view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/gueva_mecha_005_la_1627.xml @ 27:8dce37600d38

New Special Instructions
author Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de>
date Wed, 30 Jul 2014 15:58:21 +0200
parents 22d6a63640c6
children
line wrap: on
line source

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd">
<archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink">
  <info>
    <author>Guevara, Giovanni di</author>
    <title>In Aristotelis mechanicas commentarii</title>
    <date>1627</date>
    <place>Roma</place>
    <translator/>
    <lang>la</lang>
    <cvs_file>gueva_mecha_005_la_1627.xml</cvs_file>
    <cvs_version/>
    <locator>005.xml</locator>
  </info>
  <text>
    <front>          </front>
    <body>
      <chap id="N10019">
        <pb id="p.0001" xlink:href="005/01/001.jpg"/>
        <p id="N1001E" type="head">
          <s id="N10020">IOANNIS <lb/>DE GVEVARA <lb/>CLER. REG. MIN. <lb/>IN ARISTOTELIS MECHANICAS <lb/>Commentarij.</s>
        </p>
        <p id="N1002B" type="head">
          <s id="N1002D"><emph type="italics"/>VNA CVM ADDITIONIBVS QVIBVSDAM <lb/>Ad eandem materiam pertinentibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.001.1.jpg" xlink:href="005/01/001/1.jpg"/>
        <p id="N1003B" type="head">
          <s id="N1003D">ROMAE, Apud Iacobum Ma&longs;cardum, MDCXXVII. <lb/>SVPERIORVM PERMISSV.</s>
        </p>
        <pb xlink:href="005/01/002.jpg"/>
        <p id="N10045" type="main">
          <s id="N10047">Imprimatur &longs;i videbitur Reuerendi&longs;s. <!-- REMOVE S-->P. Mag. Sac. <!-- REMOVE S-->Pal. <!-- REMOVE S-->Apo&longs;t. <!-- REMOVE S--><emph type="italics"/>A. Epi&longs;c. <!-- REMOVE S-->Hieracen. <!-- REMOVE S-->Vice&longs;g.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1005B" type="main">
          <s id="N1005D"><emph type="italics"/>Imprimatur<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10064" type="main">
          <s id="N10066">Fr. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1006A">Paulus Palumbara Socius Reuerendi&longs;s. <!-- REMOVE S-->P. Fr. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N10070">Nicolai Ro&shy;<lb/>dulfij Sac. <!-- REMOVE S-->Pal. <!-- REMOVE S-->Apo&longs;t. <!-- REMOVE S-->Mag. Ord. <!-- REMOVE S-->Pr&aelig;dic. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <pb xlink:href="005/01/003.jpg"/>
        <p id="N10081" type="head">
          <s id="N10083">ILLVSTRISS^&lcub;MO} PRINCIPI</s>
        </p>
        <p id="N10086" type="head">
          <s id="N10088">FRANCISCO <lb/>BARBERINO <lb/>S. R. E. CARDINALI <lb/>AMPLISSIMO <lb/><emph type="italics"/>IOANNES DE GVEVARA.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10097" type="main">
          <s id="N10099">Q<emph type="italics"/>vod olim opus in Ari&shy;<lb/>&longs;totelis Mechanicas, dum <lb/>Philo&longs;ophi&aelig;, &amp; Mathe&shy;<lb/>maticis vacarem inter&shy;<lb/>mittere coegit nou&aelig; con&shy;<lb/>templationis occa&longs;io, hoc <lb/>ip&longs;um pr&aelig;teritis diebus <lb/>&lpar;Illu&longs;tri&longs;sime Princeps&rpar; dum publicis nego&shy;<lb/>tijs, <expan abbr="grauioribusq.">grauioribusque</expan> &longs;tudijs implicatus, &aelig;gr&egrave; <lb/>aut vix, vt decet aggredi potui&longs;&longs;em, breuiter vt&shy;<lb/>cunque perficere, ac pr&aelig;lis mandare, tua me <lb/>compulit ampli&longs;sima gratia. </s>
          <s id="N100B9">Cum enim te pri&shy;<lb/>m&ograve; Magni Patrui, <expan abbr="Summiq.">Summique</expan> Pontificis Lega&shy;<lb/>tum ampli&longs;simum, in Galliam nauigantem, <lb/>ac nuper ex Hi&longs;pania redeuntem ad afferen&shy;<pb xlink:href="005/01/004.jpg"/>dam pacem animis, profligandumque maxi&shy;<lb/>morum Regum auctoritate exortum in Italia <lb/>bellum, quo poteram ob&longs;equio, atque opera eiu&longs;&shy;<lb/>dem Pontificis iu&longs;&longs;u pro&longs;equerer, nobili&longs;simo <lb/>in comitatu innumer&aelig; excitabantur qu&aelig;&longs;tio&shy;<lb/>nes, t&ugrave;m circa rem nauticam, t&ugrave;m circa ma&shy;<lb/>chinariam, atque vectoriam in vniuer&longs;um; <lb/>quarum &longs;olutiones &egrave; mechanicis principijs pe&shy;<lb/>tere oper&aelig; pretium erat. </s>
          <s id="N100DC"><expan abbr="Cumq.">Cumque</expan> hinc orta fui&longs;&shy;<lb/>&longs;et mentio de meis hi&longs;ce lucubrationibus eodem <lb/>in genere partis, gratum fore cognoui, &longs;i vlti&shy;<lb/>mam ip&longs;is manum imponens legendas eas ti&shy;<lb/>bi litterarum amanti&longs;simo pro animi refectio&shy;<lb/>ne obtuli&longs;&longs;em. </s>
          <s id="N100EC">Infatigabiles namque animi eo&shy;<lb/>rum qui in rebus maximis occupantur, non <lb/>ocio, &longs;ed varietate reficiuntur, &amp; oblectantur: <lb/>pr&aelig;&longs;ertim cum &agrave; grauioribus ad leuiora &lpar;di&shy;<lb/>gna tamen, &amp; aliquo in genere pr&aelig;&longs;tantia&rpar; vel <lb/>ab agilibus ad &longs;peculabilia, &amp; &egrave; contra, oppor&shy;<lb/>tuna quadam vici&longs;situdine conuertuntur. </s>
          <s id="N100FB">Sed <lb/>nec &longs;emper leuiora, aut minoris ex &longs;e conditio&shy;<lb/>nis dixerim, qu&aelig; in contemplationem mecha&shy;<lb/>nicam cadunt, vtpot&egrave; qu&aelig; non mod&ograve; ad res per <lb/>magni momenti, ac nece&longs;&longs;arium human&aelig; vi&shy;<lb/>t&aelig; v&longs;um, &longs;plendoremque ordinantur: qu&aelig;que <lb/>proinde apud Reges, ac Principes ex quo ge-<pb xlink:href="005/01/005.jpg"/>nus hominum capit, incomparabilem obtinue&shy;<lb/>runt extimationem; ver&ugrave;m qu&aelig; &longs;peciali qua&shy;<lb/>dam ratione, in aliam ampliorem, <expan abbr="diuinioremq.">diuinioremque</expan> <lb/>contemplationem, &longs;ummi videlicet rerum ma&shy;<lb/>chinatoris nos conducant. </s>
          <s id="N1011A">Quippe qui talia hu&shy;<lb/>mano ingenio excogitare dedit molimina, qui&shy;<lb/>bus multaque &longs;upra naturam &longs;unt, naturam ip&shy;<lb/>&longs;am emulando perficeret, arte &longs;uperando ea &agrave; <lb/>quibus natur a vincimur, &lpar;vt Antipho &longs;cribit <emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg1"/><lb/><emph type="italics"/>Poeta&rpar; &amp; c&aelig;le&longs;tem machinam eiu&longs;que mul&shy;<lb/>tiplicem, ac inuariabilem motum, orbi&longs;que to&shy;<lb/>tius molem imitaretur: vt Archimedes alij&shy;<lb/>que permulti in&longs;ignes Mechanici opere pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;titerunt, &amp; Cambray publico in foro li&shy;<lb/>cet videre. </s>
          <s id="N1013A">Nimirum arte manum dirigente <lb/>tamquam potentiam executiuam, &amp; in&longs;tru&shy;<lb/>mentariam, effectricemque omnium excogi&shy;<lb/>tabilium machinarum. </s>
          <s id="N10143">Qu&aelig; &longs;olis homini&shy;<lb/>bus iccirco data e&longs;t, vt perhibet Philo&longs;ophus,<emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg2"/><lb/><emph type="italics"/>quia &longs;oli inter omnia animalia &longs;umma pru&shy;<lb/>dentia, in qua ars tota fundatur pr&aelig;diti &longs;unt. <lb/></s>
          <s id="N10154">Vnde &longs;icut mens ip&longs;a humana imaginem <lb/>diuin&aelig; &longs;apienti&aelig;, ac prouidenti&aelig; refert dum <lb/>cuncta rect&egrave; di&longs;ponit; ita, &amp; manus homi&shy;<lb/>nis, omnipotentiam quodammodo exprimit <lb/>Creatoris, dum tam varia, ac mira, Me-<pb xlink:href="005/01/006.jpg"/>chanica cognitione duce patratur. </s>
          <s id="N10163">Qu&aelig; &longs;i <lb/>cunctis ob &longs;ui generis excellentiam maximo <lb/>cum animarum prouentu, atque decore con&shy;<lb/>&longs;ideranda &longs;e offerunt: qu&agrave;m dign&egrave; interd&ugrave;m <lb/>hac in contemplatione morabitur, quem fru&shy;<lb/>ctum non ex ea iucund&egrave; decerpet, qui diuina&shy;<lb/>rum rerum meditationibus a&longs;&longs;uetus, pium&shy;<lb/>que in Deum affectum exercens ip&longs;um &longs;um&shy;<lb/>mum moderatorem veneratur, ac iugiter in <lb/>mundi regimine imitatur; dum non modo <lb/>firmum &longs;e Eccle&longs;i&aelig; Cardinem pr&aelig;bet, in <lb/>quo eius circumuertitur, ac fulcitur machi&shy;<lb/>na gubernationis. </s>
          <s id="N1017E">Sed ei qui ip&longs;ius vniuer&shy;<lb/>&longs;alis Eccle&longs;i&aelig; nauem &longs;ummo imperio Chri&longs;ti <lb/>vice moderatur, ac regit tanta ob&longs;eruantia, <lb/>atque virtute mini&longs;trat, tali ope atque con&longs;i&shy;<lb/>lio ade&longs;t, vt vnica veluti vtriu&longs;que manu mi&shy;<lb/>&longs;tic&aelig; huius nauis gubernaculum cen&longs;eatur <lb/>inflecti? </s>
          <s id="N1018D">Tibi igitur Cardinalis Ampli&longs;si&shy;<lb/>me dum talia tuum erga Sancti&longs;simum <lb/>Patruum ter optimum Pontificem agis, mu&shy;<lb/>neraque pen&egrave; diuina per&longs;oluis, non mediocris <lb/>prouentus &longs;imul, ac iucunditatis offertur <lb/>occa&longs;io in his, quos dicaui pr&aelig;&longs;tanti&longs;sim&aelig; <lb/>&longs;cienti&aelig; Commentarijs. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1019D">Nam, &amp; motus <lb/>orbis, vel cuiu&longs;que globi circa cardines, ac <pb xlink:href="005/01/007.jpg"/>circuli circa centrum, admirabile&longs;que eius <lb/>proprietates in ip&longs;is patebunt; &amp; modus quo <lb/>paruo gubernaculo ingentia circumferuntur <lb/>nauigia: quod etiam Iacobus Apo&longs;tolus mi-<emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg3"/><lb/><emph type="italics"/>ratus e&longs;t, &amp; ad martalia tran&longs;tulit. </s>
          <s id="N101B5">In&longs;uper <lb/>&amp; quo pacto vela dare liceat, ac remigio vti <lb/>contingat ad nauis progre&longs;&longs;um: Quod Petri <lb/>nauim quam in altum ducere Saluator pr&aelig;&shy;<lb/>cepit ob oculis ponit: Et qua denique ratione <emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg4"/><lb/><emph type="italics"/>exiguo pondere ingentia leuentur onera, vt <lb/>vniuer&longs;aliter di&longs;camus; cum Paulo, quan-<emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg5"/><lb/><emph type="italics"/>tumuis magnum, ac diuturnum in &longs;e &longs;it, <lb/>quod pro Chri&longs;ti nomine patimur in hac vi&shy;<lb/>ta, momentaneum tamen, ac leue in fide&shy;<lb/>lium &longs;tatera inueniri, &longs;olo pondere eius quam <lb/>&longs;peramus futur&aelig; glori&aelig;, ac retributionis: <lb/>Aliaque permulta id genus licebit &longs;pectare, <lb/>non minus forta&longs;&longs;e ad moralem, ac politi&shy;<lb/>cam in&longs;tructionem, qu&agrave;m ad vtilem in reli&shy;<lb/>quis, iucundamque Principis exercitatio&shy;<lb/>nem. </s>
          <s id="N101E6">Quod &longs;i Amplitudini tu&aelig; inter has tem&shy;<lb/>porum angu&longs;tias, non &longs;atis digna obtulerim, <lb/>menti&longs;que propo&longs;itum haud plen&egrave; a&longs;&longs;ecutus <lb/>fuerim, ob&longs;equenti&longs;simum, grati&longs;simumque <lb/>&longs;altem in eis a&longs;pice votum, dum vix &egrave; Tri&shy;<lb/>remibus po&longs;t longam nauigationem tecum <pb xlink:href="005/01/008.jpg"/>egre&longs;&longs;us, multis, ac varijs honoribus au&shy;<lb/>ctus, vt quo poteram pacto ob&longs;equium erga <lb/>te meum illic&ograve; pr&aelig;&longs;tarem, perpetuoque ani&shy;<lb/>mo in&longs;eruirem, ea detuli prout iacent; morem <lb/>putans gerere tu&aelig; voluntati.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10201" type="margin">
          <s id="N10203"><margin.target id="marg1"/>Apud Ari&longs;&shy;<lb/>tot. <!-- REMOVE S-->in <lb/>qu&etail;&longs;t. </s>
          <s id="N1020E">Mec.<!-- REMOVE S--><margin.target id="marg2"/>Lib. 4. de <lb/>part. </s>
        </p>
        <p id="N10217" type="margin">
          <s id="N10219">ani&shy;<lb/>mal. </s>
          <s id="N1021E">cap. <lb/>10.&amp; ma&shy;<lb/>gn. </s>
          <s id="N10225">Mo&shy;<lb/>ral. <!-- REMOVE S-->c. <!-- REMOVE S-->33.</s>
        </p>
        <p id="N1022E" type="margin">
          <s id="N10230"><margin.target id="marg3"/>In epi&longs;t. <lb/><!-- REMOVE S-->cap. 

3.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10239" type="margin">
          <s id="N1023B"><margin.target id="marg4"/>Luc. <!-- REMOVE S-->cap. <lb/>5.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10245" type="margin">
          <s id="N10247"><margin.target id="marg5"/>2. Cor. </s>
          <s id="N1024C">4.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.008.1.jpg" xlink:href="005/01/008/1.jpg"/>
        <pb pagenum="1" xlink:href="005/01/009.jpg"/>
        <p id="N10259" type="head">
          <s id="N1025B">IOANNIS <lb/>DE GVEVARA <lb/>CLER. REG. MIN. <lb/>IN ARISTOTELIS MECHANICAS <lb/>Commentarii: <lb/><emph type="italics"/>VNA CVM ADDITIONIBVS QVIBVSDAM <lb/>Ad eandem materiam pertinentibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1026E" type="head">
          <s id="N10270">OPERIS ARGVMENTVM.</s>
        </p>
        <p id="N10273" type="main">
          <s id="N10275">Tota h&aelig;c Ari&longs;totelis Mechanica tra&shy;<lb/>ctatio in duas partes diuiditur, in qua&shy;<lb/>rum prima, vniuer&longs;alis qu&aelig;dam do&shy;<lb/>ctrina traditur de natura &amp; obiecto <lb/>ip&longs;ius facultatis Mechanic&aelig;, tum de <lb/>cau&longs;is &amp; principijs earum <expan abbr="operation&utilde;">operationum</expan> <lb/>ad quas facultas ip&longs;a ordinatur in vni&shy;<lb/>uer&longs;um; qu&aelig; &longs;an&egrave; principia vt pr&aelig;co&shy;<lb/>gnita, &longs;unt etiam &longs;peciales rationes <expan abbr="a&longs;&longs;enti&etilde;di">a&longs;&longs;entiendi</expan> conclu&longs;ionibus <lb/>in &longs;uis demon&longs;trationibus, pr&aelig;ter vniuer&longs;aliora illa Geome&shy;<lb/>trica elementa, ac theoremata, quibus pa&longs;&longs;im quoque vtitur <lb/>in ei&longs;dem demon&longs;trationibus. </s>
          <s id="N10296">Huiu&longs;modi autem cau&longs;&aelig; at&shy;<lb/>que principia, &longs;unt qu&aelig; de natura &amp; admirandis proprietati&shy;<lb/>bus circuli ab ip&longs;o Ari&longs;totele afferuntur. </s>
          <s id="N1029D">Siquidem in re&longs;o&shy;<lb/>lutione, ad ea reducuntur &amp; in ip&longs;is fundantur qu&aelig;cunque <lb/>de mechanicis in&longs;trumentis, <expan abbr="eorumq.">eorumque</expan> motionibus in progre&longs;&shy;<lb/>&longs;u demon&longs;trantur, vel qu&aelig;cunque ad artificio&longs;am motionem, <lb/>aut detentionem grauium &amp; leuium h&igrave;c o&longs;tenduntur. </s>
          <s id="N102AC">Proin&shy;<pb pagenum="2" xlink:href="005/01/010.jpg"/><expan abbr="deq.">deque</expan> ex ip&longs;is totam artem mechanicam tanquam ex proprijs <lb/>principijs intelligemus con&longs;urgere. </s>
          <s id="N102B9">Quamuis huc etiam &longs;pe&shy;<lb/>ctent, &amp; inter eadem principia computari debeant, qu&aelig; Ar&shy;<lb/>chimedes, Hero, ac Pappus cum alijs tradiderunt de centro <lb/>grauitatis, in quibus pariter vari&aelig;, ac perplures demon&longs;tra&shy;<lb/>tiones mechanic&aelig; fundantur: qu&aelig; que propterea &agrave; nobis bre&shy;<lb/>ui&longs;&longs;im&egrave; colligentur, &amp; ad complementum doctrin&aelig; inferius <lb/>in Additionibus afferentur. </s>
        </p>
        <p id="N102C8" type="main">
          <s id="N102CA">In &longs;ecunda vero parte huius Mechanic&aelig; tractationis tri&shy;<lb/>gintaquinque Ari&longs;toteles qu&aelig;&longs;tiones veluti problemata qu&etail;&shy;<lb/>dam proponit, in quarum &longs;olutionibus, &longs;ingulis experimentis <lb/>ob&longs;eruatis ac rit&egrave; per&longs;pectis, <expan abbr="&longs;ingulisq.">&longs;ingulisque</expan> difficultatibus occur&shy;<lb/>rendo, vniuer&longs;am applicat doctrinam in priori parte traditam. </s>
        </p>
        <p id="N102D5" type="main">
          <s id="N102D7">Rur&longs;us autem primam partem huius libri &longs;eu tractationis <lb/>in duo tantum veluti capita &longs;ub duobus titulis Ari&longs;toteles di&shy;<lb/>&longs;tribuit. </s>
          <s id="N102DE">In quorum primo agitur de artis mechanic&aelig; obie&shy;<lb/>cto ac facultate. </s>
          <s id="N102E3">In &longs;ecundo ver&ograve; de proprietatibus circuli <lb/>in quibus mechanic&aelig; demon&longs;trationes pen&egrave; omnes fundan&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N102EA">Quoniam ver&ograve; doctrina qu&aelig; in ip&longs;o &longs;ecundo capite <expan abbr="c&otilde;-tinetur">con&shy;<lb/>tinetur</expan>, non mod&ograve; fu&longs;ior e&longs;t, &longs;ed etiam ob&longs;curior, vt commo&shy;<lb/>dius no&longs;tris commentarijs dilucidetur, eam vlteri&ugrave;s in textus <lb/>diuidendam e&longs;&longs;e cen&longs;uimus, iuxta numerum proprietatum <lb/>circuli, de quibus ip&longs;e philo&longs;ophus tractat; <expan abbr="primumq.">primumque</expan> caput <lb/>pr&aelig;dictum, etiam &longs;ub textus nomine &amp; in&longs;criptione ad vni&shy;<lb/>formitatem &longs;ermonis, ac diui&longs;ionis comprehendere placuit. </s>
        </p>
        <p id="N10301" type="main">
          <s id="N10303">Tran&longs;lationem denique Leonici elegimus tanquam com&shy;<lb/>muniorem, licet in quibu&longs;dam deficiat, quoniam adhuc gre&shy;<lb/>cus textus mendis e&longs;t plenus. </s>
          <s id="N1030A">Et quidem mirandum, <expan abbr="dolen-dumq.">dolen&shy;<lb/>dumque</expan> valde e&longs;t, aureum hoc opus Philo&longs;ophi, diuinis prop&egrave; <lb/>&longs;peculationibus refertum, tot verborum tran&longs;po&longs;itionibus &amp; <lb/>corruptionibus deprauari. </s>
          <s id="N10317">Qua de cau&longs;a forta&longs;&longs;e permulti il&shy;<lb/>lud exponere neglexerunt, ac difficile iuxt&agrave; verum &longs;en&longs;um <lb/>Auctoris intellexerunt. </s>
          <s id="N1031E">E&longs;t enim in quibu&longs;dam partibus di&shy;<lb/>minutum in alijs ver&ograve; redundans, ac in multis confu&longs;um. <lb/></s>
          <s id="N10324">Quapropter nonnull&aelig; nobis permittend&aelig; erunt tran&longs;po&longs;itio&shy;<lb/>num reductiones, <expan abbr="verborumq.">verborumque</expan> re&longs;ecationes, aut additiones <pb pagenum="3" xlink:href="005/01/011.jpg"/>circa litteram ip&longs;ius textus, quam penitus &amp; in rigore &longs;emper <lb/>&longs;ectari nequaquam liceret, ob pr&aelig;fatam corruptionem. <lb/></s>
          <s id="N10335">Pro viribus tamen eam &longs;ectabimur, &longs;en&longs;um enucleando, ac <lb/>exponendo, nunc per modum parafra&longs;is, nunc vero per mo&shy;<lb/>dum interpretationis &amp; exten&longs;ionis. </s>
          <s id="N1033C">Multa in quibu&longs;dam lo&shy;<lb/>cis addendo, prout opus fuerit ad complementum doctrin&aelig;, <lb/><expan abbr="multaq.">multaque</expan> pariter &longs;ub Additionum titulo, &longs;eor&longs;um extra com&shy;<lb/>mentarios annectendo, vt &longs;iggillatim qu&aelig; &longs;citu digna &longs;unt, &amp; <lb/>ad mechanicam contemplationem pertinent pleni&ugrave;s eluce&shy;<lb/>&longs;cant. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.011.1.jpg" xlink:href="005/01/011/1.jpg"/>
        <pb pagenum="4" xlink:href="005/01/012.jpg"/>
        <p id="N10355" type="head">
          <s id="N10357">PRIMA PARS <lb/>MECHANICES <lb/>ARISTOTELIS STAGIRITAE <lb/>IN QVA EA CONTINENTVR, <lb/>qu&aelig; ad naturam Mechanic&aelig; facultatis, <lb/>&amp; principia operationum ip&longs;ius <lb/>pertinent.</s>
        </p>
        <p id="N10366" type="head">
          <s id="N10368"><emph type="italics"/>Qu&aelig; &longs;it artis Mechanic&aelig; facultas.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1036F" type="head">
          <s id="N10371">Textus Primus.</s>
        </p>
        <p id="N10374" type="main">
          <s id="N10376">M<emph type="italics"/>iracvlo &longs;unt ea quidem qu&aelig; <lb/>natura contingunt, quorum ignoran&shy;<lb/>tur cau&longs;&aelig;: illa ver&ograve; qu&aelig; pr&aelig;ter natu&shy;<lb/>ram qu&aelig;cunque ad hominum vtilita&shy;<lb/>tem arte fiunt. </s>
          <s id="N10384">In multis enim natu&shy;<lb/>ra ei, quod nobis v&longs;ui e&longs;&longs;e potest, con&shy;<lb/>trarium facit. </s>
          <s id="N1038B">Natura etenim eun&shy;<lb/>dem &longs;emper habet modum, &amp; &longs;impli&shy;<lb/>citer: vtile autem multifariam commutatur. </s>
          <s id="N10392">Quando igitur <lb/>quippiam pr&aelig;ter naturam oportuerit facere, difficultate &longs;ua <lb/>h&aelig;&longs;itationem pr&aelig;stat, <expan abbr="arteq.">arteque</expan> indiget: quamobrem eam artis <lb/>partem, qu&aelig; huiu&longs;modi &longs;uccurrit difficultatibus mechanicam <lb/>appellamus. </s>
          <s id="N103A1">Quemadmodum enim Antipho &longs;cribit Poeta, &longs;ic <lb/>&longs;e res habet; arte enim &longs;uperamus ea &agrave; quibus natura vinci&shy;<lb/>mur. </s>
          <s id="N103A8">Huiu&longs;modi autem &longs;unt, in quibus &amp; minora &longs;uperant <lb/>maiora: &amp; qu&aelig;cunque momentum paruum habentia, magna <lb/>movent pondera; &amp; omnia fer&egrave; illa, qu&aelig; mechanica nuncupa&shy;<lb/>mus &amp; problemata. </s>
          <s id="N103B1">Sunt autem h&aelig;c neque naturalibus om&shy;<lb/>nino qu&aelig;&longs;tionibus eadem, neque &longs;eiugata valde: verum ma&shy;<lb/>thematicarum contemplationum, <expan abbr="naturaliumq.">naturaliumque</expan> communia.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <pb pagenum="5" xlink:href="005/01/013.jpg"/>
        <p id="N103C2" type="head">
          <s id="N103C4">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N103C8" type="main">
          <s id="N103CA">Ad colligendum qu&aelig; nam &longs;it artis mechanic&aelig; facul&shy;<lb/>tas quantau&egrave; &longs;it eius dignitas, &amp; excellentia ex ma&shy;<lb/>gnis ac mirabilibus, qu&aelig; operatur; illud in primis <lb/>Ari&longs;toteles pr&aelig;mittit, eorum qu&aelig; miraculo habentur, alia <lb/>quidem natura contingere, vt in&longs;ueta &amp; peregrina, quorum <lb/>ignorantur cau&longs;&aelig;: alia ver&ograve; pr&aelig;ter naturam, vt qu&aelig; artificio <lb/>aliquo adhibito &longs;upra vires patrantur atque ad propriam ho&shy;<lb/>minum vtilitatem ordinantur. </s>
          <s id="N103DB">Siquidem natura <expan abbr="n&otilde;nunquam">nonnunquam</expan> <lb/>deficit in quibu&longs;dam, qu&aelig; v&longs;ui nobis e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt, im&ograve; con&shy;<lb/>trarium facit, quia eundem &longs;emper, ac &longs;impliciter &longs;eruat mo&shy;<lb/>dum in &longs;uis operationibus; vtile autem ad v&longs;um hominum <lb/>diuer&longs;imod&egrave; accommodatur, ac multifariam commutatur, <lb/>iuxt&agrave; &longs;cilicet varias exigentias, &amp; opportunitates. </s>
          <s id="N103EC">Quando <lb/>igitur quippiam pr&aelig;ter naturam nos facere oportuerit, ob <lb/>difficultatem quam plerunque in &longs;e id, quod faciendum e&longs;t <lb/>continet, h&aelig;&longs;itare, &amp; cogitare nos cogit quomodo faciamus, <lb/><expan abbr="artemq.">artemque</expan> aliquam propterea qu&aelig;rere qu&aelig; difficultati &longs;uccur&shy;<lb/>rat, ae nos ad finem con&longs;equendum opportunis, <expan abbr="aptisq.">aptisque</expan> me&shy;<lb/>dijs dirigat atque perducat. </s>
          <s id="N10402">Cum verum &longs;it quod Antipho <lb/>&longs;cribit Poeta, arte nos &longs;uperare ea, in quibus vincimur &agrave; na&shy;<lb/>tura. </s>
          <s id="N10409">Quamobrem concludit Ari&longs;toteles, eam artem, &longs;eu <lb/>artis vniuer&longs;&aelig; partem, qu&aelig; huiu&longs;modi &longs;uccurrit difficultati&shy;<lb/>bus, <expan abbr="nosq.">nosque</expan> adiuuat ad operandum &amp; <expan abbr="con&longs;equend&utilde;">con&longs;equendum</expan> ea, qu&aelig; <lb/>&longs;unt pr&aelig;ter naturam, Mechanicam appellamus. </s>
          <s id="N1041A">Hac enim <lb/>vtimur in his in quibus minora &longs;uperant maiora, &amp; qu&aelig;cun&shy;<lb/>que paruam vim habentia, magna mouent pondera; in&longs;uper <lb/>&amp; in omnibus ijs, qu&aelig; cadunt &longs;ub problemata, qu&aelig; commu&shy;<lb/>niter vocantur mechanica. </s>
          <s id="N10425">Sunt autem &lpar;inquit&rpar; problema&shy;<lb/>ta mechanica, neque naturalibus qu&aelig;&longs;tionibus omnino ea&shy;<lb/>dem, neque &longs;eiuncta valde: ver&ugrave;m <expan abbr="mathematicar&utilde;">mathematicarum</expan> contem&shy;<lb/>plationum, <expan abbr="naturaliumq.">naturaliumque</expan> communia. </s>
          <s id="N10436">Quia &longs;cilicet non eo&shy;<lb/>dem modo nec eadem ratione procedunt problemata me&shy;<lb/>chanica, ac naturalia &longs;eu phy&longs;ica. </s>
          <s id="N1043D">Siquidem diuer&longs;is vtun&shy;<pb pagenum="6" xlink:href="005/01/014.jpg"/>tur principijs, vt fu&longs;i&ugrave;s infra explicabitur; <expan abbr="diuer&longs;asq.">diuer&longs;asque</expan> omnino <lb/>demon&longs;trationes efficiunt. </s>
          <s id="N1044B">Quoniam ver&ograve; ea, circa qu&aelig; me&shy;<lb/>chanica facultas ver&longs;atur nempe pondus &amp; vis, qua illud mo&shy;<lb/>uetur, &longs;ub obiecto ad&aelig;quato phy&longs;ices materialiter contine&shy;<lb/>tur, ac non &longs;ol&ugrave;m geometricis, &longs;ed naturalibus quoque ratio&shy;<lb/>nibus nonnulla de ip&longs;is demon&longs;trantur; hinc e&longs;t, vt mechani&shy;<lb/>ca problemata &agrave; phy&longs;icis non dicantur valde &longs;eiuncta, nec <lb/>admodum di&longs;tinguantur. </s>
          <s id="N1045A">Quare concludit Philo&longs;ophus, me&shy;<lb/>chanica problemata e&longs;&longs;e <expan abbr="naturali&utilde;">naturalium</expan>, <expan abbr="mathematicarumq.">mathematicarumque</expan> con&shy;<lb/>templationum communia, hoc e&longs;t ratione &longs;ubiecti materia&shy;<lb/>lis quod commune e&longs;t phy&longs;ic&aelig; ac mathematic&aelig;, &amp; ratione <lb/>quarundam conclu&longs;ionum qu&etail; quidem <expan abbr="vtrarumq.">vtrarumque</expan> &longs;cientia&shy;<lb/>rum principijs demon&longs;trantur. </s>
        </p>
        <p id="N10473" type="main">
          <s id="N10475">Ver&ugrave;m vt h&etail;c omnia di&longs;tincti&ugrave;s eluce&longs;cant, <expan abbr="nihilq.">nihilque</expan> ad hu&shy;<lb/>ius textus Ari&longs;totelis, <expan abbr="natur&aelig;q.">natur&aelig;que</expan> artis mechanic&aelig; <expan abbr="intelligenti&atilde;">intelligentiam</expan> <lb/>in vniuer&longs;um quoad fieri pote&longs;t de&longs;ideretur, nonnullas addi&shy;<lb/>tiones h&igrave;c &longs;ubnectere opere pretium putauimus, in quibus ea&shy;<lb/>dem &longs;eor&longs;um, ac luculenti&ugrave;s, <expan abbr="aliaq.">aliaque</expan> permulta ad comple&shy;<lb/>mentum doctrin&aelig; exponere conabimur. </s>
        </p>
        <p id="N10492" type="head">
          <s id="N10494"><emph type="italics"/>De Nomine, &amp; Origine facultatis <lb/>Mechanic&aelig;.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1049E" type="head">
          <s id="N104A0">ADDITIO PRIMA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N104A4" type="main">
          <s id="N104A6">Nomen hoc mechanic&aelig; facultatis, machinalem artem <lb/>aut &longs;cientiam &longs;ignificat; &longs;umpta ethimologia &agrave; machi&shy;<lb/>na, &longs;eu inuentione qua aliquid molimur, &amp; qu&ograve;d adiectiuum <lb/>mechanicus, vel mechanica deriuetur &agrave; gr&aelig;ca voce <foreign lang="greek">mhkaniko\s</foreign>, <lb/>&amp; h&aelig;c <foreign lang="greek">mhkanh</foreign>, vel &agrave; <foreign lang="greek">mhka\nhka</foreign>, qu&aelig; inuentionem, &amp; machi&shy;<lb/>namentum &longs;ignificat. </s>
          <s id="N104C1">Vnde etiam apud latinos machina, tam <lb/>animi quoddam inuentum aut molimen, qu&agrave;m in&longs;trumentum <lb/>aliquod artificio&longs;um quo moles leuantur, aut quocunque <lb/>modo pelluntur denotare vt plurimum con&longs;ueuit, iuxta illud <lb/><arrow.to.target n="marg6"/> Taciti, Nihil tam ignarum barbaris qu&agrave;m machinamenta, &amp; <lb/>a&longs;tus oppugnationum. </s>
          <s id="N104D1"><expan abbr="Illudq.">Illudque</expan> Liuij, Turres contabulatas, <pb pagenum="7" xlink:href="005/01/015.jpg"/><expan abbr="machinamentaq.">machinamentaque</expan> alia quatiendis muris portabant. </s>
          <s id="N104DF">Nam &longs;iue <lb/>loquendo de machinis bellicis, &longs;iue de machinis nauticis aut <lb/>architectonicis, &longs;emper machina vtrumque &longs;ignificatum in&shy;<lb/>uoluit, aut &longs;altem admittit. </s>
        </p>
        <p id="N104E8" type="margin">
          <s id="N104EA"><margin.target id="marg6"/><emph type="italics"/><gap/>ac. <!-- REMOVE S-->lib.<emph.end type="italics"/> 12. <lb/><emph type="italics"/>lib.<emph.end type="italics"/> 4 <emph type="italics"/>de bel&shy;<lb/>lo Punico.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10507" type="main">
          <s id="N10509">Ars igitur vel &longs;cientia, qu&aelig; ad huiu&longs;modi machinas<arrow.to.target n="marg7"/> &longs;pe&shy;<lb/>ctat &agrave; Plinio dicitur machinalis, qua&longs;i machinandi &longs;cientia, <lb/>vel peritia: Ab alijs vero communiter appellatur mechanica. <lb/></s>
          <s id="N10515">Quo &longs;en&longs;u Archimedes, eo qu&ograve;d ad debellandos ho&longs;tes plu&shy;<lb/>ra adinuenerit machinamenta, apud Firmicum dicitur<arrow.to.target n="marg8"/> Roma&shy;<lb/>nos exercitus mechanicis artibus &longs;&aelig;pe pro&longs;tra&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N10520">V&longs;urpata <lb/>autem vel exten&longs;a &longs;ignificatione, ars quoque mechanica vul&shy;<lb/>go nuncupatur omnis illa qu&aelig; circa fabrilia ver&longs;atur, &amp; con&shy;<lb/>di&longs;tinguitur ab arte liberali. </s>
          <s id="N10529">Nam &amp; mechanicus dicitur qui&shy;<lb/>libet faber vel opifex eorum, qu&aelig; ingenio &longs;imul ac manibus <lb/>fiunt. </s>
          <s id="N10530">Et machinator bellicorum in&longs;trumentorum appella&shy;<lb/>tur non &longs;olum qui bellicas machinas excogitauit, &longs;ed is quo&shy;<lb/>que qui conficit; vt videre e&longs;t apud Liuium, &amp; alios auctores.<arrow.to.target n="marg9"/><lb/>Quamobrem Hero mechanicus, vt apud Pappum Alexandri, <lb/>num lib. 

8. &longs;uarum collectionum refertur, mechanicam fa&shy;<lb/>cultatem in rationalem ac manualem di&longs;tinxit, vtpote qu&aelig; in <lb/>genere &longs;umpta, vtramque rationem &longs;eu naturam videatur <lb/>amplecti. </s>
        </p>
        <p id="N10544" type="margin">
          <s id="N10546"><margin.target id="marg7"/><emph type="italics"/>Piin. <!-- REMOVE S-->lib.<emph.end type="italics"/>7. <lb/><emph type="italics"/>cap.<emph.end type="italics"/>37.</s>
        </p>
        <p id="N10559" type="margin">
          <s id="N1055B"><margin.target id="marg8"/><emph type="italics"/>Firmic. <!-- REMOVE S-->lib.<emph.end type="italics"/><lb/>6.<emph type="italics"/>cap.<emph.end type="italics"/>31.</s>
        </p>
        <p id="N1056E" type="margin">
          <s id="N10570"><margin.target id="marg9"/><emph type="italics"/>Liu.de bello <lb/>Punico.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1057C" type="main">
          <s id="N1057E">Propri&egrave; tamen h&igrave;c apud Ari&longs;totelem &longs;icut apud c&oelig;teros <lb/>omnes Philo&longs;ophos, ac Geometras, mechanica facultas tan&shy;<lb/>t&ugrave;m &longs;ignificat artem &longs;iue &longs;cientiam, qu&aelig; Geometricis princi&shy;<lb/>pijs circa &longs;tatum &amp; lationem grauium &amp; leuium ver&longs;atur, hoc <lb/>e&longs;t circa grauia &amp; leuia prout artificios&egrave; moueri, aut quie&longs;ce&shy;<lb/>re debent, vt clari&ugrave;s infra ex Pappo, &amp; ex tradenda<arrow.to.target n="marg10"/> defini&shy;<lb/>tione con&longs;tabit. </s>
        </p>
        <p id="N10591" type="margin">
          <s id="N10593"><margin.target id="marg10"/><emph type="italics"/>Papp. <!-- REMOVE S-->lib.<emph.end type="italics"/>8. <lb/><emph type="italics"/><expan abbr="collection&utilde;">collectionum</expan><emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N105A7" type="main">
          <s id="N105A9">Iam ver&ograve; &longs;i originem huius facultatis &longs;ecundum lati&longs;&longs;imam <lb/>eius &longs;ignificationem &longs;pectat&aelig; con&longs;ideremus, eam non ni&longs;i <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <lb/>ip&longs;a natura humana ortum habui&longs;&longs;e comperiemus. </s>
          <s id="N105B4">Quando&shy;<lb/>quidem nec in ip&longs;is mundi primordijs defuerunt <expan abbr="machinam&etilde;-ta">machinamen&shy;<lb/>ta</expan> quibus arte quadam innata, vel infu&longs;a primis parentibus, <lb/>ip&longs;i &longs;e&longs;e, &amp; &agrave; contrarijs defenderent, &amp; commoda con&longs;ecta&shy;<lb/>rentur ad vitam <expan abbr="incolumitatemq.">incolumitatemque</expan> tuendam; Nam &amp; corpora <pb pagenum="8" xlink:href="005/01/016.jpg"/>tegere, &amp; domos con&longs;truere, &amp; agros arare, &amp; commeatus <lb/>vehere, aliaue onera per aquas ac terras longius a&longs;portare; <lb/><expan abbr="aquamq.">aquamque</expan> ip&longs;am ex imis haurire, oleum exprimere, triticum <lb/>terere, ligna cedere, ferrum acuere, <expan abbr="aliaq.">aliaque</expan> huiu&longs;modi perage&shy;<lb/>re ad varios v&longs;us ex nece&longs;&longs;itate, vel ab initio c&oelig;perunt; qu&aelig; <lb/>cum in&longs;trumenta nonnulla mechanica, t&ugrave;m artem ip&longs;am ma&shy;<lb/>chinandi &longs;upponunt. </s>
        </p>
        <p id="N105DF" type="main">
          <s id="N105E1">Qu&ograve;d &longs;i &longs;ecundum propriam acceptionem loquamur de <lb/>facultate mechanica, quatenus vt diximus ars qu&aelig;dam e&longs;t, <lb/>vel &longs;cientia, qu&aelig; geometricis nixa principijs peculiari <expan abbr="quad&atilde;">quadam</expan> <lb/>ratione circa &longs;uum obiectum per demon&longs;trationes ver&longs;atur, <lb/>ac pr&aelig;cepta tradit, quibus homo in v&longs;u ac motione grauium, <lb/>&amp; leuium dirigitur ac iuuatur; &longs;ic nullum extat monimentum <lb/>quo ante tempora Eudoxij Archit&aelig;, ac Platonis illam c&etail;pi&longs;&longs;e <lb/>a&longs;&longs;ereremus. </s>
          <s id="N105F6">Eudoxius enim Gnidius, &amp; Archita Tarentinus <lb/>prim&ograve; geometrica principia ad v&longs;um mechanicum, &longs;eu me&shy;<lb/>chanicam contemplationem tran&longs;tulerunt. </s>
          <s id="N105FD">Sed Archita eo <lb/>qu&ograve;d ligneam columbam volantem exhibuerit, <expan abbr="aliaq.">aliaque</expan> pr&aelig;cla&shy;<lb/>ra, &amp; admiranda mechanic&aelig; artis adminiculo patrauerit, ip&shy;<lb/>&longs;iu&longs;met artis inuentor e&longs;t habitus, vt extat apud Eutocium; <lb/>ni&longs;i Democritum Mele&longs;ium qui iam antea opus quoddam fe&shy;<lb/>r&egrave; mechanicum Certamen Clep&longs;ydr&aelig; in&longs;criptum ediderat, <lb/>inter mechanic&aelig; facultatis Auctores computare velimus. <lb/></s>
          <s id="N10611">Po&longs;t Architam ver&ograve; Tarentinum, vnum inuenimus Ari&longs;tote&shy;<lb/>lem Stageritam non modo verioris, ac &longs;olidioris philo&longs;ophi&aelig; <lb/>auctorem maximum, &longs;ed &amp; mathematicarum di&longs;ciplinarum <lb/>in&longs;tructi&longs;&longs;imum qui mechanic&aelig; artis modo &longs;cientifico funda&shy;<lb/>menta iecerit, hunc quem exponimus libellum edens, in quo <lb/>pr&aelig;ter &longs;ubtili&longs;&longs;imas qu&aelig;&longs;tiones quas acuti&longs;&longs;im&egrave; diluit, firmi&longs;&shy;<lb/>&longs;ima, &amp; vniuer&longs;ali&longs;&longs;ima tradit principia quibus mechanici om<lb/>nes tractatus ac demon&longs;trationes eorum nituntur. </s>
          <s id="N10622">Exinde <lb/>igitur mechanica facultas propagari c&oelig;pit, nam Ari&longs;totelem <lb/>&longs;ecuti, vel imitati &longs;unt multi, pr&aelig;&longs;ertim, qui &longs;equenti &longs;eculo <lb/>maxim&egrave; claruerunt, vt Archimedes Siracu&longs;anus, cuius do&shy;<lb/>ctrina, ac &longs;ummo ingenio huiu&longs;modi facultas maxima incre&shy;<lb/>menta &longs;u&longs;cepit. </s>
          <s id="N1062F">Item Cte&longs;ibus machinator pr&aelig;&longs;tanti&longs;&longs;imus <pb pagenum="9" xlink:href="005/01/017.jpg"/>qui &longs;piritalia &amp; hydraulicas machinas primus inuenit. </s>
          <s id="N10637">Dein&shy;<lb/>de vero Philo Bizantius, cuius mechanica peritia ab Herone <lb/>commemoratur. </s>
          <s id="N1063E">Hero ip&longs;e Alexandrinus Philo&longs;ophus Cte&shy;<lb/>&longs;ebij di&longs;cipulus; qui multa ac eruditi&longs;&longs;ima monumenta me&shy;<lb/>chanica protulit. </s>
          <s id="N10645">Hinc Athen&aelig;us, cuius duo extant <expan abbr="fragm&etilde;-ta">fragmen&shy;<lb/>ta</expan> gr&aelig;ca de Machinis apud Vitruuium in fine. </s>
          <s id="N1064E">Vitruuius <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> <lb/>ip&longs;e celeberrimus Architectus. </s>
          <s id="N10657">Ptolem&aelig;us Alexandrinus <lb/>a&longs;tronomorum Princeps, qui libros mechanicos pr&aelig;clari&longs;&longs;i&shy;<lb/>mos edidit. </s>
          <s id="N1065E">Pappus denique Alexandrinus, mechanic&aelig; fa&shy;<lb/>cultatis propagator egregius, &amp; Hero mechanicus, qui de <lb/>Geod&aelig;&longs;ia ac de machinis bellicis di&longs;&longs;erti&longs;&longs;ime &longs;crip&longs;it. </s>
          <s id="N10665">Quos <lb/>authores enumera&longs;&longs;e &longs;ufficiat ad exi&longs;tentiam, &amp; originem hu&shy;<lb/>ius facultatis innuendam, c&oelig;teris recen&longs;ioribus, breuitatis <lb/>gratia pr&aelig;termi&longs;&longs;is, qui ad h&aelig;c v&longs;que tempora eam magno&shy;<lb/>per&egrave; illu&longs;trarunt, <expan abbr="micantq.">micantque</expan> adhuc ip&longs;i, operum ac ingeniorum <lb/>&longs;plendore. </s>
        </p>
        <p id="N10676" type="head">
          <s id="N10678"><emph type="italics"/>De obiecto circa quod Mechanica facultas <lb/>ver&longs;atur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10681" type="head">
          <s id="N10683">ADDITIO SECVNDA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10687" type="main">
          <s id="N10689">Vt <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> Mechanic&aelig; facultatis natura ex proprio obie&shy;<lb/>cto, quemadmodum commune e&longs;t omnibus artibus, <lb/>atque &longs;cientijs in doctrina Ari&longs;totelis 2. de anima text. </s>
          <s id="N10694">33. <lb/>pr&aelig;cipu&egrave; digno&longs;catur, Ob&longs;eruandum in primis e&longs;t, id quod <lb/>per mechanicam facultatem intendimus, &amp; ad quod tanquam <lb/>ad finem con&longs;equendum omnis mechanica contemplatio or&shy;<lb/>dinatur, aliud non e&longs;&longs;e, qu&agrave;m grauis aut leuis cuiu&longs;que cor&shy;<lb/>poris motionem, vel quietem, qu&aelig; parua vt plurimum virtu&shy;<lb/>te, arte ip&longs;a mirabiliter comparatur, &longs;iue motio &longs;it &longs;ecundum <lb/>naturam, &longs;iue &longs;it pr&aelig;ter aut contra naturam ip&longs;ius corporis <lb/>grauis aut leuis. </s>
          <s id="N106A7">Porro inductione con&longs;tat, mechanicum om&shy;<lb/>nem conatum, <expan abbr="omnemq.">omnemque</expan> tractatum in admirabilem lationem, <lb/>aut &longs;tatum corporum ordinari ex ip&longs;ius artis proprio in&longs;titu&shy;<lb/>to, vt ad leuanda, vel detinenda etiam exigua virtute qu&aelig;-<pb pagenum="10" xlink:href="005/01/018.jpg"/>cunque pondera, ad aerem vel aquam artificios&egrave; pellendam, <lb/>attrahendam, aut continendam, ad mi&longs;&longs;ilia proijcienda, <expan abbr="aliaq.">aliaque</expan> <lb/>&longs;ecundum varias po&longs;itiones locanda, vel de loco ad locum, <lb/>diuer&longs;imod&egrave; transferenda, &amp; &longs;imilia, qu&aelig; per &longs;e nota erunt <lb/>mechanicamenta omnia ad id pr&aelig;&longs;tandum accomodata, ac <lb/>&longs;peculationes mechanicas recen&longs;enti. </s>
        </p>
        <p id="N106C7" type="main">
          <s id="N106C9">Deinde ob&longs;eruandum e&longs;t, ad pr&aelig;dictam motionem, aut <lb/>quietem arte con&longs;equendam, duo poti&longs;&longs;imum con&longs;iderari &agrave; <lb/>Mechanico; nimirum &amp; quantitatem ponderis ex parte cor&shy;<lb/>poris mouendi, &amp; quantitatem virtutis ex parte mouentis, &longs;i&shy;<lb/>ue immediat&egrave; ip&longs;e moueat per virtutem intrin&longs;ecam, fiue per <lb/>impre&longs;&longs;ionem impetus, aut per in&longs;trumenta. </s>
          <s id="N106D6">In hoc enim ars <lb/>ip&longs;a mechanica &longs;ita e&longs;t, vt habita ratione ponderis, aut leui&shy;<lb/>tatis corporis mouendi aut detinendi, proportionalis vis ad id <lb/>pr&aelig;&longs;tandum adhibeatur, <expan abbr="congruaq.">congruaque</expan> applicentur machina&shy;<lb/>menta, ad &longs;upplendum quod dee&longs;t naturali virtuti. </s>
          <s id="N106E5">Quod <lb/>nequaquam fieri po&longs;&longs;et &longs;ine con&longs;ideratione quantitatis vtriu&longs;&shy;<lb/>que, nempe ponderis mouendi, &amp; virtutis motiu&aelig; vbi tota <lb/>fundari debet proportio vnius ad alteram. </s>
        </p>
        <p id="N106EE" type="main">
          <s id="N106F0">Denique ob&longs;eruandum etiam erit, pr&aelig;dictam quantitatem <lb/>ponderis, tum grauitatem, tum leuitatem re&longs;pectu <expan abbr="diuer&longs;or&utilde;">diuer&longs;orum</expan> <lb/>&agrave; Mechanicis appellari. </s>
          <s id="N106FB">Maior enim quantitas ponderis re&shy;<lb/>&longs;pectu minoris, ab ip&longs;is dicitur grauitas; minor vero compa&shy;<lb/>ratione maioris, dicitur leuitas. </s>
          <s id="N10702">Sicut illud corpus ab ip&longs;is <lb/>dicitur leue, quod minus habet pondus re&longs;pectu alterius; il&shy;<lb/>lud vero graue, quod maius; etiam &longs;i per &longs;e &longs;impliciter lo&shy;<lb/>quendo vtrumque graue &longs;it. </s>
          <s id="N1070B">Non enim Mechanicus accipit <lb/>graue aut leue &longs;impliciter &amp; &longs;ecundum &longs;e, quemadmodum vt <lb/>plurimum accipit Phy&longs;icus &lpar;nempe per graue intelligendo, <lb/>quod nullam habet in &longs;e leuitatem, per leue autem quod nul&shy;<lb/>lam habet in &longs;e grauirtatem;&rpar; &longs;ed &longs;emper vtrumque accipit <lb/>re&longs;pectiue; ita vt idem dicatur graue &amp; leue re&longs;pectu diuer&longs;o&shy;<lb/>rum, vt habetur etiam apud Ari&longs;totelem lib. 

4. de c&oelig;lo tex. <lb/><!-- REMOVE S-->27. vbi aer &amp; aqua re&longs;pectu terr&aelig; dicuntur leuia, re&longs;pectu ve&shy;<lb/>ro ignis, grauia. </s>
        </p>
        <p id="N1071F" type="main">
          <s id="N10721">His ergo pr&aelig;mi&longs;&longs;is facile primo intelligetur, &longs;ubiectum ma-<pb pagenum="11" xlink:href="005/01/019.jpg"/>teriale ad&aelig;quatum facultatis mechanic&aelig; e&longs;&longs;e grauia &amp; leuia, <lb/>&longs;eu quantitatem ponderis ip&longs;orum, ac virtutis qua moueri <lb/>debent aut detineri. </s>
          <s id="N1072D">Ratio autem e&longs;t, quia in &longs;cientijs, illud <lb/>dicitur &longs;ubiectum materiale ad&aelig;quatum, quod complectitur <lb/>omnia de quibus in &longs;cientia tractatur; omne autem de quo in <lb/>hac &longs;cientia tractatur, reducitur ad corpus aliquod graue, aut <lb/>leue mouendum aut detinendum, &longs;iue ad quantitatem virtu&shy;<lb/>tis qua moueri debet aut detineri; <expan abbr="Proindeq.">Proindeque</expan> ip&longs;a grauia &amp; <lb/>leuia vt &longs;ic, <expan abbr="&longs;imulq.">&longs;imulque</expan> virtus motiua ac detentiua illorum, me&shy;<lb/>rit&ograve; huius facultatis mechanic&aelig; materiale &longs;ubiectum ad&aelig;&shy;<lb/>quatum de&longs;ignatur. </s>
        </p>
        <p id="N10748" type="main">
          <s id="N1074A">Secundo vero non minus facile con&longs;tabit, obiectum forma&shy;<lb/>le eiu&longs;dem facultatis e&longs;&longs;e admirabilem, &amp; artificio&longs;am mobi&shy;<lb/>litatem, aut quiet&egrave;m ip&longs;orum grauium, &amp; leuium, ab&longs;trahen&shy;<lb/>do &agrave; motione &amp; quiete naturali aut violenta, vt qu&aelig; per im&shy;<lb/>petum impre&longs;&longs;um, aut detentionem fieri con&longs;ueuit. </s>
          <s id="N10755">Con&longs;tat <lb/>autem ex eo quod obiectum formale cuiu&longs;que facultatis, aut <lb/>&longs;cienti&aelig;, e&longs;t ip&longs;a ratio &longs;ub qua de proprio &longs;ubiecto materiali <lb/>agitur in tali &longs;cientia: ratio autem &longs;ub qua in mechanica fa&shy;<lb/>cultate agitur de graui &amp; leui, <expan abbr="virtuteq.">virtuteque</expan> motiua aut detentiua <lb/>eorum, e&longs;t ip&longs;a artificio&longs;a mobilitas &longs;ecundum <expan abbr="loc&utilde;">locum</expan>, &amp; quies <lb/>con&longs;equenda ip&longs;orum, mediantibus pr&aelig;ceptis tradendis in <lb/>eadem &longs;cientia, vt per &longs;e patet ex fine explicato, ad quem <lb/>tota h&aelig;c &longs;cientia dirigitur, &amp; ordinatur. </s>
          <s id="N10770">Ea ergo admirabi&shy;<lb/>lis, <expan abbr="artificio&longs;aq.">artificio&longs;aque</expan> mobilitas, iure cen&longs;eri debet formale obie&shy;<lb/>ctum huius facultatis mechanic&aelig;. </s>
        </p>
        <p id="N1077B" type="main">
          <s id="N1077D">Quo tandem fit tertio, vt obiectum totale, &amp; ad&aelig;quatum <lb/>mechanic&aelig; facultatis in vniuer&longs;um, &longs;int ip&longs;a grauia &amp; leuia <lb/>prout artificios&egrave; mobilia, &amp; vt ita dicam quie&longs;cibilia, <expan abbr="&longs;imulq.">&longs;imulque</expan> <lb/>omnia qu&aelig; de ip&longs;is demon&longs;trantur in hac eadem &longs;cientia. <lb/></s>
          <s id="N1078B">Quod certe non ob&longs;cur&egrave; &longs;umitur ex Pappo Alexandrino lib. <lb/><!-- REMOVE S-->8. &longs;uarum Collectionum, vbi mechanicam contemplationem <lb/>docet ver&longs;ari circa &longs;tatum &amp; lationem corporum, <expan abbr="motumq.">motumque</expan> <lb/>&longs;ecundum locum in vniuer&longs;o, vt eorum qu&aelig; natura fiunt, cau&shy;<lb/>&longs;as reddat; eorum ver&ograve; qu&aelig; &agrave; natura &longs;ua di&longs;cedere coguntur <lb/>extra propria loca, in contrarios motus per &longs;ua theoremata <pb pagenum="12" xlink:href="005/01/020.jpg"/>transferat. </s>
          <s id="N107A2">Ratio vero e&longs;t manife&longs;ta, nam huiu&longs;modi <expan abbr="obiect&utilde;">obiectum</expan> <lb/>totale &amp; ad&aelig;quatum in qualibet &longs;cientia coale&longs;cere debet <expan abbr="t&utilde;">tum</expan> <lb/>ex &longs;ubiecto materiali etiam ad&aelig;quato, ac formalitate &longs;ub qua <lb/>de illo agitur; tum etiam ex omnibus ijs qu&aelig; de ip&longs;o demon&shy;<lb/>&longs;trantur in &longs;cientia. </s>
          <s id="N107B5">Explicatum ergo &longs;ubiectum materiale <lb/>&longs;ub illa formalitate cum omnibus qu&aelig; de illo demon&longs;trantur <lb/>per theoremata ac problemata mechanica, con&longs;tituetur to&shy;<lb/>tale &amp; ad&aelig;quatum huius facultatis obiectum, in ordine ad <lb/>quod tota eius e&longs;&longs;entia, ac ratio &longs;pecifica de&longs;umenda e&longs;t, ac <lb/>paulatim inferius explicanda. </s>
        </p>
        <p id="N107C2" type="head">
          <s id="N107C4"><emph type="italics"/>Qua ratione facultas Mechanica con&longs;tituatur <lb/>Ars &amp; Scientia.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N107CD" type="head">
          <s id="N107CF">ADDITIO TERTIA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N107D3" type="main">
          <s id="N107D5">Hviu&longs;que ad &longs;ignificandum habitum intellectualem <expan abbr="c&otilde;-templationis">con&shy;<lb/>templationis</expan> mechanic&aelig;, vt plurimum v&longs;i &longs;umus no&shy;<lb/>mine facultatis mechanic&aelig;, eo quod nomen facultas ab&longs;tra&shy;<lb/>hat &agrave; propria &longs;ignificatione artis, aut &longs;cienti&aelig;, <expan abbr="latiusq.">latiusque</expan> pateat <lb/>&longs;ecundum communem omnium conceptionem. </s>
          <s id="N107E4">Quare de&shy;<lb/>terminandum nunc e&longs;t, vtrum talis habitus vel facultas, &longs;it ve&shy;<lb/>r&egrave; in &longs;e, ac propri&egrave; vocari po&longs;&longs;it tum ars, tum &longs;cientia. </s>
          <s id="N107EB">Quod <lb/>&longs;an&egrave; au&longs;picari debet &agrave; communi ratione artis atque &longs;cienti&aelig; <lb/>ab Ari&longs;totele &longs;&aelig;pius explicata, <expan abbr="apt&egrave;q.">apt&egrave;que</expan> pa&longs;&longs;im licet non &longs;em&shy;<lb/>per di&longs;tincta. </s>
          <s id="N107F8">Nam 6 Ethicorum cap. 

4. artem docet e&longs;&longs;e <lb/>habitum quendam vera cum ratione <expan abbr="effectiu&utilde;">effectiuum</expan> circa id quod <lb/>aliter e&longs;&longs;e atque aliter pote&longs;t; &amp; cuius principium &longs;it in eo <lb/>quod efficitur. </s>
          <s id="N10805">Vnde eorum qu&aelig; ex nece&longs;&longs;itate &longs;unt, vel fiunt <lb/>&longs;ecundum naturam, nullam ait e&longs;&longs;e artem, cum h&aelig;c in &longs;e prin&shy;<lb/>cipium habeant. </s>
          <s id="N1080C">Ac proinde &longs;equenti capite di&longs;tinguit artem <lb/>&agrave; &longs;cientia, eo quod &longs;cientia &longs;it de rebus qu&aelig; non po&longs;&longs;unt ali&shy;<lb/>ter &longs;e habere. </s>
          <s id="N10813">Nihilominus 1. Metaphi&longs;ices cap. 

1. idem <lb/>Philo&longs;ophus artem videtur confundere cum &longs;cientia &longs;altem <lb/>practica; ait enim, artem e&longs;&longs;e de vniuer&longs;alibus, ac propter <lb/>cau&longs;am ea qu&aelig; &longs;fiunt cogno&longs;cere, exemplum adhibens tum <pb pagenum="13" xlink:href="005/01/021.jpg"/>medicin&aelig;, tum architectur&aelig;; im&ograve; ip&longs;as mathematicas di&longs;ci&shy;<lb/>plinas indefinit&egrave; loquendo, quas con&longs;tat e&longs;&longs;e &longs;cientias, artes <lb/>appellat. </s>
        </p>
        <p id="N10825" type="main">
          <s id="N10827">Ex quibus prim&ograve; dicendum erit, mechanicam facultatem <lb/>ver&egrave; &amp; propri&egrave; e&longs;&longs;e artem, prout in hoc libello, &amp; in explica&shy;<lb/>to textu a&longs;&longs;umitur ab Ari&longs;totele. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1082F">Nam procul dubio huiu&longs;&shy;<lb/>modi facultas e&longs;t habitus intellectualis vera cum ratione effe&shy;<lb/>ctiuus; qui nimirum pro ratiocinationem ver&longs;atur circa facti&shy;<lb/>bilia, vt &longs;unt grauia &amp; leuia, qu&aelig; aliter atque aliter &longs;e po&longs;&longs;unt <lb/>habere &longs;ecundum artificio&longs;am motionem, aut quietem illis <lb/>tribuendam ab eodem principio in quo e&longs;t ip&longs;e habitus intel&shy;<lb/>lectualis, ac directiuus mechanic&aelig; operationis. </s>
        </p>
        <p id="N1083E" type="main">
          <s id="N10840">Secund&ograve; dicendum e&longs;t, eandem facultatem mechanicam <lb/>ver&egrave; etiam ac propri&egrave; e&longs;&longs;e ac vocari po&longs;&longs;e &longs;cientiam. </s>
          <s id="N10845">Id quod <lb/>implicit&egrave; docet Ari&longs;toteles loco citato metaphi&longs;ices, dum <lb/>eodem pacto &longs;ub nomine artis, de hac facultate ac de medi&shy;<lb/>cina loquitur, <expan abbr="eisq.">eisque</expan> competere ait rationem &longs;cienti&aelig;; &amp; in <lb/>&longs;pecie Architectos &lpar;qui &longs;an&egrave; mechanici &longs;unt&rpar; honorabilio&shy;<lb/>res, &amp; doctiores e&longs;&longs;e ait ijs qui manibus propter &longs;olam <expan abbr="c&otilde;&longs;ue-tudinem">con&longs;ue&shy;<lb/>tudinem</expan> &amp; experientiam operantur: quoniam &lpar;inquit&rpar; cau&longs;as <lb/>eorum qu&aelig; fiunt, &longs;ciunt; &amp; &longs;ignum &longs;cientis e&longs;t po&longs;&longs;e docere.<arrow.to.target n="marg11"/><lb/>Vnde Pappus Mechanicam <expan abbr="&longs;cienti&atilde;">&longs;cientiam</expan> &longs;imul &amp; artem appellat. </s>
        </p>
        <p id="N10867" type="margin">
          <s id="N10869"><margin.target id="marg11"/><emph type="italics"/>Paip.Alex, <lb/>lib<emph.end type="italics"/> 8.<emph type="italics"/>math. <lb/></s>
          <s id="N10879">collat.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1087E" type="main">
          <s id="N10880">Ratio autem e&longs;t eadem quam citatis verbis indicauit Ari&shy;<lb/>&longs;toteles; quia nempe &longs;i &longs;cire non e&longs;t aliud ni&longs;i rem per cau&shy;<lb/>&longs;am cogno&longs;cere propter quam res ip&longs;a e&longs;t, &amp; non pote&longs;t ali&shy;<lb/>ter &longs;e habere, vt alibi ip&longs;emet Philo&longs;ophus definit 1. Po&longs;ter. <lb/><!-- REMOVE S-->cap. 

2. iure &amp; quidem optimo mechanica facultas &longs;eu noti&shy;<lb/>tia, &longs;cientia e&longs;&longs;e debet, ac dici: quandoquidem h&aelig; omnes <lb/>conditiones illi proprij&longs;&longs;im&egrave; conueniunt. </s>
          <s id="N10890">In primis enim e&longs;t <lb/>intellectualis cognitio eorum qu&aelig; circa motionem localem, <lb/>aut quietem grauium ac leuium contingunt, orta ex pr&aelig;exi&shy;<lb/>&longs;tenti alia cognitione principiorum, qu&aelig; &longs;iue &longs;int per &longs;e nota, <lb/>&longs;iue demon&longs;trentur in alia &longs;uperiori &longs;cientia, vt infra dicetur, <lb/>omnino tamen &longs;unt cau&longs;a eius quod a&longs;&longs;eritur in conclu&longs;ione. <lb/></s>
          <s id="N1089E">Ideo <expan abbr="namq.">namque</expan> dicimus in motu circulari, partem diametri, qu&aelig; <lb/>magis di&longs;tat &agrave; centro circuli, velocius moueri; quia h&aelig;c ma-<pb pagenum="14" xlink:href="005/01/022.jpg"/>gis participat de motu recto, ac naturali &agrave; quo prouenit ip&longs;a <lb/>maior velocitas tanquam &agrave; cau&longs;a intrin&longs;eca, &amp; hoc ita &longs;e ha&shy;<lb/>bere demon&longs;tratur ex principijs geometricis. </s>
          <s id="N108B0">Similiter non <lb/>ex alio dicimus rotunda corpora &longs;uper planum, facilius mo&shy;<lb/>ueri, ni&longs;i quia parua vel minima &longs;ui parte planum conting&aacute;m, <lb/>ac minus offen&longs;ant. </s>
          <s id="N108B9"><expan abbr="Idq.">Idque</expan> probatur eo qu&ograve;d circulus tangat in <lb/>puncto, ac magis &agrave; plano &longs;emotum efficiat angulum. </s>
          <s id="N108C1">Qu&aelig; <lb/>de&longs;umuntur ex geometricis, <expan abbr="&longs;untq.">&longs;untque</expan> ver&aelig; cau&longs;&aelig; ip&longs;ius mobili&shy;<lb/>taris facilioris qu&aelig; de rotundis corporibus a&longs;&longs;eueratur. </s>
          <s id="N108CC">Quod <lb/>cum in omnibus conclu&longs;ionibus mechanicis ob&longs;eruetur, vt <lb/>per &longs;e con&longs;tat, pal&agrave;m conuincitur, eas con&longs;tituere notitiam <lb/>quandam rerum &longs;iue effectuum procedentem ex cognitione <lb/>cau&longs;&aelig; illorum, ac proinde per di&longs;cur&longs;um &amp; illationem virtute <lb/>medij, nempe ip&longs;ius cau&longs;&aelig; pr&aelig;cognit&aelig;, ex notitia <expan abbr="anteced&etilde;-tis">anteceden&shy;<lb/>tis</expan> deueniendo in notitiam con&longs;equentis, quod e&longs;t &longs;ecundum <lb/>hanc conditionem participare propriam rationem &longs;cienti&aelig;. </s>
        </p>
        <p id="N108E1" type="main">
          <s id="N108E3">Deinde probatur, nam ea qu&aelig; per mechanicam notitiam <lb/>ex cau&longs;is proprijs cogno&longs;cuntur, t&agrave;m nece&longs;&longs;ario ab ip&longs;is cau&shy;<lb/>&longs;is procedunt, vt non po&longs;&longs;int aliter &longs;e habere, qu&aelig; erat altera <lb/>conditio propri&aelig; &longs;cienti&aelig;. </s>
          <s id="N108EC">Neque enim contingenter pon&shy;<lb/>dus libr&aelig; aut vectis magis grauitat in parte remotiori &agrave; fulci&shy;<lb/>mento ex eo qu&ograve;d pars diametri, qu&aelig; plus &agrave; centro circuli <lb/>di&longs;ce&longs;&longs;erit, magis ab eadem virtute moueri &longs;uapte natura <lb/>pr&aelig;ualeat: &longs;ed nece&longs;&longs;ari&ograve; ac ineffabiliter, c&ugrave;m nece&longs;&longs;ari&ograve; li&shy;<lb/>bra aut vectis in &longs;uo proprio motu con&longs;tituatur veluti diame&shy;<lb/>ter circuli; &amp; hoc quod e&longs;t pondus in parte di&longs;tantiori &agrave; ful&shy;<lb/>cimento quod e&longs;t centrum, magis grauitare &longs;eu efficaci&ugrave;s de&shy;<lb/>or&longs;um impellere e&longs;&longs;entialiter dependeat ab eo, quod e&longs;t par&shy;<lb/>tem illam di&longs;tantiorem &agrave; centro aptiorem e&longs;&longs;e ad motum, vt <lb/>aperti&longs;&longs;im&egrave; ex geometricis principijs demon&longs;trabitur. </s>
          <s id="N10903">Nec <lb/>per accidens e&longs;t, longi&ugrave;s ferri mi&longs;&longs;ilia funda, qu&agrave;m manu mi&longs;&shy;<lb/>&longs;a, quia in motu circulari qui fit per emi&longs;&longs;ionem, &longs;eu proie&shy;<lb/>ctionem, magis illa di&longs;tant &agrave; centro per fund&aelig; v&longs;um, qu&agrave;m &longs;i <lb/>&longs;ola manu proijcerentur, vt per &longs;e con&longs;tat; &longs;ed nece&longs;&longs;ari&ograve; ex <lb/>tali cau&longs;a talis procedit effectus, qui proinde aliter non pote&longs;t <lb/>&longs;e habere propter eandem rationem, vt in c&oelig;teris quoque <pb pagenum="15" xlink:href="005/01/023.jpg"/>facil&egrave; erit inductione probare. </s>
          <s id="N10917">Cumque ip&longs;&aelig; cau&longs;&aelig; ex qui&shy;<lb/>bus mechanica facultas &longs;uas elicit conclu&longs;iones, vel &longs;int per <lb/>&longs;e not&aelig;, vt citius ferri, quod facilius mouetur; Aequalia ab <lb/>&aelig;qualibus non moueri, &amp; &longs;imilia; vel fundentur in principijs <lb/>demon&longs;tratis in alia &longs;uperiori &longs;cientia, de quibus habetur ve&shy;<lb/>ra certitudo, &amp; euidentia hinc vlterius fit, vt ip&longs;a pariter co&shy;<lb/>gnitio mechanicarum conclu&longs;ionum, eandem participet, ac <lb/>&longs;ortiatur euidentiam, vt commune e&longs;t omnibus &longs;cientijs, qu&aelig; <lb/>nimirum euidentiam non ni&longs;i ex principijs obtinent per re&longs;o&shy;<lb/>lutionem v&longs;que ad elementa, vt &longs;&aelig;p&egrave; docet Philo&longs;ophus in <lb/>Analiticis. </s>
        </p>
        <p id="N1092E" type="main">
          <s id="N10930">Qu&ograve;d &longs;i mechanica facultas &longs;imul &agrave; nobis <expan abbr="c&otilde;&longs;tituatur">con&longs;tituatur</expan> ars, <lb/>&amp; h&aelig;c iuxta doctrinam allegatam Ari&longs;totelis 6. Ethic. <!-- REMOVE S-->cap. 

4. <lb/>&longs;emper ver&longs;etur circa aliquid quod aliter e&longs;&longs;e atque aliter po&shy;<lb/>te&longs;t; Id &longs;an&egrave; non ob&longs;tat; nam ibi apud Philo&longs;ophum &longs;ermo <lb/>e&longs;t de arte &longs;umpta pro arte &longs;eruili, qu&aelig; ver&longs;atur circa &longs;ingu&shy;<lb/>laria, ac varia corporum accidentia, vt circa fabrilia, hoc e&longs;t <lb/>varias corporum formas manibus <expan abbr="effing&etilde;das">effingendas</expan>, &amp; artificios&egrave; in&shy;<lb/>troducendas, qu&aelig; cert&egrave; aliter atque aliter &longs;e po&longs;&longs;unt habere, <lb/>ac proinde de illis dari non pote&longs;t vera &longs;cientia. </s>
          <s id="N1094F">Alioquin <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <lb/>diximus huiu&longs;modi facultatem e&longs;&longs;e pariter artem, artem &longs;um&shy;<lb/>p&longs;imus cum Ari&longs;totele 1. Metaphi&longs;ices cap. 

1. pro habitu in<lb/>tellectuali qui ver&longs;atur circa vniuer&longs;alia factibilia, &amp; ex cau&longs;is <lb/>ea digno&longs;cendo, ac tradendo modum quo fieri debent; quo <lb/>&longs;en&longs;u diximus, artem cum &longs;cientia qua&longs;i confundere, &longs;altem <lb/>loquendo de &longs;cientia practica. </s>
          <s id="N10962">Quamobrem. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10966" type="main">
          <s id="N10968">Tertio dicendum e&longs;t, mechanicam facultatem non e&longs;&longs;e <lb/>&longs;cientiam &longs;peculatiuam, &longs;ed practicam. </s>
          <s id="N1096D">In quo nulla pote&longs;t <lb/>e&longs;&longs;e difficultas pr&aelig;&longs;ertim in doctrina Ari&longs;totelis, nam vt ip&longs;e <lb/>docet lib. 

2. Met. <!-- REMOVE S-->cap. 

1. Scientia &longs;peculatiua e&longs;t illa cuius <lb/>finis e&longs;t veritas, <expan abbr="qu&aelig;q.">qu&aelig;que</expan> in &longs;e ip&longs;a &longs;i&longs;tit, nullum includens ordi&shy;<lb/>nem ad aliud pr&aelig;ter veritatem ip&longs;ius obiecti &longs;cibilis. </s>
          <s id="N10980">Practi&shy;<lb/>ca ver&ograve; &longs;cientia e&longs;t, cuius finis e&longs;t opus; nemp&egrave; qu&aelig; ex &longs;e or&shy;<lb/>dinatur ad opus, vel operationem aliquam exercendam pr&aelig;&shy;<lb/>ter ip&longs;am &longs;cientiam. </s>
          <s id="N10989">Mechanica autem facultas nullo modo <lb/>ab&longs;trahere pote&longs;t ab ordine quem e&longs;&longs;entialiter dicit ad <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> <pb pagenum="16" xlink:href="005/01/024.jpg"/>localem, aut quietem mobilibus impertiendam, &amp; ad <expan abbr="mod&utilde;">modum</expan> <lb/>quo moueri debent vel quie&longs;cere. </s>
          <s id="N1099D">Nam licet nonnull&aelig; pro&shy;<lb/>po&longs;itiones mechanic&aelig;, &longs;i per &longs;e &longs;umantur, &longs;int &longs;peculatiu&aelig;, eo <lb/>quod pr&aelig;ci&longs;e &longs;i&longs;tere po&longs;&longs;ent in &longs;ola veritate, nihilominus pro&shy;<lb/>pter connexionem quam habent cum alijs practicis, &amp; ordi&shy;<lb/>nem quem &longs;imul includunt ad praxim, ver&egrave; con&longs;tituunt <expan abbr="vn&atilde;">vnam</expan> <lb/>&longs;cientiam totalem practicam. </s>
          <s id="N109AE">Quod confirmari etiam pote&longs;t <lb/>ex eo: nam ver&egrave; ac propri&egrave; huiu&longs;modi &longs;cientia cadit &longs;ub illa <lb/>diui&longs;ione generica &longs;cienti&aelig; practic&aelig;, cum Philo&longs;ophus 6. <lb/>Metaph. 

cap. 

1. eam diuidit in actiuam &amp; factiuam. </s>
          <s id="N109B7"><expan abbr="Quoni&atilde;">Quoniam</expan> <lb/>&longs;ub actiua optim&egrave; intelligitur contineri &longs;cientias, qu&aelig; ver&longs;an&shy;<lb/>tur circa actus immanentes intellectus ac voluntatis, prout <lb/>dirigibiles per ip&longs;as met &longs;cientias; cuiu&longs;modi &longs;unt Logica, &amp; <lb/>Philo&longs;ophia moralis, quarum finis &amp; opus, e&longs;t ip&longs;a rectitudo <lb/>actionis intern&aelig;, &longs;eu actuum immanentium intellectus &amp; vo&shy;<lb/>luntatis, &longs;iu&egrave; in genere moris in ordine ad hone&longs;tatem, &longs;iu&egrave; in <lb/>genere cognitionis in ordine ad veritatem: &longs;ub factiua ver&ograve; <lb/>contineri omnes illas artes, &longs;iu&egrave; &longs;cientias, qu&aelig; ver&longs;antur cir&shy;<lb/>ca factionem aliquam &longs;eu opus extrin&longs;ecus faciendum, nem&shy;<lb/>pe genere di&longs;tinctum ab ip&longs;o actu &longs;cientifico per quem opus <lb/>&longs;it aut dirigitur, vt qu&aelig;libet operatio corporea, vel opus ex <lb/>tali operatione relictum, vt per&longs;picu&egrave; docet idem Ari&longs;toteles <lb/><gap/> Met. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->16. &amp; 1. magn. </s>
          <s id="N109DC">moral. </s>
          <s id="N109DF">cap. 

