, & <lb/>quae &longs;it cuju&longs;que &longs;phae­<lb/>ra activitatisa.* </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1858"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1859"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1860"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1861"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1862"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1863"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1864"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1865"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1866"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig82"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1867"></arrow.to.target><lb/>Poli autem cognomines duorum magnetum, non &longs;ic <lb/>ad invicem accedunt, &longs;ed contrà potiùs, &longs;i nimis prope <lb/>admoveantur, recedunt. Particulae enim &longs;triatae ab eo <arrow.to.target n="marg1868"></arrow.to.target><lb/>unius magnetis polo, qui alteri magneti obver&longs;us e&longs;t, <lb/>venientes, cùm hunc alterum ingredi non po&longs;&longs;int, &longs;pa­<lb/>tium aliquòd exigunt inter i&longs;tos duos magnetes quò <lb/>tran&longs;eant, ut ad alium magnetis ex quo egre&longs;&longs;ae &longs;unt <lb/>polum revertantur. Nempe egredientes ab O per <arrow.to.target n="marg1869"></arrow.to.target> po­<lb/> <arrow.to.target n="fig83"></arrow.to.target>lum A, cùm ingredi non po&longs;&longs;int in P <lb/>per ejus polum <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>, &longs;patium aliquòd <lb/>exigunt inter A & <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>, per quòd tran­<lb/>&longs;eant ver&longs;us V & B, atque vi, quâ <lb/>motae &longs;unt à B ad A, pellunt magnetem P; &longs;icque <arrow.to.target n="marg1870"></arrow.to.target> egre­<lb/>| dientes à P pellunt magnetem O : &longs;altem cùm eorum <lb/>axes BA & <emph type="italics"/>ab<emph.end type="italics"/> &longs;unt in eâdem lineâ recta. Sed cùm tan­<lb/>tillo magis in unam partem quàm in aliam inflexi &longs;unt, <lb/>tunc i&longs;ti magnetes &longs;e convertunt, modo paullò antè <lb/>explicato; vel &longs;i haec eorum conver&longs;io impediatur, non <arrow.to.target n="marg1871"></arrow.to.target><lb/>autem motus rectus, tunc rur&longs;us unus magnes alium <lb/>fugat &longs;ecundum lineam rectam. Ita &longs;i magnes O, <lb/>exiguae cymbae impo&longs;itus, aquae &longs;ic innatet, ut &longs;em­<lb/>per ejus axis maneat ad perpendiculum eretus, & <lb/>magnes P, cujus polus Au&longs;tralis Au&longs;trali alterius <arrow.to.target n="marg1872"></arrow.to.target> ob­<lb/>ver&longs;us e&longs;t, manu moveatur ver&longs;us Y, hinc fiet. ut <lb/>magnes O recedat ver&longs;us Z, antequam à magnete P <lb/>tangatur. In quamcunque enim partem cymba &longs;e con­<lb/>vertat, requiritur &longs;emper aliquòd &longs;patium inter i&longs;tos <lb/>duos magnetes, ut particulae &longs;triatae, ex iis per <arrow.to.target n="marg1873"></arrow.to.target> po­ <pb pagenum="295"/>los A & <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/> egredientes, ver&longs;us V & X tran&longs;ire po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1867"></margin.target>CLIV. <lb/>Cur interdum &longs;e invi­<lb/>cem refugiant a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1868"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1869"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1870"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1871"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1872"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1873"></margin.target>30</s></p> <figure id="fig83"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1874"></arrow.to.target><lb/>Et ex his facillimè intelligitur, cur &longs;i magnes &longs;ece­<lb/>tur planèo parallele lineae per ejus polos ductae, &longs;eg­<lb/>mentumque liberè &longs;u&longs;pendatur &longs;upra magnetem ex <lb/> <arrow.to.target n="marg1875"></arrow.to.target>quo re&longs;ectum e&longs;t, &longs;ponte &longs;e convertat, & &longs;itum con­<lb/>trarium ejus quem priùs habuerat, affectet; ita ut, &longs;i <lb/>partes A & <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/> priùs junctae fuerint, item­<lb/>que <arrow.to.target n="fig84"></arrow.to.target> B & <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/>, po&longs;tea <emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/> vertat &longs;e ver&longs;us A, <lb/>&sa ver&longs;us B : quia nempe antea pars <lb/> <arrow.to.target n="marg1876"></arrow.to.target>Au&longs;tralis unius Au&longs;trali alterius juncta <lb/>erat, & Borealis Boreali, po&longs;t divi&longs;ionem <lb/>verò particulae &longs;triatae per | Au&longs;tralem <lb/>partem unius egre&longs;&longs;ae, per Borealem alterius ingredi <lb/>debent; & egre&longs;&longs;ae per Borealem, ingredi per Au&longs;tralem. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1874"></margin.target>CLV. <lb/>Cur &longs;egmentorum ma­<lb/>gnetis partes, quae <lb/>ante &longs;ectionem junctae <lb/>erant, &longs;ectionem junctoe <lb/>erant, &longs;e mutuò etiam <lb/>refugiant a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1875"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1876"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig84"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1877"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1878"></arrow.to.target>Manife&longs;tum etiam e&longs;t, cur &longs;i magnes dividatur planèo, <lb/>lineam per polos ductam ad angulos <arrow.to.target n="fig85"></arrow.to.target><lb/>rectos &longs;ecante, poli &longs;egmentorum quae <lb/>ante &longs;ectionem &longs;e mutuò tangebant, ut <lb/><emph type="italics"/>b<emph.end type="italics"/> & <emph type="italics"/>a<emph.end type="italics"/>, &longs;int contrariae virtutis : quia parti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1879"></arrow.to.target>culae &longs;triatae, quae per unum ex i&longs;tis polis egrediuntur, <lb/>per alium ingredi debent. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1877"></margin.target>CLVI. <lb/>Cur duo puncta, quae <lb/>prius in uno magnete <lb/>contigua erant, in <lb/>ejus fragmentis &longs;int <lb/>poli diver&longs;ae virtu­<lb/>tis b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1878"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1879"></margin.target>2o</s></p> <figure id="fig85"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1880"></arrow.to.target><lb/>Nec minùs manife&longs;tum e&longs;t, eandem e&longs;&longs;e vim in quâ <lb/>vis magnetis parte ac in toto : neque enim i&longs;ta vis alia <lb/>e&longs;t in polis, quàm in reliquis partibus, &longs;ed tantùm <lb/> <arrow.to.target n="marg1881"></arrow.to.target>major videtur, quia per illos egrediuntur particulae <lb/>&longs;triatae, quae per longi&longs;&longs;imos magnetis meatus tran&longs;ie­<lb/>runt, & quae inter omnes ab eâ dem parte venientes <lb/>mediae &longs;unt : &longs;altem in magnete &longs;phaerico, ad cujus <pb pagenum="296"/>exemplum in reliquis ibi poli e&longs;&longs;e cen&longs;entur, ubi <lb/>maxima vis apparet. Nec etiam i&longs;ta -;is alia e&longs;t in uno <lb/>polo quàm in alio, ni&longs;i quatenus particulae &longs;triatae, per <lb/>unum ingre&longs;&longs;ae, per aliùm egrediuntar: atqui nulla <lb/>e&longs;t tantilla pars magnetis, in quâ, &longs;i habent ingre&longs;&longs;um, <arrow.to.target n="marg1882"></arrow.to.target><lb/>non habeant etiam egre&longs;&longs;um. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1880"></margin.target>CLVII. <lb/>Cur eadem &longs;it vis in <lb/>quâvis magnetis <lb/>parte, ac in toto c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1881"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1882"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1883"></arrow.to.target><lb/>Nec mirum e&longs;t, quòd ferrum, magneti admotum, <lb/>vim magneticam ab illo acquirat. Jam enim habet <lb/>meatus recipiendis particulis &longs;triatis idoneos, nihilque <lb/>ip&longs;i dee&longs;t ad i&longs;tam vim acquirendam, ni&longs;i quòd <arrow.to.target n="marg1884"></arrow.to.target> exi­<lb/>guae quaedam ramulorum, ex quibus ejus ramenta <lb/>con&longs;tant, extremitates hinc inde in i&longs;tis' meatibus pro­<lb/>mineant; quae omnes | ver&longs;us unam & eandem partem <lb/>flecti debent, in iis meatibus per quos tran&longs;ire po&longs;­<lb/>&longs;unt particulae &longs;triatee ab Au&longs;tro venientes, & ver&longs;us <arrow.to.target n="marg1885"></arrow.to.target><lb/>oppo&longs;itam in aliis. Atqui, magnete admoto, particu­<lb/>lae &longs;triatae, magnâ vi & magnâ copiâ, torrentis in&longs;tar, <lb/>in ferri meatus irruentes, i&longs;tas ramulorum extremita­<lb/>tes hoc pacto inflect; ac proinde ip&longs;i dant id omne, <lb/>quòd in eo ad vim magneticam de&longs;iderabatur. <arrow.to.target n="marg1886"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1883"></margin.target>CLVIII. <lb/>Cur magnes &longs;uam vim <lb/>ferro &longs;ibi admoto <lb/>communicet a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1884"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1885"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1886"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1887"></arrow.to.target><lb/>Et quidem pro variis partibus magnetis, ad quas <lb/> <arrow.to.target n="fig86"></arrow.to.target>ferrum applicatur, variè ac­<lb/>cipit i&longs;tam vim. Sic pars R <lb/>ferri R S T, &longs;i applicetur polo <lb/>Boreali magnetis P, &longs;iet <arrow.to.target n="marg1888"></arrow.to.target> po­<lb/>lus Au&longs;tralis ferri, quia per <lb/>illam ingredientur particulae <lb/>&longs;triatae ab Au&longs;tro venientes, <lb/>&sper partem T ingredientur Boreales, ex polo A per­ <pb pagenum="297"/>ae<gap/>rem reflexae. Eadem pars R, &longs;i jacet &longs;upra aequato­<lb/>rem magnetis, & re&longs;piciat ejus polum Borealem, ut <lb/>in C, fiet rur&longs;us polus Au&longs;tralis ferri; &longs;ed &longs;i invertatur <lb/>&sre&longs;piciat polum Au&longs;tralem, ut in D, tunc amittet <lb/> <arrow.to.target n="marg1889"></arrow.to.target>vim poli Au&longs;tralis, & fiet polus Borealis. Denique, &longs;i <lb/>S pars media i&longs;tius ferri tangat polum magnetis A, <lb/>particulae &longs;triate Boreales, illud ingre&longs;&longs;ae per S, utrim­<lb/>que egredientur per R & T; &longs;icque in utrâque extremi­<lb/>tate recipiet vim poli Au&longs;tralis, & in medio vim poli <lb/> <arrow.to.target n="marg1890"></arrow.to.target>Borealis. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1887"></margin.target>CLIX. <lb/>Cur ferrum pro variis <lb/>modis, quibus ma­<lb/>gneti admoyetur, ip­<lb/>&longs;am diver&longs;imodè reci­<lb/>piat b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1888"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1889"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1890"></margin.target>10</s></p> <figure id="fig86"></figure> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1891"></arrow.to.target><lb/>Quaeri tantùm pote&longs;t, cur i&longs;tae particulae &longs;triatae, ex <lb/>magnetis polo A ferri partem S ingredientes, non <lb/>rectà pergant ver&longs;us E, &longs;ed potiùs hinc inde reflectan­<lb/>tur ver&longs;us R | & T; &longs;icque hoc ferrum &longs;ecundùm &longs;uam <lb/> <arrow.to.target n="marg1892"></arrow.to.target>longitudinem, potiùs quàm &longs;ecundùm latitudinem, <lb/>vim magneticam recipiat. Sed facilis re&longs;pon&longs;io e&longs;t, <lb/>quia multò magis apertas & facilèes vias inveniunt <lb/>in ferro, quàm in ae<gap/>re, à quo idcirco ver&longs;us ferrum <lb/>reflectuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1891"></margin.target>CLX. <lb/>Cur ferrum oblongum <lb/>eam non recipiat, ni&longs;i <lb/>&longs;ecundùm &longs;uam lon­<lb/>gitudinem a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1892"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1893"></arrow.to.target><lb/> <arrow.to.target n="marg1894"></arrow.to.target>Facilis etiam re&longs;pon&longs;io e&longs;t, &longs;i quaeratur cur magnes <lb/>nihil amittat de &longs;uâ vi, cùm eam ferro communicat. <lb/>Nulla enim in magnete mutatio fit, propterea quòd <lb/>particulae &longs;triatae, ex eo egredientes, ferrum potiùs <lb/>quàm quòdvis aliud corpus ingrediuntur : ni&longs;i for&longs;an <lb/> <arrow.to.target n="marg1895"></arrow.to.target>quòd, liberiùs per &longs;errum quàm per alia corpora <lb/>tran&longs;eundo, copio&longs;iùs etiam ex magnete, cùm ferrum <lb/>ei adjunctum e&longs;t, egrediantur; quo tantum abe&longs;t, ut <lb/>ejus vis minuatur, quin potiùs augetur. </s></p> <pb pagenum="298"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1893"></margin.target>CLXI. <lb/>Cur magnes nihil amit­<lb/>tat de &longs;uâ vi, quam­<lb/>vis eam ferro com­<lb/>municet b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1894"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1895"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1896"></arrow.to.target><lb/>Et brevi&longs;&longs;imo tempore i&longs;ta vis ferro accedit, quia <lb/>particulae &longs;triatae celerrimè per ip&longs;um fluunt; &longs;ed <lb/>longâ morâ in eo confirmatur, quia quò diutius ra­<lb/>mulorum extremitates in unam partem flexae man&longs;e­<lb/>runt, eò difficiliùs in contrariam reflectuntur. <arrow.to.target n="marg1897"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1896"></margin.target>CLXII. <lb/>Cur haec vis celerrimè <lb/>ferro communicetur, <lb/>&longs;ed diuturnitate tem­<lb/>poris in eo confirme­<lb/>tur a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1897"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1898"></arrow.to.target><lb/>Et chalybs i&longs;tam vim majorem accipit quàm vilius <lb/>ferrum, quia plures & perfectiores habet meatus, par­<lb/>ticulis &longs;triatis recipiendis idoneos. Eamque con&longs;tan­<lb/>tiùs &longs;ervat, quia ramulorum in iis meatibus promi­<lb/>nentium extremitates habet minùs flexiles. <arrow.to.target n="marg1899"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1898"></margin.target>CLXIII. <lb/>Cur chalybs ad eam <lb/>recipiendam aptior <lb/>&longs;it, quàm vilius fer­<lb/>rum b. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1899"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1900"></arrow.to.target><lb/>Et major ei communicatur à majore & perfectiore <lb/>magnete : tum quia particulae &longs;triatae, majori cum im­<lb/>petu in ejus meatus irruentes, ramulorum in iis pro­<lb/>minentium extremitates magis inflectunt; tum etiam <lb/>quia plures &longs;imul eò ruentes, plures eju&longs;modi meatus <arrow.to.target n="marg1901"></arrow.to.target><lb/>&longs;ibi aperiunt. Notandum enim e&longs;t, plures e&longs;&longs;e tales <lb/>meatus in chalybe, qui &longs;cilicet ex &longs;olis ferri ramentis <lb/>con&longs;tat, quàm in magnete, in quo multum e:&longs;t materiae <lb/>lapideae, cui ferri ramenta infixa &longs;unt; atque ideò, <lb/>cùm paucae tantùm particulae &longs;triatae ex magnete <arrow.to.target n="marg1902"></arrow.to.target><lb/>debili ferrum ingrediantur, non omnes ejus meatus <lb/>aperiunt, sed paucos tantùm, & quidem illos, qui <lb/>extremitatibus ramulorum quam-maximè flexilibus <lb/>claudebantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1900"></margin.target>CLXIV. <lb/>Cur major ei commu­<lb/>nicetur à perfectiore <lb/>magnete quàm à mi­<lb/>nùs perfecto c. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1901"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1902"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1903"></arrow.to.target><lb/>Unde fit ut etiam vile ferrum, in quo &longs;cilicet i&longs;tae <arrow.to.target n="marg1904"></arrow.to.target><lb/>ramulorum extremitates &longs;unt valde flexiles, ab ip&longs;â <lb/>Terrâ, magnete quidem maximo, &longs;ed admodùm de­ <pb pagenum="299"/>bili, nonnullam vim magneticam brevi&longs;&longs;imo tempore <lb/>po&longs;&longs;it accipere. Nempe &longs;i &longs;it oblongum, nullâ tali vi <lb/>adhuc imbutum, & unâ &longs;uâ extremitate ver&longs;us Ter­<lb/>ram inclinetur, protinus ex hoc &longs;olo acquiret, in i&longs;tâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1905"></arrow.to.target>extremitate ver&longs;us Terram inclinatâ, vim poli Au&longs;tra­<lb/>lis in his Borealibus regionibus; & momento illam <lb/>amittet, ac planè contrariam acquiret, &longs;i eadem ejus <lb/>extremitas attollatur, & oppo&longs;ita deprimatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1903"></margin.target>CLXV. <lb/>Cur ip&longs;a etiam terra <lb/>vim magneticam fer­<lb/>ro tribuat d. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1904"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1905"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1906"></arrow.to.target><lb/>Sed &longs;i quaeratur, cur i&longs;ta vis in Terrâ, maximo ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1907"></arrow.to.target>gnete, debilior &longs;it quàm in aliis minoribus, re&longs;pondeo, <lb/>me non putare illam e&longs;&longs;e debiliorem, &longs;ed potiùs multò <lb/>fortiorem, in mediâ illâ Terrae regione, quam totam <lb/>particulis &longs;triatis perviam e&longs;&longs;e &longs;uprà dictum e&longs;t b; ve­<lb/>rum i&longs;tas particulas &longs;triatas, ab ip&longs;â egre&longs;&longs;as, maximâ <lb/> <arrow.to.target n="marg1908"></arrow.to.target>ex parte reverti per interiorem illam &longs;uperioris Terrae <lb/>regionis cru&longs;tam, ex quâ metalla oriuntur, & in quâ <lb/>&longs;unt etiam multi meatus iis recipiendis idonei; atque <lb/>idcirco perpaucas u&longs;que ad nos pervenire. Judico <lb/>enim i&longs;tos meatus, tum in illâ cru&longs;tà interiore, tum <lb/> <arrow.to.target n="marg1909"></arrow.to.target>etiam in magnetibus, & ferri ramentis, quae in venis <lb/>hujus exterioris continentur, planè alio modo | con­<lb/>ver&longs;os e&longs;&longs;e, quàm meatus mediae regionis: ita ut par­<lb/>ticulae &longs;triatae, quae per hanc mediam regionem ab <lb/>Au&longs;tro ad Boream fluunt, revertantur à Boreâ ad <lb/> <arrow.to.target n="marg1910"></arrow.to.target>Au&longs;trum per omnes quidem &longs;uperioris. partes, &longs;ed <lb/>praecipuè per ejus cru&longs;tam interiorem, itemque per <lb/>magnetes & ferrum exterioris; quò cùm maxima <lb/>earum pars &longs;e conferat, paucae &longs;uper&longs;unt quae per <lb/>hunc no&longs;trum ae<gap/>rem, & alia circumjacentia corpora, <lb/><lb/></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1906"></margin.target>CLXVI. <lb/>Cur vis magnetica in <lb/>Terrâ debilior &longs;it, <lb/>quàm in parvis ma­<lb/>gnetibus a. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1907"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1908"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1909"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1910"></margin.target>25</s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>NDEX</s></p> <p type="head"> <s>PRINCIPIORUM PHILOSOPHIAE<lb/>________ <lb/>piAvertissement<emph.end type="italics"/><lb/>III <lb/>EPISTOLA DEDICATORIA <lb/>I <lb/>________ </s></p> <p type="head"> <s>PARS PRIMA.</s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>De principiis cognitionis humanae.<emph.end type="italics"/><lb/>p <lb/>1. <lb/>Veritatem inquirenti, &longs;emel <lb/>in vitâ de omnibus, quan­<lb/>tum fieri pote&longs;t, e&longs;&longs;e dubi­<lb/>tandum <lb/>5 <lb/>2. <lb/>Dubia etiam pro fal&longs;is ha­<lb/>benda <lb/>√à <lb/>3. <lb/>Hanc interim dubitationem <lb/>ad u&longs;um vitae non e&longs;&longs;e re­<lb/>ferendam <lb/>√à <lb/>4. <lb/>Cur po&longs;&longs;imus dubitare de <lb/>rebus &longs;en&longs;ibilibus <lb/>√à <lb/>5. <lb/>Cur etiam de Mathematicis <lb/>demon&longs;trationibus <lb/>6 <lb/>6. <lb/>Nos habere liberum arbi­<lb/>trium, ad cohibendum a&longs;­<lb/>&longs;en&longs;um in dubiis, &longs;icque ad <lb/>errorem vitandum <lb/>√à <lb/>7. <lb/>Non po&longs;&longs;e à nobis dubitari, <lb/>quin exi&longs;tamus dum dubi­<lb/>tamus; atque hoc e&longs;&longs;e pri­<lb/>mum, quod ordine philo­<lb/>&longs;ophando cogno&longs;cimus <lb/>√à <lb/>8. <lb/>Di&longs;tinctionem inter animam <lb/>&scorpus, &longs;ive inter rem <lb/>cogitantem & corpoream, <lb/>hinc agno&longs;ci <lb/>7 <lb/>9. <lb/>Quid &longs;it cogitatio <lb/>√à <lb/>10. <lb/>Quae &longs;implici&longs;&longs;ima &longs;unt & <lb/>per &longs;e nota, definitionibus <lb/>Logicis ob&longs;curiora reddi. <lb/>&stalia inter cognitiones <lb/>&longs;tudio acqui&longs;itas non e&longs;&longs;e <lb/>numeranda <lb/>8 <lb/>11. <lb/>Quomodo mens no&longs;tra no­<lb/>tior &longs;it quàm corpus <lb/>√à <lb/>12. <lb/>Cur non omnibus aeque <lb/>innote&longs;cat <lb/>9 <lb/>13. <lb/>Quo &longs;en&longs;u reliquarum re­<lb/>rum cognitio à Dei cogni­<lb/>tione dependeat <lb/>√à <lb/>14. <lb/>Ex eo quòd exi&longs;tentia ne­<lb/>ce&longs;&longs;aria in no&longs;tro de Deo <lb/>conceptu contineatur, rectè <lb/>concludi Deum ex&longs;i&longs;tere <lb/>10 <lb/>15. <lb/>Non eodem modo in alia­<lb/>rum rerum conceptibus <pb pagenum="332"/>ex&longs;i&longs;tcntiam nece&longs;&longs;ariam, <lb/>&longs;ed contingentem dum­<lb/>taxat contineri <lb/>10 <lb/>16. <lb/>Praejudicia impedire, quo­<lb/>minùs i&longs;ta nece&longs;&longs;itas ex&longs;i­<lb/>&longs;tentiae Dei ab omnibus <lb/>clarè cogno&longs;catur <lb/>√à <lb/>17. <lb/>Quò cuju&longs;que ex no&longs;tris <lb/>ideis objectiva perfectio <lb/>major e&longs;t, eò ejus cau&longs;&longs;am <lb/>e&longs;&longs;e debere majorem <lb/>11 <lb/>18. <lb/>Hinc rur&longs;us concludi, <lb/>Deum ex&longs;i&longs;tere <lb/>√à <lb/>19. <lb/>Et&longs;i Dei naturam non com­<lb/>prehendamus, ejus tamen <lb/>perfectiones omni aliâ re <lb/>clarèiùs à nobis cogno&longs;ci <lb/>12 <lb/>2o. <lb/>Nos non à nobis ip&longs;is, &longs;ed <lb/>à Deo factos, eumque pro­<lb/>inde ex&longs;i&longs;tere <lb/>√à <lb/>21. <lb/>Ex&longs;i&longs;tentiae no&longs;trae duratio­<lb/>nem &longs;ufficere ad ex&longs;i&longs;ten­<lb/>tiam Dei demon&longs;trandam <lb/>13 <lb/>22. <lb/>Ex no&longs;tro modo ex&longs;i&longs;ten­<lb/>tiam Dei cogno&longs;cendi, om­<lb/>nia ejus attributa naturali <lb/>ingenii vi cogno&longs;cibilia &longs;i­<lb/>mul cogno&longs;ci <lb/>√à <lb/>23. <lb/>Deum non e&longs;&longs;e corporeum, <lb/>nec &longs;entire ut nos, nec <lb/>velle malitiam peccati <lb/>√à <lb/>24. <lb/>A Dei cognitione ad crea­<lb/>turarum cognitionem per­<lb/>veniri, recordando eum <lb/>e&longs;&longs;e infinitum, & nos fini­<lb/>tos <lb/>14 <lb/>25. <lb/>Credenda e&longs;&longs;e omnia quae <lb/>à Deo revelata &longs;unt,quam­<lb/>vis captum no&longs;trum exce­<lb/>dant <lb/>√à <lb/>26. <lb/>Nunquam di&longs;putandum e&longs;&longs;e <lb/>de infinito; &longs;ed tantùm ea <lb/>in quibus nullos &longs;ines ad­<lb/>vertimus, qualia &longs;unt ex­<lb/>ten&longs;io mundi, divi&longs;ibilitas <lb/>partium materiae, numerus <lb/>&longs;tellarum &c., pro indefi­<lb/>nitis habenda <lb/>14 <lb/>27. <lb/>Quae differentia &longs;it inter <lb/>indefinitum & infinitum <lb/>15 <lb/>28. <lb/>Non cau&longs;as finales rerum <lb/>creatarum, &longs;ed efficientes <lb/>e&longs;&longs;e examinandas <lb/>√à <lb/>29. <lb/>Deum non e&longs;&longs;e errorum <lb/>cau&longs;&longs;am <lb/>16 <lb/>3o. <lb/>Hinc &longs;equi omnia quae <lb/>clarè percipimus, vera e&longs;&longs;e, <lb/>ac tolli dubitationes antè <lb/>recen&longs;itas <lb/>√à <lb/>31. <lb/>Errores no&longs;tros, &longs;i ad Deum <lb/>referantur, e&longs;&longs;e tantùm ne­<lb/>gationes; &longs;i ad nos, priva­<lb/>tiones <lb/>17 <lb/>32. <lb/>Duos tantùm in nobis e&longs;&longs;e <lb/>modos cogitandi, percep­<lb/>tionem &longs;cilicet intellectûs, <lb/>&soperationem voluntatis <lb/>√à <lb/>33. <lb/>Nos non errare, ni&longs;i cùm <lb/>de re non &longs;atis per&longs;pectâ <lb/>judicamus <lb/>√à <lb/>34. <lb/>Non &longs;olùm intellectum, &longs;ed <lb/>etiam voluntatem, requiri <lb/>ad judicandum <lb/>18 <lb/>35. <lb/>Hanc illo latiùs patere, erro­<lb/>rumque cau&longs;&longs;am inde e&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>36. <lb/>Errores no&longs;tros Deo impu­<lb/>tari non po&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>37. <lb/>Summam e&longs;&longs;e hominis per­<lb/>fectionem, quòd agat li­<lb/>bere, &longs;ive per voluntatem, <lb/>&sper hoc laude vel vitu­<lb/>perio dignum reddi <lb/>√à <lb/>38, <lb/>E&longs;&longs;e defectum in no&longs;trâ <lb/>actione, non in no&longs;trâ na­<lb/>turâ, quòd erremus; & <lb/>&longs;aepe &longs;ubditorum culpas <lb/>aliis dominis, nunquam <lb/>autem Deo, tribui po&longs;&longs;e <lb/>19 <lb/>39. <lb/>Libertatem arbitrii e&longs;&longs;e per <lb/>&longs;e notam <lb/>√à <pb pagenum="333"/>40. <lb/>Certum etiam omnia e&longs;&longs;e à <lb/>Deo praeordinata <lb/>20 <lb/>41. <lb/>Quomodo arbitrii no&longs;tri li­<lb/>bertas & Dei praeordina­<lb/>tio &longs;imul concilientur <lb/>√à <lb/>42. <lb/>Quomodo, quamvis noli­<lb/>mus falli, fallamur tamen <lb/>per no&longs;tram voluntatem <lb/>√à <lb/>43. <lb/>Nos nunquam falli, cùm <lb/>&longs;olis clarè & di&longs;tinctè per­<lb/>ceptis a&longs;&longs;entimur <lb/>21 <lb/>44. <lb/>Nos &longs;emper malè judicare, <lb/>cùm a&longs;&longs;entimur non clarè <lb/>perceptis, et&longs;i ca&longs;u incida <lb/>mus in veritatem; idque <lb/>ex eo contingere, quòd <lb/>&longs;upponamus ea fui&longs;&longs;e antea <lb/>&longs;atis à nobis per&longs;pecta <lb/>√à <lb/>45. <lb/>Quid &longs;it perceptio clara, <lb/>quid di&longs;tincta <lb/>√à <lb/>46. <lb/>Exemplo doloris o&longs;tendi­<lb/>tur, claram e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e per­<lb/>ceptionem, et&longs;i non &longs;it di­<lb/>&longs;tincta; non autem di&longs;tin­<lb/>ctam, ni&longs;i &longs;it clara <lb/>22 <lb/>47. <lb/>Ad primae aetatis praejudi­<lb/>cia emendanda, &longs;implices <lb/>notiones e&longs;&longs;e con&longs;ideran­<lb/>das, & quid in quâque &longs;it <lb/>clarum <lb/>√à <lb/>48. <lb/>Omnia quae &longs;ub perceptio­<lb/>nem no&longs;tram cadunt, &longs;pe­<lb/>ctari ut res rerumve affe­<lb/>ctiones, vel ut aeternas <lb/>veritates; & rerum enume­<lb/>ratio <lb/>√à <lb/>49. <lb/>AEternas veritates non po&longs;&longs;e <lb/>ita enumerari, &longs;ed nec e&longs;&longs;e <lb/>opus <lb/>23 <lb/>5o. <lb/>Eas clarè percipi, &longs;ed non <lb/>omnes ab omnibus, prop­<lb/>ter praejudicia <lb/>24 <lb/>51. <lb/>Quid &longs;it &longs;ub&longs;tantia; & quòd <lb/>i&longs;tud nomen Deo & creatu­<lb/>ris non conveniat univocè <lb/>√à <lb/>52. <lb/>Quòd menti & corpori uni­<lb/>vocè conveniat, & quo­<lb/>modo ip&longs;a cogno&longs;catur <lb/>24 <lb/>53. <lb/>Cuju&longs;que &longs;ub&longs;tantiae unum <lb/>e&longs;&longs;e praecipuum attribu­<lb/>tum, ut mentis cogitatio, <lb/>corporis exten&longs;io <lb/>25 <lb/>54. <lb/>Quomodo claras & di&longs;tin­<lb/>ctas notiones habere po&longs;&longs;i­<lb/>mus, &longs;ub&longs;tantiae cogitantis, <lb/>&scorporeae, item Dei <lb/>√à <lb/>55. <lb/>Quomodo duratio, ordo, <lb/>numerus etiam di&longs;tinctè <lb/>intelligantur <lb/>26 <lb/>56. <lb/>Quid &longs;int modi, qualitates, <lb/>attributa <lb/>√à <lb/>57. <lb/>Quaedam attributa e&longs;&longs;e in <lb/>rebus, alia in cogitatione. <lb/>Et quid duratio & tempus <lb/>√à <lb/>58. <lb/>Numerum & univer&longs;alia <lb/>omnia e&longs;&longs;e tantùm modos <lb/>cogitandi <lb/>27 <lb/>59. <lb/>Quomodo univer&longs;alia fiant, <lb/>&squae &longs;int quinque vul­<lb/>gata : genus, &longs;pecies, dif­<lb/>ferentia, proprium, acci­<lb/>dens <lb/>√à <lb/>6o. <lb/>De di&longs;tinctonibus, ac pri­<lb/>mò de reali <lb/>28 <lb/>61. <lb/>De di&longs;tinctionc modali <lb/>29 <lb/>62. <lb/>De di&longs;tinctione rationis <lb/>30 <lb/>63. <lb/>Quomodo cogititatio & ex­<lb/>ten&longs;io di&longs;tinctè cogno&longs;ci <lb/>po&longs;&longs;int, ut con&longs;tituentes na­<lb/>turam mentis & corporis <lb/>√à <lb/>64. <lb/>Quomodo etiam ut modi <lb/>&longs;ub&longs;tantiae <lb/>31 <lb/>65. <lb/>Quomodo ip&longs;arum modi <lb/>&longs;int etiam cogno&longs;cendi <lb/>32 <lb/>66. <lb/>Quomodo &longs;en&longs;us, affectus <lb/>&sappetitus, clarè cogno&longs;­<lb/>cantur, quamvis &longs;aepe de <lb/>iis mal, judicemus <lb/>√à <lb/>67. <lb/>In ip&longs;o de dolore judicio <lb/>&longs;aepe nos falli <lb/>√à <pb pagenum="334"/>68. <lb/>Quomodo in i&longs;tis id, quod <lb/>defatigemur ad ea, quae <lb/>clarè cogno&longs;cimus, ab eo <lb/>&longs;en&longs;ibus prae&longs;entia non <lb/>in quo falli po&longs;&longs;umus, &longs;it <lb/>&longs;unt, attendendo; & ideò <lb/>di&longs;tinguendum <lb/>33 <lb/>a&longs;&longs;ueti &longs;imus de illis non <lb/>69. <lb/>Longè aliter cogno&longs;ci ma­<lb/>ex prae&longs;enti perceptione, <lb/>gnitudinem, figuram &c., <lb/>&longs;ed ex praeconceptâ opi­<lb/>quàm colores, dolores &c. <lb/>√à <lb/>nione judicare <lb/>37 <lb/>70. <lb/>Nos po&longs;&longs;e duobus modis <lb/>74. <lb/>Quartam cau&longs;&longs;am e&longs;&longs;e, quòd <lb/>de &longs;en&longs;ibilibus judicium <lb/>conceptus no&longs;tros verbis, <lb/>ferre : quorum uno erro­<lb/>quae rebus accuratè non <lb/>rem praecavemus, alio in <lb/>re&longs;pondent, alligemus <lb/>√à <lb/>errorem incidimus <lb/>34 <lb/>75. <lb/>Summa eorum quae ob&longs;er­<lb/>71. <lb/>Praecipuam errorum cau­<lb/>vanda &longs;unt ad rectè philo­<lb/>&longs;am à praejudiciis infantiae <lb/>&longs;ophandum <lb/>38 <lb/>procedere <lb/>35 <lb/>76. <lb/>Autoritatem divinam per­<lb/>72. <lb/>Alteram errorum cau&longs;am <lb/>ceptioni no&longs;trae e&longs;&longs;e praefe­<lb/>e&longs;&longs;e, quòd praejudiciorum <lb/>rendam; &longs;ed eâ &longs;eclu&longs;â, non <lb/>oblivi&longs;ci nequeamus <lb/>36 <lb/>decere Philo&longs;ophum aliis <lb/>73. <lb/>Tertiam cau&longs;&longs;am e&longs;&longs;e, quòd <lb/>quàm perceptis a&longs;&longs;entiri <lb/>39 <lb/>________ </s></p> <p type="head"> <s>PARS SECUNDA. </s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>De Pincipiis rerum materialium.<emph.end type="italics"/><lb/>p <lb/>1. <lb/>Quibus rationibus rerum <lb/>&sde vacuo, hanc corporis <lb/>materialium ex&longs;i&longs;tentia cer­<lb/>naturam ob&longs;curiorem fa­<lb/>tò cogno&longs;catur <lb/>40 <lb/>cere <lb/>42 <lb/>2. <lb/>Quibus etiam cogno&longs;catur <lb/>6. <lb/>Quomodo fiat rarefactio <lb/>43 <lb/>corpus humanum menti <lb/>7. <lb/>Eam non po&longs;&longs;e ullo <lb/>alio <lb/>e&longs;&longs;e arctè conjunctum <lb/>41 <lb/>modo intelligibili expli­<lb/>3. <lb/>Sen&longs;uum perceptiones, non <lb/>cari <lb/>√à <lb/>quid revera &longs;it in rebus, <lb/>8. <lb/>Quantitatem & numerum <lb/>&longs;ed quid humano compo­<lb/>differre tantùm ratione à <lb/>&longs;ito pro&longs;it vel ob&longs;it, do­<lb/>re quantâ & numeratâ <lb/>44 <lb/>cere <lb/>√à <lb/>g. <lb/>Sub&longs;tantiam corpoream, <lb/>4. <lb/>Naturam corporis, non in <lb/>cùm à quantitate &longs;uâ di­<lb/>pondere, duritie, colore, <lb/>&longs;tinguitur, confusè concipi <lb/>aut &longs;imilibus, &longs;ed in &longs;olâ <lb/>tanquuam incorpoream <lb/>45 <lb/>exten&longs;ione con&longs;i&longs;tere <lb/>42 <lb/>10. <lb/>Quid &longs;it &longs;patium, &longs;ive lo­<lb/>5. <lb/>Praejudicia de rarefactione <lb/>cus internus <lb/>√à <pb pagenum="335"/>11. <lb/>Quomodo in re non diffe­<lb/>rat à &longs;ub&longs;tantiâ corporeâ <lb/>46 <lb/>12. <lb/>Quomodo ab eâdem diffe­<lb/>rat in modo quo conci­<lb/>pitur <lb/>√à <lb/>13. <lb/>Quid &longs;it locus externus <lb/>47 <lb/>14. <lb/>In quo differant locus & <lb/>&longs;patium <lb/>√à <lb/>15. <lb/>Quomodo locus externus <lb/>pro &longs;uperficie corporis <lb/>ambientis rectè &longs;umatur <lb/>48 <lb/>16. <lb/>Repugnare ut detur va­<lb/>cuum, &longs;ive in quo nulla <lb/>planè &longs;it res <lb/>49 <lb/>17. <lb/>Vacuum ex vulgi u&longs;u non <lb/>excludere omne corpus <lb/>√à <lb/>18. <lb/>Quomodo emendandum &longs;it <lb/>praejudicium de vacuo ab­<lb/>&longs;olutè &longs;umpto <lb/>50 <lb/>19. <lb/>Ex his ea confirmari, quae <lb/>de rarefactione dicta &longs;unt <lb/>√à <lb/>2o. <lb/>Ex his etiam demon&longs;trari, <lb/>nullas atomos dari po&longs;&longs;e <lb/>51 <lb/>21. <lb/>Item mundum e&longs;&longs;e indefi­<lb/>nitè exten&longs;um <lb/>52 <lb/>22. <lb/>Item unam & eandem e&longs;&longs;e <lb/>materiam coeli & terrae; <lb/>ac plures mundos e&longs;&longs;e non <lb/>po&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>23. <lb/>Omnem materiae variatio­<lb/>nem, &longs;ive omnem ejus for­<lb/>marum diver&longs;itatem, pen­<lb/>dere à motu <lb/>√à <lb/>24. <lb/>Quid &longs;it motus juxta vul­<lb/>garem &longs;en&longs;um <lb/>53 <lb/>25. <lb/>Quid &longs;it motus propriè <lb/>&longs;umptus <lb/>√à <lb/>26. <lb/>Non plus actionis requiri <lb/>ad motum, quàm ad quie­<lb/>tem <lb/>54 <lb/>27. <lb/>Motum & quietem e&longs;&longs;e <lb/>tantùm diver&longs;os modos <lb/>corporis moti <lb/>55 <lb/>28. <lb/>Motum propriè &longs;umtum <lb/>non refcrri, ni&longs;i ad corpora <lb/>contigua ejus quod move­<lb/>tur <lb/>55 <lb/>29. <lb/>Nec referri, ni&longs;i ad ea cor­<lb/>pora contigua, quae tan­<lb/>quam quie&longs;centia &longs;pectan­<lb/>tur <lb/>√à <lb/>3o. <lb/>Cur, ex duobus corpori­<lb/>bus contiguis quae &longs;epa­<lb/>rantur ab invicem, unum <lb/>potiùs quàm aliud moveri <lb/>dicitur <lb/>56 <lb/>31. <lb/>Quomodo in eodem cor­<lb/>pore innumeri diver&longs;i mo­<lb/>tus e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int <lb/>57 <lb/>32. <lb/>Quomodo etiam motus <lb/>propriè &longs;umptus, qui in <lb/>quoque corpore unicus e&longs;t, <lb/>pro pluribus &longs;umi po&longs;&longs;it <lb/>√à <lb/>33. <lb/>Quomodo in omni motu <lb/>integer circulus corporum <lb/>&longs;imul moveatur <lb/>58 <lb/>34. <lb/>Hinc &longs;equi divi&longs;ionem ma­<lb/>teriae in particulas revera <lb/>indefinitas, quamvis eae <lb/>nobis &longs;int incomprehen&longs;i­<lb/>biles <lb/>59 <lb/>35. <lb/>Quomodo fiat i&longs;ta divi&longs;io; <lb/>&squòd non &longs;it dubitan­<lb/>dum quin fiat, et&longs;i non <lb/>comprehendatur <lb/>6o <lb/>36. <lb/>Deum e&longs;&longs;e primariam mo­<lb/>tûs cau&longs;am, & eandem <lb/>&longs;emper motûs quantitatem <lb/>in univer&longs;o con&longs;ervare <lb/>61 <lb/>37. <lb/>Prima lex naturae : quòd <lb/>unaquaeque res, quantum <lb/>in &longs;e e&longs;t, &longs;emper in eodem <lb/>&longs;tatu per&longs;everet, &longs;icque <lb/>quod &longs;emel movetur, &longs;em­<lb/>per moveri pergat <lb/>62 <lb/>38. <lb/>De motu projectorum <lb/>63 <lb/>39. <lb/>Altera lex naturae : quòd <lb/>omnis motus ex &longs;e ip&longs;o &longs;it <lb/>rectus; & ideò quae circu­<lb/>lariter moventur, tendere <pb pagenum="336"/>&longs;emper ut recedant à cen­<lb/>tro circuli quem de&longs;cri­<lb/>bunt <lb/>63 <lb/>40. <lb/>Tertia lex : quòd omne <lb/>corpus, alteri fortiori oc­<lb/>currendo, nihil amittat de <lb/>&longs;uo motu; occurrendo <lb/>verò minùs forti, tantum <lb/>amittere quantum in illud <lb/>transfert <lb/>65 <lb/>4I. <lb/>Probatio prioris partis hu­<lb/>jus regulae <lb/>√à <lb/>42. <lb/>Probatio po&longs;terioris partis <lb/>66 <lb/>43. <lb/>In quo con&longs;i&longs;tat vis cuju&longs;­<lb/>que corporis ad agendum <lb/>vel re&longs;i&longs;tendum <lb/>√à <lb/>44. <lb/>Motum non e&longs;&longs;e motui <lb/>contrarium, &longs;ed quieti; & <lb/>determinationem in unam <lb/>partem determinationi in <lb/>partem oppo&longs;itam <lb/>67 <lb/>45. <lb/>Quomodo po&longs;&longs;it determi­<lb/>nari quantum cuju&longs;que <lb/>corporis motus mutetur <lb/>propter aliorum corporum <lb/>occur&longs;um, idque per regu­<lb/>las &longs;equentes <lb/>√à <lb/>46. <lb/>Prima <lb/>68 <lb/>47. <lb/>Secunda <lb/>√à <lb/>48. <lb/>Tertia <lb/>√à <lb/>49. <lb/>Quarta <lb/>√à <lb/>5o. <lb/>Quinta <lb/>69 <lb/>51. <lb/>Sexta <lb/>√à <lb/>52. <lb/>Septima <lb/>√à <lb/>53. <lb/>Harum regularum u&longs;um <lb/>e&longs;&longs;e difficilem, propterea <lb/>quòd unumquodque cor­<lb/>pus à multis &longs;imul tangatur <lb/>70 <lb/>54. <lb/>Quae &longs;int corpora dura, <lb/>quae fluida <lb/>√à <lb/>55. <lb/>Durorum partes nullo alio <lb/>glutino &longs;imul jungi, quàm <lb/>earum quiete <lb/>71 <lb/>56. <lb/>Fluidorum particulas aequa­<lb/>li vi ver&longs;us omnes partes <lb/>moveri. Et corpus durum <lb/>in fluido ex&longs;i&longs;tens, à mini­<lb/>mâ vi po&longs;&longs;e determinari ad <lb/>motum <lb/>71 <lb/>57. <lb/>Eju&longs;dem rei demon&longs;tratio <lb/>73 <lb/>58. <lb/>Si quae fluidi particulae <lb/>tardiùs moveantur quàm <lb/>corpus durum in eo ex&longs;i­<lb/>&longs;tens, illud hac in parte <lb/>fluidi rationem non ha­<lb/>bere <lb/>75 <lb/>59. <lb/>Corpus durum, ab alio <lb/>duro impul&longs;um, non om­<lb/>nem &longs;uum motum ab eo <lb/>mutuari, &longs;ed partem etiam <lb/>à fluido circumjacente <lb/>√à <lb/>6o. <lb/>Non po&longs;&longs;e tamen ab i&longs;to <lb/>fluido majorem celerita­<lb/>tem acquirere, quàm ha­<lb/>beat à duro, à quo impul­<lb/>&longs;um e&longs;t <lb/>76 <lb/>61. <lb/>Cùm corpus fluidum to­<lb/>tum &longs;imul ver&longs;us aliquam <lb/>partem fertur, nece&longs;&longs;ariò <lb/>&longs;ecum deferre corpus du­<lb/>rum quod in &longs;e continet <lb/>√à <lb/>62. <lb/>Cùm corpus durum à fluido <lb/>&longs;ic defertur, non idcirco <lb/>moveri <lb/>77 <lb/>63. <lb/>Cur quaedam corpora tam <lb/>dura &longs;int, ut, quamvis <lb/>parva, non facilè manibus <lb/>no&longs;tris dividantur <lb/>√à <lb/>64. <lb/>Non alia principia in Phy­<lb/>&longs;icâ quàm in Geometriâ, <lb/>vel in Mathe&longs;i ab&longs;tractâ, à <lb/>me admitti, nec optari, <lb/>quia &longs;ic omnia naturae <lb/>phaenomena explicantur, <lb/>&scertae de iis demon&longs;tra­<lb/>tiones dari po&longs;&longs;unt <lb/>78 <lb/>________ </s></p> <pb pagenum="337"/> <p type="head"> <s>PARS TERTIA</s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>De Mundo ad&longs;pectabili.