33. Et huiu&longs;modi <lb/>dicimus e&longs;&longs;e facultatem mechanicam, cum ver&egrave; pro fine ha&shy;<lb/>beat opus externum, vt diximus, nempe motum localem &amp; <lb/>artificio&longs;um, vel quietem grauibus &amp; leuibus impertiendam, <lb/>non &longs;ecus ac medicina con&longs;tituitur &longs;cientia practica, <lb/>eo quod eius finis, ad quem ordinatur <lb/>tanquam ad proprium opus <lb/>&longs;it &longs;anitas anima&shy;<lb/>lis ho&shy;<lb/>minibus im&shy;<lb/>pertien&shy;<lb/>da. </s>
        </p>
        <pb pagenum="17" xlink:href="005/01/025.jpg"/>
        <p id="N109FE" type="head">
          <s id="N10A00"><emph type="italics"/>Mechanicam facultatem vere ac proprie e&longs;&longs;e <lb/>&longs;cientiam Mathematicam.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10A09" type="head">
          <s id="N10A0B">ADDITIO QVARTA.</s>
        </p>
        <p id="N10A0E" type="main">
          <s id="N10A10">Vtrum autem Mechanica facult&aacute;s pertineat ad &longs;cien&shy;<lb/>tiam phy&longs;icam, an ad mathematicam, vel potius di&shy;<lb/>cenda &longs;it partim phy&longs;ica, partim mathematica, non leuem <lb/>habet difficultatem. </s>
          <s id="N10A19">Etenim e&longs;&longs;e &longs;cientiam phy&longs;icam, illud <lb/>primo loco &longs;uadet, quia nimirum leius &longs;ubiectum e&longs;t phy&longs;i&shy;<lb/>cum, vt graue, &amp; leue, <expan abbr="virtusq.">virtusque</expan> motium, ac detentiua, qua &longs;e&shy;<lb/>cundum locum ip&longs;a cientur aut detinentur. </s>
          <s id="N10A2C">Secundo <expan abbr="quoni&atilde;">quoniam</expan> <lb/>de huiu&longs;modi &longs;ubiecto agitur &longs;ub ratione phy&longs;ica, prout &longs;cili&shy;<lb/>cet e&longs;t mobile &longs;ecundum locum natura &longs;ua aut violentia; qu&aelig; <lb/>cert&egrave; fit per impre&longs;&longs;ionem impetus, eleuationem, vel tractio&shy;<lb/>nem, aut proiectionem, qu&aelig; &longs;unt operationes phy&longs;ic&aelig;. </s>
          <s id="N10A3F">Ter&shy;<lb/>tio, quia &longs;i&longs;tendo in puris principijs phy&longs;icis, fatis <expan abbr="vid&etilde;tur">videntur</expan> de&shy;<lb/>mon&longs;trari omnia qu&aelig; pertractantur in ip&longs;a mechanica &longs;cien&shy;<lb/>tia quoad propo&longs;itiones vniuer&longs;ales, ac propri&egrave; &longs;cientificas. <lb/></s>
          <s id="N10A4D">Vt exempli gratia, grauia &aelig;qualia ex &aelig;qualibus <expan abbr="di&longs;t&atilde;tijs">di&longs;tantijs</expan> &etail;qu&egrave; <lb/>ponderare, nec vnum po&longs;&longs;e in libra aliud vincere; nam ratio <lb/>huius e&longs;t, quia actio debet e&longs;&longs;e ab in&aelig;quali proportione, vt ex <lb/>Ari&longs;t. 

habetur in phy&longs;icis 1. de Generat. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->48. Similiter; <lb/>grauia facili&ugrave;s tolli beneficio trocle&aelig;, aut vectis, qu&agrave;m &longs;ola <lb/>manu; &amp; id genus alia, reducuntur ad principium phy&longs;icum <lb/>de maiori facilitate motus circularis, <expan abbr="maioreq.">maioreque</expan> velocitate <lb/>partium, qu&aelig; magis di&longs;tant &agrave; centro circuli, eo quod maius <lb/>&longs;patium percurrant in &aelig;quali tempore ac minus fulciantur. <lb/></s>
          <s id="N10A6D">Quapropter ip&longs;emet Ari&longs;toteles phy&longs;ic&egrave; hic videtur tractate <lb/>quidquid ad vniuer&longs;alem doctrinam mechanicam pertinet, <lb/>nec adhibere principia mathematica, ni&longs;i aliquando ad cla&shy;<lb/>ri&ugrave;s &amp; euidenti&ugrave;s demon&longs;trandum, non &longs;ecus ac in alijs quo&shy;<lb/>que tractationibus phy&longs;icis con&longs;ueuit. </s>
          <s id="N10A78">Nihil enim prohibet, <lb/>idem diuer&longs;is principijs plurium &longs;cientiarum o&longs;tendi. </s>
        </p>
        <p id="N10A7D" type="main">
          <s id="N10A7F">Quarto, nam licet mechanica facultas, vt ab alijs traditur, <pb pagenum="18" xlink:href="005/01/026.jpg"/>pa&longs;&longs;im vtatur demon&longs;trationibus mathematicis, id tamen fit, <lb/>vt de&longs;cendat ad particularia, &amp; adaptetur ad praxim, vel vt <lb/>clarius innote&longs;cat veritas ab&longs;tract&egrave; con&longs;iderata, cum per figu&shy;<lb/>ras obijcitur &longs;en&longs;ibus, ac metiri po&longs;&longs;umus magnitudinem &amp; <lb/>di&longs;tantiam, vt appareat proportio requi&longs;ita ad motum ip&longs;o&shy;<lb/>rum grauium. </s>
        </p>
        <p id="N10A91" type="main">
          <s id="N10A93">Quinto, nam e&longs;t&ograve; Mechanica &longs;cientia pluries indigeat au&shy;<lb/>xilio mathematico, nec po&longs;&longs;it multa probare, ni&longs;i mutuetur <lb/>aliqua ex principijs geometricis, im&ograve; &amp; arithmeticis; non ta&shy;<lb/>men per hoc &longs;equitur, Mathematicis &longs;ubalternari, &longs;icut nec <lb/>Phy&longs;ica, &amp; Theologia &longs;ubalternantur Metaphy&longs;ic&aelig;, quamuis <lb/>multa petant ex Metaphy&longs;ica. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10AA1" type="main">
          <s id="N10AA3">Ex alio ver&ograve; capite, cum Philo&longs;ophi ac Mathematici om&shy;<lb/>nes, qui de hac facultate &longs;crip&longs;erunt, eam ex Phy&longs;ica, &amp; Geo&shy;<lb/>metria ortam con&longs;tituant, vt videre e&longs;t apud Heronem, Pap&shy;<lb/>pum Alexandrinum, &amp; alios qui eos &longs;equuntur; potius ip&longs;am <lb/>qua&longs;i mixtam ex vtraque, ac tertiam quandam &longs;cientiam per <lb/>&longs;e e&longs;&longs;e videbitur, &longs;icut nonnullis hac tempe&longs;tate vi&longs;um fui&longs;&longs;e <lb/>affirmat Guidus Vbaldus in pr&aelig;fatione &longs;uorum mechanico&shy;<lb/>rum. </s>
          <s id="N10AB4">Et confirmari po&longs;&longs;et ex verbis illis Ari&longs;totelis iam ex&shy;<lb/>po&longs;itis in fine huius textus, cum loquendo de mechanicis <lb/>problematibus ait: Sunt autem h&aelig;c neque naturalibus om&shy;<lb/>nin&ograve; qu&aelig;&longs;tionibus eadem, neque &longs;eiuncta valde, ver&ugrave;m ma&shy;<lb/>thematicarum contemplationum, <expan abbr="naturaliumq.">naturaliumque</expan> communia. <lb/></s>
          <s id="N10AC4">Quando quidem quod commune duobus e&longs;t, vtriu&longs;que natu&shy;<lb/>ram participat. </s>
        </p>
        <p id="N10AC9" type="main">
          <s id="N10ACB">Pro &longs;olutione tamen qu&aelig;&longs;tionis, notandum e&longs;t, adhoc vt <lb/>vna &longs;cientia alteri &longs;ubalternetur, duo pr&aelig;cipu&egrave; requiri, ad <lb/>qu&aelig; reducantur omnia qu&aelig; Ari&longs;toteles tradit 2. po&longs;ter. </s>
          <s id="N10AD2">tex. <lb/><!-- REMOVE S-->58. &amp; &longs;equentibus. </s>
        </p>
        <p id="N10AD8" type="main">
          <s id="N10ADA">Primum e&longs;t, vt qu&aelig; tractantur in &longs;cientia &longs;ubalternata, non <lb/>po&longs;&longs;int <expan abbr="euid&etilde;ter">euidenter</expan> cogno&longs;ci, ni&longs;i ex ijs qu&aelig; traduntur ac <expan abbr="dem&otilde;-&longs;trantur">demon&shy;<lb/>&longs;trantur</expan> in &longs;cientia &longs;ubalternante, &agrave; qua propterea ip&longs;a &longs;cien&shy;<lb/>tia &longs;ubalternata dicitur intrin&longs;ec&egrave; &amp; e&longs;&longs;entialiter dependere. <lb/></s>
          <s id="N10AEC">Ratio autem e&longs;t, quia &longs;cientia &longs;ubalternata cum non habeat <lb/>principia per &longs;e nota, &amp; immediata, &longs;icut illa qu&aelig; immediat&egrave; <pb pagenum="19" xlink:href="005/01/027.jpg"/>pendet ab habitu principiorum, loco illorum nititur conclu&shy;<lb/>&longs;ionibus demon&longs;tratis in &longs;uperiori &longs;cientia. </s>
          <s id="N10AF8">Et hac ratione <lb/>nihil demon&longs;tratur in Per&longs;pectiua, quod <expan abbr="n&otilde;">non</expan> inferatur ex con&shy;<lb/>clu&longs;ionibus Geometri&aelig; cui ip&longs;a &longs;ubordinatur; <expan abbr="nihilq.">nihilque</expan> in Mu&shy;<lb/>&longs;ica, quod non nitatur conclu&longs;ionibus ac principijs Arithme&shy;<lb/>tic&aelig; cui &longs;imiliter ip&longs;a &longs;ubalternatur. </s>
        </p>
        <p id="N10B0B" type="main">
          <s id="N10B0D">Secundum requi&longs;itum e&longs;t, vt idem &longs;it obiectum &longs;ubalter&shy;<lb/>nat&aelig;, ac &longs;ubalternantis &longs;ecundum aliquam rationem forma&shy;<lb/>lem. </s>
          <s id="N10B14">Quandoquidem &longs;i &longs;ubiecta e&longs;&longs;ent e&longs;&longs;entialiter diuer&longs;a <lb/>&longs;ecundum formalitatem qua cadunt &longs;ub &longs;cientiam, non dare&shy;<lb/>tur tran&longs;itus &agrave; &longs;cientia &longs;ubalternata ad <expan abbr="&longs;ubalternant&etilde;">&longs;ubalternantem</expan>, vt do&shy;<lb/>cet Ari&longs;toteles; hoc e&longs;t accipiendo ex illa propria principia <lb/>ac media ad probandum &longs;uas conclu&longs;iones; quia tam pa&longs;&longs;io&shy;<lb/>nes demon&longs;trand&aelig; de &longs;ubiecto, qu&agrave;m principia qu&aelig; &longs;unt <lb/>cau&longs;&aelig; intrin&longs;ec&aelig; ip&longs;arum <expan abbr="pa&longs;&longs;ion&utilde;">pa&longs;&longs;ionum</expan>, debent e&longs;&longs;e maxim&egrave; pro&shy;<lb/>pria &amp; connexa cum ip&longs;o &longs;ubiecto: nihil autem pote&longs;t e&longs;&longs;e <lb/>maxim&egrave; proprium duobus &longs;ubiectis e&longs;&longs;entialiter diuer&longs;is; ac <lb/>proinde ex connexione cum principijs vnius, inferri non po&shy;<lb/>te&longs;t connexio alterius ad conficiendas demon&longs;trationes. </s>
          <s id="N10B33">Ea&shy;<lb/>dem ergo e&longs;&longs;entialiter debent e&longs;&longs;e &longs;ubiecta &longs;ubalternantis, ac <lb/>&longs;ubalternat&aelig;, &longs;altem &longs;ecundum aliquam rationem formalem, <lb/>quamuis alia ratione differant inter &longs;e. </s>
          <s id="N10B3C">Semper enim ratio <lb/>illa formalis &longs;ub qua agitur de aliquo in &longs;cientia, vniuer&longs;aliori <lb/>ac &longs;impliciori modo con&longs;ideratur in &longs;ubalternante, qu&agrave;m in <lb/>&longs;ubalternata, in qua &longs;emper contrahitur ab aliqua differentia <lb/>accidentali &longs;uperaddita, vt con&longs;tat in Mu&longs;ica re&longs;pectu Arith&shy;<lb/>metic&aelig;, &amp; in Per&longs;pectiua re&longs;pectu Geometri&aelig;. </s>
          <s id="N10B49">Siquidem in <lb/>Arithmetica &longs;impliciter con&longs;ideratur numerus &longs;ecundum &longs;e, <lb/>in Mu&longs;ica vero con&longs;ideratur numerus in &longs;ono. </s>
          <s id="N10B50"><expan abbr="Similiterq.">Similiterque</expan> in <lb/>Geometria &longs;olum con&longs;iderantur line&aelig;, in Per&longs;pectiua vero <lb/>con&longs;iderantur in vi&longs;u, qu&aelig; differenti&aelig; putantur accidentales; <lb/>nam vt docet Ari&longs;toteles locis citatis, &amp; 13 metaph. </s>
          <s id="N10B5C">&longs;um. <!-- REMOVE S-->1. <lb/>cap. 

3. Mu&longs;ica &amp; Per&longs;pectiua non ver&longs;antur formaliter circa <lb/>&longs;onum &amp; vi&longs;um &longs;ed circa numerum &amp; lineam de quibus agi&shy;<lb/>tur ab&longs;olut&egrave; in Arithmetica, &amp; Geometria. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10B68" type="main">
          <s id="N10B6A">Quibus po&longs;itis, dicendum e&longs;t, Mechanicam <expan abbr="facultat&etilde;">facultatem</expan> ab&shy;<pb pagenum="20" xlink:href="005/01/028.jpg"/>&longs;olut&egrave; ac totaliter non &longs;ubalternari Philo&longs;ophi&aelig; naturali, &longs;ed <lb/>Mathematic&aelig;; Ita &longs;en&longs;it expre&longs;s&egrave; Ari&longs;toteles in principio iam <lb/>explicato huius opu&longs;culi, cum ait, &longs;ubiectum quidem huius <lb/>facultatis e&longs;&longs;e Phy&longs;icum, con&longs;iderationem ver&ograve; e&longs;&longs;e mathe&shy;<lb/>maticam. </s>
          <s id="N10B7E">Quod po&longs;tea omnes Philo&longs;ophi, ac Mathematici <lb/>vniuer&longs;aliter &longs;upponunt in di&longs;tributione, ac &longs;ub alternatione <lb/>Mathematicarum di&longs;ciplinarum, &longs;ubordinando hanc &longs;cien&shy;<lb/>tiam Geometric&aelig;. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N10B88" type="main">
          <s id="N10B8A">Ratione ver&ograve; probatur, nam qu&aelig;libet &longs;cientia &longs;ubalterna, <lb/>illi &longs;cicnti&aelig; dicitur &longs;ubalternari, cuius idem &longs;ubiectum &longs;ecun&shy;<lb/>dum aliquam rationem formalem con&longs;iderat, cuiu&longs;que con&shy;<lb/>clu&longs;ionibus vtitur tanquam principijs ad conficiendas pro&shy;<lb/>prias demon&longs;trationes; &longs;ed &longs;cientia Mechanica circa idem <lb/>&longs;ubiectum &longs;ecundum aliquam rationem formalem ver&longs;atur <lb/>ac Geometria, ex <expan abbr="eaq.">eaque</expan> vt plurimum &longs;umit &longs;ua principia ad <lb/>demon&longs;trandas mechanicas conclu&longs;iones. </s>
          <s id="N10B9F">Ergo Mechanica <lb/>facultas &longs;ubalternatur Geometri&aelig; &amp; non alteri &longs;cienti&aelig;. </s>
          <s id="N10BA4">Ma&shy;<lb/>ior pater ex &longs;upra notatis. </s>
          <s id="N10BA9">Minor in qua e&longs;t difficultas, pro&shy;<lb/>batur quoad priorem partem, ex eo; Nam cettum e&longs;t, ip&longs;um <lb/>corpus mobile graue, aut leue, quod con&longs;tituitur &longs;ubiectum <lb/>huius &longs;cienti&aelig;, non con&longs;iderari ni&longs;i &longs;ecundum quantitatem, <lb/>ponderis quam habet, &amp; prout moueri aut detineri pote&longs;t <lb/>tanta vel tanta virtute, ac mediante aliquo artificio. </s>
          <s id="N10BB6">Quo <lb/>fit vt proxima ratio &longs;ecundum quam de illo agitur, &longs;it tum <lb/>quantitas ponderis illius, ab&longs;trahendo &agrave; materia ponderante, <lb/>t&ugrave;m quantitas virtutis mouentis aut detinentis, prout &longs;cilicet <lb/>vtraque quantitas coaptari, ac proportionari debet in ordine <lb/>ad motionem aut quietem artificio&longs;am: &longs;eu prout quantitas <lb/>ponderis &longs;ub&longs;tat motioni, aut quieti artificio&longs;&aelig;, quam pro&shy;<lb/>pterea diximus, vltim&ograve; complere, &amp; <expan abbr="c&otilde;&longs;tituere">con&longs;tituere</expan> obiectum for&shy;<lb/>male huius &longs;cienti&aelig;. </s>
          <s id="N10BCD">At huiu&longs;modi ratio formalis &longs;ic expli&shy;<lb/>cata, manife&longs;t&egrave; inuoluit quantitatem ab&longs;tractam &agrave; materia, <lb/>ac &longs;pecialiter pa&longs;&longs;ionem quandam quantitatis continu&aelig; ac <lb/>permanentis, qu&aelig; e&longs;t obiectum Geometri&aelig;; nempe artifi&shy;<lb/>cio&longs;am mobilitatem &amp; quietem; im&ograve; talis mobilitas attendi&shy;<lb/>tur iuxta dimen&longs;ionem quantitatiuam ip&longs;ius mobilis, ac pro-<pb pagenum="21" xlink:href="005/01/029.jpg"/>portionem quam habet cum mouente, in tanta propinquita&shy;<lb/>te vel di&longs;tantia; ac per&longs;&aelig;pe fundatur in ip&longs;a figura quantitatis <lb/>mobilis aut mouend&aelig;. </s>
          <s id="N10BE3">Ergo ratio formalis &longs;ub qua Mecha&shy;<lb/>nica facultas circa proprium &longs;ubiectum ver&longs;atur, eandem e&longs;&shy;<lb/>&longs;entialiter rationem &longs;ubiecti Geometri&aelig; participat. </s>
        </p>
        <p id="N10BEA" type="main">
          <s id="N10BEC">Quod autem Mechanica facultas vtatur principijs. </s>
          <s id="N10BEF">proba&shy;<lb/>tis in Geometria, palam o&longs;tendunt ip&longs;&aelig; demon&longs;trationes me&shy;<lb/>chanic&aelig;, qu&aelig; fer&egrave; omnes immediat&egrave; nituntur propo&longs;itioni&shy;<lb/>bus, ac theorematibus demon&longs;tratis in illa, deinde re&longs;oluun&shy;<lb/>tur in eadem principia geometrica; <expan abbr="&longs;iquid&etilde;">&longs;iquidem</expan> pr&aelig;cipu&egrave; fundan&shy;<lb/>tur in proprietatibus, ac pa&longs;&longs;ionibus circuli qu&aelig; &longs;an&egrave; demon&shy;<lb/>&longs;trantur principijs geometricis, vt pr&etail;&longs;ertim patet ex tertio ac <lb/>&longs;exto <expan abbr="elementor&utilde;">elementorum</expan> Euclidis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N10C09">Rur&longs;us principia Mechanica, qu&aelig; <lb/>traduntur ab Archimede, <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> Mechanicis, vel &longs;unt omnin&ograve; <lb/>geometrica, vel &longs;umuntur ex geometricis. </s>
          <s id="N10C14">Vt grauia &aelig;qua&shy;<lb/>lia ex &aelig;qualibus di&longs;tantijs &aelig;qu&egrave; ponderare: Aequalia ver&ograve; <lb/>grauia ex in&aelig;qualibus di&longs;tantijs, non &aelig;qu&egrave; ponderare, &longs;ed <lb/>pr&aelig;ponderare ad graue ex maiori di&longs;tantia. </s>
          <s id="N10C1D">Et &aelig;qualibus &longs;i&shy;<lb/>milibusque, figuris planis inter &longs;e coaptatis, centra quoque <lb/>grauitatum inter &longs;e coaptari oportere. </s>
          <s id="N10C24">Et &longs;imilia vt vi&shy;<lb/>dere e&longs;t apud ip&longs;um Archimedem, Pappum, &amp; alios <lb/>Auctores. </s>
        </p>
        <p id="N10C2B" type="main">
          <s id="N10C2D">Ad primum igitur argumentum in contrarium Re&longs;ponde&shy;<lb/>tur, &longs;ubiectum Mechanic&aelig; facultatis e&longs;&longs;e quidem phy&longs;icum <lb/>in genere entis, non tamen in genere &longs;cibilis, nempe &longs;ub ra&shy;<lb/>tione qua de illo agitur in hac &longs;cientia. </s>
          <s id="N10C36">Quare licet <expan abbr="&longs;ubiect&utilde;">&longs;ubiectum</expan> <lb/>materiale huius facultatis, quod e&longs;t graue, &amp; leue, &longs;eu quan&shy;<lb/>titas ponderis cuiu&longs;que corporis mobilis &longs;ecundum locum, <lb/>connotet pa&longs;&longs;ionem quamdam corporis naturalis, quod con<lb/>&longs;tituitur &longs;ubiectum ad&aelig;quatum Phy&longs;ic&aelig;; cum tamen non <expan abbr="c&otilde;-&longs;ideretur">con&shy;<lb/>&longs;ideretur</expan> hic per habitudinem ad illud, pertinere non pote&longs;t <lb/>ad &longs;cientiam phy&longs;icam; &longs;icut nec ip&longs;a quantitas, qu&aelig; con&longs;ti&shy;<lb/>tuitur &longs;ubiectum ad&aelig;quatum totius facultatis mathematic&aelig;, <lb/>quamuis in &longs;e &longs;it affectio corporis naturalis, &amp; pa&longs;&longs;io &longs;ub&longs;tan&shy;<lb/>ti&aelig; corpore&aelig;, de <expan abbr="illaq.">illaque</expan> abund&egrave; etiam tractetur in Phy&longs;ica. <lb/></s>
          <s id="N10C58"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> exemplificari pote&longs;t in Mu&longs;ica &amp; Per&longs;pectiua, quarum <pb pagenum="22" xlink:href="005/01/030.jpg"/>&longs;ubiecta materialia non minus &longs;unt phy&longs;ica, con&longs;ideratio ve&shy;<lb/>r&ograve; mathematica. </s>
          <s id="N10C65">Ac tandem aperti&longs;&longs;im&egrave; con&longs;tare pote&longs;t in&shy;<lb/>ductione partium eiu&longs;dem facultatis Mechanic&aelig;. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N10C6B">Nam licet <lb/>Centrobarica verbi gratia, vel Machinaria, non agat ni&longs;i de <lb/>&longs;ubiectis phy&longs;icis, tota tamen eorum con&longs;ideratio e&longs;t mathe&shy;<lb/>matica, geometric&egrave; procedendo ad <expan abbr="demon&longs;tr&atilde;das">demon&longs;trandas</expan> dimen&longs;io&shy;<lb/>nes, &longs;iguras, di&longs;tantias, pondero&longs;itatem, vires, ac motum ip&shy;<lb/>&longs;orum. </s>
          <s id="N10C7C">Similites &longs;piritalis tractatio quamuis agat de aere, ac <lb/>de coniunctione aeris cum alijs elementis ad multos vit&aelig; no&shy;<lb/>&longs;tr&aelig; v&longs;us, qu&aelig; res phy&longs;ic&aelig; in &longs;e &longs;unt, nihilominus ad mathe&shy;<lb/>maticam contemplationem pertinet, &amp; ab Herone mathe&shy;<lb/>matic&egrave; cum &longs;uis demon&longs;trationibus traditur, contemplando <lb/>proportionem, numerum, magnitudinem, di&longs;tantiam, ordi&shy;<lb/>nem, figuram, &amp; cau&longs;as effectuum, qui ex inclu&longs;o aere profi&shy;<lb/>ci&longs;cuntur. </s>
          <s id="N10C8D">Quorum omnium ratio e&longs;t, quia in his non atten&shy;<lb/>ditur &longs;ubiectum materialiter &longs;umptum in e&longs;&longs;e rei, &longs;ed formali&shy;<lb/>tas qua cadit &longs;ub &longs;cientiam, &longs;eu ratio &longs;ub que agitur de ille, <lb/>qu&aelig; dicitur &longs;ubiectum, vel obiectum formale; <expan abbr="cumq.">cumque</expan>, hoc in <lb/>propo&longs;ito pertineat ad Mathematicum, &longs;equitur, facultatem <lb/>ip&longs;am &longs;iue &longs;cientiam mechanicam, e&longs;&longs;e ver&egrave; mathematicam. </s>
        </p>
        <p id="N10C9A" type="main">
          <s id="N10C9C">Ad &longs;ecundum Re&longs;pondetur, motionem &amp; quietem <expan abbr="graui&utilde;">grauium</expan> <lb/>&amp; leuium, &longs;iue ex natura &longs;ua, &longs;iue ex aliqua violentia vtraque <lb/>profici&longs;catur, e&longs;&longs;e quidem pa&longs;&longs;iones phy&longs;icas eorum prout <lb/>corpora naturalia &longs;unt, non tamen con&longs;iderari &agrave; Mechanicis <lb/>vt tales pa&longs;&longs;iones &longs;unt, &longs;ed prout obtineri po&longs;&longs;um ab illis tan&shy;<lb/>quam finis intentus, mediante aliquo artificio. </s>
          <s id="N10CAD">Vnde ratio <lb/>formalis &longs;ub qua grauia &amp; leuia con&longs;tituuntur obiecta huius <lb/>&longs;cienti&aelig;, non e&longs;t prout mobilia &longs;unt &longs;ecundum locum, aut <lb/>quie&longs;cere po&longs;&longs;unt, ab&longs;olut&egrave; loquendo; &longs;ed prout artificios&egrave; <lb/>moueri aut quie&longs;cere po&longs;&longs;unt, loquendo modum quo mo&shy;<lb/>uenda &longs;unt, vel detinenda, &amp; circa quem formaliter ors ip&longs;a <lb/>ver&longs;atur ad finem intentum. </s>
        </p>
        <p id="N10CBE" type="main">
          <s id="N10CC0">Ad tertium Re&longs;pondetur, nec omnia, nec &longs;atis demon&longs;tra&shy;<lb/>ri po&longs;&longs;e ex principijs phy&longs;icis in hac &longs;cientia. </s>
          <s id="N10CC5">Porr&ograve; licet non&shy;<lb/>nulla de graui &amp; leui &longs;upponantur, vel etiam probentur ex <lb/><gap/>is, c&aelig;tera tamen vt plurimum &amp; exact&egrave; non <expan abbr="demon&longs;tr&atilde;tus">demon&longs;tratus</expan> <pb pagenum="23" xlink:href="005/01/031.jpg"/>ni&longs;i ex principijs geom&eacute;tricis, quare ficat de lride multa <lb/>pertractantur in Phy&longs;ica, quod ramen non tollit omnimodam <lb/>eius cognitionem ad Per&longs;pectiuam referri, ita quamuis mul&shy;<lb/>ta de graui &amp; leui &longs;umantur ex phy&longs;icis, hoc non ob&longs;tat quo&shy;<lb/>minus prout artificios&egrave; mobilia &longs;unt, ex profe&longs;&longs;o &amp; omnino <lb/>&longs;olum cogno&longs;cantur in hac &longs;cientia ex principijs mathemati&shy;<lb/>cis. </s>
          <s id="N10CE7">Et &longs;ic, grauia &aelig;qualia ex &aelig;qualibus di&longs;tantijs &aelig;qu&egrave; pon&shy;<lb/>derare, <expan abbr="vnumq.">vnumque</expan> in libra non po&longs;&longs;e aliud vincere, non &longs;atis <lb/>probatur ex illo principio physico, quod &agrave;ctio debeat e&longs;&longs;e ab <lb/>in&aelig;quali proportione. </s>
          <s id="N10CF4">Quando quidem in&aelig;qualitas di&longs;tan&shy;<lb/>ti&aelig; non tollit &aelig;qualitatem ponderis, nec proportionem illius <lb/>ad alterum, &longs;i &longs;ecundum &longs;e ac phy&longs;icis con&longs;ideretur, tollit <lb/>autem &longs;e mathematic&egrave; demon&longs;tratur, maiorem di&longs;tantiam &agrave; <lb/>centro, vbi grauia falciantur, grauitatem, vel poti&ugrave;s effe&shy;<lb/>ctum illius, <expan abbr="actumq.">actumque</expan> ponderandi in ip&longs;is grauibus augere. <lb/></s>
          <s id="N10D08">Item maior velocitas, ac facilitas quam experimur in motu <lb/>circulari earum partium, qu&aelig; magis di&longs;&longs;ant &agrave; centro, non <lb/>probatur &agrave; priori, nec demon&longs;tratur ex eo quod maius &longs;pa&shy;<lb/>tium percurrant in &aelig;quali tempore, nam hoc e&longs;t idem per <lb/>diuer&longs;a explicare. </s>
          <s id="N10D13">Demon&longs;tratur autem per cau&longs;am, &amp; &agrave; <lb/>priori, ex illo principio mathematico, quod quanto magis li&shy;<lb/>ne&aelig; &agrave; centro di&longs;ce&longs;&longs;erint, magis participant de motu recto <lb/>ac naturali, <expan abbr="minusq.">minusque</expan> retrahuntur in circumuolutione circull, <lb/>at &longs;uo lo eo explicabitur ex Ari&longs;totele qui &longs;an&egrave; in hoc <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> <lb/>dogmatibus mechanicis non vtitur demon&longs;trationibus geo&shy;<lb/>metricis ad exemplum, vt in logica vel phy&longs;ica, neque ad <lb/>confirmationem veritatis probat&aelig;; &longs;ed ve ab&longs;olut&egrave; probet <lb/>quod a&longs;&longs;ump&longs;erat, <expan abbr="quodq.">quodque</expan> aliter omnin&ograve; probare nequiret. </s>
        </p>
        <p id="N10D32" type="main">
          <s id="N10D34">Ex quibus f&aelig;cile apparet quid re&longs;paondendum &longs;it ad quar&shy;<lb/>tum &amp; quintum argumentum, nempe principia mathemati&shy;<lb/>ca non modo in mechanica &longs;cientia de&longs;eruire ad maiorem <lb/>claritatem doctrin&aelig;, &amp; vt h&aelig;c aptetur ad praxim circa parti&shy;<lb/>cularia, &longs;ed ab&longs;olut&egrave; ad demon&longs;trandas &longs;uas conclu&longs;iones in <lb/>vniuer&longs;um, quas quippe aliter non po&longs;&longs;et omnin&ograve; probare. <lb/></s>
          <s id="N10D44">Id quod non &longs;olum verificatur in vni vel altera conclu&longs;ione, <lb/>&longs;ed fer&egrave; in omnibus, vt in progre&longs;&longs;u con&longs;tabit. </s>
        </p>
        <pb pagenum="24" xlink:href="005/01/032.jpg"/>
        <p id="N10D4D" type="main">
          <s id="N10D4F">Quod <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> afferebatur de ortu Mechanices ex Phy&longs;ica, <lb/>&amp; Mathematica ad probandum e&longs;&longs;e &longs;cientiam ex vtraque <lb/>conflatam, &longs;i rect&egrave; con&longs;ideretur, nullius e&longs;t momenti; nam <lb/>vere dicitur ex Phy&longs;ica &longs;ump&longs;i&longs;&longs;e &longs;ubiectum, &amp; ex Geome&shy;<lb/>tria principia quibus in &longs;uis demon&longs;trationibus procederet; <lb/>ex quo tamen non &longs;equitur, ip&longs;am veluti mixtam quandam <lb/>re&longs;ultare &longs;cientiam, partim &longs;cilicet Phy&longs;icam, partim ver&ograve; <lb/>Mathematicam; tum quia &longs;pecificatio &longs;cientiarum vt diximus <lb/>non attenditur ex &longs;ubiecto materiali, &longs;ed ex obiecto formali; <lb/>tum etiam, quia nequit vna eademque &longs;cientia, pluribus &longs;cien&shy;<lb/>tijs omnino diuer&longs;is &longs;ubalternari, cum vnitas ip&longs;ius attenda&shy;<lb/>tur penes vnitatem eiu&longs;dem obiecti formalis, quod mutuari <lb/>debet vel ex vna, vel ex altera &longs;uperiori &longs;cientia. </s>
          <s id="N10D6E">Quare cum <lb/>Ari&longs;toteles ait, Mechanica problemata e&longs;&longs;e Mathematicarum <lb/>qu&aelig;&longs;tionum, naturaliumque communia, non intellexit e&longs;&longs;e <lb/>veluti aggregata &amp; <expan abbr="c&otilde;flata">conflata</expan> ex illis vtri&longs;que. </s>
          <s id="N10D7B">Non enim <expan abbr="c&otilde;mu-nia">commu&shy;<lb/>nia</expan> conflantur ex particularibus, &longs;ed particularia ex commu&shy;<lb/>nibus ac vniuer&longs;alibus. </s>
          <s id="N10D86">Vnde potius &longs;en&longs;it Philo&longs;ophus, Me&shy;<lb/>chanicam facultatem de his rebus agere, qu&aelig; communes &longs;unt <lb/>naturalibus ac Mathematicis qu&aelig;&longs;tionibus &lpar;quamuis &longs;ub di&shy;<lb/>uer&longs;a ratione formali&rpar; cuiu&longs;modi &longs;unt quantitas ponderis, &longs;eu <lb/>ip&longs;a ponderantia, qu&aelig; dicuntur grauia &amp; leuia, ac virtus qua <lb/>ip&longs;a mouentur aut detinentur. </s>
          <s id="N10D93">Siquidem de his omnibus <lb/>multa qu&aelig;runtur in phy&longs;icis, prout &longs;unt affectiones corporis <lb/>naturalis, vel corpora qu&aelig;dam naturalia; <expan abbr="multaq.">multaque</expan> pa&shy;<lb/>riter in mathematicis, prout dimen&longs;ionem habent <lb/>quantitatiuam, aut virtutis, ab&longs;trahendo <lb/>ab hac vel illa materia, <expan abbr="peculiaresq.">peculiaresque</expan> <lb/>fortiuntur pa&longs;&longs;iones in ordine <lb/>ad motum artifi&shy;<lb/>cio&longs;um. </s>
        </p>
        <pb pagenum="25" xlink:href="005/01/033.jpg"/>
        <p id="N10DB2" type="head">
          <s id="N10DB4"><emph type="italics"/>Qu&aelig; nam de&longs;criptio quidditatiua huius facul&shy;<lb/>tatis colligatur ex dictis, &amp; quo pacto <lb/>ab alijs &longs;cientijs di&longs;tinguatur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10DBF" type="head">
          <s id="N10DC1">ADDITIO QVINTA.</s>
        </p>
        <p id="N10DC4" type="main">
          <s id="N10DC6">Qv&aelig; dicta &longs;unt recapitulantes, hanc huius facultatis de&shy;<lb/>&longs;criptionem colligere po&longs;&longs;umus ad explicandam to&shy;<lb/>tam quidditatem ip&longs;ius. </s>
          <s id="N10DCD">Mechanica facultas, e&longs;t <lb/>practica &longs;cientia, qu&aelig; geometricis demon&longs;trationibus nixa <lb/>ver&longs;atur circa quantitatem ponderis grauium &amp; leuium, <expan abbr="vir-tuti&longs;q.">vir&shy;<lb/>tuti&longs;que</expan> qua artificios&egrave; ac mirabiliter moueri debent, aut quie&shy;<lb/>&longs;cere ad finem intentum ab Artifice. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N10DDD">In qua de&longs;criptione <lb/>ponitur &lpar;practica &longs;cientia&rpar; loco generis, in quo conuenit cum <lb/>Philo&longs;ophia morali, cum Logica, ac Medicina; per idemque <lb/>di&longs;tinguitur &agrave; &longs;cientijs &longs;peculatiuis, qu&aelig; &longs;ane non ordinantur <lb/>ad praxim, &amp; &agrave; &longs;eruilibus artibus, qu&aelig; nullam includunt ratio&shy;<lb/>nem &longs;cienti&aelig;, vt &longs;upra explicuimus. </s>
          <s id="N10DEA">Per particulam ver&ograve; <lb/>&lpar;geometricis demon&longs;trationibus nixa&rpar; explicatur qu&aelig;dam <lb/>differentia, qua talis &longs;cientia conuenit quidem cum &longs;cientijs <lb/>Mathematicis &longs;ubalternatis Geometri&aelig;, vt Per&longs;pectiua, Geo&shy;<lb/>de&longs;ia, &amp; A&longs;tronomia; di&longs;tinguitur autem ab illis qu&aelig; vel <lb/>non &longs;ubalternantur Geometri&aelig;, vt Mu&longs;ica &amp; Arithmetica, <lb/>vel nullo modo &longs;unt Mathematic&aelig;, vt Metaphy&longs;ica, Philo&longs;o&shy;<lb/>phia naturalis aut moralis, Medicina ac Logica. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N10DFC">Denique <lb/>per c&aelig;teras particulas explicatur vltima differentia, ex pro&shy;<lb/>prio obiecto ac fine de&longs;umpta, qua cert&egrave; huiu&longs;modi &longs;cientia <lb/>optim&egrave; di&longs;tinguitur ab illis qu&aelig; non ver&longs;antur circa quantita&shy;<lb/>tem aliquam; tum ab illa contemplatione Logica, aut Me&shy;<lb/>taphi&longs;ica, qu&aelig; tantum ver&longs;atur circa quantitatem pr&aelig;dica&shy;<lb/>mentalem; item &agrave; Phy&longs;ica qu&aelig; circa quantitatem &longs;olum <lb/>ver&longs;atur in quantum e&longs;t affectio corporis naturalis, &amp; in ordi&shy;<lb/>ne ad principium motus &amp; quietis naturalis. </s>
          <s id="N10E0F">Rur&longs;us non <lb/>minus di&longs;tinguitur, eadem differentia, &agrave; reliquis di&longs;ciplinis <lb/>Mathematicis, nam licet conueniat cum illis in hoc quod e&longs;t <pb pagenum="26" xlink:href="005/01/034.jpg"/>ver&longs;ari circa quantitatem modo quodam ab&longs;tracto &agrave; materia, <lb/>illam tamen contrahit ad quantitatem ponderis grauium, &amp; <lb/>leuium, ac virtutis qua debent moueri, &longs;icet non determi&shy;<lb/>net materiam ponderantem, aut virtutis mouentis. </s>
          <s id="N10E21">Per <lb/>quod &longs;an&egrave; primo di&longs;tinguitur ab Arithmetica &amp; Mu&longs;ica, qu&aelig; <lb/>ver&longs;atur circa quantitatem di&longs;cretam; non autem continuam <lb/>&longs;icut grauium ac lenium; deinde &agrave; Geometria propri&egrave; dicta, <lb/>&amp; a Stereometria qu&aelig; ver&longs;antur circa quantitatem <expan abbr="c&otilde;tinuam">continuam</expan> <lb/>planorum ac &longs;olidorum, ab&longs;trahendo &agrave; grauitate aut &longs;euitate, <lb/>&amp; &agrave; quocunque motu illorum. </s>
          <s id="N10E34">Denique di&longs;tinguitur &agrave; Per&shy;<lb/>&longs;pectiua qu&aelig; &longs;an&egrave; quantitatem con&longs;ideran in lineis vi&longs;ualibus, <lb/>&amp; &agrave; Geode&longs;ia qu&aelig; illam con&longs;iderat in aceruis tanquam co&shy;<lb/>nis, vel in puteis tanquam cylindris; tandem ab Astronomias <lb/>qu&aelig; illam con&longs;iderat in corporibus cele&longs;ribus eorumque <lb/>di&longs;tantijs, ac motibus &agrave; natura pr&aelig;&longs;criptis. </s>
          <s id="N10E41">Cum igitur per <lb/>idem res <expan abbr="c&otilde;&longs;tituatur">con&longs;tituatur</expan> in e&longs;&longs;e &longs;ui, per quod di&longs;tinguitur ab alijs, <lb/>vt recepti&longs;&longs;imum e&longs;t in doctrina Peripatetica, &longs;atis videtur <lb/>explicata con&longs;titutio &amp; e&longs;&longs;entia huius &longs;cienti&aelig; per traditam <lb/>definitionem &longs;eu quidditatiuam de&longs;criptionem, cum per eam <lb/>con&longs;tet &longs;ufficienter ab alijs &longs;cientijs ac facultatibus di&longs;tingui. </s>
        </p>
        <p id="N10E52" type="head">
          <s id="N10E54"><emph type="italics"/>De vnitate &longs;cienti&aelig; Mechinic&aelig; <lb/>eiu&longs;que partibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10E5D" type="head">
          <s id="N10E5F">ADDITIO SEXTA,</s>
        </p>
        <p id="N10E62" type="main">
          <s id="N10E64">Ex peditis ijs qu&aelig; ad qu&aelig;&longs;tionem, an &longs;it, &amp; quid &longs;it H&aelig;c <lb/>&longs;cientia, pertinere videbantur, &longs;equitur inquirendum, <lb/>quotuplex &longs;it; vtrum &longs;cilicet &longs;it vna vel multiplex, &amp; quas <lb/>habeat partes. </s>
          <s id="N10E6D">Qua in re &longs;upponimus primo, &longs;ermonem e&longs;&longs;e <lb/>de &longs;cientia totali, prout e&longs;t aggregatum quoddam ex omni&shy;<lb/>bus &longs;cientijs partialibus, &longs;iue actualibus, &longs;iue habitualibus, <lb/>nempe ex omnibus conclu&longs;ionibus demon&longs;tratis de &longs;ubiecto <lb/>ad&aelig;quato, circa quod huiu&longs;modi facultas ver&longs;atur. </s>
          <s id="N10E78">Deinde <lb/>&longs;upponimus vnitatem &longs;cienti&aelig; totalis de &longs;umi, t&ugrave;m ex vnitate <lb/>ordinis quo conclu&longs;iones ac partes illius coaptantur inter &longs;e, <pb pagenum="27" xlink:href="005/01/035.jpg"/>ad componendam integram &longs;cientiam de eodem &longs;ubiecto <lb/>materiali ac pa&longs;&longs;ionibus illius; tum ex vnitate obiecti form&shy;<lb/>lis circa quod omnes &longs;cienti&aelig; partiales conueniunt. </s>
        </p>
        <p id="N10E88" type="main">
          <s id="N10E8A">Quibus po&longs;itis dicendum e&longs;t, Mechanicam facultatem e&longs;&shy;<lb/>&longs;e vnicam &longs;cientiam totalem vnitate ordinis, ac obiecti for&shy;<lb/>malis, &longs;ub qu&agrave; &longs;cientia totali tanquam &longs;ub &longs;pecie atoma con&shy;<lb/>tinentur omnes conclu&longs;iones, vel &longs;cienti&aelig; partiales Mecha&shy;<lb/>nic&aelig;. </s>
          <s id="N10E95">Id quod facile probatur ex eo, quia omnis Mechani&shy;<lb/>ca cognitio ver&longs;atur circa eandem rationem formalem obie&shy;<lb/>cti ad&etail;quati, nempe quantitatem ponderis artificios&egrave; mouen&shy;<lb/>di, aut detinendi, licet non de eodem pondere, vel de ei&longs;dem F<lb/>ponderantibus in qualibet parte huius &longs;cienti&aelig; pers&egrave; agatur. <lb/>Deinde probatur, quia omnes conclu&longs;iones demon&longs;trat&aelig; in <lb/>hac &longs;cientia, <expan abbr="ordin&atilde;tur">ordinantur</expan> ad plenam cognitionem obiecti expli&shy;<lb/>cati, &longs;iue per contemplationem partium illius, agendo de <lb/>hoc, vel illo graui, aut leui quod moueri debet, aut quie&longs;ce&shy;<lb/>re, &longs;iue per contemplationem plurium pa&longs;&longs;ionum quas idem <lb/>&longs;ubiectum patitur, quatenus cadit &longs;ub artificio&longs;am motionem <lb/>aut quietem. </s>
          <s id="N10EB3">Rur&longs;us plurim&aelig; conclu&longs;iones in ea demon&longs;tra&shy;<lb/>t&aelig;, de&longs;eruiunt tanquam principia in demon&longs;trationibus reli&shy;<lb/>quarum; vnde talis apparet ordo &amp; connexio inter illas ad <lb/>inuicem, vt indubitanter ad eandem omnin&ograve; &longs;cientiam tota&shy;<lb/>lem in &longs;pecie &longs;umptam pertinere ab omnibus dicantur. </s>
        </p>
        <p id="N10EBE" type="main">
          <s id="N10EC0">Diuiditur autem h&aelig;c &longs;cientia totalis in plures partes ve&shy;<lb/>luti integrantes, ratione &longs;ubiecti. </s>
          <s id="N10EC5">Porr&ograve; cum eius &longs;ubiectum <lb/>non &longs;it vna &amp; eadem indiui&longs;ibilis entitas, &longs;ed multiplex &longs;ub <lb/>ratione illa communi iam explicata corporis artificios&egrave; mo&shy;<lb/>bilis, tot erunt partes huius &longs;cienti&aelig;, quot &longs;unt partes ip&longs;ius <lb/>ad&aelig;quati &longs;ubiecti de quo demon&longs;trat qua ratione moueri de&shy;<lb/>beat aut quie&longs;cere. </s>
          <s id="N10ED2">Et licet partes ip&longs;&aelig; ad&aelig;quati &longs;ubiecti <lb/>comparari po&longs;&longs;ent ad illud tanquam &longs;pecies ad genus, &longs;ub <lb/>quo continentur, vt &longs;ingula elementa, aut mixta re&longs;pectu cor&shy;<lb/>poris in vniuer&longs;um quod artificios&egrave; moueri pote&longs;t, aut quie&shy;<lb/>&longs;cere; nihilominus cum ratio &longs;pecificans &longs;cientiam, in pr&aelig;&longs;enti <lb/>non attendatur penes propriam differentiam &longs;ubiecti mate&shy;<lb/>rialis, &longs;ed penes rationem formalem &longs;ub qua con&longs;ideratur in <pb pagenum="28" xlink:href="005/01/036.jpg"/>ip&longs;a &longs;cientia; hinc e&longs;t, vt commodius ac magis propri&egrave; &longs;pe&shy;<lb/>cies ip&longs;&aelig; corporum grauium; ac leuium comparentur ad gra&shy;<lb/>ue &amp; leue in communi, tanquam partes integrantes ad totum <lb/>quod con&longs;tituunt; pr&aelig;&longs;ertim cum etiam genus dicat totum <lb/>confus&egrave; in compo&longs;itione Metaphy&longs;ica vt e&longs;t communis do&shy;<lb/>ctrina &longs;umpta ex Ari&longs;totele lib. 

5 Met. <!-- REMOVE S-->cap. 

20. </s>
        </p>
        <p id="N10EF2" type="main">
          <s id="N10EF4">Iuxt&agrave; h&aelig;c igitur Mechanica &longs;cientia prim&ograve; diuiditur in <lb/>Centrobaricam qu&aelig; quidem centrum grauitatis in quolibet <lb/>corpore &longs;peculatur, &amp; in Machinariam qu&aelig; ver&longs;atur circa <lb/>machinamenta quibus ip&longs;a corpora mouentur, aut detinen&shy;<lb/>tur, &longs;iue grauia &longs;int, &longs;iue leuia. </s>
          <s id="N10EFF">Rur&longs;us Centrobaricam comi&shy;<lb/>tatur, ab <expan abbr="eaq.">eaque</expan> dependet Sph&aelig;rop&oelig;ia, qu&aelig; motum circa cen&shy;<lb/>trum &longs;ph&aelig;ricorum corporum contemplatur, <expan abbr="modumq.">modumque</expan> quo <lb/>ip&longs;a conficienda &longs;unt exhibet ad imitationem corporum c&oelig;&shy;<lb/>le&longs;tium, prout Archimedem confeci&longs;&longs;e traditur; quem etiam <lb/><arrow.to.target n="marg12"/> librum de Sph&etail;rop&oelig;ia edidi&longs;&longs;e refert Carpus Antiochen&longs;is <lb/>apud Pappum Alexandrinum. </s>
          <s id="N10F19">Machinaria ver&ograve; diuiditur in <lb/>Manganariam, cuius ope, exigua virtute, ingentia transferun&shy;<lb/>tur pondera, &amp; in Organopeticam, qu&aelig; in&longs;trumenta omnia <lb/>ad corporum motionem, aut detentionem accommodata ac <lb/>fabrefacta con&longs;iderat, <expan abbr="modumq.">modumque</expan> quo fieri debent rationabili&shy;<lb/>ter tradit. </s>
          <s id="N10F2A">Sub Manganaria continetur Mechanop&aelig;tica, qu&aelig; <lb/>aquam ex imis facil&egrave; haurire ac in <expan abbr="alt&utilde;">altum</expan> tollere docet, &amp; &longs;iqua <lb/>e&longs;t alia &longs;peculatio qu&aelig; ad corpus aliquod <expan abbr="leu&atilde;dum">leuandum</expan> aut tran&longs;&shy;<lb/>ferendum ordinatur. </s>
          <s id="N10F3B">Sub Organopetica ver&ograve; continetur Po&shy;<lb/>liorcetica, qu&aelig; ver&longs;atur circa bellicas machinas, vt Arietes ad <lb/>quatiendos muros, vel Catapultas &amp; alias quibus &longs;agitt&aelig;, la&shy;<lb/>pides, ac tela, in longi&longs;&longs;ima vi&aelig; &longs;patia emittuntur, &amp; videre <lb/>e&longs;t apud Athen&aelig;um, Heronem mechanicum, &amp; Apolliodo&shy;<lb/>rum; &amp; in Thaumaturgicam, de qua Hero Alexandrinus, <lb/>qu&aelig;que tandem diuiditur in tres partes, quarum prima ver&shy;<lb/>&longs;atur circa clep&longs;ydras, fi&longs;tulas, vario&longs;que ductus, quibus ex <lb/>vno va&longs;e in aliud aqua transfunditur, aut foris emittitur ad <lb/>con&longs;tituendas fontes artificiales, alia&longs;que commoditates pr&etail;&shy;<lb/>&longs;tandas. </s>
          <s id="N10F52">Secunda ver&ograve; docet quo pacto rotis, neruis, tim&shy;<lb/>panis, <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> in&longs;trumentis motus veluti animatus pr&aelig;&longs;tetur <pb pagenum="29" xlink:href="005/01/037.jpg"/>in&longs;en&longs;ibilibus, vt fertur de &longs;tatua Dedali ac Vulcani, de Ar&shy;<lb/>chit&aelig; columba, ac &longs;imilibus. </s>
          <s id="N10F62">Tertia modum tradit, quo ex <lb/>inclu&longs;o aere varij emittantur &longs;onitus ad morum vel percu&longs;&longs;io&shy;<lb/>nem aqu&etail;, vt de &longs;erpentum &longs;ibilis, ac volucrum cantibus, <expan abbr="hu-manisq.">hu&shy;<lb/>manisque</expan> vocibus imitatis, &agrave; pluribus enarratur: de que armo&shy;<lb/>nia quam reddebant argentei remi celeberrimi illius nauigij <lb/>Cleopatr&aelig; Aegypti Regin&aelig; cum aquam offenderent, ob &longs;pi&shy;<lb/>ritum inter thecas eorum re&longs;eratum, qui agitatione remigum, <lb/><expan abbr="aquarumq.">aquarumque</expan> percu&longs;&longs;ione per varia <expan abbr="artificio&longs;aq.">artificio&longs;aque</expan> foramina exire <lb/>cogebatur. </s>
          <s id="N10F80">Et h&aelig;c de diui&longs;ione &longs;eu partibus Mechanic&aelig; fa&shy;<lb/>cultatis attigi&longs;&longs;e &longs;ufficiat, vt omittamus alias, qu&aelig; non t&agrave;m <lb/>propri&egrave; partes illius, qu&agrave;m annex&aelig;, aut mixt&aelig; facultates vi&shy;<lb/>dentur, vt Architectonica, qu&aelig; licet multum occupetur in <lb/>con&longs;ideratione artificio&longs;&aelig; motionis, aut quietis grauium &amp; <lb/>leuium, vlterius tamen huiu&longs;modi con&longs;iderationem ordinat <lb/>ad opus con&longs;truendum ex illis, tanquam ad proprium finem, <lb/>&amp; obiectum primarium: Vnde Vitruuius potius ip&longs;am Ma&shy;<lb/>chinariam facultatem, partem &longs;eu portionem facit Archite&shy;<lb/>ctonic&aelig;. </s>
          <s id="N10F95">Item Nautica qu&aelig; licet contempletur artificio&longs;am <lb/>motionem, aut quietem nauigij eiu&longs;que membrorum, qu&aelig; <lb/>cert&egrave; grauia aut leuia &longs;unt; quia tamen h&aelig;c con&longs;iderat in or&shy;<lb/>dine ad incolumem tran&longs;uectionem, inter Mechanicas ab&longs;o&shy;<lb/>lut&egrave;, &amp; communiter non connumeratur. </s>
          <s id="N10FA0">Verum cum talis <lb/>differentia valde accidentaria &longs;it &amp; ab extrin&longs;eco fine de&longs;um&shy;<lb/>pta, non minus forta&longs;&longs;e inter Mechanicas facultates propri&egrave; <lb/>poterit <expan abbr="c&otilde;putari">computari</expan>. </s>
          <s id="N10FAD">Non enim apparet in quo e&longs;&longs;entialiter diffe&shy;<lb/>rat artificio&longs;a tran&longs;uectio qu&aelig; per nauim fit, ab ea, <lb/>qu&aelig; per plau&longs;trum, aut currum; neque <lb/>intere&longs;t &longs;i per aquas, an per aera <lb/>moles aut pondera tran&shy;<lb/>sferantur. </s>
        </p>
        <pb pagenum="30" xlink:href="005/01/038.jpg"/>
        <p id="N10FBE" type="margin">
          <s id="N10FC0"><margin.target id="marg12"/><emph type="italics"/>Lib.<emph.end type="italics"/> 8. <emph type="italics"/>Ma&shy;<lb/>th. <gap/>.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10FD3" type="head">
          <s id="N10FD5"><emph type="italics"/>Quem gradum perfectionis, aut dignitatis fa&shy;<lb/>cultas Mechanica obtineat inter &longs;cientias.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N10FDE" type="head">
          <s id="N10FE0">ADDITIO SEPTIMA.</s>
        </p>
        <p id="N10FE3" type="main">
          <s id="N10FE5">Svpere&longs;t vt qualis h&aelig;c facultas &longs;it, quamque dignitatem <lb/>inter c&aelig;teras, artes ac &longs;cientias obtineat, videamus. </s>
          <s id="N10FEA">Et <lb/>quidem &longs;i recepti&longs;&longs;imam Philo&longs;ophi doctrinam &longs;pectemus, <lb/>triplici ex capite explorandum id e&longs;&longs;e comperiemus. </s>
          <s id="N10FF1">Nempe <lb/>ex fine ad quem &longs;cientia ex &longs;e ordinatur, &amp; obiecto circa <lb/>quod ver&longs;atur; &amp; ex certitudine aut euidentia qua procedit. <lb/></s>
          <s id="N10FF9">Nam primo Met. <!-- REMOVE S-->cap. <gap/>. </s>
          <s id="N11000">Scientiarum, illam, qu&aelig; gratia &longs;ui ip&shy;<lb/>&longs;ius e&longs;t, &amp; propter ip&longs;um &longs;cire, vt omnis &longs;cientia &longs;peculatiua, <lb/>pr&aelig;ferendam e&longs;&longs;e, ait, illi, qu&aelig; aliorum gratia eligitur, vt e&longs;t <lb/>omnis &longs;cientia practica. </s>
          <s id="N11009">Deinde ibidem &amp; clarius lib. 

p. </s>
          <s id="N1100C">de <lb/>anima cap. 

1. Notitiarum vel &longs;cientiarum, alteram altera ait, <lb/>e&longs;&longs;e pr&aelig;&longs;tantiorem, aut &longs;ecundum certitudinem, aut ex eo <lb/>quod meliorum aut mirabiliorum &longs;it, quod etiam docuerat <lb/>lib. 

8. Topic. <!-- REMOVE S-->cap. 

2. Inquiens, &longs;cientiam &longs;cientia e&longs;&longs;e melio&shy;<lb/>rem, aut eo quod exactior e&longs;t, aut quod meliorum. </s>
          <s id="N1101B">Per me&shy;<lb/>liora autem intelligit tum per &longs;e nobiliora, tum etiam &longs;upe&shy;<lb/>riora, qu&aelig; &longs;unt vniuer&longs;aliora, ac &longs;impliciora. </s>
        </p>
        <p id="N11022" type="main">
          <s id="N11024">Ex quo triplici capite facile intelligemus, <expan abbr="Mechanic&atilde;">Mechanicam</expan> facul<lb/><expan abbr="tat&etilde;">tatem</expan> <expan abbr="inferior&etilde;">inferiorem</expan> <expan abbr="grad&utilde;">gradum</expan> perfectionis obtinere inter Mathematicas <lb/>di&longs;ciplinas, ac &longs;cientias omnes mer&egrave; &longs;peculatiuas &longs;ecundum <lb/>eam partem, qua mer&egrave; &longs;peculatiu&aelig;, ac demon&longs;tratiu&aelig; &longs;cien&shy;<lb/>ti&aelig; &longs;unt, vt Phy&longs;ica ac Metaphy&longs;ica: perfectiorem tamen e&longs;&longs;e <lb/>multis &longs;cientijs practicis, vt Agricultura, Architectura, Nau&shy;<lb/>tica, &longs;i modo ab illa di&longs;tinguitur, &amp; alijs huiu&longs;modi. </s>
        </p>
        <p id="N11042" type="main">
          <s id="N11044">Id quod planum fieri pote&longs;t &longs;igillatim di&longs;currendo per &longs;in&shy;<lb/>gulas &longs;cientias enumeratas. </s>
          <s id="N11049">Nam quod attinet ad Mathema&shy;<lb/>ticas, Arithmeticam, Geometriam, A&longs;trologiam, Mu&longs;icam, <lb/>ac Per&longs;pectiuam, &amp; &longs;i qu&aelig; &longs;unt ali&aelig; huiu&longs;modi; nulli dubium <lb/>e&longs;t, eas omnes pr&aelig;&longs;tantiores e&longs;&longs;e &longs;cientia Mechanica; tum <lb/>quia &longs;unt gratia &longs;ui, hoc e&longs;t mer&egrave; &longs;peculatiu&aelig;, ac de nobilio-<pb pagenum="31" xlink:href="005/01/039.jpg"/>ribus, &longs;eu amplioribus, ac &longs;implicioribus &longs;ubiectis pertractant, <lb/>vt per &longs;e patet; tum etiam quia vel parem, vel maiorem cer-<lb/>titudinem, &amp; euidentiam habent, pr&aelig;&longs;ertim ill&aelig;, quibus ip&longs;a <lb/>Mechanica &longs;ubalternatur, &amp; &agrave; quibus accipit &longs;ua principia, <lb/>vt Geometria ac Stereometria. </s>
          <s id="N11061">Quandoquidem immedia&shy;<lb/>tius attingunt primam rationem a&longs;&longs;entiendi, in qua fundatur <lb/>tota euidentia. </s>
          <s id="N11068">Vnde vniuer&longs;aliter colligit Ari&longs;toteles primo <lb/>Metaphy&longs;ices cap. 

2. Omnem &longs;cientiam &longs;ubalternantem, per&shy;<lb/>fectiorem e&longs;&longs;e &longs;cientia &longs;ubalternata. </s>
        </p>
        <p id="N1106F" type="main">
          <s id="N11071">Quod ver&ograve; attinet ad Phy&longs;icam, ac Metaphy&longs;icam, idem <lb/>&longs;imiliter con&longs;tat ex longe maiori nobilitate obiecti, <expan abbr="modoq.">modoque</expan> <lb/>indagandi &longs;peculatiuo, quo ip&longs;&aelig; circa illud ver&longs;antur, etiam&longs;i <lb/>non &longs;emper parem <expan abbr="obtine&atilde;t">obtineant</expan> certitudinem, &amp; euidentiam. <lb/></s>
          <s id="N11083">Quod nihil vtique ob&longs;tat, cum in &longs;ententia Ari&longs;totelis lib. 

1. <lb/>de par. </s>
          <s id="N11088">animal. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1108C">cap. 

5. hoc quod e&longs;t, res illas &longs;uperiores leui&shy;<lb/>ter tantum nos po&longs;&longs;e attingere, non tollat eius cogno&longs;cendi <lb/>generis excellentiam, qua cert&egrave; amplius oblectamur, qu&agrave;m <lb/>cum h&aelig;c nobis iuncta omnia tenemus. </s>
          <s id="N11095">Et ratio e&longs;t, quia ex&shy;<lb/>cellentia cognitionis, qu&aelig; attenditur ex parte obiecti, &longs;umitur <lb/>ex propria differentia, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> e&longs;&longs;entialiter <expan abbr="ill&atilde;">illam</expan> &longs;ibi vendicat <lb/>ip&longs;a <expan abbr="&longs;ci&etilde;tia">&longs;cientia</expan>, vt talis cognitio e&longs;t ex proprio &longs;uo genere. </s>
          <s id="N110AA">Perfe&shy;<lb/>ctio ver&ograve; cognitionis, qu&aelig; attenditur ex maiori certitudine, <lb/>aut euidentia; licet maxima &longs;it, non e&longs;t tamen e&longs;&longs;entialis, cum <lb/>&longs;upponat &longs;cientiam ip&longs;am <expan abbr="con&longs;titut&atilde;">con&longs;titutam</expan> in e&longs;&longs;e talis &longs;cienti&aelig; cum <lb/>&longs;ufficienti certitudine, aut euidentia. </s>
        </p>
        <p id="N110B9" type="main">
          <s id="N110BB">Quod &longs;i comparemus Mechanicam facultatem cum parti&shy;<lb/>bus quibu&longs;dam, ac &longs;ubalternatis &longs;cientijs Phy&longs;ic&aelig;, pr&aelig;&longs;ertim <lb/>practicis, vt Medicina, &amp; Agricultura, <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> annexis, mixtis, <lb/>vel &longs;ubalternatis etiam Mathematicis, vt Architectura, &amp; <lb/>Nautica; diuer&longs;a omnino ratio e&longs;t. </s>
          <s id="N110C6">Nam vel &longs;ubiectum illa&shy;<lb/>rum fecundum &longs;uam rationem &longs;pecificam ignobilius e&longs;t gra&shy;<lb/>ui, &amp; leui, virtuteque eorum motrici in vniuer&longs;um, vt multa <lb/>de quibus tanquam de &longs;ubiectis partialibus agitur in Medici&shy;<lb/>na, &amp; Agricultura: Vel tanta e&longs;t incertitudo, &amp; imperfectio <lb/>inferendi conclu&longs;iones in talibus &longs;cientijs, vt ex genere &longs;uo <lb/>vix &longs;cienti&aelig; <expan abbr="n&utilde;cupari">nuncupari</expan> po&longs;&longs;int, potiu&longs;que ex probabilibus, <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> <pb pagenum="32" xlink:href="005/01/040.jpg"/>ex <expan abbr="dem&otilde;&longs;tratis">demon&longs;tratis</expan> con&longs;tare <expan abbr="vide&atilde;tur">videantur</expan> magna <expan abbr="&longs;alt&etilde;">&longs;altem</expan> ex parte. </s>
          <s id="N110EE">Vnde <lb/>licet de rebus pr&aelig;&longs;tantioribus agant <expan abbr="&longs;ecund&utilde;">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> obiecti <lb/>totalis, vt e&longs;t corpus animale &longs;anabile; aut <expan abbr="vegetatiu&utilde;">vegetatiuum</expan> germina&shy;<lb/>bile; nullatenus tamen <expan abbr="Mechanic&atilde;">Mechanicam</expan> <expan abbr="facultat&etilde;">facultatem</expan>, qu&aelig; de familia&shy;<lb/>rioribus omnimoda <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <expan abbr="euid&etilde;tia">euidentia</expan> tractat, antecellere <expan abbr="putab&utilde;tur">putabuntur</expan>. </s>
        </p>
        <p id="N11119" type="main">
          <s id="N1111B">Enim uero, vt Ari&longs;toteles adnotauit primo de partibus ani&shy;<lb/>mal. </s>
          <s id="N11120">cap. 

5. etiam nobis propiora, &amp; natura familiariora ali&shy;<lb/>quid cum rerum diuinarum &longs;tudio rependunt, atque compen&shy;<lb/>&longs;ant, mod&ograve; cau&longs;as per&longs;picere valeamus; cum in omnibus na&shy;<lb/>tur&aelig; numen, &amp; hone&longs;tum, <expan abbr="pulchrumq.">pulchrumque</expan> in&longs;it ingenium. </s>
        </p>
        <p id="N1112D" type="main">
          <s id="N1112F">Accedit, quod &longs;&aelig;pe vtilitas refunditur in dignitatem obie&shy;<lb/>cti; vtilitas enim attenditur ex fine, ad quem ordinatur &longs;cien&shy;<lb/>tia; qui profect&ograve; in &longs;cientijs practicis coincidit cum obiecto <lb/>formali. </s>
          <s id="N11138">Eadem namque &longs;anitas animalis, e&longs;t finis medicin&aelig;, <lb/>&amp; ratio, &longs;ub qua Medicina agit de &longs;uis &longs;ubiectis. </s>
          <s id="N1113D">Eademque <lb/>directio operationum intellectus, e&longs;t finis Logic&aelig; &longs;cienti&aelig;, &amp; <lb/>ratio &longs;ub qua de ip&longs;is operationibus agitur in illa. </s>
          <s id="N11144">Cum igi&shy;<lb/>tur talis, ac tanta &longs;it vtilitas Mechanic&aelig; &longs;cienti&aelig; ad fines pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;tanti&longs;&longs;imos admirabili cum artificio con&longs;equendos, vt ad le&shy;<lb/>uanda ingentia pondera, parua, &amp; exigua virtute, ad commo&shy;<lb/>ditates tam plurimas, <expan abbr="vrbiumq.">vrbiumque</expan> ornatum tam varium: ad &longs;ub&shy;<lb/>mini&longs;trandas tot machinas, &amp; in&longs;trumenta in bello, vt belli&shy;<lb/>gerare potius Mechanica, quam armis ip&longs;is, homines videan&shy;<lb/>tur: ad aptius mouenda Nauigia; ingentes paruo momento <lb/>excitandas moles, <expan abbr="immaniaq.">immaniaque</expan> euertenda &aelig;dificia: ad aquas ar&shy;<lb/>tificio&longs;i&longs;&longs;im&egrave; <expan abbr="&longs;ublim&atilde;das">&longs;ublimandas</expan>, <expan abbr="aeremq.">aeremque</expan> perpetuis follibus emitten&shy;<lb/>dum; voces t&agrave;m varias effingendas, concentum &aelig;quabiliter <lb/>efformandum, motum qua&longs;i animalem in&longs;en&longs;ibilibus imper&shy;<lb/>tiendum, &amp; &longs;imilia; ingenue fatendum e&longs;t nec e&longs;&longs;e artem, <lb/>qu&aelig; &longs;e Mechanic&aelig; arti in dignitate valeat comparari, nec <lb/>e&longs;&longs;e &longs;cientiam practicam, quam ip&longs;a ex certitudine, &amp; euiden&shy;<lb/>tia, qua procedit, &amp; ex dignitate, ac pr&aelig;&longs;tantia finis, non an&shy;<lb/>tecellat; ita vt in quo &longs;uperatur ex parte &longs;ubiecti nobilioris &agrave; <lb/>Medicina, vel Logica, compen&longs;etur, aut vincatur ex parte <lb/>digni&longs;&longs;imi finis, &amp; obiecti formalis, dum admirabili artificio <lb/>intendit ip&longs;os natur&aelig; fines Naturam emulando &longs;uperare. </s>
        </p>
        <pb pagenum="33" xlink:href="005/01/041.jpg"/>
        <p id="N11183" type="head">
          <s id="N11185"><emph type="italics"/>De Dignitatibus, <expan abbr="admirandisq.">admirandisque</expan> circuli <lb/>proprietatibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11192" type="head">
          <s id="N11194">Textus Secundus.</s>
        </p>
        <p id="N11197" type="main">
          <s id="N11199">D<emph type="italics"/>e numero autem eorum qu&aelig; hoc in genere du&shy;<lb/>bitantur, illa e&longs;&longs;e dicuntur, qu&aelig; circa vectem <lb/>fiunt: Ab&longs;urdum enim e&longs;&longs;e videtur, magnum <lb/>moueri pondus ab exigua virtute <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> pluri pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;ertim pondere. </s>
          <s id="N111AB">Quod enim vna vecte <expan abbr="qui&longs;pi&atilde;">qui&longs;piam</expan> <lb/>mouere non pote&longs;t, idip&longs;um ponderis citi&ugrave;s mouet, vectis ad <lb/>illud pondus adiungens. </s>
          <s id="N111B6">Omnium autem huiu&longs;modi cau&longs;&aelig; <lb/>principium habet circulus. </s>
          <s id="N111BB">Istud ver&ograve; ratione contingit. </s>
          <s id="N111BE">Ex <lb/>admirabili etenim, mirandum accidere quippiam, non est ab&shy;<lb/>&longs;urdum.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N111C7" type="head">
          <s id="N111C9">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N111CD" type="main">
          <s id="N111CF">Qv&aelig;cunque maxima omnium admiratione pr&aelig;ter <lb/>naturam &agrave; Mechanicis patrantur, ea quippe non <lb/>ni&longs;i in&longs;trumentorum ac <expan abbr="machinar&utilde;">machinarum</expan> beneficio con&shy;<lb/>&longs;equi, in pr&aelig;&longs;entibus &longs;upponit Ari&longs;toteles, atque <lb/>inter ip&longs;a in&longs;trumenta pr&aelig;cipue hic vectem commemorat. <lb/></s>
          <s id="N111DF">Pr&aelig;mittit autem exemplum de magno pondere quod ab exi&shy;<lb/>gua virtute admirandum in modum, ip&longs;ius vectis adminiculo <lb/>con&longs;tat moueri. </s>
          <s id="N111E6"><expan abbr="Rationemq.">Rationemque</expan> admirationis ac dubitationis <lb/>annectit: Quia &longs;cilicet potius oppo&longs;itum ex eo &longs;equi deberet, <lb/>cum vectis adminiculo, pondus ponderi adiungatur, <expan abbr="inqui&etilde;s">inquiens</expan>. <lb/></s>
          <s id="N111F5">Quod enim &longs;ine vecte qui&longs;piam mouere non pote&longs;t, idip&longs;um <lb/>citius mouet, vectis ad illud pondus adiungens. </s>
          <s id="N111FA">Verum enim <lb/>uero huius ac &longs;imilium miraculorum omnium cau&longs;as refert <lb/>ad naturam circuli. </s>
          <s id="N11201">Nam vt inferius docet, qu&aelig; circa libram <lb/>fiunt, ad circulum rediguntur; qu&aelig; vero circa vectem, ad ip&shy;<lb/>&longs;am libram; alia autem fere omnia qu&aelig; circa Mechanicas <pb pagenum="34" xlink:href="005/01/042.jpg"/>&longs;unt motiones, ad vectem. </s>
          <s id="N1120D">Interim ex admirabili &lpar;inquiens&rpar; <lb/>mirandum accidere quippiam non e&longs;&longs;e ab&longs;urdum. </s>
          <s id="N11212">Subin&shy;<lb/>telligendo, admirabilem profecto e&longs;&longs;e ip&longs;am naturam circuli <lb/>ex qua tot admiranda procedunt, vt &longs;tatim probare aggredi&shy;<lb/>tur in &longs;equentibus. </s>
        </p>
        <p id="N1121B" type="head">
          <s id="N1121D"><emph type="italics"/>De Prima Circuli admiranda Proprietate.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11225" type="head">
          <s id="N11227">Textus Tertius.</s>
        </p>
        <p id="N1122A" type="main">
          <s id="N1122C">M<emph type="italics"/>axime autem e&longs;t admirandum &longs;imul <lb/>contraria fieri; Circulus ver&ograve; ex huiu&longs;mo&shy;<lb/>di e&longs;t con&longs;titutus: &longs;tatim enim ex commoto <lb/>effectus e&longs;t &amp; manente, quorum natura ad <lb/>&longs;e inuicem est contraria. </s>
          <s id="N1123A">Quamobrem i&longs;th&aelig;c <lb/>cernentes min&ugrave;s admirari conuenit contingentes in illo con&shy;<lb/>trarietates.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11243" type="head">
          <s id="N11245">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11249" type="main">
          <s id="N1124B">Ex quatuor igitur conditionibus &longs;eu proprietatibus <lb/>colligit, admirabilem e&longs;&longs;e naturam circuli. </s>
          <s id="N11250">Ac pri&shy;<lb/>m&ograve; qu&ograve;d in fieri ex contrarijs con&longs;tituatur, nempe ex <lb/>commoto &amp; manente. </s>
          <s id="N11257">Quandoquidem in de&longs;criptione cir&shy;<lb/>culi, alterum &longs;emidiametri extremum mouetur in gyrum, al&shy;<lb/>terum vero quie&longs;cit, quod centrum denominatur. </s>
          <s id="N1125E">Im&ograve; ma&shy;<lb/>nente ip&longs;o altero extremo, quod dicitur centrum, quod reli&shy;<lb/>quum e&longs;t eiu&longs;dem &longs;emidiametri, circumuehitur totum. </s>
        </p>
        <p id="N11265" type="main">
          <s id="N11267">Nec ob&longs;tat quod nonnulli obijciunt, centrum in rigore lo&shy;<lb/>quendo non e&longs;&longs;e partem &longs;emidiametri, ac proinde nec circuli, <lb/>nam &longs;ufficit e&longs;&longs;e illius terminum intrin&longs;ecum, &longs;iue extremum, <lb/>quo immoto, &longs;i tota longitudo &longs;emidiametri circumducatur, <lb/>circulus con&longs;tituatur. </s>
          <s id="N11272">Cum igitur admirandum valde &longs;it, &longs;i&shy;<lb/>mul contraria fieri, aut aliquid effici ex contrarijs, &amp; hoc con&shy;<lb/>tingat in ip&longs;a con&longs;titutione circuli; minus admirandum e&longs;&longs;e <pb pagenum="35" xlink:href="005/01/043.jpg"/>relinquitur &lpar;concludit Ari&longs;toteles&rpar; &longs;i ex ip&longs;o circulo con&longs;ti&shy;<lb/>tuto, ali&aelig; po&longs;tea oriantur contrarietates, vel alia contraria in <lb/>ip&longs;o con&longs;iderentur, vt mox ex dicendis patebit. </s>
        </p>
        <p id="N11282" type="head">
          <s id="N11284"><emph type="italics"/>De &longs;ecunda circuli proprietate.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1128B" type="head">
          <s id="N1128D">Textus Quartus.</s>
        </p>
        <p id="N11290" type="main">
          <s id="N11292">I<emph type="italics"/>n primis enim line&aelig; illi, qu&aelig; circuli orbem am&shy;<lb/>plectitur, nullam habenti latitudinem contraria <lb/>quodammodo ine&longs;&longs;e apparans, concauum &longs;cilicet, <lb/>&amp; curuum. </s>
          <s id="N1129E">H&aelig;c autem eo &agrave; &longs;e inuicem di&longs;tant <lb/>modo, quo magnum, &amp; paricum, illorum etenim <lb/>medium e&longs;t &aelig;quale: horum ver&ograve; rectum; quapropter cum ad <lb/>&longs;e inuicem commutantur, illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> prius &aelig;qualia fieri nece&longs;&longs;e <lb/>est, quam extremorum vtrumlibet: lineam vero rectam, <lb/>quando e&longs;t curua, concaua, aut ex huiu&longs;modi rur&longs;um curua &longs;it, <lb/>&amp; circularis. </s>
          <s id="N112B1">Vnum quidem igitur i&longs;tuc ab&longs;urdum ine&longs;t circulo.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N112B6" type="head">
          <s id="N112B8">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N112BC" type="main">
          <s id="N112BE">Secund&ograve; admirabilem &longs;e natura circuli o&longs;tendit, &longs;i &longs;u&shy;<lb/>matur infacto e&longs;&longs;e, quod cum in primis &lpar;inquit Ari&longs;to&shy;<lb/>teles&rpar; linea, qu&aelig; ip&longs;ius circuli orbem complectitur, ac <lb/>peripheria, &longs;eu <expan abbr="circunfer&etilde;tia">circunferentia</expan> nuncupatur, &longs;it per &longs;e quoad la&shy;<lb/>titudinem, &amp; profunditatem indiui&longs;ibilis, &longs;imul tamen tan&shy;<lb/>quam ex duobus contrarijs inter &longs;e coniunctis con&longs;tituatur <lb/>concaua, &amp; curua, &longs;iu&egrave; conuexa. </s>
          <s id="N112D1">Etenim e&longs;t ver&egrave; terminus <lb/>extimus, &amp; conuexum ip&longs;ius circuli, ac &longs;imul ambiens, &amp; <lb/>complectens in &longs;ua concauitate ip&longs;am &longs;uperficilem circuli: <lb/>Concauum autem, &amp; conuexum &longs;e habent &longs;icut magnum, <lb/>&amp; paruum. </s>
          <s id="N112DC">Horum enim medium e&longs;t &aelig;quale, illorum ver&ograve; <lb/>rectum. </s>
          <s id="N112E1">Quar&egrave; &longs;icut cum magnum, &amp; paruum inuicem, <lb/>commutantur, prius perueniunt ad &aelig;quale, qu&agrave;m ad hoc vt <lb/>magnum con&longs;tituatur paruum, &amp; paruum con&longs;tituatur ma&shy;<pb pagenum="36" xlink:href="005/01/044.jpg"/>gnum: ita qu&aelig;libet linea curua, &longs;eu conuexa antequam fiat <lb/>concaua, prius debet fieri recta: ab&longs;urdum igitur apparet, ean&shy;<lb/>dem omnino circuli periferiam, &longs;imul con&longs;titui concauam, <lb/>&amp; conuexam. </s>
        </p>
        <p id="N112F3" type="main">
          <s id="N112F5">Nec difficultatem euadunt, qui dicunt, concauum, &amp; con&shy;<lb/>uexum realiter non e&longs;&longs;e idem in circulo, &longs;eu curuitatem, &amp; <lb/>concauitatem non reperiri in eadem linea, &longs;ed in diuer&longs;is, it&agrave; <lb/>vt in circunferentia &longs;it tantum curuitas, &longs;e&ugrave; conuexum, con&shy;<lb/>cauitas ver&ograve; &longs;it potius in corpore extrin&longs;eco ambiente per li&shy;<lb/>neam illi corre&longs;pondentem. </s>
          <s id="N11302">Etenim cum linea corporis con&shy;<lb/>tinentis ambiens circulum, penetretur in eodem &longs;pacio cum <lb/>circunferentia ip&longs;ius circuli, <expan abbr="con&longs;idereturq.">con&longs;idereturque</expan> &longs;ola quantitas <lb/>ab&longs;tracta, &amp; figura vtriu&longs;que line&aelig; coincidentis, eadem &longs;em&shy;<lb/>per difficultas ob&longs;tabit; nemp&egrave; quo pacto fieri po&longs;&longs;it, vt <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <lb/>longitudo latitudinis expers, circulum terminans, &longs;e&ugrave; circu&shy;<lb/>lariter exten&longs;a, &longs;imul &longs;it concaua, &amp; conuexa. </s>
          <s id="N11319">Sed nihil pro&shy;<lb/>hibet eandem circumferentiam indiuisibilem quoad latitudi&shy;<lb/>nem, &amp; profunditatem, &longs;imul e&longs;&longs;e concauam, &amp; conuexam <lb/>re&longs;pectu diuer&longs;orum, vt in alijs etiam linearum figuris, ac &longs;u&shy;<lb/>perficiebus poterit exemplificari: &amp; vt eadem via dicitur <lb/>acliuis, &amp; decliuis; idemque magnum, &amp; paruum rei pectu di&shy;<lb/>uer&longs;orum, qu&aelig; cum illo comparantur. </s>
          <s id="N11328">Quo fit, vt admiran&shy;<lb/>dam quidem e&longs;&longs;e huiu&longs;modi proprietatem circuli iure dica&shy;<lb/>mus, nullam tamen in &longs;e <expan abbr="repugnanti&atilde;">repugnantiam</expan> inuoluere admittamus. </s>
        </p>
        <p id="N11333" type="head">
          <s id="N11335"><emph type="italics"/>De tertia Circuli proprietate.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1133C" type="head">
          <s id="N1133E">Textus Quintus.</s>
        </p>
        <p id="N11341" type="main">
          <s id="N11343">A<emph type="italics"/>ltervm autem, quod &longs;imul contrarijs <lb/>mouetur motionibus: &longs;imul enim ad anterio&shy;<lb/>rem mouetur locum, &amp; ad po&longs;teriorem. </s>
          <s id="N1134D">Et <lb/>ea, qu&aelig; circulum de&longs;cribit, linea eodem &longs;e <lb/>habet modo: Ex que enim incipit loco, illius <lb/>extremum, ad eundem rur&longs;us redit: Illa <lb/>enim continu&ograve; commota, extremum rur&longs;us efficitur primum.<emph.end type="italics"/><pb pagenum="37" xlink:href="005/01/045.jpg"/><emph type="italics"/>Quamobrem manife&longs;tum, quod inde mutatum e&longs;t. </s>
          <s id="N11361">Quaprop&shy;<lb/>ter &lpar;vt dictum e&longs;t prius&rpar; non e&longs;t inconueniens, ip&longs;um miraculo&shy;<lb/>rum omnium e&longs;&longs;e principium.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1136A" type="main">
          <s id="N1136C"><emph type="italics"/>Ea igitur, qu&aelig; circa libram fiunt, ad circulum referuntur: <lb/>&ldquo;qu&aelig; vero circa vectem, ad ip&longs;am libram; alia autem fer&egrave; om-<emph.end type="italics"/><arrow.to.target n="marg13"/><lb/><emph type="italics"/>nia, qu&aelig; circa Menbanicas &longs;unt motiones, ad vectem. </s>
          <s id="N1137C">Prae&shy;<lb/>tere&agrave; etiam quoniam vnica exi&longs;tente, qu&aelig; ex centro e&longs;t linea, <lb/>nullum aliud alij, qu&aelig; in illa &longs;unt, punctorum &aelig;qua velocitate <lb/>feratur; &longs;ed citius &longs;emper, quod &agrave; manente termino e&longs;t remo&shy;<lb/>tius, <expan abbr="pleraq.">pleraque</expan> miraculorum accidunt in circuli motionibus: de <lb/>quibus in ijs, qu&aelig; po&longs;thac adducentur, qu&aelig;&longs;tionibus erit ma&shy;<lb/>nife&longs;tam.&rdquo;<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11391" type="margin">
          <s id="N11393"><margin.target id="marg13"/>Verba re&shy;<lb/>&longs;ecanda.</s>
        </p>
        <p id="N1139A" type="main">
          <s id="N1139C"><emph type="italics"/>Quoniam autem secundum contrarias &longs;imul motiones mo&shy;<lb/>uetur circulus; &amp; alienum quidem diametri extremum, vbi A, <lb/>in ante mouetur, alterum ver&ograve; vbi B, ad retro; efficiunt non&shy;<lb/>nulli, vt ab vnica motione multi contrario &longs;imul moueantur <lb/>circuli; quemadmodum &longs;unt illi, quos in locis proponunt &longs;acris, <lb/>&aelig;neos, &amp; ferreos fabricantes orbiculos. </s>
          <s id="N113AB">Si enim AB, circu&shy;<lb/>lum alier contingerit, circulus in quo CD, mota circuli, in quo <lb/>AB, diametro in ante, mouebitur CD, ad retro diametro cir&shy;<lb/>culi, vbi e&longs;t A, circ&agrave; idem mota, In contrarium igitur moue&shy;<lb/>bitur circulus vbi CD, ad illum, vbi AB, El rur&longs;us ip&longs;e con&shy;<lb/>tiguum vbi EF, in contrarium &longs;ibi ip&longs;i mouebitur propter ean&shy;<lb/>dem cau&longs;am. </s>
          <s id="N113BA">Eodem etiam modo &longs;i plures fuerint, idem <lb/>facient, vno &longs;olo commoto. </s>
          <s id="N113BF">Hanc lgitur in circulo exi&longs;tentem <lb/>animaduertens naturam Architecti, in&longs;trumentum fabricant, <lb/>celantes principium, vt machin&aelig; &longs;olum manife&longs;tum &longs;it illud, <lb/>quod admirationem pr&aelig;&longs;tat, cau&longs;a ver&ograve; lateat.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N113CA" type="head">
          <s id="N113CC">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N113D0" type="main">
          <s id="N113D2">Tertio illud quoque admiratione dignum &longs;e&longs;e offert in <lb/>circulo, quod, inquit Ari&longs;toteles, contrarijs &longs;imul fe&shy;<lb/>ratur motionibus, antror&longs;um videlicet, ac retror&longs;um, <lb/>&longs;ur&longs;um, ac deor&longs;um. </s>
          <s id="N113DB">Dum enim pars circuli &longs;uperior de&longs;cen&shy;<lb/>dit, ac mouetur antror&longs;um, v. <!-- REMOVE S-->g. <!-- REMOVE S-->ad dexteram, altera pars illi <pb pagenum="38" xlink:href="005/01/046.jpg"/>oppo&longs;ita, qu&aelig; e&longs;t inferior, a&longs;cendit, ac mouetur retror&longs;um ad <lb/>leuam. </s>
          <s id="N113EB">Quod &longs;i huiu&longs;modi po&longs;itiones formaliter non con&shy;<lb/>&longs;tituantur ni&longs;i in quadam relatione, ac re&longs;pectu vnius partis ad <lb/>alteram, hoc parum refert, cum fundamentaliter &longs;emper im&shy;<lb/>portent realem oppo&longs;itionem, ac diuer&longs;itatem loci, in quo <lb/>ip&longs;e partes relat&aelig; con&longs;tituuntur, vel ad quem tendunt <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>ad terminum &longs;ui motus. </s>
          <s id="N113FC">Quapropter idem Philo&longs;ophus &longs;u&shy;<lb/><figure id="id.005.01.046.1.jpg" xlink:href="005/01/046/1.jpg"/><lb/>biungit ex hac contra&shy;<lb/>rietate fieri, vt vnius <lb/>circuli motione, alij cir&shy;<lb/>culi in contrarium mo&shy;<lb/>ueantur. </s>
          <s id="N1140F">Vt &longs;i con&longs;ti&shy;<lb/>tuatur circulus, qui pri&shy;<lb/>m&ograve; moueri debeat in&shy;<lb/>ter alios quaruor, <expan abbr="&longs;intq.">&longs;intque</expan> <lb/>omnes denticulati, <lb/>quem admodum videre <lb/>e&longs;t in horologijs, <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> <lb/>&longs;imilibus machinis, vt <lb/>in hac figura: Nam pars <lb/>&longs;uperor medij circuli, <lb/>qu&aelig; de&longs;cendit, impellit partem inferiorem &longs;uperioris circuli, <lb/>facitque eam a&longs;cendere. </s>
          <s id="N11430">Et pars inferior eiu&longs;dem medij cir&shy;<lb/>culi, a&longs;cendendo facit de&longs;cendere partem &longs;uperiorem circuli <lb/>inferioris. </s>
          <s id="N11437">Deinde &longs;imiliter idem circulus medius dum dex&shy;<lb/>tror&longs;um mouetur, mouet circulum dexterum &longs;ini&longs;tror&longs;um, &amp; <lb/>&longs;ini&longs;trum dextror&longs;um. </s>
        </p>
        <p id="N1143E" type="main">
          <s id="N11440">Eodem que modo &longs;e habet, &longs;ubiungit Ari&longs;toteles, linea illa <lb/>qu&aelig; in vno extremo manens, altero circumlata, circulum <lb/>de&longs;cribit; nempe &longs;emidiameter. </s>
          <s id="N11447">Quandoquidem contraria <lb/>&longs;imiliter admittit; nimirum primum &amp; extremum &longs;imul; &longs;eu <lb/>principium ac terminum &longs;ui motus in eodem loco. </s>
          <s id="N1144E">Ex quo <lb/>enim puncto incipit circunduci, ad idem po&longs;tremo reuertitur <lb/>tanquam ad terminum &longs;ui motus. </s>
          <s id="N11455">Et &longs;ic <expan abbr="extrem&utilde;">extremum</expan> rur&longs;us effici&shy;<lb/>tur <expan abbr="prim&utilde;">primum</expan>. </s>
          <s id="N11462">Quapropter concludit: Non e&longs;t inconueniens ex <lb/>ip&longs;a &longs;emidiametro <expan abbr="de&longs;cript&utilde;">de&longs;criptum</expan>, <expan abbr="miraculor&utilde;">miraculorum</expan> <expan abbr="pluri&utilde;">plurium</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="principi&utilde;">principium</expan>. </s>
        </p>
        <pb pagenum="39" xlink:href="005/01/047.jpg"/>
        <p id="N1147B" type="main">
          <s id="N1147D">Qu&aelig; autem de libra ac vatia punctorum &longs;emidiametri ve&shy;<lb/>locitate h&igrave;c docet Ari&longs;toteles, fru&longs;tra interpo&longs;ita &longs;unt ac pr&aelig;&shy;<lb/>ter Auctoris intentum, cum ad rem de qua agitur non perti&shy;<lb/>neant, ac alibi proprijs in locis repetantur. </s>
          <s id="N11486">Quare ex hoc <lb/>textu re&longs;ecanda e&longs;&longs;ent, incipiendo &agrave; particula &lpar;Ea igitur&rpar; <lb/>v&longs;que ad &lpar;erit manife&longs;tum&rpar; inclu&longs;iue, prout lineis consi&shy;<lb/>gnauimus. </s>
        </p>
        <p id="N1148F" type="head">
          <s id="N11491"><emph type="italics"/>De Quarta Circuli Proprietate.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11499" type="head">
          <s id="N1149B">Textus Sextus.</s>
        </p>
        <p id="N1149E" type="main">
          <s id="N114A0">I<emph type="italics"/>n primis igitur qu&aelig; accidunt circa libram du&shy;<lb/>bitare faciunt, quam nam ob cau&longs;am exactio&shy;<lb/>res minoribus maiores &longs;unt libr&aelig;. </s>
          <s id="N114AA">Huius au&shy;<lb/>tem rei principium est quamobrem in ip&longs;o cir&shy;<lb/>culo, qu&aelig; plus &agrave; centro di&longs;tat linea eadem vi <lb/>commota, citius fertur, qu&agrave;m illa qu&aelig; minus distat. </s>
          <s id="N114B3">Citius <lb/>enim bifariam dicitur: &longs;iue enim in minori tempore &aelig;qualem <lb/>pertran&longs;it locum, citius feci&longs;&longs;e dicimus: &longs;eu in &aelig;quali maio&shy;<lb/>rem. </s>
          <s id="N114BC">Maior autem in &aelig;quali tempore, maiorem de&longs;cribit cir&shy;<lb/>culum: qui enim extra e&longs;t, maior eo qui intus e&longs;t. </s>
          <s id="N114C1">Horum <lb/>autem cau&longs;a, quoniam duas fertur lationes ea qu&aelig; circulum <lb/>de&longs;cribit linea. </s>
          <s id="N114C8">Quandoquidem igitur in proportione fertur <lb/>aliqua id quod fertur, &longs;uper rectam ferri nece&longs;&longs;e: Et h&aelig;c dia&shy;<lb/>meter efficitur figur&aelig; quam faciunt ill&aelig; qu&aelig; in huiu&longs;modi pro&shy;<lb/>portione coaptantur line&aelig;. </s>
          <s id="N114D1">Sit enim proportio &longs;ecundum quam <lb/>latum fertur, quam habet AB ad AC. &amp; A quidem fertur <lb/>ver&longs;us B: A B vero &longs;ubter&longs;eratur ver&longs;us MC: latum au&shy;<lb/>tem &longs;it A quidem ad D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N114DB">Vbi autem est A B ver&longs;us E: quo&shy;<lb/>niam igitur lationis erat proportio, quam A B habet ad A C, <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t &amp; A D ad A E hanc habere proportionem. </s>
          <s id="N114E2">Simile <lb/>igitur est proportione paruum quadrilaterum maiori: quam&shy;<lb/>obrem &amp; eadem illorum e&longs;t diameter, &amp; A erit ad F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N114EA">Eodem <lb/>etiam o&longs;tendetur modo, vbicunque latio deprahendatur; &longs;em-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="40" xlink:href="005/01/048.jpg"/><emph type="italics"/>per enim &longs;upra diametrum erit. </s>
          <s id="N114F8">Manife&longs;tum igitur, quod id <lb/>quod &longs;ecundum diametrum duabus fertur lationibus, nece&longs;&longs;a&shy;<lb/>ri&ograve; &longs;ecundum laterum proportionem fertur. </s>
          <s id="N114FF">Si enim &longs;ecun&shy;<lb/>dum aliam quampiam, non fertur &longs;ecundam diametrum. <lb/></s>
          <s id="N11505">Si autem in nulla fertur proportione &longs;ecundum duas lationes <lb/>nullo in tempore, rectam e&longs;&longs;e lationem, e&longs;t impo&longs;&longs;ibile. </s>
          <s id="N1150A">Sit enim <lb/>recta. </s>
          <s id="N1150F">Po&longs;ita igitur hac pro diametro, &amp; circumrepletis late&shy;<lb/>ribus, illud quod fertur, &longs;ecundum laterum proportionem fer&shy;<lb/>ri nece&longs;&longs;e e&longs;t: hoc enim demon&longs;tratum e&longs;t prius. </s>
          <s id="N11516">Non igitur <lb/>rectam efficiet id quod &longs;ecundum nullam proportionem, in nul&shy;<lb/>lo fertur tempore. </s>
          <s id="N1151D">Si autem &longs;ecundum quampiam feratur <lb/>proportionem, &amp; in tempore quopiam, hoc nece&longs;&longs;e est tempus <lb/>rectam e&lt;32&gt;e lationem, per ea qu&aelig; retro &longs;unt dicta. </s>
          <s id="N11524">Quamob&shy;<lb/>rem circulare e&longs;t id, quod &longs;ecundum nullam proportionem nul&shy;<lb/>lo in tempore duas fertur lationes.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1152D" type="head">
          <s id="N1152F">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11533" type="main">
          <s id="N11535">Qvart&ograve; denique occa&longs;ione &longs;umpta ex eo, cur maio&shy;<lb/>res libr&aelig; exactiores &longs;int minoribus, vt huius rei <lb/>principium vel cau&longs;a innote&longs;cat, aliam circuli pro&shy;<lb/>prietatem non minus ad mitandam Ari&longs;toteles <lb/>proponit, quam in &longs;uperiori etiam textu interpo&longs;it&egrave; in&longs;inua&shy;<lb/>uerat: Nempe in vna <expan abbr="eademq.">eademque</expan> linea qu&aelig; e&longs;t &agrave; centro ad cir&shy;<lb/>cumferentiam, nullum e&longs;&longs;e punctum, quod &aelig;quali velocitate <lb/>moueatur re&longs;pectu aliorum, qu&aelig; &longs;unt in eadem linea; &longs;ed <lb/>citius &longs;emper feratur punctum quod &agrave; manente termino, &longs;ci&shy;<lb/>licet centro, e&longs;t remotius. </s>
          <s id="N1154E">Quamobrem ait in ip&longs;o circulo <lb/>qu&aelig; plus &agrave; centro di&longs;tat linea, eadem vi commota, citius fer&shy;<lb/>tur, qu&agrave;m illa, qu&aelig; minus di&longs;tat &amp;c. </s>
          <s id="N11555">Quod ita &longs;e habere <lb/>o&longs;tendit ex eo, quia dupliciter aliquid intelligimus velocius <lb/>alio moueri; nempe, vel quia in minori tempore, &aelig;quale <lb/>&longs;patium pertran&longs;it; vel quia eodem tempore, maius interual&shy;<lb/>lum percurrit. </s>
          <s id="N11560">Et hoc pacto inquit in de&longs;criptione circuli <lb/>contingere vt puncta qu&aelig; magis &agrave; centro di&longs;tant, velocius <lb/>moueantur. </s>
          <s id="N11567">Siquidem eodem tempore maiorem de&longs;cribunt <pb pagenum="41" xlink:href="005/01/049.jpg"/>ambitum. </s>
          <s id="N1156F">Maior enim e&longs;t circum &longs;erentia circuli continentis, <lb/>qu&agrave;m contenti. </s>
          <s id="N11574">Si autem circa idem centrum plures circuli <lb/>ducantur, &longs;emper ille qui coeteros continet, &agrave; remotiori pun&shy;<lb/>cto &longs;emidiametri de&longs;cribetur, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> qu&ograve; remotiora erunt <lb/>ip&longs;a puncta &longs;emidiametri &agrave; centro, e&ograve; velocius mouebuntur. </s>
        </p>
        <p id="N11581" type="main">
          <s id="N11583">Horum autem cau&longs;am e&longs;&longs;e inquit Ari&longs;toteles, quoniam &longs;e&shy;<lb/>midiameter circulum de&longs;cribens mouetur motu quodam <lb/>mixto ex duabus lationibus, nempe naturali, ac pr&aelig;ternatu&shy;<lb/>rali, vt infra &longs;equenti textu probabitur; quam duplicem la&shy;<lb/>tionem partes &longs;emidiametri non &aelig;qu&egrave; participant, hoc e&longs;t <lb/>non participant &longs;ecundum eandem proportionem. </s>
          <s id="N11590">Quando&shy;<lb/>quidem, vt infra pariter ip&longs;e Philo&longs;ophus o&longs;tendit, partes qu&aelig; <lb/>remotiores &longs;unt &agrave; centro, magis participant de latione natu&shy;<lb/>rali: contra ver&ograve; qu&aelig; centro &longs;unt viciniores, magis partici&shy;<lb/>pant de motione pr&aelig;ternaturali. </s>
          <s id="N1159B">Si enim &longs;ecundum eandem <lb/>aliquam proportionem, duplicem illam lationem omnes ip&shy;<lb/>s&aelig; participarent, non vtique mouerentur motu circulari, &longs;ed <lb/>recto, vt &longs;tatim ip&longs;e demon&longs;trat. </s>
          <s id="N115A4">Quare &longs;uppo&longs;ito qu&ograve;d mo&shy;<lb/>bile tanto velocius monetur, quanto magis participat de mo&shy;<lb/>tu naturali, vt ex dicendis etiam tex. <!-- REMOVE S-->8. con&longs;tabit, a primo ad <lb/>vltimum conuincitur, puncta vel partes &longs;emidiametri qu&ograve; <lb/>plus &agrave; centro di&longs;tauerint in de&longs;criptione circuli, e&ograve; c&oelig;lerius <lb/>moueri, qu&ograve; vero minus, eo tardius. </s>
        </p>
        <p id="N115B3" type="main">
          <s id="N115B5">Et confirmari pote&longs;t argumento quod idem Philo&longs;ophus, <lb/>alijs interpo&longs;itis, &longs;equenti textu adiecit; nimirum, quia &longs;i <lb/>duobus &lpar;inquit&rpar; ab eadem potentia latis, hoc quidem plus <lb/>repellatur vel impediatur ab aliquo, illud ver&ograve; minus; ratio&shy;<lb/>ni con&longs;entaneum e&longs;t, tardius moueri id quod plus pr&aelig;pedi&shy;<lb/>tur, aut repellitur: Sed line&aelig; circumduct&aelig; in circulo, vel pun&shy;<lb/>cta qu&aelig; &longs;unt in eius diametro, qu&ograve; magis appropinquantur <lb/>centro, e&ograve; magis repelluntur in motu circulari ac impediun&shy;<lb/>tur ab ip&longs;o centro; ergo tardius mouentur. </s>
          <s id="N115C8">Minor propo&longs;itio <lb/>huius argumenti probatur; quia cum centrum &longs;it fixum &amp; <lb/>immotum, <expan abbr="eiq.">eique</expan> colligat&aelig; &longs;int omnes partes diametri per lon&shy;<lb/>gitudinem exten&longs;&aelig;, ill&aelig; qu&aelig; magis ei appropinquantur, ma&shy;<lb/>gis vinciuntur ac detinentur n&egrave; moueantur: qu&aelig; ver&ograve; magis <pb pagenum="42" xlink:href="005/01/050.jpg"/>ab eo di&longs;tant, magis relaxantur, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> &longs;oluuntur &agrave; princi&shy;<lb/>pio detinente, ac propterea minus impediuntur n&egrave; ad im&shy;<lb/>pul&longs;um vel motum alterius moueantur, &amp; &longs;ic velocius fe&shy;<lb/>runtur. </s>
        </p>
        <p id="N115E6" type="main">
          <s id="N115E8">Verum enim uero, vt primum ac principale Ari&longs;totelis ar&shy;<lb/>gumentum omnin&ograve; concludat id quod intendit, examinanda <lb/>ac probanda &longs;unt nonnulla qu&aelig; in eo a&longs;&longs;umuntur, ac difficul&shy;<lb/>tatem non paruam inuoluunt. </s>
          <s id="N115F1">Quorum vnum hic, reliqua <lb/>ver&ograve; in &longs;equentibus ip&longs;e pertractat. </s>
          <s id="N115F6">Illud igitur hic &longs;tatim <lb/>aggreditur probandum, quod de proportione duarum latio&shy;<lb/>num docuerat, eam &longs;cilicet &longs;ol&ugrave;m dari in eo quod fertur mo&shy;<lb/>tu recto. </s>
          <s id="N115FF">Quod quippe antequam probetur, &longs;ano modo in&shy;<lb/>telligendum e&longs;t. </s>
          <s id="N11604">Etenim in partibus etiam circuli, dum vni&shy;<lb/>formiter difformiter, geminata ac mixta quadam latione du&shy;<lb/>cuntur in gyrum, &longs;emper aliqua &longs;eruatur vtriu&longs;que lationis <lb/>proportio; vt &longs;cilicet magis vel minus participent de motu <lb/>naturali, aut pr&aelig;ternaturali, iuxta di&longs;tantiam vel propinqui&shy;<lb/>tatem quam partes ip&longs;&aelig; habent cum centro. </s>
          <s id="N11611">Quare expli&shy;<lb/>candus e&longs;t Ari&longs;toteles, vt loquatur de proportione eadem, <lb/>non vero de quacunque. </s>
          <s id="N11618">Nam reuera, vt etiam Baldus de <lb/>mon&longs;trat, licet circulus fiat, proportionibus quidem duarum <lb/>lationum &longs;eruatis; nunquam tamen eadem erit proportio <lb/>vnius lationis ad alteram re&longs;pectu cuiu&longs;que partis ip&longs;ius cir&shy;<lb/>culi vel &longs;emidiametri, &longs;icut cum quippiam duabus lationibus <lb/>fertur &longs;uper rectam: &amp; hoc &longs;olum probat Ari&longs;toteles, vt &longs;ta&shy;<lb/>tim videbimus; illud vtique intendens, qu&ograve;d &longs;i eadem &longs;em<lb/>per proportio vtriu&longs;que lationis &longs;eruaretur in de&longs;criptione <lb/>circuli, motus ille e&longs;&longs;et rectus, &amp; non circularis de quo <lb/>agitur. </s>
        </p>
        <p id="N1162F" type="main">
          <s id="N11631">Rur&longs;us antequam ad exactam eius probationem ex Geo&shy;<lb/>metricis principijs accedamus, idem pr&aelig;libare licebit exem&shy;<lb/>plo huius figur&aelig;, quod non parum ad dilucidationem textus, <lb/><expan abbr="doctrin&aelig;q.">doctrin&aelig;que</expan> Ari&longs;totelis conducet. </s>
          <s id="N1163D">Sit enim corpus &longs;eu pon&shy;<lb/>dus quod moueri debeat con&longs;titutum &longs;uper planum vbi A, <lb/>mouentia ver&ograve; vbi B, C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11645">Deinde &longs;upponamus &aelig;quali virtu&shy;<lb/>te &amp; &aelig;quali &longs;imul tempore vtrumque mouens ad &longs;e pondus <pb pagenum="43" xlink:href="005/01/051.jpg"/><figure id="id.005.01.051.1.jpg" xlink:href="005/01/051/1.jpg"/><lb/>ip&longs;um trahere; quod e&longs;t, eandem &longs;emper proportionem ad <lb/>inuicem &longs;eruare, vt beneficio trochlearum vel alterius in&longs;tru&shy;<lb/>menti. </s>
          <s id="N11659">Tunc enim dicimus primo, corpus ip&longs;um mobile A <lb/>moueri motu quodam mixto ex duabus lationibus, nempe <lb/>qua appropinquatur ad B, &amp; qua appropinquantur ad C. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11662">Quia durante huiu&longs;modi motu, non datur in&longs;tans in quo non <lb/>magis ip&longs;um pondus A appropinquetur ad B, ac &longs;imul ad C. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11669">Pr&aelig;terea dicimus, huiu&longs;modi motum nece&longs;&longs;ari&ograve; e&longs;&longs;e rectum, <lb/>non ver&ograve; circularem, &longs;eu pondus non ni&longs;i &longs;uper rectam tunc <lb/>&longs;emper moueri. </s>
          <s id="N11670">Etenim &longs;eruata eadem proportione, pon&shy;<lb/>dus ip&longs;um, &amp; qu&aelig;libet eius pars &aelig;qualiter vtrique mouenti in <lb/>&aelig;quali tempore deberet appropinquari: quia non e&longs;&longs;et maior <lb/>ratio cur magis aut citius appropinquaretur ad B, qu&agrave;m ad C. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1167B">At non po&longs;&longs;et &aelig;qualiter vtrique appropinquari, ni&longs;i feratur <pb pagenum="44" xlink:href="005/01/052.jpg"/>per diametrem quadranguli A B C D, qu&aelig; e&longs;t recta A D; <lb/>&longs;iquidem in nulla alia parte interiecti &longs;patij, di&longs;tantia e&longs;&longs;et <lb/>&aelig;qualis, vt &longs;en&longs;u con&longs;tat: Ergo &longs;eruata eadem proportione in <lb/>ip&longs;a duplici latione re&longs;pectu mobilis &amp; cuiu&longs;que partis ip&longs;ius, <lb/>motus nece&longs;&longs;ari&ograve; erit rectus, &longs;eu <expan abbr="p&otilde;dus">pondus</expan> &amp; qu&aelig;libet eius pars, <lb/>non ni&longs;i per rectam lineam poterit moueri. </s>
        </p>
        <p id="N11691" type="main">
          <s id="N11693">Deinde quod infert Ari&longs;toteles, circulare e&longs;&longs;e id quod &longs;e&shy;<lb/>cundum nullam proportionem, nullo in tempore duas pati&shy;<lb/>tur lationes, fal&longs;um e&longs;&longs;et etiam iuxta pr&aelig;fatam explication&eacute; <lb/>proportionis; ni&longs;i per circulare intelligeremus lato modo, id <lb/>quod e&longs;t curuum. </s>
          <s id="N1169E">quia nimirum non &longs;equitur, aliquid e&longs;&longs;e <lb/>circulare, in rigore loquendo, aut moueri per lineam circula&shy;<lb/>rem, eo qu&ograve;d moueri non po&longs;&longs;it per lineam rectam; cum plu&shy;<lb/>res &longs;int figur&aelig; ac line&aelig; non rect&aelig;, nec circulares, vt figura el&shy;<lb/>lip&longs;is, &longs;ectiones parabolic&aelig;, ac line&aelig; &longs;pirales, <expan abbr="ali&aelig;q.">ali&aelig;que</expan> irregu&shy;<lb/>lares permult&aelig;. </s>
          <s id="N116AF">Qu&aelig; omnia pr&aelig;nota&longs;&longs;e, ip&longs;a verborum am&shy;<lb/>biguitas po&longs;tulabat, vt clarius ad probationem doctrin&aelig; pro&shy;<lb/>cederemus. </s>
        </p>
        <p id="N116B6" type="main">
          <s id="N116B8">Iam vero vt Geometricis principijs qu&aelig; dicta &longs;unt pate&aacute;t, <lb/>&longs;ic probat Ari&longs;toteles, quidquid fertur duabus lationibus ad <lb/>inuicem proportionatis, &longs;uper rectam nece&longs;&longs;ari&ograve; ferri, ac pro&shy;<lb/>inde non circulariter. </s>
          <s id="N116C1">Sit inquit proportio ip&longs;arum lationum <lb/><figure id="id.005.01.052.1.jpg" xlink:href="005/01/052/1.jpg"/><lb/>quam habent inter <lb/>&longs;e latera A B &amp; AC <lb/>in dato rectangulo <lb/>A B C D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N116D3">Et A <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> duplici motu <lb/>feratur, vno quo <lb/><expan abbr="t&etilde;dat">tendat</expan> ver&longs;us B, qua&shy;<lb/>&longs;i ex &longs;e incedendo <lb/>&longs;uper lineam A B: <lb/>altero ver&ograve;, quo &longs;imul cum ip&longs;a linea A B &longs;ubterferatur ver&shy;<lb/>&longs;us C, &longs;eu ver&longs;us lineam C D cum eadem &longs;emper proportio&shy;<lb/>ne. </s>
          <s id="N116EC">Tunc dicimus punctum A motu ip&longs;o mixto, nece&longs;&longs;ari&ograve; <lb/>ferri per rectam A D, qu&aelig; e&longs;t diameter eiu&longs;dem quadrilateri <lb/>A B C D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N116F4">Etenim &longs;i <expan abbr="c&otilde;&longs;tituatur">con&longs;tituatur</expan> rectangulus minor A E F G <pb pagenum="45" xlink:href="005/01/053.jpg"/>proportionalis maiori A B C D, ac per motum proprium <lb/>ver&longs;us B, ip&longs;um punctum A peragrauerit quantum e&longs;t v&longs;que <lb/>ad E; &amp; per motum totius line&aelig; A B, ver&longs;us lineam C D, <lb/>peragrauerit quantum e&longs;t ab A, v&longs;que ad F, &longs;eruata eadem <lb/>proportione ip&longs;orum laterum; certe punctum A reperiri non <lb/>po&longs;&longs;et in E, neque in F; &longs;iquidem non fui&longs;&longs;et latum duabus <lb/>lationibus, nec peragra&longs;&longs;et &longs;pacium &longs;ecundum vtramque po&shy;<lb/>&longs;itionem, &longs;imul accedendo quantum fieri pote&longs;t ad B &amp; ad <lb/>C; &longs;ed vna tant&ugrave;m latione, alterum &longs;olum &longs;pacium percur&shy;<lb/>ri&longs;&longs;et. </s>
          <s id="N11712">Reperietur ergo ip&longs;um. </s>
          <s id="N11715">punctum A vbi vtraque pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;io pote&longs;t verificari, vt in puncto G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1171B">Quia nimirum F G <lb/>e&longs;t &aelig;qualis ip&longs;i A E, &amp; E G &aelig;qualis ip&longs;i A F, cum &longs;int latera <lb/>oppo&longs;ita eiu&longs;dem rectanguli, vt patet per 34. primi Elemen&shy;<lb/>torum Euclidis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11725">Sed punctum G non pote&longs;t e&longs;&longs;e ni&longs;i in recta <lb/>A D, qu&aelig; e&longs;t vtriu&longs;que rectanguli diameter, vt patet per 26. <lb/>&longs;exti, &amp; eodem modo quodlibet aliud punctum, in quo vtra&shy;<lb/>que latio ac latera depr&aelig;hendantur eadem proportione pro&shy;<lb/>portionalia, vt in H, re&longs;pectu I &amp; K: igitur punctum A, dua&shy;<lb/>bus lationibus proportionalibus latum, nece&longs;&longs;ari&ograve; mouebi&shy;<lb/>tur &longs;uper rectam A D, quod erat probandum. </s>
        </p>
        <p id="N11734" type="main">
          <s id="N11736">Quod quidem clarius adhuc probari po&longs;&longs;et exemplo hu&shy;<lb/>ius quadrati A B C D, cuius latera diui&longs;a &longs;int in quatuor par&shy;<lb/>tes &aelig;quales, <expan abbr="efficiantq.">efficiantque</expan> ex illis minora quadrata contenta in <lb/>maiori. </s>
          <s id="N11743">Nam &longs;i &longs;up&shy;<lb/><figure id="id.005.01.053.1.jpg" xlink:href="005/01/053/1.jpg"/><lb/>ponatur punctum A ex <lb/>&longs;e moueri tanquam na&shy;<lb/>turali ac proprio motu <lb/>ver&longs;us B, &longs;uper rectam <lb/>A B, &amp; eodem tempo&shy;<lb/>re &longs;imul cum ip&longs;a A B, <lb/>qua&longs;i motu alieno de&shy;<lb/>&longs;cendere ver&longs;us C D, <lb/>ac &longs;eruata eadem pro&shy;<lb/>portione vtriu&longs;que mo&shy;<lb/>tus, qu&aelig; &longs;it &aelig;qualita&shy;<lb/>tis: ab&longs;que dubio, eo-<pb pagenum="46" xlink:href="005/01/054.jpg"/>dem tempore quo A, peragrauerit &longs;pacium AE, &longs;imul pera&shy;<lb/>grabit &longs;pacium AF, &amp; reperietur in G, quandoquidem &longs;unt <lb/>latera eiu&longs;dem quadrati AG, ac proinde &aelig;qualia. </s>
          <s id="N1176D">Et &longs;icut to&shy;<lb/>ta linea AB, coincideret cum linea FH, ita punctum E, coin&shy;<lb/>cideret cum puncto G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11775">Similiterque cum A, peruenerit in I, <lb/>&longs;imul reperietur in K, propter eandem rationem, &amp; &longs;ic de <lb/>&longs;ingulis. </s>
          <s id="N1177C">Ex quibus con&longs;tabit, ip&longs;um A, moueri per rectam <lb/>diagonalem &longs;eu diametrum AD, quod erat o&longs;tendendum. </s>
        </p>
        <p id="N11781" type="head">
          <s id="N11783"><emph type="italics"/>Quo pacto linea circulum de&longs;cribens, duabus <lb/>feratur lationibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1178C" type="head">
          <s id="N1178E">Textus Septimus.</s>
        </p>
        <p id="N11791" type="main">
          <s id="N11793">Q<emph type="italics"/>vod quidem igitur ea qu&aelig; circulum de&longs;cri&shy;<lb/>bit, duas &longs;imul feratur lationes, manifestum <lb/>e&longs;t c&ugrave;m ex istis, t&ugrave;m quia &longs;ecundum rectum <lb/>lata ad perpendiculum peruenit, vt &longs;it rur&longs;us <lb/>ip&longs;a &agrave; centro <expan abbr="perpendicul&utilde;">perpendiculum</expan>. </s>
          <s id="N117A5">Sit circulus ABCD, <lb/>extremum autem vbi e&longs;t B. feratur ad ip&longs;um <lb/>D, peruenit &longs;ane aliquando ad ip&longs;um C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N117AD">Siquidem igitur in <lb/>proportione feratur, quam habet BE, EC, fertur vtique &longs;ecun&shy;<lb/>dum diametrum BC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N117B5">Nunc autem, <expan abbr="quoni&atilde;">quoniam</expan> in nulla proportione, <lb/>in circunferentia cert&egrave; fertur vbi BEC. </s>
          <s id="N117BE">Si autem duobus ab <lb/><expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> potentia latis, hoc <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> plus repellatur, illud vero minus, <lb/>rationi <expan abbr="con&longs;entane&utilde;">con&longs;entaneum</expan> e&longs;t, tardius moueri id quod plus repellitur <lb/>eo quod repellitur minus. </s>
          <s id="N117D2">Quod videtur accidere maiori &amp; mi&shy;<lb/>nori illarum qu&aelig; ex centro circulos de&longs;cribunt. </s>
          <s id="N117D7"><expan abbr="Quoni&atilde;">Quoniam</expan> enim <lb/>propius e&longs;t manenti, eius qu&aelig; minor e&longs;t, <expan abbr="extrem&utilde;">extremum</expan>, quam id quod <lb/>e&longs;t maioris, veluti rectum in contrarium, ad medium, tardius <lb/>fertur minoris extremum. </s>
          <s id="N117E7">Omne quidem igitur circulum de&shy;<lb/>&longs;cribenti i&longs;tud accidit: <expan abbr="ferturq.">ferturque</expan> eam qu&aelig; &longs;ecundum naturam <lb/>e&longs;t lationem, &longs;ecundum circumferentiam: illam vero qu&aelig; pr&aelig;&shy;<lb/>ter naturam, in tran&longs;uer&longs;um &amp; &longs;ecundum centrum. </s>
          <s id="N117F6">Maio-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="47" xlink:href="005/01/055.jpg"/><emph type="italics"/>rem autem &longs;emper eam qu&aelig; pr&aelig;ter naturam e&longs;t ip&longs;a minor <lb/>fertur: quia enim centro e&longs;t vicinior quod trahit, vincitur <lb/>magis.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11808" type="head">
          <s id="N1180A">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1180E" type="main">
          <s id="N11810">Qvamuis Philo&longs;ophus &longs;uperiori textu &longs;emel atque <lb/>iterum a&longs;&longs;ump&longs;erit, &longs;emidiametrum, &longs;eu lineam <lb/>circulum de&longs;cribentem, duabus ferri lationibus, <lb/>prout explicuimus; huc tamen illud probandum <lb/>reliquit, &amp; ex dictis etiam de motu antror&longs;um &amp; retror&longs;um <lb/>manife&longs;tum e&longs;&longs;e docet. </s>
          <s id="N1181D">Id igitur hic probat ex eo. </s>
          <s id="N11820">Nam &longs;i <lb/>in de&longs;criptione circuli, &longs;emidiameter vnam tantum lationem <lb/>pateretur, vt verbi gratia naturalem, qua rect&agrave; tenderet ver&shy;<lb/>&longs;us, vnam aliquam differentiam &longs;itus, nunquam ad ip&longs;ius dia&shy;<lb/>metri perpendiculum perueniret. </s>
          <s id="N1182B">Implicat enim vnica la&shy;<lb/>tione, aliquid &longs;imul rect&agrave; tendere, ac in tran&longs;uer&longs;um, quem&shy;<lb/>admodum &longs;e habet perpendiculum ad diametrum &agrave; qua pro&shy;<lb/>pendit: At &longs;emidiameter circulum de&longs;cribendo, aliquando <lb/>peruenit ad &longs;uum perpendiculum, ita vt coincidat cum illo: <lb/>Ergo non vnica, &longs;ed duplici latione conuincitur ferri. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.055.1.jpg" xlink:href="005/01/055/1.jpg"/>
        <p id="N1183D" type="main">
          <s id="N1183F">Sit enim circulus de&shy;<lb/>&longs;cribendus ABCD, circa <lb/>centrum E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11847">Sitque dia&shy;<lb/>meter AC, &longs;emidiameter <lb/>vero circulum de&longs;cribens <lb/>AE. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11851">Si igitur ip&longs;a recta <lb/>A E, altero eius extremo <lb/>manente in centro E, al&shy;<lb/>tero vero nemp&egrave; A, cir&shy;<lb/>cumferatur, aliquando <lb/>ab&longs;que dubio erit in ED, <lb/>qu&aelig; e&longs;t perpendicularis <lb/>diametro AC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11863">Per <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> <lb/>autem naturalem ip&longs;a AE, de&longs;cendi&longs;&longs;et in FD, vel ali&ograve; rect&egrave; <lb/>tran&longs;lata fui&longs;&longs;et. </s>
          <s id="N1186E">Non ergo linea circulum de&longs;cribens fertur, <pb pagenum="48" xlink:href="005/01/056.jpg"/>vnico tantum modo motu ver&longs;us vnicam differentiam &longs;itus, <lb/>&longs;ed duplici motu, nempe mixto ex naturali &amp; pr&aelig;ternaturali; <lb/>ver&longs;us duplicem differentiam &longs;itus. </s>
          <s id="N1187A">Naturali quippe, quo in <lb/>propo&longs;ita figura fertur ver&longs;us latus F D, pr&aelig;ternaturali ver&ograve;, <lb/>quo retrahitur in tran&longs;uer&longs;um ver&longs;us latus E D, eo qu&ograve;d alte&shy;<lb/>rum eius extremum detineatur in centro E, vt clarius infra <lb/>patebit. </s>
        </p>
        <p id="N11885" type="main">
          <s id="N11887">Quibus ita con&longs;titutis, reuertitur Ari&longs;toteles ad <expan abbr="proband&utilde;">probandum</expan>, <lb/>partes vel puncta &longs;emidiametri, e&ograve; velocius moueri, qu&ograve; plus <lb/>&agrave; centro di&longs;tauerint; e&ograve; ver&ograve; tardius, qu&ograve; magis ad centrum <lb/>acce&longs;&longs;erint. </s>
          <s id="N11896">Quod cum ad doctrinam in &longs;uperiori textu tra&shy;<lb/>ditam &longs;pectet, <expan abbr="illucq.">illucque</expan> propterea &agrave; nobis tran&longs;latum &longs;it, ac &longs;a&shy;<lb/>tis expo&longs;itum, non e&longs;t cur hic rur&longs;us idem repetatur ac denuo <lb/>exponatur. </s>
          <s id="N118A3">Acceptionem autem &amp; explicationem motus <lb/>naturalis ac pr&aelig;ternaturalis, qua v&longs;i &longs;umus, &longs;ump&longs;imus ex co&shy;<lb/>dem Philo&longs;opho textu &longs;equenti, &amp; lib. 

1. Metheororum c. <!-- REMOVE S-->5. <lb/>Vbi di&longs;currentium &longs;yderum ac fulminum motum quem in <lb/>&longs;ublimi aere obliqu&egrave; fieri con&longs;picimus, ex duabus pariter la&shy;<lb/>tionibus docet con&longs;tare. </s>
          <s id="N118B2">Vna quidem naturali, qua prout <lb/>accen&longs;a ac leuia corpora, &longs;ur&longs;um rect&agrave; tendere debent: <lb/>altera ver&ograve; pr&aelig;ternaturali, qua prout &agrave; con&longs;tipan&shy;<lb/>te frigore extruduntur ac propelluntur &lpar;in&shy;<lb/>&longs;pi&longs;&longs;ata &longs;cilicet ac grauitante magis eo&shy;<lb/>rum exhalationis materia&rpar; deor&shy;<lb/>&longs;um inclinant. </s>
          <s id="N118C1">Ex his enim <lb/>duabus lationibus <lb/>medius qui&shy;<lb/>dam mo&shy;<lb/>tus <lb/>re&longs;ultat, quo vt ip&longs;e inquit, &longs;ydera <lb/>videntur volare, &amp; obliqu&egrave; <lb/>tanquam proiecta <lb/>per aera <lb/>ferri. </s>
        </p>
        <pb pagenum="49" xlink:href="005/01/057.jpg"/>
        <p id="N118DA" type="head">
          <s id="N118DC"><emph type="italics"/>Qua ratione partes diametri a centro remotio&shy;<lb/>res magis participent de motu naturali, <lb/>propinquiores ver&ograve; magis de pr&aelig;&shy;<lb/>ternaturali.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N118E9" type="head">
          <s id="N118EB">Textus Octauus</s>
        </p>
        <p id="N118EE" type="main">
          <s id="N118F0">Q<emph type="italics"/>vod autem magis quod pr&aelig;ter naturam <lb/>e&longs;t mouetur ip&longs;a minor, quam maior illarum, <lb/>qu&aelig; ex centro circulos de&longs;cribunt, ex ijs est <lb/>manifestum. </s>
          <s id="N118FC">Sit circulus vbi B C D E, &amp; <lb/>alter in hoc minor, vbi M N O P, circ&agrave; <lb/>idem centrum A, &amp; projiciantur diametri <lb/>in magno quidem, in quibus C D, B E, in minori ver&ograve; ip&longs;&aelig; <lb/>M O, N P: &amp; altera parte longius quadratum &longs;uppleatur <lb/>D K R C: &longs;iquidem A B circulum de&longs;cribens ad id perue&shy;<lb/>niet, vnde e&longs;t egre&longs;&longs;a; manife&longs;tum e&longs;t, quod ad ip&longs;am fertur <lb/>AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1190E">Similiter etiam A M ad ip&longs;am A M perueniet. </s>
          <s id="N11911">T ardi&ugrave;s <lb/>autem fertur A M, quam A B quemadmodum dictum <lb/>e&longs;t: quia maior fit repul&longs;io, &amp; magis retrabitur A M. </s>
          <s id="N11918">Du&shy;<lb/>catur igitur ip&longs;a A L F, &amp; ab ip&longs;o L perpendiculum ad ip&shy;<lb/>&longs;am AB, ip&longs;a LQ in minore circulo: &amp; rur&longs;um ab L du&shy;<lb/>catur iuxt&agrave; A B L S, &amp; S T ad ip&longs;am A B perpendicu&shy;<lb/>lum, &amp; ip&longs;a FX: ip&longs;&aelig; igitur vbi &longs;unt ST, &amp; LQ, &aelig;qua&shy;<lb/>les: ip&longs;a erg&ograve; B T minor est, quam M <expan abbr="q.">que</expan> Aequales enim <lb/>rect&aelig; line&aelig; in &etail;qualibus coniecta circulis perpendiculares &agrave; <lb/>diametro, minorem diametri re&longs;ecant &longs;ectionem in maioribus <lb/>circulis. </s>
          <s id="N1192F">Est autem ip&longs;a S T &aelig;qualis ip&longs;i L <expan abbr="q.">que</expan> In quan&shy;<lb/>to autem tempore ip&longs;a AL ip&longs;am ML lata e&longs;t, in tanto tem&shy;<lb/>poris &longs;patio in maiori circulo, maiorem, quam &longs;it B S, latum <lb/>erit extremum ip&longs;is AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1193D">Latio quidem igitur &longs;ecundum na&shy;<lb/>turam &aelig;qualis: Ea autem, qu&aelig; pr&aelig;ter naturam e&longs;t minor, <lb/>videlicet B T, quam M <expan abbr="q.">que</expan> Oportet autem proportiona-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="50" xlink:href="005/01/058.jpg"/><emph type="italics"/>biliter e&longs;&longs;e, &longs;icut quod est fecundum naturam, ita quod est <lb/>pr&aelig;ter naturam, ad id, quod est pr&aelig;ter naturan; maiorem <lb/>igitur circumferentiam pertran&longs;iuit, quam &longs;it ip&longs;a S B. </s>
          <s id="N11955">Ne&shy;<lb/>ce&longs;&longs;e autem e&longs;t ip&longs;am F B. in hoc tempore pertran&longs;i&lt;32&gt;e: hic <lb/>enim erit, quando proportionabiliter vtrinque accidis, quod e&longs;t <lb/>pr&aelig;ter naturam, ad id quod e&longs;t &longs;ecundum naturam. </s>
          <s id="N1195E">Si igi&shy;<lb/>tur maius e&longs;t, quod &longs;ecundum naturam in maiori, &amp; quod e&longs;t <lb/>pr&aelig;ter naturam, magis vtique hic coincidit vno modo: ita <lb/>quod B &longs;it latum per ip&longs;am B F in tanto tempore, in quo <lb/>M punctum per ip&longs;am M L. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1196A">Hic enim &longs;eeundum naturam <lb/>quidem &longs;igno B fit X F: e&longs;t enim ab ip&longs;o F perpendiculum: <lb/>pr&aelig;ter naturam ver&ograve; ad ip&longs;am X B. </s>
          <s id="N11971">E&longs;t autem quem ad&shy;<lb/>modum FX ad X B, &longs;ic L Q ad M <expan abbr="q.">que</expan> Manife&longs;tum <lb/>autem &longs;i coniunguntur ab ip&longs;a B M ad FL. </s>
          <s id="N1197C">Si autem mi&shy;<lb/>nor, aut maior, quam &longs;it FB erit illa, quam latum e&longs;t B, <lb/>non &longs;imiliter erit, neque proportionale in vtri&longs;que quod e&longs;t &longs;e&shy;<lb/>cundum naturam ad id quod e&longs;t pr&aelig;ter naturam. </s>
          <s id="N11985">Quam igi&shy;<lb/>tur ob cau&longs;am ab eadem potentia celerius fertur id quod plus <lb/>&agrave; centro di&longs;tat punctum ex ijs, qu&aelig; dicta &longs;unt e&longs;t mani&shy;<lb/>fe&longs;tum.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11990" type="head">
          <s id="N11992">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11996" type="main">
          <s id="N11998">Ex a&longs;&longs;umptis ab Ari&longs;totele in illo priori argumento <lb/>iam &longs;upra textu 6. &agrave; nobis expo&longs;ito ad o&longs;tenden&shy;<lb/>dum in ip&longs;o circulo, qu&aelig; plus &agrave; centro di&longs;tat linea <lb/>eadem vi commota citius ferri qu&agrave;m illa, qu&aelig; minus di&longs;tat; <lb/>illud dumtaxat ci probandum reman&longs;erat, videlicet partes <lb/>line&aelig; circulum de&longs;cribentis, qu&ograve; viciniores centro &longs;unt, e&ograve; <lb/>magis detrahi &agrave; motu naturali, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> participare de motu <lb/>pr&aelig;ternaturali; E contr&agrave; ver&ograve; quo remotiores &longs;unt &agrave; cen&shy;<lb/>tro, magis participare de motu naturali, vt inde inferatur ve&shy;<lb/>locius moueri. </s>
          <s id="N119B3">Probat autem hoc modo; &longs;it enim, inquit, <lb/>Circulus B C D E; &amp; alter in hoc minor vbi M N O P <lb/>circ&agrave; idem centrum A. <expan abbr="Sintq.">Sintque</expan> Diametri maioris quidem C. <lb/>D, &amp; B E; minoris ver&ograve; M O, &amp; N P. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N119C1">Deinde complea-<pb pagenum="51" xlink:href="005/01/059.jpg"/><figure id="id.005.01.059.1.jpg" xlink:href="005/01/059/1.jpg"/><lb/>tur quadrangulum rectangulum D K R C nempe ducen&shy;<lb/>do lineam K R. paralellam, &amp; &aelig;qualem ip&longs;i D C. per pun&shy;<lb/>ctum B, &amp; claudendo ip&longs;as K R &amp; D C per lineas D K <lb/>&amp; C R. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N119D6">Cum igitur motus naturalis cuiu&longs;libet line&aelig; dica&shy;<lb/>tur ille, quo recta fertur ver&longs;us eam partem in quam tendit, <lb/>&longs;i linea A B &longs;tantis circuli de&longs;cripti deor&longs;um tenderet &longs;im&shy;<lb/>plici motu naturali, ab&longs;que dubio rect&egrave;, ac perpendiculari&shy;<lb/>ter tota &longs;imul caderet, &amp; coincideret cum C R. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N119E4">Quoniam <lb/>vero non pote&longs;t ita ferri &longs;implici motu naturali, e&ograve; quod al&shy;<lb/>terum eius extremum detineatur in centro, ill&aelig; partes ip&shy;<lb/>&longs;ius dicentur magis participare de motu naturali, qu&aelig; re&shy;<lb/>ctius tendunt in ip&longs;am C R; hoc e&longs;t per lineam magis appro&shy;<lb/>pinquantem ad perpendiculum; &longs;icut &egrave; contr&agrave; ill&aelig; dicentur <lb/>magis detrahi &agrave; motu naturali, qu&aelig; magis incuruantur ten&shy;<lb/>dendo ver&longs;us lineam C D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N119F6">Itaque progre&longs;&longs;as perpendicu&shy;<lb/>laris ver&longs;us C R erit motus naturalis, ver&longs;us autem C D erit <lb/>pr&aelig;ternaturalis Quod cert&egrave; videtur &longs;upponere Ari&longs;toteles. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N119FF">Nunc autem &longs;ic procedit ad o&longs;tenden lum propo&longs;itum, <lb/>nemp&egrave; partem diametri propinquiorem centro, vt A M <pb pagenum="52" xlink:href="005/01/060.jpg"/>magis detrahi &agrave; motu naturali, ac tardi&ugrave;s moueri, qu&agrave;m <lb/>M B qu&aelig; magis di&longs;tat ab illo. </s>
          <s id="N11A0B">Ducatur inquit &agrave; centro li&shy;<lb/>nea A L F; &amp; &agrave; puncto L perpendicularis ip&longs;i A B qu&aelig; <lb/>&longs;it L Q, &amp; rur&longs;us ab eodem L ducatur L S paralella ei&shy;<lb/>dem A B. </s>
          <s id="N11A14">Deinde &agrave; puncto S excitetur alia perpendicu&shy;<lb/>laris eidem AB. <expan abbr="Sitq.">Sitque</expan> ST; &amp; ab F item eidem perpendicu&shy;<lb/>laris F X. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A20">His po&longs;itis linea QL erit &aelig;qualis line&aelig; T S, vt <lb/>patet ex 34. primi Euclidis, cum &longs;int latera oppo&longs;ita rectan&shy;<lb/>guli T L. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A28">Cumque &longs;pacium, quod naturali motu tran&longs;cur&shy;<lb/>runt puncta M, &amp; B men&longs;uretur ip&longs;is perpendicularibus. <lb/></s>
          <s id="N11A2E">QL &amp; T S, vt dictum e&longs;t, motus naturalis per lationem ip&shy;<lb/>&longs;ius B v&longs;que ad S &aelig;qualis erit motui naturali per lationem <lb/>ip&longs;ius M v&longs;que ad L. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A36">At motus pr&aelig;ternaturales eorundem <lb/>punctorum M, &amp; B tunc erunt in&aelig;quales. </s>
          <s id="N11A3B">Nam &longs;pacium <lb/>quod pr&aelig;ternaturaliter percurri&longs;&longs;et punctum M e&longs;&longs;et ip&longs;a <lb/>M <expan abbr="q;">que</expan> &amp; &longs;patium, quod pr&aelig;ternaturaliter percurri&longs;&longs;et <lb/>punctum B e&longs;&longs;et ip&longs;a B T. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A49">Maior autem e&longs;t M Q, qu&agrave;m <lb/>&longs;it B T. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A4F">Siquidem ex &aelig;qualibus rectis lineis perpendicula&shy;<lb/>riter cadentibus &agrave; communi diametro ad circumferentias <lb/>totidem circulorum in&aelig;qualium, ea, qu&aelig; e&longs;t in minori <lb/>circulo maiorem re&longs;ecat diametri portionem, vt con&longs;tat <lb/>ex doctrina de Sinibus, &amp; patere pote&longs;t in perpendicularibus <lb/>QL T S, &amp; HI; qu&aelig; cum &longs;ine &aelig;quales inter duas paralel&shy;<lb/>las, in&aelig;quales re&longs;ecant portiones diametri E G; nempe tan&shy;<lb/>to maiorem, quanto in minori circulo, vt e&longs;t QM re&longs;pectu <lb/>T B, &amp; ip&longs;a T B re&longs;pectu H G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A63">Igitur punctum M quod &longs;a&shy;<lb/>n&egrave; propinquius e&longs;t centro, magis mouetur motu pr&aelig;terna&shy;<lb/>turali, qu&agrave;m punctum B, quod remotius e&longs;t ab illo. </s>
          <s id="N11A6A">Id quod <lb/>primo loco erat probandum. </s>
        </p>
        <p id="N11A6F" type="main">
          <s id="N11A71">Vlterius ver&ograve; quod punctum B magis moueatur motu <lb/>&longs;ecundum naturam, quam ip&longs;um punctum M probatur ex <lb/>eo; Nam quo tempore punctum M latum fuerit v&longs;que ad <lb/>L; punctum B eodem tempore perueniet v&longs;que ad F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11A7B">Ete&shy;<lb/>nim cum ita &longs;e habere debeat motus naturalis ip&longs;ius B ad <lb/>motum pr&aelig;ter naturam eiu&longs;dem B quemadmodum &longs;e ha&shy;<lb/>bet motus naturalis ip&longs;ius M ad motum pr&aelig;ter naturam <pb pagenum="53" xlink:href="005/01/061.jpg"/>eiu&longs;dem M talis proportio &longs;olum verificari pote&longs;t in F, <lb/>nam proportio, quam habet linea F X referens &longs;pacium <lb/>tran&longs;actum &longs;ecundum naturam ad B X, quod ab eodem <lb/>puncto B tran&longs;actum e&longs;t pr&aelig;ter naturam in maiori circulo, <lb/>eadem e&longs;t, ac proportio line&aelig; QL tran&longs;act&aelig; &longs;ecundum <lb/>naturam ad lineam M Q tran&longs;actam pr&aelig;ter naturam in mi&shy;<lb/>nori circulo. </s>
          <s id="N11A95">Quod inde patere pote&longs;t, nam &longs;i ducantur re&shy;<lb/>ct&aelig; B F, &amp; M L efficientur duo triangula &aelig;quiangula <lb/>B X F, &amp; M Q L qu&aelig; per 4. &longs;exti habebunt latera pro&shy;<lb/>portionalia circ&agrave; &aelig;quales angulos: Vnde &longs;icut &longs;e habet F X <lb/>ad X B circa angulum. </s>
          <s id="N11AA0">rectum X, ita &longs;e habet L Q ad <lb/>QM circ&agrave; angulum rectum <expan abbr="q.">que</expan> Et permutando, &longs;icut &longs;e <lb/>habet F X ad L Q, it&agrave; X B ad QM per 16. Quinti. </s>
          <s id="N11AAB">Ita&shy;<lb/>que proportionabiliter punctum B, vel quodlibet aliud, <lb/>quanto magis di&longs;tat &agrave; centro, tanto magis mouebitur motu <lb/>naturali; &longs;iquidem F X maior e&longs;t, quam L Q, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> <lb/>veloci&ugrave;s feretur, &longs;e&ugrave; maius &longs;patium in eodem tempore per&shy;<lb/>curret, quam punctum M, vel aliud, quod propinquius <lb/>&longs;it centro; Et hoc erat probandum, vt omnino con&longs;taret <lb/>quidquid a&longs;&longs;umptum fuerat ex eodem Ari&longs;totele in explica&shy;<lb/>tione quart&aelig; proprietatis circuli, &amp; a&longs;&longs;ignatione cau&longs;&aelig; illius, <lb/>vt ibidem commonuimus. </s>
        </p>
        <p id="N11AC8" type="head">
          <s id="N11ACA"><emph type="italics"/>De In&longs;trumentis, ac Machinis naturam cir&shy;<lb/>culi in motione participantibus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11AD3" type="head">
          <s id="N11AD5">ADDITIO PRIMA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11AD9" type="main">
          <s id="N11ADB">Attenta natura circuli cum &longs;uis proprietatibus mod&ograve; <lb/>explicatis ad hoc acumen humani ingenij iam pridem <lb/>peruenit, vt machinas qua&longs;dam excogitaret, qu&aelig; naturam <lb/>ip&longs;ius circuli participantes, motricem potentiam in motu <lb/>grauium ac leuium iuuarent. </s>
          <s id="N11AE6">Huiu&longs;modi autem machinas <lb/>in&longs;trumenta mechanica communiter appellamus, vtpot&egrave; <lb/>qu&aelig; mechanica &longs;peculatione adinuenta &longs;unt, <expan abbr="eademq.">eademque</expan> arte <pb pagenum="54" xlink:href="005/01/062.jpg"/>adhibentur tanquam in&longs;trumenta ad leuanda pondera, vel <lb/>quomodolibet mouenda grauia, qu&aelig; re&longs;pectiu&egrave; dicuntur <lb/>etiam leuia. </s>
          <s id="N11AFA">Sunt autem h&aelig;c in&longs;trumenta pr&aelig;cipua &longs;ex, ad <lb/>qu&aelig; c&aelig;tera omnia reducuntur: nemp&egrave; Libra. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11B00">Vectis, Tro&shy;<lb/>chlea, Axis in Peritrochio, Cuneus, &amp; Cochlea Et licet Ari&shy;<lb/>&longs;toteles di&longs;tinctam eorum tractationem pr&aelig;termi&longs;erit, ac <lb/>non ni&longs;i quatuor ex ip&longs;is hic, vel in &longs;equentibus qu&aelig;&longs;tionibus <lb/>pro opportunitate meminerit, &longs;upponit nihilominus <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>certum, illa omnia ac &longs;imilia participare naturam circuli, <lb/>eorumque vim qua motricem augent potentiam in hoc ip&shy;<lb/>&longs;o con&longs;i&longs;tere, vt circuli proprietatem &longs;apiendo, facili&ugrave;s &amp; <lb/>mouerentur, &amp; motum pr&aelig;&longs;tarent oneribus ac ponderibus <lb/>mouendis, cum circularis &longs;ine orbicularis figura &longs;it omnium <lb/>mouenti&longs;&longs;ima. </s>
          <s id="N11B1B">Ait enim &longs;upra tex. <!-- REMOVE S-->5. Ea igitur qu&aelig; circa <lb/>libram fiunt, ad circulum referuntur: qu&aelig; ver&ograve; circa vectem, <lb/>ad ip&longs;am libram: alia autem fer&egrave; omnia, qu&aelig; circa mecha&shy;<lb/>nicas &longs;unt motiones, ad vectem. </s>
          <s id="N11B26">Ex quibus infertur &longs;iue im&shy;<lb/>mediate, &longs;iue mediante, alia quadam ab&longs;tracta ratione quam <lb/>ip&longs;a participent, mechanica pen&egrave; omnia in&longs;trumenta in &longs;uis <lb/>motionibus ad circuli naturam referri. </s>
          <s id="N11B2F">Quod vt clarius te&shy;<lb/>neatur, pauca &longs;altem de &longs;ingulis ip&longs;is in&longs;trumentis hic adij&shy;<lb/>cere opere pretium putauimus, ea &longs;cilicet tantum mo&shy;<lb/>do, qu&aelig; ad in&longs;titutam textus dilucidationem no&shy;<lb/>uerimus pertinere; Cum exacta huiu&longs;modi <lb/>in&longs;trumentum tractatio habeatur apud <lb/>Heronem, Pappum, &amp; alios ve&shy;<lb/>teres, noui&longs;sim&egrave; ver&ograve; &amp; <lb/>accurati&longs;sim&egrave; apud <lb/>Guidum Vbal&shy;<lb/>dum <lb/>ex Marchionibus Montis, qui &longs;i&shy;<lb/>gillatim de illis pr&aelig;cla<lb/>rum librum in&shy;<lb/>&longs;tituit. </s>
        </p>
        <pb pagenum="55" xlink:href="005/01/063.jpg"/>
        <p id="N11B53" type="head">
          <s id="N11B55">DE LIBRA.</s>
        </p>
        <p id="N11B58" type="main">
          <s id="N11B5A">Libra, qu&aelig; inter mechanica in&longs;trumenta iure <lb/>primum &longs;ibi vendicat locum, eo quod imme&shy;<lb/>diatius, ac magis participet <expan abbr="natur&atilde;">naturam</expan> circuli in <lb/>&longs;uis motionibus, e&longs;t <expan abbr="iug&utilde;">iugum</expan> <expan abbr="quodd&atilde;">quoddam</expan> ex medio <lb/>liber&egrave; &longs;u&longs;pen&longs;um, <expan abbr="axeq.">axeque</expan> <expan abbr="&longs;uffult&utilde;">&longs;uffultum</expan>, ac plano ho&shy;<lb/>rizontis <expan abbr="parallel&utilde;">parallelum</expan>, ex cuius <expan abbr="vtraq;">vtraque</expan> extremitate gemina lanx <lb/>pendet, <expan abbr="cuiusq.">cuiusque</expan> conuer&longs;ione circa ip&longs;um axem, dum altera <lb/>eleuatur, altera deprimitur, p&oacute;ndus vel exce&longs;&longs;us <expan abbr="p&otilde;deris">ponderis</expan> cu<lb/>iu&longs;libet, deprehenditur, ac men&longs;uratur. </s>
          <s id="N11B91">Qua in de&longs;criptione <lb/>&longs;upponitur <expan abbr="iug&utilde;">iugum</expan> ex medio, trutina, &longs;eu axe &longs;u&longs;pen&longs;um, con&longs;ti&shy;<lb/>tui, ac manere parallelum plano horizontis propter <expan abbr="&aelig;qui-ponderanti&atilde;">&aelig;qui&shy;<lb/>ponderantiam</expan> vtriu&longs;que medietatis: <expan abbr="motumq.">motumque</expan> circularem, &longs;eu <lb/><expan abbr="conuer&longs;ion&etilde;">conuer&longs;ionem</expan> circa fulcimentum tanquam circa <expan abbr="centr&utilde;">centrum</expan> im&shy;<lb/>motum, non ni&longs;i ratione <expan abbr="in&aelig;quali&utilde;">in&aelig;qualium</expan> <expan abbr="ponder&utilde;">ponderum</expan> in gemina lance <lb/>vtrinque pendentium illi competere: vnde &longs;i pondera &longs;int <lb/>&aelig;qualia, libra &longs;emper maneat, &amp; in &aelig;quilibrio con&longs;tituatur, <lb/>&longs;eu &aelig;quidi&longs;tans &agrave; plano horizontis. </s>
          <s id="N11BBF">Deinde ita &longs;upponitur, <lb/>pondera in lancibus impo&longs;ita, ex vtraque iugi extremitate <lb/><expan abbr="p&etilde;dere">pendere</expan>, vt hoc non &longs;it <expan abbr="nece&longs;&longs;ari&utilde;">nece&longs;&longs;arium</expan>, <expan abbr="neq;">neque</expan> e&longs;&longs;entialiter pertineat <lb/>ad <expan abbr="con&longs;titution&etilde;">con&longs;titutionem</expan> libr&aelig;, &longs;ed potius ad <expan abbr="commoditat&etilde;">commoditatem</expan> ponde&shy;<lb/>randi, cum &longs;atis intelligatur libra e&longs;&longs;entialiter con&longs;tituta <lb/>etiam ab&longs;que lancibus, ponderibus in ip&longs;is iugi extremita&shy;<lb/>tibus, adiacentibus, vt cernere e&longs;t in &longs;equentibus figuris. </s>
        </p>
        <p id="N11BE1" type="main">
          <s id="N11BE3">Quo autem pacto libra in &longs;ui motione participet natu&shy;<lb/>ram circuli per &longs;e con&longs;tat con&longs;ideranti, iugum, diametri vi&shy;<lb/>cem gerere, axem ver&ograve; &longs;eu trutinam, aut <expan abbr="fulciment&utilde;">fulcimentum</expan> quod&shy;<lb/>libet, centri locum tenere, circa quod immotum, ip&longs;a dia&shy;<lb/>meter vertitur dum circulum de&longs;cribit; &longs;iquidem immoto <lb/>axe, &longs;eu fulcimento ip&longs;ius libr&aelig;, iugum, alterius extremita&shy;<lb/>tis depre&longs;sione ob exuperantiam <expan abbr="p&otilde;deris">ponderis</expan>, alterius ver&ograve; ele&shy;<lb/>uatione, circumagitur, non &longs;ecus ac diameter circulum <lb/>conficiendo. </s>
          <s id="N11BFE">Quod &longs;i partes iugi vtrinque &agrave; centro produ&shy;<lb/>ct&aelig;, non &longs;int inter &longs;e <expan abbr="l&otilde;gitudine">longitudine</expan> &aelig;quales, quamuis &aelig;quipon&shy;<lb/>derantes; tunc quidem in ip&longs;is iugi conuer&longs;ione, ac circum&shy;<pb pagenum="56" xlink:href="005/01/064.jpg"/>latione duo circuli de&longs;cribentur alter altero maior, <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>&agrave; duplici &longs;emidiametro circumlato, vt hic erit in&longs;picere. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.064.1.jpg" xlink:href="005/01/064/1.jpg"/>
        <p id="N11C19" type="head">
          <s id="N11C1B">DE VECTE.</s>
        </p>
        <p id="N11C1E" type="main">
          <s id="N11C20">Vectis &longs;implex <expan abbr="quodd&atilde;">quoddam</expan> <expan abbr="in&longs;trument&utilde;">in&longs;trumentum</expan> e&longs;t ligneum, <lb/>vel <expan abbr="ferre&utilde;">ferreum</expan> &longs;atis oblongum veluti palus, aut fu&longs;tis <lb/>grandior, ad promouenda pondera; cuius vt <expan abbr="plu-rim&utilde;">plu&shy;<lb/>rimum</expan> altera extremitas <expan abbr="p&otilde;deri">ponderi</expan> eleuando &longs;ubijci&shy;<lb/>tur, altera ver&ograve; manu, &longs;eu <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan> pr&aelig;mitur, &longs;ub&shy;<lb/>&longs;trato inter <expan abbr="vtramq;">vtramque</expan> aliquo fulcimento, cui inni&shy;<lb/>tatur, qu&ograve;d gr&aelig;c&egrave; hypomochlion appellatur, <expan abbr="quodq">quoque</expan> <expan abbr="qu&atilde;to">quanto</expan> pro&shy;<lb/>pinquius ponderi locatur, tanto facilius ip&longs;o vecte leuatur. </s>
          <s id="N11C52">Ali&shy;<lb/>quando ver&ograve; altera extremitas <expan abbr="n&otilde;">non</expan> ponderi, &longs;ed fulcimento &longs;ubij&shy;<lb/>citur, vel ei quoquo modo innititur <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> manenti valido, pon-<pb pagenum="57" xlink:href="005/01/065.jpg"/><expan abbr="dusq.">dusque</expan> eleuatur, aut deprimitur per vectis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> mediam, qu&aelig; e&longs;t <lb/>inter <expan abbr="vtramq.">vtramque</expan> <expan abbr="extremitat&etilde;">extremitatem</expan> iuxta <expan abbr="eleuation&etilde;">eleuationem</expan>, aut <expan abbr="depre&longs;&longs;ion&etilde;">depre&longs;&longs;ionem</expan> al&shy;<lb/>terius extremitatis vbi applicatur <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan>: vel cert&egrave; <expan abbr="p&otilde;dus">pondus</expan> ele&shy;<lb/>uatur per <expan abbr="alter&atilde;">alteram</expan> extremitatem, &longs;i in illa locetur, <expan abbr="manusq.">manusque</expan> aut po&shy;<lb/>tentia in medio adhibeatur. </s>
          <s id="N11C95">Vnde tres nonnulli &longs;pecies <expan abbr="vecti&utilde;">vectium</expan> di&shy;<lb/>&longs;tinguunt, quas iuxta pr&aelig;dicta figuris <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> hic &longs;tuduimus expri&shy;<lb/>mere; Illud interim admonendo, eas omnes facil&egrave; in &longs;uis motio&shy;<lb/>nibus ad <expan abbr="circul&utilde;">circulum</expan> referri, cum ip&longs;&aelig; non ni&longs;i <expan abbr="diametr&utilde;">diametrum</expan>, vel <expan abbr="&longs;emidia-metr&utilde;">&longs;emidia&shy;<lb/>metrum</expan> <expan abbr="circul&utilde;">circulum</expan> circa <expan abbr="immot&utilde;">immotum</expan> <expan abbr="fulciment&utilde;">fulcimentum</expan> <expan abbr="de&longs;cribent&etilde;">de&longs;cribentem</expan> referant, vt <lb/>per &longs;e patet, ac prima qu&aelig; &longs;an&egrave; vtilior &amp; frequentius in v&longs;u e&longs;t, <lb/>ad <expan abbr="libr&atilde;">libram</expan> &agrave; <expan abbr="fulcim&etilde;to">fulcimento</expan> in&aelig;quales vtrinque partes <expan abbr="habent&etilde;">habentem</expan> euiden&shy;<lb/>ti&longs;sim&egrave; reducatur, vt amplius deinceps <expan abbr="c&otilde;&longs;tabit">con&longs;tabit</expan>. </s>
          <s id="N11CDA"><expan abbr="N&atilde;">Nam</expan> hoc quod e&longs;t <lb/>fulciri per <expan abbr="&longs;u&longs;pen&longs;ion&etilde;">&longs;u&longs;pen&longs;ionem</expan> beneficio trutin&aelig;, vel per <expan abbr="&longs;ubiection&etilde;">&longs;ubiectionem</expan> al&shy;<lb/>terius corporis, quod non minus axis, ac centri <expan abbr="vic&etilde;">vicem</expan> &longs;ubeat, e&longs;t <lb/>differentia valde accidentalis. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.065.1.jpg" xlink:href="005/01/065/1.jpg"/>
        <pb pagenum="58" xlink:href="005/01/066.jpg"/>
        <p id="N11CFB" type="head">
          <s id="N11CFD">DE TROCHLEA.</s>
        </p>
        <p id="N11D00" type="main">
          <s id="N11D02">Trochlea e&longs;t in&longs;trumentum veluti conce&shy;<lb/>ptaculum quoddam, aut cap&longs;ula, vnum, vel <lb/>plures &longs;triatos orbiculos, &longs;eu rotulas in &longs;e <lb/>continens, axiculis per rotulas traiectis, circa <lb/>quos ill&aelig; vertuntur, quibus admoto fune du&shy;<lb/>ctario eleuantur, aut remittuntur onera. </s>
          <s id="N11D0F">Con&longs;tare autem <lb/>&longs;olet Trochlea ex vno, vel pluribus orbiculis tanquam inter <lb/>thecas in&longs;ertis, non quidem &aelig;qualibus, &longs;ed maioribus &longs;uper <lb/>minores adiectis, ne vnius funis circumductus funem alte&shy;<lb/>rius impediat. </s>
          <s id="N11D1A">In&longs;uper ip&longs;i orbiculo, mod&ograve; bini &longs;uper binos <lb/>locari con&longs;ueuerunt, ita vt in trochlea quatuor, vel &longs;ex or&shy;<lb/>biculi, duplici, vel triplici ordine <expan abbr="reperi&atilde;tur">reperiantur</expan> di&longs;po&longs;iti; modo <lb/>ver&ograve; non ni&longs;i &longs;inguli &longs;uper &longs;ingulos, totidem ordinibus con&shy;<lb/>tinentur, vt quo potuimus mod&ograve; hic figuris expre&longs;simus. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.066.1.jpg" xlink:href="005/01/066/1.jpg"/>
        <p id="N11D2E" type="main">
          <s id="N11D30">Reducitur autem Trochlea ad Vectem, &amp; con&longs;equen&shy;<lb/>ter ad libram, quia vnu&longs;qui&longs;que orbiculus illius per diame&shy;<lb/>trum nititur proprio axiculo tanquam fulcimento, quod in&shy;<lb/>ter onus leuandum, aut &longs;u&longs;tinendum, &amp; potentiam eleuan&shy;<lb/>tem locatur, ita vt ad depre&longs;sionem vnius extremitatis dia-<pb pagenum="59" xlink:href="005/01/067.jpg"/>metri, vbi mouentis potentia applicatur, altera extremitas, <lb/>qu&aelig; onus &longs;u&longs;tinet, eleuetur; licet hoc non immediat&egrave; fiat; <lb/>&longs;ed mediante fune ductario, vt hic ad oculos &longs;pectandum <lb/>proponetur ac infra fu&longs;i&ugrave;s explicabitur qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N11D46">18. Sit enim <lb/>trochleae orbiculus ABC, dia&shy;<lb/><figure id="id.005.01.067.1.jpg" xlink:href="005/01/067/1.jpg"/><lb/>meter ver&ograve; orbiculi linea ho&shy;<lb/>rizonti parallela AB, &amp; axicu&shy;<lb/>lus C, tanquam centrum lo&shy;<lb/>catum in medio: Deinde per <lb/>funem ductarium ab extremo <lb/>A propendeat onus D, &amp; ab <lb/>extremo B idem funis demit&shy;<lb/>tatur, cui applicata &longs;it poten&shy;<lb/>tia motiua in E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11D64">Dicimus er&shy;<lb/>go totum orbiculum incum&shy;<lb/>bere, ac niti axiculo C tan&shy;<lb/>quam fulcimento per diame&shy;<lb/>trum eius AB in cuius medio <lb/>axiculus e&longs;t locatus, &amp; in cuius <lb/>extremis AB, vtrinque &longs;it tota <lb/>compre&longs;sio, nempe oneris ac potenti&aelig;; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> ip&longs;am <lb/>diametrum AB, vectis vicem in motione gerere, qua&shy;<lb/>tenus nixa in pr&aelig;fato fulcimento C, ad depre&longs;&shy;<lb/>&longs;ionem extreminitatis B per vim trahen&shy;<lb/>tem in E, extremitas A nece&longs;&longs;ario <lb/>eleuatur, ac &longs;imul cum illa <lb/>pondus D pendens ex <lb/>ip&longs;a, vt per &longs;e <lb/>patet. </s>
        </p>
        <pb pagenum="60" xlink:href="005/01/068.jpg"/>
        <p id="N11D8D" type="head">
          <s id="N11D8F">DE AXE IN PERITROCHIO.</s>
        </p>
        <p id="N11D92" type="main">
          <s id="N11D94">Axis in Peritrochio e&longs;t oblongus quidam <lb/>cylindrus Peritrochio firmiter infixus, ac pa&shy;<lb/>rallelus horizontis plano locatus, cuius ex&shy;<lb/>trema in rotundis foraminibus immoti peg&shy;<lb/>matis expedit&egrave; vertuntur. </s>
          <s id="N11D9F">Peritrochium ve&shy;<lb/>r&ograve;, e&longs;t machina rotunda, ad rot&aelig; &longs;eu tympani &longs;imilitudi&shy;<lb/>nem efformata, in cuius conuexa peripheria &longs;tipites qui &amp; <lb/>Scytal&aelig; vocantur, tanquam radij infinguntur; quibus admo&shy;<lb/>ta manu tota machina &longs;imul cum axe ver&longs;atur, ac funibus <lb/>circa axem conuolutis, trahuntur pondera illis alligata; vt <lb/>hic licebit in&longs;picere. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.068.1.jpg" xlink:href="005/01/068/1.jpg"/>
        <p id="N11DB3" type="main">
          <s id="N11DB5">Reducitur <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>tota huiu&longs;modi ma <lb/>china, &longs;eu in&longs;tru&shy;<lb/>mentum ad <expan abbr="vect&etilde;">vectem</expan>; <lb/>Nam &longs;i con&longs;idere&shy;<lb/>mus <expan abbr="con&longs;titut&utilde;">con&longs;titutum</expan> ex <lb/>diametro axis, ac <lb/>&longs;emidiametro Pe&shy;<lb/>ritrochij <expan abbr="coincid&etilde;-te">coinciden&shy;<lb/>te</expan> cum illa non ali&shy;<lb/>ter in circumuolu&shy;<lb/>tione &longs;e habere <expan abbr="c&otilde;-perimus">com&shy;<lb/>perimus</expan>, ac <expan abbr="Vect&etilde;">Vectem</expan>, <lb/>qui circa &longs;uum ful&shy;<lb/>cimentum vertitur, <lb/>tanquam circa pro&shy;<lb/>prium centrum. <lb/></s>
          <s id="N11DF1">E&longs;to enim Axis &longs;imul, ac Peritrochij immobile centrum <lb/>A, circa quod vtriu&longs;que circumferentia de&longs;cripta &longs;it, nem&shy;<lb/>pe t&agrave;m Axis, qu&agrave;m Tympani ip&longs;ius Peritrochij cum &longs;cyta&shy;<lb/>lis; Diameter ver&ograve; Axis &longs;it linea BC; ac &longs;emidiameter Pe&shy;<lb/>titrochij AD, con&longs;tituentes integram lineam BD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11DFD">Tum <pb pagenum="61" xlink:href="005/01/069.jpg"/>ex Axe per funem BE propendeat onus F; <expan abbr="virtusq.">virtusque</expan> mo&shy;<lb/>uentis applicetur in &longs;cytala vbi e&longs;t ip&longs;um D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11E0C">Ad motum <lb/>igitur deor&longs;um ip&longs;ius D, linea BD, non aliter &longs;e pote&longs;t <lb/>habere, ac vectis firmiter innixa immobili centro A, tan&shy;<lb/>quam fulcimento, ac dum pars AD deprimitur, altera. <lb/></s>
          <s id="N11E16">nempe AB, eleuabitur &longs;imulque cum puncto B, pondus <lb/>F, quod ab eodem puncto extremo dependet. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.069.1.jpg" xlink:href="005/01/069/1.jpg"/>
        <p id="N11E20" type="head">
          <s id="N11E22">DE CVNEO.</s>
        </p>
        <p id="N11E25" type="main">
          <s id="N11E27">Cvnevs e&longs;t &longs;implex quoddam in&longs;trumen&shy;<lb/>tum ad findenda, &longs;eu &longs;cind&eacute;nda corpora apti&longs;&shy;<lb/>&longs;imum accedente percu&longs;&longs;ione. </s>
          <s id="N11E2E">E&longs;t enim &longs;oli&shy;<lb/>dum, quod ex quadrangulari ba&longs;e <expan abbr="con&longs;urg&etilde;s">con&longs;urgens</expan>, <lb/>quatuor &longs;uperficiebus in peracutam aciem <lb/>terminantibus, clauditur. </s>
          <s id="N11E3B">Duabus videlicet &longs;ibi oppo&longs;itis <lb/>quadrangularibus, ac altera parte longioribus; duabus ver&ograve; <lb/>&longs;imiliter oppo&longs;itis, &longs;ed triangularibus in pr&aelig;dictam acutam, <lb/>&amp; oblongam aciem terminantibus. </s>
          <s id="N11E44">Qu&aelig; &longs;an&egrave; acies cum in <lb/>rimulam quamlibet <expan abbr="&longs;cind&etilde;d&aelig;">&longs;cindend&aelig;</expan> molis &longs;e in&longs;inuare pr&aelig;ualeat, <pb pagenum="62" xlink:href="005/01/070.jpg"/>adueniente valida percu&longs;&longs;ione, vt qu&aelig; per malle&uacute;m &longs;uper ba&shy;<lb/>&longs;im adactum fieri con&longs;ueuit, facil&egrave; totum cuneum cogit ad&shy;<lb/>mittere, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> partes molis ab inuicem &longs;ecedere, quod <lb/>e&longs;t molem ip&longs;am &longs;cindi, ac diuidi. </s>
          <s id="N11E5E">Cunei ergo figura &longs;ic de&shy;<lb/>lineanda cen&longs;uimus ex quadrata ba&longs;i ABCD, excitando <lb/>&longs;uperficiem quadrangularem DBEF, ac aliam triangula&shy;<lb/>rem CDE, qu&aelig; &longs;imul cum &longs;uis oppo&longs;itis omnes quatuor <lb/>de&longs;inant, ac terminentur in aciem EF. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.070.1.jpg" xlink:href="005/01/070/1.jpg"/>
        <p id="N11E6E" type="main">
          <s id="N11E70">Refertur aut&eacute; hoc quoque in&longs;tru&shy;<lb/>mentum ad vect&eacute;, eo quod ex duplici <lb/>vecte videatur con&longs;tare, vt infra qu&etail;&longs;t. <lb/></s>
          <s id="N11E78">17. ex Ari&longs;totele magis ex profe&longs;&longs;o <lb/>probabitur. </s>
          <s id="N11E7D">Etenim &longs;i con&longs;iderentur <lb/>duo eius latera, qu&aelig; ex ba&longs;i in aciem <lb/>terminantur, vt CE, &amp; DE non &longs;e&shy;<lb/>cus ac duo vectes &longs;ibi inuicem obuer&shy;<lb/>&longs;i, &amp; c&oacute;ntra conantes reperientur, quo&shy;<lb/>rum <expan abbr="vtiq;">vtique</expan> fulcimenta &longs;unt partes &longs;cin&shy;<lb/>dendi corporis vtrinque con&longs;titut&aelig; vt <lb/>GH, quibus intrando cuneus innititur. </s>
          <s id="N11E92">Onera ver&ograve; &longs;unt re&shy;<lb/><figure id="id.005.01.070.2.jpg" xlink:href="005/01/070/2.jpg"/><lb/>reliqu&aelig; eiu&longs;dem corporis partes <lb/>&longs;ucce&longs;siu&egrave; dimouend&etail;, &amp; adinui&shy;<lb/>cem &longs;epar&aacute;nd&aelig; per aciem intran&shy;<lb/>tem vbi E, vt in propo&longs;ita figu<lb/>ra e&longs;t l, &amp; K. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11EA6">Nam pars vbi K <lb/>e&longs;t onus re&longs;pectu vectis CE in&shy;<lb/>nix&aelig; in G; &amp; pars vbi I, e&longs;t <lb/>onus re&longs;pectu vectis DE innix&aelig; <lb/>in H. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11EB2">Et extrema in quibus ap&shy;<lb/>plicatur potentia &longs;unt initia ip&longs;o&shy;<lb/>rum laterum ex parte ba&longs;is vbi <lb/>fit tota percu&longs;&longs;io, nempe vbi C <lb/>&amp; D, qu&aelig; omnia aperti&longs;&longs;im&egrave; <lb/>citata qu&aelig;&longs;tione amplius con&longs;ta&shy;<lb/>bunt. </s>
        </p>
        <pb pagenum="63" xlink:href="005/01/071.jpg"/>
        <p id="N11EC5" type="head">
          <s id="N11EC7">DE COCHLEA.</s>
        </p>
        <p id="N11ECA" type="main">
          <s id="N11ECC">Cochlea in&longs;trumentum e&longs;t veluti com&shy;<lb/>po&longs;itum ex cuneo, &amp; cylindro, &longs;eu e&longs;t &longs;tria&shy;<lb/>tus quidam cylindrus &longs;trigas habens admo&shy;<lb/>dum helicis &longs;pirulatim circumuolutas, cuius <lb/>vertigine pondera helici <lb/><figure id="id.005.01.071.1.jpg" xlink:href="005/01/071/1.jpg"/><lb/>congru&egrave; applicata, facillim&egrave; mouentur. <lb/></s>
          <s id="N11EE0">Exemplum &longs;it erectus cylindrus AB, <lb/>cuius helices, vel &longs;trig&aelig; circumuolut&aelig;, <lb/>&longs;int CD, EF; manubrium ver&ograve; cylin&shy;<lb/>dri G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11EEA">Etenim &longs;i in principio helicis <lb/>vbi C, onus congru&egrave; applicetur, vt <lb/>pila &longs;uper&longs;ignata H; ita tamen vt ex <lb/>aduer&longs;o non po&longs;&longs;it moueri, ni&longs;i &longs;uper <lb/>rectam IK, qua&longs;i intercepta inter cy&shy;<lb/>lindrum &amp; planum quoddam paralle&shy;<lb/>lum cylindro; ab&longs;que dubio, ad cir&shy;<lb/>cumuolutionem manubrij totiu&longs;que <lb/>cylindri, pondus H paulatim a&longs;cendet <lb/>ex C ad D, deinde ad E &amp; F, &amp; &longs;ic <lb/>deinceps. </s>
        </p>
        <p id="N11F01" type="main">
          <s id="N11F03">Idemque pote&longs;t exemplificari in. <lb/></s>
          <s id="N11F07">alia ip&longs;ius cochle&aelig; figura &aelig;quidi&longs;tantis <lb/>ab horizonte, vt AB, &longs;i apponatur <lb/>illi onus CD, tanquam cylindri con&shy;<lb/>caui ac &longs;triati, qui &amp; Tylum &agrave; Pappo, &amp; alijs Mechanicis, <lb/><figure id="id.005.01.071.2.jpg" xlink:href="005/01/071/2.jpg"/><pb pagenum="64" xlink:href="005/01/072.jpg"/>&amp; Cochle&aelig; f&oelig;mina vulg&ograve; appellatur. </s>
          <s id="N11F1B">Nam ad conuer&longs;io&shy;<lb/>nem manubrij totiu&longs;que cylindri &longs;uper proprium axem, <lb/>mouebitur etiam ip&longs;um Tylum CD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N11F23">Qu&aelig; omnia fus&egrave; Gui&shy;<lb/>dus Vbaldus demon&longs;trat. </s>
          <s id="N11F28">Ex cuius doctrina illud tandem <lb/>hic relinquitur adnotandum, ac &longs;imul in propo&longs;ito conclu&shy;<lb/>dendum, Cochle&aelig; helices, aliud non e&longs;&longs;e, qu&agrave;m latus <lb/>cunei circa idem cylindrum iterum atque iterum circumuo&shy;<lb/>lutum. </s>
          <s id="N11F33">Vnde apparet quomodo etiam cochlea reducatur <lb/>ad vectem; nimirum eodem pror&longs;us pacto, quo cuneus, vt <lb/>latius ip&longs;e pro&longs;equitur. </s>
        </p>
        <p id="N11F3A" type="head">
          <s id="N11F3C"><emph type="italics"/>De Centro grauitatis <expan abbr="naturaliq.">naturalique</expan> mobilitate <lb/>grauium, &amp; leuium.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N11F49" type="head">
          <s id="N11F4B">ADDITIO SECVNDA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N11F4F" type="main">
          <s id="N11F51">Po&longs;t con&longs;iderationem in&longs;trumentorum, ac machinarum <lb/>circuli naturam participantium, vt aptam ac debitam <lb/>eorum applicationem ad motum <expan abbr="graui&utilde;">grauium</expan>, &amp; leuium cogno&shy;<lb/>&longs;camus, con&longs;ideranda nobis erit mobilitas ip&longs;a t&agrave;m natu&shy;<lb/>ralis, qu&agrave;m pr&aelig;ternaturalis, &amp; artificio&longs;a illorum, cui ada&shy;<lb/>ptari debent in&longs;trumenta, &amp; ad quam ex in&longs;tituto ordinan&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N11F64">Cumque naturalis mobilitas grauium &longs;it penes cen&shy;<lb/>trum grauitatis illorum, aliquid prim&ograve; dicendum occurrit <lb/>de centro grauitatis in communi, vt qu&agrave;m breui&longs;&longs;im&egrave; qu&aelig; <lb/>nece&longs;&longs;aria &longs;unt ad intelligentiam pr&aelig;fat&aelig; motionis expe&shy;<lb/>diantur. </s>
        </p>
        <p id="N11F6F" type="main">
          <s id="N11F71"><arrow.to.target n="marg14"/> Centrum igitur grauitatis vniu&longs;cuiu&longs;que corporis iuxta <lb/>doctrinam Heronis, ac Pappi Alexandrini, e&longs;t punctum il&shy;<lb/>lud intra po&longs;itum, &agrave; quo &longs;i ip&longs;um corpus graue &longs;u&longs;pendatur, <lb/>vel etiam &longs;u&longs;pen&longs;um feratur, <expan abbr="e&atilde;dem">eandem</expan> &longs;emper &longs;uarum partium <lb/>&longs;eruat po&longs;itionem quippe qu&aelig; in ip&longs;a &longs;u&longs;pen&longs;ione, aut latio&shy;<lb/>ne corporis minim&egrave; circumuertuntur, cum vndique &longs;int <lb/>&aelig;qualium momentorum. </s>
          <s id="N11F87">Quod pr&aelig;clar&egrave; explicat Federi&shy;<lb/>cus Commandinus. </s>
          <s id="N11F8C">Si enim, inquit, per tale centrum du-<pb pagenum="65" xlink:href="005/01/073.jpg"/>catur planum, figuram ip&longs;ius corporis quomodocunque<arrow.to.target n="marg15"/> &longs;e&shy;<lb/>cans, &longs;emper in partes &aelig;queponderantes ip&longs;am diuidet, <lb/>quamuis aliquando &longs;int in&aelig;qualis dimentionis. </s>
          <s id="N11F9C">Porr&ograve; in <lb/>diui&longs;ione corporis per eius centrum grauitatis, partes diui&shy;<lb/>&longs;&aelig; non &longs;emper &longs;unt eiu&longs;dem magnitudinis, &longs;eu dimentionis, <lb/>&longs;unt tamen eiu&longs;dem ponderis, &amp; grauitatis, vt Guidus<arrow.to.target n="marg16"/> Vbal&shy;<lb/>dus &longs;atis demon&longs;trat. </s>
          <s id="N11FAB">Quod &longs;an&egrave;, vt idem animaduertit, in&shy;<lb/>telligendum e&longs;t de partibus mente tantum diui&longs;is, non au&shy;<lb/>tem re, ac &longs;eor&longs;um con&longs;titutis, vt qu&aelig; ab inuicem &longs;eiunct&aelig; <lb/>ponderantur in libra: Cum alia tunc &longs;it ratio grauitandi, <lb/>iuxta &longs;cilicet propriam magnitudinem maiorem, aut mino&shy;<lb/>rem, qu&aelig; in propo&longs;ito quando partes coniunct&aelig; &longs;unt com&shy;<lb/>pen&longs;atur &agrave; po&longs;itione, ac &longs;itu vnius re&longs;pectu alterius iuxta di&shy;<lb/>&longs;tantiam &agrave; centro, &agrave; quo totum corpus &longs;u&longs;penditur. </s>
        </p>
        <p id="N11FBC" type="margin">
          <s id="N11FBE"><margin.target id="marg14"/>Lib.8. Me&shy;<lb/>them. <!-- REMOVE S-->col&shy;<lb/>lection.</s>
        </p>
        <p id="N11FC9" type="margin">
          <s id="N11FCB"><margin.target id="marg15"/>Lib. 