<emph.end type="italics"/><lb/>p <lb/>1. <lb/>Opera Dei nimis ampla co­<lb/>gitari non po&longs;&longs;e <lb/>80 <lb/>2. <lb/>Cavendum e&longs;&longs;e, ne nimis &longs;u­<lb/>perbè de nobis ip&longs;is &longs;en­<lb/>tientes, &longs;ines quos Deus <lb/>&longs;ibi propo&longs;uit in creando <lb/>mundo, à nobis intelligi <lb/>&longs;upponamus <lb/>√à <lb/>3. <lb/>Quo &longs;en&longs;u dici po&longs;&longs;it, omnia <lb/>propter hominem facta e&longs;&longs;e <lb/>81 <lb/>4. <lb/>De phaenomenis, &longs;ive experi­<lb/>mentis, & quis eorum u&longs;us <lb/>ad philo&longs;ophandum <lb/>√à <lb/>5. <lb/>Quae &longs;it ratio di&longs;tantiae & <lb/>magnitudinis inter Solem, <lb/>Terram & Lunam <lb/>82 <lb/>6. <lb/>Quae &longs;it di&longs;tantia reliquorum <lb/>planètarum à Sole <lb/>√à <lb/>7. <lb/>Fixas non po&longs;&longs;e &longs;upponi ni­<lb/>mis remotas <lb/>√à <lb/>8. <lb/>Terram è coelo con&longs;pectam <lb/>non apparituram e&longs;&longs;e ni&longs;i <lb/>ut Planètam, Iove aut Sa­<lb/>turno minorem <lb/>√à <lb/>9. <lb/>Solem & Fixas propriâ luce <lb/>fulgere <lb/>83 <lb/>10. <lb/>Lunam & alios Planètas <lb/>lucem à Sole mutuari <lb/>√à <lb/>11. <lb/>Terram ratione luminis à <lb/>Planètis non differre <lb/>84 <lb/>12. <lb/>Lunam, cùm nova e&longs;t, à <lb/>Terrâ illuminari <lb/>√à <lb/>13. <lb/>Solem inter Fixas, & Ter­<lb/>ram inter Planètas po&longs;&longs;e <lb/>numerari <lb/>√à <lb/>14. <lb/>Fixas eandem &longs;emper à &longs;e <lb/>mutuò di&longs;tantiam retinere, <lb/>non autem Planètas <lb/>√à <lb/>15. <lb/>Ea&longs;dem Planètarum appa­<lb/>rentias, per varias hypo­<lb/>the&longs;es po&longs;&longs;e explicari <lb/>84 <lb/>16. <lb/>Hypothe&longs;im Ptolemaei ap­<lb/>parentiis non &longs;atisfacere <lb/>85 <lb/>17. <lb/>Hypothe&longs;es Copernici & <lb/>Tychonis non differre, in <lb/>quantum hypothe&longs;es <lb/>√à <lb/>18. <lb/>Tychonem verbo minus, <lb/>&longs;ed re plus motûs Terrae <lb/>tribuere, quàm Coperni­<lb/>cus <lb/>√à <lb/>19. <lb/>Me accuratiùs quàm Co­<lb/>pernicum, & veriùs quàm <lb/>Tychonem, Terrae motum <lb/>negare <lb/>86 <lb/>20. <lb/>Fixas &longs;upponendas e&longs;&longs;e à <lb/>Saturno quammaximè di­<lb/>&longs;tantes <lb/>√à <lb/>21. <lb/>Solem, in&longs;tar flammae, ex <lb/>materiâ quidem valde mo­<lb/>bili con&longs;tare, &longs;ed non ideò <lb/>ex uno loco in alium mi­<lb/>grare <lb/>√à <lb/>22. <lb/>Solem à* flammâ differre, <lb/>quòd non ita egeat ali­<lb/>mento <lb/>87 <lb/>23. <lb/>Fixas omnes in eâdem <lb/>&longs;phaerâ non ver&longs;ari, &longs;ed <lb/>unamquamque va&longs;tum &longs;pa­<lb/>tium circa &longs;e habere, aliis <lb/>fixis de&longs;titutum <lb/>√à <lb/>24. <lb/>Coelos e&longs;&longs;e fluidos <lb/>89 <lb/>25. <lb/>Coelos omnia corpora in &longs;e <lb/>contenta &longs;ecum deferre <lb/>√à <lb/>26. <lb/>Terram in coelo &longs;uo quie­<lb/>&longs;cere, &longs;ed nihilominus ab <lb/>eo deferri <lb/>√à <pb pagenum="338"/>27. <lb/>Idemque &longs;entiendum e&longs;&longs;e <lb/>de omnibus Planètis <lb/>90 <lb/>28. <lb/>Terram, propriè loquendo, <lb/>non moveri, nec ullos <lb/>Planètas, quamvis à coelo <lb/>transferantur <lb/>√à <lb/>29. <lb/>Nullum etiam motum Ter­<lb/>rae e&longs;&longs;e tribuendum, quam­<lb/>vis motus impropriè juxta <lb/>u&longs;um vulgi &longs;umatur; &longs;ed <lb/>tunc rectè dici alios Pla­<lb/>netas moveri <lb/>91 <lb/>3o. <lb/>Planètas omnes circa So­<lb/>lem à coelo deferri <lb/>92 <lb/>31. <lb/>Quomodo &longs;inguli Planètae <lb/>deferantur <lb/>√à <lb/>32. <lb/>Quomodo etiam Solis ma­<lb/>culae <lb/>93 <lb/>33. <lb/>Quomodo etiam Terra cir­<lb/>ca proprium centrum, & <lb/>Luna circa Terram veha­<lb/>tur <lb/>√à <lb/>34. <lb/>Motus coelorum non e&longs;&longs;e <lb/>perfectè circulares <lb/>94 <lb/>35. <lb/>De aberratione Planètarum <lb/>in latitudinem <lb/>√à <lb/>36. <lb/>De motu in longitudinem 95 <lb/>37. <lb/>Phaenomena omnia per <lb/>hanc hypothe&longs;in facillimè <lb/>intelligi <lb/>√à <lb/>38. <lb/>Iuxta Tychonis hypothe­<lb/>&longs;im dicendum e&longs;&longs;e, Ter­<lb/>ram moveri circa pro­<lb/>prium centrum <lb/>96 <lb/>39. <lb/>Ac etiam illam moveri <lb/>circa Solem motu annuo <lb/>97 <lb/>40. <lb/>Terrae tran&longs;lationem null­<lb/>am efficere ad&longs;pectûs di­<lb/>ver&longs;itatem in Fixis, propter <lb/>maximam ip&longs;arum di&longs;tan­<lb/>tiam <lb/>√à <lb/>41. <lb/>Hanc etiam fixarum di&longs;tan­<lb/>tiam requiri ad motum <lb/>Cometarum, quos jam con­<lb/>&longs;tat e&longs;&longs;e in coelo <lb/>98 <lb/>42. <lb/>Omnia quae hi√à in Terrâ <lb/>videmus, ad phaenomena <lb/>etiam pertinere, &longs;ed non <lb/>opus e&longs;&longs;e initio ad cuncta <lb/>re&longs;picere <lb/>98 <lb/>43. <lb/>Vix fieri po&longs;&longs;e quin cau&longs;&longs;ae, <lb/>ex quibus omnia phaeno­<lb/>mena clarè deducuntur, <lb/>&longs;int verae <lb/>99 <lb/>44. <lb/>Me tamen eas, quas hîc <lb/>exponam, pro hypothe&longs;i­<lb/>bus tantùm haberi velle <lb/>√à <lb/>45. <lb/>Meque etiam hîc nonnullas <lb/>a&longs;&longs;umpturum, quas con&longs;tat <lb/>fal&longs;as e&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>46. <lb/>Quaenam &longs;int ea, quae hîc <lb/>a&longs;&longs;umo ad phaenomena <lb/>omnia explicanda <lb/>100 <lb/>47. <lb/>Harum &longs;uppo&longs;itionum fal­<lb/>&longs;itatem non impedire, quo­<lb/>minus ea, quae ex ip&longs;is <lb/>deducentur, vera & certa <lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int <lb/>101 <lb/>48. <lb/>Quomodo omnes coele&longs;tis <lb/>materiae particulae factae <lb/>&longs;int &longs;phaericae <lb/>103 <lb/>49. <lb/>Circa i&longs;tas particulas &longs;phae­<lb/>ricas aliam e&longs;&longs;e debere ma­<lb/>teriam &longs;ubtiliorem <lb/>104 <lb/>5o. <lb/>Hujus &longs;ubtilioris materiae <lb/>particulas facillimè dividi <lb/>√à <lb/>51. <lb/>Ea&longs;dem celerrimè moveri <lb/>√à <lb/>52. <lb/>Tria e&longs;&longs;e hujus mundi ad­<lb/>&longs;pectabilis elementa <lb/>105 <lb/>53. <lb/>Tres etiam in illo coelos <lb/>di&longs;tingui po&longs;&longs;e <lb/>106 <lb/>54. <lb/>Quomodo Sol & fixae for­<lb/>matae &longs;int <lb/>107 <lb/>55. <lb/>Quid &longs;it lux <lb/>108 <lb/>56. <lb/>Quis conatus ad motum in <lb/>rebus inanimatis &longs;it intel­<lb/>ligendus <lb/>√à <lb/>57. <lb/>Quomodo in eodem cor­<lb/>pore conatus ad diver&longs;os <lb/>motus &longs;imul e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int <lb/>√à <pb pagenum="339"/> 58. <lb/>Quomodo ea,quae circula­<lb/>riter moventur, conentur <lb/>recedere à centro &longs;ui mo­<lb/>tûs <lb/>109 <lb/>59. <lb/>Quanta &longs;it vis i&longs;tius co­<lb/>natûs <lb/>111 <lb/>6o. <lb/>Hunc conatum reperiri in <lb/>materiâ coelorum <lb/>112 <lb/>61. <lb/>Ip&longs;um efficere, ut corpora <lb/>Solis & Fixarum &longs;int ro­<lb/>tunda <lb/>√à <lb/>62. <lb/>Eundem efficere, ut mate­<lb/>ria coele&longs;tis ab omnibus <lb/>punctis circumferentiae cu­<lb/>ju&longs;que &longs;tellae vel Solis rece­<lb/>dere conetur <lb/>113 <lb/>63. <lb/>Globulos materiae coele&longs;tis <lb/>&longs;e mutuò non impedire in <lb/>i&longs;to conatu <lb/>114 <lb/>64. <lb/>Omnes lucis proprietates <lb/>in i&longs;to conatu inveniri : <lb/>adeò ut lux ejus ope cerni <lb/>po&longs;&longs;et tanquam ex &longs;tellis <lb/>manans, et&longs;i nulla vis e&longs;&longs;et <lb/>in ip&longs;is &longs;tellis <lb/>115 <lb/>65. <lb/>Cuju&longs;que vorticis coelorum <lb/>polos, tangere partes alio­<lb/>rum vorticum ab eorum <lb/>polis remotas <lb/>116 <lb/>66. <lb/>Motus i&longs;torum vorticum <lb/>aliquo modo inflecti, ut <lb/>inter &longs;e con&longs;entiant <lb/>117 <lb/>67. <lb/>Duorum vorticum polos &longs;e <lb/>mutuò tangere non po&longs;&longs;e <lb/>118 <lb/>68. <lb/>Vortices i&longs;tos e&longs;&longs;e magni­<lb/>tudine inaequales <lb/>119 <lb/>69. <lb/>Materiam primi elementi <lb/>ex polis cuju&longs;que vorticis <lb/>fluere ver&longs;us centrum, & <lb/>ex centro ver&longs;us alias par­<lb/>tes <lb/>√à <lb/>70. <lb/>Idem de materiâ &longs;ecundi <lb/>elementi non po&longs;&longs;e intelligi <lb/>121 <lb/>71. <lb/>Quae &longs;it ratio hujus diver <lb/>&longs;itatis <lb/>123 <lb/>72. <lb/>Quomodo moveatur mate­<lb/>ria, quae Solem componit 125 <lb/>73. <lb/>Varias e&longs;&longs;e inaequalitates <lb/>in &longs;itu corporis Solis <lb/>√à <lb/>74. <lb/>Varias etiam e&longs;&longs;e in ejus <lb/>materiae motu <lb/>128 <lb/>75. <lb/>Eas tamen non impedire, <lb/>ne ejus figura &longs;it rotunda <lb/>129 <lb/>76. <lb/>De motu primi elementi, <lb/>dum ver&longs;atur inter globu­<lb/>los &longs;ecundi <lb/>131 <lb/>77. <lb/>Quomodo Solis lumen non <lb/>modò ver&longs;us Eclipticam, <lb/>&longs;ed etiam ver&longs;us polos &longs;e <lb/>diffundat <lb/>√à <lb/>78. <lb/>Quomodo ver&longs;us Eclipti­<lb/>cam &longs;e diffundat <lb/>133 <lb/>79. <lb/>Quàm facilè, ad motum <lb/>unius exigui corporis, alia <lb/>quammaximè ab eo remota <lb/>moveantur <lb/>√à <lb/>80. <lb/>Quomodo lumen Solis ten­<lb/>dat ver&longs;us polos <lb/>134 <lb/>81. <lb/>An aequalis &longs;it ejus vis in <lb/>polis & in Eclipticâ <lb/>135 <lb/>82. <lb/>Globulos &longs;ecundi elementi <lb/>Soli vicinos minores e&longs;&longs;e, <lb/>ac celeriùs moveri quàm <lb/>remotiores, u&longs;que ad cer­<lb/>tam di&longs;tantiam, ultra quam <lb/>&longs;unt omnes magnitudine <lb/>aequales, & eò celeriùs mo­<lb/>ventur, quò &longs;unt à Sole <lb/>remotiores <lb/>137 <lb/>83. <lb/>Cur remoti&longs;&longs;imi celeriùs <lb/>moveantur quàm aliquantò <lb/>minùs remoti <lb/>√à <lb/>84. <lb/>Cur Solis proximi celeriùs <lb/>etiam ferantur, quàm pau­<lb/>lò remotiores <lb/>138 <lb/>85. <lb/>Cur iidem Solis proximi <lb/>&longs;int remotioribus mino­<lb/>res <lb/>140 <lb/>86. <lb/>Globulos &longs;ecundi elementi <lb/>variis modis &longs;imul moveri, <pb pagenum="340"/>quo fit ut planè &longs;phaerici <lb/>reddantur <lb/>142 <lb/>87. <lb/>Varios e&longs;&longs;e gradus celerita­<lb/>tis in minutiis primi ele­<lb/>menti <lb/>√à <lb/>88. <lb/>Eas ejus minutias quae mi­<lb/>nimùm habent celeritatis, <lb/>facilè idip&longs;um quod ha­<lb/>bent aliis transferre, ac &longs;ibi <lb/>mutuò adhaerere <lb/>144 <lb/>89. <lb/>Tales minutias, &longs;ibi mutuò <lb/>adhaerentes, praecipuè in­<lb/>veniri in eâ materiâ primi <lb/>elementi, quae à polis ad <lb/>centra vorticum fertur <lb/>√à <lb/>9o. <lb/>Qualis &longs;it figura i&longs;tarum <lb/>minutiarum, quae particu­<lb/>lae &longs;triatae deinceps voca­<lb/>buntur <lb/>√à <lb/>91. <lb/>I&longs;tas particulas, ab oppo&longs;i­<lb/>tis polis venientes, contra­<lb/>rio modo e&longs;&longs;e intortas <lb/>145 <lb/>92. <lb/>Tres tantùm &longs;trias in ip&longs;is <lb/>e&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>93. <lb/>Inter particulas &longs;triatas, & <lb/>omnium minuti&longs;&longs;imas, va­<lb/>rias e&longs;&longs;e aliarum magnitu­<lb/>dines in primo elemento <lb/>147 <lb/>94. <lb/>Quomodo ex iis maculae in <lb/>Solis vel &longs;tellarum &longs;uperfi­<lb/>cie generentur <lb/>√à <lb/>95. <lb/>Hinc cogno&longs;ci praecipuas <lb/>harum macularum pro­<lb/>prietates <lb/>148 <lb/>96. <lb/>Quomodo i&longs;tae maculae di&longs;­<lb/>&longs;olvantur, ac novae gene­<lb/>rentur <lb/>√à <lb/>97. <lb/>Cur in quarundam extre­<lb/>mitate colores iridis appa­<lb/>reant <lb/>√à <lb/>98. <lb/>Quomodo maculae in facu­<lb/>las vertantur, vel contrà <lb/>149 <lb/>99. <lb/>In quales particulas ma­<lb/>culae di&longs;&longs;olvantur <lb/>150 <lb/>100. <lb/>Quomodo ex ip&longs;is aether <lb/>circa Solem & &longs;tellas gene­<lb/>retur. Huncque aetherem <lb/>&si&longs;tas maculas ad tertium <lb/>elementum referri <lb/>150 <lb/>101. <lb/>Macularum productionem <lb/>&sdi&longs;&longs;olutionem à cau&longs;&longs;is <lb/>valde incertis pendere <lb/>151 <lb/>102. <lb/>Quomodo eadem macula <lb/>totum aliquod &longs;idus tegere <lb/>po&longs;&longs;it <lb/>√à <lb/>103. <lb/>Cur Sol aliquando vi&longs;us <lb/>e&longs;t ob&longs;curior; & cur qua­<lb/>rundam &longs;tellarum magni­<lb/>tudines apparentes mu­<lb/>tentur <lb/>152 <lb/>I04. <lb/>Cur aliquae fixae di&longs;pa­<lb/>reant, vel ex improvi&longs;o ap­<lb/>pareant <lb/>√à <lb/>105. <lb/>Multos e&longs;&longs;e meatus in ma­<lb/>culis, per quos liberè tran­<lb/>&longs;eunt particulae &longs;triatae <lb/>153 <lb/>106. <lb/>Quae &longs;it di&longs;po&longs;itio i&longs;torum <lb/>meatuum; & cur particulae <lb/>&longs;triatae per illos retrogredi <lb/>non po&longs;&longs;int <lb/>154 <lb/>107. <lb/>Cur etiam quae veniunt ab <lb/>uno polo, non tran&longs;eant <lb/>per eo&longs;dem meatus, quàm <lb/>quae veniunt ab alio <lb/>√à <lb/>108. <lb/>Quomodo materia primi <lb/>elementi per i&longs;tos meatus <lb/>fluat <lb/>155 <lb/>109. <lb/>Quòd alii etiam meatus <lb/>illos decu&longs;&longs;atim inter&longs;e­<lb/>cent <lb/>156 <lb/>110. <lb/>Quòd lumen &longs;tellae per <lb/>maculam vix po&longs;&longs;it tran­<lb/>&longs;ire <lb/>157 <lb/>111. <lb/>De&longs;criptio &longs;tellae ex impro­<lb/>vi&longs;o apparentis <lb/>158 <lb/>112. <lb/>De&longs;criptio &longs;tellae paula­<lb/>tim di&longs;parentis <lb/>160 <lb/>113. <lb/>In omnibus maculis mul­<lb/>tos meatus à particulis <lb/>&longs;triatis excavari <lb/>161 <pb pagenum="341"/>114. <lb/>Eandem &longs;tellam po&longs;&longs;e per <lb/>vices apparere ac di&longs;parere <lb/>162 <lb/>115. <lb/>Totum aliquando vorti­<lb/>cem, in cujus centro e&longs;t <lb/>&longs;tella, de&longs;trui po&longs;&longs;e <lb/>√à <lb/>116. <lb/>Quomodo de&longs;trui po&longs;&longs;it, <lb/>antequam multae maculae <lb/>circa ejus &longs;tellam &longs;int con­<lb/>gregatae <lb/>164 <lb/>117. <lb/>Quomodo permultae ma­<lb/>culae circa aliquam &longs;tellam <lb/>e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int, antequam ejux <lb/>vortex de&longs;truatur <lb/>166 <lb/>118. <lb/>Quomodo i&longs;tae multae ma­<lb/>culae generentur <lb/>√à <lb/>119. <lb/>Quomodo Stella fixa mu­<lb/>tetur in Cometam, vel in <lb/>Planetam <lb/>168 <lb/>120. <lb/>Quò feratur talis Stella, <lb/>cùm primùm de&longs;init fixa <lb/>e&longs;&longs;e <lb/>169 <lb/>121. <lb/>Quid per corporum &longs;oli­<lb/>ditatem, & quid per eorum <lb/>agitationem intelligamus <lb/>170 <lb/>122. <lb/>Soliditatem non à &longs;olâ <lb/>materiâ, &longs;ed etiam à ma­<lb/>gnitudine ac figurâ pen­<lb/>dere <lb/>172 <lb/>123. <lb/>Quomodo globuli caele&longs;tes <lb/>integro aliquo &longs;idere &longs;oli­<lb/>diores e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int <lb/>√à <lb/>124. <lb/>Quomodo etiam e&longs;&longs;e po&longs;­<lb/>&longs;int minùs &longs;olidi <lb/>173 <lb/>125. <lb/>Quomodo quidam &longs;int <lb/>aliquo &longs;idere magis &longs;olidi, <lb/>alii minùs <lb/>174 <lb/>126. <lb/>De principio motûs Co­<lb/>metae <lb/>√à <lb/>127. <lb/>De continuatione motûs <lb/>Cometae per diver&longs;os vor­<lb/>tices <lb/>176 <lb/>128. <lb/>Phaenomena Cometarum <lb/>178 <lb/>129. <lb/>Horum Phaenomenn ex­<lb/>plicatio <lb/>179 <lb/>130. <lb/>Quomodo Fixarum lu­<lb/>men ad Terram u&longs;que per­<lb/>veniat <lb/>180 <lb/>131. <lb/>An fixae in veris locis vi­<lb/>deantur; & quid &longs;it Firma­<lb/>mentum <lb/>182 <lb/>132. <lb/>Cur Cometae à nobis non <lb/>videantur, cùm &longs;unt extra <lb/>no&longs;trum coelum; & obiter, <lb/>cur carbones &longs;int nigri, & <lb/>cineres albi <lb/>√à <lb/>133. <lb/>De Cometarum comâ, & <lb/>variis ejus phaenomenis <lb/>185 <lb/>134. <lb/>De quâdam refractione, <lb/>à quâ i&longs;ta coma dependet <lb/>186 <lb/>135. <lb/>Explicatio i&longs;tius refractio­<lb/>nis <lb/>√à <lb/>136. <lb/>Explicatio apparitionis <lb/>comae <lb/>188 <lb/>137. <lb/>Quomodo etiam trabes <lb/>appareant <lb/>190 <lb/>138. <lb/>Cur Cometarum cauda <lb/>non &longs;emper in parte à Sole <lb/>directè aver&longs;â, nec &longs;emper <lb/>recta videatur <lb/>√à <lb/>139. <lb/>Cur tales comae circa <lb/>Fixas aut Planetas non <lb/>appareant <lb/>191 <lb/>140. <lb/>De principio motûs Pla­<lb/>netae <lb/>192 <lb/>141. Cau&longs;&longs;ae à quibus ejus er­<lb/>rores pendent. Prima <lb/>193 <lb/>142. Secunda <lb/>√à <lb/>143. Tertia <lb/>√à <lb/>144-Quarta <lb/>194 <lb/>145. Quinta <lb/>√à <lb/>146. De primà productione <lb/>omnium Planetarum <lb/>195 <lb/>147. <lb/>Cur quidam Planetae &longs;int <lb/>aliis à Sole remotiores; <lb/>idque ab eorum magnitu­<lb/>dine &longs;olâ non pendere <lb/>196 <lb/>148. <lb/>Cur Soli viciniores cele­<lb/>riùs aliis moveantur; & <lb/>tàmen ejus maculae &longs;int <lb/>tardi&longs;&longs;imae <lb/>√à <pb pagenum="342"/>149. <lb/>Cur Luna circa Terram <lb/>gyret <lb/>197 <lb/>150. Cur Terra circa &longs;uum <lb/>axem vertatur <lb/>198 <lb/>151. <lb/>Cur Luna celeriùs feratur <lb/>quàm Terra <lb/>√à <lb/>152. <lb/>Cur &longs;emper Lunae facies <lb/>quamproximè eadem &longs;it <lb/>Terrae obver&longs;a <lb/>√à <lb/>153. <lb/>Cur Luna celeriùs ince­<lb/>dat, & à &longs;uo motu medio <lb/>minùs aberret, in conjun­<lb/>ctionibus quàm in quadris; <lb/>&scur ejus coelum non &longs;it <lb/>rotundum <lb/>199 <lb/>154. Cur &longs;ecundarii Planetae <lb/>qui &longs;unt circa Iovem, tam <lb/>celeriter; qui verò &longs;unt <lb/>circa Saturnum, tam tardè <lb/>vel nullo modo moveantur <lb/>200 <lb/>155. <lb/>Cur poli AEquatoris & <lb/>Eclipticae multùm di&longs;tent <lb/>ab invicem <lb/>201 <lb/>156. <lb/>Cur paullatim ad invicem <lb/>accedant <lb/>202 <lb/>157. Ultima & maximè gene­<lb/>ralis cau&longs;a omnium inae­<lb/>qualitatum, quae in moti­<lb/>bus corporum mundano­<lb/>rum reperiuntur <lb/>√à <lb/>________ </s></p> <p type="head"> <s>PARS QUARTA.</s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>De Terrâ.