de <expan abbr="C&etilde;-tro">Cen&shy;<lb/>tro</expan> grauit. <lb/></s>
          <s id="N11FD7">&longs;olidorum.</s>
        </p>
        <p id="N11FDA" type="margin">
          <s id="N11FDC"><margin.target id="marg16"/>In primum <lb/>l.b. </s>
          <s id="N11FE3"><expan abbr="Aequi-p&otilde;der">Aequi&shy;<lb/>ponder</expan>. <!-- REMOVE S-->Ar&shy;<lb/>chimedis. <lb/></s>
          <s id="N11FF0">propo&longs;<gap/>lt.</s>
        </p>
        <p id="N11FF5" type="main">
          <s id="N11FF7">Quapropter &longs;i punctum <lb/>A fuerit centrum grauita&shy;<lb/><figure id="id.005.01.073.1.jpg" xlink:href="005/01/073/1.jpg"/><lb/>tis corporis BCD <expan abbr="quo-modocumq;">quo&shy;<lb/>modocumque</expan> diui&longs;i per <expan abbr="pla-n&atilde;">pla&shy;<lb/>nam</expan> EF tran&longs;euntem per ip&shy;<lb/>&longs;ummet centrum, atque <lb/>idem corpus ex eodem <lb/>puncto &longs;u&longs;penderetur, cer&shy;<lb/>t&egrave; quo ad po&longs;itionem ac <lb/>di&longs;po&longs;itionem &longs;uarum par&shy;<lb/>tium inuariatum omnino maneret; ita vt nullo pacto ip&longs;um <lb/>B, ac D verterentur circa punctum A tanquam circa cen&shy;<lb/>trum, &longs;ed eadem qua prius po&longs;itione manerent, &longs;iue pars <lb/>BEFC &aelig;qualis dimentionis inueniretur parti EDF, &longs;iue <lb/>in&aelig;qualis: &longs;emper enim &longs;ic coniunct&aelig; &aelig;queponderaret, e&longs;&shy;<lb/>&longs;entque &aelig;qualium momentorum. </s>
          <s id="N12026">Cumque in his, qu&aelig; &longs;u&shy;<lb/>&longs;penduntur ex aliquo puncto, vel etiam &longs;ic &longs;u&longs;pen&longs;&aelig; ferun&shy;<lb/>tur non detur motus circumuolutionis ab&longs;que exuperantia <lb/>alterius partis eorum, nec vna po&longs;&longs;it aliam &longs;uperare ni&longs;i per <lb/>exce&longs;&longs;um ponderis ip&longs;ius; hinc e&longs;t, vt immot&aelig; amb&aelig; ip&longs;&aelig; <lb/>partes per&longs;euerarent tanquam in &aelig;quilibrio con&longs;titut&aelig;. <lb/></s>
          <s id="N12034">Idemque contingeret quocunque alio modo ip&longs;um corpus <pb pagenum="66" xlink:href="005/01/074.jpg"/>&longs;u&longs;pen&longs;um, aut etiam latum &agrave; principio con&longs;titueretur. </s>
        </p>
        <p id="N1203C" type="main">
          <s id="N1203E">Quod &longs;i contra definitionem, &longs;eu de&longs;criptionem tradi&shy;<lb/>tam afferatur, multa dari po&longs;&longs;e corpora talis figur&aelig;, vt cen&shy;<lb/>trum grauitatis illorum non &longs;it intra, &longs;ed extra, quemadmo&shy;<lb/>dum exempli gratia in rota AB cuius quidem centrum <lb/>e&longs;&longs;et in C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1204A">Sicut etiam in corpore irregulari DE cuius <lb/><figure id="id.005.01.074.1.jpg" xlink:href="005/01/074/1.jpg"/><lb/>centrum e&longs;&longs;et in F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12056">Occurrit Guidus Vbaldus dicens, etiam <lb/>pr&aelig;dicta centra intra figuram e&longs;&longs;e quatenus ver&egrave; continen&shy;<lb/>tur ab ambitu eiu&longs;dem figur&aelig; ip&longs;orum corporum. </s>
        </p>
        <p id="N1205D" type="main">
          <s id="N1205F">His autem &longs;ic &longs;tabilitis de centro grauitatis, dicendum <lb/>e&longs;t naturalem mobilitatem grauium, &amp; leuium re&longs;pectiu&egrave; <lb/>&lpar;hoc e&longs;t corporum magis, aut minus grauium, vt explicui&shy;<lb/>mus&rpar; e&longs;&longs;e innatam quandam aptitudinem, ac propen&longs;ionem <lb/>ad motum deor&longs;um ex principio intrin&longs;eco tum actiuo, tum <lb/>pa&longs;&longs;iuo per rectam lineam, qu&aelig; centrum grauitatis ip&longs;ius <lb/>grauis, <expan abbr="centrumq.">centrumque</expan> mundi connectit. </s>
          <s id="N12072">Id quod aperti&longs;&longs;im&egrave; <lb/>con&longs;tabit con&longs;ideranti graue quodcumque &longs;eclu&longs;o omni <lb/>impedimento, ac detentione, &longs;tatim &longs;uo pondere, &amp; ex &longs;e <lb/>centrum vniuer&longs;i expetere, nec vnquam quie&longs;cere donec <lb/>ad illud &longs;i fieri po&longs;&longs;et, perueniat. </s>
        </p>
        <p id="N1207D" type="main">
          <s id="N1207F">Diximus autem huiu&longs;cemodi aptitudinem e&longs;&longs;e ex prin&shy;<lb/>cipio intrin&longs;eco tum actiuo tum pa&longs;&longs;iuo; nam id per quod <lb/>grauia formaliter con&longs;tituuntur apta, &amp; in actu primo ad <lb/>motum localem deor&longs;um, non mod&ograve; e&longs;t potentia pa&longs;&longs;iua <lb/>ip&longs;is innata, &longs;icut cuilibet corpori ad recipiendum talem <lb/>motum, &longs;iue producatur &agrave; &longs;e ip&longs;o &longs;iue ab alio: &longs;ed pr&aelig;cipu&egrave; <pb pagenum="67" xlink:href="005/01/075.jpg"/>e&longs;t intrin&longs;eca ip&longs;a grauitas, qu&aelig; tanquam proprium ope&shy;<lb/>randi principium e&longs;t illis ratio, vt moueantur deor&longs;um, &longs;eu <lb/>forma qua in &longs;e &longs;eclu&longs;is impedimentis, talem motum pro&shy;<lb/>ducunt. </s>
          <s id="N12097">Quod optim&egrave; expre&longs;&longs;it Ari&longs;toteles lib. 

8. Phy&longs;ic. <lb/><!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->32. &amp; lib. 

1. de C&oelig;lo, tex. <!-- REMOVE S-->17. &amp; lib. 

4. tex. <!-- REMOVE S-->6. Ratio au&shy;<lb/>tem e&longs;t manife&longs;ta, quia &longs;en&longs;u con&longs;tat, efficaciam, ac celeri&shy;<lb/>tatem in motu deor&longs;um cre&longs;cere cre&longs;cente grauitate cor&shy;<lb/>poris, ac minui ad diminutionem illius &lpar;vt idem Philo&longs;o&shy;<lb/>phus ob&longs;eruauit 1. de C&oelig;lo tex. <!-- REMOVE S-->89.&rpar; quod non po&longs;&longs;et con&shy;<lb/>tingere &longs;i in ip&longs;o corpore graui grauitas non e&longs;&longs;et propria <lb/>cau&longs;a effectiua ip&longs;ius motus, qu&aelig; &longs;imul cum effectu cre&longs;ce&shy;<lb/>ret, ac decre&longs;ceret. </s>
          <s id="N120B3">Sicut calor, qui dum intenditur, aut re&shy;<lb/>mittitur, efficacius aut remi&longs;&longs;ius operatur, <expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> aut <lb/>minorem calefactionis motum producit, eo quod &longs;imiliter <lb/>e&longs;t ratio formalis calefaciendi, &longs;icut grauitas &longs;e deor&longs;um <lb/>mouendi. </s>
          <s id="N120C2"><expan abbr="Nullumq.">Nullumque</expan> e&longs;t inconueniens, idem corpus e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;e mouens &amp; motum, cum in corpore graui &longs;it potentia <lb/>receptiua motus, &amp; grauitas, qu&aelig; e&longs;t <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan> effectiua illius. </s>
        </p>
        <p id="N120D0" type="main">
          <s id="N120D2">Diximus ver&ograve; grauia moueri deor&longs;um per <expan abbr="rect&atilde;">rectam</expan> lineam, <lb/>qu&aelig; centrum grauitatis ip&longs;orum, <expan abbr="centrumq.">centrumque</expan> mundi conne&shy;<lb/>ctit: Nam &longs;en&longs;u pariter con&longs;tat, illa non tendere ad ip&longs;um <lb/>mundi centrum per lineam aliquam obliquam, neque per <lb/>lineam rectam, qu&aelig; ab extremo quoddam, vel quauis alia <lb/>parte ip&longs;ius ad mundi centrum extendatur, &longs;ed per <expan abbr="e&atilde;">eam</expan>, quam <lb/>diximus <expan abbr="line&atilde;">lineam</expan>, qu&aelig; ab eius centro grauitatis rect&agrave; ad mun&shy;<lb/>di centrum propendet. </s>
          <s id="N120F3">Omnis enim grauitas cuiu&longs;que <lb/>grauis ita in ip&longs;o grauitatis centro colligitur, &amp; coacerua&shy;<lb/>tur, vt extra ip&longs;um nihil grauitare propemodum in corpori&shy;<lb/>bus videatur: <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> non ni&longs;i ip&longs;omet centro rect&agrave; deor&shy;<lb/>&longs;um eadem corpora ferri con&longs;picimus naturali propen&longs;io&shy;<lb/>ne. </s>
          <s id="N12104">Quo pariter fit, vt &longs;i aliund&egrave; qu&agrave;m ab ip&longs;ius grauitatis <lb/>centro graue aliquod &longs;u&longs;pendatur, &longs;tatim grauitatis centro <lb/>deor&longs;um tendente conuertatur, nec manere vnquam po&longs;&longs;it <lb/>donec ip&longs;um grauitatis centrum &longs;ub puncto &longs;u&longs;pen&longs;ionis per <lb/>lineam horizonti perpendicularem con&longs;tituatur. </s>
          <s id="N1210F">Quando&shy;<lb/>quidem tunc idem e&longs;t, ac &longs;i corpus per ip&longs;ummet grauita&shy;<pb pagenum="68" xlink:href="005/01/076.jpg"/>tis centrum &longs;u&longs;penderetur, cum per eandem lineam ei li&shy;<lb/>ceat grauitare, vt latius ac rect&egrave; pro&longs;equitur Guidus Vbal&shy;<lb/>dus loco citato. </s>
        </p>
        <p id="N1211D" type="head">
          <s id="N1211F"><emph type="italics"/>De pr&aelig;ternaturali, &amp; artificio&longs;a mobilitate <lb/>grauium, &amp; leuium.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N12128" type="head">
          <s id="N1212A">ADDITIO TERTIA.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1212E" type="main">
          <s id="N12130">Iam ver&ograve; pr&aelig;ternaturalis mobilitas grauium, &amp; leuium <lb/>in eo relinquitur con&longs;i&longs;tere, quod e&longs;t, ip&longs;a grauia, &amp; le&shy;<lb/>uia &longs;ecundum quamcumque po&longs;itionem, etiam repugnanti&shy;<lb/>bus natur&aelig; legibus, moueri po&longs;&longs;e arte ac violentia, &agrave; princi&shy;<lb/>pio extrin&longs;eco: ita tamen vt <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> eadem grauitas in&shy;<lb/>trin&longs;eca, qu&aelig; &longs;uperatur &agrave; violentia, non parum ad &longs;e ip&longs;am <lb/>euincendam, &amp; ad &longs;ui motionem pr&aelig;ternaturalem, &amp; artifi&shy;<lb/>cio&longs;am augendam concurrat. </s>
        </p>
        <p id="N12145" type="main">
          <s id="N12147">Con&longs;tat enim hoc cum aperta deductione ex dictis de <lb/>mobilitate naturali, t&ugrave;m clara ac patenti experientia; <lb/>ita vt nulla fer&egrave; indigeat probatione, aut explicatione, pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;ertim in doctrina Ari&longs;totelis, qui quantum attinet ad prin&shy;<lb/>cipium extrin&longs;ecum, &agrave; quo prouenire diximus pr&aelig;ternatu&shy;<lb/>ralem motionem, cum 8 Phy&longs;icor. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->33. dixi&longs;&longs;et: Omnia, <lb/>qu&aelig; mouentur, aut natura moueri, aut pr&aelig;ter naturam, ac <lb/>violentia; mox addit: Et qu&aelig; vi &amp; pr&aelig;ter naturam, omnia <lb/>&agrave; quodam, &amp; ab alio. </s>
          <s id="N1215E">Iuxta commune illud pronuntiatum <lb/>&agrave; &longs;e prius traditum, &amp; ab omnibus receptum nimirum, om&shy;<lb/>ne quod mouetur, ab alio moueri. </s>
          <s id="N12165">Quod quipp&egrave; loquendo <lb/>&longs;altem de motu pr&aelig;ternaturali in rebus inanimatis, e&longs;t ir&shy;<lb/>refragabile. </s>
        </p>
        <p id="N1216C" type="main">
          <s id="N1216E">Illud tamen apud nonnullos adhuc non e&longs;t omnino ex&shy;<lb/>ploratum, ac non paruam habet difficultatem, quo videli&shy;<lb/>cet pacto violentia ip&longs;a corporibus ab extrin&longs;eco inferatur; <lb/>quau&egrave; ratione, eadem corpora po&longs;tquam ab impul&longs;ore, vel <lb/>proijciente rece&longs;&longs;erint, ex &longs;e pr&aelig;ternaturaliter moueantur. <pb pagenum="69" xlink:href="005/01/077.jpg"/>Quod cum partim ad mer&egrave; phy&longs;icam &longs;peculationem perti&shy;<lb/>neat in 7. &amp; 8. de phy&longs;ico auditu; partim ver&ograve; infra cum <lb/>Ari&longs;totele qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N12182">32. &amp; 33. explicandum &longs;it, h&igrave;c non erit <lb/>di&longs;cutiendum, &longs;ed tantum ex dicendis, ac probandis &longs;uppo&shy;<lb/>nere oportet, nullam vnquam inferri po&longs;&longs;e violentiam per <lb/>motum localem ab&longs;que productione, ac impre&longs;&longs;ione quali&shy;<lb/>tatis cuiu&longs;dam in ip&longs;o mobili, qu&aelig; communiter appellari &longs;o&shy;<lb/>let impetus &longs;iue impul&longs;us, ac de qua &longs;&aelig;pe nobis redibit &longs;er&shy;<lb/>mo in ijs qu&aelig;&longs;tionibus. </s>
        </p>
        <p id="N12191" type="main">
          <s id="N12193">Diximus autem grauitatem <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> ad &longs;ui motionem <lb/>violentam concurrere, quia cum deor&longs;um magna vi ponde&shy;<lb/>ra extruduntur, vis illata, &amp; impetus incu&longs;&longs;us, grauitate mo&shy;<lb/>bilis intenditur, &amp; augetur, vt qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N121A0">32. probabitur. </s>
          <s id="N121A3">Vnde <lb/>licet quoad velocitatem, &amp; modum tunc motus ip&longs;e deor&shy;<lb/>&longs;um <expan abbr="c&otilde;&longs;tituatur">con&longs;tituatur</expan> pr&aelig;ternaturalis, ad eum tamen grauitas ip&shy;<lb/>&longs;a non minus, ac impetus concurrit. </s>
          <s id="N121B0">Quod contra &longs;e habet <lb/>cum &longs;ur&longs;um, vel ad latera graue transfertur; quia grauitas <lb/>&longs;icut &longs;emper tendit deor&longs;um, ita <expan abbr="cuicumq;">cuicumque</expan> alio motui &longs;em&shy;<lb/>per ob&longs;i&longs;tit, quamuis propri&egrave; non contrarietur virtuti, &agrave; qua <lb/>talis motus procedit, nec &longs;it incompo&longs;&longs;ibilis cum illa in eo&shy;<lb/>dem &longs;ubiecto, vt ibidem explicabitur. </s>
        </p>
        <p id="N121C1" type="main">
          <s id="N121C3">Deinde moueri po&longs;&longs;e diximus ip&longs;a grauia <expan abbr="&longs;ecund&utilde;">&longs;ecundum</expan> quam&shy;<lb/>cumque po&longs;itionem atte, ac violentia; quia nec violenti&aelig; <lb/>pr&aelig;&longs;cripta e&longs;t po&longs;itio &longs;ecundum quam duntaxat mouere <lb/>valeat, non ver&ograve; &longs;ecundum aliam, nec arti deficiunt pr&aelig;ce&shy;<lb/>pta, &amp; in&longs;trumenta, quibus ita vis eis applicetur; vt quoqu&ograve; <lb/>ver&longs;um, etiam contra natur&aelig; leges grauia transferantur. </s>
          <s id="N121D4">Vn&shy;<lb/>de pluribus, ac innumeris pen&egrave; modis arte comparatis vio&shy;<lb/>lentia pote&longs;t inferri. </s>
          <s id="N121DB">Quos tamen Ari&longs;toteles 7. Phy&longs;ic. <!-- REMOVE S-->tex. <lb/><!-- REMOVE S-->10. ad quatuor tantum reducit, iuxta quos to idem &longs;pecies <lb/>motus violenti con&longs;tituit: Quadrifariam, inquiens, moueri <lb/>quidquid ab alio per violentiam &longs;ecundum locum mouetur. <lb/></s>
          <s id="N121E8">Nimirum vel per Pul&longs;ionem, vel per Tractionem, vel per <lb/>Vectionem, vel per Vertiginem. </s>
          <s id="N121ED">Pul&longs;ionem autem di&longs;tin&shy;<lb/>guit in Impul&longs;ionem, &amp; Expul&longs;ionem. </s>
          <s id="N121F2">Impul&longs;ionem ait e&longs;&longs;e <lb/>cum pellens ita pellit, vt pul&longs;um non de&longs;erat, &longs;ed comite&shy;<pb pagenum="70" xlink:href="005/01/078.jpg"/>tur: Expul&longs;ionem ver&ograve;, tum vbi pepulit, pul&longs;um ip&longs;um re&shy;<lb/>linquit, de quo genere e&longs;t proiectio. </s>
          <s id="N121FE">Tractionem deinde ait <lb/>e&longs;&longs;e motum trahentis non &longs;eparatum &agrave; motu eius, quod <lb/>trahitur: <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> e&longs;&longs;e motum ad &longs;e ip&longs;um, &amp; ad alterum. </s>
          <s id="N12209">Ve&shy;<lb/>ctionem ver&ograve; e&longs;&longs;e motum per accidens; nam id quod vehi&shy;<lb/>tur ex co mouetur, quia e&longs;t in eo, quod mouetur. </s>
          <s id="N12210">Quoniam <lb/>ver&ograve; id quod vehit mouetur aut pul&longs;um, aut tractum, aut <lb/>vertigine actum, ex hoc infert, vt &amp; Vectio tripliciter fieri <lb/>po&longs;sit, iuxta triplicem motum pr&aelig;dictum. </s>
          <s id="N12219">Denique Verti&shy;<lb/>ginem ait e&longs;&longs;e motum compo&longs;itum ex tractione, &amp; pul&longs;io&shy;<lb/>ne. </s>
          <s id="N12220">Ad quas quippe quatuor &longs;pecies reuocari po&longs;&longs;unt ali&aelig; <lb/>quam plures motiones pr&aelig;ternaturales, ac violent&aelig;, quibus <lb/>accommodata &longs;unt in&longs;trumenta, ac machinamenta, de qui&shy;<lb/>bus Additione prima egimus, cunctaqu&egrave; alia, qu&aelig; ex illis <lb/>con&longs;tantur, vel ad ea reducuntur. </s>
        </p>
        <p id="N1222B" type="main">
          <s id="N1222D">Quamobrem pr&aelig;ternaturalis mobilitas grauium, ac le&shy;<lb/>nium pluries vocatur etiam artificio&longs;a. </s>
          <s id="N12232">Nam licet interdum <lb/>&agrave; cau&longs;is naturalibus, nulla interueniente hominum indu&longs;tria <lb/>aut violentia, vis aliqua corporibus inferatur, qua pr&aelig;terna&shy;<lb/>turaliter ip&longs;a compelluntur moueri, vt cum ignitos lapides <lb/>&egrave; montibus quibu&longs;dam videmus erumpere, &amp; in altum &longs;u&shy;<lb/>&longs;tolli; vel ferrea corpora &agrave; magnete &longs;ur&longs;um attrahi, ac pen&shy;<lb/>dentia &longs;u&longs;tineri. </s>
          <s id="N12241">S&aelig;pius tamen corpora non ni&longs;i artificio&longs;a <lb/>violentia ex indu&longs;tria ip&longs;is illata pr&aelig;ternaturaliter, vt dice&shy;<lb/>bamus con&longs;tat moueri. </s>
          <s id="N12248">Ita vt etiam motus eorum pr&aelig;ter&shy;<lb/>naturales, qui ab aliqua cau&longs;a naturali oriuntur, <expan abbr="aliosq.">aliosque</expan> &longs;imi&shy;<lb/>les, ad imitationem natur&aelig;, ars ip&longs;a violentiam applicando, <lb/>augendo, minuendo, ac di&longs;tinguendo producat. </s>
          <s id="N12255">Vt per&longs;pi&shy;<lb/>cu&egrave; ob&longs;eruare e&longs;t in motibus violentis &longs;ulfurei pulueris <lb/>virtute, ac artis magi&longs;terio productis ad euerrendas moles, <lb/>explodendas ingentes pilas, ac diruendas portas vrbium, <lb/>ac munitionum: nec non in motibus, qui a&eacute;ris, vel aqu&aelig; <lb/>beneficio multimoda cum arte di&longs;po&longs;ito fiunt, ad nauium <lb/>admirabilem lationem, <expan abbr="earumq.">earumque</expan> cur&longs;us moderationem; &amp; <lb/>ad tam varios machinarum &longs;e mouentium, &longs;eu &longs;piritalium <lb/>v&longs;us, de quibus &longs;crip&longs;it Hero, cum in iis omnibus ars natu-<pb pagenum="71" xlink:href="005/01/079.jpg"/>ram &aelig;mulando, vel eam comitando magnopere elucear, <lb/>nec minus ad ip&longs;am vim pr&aelig;ternaturaliter inferendam con&shy;<lb/>ducat. </s>
        </p>
        <p id="N12275" type="main">
          <s id="N12277">Ad hanc igitur motionem artificio&longs;am, ac pr&aelig;ternatura&shy;<lb/>lem vniuer&longs;a facultas Mechani&ccedil;a ordinatur, vt &longs;upra expli&shy;<lb/>cuimus: quatenus mirabili &longs;uo magisterio rationabiliter per <lb/>cau&longs;as procedendo, docet quo pacto grauia cuncta, aut le&shy;<lb/>uia po&longs;&longs;int &longs;ecundum omnem po&longs;itionem moueri, &amp; cuius <lb/>virtute, quau&egrave; proportione illius ad pondus; in qua di&longs;tan&shy;<lb/>tia, <expan abbr="quibusq.">quibusque</expan> adminiculis, machinis, &amp; in&longs;trumentis, &amp; id ge&shy;<lb/>nus alia; qu&aelig; non parua ex parte con&longs;tabunt ex is, qu&aelig; <lb/>Ari&longs;toteles vltra &longs;uperius allata, &amp; &agrave; nobis expo&longs;ita, in &longs;e&shy;<lb/>quentibus qu&aelig;&longs;tionibus tradit. </s>
          <s id="N12290">Cum alias exacta, &amp; pe&shy;<lb/>culiaris vniu&longs;cuiu&longs;que grauis, aut leuis prout artificios&egrave; mo&shy;<lb/>ueri debeat con&longs;ideratio, ad di&longs;tinctas Mechanic&aelig; facul&shy;<lb/>tatis partes iam enumeratas, quas ip&longs;e Philo&longs;ophus non e&longs;t <lb/>aggre&longs;&longs;us; quippe qui vniuer&longs;alia duntaxat principia huius <lb/>admirabilis di&longs;ciplin&etail; in hac prima parte afferre &longs;tatuerit, <lb/>cau&longs;as po&longs;tea in &longs;ecunda parte allaturus eorum, qu&aelig; in &longs;e&shy;<lb/>quentibus qu&aelig;&longs;tionibus proponuntur ad maiorem explica&shy;<lb/>tionem, &amp; applicationem eorundem principiorum, ex qui&shy;<lb/>bus ali&aelig; infinit&aelig; pen&egrave; conclu&longs;iones po&longs;&longs;unt deduci. </s>
        </p>
        <p id="N122A5" type="main">
          <s id="N122A7">Sed illud hic &longs;ummopere animaduertendum putauimus <lb/><expan abbr="Archimed&etilde;">Archimedem</expan>, quem iure inter huius di&longs;ciplin&aelig; parentes opti&shy;<lb/>mos liter&aelig; omnes maxima cum laude commemorant, non <lb/>diuer&longs;a ab ijs, qu&etail; Ari&longs;toteles tradidit principia a&longs;&longs;ump&longs;i&longs;&longs;e, <lb/>ac in &longs;uis de &aelig;queponderantibus libris protuli&longs;&longs;e, vt fals&ograve; <lb/>nonnulli commini&longs;cuntur; quin im&ograve; tradita ab ip&longs;o Philo&longs;o&shy;<lb/>pho &longs;uppo&longs;ui&longs;&longs;e, &amp; amplius, ad particularia de&longs;cendendo, <lb/>extendi&longs;&longs;e, ac planiora reddidi&longs;&longs;e, vt ingenu&egrave; fatetur Guidus <lb/>Vbaldus in Pr&aelig;fatione primi de &aelig;queponderantibus libri <lb/><expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> Archimedis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N122C3">Ari&longs;toteles enim &lpar;vt vel vno vtar exem&shy;<lb/>plo&rpar; loquendo de motione circulati, ad quam reducuntur <lb/>pen&egrave; omnes motiones, qu&aelig; mechanicis in&longs;trumentis, atque <lb/>artibus fiunt, pr&aelig;&longs;tanti&longs;simum illud con&longs;tituit principium, <lb/>qu&aelig; &longs;unt in maiori &agrave; centro di&longs;tantia, maiorem quoque ha&shy;<pb pagenum="72" xlink:href="005/01/080.jpg"/>bere virtutem ad motum, <expan abbr="velociusq.">velociusque</expan> moueri, vt &longs;upra vidi&shy;<lb/>mus tex. <!-- REMOVE S-->6. Quod &longs;an&egrave; principium non &longs;olum admittit Ar&shy;<lb/>chimedes, at que &longs;upponit, &longs;ed con&longs;equenter ad illud vlte&shy;<lb/>rius inquirit, <expan abbr="tradiditq.">tradiditque</expan> quanto maior &longs;it virtus, qu&aelig; habe&shy;<lb/>tur in maiori illa di&longs;tantia, <expan abbr="eamq">eamque</expan> ab ip&longs;ius di&longs;tanti&aelig; pro&shy;<lb/>portione indagando, recepti&longs;simum aliud fundamentum <lb/><arrow.to.target n="marg17"/> mechanicum &longs;tatuit, nimirum, it a &longs;e habere pondus ad pon&shy;<lb/>dus, vt di&longs;tantia ad di&longs;tantiam &agrave; puncto vnde pondera &longs;u&shy;<lb/>&longs;penduntur, permutata videlicet ratione, vt infra qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N122F0">3. <lb/>explicabitur. </s>
          <s id="N122F5">Cui fundamento tota Archimedis doctrina, <lb/><expan abbr="veraq.">veraque</expan> mechanica innititur contemplatio. </s>
          <s id="N122FD">Illud tamen an&shy;<lb/>tea patefecerat Ari&longs;toteles in &longs;uis mechanicis, qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N12302">3. illis <lb/>verbis, quod igitur motum pondus ad mouens, longitudo <lb/>patitur ad longitudinem. </s>
          <s id="N12309">Quem locum miror non animad&shy;<lb/>uerti&longs;&longs;e Guidum Vbaldum in confirmationem &longs;u&aelig; <expan abbr="ver&aelig;q.">ver&aelig;que</expan> <lb/>&longs;ententi&aelig;; cum plan&egrave; animaduerti&longs;&longs;et Archimedem in con&shy;<lb/>&longs;tituendis &longs;uis mechanicis po&longs;tulatis &longs;uppo&longs;ui&longs;&longs;e ea, qu&aelig; de <lb/>mechanicis principijs Philo&longs;ophus tradiderat. </s>
          <s id="N12318">Sed iam ad <lb/>exponendas ip&longs;ius Philo&longs;ophi qu&aelig;&longs;tiones accedamus. </s>
        </p>
        <p id="N1231D" type="margin">
          <s id="N1231F"><margin.target id="marg17"/>Lib. 1. <lb/>Atqui <expan abbr="p&otilde;d">pond</expan>. <lb/></s>
          <s id="N1232D">propo&longs;it. 6.</s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.080.1.jpg" xlink:href="005/01/080/1.jpg"/>
        <pb pagenum="73" xlink:href="005/01/081.jpg"/>
        <p id="N1233B" type="head">
          <s id="N1233D">SECVNDA PARS <lb/>MECHANICES <lb/>ARISTOTELIS STAGIRITAE <lb/>IN QVA PLVRES QVAESTIONES <lb/>continentur, ac &longs;oluuntur iuxta principia in <lb/>priori parte tradita.</s>
        </p>
        <p id="N1234A" type="main">
          <s id="N1234C"><emph type="italics"/>Explicata vniuer&longs;ali doctrina principiorum, <lb/>ex quibus tanquam ex iactis fundamen&shy;<lb/>tis inconficiendis demon&longs;trationibus omnis <lb/>mechanica &longs;tructura con&longs;urgit, particulares <lb/>qu&aelig;&longs;tiones Philo&longs;ophus proponit, in qua&shy;<lb/>rum &longs;olutionibus ip&longs;a vniuer&longs;alis doctrina, <lb/>vt pr&aelig;monuimus, applicatur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1235F" type="head">
          <s id="N12361">Qu&aelig;&longs;tio Prima.</s>
        </p>
        <p id="N12364" type="main">
          <s id="N12366">C<emph type="italics"/>vr autem maiores libr&aelig; exactio&shy;<lb/>res &longs;unt minoribus, palam e&longs;t ex ijs. <lb/></s>
          <s id="N1236F">Spartum enim fit centrum, id <expan abbr="namq.">namque</expan> <lb/>manet. </s>
          <s id="N12374">Quod autem libr&aelig; vtrinque <lb/>e&longs;t, exeuntes &agrave; centro.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1237B" type="main">
          <s id="N1237D"><emph type="italics"/>Ab eodem igitur pondere citius mo&shy;<lb/>ueri nece&lt;32&gt;e e&longs;t extremum libr&aelig;, quo <lb/>plus &agrave; &longs;parto di&longs;ce&longs;&longs;erit. </s>
          <s id="N12386">Et nonnulla <lb/>quidem in paruis libris impo&longs;ita non manife&longs;ta &longs;en&longs;ui &longs;unt <lb/>pondera: in magnis autem manife&longs;ta. </s>
          <s id="N1238D">Nihil enim prohibet <lb/>minorem moueri magnitudinem, qu&agrave;m vt vi&longs;ioni &longs;it mani&shy;<lb/>fe&longs;ta. </s>
          <s id="N12394">In magna autem libra idem pondus vi&longs;ibile efficit ma-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="74" xlink:href="005/01/082.jpg"/><emph type="italics"/>gnitudo. </s>
          <s id="N123A0">Qu&aelig;dam ver&ograve; manifesta quidem &longs;unt in vtri&longs;que, <lb/>&longs;ed mult&ograve; magis in maioribus, quoniam mult&ograve; maior inclina&shy;<lb/>tionis fit magnitudo ab eodem pondere in maioribus. </s>
          <s id="N123A7">Quam&shy;<lb/>obrem machinantur &yuml;, qui purpuram vendunt. </s>
          <s id="N123AC">vt pendendo <lb/>defraudent, tum ad medium &longs;partum non ponentes, tum plum&shy;<lb/>bum in alterutram libr&aelig; partem infundentes, aut ligni, quod <lb/>ad radicem vergebat, in eam, quam deferri volunt partem <lb/>con&longs;tituentes: aut &longs;i nodum habuerit. </s>
          <s id="N123B7">Ligni enim grauior il&shy;<lb/>la est pars, in qua est radix. </s>
          <s id="N123BC">Nodus ver&ograve; radix qu&aelig;dam e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N123C1" type="head">
          <s id="N123C3">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N123C7" type="main">
          <s id="N123C9">Tanquam explorati&longs;&longs;imum &longs;upponitur hic ab Ari&longs;to. <lb/><!-- REMOVE S-->tele experimentum, maiores libras, exactiores e&longs;&longs;e <lb/>minoribus: hoc e&longs;t exact&egrave; magis o&longs;tendere pondus <lb/>grauium, qu&aelig; ponderantur, <expan abbr="eiu&longs;q.">eiu&longs;que</expan> differentias per motum <lb/>&longs;ur&longs;um, ac deor&longs;um, aut &longs;tatum &longs;uarum lancium. </s>
          <s id="N123D9"><expan abbr="Cau&longs;amq.">Cau&longs;amque</expan> <lb/>ip&longs;e &longs;tatim afferens, docet &longs;partum, quo &longs;u&longs;penditur libra, <lb/>&longs;eu trutinam quamlibet, &longs;ecundum eam partem, &longs;cilicet <lb/>qu&aelig; intra foramen bilancis exi&longs;tens in medio iugi, axis vi&shy;<lb/>cem gerit, &longs;e habere tanquam centrum in circulo, quod per <lb/>motum circularem eiu&longs;dem circuli non mouetur: partes <lb/>autem ip&longs;ius iugi vtrinque productas, qu&aelig; &amp; brachia nun&shy;<lb/>cupantur, &egrave; quorum extremis lances propendunt, con&longs;titui <lb/>tanquam lineas &agrave; centro in peripheriam deductas, qu&aelig; cir&shy;<lb/>ca idem centrum conuertantur, &amp; aliquantulum per eleua&shy;<lb/>tionem vnius, ac depre&longs;&longs;ionem alterius circumferantur, vt <lb/>videre e&longs;t in &longs;equenti figura. </s>
          <s id="N123F5">At, inquit, qu&ograve; plus line&aelig; &agrave; <lb/>centro circuli di&longs;ce&longs;&longs;erint, eo magis, quamuis ab eadem vel <lb/>&aelig;quali virtute, valent moueri, maius nempe &longs;pacium eo&shy;<lb/>dem tempore percurrendo, vt idemmet Ari&longs;toteles proba&shy;<lb/>uerat. </s>
          <s id="N12400">Ergo idem pondus ab extremo libr&aelig; propendens <lb/>e&ograve; magis illam conuertere, aut mouere valebit, qu&ograve; maior <lb/>fuerit ip&longs;a libra, &longs;eu qu&ograve; longioribus brachijs con&longs;tabit. </s>
          <s id="N12407">Si&shy;<lb/>quidem extremum vbi appenditur pondus, magis di&longs;tabit <lb/>&agrave; centro, <expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> proinde portionem circuli eodem <pb pagenum="75" xlink:href="005/01/083.jpg"/>tempore, <expan abbr="eademq.">eademque</expan> vi peraget, vt per&longs;picuum e&longs;t in hac fi&shy;<lb/>gura &longs;i brachia libr&aelig; AB protrahantur v&longs;que ad CD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1241E">Quia <lb/>nimirum, &longs;icut maio&shy;<lb/><figure id="id.005.01.083.1.jpg" xlink:href="005/01/083/1.jpg"/><lb/>rem efficerent circu&shy;<lb/>lum, videlicet conti&shy;<lb/>nentem, maioremque <lb/>diametrum; ita maio&shy;<lb/>rem arcum eorum ex&shy;<lb/>trema percurrerent. <lb/></s>
          <s id="N12436">Nam quo tempore <lb/>ac vi A moueretur v&longs; <lb/>que ad F, ip&longs;um C <lb/>moueretur <expan abbr="v&longs;q;">v&longs;que</expan> ad E <lb/>Maior autem e&longs;t CE <lb/>qu&agrave;m AF, eo quod <lb/>&longs;icut diameter ad dia&shy;<lb/>metrum, ita portio ad <lb/>portionem circuli &longs;e <lb/>habeat. </s>
          <s id="N1244F">Cum igitur <lb/>facilius &longs;it cernere ac <lb/>di&longs;cernere, quod maius e&longs;t, qu&agrave;m quod minus; &longs;equitur, e&ograve; <lb/>euidentius apparere motum libr&aelig;, qu&ograve; maior fuerit ip&longs;a li&shy;<lb/>bra: ac propterea per motum ip&longs;um maioris libr&aelig; exactius&shy;<lb/>pr&aelig;ponderantiam grauium, &longs;eu differentiam ponderis in&shy;<lb/>dicati. </s>
        </p>
        <p id="N1245E" type="main">
          <s id="N12460"><expan abbr="Atq;">Atque</expan> hinc euenire, ait Ari&longs;toteles, vt in paruis libris non&shy;<lb/>nulla pondera &longs;en&longs;um omnino fer&egrave; lateant, qu&aelig; in magnis, <lb/>illi aperti&longs;&longs;im&egrave; innote&longs;cunt. </s>
          <s id="N1246A">Non quidem ex eo, quod ip&longs;a <lb/>pondera moueant magnas libras, non autem paruas; &longs;ed <lb/>quia motus ab ip&longs;is productus, cum maior &longs;it in maioribus, <lb/>facilius, ac euidentius &agrave; &longs;en&longs;u percipitur. </s>
          <s id="N12473">Vnde qu&aelig; mani&shy;<lb/>fe&longs;ta &longs;unt in vtriu&longs;que libris, multo magis &lpar;vt idem inquit&rpar; <lb/>manife&longs;ta &longs;e pr&aelig;bent in meioribus, quoniam in illis multo <lb/>maior inclinatio cau&longs;atur ab eodem pondere. </s>
          <s id="N1247C">Id quod in <lb/>omnibus in&longs;trumentis verificatur, qu&aelig; ad men&longs;urandum de-<pb pagenum="76" xlink:href="005/01/084.jpg"/>&longs;eruiunt: Nam quo ampliora e&ograve; minus obtutum fallunt, &amp; <lb/>euidentius men&longs;uratorum differentias manife&longs;tant. </s>
        </p>
        <p id="N12488" type="main">
          <s id="N1248A">Denique ex ijs animaduertit Ati&longs;toteles modum, quo <lb/>nonnulli vendentes purpuram, vel crocum, aut aliud huiu&longs;&shy;<lb/>modi, emptores defraudant. </s>
          <s id="N12491">Ita namque &lpar;vt ip&longs;e ait&rpar; con&shy;<lb/>&longs;truunt libram, vt &longs;partum quo illa &longs;u&longs;penditur, &longs;eu axis cir&shy;<lb/>ca quem illa conuertitur, non &longs;it pror&longs;us in medio iugi, ac <lb/>proinde vnum brachium illius, &longs;it longius altero, &aelig;qu&egrave; ta&shy;<lb/>men grauitet, vt tegatur deceptio. </s>
          <s id="N1249C">Infundunt enim plum&shy;<lb/>bum in brachium, quod minorem habet longitudinem, vel <lb/>illud ex grauiori ligno conficiunt, vt puta nodo&longs;o, aut ad ra&shy;<lb/>dicem vergente: &amp; &longs;ic minorem habens longitudinem <lb/>&aelig;queponderat habenti maiorem, <expan abbr="libraq.">libraque</expan> ip&longs;a haud quaquam <lb/>apparet vitio&longs;a &longs;iue iniu&longs;ta. </s>
          <s id="N124AD">Deinde ver&ograve; mercem in eam <lb/>lancem imponunt, qu&aelig; ex longiori brachio pendet; vbi cer&shy;<lb/>t&egrave; quodlibet pondus magis grauitare nece&longs;&longs;e e&longs;t, qu&agrave;m in <lb/>oppo&longs;ita lance. </s>
          <s id="N124B6">Siquidem brachij extremum ex quo pen&shy;<lb/>det, magis di&longs;tat a centro; <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> quamuis adulterin&aelig; non <lb/>&longs;int <expan abbr="ponder&utilde;">ponderum</expan> not&aelig;, merces maioris ponderis putatur, qu&agrave;m <lb/>reuera &longs;it, ac tanti ex fraude venditur. </s>
          <s id="N124C9">Vnde etiam &longs;i libra <lb/>lancibus vacuis &aelig;quilibrium demon&longs;tret, &amp; &aelig;qualibus in <lb/>pondere, &aelig;qualia addantur, &aelig;qu&egrave; illa ponderare non &longs;equi&shy;<lb/>tur, dum &aelig;qu&egrave; &agrave; centro libr&aelig; non di&longs;tant. </s>
          <s id="N124D2">N&agrave;m ratione &longs;i&shy;<lb/>tus qu&aelig;libet additio ponderis po&longs;tea in ip&longs;is lancibus facta, <lb/>&longs;emper eandem &longs;eruare debet proportionem, vt magis gra&shy;<lb/>uitet in loco di&longs;tantiori, qu&agrave;m in propinquiori; vt exactius <lb/>adhuc con&longs;tare pote&longs;t ex Archimede in primo lib. <!-- REMOVE S-->Aeque&shy;<lb/>ponderan. <!-- REMOVE S-->po&longs;tulat. </s>
          <s id="N124E3">2. &amp; explicatione Guidi Vbaldi &egrave; Mar&shy;<lb/>chionibus Montis ibidem ac tract. <!-- REMOVE S-->de libra prop. 

6. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N124EB" type="main">
          <s id="N124ED">Illud tamen hic minim&egrave; pr&aelig;tereundum e&longs;t, non rect&egrave; <lb/>Blancanum, hunc Ari&longs;totelis locum expo&longs;ui&longs;&longs;e, <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> ex men&shy;<lb/>te illius ait, purpurarios fraudulentos, plumbum in lancem <lb/>illam infundere in quam merces imponitur. </s>
          <s id="N124FA"><expan abbr="Qu&atilde;doquidem">Quandoquidem</expan> <lb/>&longs;i ita e&longs;&longs;et, lanx illa maiorem longitudinem brachij non re&shy;<lb/>quireret ad magis grauitandum. </s>
          <s id="N12504">Quod &longs;i vtroque ex capi-<pb pagenum="77" xlink:href="005/01/085.jpg"/>te magis grauitaret, nempe ex plumbo adiuncto, &amp; ex ma&shy;<lb/>iori longitudine brachij, nunquam libra ponderibus, ac mer&shy;<lb/>cibus vacua, in &aelig;quilibrio po&longs;&longs;et con&longs;titui, fed &longs;atis apert&egrave; <lb/>huiu&longs;modi lanx &longs;emper deor&longs;um tenderet, altera ver&ograve; &longs;ur&shy;<lb/>&longs;um; <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> nulla ex hoc oriretur deceptio, <expan abbr="nullaq.">nullaque</expan> fraus, <lb/>qu&aelig; ex deceptione con&longs;equitur. </s>
          <s id="N1251E">Quando igitur Ari&longs;tote&shy;<lb/>les ait, purpurarios plumbum, vel quid &longs;imile in eam, quam <lb/>deferri volunt partem con&longs;tituere, intelligendus e&longs;t de par&shy;<lb/>te, &longs;eu de brachio libr&aelig; minori, quod cert&egrave; &longs;ur&longs;um a&longs;cende&shy;<lb/>ret ad de&longs;cen&longs;um maioris, ac deferri non po&longs;&longs;et ad con&longs;ti&shy;<lb/>tuendum Aequilibrium, ni&longs;i &longs;imilibus adiumentis quantum <lb/>opus e&longs;t deprimeretur; vt rect&egrave; etiam notat Cardanus lib. <lb/><!-- REMOVE S-->1. de principijs prope finem. </s>
        </p>
        <p id="N12530" type="head">
          <s id="N12532">Qu&aelig;&longs;tio Secunda.</s>
        </p>
        <p id="N12535" type="main">
          <s id="N12537">C<emph type="italics"/>vr &longs;iquidem cur&longs;um &longs;uerit &longs;partum, quan&shy;<lb/>do deor&longs;um lato pondere qui&longs;piam id amouet, <lb/>rur&longs;um a&longs;cendit libra: &longs;i autem deor&longs;um con&shy;<lb/>&longs;titutum fuerit, non a&longs;cendit, &longs;ed manet? </s>
          <s id="N12543">An <lb/>quia &longs;ur&longs;um quidem &longs;parto existente plus li&shy;<lb/>br&aelig; extra perpendiculum fit: quare nece&longs;&longs;e <lb/>e&longs;t deor&longs;um ferri id quod plus e&longs;t, donec a&longs;cendat, qu&aelig; bifa&shy;<lb/>riam libram diuidit, ad ip&longs;um perpendiculum, c&ugrave;m onus in&shy;<lb/>cumbat ad libr&aelig; partem &longs;ur&longs;um raptum.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N12554" type="main">
          <s id="N12556"><emph type="italics"/>Sit libra recta, vbi BC, &longs;partum autem AD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1255C">Hoc igi&shy;<lb/>tur deor&longs;um proiecto perpendiculum erit, vbi ADM. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12562">Si igi&shy;<lb/>tur in ip&longs;o B ponatur onus, B quidem erit, vbi E, C autem <lb/>vbi H s quamobrem ea, qu&aelig; bifariam libram &longs;ecat, prim&ograve; <lb/>quidem erit DM ip&longs;ius perpendiculi: incumbente autem <lb/>onere DG, quare libr&aelig; ip&longs;ius vbi EH, qu&ograve;d extra perpen&shy;<lb/>diculum e&longs;t AM, vbi e&longs;t PQ, maius e&longs;i dimidio. </s>
          <s id="N12571">Si igitur <lb/>amoueatur onus ab ip&longs;o E, nece&longs;&longs;e e&longs;t deor&longs;um ferri H mi&shy;<lb/>nus enim e&longs;t E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12579">Siquidem igitur &longs;ur&longs;um habuerit &longs;partum,<emph.end type="italics"/><pb pagenum="78" xlink:href="005/01/086.jpg"/><emph type="italics"/>rur&longs;um propter hoc a&longs;cendit libra. </s>
          <s id="N12585">Si autem deor&longs;um fuerit <lb/>in quod &longs;ub&longs;tat, contrarium facit. </s>
          <s id="N1258A">Plus enim dimidio fit li&shy;<lb/>br&aelig;, qu&aelig; deor&longs;um e&longs;t pars, qu&agrave;m quod per pendiculum &longs;ecet: <lb/>quapropter non a&longs;cendit. </s>
          <s id="N12591">Eleuata enim pars leuior e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N12596" type="main">
          <s id="N12598"><emph type="italics"/>Sit libra recta vbi NG: perpendiculum autem KLM. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1259F">Bifariam igitur &longs;ecatur KG. </s>
          <s id="N125A2">Impo&longs;ito autem onere in ip&longs;o <lb/>N, erit quidem N vbi O, ip&longs;um autem G, vbi R, KL <lb/>autem vbi LP. </s>
          <s id="N125A9">Quare maius e&longs;t KO, quam LR, ip&longs;o <lb/>PKL. </s>
          <s id="N125AE">Et ablato igitur onere, nete&lt;32&gt;e e&longs;t manere; incumbit <lb/>enim ceu onus exce&longs;&longs;us medietatis eius vbi e&longs;t F.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N125B6" type="head">
          <s id="N125B8">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N125BC" type="main">
          <s id="N125BE">Cvm axis vel &longs;partum, quod gerit vicem axis, &amp; quo <lb/>&longs;u&longs;penditur libra, locari po&longs;&longs;it tum &longs;upra, tum infra <lb/>iugum ip&longs;ius libr&aelig;, qu&aelig;rit modo Ari&longs;toteles quid <lb/>cau&longs;&aelig; &longs;it, vt &longs;i locetur &longs;upra, appo&longs;ito in alteram lancem <lb/>pondere, de&longs;cendat quippe illa, &longs;ed eo amoto ex &longs;e iterum <lb/>in pri&longs;tinum locum a&longs;cendat: &longs;i ver&ograve; axis locetur infra, lanx <lb/>illa maneat, &amp; non reuertatur. </s>
        </p>
        <p id="N125CD" type="main">
          <s id="N125CF">Porr&ograve; prima huius qu&aelig;&longs;tionis pars &longs;i phy&longs;ic&egrave; con&longs;idere&shy;<lb/>tur, non paruam videtur inuoluere difficultatem. </s>
          <s id="N125D4">Etenim <lb/>nullum apparet agens, &agrave; quo talis a&longs;cen&longs;us depre&longs;&longs;&aelig; lancis <lb/>procedat. </s>
          <s id="N125DB">Cum enim quodlibet graue tendat deor&longs;um, cau&shy;<lb/>&longs;a huiu&longs;modi eleuationis, &amp; a&longs;cen&longs;ionis non pote&longs;t e&longs;&longs;e for&shy;<lb/>ma aliqua intrin&longs;eca; nec pro extrin&longs;eca a&longs;&longs;ignari pote&longs;t <lb/>alia, ni&longs;i grauitas alterius lancis, qua &longs;cilicet illa de&longs;cen&shy;<lb/>dendo, hanc faciat a&longs;cendere. </s>
          <s id="N125E6">Verum cum vtraque lanx <lb/>&aelig;qualis molis, &amp; grauitatis con&longs;tituatur, nequit altera alteri <lb/>pr&aelig;ponderare, <expan abbr="de&longs;cen&longs;uq.">de&longs;cen&longs;uque</expan> proprio eam eleuare. </s>
          <s id="N125F1">Simile <lb/><expan abbr="namq.">namque</expan> in inten&longs;ione per eandem qualitatem agere non po&shy;<lb/>te&longs;t in &longs;imile; cum omnis actio procedere debeat ab in&aelig;&shy;<lb/>quali proportione, vt cum Ari&longs;totele &longs;entiunt omnes Phi&shy;<lb/>lo&longs;ophi 1. de generat. </s>
          <s id="N125FF">tex. <!-- REMOVE S-->48. </s>
        </p>
        <pb pagenum="79" xlink:href="005/01/087.jpg"/>
        <p id="N12608" type="main">
          <s id="N1260A">Nihilominus etiam phy&longs;icis principijs inh&aelig;rendo ex ijs, <lb/>qu&aelig; Ari&longs;toteles in pr&aelig;&longs;entibus docet, optim&egrave; huic difficul&shy;<lb/>tati pote&longs;t occurri, <expan abbr="primaq.">primaque</expan> pars qu&aelig;&longs;tionis re&longs;olui. </s>
          <s id="N12615">Nam <lb/>&longs;uppo&longs;ito, quod pars iugi, qu&etail; eleuatur di&longs;tinguatur &agrave; parte, <lb/>qu&aelig; deprimitur per lineam perpendicularem cadentem &agrave; <lb/>centro circa quod conuertitur libra, &longs;eu ab axe, vel &longs;parto <lb/>ad centrum terr&aelig;, vt sen&longs;u con&longs;tabit in &longs;equenti figura: &longs;i&shy;<lb/>quidem quidquid libr&aelig; e&longs;t ad leuam, v.g. <!-- REMOVE S-->talis line&aelig;, rapi&shy;<lb/>tur deor&longs;um; quidquid ver&ograve; e&longs;t ad dexteram attollitur &longs;ur&shy;<lb/>&longs;um: hoc inquam &longs;uppo&longs;ito, ait Ari&longs;toteles, quod &longs;i libra <lb/>axem, &longs;eu centrum habeat &longs;upra iugum, ac per depre&longs;&longs;io&shy;<lb/>nem alterius partis illius, altera eleuetur, plus quippe libr&aelig; <lb/>e&longs;&longs;et ex parte eleuata, qu&agrave;m ex parte depre&longs;&longs;a: <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> <lb/>pars eleuata nece&longs;&longs;eri&ograve; de&longs;cendet, &amp; ad de&longs;cen&longs;um illius, <lb/>&longs;equitur depre&longs;&longs;am a&longs;cendere, quou&longs;que vtraque con&longs;titua&shy;<lb/>tur &aelig;qualis, ac reuertatur ad &aelig;quilibrium. </s>
          <s id="N12634">Id quod ita &longs;e <lb/>habere &longs;ic probat. </s>
          <s id="N12639">Nam &longs;i iugum libr&aelig; &longs;it BC in &aelig;quilibrio <lb/><figure id="id.005.01.087.1.jpg" xlink:href="005/01/087/1.jpg"/><lb/>con&longs;titutum: &longs;partum <lb/>autem quo <expan abbr="&longs;u&longs;p&etilde;ditur">&longs;u&longs;penditur</expan>, <lb/>AD, ita videlicet, vt <lb/>axis &longs;it ip&longs;um D, quod <lb/>e&longs;t punctum &longs;upra lati&shy;<lb/>tudinem iugi. </s>
          <s id="N12652">Dein&shy;<lb/>de &longs;partum proijciatur <lb/>deor&longs;um, <expan abbr="efficiatq.">efficiatque</expan> per&shy;<lb/>pendicularem ADM. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12661">Tunc &longs;i in ip&longs;o B ponatur onus, B quidem de&longs;cendet in <lb/>E, C autem a&longs;cendet vbi H. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12667">Quamobrem linea, qu&aelig; in <lb/>priori &longs;itu libram diuidebat bifariam, e&longs;t ip&longs;a perpendicu&shy;<lb/>laris DM. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1266F">Illa ver&ograve; qu&aelig; po&longs;tea eodem pacto diuidit in, <lb/>po&longs;teriori &longs;itu propter onus, quod incumbit in E, erit <lb/>DG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12677">Quare ea pars libr&aelig;, &longs;eu iugi. </s>
          <s id="N1267A">EH, qu&aelig; e&longs;t extra <lb/>perpendiculum AM ver&longs;us H maior erit dimidio nem&shy;<lb/>pe quantum importat triangulus DGM, quod &longs;patium <lb/>Ari&longs;toteles &longs;ignauit <expan abbr="Pq.">PQ</expan> Si igitur amoueatur onus, quod <pb pagenum="80" xlink:href="005/01/088.jpg"/>deprimit in E, nece&longs;&longs;e e&longs;t deor&longs;um ferri partem vbi H. <lb/><figure id="id.005.01.088.1.jpg" xlink:href="005/01/088/1.jpg"/><lb/><expan abbr="Siquid&etilde;">Siquidem</expan> pars illa ma&shy;<lb/>ior e&longs;t qu&agrave;m h&aelig;c vbi <lb/>E, qu&aelig; per <expan abbr="con&longs;equ&etilde;s">con&longs;equens</expan> <lb/>&longs;ur&longs;um a&longs;cendet, &amp; &longs;ic <lb/>rur&longs;us libra con&longs;titue&shy;<lb/>tur in &aelig;quilibrio quod <lb/>erat probandum. </s>
          <s id="N126A7">Se&shy;<lb/>cunda ver&ograve; pars huius <lb/>qu&aelig;&longs;tionis facilius ab <lb/>eodem Ari&longs;totele probatur. </s>
          <s id="N126B0">Quoniam &longs;i &longs;partum, &longs;eu axis <lb/>infra iugum locetur, maior pars libr&etail; e&longs;&longs;et illa, qu&etail; deor&shy;<lb/>&longs;um ex impo&longs;ito pondere reperiretur depre&longs;&longs;a, qu&agrave;m qu&etail; <lb/>&longs;ur&longs;um e&longs;&longs;et elata. </s>
          <s id="N126B9">Porr&ograve; plus dimidio contineret, <expan abbr="proin-deq.">proin&shy;<lb/>deque</expan> etiam ablato pondere adhuc magis grauitaret, ac pro&shy;<lb/>pterea ad equilibrium redire minim&egrave; po&longs;&longs;et. </s>
          <s id="N126C4">Id quod &longs;ic <lb/>o&longs;tendit Ari&longs;toteles &longs;it libra in &etail;quilibrio con&longs;tituta NG <lb/><figure id="id.005.01.088.2.jpg" xlink:href="005/01/088/2.jpg"/><lb/><expan abbr="perpendicul&utilde;">perpendiculum</expan> ver&ograve; bi&shy;<lb/>fariam libram ip&longs;am <lb/>&longs;ecans, ac tendens ad <lb/>centrum mundi, &longs;it ca&shy;<lb/>dens KLM. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N126DD">Axis ver&ograve; <lb/>infra <expan abbr="iug&utilde;">iugum</expan> locatus vbi <lb/>L. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N126E9">Impo&longs;ito po&longs;t h&etail;c <lb/>onere in ip&longs;o N, de&shy;<lb/>&longs;cendet plane ip&longs;um <lb/>N, <expan abbr="eritq.">eritque</expan> exempli gratia, vbi O. </s>
          <s id="N126F6">Et per con&longs;equens ip&longs;um <lb/>G a&longs;cendet ad R. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N126FC">Linea ver&ograve; KL, qu&etail; bifariam diuide&shy;<lb/>bat libram in &longs;itu NG declinabit in PL. <expan abbr="Cumq.">Cumque</expan> maius &longs;it <lb/>KO, qu&agrave;m KR eo quod vltra dimidium contineat etiam <lb/>triangulum PKL; &longs;equitur vt ablato onere, adhuc nequeat <lb/>pars i&longs;ta libr&etail; &longs;ur&longs;um attolli. </s>
          <s id="N1270B">Quandoquidem exce&longs;&longs;us il&shy;<lb/>le &longs;upra medietatem, tanquam onus quoddam ei &longs;emper in&shy;<lb/>cumbit. </s>
        </p>
        <p id="N12712" type="main">
          <s id="N12714">Huic autem Ari&longs;totelis demon&longs;trationi addi etiam po-<pb pagenum="81" xlink:href="005/01/089.jpg"/>te&longs;t alia &longs;umpta ex centro grauitatis, vt proprium e&longs;t me&shy;<lb/>chanicarum &longs;peculationum. </s>
          <s id="N1271E">Porr&ograve; libr&aelig; iam explicat&aelig; cen&shy;<lb/>trum grauitatis e&longs;t punctum in medio iugi intrapo&longs;itum, vt <lb/>patet ex definitione. </s>
          <s id="N12725">Nam circa illud <expan abbr="vndiq.">vndique</expan> partes &aelig;qua&shy;<lb/>lium &longs;unt momentorum. </s>
          <s id="N1272E">Quando autem libra e&longs;t in Aequi&shy;<lb/>librio con&longs;tituta, huiu&longs;modi centrum coincidit in eandem <lb/>lineam perpendiculatem, in qua e&longs;t centrum circumuolu&shy;<lb/>tionis, &longs;eu axis ip&longs;ius libr&aelig;, ac centrum mundi; &longs;iue axis po&shy;<lb/>natur &longs;upra, &longs;iue infra <expan abbr="iug&utilde;">iugum</expan>, vt videre e&longs;t in de&longs;criptis figuris. <lb/></s>
          <s id="N1273E">Quo fit, vt libra in tali po&longs;itione quie&longs;cat; nam centrum <lb/>grauitatis per breuiorem lineam, qua fieri pote&longs;t tendit ad <lb/>centrum mundi; nulla autem breuior e&longs;t recta in ip&longs;um ca&shy;<lb/>dente. </s>
          <s id="N12747">Quando ver&ograve; libra per depre&longs;&longs;ionem vnius, &amp; ele&shy;<lb/>uationem alterius partis ip&longs;ius, <expan abbr="n&otilde;">non</expan> manet in &aelig;quilibrio, tunc <lb/>centrum grauitatis con&longs;tituitur extra perpendiculum, &longs;eu li&shy;<lb/>neam pr&aelig;dictam cadentem ad centrum mundi per <expan abbr="c&etilde;trum">centrum</expan> <lb/>circumuolutionis ip&longs;ius libr&aelig;; ac propterea nece&longs;&longs;ario ip&longs;um <lb/>centrum grauitatis &longs;i &longs;upra e&longs;t in parte eleuata, ablato pon&shy;<lb/>dere partis oppo&longs;it&aelig; de&longs;cendet, ac reuertetur in locum pri&shy;<lb/>&longs;tinum, vt magis centro mundi appropinquetur per viam <lb/>qua pote&longs;t. </s>
          <s id="N12762">Si ver&ograve; infra e&longs;t in parte depre&longs;&longs;a, etiam &longs;i pon&shy;<lb/>dus ab illa auferatur, manebit; quia in illo &longs;itu &longs;imiliter &amp; <lb/>adhuc magis appropinquatur centro mundi quo tendit. </s>
          <s id="N12769">Qu&etail; <lb/>omnia ab&longs;que alia figura per&longs;picua e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt ex de&longs;cri&shy;<lb/>ptis, ac fu&longs;i&ugrave;s, &amp; exacti&ugrave;s traduntur, cum &agrave; Guidone Vbaldo <lb/>tractatu de libra, tum &agrave; Bernardino Baldo in hac qu&aelig;&longs;tione, <lb/>qui tantam in centro grauitatis vim e&longs;&longs;e animaduertit ad <lb/>pr&aelig;ponderandum, vt hinc colligat, libras qu&aelig; axem habent <lb/>&longs;upra iugum, non &agrave; quouis paruo pondere moueri, vel peni&shy;<lb/>tus declinare, &longs;ed ab eo <expan abbr="tant&utilde;">tantum</expan>, quod &longs;uperet <expan abbr="re&longs;i&longs;tenti&atilde;">re&longs;i&longs;tentiam</expan> cen&shy;<lb/>tri grauitatis, qu&etail; re&longs;i&longs;tentia proportionaliter eo maior ex&shy;<lb/>peritur, quo minus grauitatis <expan abbr="c&etilde;tr&utilde;">centrum</expan> di&longs;tat ab axe, &longs;eu centro <lb/>circa quod ip&longs;a libra conuertitur, vt <expan abbr="ibid&etilde;">ibidem</expan> ip&longs;e demon&longs;trat. </s>
        </p>
        <p id="N12790" type="main">
          <s id="N12792">Verum quamuis pr&aelig;dicta omnia vera &longs;int, adhuc tamen <lb/>aliquod de&longs;ideratur ad ad&aelig;quatam omnino rationem tra&shy;<lb/>dendam, cur axe exi&longs;tente &longs;upra iugum, &longs;i eleuetur vna pars <pb pagenum="82" xlink:href="005/01/090.jpg"/>illius ad depre&longs;&longs;ionem alterius, <expan abbr="cau&longs;aq.">cau&longs;aque</expan> depre&longs;&longs;ionis remo&shy;<lb/>ueatur, &longs;tatim pars illa eleuata pr&aelig;cipiti cur&longs;u de&longs;cendat, <lb/><expan abbr="redeatq.">redeatque</expan> in pri&longs;tinum locum. </s>
          <s id="N127A9">Siquidem exce&longs;&longs;us ille partis <lb/>eleuat&aelig;, quem ex Ari&longs;totele explicuimus, <expan abbr="rur&longs;umq.">rur&longs;umque</expan> ratio <lb/>centri grauitatis pr&aelig;dicta non videntur &longs;ufficere, nec tanti <lb/>e&longs;&longs;e momenti, vt <expan abbr="tant&atilde;">tantam</expan> motionem <expan abbr="tamqu&atilde;">tamquam</expan> pr&aelig;cipitem de&shy;<lb/>&longs;cen&longs;um cau&longs;are pr&aelig;ualeant. </s>
          <s id="N127C0">Cum &amp; centrum grauitatis <lb/>parum, aut imperceptibiliter remoueatur &agrave; linea illa ca&shy;<lb/>dente ab axe ad centrum mundi; &amp; exce&longs;&longs;us partis eleuat&aelig; <lb/>non modo paruus &longs;it, &longs;ed paruum etiam ab eadem linea di&shy;<lb/>&longs;tet vbi minus pr&aelig;ponderantia experitur. </s>
          <s id="N127CB">Etenim &longs;i huiu&longs;&shy;<lb/>modi exce&longs;&longs;us appenderetur tanquam onus in libra, qu&aelig; in <lb/>&aelig;quilibrio &longs;it con&longs;tituta, ac prope axem in &longs;imili &longs;itu, ac e&longs;t <lb/>ille, quem in ca&longs;u no&longs;tro retinet, ab&longs;que dubio parum, aut <lb/>nihil pr&aelig;ponderaret brachium in quo appenderetur. </s>
        </p>
        <p id="N127D6" type="main">
          <s id="N127D8">Dicendum ergo e&longs;t vltra cau&longs;as pr&aelig;dictas pr&aelig;cipu&egrave; de&shy;<lb/>&longs;cen&longs;ionem illam cau&longs;ari &agrave; maiori grauitate, quam eleuat&aelig;, <lb/>ac pondus lancis ab illo pendentis obtinere videtur in eo <lb/>loco. </s>
          <s id="N127E1">Nam licet in &aelig;quilibrio lances con&longs;titut&aelig;, &longs;upponan&shy;<lb/>tur in grauitate &aelig;quales: non tamen in quocumque &longs;itu, &amp; <lb/>po&longs;itione, &aelig;que po&longs;&longs;unt grauitare. </s>
          <s id="N127E8">Quodlibet enim libran&shy;<lb/>dum pondus alias inuariatum, quant&ograve; magis elongatur &agrave; li&shy;<lb/>nea perpendiculari, qu&aelig; per punctum axis in&longs;trumenti ca&shy;<lb/>dit ad centrum terr&aelig; &lpar;quam lineam Geometrici vocant ca&shy;<lb/>thectum&rpar; tanto magis grauitat, vt cernere e&longs;t in &longs;tatera, <lb/>vel in alio &longs;imili ad ponderandum apto in&longs;trumento. </s>
          <s id="N127F5">Non <lb/>quia ratione &longs;itus re vera maiorem, aut minorem grauita&shy;<lb/>tem acquirat, &longs;ed quia magis, vel minus &longs;u&longs;tinetur ab in&shy;<lb/>&longs;trumento in illo &longs;itu iuxta maiorem, aut minorem propin&shy;<lb/>quitatem, quam &longs;itus habet cum linea explicata, vt Guido <lb/>Vbaldus animaduertit, tractatu de Libra, prop. 

4. ante med. <lb/></s>
          <s id="N12803">Cum igitur pondus &longs;uperioris lancis in eo loco magis di&longs;tet <lb/>aliena perpendiculari pr&aelig;dicta, qu&agrave;m pondus inferioris, &longs;e&shy;<lb/>quitur magis grauitare &longs;uperiorem lancem, qu&agrave;m grauitet <lb/>inferior, atque adeo h&aelig;c ab illa tanquam ab in&aelig;quali pro&shy;<lb/>portione virtutis moueri, &amp; &longs;ur&longs;um ferri v&longs;quequo ad &aelig;qua-<pb pagenum="83" xlink:href="005/01/091.jpg"/>lem cum illa &agrave; cathectu di&longs;tantiam, ac proinde grauitatem <lb/>perueniat, vt in &aelig;quilibrio contingit&shy;</s>
        </p>
        <p id="N12815" type="main">
          <s id="N12817">Superiorem autem lancem modo pr&aelig;dicto &agrave; linea ca&shy;<lb/>thectus magis remoueri, &longs;ic pote&longs;t <expan abbr="dem&otilde;&longs;trari">demon&longs;trari</expan> exemplo hu&shy;<lb/>ius figur&aelig;. </s>
          <s id="N12822">Sit cathectus cadens linea AB, qu&aelig; tran&longs;eat <lb/>per punctum axis propo&longs;it&aelig; libr&aelig; vbi C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12828">Deinde ducatur <lb/>recta DE per longum diuidens iugum libr&aelig;, <expan abbr="ip&longs;aq.">ip&longs;aque</expan> DE bi&shy;<lb/>fariam diuidatur in F, &amp; punctum in quo &longs;ecat lineam AB, <lb/>&longs;ignetur G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12836">Po&longs;tea excitentur &agrave; puncto D, &amp; &agrave; puncto E <lb/>du&aelig; paralell&aelig; perpendiculariter tendentes ad lineam AB, <lb/>ita vt efficiantur duo triangula AEG, &amp; DGB. </s>
          <s id="N1283D">In his au&shy;<lb/><figure id="id.005.01.091.1.jpg" xlink:href="005/01/091/1.jpg"/><lb/>tem triangulis, an&shy;<lb/>gulus DGB &etail;qua&shy;<lb/>lis e&longs;t angulo EGA <lb/>cum &longs;int ad verti&shy;<lb/>cem per 15. primi <lb/>Eucl. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12853">Angulus <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> <lb/>D. &etail;qualis e&longs;t an&shy;<lb/>gulo E cum &longs;int al&shy;<lb/>terni intra ea&longs;dem <lb/>paralellas, vt patet <lb/>per 29. primi eiu&longs;&shy;<lb/>dem Euclidis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12867">Si&shy;<lb/>militer etiam angu&shy;<lb/>lus B &aelig;qualis e&longs;t <lb/>angulo A, quia <lb/>vterque ponitur re&shy;<lb/>ctus. </s>
          <s id="N12874">Cum igitur <lb/>tres anguli vnius <lb/>trianguli &aelig;quales <lb/>&longs;int tribus angulis alterius trianguli &longs;equitur per 4. prop. 

&longs;ex&shy;<lb/>ti, latera eorundem triangulorum, qu&etail; circum &etail;quales an&shy;<lb/>gulos &longs;unt, e&longs;&longs;e inter &longs;e proportionalia. </s>
          <s id="N12881">Vnde fit vt cum <lb/>vnum latus ex duobus, quibus angulus E continetur, vide&shy;<lb/>licet GE &longs;it maius <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> latus GD &etail;qualis anguli D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1288D">Siqui&shy;<lb/>dem GE e&longs;t plu&longs;quam dimidium line&etail; DE continet enim <pb pagenum="84" xlink:href="005/01/092.jpg"/>amplius <expan abbr="di&longs;tanti&atilde;">di&longs;tantiam</expan> GF, eo quod in F ip&longs;a linea DE bifariam <lb/>diui&longs;a &longs;it, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> latus GD &longs;it minus dimidio, ad quod <lb/>dee&longs;t &longs;patium GF. Ex. <!-- REMOVE S-->hoc inquam fit, vt alterum latus <lb/>eiu&longs;dem anguli E &longs;it etiam maius altero latere &etail;qualis an&shy;<lb/>guli D, nempe vt AE, maius &longs;it qu&agrave;m BD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N128AA">Iam ergo <lb/>per longiorem perpendicularem &longs;uperior lanx, qu&agrave;m infe&shy;<lb/>rior &agrave; cathectu di&longs;tabit, quod erat demon&longs;trandum, vt hanc <lb/>magis quam illam in eo &longs;itu grauitare a&longs;&longs;eramus. </s>
        </p>
        <p id="N128B3" type="main">
          <s id="N128B5">Vnum tandem hic &longs;upere&longs;t explicandum, de quo non <lb/>meminit Ari&longs;toteles; Cur nimirum &longs;i axis non con&longs;tituatur <lb/>&longs;upra, nec infra, &longs;ed pror&longs;us in puncto medio longitudinis, <lb/>ac magnitudinis iugi, vt in puncto A propo&longs;it&etail; libr&etail; BC <lb/>in &aelig;quilibrio con&longs;titut&etail;; &amp; alterum extremum illius manu, <lb/>vel pondere deor&longs;um trahatur, ablato pondere, vel ce&longs;&longs;ante <lb/>detentione, rur&longs;us ad &etail;quilibrium ip&longs;a libra non reuertatur, <lb/>&longs;ed maneat quomodocumque relinquatur. </s>
        </p>
        <p id="N128C6" type="main">
          <s id="N128C8">Id quod ex eo prouenire comperiemus, quoniam in hu&shy;<lb/>iu&longs;modi con&longs;titutione libr&etail;, centrum grauitatis coincidit <lb/>cum centro circumuolutionis, &longs;eu axis ip&longs;ius libr&etail;, <expan abbr="proin-deq.">proin&shy;<lb/>deque</expan> habere non pote&longs;t, quo declinet, aut vergat etiam &longs;i <lb/>libra quomodolibet &longs;ituetur, aut moueatur, &longs;ed manebit <lb/><figure id="id.005.01.092.1.jpg" xlink:href="005/01/092/1.jpg"/><lb/>&longs;emper in illo <lb/>tanquam in &longs;uo <lb/>fulcimento, &agrave; <lb/>quo &longs;u&longs;tentatur. <lb/></s>
          <s id="N128E6">Idem enim <expan abbr="p&utilde;-ctum">pun&shy;<lb/>ctum</expan> A e&longs;t cen&shy;<lb/>trum grauitatis <lb/>cum &longs;it in me&shy;<lb/>dio iugi BC, &amp; <lb/>e&longs;t <expan abbr="c&etilde;trum">centrum</expan> axis <lb/>ex con&longs;tructio&shy;<lb/>nis &longs;uppo&longs;itio&shy;<lb/>ne. </s>
          <s id="N12901">Quare &longs;i in <lb/>illo iugum diui&shy;<lb/>datur per lineam perpendicularem DE, in quo cumque &longs;i-<pb pagenum="85" xlink:href="005/01/093.jpg"/>tu ponatur, &longs;iue in &etail;quilibrio, vt vbi BC, &longs;iue alibi vt in F G <lb/>&longs;emper diuidetur bifariam, atque adeo in duas partes &etail;qui&shy;<lb/>ponderantes, quarum altera, alteram mouere non pote&longs;t, <lb/>cum propter &etail;quiponderantiam, tum propter <expan abbr="&aelig;quidi&longs;t&atilde;tiam">&aelig;quidi&longs;tantiam</expan> <lb/>quam &longs;emper <expan abbr="retiner&etilde;t">retinerent</expan> &agrave; perpendiculo, &longs;eu linea cathectus. </s>
        </p>
        <p id="N1291D" type="head">
          <s id="N1291F">Qu&aelig;&longs;tio Tertia.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N12923" type="main">
          <s id="N12925">C<emph type="italics"/>vr exigu&aelig; vires &lpar;quemadmodum &agrave; principio<lb/>dictum e&longs;t&rpar; vecte, magna mouent pondera, <lb/>vectis in&longs;uper onus accipientes? </s>
          <s id="N12930">cum faci&shy;<lb/>lius &longs;it minorem mouere grauitatem: minor <lb/>autem e&longs;t &longs;ine vecte. </s>
          <s id="N12937">An quoniam ip&longs;e ve&shy;<lb/>ctis e&longs;t in cau&longs;a libra exi&longs;tens, &longs;partum infer&shy;<lb/>n&egrave; habens, in in&aelig;qualia diui&longs;a. </s>
          <s id="N1293E">Hypomochlion enim est &longs;par&shy;<lb/>tum: ambo namque stant vt centrum. </s>
          <s id="N12943">Quoniam autem ab <lb/>&aelig;quali pondere celeri&ugrave;s mouetur maior earum, qu&aelig; &agrave; centro <lb/>&longs;unt: duo ver&ograve; pondera, quod mouet, &amp; quod mouetur: quod <lb/>igitur motum pondus ad mouens, longitudo patitur ad longi&shy;<lb/>tudinem. </s>
          <s id="N1294E">Semper autem quanto ab hypomochlio di&longs;tabit ma&shy;<lb/>gis, tant&ograve; facili&ugrave;s mouebit. </s>
          <s id="N12953">Cau&longs;a autem e&longs;t, qu&aelig; retr&ograve; com&shy;<lb/>memorata est: quoniam qu&aelig; plus &agrave; centro distat, maiorem <lb/>de&longs;cribit circulum: quare ab eadem potentia plus &longs;eparabitur <lb/>mouens illud, quod plus ab hypomochlio di&longs;tabit. </s>
          <s id="N1295C">Sit vectis <lb/>vbi AB, pondus vbi C, quod mouet autem, vbi D, hypo&shy;<lb/>mochlion vbi E, quod autem vbi e&longs;t D, mouens vbi F. mo&shy;<lb/>tum autem vbi C. pondus vbi G.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N12968" type="head">
          <s id="N1296A">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1296E" type="main">
          <s id="N12970">Qvod Ari&longs;toteles tanquam admirandum, ac vnum <lb/>de numero eorum, qu&etail; pr&etail;ter naturam accidunt in <lb/>principio huius libri textu 2. propo&longs;uerat, hic mo&shy;<lb/>do ad inue&longs;tigandam eius cau&longs;am, iterum proponit, qu&etail;rens <pb pagenum="86" xlink:href="005/01/094.jpg"/>cur exigu&etail; vires adhibito vecte, magna moueant pondera, <lb/>qu&etail; ab&longs;que vecte mouere minim&egrave; po&longs;&longs;ent, cum tamen ip&shy;<lb/>&longs;um quoque onus vectis. </s>
          <s id="N12982">dimouendum &longs;u&longs;cipiant? </s>
          <s id="N12985">Facilius <lb/>enim e&longs;t, minorem qu&agrave;m maiorem &longs;uperare grauitatem <lb/>ponderis: minor autem e&longs;t grauitas ponderis ab&longs;que vecte, <lb/>qu&agrave;m cum vecte. </s>
          <s id="N1298E">Vnde contrarium forta&longs;&longs;e videtur debe&shy;<lb/>re contingere ab eo, quod de facto contingit. </s>
        </p>
        <p id="N12993" type="main">
          <s id="N12995">At &longs;tatim Ari&longs;toteles qu&aelig;&longs;tioni re&longs;pondet dicens, ve&shy;<lb/>ctem quippe habere rationem libr&aelig;, cuius axis, &longs;eu truti&shy;<lb/>na &longs;it infra iugum, vt explicuimus, brachia ver&ograve; &longs;int in&aelig;&shy;<lb/>qualia. </s>
          <s id="N1299E">Hypomochlion enim, &longs;eu fulcimentum vectis, axis <lb/>vicem gerit. </s>
          <s id="N129A3">Similiter namque circa ip&longs;um conuertitur ve&shy;<lb/>ctis, &longs;imiliterque &longs;emper manet immotum. </s>
          <s id="N129A8">Longitudo au&shy;<lb/>tem vectis vtrinque ex fulcimento proten&longs;a, iugum refert <lb/>libr&aelig;, in brachia, &longs;eu partes in&aelig;quales diui&longs;um; quarum <lb/>illa, qu&aelig; ad pondus leuandum applicatur, &longs;it breuior, illa <lb/>ver&ograve; in cuius, extremitate virtus adhibetur potenti&aelig; mo&shy;<lb/>tricis &longs;it longior, vt cernere e&longs;t in hac figura, quam tamen <lb/>Ari&longs;toteles exibuit in fine. </s>
          <s id="N129B7">Sit enim vectis. </s>
          <s id="N129BA">AB, pondus <lb/>ver&ograve; vbi C, &amp; potentia mouens vbi D; inter qu&aelig; me&shy;<lb/>diet fulcimentum in E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N129C2">Tunc &longs;i con&longs;ideretur, eadem erit <lb/><figure id="id.005.01.094.1.jpg" xlink:href="005/01/094/1.jpg"/><pb pagenum="87" xlink:href="005/01/095.jpg"/><figure id="id.005.01.095.1.jpg" xlink:href="005/01/095/1.jpg"/><lb/>ratio ac de libra, cuius iugum &longs;it AB, lances ver&ograve; C, D, <lb/>&amp; axis, &longs;eu fulcimentum E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N129D9">Siquidem ip&longs;um D pendens <lb/>ex longiori brachio libr&aelig;, pr&aelig;ponderat ip&longs;i C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N129DF">Quemad&shy;<lb/>modum potentia applicata in vecte vbi D, &longs;uperat graui&shy;<lb/>tatem ponderis C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N129E7">Axis ver&ograve; <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> ponatur infra iugum, &longs;iue <lb/>ip&longs;um iugum &longs;it &longs;u&longs;pen&longs;um per trutinam, aut &longs;partum, &longs;iue <lb/>innixum &longs;it alteri corpori immobili, idem &longs;emper pr&aelig;&longs;tat, <lb/>ac fulcimentum vectis vbi E. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N129F5" type="main">
          <s id="N129F7">Quoniam autem &lpar;pro&longs;equitur Ari&longs;toteles&rpar; ab &aelig;quali <lb/>pondere celerius, &longs;iue facilius mouetur brachium libr&aelig;, <lb/>quod magis &agrave; centro di&longs;ce&longs;&longs;erit, vt explicatum e&longs;t de libra, <lb/>qu&aelig; alterum brachium longius obtinet, eam ad circulum <lb/>reducendo: hinc fit, vt cum duo &longs;int, qu&aelig; in ambis extre&shy;<lb/>mitatibus vectis pr&aelig;sunt, vel ponderant, nempe mouens <lb/>in vna, &amp; motum in alia; illud magis pr&aelig;ponderet, quod <lb/>longiorem vectis extremitatem pr&aelig;&longs;&longs;erit; &longs;eu quanto magis <lb/>&agrave; fulcimento di&longs;ce&longs;&longs;erit, quamuis ali&agrave;s ip&longs;a ponderantia in <lb/>&longs;e &longs;int &aelig;qualia, hoc e&longs;t virtus mouentis &aelig;qualis &longs;it moto <lb/>ponderi, &amp; longior pars vectis &aelig;qu&egrave; grauitet, ac breuior. <lb/></s>
          <s id="N12A0F">Quod totum, vt ip&longs;emet Ari&longs;toteles inquit, de&longs;umitur ab <pb pagenum="88" xlink:href="005/01/096.jpg"/>explicato illo principio; quoniam &longs;cilicet, qu&aelig; plus &agrave; cen&shy;<lb/>tro di&longs;tat linea, &longs;eu extremitas &longs;emidiametri, maiorem de&shy;<lb/>&longs;cribit circumferentiam, qu&aelig; &longs;an&egrave; cum magis ad rectam li&shy;<lb/>neam accedat, facilius, ac velocius per ip&longs;am fertur &longs;emidia&shy;<lb/>meter, tanquam per viam magis connaturalem, vt ibidem <lb/>explicuimus. </s>
        </p>
        <p id="N12A21" type="main">
          <s id="N12A23">Illud autem, quod Ari&longs;toteles interpo&longs;uit, nempe: Quod <lb/>igitur motum pondus admouens, longitudo patitur ad lon&shy;<lb/>gitudinem: idem e&longs;t, ac dicere, eandem proportionem ha&shy;<lb/>bere motricem potentiam ad pondus leuandum, quam ha&shy;<lb/>bet eius longitudo, &longs;eu di&longs;tantia &agrave; centro vectis ad longitu&shy;<lb/>dinem, &longs;eu di&longs;tantiam ponderis ab eodem centro vbi e&longs;t <lb/>fulcimentum. </s>
          <s id="N12A32">Quare &longs;ubiungit: Semper autem quanto ab <lb/>hypomochlio, id e&longs;t fulcimento, di&longs;tabit magis, tanto facilius <lb/>mouebit. </s>
          <s id="N12A39">H&aelig;c ille, qu&aelig; po&longs;tea exactius tradita &longs;unt ab <lb/>Archimede in &longs;uo primo libro &aelig;queponderantium propo&shy;<lb/>&longs;itione &longs;exta; &amp; acuti&longs;&longs;im&egrave; probantur &agrave; Guido Vbaldo &egrave; <lb/>Marchionibus Montis in &longs;uis Mechanicis tractatu de libra <lb/>propo&longs;itione &longs;exta; ac de vecte propo&longs;itione quarta. </s>
          <s id="N12A44">De&shy;<lb/>mon&longs;trant enim in &aelig;quilibrijs, t&agrave;m vectis, qu&agrave;m libr&aelig;, ita &longs;e <lb/>habere pondus ad pondus, vt brachium ad brachium ex <lb/>commutata proportione. </s>
          <s id="N12A4D">Sit enim vectis, aut libra AB &longs;uf&shy;<lb/>fulta, aut &longs;u&longs;pen&longs;a in C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12A53">Brachium autem CA &longs;it verbi <lb/><figure id="id.005.01.096.1.jpg" xlink:href="005/01/096/1.jpg"/><lb/>gratia vnius <lb/>palmi. </s>
          <s id="N12A60">Bra&shy;<lb/>chium ver&ograve; <lb/>CB &longs;it qua&shy;<lb/>tuor palmo&shy;<lb/>rum. </s>
          <s id="N12A6B">Dein&shy;<lb/>de <expan abbr="app&etilde;da-tur">appenda&shy;<lb/>tur</expan> in <expan abbr="Ap&otilde;-dus">A pon&shy;<lb/>dus</expan> D, quod <lb/><expan abbr="p&otilde;deret">ponderet</expan>, vt <lb/>quatuor; &amp; <lb/>in B appen&shy;<lb/>datur pondus E, ponderans vt vnum; ita vt ip&longs;um pondus <pb pagenum="89" xlink:href="005/01/097.jpg"/>E &longs;e habeat ad pondus D eadem proportione, qua bra&shy;<lb/>chium CA &longs;e habet ad brachium CB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12A8F">Tunc quippe dici&shy;<lb/>mus vectem, aut libram man&longs;uram in &aelig;quilibrio propter <lb/><expan abbr="c&otilde;mutatam">commutatam</expan> proportionem. </s>
          <s id="N12A99">Etenim quadruplum ponderis <lb/>D commutatur cum quadruplo longitudinis CB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12A9F">Et pon&shy;<lb/>dus E compen&longs;atur &agrave; longitudine CA, qu&aelig; e&longs;t quarta. <lb/></s>
          <s id="N12AA5">pars longitudinis CB: &longs;icut pondus E e&longs;t quarta pars pon&shy;<lb/>deris D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12AAB">Quare promi&longs;cue &longs;umendo partes ip&longs;as ponde&shy;<lb/>rantes &longs;iue ratione propri&aelig; grauitatis, &longs;iue ratione di&longs;tan&shy;<lb/>ti&aelig; quam habent &agrave; fulcimento, quinque erunt partes ad le&shy;<lb/>uam, &amp; quinque ad dexteram, <expan abbr="vtr&aelig;q.">vtr&aelig;que</expan> vtri&longs;que in pondere <lb/>&aelig;quales, vel &aelig;qu&egrave; &longs;imul grauitantes. </s>
          <s id="N12ABA">Siquidem nec pondus <lb/>D, quod e&longs;t vt quatuor: nec pondus E, quod e&longs;t vt vnum, <lb/>&longs;uperare pote&longs;t longitudinem CA, qu&aelig; pariter e&longs;t vt vnum. <lb/></s>
          <s id="N12AC2">Et &longs;ic vnum &longs;upra quatuor ex vtraque parte con&longs;tituunt <lb/>quinquenarium &aelig;quale ex commutata proportione longi&shy;<lb/>tudinis, &amp; grauitatis. </s>
        </p>
        <p id="N12AC9" type="main">
          <s id="N12ACB">C&aelig;terum cum Ari&longs;toteles totam vin &longs;ui argumenti &longs;um&shy;<lb/>p&longs;erit ex eo, quod ab &aelig;quali pondere celerius mouetur bra&shy;<lb/>chium, &longs;eu partem libr&aelig;, qu&aelig; magis &agrave; centro di&longs;tenditur; <lb/>cau&longs;am ip&longs;am cur exigu&aelig; vires adhibito vecte magna mo&shy;<lb/>ueant pondera con&longs;tituere videtur in velocitate, qu&aelig; bra&shy;<lb/>chij longitudinem con&longs;equitur, vt ait Baldus. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12AD9">Quod qui&shy;<lb/>dem ip&longs;e minime approbat. </s>
          <s id="N12ADE">Qu&aelig; enim, ait, velocitas in re <lb/>&longs;tante? </s>
          <s id="N12AE3">Stant autem vectis, &amp; libra dum manent in &aelig;quili&shy;<lb/>brio, &amp; nihilominus parua potentia ingens &longs;u&longs;tinet pondus. </s>
        </p>
        <p id="N12AE8" type="main">
          <s id="N12AEA">Veruntamen &longs;i verba Ari&longs;totelis exactius pen&longs;entur non <lb/>id &longs;ignificant, nec ille talem cau&longs;am formaliter in maiori <lb/>velocitate, &longs;ed in maiori grauitate, aut virtute con&longs;tituit, <lb/>qu&aelig; brachij maiorem longitudinem con&longs;equitur. </s>
          <s id="N12AF3">Etenim <lb/>cum dixit: <emph type="italics"/>Quoniam autem ab &aelig;quali pondere celerius mo&shy;<lb/>uetur maior earum, qu&aelig; &agrave; centro &longs;unt.<emph.end type="italics"/></s>
          <s id="N12AFF"> Idem per <emph type="italics"/>celerius<emph.end type="italics"/> ac <lb/>per <emph type="italics"/>facilius<emph.end type="italics"/> intellexit. </s>
          <s id="N12B10">Quandoquidem paulo po&longs;t id ip&longs;um <lb/>repetens, ait. <emph type="italics"/>Semper autem quanto ab hypomochlio dicta&shy;<lb/>bit magis, tanto facilius mouebit.<emph.end type="italics"/></s>
          <s id="N12B20"> Et quidem in motu locali <lb/>velocitas &longs;emper facilitatem inuoluit, aut &longs;upponit, <expan abbr="ip&longs;aq.">ip&longs;aque</expan> <pb pagenum="90" xlink:href="005/01/098.jpg"/>maior velocitas, ac facilitas motus, maiorem grauitatem, aut <lb/>maiorem virtutem motiuam nece&longs;&longs;ario indicat, vt palam e&longs;t <lb/>in motibus t&agrave;m naturalibus, qu&agrave;m violentis. </s>
          <s id="N12B32">Nam corpus <lb/>qu&ograve; grauius, e&ograve; velocius de&longs;cendit, &longs;i non detineatur; &amp; <lb/>proiecta, e&ograve; velocius inter medium percurrunt, quo maio&shy;<lb/>rem impul&longs;um &agrave; proijciente recipiunt. </s>
          <s id="N12B3B"><expan abbr="Ip&longs;aq.">Ip&longs;aque</expan> animalia tan&shy;<lb/>to progrediuntur velocius, <expan abbr="citiusq.">citiusque</expan> per incu&longs;&longs;ionem impul&shy;<lb/>&longs;us grauia mouent, quanto maiorem virtutem motiuam <lb/>adepta fuerit cum pari di&longs;po&longs;itione in&longs;trumentorum. </s>
          <s id="N12B4B">Itaque <lb/>in propo&longs;ito, hoc ip&longs;o quod extremum longiori brachij ve&shy;<lb/>locius mouetur, magis grauitat in illo &longs;itu, &longs;eu maiore in in&shy;<lb/>dicat &longs;e ibi adipi&longs;ci virtutem motiuam, maiu&longs;que pondus <lb/>pr&aelig;ualet &longs;u&longs;tinere etiam &longs;i non moueatur. </s>
        </p>
        <p id="N12B56" type="head">
          <s id="N12B58">Qu&aelig;&longs;tio Quarta.</s>
        </p>
        <p id="N12B5B" type="main">
          <s id="N12B5D">C<emph type="italics"/>vr ij, qui in nauis medio &longs;unt remiges, ma&shy;<lb/>xim&egrave; nauem mouent? </s>
          <s id="N12B65">an quia remus vectis <lb/>est, hypomochlion autem fit &longs;calmus? </s>
          <s id="N12B6A">&longs;tat <lb/>enim ille: pondus ver&ograve; mare est, quod propel&shy;<lb/>lit remus: vectem autem mouens est ip&longs;e re&shy;<lb/>mex. </s>
          <s id="N12B73">Semper autem plus mouet ponderis, <lb/>quant&ograve; magis ab hypomochlio distabit quicumque id mouet. <lb/></s>
          <s id="N12B79">Maior enim ita fit, qu&aelig; ex centro. </s>
          <s id="N12B7C">Scalmus autem hypomo&shy;<lb/>chlion exi&longs;tens, centrum e&longs;t. </s>
          <s id="N12B81">In medio autem nauis plurimum <lb/>remi intus e&longs;t: illa enim parte lati&longs;&longs;ima e&longs;i nauis: quare ma&shy;<lb/>ior vtrinque remi pars vtrorumque nauis parietum intrin&longs;e&shy;<lb/>cus e&longs;i. </s>
          <s id="N12B8A">Mouetur autem nauis, quoniam appellente ad ma&shy;<lb/>re remo, extremum illius, quod intus e&longs;t, in ante promouetur: <lb/>nauem ver&ograve; &longs;calmo alligatam &longs;imul promoueri contingit, <lb/>quo remi extremum. </s>
          <s id="N12B93">Vbi enim plurimum maris diuidit re&shy;<lb/>mus, e&ograve; maxim&egrave; propelli nece&longs;&longs;e e&longs;i. </s>
          <s id="N12B98">Plurim&ugrave;m autem diuidit, <lb/>vbi pars plurima remi &agrave; &longs;calmo e&longs;t. </s>
          <s id="N12B9D">Et eam ob cau&longs;am remi&shy;<lb/>ges, qui in media &longs;unt naui, mouent illam maxim&egrave;. </s>
          <s id="N12BA2">Maxima <lb/>enim remi pars &agrave; &longs;calmo in nauis medio intus e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <pb pagenum="91" xlink:href="005/01/099.jpg"/>
        <p id="N12BAD" type="head">
          <s id="N12BAF">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N12BB3" type="main">
          <s id="N12BB5">Svpponit hic Ari&longs;toteles ab experientia, quod nos in&shy;<lb/>fra ratione probabimus, remiges in nauis medio remi&shy;<lb/>gantes, magis nauem mouere, qu&agrave;m &longs;i in prora, vel <lb/>puppi remigarent, &longs;iue qu&agrave;m alij, qui &aelig;quali conatu, ac vir&shy;<lb/>tute &longs;imul remigant in alio &longs;itu. </s>
          <s id="N12BC0"><expan abbr="Cau&longs;amq.">Cau&longs;amque</expan> problematic&egrave; <lb/>&longs;ci&longs;citando, vt &longs;olet pr&aelig;mittit, Remum vectem e&longs;t, &longs;cal&shy;<lb/>mum ver&ograve; fulcimentum, &amp; mare con&longs;titui pondus, quod per <lb/>remum propellitur &agrave; remige tanquam &agrave; vectem mouente. <lb/></s>
          <s id="N12BCF">Deinde &longs;ic argumentatur: Tanto magis mouens adhibito <lb/>vecte pondus mouet, quanto magis extremum vectis vbi <lb/>virtutem applicat di&longs;tat a centro, &longs;eu fulcimento: At in <lb/>medio nauis, remi manubrium &longs;iue extremum, in quo vir&shy;<lb/>tus remigis applicatur, magis di&longs;tat &agrave; &longs;calmo, qui con&longs;titui&shy;<lb/>tur fulcimentum: Ergo magis pariter nauem mouebit re&shy;<lb/>miger in illo &longs;itu, qu&agrave;m in alio, vt in prora, vel puppi. </s>
          <s id="N12BDE">Quod <lb/>autem manubrium remi exi&longs;tentis in medio nauis, magis <lb/>di&longs;tet &agrave; &longs;calmo, probat ex eo, qu&ograve;d nauis in medio, latior <lb/>e&longs;t, qu&agrave;m ver&longs;us proram, vel puppim; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> pars remi, <lb/>qu&aelig; intus e&longs;t, &longs;iue vbi manubrium, longior pariter e&longs;t iuxta <lb/>proportionem, quam habere debet cum &longs;itu. </s>
        </p>
        <p id="N12BEF" type="main">
          <s id="N12BF1">Ex quo Ari&longs;toteles aliam quoque rationem de&longs;umit, <lb/>quam cum priori &lpar;perob&longs;cur&egrave; tamen&rpar; connectit: Quia ni&shy;<lb/>mirum adhuc foris pars remi in medio nauis con&longs;tituti, lon&shy;<lb/>gior e&longs;t iuxta proportionem pr&aelig;dictam, qu&aelig; ad commodi&shy;<lb/>tatem remigationis &longs;emper &longs;eruatur in v&longs;u. </s>
          <s id="N12BFC">Longior autem <lb/>remi pars externa, &longs;eu palmula, maiorem aqu&aelig; portionem <lb/>diuidit, ac propellit, magi&longs;que propterea nauem promouet, <lb/>qu&agrave;m qu&aelig; breuior e&longs;t ratione proportionis, ac &longs;itus. </s>
          <s id="N12C05">Quare <lb/>ob&longs;eruandum e&longs;t, eam e&longs;&longs;e debitam remorum proportio&shy;<lb/>nem inter &longs;e, qu&aelig; e&longs;t inter &longs;itum, &amp; &longs;itum nauis vbi con&longs;ti&shy;<lb/>tuuntur, ita vt vbi latior fuerit nauis, ibi productiores remi <lb/>con&longs;tituantur ex vtraque parte ip&longs;orum, qu&aelig; e&longs;t vtrinque &agrave; <lb/>scalmo. </s>
          <s id="N12C12">Hoc e&longs;t tam intus ex parte manubrij, qu&agrave;m foris <pb pagenum="92" xlink:href="005/01/100.jpg"/>ex parte palmul&aelig;. </s>
          <s id="N12C1A">Et &longs;ic qui in medio &longs;unt remi, eo quod ibi <lb/>lati&longs;sima &longs;it nauis, longi&longs;&longs;imi &longs;unt, <expan abbr="maxim&egrave;q.">maxim&egrave;que</expan> proinde nauim <lb/>promouent; qui ver&ograve; puppim ver&longs;us, aliquantulum breuio&shy;<lb/>res; ac breui&longs;&longs;imi, qui con&longs;tituuntur ad proram, propter ean&shy;<lb/>dem rationem; <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> minus, ac minus proportionaliter na&shy;<lb/>uem ip&longs;am valent mouere, &longs;eu vniformiter difformiter. </s>
        </p>
        <p id="N12C2F" type="main">
          <s id="N12C31">Explorati&longs;&longs;imum e&longs;t hoc experimentum, <expan abbr="ratioq.">ratioque</expan> vt vidi&shy;<lb/>mus manife&longs;ta. </s>
          <s id="N12C3A">Sed contra Ari&longs;totelem obijciunt Blanca&shy;<lb/>nus, &amp; Baldus, qu&ograve;d mare potius, qu&agrave;m &longs;calmus rationem <lb/>habere videatur fulcimenti. </s>
          <s id="N12C43">Siquidem &longs;calmus eo quod af&shy;<lb/>fixus &longs;it naui, non manet, vt <expan abbr="propri&utilde;">proprium</expan> e&longs;t fulcimenti, &longs;ed fer&shy;<lb/>tur cum illa. </s>
          <s id="N12C4E">Quare in ip&longs;orum &longs;ententia, ita remus con&longs;ti&shy;<lb/>tuitur vectis, vt <expan abbr="centr&utilde;">centrum</expan> habeat in extremitate palmul&aelig;, qua <lb/>mari adh&aelig;ret, atque innititur tanquam fulcimento; pondus <lb/><expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> &longs;it nauis, &amp; <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan> mouentis applicetur in manubrio. </s>
        </p>
        <p id="N12C62" type="main">
          <s id="N12C64">Veruntamen non video cur mobilitas ac latio nauis cum <lb/>&longs;calmo, ob&longs;tet quominus ip&longs;e &longs;calmus habeat rationem ful&shy;<lb/>cimenti, <expan abbr="eaq.">eaque</expan> concedatur mari, quod non minus mouetur <lb/>per impul&longs;um acceptum &agrave; palmula. </s>
          <s id="N12C71">Quapropter vel neu&shy;<lb/>trum horum <expan abbr="dicend&utilde;">dicendum</expan> e&longs;t, habere po&longs;&longs;e rationem fulcimen&shy;<lb/>ti, hoc e&longs;t nec mare, nec &longs;calmum; vel dicendum e&longs;t vtrum&shy;<lb/>que illorum participare huiu&longs;modi rationem, vt exempli <lb/>gratia, &longs;i ponamus vectem AB interpo&longs;itam e&longs;&longs;e inter <lb/><figure id="id.005.01.100.1.jpg" xlink:href="005/01/100/1.jpg"/><lb/>duos lapides CD, quorum C &longs;it ver&longs;us extremitatem B <lb/>retror&longs;um, D ver&ograve; circa medium ip&longs;ius vectis antror&longs;um; <lb/>&amp; potentia applicetur in extremitate A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12C8D">Etenim &longs;i extre&shy;<lb/>mum A impellatur antror&longs;um ver&longs;us E, D quidem <lb/>&longs;imul feretur in F &amp; C retrocedet in G, vt cuilibet expe&shy;<lb/>riri fas e&longs;t. </s>
          <s id="N12C96">Quapropter nulla e&longs;&longs;et maior ratio cur potius <pb pagenum="93" xlink:href="005/01/101.jpg"/>lapis C. qu&agrave;m lapis D con&longs;titueretur fulcimentum in hac <lb/>latione vectis. </s>
          <s id="N12CA0">Ideoque vtrumque aliquo modo, illam par&shy;<lb/>ticipare dicendum erit. </s>
          <s id="N12CA5">Cum igitur obijcit Baldus, quod <lb/>tunc Philo&longs;ophi ratio procederet &longs;i &longs;tante naui immobili, re&shy;<lb/>miges in ip&longs;o remigandi actu, mare pul&longs;arent, quia tunc ver&egrave; <lb/>&longs;calmus fieret fulcimentum mare autem pondus. </s>
          <s id="N12CAE">Re&longs;pon&shy;<lb/>detur retorquendo illi argumentum: quod tunc procederet <lb/>ratio ab ip&longs;o adducta, &longs;i &longs;tante mare immobili &longs;icut terra, <lb/>remiges appul&longs;a palmula, nauem &longs;calmo alligatam, antror&shy;<lb/>&longs;um impellerent, vt cum Romani <expan abbr="c&otilde;tr&aelig;">contr&aelig;</expan> Carthaginen&longs;es na&shy;<lb/>uales copias primo e&longs;&longs;ent traducturi, ad remigium in arena <lb/>exercebantur; quia tunc ver&egrave; mare fieret fulcimentum, &longs;cal&shy;<lb/>mus ver&ograve; cum naui, pondus. </s>
        </p>
        <p id="N12CC3" type="main">
          <s id="N12CC5">Quoniam ver&ograve; t&agrave;m mare, qu&agrave;m &longs;calmum diximus<arrow.to.target n="marg18"/> habe&shy;<lb/>re rationem fulcimenti aliquo modo, non autem &longs;impliciter <lb/>propter mobilitatem vtriu&longs;que; examinan dum e&longs;&longs;et, quod&shy;<lb/>nam ex his, minus moueatur, vt hoc potius qu&agrave;m alterum <lb/>dicatur magis participare rationem fulcimenti. </s>
          <s id="N12CD4">Sed forta&longs;&shy;<lb/>&longs;e difficile poterit hoc penitus determinari. </s>
          <s id="N12CD9">Pendet enim <lb/>non modo &agrave; proportione partium remi, nempe quomodo <lb/>&longs;e habeat pars, qu&aelig; e&longs;t &agrave; &longs;calmo ad extremum manubrij ad <lb/>eam, qu&aelig; e&longs;t &agrave; &longs;calmo ad extremum palmul&aelig;; ver&ugrave;m etiam <lb/>ab applicatione palmul&aelig; in mare, vt &longs;i plus vel minus intro&shy;<lb/>mittatur, <expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> portionem aqu&aelig; depellat. </s>
          <s id="N12CEA">Quando&shy;<lb/>quidem &longs;i profund&egrave; palmula immergatur, <expan abbr="magnamq.">magnamque</expan> por&shy;<lb/>tionem aqu&aelig; per illam remiger conetur depellere, tunc pro&shy;<lb/>cul dubio, minus mouebitur aqua retror&longs;um, qu&agrave;m nauis an&shy;<lb/>tror&longs;um. </s>
          <s id="N12CF9">Quod ex eo &longs;it palam, nam &longs;i nauis in mare me&shy;<lb/>diet inter duos &longs;copulos, ad quos palmul&aelig; po&longs;&longs;int pertinge&shy;<lb/>re, &longs;imili conatu remiges &longs;copulos pul&longs;ando ac aquam pul&shy;<lb/>&longs;are con&longs;ueuerunt, magis profecto nauem ip&longs;am mouebunt. <lb/></s>
          <s id="N12D07">Quod &longs;i alioquin palmul&aelig; minim&egrave; immergantur, &longs;ed veluti <lb/>&longs;olam &longs;uperficiem aqu&aelig; depellant, certum etiam e&longs;t, magis <lb/>aquam illam depul&longs;am <expan abbr="totamq.">totamque</expan> fer&egrave; in &longs;pumam redactam <lb/>abire, quam nauem vlterius progredi, aut moueri </s>
        </p>
        <p id="N12D14" type="margin">
          <s id="N12D16"><margin.target id="marg18"/>Polyb. <!-- REMOVE S-->lib. <lb/><!-- REMOVE S-->1.longe an&shy;<lb/>te med.</s>
        </p>
        <p id="N12D22" type="main">
          <s id="N12D24">Tandem addit Baldus, fal&longs;um videri, quod a&longs;&longs;erit Ari&longs;to-<pb pagenum="94" xlink:href="005/01/102.jpg"/>teles, eos qui in media naui &longs;unt remiges, maxim&egrave; nauim <lb/>mouere, &longs;i per maxim&egrave; denotet maximo &longs;pacio, aut velo. <lb/></s>
          <s id="N12D2F">cius. </s>
          <s id="N12D32">Etenim &lpar;inquit&rpar; tardius mouent, &amp; minori &longs;patio, <lb/>quod ita probat. </s>
          <s id="N12D37">E&longs;to enim Remus AB, qui mari fulcitur <lb/><figure id="id.005.01.102.1.jpg" xlink:href="005/01/102/1.jpg"/><lb/>in B Scalmus remi, <lb/>qui ad proram, pup&shy;<lb/>pimve C, qui in <lb/>media naui D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12D49">Ma&shy;<lb/>ior autem remi pars <lb/>e&longs;t &agrave; &longs;calmo D ad <lb/>A, qu&agrave;m ip&longs;ius C <lb/>ad A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12D55">Pellantur re&shy;<lb/>mi, &amp; &longs;tante ceu centro B; feratur ip&longs;um A in E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12D5B">Eodem <lb/>igitur tempore C erit in F, &amp; D in G; &longs;ed maius e&longs;t &longs;pa&shy;<lb/>tium CF &longs;patio DG: ergo vnica impul&longs;ione plus mouit <lb/>&longs;calmum, hoc e&longs;t nauim, potentia ad puppim proramve re&shy;<lb/>migans, quam ea, qu&aelig; operatur in media naui. </s>
          <s id="N12D66">H&aelig;c ille. </s>
        </p>
        <p id="N12D69" type="main">
          <s id="N12D6B">Sed hoc &longs;chemate nihil demon&longs;tratur contra <expan abbr="Ari&longs;totel&etilde;">Ari&longs;totelem</expan>. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12D74">Nam &longs;i quid ex eo concluderetur, e&longs;&longs;et de motu circulari, <lb/>quo nauis duceretur circa punctum B per arcus CF &amp; DG. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12D7B">Ari&longs;toteles autem loquitur de motu recto. </s>
          <s id="N12D7E">Deinde non ex <lb/>eo, quod punctum C eodem tempore maius &longs;patium per&shy;<lb/>currat, qu&agrave;m punctum D vtpot&egrave; magis di&longs;tans &agrave; centro B, <lb/>iccirco &longs;equitur, magis mouere nauim remiges, qui ibi &longs;cal&shy;<lb/>mum habent affixum. </s>
          <s id="N12D89">Etenim alia, per quam plura &longs;unt pun&shy;<lb/>cta in ip&longs;a naui, qu&aelig; maius adhuc &longs;patium percurrunt, quam <lb/>C, tanquam &agrave; centro remotiora; in quibus tamen &longs;i con&longs;ti&shy;<lb/>tueretur &longs;calmus, minus nauem remiges valerent mouere, <lb/>vt in cu&longs;pide puppis, vel pror&aelig;. </s>
          <s id="N12D94">Quare motus ip&longs;ius C, &amp; <lb/>cuiu&longs;libet alterius puncti remotionis &agrave; centro, quamuis ve&shy;<lb/>locior &longs;it, qu&agrave;m motus ip&longs;ius D, procedere pote&longs;t magis <lb/>ab impul&longs;u impre&longs;&longs;o in ip&longs;o D, qu&agrave;m ab impul&longs;u impre&longs;&longs;o <lb/>in eodem C, &amp; &longs;ic magis mouere nauim eos, qui in nauis <lb/>medio &longs;unt remiges, etiam loquendo de motu circulari. </s>
        </p>
        <p id="N12DA3" type="main">
          <s id="N12DA5">Rur&longs;us ex ip&longs;a Baldi probatione, atque conclu&longs;ione &longs;e&shy;<lb/>queretur, &longs;calmum vnius remi, magis di&longs;tare &agrave; &longs;calmo alte-<pb pagenum="95" xlink:href="005/01/103.jpg"/>rius po&longs;t lationem nauis, qu&agrave;m antea. </s>
          <s id="N12DB1">Quod &longs;ic pote&longs;t ex <lb/>proprijs di&longs;tinctius expo&longs;itis o&longs;tendi. </s>
          <s id="N12DB6">Sint duo remi ante <lb/>motionem du&aelig; <lb/><figure id="id.005.01.103.1.jpg" xlink:href="005/01/103/1.jpg"/><lb/>&aelig;quales para&shy;<lb/>lell&aelig;, nempe <lb/>ADB in medio <lb/>nauis; &amp; ACB <lb/>ver&longs;us proram. <lb/></s>
          <s id="N12DCC"><expan abbr="Quor&utilde;">Quorum</expan> <expan abbr="manu-bri&utilde;">manu&shy;<lb/>brium</expan> &longs;it A, pal&shy;<lb/>mula ver&ograve; B <lb/>Sitque scalmus <lb/>vnius in D, al&shy;<lb/>terius ver&ograve; in <lb/>C, magis <expan abbr="di-&longs;t&atilde;s">di&shy;<lb/>&longs;tans</expan> &agrave; B. </s>
          <s id="N12DE8">Dein&shy;<lb/>de po&longs;t latio&shy;<lb/>nem <expan abbr="c&otilde;&longs;tituan-tur">con&longs;tituan&shy;<lb/>tur</expan> ijdem remi <lb/>ADB in EGB, &amp; ACB in EFB, vtrorumque extremis, <lb/>&longs;iue palmulis manentibus in eodem puncto B, &amp; vtrorum&shy;<lb/>que manubrijs &aelig;qualiter &agrave; priori loco <expan abbr="di&longs;t&atilde;tibus">di&longs;tantibus</expan> per &aelig;qua&shy;<lb/>les arcus AE vtriu&longs;que remi. </s>
          <s id="N12E01">Scalmus ver&ograve; D con&longs;titua&shy;<lb/>tur in G, &amp; &longs;calmus C in F; &longs;itque maius &longs;patium CF, <lb/>quam DG, vt rect&egrave; Baldus a&longs;&longs;umebat. </s>
        </p>
        <p id="N12E08" type="main">
          <s id="N12E0A">Dico igitur punctum G magis di&longs;tare &agrave; puncto F &lpar;qu&aelig; <lb/>e&longs;t di&longs;tantia vnius scalmi ab altero po&longs;t lationem&rpar; qu&agrave;m <lb/>punctum D di&longs;tet &agrave; puncto C, qu&aelig; erat di&longs;tantia eorun&shy;<lb/>dem ante motionem. </s>
          <s id="N12E13">Ducantur enim rect&aelig; CD &amp; FG <lb/>&longs;ignantes vtramque di&longs;tantiam. </s>
          <s id="N12E18">Et &agrave; puncto D, vbi prius <lb/>erat &longs;calmus remi exi&longs;tentis in medio nauis, excitetur alia <lb/>recta linea v&longs;que ad G, vbi idem &longs;calmus con&longs;tituitur po&longs;t&shy;<lb/>modum, atque &longs;uper ip&longs;a latera CD, &amp; DG fiat paralel&shy;<lb/>logrammum CDGH. </s>
          <s id="N12E23">Tunc quippe latus GH erit &aelig;quale <lb/>lateri CD &amp; latus GD &aelig;quale erit lateri HC, eo quod <lb/>&longs;int oppo&longs;ita, vt patet per 34 primi Euclidis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12E2B">Quoniam <pb pagenum="96" xlink:href="005/01/104.jpg"/>ver&ograve; &longs;patium DG po&longs;itum e&longs;t minus, quam &longs;patium CF, <lb/>&longs;equitur lineam CH pertingere non po&longs;&longs;e v&longs;que ad pun&shy;<lb/>ctum F, cum ip&longs;a &longs;it &aelig;qualis ad DG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12E38">Cumque ip&shy;<lb/><figure id="id.005.01.104.1.jpg" xlink:href="005/01/104/1.jpg"/><lb/>&longs;ius extremum <lb/>vbi H, &longs;it pari&shy;<lb/>ter terminus li&shy;<lb/>ne&etail;, &longs;eu lateris <lb/>GH, &longs;equitur <lb/>vlterius, vt ne&shy;<lb/>que linea GH <lb/>pertingere po&longs;&shy;<lb/>&longs;it <expan abbr="v&longs;q;">v&longs;que</expan> ad pun&shy;<lb/>ctum P. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12E5A">Erit <lb/>igitur maior li&shy;<lb/>nea GF qu&agrave;m <lb/>&longs;it linea GH, &amp; <lb/>linea CD, qu&aelig; <lb/>e&longs;t illi &aelig;qualis, <lb/>quod erat pro<lb/></s>
          <s id="N12E6A">bandum. </s>
        </p>
        <p id="N12E6D" type="main">
          <s id="N12E6F"><expan abbr="It&etilde;">Item</expan> hinc manife&longs;t&egrave; apparet fal&longs;um <expan abbr="quoq;">quoque</expan> e&longs;&longs;e, manubrium <lb/>remi ad proram, vel puppim exi&longs;tentis, &aelig;quale &longs;patium per&shy;<lb/>tran&longs;ire, ac manubrium alterius remi in nauis medio con&longs;ti&shy;<lb/>tuti, palmulis vtriu&longs;que remi in eodem &longs;itu, &longs;eu puncto ma&shy;<lb/>nentibus, vt &agrave; Baldo a&longs;&longs;umebatur ad probandam &longs;uam con&shy;<lb/>clu&longs;ionem. </s>
          <s id="N12E83">Quod ita facil&egrave; o&longs;tenditur ex huiu&longs;que demon&shy;<lb/>&longs;tratis. </s>
          <s id="N12E88">Nam &longs;i eo tempore quo &longs;calmus D fertur in G, <lb/>&longs;calmus C fertur in H ad &aelig;qualem di&longs;tantiam, vt proba&shy;<lb/>tum e&longs;t; vtique manubrium ip&longs;ius remi ad proram con&longs;ti&shy;<lb/>tuti, non erit in E, &longs;ed in I, vbi de&longs;init recta ducta &agrave; <lb/>centro B, per punctum H ad arcum AE. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12E94">Cumque AI <lb/>differat ab AE tanquam pars &agrave; toto, &amp; vterque arcus AE <lb/>&longs;it alter alteri &aelig;qualis ex con&longs;tructione, palam fit, maius <lb/>&longs;patium percurrere manubrium A remi ADB in medio <lb/>nauis con&longs;tituti, dum fertur v&longs;que ad E, qu&agrave;m manubrium <lb/>alterius remi, quo d fertur v&longs;que ad I. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <pb pagenum="97" xlink:href="005/01/105.jpg"/>
        <p id="N12EA6" type="main">
          <s id="N12EA8">Pr&aelig;terea contra experientiam &longs;upponitur &agrave; Baldo, remi <lb/>palmulam ceu centrum manere immotam in ip&longs;a remiga&shy;<lb/>tione, qua nauis fertur antror&longs;um. </s>
          <s id="N12EAF">Nam licet in vno ca&longs;u, vt <lb/>quando remi manubrium motu proprio circa &longs;calmum na&shy;<lb/>uigium per impul&longs;um acceptum in anteriora progrediens <lb/>&aelig;qualia &longs;patia pertran&longs;ierint, id ver&egrave; po&longs;&longs;it contingere, vt <lb/>optim&egrave; demon&longs;trat Petrus Nonius propo&longs;it. </s>
          <s id="N12EBA">2. in &longs;equen. <lb/></s>
          <s id="N12EBE">problem. </s>
          <s id="N12EC1">Ari&longs;totelis; nullo tamen modo pote&longs;t veri&longs;icari <lb/>virtute eiu&longs;dem tantum remigationis, de qua e&longs;t nobis &longs;er&shy;<lb/>mo; &longs;ed virtute alterius etiam commotionis, aut impul&longs;us, <lb/>vt &longs;equenti qu&aelig;&longs;tione patebit. </s>
          <s id="N12ECA">Quare nihil ex eo colligi po&shy;<lb/>te&longs;t in propo&longs;ito contra Ari&longs;totelem. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N12ED0" type="main">
          <s id="N12ED2">Demum nec minus contra experientiam e&longs;t, per appul&shy;<lb/>&longs;um palmul&aelig; in B ad dexteram &longs;cilicet nauigij, &longs;calmum <lb/>D ferri in G, &amp; &longs;calmum C in F declinando totum <lb/>ip&longs;um nauigium dextror&longs;um per ip&longs;os arcus DG, &amp; CF. <lb/></s>
          <s id="N12EDC">Siquidem oppo&longs;itum de facto contingit, etiam &longs;i palmula <lb/>vbi B in &longs;copulum appellat, vel immoto alteri corpori ad&shy;<lb/>h&aelig;reat. </s>
          <s id="N12EE3">Videmus enim per impul&longs;um remigum incu&longs;&longs;um <lb/>in parte dextera &longs;calmum, ac nauigium moueri ad &longs;ini&longs;tram. <lb/></s>
          <s id="N12EE9">Et ratio ip&longs;a &longs;uadet, quia cum nauis ita &longs;upernatet in aqua, <lb/>vt quoquo uer&longs;um dimoueri valeat, quando nouam po&longs;itio&shy;<lb/>nem acquirit, per impul&longs;um in vno tantum latere acceptum <lb/>nece&longs;&longs;ari&ograve; intelligitur conuerti circa centrum &longs;u&aelig; grauita&shy;<lb/>tis. </s>
          <s id="N12EF4">Illi&longs;a igitur palmula in aquam in parte dextera, ab <expan abbr="eaq.">eaque</expan> <lb/>ob re&longs;i&longs;tentiam repul&longs;a, non &longs;ecus ac &longs;emidiametri extre&shy;<lb/>mum, nauim tanquam circulum ad &longs;ini&longs;tram mouebit. <lb/></s>
          <s id="N12F00">Idem enim efficit aqua remigationi ob&longs;i&longs;tens, ac &longs;i quis pal&shy;<lb/>mulam repelleret in contrariam partem. </s>
          <s id="N12F05">Cumque talis <lb/>remigatio fiat per modum circuli circa &longs;calmum proceden&shy;<lb/>do dextror&longs;um, &longs;equitur repul&longs;um accipi, ac fieri per op&shy;<lb/>po&longs;itum procedendo &longs;ini&longs;tror&longs;um. </s>
          <s id="N12F0E">Quamobrem ad hoc, <lb/>vt nauigium rect&agrave; antror&longs;um procedat, ex vtraque parte <lb/>&longs;imul remiges conantur impellere, vt ex vtroque motu cir&shy;<lb/>culari, &amp; contrario, re&longs;ultet vnus rectus, ac mixtus. </s>
          <s id="N12F17">Vt cer&shy;<lb/>nere e&longs;t in hac figura, in qua &longs;it remus AB, cuius manu&shy;<pb pagenum="98" xlink:href="005/01/106.jpg"/>brium A; palmula B, &longs;calmus ver&ograve; C; ac &longs;patium, <lb/>quod percurrit pal&shy;<lb/><figure id="id.005.01.106.1.jpg" xlink:href="005/01/106/1.jpg"/><lb/>mula per motum <lb/>proprium ip&longs;ius re&shy;<lb/>mi circa &longs;calmum <lb/><expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> circa cen&shy;<lb/>trum &longs;it arcus BD. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12F38">Dico igitur per im&shy;<lb/>pul&longs;um incu&longs;&longs;um in <lb/>arcu BD palmu&shy;<lb/>lam nece&longs;&longs;ari&ograve; re&shy;<lb/>pelli in oppo&longs;itum per arcum BE, ac per con&longs;equens vir&shy;<lb/>tute huiu&longs;modi remigationis, &longs;calmum C, non ferri in <lb/>F, &longs;ed in G; ita vt arcus. </s>
          <s id="N12F47">CG re&longs;pondeat ip&longs;i BE: Alio&shy;<lb/>quin repul&longs;us non opponeretur impul&longs;ui. </s>
          <s id="N12F4C">Iam ergo per im&shy;<lb/>pul&longs;um incu&longs;&longs;um ex parte dextera, &longs;calmus C, &amp; vn&agrave; cum <lb/>illo nauigium mouebitur ad &longs;ini&longs;tram. </s>
          <s id="N12F53">Quod cum &longs;imiliter <lb/>verificetur &egrave; contra, vt per impetum incu&longs;&longs;um ex parte &longs;i&shy;<lb/>ni&longs;tra, nauigium moueatur ad dexteram: hinc &longs;it, vt ex <lb/>contrarijs motionibus vtrinque procedentibus. </s>
          <s id="N12F5C">compona&shy;<lb/>tur vnus motus rectus, quo nauigium fertur antror&longs;um, vt <lb/>per lineam mediam, ac rectam CH. </s>
          <s id="N12F63">Quod valde diuer&shy;<lb/>&longs;um e&longs;t ab eo, quod a&longs;&longs;umebatur &agrave; Baldo. </s>
        </p>
        <p id="N12F68" type="head">
          <s id="N12F6A">Qu&aelig;&longs;tio Quinta.</s>
        </p>
        <p id="N12F6D" type="main">
          <s id="N12F6F">C<emph type="italics"/>vr paruum exi&longs;tens gubernaculum, &amp; in <lb/>extremo nauigio tantas habet vires, vt ab <lb/>exiguo temone: &amp; ab hominis vnius viri&shy;<lb/>bus alioqui modic&egrave; vtentis, magn&aelig; nauigio&shy;<lb/>rum moueantur moles? </s>
          <s id="N12F7D">An quoniam guber&shy;<lb/>naculum vectis e&longs;t, onus autem mare, guber&shy;<lb/>nator ver&ograve; mouens e&longs;t? </s>
          <s id="N12F84">Non autem &longs;ecundum latitudinem, <lb/>veluti remus, mare accipit gubernaculum: non enim in ante <lb/>nauigium mouet, &longs;ed ip&longs;um commotum mare accipiens incli-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="99" xlink:href="005/01/107.jpg"/><emph type="italics"/>nat obliqu&egrave;. </s>
          <s id="N12F94">Quoniam enim pondus e&longs;t mare, contrario inni&shy;<lb/>xum modo nauem inclinat. </s>
          <s id="N12F99">Hypomochlion enim in contra&shy;<lb/>rium ver&longs;atur: mare ver&ograve; anteri&ugrave;s, &amp; illud exteri&ugrave;s: illud <lb/>autem &longs;equitur nauis, quoniam illi e&longs;t alligata. </s>
          <s id="N12FA0">Et remus <lb/>quidem &longs;ecundum latitudinem onus propellens, &amp; ab eodem <lb/>repul&longs;us, in rectum propellit: gubernaculum autem vt obli&shy;<lb/>quum iacet, hinc inde in obliquum motionem facit. </s>
          <s id="N12FA9">In ex&shy;<lb/>tremo autem, &amp; non in medio iacet, quoniam mouenti facilli&shy;<lb/>mum e&longs;t ab extremo motum mouere. </s>
          <s id="N12FB0">Prima enim pars celer&shy;<lb/>rim&egrave; fertur, &amp; quoniam quemadmodum in ijs, qu&aelig; ferun&shy;<lb/>tur, in fine deficit latio, &longs;ic ip&longs;ius continui, in fine imbecilli&longs;&shy;<lb/>&longs;ima e&longs;t latio. </s>
          <s id="N12FB9">Imbecilli&longs;sima autem ad expellendum e&longs;t fa&shy;<lb/>cilis. </s>
          <s id="N12FBE">Propter h&aelig;c igitur in puppi gubernaculum ponitur: <lb/>nec minus, quoniam parua ibi motione facta, mult&ograve; maius <lb/>interuallum fit in vltimo. </s>
          <s id="N12FC5">Quia &aelig;qualis angulus &longs;emper <lb/>maiorem &longs;pectat, <expan abbr="tant&ograve;q.">tant&ograve;que</expan> magis, quant&ograve; maiores fuerint il&shy;<lb/>l&aelig;, qu&aelig; continent. </s>
          <s id="N12FD0">Ex ijs etiam manife&longs;tum e&longs;t, quam ob <lb/>cau&longs;am magis in contrarium procedit nauigium, qu&agrave;m re&shy;<lb/>mi ip&longs;ius palmula: eadem magnitudo ij&longs;dem mota viribus, <lb/>in aere plus, qu&agrave;m in aqua progreditur. </s>
          <s id="N12FD9">Sit enim AB remus, <lb/>C ver&ograve; &longs;calmus. </s>
          <s id="N12FDE">A autem in nauigio &longs;it remi principium, B <lb/>ver&ograve; in mari palmula. </s>
          <s id="N12FE3">Si igitur A vbi D <expan abbr="tran&longs;tat&utilde;">tran&longs;tatum</expan> e&longs;t, <expan abbr="n&otilde;">non</expan> erit <lb/>B vbi E; &aelig;qualis enim BE ip&longs;i AD; &aelig;quale igitur tran&longs;tatum <lb/>erit, &longs;ed erat minus. </s>
          <s id="N12FF2">Erit igitur vbi e&longs;t F, minor enim BF <lb/>ip&longs;a AD, quare ip&longs;a GF, ip&longs;a DG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N12FF8">Similes enim &longs;unt trian&shy;<lb/>guli. </s>
          <s id="N12FFD">Stans autem erit medium, vbi e&longs;t C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13001">In contrarium <lb/>enim ip&longs;i quod in mari e&longs;t, extremo videlicet B procedit, vbi <lb/>extremum in nauigio e&longs;t A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13009">Non procederet autem vbi e&longs;t <lb/>D, ni&longs;i commoueretur nauigium, &amp; ab eo transferretur, vbi <lb/>remi e&longs;t principium. </s>
          <s id="N13010">Id ip&longs;um etiam facit gubernaculum, ni&shy;<lb/>&longs;i quod &lpar;vt dictum e&longs;t retr&ograve;&rpar; nihil nauigio ad id, quod in ante <lb/>e&longs;t, confert, &longs;ed &longs;ol&ugrave;m puppim in obliquum pellit, vbicumque <lb/>fuerit: in contrarium enim &amp; modo vergit prora. </s>
          <s id="N13019">Vbi igitur <lb/>applicatum e&longs;t gubernaculum, id oportet rei mot&aelig; ceu quoddam <lb/>intelligere medium, &amp; quemadmodum &longs;calmus remo. </s>
          <s id="N13020">Me&shy;<lb/>dium autem procedit &longs;ecundum quod gubernaculum tran&longs;-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="100" xlink:href="005/01/108.jpg"/><emph type="italics"/>fertur. </s>
          <s id="N1302E">Siquidem intror&longs;us agit, &amp; puppis e&ograve; transfertur, <lb/>prora ver&ograve; ad contrarium vergit. </s>
          <s id="N13033">In eodem enim exi&longs;tente <lb/>prora, totum transfertur nauigium.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1303A" type="head">
          <s id="N1303C">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N13040" type="main">
          <s id="N13042">Celebris e&longs;t h&aelig;c qu&aelig;&longs;tio tum propter communem <lb/>admirationem ortam ex paruitate gubernaculi, ac <lb/>temonis re&longs;pectu magn&aelig; molis nauigij, qu&aelig; illius <lb/>beneficio circumfertur: tum propter difficultatem, qu&aelig; <lb/>circa &longs;olutionem eiu&longs;dem qu&aelig;&longs;tionis, ac doctrinam Philo&shy;<lb/>&longs;ophi hic &longs;e&longs;e offert. </s>
          <s id="N1304F">Quare vt luculentius in expo&longs;itione <lb/>procedamus, di&longs;tinguendum prius nobis erit inter ip&longs;um <lb/>remonem, &longs;eu clauum, &amp; gubernaculum, quamuis ambo ad <lb/>vnicum pertineant in&longs;trumentum, ac &longs;&aelig;pe vnum pro alio <lb/>v&longs;urpetur. </s>
          <s id="N1305A">Temonem itaque in pr&aelig;&longs;enti vocamus cum <lb/>Ari&longs;totele alam illam ligneam, &longs;eu tabulam ad al&aelig; veluti <lb/>similitudinem efformatam, qu&aelig; duplici cardine liber&egrave; in <lb/>dor&longs;o puppis affigitur, <expan abbr="mariq.">marique</expan> ex parte immergitur, &amp; pro <lb/>opportunitate huc atque illuc ad directionem nauis con&shy;<lb/>uertitur. </s>
          <s id="N1306B">Gubernaculum ver&ograve; appellamus an&longs;am, qua te&shy;<lb/>mo ip&longs;e manu cietur; cuius videlicet alterum extremum <lb/>lato foramine excipit caput temonis; alterum intra nauim <lb/>&longs;e extendit tanquam manubrium ad v&longs;um Gubernatoris. </s>
        </p>
        <p id="N13074" type="main">
          <s id="N13076">Deinde duplex con&longs;ideranda erit motio nauis mediante <lb/>huiu&longs;cemodi in&longs;trumento, quod ex gubernaculo, ac temo&shy;<lb/>ne con&longs;truitur. </s>
          <s id="N1307D">Vna e&longs;t, qu&aelig; &agrave; gubernatore procedit per <lb/>motum ip&longs;ius gubernaculi, ac temonis, &longs;iue nauis aliunde <lb/>etiam moueatur &longs;iue quie&longs;cat. </s>
          <s id="N13084">Quandoquidem dum temo, <lb/>qui rect&agrave; manebat mouetur in tran&longs;uer&longs;um pura ad dexte&shy;<lb/>ram, vel &longs;ini&longs;tram, nece&longs;&longs;ari&ograve;, maris <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan> propellit ver&shy;<lb/>&longs;us eam partem, in quam inclinatur, <expan abbr="nece&longs;&longs;arioq:">nece&longs;&longs;arioque</expan> ab ea pro&shy;<lb/>pter re&longs;i&longs;tentiam repellitur in contrarium: &amp; &longs;ic temo cum <lb/>puppi, cui e&longs;t affixus, repul&longs;o accepto in dextera, mouebi&shy;<lb/>tur ad &longs;ini&longs;tram, vel &egrave; conuer&longs;o. </s>
          <s id="N13097">Non enim aliter &longs;e habet <lb/>gubernaculum &longs;imul cum temone in hac motione, qu&agrave;m <lb/>remus con&longs;titutus in cu&longs;pide puppis per longum iuxta re-<pb pagenum="101" xlink:href="005/01/109.jpg"/>ctitudinem carin&aelig;, ita vt &longs;calmus &longs;it in ip&longs;a cu&longs;pide, manu&shy;<lb/>brium intra puppim, &amp; palmula foris mari immer&longs;a. </s>
          <s id="N130A5">Quia <lb/>nimirum eodem pacto &longs;i remi palmula mare propellerer ad <lb/>dexteram, ab eo vtique per re&longs;i&longs;tentiam repul&longs;a, &longs;imul cum <lb/>toto remo, &longs;calmo, ac puppi pergeret ad &longs;ini&longs;tram prora <lb/>manente immota, vel qua&longs;i immota. </s>
          <s id="N130B0">Et hoc pacto magna <lb/>nauigia ab&longs;que remis &longs;olo temone conuerti &longs;olent in <lb/>portu. </s>
        </p>
        <p id="N130B7" type="main">
          <s id="N130B9">Altera ver&ograve; motio nauis, qu&aelig; &longs;it mediante gubernaculo, <lb/>ac temone, e&longs;t illa, qu&aelig; non procedit ab ip&longs;o gubernatore <lb/>tanquam &agrave; mouente, &longs;ed tanquam &agrave; &longs;u&longs;tinente temonem <lb/>in obliqua po&longs;itione ad excipiendum impetum maris oc&shy;<lb/>currentis, quo nauis ip&longs;a aliquantulum inclinatur. </s>
          <s id="N130C4">Obliqu&egrave; <lb/>namque con&longs;tituto temone, <expan abbr="nauigioq.">nauigioque</expan> ad anteriora progre&shy;<lb/>diente, nece&longs;&longs;ari&ograve; mare obuians temonem in ea parte, qua <lb/>tran&longs;uer&longs;um e&longs;t, offendit, <expan abbr="ip&longs;umq.">ip&longs;umque</expan> repellit. </s>
          <s id="N130D5">Per quem repul&shy;<lb/>&longs;um temo ip&longs;e cum recta in contrarium ferri non po&longs;&longs;it, vi&shy;<lb/>delicet retror&longs;um, eo quod puppi &longs;it affixus procedenti an&shy;<lb/>tror&longs;um, obliqu&egrave; &longs;altem ab itinere dimouetur, &amp; cum eo <lb/>tota nauis &agrave; latere aliquantulum circumuertitur, vt mox in&shy;<lb/>fra latius explicabitur. </s>
          <s id="N130E2">Illud interim adnotando, eandem <lb/>e&longs;&longs;e rationem de aqua in contrarium fluente, temonemque <lb/>cum naui &longs;tantem feriente, ac de aqua &longs;tante, inquam temo <lb/>obliqu&egrave; con&longs;titutus dum fertur cum naui offendat. </s>
          <s id="N130EB">Non <lb/>minus enim vim patitur &longs;olidum manens &agrave; fluido currente, <lb/>quod excipit, vt velum &agrave; vento, qu&agrave;m &longs;olidum currens &agrave; <lb/>fluido manente; vt verticilla ex papiro, qu&aelig; dum ge&longs;tantur <lb/>&agrave; pueris currentibus, circumaguntur ab aere quie&longs;cente, vel <lb/>tenuiter obuiante. </s>
        </p>
        <p id="N130F8" type="main">
          <s id="N130FA">His ergo pr&aelig;notatis facil&egrave; vim &longs;olutionis Ari&longs;totelis in <lb/>hac qu&aelig;&longs;tione percipiemus. </s>
          <s id="N130FF">Ait enim ex eo gubernaculum, <lb/>ac temonem tantas vires habere in motione nauis, quod <lb/>vtrunque &longs;e habeat tanquam vectis, mare autem tanquam <lb/>onus, &amp; gubernator, tanquam potentia. </s>
          <s id="N13108">Et enim &longs;i loqua&shy;<lb/>mur de prima motione &longs;upra explicata, non minus in illa <lb/>habet rationem vectis gubernaculum cum temone, qu&agrave;m <pb pagenum="102" xlink:href="005/01/110.jpg"/>remus; Nec minus con&longs;tituitur mouens gubernator, qu&agrave;m <lb/>remiger, vt per &longs;e patet. </s>
          <s id="N13116">Si ver&ograve; loquamur de &longs;ecunda mo&shy;<lb/>tione, adhuc idem in&longs;trumentum in illa con&longs;tituitur vectis <lb/>ad &longs;u&longs;tinendum impetum maris; innixum &longs;cilicet fulcimen&shy;<lb/>to, &longs;eu cardini, quo puppi coniungitur: Non &longs;ecus, ac quod&shy;<lb/>libet lignum alteri quomodolibet innixum ad &longs;u&longs;tinendum <lb/>onus impo&longs;itum. </s>
          <s id="N13123">Gubernator autem con&longs;tituitur potentia, <lb/>nam adhibendo gubernaculum, temonem ip&longs;um &longs;u&longs;tentat <lb/>obliquum contra fluctus maris, veluti qui vecte pondus <lb/>quod cumque &longs;u&longs;tinet, etiam &longs;i non moueatur. </s>
          <s id="N1312C">Mare deni&shy;<lb/>que in vtraque motione con&longs;tituitur onus; quoniam vel e&longs;t <lb/>id quod propellitur, vel id quod &longs;u&longs;tinetur per temonem <lb/>tran&longs;uer&longs;um ne direct&egrave; in oppo&longs;itum fluat. </s>
        </p>
        <p id="N13135" type="main">
          <s id="N13137">Quamobrem immerit&ograve; nonnulli Ari&longs;totelem <expan abbr="redargu&utilde;t">redarguunt</expan>, <lb/>dicentes, mare habere potius rationem potenti&aelig; mouentis <lb/>totam puppim cum temone; Nam &longs;icut &longs;axum, vectem cui <lb/>imponitur &longs;emper premit appetendo de&longs;cen&longs;um ad ima, <lb/>&amp; tamen e&longs;t onus re&longs;pectu potenti&aelig;, qu&aelig; vectem &longs;u&longs;tinet in <lb/>illo &longs;itu, ita mare, licet &longs;ucce&longs;&longs;iu&egrave; temonem impellat, ratio&shy;<lb/>nem habet oneris re&longs;pectu potenti&aelig; manu tenentis temo&shy;<lb/>nem in illo &longs;itu contra ictus eiu&longs;dem maris. </s>
          <s id="N1314C">Quod &longs;i ip&longs;e <lb/>temo cum puppi, cui adh&aelig;ret ver&egrave; &longs;imul moueatur &agrave; mare, <lb/>per accidens e&longs;t, <expan abbr="proceditq.">proceditque</expan> &agrave; fluxibilitate aqu&aelig;, in qua diu <lb/>permanere non pote&longs;t puppis omnino immota ad &longs;u&longs;tinen&shy;<lb/>dum in &longs;uo cardine ip&longs;um temonem. </s>
          <s id="N1315B">Motus enim fulcimen&shy;<lb/>ti per accidens &longs;e habet ad motum, vel operationem pro&shy;<lb/>priam vectis; vt motus &longs;calmi cum naui, cui e&longs;t affixus ad <lb/>motionem remi, qui tanquam vectis fulcitur in illo; vel mo&shy;<lb/>tus cuiuslibet fulcimenti, quod a&longs;portatur cum curru, ad <lb/>motionem vectis eidem innixi. </s>
          <s id="N13168">Vnde potentia re&longs;pectu ve&shy;<lb/>ctis dicitur illa, qu&aelig; vectem adhibet, onus mouendo, vel &longs;u&shy;<lb/>&longs;tentando, non autem illa, qu&aelig; mouet fulcimentum. </s>
          <s id="N1316F">Quare <lb/>tunc rect&egrave; mare diceretur potentia, cum mediante impetu <lb/>incu&longs;&longs;o in temonem, ip&longs;o tanquam vecte adhibito, moueret <lb/><expan abbr="man&utilde;">manum</expan> gubernatoris. </s>
          <s id="N1317B"><expan abbr="C&utilde;">Cum</expan> igitur contra accidat, nempe, vt po&shy;<lb/>tius gubernator adhibito temone mare ad latus depellat, <pb pagenum="103" xlink:href="005/01/111.jpg"/>vel <expan abbr="&longs;alt&etilde;">&longs;altem</expan> excipiat re&longs;i&longs;tendo, iure &amp; <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> optimo guberna&shy;<lb/>tor ab Ari&longs;totele con&longs;tituitur potentia, mare autem onus. </s>
        </p>
        <p id="N13192" type="main">
          <s id="N13194">Sic autem explicato principio, ac in&longs;trumento vtriu&longs;que <lb/>motionis, explicat Ari&longs;toteles modum, quo procedit &longs;ecun&shy;<lb/>da motio &agrave; nobis propo&longs;ita, qu&aelig; poti&longs;&longs;ima e&longs;t, &amp; maioris <lb/>long&egrave; momenti quam prima: <expan abbr="aitq.">aitque</expan> temonem &lpar;quem cum <lb/>gubernaculo &longs;&aelig;p&egrave; confundit&rpar; non accipere mare &longs;ecundum <lb/>latitudinem nauis, &longs;eu quod ad latera nauis e&longs;t, eo modo <lb/>quo accipit remus, depellendo illud retror&longs;um, vt per repul&shy;<lb/>&longs;um inde acceptum, nauigium feratur antror&longs;um, quia nihil <lb/>temo nauigio confert, quo ad motum antror&longs;um, vt in fine <lb/>etiam qu&aelig;&longs;tionis idem Philo&longs;ophus animaduertit: Sed ac&shy;<lb/>cipere mare commotum, quod illi obuiat &longs;ecundum longi&shy;<lb/>tudinem nauis &agrave; prora in puppim. </s>
          <s id="N131B1">Nam qua parte temo <lb/>vergit foris, <expan abbr="matiq.">matique</expan> eius ala obuertitur ad alterum latus na&shy;<lb/>uigij, mare &longs;ecundum longitudinem nauis ei obuians exci&shy;<lb/>pit intra <expan abbr="angul&utilde;">angulum</expan>, quem cum naui con&longs;tituit. </s>
          <s id="N131C2">Excipiendo au&shy;<lb/>tem illud vim patitur in <expan abbr="contrari&utilde;">contrarium</expan>, <expan abbr="tollereturq">tollereturque</expan> ni&longs;i fulciretur <lb/>in cardine. </s>
          <s id="N131CD">Cum igitur nec auferri po&longs;&longs;it &agrave; puppi, nec retro&shy;<lb/>cedere in <expan abbr="direct&utilde;">directum</expan> <expan abbr="c&otilde;tra">contra</expan> cur&longs;um nauigij, hinc fit, vt cedendo <lb/><expan abbr="&longs;alt&etilde;">&longs;altem</expan> in parte quoad po&longs;itionem, <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> prius habebat, nauem <lb/><expan abbr="ips&atilde;">ipsam</expan> inclinet obliqu&egrave;; &longs;iqui&shy;<lb/><figure id="id.005.01.111.1.jpg" xlink:href="005/01/111/1.jpg"/><lb/>dem dimoto vno latere an&shy;<lb/>guli &agrave; &longs;ua po&longs;itione, <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> <lb/>dimoueri nece&longs;&longs;e e&longs;t, cu&longs;pi&shy;<lb/>de manente in eodem &longs;itu. <lb/></s>
          <s id="N131FB">Quod &longs;ic pote&longs;t amplius <lb/>explicari. </s>
          <s id="N13200">E&longs;to nauis AB; <lb/>cuius puppis A, prora B, te&shy;<lb/>mo ver&ograve; AC obliqu&egrave; con&shy;<lb/>&longs;titutus ad &longs;ini&longs;tram, ac &longs;uf&shy;<lb/>fultus in A, vbi eius cardo <lb/>ad puppim po&longs;itus e&longs;t, &amp; <lb/>vbi <expan abbr="angul&utilde;">angulum</expan> efficiat <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <expan abbr="l&otilde;gi-tudine">longi&shy;<lb/>tudine</expan> nauis, qui &longs;it BAC. <lb/></s>
          <s id="N1321E">Deinde mare obuians incidat in ip&longs;am AC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13222">Tunc dicimus <pb pagenum="104" xlink:href="005/01/112.jpg"/>punctum C fore, vt transferatur ver&longs;us D; punctum ver&ograve; <lb/>B, quod proram de&longs;ignat, ver&longs;us E, cardine manente <lb/>immoto vbi A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1322F">Etenim cum mare &longs;olum impellat temo&shy;<lb/>nem inquantum obliqu&egrave; con&longs;tituitur, &amp; &agrave; nauis rectitudine <lb/>deuiat, efficacius impellit extremum vbi C, quod magis <lb/>elongatur ab ea, qu&agrave;m reliquas partes, qu&aelig; minus, ac mi&shy;<lb/>nus di&longs;tant. </s>
          <s id="N1323A"><expan abbr="Proindeq">Proindeque</expan> remi&longs;&longs;ius, ac remi&longs;&longs;ius agit in illas <lb/>vniformiter difformiter v&longs;que ad punctum A, vbi &longs;icut ter&shy;<lb/>minatur di&longs;tantia, ac diuitatio, ita etiam deficit impul&longs;us. </s>
          <s id="N13241">Ex <lb/>quo &longs;equitur punctum A, per&longs;e non moueri ad talem im&shy;<lb/>pul&longs;um, &longs;ed tantum lineam AC circa illud tanquam &longs;emi&shy;<lb/>diametrum circa centrum conuerti, ac declinare ver&longs;us D. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1324C">Cumque longitudo nauis angulum cum ip&longs;a latitudine te&shy;<lb/>monis efficiat, &longs;equitur vlterius, vt tran&longs;lato ip&longs;o latere <lb/>AC, in AD, &longs;imul transferatur AB in AE, quod e&longs;t na&shy;<lb/>uem declinare &agrave; &longs;ua rectitudine, ad obliquam po&longs;itionem <lb/>temonis mare intra angulum excipientis. </s>
          <s id="N13257">Diximus punctum <lb/>A per &longs;e non moueri ob talem impul&longs;um, nam per acci&shy;<lb/>dens, nempe propter maris incon&longs;tantiam, ac fluxibilitatem <lb/>etiam ip&longs;um puppis extremum aliquantulum dimouetur <lb/>cum cardine, quo temo fulcitur, &longs;icut quodlibet fulcimen&shy;<lb/>tum ad motum vectis ob incon&longs;tantiam &longs;oli. </s>
        </p>
        <p id="N13264" type="main">
          <s id="N13266">Contrario autem modo temonem innixum, ait Ari&longs;tote&shy;<lb/>les nauem inclinare, quoniam temo rationem habet vectis, <lb/>vt dictum e&longs;t cardini innixi tanquam fulcimento, mare au&shy;<lb/>tem &longs;e habet, vt onus: At omnis vectis mediat inter fulci&shy;<lb/>mentum, &amp; onus, nec aliter quam fulcimento tanquam cen&shy;<lb/>tro inh&aelig;rendo, onus per modum circuli in contrarium mo&shy;<lb/>uet, aut cert&egrave; &longs;u&longs;tinet in tali po&longs;itione; Ergo dum temo &longs;u&shy;<lb/>&longs;tinet mare cardini innixus tamquam fulcimento, &amp; angu&shy;<lb/>lum cum naui efficit ad excipiendum mare interius, cardo <lb/>manebit exterius tanquam ex alia parte ip&longs;ius vectis illi <lb/>contraria, ad quam facit nauem inclinari. </s>
        </p>
        <p id="N1327D" type="main">
          <s id="N1327F">Ad h&aelig;c Ari&longs;toteles rationem quandam affert cur in ex&shy;<lb/>tremo nauigij, &amp; non in medio temo, &longs;eu clauus locetur, <lb/><expan abbr="aitq.">aitque</expan> eam e&longs;&longs;e, quoniam id quod fertur, facilius ab incepto <pb pagenum="105" xlink:href="005/01/113.jpg"/>itinere, &longs;eu &agrave; rectitudine &longs;ui motus declinat, cum in po&longs;tre&shy;<lb/>ma eius parte ex latere diuer&longs;um aliquem impul&longs;um acce&shy;<lb/>pit, qu&agrave;m &longs;i accipiat in alia parte anteriori. </s>
          <s id="N13292">Prima enim. <lb/></s>
          <s id="N13296">&longs;eu anterior pars lati <expan abbr="c&otilde;tinui">continui</expan>, inten&longs;iori impetu fertur, qu&agrave;m <lb/>partes &longs;ub&longs;equentes, <expan abbr="validiu&longs;q.">validiu&longs;que</expan> propterea in &longs;uo motu per&longs;i&shy;<lb/>&longs;tit, <expan abbr="contrarijsq.">contrarijsque</expan> omnibus ob&longs;i&longs;tit. </s>
          <s id="N132A9">E contra ver&ograve; vltima. <lb/></s>
          <s id="N132AD">pars, tanquam remi&longs;&longs;iorem vim con&longs;ecuta, imbecillius mo&shy;<lb/>uetur, ac facilius c&aelig;dit. </s>
          <s id="N132B2">Id quod maxim&egrave; in proiectis ob&shy;<lb/>&longs;eruare licebit. </s>
          <s id="N132B7">Impetus namque in ea &agrave; proijciente im&shy;<lb/>pre&longs;&longs;us, &longs;emper maior e&longs;t in eorum parte anteriori, qu&agrave;m in <lb/>&longs;equentibus: &longs;eu illa pars eorum con&longs;tituitur anterior, c&aelig;&shy;<lb/><expan abbr="terasq">terasque</expan> in latione pr&aelig;cedit, in qua maior impetus fuerit <lb/>impre&longs;&longs;us. </s>
          <s id="N132C2">Vnde cum den&longs;itas materi&aelig;, aut grauitas &longs;ubie&shy;<lb/>cti, inten&longs;ioris impetus capax redat ip&longs;um proiectum, hinc <lb/>fit, vt etiam &longs;i in principio motus pars grauior, vel den&longs;ior <lb/>fuerit po&longs;terior in progre&longs;&longs;u euadat anterior. </s>
          <s id="N132CB">Quod apert&egrave; <lb/>in proiectione baculi experimur quando anteponitur extre&shy;<lb/>mum leuius, &amp; po&longs;ponitur grauius; nam ex &longs;e ip&longs;a extrema <lb/>permutantur in aere, <expan abbr="priusq.">priusque</expan> grauius qu&agrave;m leuius quo ten&shy;<lb/>debant pertingit. </s>
          <s id="N132DA">Certum ergo relinquitur, vt quo ante&shy;<lb/>riores fuerint partes ip&longs;is lati continui, eo validius ferantur <lb/>tanquam maiorem adept&aelig;, aut &longs;ortit&aelig; impetum, quo ver&ograve; <lb/>po&longs;teriores, eo imbecillius, vnde etiam facilius vincantur. <lb/></s>
          <s id="N132E6">Hoc ip&longs;um itaque applicando in latione nauis, ait Ari&longs;tote&shy;<lb/>les, quod cum nauis rect&agrave; fertur antror&longs;um, facilius e&longs;t illam <lb/>&agrave; cur&longs;u deflectere puppim &agrave; latere impellendo, qu&agrave;m aliam <lb/>eiu&longs;dem nauis partem mediam, aut proram. </s>
          <s id="N132EF">Siquidem in <lb/>puppi tanquam in po&longs;trema lati corporis parte imbecilli&longs;&longs;i&shy;<lb/>ma virtus e&longs;t impetus impre&longs;&longs;i, in <expan abbr="eaq.">eaque</expan> terminatur, ac deficit <lb/>latio. </s>
          <s id="N132FC">Quare appo&longs;it&egrave; clauus in puppi locatur ad excipien&shy;<lb/>dos ibi maris impul&longs;us, vt facilius &agrave; rectitudine itineris na&shy;<lb/>uis ip&longs;a deflectat. </s>
        </p>
        <p id="N13303" type="main">
          <s id="N13305">Qu&aelig; profect&ograve; Ari&longs;totelis doctrina, <expan abbr="eiusq">eiusque</expan> applicatio, &longs;a&shy;<lb/>no modo intelligenda e&longs;t. </s>
          <s id="N1330A">Nam licet quando nauigia vni&shy;<lb/>co velo in prora locato feruntur, pr&aelig;cipuus impetus per <lb/>malum circa ip&longs;am proram incutiatur; nihilominus quando <pb pagenum="106" xlink:href="005/01/114.jpg"/>remis, vel pluribus velis nauigare contingit, <expan abbr="puppisq.">puppisque</expan> pari&shy;<lb/>ter obtinet &longs;uum; res aliter &longs;e habet, cum pari, aut maiori <lb/>impetu, tunc puppis qu&agrave;m prora feratur, quippe qu&aelig; illum <lb/>refundere etiam valeat vlterius in ip&longs;am proram. </s>
          <s id="N13320">Id quod <lb/>patet cum ex maiori velocitate, qua mouetur nauigium, ac <lb/>ip&longs;a prora adhibitis etiam velis, aut remis in puppi, &longs;eu pro&shy;<lb/>pe illam; tum ex maiori conatu, quem adhibent remiges, <lb/>qu&ograve; magis prope puppim remigauerint; vt hinc in triremi&shy;<lb/>bus ad priores &longs;ingulos remos promouendos con&longs;tituantur <lb/>remiges quini, aut &longs;eni, ad reliquos ver&ograve;, proram ver&longs;us pro&shy;<lb/>cedendo, quaterni, ac tandem terni. </s>
          <s id="N13331">Vbi autem maior co&shy;<lb/>natus adhibetur, ibi maior imprimitur impetus. </s>
          <s id="N13336">Rur&longs;umque <lb/>ob&longs;eruandum e&longs;t impetum, quo per velificationem feruntur <lb/>nauigia, non imprimi in &longs;ola parte, quam antror&longs;um promo&shy;<lb/>uet malus, &longs;ed in ijs quoque partibus vbi funes quibus vela <lb/>retrouer&longs;um tenduntur alligari &longs;olent. </s>
          <s id="N13341">Etenim magna e&longs;t <lb/>vis, qua per funes, qui dicuntur opiferi, partes nauis vbi pro&shy;<lb/>pe puppim illi colligantur ab antenn&aelig; cornibus trahuntur. <lb/></s>
          <s id="N13349">Vrgent enim antror&longs;um ip&longs;a cornua non minus, ac &longs;&aelig;p&egrave; ma&shy;<lb/>gis qu&agrave;m malus; nec alibi eorum impetus recipi pote&longs;t, <lb/>qu&agrave;m vbi ip&longs;i funes opiferi alligantur. </s>
          <s id="N13350"><expan abbr="Similiaq.">Similiaque</expan> dici po&longs;&shy;<lb/>&longs;unt de funibus, qui dicuntur propedes, quique veli inferio&shy;<lb/>ra retrouer&longs;um pariter tendentes in po&longs;teriori parte nauis <lb/>ita colligantur, vt repentino <expan abbr="&longs;uperueni&etilde;te">&longs;uperueniente</expan> turbine, vel quan&shy;<lb/>do opus fuerit relaxari protinus po&longs;&longs;int: Nam per hos quo&shy;<lb/>que funes maxim&egrave; partes ip&longs;&aelig; po&longs;teriores nauis trahuntur. <lb/></s>
          <s id="N13365">Ex quibus apparet non minus in puppi, qu&agrave;m in prora im&shy;<lb/>petum iugiter imprimi ad procedendum antror&longs;um. </s>
          <s id="N1336A">Quare <lb/>Ari&longs;totelis doctrina de ijs, qu&aelig; feruntur, &amp; in fine imbecil&shy;<lb/>lam obtinent lationem, non &longs;emper applicari pote&longs;t in la&shy;<lb/>tione nauis, vt ex ip&longs;o retulimus. </s>
        </p>
        <p id="N13373" type="main">
          <s id="N13375">Aliam deinde, ac &longs;olidiorem rationem eiu&longs;dem &longs;ituatio&shy;<lb/>nis temonis Ari&longs;toteles &longs;ubnectit. </s>
          <s id="N1337A">Quia nimirum parua mo&shy;<lb/>tione per temonem facta in eo &longs;itu, multo maius interual&shy;<lb/>lum prora obliqu&egrave; declinando percurrit, vt patere pote&longs;t <lb/>ex pr&aelig;cedenti figura <expan abbr="tantoq.">tantoque</expan> magis, quanto longior fuerit <pb pagenum="107" xlink:href="005/01/115.jpg"/>ip&longs;a nauis. </s>
          <s id="N1338C">Etenim idem, vel &aelig;qualis angulus, quo in&shy;<lb/>ter longiores lineas continetur, eo maiorem ba&longs;im &longs;ubten&shy;<lb/>dit, &longs;eu &longs;pectat, vt con&longs;tare etiam pote&longs;t per quartam propo&shy;<lb/>&longs;itionem &longs;exti Euclidis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13396">Cum igitur longitudo nauis con&longs;i&shy;<lb/>derata in priori &longs;itu, deinde in po&longs;teriori po&longs;t <expan abbr="motion&etilde;">motionem</expan> <expan abbr="cir-cular&etilde;">cir&shy;<lb/>cularem</expan>, immota fer&egrave; manente cu&longs;pide puppis, <expan abbr="angul&utilde;">angulum</expan> quen&shy;<lb/>dam efficiat, vt BAE, cuius ba&longs;is EB: tanto maiorem ip&longs;a <lb/>prora veluti ba&longs;im tran&longs;mittet ad motionem temonis quan&shy;<lb/>to longior fuerit ip&longs;a nauis. </s>
          <s id="N133AF">Quod quippe non contingeret <lb/>&longs;i alibi temo con&longs;titutus <lb/>fui&longs;&longs;et, <expan abbr="indeq">indeque</expan> talis motio <lb/><figure id="id.005.01.115.1.jpg" xlink:href="005/01/115/1.jpg"/><lb/>initium &longs;umeret. </s>
          <s id="N133BE">Quam&shy;<lb/>obrem con&longs;entanea idem <lb/>Ari&longs;toteles protulit lib. 

de <lb/>motu animal. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N133C8">cap. 