<emph.end type="italics"/><lb/>p <lb/>1. <lb/>Fal&longs;am hypothe&longs;im, quâ jam <lb/>9. <lb/>Eas ab initio &longs;ibi mutuò in­<lb/>antè u&longs;i &longs;umus, e&longs;&longs;e reti­<lb/>cubui&longs;&longs;e circa Terram <lb/>206 <lb/>nendam ad veras rerum <lb/>10. <lb/>Varia circa ip&longs;as intervalla <lb/>naturas explicandas <lb/>203 <lb/>materiae primi & &longs;ecundi <lb/>2. <lb/>Quae &longs;it generatio Terrae &longs;e­<lb/>elementi relicta e&longs;&longs;e <lb/>207 <lb/>cundùm i&longs;tam hypothe&longs;im <lb/>√à <lb/>11. <lb/>Globulos &longs;ecundi elementi <lb/>3. <lb/>Di&longs;tinctio Terrae in tres re­<lb/>eò minores initio fui&longs;&longs;e,quò <lb/>giones, & primae de&longs;criptio <lb/>204 <lb/>centro Terrae viciniores <lb/>√à <lb/>4. <lb/>De&longs;criptio &longs;ecundae <lb/>205 <lb/>12. <lb/>Meatu&longs;que inter ip&longs;as ha­<lb/>5. <lb/>De&longs;criptio tertiae <lb/>√à <lb/>bui&longs;&longs;e angu&longs;tiores <lb/>√à <lb/>6. <lb/>Particulas tertii elementi, <lb/>13. <lb/>Non &longs;emper cra&longs;&longs;iores te­<lb/>quae &longs;unt in hac tertiâ re­<lb/>nuioribus inferiores fui&longs;&longs;e <lb/>208 <lb/>gione, e&longs;&longs;e debere &longs;atis <lb/>14. <lb/>De primâ formatione di­<lb/>magnas <lb/>√à <lb/>ver&longs;orum corporum in ter­<lb/>7. <lb/>Ip&longs;as à primo & &longs;ecundo <lb/>tiâ Terrae regione <lb/>√à <lb/>elemento po&longs;&longs;e immutari <lb/>206 <lb/>15. <lb/>De aetionibus, quarum ope <lb/>8. <lb/>E&longs;&longs;e majores globulis &longs;e­<lb/>i&longs;ta corpora genita &longs;unt; ac <lb/>cundi elementi, &longs;ed ii&longs;dem <lb/>primò de generali globulo­<lb/>e&longs;&longs;e minùs &longs;olidas & minùs <lb/>rum coele&longs;tium motu <lb/>√à <lb/>agitatas <lb/>√à <lb/>i 6. <lb/>De primo huius primae <pb pagenum="343"/>actionis effectu, quòd red­<lb/>dat corpora pellucida <lb/>209 <lb/>17. <lb/>Quomodo corpus &longs;olidum <lb/>&sdurum, &longs;atis multos <lb/>meatus habere po&longs;&longs;it ad <lb/>radios luminis tran&longs;mit­<lb/>tendos <lb/>210 <lb/>18. <lb/>De &longs;ecundo illius primae <lb/>actionis effectu, quòd una <lb/>corpora ab aliis &longs;ecernat, <lb/>&sliquores expurget <lb/>√à <lb/>19. <lb/>De tertio effectu, quòd li­<lb/>quorum guttas reddat ro­<lb/>tundas <lb/>211 <lb/>20. <lb/>Explicatio &longs;ecundae actio­<lb/>nis, quae gravitas vocatur <lb/>212 <lb/>21. <lb/>Omnes Terrae partes, &longs;i &longs;o­<lb/>lae &longs;pectentur, non e&longs;&longs;e <lb/>graves, &longs;ed leves <lb/>√à <lb/>22. <lb/>In quo con&longs;i&longs;tat levitas <lb/>materiae coele&longs;tis <lb/>213 <lb/>23. <lb/>Quomodo partes omnes <lb/>terrae ab i&longs;tâ materiâ coe­<lb/>le&longs;ti deor&longs;um pellantur, & <lb/>ita fiant graves <lb/>√à <lb/>24. <lb/>Quanta &longs;it in quoque cor­<lb/>pore gravitas <lb/>214 <lb/>25. <lb/>Ejus quantitatem non re&longs;­<lb/>pondere quantitati mate­<lb/>riae cuju&longs;que corporis <lb/>√à <lb/>26. <lb/>Cur corpora non gravitent <lb/>in locis &longs;uis naturalibus <lb/>215 <lb/>27. <lb/>Gravitatem corpora depri­<lb/>mere ver&longs;us centrum Ter­<lb/>rae <lb/>216 <lb/>28. <lb/>De tertiâ actione, quae e&longs;t <lb/>lumen; quomodo particu­<lb/>las ae*ris commoveat <lb/>217 <lb/>29. <lb/>De quartâ, quae e&longs;t calor; <lb/>quid &longs;it, & quomodo &longs;u­<lb/>blato lumine per&longs;everet <lb/>218 <lb/>3o. <lb/>Cur altiùs penetret, quàm <lb/>lumen <lb/>√à <lb/>31. <lb/>Cur corpora ferè omnia <lb/>rarefaciat <lb/>√à <lb/>32. <lb/>Quomodo &longs;uprema Terrae <lb/>regio in duo diverí*a cor­<lb/>pora fuerit primùm divi&longs;a <lb/>218 <lb/>33. <lb/>Di&longs;tinctio particularum <lb/>terre&longs;trium in tria &longs;umma <lb/>gcnera <lb/>220 <lb/>34. <lb/>Quomodo tertium corpus <lb/>inter duo priora factum &longs;it <lb/>√à <lb/>35. <lb/>Particulas tantùm unius <lb/>generis in i&longs;to corpore con­<lb/>tineri <lb/>221 <lb/>36. <lb/>Duas tantùm in eo e&longs;&longs;e &longs;pe­<lb/>cies i&longs;tarum particularum <lb/>222 <lb/>37. <lb/>Quomodo infimum corpus <lb/>C in plura alia fuerit divi­<lb/>&longs;um <lb/>223 <lb/>38. <lb/>De formatione alterius <lb/>quarti corporis &longs;upra ter­<lb/>tium <lb/>224 <lb/>39. <lb/>De hujus quarti corporis <lb/>accretione, & tertii expur­<lb/>gatione <lb/>225 <lb/>40. <lb/>Quomodo hoc tertium cor­<lb/>pus fuerit mole imminu­<lb/>tum, & &longs;patium aliquod <lb/>inter &longs;e & quartum reli­<lb/>querit <lb/>226 <lb/>41. <lb/>Quomodo multae fi&longs;&longs;urae in <lb/>quarto factae &longs;int <lb/>227 <lb/>42. <lb/>Quomodo ip&longs;um in varias <lb/>partes &longs;it confractum <lb/>228 <lb/>43. <lb/>Quomodo tertium corpus <lb/>&longs;upra quartum ex parte <lb/>a&longs;cenderit, & ex parte in­<lb/>fra reman&longs;erit <lb/>23o <lb/>44. <lb/>Inde in &longs;uperficie Terrae <lb/>ortos e&longs;&longs;e montes, campos, <lb/>maria &c. <lb/>√à <lb/>45. <lb/>Quae &longs;it ae*ris natura <lb/>231 <lb/>46. <lb/>Cur facilè rarefiat & den­<lb/>&longs;etur <lb/>√à <lb/>47. <lb/>De violentâ ejus compre&longs;­<lb/>&longs;ione in quibu&longs;dam ma­<lb/>chinis <lb/>√à <lb/>48. <lb/>De aquae naturâ, & cur fa- <pb pagenum="344"/>cilè, modò in ae*rem, modò <lb/>in glaciem, vertatur <lb/>232 <lb/>49. <lb/>De fluxu & refluxu maris <lb/>√à <lb/>50. <lb/>Cur aqua horis 6 1/5 a&longs;cen­<lb/>dat, & horis 6 1/5 de&longs;cen­<lb/>dat <lb/>234 <lb/>51. <lb/>Cur ae&longs;tus maris &longs;int majo­<lb/>res, cùm Luna plena e&longs;t <lb/>vel nova <lb/>√à <lb/>52. <lb/>Cur in aequinoctiis &longs;int <lb/>maximi <lb/>236 <lb/>53. <lb/>Cur ae*r & aqua &longs;emper ab <lb/>Oriente in Occidentem <lb/>fluant <lb/>54. <lb/>Cur in eâdem poli altitu­<lb/>dine, regiones quae mare <lb/>habent ad Orientem, &longs;int <lb/>aliis magis temperatae <lb/>237 <lb/>55. <lb/>Cur nullus &longs;it fluxus nec <lb/>refluxus in lacubus aut &longs;ta­<lb/>gnis; & cur in variis lito­<lb/>ribus variis horis fiat <lb/>√à <lb/>56. <lb/>Quomodo ejus cau&longs;&longs;ae par­<lb/>ticulares, in &longs;ingulis lito­<lb/>ribus &longs;int inve&longs;tigandae <lb/>238 <lb/>57. <lb/>De naturâ terrae interio­<lb/>ris <lb/>√à <lb/>58. <lb/>De naturâ argenti vivi <lb/>239 <lb/>59. <lb/>De inaequalitate caloris in­<lb/>teriorem terram perva­<lb/>dentis <lb/>√à <lb/>6o. <lb/>De i&longs;tius caloris actione <lb/>240 <lb/>61. <lb/>De &longs;uccis acribus & acidis, <lb/>ex quibus fiunt atramen­<lb/>tum &longs;utorium, alumen &c. <lb/>241 <lb/>62. <lb/>De materiâ oleagineâ bitu­<lb/>minis, &longs;ulphuris &c. <lb/>242 <lb/>63. <lb/>De Chymicorum Princi­<lb/>piis, & quomodo metalla <lb/>in fodinas a&longs;cendant <lb/>√à <lb/>64. <lb/>De Terrâ exteriore, & de <lb/>origine fontium <lb/>√à <lb/>65. <lb/>Cur mare non augeatur ex <lb/>eo, quòd flumina in illud <lb/>fluant <lb/>243 <lb/>66. <lb/>Cur fontes non &longs;int &longs;al&longs;i, <lb/>nec mare dulce&longs;cat <lb/>244 <lb/>67. <lb/>Cur in quibu&longs;dam puteis <lb/>aqua &longs;it &longs;al&longs;a <lb/>√à <lb/>68. <lb/>Cur etiam ex quibu&longs;dam <lb/>montibus &longs;al effodiatur <lb/>245 <lb/>69. <lb/>De nitro alii&longs;que &longs;alibus, <lb/>à &longs;ale marino diver&longs;is <lb/>√à <lb/>70. <lb/>De vaporibus, &longs;piritibus, & <lb/>exhalationibus à terrâ inte­<lb/>riore ad exteriorem a&longs;cen­<lb/>dentibus <lb/>√à <lb/>71. <lb/>Quomodo ex variâ eorum <lb/>mi&longs;turâ varia lapidum, <lb/>aliorumque fo&longs;&longs;ilium ge­<lb/>nera oriantur <lb/>246 <lb/>72. <lb/>Quomodo metalla ex terrâ <lb/>interiore ad exteriorem <lb/>perveniant; & quomodo <lb/>minium fiat <lb/>√à <lb/>73. <lb/>Cur non in omnibus terrae <lb/>locis metalla inveniantur <lb/>247 <lb/>74. <lb/>Cur poti&longs;&longs;imùm invenian­<lb/>tur in radicibus montium, <lb/>ver&longs;us Meridiem & Orien­<lb/>tem <lb/>√à <lb/>75. <lb/>Fodinas omnes e&longs;&longs;e in <lb/>terrâ exteriore; nec po&longs;&longs;e <lb/>unquam ad interiorem fo­<lb/>diendo perveniri <lb/>√à <lb/>76. <lb/>De &longs;ulphure, bitumine, <lb/>argillâ, oleo <lb/>√à <lb/>77. <lb/>Quomodo fiat terrae motus <lb/>248 <lb/>78. <lb/>Cur ex quibu&longs;dam monti­<lb/>bus ignis erumpat <lb/>√à <lb/>79. <lb/>Cur plures concu&longs;&longs;iones <lb/>fieri &longs;oleant in terrae motu, <lb/>&longs;icque per aliquot horas <lb/>aut dies interdum duret <lb/>249 <lb/>8o. <lb/>De naturâ ignis, eju&longs;que <lb/>ab ae*re diver&longs;itate <lb/>√à <lb/>81. <lb/>Quomodo primùm excite­<lb/>tur <lb/>250 <lb/>82. <lb/>Quomodo con&longs;ervetur <lb/>√à <lb/>83. <lb/>Cur egeat alimento <lb/>√à <pb pagenum="345"/>84. <lb/>Quomodo ex &longs;ilicibus ex­<lb/>cutiatur <lb/>251 <lb/>85. <lb/>Quomodo ex lignis &longs;iccis <lb/>252 <lb/>86. <lb/>Quomodo ex collectione <lb/>radiorum Solis <lb/>253 <lb/>87. <lb/>Quomodo à &longs;olo motu val­<lb/>de violento <lb/>√à <lb/>88. <lb/>Quomodo à diver&longs;orum <lb/>corporum mi&longs;turâ <lb/>√à <lb/>89. <lb/>In fulmine, in &longs;tellis traji­<lb/>cientibus <lb/>254 <lb/>90. <lb/>In iis quae lucent & non <lb/>urunt : ut in &longs;tellis caden­<lb/>tibus <lb/>√à <lb/>91. <lb/>In guttis aquae marinae, in <lb/>lignis putridis, & &longs;imilibus <lb/>255 <lb/>92. <lb/>In iis quae incale&longs;cunt & <lb/>non lucent : ut in foeno in­<lb/>clu&longs;o <lb/>256 <lb/>93. <lb/>In calce aquâ a&longs;per&longs;â, & <lb/>reliquis <lb/>257 <lb/>94. <lb/>Quomodo in cavitatibus <lb/>terrae ignis accendatur <lb/>258 <lb/>95. <lb/>Quomodo candela ardeat <lb/>√à <lb/>96. <lb/>Quomodo ignis in eâ con­<lb/>&longs;ervetur <lb/>259 <lb/>97. <lb/>Cur ejus flamma &longs;it acumi­<lb/>nata, & fumus ex eâ egre­<lb/>diatur <lb/>√à <lb/>98. <lb/>Quomodo ae*r & alia cor­<lb/>pora flammam alant <lb/>260 <lb/>99. <lb/>De motu ae*ris ver&longs;us ignem <lb/>√à <lb/>100. <lb/>De iis quae ignem ex&longs;tin­<lb/>guunt <lb/>√à <lb/>101. <lb/>Quid requiratur ut ali­<lb/>quod corpus alendo igni <lb/>aptum &longs;it <lb/>261 <lb/>102. <lb/>Cur flamma ex &longs;piritu vini <lb/>linteum non urat <lb/>√à <lb/>103. <lb/>Cur &longs;piritus vini facillimè <lb/>ardeat <lb/>√à <lb/>104. <lb/>Cur aqua difficillimè <lb/>262 <lb/>105. <lb/>Cur vis magnorum ignium <lb/>abaquâ aut &longs;alibus injectis <lb/>augeatur <lb/>√à <lb/>106. <lb/>Qualia &longs;int corpora quae <lb/>facilè uruntur <lb/>262 <lb/>107. <lb/>Cur quaedam inflammen­<lb/>tur, alia non <lb/>263 <lb/>108. <lb/>Cur ignis aliquandiu in <lb/>prunis &longs;e con&longs;ervet <lb/>√à <lb/>109. <lb/>De pulvere tormentario, <lb/>ex &longs;ulphure, nitro & car­<lb/>bone confecto : ac primò, <lb/>de &longs;ulphure <lb/>√à <lb/>110. <lb/>De nitro <lb/>√à <lb/>111. <lb/>De &longs;ulphuris & nitri con­<lb/>junctione <lb/>264 <lb/>112. <lb/>De motu particularum ni­<lb/>tri <lb/>√à <lb/>113. <lb/>Cur flamma hujus pulve­<lb/>ris valde dilatetur, & prae­<lb/>cipuè agat ver&longs;us &longs;upe­<lb/>riora <lb/>√à <lb/>114. <lb/>De carbone <lb/>√à <lb/>115. <lb/>De granis hujus pulveris, <lb/>in quo praecipua ejus vis <lb/>con&longs;i&longs;tat <lb/>265 <lb/>116. <lb/>De lucernis diuti&longs;&longs;imè ar­<lb/>dentibus <lb/>266 <lb/>117. <lb/>De reliquis ignis effectibus <lb/>267 <lb/>118. <lb/>Quaenam corpora illi ad­<lb/>mota lique&longs;cant & bulliant <lb/>√à <lb/>119. <lb/>Quaenam &longs;iccentur & du­<lb/>re&longs;cant <lb/>268 <lb/>120. <lb/>De aquis ardentibus, in­<lb/>&longs;ipidis, acidis <lb/>√à <lb/>121. <lb/>De &longs;ublimatis & oleis <lb/>269 <lb/>122. <lb/>Quod, mutato ignis gradu, <lb/>mutetur ejus effectus <lb/>√à <lb/>123. <lb/>De calce <lb/>√à <lb/>124. <lb/>De <lb/>vitro, quomodo fiat <lb/>270 <lb/>125. <lb/>Quomodo ejus particulae <lb/>&longs;imul jungantur <lb/>√à <lb/>126. <lb/>Cur &longs;it liquidum cùm can­<lb/>det, omne&longs;que figuras fa­<lb/>cile induat <lb/>271 <lb/>127. <lb/>Cur, cùm frigidum e&longs;t, <lb/>&longs;it valde durum <lb/>272 <lb/>128. <lb/>Cur valde fragile <lb/>√à <pb pagenum="346"/>129. <lb/>Cur ejus fragilitas minua­<lb/>tur, &longs;i lentè refrigeretur <lb/>272 <lb/>130. <lb/>Cur &longs;it pellucidum <lb/>273 <lb/>131. <lb/>Quomodo fiat coloratum <lb/>274 <lb/>132. <lb/>Cur &longs;it rigidum in&longs;tar <lb/>arcûs; & generaliter, cur <lb/>rigida, cùm inflexa &longs;unt, <lb/>&longs;ponte redeant ad priorem <lb/>figuram <lb/>√à <lb/>133. <lb/>De magnete. Repetitio <lb/>eorum ex antè dictis, quae <lb/>ad ejus explicationem re­<lb/>quiruntur <lb/>275 <lb/>134. <lb/>Nullos in ae*re nec in aquâ <lb/>e&longs;&longs;e meatus recipiendis <lb/>particulis &longs;triatis idoneos <lb/>276 <lb/>135. <lb/>Nullos etiam e&longs;&longs;e in ullis <lb/>corporibus terrae exterio­<lb/>ris, praeterquam in ferro <lb/>277 <lb/>136. <lb/>Cur tales meatus &longs;int in <lb/>ferro <lb/>√à <lb/>137. <lb/>Quâ ratione etiam &longs;int in <lb/>&longs;ingulis ejus ramentis <lb/>278 <lb/>138. <lb/>Quomodo i&longs;ti meatus apti <lb/>reddantur ad particulas <lb/>&longs;triatas, ab utrâvis parte <lb/>venientes, admittendas <lb/>√à <lb/>139. <lb/>Quae &longs;it natura magnetis <lb/>279 <lb/>140. <lb/>Quomodo fu&longs;ione fiat <lb/>chalybs & quodvis ferrum <lb/>280 <lb/>141. <lb/>Cur chalybs &longs;it valde du­<lb/>rus, rigidus & fragilis <lb/>281 <lb/>142. <lb/>Quae &longs;it differentia inter <lb/>chalybem & aliud ferrum <lb/>√à <lb/>143. <lb/>Quomodo chalybs tempe­<lb/>retur <lb/>√à <lb/>144. <lb/>Quae &longs;it differentia inter <lb/>meatus magnetis, chalybis <lb/>&sferri <lb/>283 <lb/>145. <lb/>Enumeratio proprietatum <lb/>virtutis magneticae <lb/>284 <lb/>146. <lb/>Quomodo particulae &longs;tria­<lb/>tae per Terrae meatus fluant <lb/>287 <lb/>147. <lb/>Quòd difficiliùs tran&longs;eant <lb/>per aerem aquam, & ter­<lb/>ram exteriorem, quàm per <lb/>interiorem <lb/>288 <lb/>148. <lb/>Quòd faciliùs tran&longs;eant <lb/>per magnetem, quàm per <lb/>alia corpora hujus terrae <lb/>exterioris <lb/>289 <lb/>149. <lb/>Qui &longs;int poli magnetis <lb/>√à <lb/>150. <lb/>Cur i&longs;ti poli &longs;e convertant <lb/>ver&longs;us polos Terrae <lb/>√à <lb/>151. <lb/>Cur etiam certâ ratione <lb/>ver&longs;us ejus centrum &longs;e in­<lb/>clinent <lb/>290 <lb/>152. <lb/>Cur unus magnes ad <lb/>alium &longs;e convertat & in­<lb/>clinet, eodem modoatque <lb/>ad Terram <lb/>291 <lb/>153. <lb/>Cur duo magnetes ad in­<lb/>vicem accedant, & quae &longs;it <lb/>cuju&longs;que &longs;phaera activita­<lb/>tis <lb/>292 <lb/>154. <lb/>Cur interdum &longs;e invicem <lb/>refugiant <lb/>294 <lb/>155. <lb/>Cur &longs;egmentorum magne­<lb/>tis partes, quae ante &longs;ectio­<lb/>nem junctae erant, &longs;e mu­<lb/>tuò etiam refugiant <lb/>295 <lb/>156.Cur duo puncta, quae <lb/>priùs in eodem magnete <lb/>contigua erant, in ejus <lb/>fragmentis &longs;int poli diver­<lb/>&longs;ae virtutis <lb/>√à <lb/>157. <lb/>Cur eadem &longs;it vis in quâ­<lb/>vis magnetis parte, ac in <lb/>toto <lb/>√à <lb/>158. <lb/>Cur magnes &longs;uam vim <lb/>ferro &longs;ibi admoto commu­<lb/>nicet <lb/>296 <lb/>159. <lb/>Cur ferrum pro variis <lb/>modis, quibus magneti ad­<lb/>movetur, ip&longs;am diver&longs;i­<lb/>modè recipiat <lb/>√à <lb/>160. <lb/>Cur ferrum oblongum <lb/>eam non recipiat, ni&longs;i &longs;e­<lb/>cundùm &longs;uam longitudi­<lb/>nem <lb/>297 <pb pagenum="347"/>161. <lb/>Cur magnes nihil amittat <lb/>de i*uâ vi, quamvis eam <lb/>ferro communicet <lb/>297 <lb/>162. <lb/>Cur haec vis celerrimè <lb/>ferro communicetur, &longs;ed <lb/>diuturnitate temporis in <lb/>eo confirmetur <lb/>298 <lb/>163. <lb/>Cur chalybs ad eam reci­<lb/>piendam aptior &longs;it, quàm <lb/>vilius ferrum <lb/>√à <lb/>164. <lb/>Cur major ei communi­<lb/>cetur à perfectiore ma­<lb/>gnete, quàm à minùs per­<lb/>fecto <lb/>√à <lb/>165. <lb/>Cur ip&longs;a etiam terra vim <lb/>magnetis ferro tribuat <lb/>√à <lb/>166. <lb/>Cur vis magnetica in <lb/>Terrâ debilior &longs;it, quàm <lb/>in parvis magnetibus <lb/>299 <lb/>167. <lb/>Cur acus magnete tactae <lb/>&longs;emper &longs;uae virtutis polos <lb/>in extremitatibus &longs;uis ha­<lb/>beant <lb/>300 <lb/>168. <lb/>Cur poli magneticae vir­<lb/>tutis non &longs;emper accuratè <lb/>ver&longs;us Terrae polos diri­<lb/>gantur, &longs;ed ab iis variè <lb/>declinent <lb/>√à <lb/>169. <lb/>Cur etiam interdum i&longs;ta <lb/>declinatio cum tempore <lb/>mutetur <lb/>301 <lb/>170. <lb/>Cur in magnete &longs;upra <lb/>unum ex &longs;uis polis erecto <lb/>minor e&longs;&longs;e po&longs;&longs;it, quàm <lb/>cùm ejus poli aequaliter à <lb/>Terrâ di&longs;tant <lb/>√à <lb/>171. <lb/>Cur magnes trahat fer­<lb/>rum <lb/>302 <lb/>172. <lb/>Cur magnes armatus, <lb/>multò plus ferri &longs;u&longs;tineat <lb/>quàm nudus <lb/>√à <lb/>173. <lb/>Cur ejus poli, quamvis <lb/>contrarii, &longs;e invicem ju­<lb/>vent ad ferrum &longs;u&longs;tinen­<lb/>dum <lb/>303 <lb/>174. <lb/>Cur gyratio rotulae fer­<lb/>reae, à vi magnetis cui ap­<lb/>pen&longs;a e&longs;t, non impediatur <lb/>304 <lb/>175. <lb/>Quomodo & quare vis <lb/>unius magnetis augeat vel <lb/>minuat vim alterius <lb/>305 <lb/>176. <lb/>Cur magnes, quantumvis <lb/>fortis, ferrum &longs;ibi non <lb/>contiguum, à magnete de­<lb/>biliore attrahere non po&longs;&longs;it <lb/>√à <lb/>177. <lb/>Cur magnes debilis, aut <lb/>ferrum, à magnete fortiori <lb/>ferrum &longs;ibi contiguum po&longs;­<lb/>&longs;it detrahere <lb/>3o6 <lb/>178. <lb/>Cur, in his Borealibus <lb/>regionibus, polus Au&longs;tra­<lb/>lis magnetis &longs;it fortior Bo­<lb/>reali <lb/>√à <lb/>179. <lb/>De iis quae ob&longs;ervari po&longs;­<lb/>&longs;unt in ferri limaturâ circa <lb/>magnetem &longs;par&longs;â <lb/>307 <lb/>18o. Cur lamina ferrea, polo <lb/>magnetis conjuncta, ejus <lb/>vim trahendi vel conver­<lb/>tendi ferri impediat <lb/>3o9 <lb/>181. <lb/>Cur eandem nullius alte­<lb/>rius corporis interpo&longs;itio <lb/>impediat <lb/>310 <lb/>182. Cur magnetis po&longs;itio non <lb/>conveniens ejus vires paul­<lb/>latim imminuat <lb/>√à <lb/>183. <lb/>Cur rubigo, humiditas & <lb/>&longs;itus, eas etiam imminuat, <lb/>&svehemens ignis planè <lb/>tollat <lb/>√à <lb/>184. <lb/>De vi attractionis in &longs;uc­<lb/>cino, cerâ, re&longs;inâ, & &longs;imi­<lb/>libus <lb/>311 <lb/>185. <lb/>Quae &longs;it cau&longs;&longs;a i&longs;tius at­<lb/>tractionis in vitro <lb/>312 <lb/>186. <lb/>Eandem ip&longs;ius cau&longs;&longs;am in <lb/>reliquis etiam videri <lb/>313 <lb/>187. Ex dictis intelligi, quae­<lb/>nam cau&longs;&longs;ae e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int re­<lb/>liquorum omnium mira- <pb pagenum="348"/>bilium effectuum, qui ad <lb/>occultas qualitates referri <lb/>&longs;olent <lb/>314 <lb/>188. <lb/>De iis quae, ex tractationi­<lb/>bus de animali & de ho­<lb/>mine, ad rerum materia­<lb/>lium cognitionem mu­<lb/>tuanda &longs;unt <lb/>315 <lb/>189. <lb/>Quid &longs;it &longs;en&longs;us, & quo­<lb/>modo fiat <lb/>√à <lb/>190. <lb/>De &longs;en&longs;uum di&longs;tinctione : <lb/>ac primò de internis, hoc <lb/>e&longs;t, de animi afectibus, & <lb/>de appetitibus naturalibus <lb/>316 <lb/>191. <lb/>De &longs;en&longs;ibus externis : ac <lb/>primò de tactu <lb/>318 <lb/>192. De gu&longs;tu <lb/>√à <lb/>193. <lb/>De odoratu <lb/>√à <lb/>I94. De auditu <lb/>319 <lb/>195. <lb/>De vi&longs;u <lb/>√à <lb/>196. <lb/>Animam non &longs;entire, ni&longs;i <lb/>quatenus e&longs;t in cerebro <lb/>√à <lb/>197. <lb/>Mentem e&longs;&longs;e talis naturae, <lb/>ut à &longs;olo corporis motu <lb/>varii &longs;en&longs;us in eâ po&longs;&longs;int <lb/>excitari <lb/>320 <lb/>198. <lb/>Nihil à nobis in objectis <lb/>externis &longs;en&longs;u deprehendi, <lb/>praeter ip&longs;orum figuras, <lb/>magnitudines & motus <lb/>321 <lb/>199. <lb/>Nulla naturae phaenomena <lb/>in hac tractatione fui&longs;&longs;e <lb/>praetermi&longs;&longs;a <lb/>323 <lb/>200. <lb/>Nullis me in eâ principiis <lb/>u&longs;um e&longs;&longs;e, quae non ab om­<lb/>nibus recipiantur; hanc­<lb/>que Philo&longs;ophiam non e&longs;&longs;e <lb/>novam, &longs;ed maximè anti­<lb/>quam & vulgarem <lb/>√à <lb/>201. <lb/>Dari particulas corpo­<lb/>rum in&longs;en&longs;iles <lb/>324 <lb/>202. Democriti Philo&longs;ophiam <lb/>non minùs differre à no&longs;trâ, <lb/>quàm à vulgari <lb/>325 <lb/>2o3. Quomodo figuras & mo­<lb/>tus particularum in&longs;en&longs;i­<lb/>lium cogno&longs;camus <lb/>√à <lb/>204. <lb/>Sufficere &longs;i de in&longs;en&longs;ilibus, <lb/>qualia e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int, expli­<lb/>cuerim, et&longs;i fortè non talia <lb/>&longs;int <lb/>327 <lb/>205. <lb/>Ea tamen quae explicui,vi­<lb/>deri tamen moraliter certa <lb/>√à <lb/>206. <lb/>Imò plus quàm moraliter <lb/>328 <lb/>207. <lb/>Sed me omnia mea Eccle­<lb/>&longs;iae auctoritati &longs;ubmittere <lb/>329 <lb/>__________ </s></p> <p type="head"> <s><emph type="italics"/>NDEX <lb/>DES NOMS PROPRESa<lb/>________ <lb/>p <lb/>iAdam et Eve :<emph.end type="italics"/> 100. <lb/>ARSTOTE : 192,323, 327. <lb/>BLAEU : XVIII. <lb/>iCharites :<emph.end type="italics"/> 4. <lb/>COPERNICUS : 85, 86, 96, 337. <lb/>DEMOCRITUS : 325, 348. <lb/>ELISABETHA (Princeps) : 1. <lb/>ELZEVIER : XV-XVIII. <lb/>FREDERICUS (Rex Bohemiae) : 1. <lb/>GILBERT : 300. <lb/>GRASSIUS (Horatius) : 178. <lb/>iMinerva :<emph.end type="italics"/> 4. <lb/>iMusae :<emph.end type="italics"/> 4. <lb/>PONTANUS : 178. <lb/>PTOLEMAEUS : 85, 337. <lb/>REGIOMONTANUS : 178, 180. <lb/>SARSIUS (Lotharius) : voir GRASSIUS. <lb/>SCHEINER (S. I.) : 95. <lb/>iStoici :<emph.end type="italics"/> 317. <lb/>TYCHO-BRAHE : 85, 86, 96, 97, 98. <pb pagenum="301"/>gnetes reperiri, quàm in aliis : quo fit, ut particulae <lb/>&longs;triatae, à terrâ interiori egredientes, majori copiâ ver­<lb/>&longs;us quaedam loca fluant, quàm ver&longs;us alia, &longs;icque ab <lb/>itineribus &longs;uis &longs;aepe deflectant. Et quia polorum ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1911"></arrow.to.target>gnetis, vel extremitatum acûs, conver&longs;io pendet à &longs;olo <lb/>cur&longs;u i&longs;tarum particularum, omnes earum inflectio­<lb/>nes &longs;equi debet. Huju&longs;que rei experimentum facere <lb/>licet in magnete, cujus figura non &longs;it &longs;phaerica : nam <lb/>&longs;i acus exigua &longs;upra diver&longs;as ejus partes collocetur, <lb/> <arrow.to.target n="marg1912"></arrow.to.target>non &longs;emper eodem planè modo ad ejus polos &longs;e con­<lb/>vertet, &longs;ed &longs;aepe ab ip&longs;is aliquantum declinabit. Nec <lb/>putandum e&longs;t in eo di&longs;parem e&longs;&longs;e rationem, quòd inae­<lb/>qualitates, quae &longs;unt in extimâ terrae &longs;uperficie, ad <lb/>totam ejus molem comparatae, perexiguae &longs;int; non <lb/> <arrow.to.target n="marg1913"></arrow.to.target>enim cum ip&longs;â, &longs;ed cum acubus & magnetibus in <lb/>quibus declinatio fit, &longs;unt comparandae, &longs;icque &longs;atis <lb/>magnas e&longs;&longs;e apparet. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1911"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1912"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1913"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Sunt qui dicunt, i&longs;tam declinationem non &longs;emper <lb/>in ii&longs;dem terrae locis eandem manere, &longs;ed cum tem­<lb/> <arrow.to.target n="marg1914"></arrow.to.target>pore mutari. Quod minimè mirum videri debet : non <lb/>modò quia ferrum quotidie ex unis terrae partibus <lb/>in alias ab hominibus transfertur, &longs;ed etiam quia ejus <lb/>glebae, quae &longs;unt in hac terrâ exteriore, quibu&longs;dam in <lb/>locis cum tempore corrumpi po&longs;&longs;unt, & aliae in aliis <lb/> <arrow.to.target n="marg1915"></arrow.to.target>generari, &longs;ive ab interiore terrâ &longs;ubmitti.* </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1914"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1915"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Sunt etiam qui dicunt, i&longs;tam declinationem nullam <lb/>e&longs;&longs;e in magnete &longs;phaerico*, &longs;upra polum &longs;uum Au&longs;tra­<lb/>lem in his Borealibus regionibus, vel &longs;upra Borealem <pb pagenum="302"/>in Au&longs;tralibus, perpendiculariter &longs;tante, illumque hoc <lb/>pacto cymbae impo&longs;itum, quandam aequatoris &longs;ui par­<lb/>tem &longs;emper accuratè eandem ver&longs;us Boream, & oppo­<lb/>&longs;itam ver&longs;us Au&longs;trum convertere. Quod an verum &longs;it <lb/>nullo mihi adhuc experimento compertum e&longs;t. Sed <arrow.to.target n="marg1916"></arrow.to.target><lb/>facilè mihi per&longs;uadeo non omnino eandem, nec fortè <lb/>etiam tantam e&longs;&longs;e declinationem, in magnete ita con­<lb/>&longs;tituto, quàm in eo cujus poli aequaliter à Terrâ di&longs;tant. <lb/>Nam particulae &longs;triatae, in hac &longs;uperiore Terrae regione, <lb/>non modò per lineas aequaliter ab ejus centro di&longs;tantes <arrow.to.target n="marg1917"></arrow.to.target><lb/>ab uno polo ad alium revertuntur, &longs;ed etiam ubique <lb/>(praeterquam &longs;ub aequatore) nonnullae ab interioribus <lb/>ejus partibus a&longs;cendunt : & magnetis &longs;upra polos <lb/>erecti conver&longs;io ab his ultimis, declinatio verò à prio­<lb/>ribus praecipuè dependet. <arrow.to.target n="marg1918"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1916"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1917"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1918"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Praeterea magnes trahit ferrum, &longs;ive potiùs magnes <lb/>&sferrum ad invicem accedunt; neque enim ulla ibi <lb/>tractio e&longs;t, &longs;ed &longs;tatim atque ferrum e&longs;t intra &longs;phaeram <lb/>activitatis magnetis, vim ab eo mutuatur, & particu­<lb/>lae &longs;triatae, ab utroque egredientes, ae*rem</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1919"></arrow.to.target> interrne­<lb/>dium expellunt : quo fit, ut ambo ad invicem non aliter <lb/>quàm duo magnetes accedant. Imò etiam ferrum libe­<lb/>riùs movetur quàm magnes, quia con&longs;tat iis tantùm <lb/>ramentis, in quibus particulae &longs;triatae &longs;uos habent mea <lb/>tus, magnes autem multâ materiâ lapideâ gravatur. <arrow.to.target n="marg1920"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1919"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1920"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Sed multi mirantur magnetem armatum, &longs;ive lami­<lb/>nam ferream magneti adjunctam, plus ferri po&longs;&longs;e <lb/>&longs;u&longs;tinere, quàm &longs;olum magnetem. Cujus tamen ratio <pb pagenum="303"/>detegi pote&longs;t ex eo, quòd etiam&longs;i plus &longs;ibi appen&longs;i ferri <lb/>&longs;u&longs;tineat, non tamen idcirco plus ad &longs;e alliciat, &longs;i vel <lb/>minimùm ab eo removeatur; nec etiam plus &longs;u&longs;tineat, <lb/>&longs;i corpus aliquod, quantumvis tenue, interjaceat : </s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1921"></arrow.to.target>hinc enim apparet, i&longs;tam majorem ejus vim ex &longs;olâ <lb/>differentiâ contactûs oriri : quòd nempe laminae ferrae <lb/>meatus apti&longs;&longs;imè congruant cum meatibus ferri ip&longs;i <lb/>appen&longs;i, & ideò particulae &longs;triatae, per hos meatus ex <lb/>uno ferro in aliud tran&longs;euntes, omnem ae*rem interme­<lb/> <arrow.to.target n="marg1922"></arrow.to.target>dium expellant, efficiantque ut eorum &longs;uperficies, &longs;e <lb/>invicem immediatè contingentes, difficillimè disjun­<lb/>gantur : jamque &longs;uprà o&longs;ten&longs;um e&longs;ta, nullo glutino <lb/>duo corpora meliùs ad invicem po&longs;&longs;e alligari, quàm <lb/>immediato contactu. Meatus autem magnetis non <lb/> <arrow.to.target n="marg1923"></arrow.to.target>ita congruunt cum meatibus ferri, propter materiam <lb/>lapideam quae in eo e&longs;t; hincque fit, ut &longs;emper ali­<lb/>quantulum &longs;patii inter magnetem & ferrum debeat <lb/>remanere, per quod particulae &longs;triatae ex unius mea­<lb/>tibus ad meatus alterius perveniant. <lb/> <arrow.to.target n="marg1924"></arrow.to.target>pMirantur etiam nonnulli, quòd quamvis poli ma­<lb/>gnetis contrariae virtutis e&longs;&longs;e videantur, &longs;e tamen in­<lb/>vicem juvent ad ferrum &longs;u&longs;tinendum : ita ut, &longs;i ambo <lb/>laminis ferreis armentur, po&longs;&longs;intfig <lb/>ferè duplo plus ferri &longs;imul &longs;u&longs;ti­<lb/> <arrow.to.target n="marg1925"></arrow.to.target>nere, quàm unus &longs;olus. Nempe, <lb/>&longs;i AB e&longs;t magnes, cujus polis <lb/>adjunctae &longs;unt laminae CD & EF, <lb/>ita utrimque prominentes, ut ferrum GH iis applica­<lb/>tum &longs;uperficie &longs;atis latâ ip&longs;as tangat : hoc ferrum GH <pb pagenum="304"/>duplo ferè gravius e&longs;&longs;e pote&longs;t, quàm &longs;i ab unâ tantùm <lb/>ex i&longs;tis laminis &longs;u&longs;tineretur. Sed hujus rei ratio evi­<lb/>dens e&longs;t, ex motu particularum &longs;triatarum jam expli­<lb/>cato : quamvis enim in eo contrariae &longs;int, quòd quae <lb/>per unum polum ingrediuntur, non po&longs;&longs;int etiam <arrow.to.target n="marg1926"></arrow.to.target> in­<lb/>gredi per alium, hoc non impedit quominùs in &longs;u&longs;ti­<lb/>nendo ferro con&longs;entiant; quia venientes ab Au&longs;trali <lb/>figmagnetis polo A, per laminam <lb/>chalybeam CD reflexae, ingre­<lb/>diuntur unam ferri partem ib<emph.end type="italics"/>, in <arrow.to.target n="marg1927"></arrow.to.target><lb/>quâ faciunt ejus polum Borea­<lb/>lem; atque inde fluentes u&longs;que <lb/>ad Au&longs;tralem ia<emph.end type="italics"/>, occurrunt alii laminae chalybeae FE, <lb/>per quam a&longs;cendunt ad B, polum magnetis Borealem; <lb/>&svice ver&longs;a ^ egre&longs;&longs;ae ex B, per armaturam EF, ferrum <arrow.to.target n="marg1928"></arrow.to.target><lb/>appen&longs;um HG, aliamque armaturam DC, revertuntur <lb/>ad A. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1921"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1922"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1923"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1924"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1925"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1926"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1927"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1928"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Hic autem motus particularum &longs;triatarum per ma­<lb/>gnetem & ferrum non ita videtur con&longs;entire cum motu <lb/>circulari ferrearum rotularum, quae, turbinis in&longs;tar <arrow.to.target n="marg1929"></arrow.to.target><lb/>contortae, diutius gyrant èmagnete pendentes, quàm <lb/>cùm ab eo remotae terrae in&longs;i&longs;tunt. Et &longs;anè, &longs;i particulae <lb/>&longs;triatae motu tantùm recto agerentur, & &longs;ingulos ferri <lb/>meatus per quos ingredi debent, èregione meatuum <lb/>magnetis ex quibus egrediuntur, offenderent, <arrow.to.target n="marg1930"></arrow.to.target> judica­<lb/>rem eas &longs;i&longs;tere debere gyrationem i&longs;tarum rotularum. <lb/>Sed quia &longs;emper ip&longs;aemet gyrant, unae in uman par­<lb/>tem, aliae in contrarium, & obliquè tran&longs;ire debent ex <lb/>meatibus magnetis in meatus ferri, quomodocunque <lb/>rotula vertatur, aequè facilè in ejus meatus <arrow.to.target n="marg1931"></arrow.to.target> ingrediun­ <pb pagenum="305"/>tur, ac &longs;i e&longs;&longs;et immota, minù&longs;que ip&longs;ius motus impe­<lb/>ditur à contactu magnetis, cùm ei &longs;ic appen&longs;a gyratur, <lb/>quàm à contactu Terrae, cùm &longs;uo pondere illam premit. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1929"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1930"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1931"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>Variis modis vis unius magnetis augetur vel mi­<lb/> <arrow.to.target n="marg1932"></arrow.to.target>nuitur, alterius magnetis aut ferri acce&longs;&longs;u. Sed una in <lb/>hoc generalis regula e&longs;t, quòd quoties ita &longs;iti &longs;unt i&longs;ti <lb/>magnetes, ut unus in alium particulas &longs;triatas mittat, <lb/>&longs;e invicem juvent; contrà autem, &longs;i unus ab alio eas <lb/>abducat, &longs;ibi ob&longs;tent. Quia quò celeriùs & copio&longs;iùs <lb/> <arrow.to.target n="marg1933"></arrow.to.target>i&longs;tae particulae per unumquemque magnetem fluunt, eò <lb/>major in eo e&longs;t virtus, & magis agitatae, ac plures, ab <lb/>uno magnete vel ferro in alium mitti po&longs;&longs;unt, quàm eo <lb/>ab&longs;ente ab ae*re, aliove ullo corpore in ejus locum <lb/>con&longs;tituto. Sic non modò, cùm polus Au&longs;lralis unius <lb/> <arrow.to.target n="marg1934"></arrow.to.target>magnetis polo Boreali alterius conjunctus e&longs;t, &longs;e invi­<lb/>cem juvant ad ferrum aliis &longs;uis polis appen&longs;um &longs;u&longs;ti­<lb/>nendum; &longs;ed etiam cùm disjuncti &longs;unt, & ferrum inter <lb/>utrumque collocatur. Exempli gratiâ, magnes C juva­<lb/>tur à magnete F, ad fer-fig <lb/> <arrow.to.target n="marg1935"></arrow.to.target>rum DE &longs;ibi conjunctum <lb/>retinendum; & vice ver­<lb/>&longs;â, magnes F juvatur a magnete C, ad hujus ferri ex­<lb/>tremitatem E in ae*re &longs;u&longs;tinendam : pote&longs;t enim e&longs;&longs;e <lb/>tam gravis, ut ab eo &longs;olo &longs;ic &longs;u&longs;tineri non po&longs;&longs;et, &longs;i <lb/> <arrow.to.target n="marg1936"></arrow.to.target>alia extremitas D alteri corpori quàm magneti C inni­<lb/>teretur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1932"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1933"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1934"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1935"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1936"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Sed interim quaedam vis magnetis F impeditur à <lb/>magnete C, nempe illa quam habet ad ferrum DE ad <pb pagenum="306"/>&longs;e alliciendum. Notandum enim e&longs;t hoc ferrum, quam­<lb/>diu tangit magnetem C, attrahi non po&longs;&longs;e à magnete <lb/>F quem non tangit, etiam&longs;i hunc illo multò potentio­<lb/>rem e&longs;&longs;e &longs;upponamus. Cujus ratio e&longs;t, quòd parti­<lb/>culae &longs;triatae per hos duos magnetes, & per hoc <arrow.to.target n="marg1937"></arrow.to.target> fer­<lb/>rum, tanquam per unicum magnetem, modo &longs;uprà <lb/>explicatob tran&longs;euntes, aequalem ferè habeant vim <lb/>in toto &longs;patio quod e&longs;t inter C & F, nec idèo po&longs;&longs;int <lb/>ferrum DE, non &longs;olâ i&longs;tâ vi magneticâ, &longs;ed in&longs;u­<lb/>per contactu &longs;uo magneti C alligatum, ver&longs;us F <arrow.to.target n="marg1938"></arrow.to.target> ad­<lb/>ducere. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1937"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1938"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>Atque hinc patet, cur &longs;aepe magnes debilis, aut exi­<lb/>guum ferrum, detrahat aliud ferrum à magnete for­<lb/>tiore. Notandum enim e&longs;t hoc nunquam fieri, ni&longs;i cùm <lb/>magnes debilior tangit illud ferrum, quod detrahit à <arrow.to.target n="marg1939"></arrow.to.target><lb/>magnete fortiori. Quippe, cùm duo magnetes ferrum <lb/>oblongum polis di&longs;&longs;imilibus tangunt, unus in unâ ex­<lb/>tremitate, alius in aliâ, & deinde i&longs;ti duo magnetes ab <lb/>invicem removentur, ferrum intermedium non &longs;emper <lb/>debiliori, nec etiam &longs;emper fortiori, &longs;ed modò uni, <arrow.to.target n="marg1940"></arrow.to.target><lb/>modò alteri adhaeret : nullamque puto e&longs;&longs;e rationem, <lb/>cur uni potiùs quàm alteri adhaereat, ni&longs;i quòd eum <lb/>cui adhaeret, in majori &longs;uperficie quàm alium tangat. <lb/>figpEx eo verò, quòd ma­<lb/>gnes F juvet magnetem <arrow.to.target n="marg1941"></arrow.to.target><lb/>C ad ferrum DE &longs;u&longs;ti­<lb/>nendum, manife&longs;tum e&longs;t cur ille polus magnetis, qui <pb pagenum="307"/>a nobis vocatur Au&longs;tralis, plus ferri &longs;u&longs;tineat quàm <lb/>alter, in his Borealibus regionibus : etenim à Terrâ <lb/>maximo magnete juvatur, eodem planè modo ac ma­<lb/>gnes C à magnete F; contrà autem alius polus, prop­<lb/> <arrow.to.target n="marg1942"></arrow.to.target>ter &longs;itum non convenientem, à Terrâ impeditur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1939"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1940"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1941"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1942"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>Si paullò curio&longs;iùs con&longs;ideremus, quo pacto lima­<lb/>tura ferri circa magnetem &longs;e di&longs;ponat, multa ejus ope <lb/>advertemus, quae hactenus dicta confirmabunt. Nam <lb/>in primis notare licet, ejus pulvi&longs;culos non confu&longs;è <lb/> <arrow.to.target n="marg1943"></arrow.to.target>coacervari, &longs;ed unos aliis incumbendo, quo&longs;dam qua&longs;i <lb/>tubulos componere, per quos particulae &longs;triatae libe­<lb/>riùs quàm per ae*rem fluunt, quique idcirco earum <lb/>vias de&longs;ignant. Quae viae ut clarè ip&longs;is oculis cerni po&longs;­<lb/>&longs;int, &longs;pargatur aliquid i&longs;tius limaturae &longs;upra planum, <lb/> <arrow.to.target n="marg1944"></arrow.to.target>in quo &longs;it foramen cui magnes &longs;phaericus ita immi&longs;&longs;us <lb/>&longs;it, ut polis &longs;uis utrimque planum tangat, eo modo <lb/>quo A&longs;tronomorum globi Horizontis circulo immitti <lb/>&longs;olent, ut &longs;phaeram rectam reprae&longs;entent, & limatura <lb/>ibi &longs;par&longs;a di&longs;ponet &longs;e in tubulos, qui flexus particu­<lb/> <arrow.to.target n="marg1945"></arrow.to.target>larum &longs;triatarum circa magnetem, &longs;ive etiam circa <lb/>globum Terrae, à nobis &longs;upra de&longs;criptosb exhibebunt. <lb/>Deinde, &longs;i alius magnes eodem modo i&longs;ti plano juxta <lb/>priorem in&longs;eratur, & polus Au&longs;tralis unius Borealem <lb/>alterius re&longs;piciat, limatura circum&longs;par&longs;a o&longs;tendet <lb/> <arrow.to.target n="marg1946"></arrow.to.target>etiam, quo pacto particulae &longs;triatae per i&longs;tos duos ma­<lb/>gnetes tanquam per unicum moveantur. Ejus enim <lb/>tubuli, qui ab uno ex polis &longs;e mutuò re&longs;picienti­<lb/>bus ad alium porrigentur, erunt omnino recti; alii <lb/>verò, qui ab uno ex adver&longs;is polis ad alium pertin­ <pb pagenum="308"/>gent, erunt circa magnetes inflexi : ut hîc &longs;unt lineae <lb/>BRVXTia<emph.end type="italics"/>. Notari etiam pote&longs;t, cùm aliquid limaturae <lb/>fig <lb/>ferri ex polo, ex. gr. Au&longs;trali, unius magnetis pendet, <lb/>&longs;i polus Au&longs;tralis alterius magnetis infrà po&longs;iti ver&longs;us <lb/>illam convertatur, & paullatim ei appropinquetur, quo <arrow.to.target n="marg1947"></arrow.to.target><lb/>pacto tubuli ex eâ confecti primò &longs;ur&longs;um &longs;e retrahunt <lb/>&sinflectunt : quia &longs;cilicet eae particulae &longs;triatae, quae <lb/>per illos fluunt, repelluntur ab aliis quae veniunt à <lb/>magnete inferiore. Ac deinde, &longs;i i&longs;te inferior magnes <lb/>multò potentior &longs;it &longs;uperiore, tubuli i&longs;ti di&longs;&longs;olvuntur, <arrow.to.target n="marg1948"></arrow.to.target><lb/>&slimatura decidit in inferiorem : quia &longs;cilicet parti­<lb/>culae &longs;triatae ex hoc inferiori a&longs;cendentes, impetum <lb/>faciunt in &longs;ingulos i&longs;tius limaturae pulvi&longs;culos, quos <lb/>cùm ingredi non po&longs;&longs;int, ni&longs;i per ea&longs;dem illorum &longs;u­<lb/>perficies quibus magneti &longs;uperiori adhaerent, eos ab <arrow.to.target n="marg1949"></arrow.to.target><lb/>hoc &longs;uperiore disjungunt. Contrà verò, &longs;i polo Au­<lb/>&longs;trali &longs;uperioris magnetis, cui limatura ferri adhaeret, <lb/>polus Borealis inferioris obvertatur, haec limatura tu­<lb/>bulos &longs;uos rectà ver&longs;us inferiorem dirigit, & quantum <lb/>pote&longs;t producit : quia utrimque particulis &longs;triatis, ab <arrow.to.target n="marg1950"></arrow.to.target><lb/>uno magnete in alium tran&longs;euntibus, viam praebent; <lb/>&longs;ed non ideò à &longs;uperiori &longs;eparatur, ni&longs;i priùs inferio­<lb/>rem tetigerit, propter vim contactûs, de quâ egimus <pb pagenum="309"/>paullo antèa. Atque propter i&longs;tam eandem vim, &longs;i li­<lb/>matura, magneti quantumvis forti adhaerens, tangatur <lb/>ab alio debiliori magnete, vel tantùm à ferreo aliquo <lb/>bacillo, nonnullae ejus partes fortiorem magnetem re­<lb/> <arrow.to.target n="marg1951"></arrow.to.target>linquent, & debiliorem, &longs;ive ferreum bacillum, &longs;equen­<lb/>tur : illae &longs;cilicet, quae majori &longs;uperficie hunc quàm <lb/>illum tangent. Cùm enim exiguae i&longs;tae &longs;uperficies va­<lb/>ri*ae &longs;int & inaequales, &longs;emper accidit, ut qua&longs;dam li­<lb/>maturae particulas uni magneti vel ferro, alias alteri <lb/> <arrow.to.target n="marg1952"></arrow.to.target>firmiùs jungant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1943"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1944"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1945"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1946"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1947"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1948"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1949"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1950"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1951"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1952"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>Lamina ferrea, quae, polo magnetis admota, ejus <lb/>vim &longs;u&longs;tinendi ferri multùm auget, ut antè dictum e&longs;t, <lb/>impedit eju&longs;dem vim ferri ad &longs;e alliciendi aut con­<lb/>vertendi. Nempe lamina DCD impedit ne magnes <lb/> <arrow.to.target n="marg1953"></arrow.to.target>AB, cujus polo adjuncta e&longs;t,fig <lb/>acum EF ad &longs;e alliciat aut <lb/>convertat. Jam enim adverti­<lb/>mus particulas &longs;triatas, quae <lb/>progrederentur à B ver&longs;us EF <lb/> <arrow.to.target n="marg1954"></arrow.to.target>ab&longs;que hac laminâ, in eâ reflecti ex C ver&longs;us extremi­<lb/>tates DD, propterea quòd liberiùs per ip&longs;am quàm <lb/>per ae*rem fluunt, &longs;icque vix ullae ad acum EF perve­<lb/>niunt. Eodem modo quo &longs;uprà diximusc, paucas à <lb/>mediâ Terrae regione ad nos pervenire, quia maxima <lb/> <arrow.to.target n="marg1955"></arrow.to.target>earum pars, per interiorem cru&longs;tam &longs;uperioris Terrae <lb/>regionis, ab uno polo ad alium revertitur; unde fit, <pb pagenum="3I0"/>ut debilis tantùm vis magnetica totius Terrae hîc apud <lb/>nos &longs;entiatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1953"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1954"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1955"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Sed praeter ferrum aut magnetem, nullum aliud cor­<lb/>pus in locum laminae CD poni pote&longs;t, à quo magnes <lb/>figAB impediatur, ne vim &longs;uam <arrow.to.target n="marg1956"></arrow.to.target><lb/>in acurn EF exerceat. Nullum <lb/>enim habemus, in hac exte­<lb/>riore terrâ, quantumvis &longs;oli­<lb/>dum & durum, in quo non &longs;int <lb/>plurimi meatus : non quidem ad men&longs;uram <arrow.to.target n="marg1957"></arrow.to.target> particula­<lb/>rum &longs;triatarum efformati, &longs;ed multò majores, utpote <lb/>qui etiam globulos &longs;ecundi elementi recipiunt, & per <lb/>quos idcirco i&longs;tae particulae &longs;iriatae non minùs liberè <lb/>tran&longs;ire po&longs;&longs;unt quàm per ae*rem, in quo i&longs;tos etiam <lb/>globulos &longs;ecundi elementi obvios habent. <arrow.to.target n="marg1958"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1956"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1957"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1958"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Si ferrum aut magnes diu detineatur aliter conver­<lb/>&longs;us ad Terram alio&longs;ve vicinos magnetes, quàm &longs;ponte <lb/>&longs;e converteret &longs;i nihil ejus motum impediret, hoc <lb/>ip&longs;o vires &longs;uas paullatim amittit : quia tunc particulae <lb/>&longs;triatae, ex Terrâ vel aliis magnetibus vicinis</s></p> <p type="main"> <s> <arrow.to.target n="marg1959"></arrow.to.target> adve­<lb/>nientes, obliquè vel aver&longs;è ip&longs;ius meatibus occurrendo, <lb/>paullatim eorum figuras mutant & corrumpunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1959"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>Denique vis magnetica humiditate, rubigine, ac &longs;itu <lb/>valde minuitur; & valido igne planè deletur. Rubigo <lb/>enim, ex ferri ramentis efflore&longs;cens, meatuum orificia <arrow.to.target n="marg1960"></arrow.to.target><lb/>occludit; idemque prae&longs;tat ae*ris humiditas & &longs;itus, <lb/>quia rubiginis initia &longs;unt. Ignis autem agitatio i&longs;torum <lb/>ramentorum po&longs;itionem planè di&longs;turbat. Nihilque puto <pb pagenum="311"/>hactenus circa magnetem verè ac pro certo fui&longs;&longs;e ob­<lb/>&longs;ervatum, cujus ratio, ex iis quae explicui, non facilè <lb/>intelligatur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1960"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>Hîc autem occa&longs;ione magnetis qui trahit ferrum, <lb/> <arrow.to.target n="marg1961"></arrow.to.target>aliquid addendum e&longs;t de &longs;uccino, gagate, cerâ, re&longs;inâ, <lb/>vitro & &longs;imilibus, quae omnia minuta corpora etiam <lb/>trahunt. Quamvis enim mei non &longs;it in&longs;tituti, particu­<lb/>laria ulla explicare, ni&longs;i quatenus requiruntur ad ge­<lb/>neraliora, de quibus egi, confirmanda; nec examinare <lb/> <arrow.to.target n="marg1962"></arrow.to.target>po&longs;&longs;im i&longs;tam vim in gagate vel &longs;uccino, ni&longs;i priùs ex <lb/>variis experimentis plures alias eorum proprietates <lb/>deducam, & ita intimam ip&longs;orum naturam inve&longs;tigem : <lb/>quia tamen eadem vis in vitro etiam e&longs;t, de quo mihi <lb/>paullò antèa fuit agendum ad ignis effectus demon­<lb/> <arrow.to.target n="marg1963"></arrow.to.target>&longs;trandos, ni&longs;i eam explicarem, alia for&longs;an quae de illo <lb/>&longs;crip&longs;i, po&longs;&longs;ent in dubium revocari. Prae&longs;ertim quia <lb/>fortè nonnulli, videntes i&longs;tam vim in &longs;uccino, cerâ, <lb/>re&longs;inâ, & oleagineis ferè omnibus reperiri, putabunt <lb/>ip&longs;am in eo con&longs;i&longs;tere, quòd tenues quaedam & ramo­<lb/> <arrow.to.target n="marg1964"></arrow.to.target>&longs;ae i&longs;torum corporum particu1ae, frictione commotae <lb/>(frictio enim ad illam vim excitandam requiri &longs;olet), <lb/>per ae*rem vicinum &longs;e diffundant, ac &longs;ibi mutuò adhae­<lb/>re&longs;centes protinus revertantur, & minuta corpora quae <lb/>in itinere offendunt, &longs;ecum trahant. Quemadmodum <lb/> <arrow.to.target n="marg1965"></arrow.to.target>videmus eju&longs;modi pinguium liquefactorum guttas, <lb/>bacillo appen&longs;as, levi motu ita excuti po&longs;&longs;e, ut unâ <lb/>earum parte bacillo adhaerente, alia pars ad aliquam <lb/>di&longs;tantiam ab eo recedat, &longs;tatimque revertatur, nec <lb/>non fe&longs;tucas, aliave obvia corpu&longs;cula &longs;ecum adducat. <lb/> <arrow.to.target n="marg1966"></arrow.to.target>Nihil enim tale in vitro licet imaginari, &longs;altem &longs;i na­ <pb pagenum="3I2"/>tura ejus &longs;it talis, qualem eam &longs;uprà de&longs;crip&longs;imus; ac <lb/>proinde in ip&longs;o alia i&longs;tius attractionis cau&longs;&longs;a e&longs;t a&longs;&longs;i­<lb/>gnanda. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1961"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1962"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1963"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1964"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1965"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1966"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>Nempe ex modo quo illud generari dictum e&longs;ta, <lb/>facilè colligitur, praeter illa maju&longs;cula intervalla, per <arrow.to.target n="marg1967"></arrow.to.target><lb/>quae globuli &longs;ecundi elementi ver&longs;us omnes partes <lb/>tran&longs;ire po&longs;&longs;unt, multas etiam rimulas oblongas inter <lb/>ejus particulas reperiri; quae cùm &longs;int angu&longs;tiores, <lb/>quàm ut i&longs;tos globulos recipiant, &longs;oli materiae primi <lb/>elementi tran&longs;itum praebent; putandumque e&longs;t, hanc <arrow.to.target n="marg1968"></arrow.to.target><lb/>materiam primi elementi, omnium meatuum quos in­<lb/>greditur figuras induere a&longs;&longs;uetam, per rimulas i&longs;tas <lb/>tran&longs;eundo, in qua&longs;dam qua&longs;i fa&longs;ciolas tenues, latas <lb/>&soblongas efformari, quae, cùm &longs;imiles rimulas in <lb/>ae*re circumjacente non inveniant, intra vitrum &longs;e <arrow.to.target n="marg1969"></arrow.to.target> con­<lb/>tinent, vel certè ab eo non multùm evagantur, & circa <lb/>ejus particulas convolutae, motu quodam circulari, <lb/>ex unis ejus rimulis in alias fluunt. Quamvis enim <lb/>materia primi elementi fluidi&longs;&longs;ima &longs;it, quia tamen con­<lb/>&longs;tat minutiis inaequaliter agitatis, ut in tertiae partis <arrow.to.target n="marg1970"></arrow.to.target><lb/>art. 87 & 88 explicuib, rationi con&longs;entaneum e&longs;t, ut <lb/>credamus multas quidem ex maximè concitatis ejus <lb/>minutiis à vitro in ae*rem a&longs;&longs;iduè migrare, alia&longs;que ab <lb/>ae*re in vitrum earum loco reverti; &longs;ed, cùm eae quae <lb/>revertuntur, non &longs;int omnes aequè concitatae, illas quae <arrow.to.target n="marg1971"></arrow.to.target><lb/>minimum habent agitationis, ver&longs;us rimulas, quibus <lb/>nulli meatus in ae*re corre&longs;pondent, expelli, atque ibi <lb/>unas aliis adhaerentes, fa&longs;ciolas i&longs;tas componere; quae <lb/>fa&longs;ciolae idcirco &longs;ucce&longs;&longs;u temporis figuras acquirunt <pb pagenum="313"/>determinatas, quas non facilè mutare po&longs;&longs;unt. Unde <lb/>&longs;it, ut &longs;i vitrum &longs;atis validè fricetur, ita ut nonnihil <lb/>incale&longs;cat, ip&longs;ae hoc motu &longs;oras excu&longs;&longs;ae, per ae*rem <lb/>quidem vicinum &longs;e di&longs;pergant, aliorumque etiam cor­<lb/> <arrow.to.target n="marg1972"></arrow.to.target>porum vicinorum meatus ingrediantur; &longs;ed quia non <lb/>tam faciles ibi vias inveniunt, &longs;tatim ad vitrum revol­<lb/>vantur, & minutiora corpora, quorum meatibus &longs;unt <lb/>implicitae, &longs;ecum adducant. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1967"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1968"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1969"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1970"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1971"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1972"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>Quod autem hîc de vitro notavimus, de pleri&longs;que <lb/> <arrow.to.target n="marg1973"></arrow.to.target>aliis corporibus etiam credi debet : nempe quòd inter­<lb/>&longs;titia quaedam inter eorum particulas reperiantur, quae, <lb/>cùm nimis angu&longs;ta &longs;int ad globulos &longs;ecundi elementi <lb/>admittendos, &longs;olam materiam primi recipiunt, & cùm <lb/>&longs;int majora iis quae in ae*re circumjacente &longs;oli i&longs;ti ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1974"></arrow.to.target>teriae primi elementi etiam patent, implentur minùs <lb/>agitatis ejus minutiis; quae &longs;ibi mutuò adjunctae, par­<lb/>ticulas componunt, diver&longs;as quidem habentes figuras, <lb/>juxta diver&longs;itatem i&longs;torum inter&longs;titiorum, &longs;ed maximâ <lb/>ex parte fa&longs;ciolarum in&longs;tar tenues, latas & oblongas : <lb/> <arrow.to.target n="marg1975"></arrow.to.target>ita ut, circa particulas corporum quibus in&longs;unt &longs;e con­<lb/>volvendo, a&longs;&longs;iduè moveri po&longs;&longs;int. Inter&longs;titia enim à qui­<lb/>bus figuram &longs;uam mutuantur, cùm debeant e&longs;&longs;e valde <lb/>angu&longs;ta, ut globulos &longs;ecundi elementi non admittant, <lb/>ni&longs;i e&longs;&longs;ent oblonga rimarum in&longs;tar, vix po&longs;&longs;ent e&longs;&longs;e ma­<lb/> <arrow.to.target n="marg1976"></arrow.to.target>jora iis, quae inter ae*ris particulas à globulis eju&longs;dem <lb/>&longs;ecundi elementi non occupantur. Quapropter, et&longs;i non <lb/>negem, aliam cau&longs;&longs;am attractionis antè expo&longs;itama in <lb/>aliquibus fortè corporibus locum habere po&longs;&longs;e, quia <lb/>tamen non e&longs;t ita generalis, & attractio i&longs;ta in valde <lb/> <arrow.to.target n="marg1977"></arrow.to.target>multis corporibus ob&longs;ervatur, non aliam puto in illis, <pb pagenum="3I4"/>vel &longs;altem in maximâ illorum parte, quàm in vitro e&longs;&longs;e <lb/>quaerendam. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1973"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1974"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1975"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1976"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1977"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>Caeterùm hîc notari velim, particulas i&longs;tas in mea­<lb/>tibus corporum terre&longs;trium, ex materiâ primi elementi <lb/>efformatas, non modò variarum attractionum, quales <arrow.to.target n="marg1978"></arrow.to.target><lb/>&longs;unt in electro & in magnete, &longs;ed & aliorum innume­<lb/>rabilium & admirandorum effectuum cau&longs;&longs;as e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e. <lb/>Quae enim in unoquoque corpore formantur, aliquid <lb/>&longs;ingulare habent in &longs;uâ figurâ, quo differunt à reliquis <lb/>omnibus, in aliis corporibus formatis; cùmque <arrow.to.target n="marg1979"></arrow.to.target> reti­<lb/>neant maximam agitationem primi elementi, cujus <lb/>&longs;unt partes, minimas ob cau&longs;&longs;as fieri pote&longs;t, ut vel ex­<lb/>tra corpus in quo &longs;unt non evagentur, &longs;ed tantùm in <lb/>ejus meatibus hinc inde di&longs;currant; vel contrà celer­<lb/>rimè ab eo di&longs;cedant, & alia omnia corpora terre&longs;tria <arrow.to.target n="marg1980"></arrow.to.target><lb/>pervadentes, ad loca quantumlibet remota brevi&longs;&longs;imo <lb/>tempore perveniant, ibique materiam &longs;uae actioni reci­<lb/>piendae idoneam invenientes, raros aliquos effectus <lb/>producant. Et &longs;anè qui&longs;quis con&longs;iderabit, quàm mirae <lb/>&longs;int magnetis & ignis proprietates, ac quàm diver&longs;ae ab <arrow.to.target n="marg1981"></arrow.to.target><lb/>iis quas vulgò in aliis corporibus ob&longs;ervamus; quàm <lb/>ingens flamma ex minimâ &longs;cintillâ momento temporis <lb/>po&longs;&longs;it accendi, quàm magna &longs;it ejus vis; ad quam im­<lb/>manem di&longs;tantiam &longs;tellae fixae lumen &longs;uum circumqua­<lb/>que diffundant; & reliqua, quorum cau&longs;&longs;as, meo <arrow.to.target n="marg1982"></arrow.to.target> judi­<lb/>cio, &longs;atis evidentes, ex principiis omnibus notis & ab <lb/>omnibus admi&longs;&longs;is, figurâ &longs;cilicet, magnitudine, &longs;itu & <lb/>motu particularum materiae, in hoc &longs;cripto deduxi : <lb/>facilè &longs;ibi per&longs;uadebit, nullas e&longs;&longs;e vires in lapidibus <lb/>aut plantis tam occultas, nulla &longs;ympathiae vel <arrow.to.target n="marg1983"></arrow.to.target> antipa­ <pb pagenum="315"/>thiae miraculaa tam &longs;tupenda, nihil denique in naturâ <lb/>univer&longs;â, quod ad cau&longs;&longs;as tantùm corporales, &longs;ive <lb/>mente & cogitatione de&longs;titutas, debeat referri, cujus <lb/>ratio ex ii&longs;dem illis principiis deduci non po&longs;&longs;it : adeò <lb/> <arrow.to.target n="marg1984"></arrow.to.target>ut aliqua alia ip&longs;is adjungere non &longs;it nece&longs;&longs;e. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1978"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1979"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1980"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1981"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1982"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1983"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1984"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>Plura non adderem in hac quartâ Principiorum Phi­<lb/>lo&longs;ophiae parte, &longs;i (quemadmodum mihi antehac in <lb/>animo &longs;uit) duas adhuc alias, quintam &longs;cilicet de vi­<lb/>ventibus, &longs;ive de animalibus & plantis, ac &longs;extam de <lb/> <arrow.to.target n="marg1985"></arrow.to.target>homine e&longs;&longs;em &longs;cripturusb. Sed quia nondum omnia, de <lb/>quibus in iis agere vellem, mihi planè per&longs;pecta &longs;unt, <lb/>nec &longs;cio an &longs;atis unquam otii habiturus &longs;im ad ip&longs;as <lb/>ab&longs;olvendas, ne priores idcirco diutius retineam, vel <lb/>quid in iis de&longs;ideretur, quod ad alias re&longs;ervârim, pauca <lb/> <arrow.to.target n="marg1986"></arrow.to.target>quaedam de &longs;en&longs;uum objectis hîc &longs;ubjungam. Quippe <lb/>hactenus hanc Terram, totumque adeò hunc mundum <lb/>a&longs;pectabilem, in&longs;tar machinae de&longs;crip&longs;i, nihil praeter <lb/>figuras & motus in eo con&longs;iderans; &longs;en&longs;us autem no&longs;tri <lb/>multa alia nobis exhibent, colores &longs;cilicet, odores, <lb/> <arrow.to.target n="marg1987"></arrow.to.target>&longs;onos & &longs;imilia, de quibus &longs;i planè tacerem, praeci­<lb/>puam explicationis rerum naturalium partem viderer <lb/>omi&longs;i&longs;&longs;ec. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1985"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1986"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1987"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>Sciendum itaque humanam animam, et&longs;i totum cor­<lb/>pus informet, praecipuam tamen &longs;edem &longs;uam habere <lb/> <arrow.to.target n="marg1988"></arrow.to.target>in cerebro, in quo &longs;olo non modò intelligit & imagi­<lb/>natur, &longs;ed etiam &longs;entit : hocque opere nervorum, qui, <lb/>filorum in&longs;tar, à cerebro ad omnia reliqua membra <lb/>protenduntur, ii&longs;que &longs;ic annexi &longs;unt, ut vix ulla pars <pb pagenum="316"/>humani corporis tangi po&longs;&longs;it, quin hoc ip&longs;o movean­<lb/>tur aliquot nervorum extremitates per ip&longs;am &longs;par&longs;ae, <lb/>atque earum motus ad alias eorum nervorum extremi­<lb/>tates, in cerebro circa &longs;edem animae collectas, tran&longs;­<lb/>feratur, ut in Dioptricae capite quartoa &longs;atis fu&longs;è <arrow.to.target n="marg1989"></arrow.to.target> expli­<lb/>cui. Motus autem qui &longs;ic in cerebro à nervis excitan­<lb/>tur, animam &longs;ive mentem intimè cerebro conjunctamb <lb/>diver&longs;imodè afficiunt, prout ip&longs;i &longs;unt diver&longs;i. Atque hae <lb/>diver&longs;ae mentis affectiones, &longs;ive cogitationes, ex i&longs;tis <lb/>motibus immediatè con&longs;equentes, &longs;en&longs;uum <arrow.to.target n="marg1990"></arrow.to.target> perceptio­<lb/>nes, &longs;ive, ut vulgò loquimur, &longs;en&longs;us appellantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1988"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1989"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1990"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>Horum &longs;en&longs;uum diver&longs;itates primò ab ip&longs;orum ner­<lb/>vorum diver&longs;itate, ac deinde à diver&longs;itate motuum, qui <lb/>in &longs;ingulis nervis fiunt, dependent. Neque tamen &longs;in­<lb/>guli nervi faciunt &longs;ingulos &longs;en&longs;us à reliquis diver&longs;os, <arrow.to.target n="marg1991"></arrow.to.target><lb/>&longs;ed &longs;eptem tantùm praecipuas differentias in iis notare <lb/>licet, quarum duae pertinent ad &longs;en&longs;us internos, aliae <lb/>quinque ad externos. Nempe nervi qui ad ventricu­<lb/>lum oe&longs;ophagum, fauces, alia&longs;que interiores partes, <lb/>explendis naturalibus de&longs;ideriis de&longs;tinatas, <arrow.to.target n="marg1992"></arrow.to.target> protendun­<lb/>tur, faciunt unum ex &longs;en&longs;ibus internis, qui appetitus <lb/>naturalis vocatur. Nervuli verò qui ad cor & praecor­<lb/>dia, quamvis perexigui &longs;int, faciunt alium &longs;en&longs;um in­<lb/>ternum, in quo con&longs;i&longs;tunt omnes animi commotiones, <lb/>&longs;ive pathemata, & affectus, ut laetitiae, tri&longs;titiae, amoris, <arrow.to.target n="marg1993"></arrow.to.target><lb/>odii, & &longs;imilium. Nam, exempli cau&longs;&longs;â, &longs;anguis ritè <lb/>temperatus, facilè ac plus &longs;olito in corde &longs;e dilatans, <lb/>nervulos circa orificia &longs;par&longs;os ita laxat & movet, ut <lb/>inde alius motus in cerebro &longs;equatur, qui naturali <pb pagenum="317"/>quodam &longs;en&longs;u hilaritatis afficit mentem : ac etiam aliae <lb/>quaevis cau&longs;&longs;ae, nervulos i&longs;tos eodem modo moventes, <lb/>eundem illum laetitiae &longs;en&longs;um dant. Ita imaginatio <lb/>fruitionis alicujus boni, non ip&longs;a &longs;en&longs;um laetitiae in &longs;e <lb/> <arrow.to.target n="marg1994"></arrow.to.target>habet, &longs;ed &longs;piritus ex cerebro ad mu&longs;culos, quibus illi <lb/>nervi in&longs;erti &longs;unt, mittit, eorumque ope orificia cordis <lb/>expanduntur, & ejus nervuli moventur eo motu, ex <lb/>quo &longs;equi debet ille &longs;en&longs;us. Ita, audito grato nuncio, <lb/>mens primùm de ip&longs;o judicat, & gaudet gaudio illo <lb/> <arrow.to.target n="marg1995"></arrow.to.target>intellectuali, quod &longs;ine ullâ corporis commotione ha­<lb/>betur, quodque idcirco Stoici dixerunt cadere po&longs;&longs;e in <lb/>&longs;apientem; deinde, cùm illud imaginatur, &longs;piritus ex <lb/>cerebro ad praecordiorum mu&longs;culos fluunt, & ibi ner­<lb/>vulos movent, quorum ope alium in cerebro motum <lb/> <arrow.to.target n="marg1996"></arrow.to.target>excitant, qui mentem afficit laetitiae animalis &longs;en&longs;u. <lb/>Eâdem ratione &longs;anguis nimis cra&longs;&longs;us, malignè in cordis <lb/>ventriculos fluens, & non &longs;atis ibi &longs;e dilatans, alium <lb/>quendam motum in ii&longs;dem praecordiorum nervulis fa­<lb/>cit, qui cerebro communicatus &longs;en&longs;um tri&longs;titiae ponit <lb/> <arrow.to.target n="marg1997"></arrow.to.target>in mente, quamvis ip&longs;a fortè ne&longs;ciat cur tri&longs;tetur : <lb/>aliaeque plures cau&longs;&longs;ae idem prae&longs;tare po&longs;&longs;unt. Atque <lb/>alii motus i&longs;torum nervulorum efficiunt alios affectus, <lb/>ut amoris, odii, metûs, irae, &c., quatenus &longs;unt tan­<lb/>tùm affectus, &longs;ive animi pathemata, hoc e&longs;t, quatenus <lb/> <arrow.to.target n="marg1998"></arrow.to.target>&longs;unt confu&longs;ae quaedam cogitationes, quas mens non <lb/>habet à &longs;e &longs;olâ, &longs;ed ab eo quòd à corpore, cui intimè <lb/>conjuncta e&longs;t, aliquid patiatur. Nam di&longs;tinctae cogita­<lb/>tiones, quas habemus de iis quae amplectenda &longs;unt, <lb/>vel optanda, vel fugienda &c., toto genere ab i&longs;tis <lb/> <arrow.to.target n="marg1999"></arrow.to.target>affectibus di&longs;tinguuntur. Non alia ratio e&longs;t appeti­<lb/>tuum naturalium, ut famis, &longs;itis &c., qui à nervis ven- <pb pagenum="3I8"/>triculi, faucium &c., pendent, &longs;untque à voluntate <lb/>comedendi, bibendi &c., planè diver&longs;i; &longs;ed quia, ut <lb/>plurimum, i&longs;ta voluntas &longs;ive appetitio eos comitatur, <lb/>idcirco dicuntur appetitus. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1991"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1992"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1993"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1994"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1995"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1996"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1997"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1998"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg1999"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>Quantum ad &longs;en&longs;us externos, quinque vulgò <arrow.to.target n="marg2000"></arrow.to.target> nu­<lb/>merantur, propter quinque diver&longs;a objectorum genera, <lb/>nervos iis &longs;ervientes moventia, & totidem genera co­<lb/>gitationum confu&longs;arum, quae ab i&longs;tis motibus in animâ <lb/>excitantur. Nam prima, nervi in univer&longs;i corporis cu­<lb/>tem de&longs;inentes, illâ mediante à quibu&longs;libet terrenis <arrow.to.target n="marg2001"></arrow.to.target><lb/>corporibus tangi po&longs;&longs;unt, & ab illis integris moveri, <lb/>uno modo ab illorum duritie, alio à gravitate, alio à <lb/>calore, alio ab humiditate &c.; quotque diver&longs;is mo­<lb/>dis vel moventur, vel à motu &longs;uo ordinario impediun­<lb/>tur, tot in mente diver&longs;os &longs;en&longs;us excitant, ex quibus <arrow.to.target n="marg2002"></arrow.to.target><lb/>tot tactiles qualitates denominantur. Ac praeterea, cùm <lb/>i&longs;ti nervi &longs;olito vehementiùs agitantur, &longs;ed ita tamen <lb/>ut nulla lae&longs;io in corpore inde &longs;equatur, hinc fit &longs;en&longs;us <lb/>titillationis, menti naturaliter gratus, quia vires cor­<lb/>poris, cui arctè conjuncta e&longs;t, ei te&longs;tatur; &longs;i verò <arrow.to.target n="marg2003"></arrow.to.target> ali­<lb/>qua lae&longs;io inde &longs;equatur, &longs;it &longs;en&longs;us doloris. Atque hinc <lb/>patet, cur corporea voluptas & dolor tam parum di­<lb/>&longs;tent ab invicem in objecto, quamvis in &longs;en&longs;u contrarii <lb/>&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2000"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2001"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2002"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2003"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s><lb/>Deinde alii nervi, per linguam & partes ei vioinas <arrow.to.target n="marg2004"></arrow.to.target><lb/>&longs;par&longs;i, ab eorundem corporum particulis, ab invicem <lb/>disjunctis, & &longs;imul cum &longs;alivâ in ore natantibus, diver­<lb/>&longs;imodè moventur, prout ip&longs;orum figurae &longs;unt diver&longs;ae, <lb/>&longs;icque diver&longs;orum &longs;aporum &longs;en&longs;us efficiunt. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2004"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s><lb/>Tertiò, duo etiam nervi, &longs;ive cerebri appendices <arrow.to.target n="marg2005"></arrow.to.target><lb/>extra calvariam non ex&longs;ertae, moventur ab eorundem <pb pagenum="3I9"/>corporum particulis disjunctis, & in ae*re volantibus, <lb/>non quidem quibu&longs;libet, &longs;ed iis quae &longs;atis &longs;ubtiles ac <lb/>&longs;imul &longs;atis vividae &longs;unt, ut in nares attractae per offis <lb/>&longs;pongio&longs;i meatus u&longs;que ad illos nervos perveniant; & <lb/> <arrow.to.target n="marg2006"></arrow.to.target>à diver&longs;is eorum motibus fiunt diver&longs;orum odorum <lb/>&longs;en&longs;us. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2005"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2006"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>Quarto', duo alii nervi, in intimis aurium cavernis <lb/>reconditi, excipiunt tremulos & vibratos totius ae*ris <lb/>circumjacentis motus. Ae*r enim membranulam tym­<lb/> <arrow.to.target n="marg2007"></arrow.to.target>pani concutiens, &longs;ubjunctam trium o&longs;&longs;iculorum ca­<lb/>tenulam, cui i&longs;ti nervi adhaerent, &longs;imul quatit; atque <lb/>ab horum motuum diver&longs;itate, diver&longs;orum &longs;onorum <lb/>&longs;en&longs;us oriuntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2007"></margin.target>10</s></p> <p type="main"> <s>Denique nervorum opticorum extremitates, tuni­<lb/> <arrow.to.target n="marg2008"></arrow.to.target>cam, retinam dictam, in oculis componentes, non ab <lb/>ae*re nec à terrenis ullis corporibus ibi moventur, &longs;ed <lb/>à &longs;olis globulis &longs;ecundi elementi, unde habetur &longs;en&longs;us <lb/>luminis & colorum; ut jam &longs;atis in Dioptricâa & Me­<lb/>teoris explicui. <lb/> <arrow.to.target n="marg2009"></arrow.to.target>pProbatur autem evidenter, animamb non quatenus <lb/>e&longs;t in &longs;ingulis membris, &longs;ed tantùm quatenus e&longs;t in ce­<lb/>rebro, ea quae corpori accidunt in &longs;ingulis membris <lb/>nervorum ope &longs;entire : primò, ex eo quòd morbi varii, <lb/>&longs;olum cerebrum afficientes, omnem &longs;en&longs;um tollant, <lb/> <arrow.to.target n="marg2010"></arrow.to.target>vel perturbent; ut & ip&longs;e &longs;omnus, qui e&longs;t in &longs;olo cere­<lb/>bro, quotidie nobis magnâ ex parte adimit &longs;entiendi <lb/>facultatem, quam po&longs;tmodum vigilia re&longs;tituit. Deinde, <lb/>ex eo quòd, cerebro illae&longs;o, &longs;i tantùm viae, per quas <pb pagenum="320"/>nervi à mernbris externis ad illud porriguntur ob&longs;tru­<lb/>ctae &longs;int, hoc ip&longs;o illorum rnembrorum &longs;en&longs;us etiam <lb/>perit. Ac denique, ex eo quòd dolor aliquando &longs;entia­<lb/>tur tanquam in quibu&longs;dam membris, in quibus nulla <lb/>tamen e&longs;t doloris cau&longs;&longs;a, &longs;ed in aliis per quae tran&longs;eunt <arrow.to.target n="marg2011"></arrow.to.target><lb/>nervi, qui ab illis ad cerebrum protenduntur. Quod <lb/>ultimum innumeris experimentis o&longs;tendi pote&longs;t, &longs;ed <lb/>unum hîc ponere &longs;ufficiet. Cùm puellae cuidam, ma­<lb/>num gravi morbo affectam habenti, velarentur oculi <lb/>quoties Chirurgus accedebat, ne curationis apparatu <arrow.to.target n="marg2012"></arrow.to.target><lb/>turbaretur, eique po&longs;t aliquot dies brachiurn ad cubi­<lb/>tum u&longs;que, ob gangraenam in eo &longs;erpentem, fui&longs;&longs;et am­<lb/>putatum, & panni in ejus locum ita &longs;ub&longs;tituti, ut eo <lb/>&longs;e privatam e&longs;&longs;e planè ignoraret, ip&longs;a interim varios <lb/>dolores, nunc in uno ejus manûs quae ab&longs;ci&longs;&longs;a erat <arrow.to.target n="marg2013"></arrow.to.target><lb/>digito, nunc in alio &longs;e &longs;entire querebatur : quod &longs;anè <lb/>aliunde contingere non poterat, quàm ex eo quòd <lb/>nervi, qui priùs ex cerebro ad manurn de&longs;cendebant, <lb/>tuncque in brachio juxta cubitum terminabantur, eo­<lb/>dem modo ibi moverentur, ac priùs moveri debui&longs;&longs;ent <arrow.to.target n="marg2014"></arrow.to.target><lb/>in manu, ad &longs;en&longs;um hujus vel illius digiti dolentis, <lb/>animae in cerebro re&longs;identi imprimendum. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2008"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2009"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2010"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2011"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2012"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2013"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2014"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>Probatur deinde talem e&longs;&longs;e no&longs;trae mentis naturam, <lb/>ut ex eo &longs;olo quòd quidam motus in corpore fiant, ad <lb/>qua&longs;libet cogitationes, nullam i&longs;torum motuum <arrow.to.target n="marg2015"></arrow.to.target> ima­<lb/>ginem referentes, po&longs;&longs;it impelli; & &longs;peciatim ad illas <lb/>confu&longs;as, quae &longs;en&longs;us, &longs;ive &longs;en&longs;ationes, dicuntur. Nam <lb/>videmus verba, &longs;ive ore prolata, &longs;ive tantùm &longs;cripta, <lb/>qua&longs;libet in animis no&longs;tris cogitationes &, commo­<lb/>tiones excitare. In eâdem chartâ, cum eodem calamo <arrow.to.target n="marg2016"></arrow.to.target><lb/>&satramento, &longs;i tantùm calami extremitas certo modo <pb pagenum="32I"/>&longs;upra chartam ducatur, literas exarabit, quae cogita­<lb/>tiones praeliorum, tempe&longs;tatum, furiarum, affectu&longs;que <lb/>indignationis & tri&longs;titiae in lectorum animis concita­<lb/>bunt; &longs;i verò alio modo ferè &longs;imili calamus movea­<lb/> <arrow.to.target n="marg2017"></arrow.to.target>tur, cogitationes valde diver&longs;as, tranquillitatis, pacis, <lb/>amoenitatis, afectu&longs;que planè contrarios amoris & <lb/>laetitiae efficiet. Re&longs;pondebitur forta&longs;&longs;e, &longs;cripturam vel <lb/>loquelam nullos affectus, nulla&longs;que rerum à &longs;e diver­<lb/>&longs;arum imaginationes, immediatè in mente excitare, <lb/> <arrow.to.target n="marg2018"></arrow.to.target>&longs;ed tantummodo diver&longs;as intellectiones; quarum <lb/>deinde occa&longs;ione anima ip&longs;a variarum rerum imagines <lb/>in &longs;e efformat. Quid autem dicetur de &longs;en&longs;u doloris & <lb/>titillationis? Gladius corpori no&longs;tro admovetur, illud <lb/>&longs;cindit : ex hoc &longs;olo &longs;equitur dolor, qui &longs;anè non mi­<lb/> <arrow.to.target n="marg2019"></arrow.to.target>nùs diver&longs;us e&longs;t à gladii, vel corporis quod &longs;cinditur, <lb/>locali motu, quàm color, vel &longs;onus, vel odor, vel <lb/>&longs;apor. Atque ideò, cùm clarè videamus, doloris &longs;en­<lb/>&longs;um in nobis excitari ab eo &longs;olo, quòd aliquae cor­<lb/>poris no&longs;tri partes contactu alicujus alterius corpo­<lb/> <arrow.to.target n="marg2020"></arrow.to.target>ris localiter moveantur, concludere licet, mentem <lb/>no&longs;tram e&longs;&longs;e talis naturae, ut ab aliquibus etiam mo­<lb/>tibus localibus, omnium aliorum &longs;entuum affectiones <lb/>pati po&longs;&longs;it. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2015"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2016"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2017"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2018"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2019"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2020"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>Praeterea non deprehendimus ullam differentiam <lb/> <arrow.to.target n="marg2021"></arrow.to.target>inter nervos, ex quâ liceat judicare, aliud quid per <lb/>unos quàm per alios, ab organis &longs;en&longs;uum externorum <lb/>ad cerebrum pervenire, vel omnino quicquam eò per­<lb/>venire praeter ip&longs;orum nervorum motum localem. <lb/>Videmu&longs;que hunc motum localem, non modò &longs;en&longs;um <lb/> <arrow.to.target n="marg2022"></arrow.to.target>titillationis vel doloris exhibere, &longs;ed etiam luminis & <lb/>&longs;onorum. Nam &longs;i quis in oculo percutiatur, ita ut <pb pagenum="322"/>ictûs vibratio ad retinam u&longs;que perveniat, hoc ip&longs;o <lb/>videbit plurimas &longs;cintillas luminis fulgurantis, quod <lb/>lumen extra ejus oculum non erit. Atque &longs;i quis aurem <lb/>&longs;uam digito obturet, tremulum quoddam murmur <lb/>audiet, quod à &longs;olo motu ae*ris in eâ inclu&longs;i procedet. <arrow.to.target n="marg2023"></arrow.to.target><lb/>Denique &longs;aepe advertimus calorem, alia&longs;ve &longs;en&longs;iles <lb/>qualitates, quatenus &longs;unt in objectis, nec non etiam <lb/>formas rerum purè materialium, ut, ex. gr., formam <lb/>ignis, à motu locali quorundam corporum oriri, atque <lb/>ip&longs;as deinde alios motus locales in aliis corporibus <arrow.to.target n="marg2024"></arrow.to.target><lb/>efficere. Et optimè comprehendimus quo pacto à variâ <lb/>magnitudine, figurâ & motu particularum unius cor­<lb/>poris, varii motus locales in alio corpore excitentur; <lb/>nullo autem modo po&longs;&longs;umus intelligere, quo pacto ab <lb/>ii&longs;dem (magnitudine &longs;cilicet, figurâ & motu) aliquid <arrow.to.target n="marg2025"></arrow.to.target><lb/>aliud producatur, omnino diver&longs;ae ab ip&longs;is naturae, <lb/>quales &longs;unt illae formae &longs;ub&longs;tantiales & qualitates <lb/>reales, quas in rebus e&longs;&longs;e multi &longs;upponunt; nec etiam <lb/>quo pacto po&longs;tea i&longs;tae qualitates aut formae vim habeant <lb/>in aliis corporibus motus locales excitandi. Quae cùm <arrow.to.target n="marg2026"></arrow.to.target><lb/>ita &longs;int, & &longs;ciamus eam e&longs;&longs;e animae no&longs;trae naturam, <lb/>ut diver&longs;i motus locales &longs;ufficiant ad omnes &longs;en&longs;us in <lb/>eâ excitandos; experiamurque illos reip&longs;â varios &longs;en&longs;us <lb/>in ea excitare, non autem deprehendamus quicquam <lb/>aliud, praeter eju&longs;modi motus, à &longs;en&longs;uum externorum <arrow.to.target n="marg2027"></arrow.to.target><lb/>organis ad cerebrum tran&longs;ire : omnino concludendum <lb/>e&longs;t, non etiam à nobis animadverti, ea, quae in objectis <lb/>externis, luminis, coloris, odoris, &longs;aporis, &longs;oni, ca­<lb/>loris, frigoris & aliarum tactilium qualitatum, vel <lb/>etiam formarum &longs;ub&longs;tantialium, nominibus <arrow.to.target n="marg2028"></arrow.to.target> indigita­<lb/>mus, quicquam aliud e&longs;&longs;e quàm i&longs;torum objectorum <pb pagenum="323"/>varias di&longs;po&longs;itiones, quae efficiunt ut nervos no&longs;tros <lb/>variis modis movere po&longs;&longs;int. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2021"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2022"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2023"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2024"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2025"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2026"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2027"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2028"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>Atque ita facili enumeratione colligitur, nulla na­<lb/>turae phaenomena fui&longs;&longs;e à me in hac tractatione prae­<lb/> <arrow.to.target n="marg2029"></arrow.to.target>termi&longs;&longs;a. Nihil enim inter naturae phaenomena e&longs;t <lb/>recen&longs;endum, ni&longs;i quod &longs;en&longs;u deprehenditur. Atqui <lb/>exceptis magnitudine, figurâ & motu, quae qualia &longs;int <lb/>in unoquoque corpore explicui, nihil extra nos po­<lb/>&longs;itum &longs;entitur, ni&longs;i lumen, color, odor, &longs;apor, &longs;onus, <lb/> <arrow.to.target n="marg2030"></arrow.to.target>&stactiles qualitates; quae nihil aliud e&longs;&longs;e, vel &longs;al­<lb/>tem à nobis non deprehendi quicquam aliud e&longs;&longs;e <lb/>in objectis, quàm di&longs;po&longs;itiones qua&longs;dam in magnitu­<lb/>dine, figurâ & motu con&longs;i&longs;tentes, hactenus e&longs;t demon­<lb/>&longs;tratum. <lb/> <arrow.to.target n="marg2031"></arrow.to.target>pSed velim etiam notari, me hîc univer&longs;am rerum <lb/>materialium naturam ita conatum e&longs;&longs;e explicare, ut <lb/>nullo planè principio ad hoc u&longs;us &longs;im, quod non ab <lb/>Ari&longs;totele, omnibu&longs;que aliis omnium &longs;eculorum Phi­<lb/>lo&longs;ophis fuerit admi&longs;&longs;um : adeò ut haec Philo&longs;ophia <lb/> <arrow.to.target n="marg2032"></arrow.to.target>non &longs;it nova, &longs;ed omnium maximè antiqua & vulgaris. <lb/>Nempe figuras & motus & magnitudines corporum <lb/>con&longs;ideravi, atque &longs;ecundùm leges Mechanicae, certis <lb/>&squotidianis experimentis confirmatas, quidnam ex <lb/>i&longs;torum corporum mutuo concur&longs;u &longs;equi debeat, exa­<lb/> <arrow.to.target n="marg2033"></arrow.to.target>minavi. Quis autem unquam dubitavit, quin corpora <lb/>moveantur, varia&longs;que habeant magnitudines & figuras, <lb/>pro quarum diver&longs;itate ip&longs;orum etiam motus varien­<lb/>tur, atque ex mutuâ colli&longs;ione, quae maju&longs;cula &longs;unt in <lb/>multa minora dividantur, & figuras mutent? Hoc non <lb/> <arrow.to.target n="marg2034"></arrow.to.target>uno tantùm &longs;en&longs;u, &longs;ed pluribus, vi&longs;u, tactu, auditu <lb/>deprehendimus; hoc etiam di&longs;tinctè imaginamur & <pb pagenum="324"/>intelligimus : quod de reliquis, ut de coloribus, de <lb/>&longs;onis & caeteris, quae non ope plurium &longs;en&longs;uum, &longs;ed <lb/>&longs;ingulorum duntaxat percipiuntur, dici non pote&longs;t : <lb/>&longs;emper enim eorum imagines in cogitatione no&longs;trâ <lb/>&longs;unt confu&longs;ae, nec quidnam illa &longs;int &longs;cimus. <arrow.to.target n="marg2035"></arrow.to.target></s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2029"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2030"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2031"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2032"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2033"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2034"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2035"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>At multas in &longs;ingulis corporibus particulas con&longs;i­<lb/>dero, quae nullo &longs;en&longs;u percipiuntur : quod illi forta&longs;&longs;e <lb/>non probant, qui &longs;en&longs;us &longs;uos pro men&longs;urâ cogno&longs;ci­<lb/>bilium &longs;umunt. Quis autem pote&longs;t dubitare, quin <lb/>multa corpora &longs;int tam minuta, ut ea nullo &longs;en&longs;u <arrow.to.target n="marg2036"></arrow.to.target> de­<lb/>prehendamus? &longs;i tantùm con&longs;ideret, quidnam &longs;ingulis <lb/>horis adjiciatur iis quae lentè augentur, vel quid de­<lb/>trahatur ex iis quae minuuntur. Cre&longs;cit arbor quotidie, <lb/>nec pote&longs;t intelligi majorem illam reddi quàm priùs <lb/>fuit, ni&longs;i &longs;imul intelligatur aliquod corpus ei adjungi. <arrow.to.target n="marg2037"></arrow.to.target><lb/>Quis autem unquam &longs;en&longs;u deprehendit, quaenam &longs;int <lb/>illa corpu&longs;cula, quae in unâ die arbori cre&longs;centi acce&longs;­<lb/>&longs;erunt? Atque &longs;altem illi, qui agno&longs;cunt quantitatern <lb/>e&longs;&longs;e indefinitè divi&longs;ibilem, fateri debent ejus partes <lb/>reddi po&longs;&longs;e tam exiguas, ut nullo &longs;en&longs;u percipiantur. <arrow.to.target n="marg2038"></arrow.to.target><lb/>Et &longs;anè mirum e&longs;&longs;e non debet, quòd valde minuta cor­<lb/>pora &longs;entire nequeamus; cùm ip&longs;i no&longs;tri nervi, qui <lb/>moveri debent ab objectis ad &longs;en&longs;um efficiendum, non <lb/>&longs;int minuti&longs;&longs;imi, &longs;ed, funiculorum in&longs;tar, ex multis <lb/>particulis &longs;e minoribus conflati; nec proinde à <arrow.to.target n="marg2039"></arrow.to.target> minu­<lb/>ti&longs;&longs;imis corporibus moveri po&longs;&longs;int. Nec puto quem­<lb/>quam ratione utentem negaturum, quin longè meliùs <lb/>&longs;it, ad exemplum eorum quae in magnis corporibus <lb/>accidere &longs;en&longs;u percipimus, judicare de iis quae acci­<lb/>dunt in minutis corpu&longs;culis, ob &longs;olam &longs;uam <arrow.to.target n="marg2040"></arrow.to.target> parvita­<lb/>tem &longs;en&longs;um effugientibus, quàm ad haec explicanda, <pb pagenum="325"/>novas res ne&longs;*cio quas, nullam cum iis quae &longs;entiuntur <lb/>&longs;imilitudinem habentes, excogitare. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2036"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2037"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2038"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2039"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2040"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>At Democritus etiam corpu&longs;cula quaedam imagina­<lb/>batur, varias figuras, magnitudincs & motus habentia, <lb/> <arrow.to.target n="marg2041"></arrow.to.target>ex quorum coacervatione mutui&longs;que concur&longs;ibus om­<lb/>nia &longs;en&longs;ilia corpora ex&longs;urgerent; & tamen ejus philo­<lb/>&longs;ophandi ratio vulgò ab omnibus rejici &longs;olet. Verùm <lb/>nemo unquam illam rejecit, propterea quòd in eâ con­<lb/>&longs;iderarentur quaedam corpora tam minuta ut &longs;en&longs;um <lb/> <arrow.to.target n="marg2042"></arrow.to.target>effugerent, quae varias magnitudines, figuras & motus <lb/>habere dicerentur; quia nemo pote&longs;t dubitare, quin <lb/>multa revera talia &longs;int, ut modò o&longs;ten&longs;um e&longs;t. Sed re­<lb/>jecta e&longs;t, primò, quia illa corpu&longs;cula indivi&longs;ibilia &longs;up­<lb/>ponebat, quo nomine etiam ego illam rejicio; deinde, <lb/> <arrow.to.target n="marg2043"></arrow.to.target>quia vacuum circa ip&longs;a e&longs;&longs;e fingebat, quod ego nullum <lb/>dari po&longs;&longs;e demon&longs;tro; tertiò, quia gravitatem ii&longs;dem <lb/>tribuebat, quam ego nullam in ullo corpore, cùm &longs;o­<lb/>lum &longs;pectatur, &longs;ed tantùm quatenus ab aliorum cor­<lb/>porum &longs;itu & motu dependet atque ad illa refertur, <lb/> <arrow.to.target n="marg2044"></arrow.to.target>intelligo; ac denique, quia non o&longs;tendebat, quo pacto <lb/>res &longs;ingulae ex &longs;olo corpu&longs;culorum concur&longs;u oriren­<lb/>tur, vel &longs;i de aliquibus id o&longs;tenderet, non omnes ejus <lb/>rationes inter &longs;e cohaerebant : &longs;altem quantum judi­<lb/>care licet ex iis, quae de ip&longs;ius opinionibus memoriae <lb/> <arrow.to.target n="marg2045"></arrow.to.target>prodita &longs;unt. An autem ea quae hactenus de Philo­<lb/>&longs;ophiâ &longs;crip&longs;i, &longs;atis cohaereant, aliis judicandum re­<lb/>linquo. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2041"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2042"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2043"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2044"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2045"></margin.target>25</s></p> <p type="main"> <s>At in&longs;en&longs;ilibus corporum particulis determinatas <lb/>figuras & magnitudines & motus a&longs;&longs;igno, tanquam &longs;i <lb/> <arrow.to.target n="marg2046"></arrow.to.target>eas vidi&longs;&longs;em, & tamen fateor e&longs;&longs;e in&longs;en&longs;iles; atque <lb/>ideò quaerent forta&longs;&longs;e nonnulli, unde ergo quales &longs;int <pb pagenum="326"/>agno&longs;cam. Quibus re&longs;pondeo : me primò quidem, ex <lb/>&longs;implici&longs;&longs;imis & maximè notis principiis, quorum co­<lb/>gnitio mentibus no&longs;tris à naturâ indita e&longs;t, generaliter <lb/>con&longs;iderâ&longs;&longs;e, quaenam praecipuae differentiae inter ma­<lb/>gnitudines & figuras & &longs;itus corporum, ob &longs;olam <arrow.to.target n="marg2047"></arrow.to.target><lb/>exiguitatem &longs;uam, in&longs;en&longs;ilium e&longs;&longs;e po&longs;&longs;ent, & quinam <lb/>&longs;en&longs;iles effectus ex variis eorum concur&longs;ibus &longs;eque­<lb/>rentur. Ac deinde, cùm &longs;imiles aliquos effectus in <lb/>rebus &longs;en&longs;ibilibus animadverti, eas ex &longs;imili talium <lb/>corporum concur&longs;u ortas exi&longs;timâ&longs;&longs;e; prae&longs;ertim cùm <arrow.to.target n="marg2048"></arrow.to.target><lb/>nullus alius ip&longs;as explicandi modus excogitari po&longs;&longs;e <lb/>videbatur. Atque ad hoc arte facta non parum me <lb/>adjuverunt : nullum enim aliud, inter ip&longs;a & corpora <lb/>naturalia, di&longs;crimen agno&longs;co, ni&longs;i quòd arte factorum <lb/>operationes, ut plurimum, peraguntur in&longs;trumentis <arrow.to.target n="marg2049"></arrow.to.target><lb/>adeò magnis, ut &longs;en&longs;u facilè percipi po&longs;&longs;int : hoc enim <lb/>requiritur, ut ab hominibus fabricari queant. Contrà <lb/>autem naturales effectus ferè &longs;emper dependent ab <lb/>aliquibus organis adeò minutis, ut omnem &longs;en&longs;um <lb/>effugiant. Et &longs;anè nullae &longs;unt in Mechanicâ rationes, <arrow.to.target n="marg2050"></arrow.to.target><lb/>quae non etiam ad Phy&longs;icam, cujus pars vel &longs;pecies e&longs;t, <lb/>pertineant : nec minùs naturale e&longs;t horologio, ex his <lb/>vel illis rotis compo&longs;ito, ut horas indicet, quàm arbori <lb/>ex hoc vel illo &longs;emine ortae, ut tales fructus producat. <lb/>Quamobrem, ut ii qui in con&longs;iderandis automatis <arrow.to.target n="marg2051"></arrow.to.target><lb/>&longs;unt exercitati, cùm alicujus machinae u&longs;um &longs;ciunt &, <lb/>nonnullas ejus partes a&longs;piciunt, facilè ex i&longs;tis, quo <lb/>modo aliae quas non vident &longs;int factae, conjiciunt : ita <lb/>ex &longs;en&longs;ilibus effectibus & partibus corporum natura­<lb/>lium, quales &longs;int eorum cau&longs;&longs;ae & particulae in&longs;en&longs;iles, <arrow.to.target n="marg2052"></arrow.to.target><lb/>inve&longs;tigare conatus &longs;um. </s></p> <pb pagenum="327"/> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2046"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2047"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2048"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2049"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2050"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2051"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2052"></margin.target>30</s></p> <p type="main"> <s>At quamvis fortè hoc pacto intelligatur, quomodo <lb/>res omnes naturales fieri potuerint, non tamen ideò <lb/>concludi debet, ip&longs;as revera &longs;ic factas e&longs;&longs;e. Nam <lb/>quemadmodum ab eodem artifice duo horologia fieri <lb/> <arrow.to.target n="marg2053"></arrow.to.target>po&longs;&longs;unt, quae, quamvis horas aequè bene indicent, & <lb/>extrin&longs;ecus omnino &longs;imilia &longs;int, intus tamen ex valde <lb/>di&longs;&longs;imili rotularum compage con&longs;tant : ita non dubium <lb/>e&longs;t, quin &longs;ummus rerum opifex omnia illa, quae vide­<lb/>mus, pluribus diver&longs;is modis potuerit efficere. Quod <lb/> <arrow.to.target n="marg2054"></arrow.to.target>equidem verum e&longs;&longs;e libenti&longs;&longs;imè concedo, &longs;ati&longs;que à <lb/>me prae&longs;titum e&longs;&longs;e putabo, &longs;i tantùm ea quae &longs;crip&longs;i talia <lb/>&longs;int, ut omnibus naturae phaenomenis accuratè re&longs;pon­<lb/>deant. Hocque etiam ad u&longs;um vitae &longs;ufficiet, quia & <lb/>Medicina, & Mechanica, & caeterae artes omnes, quae <lb/> <arrow.to.target n="marg2055"></arrow.to.target>ope Phy&longs;icae perfici po&longs;&longs;unt, ea tantùm quae &longs;en&longs;ilia <lb/>&longs;unt, ac proinde inter naturae phaenomena numeranda, <lb/>pro fine habent. Et ne quis fortè &longs;ibi per&longs;uadeat, <lb/>Ari&longs;totelema aliquid ampliùs prae&longs;titi&longs;&longs;e, aut prae&longs;tare <lb/>volui&longs;&longs;e, ip&longs;emet in primo Meteorologicorum, initio <lb/> <arrow.to.target n="marg2056"></arrow.to.target>capitis &longs;eptimi, expre&longs;&longs;è te&longs;tatur, de iis quae &longs;en&longs;ui non <lb/>&longs;unt manife&longs;ta, &longs;e putare &longs;ufficientes rationes & de­<lb/>mon&longs;trationes afferre, &longs;i tantùm o&longs;tendat ea ita fieri <lb/>po&longs;&longs;e, ut à &longs;e explicantur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2053"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2054"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2055"></margin.target>15</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2056"></margin.target>20</s></p> <p type="main"> <s>Sed tamen, ne qua hîc veritati fraus fiat, con&longs;ide­<lb/> <arrow.to.target n="marg2057"></arrow.to.target>randum e&longs;t quaedam e&longs;&longs;e quae habentur certa mora­<lb/>liter, hoc e&longs;t, quantum &longs;ufficit ad u&longs;um vitae, quamvis <lb/>&longs;i ad ab&longs;olutam Dei potentiam referantur, &longs;int incerta. <lb/>Ut ex. gr., &longs;i quis legere velit epi&longs;tolam, latinis qui­<lb/>dem literis, &longs;ed non in verâ &longs;ignificatione po&longs;itis, <lb/> <arrow.to.target n="marg2058"></arrow.to.target>&longs;criptam, & conjiciens, ubicunque in eâ e&longs;t A, legen­ <pb pagenum="328"/>dum e&longs;&longs;e B, ubi B legendum C, atque ita pro unâ­<lb/>quâque literâ proximè &longs;equentem e&longs;&longs;e &longs;ub&longs;tituendam, <lb/>inveniat hoc pacto latina quaedam verba ex iis com­<lb/>poni : non dubitabit quin illius epi&longs;tolae verus &longs;en&longs;us <lb/>in i&longs;tis verbis contineatur, et&longs;i hoc &longs;olâ conjecturâ <arrow.to.target n="marg2059"></arrow.to.target><lb/>cogno&longs;cat*, & fieri for&longs;an po&longs;&longs;it, ut qui eam &longs;crip&longs;it, <lb/>non literas proximè &longs;equentes, &longs;ed aliquas alias loco <lb/>verarum po&longs;uerit, atque &longs;ic alium in eâ &longs;en&longs;um occul­<lb/>taverit : hoc enim tam difficulter pote&longs;t contingere, <lb/>ut non credibile videatur. Sed qui advertent quàm <arrow.to.target n="marg2060"></arrow.to.target><lb/>multa de magnete*, de igne, de totius Mundi fabricâ, <lb/>ex paucis quibu&longs;dam principiis hîc deducta &longs;int, <lb/>quamvis i&longs;ta principia tantùm ca&longs;u & &longs;ine ratione à <lb/>me a&longs;&longs;umpta e&longs;&longs;e putarent, fortè tamen agno&longs;cent, vix <lb/>potui&longs;&longs;e contingere, ut tam multa &longs;imul cohaererent, <arrow.to.target n="marg2061"></arrow.to.target><lb/>&longs;i fal&longs;a e&longs;&longs;enta. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2057"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2058"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2059"></margin.target>5</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2060"></margin.target>10</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2061"></margin.target>15</s></p> <p type="main"> <s>Praeterea quaedam &longs;unt, etiam in rebus naturalibus, <lb/>quae ab&longs;olutè ac plu&longs;quam moraliter certa exi&longs;tima­<lb/>mus, hoc &longs;cilicet innixi Metaphy&longs;ico fundamento, <lb/>quòd Deus &longs;it &longs;ummè bonus & minimè fallax, atque <arrow.to.target n="marg2062"></arrow.to.target><lb/>ideò facultas quam nobis dedit ad verum à fal&longs;o diju­<lb/>dicandum, quoties eâ rectè utimur, & quid ejus ope <lb/>di&longs;tinctè percipimus, errare non po&longs;&longs;it. Tales &longs;unt Ma­<lb/>thematicae demon&longs;trationes; talis e&longs;t cognitio quòd <lb/>res materiales ex&longs;i&longs;tant; & talia &longs;unt evidentia omnia <arrow.to.target n="marg2063"></arrow.to.target><lb/>ratiocinia, quae de ip&longs;is fiunt. In quorum numerum <lb/>forta&longs;&longs;is etiam haec no&longs;tra recipientur ab iis, qui con­<lb/>&longs;iderabunt, quo pacto ex primis & maximè &longs;implicibus <lb/>cognitionis humanae principiis, continuâ &longs;erie deducta <lb/>&longs;int. Prae&longs;ertim &longs;i &longs;atis intelligant, nulla nos objecta <arrow.to.target n="marg2064"></arrow.to.target> <pb pagenum="329"/>externa &longs;entire po&longs;&longs;e, ni&longs;i ab iis aliquis motus localis <lb/>in nervis no&longs;tris excitetur; talemque motum excitari <lb/>non po&longs;&longs;e à &longs;tellis fixis, longi&longs;&longs;imè hinc di&longs;tantibus, <lb/>ni&longs;i fiat etiam aliquis motus in illis & in toto coelo inter­<lb/> <arrow.to.target n="marg2065"></arrow.to.target>jacente : his enim admi&longs;&longs;is, caetera omnia, &longs;altem gene­<lb/>raliora quae de Mundo & Terrâ &longs;crip&longs;i, vix aliter quàm <lb/>à me explicata &longs;unt, intelligi po&longs;&longs;e videntur. </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2062"></margin.target>20</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2063"></margin.target>25</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2064"></margin.target>30</s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2065"></margin.target>5</s></p> <p type="main"> <s>At nihilominus, memor meae tenuitatis, nihil affir­<lb/>mo : &longs;ed haec omnia, tum Eccle&longs;iae Catholicae aucto­<lb/> <arrow.to.target n="marg2066"></arrow.to.target>ritati, tum prudentiorum judiciis &longs;ubmitto; nihilque <lb/>ab ullo credi velim, ni&longs;i quod ip&longs;i evidens & invicta <lb/>ratio per&longs;uadebit. <lb/>FINIS. <lb/> </s></p> <p type="margin"> <s><margin.target id="marg2066"></margin.target>10</s></p> </chap> </body> <back></back> </text> </archimedes>