5. cum <lb/>ad explicandum quomo&shy;<lb/>do parua permutatio, qu&aelig; <lb/>fit in principio, magnas, &amp; <lb/>multas efficiat differentias <lb/>procul; exemplum adhi&shy;<lb/>bens ait, vt temone pau&shy;<lb/>lulum quid tran&longs;po&longs;ito, <lb/>multa pror&aelig; fit tran&longs;po&shy;<lb/>&longs;itio. </s>
        </p>
        <p id="N133DD" type="main">
          <s id="N133DF">Ex ijs autem ad aliam qu&aelig;&longs;tionem valde implexam. <lb/></s>
          <s id="N133E3">Ari&longs;toteles pertran&longs;it, cuius &longs;olutionem hic in&longs;erit, vt po&shy;<lb/>&longs;tea ex ea melius pr&aelig;fata confirmet. </s>
          <s id="N133E8">Ait igitur ex ijs etiam <lb/>manife&longs;tum e&longs;&longs;e, quam ob cau&longs;am magis procedat naui&shy;<lb/>gium antror&longs;um, qu&agrave;m ip&longs;ius remi palmula mare reijciens <lb/>c&aelig;dat retror&longs;um. </s>
          <s id="N133F1">Eadem enim &lpar;inquit&rpar; magnitudo, ij&longs;&shy;<lb/>dem mota viribus, plus in aere progreditur, qu&agrave;m in aqua; <lb/>eo &longs;cilicet, quod minorem in aere inueniat re&longs;i&longs;tentiam. <lb/></s>
          <s id="N133F9">Quod ip&longs;e quamuis ob&longs;cur&egrave; propter defectum quorundam <lb/>verborum, ac fal&longs;itatem characterum, quibus figuram pro&shy;<lb/>ponit, &longs;ic fer&egrave; explicat in propo&longs;ito. </s>
          <s id="N13400">Sit remus AB, &longs;cal-<pb pagenum="108" xlink:href="005/01/116.jpg"/><figure id="id.005.01.116.1.jpg" xlink:href="005/01/116/1.jpg"/><lb/>mus ver&ograve; C, remi manubrium A, palmula in mari B. <lb/></s>
          <s id="N1340F">Si igitur manubrium A per aerem transferatur in D; vti&shy;<lb/>que palmula B transferri non poterit per aquam in E. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13416">Quandoquidem non po&longs;&longs;et cum maiori re&longs;i&longs;tentia &aelig;quale <lb/>&longs;patium pertran&longs;ire, quemadmodum e&longs;t &longs;patium BE ip&longs;i <lb/>AD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1341E">Quare palmula B retrocedet tantum v&longs;que ad F, <lb/><expan abbr="eritq.">eritque</expan> remus in DF, vbi &longs;patium retroce&longs;&longs;ionis palmul&aelig; <lb/>con&longs;tituitur minus. </s>
          <s id="N13428">Nam &longs;i con&longs;iderentur duo trianguli, <lb/>AGD, &amp; BGF; erunt &longs;imiles ex quarta propo&longs;itione <lb/>&longs;exti, ac propterea latera vnius, lateribus alterius erunt <lb/>proportionalia: Cumque latus GF minus &longs;i latere GD, <lb/>etiam latus BF, minus erit latere AD. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N13434" type="main">
          <s id="N13436">Addit pr&aelig;terea Ari&longs;toteles, quod inter i&longs;tos duos motus <lb/>contrarios id quod &longs;tabit, &longs;eu manebit, erit medium pun&shy;<lb/>ctum vbi C, nempe vbi con&longs;tituitur &longs;calmus circa quem <lb/>remus conuertitur. </s>
          <s id="N1343F">Siquidem ver&egrave; re&longs;pectu manubrij, ac <lb/>palmul&aelig;, tanquam extremorum diametri circulariter du&shy;<lb/>ct&aelig;, &longs;calmus ip&longs;e tanquam <expan abbr="c&etilde;trum">centrum</expan> manebit. </s>
          <s id="N1344C">Quare &longs;calmus <lb/>C nunquam procederet ad partes D, nempe antror&longs;um, <lb/>ni&longs;i commoueretur nauigium, cui e&longs;t affixus, &amp; eo transfer&shy;<lb/>retur, vbi remi e&longs;t principium, cum &longs;emper nauigium per <lb/>impul&longs;um in ip&longs;a remigatione acceptum, &longs;equatur motum. <lb/></s>
          <s id="N13458">principij mouentis nempe manubrij &agrave; quo fertur antror&shy;<lb/>&longs;um, &amp; &longs;ic impo&longs;ito per motum manubrij ab A v&longs;que ad <lb/>D, &longs;calmus, qui erat in C, con&longs;tituetur in H, palmula re&shy;<lb/>trocedente &agrave; B v&longs;que ad F. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N13462" type="main">
          <s id="N13464">H&aelig;c paucis mutatis, vel adiunctis Ari&longs;toteles profert, <lb/>qu&aelig; &longs;an&egrave; licet probent maius e&longs;&longs;e &longs;patium AD, quod ma-<pb pagenum="109" xlink:href="005/01/117.jpg"/>nubrium conficit antror&longs;um; quam &longs;patium BF, quod pal&shy;<lb/>mula tran&longs;mittit retror&longs;um; non tamen probant prout opus <lb/>erat, &longs;patium quoque CH, quod &agrave; &longs;calmo cum naui per&shy;<lb/>curritur, maius e&longs;&longs;e, qu&agrave;m &longs;patium, quod in contrarium pr&etail;&shy;<lb/>terit palmula, vt BF, vel aliud &longs;imile. </s>
          <s id="N13476">Quare occa&longs;ionem <lb/>nobis tribuunt explicandi, num &longs;emper hoc accidat, vt ma&shy;<lb/>gis in anteriora progrediatur nauigium, qu&agrave;m ip&longs;ius remi <lb/>palmula retrocedat, an ver&ograve; quandoque tantum, &amp; qua. <lb/></s>
          <s id="N13480">ratione fiat. </s>
        </p>
        <p id="N13483" type="main">
          <s id="N13485">Dicendum ergo e&longs;t, <expan abbr="aliqu&atilde;do">aliquando</expan> <expan abbr="nauigi&utilde;">nauigium</expan> in <expan abbr="anter&itilde;ora">anterinora</expan> moue&shy;<lb/>ri ab&longs;que eo, quod palmula retrocedat, aliquando ver&ograve; tan&shy;<lb/>tum prouehi nauigium, quantum palmula retroce&longs;&longs;erit; &longs;ed <lb/>vt plurimum, magis procedi nauigium, qu&agrave;m palmula in. <lb/></s>
          <s id="N1349C">contrarium c&aelig;dat. </s>
        </p>
        <p id="N1349F" type="main">
          <s id="N134A1">Prima pars huius a&longs;&longs;ertionis in duobus ca&longs;ibus verifica&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N134A6">Prior e&longs;t, cum &aelig;quale &longs;patium pertran&longs;ierit nauigium, <lb/>ac remi manubrium motu proprio, quo &longs;cilicet circa &longs;cal&shy;<lb/>mum conuertitur: tunc eorum palmula manet immota. <lb/></s>
          <s id="N134AE">Nam &longs;i exempli gratia nauigium pertran&longs;eat palmum &longs;pa&shy;<lb/>tij, manubrium ver&ograve; &longs;imul &longs;uo motu proprio alterum, iam, <lb/>in fine ip&longs;ius remigationis ip&longs;um manubrium per duos pal&shy;<lb/>mos di&longs;tabit &agrave; loco priori vnde di&longs;ce&longs;&longs;erat. </s>
          <s id="N134B7">At palmula cum <lb/>per motum quidem nauigij anterius tran&longs;lata e&longs;&longs;et ad &longs;pa&shy;<lb/>tium vnius palmi, per motum ver&ograve; manubrij &longs;imul retro&shy;<lb/>ce&longs;&longs;i&longs;&longs;et ad alium palmum &lpar;siquidem tantum retrocedit pal&shy;<lb/>mula quantum antecedit manubrium motu proprio, &longs;uppo&shy;<lb/>&longs;ito, quod &aelig;qu&egrave; di&longs;tent &agrave; &longs;calmo&rpar; &longs;equitur ver&egrave; ac &longs;implici&shy;<lb/>ter ip&longs;am palmulam dimotam non fui&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N134C6">Sicut homo qui <lb/>pari pa&longs;&longs;a graditur contra cur&longs;um nauigij &agrave; prora in pup&shy;<lb/>pim, &longs;impliciter non mouetur, quia &longs;emper eandem &longs;eruat <lb/>di&longs;tantiam &agrave; punctis fixis, vt a terra, vel c&aelig;lo. </s>
        </p>
        <p id="N134CF" type="main">
          <s id="N134D1">Notandum tamen e&longs;t in ca&longs;u de&longs;cripto, nauigium non. <lb/></s>
          <s id="N134D7">moueri &longs;ola virtute eiu&longs;dem remigationis. </s>
          <s id="N134DA">Nam &longs;patium, <lb/>quod percurrit virtute illius, nec computari po&longs;&longs;et vltra il&shy;<lb/>lud, quod &longs;imul percurrit manubrium motu proprio; nec <lb/>vnquam e&longs;&longs;et illi equale. </s>
          <s id="N134E3">Semper enim plus mouetur ma-<pb pagenum="110" xlink:href="005/01/118.jpg"/>nubrium, quam &longs;calmus eodem tempore ad impulsum il&shy;<lb/>lius; nauis autem mouetur ad motum &longs;calmi. </s>
          <s id="N134ED">Quod clarius <lb/>patebit in &longs;ubiecta figura; in qua &longs;it remus AB, cuius ma&shy;<lb/>nubrium A, pal&shy;<lb/><figure id="id.005.01.118.1.jpg" xlink:href="005/01/118/1.jpg"/><lb/>mula B, &longs;calmus <lb/>ver&ograve; &longs;it in pun&shy;<lb/>cto medio vbi C. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13502">Deinde promo-&shy;<lb/>ueatur manubrium <lb/>A motu proprio <lb/>v&longs;que ad D, palmula manente in B. </s>
          <s id="N1350B">Scalmus ver&ograve; C, <lb/>eodem tempore pertran&longs;eat &longs;patium CE, quod &longs;it &aelig;quale <lb/>ip&longs;i AD; <expan abbr="&longs;ubtendanturq.">&longs;ubtendanturque</expan> &aelig;quales rect&aelig; ip&longs;is arcubus AD, <lb/>&amp; CE, &amp; con&longs;tituatur paralellogrammum DECA, &longs;u&shy;<lb/>per ip&longs;um AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1351B">Tunc dico &longs;calmum C vn&agrave; cum nauigio <lb/>tran&longs;latum non fui&longs;&longs;e v&longs;que ad E virtute &longs;ola eiu&longs;dem re&shy;<lb/>migationis, &longs;eu proprij motus manubrij ab A v&longs;que ad D, <lb/>palmula manente in B. </s>
          <s id="N13524">Siquidem hoc &longs;olo motu remus <lb/>AB con&longs;titueretur in recta DB, cuius punctum medium <lb/>vbi &longs;calmus po&longs;itus e&longs;t e&longs;&longs;et in F, non autem in E, qua <lb/>pertran&longs;ire non pote&longs;t recta DB. </s>
          <s id="N1352D">Coincideret enim cum <lb/>linea DE paralella ip&longs;i AC; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> per 35. definitio&shy;<lb/>nem primi nunquam concurreret cum illa in punctum B, <lb/>vbi &longs;upponitur palmula. </s>
          <s id="N1353A">Cum autem linea CF minor &longs;it, <lb/>qu&agrave;m CE, vel AD, qu&aelig;&longs;unt &aelig;quales: &lpar;Nam re&longs;pectu <lb/>vnius &longs;e habet tanquam pars ad totum, re&longs;pectu ver&ograve; alte&shy;<lb/>rius, con&longs;tituitur ba&longs;is anguli B, qu&aelig; per quartam propo&shy;<lb/>&longs;itionem &longs;exti minor e&longs;t quam ba&longs;is AD, qu&aelig; longioribus <lb/>lineis continentibus &longs;ubtenditur eidem angulo B&rpar; &longs;equitur <lb/>per motum, quo manubrium ab A transfertur in D, &longs;cal&shy;<lb/>mum cum naui pertran&longs;ire non po&longs;&longs;e ad &aelig;quale &longs;patium <lb/>v&longs;que ad E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1354E">Quod &longs;i illuc u&longs;que pertingat, id cert&egrave; contin&shy;<lb/>gere debet virtute alterius impul&longs;us aliunde incu&longs;&longs;i in <expan abbr="ips&utilde;">ipsum</expan> <lb/>nauigium. </s>
          <s id="N13559">Qua virtute <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> tempore &longs;imul ac manubrium <lb/>motu proprio perueni&longs;&longs;et v&longs;que ad D, reperiatur in G; &amp; <lb/>&longs;calmus qui e&longs;&longs;et in F, pertingat v&longs;que ad E; quod e&longs;t <pb pagenum="111" xlink:href="005/01/119.jpg"/>vtrumque, duplum &longs;patium percurrere re&longs;pectu illius, quod <lb/>virtute &longs;olius pr&aelig;dict&aelig; remigationis percurri&longs;&longs;et. </s>
        </p>
        <p id="N1356B" type="main">
          <s id="N1356D">Po&longs;terior ver&ograve; ca&longs;us, in quo verificatur palmulam ad mo&shy;<lb/>tum antror&longs;um nauigij <expan abbr="n&otilde;">non</expan> retrocedere, e&longs;t cum celerius fer&shy;<lb/>tur nauigium, qu&agrave;m remi manubrium. </s>
          <s id="N13578"><expan abbr="Siquid&etilde;">Siquidem</expan> cum in tan&shy;<lb/>tum palmula po&longs;&longs;it retrocedere, in quantum manubrium <lb/>motu proprio in anteriora amplius progreditur qu&agrave;m naui&shy;<lb/>gium, &longs;i celerius feratur nauigium qu&agrave;m manubrium, ma&shy;<lb/>iu&longs;que proinde &longs;patium percurrat, palmula nullo modo po&shy;<lb/>terit retrocedere. </s>
          <s id="N13588">Etenim po&longs;ito, quod manubrium motu <lb/>proprio decurrat &longs;patium bipalmare, per totidem palmos <lb/>palmula retrocederet, &longs;i nauigium maneret immotum: At <lb/>&longs;i &longs;imul nauigium percurrat &longs;patium quadripalmare, nihil <lb/>palmula retrocedet. </s>
          <s id="N13593">Nam quo tempore retrocederet <expan abbr="vn&utilde;">vnum</expan>, <lb/>duplum progrederetur in contrarium. </s>
        </p>
        <p id="N1359C" type="main">
          <s id="N1359E">Secunda ver&ograve; pars conclu&longs;ionis, videlicet tantum <expan abbr="quan-doq.">quan&shy;<lb/>doque</expan> palmulam retrocedere, <expan abbr="qu&atilde;tum">quantum</expan> prouehitur nauigium; <lb/>ex eo probatur. </s>
          <s id="N135AD">Nam &longs;i remi manubrium motu proprio, du&shy;<lb/>plum confecerit &longs;patium, quam nauigium; vt verbi gratia <lb/>quadripalmare re&longs;pectu bipalmaris, palmula quidem per <lb/>totidem &longs;patij palmos retroce&longs;&longs;i&longs;&longs;et, ni&longs;i ob&longs;taret motus na&shy;<lb/>uigij in contrarium: At non ob&longs;tat, ni&longs;i per dimidium, nem&shy;<lb/>pe &longs;ecun dum &longs;patium bipalmare, quod cert&egrave; nauigium &longs;imul <lb/>cum toto remo in anteriora percurrit: ergo per &aelig;quale &longs;pa&shy;<lb/>tium bipalmare palmula retrocedet. </s>
        </p>
        <p id="N135BE" type="main">
          <s id="N135C0">Tertia denique a&longs;&longs;ertionis pars, nempe magis, vt pluri&shy;<lb/>mum pr&ograve;gredi nauigium, qu&agrave;m palmulam in contrarium, <lb/>ex dictis fer&egrave; o&longs;tenditur aperti&longs;sim&egrave;. </s>
          <s id="N135C7">Quia licet maius &longs;pa&shy;<lb/>tium decurrat remi manubrium, qu&agrave;m nauigium, quando <lb/>ip&longs;um nauigium mouetur &longs;ol&ugrave;m in virtute eiu&longs;dem remiga&shy;<lb/>tionis, vt frequentius accidit: rar&ograve; tamen exce&longs;&longs;us ad dimi&shy;<lb/>dium videtur pertingere, ita vt manubrium motu proprio <lb/>duplum conficiat &longs;patium, qu&agrave;m nauigium. </s>
          <s id="N135D4">Cum autem <lb/>huiu&longs;modi exce&longs;&longs;us ad dimidium non pertingit, neque pal&shy;<lb/>mula per &aelig;quale &longs;patium retrocedet, &longs;ed minus. </s>
          <s id="N135DB">Vnde &longs;i <lb/>manubrium progrediatur vt tria; nauigium vero vt duo, pal-<pb pagenum="112" xlink:href="005/01/120.jpg"/>mula retrocedet vt vnum: tantum &longs;cilicet quantum e&longs;t <lb/>&longs;patium, quo excedit illud, quod conficitur per motum <lb/>contrarium. </s>
        </p>
        <p id="N135E9" type="main">
          <s id="N135EB">Qu&aelig; omnia Geometric&egrave; at que exactius con&longs;tare po&longs;&longs;unt <lb/>ex his, qu&aelig; Petrus Nonius acuti&longs;&longs;im&egrave; demon&longs;trat in &longs;ua <lb/>Annotatione &longs;uper hunc ip&longs;um locum Ari&longs;totelis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N135F3">Quam&shy;<lb/>uis non rect&egrave; videatur &longs;upponere, ip&longs;um Philo&longs;ophum, vni&shy;<lb/>uer&longs;aliter a&longs;&longs;ump&longs;i&longs;&longs;e tantum &longs;patium conficere nauigium, <lb/>quantum remi manubrium. </s>
          <s id="N135FC">Forta&longs;&longs;e propter illa verba <lb/>ip&longs;ius Philo&longs;ophi: Non procederet autem vbi ex D, ni&longs;i <lb/>commoueretur nauigium, &amp; e&ograve; transferretur, vbi remi e&longs;t <lb/>principium. </s>
          <s id="N13605">Qu&aelig; tamen verba in diuer&longs;um, ac veriorem <lb/>prolata &longs;unt &longs;en&longs;um, vt &longs;upra expo&longs;uimus. </s>
          <s id="N1360A">Solum enim per <lb/>ea intendit Philo&longs;ophus, quod non pr&aelig;cederet &longs;calmus an&shy;<lb/>tror&longs;um ad partes D, quo tantum peruenit manubrium A; <lb/>ni&longs;i commoueretur nauigium ver&longs;us eandem partem, &longs;e&shy;<lb/>quendo remi principium, &agrave; quo trahitur, vel &agrave; quo illuc fuit <lb/>impul&longs;um. </s>
        </p>
        <p id="N13617" type="main">
          <s id="N13619">His tandem ita con&longs;titutis de motione remi, applican&shy;<lb/>do Ari&longs;toteles eandem ob&longs;eruationem, non ab&longs;imile e&longs;&longs;e <lb/>docet, quod contingit in motione gubernaculi, ac temonis, <lb/>vt &longs;cilicet &longs;icut &longs;calmus, qui con&longs;tituitur medium inter ex&shy;<lb/>trema ip&longs;ius remi, qu&aelig; mouentur in contrarium, illuc tran&longs;&shy;<lb/>fertur vbi remi e&longs;t principium, nempe antror&longs;um, quo remi <lb/>manubrium pergit, ac nauem propellit: ita locus vbi ap&shy;<lb/>plicatur gubernaculum, ac primo attingit temonem &lpar;qui <lb/>cert&egrave; locus e&longs;t in linea cadenti, qua temo puppi adh&aelig;ret in <lb/>cu&longs;pide, &amp; vbi con&longs;tituitur etiam cardo&rpar; cum &longs;e habeat <lb/>tanquam medium inter duo extrema, qu&aelig; mouentur in <lb/>contrarium, videlicet manubrium gubernaculi, &amp; alam te&shy;<lb/>monis, qua mare propellitur, illuc intelligetur transferri, <lb/>quo ip&longs;um gubernaculi manubrium erat. </s>
          <s id="N13636">Quemadmodum <lb/>enim &longs;calmus, temo, ait Ari&longs;toteles, nempe &longs;ecundum pr&aelig;&shy;<lb/>dictam lineam circa quam qua&longs;i immotam, conuertitur la&shy;<lb/>titudo ip&longs;ius temonis ex vna parte, &amp; guberna culi manu&shy;<lb/>brium ex alia, vt patet in hac prima figura; in qua cadens <pb pagenum="113" xlink:href="005/01/121.jpg"/>AB, <expan abbr="line&atilde;">lineam</expan> o&longs;tendit <lb/><figure id="id.005.01.121.1.jpg" xlink:href="005/01/121/1.jpg"/><lb/>circa cuius prin&shy;<lb/>cipium guberna-&shy;<lb/>culum applicatur, <lb/>ac primo attingit <lb/>temonem, qu&aelig; li&shy;<lb/>nea in motione <lb/>gubernaculi ma-&shy;<lb/>net immota, &longs;icut <lb/>&longs;calmus in motio&shy;<lb/>ne remi. </s>
          <s id="N13664">Pars ve&shy;<lb/>r&ograve; AC &longs;ignat fa&shy;<lb/>ciem dexteram <lb/>temonis; &amp; AD <lb/>manubrium gu-&shy;<lb/>bernaculi. </s>
          <s id="N13671">Quod <lb/>&longs;i extremum ma&shy;<lb/>nubrij D, intelli&shy;<lb/>gatur transferri in <lb/>E, vt cernere e&longs;t <lb/>in &longs;ecunda figura: <lb/>tunc ait Ari&longs;tote&shy;<lb/>les, illuc transferri <lb/>etiam centrum A. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13686">Nam D tran&longs;lato in E, &longs;imul C transferretur in F; <lb/>ac per impul&longs;um acceptum in latitudine AF nece&longs;&longs;ari&ograve; <lb/>A transferri deberet ad partes G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1368E">Cumque &longs;imul naui&shy;<lb/>gium, cui temo e&longs;t alligatus, procedat antror&longs;um, ip&longs;um <lb/>A non con&longs;titueretur in G, &longs;ed in E, vbi prius erat ma&shy;<lb/>nubrium gubernaculi. </s>
          <s id="N13697">Quare gubernaculum nihil naui&shy;<lb/>gio ad id, quod in ante progredi e&longs;t, conferre ait Ari&longs;to&shy;<lb/>teles, &longs;ed &longs;olum puppim in obliquum pellere, aliquantu&shy;<lb/>lum &longs;cilicet ad latus, qua parua motione puppis, pro&shy;<lb/>ra in contrarium vergit, nempe ad latus oppo&longs;itum, vt <lb/>ip&longs;emet Philo&longs;ophus docet, &amp; con&longs;iderare licebit in hac <pb pagenum="114" xlink:href="005/01/122.jpg"/><figure id="id.005.01.122.1.jpg" xlink:href="005/01/122/1.jpg"/><lb/>figura nauicul&aelig;, cuius <lb/>puppis A, prora D, <lb/><expan abbr="gubernacul&utilde;">gubernaculum</expan> ver&ograve; EF <lb/>obliqu&egrave; con&longs;titutum; <lb/>Nam cert&egrave; ad impul&shy;<lb/>&longs;um aqu&aelig; in alam ob&shy;<lb/>uer&longs;am FA, ip&longs;a pup&shy;<lb/>pis A cum retrocede&shy;<lb/>re non po&longs;&longs;it ob <expan abbr="pro-gre&longs;s&utilde;">pro&shy;<lb/>gre&longs;sum</expan> nauicul&aelig; &lpar;dum&shy;<lb/>modo aliquantulum cedere debeat impul&longs;ui&rpar; declinabit in <lb/>E, vbi erat gubernaculi manubrium, qua parua motione <lb/>puppis, ob rationes in principio po&longs;itas, prora ad contra&shy;<lb/>rium verget, inquit Ari&longs;toteles, &longs;cilicet ad latus oppo&longs;itum, <lb/><expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> con&longs;tituetur in H, ni&longs;i validum aliquod ventum <lb/>inde &longs;pirans <expan abbr="paruaq.">paruaque</expan> conuer&longs;io temonis non ob&longs;tet. </s>
        </p>
        <p id="N136DB" type="main">
          <s id="N136DD">Quo ex principio intelligi pote&longs;t cur ex tran&longs;uer&longs;o per&shy;<lb/>flante admodum vento, ac direct&egrave; nihilominus nauigia <lb/>procedendo, tandem non pertingant, quo pr&aelig;cis&egrave; tende&shy;<lb/>bant, &longs;ed inferius multo, &longs;eu ad partem vento magis oppo&shy;<lb/>&longs;itam. </s>
          <s id="N136E8">Porro cum aliquantulum &agrave; latere vento perflante, <lb/>alam temonis illi &longs;atis obuer&longs;am naut&aelig; con&longs;tituere tenean&shy;<lb/>tur, validi&longs;sim&egrave; ip&longs;am &longs;imul cum puppi fluctus repellunt, <lb/>quo &longs;an&egrave; repul&longs;o circumagerent totam nauim, ni&longs;i &longs;imul in <lb/>latus ver&longs;us proram inciderent, nam hinc inde coad&aelig;quato <lb/>repul&longs;u, ac gubernaculo moderante, dum nauis pergit an&shy;<lb/>tror&longs;um &longs;emper eandem, quam prius in &longs;e po&longs;itionem, ac <lb/><expan abbr="direction&etilde;">directionem</expan> &longs;eruat. </s>
          <s id="N136FC">Cum <expan abbr="itaq;">itaque</expan> fluctus ip&longs;i nauem circumage&shy;<lb/>re nequeant, <expan abbr="nauisq.">nauisque</expan> aliquid pati debeat ex ip&longs;o repul&longs;u, to&shy;<lb/>ta &longs;imul cogitur &longs;en&longs;im declinare ad latus <expan abbr="v&etilde;to">vento</expan> oppo&longs;itum; <lb/>Vt exempli gratia data po&longs;itione, quam modo tenet de&longs;cri&shy;<lb/>pta nauicula in AD, ac perflante vento ex tran&longs;uer&longs;o, vt <lb/>ex H, cert&egrave; ad motum ip&longs;ius puppis ex A in E, prora <lb/>non conuerteretur &agrave; D in H, &lpar;ni&longs;i ob maiorem conuer&shy;<lb/>&longs;ionem temonis, &longs;ed potius non nihil cedendo &longs;icut puppis, <pb pagenum="115" xlink:href="005/01/123.jpg"/>declinaret in I; Quare nauis &agrave; &longs;itu AD con&longs;tituta in EI, <lb/>eandem quippe &longs;eruaret po&longs;itionem, ac directionem, tran&longs;&shy;<lb/>lata tamen e&longs;&longs;et inferius ver&longs;us partem vento oppo&longs;itam, <lb/>&longs;icque vlterius incedendo quamuis ab initio de&longs;tinatum &longs;i&shy;<lb/>bi locum per proram in&longs;piceret, illuc tamen peruenire ne&shy;<lb/>quiret, ni&longs;i altius, &longs;eu magis ad partem vnde ventus valid&egrave; <lb/>&longs;pirat, proram direxerit, vt &longs;patium, quod coacta declinatio&shy;<lb/>ne deperdit, compen&longs;etur anticipata &longs;itus po&longs;itione, ac di&shy;<lb/>rectione. </s>
        </p>
        <p id="N1372E" type="main">
          <s id="N13730">Demum illud, quod Ari&longs;toteles vltimo loco adiecit. </s>
          <s id="N13733">In <lb/>codem exi&longs;tente prora, totum transferri nauigium, &lpar;ni&longs;i li&shy;<lb/>brariorum error irrep&longs;erit, vt potius con&longs;equenter ad &longs;upe&shy;<lb/>rius dicta legendum &longs;it, in eodem exi&longs;tente puppi, eo quod <lb/>parua eius dimotio pro nihilo reputetur&rpar; ne cum doctrina <lb/>eiu&longs;dem Philo&longs;ophi hactenus tradita pugnet, intelligendum <lb/>e&longs;t, tum &longs;i quando per motum &longs;olius temonis tanquam remi <lb/>in cu&longs;pide puppis, tota nauis conuerteretur, vt explicuimus <lb/>in principio: tum etiam quando idip&longs;um contingit ad obli&shy;<lb/>quam tantum modo po&longs;itionem temonis contra fluctus ad&shy;<lb/>uenientes, po&longs;ito &longs;cilicet quod nauigium, nec velis, nec re&shy;<lb/>mis, nec alio pacto feratur. </s>
          <s id="N1374C">Etenim &longs;i temo per &longs;ui con&shy;<lb/>uer&longs;ionem, vel obliquam po&longs;itionem fluctus maris &agrave; dex&shy;<lb/>tris excipiat, ab&longs;que dubio puppis ad &longs;ini&longs;tram declinabit, <lb/>prora manente fer&egrave; immota, eo quod impetus obliqu&egrave; &longs;it <lb/>impre&longs;&longs;us, &amp; illuc v&longs;que pertingere nequeat, vel ob &longs;uam <lb/>imbecillitatem ibi tandem langue&longs;cat. </s>
          <s id="N13759">Quod facil&egrave; con&shy;<lb/>templari e&longs;t in &longs;ubiecta, quam delineauimus nauicula, cuius <lb/>linea AB refert gubernaculum cum temone affixo in ip&longs;a <lb/>cu&longs;pide puppis vbi C, ac prora con&longs;tituitur in G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13763">Nam <lb/>dato quod extremum temonis B, mare dextror&longs;um exci&shy;<lb/>piens, aut propellens transferatur in D per motum guber&shy;<lb/>naculi ab A in E, vtique cu&longs;pis puppis, qu&aelig; e&longs;t in C <lb/>transferetur &longs;ini&longs;tror&longs;um vn&agrave; cum tota nauicula ver&longs;us F, <lb/>prora ip&longs;a in eodem puncto manente, vel parum inde di&shy;<lb/>mota, vt v&longs;que ad punctum H; ita vt nauicula, qu&aelig; erat <pb pagenum="116" xlink:href="005/01/124.jpg"/><figure id="id.005.01.124.1.jpg" xlink:href="005/01/124/1.jpg"/><lb/>in CG, con&longs;tituatur in FG, vel in <lb/>FH. </s>
          <s id="N1377F">Licet hoc non &longs;emper veri&shy;<lb/>ficetur cum &longs;&aelig;pius impetus per <lb/>remonem incu&longs;&longs;us &agrave; mare in hu&shy;<lb/>iu&longs;modi ca&longs;u &longs;uperare, ac tran&longs;&shy;<lb/>ferre nequeat centrum grauitatis <lb/>totius nauis, quod e&longs;t circa me&shy;<lb/>dium illius, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> tota longi&shy;<lb/>tudo nauis conuerti non po&longs;&longs;it <lb/>tanquam &longs;emidiameter circa ter&shy;<lb/>minum prorae, tanquam circa cen&shy;<lb/>trum, &longs;ed potius centrum huius <lb/>conuer&longs;ionis con&longs;tituatur in ip&longs;o centro grauitatis totius <lb/>nauis, vel in alio puncto line&aelig; per ip&longs;um ad centrum mundi <lb/>cadentis. </s>
        </p>
        <p id="N137A0" type="main">
          <s id="N137A2">In pr&aelig;dictis ergo ca&longs;ibus, &amp; cum explicata limitatione <lb/>loquendo de nauigio, quod nullo pacto fertur antror&longs;um <lb/>intelligitur verificari, quod docuit Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N137AA">In eodem <lb/>exi&longs;tente prora, totum transferri nauigium; Alioquin &longs;i &longs;er&shy;<lb/>mo fui&longs;&longs;et de nauigio, quod plenis velis, aut remis mare <lb/>tran&longs;mittit, verificari cert&egrave; non po&longs;&longs;et; cum talis ac tanta <lb/>&longs;it vis eiu&longs;dem cur&longs;us, quo recta in anteriora citi&longs;sim&egrave; fer&shy;<lb/>tur, vt non &longs;inat ip&longs;am puppim per occur&longs;um maris, quod <lb/>incidit in temonem &agrave; &longs;uo recto tramite admodum &longs;altem <lb/>diuerti, &longs;icut &agrave; puncto &longs;u&aelig; quietis facil&egrave; ip&longs;a dimouetur cum <lb/>nauis quie&longs;cit. </s>
          <s id="N137BD">Licet enim promoto &longs;emel antror&longs;um naui&shy;<lb/>gio, temo per obliquam &longs;ui con&longs;titutionem, &amp; immediatum <lb/>repul&longs;um quem patitur, omnino re&longs;i&longs;tere nequeat occur&shy;<lb/>rentibus fluctibus, <expan abbr="cogaturq.">cogaturque</expan> moueri, velut in gyrum circa <lb/>ip&longs;ius puppis extremum; vim tamen quam patitur transfun&shy;<lb/>dit in longitudinem nauis, tanquam in alterum latus, cum <lb/>quo efficit angulum, vt in principio cum &longs;ua figura expre&longs;si&shy;<lb/>mus: Vnde cum non &longs;olum ad motum vnius lateris in an&shy;<lb/>gulo, moueatur alterum, &longs;ed facilius &longs;it, vtrumque latus cir&shy;<lb/>culariter moueri, cu&longs;pide anguli tanquam centro manente <pb pagenum="117" xlink:href="005/01/125.jpg"/>immota ob aliquod <expan abbr="limpediment&utilde;">impedimentum</expan>, qu&agrave;m <expan abbr="tot&utilde;">totum</expan> <expan abbr="angul&utilde;">angulum</expan> &longs;imul <lb/>transferri; hinc e&longs;t, vt re&longs;i&longs;tentia nouis orta ex impetu indi&shy;<lb/>rectum tendente, &longs;ufficiat vt cu&longs;pis pr&aelig;dicti anguli, qu&aelig; in <lb/>propo&longs;ito e&longs;t vbi puppis extremum; minim&egrave; dimoueatur &agrave; <lb/>tramite &longs;uper <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> fertur, <expan abbr="n&otilde;">non</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> &longs;ufficiat quin prora <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>extremum alterius lateris moueatur ad motum lateris, quod <lb/>con&longs;tituitur &agrave; temone, ita vt temone ad leuam repul&longs;o lon&shy;<lb/>gitudo nauis cum prora ad dexteram vergat. </s>
          <s id="N13805">Prouenit au&shy;<lb/>tem maior h&aelig;c facilitas motus lateris vtriu&longs;que, circa pro&shy;<lb/>priam cu&longs;pidem, tum ex facilitate motus circularis in vni&shy;<lb/>uer&longs;um, tum ex ip&longs;a re&longs;i&longs;tentia, qua cu&longs;pis anguli, quem effi&shy;<lb/>ciunt detinetur ab impul&longs;o in directum n&egrave; moueatur obli&shy;<lb/>qu&egrave; in tran&longs;uer&longs;um. </s>
          <s id="N13812">Innititur enim ei tanquam fulcimento, <lb/>ip&longs;aque latera induunt rationem vectis cuiu&longs;dam angulo&longs;i <lb/>in medio fulti, qui &longs;an&egrave; facilius conuertitur circa fulcimen&shy;<lb/>tum ad motum alterius extremi, qu&agrave;m &longs;imul &longs;ecundum &longs;e <lb/>totum ali&ograve; transferatur. </s>
          <s id="N1381D">Antror&longs;um ergo naui promota, <lb/>ip&longs;e impetus promotionis, &longs;eu cur&longs;us impedit ne puppis ex&shy;<lb/>tremum in tran&longs;uer&longs;um dimoueatur, non autem ob&longs;tat quin <lb/>ad motionem obliquam temonis, conuertatur &longs;ecum &amp; <lb/>prora, cum propter vim illatam, qu&aelig; vrgentibus fluctibus, in <lb/>illam transfunditur; tum propter facilitatem conuer&longs;ionis <lb/>explicatam, con&longs;entane&egrave; ad doctrinam &longs;upra traditam, <expan abbr="men-temq.">men&shy;<lb/>temque</expan> Ari&longs;totelis aientis. </s>
          <s id="N13832">parua motione facta per temonem <lb/>in puppi, multo maius interuallum fieri in vltimo: Et alibi, <lb/>temone paululum quid tran&longs;po&longs;ito, multam fieri tran&longs;po&longs;i&shy;<lb/>tionem pror&aelig;, vt ibidem commonuimus. </s>
        </p>
        <p id="N1383D" type="main">
          <s id="N1383F">Sed pr&aelig;termi&longs;&longs;a Ari&longs;totelis doctrina, totius effectus quem <lb/>per v&longs;um temonis experimur in naui, cau&longs;am &longs;atis, ac bre&shy;<lb/>uius explicari po&longs;&longs;e videtur &longs;i ad libram potius qu&agrave;m ad ve&shy;<lb/>ctem eam reuocauerimus. </s>
          <s id="N13848">Etenim nauis mari obuiando, <lb/>eiu&longs;que impul&longs;um &aelig;quabiliter &agrave; dextris, &amp; &agrave; &longs;ini&longs;tris reci&shy;<lb/>piendo, non aliter &longs;e habet, qu&agrave;m libra in &aelig;quilibrio con&longs;ti&shy;<lb/>tuta, in cuius brachijs &aelig;qualia pondera &longs;u&longs;tinentur. </s>
          <s id="N13851">Idem <lb/>enim e&longs;t vtrinque &aelig;qualia pondera &longs;u&longs;tinere, ac impetus <lb/>pariter &aelig;quales. </s>
          <s id="N13858">Cum autem &agrave; dextris, vel &agrave; &longs;ini&longs;tris ex na&shy;<pb pagenum="118" xlink:href="005/01/126.jpg"/>ui lignum aliquod, vt temo, vel aliud non ab&longs;imile promi&shy;<lb/>nuerit, cui mare obuians, maiorem impetum incutiat, iam <lb/>non e&longs;t amplius &aelig;qualis impetus vtrinque incu&longs;&longs;us. </s>
          <s id="N13864">Ac &longs;icut <lb/>libram cum ip&longs;a maius pondus altero brachio &longs;u&longs;tinet incli&shy;<lb/>nari nece&longs;&longs;e e&longs;t, ac cedere &longs;ecundum illud brachium ex quo <lb/>maius pondus propendet: ita nauim inclinari oportet &longs;e&shy;<lb/>cundum illam partem, in qua maiorem impetum excipit, <lb/>quod &longs;it per circumuer&longs;ionem totius longitudinis nauis ad <lb/>latus ip&longs;um vnde magis percutitur, prout paul&ograve; ante de&longs;cri&shy;<lb/>p&longs;imus. </s>
          <s id="N13875">Licet hic dicendi modus, <expan abbr="ip&longs;umq,">ip&longs;umque</expan> fundamentum, <lb/>quo nititur verificari po&longs;&longs;it, tum &longs;i centrum motionis circu&shy;<lb/>laris, quam experimur in naui con&longs;tituatur in cu&longs;pide pup&shy;<lb/>pis, tum &longs;i con&longs;tituatur in prora, vt per &longs;e patet. </s>
          <s id="N1387E">Sed forta&longs;&shy;<lb/>&longs;e multo melius &longs;i con&longs;tituatur in medio, &longs;eu in centro gra&shy;<lb/>uitatis totius nauis, circa quod facilius e&longs;t intelligere ip&longs;am <lb/>nauis conuer&longs;ionem, &longs;iue inquiete, &longs;iue in motu. </s>
          <s id="N13887">Quomo&shy;<lb/>docunque enim temo obliqu&egrave; con&longs;titutus vim patiatur ab <lb/>aqua; Nimirum &longs;iue excipiendo illam fluentem, &amp; obuian&shy;<lb/>tem; &longs;iue impingendo in illam quie&longs;centem, &longs;emper dimo&shy;<lb/>tio illa circularis intelligetur pertingere v&longs;que ad cen&shy;<lb/>trum grauitatis totius nauis, cum qua temo vnum corpus <lb/>efficitur. </s>
          <s id="N13896">At in re tam occulta, qu&aelig; etiam dum ante ocu&shy;<lb/>los ver&longs;atur, adhuc imaginationem comprehen&longs;ionemque <lb/>ob&longs;eruantis fugit, con&longs;ultius erit ab Ari&longs;totelis doctrina non <lb/>di&longs;cedere. </s>
        </p>
        <p id="N1389F" type="head">
          <s id="N138A1">Qu&aelig;&longs;tio Sexta.</s>
        </p>
        <p id="N138A4" type="main">
          <s id="N138A6">C<emph type="italics"/>vr quanto antenna &longs;ublimior fuerit, ij&longs;dem <lb/>velis, &amp; vento eodem c&aelig;le, i&ugrave;s feruntur na&shy;<lb/>uigia? </s>
          <s id="N138B0">An quia malus quidem fit vectis, hy&shy;<lb/>pomochlion ver&ograve; mali &longs;edes, in qua colloca&shy;<lb/>tur: pondus autem quod moueri debet, ip&longs;um <lb/>nauigium; mouens ver&ograve; is, qui vela tendit, <lb/>&longs;piritus? </s>
          <s id="N138BB">Si igitur quando remotius fuerit hypomochlion,<emph.end type="italics"/><pb pagenum="119" xlink:href="005/01/127.jpg"/><emph type="italics"/>facilius eadem potentia, &amp; citius idem mouet pondus, altius <lb/>sert&egrave; &longs;ublata antenna velum &agrave; mali &longs;ede, qu&aelig; hypomochlion <lb/>e&longs;t, remotius faciens, id efficiet.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N138CF" type="head">
          <s id="N138D1">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N138D5" type="main">
          <s id="N138D7">Qv&aelig;rit hic Ari&longs;toteles cur <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> pror&longs;us velis, <expan abbr="eod&etilde;q.">eodenque</expan> <lb/>vento perflante, celerius nauigia ferantur quando al&shy;<lb/>tius &longs;ublimatur antenna. </s>
          <s id="N138E6"><expan abbr="Statimq.">Statimque</expan> re&longs;pondet, ex eo <lb/>id prouenire, quod malus in ventorum impul&longs;ionibus con&longs;ti&shy;<lb/>tuitur vectis, cuius hypomochlion, &longs;eu fulcimentum e&longs;t ip&longs;a <lb/>mali &longs;edes in qua locatur; pondus autem quod moueri de&shy;<lb/>bet, ip&longs;um nauigium, ac mouens ventum impellens. </s>
          <s id="N138F4">Etenim <lb/>cum huiu&longs;modi impul&longs;us velis quidem exceptus ver&egrave; totus <lb/>refundatur in eam mali partem vbi alligatur antenna; quan&shy;<lb/>t&ograve; &longs;ublimius illa fuerit alligata, tant&ograve; remotius &agrave; fulcimento <lb/>vis mouentis incutietur in malum, &longs;eu vectem. </s>
          <s id="N138FF">At virtus <lb/>mouentis beneficio vectis, eo magis augetur, quo remotius <lb/>ab eius fulcimento imprimitur: ergo cum &longs;ublimior fuerit <lb/>antenna, maior fiet virtus &agrave; ventis incu&longs;&longs;a, <expan abbr="validiusq.">validiusque</expan> proinde <lb/>mouebit nauigia. </s>
          <s id="N1390E">Diximus autem impetum velis exceptum <lb/>fer&egrave; totum, non ab&longs;olut&egrave; totum refundi in eam mali partem <lb/>vbi alligatur antenna; quia adhuc antenn&aelig; cornua, ac veli <lb/>pedes ex eodem impetu participant, dum per funes opife&shy;<lb/>ros <expan abbr="propedesq.">propedesque</expan> nauim &longs;ecum trahunt atque proripiunt. </s>
        </p>
        <p id="N1391D" type="main">
          <s id="N1391F">Sed vt firmius doctrina Ari&longs;totelis teneatur, ac difficulta&shy;<lb/>tes omnes oppo&longs;it&aelig; &longs;oluantur, notandum e&longs;t duplicem in <lb/>malo con&longs;iderari po&longs;&longs;e rationem vectis cum nauis per veli&shy;<lb/>ficationem fertur antror&longs;um; vnam qu&aelig; illi competit ab&longs;o&shy;<lb/>lut&egrave; prout <expan abbr="c&otilde;di&longs;tinguitur">condi&longs;tinguitur</expan> &agrave; reliquis partibus nauis; Alteram <lb/>ver&ograve; qu&aelig; coniunctim ei conuenit &longs;imul cum nauis carina, <lb/>&longs;ecundum cam partem, qua carina ver&longs;us puppim extendi&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N13934">Porr&ograve; malus ab&longs;olut&egrave; con&longs;ideratus in latione nauis, <lb/>virtute ventorum, fulcimentum obtinet circa profundam <lb/>&longs;edem vbi locatur in nauis carina, <expan abbr="eiq.">eique</expan> innititur per &longs;ui ex&shy;<lb/>tremum infimum, qua parte, &longs;eu facie vergit ad puppim. <lb/></s>
          <s id="N13942">Onus autem &longs;eu nauem promouet per partem ip&longs;ius altio&shy;<pb pagenum="120" xlink:href="005/01/128.jpg"/>rem ex ijs, qu&aelig; intra foramen continentur, vnde ip&longs;e malus <lb/>foris prodit in altum, tanquam arbor &egrave; terra; <expan abbr="vrgetq.">vrgetque</expan> &longs;ecun&shy;<lb/>dum eam ip&longs;ius partis faciem, qu&aelig; ad proram re&longs;picit vbi <lb/>vltimo foramen de&longs;init. </s>
          <s id="N13954">Siquidem ibi tota fer&egrave; vis incuti&shy;<lb/>tur naui ad progrediendum antror&longs;um, vt videre e&longs;t in hac <lb/>figura, in qua extremum mali fundo innixum &longs;it A, cuius <lb/>facies puppim <lb/>re&longs;piciens B; <lb/><figure id="id.005.01.128.1.jpg" xlink:href="005/01/128/1.jpg"/><lb/>pars ver&ograve; ip&shy;<lb/>&longs;ius mali, qu&aelig; <lb/><expan abbr="fl&atilde;tibus">flantibus</expan> ventis <lb/>&agrave; tergo naui&shy;<lb/>gium pr&aelig;mit, <lb/>vel vrget in an&shy;<lb/>te, vbi C, &egrave; <expan abbr="c&otilde;-&longs;pectu">con&shy;<lb/>&longs;pectu</expan> pror&etail;; &amp; <lb/>locus antenn&aelig; <lb/>in ip&longs;o malo, &longs;it <lb/>D; vbi tota pe&shy;<lb/>n&egrave; virtus im&shy;<lb/>pellentis &longs;piri&shy;<lb/>tus refunditur, <lb/>vt diximus ra&shy;<lb/>tione veli <expan abbr="ill&utilde;">illum</expan> <lb/>excipientis. </s>
          <s id="N13992"><expan abbr="I&atilde;">Iam</expan> <lb/>igitur <expan abbr="c&otilde;&longs;tat">con&longs;tat</expan> ex <lb/>hoc, malum <lb/>per &longs;e &longs;umptum propri&egrave; vectem con&longs;titui in ip&longs;a ventorum <lb/>impul&longs;ione, cum fulcimentum habeat in parte di&longs;tincta ab <lb/>ea, qua nauem promouet, &amp; ab ea, qua mouetur &agrave; vento, vt <lb/>in &longs;imili commune e&longs;t omnibus vectibus; vnde quo altius <lb/>con&longs;tituetur antenna, vt verbi gratia &longs;i eleuaretur v&longs;que ad <lb/>E, eo celerius moueretur nauigium, quia virtutem impellen&shy;<lb/>tem reciperet in parte &agrave; centro vectis di&longs;tantiori. </s>
        </p>
        <p id="N139AE" type="main">
          <s id="N139B0">Altera ver&ograve; vectis ratio, qu&aelig; con&longs;ideratur in malo con&shy;<lb/>iunctim cum nauis carina, e&longs;t huiu&longs;modi. </s>
          <s id="N139B5">Quoniam vt rect&egrave; <pb pagenum="121" xlink:href="005/01/129.jpg"/>pr&aelig;notat Baldus, e&longs;t qu&aelig;dam vectium &longs;pecies, cuius bra&shy;<lb/>chia in angulum de&longs;inunt, <expan abbr="ip&longs;iusq.">ip&longs;iusque</expan> anguli cu&longs;pis in operatio&shy;<lb/>ne con&longs;tituitur centrum, ac fulcimentum circa quod bra&shy;<lb/>chia conuertuntur. </s>
          <s id="N139C7">Ad quam &longs;peciem reducitur ferreus <lb/>malleus prout eam partem continet, qua clauos reuellit. <lb/></s>
          <s id="N139CD">Etenim vt ob&longs;eruari pote&longs;t in hac figura, mallei manubrium <lb/>con&longs;tituit vnum brachium AB; alterum ver&ograve; pars qua cla&shy;<lb/>uos reuellit, nempe BC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N139D5">Et ex vtri&longs;que fit angulus ABC, <lb/>ip&longs;o malleo in extractione clauorum <lb/>cu&longs;pidi innixo vbi B. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.129.1.jpg" xlink:href="005/01/129/1.jpg"/>
        <p id="N139E1" type="main">
          <s id="N139E3">Similiter ergo malus in naui con&longs;i&shy;<lb/>derari pote&longs;t tanquam brachium ve&shy;<lb/>ctis, quod alteri coniungatur, nempe <lb/>illi parti carin&etail;, qu&etail; vergit ad puppim, <lb/>&amp; cum qua con&longs;tituit <expan abbr="angul&utilde;">angulum</expan> in pun&shy;<lb/>cto vbi de&longs;init altitudo ip&longs;ius mali. </s>
          <s id="N139F4"><expan abbr="N&atilde;">Nam</expan> <lb/>impetu in <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> extremum ip&longs;ius ma&shy;<lb/>li incu&longs;&longs;o, nempe circa locum vbi vr&shy;<lb/>get antenna velo agitata &agrave; ventis, ip&longs;a <lb/>&longs;ummitas mali declinaret &longs;i po&longs;&longs;et ad <lb/>proram, tanquam per conuer&longs;ionem <lb/>circa punctum explicatum, in quo con&longs;tituitur angulus, <expan abbr="&longs;i-mulq.">&longs;i&shy;<lb/>mulque</expan> eleuaretur &longs;i po&longs;&longs;et carina ex parte puppis. </s>
          <s id="N13A10">Quemad&shy;<lb/><figure id="id.005.01.129.2.jpg" xlink:href="005/01/129/2.jpg"/><lb/>modum in propo&longs;ito an&shy;<lb/>gulo ABC; &longs;i latus AB <lb/>declinaret in BD per <lb/>impul&longs;um acceptum in <lb/>A; latus etiam BC ele&shy;<lb/>uaretur in BE. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13A26">Quoniam <lb/>ver&ograve; declinare non po&shy;<lb/>te&longs;t malus, nec pars illa <lb/>carin&aelig; per con&longs;equens <lb/>eleuari ab&longs;que immer&shy;<lb/>&longs;ione pror&aelig;, totus impe&shy;<lb/>tus incu&longs;&longs;us refunditur <lb/>in lationem antror&longs;um, eo quod mare cum &longs;it fluidum non <pb pagenum="122" xlink:href="005/01/130.jpg"/>re&longs;i&longs;tat lationi, &longs;icut ip&longs;ius pror&aelig; immer&longs;ioni, qu&aelig; contra <lb/>naturam ligni &longs;equeretur ex declinatione mali. </s>
          <s id="N13A3E">Accedit <lb/>quia neque pars carin&aelig;, qu&aelig; e&longs;t &agrave; malo ad puppim po&longs;&longs;et <lb/>eleuari; tum propter grauitatem puppis, qu&aelig; &longs;e habet tan&shy;<lb/>quam onus in extremo vectis, <expan abbr="ibiq.">ibique</expan> maxim&egrave; pr&aelig;ponderat <lb/>impul&longs;ui contrario; tum propter naturalem re&longs;i&longs;tentiam ca&shy;<lb/>rin&aelig; <expan abbr="totiusq.">totiusque</expan> fundi ne &longs;eparetur ab aqua, cui connaturalius <lb/>ligna pr&aelig;&longs;ertim plana adh&aelig;rent; vt patet ex difficultate, <lb/>qua &longs;upernatantes tabul&aelig; extrahuntur ex aqua. </s>
        </p>
        <p id="N13A57" type="main">
          <s id="N13A59">Secundum vtramque igitur vectis rationem, quam malus <lb/>participat, nauem promouet in anteriora, ab&longs;que eo, quod <lb/>ver&longs;us proram inclinetur, &longs;ed tantum pr&aelig;mat, eo pacto, quo <lb/>diximus, in &longs;itu vnde &egrave; foramine exit. </s>
          <s id="N13A62">Quare non rect&egrave; Bal&shy;<lb/>dus &longs;ecundam vectis rationem in malo admittens, primam <lb/>ab Ari&longs;totele allatam impugnat. </s>
          <s id="N13A69">Ex eo quod &longs;i malus talis <lb/>vectis vim haberet, vento valid&egrave; impellente, aut &longs;equeretur <lb/>fractio ip&longs;ius mali ad &longs;edem, aut inclinatio ver&longs;us proram <lb/>cum immer&longs;ione ip&longs;ius pror&aelig;, &amp; eleuatione puppis: Siqui&shy;<lb/>dem nec probat &longs;equelam, nec id ip&longs;um, quod damnat de&shy;<lb/>uitat iuxta &longs;ecundam vectis rationem quam approbat, vt <lb/>per &longs;e patet. </s>
          <s id="N13A78"><expan abbr="Immeritoq.">Immeritoque</expan> proinde &longs;imul recurrit ad maio&shy;<lb/>rem infe&longs;tationem ventorum, quam experimur in locis &longs;ubli&shy;<lb/>mioribus, vt cau&longs;am afferat propter quam, cum &longs;ublimior <lb/>fuerit antenna, citius <expan abbr="nauigi&utilde;">nauigium</expan> &longs;piritu flante moueatur. </s>
          <s id="N13A88">Nam <lb/>&amp; cau&longs;am quam Ari&longs;toteles tradit manife&longs;tam habemus; &amp; <lb/>non &longs;emper verum e&longs;t, quod ip&longs;e de vento a&longs;&longs;umit, maxim&egrave; <lb/>in tam parua di&longs;tantia, &amp; loco non minus expo&longs;ito. </s>
        </p>
        <p id="N13A91" type="main">
          <s id="N13A93">Denique ex his expediri etiam pote&longs;t alia qu&aelig;&longs;tio, cur <lb/>nimirum fluctuante aliquantulum mare, ac minim&egrave; velis <lb/>munito, aut progrediente nauigio, quo altius &longs;ublimatur an&shy;<lb/>tenna, minus ip&longs;um commoueatur; vt in &longs;tatione nauium at&shy;<lb/>que triremium extra portum &longs;olet contingere. </s>
          <s id="N13A9E">Etenim <lb/>iuxta pr&aelig;dicta facil&egrave; re&longs;pondetur, tunc quoque malum, ve&shy;<lb/>ctis rationem habere, altero in extremo &longs;uffulti prope na&shy;<lb/>uis carinam: antennam ver&ograve; oneris vicem &longs;ubire, ac mare <lb/>fluctuans, potenti&aelig; mouentis, cuius virtus mediante naui-<pb pagenum="123" xlink:href="005/01/131.jpg"/>gio applicatur vecti inter fulcimentum, &amp; onus; nempe vbi <lb/>malus ip&longs;e vltimo intra corpus nauigij continetur, vt paulo <lb/>ante de&longs;crip&longs;imus. </s>
          <s id="N13AB3">Dum enim iactatur &longs;imul cum nauigio <lb/>malus, ac propterea cogitur inclinari, ob&longs;tat quantum po&shy;<lb/>te&longs;t antenna in &longs;uperiori eius parte alligata tanquam onus <lb/>incumbens, quod perpendiculariter ad mundi centrum gra&shy;<lb/>uitans, re&longs;i&longs;tit inclinationi, ne contra propriam rectitudinem, <lb/>ac naturalem propen&longs;ionem &agrave; perpendiculo deuians, obli&shy;<lb/>qu&egrave; ad latera vergat. </s>
        </p>
        <p id="N13AC2" type="main">
          <s id="N13AC4">Magis autem, aut minus valet re&longs;i&longs;tere, iuxta maiorem, <lb/>aut minorem di&longs;tantiam, quam habet &agrave; &longs;ede mali, vbi con&shy;<lb/>&longs;tituitur centrum ip&longs;ius motus circularis, quem ad commo&shy;<lb/>tionem nauigij per varios arcus conficit malus. </s>
          <s id="N13ACF">Quo enim <lb/>plus &agrave; centro, &longs;eu fulcimento di&longs;ce&longs;&longs;erit onus, eo difficilius <lb/>dimouetur: di&longs;tabit autem tanto magis &agrave; &longs;ede mali, ac fun&shy;<lb/>do nauis antenna, quant&ograve; altius &longs;ublimatur. </s>
          <s id="N13AD8">Accedit quia <lb/>&longs;imul magis di&longs;tabit &agrave; parte vbi vis incutitur malo in &longs;um&shy;<lb/>mo foramine nauis hinc inde illum impellentis: potentia <lb/>ver&ograve; remotius ab onere applicata, qu&agrave;m &agrave; fulcimento ve&shy;<lb/>ctis, minus illud mouere pote&longs;t quando fulcimentum con&shy;<lb/>&longs;tituitur in altero vectis extremo: Vt &longs;i qui&longs;piam extremo <lb/>&longs;ari&longs;&longs;&aelig; alicubi obfirmato, ac manu prope ip&longs;um extremum <lb/>illi admota, aliquod pondus altero extremo dimouere co&shy;<lb/>netur. </s>
          <s id="N13AEB">Antenna ergo remoti&longs;&longs;im&egrave; &agrave; loco vbi virtus impul&shy;<lb/>&longs;iua in malo refunditur collocata, difficillim&egrave; commouetur, <lb/><expan abbr="proindeq">proindeque</expan> &longs;imul cum illa totum nauigium cuius commotio&shy;<lb/>ni magis valebit ob&longs;tare. </s>
        </p>
        <p id="N13AF4" type="main">
          <s id="N13AF6">Quod &longs;an&egrave; verificatur in mediocri, vel modica fluctuum <lb/>eleuatione, vt con&longs;ult&ograve; innuimus; alioquin nimis extuante <lb/>mare, <expan abbr="nimisq.">nimisque</expan> obtume&longs;centibus vndis, dum valid&egrave; iactatur <lb/>nauigium, oppo&longs;itum experimur. </s>
          <s id="N13B03">Tunc enim &longs;i antenna in <lb/>illo <expan abbr="di&longs;t&atilde;tiori">di&longs;tantiori</expan> &longs;itu con&longs;tituatur, ac &longs;emel cum nauigio admo&shy;<lb/>dum inclinetur malus, ad totalem potius euer&longs;ionem con&shy;<lb/>duceret. </s>
          <s id="N13B10">Quandoquidem linea perpendicularis, qua onus <lb/>antenn&aelig; mundi centrum petit ob talem inclinationem, non <lb/>caderet intra nauigium, &longs;ed foris &agrave; latere, qu&ograve; propen&longs;ius <pb pagenum="124" xlink:href="005/01/132.jpg"/>tendendo antenna ip&longs;a non modo amplius inclinationi ni&shy;<lb/>hil ob&longs;taret, &longs;ed vicem &longs;ubiret potenti&aelig; inclinantis eundem <lb/>malum tanquam vectem, &amp; cum illo totum nauigium cui <lb/>malus affigitur, eleuando &longs;cilicet alterum latus tanquam <lb/>onus impo&longs;itum, alterum comprimendo veluti hypomo&shy;<lb/>chlion cui innititur, ex quo &longs;equeretur euer&longs;io, atque &longs;um&shy;<lb/>mer&longs;io. </s>
        </p>
        <p id="N13B28" type="head">
          <s id="N13B2A">Qu&aelig;&longs;tio Septima.</s>
        </p>
        <p id="N13B2D" type="main">
          <s id="N13B2F">C<emph type="italics"/>vr quando ex puppi nauigare volue&shy;<lb/>rint, non flante ex puppi vento, veli qui&shy;<lb/>dem partem, qu&aelig; ad gubernatorem vergit, <lb/>con&longs;tringunt: illam ver&ograve; qu&aelig; proram ver&longs;us <lb/>e&longs;t, pedem facientes relaxant? </s>
          <s id="N13B3F">An quia re&shy;<lb/>trahere quidem mult&ograve; exi&longs;tente vento guber&shy;<lb/>na culum non potest: pauco autem pote&longs;t, quem con&longs;tringunt? <lb/></s>
          <s id="N13B47">Propellit quidem igitur ip&longs;e ventus: in puppim ver&ograve; illum <lb/>constituit gubernaculum retrahens, &amp; mare compellens: &longs;i&shy;<lb/>mul &amp; naut&aelig; ip&longs;i cum vento contendunt: in contrarium enim <lb/>&longs;e reclinant partem.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N13B52" type="head">
          <s id="N13B54">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N13B58" type="main">
          <s id="N13B5A">Cau&longs;am hic inquirit Ari&longs;toteles cur naut&aelig; ex puppi <lb/>antror&longs;um velo nauigare cupientes non flante ex <lb/>puppi vento, &longs;ed puta ex latere, &longs;eu ex tran&longs;uer&longs;o, <lb/>velo quidem in altero atque oppo&longs;ito nauis latere con&longs;titu&shy;<lb/>to, partem eius, qu&aelig; ad puppim vergit vbi gubernator ad <lb/>clauum moderandum a&longs;&longs;i&longs;tit, quantum fieri pote&longs;t exten&shy;<lb/>dunt, ac fune reducto eius extrema con&longs;tringunt: illam ve&shy;<lb/>r&ograve; qu&aelig; proram ver&longs;us e&longs;t, ac tanquam inferiorem, pedem <lb/>ip&longs;ius veli con&longs;tituunt, altero fune producto relaxant, &longs;eu <lb/>laxiorem e&longs;&longs;e &longs;inunt. </s>
          <s id="N13B6F"><expan abbr="Docetq.">Docetque</expan> ex eo id fieri, nam &longs;uppo&longs;ito <lb/>quod gubernaculum cum temone, multum impellente ven-<pb pagenum="125" xlink:href="005/01/133.jpg"/>to inclinare non po&longs;&longs;it nauigium qua&longs;i in contrarium, &longs;icut cum <lb/>parum vel minus impellit; velo &longs;ic con&longs;tituto vt diximus, totus <lb/>pen&egrave; impetus venti in eius partem, qu&aelig; ad puppim extenditur <lb/><expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> in &longs;inu excipitur atque colligitur, vbi propellit quidem <lb/>ex tran&longs;uer&longs;o, &longs;ed cum magis appropinquetur temoni, quo ob&shy;<lb/>uiantibus fluctibus maris, nauis retrahitur in contrarium, minus <lb/>pr&aelig;ualet, qu&agrave;m &longs;i imprimeretur ver&longs;us proram, vel in totum ip&shy;<lb/>&longs;um velum vniformiter ten&longs;um. </s>
          <s id="N13B8D"><expan abbr="Dumq.">Dumque</expan> naut&aelig; mediante gu&shy;<lb/>bernaculo, ac temone, cum vento contendunt, in contrariam <lb/>partem proram reclinando, medium iter tenet nauigium, <expan abbr="per-gitq.">per&shy;<lb/>gitque</expan> antror&longs;um, quo ip&longs;emet de&longs;tinauerint naut&aelig;. </s>
        </p>
        <p id="N13B9D" type="main">
          <s id="N13B9F">H&aelig;c ex Ari&longs;totele, qu&aelig; vt clarius dilucidentur, &longs;it nauis AB, <lb/>cuius puppis A, prora ver&ograve; B, gubernaculum obliqu&egrave; con&longs;ti&shy;<lb/>tutum AC; temo &longs;imili&shy;<lb/><figure id="id.005.01.133.1.jpg" xlink:href="005/01/133/1.jpg"/><lb/>ter AD, malus E, ac ve&shy;<lb/>lum &longs;ecundum <expan abbr="infim&atilde;">infimam</expan> &longs;ui <lb/>oram, &longs;it curua linea FG, <lb/>lateraliter ventum exci&shy;<lb/>piens ex parte dextera <lb/>vbi H. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13BBD">Tunc qua&longs;i pugna <lb/><expan abbr="qu&aelig;d&atilde;">qu&aelig;dam</expan> <expan abbr="c&otilde;&longs;ideretur">con&longs;ideretur</expan> inter <lb/><expan abbr="vent&utilde;">ventum</expan>, ac temonem. </s>
          <s id="N13BCE"><expan abbr="N&atilde;">Nam</expan> <lb/>flante vento ex H, <expan abbr="naui-gi&utilde;">naui&shy;<lb/>gium</expan> transferri deberet in <lb/>oppo&longs;itum, hoc e&longs;t &longs;ini&shy;<lb/>&longs;tror&longs;um ver&longs;us I per li&shy;<lb/>neam HLI. </s>
          <s id="N13BE3">Incidentibus <lb/>autem fluctibus maris in <lb/>alam temonis AD, prora <lb/>ex B conuerti deberet in H, circa ip&longs;um <expan abbr="punct&utilde;">punctum</expan> A <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> cen&shy;<lb/>trum talis motionis obliqu&aelig;, vt probatum e&longs;t. </s>
          <s id="N13BF6">Quoniam ver&ograve; <lb/>neutrum pr&aelig;ualet, nauis, medium cur&longs;um tenens, transfertur <lb/>antror&longs;um ver&longs;us K quo pergere, ac velificare cupiunt naut&aelig;, <lb/>qui iccirco in tali po&longs;itione nauim cum velo con&longs;tituunt. </s>
        </p>
        <p id="N13BFF" type="main">
          <s id="N13C01">Cau&longs;a ver&ograve; cur neutrum pr&aelig;ualeat h&aelig;c e&longs;t: Nam ex vno ca&shy;<lb/>pite, licet temo, nauis <expan abbr="po&longs;ition&etilde;">po&longs;itionem</expan> immutet, ac inclinare eam va-<pb pagenum="126" xlink:href="005/01/134.jpg"/>leat obliqu&egrave;, promouere tamen eam ip&longs;am nequit, quo proram <lb/>re&longs;picientem con&longs;tituit, <expan abbr="multoq.">multoque</expan> minus dum ventus inde valid&egrave; <lb/>&longs;pirat. </s>
          <s id="N13C17">Quare in ca&longs;u propo&longs;ito, hoc tantum pr&aelig;&longs;tat ala illa ob&shy;<lb/>uer&longs;a temonis, quod e&longs;t, eandem nauis <expan abbr="po&longs;ition&etilde;">po&longs;itionem</expan> obliquam &longs;er&shy;<lb/>uare contra impetum &longs;piritus, quo cert&egrave; prora <expan abbr="n&otilde;">non</expan> minus qu&agrave;m <lb/>puppis ad latus retrocedere cogeretur, <expan abbr="pariterq.">pariterque</expan> in oppo&longs;itam <lb/><expan abbr="part&etilde;">partem</expan> abire. </s>
          <s id="N13C31">Ex alio ver&ograve; capite licet ventus &aelig;qu&egrave; incidat in to&shy;<lb/>tum <expan abbr="vel&utilde;">velum</expan>, ac vehementer pellat ex tran&longs;uer&longs;o: nihilo minus pro&shy;<lb/>pter explicatam veli po&longs;itionem totum fer&egrave; &longs;e confert in par&shy;<lb/>tem ad puppim <expan abbr="vergent&etilde;">vergentem</expan>, qu&aelig; &longs;ublimior, ac latior e&longs;t, <expan abbr="&longs;inumq.">&longs;inumque</expan> <lb/>maiorem efficit, ex quo impetus qua&longs;i retortus refunditur in <lb/>latus ver&longs;us proram, vt in LB, quo proinde latere nauis fertur <lb/>antror&longs;um &longs;uper lineam E K. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.134.1.jpg" xlink:href="005/01/134/1.jpg"/>
        <p id="N13C52" type="main">
          <s id="N13C54">Retorqueri autem im&shy;<lb/>pul&longs;um pr&etail;dictum ex eo <lb/>contingit, quia <expan abbr="t&atilde;">tam</expan> infima <lb/>veli ora ab E <expan abbr="v&longs;q;">v&longs;que</expan> ad G, <lb/>qu&agrave;m <expan abbr="ant&etilde;na">antenna</expan> &agrave; loco vbi <lb/>malo alligatur v&longs;que ad <lb/><expan abbr="ceruch&utilde;">ceruchum</expan>, &longs;eu cornu eius, <lb/>quod in <expan abbr="alt&utilde;">altum</expan> extollitur, <lb/>&longs;emper patitur magis &agrave; <lb/>vento perflante, qu&agrave;m <lb/>pars tam veli; qu&agrave;m an&shy;<lb/>tenn&aelig;, qu&aelig; e&longs;t ab E in F <lb/>ver&longs;us <expan abbr="pror&atilde;">proram</expan>: nam inde <lb/>potius fugit <expan abbr="atq;">atque</expan> elabitur <lb/>ventus ob maiorem di&shy;<lb/>rectionem, quam &longs;eruat <lb/>erga ip&longs;um ventum, quem non ita in faciem excipit, &longs;icut pars <lb/>concaua, qu&aelig; ad puppim vergit. </s>
          <s id="N13C94">Dum autem patitur, ac percu&shy;<lb/>titur magis cum velo, antenn&aelig; pars, qu&aelig; e&longs;t &agrave; malo ad cornu, <lb/>verbi gratia in &longs;ini&longs;tra, tanquam &longs;i moueretur circa ip&longs;um <expan abbr="mal&utilde;">malum</expan> <lb/>veluti &longs;emidiameter circa centrum, vertere nititur nauigium in <lb/><expan abbr="contrari&utilde;">contrarium</expan>, hoc e&longs;t dextror&longs;um, quia vim accipit &agrave; &longs;ini&longs;tra. </s>
          <s id="N13CA6">Vnde <lb/>impul&longs;us qua&longs;i retortus aliquantulum in gyrum, nauem ip&longs;am <pb pagenum="127" xlink:href="005/01/135.jpg"/>non quidem &longs;ini&longs;tror&longs;um, &longs;ed antror&longs;um pr&aelig;ualet commouere. <lb/></s>
          <s id="N13CB1">Id quod clari&ugrave;s hic licebit in&longs;picere in delineata figura ei&longs;dem <lb/>ferm&egrave; litteris, quibus &longs;uperior con&longs;ignata. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.135.1.jpg" xlink:href="005/01/135/1.jpg"/>
        <p id="N13CBB" type="main">
          <s id="N13CBD">C&aelig;terum ex his <lb/>patet, qu&agrave;m rect&egrave; <lb/>Ari&longs;toteles docuerit <lb/>ex eo nautas veli <lb/>partem ver&longs;us <expan abbr="pror&atilde;">proram</expan> <lb/>pedem facere, ac re&shy;<lb/>laxare, hoc e&longs;t ex eo <lb/>partem veli inferio&shy;<lb/>rem <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> pedem <lb/>ver&longs;us <expan abbr="pror&atilde;">proram</expan> collo&shy;<lb/>care, ac funibus mi&shy;<lb/>nus adducere; &longs;upe&shy;<lb/>riorem ver&ograve; qu&aelig; <expan abbr="l&otilde;-g&egrave;">lon&shy;<lb/>g&egrave;</expan> maior e&longs;t ver&longs;us <lb/>puppim retrahere, &amp; <lb/>alligare, quia &longs;i vtramque partem veli &etail;quatame&longs;&longs;e paterentur, <lb/>malus vtrinque propul&longs;us &aelig;qu&egrave; etiam propelleretur. </s>
          <s id="N13CF0">Cumque <lb/>propul&longs;us totus e&longs;&longs;et in directum &agrave; latere dextro, vel &longs;ini&longs;tro, <lb/>nauis per illam pergere non po&longs;&longs;et antror&longs;um. </s>
          <s id="N13CF7">Accedit quia <lb/>&longs;i &aelig;qualis, vel maior impetus incuteretur in proram, non tam <lb/>facil&egrave; temo illam po&longs;&longs;et retrahere in contrarium. </s>
          <s id="N13CFE">Siquidem <lb/>magis di&longs;taret &agrave; fulcimento, ac centro, quod con&longs;tituitur in <lb/>cu&longs;pide puppis. </s>
          <s id="N13D05">Vnde quo magis velum appropinquatur pup&shy;<lb/>pi, eo magis temo pr&aelig;ualet contra impul&longs;um ventorum ad <lb/>conuertendam nauim obliqu&egrave;. </s>
        </p>
        <p id="N13D0C" type="main">
          <s id="N13D0E">Quod autem ait Piccolomineus, in hac motione nauis cari&shy;<lb/>nam vectis vicem obtinere, qu&aelig; centro grauitatis ip&longs;ius nauis <lb/>tanquam fulcimento innixa mare mouente, ac impellente te&shy;<lb/>monem, ventum in prora &longs;u&longs;tineat tanquam onus, valde ambi&shy;<lb/>guum e&longs;t. </s>
          <s id="N13D1A">Tum quia non minus ventus per velum, qu&agrave;m ma&shy;<lb/>re per temonem pote&longs;t habere rationem potenti&aelig; mouentis. <lb/></s>
          <s id="N13D20">Tum etiam quia ventus pr&aelig;cipu&egrave; non &longs;u&longs;tinetur in prora, &longs;ed <lb/>potius in parte veli, qu&aelig; vergit ad puppim, vt dictum e&longs;t. </s>
        </p>
        <pb pagenum="128" xlink:href="005/01/136.jpg"/>
        <p id="N13D29" type="main">
          <s id="N13D2B">Ex dictis etiam licebit duas alias veluti affines qu&aelig;&longs;tiones <lb/>diluere. </s>
          <s id="N13D30">Vna e&longs;t, cur flante ex latere vento, <expan abbr="veloq.">veloque</expan> cum malo <lb/>ad latus oppo&longs;itum inclinante, non &longs;equatur nauis &longs;ubmer&longs;io? <lb/></s>
          <s id="N13D3A">Quamuis enim naut&aelig; cum c&aelig;teris nauigantibus ideo in latus <lb/>nauis, quod ver&longs;us ventum e&longs;t, &longs;e conferant, vt proprio onere <lb/>compen&longs;etur impetus veli, ac pondus mali in oppo&longs;itum incli&shy;<lb/>nantis: Nihilominus hoc non videtur &longs;ufficere, attenta vehe&shy;<lb/>mentia &longs;piritus impellentis, <expan abbr="magnaq.">magnaque</expan> vi quam exhibet malus <lb/>dum &longs;e conuertit, tanquam vectis ad latus illud quod deprimit. <lb/></s>
          <s id="N13D4C">Re&longs;pondetur tamen iuxta pr&aelig;dicta, quod malus licet incline&shy;<lb/>tur ad latus pr&aelig;&longs;criptum, non vrget &longs;ecundum ip&longs;am inclina&shy;<lb/>tionem ver&longs;us idem latus direct&egrave;, &longs;ed ver&longs;us proram, vel oram <lb/>lli propinquam, propter rationem adductam; eo &longs;cilicet, quod <lb/>&longs;inu veli obliquato non minus ex parte eiu&longs;dem lateris ventus <lb/>ibi collectus impellat, <expan abbr="modereturq.">modereturque</expan> proinde impetus in pedem <lb/>eiu&longs;dem antenn&aelig; ex alia parte, ne ad latus oppo&longs;itum malus <lb/>ip&longs;e omnino cogatur nauem inflectere. </s>
        </p>
        <p id="N13D61" type="main">
          <s id="N13D63">Altera ver&ograve; qu&aelig;&longs;tio e&longs;t, cur nauis hunc prout de&longs;crip&longs;imus <lb/>cur&longs;um &longs;eruando, &longs;ecurius incedat, <expan abbr="minusq.">minusque</expan> &longs;ubmer&longs;ioni &longs;it ob&shy;<lb/>noxia, qu&agrave;m cum ex puppi flante <expan abbr="v&etilde;to">vento</expan> recta procedit? </s>
          <s id="N13D72">Id quod <lb/>inexpertis <expan abbr="mir&utilde;">mirum</expan> videri &longs;olet, <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> quippe talis inclinatio, qua &longs;&aelig;&shy;<lb/>p&egrave; <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> mare intus excipitur, <expan abbr="&longs;ubmer&longs;ion&etilde;">&longs;ubmer&longs;ionem</expan> potius minetur, <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> <lb/><expan abbr="&longs;ecuritat&etilde;">&longs;ecuritatem</expan> polliceatur. </s>
          <s id="N13D92">Contr&agrave; ver&ograve; &longs;ecundis ventis <expan abbr="&aelig;quatisq.">&aelig;quatisque</expan> <lb/>velis <expan abbr="ab&longs;q.">ab&longs;que</expan> vlla nauis inclinatione <expan abbr="progredi&etilde;do">progrediendo</expan>, nullus appareat <lb/>ca&longs;us pertime&longs;cendus. </s>
          <s id="N13DA5">Sed facilis e&longs;t re&longs;pon&longs;io; <expan abbr="n&atilde;">nam</expan> velo ad pro&shy;<lb/>ram laxato, <expan abbr="ventisq.">ventisque</expan> &longs;ecundis <expan abbr="obtume&longs;c&etilde;ti">obtume&longs;centi</expan>, plus <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> <expan abbr="c&otilde;-tingit">con&shy;<lb/>tingit</expan> &longs;e ad vnum, quam ad <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> latus inflectere, eo quod ne&shy;<lb/>queat tam antenna, qu&agrave;m velum exact&egrave; in duas partes &etail;quales <lb/>vtrinque ad malum di&longs;tribui. </s>
          <s id="N13DC8">Cumque in hac latione qua nauis <lb/>recta &egrave; puppi mouetur in proram, temo &longs;cindat quidem mare <lb/>obuium eodem pacto in <expan abbr="direct&utilde;">directum</expan>, &longs;ed illud non excipiat ad dex&shy;<lb/>teram, aut &longs;ini&longs;tram, nec ideo vim alienam inferat naui circa <lb/>cur&longs;us <expan abbr="moderation&etilde;">moderationem</expan> per pror&aelig; <expan abbr="conuer&longs;ion&etilde;">conuer&longs;ionem</expan>: hinc fit, vt repen&shy;<lb/>tino &longs;uperueniente impetu vehementi, atque in vnam magis <lb/>qu&agrave;m in alteram veli partem incu&longs;&longs;o, ob aptiorem po&longs;itionem <lb/>illius, aut magnitudinem maiorem; facil&egrave; totum nauigium &agrave; re-<pb pagenum="129" xlink:href="005/01/137.jpg"/>ctitudine vi&aelig; deuiet, <expan abbr="moxq.">moxque</expan> &longs;e vn&agrave; cum malo ad latus, ad <lb/>quod pars illa maior vergerit, omnino declinando demer&shy;<lb/>gat; ni&longs;i protinus ob&longs;tauerit gubernator per conuer&longs;ionem <lb/>temonis, compellendo proram, ac reclinando illam ver&shy;<lb/>&longs;us eandem partem, in qua &longs;equeretur &longs;ubmer&longs;io, ac vn&shy;<lb/>de deflexerat, vt ventus &agrave; tergo &longs;pirans, ex &aelig;quo velum fe&shy;<lb/>riat in prora, <expan abbr="propellatq.">propellatque</expan> recta nauigium &longs;icut prius. </s>
        </p>
        <p id="N13DFE" type="head">
          <s id="N13E00">Qu&aelig;&longs;tio Octaua.</s>
        </p>
        <p id="N13E03" type="main">
          <s id="N13E05">C<emph type="italics"/>vr ex figurarum genere qu&aelig;cunque rotun&shy;<lb/>d&aelig; &longs;unt, &amp; circinat&aelig;, facilius mouentur? <lb/></s>
          <s id="N13E0E">Trifariam autem circulum rotari contingit. <lb/></s>
          <s id="N13E12">Aut enim &longs;ecundum ab&longs;idem centro &longs;imul mo&shy;<lb/>to, quemadmodum plau&longs;tri vertitur rota: aut <lb/>circa manens centrum, veluti trochle&aelig; &longs;tante <lb/>centro, aut in pauimento manente centro, &longs;icut figuli rota con&shy;<lb/>vertitur: an celerrima quidem huiu&longs;modi &longs;unt, quoniam par&shy;<lb/>ia &longs;ui parte planum contingunt, veluti circulus &longs;ecundum <lb/>punctum, &amp; quoniam non offen&longs;ant. </s>
          <s id="N13E21">A terra enim &longs;emotus e&longs;t <lb/>angulus. </s>
          <s id="N13E26">Pr&aelig;terea etiam cui obuiam fiunt corpori, id rur&longs;um <lb/>&longs;ecundum pu&longs;illum tangunt. </s>
          <s id="N13E2B">Si autem rectilineum e&longs;&longs;et, re&shy;<lb/>ctitudine &longs;ua multum plani contingeret. </s>
          <s id="N13E30">Ad h&aelig;c quo nutat <lb/>pondus, e&ograve; motor mouet. </s>
          <s id="N13E35">C&ugrave;m igitur ad rectum &longs;uper plano <lb/>circuli fuerit diameter, planum &longs;ecundum punctum contin&shy;<lb/>gente circulo &aelig;quale vtrinque pondus di&longs;terminat diameter. <lb/></s>
          <s id="N13E3D">C&ugrave;m autem mouetur plus illico, ad quod mouetur, ceri inde nu&shy;<lb/>tans, ab impellente facilius in ante mouetur. </s>
          <s id="N13E42">Quo enim vnum&shy;<lb/>quodque vergit, mouetur ex facili. </s>
          <s id="N13E47">Siquidem difficulter ad <lb/>contrarium nutus &longs;ui mouetur motum. </s>
          <s id="N13E4C">Praeterea nonnulli <lb/>autumant, quod circule linea in perpeti ver&longs;atur motu, quem&shy;<lb/>admodum manentia propter contrarium nixum manent: &longs;icut <lb/>maioribus contingit circulis ad minores. </s>
          <s id="N13E55">Celeri&ugrave;s enim ab <lb/>&aelig;quali mouentur potentia maiores circuli, <expan abbr="mouentq.">mouentque</expan> onera, <lb/>quoniam circuli maioris angulus ad minoris angulum, circu&shy;<lb/>li nutum habet quendam: &amp; &longs;icut diameter ad diametrum, <lb/>ita maior circulus ad minorem. </s>
          <s id="N13E64">Infiniti autem &longs;unt minores. <lb/></s>
          <s id="N13E68">Si autem ad alterum nutum habet circulus, &longs;imiliter e&longs;t ben&egrave; <lb/>mobilis. </s>
          <s id="N13E6D">Et aliam &longs;an&egrave; habet inclinationem circulus, &amp; ea<emph.end type="italics"/><pb pagenum="130" xlink:href="005/01/138.jpg"/><emph type="italics"/>qu&aelig; &agrave; circulo mouentur, licet planitiem ab&longs;ide non contingat, <lb/>&longs;ed aut iuxta planitiem, aut ueluti trochle&aelig;. </s>
          <s id="N13E7D">Etenim hoc &longs;e <lb/>habentes modo facillim&egrave; mouentur, &amp; onera commouent. </s>
          <s id="N13E82">An <lb/>quia parua &longs;ui portione c&ugrave;m tangit, tum offen&longs;at circulus, &longs;ed <lb/>aliam ob cau&longs;am? </s>
          <s id="N13E89">ea autem e&longs;t, qu&aelig; dicta est prius, quod circu&shy;<lb/>lus &longs;cilicet ex duabus effectus e&longs;t lationibus: quamobrem il&shy;<lb/>larum alteram pro nutu &longs;emper habet, &amp; veluti continu&ograve; mo&shy;<lb/>tum illum moueat quicumque mouent, quando &longs;ecundum cir&shy;<lb/>cumferentiam illum mouerint: latam enim ip&longs;am mouent. <lb/></s>
          <s id="N13E95">Eam quidem igitur, qu&aelig; in obliquum e&longs;t, motionem, ip&longs;um <lb/>impellit mouens: &longs;ecundum ver&ograve; illam, qu&aelig; &longs;uper diametrum <lb/>est, &longs;e ip&longs;um mouet circulus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N13E9E" type="head">
          <s id="N13EA0">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N13EA4" type="main">
          <s id="N13EA6">Vt qu&aelig;&longs;tioni re&longs;pondeat Ari&longs;toteles cur corpora, <lb/>qu&aelig; rotundam, aut orbiculatam figuram obtinent, <lb/>&longs;ecundum illam facilius moueantur, triplicem mo&shy;<lb/>dum di&longs;tinguit, quo ip&longs;a moueri rotando contingit. </s>
          <s id="N13EAF"><expan abbr="Pri-mumq.">Pri&shy;<lb/>mumque</expan> e&longs;&longs;e docet, quo &longs;ecundum ab&longs;idem, &longs;eu extimam ip&shy;<lb/>sorum curuaturam cientur, moto &longs;imul etiam centro, vt <lb/>plau&longs;trorum rot&aelig;, qu&aelig; &longs;imul cum axe feruntur. </s>
          <s id="N13EBB">Secundum <lb/>ver&ograve; modum, ait e&longs;&longs;e illum, quo circularia ip&longs;a corpora re&shy;<lb/>cta quidem &longs;tantia, &longs;eu rect&egrave; ad horizontem con&longs;tituta mo&shy;<lb/>uentur circa centrum immotum; veluti &longs;tantes trochlea&shy;<lb/>rum rotul&aelig;, qu&aelig; circa manentem axem, &longs;eu centrum ad di&shy;<lb/>uer&longs;os v&longs;us conuertuntur. </s>
          <s id="N13EC8">Tertium denique modum e&longs;&longs;e <lb/>inquit, quo circa immotum pariter centrum mouentur, non <lb/>tamen &longs;tando, &longs;ed qua&longs;i pro&longs;trata iuxta planitiem &longs;oli, aut <lb/>pauimenti horizonti paralellam; &longs;icut rota figuli, qu&aelig; ad <lb/>impul&longs;um pedis illius conuertitur, ac circumagitur &longs;upra <lb/>axim pauimento perpendiculariter affixum, &longs;eruando &longs;em&shy;<lb/>per eandem di&longs;tantiam ab horizonte. </s>
        </p>
        <p id="N13ED7" type="main">
          <s id="N13ED9">Loquendo itaque de primo modo, pluribus ex cau&longs;is, ait <lb/>Ari&longs;toteles pr&aelig;fata corpora celerius, ac facilius moueri <lb/>qu&agrave;m illa, qu&aelig; rectilineas adepta &longs;unt figuras, &longs;eu rectilineis <lb/>figuris terminantur, vt triangulari, vel quadrangulari, pirami-<pb pagenum="131" xlink:href="005/01/139.jpg"/>des, &amp; cubi. </s>
          <s id="N13EE7">Prima e&longs;t, quia minima &longs;ui parte planum con&shy;<lb/>tingunt hoc e&longs;t minori, quam cuiu&longs;libet alterius figur&aelig; cor&shy;<lb/>pora, re&longs;pectu, verbi gratia &longs;ph&aelig;r&aelig;, qu&aelig; planum tangit in <lb/>puncto. </s>
          <s id="N13EF0">Secunda ver&ograve; e&longs;t, quia hoc pacto non offendunt, aut <lb/>impingunt ni&longs;i &longs;cilicet rarius, ac difficilius; A terra enim &longs;e&shy;<lb/>motus e&longs;t angulus, inquit Ari&longs;toteles, nimirum angulum <lb/>contingenti&aelig;, &longs;eu contactus, quia po&longs;t punctum contingen&shy;<lb/>ti&aelig;, totum latus curuilineum ip&longs;orum corporum orbicula&shy;<lb/>rium, quod cum plano con&longs;tituit huiu&longs;modi angulum, &egrave; ter&shy;<lb/>ra eleuatur; ac propterea minus impingunt in offendicula, <lb/>qu&agrave;m alia corpora, quorum latera <expan abbr="n&otilde;">non</expan> &longs;tatim po&longs;t minimum <lb/>contactum eleuantur, &longs;ed ip&longs;i plano, &longs;eu terr&aelig; adh&aelig;rent. <lb/></s>
          <s id="N13F08">Tertia cau&longs;a e&longs;t, nam huiu&longs;modi corpora cuicunque ob&shy;<lb/>uient offendiculo, illud pariter nonni&longs;i &longs;ecundum pu&longs;illam <lb/>&longs;ui partem attingunt, eadem ratione, qua planum, &longs;eu &longs;olum <lb/>&longs;uper quod ip&longs;a mouentur, &longs;ecus, ac rectilineam figuram ha&shy;<lb/>bentia, qu&aelig; &longs;emper &longs;ua rectitudine &longs;ecundum magnam, vel <lb/>&longs;altem maiorem partem contingunt. </s>
        </p>
        <p id="N13F15" type="main">
          <s id="N13F17">Ad h&aelig;c quartam cau&longs;am addit Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13F1B">Nam &lpar;inquit&rpar; <lb/>qu&ograve; nutat pondus, eo motor mouet. </s>
          <s id="N13F20">Hoc e&longs;t, quia motor <lb/>dum huiu&longs;modi corpora rotunda, vel &longs;ph&aelig;rica &longs;ecundum <lb/>ab&longs;idem mouet, eo profect&ograve; impellit, quo &longs;tatim ip&longs;orum <lb/>pondus propendit &longs;iue inclinat. </s>
          <s id="N13F29">Etenim &longs;i con&longs;tituatur &longs;u&shy;<lb/>per planum AB horizonti <lb/><figure id="id.005.01.139.1.jpg" xlink:href="005/01/139/1.jpg"/><lb/>paralellum erecta aliqua <lb/>rota, vt CDEF tanquam <lb/>circulus, eius diameter &agrave; <lb/>contactu plani vbi C per&shy;<lb/>pendiculariter ad angulos <lb/>rectos per centrum &longs;upra <lb/>tra&longs;cendens ad D, totam <lb/>rotam eiu&longs;que pondus in <lb/>duas partes &aelig;quales di&longs;tri&shy;<lb/>buet, nempe in DFC, &amp; <lb/>DEC. <expan abbr="Eritq.">Eritque</expan> ip&longs;a rota in <pb pagenum="132" xlink:href="005/01/140.jpg"/>&aelig;quilibrio, quia non magis vna quam altera pars vtrinque <lb/>&agrave; perpendiculo DC grauitare pote&longs;t. </s>
          <s id="N13F55">Quod &longs;i impul&longs;us <lb/>quamuis perexiguus in ip&longs;am rotam &agrave; motore incutiatur, <lb/>vt ex parte E ver&longs;us F, &longs;tatim pars vbi F nutabit ac pro&shy;<lb/>pendet ver&longs;us B; <expan abbr="&longs;uoq.">&longs;uoque</expan> nutu, totam rotam &longs;ecum trahet il&shy;<lb/>luc. </s>
          <s id="N13F64">Nam qu&aelig;libet vis pote&longs;t &aelig;quiponderantia ab &aelig;quili&shy;<lb/>brio dimouere. </s>
          <s id="N13F69">Semel autem mota ip&longs;a rota, ni&longs;i impe&shy;<lb/>diatur deinceps nutabit ad partem ver&longs;us qu&agrave;m prim&ograve; fuit <lb/>incitata; ideoque facil&egrave; vlterius atque vlterius mouebitur. <lb/></s>
          <s id="N13F71">Quo enim vnumquodque vergit, mouetur ex facili, &longs;ubdit <lb/>ip&longs;e Philo&longs;ophus, &longs;icut vice ver&longs;a difficulter in contrarium; <lb/>vt fu&longs;ius con&longs;tabit qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N13F78">31. </s>
        </p>
        <p id="N13F7B" type="main">
          <s id="N13F7D">Atque h&aelig;c dicta intelliguntur de motu rot&aelig;, aut &longs;ph&aelig;r&aelig; <lb/>&longs;uper planum horizonti paralellum. </s>
          <s id="N13F82">Nam &longs;uper planum <lb/>quodlibet decliue, euidentius idem con&longs;tabit. </s>
          <s id="N13F87">Siquidem <lb/>demi&longs;&longs;a tantum rota, vel &longs;ph&aelig;ra &longs;uper illud, &longs;uo &longs;emper nu&shy;<lb/>tu celerrim&egrave; deor&longs;um rotando &longs;e conferet, im&ograve; in pr&aelig;ceps <lb/>quandoque decurret. </s>
          <s id="N13F90">Cum enim huiu&longs;cemodi corpora per <lb/>eam lineam maxim&egrave; grauitent, qu&aelig; perpendiculariter ab <lb/>eorum centro tendit ad centrum mundi, &longs;i &longs;uper decliue <lb/>planum con&longs;tituantur, nequibunt &longs;ecundum eandem li&shy;<lb/>neam fulciri, ac &longs;u&longs;tineri ab ip&longs;o plano. </s>
          <s id="N13F9B">Nam punctum cir&shy;<lb/>cumferenti&aelig; per quod ip&longs;a linea cadit ad centrum mundi, <lb/>&amp; cui totum fer&egrave; onus incumbit, &longs;emper manebit &longs;u&longs;pen&shy;<lb/>&longs;um &longs;upra planum ex parte inferiori ip&longs;ius, nec vnquam <lb/>planum ip&longs;um decliue continget. </s>
          <s id="N13FA6">Circulus enim vel glo&shy;<lb/>bus non tangit planum, ni&longs;i in puncto in quod eius diame&shy;<lb/>ter incidit ad angulos rectos; quo &longs;an&egrave; pacto cadere non <lb/>pote&longs;t perpendicularis tendens ad mundi centrum in pla&shy;<lb/>num, quod non e&longs;t horizonti paralellum. </s>
          <s id="N13FB1">Cumque pr&aelig;&shy;<lb/>dictum punctum, cui poti&longs;&longs;imum onus incumbit, &longs;u&longs;tineri <lb/>non po&longs;&longs;it ab eo, quod non contingit; hinc fit, vt &longs;emper <lb/>ver&longs;us inferiores partes decliues propendat, ac nutet, de&shy;<lb/>feratque propterea ip&longs;a orbiculata corpora quou&longs;que ab <lb/>alio fulciatur. </s>
          <s id="N13FBE">Vt per&longs;picu&egrave; apparebit in propo&longs;ita &longs;ph&aelig;ra <pb pagenum="133" xlink:href="005/01/141.jpg"/>vel rota ABC, &longs;i decliue <lb/><figure id="id.005.01.141.1.jpg" xlink:href="005/01/141/1.jpg"/><lb/>planum DE contingat in <lb/>C ad angulos rectos ip&longs;ius <lb/>diametri BC: linea ver&ograve; <lb/>cadens per centrum ip&longs;ius <lb/>&longs;ph&aelig;r&aelig; ad centrum mundi, <lb/>&longs;it AF. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N13FD9">Nam &longs;ic totum fe&shy;<lb/>r&egrave; onus incumberet in pun&shy;<lb/>cto G, quod cum fulciri <lb/><expan abbr="n&otilde;">non</expan> po&longs;&longs;it in ip&longs;a DE, quam <lb/>nullo modo tangit, nece&longs;&longs;a&shy;<lb/>ri&ograve; <expan abbr="prop&etilde;det">propendet</expan> in F, <expan abbr="rapietq.">rapietque</expan> <lb/>&longs;ecum ad partes E totum <lb/>globum, qui deinceps rur&shy;<lb/>&longs;us eadem ratione nutabit per aliud &longs;imile punctum, <expan abbr="infe-tiusq.">infe&shy;<lb/>riusque</expan> citi&longs;&longs;imo cur&longs;u de&longs;cendet &longs;uccedentibus &longs;ibi ad inui&shy;<lb/>cem punctis, ac partibus. </s>
        </p>
        <p id="N13FFF" type="main">
          <s id="N14001">Ex hac autem maxima aptitudine, quam rot&aelig;, vel &longs;imilia <lb/>orbiculata corpora habent ad motum, occa&longs;ionem &longs;ump&longs;i&longs;&shy;<lb/>&longs;e videntur nonnulli arbitrandi, circuli periferiam nunquam <lb/>quie&longs;cere, &longs;ed perpetuo motu cieri, vt hic &longs;ubiungit Ari&longs;to&shy;<lb/>teles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1400E">Quia &longs;cilicet circulus contrarium nixum non habet, <lb/>quo re&longs;i&longs;tat motui, aut motori &longs;icut corpora manentia, qu&aelig; <lb/>ex eo quie&longs;cunt, vel manent, quia habent, in quo contra ni&shy;<lb/>tantur, &amp; quo ob&longs;i&longs;tant motui, ac mouenti. </s>
          <s id="N14017">Vbi addendum <lb/>quippe fui&longs;&longs;et ab Ari&longs;totele, fals&ograve; eos ita putare; nam licet <lb/>circuli periferia nixum non habeat, quo retardetur, aut im&shy;<lb/>pediatur &agrave; proprio motu; non tamen &longs;emper habet in &longs;e <lb/>principium proximum, ac formale &longs;ui motus, quod cert&egrave; <lb/>cum &longs;it qualitas impetus impre&longs;&longs;i, h&aelig;c paulatim ex &longs;e re&shy;<lb/>mittitur, ac tandem deficit, vt patet in proiectis, qu&aelig; iccirco <lb/>de&longs;i&longs;tunt &agrave; motu. </s>
        </p>
        <p id="N14028" type="main">
          <s id="N1402A">Pr&aelig;terea Philo&longs;ophus doctrinam de mobilitate pr&aelig;di&shy;<lb/>ctorum corporum pro&longs;equendo, docet maiores circulos, <lb/>mobiliores e&longs;&longs;e minoribus. </s>
          <s id="N14031">Celerius enim &lpar;inquit&rpar; ab &aelig;qua&shy;<lb/>li mouentur potentia, <expan abbr="mouentq.">mouentque</expan> onera. </s>
          <s id="N1403A"><expan abbr="Cau&longs;amq.">Cau&longs;amque</expan> eam e&longs;&longs;e <pb pagenum="134" xlink:href="005/01/142.jpg"/>&longs;ubnectit; quoniam &longs;emper angulus circuli maioris, nutum <lb/>quendam habet ad angulum circuli minoris &lpar;in eo &longs;cilicet <lb/>contenti circa idem centrum.&rpar; Et &longs;icut diameter ad diame&shy;<lb/>trum, ita maior circulus, &longs;eu potius circumferentia ad mino&shy;<lb/>rem: In quolibet autem circulo maiori, infiniti circuli mi&shy;<lb/>nores continentur. </s>
          <s id="N1404F">Quo igitur maiores fuerint ip&longs;i circuli, <lb/><expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> proinde nutum, &longs;eu inclinationem ad minores <lb/>contentos habuerint, eo facilius, ac celerius mouebuntur. </s>
        </p>
        <p id="N14059" type="main">
          <s id="N1405B">Sed vt clarius hic Philo&longs;ophi di&longs;cur&longs;us innote&longs;cat, ob&longs;er&shy;<lb/>uandum e&longs;t, per angulum circuli &longs;iue maioris, &longs;iue minoris, <lb/>non rect&egrave; intelligi &longs;ectorem, vt cum Piccolomineo inter&shy;<lb/>pretatur Baldus. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14065">Nam &longs;ector circuli maioris eundem an&shy;<lb/>gulum con&longs;tituit cum &longs;ectore circuli minoris in eo conten&shy;<lb/>ti; Ari&longs;toteles autem loquitur de angulo circuli maioris, ac <lb/>de angulo circuli minoris tanquam de diuer&longs;is, dum ait <expan abbr="vn&utilde;">vnum</expan> <lb/>habere nutum ad alterum; alioquin perperam compara&longs;&longs;et <lb/>idem ad idem formaliter. </s>
          <s id="N14076">Quod &longs;i aliunde &longs;ectores ip&longs;i dif&shy;<lb/>ferant inter &longs;e, vt reuera differunt in linearum longitudine, <lb/>ac &longs;patio intercepto, &longs;ecundum illam <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> qua differunt, <lb/>&amp; non &longs;ecundum angulum, in quo conueniunt Ari&longs;toteles <lb/>loquutus fui&longs;&longs;et ad probandam differentiam motus circuli <lb/>maioris re&longs;pectu minoris. </s>
          <s id="N14087">Nec per angulum circuli inter&shy;<lb/>pretari po&longs;&longs;umus <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> Blancano ip&longs;ius &longs;ectoris arcum eo quod <lb/>opponatur angulo, qui e&longs;t in centro circuli. </s>
          <s id="N14092">Siquidem fru&shy;<lb/>&longs;tra &longs;ignificaretur oppo&longs;itum per <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> eius, cui opponitur, <lb/>cum vtrum que habeat &longs;uum vocabulum. </s>
          <s id="N1409D">Et eadem ratione <lb/>per angulum trianguli, po&longs;&longs;et intelligi latus illi oppo&longs;itum, <lb/>quod e&longs;&longs;et inuertere omnem proprietatem terminorum de <lb/>mente Ari&longs;totelis. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N140A7" type="main">
          <s id="N140A9">Potius ergo per angulum circuli, de quo hic loquitur Ari&shy;<lb/>&longs;toteles, intelligi videtur angulus, qui ex diametro, vel &longs;e&shy;<lb/>midiametro, ac portione circumferenti&aelig; efficitur, quem an&shy;<lb/>gulum Euclides vocat etiam angulum &longs;emicirculi in 16. <lb/>prop. 

tertij. </s>
          <s id="N140B4">Etenim iuxta hanc acceptionem angulus cir&shy;<lb/>culi maioris non e&longs;t idem cum angulo circuli minoris, opti&shy;<lb/>m&egrave;que intelligitur; &amp; explicatur nutus, quem Philo&longs;ophus <pb pagenum="135" xlink:href="005/01/143.jpg"/>docet habere i&longs;tum ad illum. </s>
          <s id="N140C0">Hoc e&longs;t propen&longs;io, quam an&shy;<lb/>gulus circuli maioris habet &longs;upra angulum circuli minoris <lb/>circa idem centrum de&longs;cripti, vt celerius, ac facilius cum. <lb/></s>
          <s id="N140C8">illo, ac toto circulo &longs;ecund&ugrave;m ab&longs;idem moueatur. </s>
        </p>
        <p id="N140CB" type="main">
          <s id="N140CD">E&longs;to enim circulus maior ABCD, minor ver&ograve; EFGH, <lb/>circa idem centrum I &longs;upra planum KL. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N140D3">Diameter au&shy;<lb/>tem maioris circuli &longs;it AC, minoris EG. </s>
          <s id="N140D8">Angulus item <lb/>maioris ACD; minoris ve&shy;<lb/><figure id="id.005.01.143.1.jpg" xlink:href="005/01/143/1.jpg"/><lb/>r&ograve; EGH. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N140E6">Dicimus ergo an&shy;<lb/>gulum ACD habere nu&shy;<lb/>tum quendam, &amp; inclina&shy;<lb/>tionem &longs;upra angulum <lb/>EGH, qua, &amp; &longs;e ip&longs;um, &amp; <lb/>illum procliuiorem reddit <lb/>ad motum &longs;ecundum ab&longs;i&shy;<lb/>dem &longs;uper planum KL, &longs;i <lb/>circulus ip&longs;e maior per im&shy;<lb/>pul&longs;um motoris ver&longs;us L <lb/>moueatur. </s>
          <s id="N140FD">Porr&ograve; angulus <lb/>ACD, tam ex parte diametri, vel &longs;emidiametri, qu&agrave;m ex <lb/>parte portionis circumferenti&aelig;, ex quibus tanquam ex duo&shy;<lb/>bus lateribus con&longs;tat, velocius, ac facilius pote&longs;t moueri, <lb/>qu&agrave;m angulus EGH. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14109">Ex parte quidem &longs;emidiametri, &longs;eu <lb/>lateris recti; quia extremum C magis elongatur &agrave; centro <lb/>I qu&agrave;m G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14111">Ex parte ver&ograve; portionis circunferenti&aelig;, &longs;eu la&shy;<lb/>teris curui; quia CD magis etiam di&longs;tat ab eodem centro, <lb/>ac minus curuatur, qu&agrave;m GH; <expan abbr="minusq.">minusque</expan> proinde retrahitur <lb/>n&egrave; moueatur motu naturali, ad rectum &longs;cilicet magis ap&shy;<lb/>propinquanti ideoque velocius ac facilius. </s>
          <s id="N14120">Sed angulus C <lb/>inclinari non pote&longs;t ver&longs;us L quin &longs;ecum rapiat angulum <lb/>G, quem intra &longs;e continet. </s>
          <s id="N14127">Igitur angulus ip&longs;e C, nutum, <lb/>&amp; propen&longs;ionem habet ad angulum G, vt &longs;imul ac facilius <lb/>moueantur modo quo diximus ad quemlibet impul&longs;um <lb/>motoris. </s>
          <s id="N14130">Cumque infiniti &longs;int huiu&longs;modi anguli in explica&shy;<lb/>tis circulis, hinc &longs;it, vt rect&egrave; ex illis concludat Ari&longs;toteles, <lb/>mobiliores e&longs;&longs;e circulos maiores, ac celerius moueri ab ea&shy;<pb pagenum="136" xlink:href="005/01/144.jpg"/>dem, vel &aelig;quali potentia; &longs;icut celerius mouentur maiores <lb/>libr&aelig;, qu&agrave;m minores ab eodem, vel &aelig;quali pondere. </s>
          <s id="N1413E">Non <lb/>enim aliter &longs;e habet circulus &longs;tans &longs;uper planum, qu&agrave;m libra <lb/>&longs;upra fulcimentum in &aelig;quilibrio con&longs;tituta. </s>
        </p>
        <p id="N14145" type="main">
          <s id="N14147">At Ari&longs;totelem per angulos circuli intelligere angulos <lb/>&agrave; nobis explicatos, illud confirmat, quod cum dixi&longs;&longs;et an&shy;<lb/>gulum circuli maioris habere nutum ad angulum circuli <lb/>minoris, qua&longs;i id probans ait: Et &longs;icut diameter ad diame&shy;<lb/>trum, ita circumferentia ad circumferentiam. </s>
          <s id="N14153">In quibus <lb/>verbis vtrumque ip&longs;orum angulorum latus comprehendit <lb/>nempe rectum, &amp; <expan abbr="curu&utilde;">curuum</expan>. </s>
          <s id="N1415E"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> e&longs;t, ac dicere, quia <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> pr&aelig;&shy;<lb/>dicti anguli con&longs;tent ex huiu&longs;modi lateribus, &longs;icut latera ma&shy;<lb/>iora, eo quod magis di&longs;tent &agrave; centro, velocius mouentur; ita <lb/>pariter angulus ex illis con&longs;titutus, velocius mouebitur; ma&shy;<lb/>gis enim di&longs;tat &agrave; centro extremum diametri maioris, qu&agrave;m <lb/>minoris, &longs;imiliter que portio maioris circumferenti&aelig; ab illo <lb/>de&longs;cript&aelig;, qu&agrave;m minoris, vt per &longs;e patet. </s>
        </p>
        <p id="N14174" type="main">
          <s id="N14176">Quod autem Baldus obijcit Ari&longs;toteli, pr&aelig;dictum nu&shy;<lb/>tum, quem ip&longs;e gratis explicat per angulos sectores, nul&shy;<lb/>lam arguere maiorem mobilitatem circuli maioris, eo quod <lb/>quantum vnus &longs;ector adiuuat de&longs;cen&longs;um ex vna parte, tan&shy;<lb/>tum alter oppo&longs;itus retardet a&longs;cen&longs;um ex alia, nihil con&shy;<lb/>uincit. </s>
          <s id="N14183">Nam idem dici po&longs;&longs;et de extremitate diametri lon&shy;<lb/>gius &agrave; centro di&longs;tante, vt nihil conferat ad maiorem veloci&shy;<lb/>tatem, eo quod altera extremitas tantundem debeat retar&shy;<lb/>dare; Quod &longs;an&egrave; fal&longs;um e&longs;t, quoniam tam in illo, qu&agrave;m in <lb/>i&longs;to motu &longs;upponitur impetus aliquis impre&longs;&longs;us, virtute cu&shy;<lb/>ius motus ip&longs;e exerceatur, ac vna pars circuli, vel diametri <lb/>&longs;uperet aliam &aelig;qualem. </s>
          <s id="N14192">Alioquin &longs;icut &longs;ola maior di&longs;tan&shy;<lb/>tia extremitatis diametri non &longs;ufficit ad motum illius; ita <lb/>nec maior nutus circuli maioris. </s>
          <s id="N14199">Vtrumque tamen confert <lb/>ad velocitatem &longs;uppo&longs;ito motu. </s>
          <s id="N1419E">Nam virtus illa impre&longs;&longs;a <lb/>nutu proprio ip&longs;ius circuli adiuta, efficacius operatur in ea <lb/>parte vbi imprimitur, vel in quam prius impre&longs;&longs;a fuerit &agrave; <lb/>motore. </s>
        </p>
        <p id="N141A8" type="main">
          <s id="N141AA">Quod ver&ograve; adducit ad probandum potius minores circu-<pb pagenum="137" xlink:href="005/01/145.jpg"/>los videri ad motum faciliores, eo quod maior e&longs;t angulus <lb/>contingenti&aelig; ad planum, circumferenti&aelig; minoris, qu&agrave;m <lb/>maioris circuli, vt in &longs;ubiecta figura maior e&longs;t angulus ABC, <lb/>qu&agrave;m DBC: probat quidem mi&shy;<lb/><figure id="id.005.01.145.1.jpg" xlink:href="005/01/145/1.jpg"/><lb/>nores circulos minus offen&longs;are <lb/>propter maiorem eleuationem <lb/>ip&longs;ius anguli &agrave; terra, vt &longs;upra ex<lb/>plicuimus; &longs;ed non probat per &longs;e <lb/>facilius moueri; im&ograve; oppo&longs;itum. <lb/></s>
          <s id="N141C9">Nam quo curuior e&longs;t linea, eo re&shy;<lb/>motior &agrave; motu recto, ac naturali, <lb/><expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> tardius mouetur, vt cum <lb/>Ari&longs;totele pariter probauimus in <lb/>principio. </s>
          <s id="N141D7">Nec recurrere fas e&longs;t ad rotam materialem, qu&aelig; <lb/>&longs;i maior fit, maiore &longs;ui parte tangit planum, cum idip&longs;um <lb/>de&longs;truat eius a&longs;&longs;umptum, quod fundatur in eleuatione an&shy;<lb/>guli contactus &longs;upra punctum B &longs;upponendo contactum <lb/>fieri in puncto ip&longs;o B, &amp; non in parte diui&longs;ibili. </s>
          <s id="N141E2">Quod &longs;i di&shy;<lb/>catur reuera fieri in parte diui&longs;ibili tanto maiore, quanto <lb/>maior fuerit circumferentia, tunc variatur &longs;uppo&longs;itio ante&shy;<lb/>cedentis in con&longs;equenti, <expan abbr="nihilq.">nihilque</expan> propterea ver&egrave; concluditur. </s>
        </p>
        <p id="N141EF" type="main">
          <s id="N141F1">Iam ver&ograve; lo quendo Ari&longs;toteles de duobus reliquis mo&shy;<lb/>dis, quibus dixerat rotunda, vel orbiculata corpora circula&shy;<lb/>riter moueri ab&longs;que eo, quod agitentur &longs;ecundum ab&longs;idem, <lb/>&longs;eu ab&longs;ide planum contingant, ait, his etiam modis iam ex&shy;<lb/>plicatis facillim&egrave; ip&longs;a corpora moueri, ac alia ip&longs;is adiuncta <lb/>veluti onera commouere. </s>
          <s id="N141FE">Non quidem ex eo, quod parua <lb/>&longs;ui portione planum attingant, vel offen&longs;ent, vt dicebamus <lb/>de primo modo: &longs;ed alia ex cau&longs;a, quam initio huius operis <lb/>textu &longs;exto expo&longs;uimus. </s>
          <s id="N14207">Nimirum quia circulus cum ex <lb/>duabus efficiatur lationibus, vel cum &longs;i moueatur &longs;ecundum <lb/>circumferentiam, duabus feratur motionibus: altera obli&shy;<lb/>qua, ac pr&aelig;ter naturam; altera ver&ograve; recta, ac &longs;ecundum na&shy;<lb/>turam: ad hanc &longs;emper habet nutum, &longs;eu propen&longs;ionem. </s>
          <s id="N14212">Si&shy;<lb/>cut verbi gratia quodlibet graue ad <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> deor&longs;um. </s>
          <s id="N1421B">Quam&shy;<lb/>obrem qui mouent ip&longs;um circulum &longs;ecundum circumferen-<pb pagenum="138" xlink:href="005/01/146.jpg"/>tiam, parum aut nihil conantur re&longs;pectu huius lationis &longs;e&shy;<lb/>cundum naturam; &longs;ed mouent ip&longs;um, veluti motum ab in&shy;<lb/>trin&longs;eco propter explicatam propen&longs;ionem, quam habet <lb/>ad eandem lationem. </s>
          <s id="N1422B">Non &longs;ecus ac &longs;i mouerent onus deor&shy;<lb/>&longs;um, quo ex &longs;e illud naturaliter tendit. </s>
          <s id="N14230">Sol&ugrave;m igitur impel&shy;<lb/>lentes circulum conantur, ac mouent illum &longs;ecundum la&shy;<lb/>tionem obliquam, qu&aelig; e&longs;t pr&aelig;ter naturam, &amp; ad quam ip&longs;e <lb/>circulus non habet nutum &longs;iue inclinationem. </s>
          <s id="N14239">Quod e&longs;t fa&shy;<lb/>cillim&egrave; circularia ip&longs;a corpora &agrave; mouentibus moueri. </s>
          <s id="N1423E">Nam <lb/>&longs;impliciter loquendo de motione mi&longs;ta, qu&aelig; ex ijs duabus <lb/>lationibus re&longs;ultat, mouentur qua&longs;i &agrave; &longs;e ip&longs;is. </s>
        </p>
        <p id="N14245" type="main">
          <s id="N14247">Vtitur autem Ari&longs;toteles illis verbis: &longs;ecundum ver&ograve; il&shy;<lb/>lam &lpar;&longs;cilicet motionem&rpar; qu&aelig; &longs;upra diametrum e&longs;t, &longs;e ip&longs;um <lb/>mouet circulus: ad connotandam ip&longs;am motionem mi&longs;tam, <lb/>ac circularem re&longs;ultantem ex duabus lationibus explicatis. <lb/></s>
          <s id="N14251">Quam quidem &longs;uper diametrum quadrilateri exemplifica&shy;<lb/>uerat in principio, non &longs;eruata tamen eadem proportione <lb/>Quod non abs re fuerit in hac figura palam exprimere. </s>
        </p>
        <p id="N14258" type="main">
          <s id="N1425A">Sit enim circulus ABCD <lb/><figure id="id.005.01.146.1.jpg" xlink:href="005/01/146/1.jpg"/><lb/>circa centrum E, cuius &longs;emi&shy;<lb/>diameter EC. </s>
          <s id="N14267">A qua excite&shy;<lb/>tur quadratum ECFD. <expan abbr="Sitq.">Sitque</expan> <lb/>diameter quadrati recta CD. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14274">Dico igitur quod &longs;i punctum <lb/>C, quod e&longs;t extremum &longs;emi&shy;<lb/>diametri, moueri debeat <expan abbr="v&longs;q;">v&longs;que</expan> <lb/>ad D, circa immotum <expan abbr="centr&utilde;">centrum</expan> <lb/>E, nullo fer&egrave; conatu mouen&shy;<lb/>tis mouebitur per arcum, cui <lb/>&longs;ubtenditur recta CD. <expan abbr="Eo-demq.">Eo&shy;<lb/>demque</expan> tempore ip&longs;um D transferetur in A; &longs;icut etiam <lb/>A in B, &amp; B vbi nunc e&longs;t punctum C: quod e&longs;t, totum <lb/>circulum nullo, aut paruo negotio, &agrave; mouente circulariter <lb/>moueri. </s>
          <s id="N14297">Cum enim punctum C per lationem &longs;ecundum <lb/>naturam, ad quam ex &longs;e habet nutum, &amp; propen&longs;io&shy;<lb/>nem, qualibet exigua vi moueatur ver&longs;us F; per latio-<pb pagenum="139" xlink:href="005/01/147.jpg"/>nem ver&ograve; pr&aelig;ter naturam retrahatur ver&longs;us centrum E; im&shy;<lb/>pellente &longs;cilicet ip&longs;o mouente; vtique &longs;i pari proportione <lb/>ip&longs;orum laterum CF, &amp; CE deduceretur, ip&longs;is duabus <lb/>lationibus proculdubio moueretur per diametrum CD, vt <lb/>cum Ari&longs;totele demon&longs;trauimus in principio. </s>
          <s id="N142AB">At cum non <lb/>&longs;eruetur eadem proportio inter lationem &longs;ecundum natu&shy;<lb/>ram, ac pr&aelig;ter naturam, vt ibi etiam explicuimus; hinc fit, vt <lb/>punctum C moueatur per arcum CD, cui diameter qua&shy;<lb/>drati &longs;ubtenditur, &amp; in quo nulla e&longs;t pars, &longs;uper quam di&longs;ce&shy;<lb/>dendo &agrave; puncto C, non moueatur vtraque latione, nunc <lb/>magis; nunc minus &longs;e appropinquando puncto F, ac &longs;eruan&shy;<lb/>do &longs;emper eandem di&longs;tantiam &agrave; centro E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N142BD">Mouetur it a que <lb/>punctum C v&longs;que ad D, motione re&longs;ultante ex duabus <lb/>lationibus explicatis: at que adeo nulla alia adhibita vi, aut <lb/>impul&longs;u, qui corre&longs;pondeat ei &longs;icut illis, vt dictum e&longs;t. </s>
          <s id="N142C6">Et <lb/>&longs;ic verificatur, quod ait Ari&longs;toteles: &longs;ecundum hanc motio&shy;<lb/>nem, qu&aelig; fit &longs;uper diametrum; &lpar;nempe per arcum, cui illa <lb/>&longs;ubtenditur&rpar; &longs;e ip&longs;um mouere circulum. </s>
        </p>
        <p id="N142CF" type="head">
          <s id="N142D1">Qu&aelig;&longs;tio Nona.</s>
        </p>
        <p id="N142D4" type="main">
          <s id="N142D6">C<emph type="italics"/>vr ea, qu&aelig; per maiores circulos tolluntur, &amp; <lb/>trahuntur, facilius &amp; citius moueri contin&shy;<lb/>git, veluti maioribus trochleis, qu&agrave;m mino&shy;<lb/>ribus, &amp; &longs;cytalis &longs;imiliter? </s>
          <s id="N142E2">An quoniam <lb/>quant&ograve; maior fuerit illa, qu&aelig; &agrave; centro e&longs;t, in <lb/>&aelig;quali tempore maius mouetur &longs;patium? <lb/></s>
          <s id="N142EA">Quamobrem &aelig;quali inexi&longs;tente onere, idem faciet: quemad&shy;<lb/>modum diximus, maiores libras minoribus exactiores e&longs;&longs;e. <lb/></s>
          <s id="N142F0">Spartum enim in illis centrum e&longs;t: libr&aelig; autem vtrin que par&shy;<lb/>tes, qu&aelig; ex centro &longs;unt, exi&longs;tunt.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N142F7" type="head">
          <s id="N142F9">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N142FD" type="main">
          <s id="N142FF">Maior e&longs;t difficultas, &amp; controuer&longs;ia circa experien&shy;<lb/>tiam hic <expan abbr="&longs;uppo&longs;it&atilde;">&longs;uppo&longs;itam</expan> ab Ari&longs;totele, dum qu&aelig;&longs;tionem <lb/>proponit, quam circa cau&longs;am ip&longs;ius adductam in <pb pagenum="140" xlink:href="005/01/148.jpg"/>&longs;olutione. </s>
          <s id="N1430F">Scribit enim facilius ac celerius tolli, ac trahi <lb/>pondera per maiores circulos, qu&agrave;m per minores. </s>
          <s id="N14314">Con&longs;ti&shy;<lb/>tuitque exemplum de trochleis, ac &longs;cytalis, qu&aelig; &longs;i maiores <lb/>&longs;int, aptius onera mouent. </s>
          <s id="N1431B">Quod fal&longs;um omnino e&longs;&longs;e cona&shy;<lb/>tur o&longs;tendere Blancanus ex Guido Vbaldo. </s>
          <s id="N14320">Nam &longs;implex <lb/>trochlea per rotulam cui funis &longs;upern&egrave; inditur nullas addit <lb/>vires potenti&aelig; mouenti, eo quod reducatur ad vectem, cu&shy;<lb/>ius fultura e&longs;t in medio ip&longs;ius. </s>
          <s id="N14329">Vnde &longs;iue rotula illa magna <lb/>fuerit &longs;iue parua, &longs;emper eadem ratione nullam augere po&shy;<lb/>te&longs;t facilitatem, aut velocitatem in hac motione. </s>
          <s id="N14330">Subdit que <lb/>Blancanus, experientia quoque con&longs;tare eodem labore <lb/>aquam hauriri, &longs;iue rotula illa magna fuerit &longs;iue parua. </s>
        </p>
        <p id="N14337" type="main">
          <s id="N14339">Verum &longs;i hoc vniuer&longs;aliter demon&longs;traret experientia, fru&shy;<lb/>&longs;tra pa&longs;&longs;im adhiberentur trochle&aelig; ad leuanda, ac trahenda <lb/>pondera; nec e&longs;&longs;et cur iuxta maiorem ponderum grauita&shy;<lb/>tem, maioribus rotis, ac trochleis <expan abbr="vter&etilde;tur">vterentur</expan> Architecti quan&shy;<lb/>do minoribus vti po&longs;&longs;ent. </s>
          <s id="N14348">Quamuis igitur &longs;implex trochlea <lb/>&longs;upern&egrave; appen&longs;a nullam addat vim potenti&aelig; motrici, &longs;icut <lb/>nec vectis, cuius fulcimentum non &longs;it propinquius oneri; <lb/>multam tamen affert commoditatem. </s>
          <s id="N14351">Vnde eadem quip&shy;<lb/>p&egrave; vi, &longs;ed; non eodem labore eleuatur onus beneficio tro&shy;<lb/>chle&aelig;, aut vectis pr&aelig;dicti, qu&agrave;m &longs;ine illis. </s>
          <s id="N14358">Commoditas enim <lb/>minuit laborem, ac &longs;i non auget potentiam, confert tamen <lb/>ad applicationem, &amp; exercitium illius: id quod e&longs;t augere <lb/>facilitatem. </s>
          <s id="N14361">Rur&longs;us qu&aelig;cumque &longs;it facilitas, qua rotis, vel <lb/>trochleis pondera leuantur, certum e&longs;t velocius ea leuari <lb/>maioribus, qu&agrave;m minoribus rotis; &longs;ed hoc ip&longs;um e&longs;t faci&shy;<lb/>lius mouere, quia licet non omnis facilitas includat veloci&shy;<lb/>tatem, vt pater in pluribus machinis tractorijs, qu&aelig; facilius, <lb/>&longs;ed tardius mouent; nihilominus velocitas &longs;emper inuoluit <lb/>facilitatem; Ergo nihil contra experientiam a&longs;&longs;ump&longs;it Ari&shy;<lb/>&longs;toteles, vt Blancanus contendit. </s>
        </p>
        <p id="N14372" type="main">
          <s id="N14374">Baldus item ait non e&longs;&longs;e &longs;impliciter verum idip&longs;um, quod <lb/>Philo&longs;ophus a&longs;&longs;erit, vt &longs;cilicet quo maiores fuerint trochle&aelig;, <lb/>e&ograve; facilius moueant. </s>
          <s id="N1437B">Quia tam maior, qu&agrave;m minor trochlea <lb/>per eius centrum grauitatis diuiditur &agrave; perpendiculari ea-<pb pagenum="141" xlink:href="005/01/149.jpg"/>dente ad centrum mundi in duas partes &aelig;quales, &amp; &aelig;qu&egrave; <lb/>ponderantes, ac proinde &longs;emper e&longs;t eadem illarum pro&shy;<lb/>portio inter &longs;e, &amp; eadem ponderum ratio, ex qua prouenit <lb/>motus. </s>
          <s id="N1438B">Fatetur tamen hoc tantum procedere ab&longs;tract&egrave; lo&shy;<lb/>quendo cum alioquin in trochleis, ac rotis materialibus ne&shy;<lb/>gare non po&longs;&longs;it experientiam quam &longs;upponit Ari&longs;toteles. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14394">Quare totam maiorem facilitatem, quam experimur in ip&longs;is <lb/>trochleis, ac rotis maioribus, ip&longs;e ad maiorem proportio&shy;<lb/>nem, quam vt plurimum rota maior habet cum proprio axe <lb/>reducit. </s>
        </p>
        <p id="N1439D" type="main">
          <s id="N1439F">Sed quidquid &longs;it de facilitate, aut difficultate &longs;imul <expan abbr="pro-ueni&etilde;te">pro&shy;<lb/>ueniente</expan> ex hoc capite, quam cert&egrave; admittimus, ac infra <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> <lb/>explicabimus: &longs;i&longs;tendo in &longs;ola ratione maioris, aut minoris <lb/>ambitus rot&aelig; prout hic &longs;upponit Ari&longs;toteles, c&aelig;teris &longs;cilicet <lb/>paribus; explorati&longs;&longs;imum e&longs;t, ac negari minim&egrave; pote&longs;t, quam <lb/>facilius adhuc &longs;eruata eadem proportione axis, &longs;eu cra&longs;&longs;itiei <lb/>illius ad ambitum rot&aelig;, ferantur <expan abbr="p&otilde;dera">pondera</expan>, &longs;i maioribus a&longs;por&shy;<lb/>tentur, eleuentur; aut trahantur rotis; &longs;icut etiam &longs;cytalis, de <lb/>quibus hic eadem e&longs;t ratio. </s>
          <s id="N143BE">Loquitur autem Ari&longs;toteles <lb/>de illo genere <expan abbr="&longs;eytalar&utilde;">&longs;cytalarum</expan>, qu&aelig; &longs;imiliter circa axim <expan abbr="coniunct&utilde;">coniunctum</expan> <lb/>ad eleuanda pondera conuertuntur, appo&longs;ito in altera ex&shy;<lb/>tremitate <expan abbr="illar&utilde;">illarum</expan> ferreo quoddam manubrio, vt in &longs;pecie e&longs;t <lb/>in &longs;ubiecta figura. </s>
          <s id="N143D5">Scytala enim de &longs;e <expan abbr="tant&utilde;">tantum</expan> &longs;ignificat lignum <lb/>quoddam <expan abbr="oblong&utilde;">oblongum</expan>, ac teres <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <expan abbr="cylindr&utilde;">cylindrum</expan>, cui <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> <lb/>alijs adiunctis diuer&longs;&aelig; machin&aelig;, ac in&longs;trumenta vectoria, &longs;i&shy;<lb/>ue tractoria efficiuntur, quorum nonnulla adhuc &longs;cytal&aelig; <lb/>vocantur, vt h&aelig;c de qua loquimur, &amp; alia de qua infra qu&aelig;&shy;<lb/>&longs;tione 11. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.149.1.jpg" xlink:href="005/01/149/1.jpg"/>
        <p id="N143FB" type="main">
          <s id="N143FD">His itaque &longs;ic &longs;e habentibus breuiter ac per&longs;picu&egrave; qu&aelig;&shy;<lb/>&longs;tionem diluit Ari&longs;toteles, inquiens, maiorem hanc facilita&shy;<lb/>tem, ac velocitatem motus procedere &agrave; maiori di&longs;tantia, <pb pagenum="142" xlink:href="005/01/150.jpg"/>quam &agrave; centro habet extremum diametri amplioris circu&shy;<lb/>li, aut rot&aelig; re&longs;pectu minoris, ob principium illud &longs;&aelig;p&egrave; re&shy;<lb/>petitum, &amp; &agrave; nobis pluries explicatum, quod iterum in libra <lb/>hic exemplificat. </s>
          <s id="N1440F">Quoniam &lpar;inquit&rpar; &longs;icut exactiores &longs;unt <lb/>maiores libr&aelig;, quam minores, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> aut facilius mouen&shy;<lb/>tur; ita maiores circuli, vel rot&aelig;, &aelig;quali exi&longs;tente onere, <lb/><expan abbr="c&aelig;terisq.">c&aelig;terisque</expan> paribus, vt dictum e&longs;t: Cum rot&aelig; ex totidem li&shy;<lb/>bris, &longs;eu brachijs libr&aelig; videantur compact&aelig;, quot &longs;unt dia&shy;<lb/>metri ex quibus con&longs;tant. </s>
        </p>
        <p id="N14423" type="main">
          <s id="N14425">Diximus autem c&aelig;teris paribus; nam vt rect&egrave; Baldus ad&shy;<lb/>monuit, &longs;i rota maior corpulentiorem proportionaliter ha&shy;<lb/>beat axem, qu&agrave;m minor, non mouetur velocius. </s>
          <s id="N1442C">Siquidem <lb/>quo maior fuerit diameter rot&aelig; re&longs;pectu diametri &longs;ui axis, <lb/>e&ograve; facilius mouebitur: quo ver&ograve; minor, e&ograve; difficilius. </s>
          <s id="N14433">Magis <lb/>enim retardat, ac impedit axis cra&longs;&longs;ior, quam &longs;ubtilior. </s>
          <s id="N14438">Quod <lb/>adhuc &lpar;aliter tamen qu&agrave;m ille&rpar; po&longs;&longs;umus probare; Nimirum <lb/>quia ambitus &longs;ubtilioris axis per minorem &longs;ui partem attin&shy;<lb/>git rotam, qu&agrave;m ambitus cra&longs;&longs;ioris: &amp; &longs;ic minus impedit <lb/>circumuolutionem. </s>
          <s id="N14443">Itemque po&longs;t punctum, quod e&longs;t in <lb/>&longs;ummitate circumferenti&aelig;, &amp; cui poti&longs;&longs;imum onus rot&aelig; in&shy;<lb/>cumbit, partes vtrinque circulariter declinantes, decliuio&shy;<lb/>res &longs;unt in axe &longs;ubtiliori; eo quod minor circumferentia <lb/>magis curuetur; &longs;icut &egrave; contra qu&aelig; amplior e&longs;t, rectius pro&shy;<lb/>cedat, &longs;iue magis rect&aelig; appropinquetur. </s>
          <s id="N14450">Cumque partes <lb/>decliuiores, minus valeant onus &longs;u&longs;tinere n&egrave; dilabatur, <lb/>qu&agrave;m partes, qu&aelig; minus declinant; hinc fit, vt &longs;ubtilior <lb/>axis ex decliuioribus con&longs;titutus, minus retardet, aut impe&shy;<lb/>diat rot&aelig; circumuolutionem. </s>
        </p>
        <p id="N1445B" type="main">
          <s id="N1445D">C&aelig;terum data axium paritate, pr&aelig;ter cau&longs;am ab Ari&longs;to&shy;<lb/>tele a&longs;&longs;ignatam adhuc duplici ex capite reperiemus, maio&shy;<lb/>res rotas citi&ugrave;s, ac facili&ugrave;s qu&agrave;m minores conuolui. </s>
          <s id="N14464">Prim&ograve; <lb/>nimirum quia per maiores diametros tanquam per longio&shy;<lb/>res vectes aptius &longs;uperatur impedimentum, quod experimur <lb/>tam ex parte axis, qu&agrave;m ex parte foraminis rot&aelig; vbi inditur <lb/>ip&longs;e axis, ad expeditum motum circumuolutionis illius, <lb/>dum propter vtriu&longs;que corporis a&longs;peritatem adinuicem co-<pb pagenum="143" xlink:href="005/01/151.jpg"/>guntur fricari, vnde non parum circumuolutio retardatur. <lb/></s>
          <s id="N14477">Secundo quia qu&aelig; minor e&longs;t rota, &longs;icut pluries, qu&agrave;m ma&shy;<lb/>ior debet conuolui ad eleuandum, vel trahendum aliquod <lb/>pondus, ita pluries e&longs;t illi &longs;uperanda huiu&longs;modi re&longs;i&longs;tentia, <lb/>&longs;eu impedimentum fricationis; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> difficilius id pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;tabit: &longs;icut &egrave; contra facilius, qu&aelig; maior e&longs;t, <expan abbr="paucioribusq.">paucioribusque</expan> <lb/>circumuolutionibus indiget. </s>
          <s id="N1448C">Quo fit, vt ex quatuor rotis <lb/>curruum, du&aelig; anteriores, vt qu&aelig; minores &longs;int, ac &longs;&aelig;pius cir&shy;<lb/>cumuoluantur, &longs;&aelig;pius etiam indigeant vnctione, ac facilius <lb/>conterantur; vt Aurigis &longs;atis e&longs;t notum. </s>
          <s id="N14495">Cum enim &longs;imul <lb/>eodem tempore &aelig;quale &longs;patium percurrere debeant, ac ro&shy;<lb/>t&aelig; maiores, quod ip&longs;is dee&longs;t extentionis ad <expan abbr="coad&aelig;quand&utilde;">coad&aelig;quandum</expan> <lb/>&longs;e eidem &longs;patio, compen&longs;atur per multiplicationem, ac re&shy;<lb/>petitionem circumuolutionis earum; non &longs;ecus ac qui bre&shy;<lb/>uiori, &longs;ed frequentiori pa&longs;&longs;u &longs;imul gradiuntur cum ijs, qui <lb/>longiori, ac tardiori. </s>
          <s id="N144A8">Vt dicitur de Iulo cum Aenea patre <lb/>apud Maronem. </s>
          <s id="N144AD">Dextr&aelig; &longs;e paruus Iulus implicuit, <expan abbr="&longs;equi-turq.">&longs;equi&shy;<lb/>turque</expan> patrem non p a&longs;&longs;ibus &aelig;quis. </s>
        </p>
        <p id="N144B6" type="head">
          <s id="N144B8">Qu&aelig;&longs;tio Decima.</s>
        </p>
        <p id="N144BB" type="main">
          <s id="N144BD">C<emph type="italics"/>vr facilius quando &longs;ine pondere e&longs;t, moue&shy;<lb/>tur libra, qu&agrave;m c&ugrave;m pondus habet? </s>
          <s id="N144C5"><expan abbr="&longs;imiliq.">&longs;imilique</expan> <lb/>modo rota, &amp; huiu&longs;modi quippiam, quod gra&shy;<lb/>uius quidem e&longs;t, maius autem minore, &amp; le&shy;<lb/>uiore? </s>
          <s id="N144D1">An quia non &longs;olum in contrarium, <lb/>quod graue e&longs;t, &longs;ed in obliquum etiam diffi&shy;<lb/>culter mouetur? </s>
          <s id="N144D8">In contrarium enim ei, ad quod vergit onus, <lb/>mouere difficile e&longs;t: quo autem vergit, e&longs;t facil&egrave;: in obliquum <lb/>autem haud quaquam vergit.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N144E1" type="head">
          <s id="N144E3">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N144E7" type="main">
          <s id="N144E9">Dvo in vnum collecta qu&aelig;rit hic Ari&longs;toteles, nempe <lb/>cur facilius moueatur t&agrave;m libra ponderibus vacua <lb/>re&longs;pectu &longs;ui ip&longs;ius cum pondera &longs;u&longs;tinet; qu&agrave;m ro-<pb pagenum="144" xlink:href="005/01/152.jpg"/>ta leuior re&longs;pectu grauioris, non &longs;olum &aelig;qualis magnitudi&shy;<lb/>nis, &longs;ed etiam maioris, quam ali&agrave;s qu&aelig;&longs;tione pr&aelig;cedenti di&shy;<lb/>xerat moueri facilius, ac velocius minore c&aelig;teris paribus. <lb/></s>
          <s id="N144FA"><expan abbr="Cau&longs;amq.">Cau&longs;amque</expan> &longs;ci&longs;citandi eam e&longs;&longs;e videtur, quoniam libra in <lb/>&aelig;quilibrio con&longs;tituta, &longs;icut etiam rota &longs;tans perpendicula&shy;<lb/>riter &longs;uper planum, aut in axe &longs;uffulta, qu&aelig; &longs;imilem habet <lb/>rationem, cuiu&longs;cunque grauitatis fuerit, &longs;tatim atque ex ali&shy;<lb/>qua parte impingatur, vel onus aliquod alteri eius extremo <lb/>&longs;uperaddatur; amplius manere non pote&longs;t in illo &longs;itu, aut <lb/>po&longs;itione, eo quod nece&longs;&longs;ari&ograve; &aelig;quilibrium auferatur per <lb/>additionem ponderis, vel impetum incu&longs;&longs;um in alteram eius <lb/>extremitatem; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> &longs;iue ip&longs;a libra &longs;it ferrea, &longs;iue li&shy;<lb/>gnea grauior, aut leuior, &aelig;qu&egrave; facil&egrave; deberet moueri: idem&shy;<lb/>que verificari de rota. </s>
        </p>
        <p id="N14518" type="main">
          <s id="N1451A">Qu&aelig;&longs;tioni tamen re&longs;pondet Ari&longs;toteles, grauiora corpo&shy;<lb/>ra difficilius moueri non modo direct&egrave; contra proprium <lb/>nutum, quo tendunt deor&longs;um, vt cum rur&longs;um eleuantur; &longs;ed <lb/>etiam obliqu&egrave; cum feruntur ad latera in tran&longs;uer&longs;um, quo <lb/>cert&egrave; natura &longs;ua pondus non vergit. </s>
          <s id="N14525">Quamobrem hoc ip&shy;<lb/>&longs;o, quod libra, vel rota dimoueri non po&longs;&longs;it ab &aelig;qui&shy;<lb/>librio, quin obliqu&egrave; circumferatur per motum mi&longs;tum, ac <lb/>pr&aelig;ter naturalem circa proprium fulcimentum, vel axim; <lb/>quo grauior fuerit, eo difficilius mouebitur, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> huic <lb/>motui repugnabit, grauior autem e&longs;t libra ponderibus onu&shy;<lb/>&longs;ta, qu&agrave;m vacua. </s>
          <s id="N14538"><expan abbr="Similiterq.">Similiterque</expan> rota ferrea, qu&agrave;m lignea, vel <lb/>ferrea, aut lignea quadripalmaris diametri, qu&agrave;m alia eiu&longs;&shy;<lb/>dem materi&aelig;, &longs;ed bipalmaris. </s>
        </p>
        <p id="N14542" type="main">
          <s id="N14544">Nec retorqueri pote&longs;t hoc argumentum contra Ari&longs;tote&shy;<lb/>lem, vt Baldus contendit ex eo, quod cum grauius pondus <lb/>violentius de&longs;cendat, maiori ni&longs;u deor&longs;um ferri deberet <lb/>pars illa rot&aelig;, vel libr&aelig; per additionem ponderis, vel impul&shy;<lb/>&longs;u aliquo mota. </s>
          <s id="N1454F">Nam licet grauius pondus &longs;i deor&longs;um fe&shy;<lb/>ratur, violentius quidem de&longs;cendet, non tamen per hoc fa&shy;<lb/>cilius &agrave; loco &longs;uo, vel quiete dimouetur. </s>
          <s id="N14556">Deinde quia &longs;icut <lb/>maius pondus auget procliuitatem ad motum perpendicu&shy;<lb/>larem ver&longs;us mundi centrum; ita difficultatem auget re-<pb pagenum="145" xlink:href="005/01/153.jpg"/>&longs;pectu motus contrarij, vel obliqui, vt e&longs;t motus circularis <lb/>libr&aelig;, vel rot&aelig;. </s>
        </p>
        <p id="N14564" type="main">
          <s id="N14566">Rur&longs;umque nec &longs;ub&longs;i&longs;tit contradictio, quam Blancanus <lb/>Philo&longs;opho attribuit, qua&longs;i in pr&aelig;cedenti qu&aelig;&longs;tione di&shy;<lb/>xerit, maiores trochleas, ac &longs;cytalas, minoribus facilius <lb/>moueri; hic autem a&longs;&longs;erat, maiorem rotam difficilius mo&shy;<lb/>ueri, quam minorem. </s>
          <s id="N14571">Quandoquidem Ari&longs;toteles apert&egrave; <lb/>per minorem intelligit etiam leuiorem. </s>
          <s id="N14576">Ait enim, maius <lb/>autem minore, &amp; leuiore. </s>
          <s id="N1457B">Quare &longs;en&longs;us e&longs;t, quod licet <lb/>rot&aelig; maiores ratione magnitudinis, &longs;int mobiliores; ni&shy;<lb/>hilominus quando grauiores &longs;unt minoribus, difficilius <lb/>commouentur. </s>
        </p>
        <p id="N14584" type="main">
          <s id="N14586">Ex quibus patere etiam pote&longs;t &longs;olutio ad rationem <expan abbr="dubi-t&atilde;di">dubi&shy;<lb/>tandi</expan> in principio <expan abbr="po&longs;it&atilde;">po&longs;itam</expan>. </s>
          <s id="N14593">Nam e&longs;t&ograve; quolibet perexiguo pon&shy;<lb/>dera in <expan abbr="alter&atilde;">alteram</expan> <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> adiuncto, vel modico impetu in <expan abbr="ill&atilde;">illam</expan> in&shy;<lb/>cu&longs;&longs;o, re vera tollatur <expan abbr="&aelig;quilibri&utilde;">&aelig;quilibrium</expan> tam leuioris, qu&agrave;m grauio&shy;<lb/>ris libra, aut rot&aelig; con&longs;iderat&aelig; in ab&longs;tracto, vt Guidus Vbal&shy;<lb/>dus demon&longs;trat ex principijs Archimedis: id tamen &longs;en&longs;ibi&shy;<lb/>liter non apparet in facto, nec propterea libra ip&longs;a, vel rota <lb/>mouetur, ni&longs;i exce&longs;&longs;us ponderis, vel impul&longs;us proportionem <lb/>quandam habeat cum grauitate partis oppo&longs;it&aelig;, quam ex&shy;<lb/>cedit; ita ut, quo grauior e&longs;t libra, vel rota &longs;ecundum vtran&shy;<lb/>que partem in &aelig;quilibrio con&longs;titutam, eo maior &longs;it ip&longs;e ex&shy;<lb/>ce&longs;&longs;us &longs;uperadditus in altera parte ad alteram &longs;uperandam. <lb/></s>
          <s id="N145BB">Quod totum procedit ex eo; nam hoc ip&longs;o, quod grauiora <lb/>corpora &aelig;grius pr&aelig;ter, vel contra proprium nutum feran&shy;<lb/>tur, maior pariter virtus requiritur ad ea circumferenda <lb/>motu pr&aelig;ternaturali, ac mi&longs;to, prout e&longs;t motus circularis. <lb/></s>
          <s id="N145C5">Sed ad concilianda principia Archimedis cum principijs <lb/>Ari&longs;totelis in propo&longs;ito di&longs;cur&longs;u explicandum &longs;uper e&longs;t, cur <lb/>quando libra, vel rota con&longs;ideratur &longs;u&longs;pen&longs;a per centrum <lb/>&longs;u&aelig; grauitatis indiui&longs;ibiliter, non requiratur eadem propor&shy;<lb/>tio inter exce&longs;&longs;um partis pr&aelig;ponderantis, &amp; grauitatem ma&shy;<lb/>iorem, aut minorem alterius, &longs;ed &longs;ufficiat quilibet exce&longs;&longs;us. <lb/></s>
          <s id="N145D3">Siquidem etiam in i&longs;to ca&longs;u ab&longs;tracto maior grauitas partis <pb pagenum="146" xlink:href="005/01/154.jpg"/>eleuand&aelig;, maiorem exce&longs;&longs;um ponderis, aut virtutis videre&shy;<lb/>tur requirere in parte eleuante. </s>
        </p>
        <p id="N145DD" type="main">
          <s id="N145DF">Dicimus ergo huiu&longs;modi di&longs;paritatem de&longs;umendam e&longs;&longs;e <lb/>ex propria conditione materi&aelig;. </s>
          <s id="N145E4">Nam axis materialis circa <lb/>quem vertitur, cum non &longs;it indiui&longs;ibilis; nece&longs;&longs;ari&ograve; &longs;ecundum <lb/>plures &longs;ui partes, ac puncta corre&longs;pondet partibus, ac pun&shy;<lb/>ctis incumbentibus ip&longs;ius rot&aelig;, vel libr&aelig;, quam &longs;u&longs;tinet. <lb/></s>
          <s id="N145EE">Quare ad eleuandam verbi gratia partem &longs;ini&longs;tram libr&aelig;, <lb/>vel rot&aelig; per depre&longs;&longs;ionem dexter&aelig; inter quas mediat cen&shy;<lb/>trum grauitatis, con&longs;equenter ob&longs;tabit pars illa axis corre&shy;<lb/>&longs;pondens ip&longs;i dexter&aelig; incumbenti, ac deprimend&aelig;, eritque <lb/>veluti fulcimentum vectis ad eleuandam non modo partem <lb/>&longs;ini&longs;tram, &longs;ed etiam punctum medium, quod e&longs;t centrum <lb/>grauitatis tanquam pr&aelig;cipuum onus. </s>
          <s id="N145FD">Vnde licet propter <lb/>maximam approximationem <expan abbr="fulcim&etilde;ti">fulcimenti</expan> ad huiu&longs;modi onus, <lb/>facil&egrave; onus ip&longs;um, &longs;eu centrum grauitatis aliquantulum ele&shy;<lb/>uetur; non per hoc tollitur, quin eo difficilius i&longs;te motus <lb/>exerceatur, quo maius fuerit pondus incumbens per ip&longs;um <lb/>centrum grauitatis; ac proinde maior virtus requiratur ad <lb/>&longs;uperandam ip&longs;am re&longs;i&longs;tentiam, ac maiorem difficultatem <lb/>Quod non ita contingeret &longs;i libra, vel rota &longs;u&longs;penderetur per <lb/>axim indiui&longs;ibilem, ac centrum ip&longs;um grauitatis. </s>
          <s id="N14616">Nam hoc <lb/>&aelig;qu&egrave; &longs;emper &longs;u&longs;tineretur, &longs;iue in motu, &longs;iue inquiet&egrave; ip&longs;ius <lb/>libr&aelig;, vel rot&aelig;. </s>
          <s id="N1461D">Imo &longs;emper quie&longs;ceret, nec vlla e&longs;&longs;et re&longs;i&shy;<lb/>&longs;tentia partium axis explicata, &longs;iue pondus incumbens e&longs;&longs;et <lb/>grauius, &longs;iue leuius. </s>
          <s id="N14624">Ideoque nullo negotio ad quem&shy;<lb/>libet exiguum impul&longs;um, vel modicam additio&shy;<lb/>nem ponderis &longs;tatim ab &aelig;quilibrio, &amp; &agrave; <lb/>quiete dimoueretur omnis quan&shy;<lb/>tumuis ingens, &amp; graui&longs;&longs;i&shy;<lb/>ma libra, vel <lb/>rota. </s>
        </p>
        <pb pagenum="147" xlink:href="005/01/155.jpg"/>
        <p id="N14637" type="head">
          <s id="N14639">Qu&aelig;&longs;tio Vndecima.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1463D" type="main">
          <s id="N1463F">C<emph type="italics"/>vr &longs;uper &longs;cytalas facilius portantur one&shy;<lb/>ra, qu&agrave;m &longs;uper currus, c&ugrave;m tamen &yuml; ma&shy;<lb/>gnas habeant rotas, ill&aelig; ver&ograve; pu&longs;illas? </s>
          <s id="N14649">An <lb/>quoniam in &longs;cytalis nulla e&longs;t offen&longs;atio, in <lb/>curribus autem axis est, ad quem offen&longs;ant. <lb/></s>
          <s id="N14651">De&longs;uper enim illum premunt, &amp; &agrave; lateri&shy;<lb/>bus. </s>
          <s id="N14656">Quod autem e&longs;t in &longs;cytalis, ad i&longs;th&aelig;c duo mouetur, &amp; <lb/>infern&egrave; &longs;ub&longs;trato &longs;patio, &amp; onere &longs;uperimpo&longs;ito. </s>
          <s id="N1465B">In viri&longs;&shy;<lb/>que enim ijs reuoluitur locis circulus, &amp; motus impellitur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N14662" type="head">
          <s id="N14664">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14668" type="main">
          <s id="N1466A">Scytal&aelig;, de quibus hic loquitur Ari&longs;toteles non &longs;unt <lb/>eiu&longs;dem generis cum illis, qu&aelig; &longs;upra qu&aelig;&longs;tione no&shy;<lb/>na commemorauerat. </s>
          <s id="N14671">Nam vltra communem for&shy;<lb/>mam cylindricam, &longs;icut ill&aelig; axim, ac manubrium, &longs;ic <lb/>i&longs;t&aelig; rotulas qua&longs;dam habent &longs;ingulas in ambis extremitati&shy;<lb/>bus ex eodem ligno compactas; prominentiores quidem, <lb/>&longs;eu maioris ambitus, qu&agrave;m &longs;it reliquum corpus teres, <lb/>quod intermediat, quodque axis vicem gerere videtur, <lb/>&longs;ed non ab eo &longs;eiunctas, quippe cum ad vnum, &amp; idem <lb/>corpus continuatum pertineant, ac &longs;imul cum eo in latio&shy;<lb/>ne &longs;uper planum circumuoluantur &longs;ecus ac ill&aelig;, qu&aelig; &agrave; <lb/>proprio axe &longs;unt &longs;eiunct&aelig;. </s>
          <s id="N14686">Maximo autem adiumento hu&shy;<lb/>iu&longs;modi &longs;cytal&aelig; e&longs;&longs;e &longs;olent cum bin&aelig;, vel tern&aelig; &aelig;quidi&shy;<lb/>&longs;tantes oneribus &longs;upponuntur, vt ea facilius moueantur, <lb/>pr&aelig;&longs;ertim &longs;uper &longs;olum &longs;atis con&longs;i&longs;tens, &amp; &aelig;quatum, &agrave; <lb/>quo nulla vnquam &longs;upereminentia, aut cauitate rotarum <lb/>paruitas ab&longs;orbeatur. </s>
          <s id="N14693">Licet non minus im&ograve; frequentius <lb/>vtamur &longs;cytalis &longs;implicibus, ac non rotatis, quarum memi&shy;<pb pagenum="148" xlink:href="005/01/156.jpg"/>nit Pappus lib. 

8. Vtrarumque autem figuram hic erit in&shy;<lb/>&longs;picere delineatam. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.156.1.jpg" xlink:href="005/01/156/1.jpg"/>
        <p id="N146A4" type="main">
          <s id="N146A6">Qu&aelig;rit igitur Ari&longs;toteles quid &longs;it in cau&longs;a, vt huiu&longs;modi <lb/>&longs;cytalis, qu&aelig; minores valde rotas obtinent, qu&agrave;m currus, <lb/>facilius qu&agrave;m ip&longs;is curribus onera a&longs;portentur cum qu&aelig;&shy;<lb/>&longs;tione nona con&longs;titerit, maiores rotas facilius, ac celerius <lb/>onera mouere. </s>
          <s id="N146B1">Optim&egrave;que &longs;tatim re&longs;pondet, id ex eo con&shy;<lb/>tingere, qu&ograve;d cum &longs;cytalarum rot&aelig; vnitum &longs;ibi axem, non <lb/>autem &longs;eiunctum, vt plau&longs;trorum rot&aelig; &longs;ortiantur, nulla inter <lb/>ip&longs;as, &amp; axem offen&longs;atio intercedit, &longs;icut in curribus, aut <lb/>plau&longs;tris. </s>
          <s id="N146BC">Axis enim currus duplici ex parte pr&aelig;mitur, <lb/>nempe de&longs;uper ab oneribus incumbentibus, &amp; ex latere <lb/>dum ante, vel retro trahitur &agrave; mouentibus. </s>
          <s id="N146C3">Quare in dupli&shy;<lb/>ci etiam &amp; corre&longs;pondenti parte pr&aelig;mit rotas intra ip&longs;arum <lb/>modiolum, vbi cum rot&aelig; &longs;eiunct&aelig; ab eo &longs;int, ac di&longs;&longs;imili mo&shy;<lb/>do moueantur, nece&longs;&longs;ario &longs;e&longs;e ad inuicem &longs;ecundum vtram&shy;<lb/>que partem offen&longs;ant atque collidunt, eo quod diuer&longs;o &longs;ibi <pb pagenum="149" xlink:href="005/01/157.jpg"/>motu atque impul&longs;u occurrant. </s>
          <s id="N146D3">Quod non ita &longs;e habet in <lb/>&longs;cytalis, in quibus cum non &longs;it axis di&longs;tinctus, nec motus di&shy;<lb/>uer&longs;us, &amp; ab eodem pondere, quod &longs;u&longs;tinent ip&longs;&aelig; anterius <lb/>&longs;uper planum impellantur, nullus fit in rotatione occur&longs;us <lb/>nullaque offen&longs;atio, &longs;eclu&longs;o omni offendiculo extrin&longs;eco, de <lb/>quo non loquimur. </s>
          <s id="N146E0">Pondus enim licet de &longs;e &longs;emper graui&shy;<lb/>tet, ac pr&aelig;mat per lineam perpendicularem cadentem ad <lb/>mundi centrum; nihilominus po&longs;itum &longs;uper &longs;cytalas, tan&shy;<lb/>quam &longs;uper &longs;tantes circulos; dum antror&longs;um impingitur, <lb/>totam pr&aelig;&longs;sionem, ac impul&longs;um refundit in nutum, quem <lb/>auget in circulis &longs;ubiectis, &amp; concitat, vt facilius mouean&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N146EF">Tollit namque explicatum &aelig;quilibrium illorum per <lb/>magnam additionem ponderis, aut virtutis in eam partem, <lb/>quam &longs;ucce&longs;siu&egrave; in illis deprimit, &amp; ad rotandum impellit. <lb/></s>
          <s id="N146F7">Et &longs;ic corpus ip&longs;um cylindricum, quod in &longs;cytalis axis vi&shy;<lb/>cem gerit, ac mediat inter duas vnitas &longs;ibi rotulas inter <lb/>pondus, &amp; planum &longs;ub&longs;tratum reuoluitur tanquam circu&shy;<lb/>lus inter duas &longs;uperficies, mutando &longs;emper locum ex par&shy;<lb/>te vtriu&longs;que. </s>
          <s id="N14702">Nam &amp; onus &agrave; motore impul&longs;um per &longs;ucce&shy;<lb/>dentes iugiter &longs;ui partes impingit, &amp; &longs;ub&longs;tratum planum <lb/>per nouas etiam partes corre&longs;pondentes &longs;cytalas ip&longs;as cum <lb/>onere &longs;u&longs;tinet. </s>
        </p>
        <p id="N1470B" type="head">
          <s id="N1470D">Qu&aelig;&longs;tio Duodecima.</s>
        </p>
        <p id="N14710" type="main">
          <s id="N14712">C<emph type="italics"/>vr longi&ugrave;s feruntur mi&longs;&longs;ilia funda, qu&agrave;m <lb/>manu mi&longs;&longs;a, c&ugrave;m alioqui proiector manu <lb/>magis pondus comprehendat, qu&agrave;m c&ugrave;m il&shy;<lb/>lud &longs;u&longs;pendit? </s>
          <s id="N1471E">Pr&aelig;terea &longs;ic quidem duo mo&shy;<lb/>uet pondera, fund&aelig; videlicet, &amp; mi&longs;silis: illo <lb/>autem modo &longs;olum mi&longs;sile. </s>
          <s id="N14725">An quia in funda <lb/>quidem commotum mi&longs;sile funditor proijcit? </s>
          <s id="N1472A">Fundam enim <lb/>circulo, &longs;ubinde rotans, id iaculatur: ex manu autem, &agrave; quie&shy;<lb/>te e&longs;t initium: omnia autem c&ugrave;m in motu &longs;unt, qu&agrave;m c&ugrave;m <lb/>quie&longs;cunt, facili&ugrave;s mouentur. </s>
          <s id="N14733">An &amp; eam ob cau&longs;am est, &longs;ed <emph.end type="italics"/><pb pagenum="150" xlink:href="005/01/158.jpg"/><emph type="italics"/>nec minus etiam, quia in fund&aelig; v&longs;u manus quidem fit cen&shy;<lb/>trum: funda ver&ograve;, quod &agrave; centro exit? </s>
          <s id="N14741">Quanto autem pro&shy;<lb/>ductius fuerit id, quod &agrave; centro e&longs;t, tant&ograve; citi&ugrave;s mouetur. <lb/></s>
          <s id="N14747">Tactus autem, qui manu fit, fund&aelig; re&longs;pectu breuis e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1474C" type="head">
          <s id="N1474E">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14752" type="main">
          <s id="N14754">Dvas hic Aristoreles rationes dubitandi proponit, <lb/>vt explicet cau&longs;am cur longius ferantur mi&longs;silia <lb/>funda, qu&agrave;m manu mi&longs;&longs;a. </s>
          <s id="N1475B">Prima e&longs;t, quia proie&shy;<lb/>ctor melius mi&longs;&longs;ilia ip&longs;a manu comprehendit, qu&agrave;m cum <lb/>funda &longs;u&longs;pendit: Quod autem melius comprehenditur, va&shy;<lb/>lidius iacitur ac propterea longius mittitur: Potius itaque <lb/>manu mi&longs;&longs;a, qu&agrave;m funda proiecta mi&longs;silia longius ferri de&shy;<lb/>berent. </s>
          <s id="N14768">Secunda ver&ograve; ratio e&longs;t, nam <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> funda quis proijcit; <lb/>duo &longs;imul mouet <expan abbr="p&otilde;dera">pondera</expan>; fund&aacute; nempe <expan abbr="ips&atilde;">ipsam</expan>, &amp; mi&longs;sile, quod <lb/>proijcit; <expan abbr="ab&longs;q;">ab&longs;que</expan> autem funda <expan abbr="n&otilde;">non</expan> mouet ni&longs;i proiectum: At am&shy;<lb/>plius quilibet mouere valet quando <expan abbr="tot&atilde;">totam</expan> eius vim applicat <lb/>in vnum, qu&agrave;m cum di&longs;tribuit in plura: Ergo magis ac remo&shy;<lb/>tius proiector manu mittet, ac proijciet, qu&agrave;m funda. </s>
        </p>
        <p id="N1478D" type="main">
          <s id="N1478F">Duplicem deinde cau&longs;am propo&longs;iti <expan abbr="experim&etilde;ti">experimenti</expan> a&longs;signat, <lb/>vna e&longs;t, quia per fundam agitatum atque commotum mi&longs;&shy;<lb/>&longs;ile mittitur. </s>
          <s id="N1479A">Siquidem priu&longs;quam emittatur, ac &egrave; funda <lb/>elabatur, eadem funda circumagitur, ac rotatur; manu au&shy;<lb/>tem non ni&longs;i quie&longs;cens proijcitur: ita vt &longs;tatim proiectio <lb/>po&longs;t quietem &longs;equatur, <expan abbr="&longs;umatq.">&longs;umatque</expan> initium &agrave; loco vbi mane&shy;<lb/>bat, nempe ab ip&longs;a manu. </s>
          <s id="N147A9">Omnia autem cum in motu &longs;unt, <lb/>facilius vlterius per nouum impul&longs;um feruntur, qu&agrave;m cum <lb/>quie&longs;cunt, ac tunc prim&ograve; moueri coguntur. </s>
        </p>
        <p id="N147B0" type="main">
          <s id="N147B2">Quocirca vt h&aelig;c doctrina iuxta rei veritatem clarius elu&shy;<lb/>ce&longs;cat, ob&longs;eruandum e&longs;t, proiecta in rigore loquendo non <lb/>&longs;tatim po&longs;t quietem &egrave; manu iaculantis elabi; &longs;ed aliquan&shy;<lb/>tulum &longs;altem prius manu ip&longs;a comitante moueri antequam <lb/>emittantur. </s>
          <s id="N147BD">Motus enim brachij iaculantis arcum quen&shy;<lb/>dam &longs;emper de&longs;cribit, in cuius fine, non autem in principio <lb/>mi&longs;silia proijciuntur; &amp; qu&ograve; longius proijcienda &longs;unt e&ograve; <pb pagenum="151" xlink:href="005/01/159.jpg"/>maiorem arcum brachium ip&longs;um efficit; magis nimirum <lb/>prius retrocedendo, magi&longs;que po&longs;tea antror&longs;um &longs;e exten&shy;<lb/>dendo, atque in fine exten&longs;ionis &egrave; manu mi&longs;silia dimitten&shy;<lb/>do. </s>
          <s id="N147CF">Alioqui ni&longs;i manus im&ograve; etiam brachium &longs;imul cum il&shy;<lb/>lis antea moueretur, nec impetum inferre, nec proijcere <lb/>ip&longs;a valeret. </s>
          <s id="N147D6">Quare cum ait Ari&longs;toteles, nullam antecede&shy;<lb/>re commotionem in proiectione, qu&aelig; fit &longs;ola manu, intelli&shy;<lb/>gendus non e&longs;t de commotione immediata coniuncta, &amp; <lb/>qua&longs;i e&longs;&longs;entialiter pertinente ad eundem actum proiectio&shy;<lb/>nis: &longs;ed de commotione di&longs;po&longs;itiua accidentali, &amp; qua&longs;i re&shy;<lb/>mota ad ip&longs;um actum iaculandi, vt e&longs;t pr&aelig;cedens illa irro&shy;<lb/>tatio, &amp; agitatio fund&aelig;. </s>
          <s id="N147E5"><expan abbr="Congruuntq.">Congruuntque</expan> verba ip&longs;ius, nam <lb/>ad probandum, commotum mi&longs;sile proijci &agrave; funditore, ait: <lb/>funda enim circulo &longs;ubinde rotans id iaculatur. </s>
        </p>
        <p id="N147EF" type="main">
          <s id="N147F1">Quod cert&egrave; vim argumenti ip&longs;ius Ari&longs;totelis non labe&shy;<lb/>factat, tum quia et&longs;i nunquam ab&longs;que comitante aliquo <lb/>motu proximo ip&longs;ius manus iaciantur proiecta, &longs;&aelig;p&egrave; tamen <lb/>iaciuntur ab&longs;que pr&aelig;uio motu remoto, quo nunquam ca&shy;<lb/>rent mi&longs;silia, qu&aelig; funda mittuntur: tum etiam, quia eadem <lb/>&longs;altem procedit ratio &agrave; minori ad maius, nimirum vt quo <lb/>magis in motu e&longs;t aliquid, e&ograve; facilius adhuc vlterius alio &longs;u&shy;<lb/>peraddito impul&longs;u procurrat. </s>
          <s id="N14802">Quare cum magis in motu <lb/>&longs;it mi&longs;sile, quod funda rotatur, qu&agrave;m quod manu vnico, ac <lb/>breuiori arcu cietur, rect&egrave; concluditur long&egrave; facilius funda, <lb/>qu&agrave;m manu vlterius mitti. </s>
          <s id="N1480B">Nec ob&longs;tat, funditores tard&egrave; po&shy;<lb/>tius qu&agrave;m cit&ograve; fundam irrotare, ac brachio circumferre; <lb/>Nam id faciunt, vt aptius erga de&longs;tinatum &longs;itum ip&longs;a irrota&shy;<lb/>tio dirigatur, aptiu&longs;que brachium paulatim procedendo di&shy;<lb/>&longs;ponatur, antequam mi&longs;sile ab eo totis viribus proijciatur. </s>
        </p>
        <p id="N14816" type="main">
          <s id="N14818">Altera ver&ograve; cau&longs;a propo&longs;iti experimenti, quam Ari&longs;tote&shy;<lb/>les a&longs;signat, eaque potior e&longs;t, quia in fund&aelig; v&longs;u manus &lpar;&longs;eu <lb/>potius pars vbi brachium humero iungitur, vt optim&egrave; Bal&shy;<lb/>dus adnotauit&rpar; con&longs;tituitur qua&longs;i centrum circuli de&longs;cripti <lb/>per eius motum, funda ver&ograve; &lpar;&longs;cilicet &longs;imul cum brachio&rpar; <lb/>&longs;e habet tanquam linea, qu&aelig; &agrave; centro ad peripheriam ex&shy;<lb/>tenditur. </s>
          <s id="N14827">Quanto autem productior, ac longior e&longs;t linea, <pb pagenum="152" xlink:href="005/01/160.jpg"/>qu&aelig; &agrave; centro ad periferiam tendit, vt illa, qu&aelig; ex brachio, &amp; <lb/>funda con&longs;tituitur in rotatione; tanto velocius mouetur. <lb/></s>
          <s id="N14832">Cumque ex maiori velocitate i&longs;tius motus, maior impetus <lb/>producatur; hinc fit, vt quod funda iacitur, tanquam per <lb/>velociorem iaculationem, maiorem impetum &agrave; funditore <lb/>recipiat, qu&agrave;m &longs;i manu mittatur, longiu&longs;que valde proinde <lb/>feratur. </s>
          <s id="N1483D">Iactus enim qui manu fit, inquit Ari&longs;toteles, breuis <lb/>e&longs;t re&longs;pectu &longs;cilicet eius, qui funda efficitur. </s>
        </p>
        <p id="N14842" type="main">
          <s id="N14844">Ad primam igitur rationem dubitandi re&longs;ponderi pote&longs;t, <lb/>maiorem, aut minorem comprehen&longs;ionem proiecti, parum <lb/>aut nihil conferre ad vlteriorem eius emi&longs;sionem, &longs;ed po&shy;<lb/>tius modum comprehendendi diuer&longs;um proportionatum, <lb/>in quantum &longs;cilicet ip&longs;a comprehen&longs;io ad commoditatem <lb/>pertinet iaculandi qua&longs;i artificios&egrave;. </s>
          <s id="N14851">Vt &longs;i quis te&longs;tam, vel <lb/>complanatum lapillum eminus proijcere velit, inter pol&shy;<lb/>licem, &amp; indicem &longs;upra medium digitum collocat, vt ip&shy;<lb/>&longs;o indice incu&longs;&longs;o impetu in latus po&longs;terius, ille per aera, ean&shy;<lb/>dem po&longs;itionem &longs;eruando, feratur, qua cum facilius pr&aelig;eun&shy;<lb/>te acie aerem &longs;cindat, vlterius quoque pergere valeat. </s>
          <s id="N1485E">Alio&shy;<lb/>quin ad ab&longs;olutam proiecti emi&longs;sionem, &longs;atis illud com&shy;<lb/>prehenditur funda, <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> nihil minor comprehen&longs;io ob&shy;<lb/>&longs;tat, quominus funditor longius iaciat, cum hoc &longs;ibi vendi&shy;<lb/>cet aliunde. </s>
        </p>
        <p id="N1486D" type="main">
          <s id="N1486F">Ad &longs;ecundam re&longs;pondetur, grauitatem in&longs;trumenti nul&shy;<lb/>lam, vt plurimum augere difficultatem in latione, aut <lb/>proiectione ponderis dummodo proportionem quandam <lb/>habeat cum potentia motrice, vt patere pote&longs;t inductio&shy;<lb/>ne, tam in vectibus plurimis, ac rotis curruum, qu&agrave;m in <lb/>in machinis bellicis, aut venatorijs, quibus mi&longs;silia iaciuntur. <lb/></s>
          <s id="N1487D">Quare cum grauitas fund&aelig;, vel nullius momenti in &longs;e &longs;it, <lb/>vel ad &longs;ummum &longs;it grauitas in&longs;trumenti, nullam pariter &longs;u&shy;<lb/>pra pondus proiecti augere pote&longs;t difficultatem, ad quam <lb/>&longs;uperandam maior conatus potenti&aelig; requiratur, minu&longs;que <lb/>propterea funda, qu&agrave;m &longs;ola manu, proiectum mittatur. </s>
        </p>
        <p id="N14888" type="main">
          <s id="N1488A">Vna tamen adhuc &longs;upere&longs;t difficultas, qu&aelig; non mediocris <lb/>e&longs;t momenti; nimirum quo pacto motus circularis, quo <pb pagenum="153" xlink:href="005/01/161.jpg"/>funda circumducitur mi&longs;sile, antequam proijciatur, ad mo&shy;<lb/>tum rectum proiectionis vim ac robur adijcere po&longs;sit; ita vt <lb/>impetus in circumlatione acqui&longs;itus, in impetum proie&shy;<lb/>ctionis refundatur. </s>
          <s id="N1489A">Siquidem quilibet ex ijs duobus im&shy;<lb/>pul&longs;ibus, natura &longs;ua ad <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> valde <expan abbr="diuers&utilde;">diuersum</expan> videtur ordinari. </s>
        </p>
        <p id="N148A7" type="main">
          <s id="N148A9">Sed pro &longs;olutione &longs;tabiliendum prius e&longs;t, qualitatem im&shy;<lb/>petus corporibus impre&longs;&longs;am, varios quidem motus per ac&shy;<lb/>cidens in illis po&longs;&longs;e cau&longs;are; per &longs;e tamen ac natura &longs;ua non <lb/>ni&longs;i ad motum rectum ordinari. </s>
          <s id="N148B2">Id quod ob&longs;eruatione faci&shy;<lb/>l&egrave; comprobatur; Nam &longs;i attent&egrave; animaduertere quis velit, <lb/>nullum inueniet impetum per quem proiectum aliter qu&agrave;m <lb/>recta tendat in terminum &longs;ui motus: ni&longs;i forta&longs;&longs;e aliqua ex <lb/>parte repercutiatur, aut impediatur. </s>
          <s id="N148BD">Vt cum proiecta pila <lb/>repercutiatur &agrave; loco in quem impulerit, ac reddere cogitur, <lb/>vel declinando &agrave; rectitudine propter impedimentum, obli&shy;<lb/>qu&egrave; vlterius pergit. </s>
          <s id="N148C6">Aut cert&egrave; cum corpori fune &longs;u&longs;pen&longs;o, <lb/>&amp; alicubi alligato incutitur impul&longs;us, <expan abbr="illudq.">illudque</expan> non rect&agrave; qu&ograve; <lb/>mittitur, &longs;ed in orbem mouetur, eo quod detineatur in cen&shy;<lb/>tro ex quo per funem propendet. </s>
          <s id="N148D3">Nam &longs;i in eadem circum&shy;<lb/>latione rumpatur funis, aut &longs;oluatur, videmus idem corpus <lb/>recta tendere, qu&ograve; ver&longs;us per vltimum arcum &longs;u&aelig; circum&shy;<lb/>uolutionis re&longs;piciebat. </s>
          <s id="N148DC">Quod &longs;an&egrave; apertum indicium e&longs;t, <lb/>ab&longs;que impedimento per impul&longs;um impre&longs;&longs;um corpora <lb/>nonni&longs;i rect&agrave; moueri. </s>
        </p>
        <p id="N148E3" type="main">
          <s id="N148E5">Quod &longs;i ignes mi&longs;siles &longs;ulphureo puluere artificio&longs;i&longs;sim&egrave; <lb/>compactos videamus huc illuc variis <expan abbr="tortuo&longs;isq.">tortuo&longs;isque</expan> itineribus <lb/>di&longs;currere; id ex eo fit, quia &longs;ulphureus puluis, ita e&longs;t intra <lb/>cartaceos eorum anfractus artificios&egrave; di&longs;po&longs;itus, vt accen&shy;<lb/>&longs;us, diuer&longs;is ex lateribus vim inferat, ex quibus illi in oppo&shy;<lb/>&longs;ita loca ferantur, ac veluti per obliquos calles &longs;erpendo <lb/>di&longs;currere videantur. </s>
          <s id="N148F8">Quod quippe tantum arguit mixtio&shy;<lb/>nem ip&longs;ius motus procedentem &agrave; varia &longs;ituatione pulueris, <lb/>&longs;eu cau&longs;&aelig; impellentis; cum alias etiam quilibet impetus ab <lb/>accen&longs;o puluere productus direct&egrave; tendat, ac moueat ver&longs;us <lb/>eam partem in quam &longs;e&longs;e dilatando confert, &amp; qua e&longs;t illi <lb/>additus, vt ex angu&longs;tia elabatur, ac foris erumpat. </s>
        </p>
        <pb pagenum="154" xlink:href="005/01/162.jpg"/>
        <p id="N14909" type="main">
          <s id="N1490B">His ergo &longs;ic &longs;tabilitis, facil&egrave; &longs;oluetur difficultas propo&longs;i&shy;<lb/>ta, nam impetus mi&longs;&longs;ili incu&longs;&longs;us dum funda circumageretur <lb/>non corrumpitur, nec de&longs;init e&longs;&longs;e per aduentum noui impe&shy;<lb/>tus, quo recta illud proijcitur, cum neque natura &longs;ua, neque <lb/>po&longs;itione ei opponatur. </s>
          <s id="N14916">Siquidem in fine cuiu&longs;dam rotatio&shy;<lb/>nis iacitur proiectum ver&longs;us eam partem in quam vltim&ograve; <lb/>vergebat, &longs;eu re&longs;piciebat vltimus arcus de&longs;criptus per cir&shy;<lb/>cumductionem illius; ita vt motus obliquus circuitionis &longs;en&shy;<lb/>&longs;im rectus euadat. </s>
          <s id="N14921">Quamobrem ip&longs;e impetus quo circum&shy;<lb/>ducebatur facil&egrave; tran&longs;it in impetum, quo rect&agrave; illud rapitur, <lb/>vel addit &longs;e ei, qui de nouo illi per actum proiectionis incu&shy;<lb/>titur. </s>
        </p>
        <p id="N1492A" type="head">
          <s id="N1492C">Qu&aelig;&longs;tio Decimatertia.</s>
        </p>
        <p id="N1492F" type="main">
          <s id="N14931">C<emph type="italics"/>vr circa idem iugum maiores collopes faci&shy;<lb/>li&ugrave;s, qu&agrave;m minores mouentur: &amp; item &longs;ucu&shy;<lb/>l&aelig;, qu&aelig; graciliores &longs;unt, ab eadem vi, qu&agrave;m <lb/>cra&longs;siores? </s>
          <s id="N1493D">An quia &longs;ucula quidem &amp; iu&shy;<lb/>gum, centrum est: prominentes autem longi&shy;<lb/>tudines, e&aelig; qu&aelig; &longs;unt &agrave; centro? </s>
          <s id="N14944">Celerius au&shy;<lb/>tem &amp; plus mouentur, qu&aelig; maiorum &longs;unt circulorum, ab ea&shy;<lb/>dem vi, qu&agrave;m qu&aelig; minorum. </s>
          <s id="N1494B">Ab eadem enim vi plus tran&longs;&shy;<lb/>fertur id extremum, quod longius &agrave; centro distat. </s>
          <s id="N14950">Quamob&shy;<lb/>rem ad iugum quidem in&longs;trumenta faciunt collopas, quibus <lb/>facilius ver&longs;ant: in gracilibus autem &longs;uculis plus fit id, quod <lb/>extra lignum est. </s>
          <s id="N14959">Hoc autem id efficitur, quod &agrave; centro exit.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1495E" type="head">
          <s id="N14960">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14964" type="main">
          <s id="N14966">Cvm plura iugum de &longs;e po&longs;&longs;it &longs;ignificare, hoc loco &longs;u&shy;<lb/>mitur ab Ari&longs;totele pro <expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;trumento</expan> quodam ligneo, <lb/>quo textores in machina textoria. </s>
          <s id="N14971">vtuntur, vt &longs;ta&shy;<lb/>men <expan abbr="telasq.">telasque</expan> conuoluant. </s>
          <s id="N1497A">Oblongum itaque ac teres quod&shy;<lb/>dam lignum e&longs;t &longs;uper tran&longs;uer&longs;a ip&longs;ius textrin&aelig; locatum, <pb pagenum="155" xlink:href="005/01/163.jpg"/>bina circa <lb/><figure id="id.005.01.163.1.jpg" xlink:href="005/01/163/1.jpg"/><lb/><expan abbr="vtramq.">vtramque</expan> ex&shy;<lb/>tremitatem <lb/><expan abbr="hab&etilde;s">habens</expan> fora&shy;<lb/>mina, qui&shy;<lb/>bus toti&shy;<lb/>dem collo&shy;<lb/>pes, &longs;eu fu&shy;<lb/>&longs;tes infigun&shy;<lb/>tur, vt faci&shy;<lb/>li&ugrave;s iugum ip&longs;um eorum beneficio cum opus fuerit conuer&shy;<lb/>tatur, vt pr&aelig; &longs;efert &longs;ub&longs;trata figura. &lt;</s>
        </p>
        <p id="N149A6" type="main">
          <s id="N149A8">Sucula item quamuis alia po&longs;&longs;it &longs;ignificare, hic tamen <lb/>machinam &longs;ignificat tractorij generis, qu&aelig; ex tereti ligno, <lb/>aut lignorum compagine con&longs;tat, adiuncto axe &longs;uffulta <lb/>&aelig;quidi&longs;tante &agrave; plano horizontis, duobus, vel pluribus col&shy;<lb/>lopibus pari longitudine vtrinque immobiliter ad&longs;tantibus <lb/>tanquam rot&aelig; radijs circa modiolum, quibus admota ma&shy;<lb/>nu, &longs;ucula ip&longs;a circa proprium axem obuoluitur, <expan abbr="funeq.">funeque</expan> cir&shy;<lb/>cumducto, pondera &longs;ubleuat, vt pr&aelig; oculis hic e&longs;t videre <lb/>in eius figura. </s>
        </p>
        <p id="N149BF" type="main">
          <s id="N149C1">Qu&aelig;rit igitur Ari&shy;<lb/><figure id="id.005.01.163.2.jpg" xlink:href="005/01/163/2.jpg"/><lb/>&longs;toteles cur &longs;i lon&shy;<lb/>giores fuerint collo&shy;<lb/>pes facilius iugum <lb/>circumagatur, quam <lb/>&longs;i minores, ac bre&shy;<lb/>uiores extiterint. <lb/></s>
          <s id="N149D7"><expan abbr="Itemq.">Itemque</expan> cur gracilio&shy;<lb/>res &longs;uccul&aelig; facilius <lb/>pariter ab <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> po&shy;<lb/>tentia circumuoluantur, qu&agrave;m cra&longs;&longs;iores. </s>
          <s id="N149E7">Vtriu&longs;que &longs;ubin&shy;<lb/>de cau&longs;am e&longs;&longs;e inquit, quod in vtraque machina quilibet <lb/>collops tanquam vectis &longs;e habet, cuius <expan abbr="centr&utilde;">centrum</expan>, ac fulcimen&shy;<lb/>tum e&longs;t in medio iugi, vel &longs;ucul&aelig;, &longs;iue in intimo axe coniun&shy;<lb/>cto, aut &longs;altem in ip&longs;is concepto: potentia ver&ograve; in extremi-<pb pagenum="156" xlink:href="005/01/164.jpg"/>tate, qu&aelig; extra ip&longs;um iugum, vel &longs;uculam prominet, vbi <lb/>manus communiter adhibetur: ac onus con&longs;tituitur in exti&shy;<lb/>ma ip&longs;a vtriu&longs;que corporis &longs;uperficie, quam fortiter pr&aelig;&shy;<lb/>mendo vbi &egrave; foramine prodit, &longs;ecum conuoluit, ac ver&longs;at. <lb/></s>
          <s id="N14A02">Cuius quippe vectis &longs;imilitudinem, &amp; operationem hacte&shy;<lb/>nus etiam in malo expre&longs;simus loquendo de motione nauis <lb/>vento agitat&aelig;. </s>
          <s id="N14A09">Cum itaque plus atque celerius transfera&shy;<lb/>tur ab eadem potentia extremum &longs;emidiametri, quod ma&shy;<lb/>gis &agrave; centro di&longs;tat in de&longs;criptione circuli, nec non plus, ac <lb/>facilius mouere valeat extremum vectis, quod longius &agrave; <lb/>fulcimento re&longs;pectu oneris leuandi protenditur, qu&ograve; lon&shy;<lb/>giores fuerint collopes, &longs;emidiametri, ac vectis rationem <lb/>adepti, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> eorum extrema &agrave; fulcimento, &longs;eu centro <lb/>in &longs;uperficie conuoluenda di&longs;tauerint, e&ograve; facili&ugrave;s iugum, aut <lb/>&longs;uculam contorquendo ver&longs;abunt. </s>
          <s id="N14A20">Quoniam ver&ograve; in omni <lb/>vecte maior, aut minor di&longs;tantia, qu&agrave;m &agrave; centro, vel fulci&shy;<lb/>mento habet extremum, in quo applicatur potentia, atten&shy;<lb/>ditur &longs;olummodo re&longs;pectu di&longs;tanti&aelig;, quam &longs;imul habet onus <lb/>ab eodem centro, vel fulcimento; hinc fit, vt in graciliori&shy;<lb/>bus &longs;uculis, minore exi&longs;tente di&longs;tantia &agrave; centro ad circum&shy;<lb/>ferentiam, &longs;eu extimam &longs;uperficiem conuexam vbi con&longs;ti&shy;<lb/>tuitur onus, &amp; vbi fit collopis pr&aelig;&longs;sio, maior di&longs;tantia relin&shy;<lb/>quatur v&longs;que ad alterum extremum eiu&longs;dem collopis, quod <lb/>e&longs;t extra; ac iuxta maiorem hanc proportionem, magis pa&shy;<lb/>riter collops ip&longs;e mouere &longs;uculam valeat. </s>
        </p>
        <p id="N14A37" type="main">
          <s id="N14A39">Quod &longs;i contra hanc expo&longs;itionem obijciatur, qu&ograve;d Ari&shy;<lb/>&longs;toteles pal&agrave;m &amp; ab&longs;olut&egrave; docuerit, t&agrave;m &longs;uculam, qu&agrave;m iu&shy;<lb/>gum <expan abbr="c&otilde;&longs;titui">con&longs;titui</expan> centrum in collopum motione; ex quo a&longs;&longs;um&shy;<lb/>pto minus concluderentur, qu&aelig; de ip&longs;ius mente relata &longs;unt; <lb/>Occurrendum e&longs;t, id &longs;ano modo e&longs;&longs;e intelligendum. </s>
          <s id="N14A48">Nam <lb/>eodem pacto pr&aelig;cedenti qu&aelig;&longs;tione apud ip&longs;um Philo&longs;o&shy;<lb/>phum legimus, manum, non iuncturam brachij habere <lb/>rationem centri in motu circulari, quo circumuertitur fun&shy;<lb/>da. </s>
          <s id="N14A53">Et tamen ibi vt vidimus &longs;icut hic omnino diuer&longs;us e&longs;t <lb/>&longs;en&longs;us, qui &longs;an&egrave; potius ex contextu aliorum omniumque <lb/>verborum, qu&agrave;m ex vno tantum verbo fort&egrave; mendo&longs;o eli-<pb pagenum="157" xlink:href="005/01/165.jpg"/>ciendus e&longs;t. </s>
          <s id="N14A5F">Cum igitur vtrobique iuxta &longs;en&longs;um explica&shy;<lb/>tum con&longs;onent reliqua verba, vi&longs;que argumenti non aliter <lb/>appareat, qu&agrave;m quo expo&longs;uimus modo, &longs;eclu&longs;o omni con&shy;<lb/>tentionis pruritu, nullus ambigendi locus relinquitur de <lb/>mente Ari&longs;totelis in his, qu&aelig; illum interpretando retuli&shy;<lb/>mus. </s>
        </p>
        <p id="N14A6C" type="head">
          <s id="N14A6E">Qu&aelig;&longs;tio Decimaquarta.</s>
        </p>
        <p id="N14A71" type="main">
          <s id="N14A73">C<emph type="italics"/>vr eiu&longs;dem magnitudinis lignum facili&ugrave;s <lb/>genu. </s>
          <s id="N14A7B">frangitur, &longs;i qui&longs;piam &aelig;qu&egrave; deductis <lb/>manibus extrema comprehendens fregerit, <lb/>qu&agrave;m &longs;i iuxta genu: &amp; &longs;i terr&aelig; illud appli&shy;<lb/>cans pelle &longs;uperimpo&longs;ito, manu long&egrave; didu&shy;<lb/>cta confregerit, qu&agrave;m prop&egrave;? </s>
          <s id="N14A86">An quia ibi <lb/>quidem genu centrum e&longs;t, b&igrave;s ver&ograve; ip&longs;e pes. </s>
          <s id="N14A8D">Quant&ograve; autem <lb/>remoti&ugrave;s &agrave; centro fuerit, facili&ugrave;s mouetur quodcunque. </s>
          <s id="N14A92">Mo&shy;<lb/>ueri autem quod frangitur, nece&longs;&longs;e est.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N14A99" type="head">
          <s id="N14A9B">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14A9F" type="main">
          <s id="N14AA1">Qvoniam fracturus qui&longs;piam manibus, ac &longs;imul ge&shy;<lb/>nu, aut pede aliquod lignum, dupliciter pote&longs;t ad <lb/>hoc pr&aelig;&longs;tandum &longs;e gerere; nempe vel &aelig;qu&egrave; dedu&shy;<lb/>ctis manibus extrema ligni comprehendens, <expan abbr="genuq.">genuque</expan> aut pe&shy;<lb/>de circa medium tanquam fulcimento adhibito, illa ad &longs;e <lb/>retrahendo: vel manibus non ni&longs;i iuxta genu &agrave;c prope me&shy;<lb/>dium vtrinque admotis, vtrunque ip&longs;ius ligni dimidium in&shy;<lb/>clinando: Qu&aelig;rit hic Ari&longs;toteles, cur facilius priori, qu&agrave;m <lb/>po&longs;teriori modo &longs;equatur pr&aelig;ruptio, etiam &longs;i eiu&longs;dem ma&shy;<lb/>gnitudinis &longs;it lignum, <expan abbr="eademq.">eademque</expan> virtus in fractione adhibea&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N14AC0"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> contingat &longs;i humi lignum ip&longs;um &longs;ub&longs;ternatur <lb/><expan abbr="pedeq.">pedeque</expan> circa medium &longs;uperimpo&longs;ito, manus ad tollendum <lb/><expan abbr="&longs;ur&longs;umq.">&longs;ur&longs;umque</expan> curuandum alterum, vel vtrumque eius extremum <lb/>admoueatur, vt &longs;cilicet qu&ograve; longius &agrave; pede lignum com-<pb pagenum="158" xlink:href="005/01/166.jpg"/>prehenderit, eo facilius tollat atque confringat. </s>
        </p>
        <p id="N14AD7" type="main">
          <s id="N14AD9">Huius igitur cau&longs;am eam e&longs;&longs;e, inquit Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14ADD">Nam <lb/>explicatus motus, qui fit in fractione ligni, e&longs;t motus circu&shy;<lb/>laris, cuius centrum con&longs;tituitur genu vel pes, &longs;eu punctum <lb/>ligni medium, quod &longs;uffultum illis quie&longs;cit. </s>
          <s id="N14AE6">Dimidia ver&ograve; <lb/>ip&longs;ius ligni confringendi dum inclinantur &longs;e <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> tanquam <lb/>duo &longs;emidiametri circulariter ducti angulum efficientes in <lb/>ip&longs;o centro circuli quem de&longs;cribunt. </s>
          <s id="N14AF3">Quanto autem remo&shy;<lb/>tius &agrave; centro fuerit quodcumque circulariter moueri de&shy;<lb/>bet, tanto facilius mouetur. </s>
          <s id="N14AFA">Facilius ergo manus dictum <lb/>motum perficient &longs;i longius, qu&agrave;m &longs;i propius genu, vel <expan abbr="pe-d&etilde;">pe&shy;<lb/>dem</expan>, lignum apprehenderint. </s>
          <s id="N14B05"><expan abbr="Cumq.">Cumque</expan> ex hac motione, &amp; <lb/>inclinatione vtriu&longs;que dimidij procedat ip&longs;a fractio ligni, &longs;e&shy;<lb/>quitur etiam facilius long&egrave; qu&agrave;m prop&egrave; diductis manibus <lb/>ip&longs;um lignum confringi. </s>
        </p>
        <p id="N14B11" type="main">
          <s id="N14B13">Cur autem non ob&longs;tante pr&aelig;dicta di&longs;paritate in modo, <lb/>quo frangitur lignum, c&aelig;teris paribus difficilius <expan abbr="fu&atilde;gatur">frangatur</expan> <lb/>&longs;i cra&longs;sius ip&longs;um &longs;it, qu&agrave;m &longs;i gracilius, non docet Ari&longs;tote&shy;<lb/>les. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14B23">Ex ip&longs;a <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> rei natura qui&longs;que &longs;tatim intelliget ab&longs;que <lb/>eo, quod recurrat cum Baldo ad rationem illam angulati <lb/>vectis, quam dicit habere <expan abbr="vtrumq.">vtrumque</expan> dimidium ligni pr&aelig;rupti. <lb/></s>
          <s id="N14B33">Siquidem cum tota difficultas, qu&aelig; reperitur in fractione <lb/>ligni oriatur ex re&longs;i&longs;tentia partium &longs;eparandarum, eo quod <lb/>h&aelig; inter &longs;e naturali nexu coniunct&aelig;, nece&longs;&longs;ari&ograve; ob&longs;tent &longs;e&shy;<lb/>parationi ab inuicem: quo plures fuerint ip&longs;&aelig; partes, eo ma&shy;<lb/>gis ob&longs;tabunt, <expan abbr="difficiliusq.">difficiliusque</expan> proinde per earum diui&longs;ionem <lb/>lignum quodlibet ex ip&longs;is compo&longs;itum confringetur. </s>
        </p>
        <p id="N14B44" type="main">
          <s id="N14B46">Illud etiam hic qu&aelig;ri po&longs;&longs;et, quod Ari&longs;toteles pr&aelig;termi&shy;<lb/>&longs;it, cur prius ex parte &longs;uperiori, ac extra angulum, quem effi&shy;<lb/>ciunt dimidia ligni inclinata, qu&agrave;m ex parte inferiori in cu&shy;<lb/>&longs;pide ip&longs;ius anguli vbi <expan abbr="c&etilde;trum">centrum</expan> motionis con&longs;tituitur, fractio <lb/>ip&longs;a ligni &longs;equatur. </s>
          <s id="N14B55">Facilisque erit re&longs;pon&longs;io &longs;i dicamus id <lb/>fieri, quia ill&aelig; partes continui in fractione prius ab inuicem <lb/>&longs;eparantur, qu&aelig; &amp; citius &amp; longius coguntur di&longs;cedere: In <lb/>fractione autem ligni per inclinationem, &amp; complicationem <lb/>vtriu&longs;que dimidij, ex partibus cra&longs;sitiei, qu&aelig; ab inuicem di-<pb pagenum="159" xlink:href="005/01/167.jpg"/>uelluntur, ill&aelig; citius ac longius ab inuicem coguntur di&longs;ce&shy;<lb/>dere, qu&aelig; magis di&longs;tant &agrave; puncto, quod con&longs;tituitur cen&shy;<lb/>trum in hac motione; quia nimirum ill&aelig; di&longs;cedendo, maio&shy;<lb/>rem &longs;emper arcum de&longs;cribunt eodem tempore, quam qu&aelig; <lb/>propinquiores &longs;unt centro. </s>
          <s id="N14B6D">Ill&aelig; igitur ip&longs;&aelig; partes cra&longs;&longs;itiei <lb/>di&longs;tantiores a centro prius, ac citius ab inuicem &longs;eparantur, <lb/>ac proinde fractio non ab ip&longs;o centro, vel parte inferiori vbi <lb/>fulcitur, &longs;ed &agrave; parte &longs;uperiori, ac remotiori ab illo, initium <lb/>&longs;umere debet. </s>
        </p>
        <p id="N14B78" type="main">
          <s id="N14B7A">Quod vt planius con&longs;tet, e&longs;to lignum, quod frangitur AB. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14B7F">Centrum vbi fulcitur C, <expan abbr="&longs;intq.">&longs;intque</expan> fracta, vel frangenda dimi&shy;<lb/>dia AD, &amp; EB &longs;emicirculum de&longs;cribentia AFB circa <lb/><figure id="id.005.01.167.1.jpg" xlink:href="005/01/167/1.jpg"/><lb/>ip&longs;um C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14B91">Partes <lb/>ver&ograve; qu&aelig; ab in&shy;<lb/>uicem &longs;eparan&shy;<lb/>tur &longs;int ill&aelig;, qu&aelig; <lb/>exi&longs;tunt in lineis <lb/>DC, &amp; EC re&shy;<lb/>pr&etail;&longs;entantes la&shy;<lb/>titudinem, vel <lb/>cra&longs;sitiem ligni. <lb/></s>
          <s id="N14BA5">Dicimus ergo ex <lb/>huiu&longs;modi par&shy;<lb/>tibus, qu&aelig; &longs;unt in ip&longs;is lineis DC, &amp; EC, illas qu&aelig; magis <lb/>di&longs;tant &agrave; puncto C citius moueri, ac per maius interuallum <lb/>ab inuicem &longs;eparari: quod e&longs;t prius confringi, qu&agrave;m qu&aelig; <lb/>propinquiores &longs;unt puncto C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14BB3">Siquidem ip&longs;um C non <lb/>modo con&longs;tituitur centrum in hac motione re&longs;pectu &longs;emi&shy;<lb/>circuli AFB; &longs;ed etiam re&longs;pectu &longs;emicirculi GDEH, qui <lb/>efficitur &agrave; punctis DE, vt tandem DA po&longs;t ab&longs;olutam <lb/>complicationem ligni reperiatur in GI; &amp; EB in HK. </s>
          <s id="N14BBE">Qua&shy;<lb/>propter line&aelig; DC, &amp; EC con&longs;tituuntur tanquam duo &longs;e&shy;<lb/>midiametri, cuius partes quo remotiores fuerint &agrave; centro <lb/>C, eo velocius ab eadem potentia mouentur, <expan abbr="maiusq">maiusque</expan> &longs;pa&shy;<lb/>tium in &aelig;quali tempore percurrunt, vt &longs;&etail;pius probatum e&longs;t. </s>
        </p>
        <p id="N14BC9" type="main">
          <s id="N14BCB">Diximus autem prius &longs;eparari partes di&longs;tantiores &agrave; pun-<pb pagenum="160" xlink:href="005/01/168.jpg"/>cto C in ip&longs;is lineis DC, &amp; EC, loquendo de illis prout <lb/>repr&aelig;&longs;entant materialem cra&longs;sitiem ligni, qu&aelig; non &longs;tatim <lb/>ac tota &longs;imul di&longs;rumpitur. </s>
          <s id="N14BD7">Nam ab&longs;tract&egrave; loquendo de ip&shy;<lb/>&longs;is lineis, qu&aelig; ante diui&longs;ionem coincidebant in vnam, non <lb/>po&longs;&longs;et intelligi, prius &longs;eparari vnam partem illarum, qu&agrave;m <lb/>aliam cum &longs;imul omnes, magis aut minus di&longs;tando di&longs;iungi <lb/>deberent con&longs;tituendo angulum DCE. </s>
          <s id="N14BE2">Alioquin non e&longs;&shy;<lb/>&longs;ent rect&aelig;, vt per &longs;e patet. </s>
        </p>
        <p id="N14BE7" type="head">
          <s id="N14BE9">Qu&aelig;&longs;tio Decimaquinta.</s>
        </p>
        <p id="N14BEC" type="main">
          <s id="N14BEE">C<emph type="italics"/>vr ea, qu&aelig; circa littora appellantur, croc&aelig;, <lb/>rotunda &longs;unt figura, c&ugrave;m alioqui &agrave; principio <lb/>ex magnis &longs;int lapidibus, ostreisv&egrave;? </s>
          <s id="N14BF8">An <lb/>quia, ea, qu&aelig; plus recedunt &agrave; medio in motio&shy;<lb/>nibus: feruntur celeri&ugrave;s? </s>
          <s id="N14BFF">Medium enim <lb/>fit centrum: interuallum ver&ograve; ea, qu&aelig; &agrave; cen&shy;<lb/>tro. </s>
          <s id="N14C06">Semper autem maior ab &etail;quali motione maiorem de&longs;cri&shy;<lb/>bit circulum. </s>
          <s id="N14C0B">Quod autem maius in &etail;quali pertran&longs;it tem&shy;<lb/>pore, celeri&ugrave;s fertur. </s>
          <s id="N14C10">Qu&etail; autem celeri&ugrave;s ex &etail;quali feruntur <lb/>&longs;patio, vebementius impetunt. </s>
          <s id="N14C15">Qu&etail; autem magis impetunt, <lb/>impetuntur &amp; magis: quamobrem ea, qu&etail; plus &agrave; medio di&shy;<lb/>&longs;tant, confringi nece&longs;&longs;e e&longs;t: id autem c&ugrave;m patiantur, rotunda <lb/>fieri e&longs;t nece&longs;&longs;arium. </s>
          <s id="N14C1E">Crocis autem propter maris motum, <lb/>quoniam &longs;imul cum illo agitantur, in perpeti e&lt;32&gt;e accidit mo&shy;<lb/>tione, <expan abbr="e&ograve;q.">e&ograve;que</expan> ver&longs;atas modo &longs;emper offen&longs;are. </s>
          <s id="N14C29">Id autem ip&longs;is <lb/>maxim&egrave; extremis contingere partibus e&longs;t nece&longs;&longs;e.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N14C30" type="head">
          <s id="N14C32">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14C36" type="main">
          <s id="N14C38">Croc&aelig; apud Gr&aelig;co sidem &longs;ignificant, ac apud Lati&shy;<lb/>nos vmbilici, quorum meminit Cicero 2. de Orato&shy;<lb/>re; <expan abbr="&longs;untq.">&longs;untque</expan> expoliti illi calculi, qui in littoribus repe&shy;<lb/>riuntur continua maris agitatione attriti, ac in orbicularem, <lb/>vel rotundam figuram redacti, vt qui in glarea arenis vi&longs;un-<pb pagenum="161" xlink:href="005/01/169.jpg"/>tur admi&longs;ti. </s>
          <s id="N14C4C">De ijs igitur hic loquens Ari&longs;toteles, qu&aelig;rit, <lb/>qua de cau&longs;a rotundam potius quam aliam figuram per at&shy;<lb/>tritionem ac perpetuam illam agitationem adipi&longs;cantur, <lb/>cum frequentius ex lapidibus, ac fragmentis alterius figur&aelig; <lb/>efficiantur. </s>
          <s id="N14C57">Quod enim &longs;ecundum omnes &longs;ui partes paula&shy;<lb/>tim conteritur, ac minuitur, vniformiter difformiter contun&shy;<lb/>di debet, ac &longs;en&longs;im attenuari, eadem partium proportione <lb/>&longs;eruata, <expan abbr="eademq.">eademque</expan> proinde figura. </s>
          <s id="N14C64">Non igitur &longs;atis apparet <lb/>cur ex tot tanquam ex diuer&longs;is figuris te&longs;tarum o&longs;treorum <lb/><expan abbr="concarumq.">concarumque</expan> ac lapidum angularium non ni&longs;i rotundam, &amp; <lb/>orbicularem formam eorum reliqui&aelig; videantur &longs;eruare, <lb/><expan abbr="eiu&longs;demq.">eiu&longs;demque</expan> figur&aelig; pen&egrave; omnes euadant cuius non erant. </s>
        </p>
        <p id="N14C75" type="main">
          <s id="N14C77">Huic autem qu&aelig;&longs;tioni Ari&longs;toteles re&longs;pondet, partes, qu&aelig; <lb/>magis &agrave; centro, &longs;eu puncto medio circumlati corporis rece&shy;<lb/>dunt, cum celerius in eius circumuolutione ferantur &lpar;maius <lb/>videlicet in &aelig;quali tempore &longs;patium in rotatione conficien&shy;<lb/>do&rpar; vehementius impetere, <expan abbr="vicinaq.">vicinaque</expan> corpora rotando per&shy;<lb/>cutere, qu&agrave;m partes centro propinquiores; velocitas enim <lb/>auget impul&longs;um: Qu&aelig; autem partes <expan abbr="vehem&etilde;tius">vehementius</expan> impetunt, <lb/>atque impingunt, &longs;i fragiles in &longs;e &longs;int, facilius etiam refran&shy;<lb/>guntur. </s>
          <s id="N14C92">Cum igitur prominentiores partes crocearum &longs;int <lb/>huiu&longs;modi, vt celerius in &longs;uos orbes ruant, vehementiu&longs;que <lb/>propterea illidant, &longs;equitur facilius ip&longs;as contundi, <expan abbr="&longs;olumq.">&longs;olumque</expan> <lb/>propterea relinqui partes &agrave; centro &aelig;quidi&longs;tantes, ex quibus <lb/>re&longs;ultat orbicularis, ac rotunda figura, quam in ip&longs;is croceis <lb/>communiter cernimus. </s>
        </p>
        <p id="N14CA3" type="main">
          <s id="N14CA5">Quod &longs;i ex hoc Ari&longs;totelis di&longs;cur&longs;u &longs;equatur maiores <lb/>croceas rotundiores fieri, qu&agrave;m minores propter maiorem <lb/>&agrave; centro di&longs;tantiam, qua in rotatione prominentes partes <lb/>facilius contunduntur; id cert&egrave; ab experientia non e&longs;t om&shy;<lb/>nino alienum, vt Baldus arbitratur; &longs;icut nec ip&longs;as croceas <lb/>circa centrum conuerti, quamuis alijs, ac diuer&longs;is etiam mo&shy;<lb/>tionibus agitentur. </s>
          <s id="N14CB4">Si enim in pluribus littoribus attentius <lb/>ob&longs;erua&longs;&longs;et, vidi&longs;&longs;et vtique fluctuum iactatione fluxu, ac re&shy;<lb/>fluxu, non modo glareas, paruo&longs;que lapillos circa centrum <lb/>omnino conuolui, &longs;ed etiam maiores vmbilicos, &amp; non me&shy;<pb pagenum="162" xlink:href="005/01/170.jpg"/>diocria &longs;axa &longs;imiliter in orbem ruere, <expan abbr="&longs;e&longs;eq.">&longs;e&longs;eque</expan> collidere, qu&aelig; <lb/>ni&longs;i magna valde &longs;int, vt rotari minus commod&egrave; po&longs;sint, <lb/>mutua ip&longs;orum colli&longs;ione, orbiculata euadunt, vel ad orbi&shy;<lb/>cularem figuram accedunt magis qu&agrave;m minores lapilli, vel <lb/>te&longs;t&aelig;. </s>
          <s id="N14CCE">Vnde lati&longs;sim&aelig; plag&aelig; vi&longs;untur his tantum rotundis <lb/>lapidibus &longs;trat&aelig;, nulla fer&egrave; admi&longs;ta arena, parua te&longs;ta, vel <lb/>glarea. </s>
          <s id="N14CD5">Quod ver&ograve; non omnes lapides leuigatos, ac rotun&shy;<lb/>dos tanquam torno fabrefactos &longs;e videantur o&longs;tendere; id <lb/>potius materi&aelig; varietati tribuendum e&longs;t, qua non omnes <lb/>partes &aelig;qu&egrave; fragiles con&longs;tituuntur, vt pariter po&longs;sint &longs;ua <lb/>volubilitate contundi. </s>
          <s id="N14CE0">Im&ograve; minores vmbilicos, vt plurim&ugrave;m <lb/>fragiliorem adeptos e&longs;&longs;e materiam argumento e&longs;&longs;e pote&longs;t <lb/>ip&longs;a eorum paruitas. </s>
          <s id="N14CE7">Non enim ex magnis parui facti e&longs;&longs;ent, <lb/>ni&longs;i materia, ex qua con&longs;tant facil&egrave; cederet, ac cedendo vni&shy;<lb/>formiter attenuaretur, ex quo prouenit leuitas. </s>
        </p>
        <p id="N14CEE" type="main">
          <s id="N14CF0">Denique ratio, vel cau&longs;a ab Ari&longs;totele adducta non tollit <lb/>quin ex alia &longs;imul concau&longs;a idip&longs;um dicamus procedere, <lb/>quam tetigit Piccolomineus ac Baldus. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14CF8">Quia nimirum vni&shy;<lb/>uer&longs;aliter loquendo omnes eminenti&aelig;, <expan abbr="omnesq.">omnesque</expan> anguli in <lb/>corporibus, natura &longs;ua infirmiores &longs;unt reliquis partibus in&shy;<lb/>timioribus, qu&aelig; &aelig;qu&egrave; di&longs;tant &agrave; centro. </s>
          <s id="N14D05">Minus enim cir&shy;<lb/>cumfulciuntur ab illis dum prominent, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> extrin&longs;ecis <lb/>offen&longs;ionibus &longs;unt expo&longs;iti atque obnoxij. </s>
          <s id="N14D10">Vnde facili&ugrave;s <lb/>l&aelig;duntur, ac retunduntur. </s>
          <s id="N14D15">Sicut nares, ac digiti manu&longs;que <lb/>vel pedes in marmoreis &longs;tatuis, qu&aelig; propterea &longs;&aelig;pius mu&shy;<lb/>tilat&aelig; reperiuntur effo&longs;&longs;&aelig;. </s>
          <s id="N14D1C">Cum igitur reliqui&aelig; lapidum, <lb/>ac o&longs;trearum a&longs;sidua maris agitatione in littoribus vo&shy;<lb/>lutentur, atque inuicem illidantur, extremas <lb/><expan abbr="eminentesq.">eminentesque</expan> earum partes retundi nece&longs;&shy;<lb/>&longs;e e&longs;t, ob idque eas in orbicularem <lb/>formam redigi, vel ad ip&shy;<lb/>&longs;am quantum fieri <lb/>pote&longs;t acce&shy;<lb/>dere. </s>
        </p>
        <pb pagenum="163" xlink:href="005/01/171.jpg"/>
        <p id="N14D36" type="head">
          <s id="N14D38">Qu&aelig;&longs;tio Decima&longs;exta.</s>
        </p>
        <p id="N14D3B" type="main">
          <s id="N14D3D">C<emph type="italics"/>vr quant&ograve; longiora &longs;unt ligna, tant&ograve; imbe&shy;<lb/>cilliora fiunt: &amp; &longs;i tollantur, inflectuntur <lb/>magis, tamet&longs;i quod breue quidem e&longs;t, ceu <lb/>cubitum, fuerit tenue: qu&ograve;d ver&ograve; cubitorum <lb/>centum, cra&longs;&longs;um? </s>
          <s id="N14D4B">An quia &amp; vectis, &amp; onus, <lb/>&amp; hypomochlion, in leuando ip&longs;a fit ligni <lb/>proceritas? </s>
          <s id="N14D52">Prior namque illius pars ceu hypomochlion fit: <lb/>qu&ograve;d ver&ograve; in extremo e&longs;t, pondus. </s>
          <s id="N14D57">Quamobrem quant&ograve; ex&shy;<lb/>ten&longs;ius fuerit id, quod ab hypomochlio e&longs;t, tant&ograve; inflecti ne&shy;<lb/>ce&longs;&longs;e e&longs;t magis. </s>
          <s id="N14D5E">Quo enim plus ab hypomochlio di&longs;tat, e&ograve; ma&shy;<lb/>gis incuruari nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s>
          <s id="N14D63">Nece&longs;&longs;ari&ograve; igitur extrema vectis ele&shy;<lb/>uantur. </s>
          <s id="N14D68">Si igitur flexilis fuerit vectis, ip&longs;um inflecti magis <lb/>cum extollitur, nece&longs;&longs;e e&longs;t, quod longis accidit lignis: in bre&shy;<lb/>uibus autem quod vltimum e&longs;t, quie&longs;centi hypomochlion de pro&shy;<lb/>pe fit.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N14D73" type="head">
          <s id="N14D75">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14D79" type="main">
          <s id="N14D7B">Dvo qu&aelig;rit hic Ari&longs;toteles, quorum vnum pendet ex <lb/>alio. </s>
          <s id="N14D80">Primum e&longs;t cur quanto longiora &longs;unt ligna, <lb/>tanto imbecilliora fiant, etiam &longs;i &longs;int pariter cra&longs;&longs;io&shy;<lb/>ra. </s>
          <s id="N14D87">Secundum ver&ograve; e&longs;t cur longiora ip&longs;a ligna &longs;i ab aliquo <lb/>extremo tollantur, magis inflectantur qu&agrave;m breuiora, atque <lb/>etiam &longs;imul graciliora, vt ha&longs;t&aelig;, vel &longs;ari&longs;&longs;&aelig; dum manu ab al&shy;<lb/>tero extremo apprehenduntur, atque &agrave; terra eleuantur ad <lb/>lineam horizonti parallelam: Nam quo longiores extite&shy;<lb/>rint, e&ograve; magis inclinantur, <expan abbr="minusq.">minusque</expan> rectitudinem, quam in <lb/>&longs;olo iacendo, vel &longs;tantes habebant, &longs;eruare queunt in aere <lb/>ita &longs;u&longs;pen&longs;&aelig;. </s>
        </p>
        <p id="N14D9C" type="main">
          <s id="N14D9E">Ex ijs autem duobus qu&aelig;&longs;itis, &longs;ecundo tantum <expan abbr="re&longs;p&otilde;det">re&longs;pondet</expan> <lb/>Ari&longs;toteles, cum ex eius &longs;olutione facil&egrave; patere po&longs;sit &longs;olu&shy;<lb/>tio primi. </s>
          <s id="N14DA9">Ait igitur ex hoc procedere maiorem inflexio&shy;<pb pagenum="164" xlink:href="005/01/172.jpg"/>nem ligni procerioris, quod cum lignum ita &longs;u&longs;pen&longs;um, &longs;i&shy;<lb/>mul con&longs;tituatur vectis, &amp; onus, fulcimentum habens prope <lb/>alterum extremum in manu &agrave; qua eleuatur; quanto exten&shy;<lb/>&longs;ius fuerit id quod &agrave; fulcimento e&longs;t ver&longs;us alteram extremi&shy;<lb/>tatem, qu&aelig; con&longs;tituitur pondus; tanto magis ip&longs;um inflecti <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t, &longs;uppo&longs;ito quod vectis ip&longs;a &longs;eu lignum, ex &longs;e fle&shy;<lb/>ctile &longs;it; id quod non contingit in breuibus lignis, aut vecti&shy;<lb/>bus etiam &longs;i eadem &longs;eruetur proportio: Porr&ograve; extremum, <lb/>quod grauitat parum &longs;emper di&longs;tat &agrave; fulcimento. </s>
          <s id="N14DC1">Sit enim <lb/>&longs;ari&longs;&longs;a decem cubitorum longitudinis aliquantulum incli&shy;<lb/><figure id="id.005.01.172.1.jpg" xlink:href="005/01/172/1.jpg"/><lb/>nata ip&longs;a AB, cuius manubrium A, cu&longs;pis B, &longs;uffulta di&shy;<lb/>gitis vbi C, pollice pr&aelig; mente in A tanquam potentia <lb/>eleuante. </s>
          <s id="N14DD2"><expan abbr="Eodemq">Eodemque</expan> pacto con&longs;tituatur gracilior &longs;urculus <lb/>bicubitus DE fultus in F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14DD9">Dico igitur &longs;ari&longs;&longs;am magis in&shy;<lb/>clinari qu&agrave;m &longs;urculum, eo quod licet vtrumque habeat ra&shy;<lb/>tionem vectis &longs;imul &amp; oneris; pondus tamen con&longs;titutus in <lb/>B magis di&longs;tat &agrave; fulcimento C, qu&agrave;m quod <expan abbr="c&otilde;&longs;tituitur">con&longs;tituitur</expan> in E <lb/>ab ip&longs;o F; <expan abbr="magisq.">magisque</expan> propterea grauitat, &amp; inclinat deor&longs;um, <lb/>paulatim recedendo &agrave; rectitudine, quam &longs;tans, vel in &longs;olo <lb/>iacens habebat. </s>
        </p>
        <p id="N14DF0" type="main">
          <s id="N14DF2">Quod non abs re fuerit aliund&egrave; etiam confirmare, ac vl&shy;<lb/>terius declarare, notando prius ad inflexionem <expan abbr="c&otilde;tinui">continui</expan> duo <lb/>nece&longs;&longs;ario requiri. </s>
          <s id="N14DFD">Vnum e&longs;t determinata, ac proportiona&shy;<lb/>ta qu&aelig;dam virtus &longs;iue ponderis, &longs;iue motricis potenti&aelig;, ita <lb/>vt ab alia minori nulla cau&longs;ari po&longs;&longs;it talis inflexio. </s>
          <s id="N14E04"><expan abbr="Qu&otilde;d">Quod</expan> <lb/>cert&egrave; <expan abbr="c&otilde;mune">commune</expan> e&longs;t omnibus cau&longs;is naturalibus re&longs;pectu pro&shy;<lb/>priorum effectuum, ad quos ordinantur. </s>
          <s id="N14E12">Alterum ver&ograve; e&longs;t <pb pagenum="165" xlink:href="005/01/173.jpg"/>con&longs;tipatio qu&aelig;dam aliquarum partium, aliarumque laxa&shy;<lb/>tio in corporibus flexibilibus tanquam conden&longs;atio, ac ra&shy;<lb/>refactio. </s>
          <s id="N14E1E">Non enim po&longs;&longs;et continuum inflecti ni&longs;i partes il&shy;<lb/>lius, qu&aelig; concauam &longs;uperficiem con&longs;tituunt vici&longs;&longs;im con&longs;ti&shy;<lb/>parentur; ill&aelig; ver&ograve; qu&aelig; conuexam, laxarentur; &longs;eu quo fie&shy;<lb/>ri pote&longs;t extenderentur. </s>
          <s id="N14E27">Cumque &longs;en&longs;im natura ab vno ad <lb/>aliud in omnibus gradum faciat; hinc e&longs;t, vt non in qualibet <lb/>longitudine &longs;iue di&longs;tantia &aelig;qu&egrave; fieri po&longs;&longs;it inflexio, &longs;ed lon&shy;<lb/>g&egrave; facilius in ea, in qua paulatim procedendo, ita partes va&shy;<lb/>lent curuari, vt &longs;ingul&aelig; &agrave; rectitudine non videantur recede&shy;<lb/>re. </s>
          <s id="N14E34">Vt ob&longs;eruare e&longs;t in portione, vel arcu alicuius magn&aelig; <lb/>circumferenti&aelig;, qui videtur &agrave; linea recta differre. </s>
        </p>
        <p id="N14E39" type="main">
          <s id="N14E3B">His po&longs;itis duplici etiam ex capite dicemus contingere, <lb/>ligna quo longiora fuerint facilius inflecti. </s>
          <s id="N14E40">Prim&ograve; namque <lb/>hoc ip&longs;o, quod longiora &longs;unt magis grauitant, <expan abbr="maiorq.">maiorque</expan> con&shy;<lb/>&longs;tituitur vis &agrave; quo procedit inflexio. </s>
          <s id="N14E4B">E contra ver&ograve; quo bre&shy;<lb/>uiora extiterint, eo minor e&longs;t virtus huiu&longs;modi; qu&aelig; tandem <lb/>&longs;i minor &longs;it minima, qu&aelig; &longs;ufficere po&longs;sit ad motionem, nullo <lb/>pacto valet inflectere, vt patet in &longs;urculis calamis ac paleis, <lb/>qu&aelig; cum leuitate materi&aelig;, t&ugrave;m breuitate corporis, graui&shy;<lb/>tare non po&longs;&longs;unt quantum &longs;ufficiat ad motum inflexionis. <lb/></s>
          <s id="N14E59">Quod &longs;i breuitas ligni compen&longs;etur magna cra&longs;&longs;itiei, ob&longs;ta&shy;<lb/>bit ex alio capite ip&longs;amet eadem cra&longs;sities propter maio&shy;<lb/>rem multitudinem partium, quarum ali&aelig; con&longs;tipari, ali&aelig; au&shy;<lb/>tem laxari debent cum fit ip&longs;a inflexio. </s>
          <s id="N14E62">Secundo ver&ograve; nam <lb/>quanto maior e&longs;t longitudo ip&longs;ius flexilis, tanto minor con&shy;<lb/>&longs;tituitur laxatio, &amp; con&longs;tipatio &longs;ingularum partium, qu&aelig; ar&shy;<lb/>cum inflexionis efficiunt, meliu&longs;que valent &longs;en&longs;im inflecti. <lb/></s>
          <s id="N14E6C">Vice autem ver&longs;a, qu&ograve; breuior e&longs;t longitudo illius, e&ograve; magis <lb/>&longs;ingul&aelig; partes curuari debent, vt totius continui fiat infle&shy;<lb/>xio. </s>
          <s id="N14E73"><expan abbr="Ideoq.">Ideoque</expan> difficilius curuantur, &amp; inflectuntur etiam &longs;i gra&shy;<lb/>cile &longs;it ip&longs;um lignum, quod debet inflecti. </s>
        </p>
        <p id="N14E7B" type="main">
          <s id="N14E7D">Vtrum ver&ograve; &longs;eruata eadem proportione cra&longs;sitiei ad lon&shy;<lb/>gitudinem, &aelig;qu&egrave; facil&egrave; inclinetur magnum, ac paruum, &longs;eu <lb/>longum, ac breue, non &longs;atis videtur con&longs;tare. </s>
          <s id="N14E84">Probabiliter <lb/>tamen dici pote&longs;t, &longs;pectandum prim&ograve; e&longs;&longs;e qualitatem, ac di&shy;<pb pagenum="166" xlink:href="005/01/174.jpg"/>&longs;po&longs;itionem materi&aelig;, vt &longs;i grauior, aut leuior; den&longs;ior, aut <lb/>rarior; fortior, aut imbecillior in &longs;e &longs;it. </s>
          <s id="N14E90">Nam frequenter ex <lb/>ijs pendet, vt nonnulla corpora plus facilitatis ad &longs;e incli&shy;<lb/>nandum acquirant ex maiori longitudine, qu&agrave;m difficulta&shy;<lb/>tis ex maiori cra&longs;&longs;itie: Alia ver&ograve; contra. </s>
          <s id="N14E99">Deinde &longs;pectan&shy;<lb/>dam e&longs;&longs;e ip&longs;am eandem proportionem cra&longs;&longs;itiei ad longitu&shy;<lb/>dinem con&longs;iderando qu&aelig;nam illa &longs;it. </s>
          <s id="N14EA0">Etenim quamuis con&shy;<lb/>&longs;tituatur eadem proportio, in vno atque in altero, non ta&shy;<lb/>men omnis proportio eundem effectum in illis producit. <lb/></s>
          <s id="N14EA8">Eadem namque e&longs;t proportio cra&longs;&longs;itiei vnius digiti ad lon&shy;<lb/>gitudinem vnius cubiti atque quinquaginta digitorum ad <lb/>quinquaginta cubitorum: &amp; tamen virga ferrea, aut lignea <lb/>&longs;i digitalis cra&longs;&longs;itiei fuerit <expan abbr="longitudinisq.">longitudinisque</expan> vnius cubiti, non <lb/>tam facil&egrave; &longs;uo pondere flectetur, ac lignum, vel ferrum <lb/>quinquaginta digitorum cra&longs;sitiei, <expan abbr="totidemq.">totidemque</expan> cubitorum <lb/>longitudinis. </s>
          <s id="N14EBF">Quod &longs;i vnius palm&aelig; fuerit cra&longs;situdo, longi&shy;<lb/>tudo ver&ograve; vnius cubiti nihil difficilius videretur inflecti, <lb/>quam &longs;i duarum palmarum con&longs;titueretur cra&longs;situdo in <lb/>longitudine bicubita. </s>
          <s id="N14EC8">Ad h&aelig;c proportio, qu&aelig; auget facili&shy;<lb/>tatem, aut difficultatem inflexionis in vna &longs;pecie ligni, non <lb/>auget in alia &longs;icut non &aelig;qu&egrave; in ligno, ac ferro plumbo, aut <lb/>calibe. </s>
          <s id="N14ED1">Quare nihil determinari pote&longs;t quo ad hoc ni&longs;i per&shy;<lb/>&longs;pecta, vt diximus di&longs;po&longs;itione materi&aelig;, <expan abbr="variaq.">variaque</expan> proportio&shy;<lb/>ne, qu&aelig; diuer&longs;imod&egrave; iuxta maiorem, aut minorem corpo&shy;<lb/>rum magnitudinem operatur. </s>
        </p>
        <p id="N14EDE" type="main">
          <s id="N14EE0">Denique vt dictum e&longs;t de eleuatione, ac &longs;u&longs;pen&longs;ione li&shy;<lb/>gni, vel alterius corporis oblongi &longs;umpti ab altera tantum <lb/>extremitate, vt exemplificauimus in &longs;ari&longs;&longs;a, idem dicendum <lb/>e&longs;t de eleuatione, ac &longs;u&longs;pen&longs;ione, qu&aelig; fit, vel ex ambabus <lb/>extremitatibus; vel ex medio inter illas: Nam &longs;i vtrinque ab <lb/>extremitatibus &longs;u&longs;pendatur aliquod lignum ad paralellum <lb/>horizonti, duo quidem in illo vectes fient in ip&longs;is extremita&shy;<lb/>tibus fulti, <expan abbr="ponderaq">ponderaque</expan> in communi puncto intermedio gra&shy;<lb/>uitabunt tanquam in remoti&longs;simo &longs;itu ab vtriu&longs;que fultura. <lb/></s>
          <s id="N14EF4">Quapropter ibidem fiet vtriu&longs;que vectis, &longs;eu totius ligni in&shy;<lb/>flexio, &longs;uppo&longs;ita vt diximus flexibilitate materi&aelig;, <expan abbr="ip&longs;aq.">ip&longs;aque</expan> ce-<pb pagenum="167" xlink:href="005/01/175.jpg"/>dente &longs;uomet ponderi. </s>
          <s id="N14F02">Alioquin lignum ip&longs;um, aut non <lb/>recederet &agrave; &longs;ua rectitudine, aut frangeretur. </s>
          <s id="N14F07">Quod &longs;i &longs;u&shy;<lb/>&longs;pendatur ex medio, in ip&longs;o medio fulcietur vtrumque di&shy;<lb/>midium, ceu duplex vectis vtrinque applicatus, extremita&shy;<lb/>tibus vtrinque pariter grauitantibus, ac propendentibus <lb/>tanquam in remoti&longs;&longs;imo loco &agrave; communi centro &longs;iue f&ugrave;lci&shy;<lb/>mento. </s>
          <s id="N14F14">In quibus omnibus &longs;emper valet eadem ratio &longs;u&shy;<lb/>pra explicata. </s>
        </p>
        <p id="N14F19" type="head">
          <s id="N14F1B">Qu&aelig;&longs;tio Decima&longs;eptima.</s>
        </p>
        <p id="N14F1E" type="main">
          <s id="N14F20">C<emph type="italics"/>vr &agrave; paruo existente cuneo magna &longs;cindun&shy;<lb/>tur pondera, &amp; corporum moles, <expan abbr="validaq.">validaque</expan> fit <lb/>impre&longs;sio? </s>
          <s id="N14F2E">An quia cuneus duo &longs;unt vectes, <lb/>&longs;ibi inuicem contrarii? </s>
          <s id="N14F33">vterque autem &amp; <lb/>pondus habet, &amp; hypomochlion; quod diuellit, <lb/>&amp; comprimit. </s>
          <s id="N14F3A">Plag&aelig; quin etiam ip&longs;ius latio <lb/>pondus, quod percutit, &amp; mouet, magnum facit, &amp; quoniam <lb/>motum mouet, ip&longs;a celeritate valentius fit. </s>
          <s id="N14F41">Paruo autem exi&shy;<lb/>stente vect&aelig;, magn&aelig; illum con&longs;equuntur vires: quamobrem <lb/>vltra magnitudinis decentiam latet mouens. </s>
          <s id="N14F48">Sit cuneus vbi <lb/>ABC, quod ver&ograve; cuneo &longs;cinditur DEFG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14F4E">Vectis igitur fit <lb/>ip&longs;a AB, pondus ver&ograve; ip&longs;ius B inferior pars, hypomochlion <lb/>autem DG huic autem contrarius vectis BC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14F56">Percu&longs;&longs;a igi&shy;<lb/>tur AC, vtroque illorum vtitur vecte &longs;cindit enim ip&longs;um B.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N14F5D" type="head">
          <s id="N14F5F">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14F63" type="main">
          <s id="N14F65">Celebrem non minus ac agitatam qu&aelig;&longs;tionem tam <lb/>parua in re hic in&longs;tituit Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14F6B">Quippe cum <lb/>eius &longs;olutioni ali&agrave;s pr&aelig;clar&aelig;, &amp; ingenio&longs;&aelig;, non om&shy;<lb/>nes pr&etail;&longs;ertim recentiores pror&longs;us velint, aut valeant acquie&shy;<lb/>&longs;cere. </s>
          <s id="N14F74">Qu&aelig;rit enim cur paruo exi&longs;tente cuneo, tam valida <lb/>eius adminiculo fiat virtutis impre&longs;sio, vt facil&egrave; magna &longs;cin&shy;<lb/>dantur corpora, qu&aelig; alijs <expan abbr="maioribusq.">maioribusque</expan> adhibitis in&longs;trumen&shy;<lb/>tis vix &longs;cindi aliquo modo po&longs;&longs;ent. </s>
          <s id="N14F81"><expan abbr="Soluitq.">Soluitque</expan> &longs;tatim, quia in <pb pagenum="168" xlink:href="005/01/176.jpg"/>cuneo, duo &longs;unt vectes &longs;ibi inuicem aduer&longs;i, quorum vter&shy;<lb/>que &amp; pondus habet, &amp; fulcimentum, quod comprimens <lb/>diuellit; impul&longs;u &longs;cilicet accepto ab ip&longs;o motore, qui dum <lb/>cuneum malleo, vel alio corpore percutit, &longs;imul vtroque <lb/>vtitur vecte. </s>
          <s id="N14F94">Magna autem vis illi incutitur ex mallei per&shy;<lb/>cu&longs;&longs;ione, eo quod malleus celerrim&egrave; motus moueat &longs;iue <lb/>percutiat. </s>
          <s id="N14F9B">Lationis enim celeritate validius ferit. </s>
          <s id="N14F9E">Ob vectis <lb/>igitur naturam, quam cuneus participat, &amp; qua vires augen&shy;<lb/>tur, validamque mallei percu&longs;&longs;ionem, magnas contingit <lb/>&longs;cindi, aut &longs;altem findi corporum moles, paruo adhibito <lb/>cuneo in rimula ip&longs;ius molis. </s>
          <s id="N14FA9">Quod adhuc &longs;chemate decla&shy;<lb/>rans, h&aelig;c fer&egrave; &longs;ubnectit idem Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N14FAF" type="main">
          <s id="N14FB1">E&longs;to cuneus ABC, cuius apex, &longs;eu vertex B &longs;it &igrave;ntra <lb/>corpus &longs;cindendum DEFG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14FB7">Vectis autem vna con&longs;iderata <lb/>in ip&longs;o cuneo &longs;it AB, cuius pondus infra verticem B, nem&shy;<lb/>pe ad partes ED, vt vbi H. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14FBF">Fulcimentum ver&ograve; I circa in&shy;<lb/>gre&longs;&longs;um cunei, &longs;eu principium rim&aelig;. </s>
          <s id="N14FC4">Huic autem vecti alius <lb/><figure id="id.005.01.176.1.jpg" xlink:href="005/01/176/1.jpg"/><lb/>oppo&longs;itus vectis <lb/><expan abbr="c&otilde;&longs;tituatur">con&longs;tituatur</expan> BC, <lb/>cuius <expan abbr="p&otilde;dus">pondus</expan> &longs;u&shy;<lb/>pra verticem B <lb/>ad partes FG <lb/>vbi K, fulcimen&shy;<lb/>tum ver&ograve; in L. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14FE4">Valde igitur per&shy;<lb/>cu&longs;&longs;o cuneo in <lb/>AC, vectis AB fulta in I &longs;imul fulcimentum pr&aelig;mens, mo&shy;<lb/>uebit ver&longs;us G; onus autem H ver&longs;us M. </s>
          <s id="N14FED">Vice autem ver&shy;<lb/>&longs;a vectis CB, fulcimentum L mouebit ver&longs;us D: Onus ve&shy;<lb/>r&ograve; K ver&longs;us N. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N14FF5">Quibus motibus dum partes molis ad <lb/>oppo&longs;ita impelluntur, molem ip&longs;am &longs;cindi nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s>
        </p>
        <p id="N14FFA" type="main">
          <s id="N14FFC">Huic autem Ari&longs;totelis doctrin&aelig;, ac &longs;olutioni duo obijcit <lb/>Baldus. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15002">Primum e&longs;t, quia &longs;i darentur explicati vectes in cu&shy;<lb/>neo, eorum extremitates inuicem contendentes in puncto <lb/>B altera alteri ne quidquam operarentur e&longs;&longs;et impedimen&shy;<lb/>to, vt late probat Guidus Vbaldus tractatu de cuneo. </s>
          <s id="N1500C">Se-<pb pagenum="169" xlink:href="005/01/177.jpg"/>cundum ver&ograve; e&longs;t, quia in ip&longs;o &longs;ci&longs;&longs;ionis actu, facta aliqua di&shy;<lb/>&longs;tractione partium molis adhuc non in totum di&longs;ci&longs;&longs;&aelig;, ver&shy;<lb/>tex cunei, quo pondera vtrinque diuelli, ac moueri debe&shy;<lb/>rent, nihil vt plurimum tangit in rimula dum ip&longs;a vlterius <lb/>dilatatur. </s>
        </p>
        <p id="N1501C" type="main">
          <s id="N1501E">Ad primum tamen re&longs;pondetur, &longs;i concipiamus in cuneo <lb/>vectes explicatos ex parte A vrgere ver&longs;us G, &amp; ex parte <lb/>C vrgere ver&longs;us D; verticem ver&ograve; non tran&longs;gredi punctum <lb/>B; &longs;ed in eo quie&longs;cere: tunc quidem &longs;equi, extrema ip&longs;orum <lb/>vectium &longs;ibi inuicem ob&longs;tare in puncto B, n&egrave; in contrarium <lb/>moueantur, moueantque adiacentia pondera modo de&longs;cri&shy;<lb/>pto. </s>
          <s id="N1502D">At &longs;i concipiamus, vt re vera e&longs;t apicem ip&longs;um &longs;imul <lb/>pergere ad partes EF: tunc in ip&longs;o motu optim&egrave; intellige&shy;<lb/>mus, concurrentiam extremorum vtriu&longs;que vectis in vni&shy;<lb/>cum illud punctum terminatiuum verticis, nihil ob&longs;tare <lb/>quominus pars vectis, qu&aelig; &longs;equitur po&longs;t illud vbi K, impel&shy;<lb/>lat aliam &longs;ibi corre&longs;pondentem in mole &longs;cindenda ver&longs;us <lb/>N: &amp; pars vbi H, aliam &longs;imilem ver&longs;us M. </s>
          <s id="N1503C">Siquidem hoc <lb/>ip&longs;o, quod vertex vlterius pergit, partes illum vtrinque con&shy;<lb/>&longs;equentes in proportionatum &longs;ibi locum &longs;uccedere non po&longs;&shy;<lb/>&longs;ent, ni&longs;i prius inde <expan abbr="expeller&etilde;tur">expellerentur</expan> per &longs;ci&longs;&longs;ionem partes molis, <lb/>qu&aelig; eundem locum occupabant. </s>
          <s id="N1504B">Pars autem vbi K in <lb/>mole &longs;cindenda non expellitur inde virtute vectis AB; &longs;icut <lb/>nec H virtute vectis CB; cum nullam vim vtraque pati <lb/>po&longs;&longs;it &agrave; vecte ni&longs;i illa nitatur in contrariam partem. </s>
          <s id="N15054">Ergo ex&shy;<lb/>pul&longs;io partis K fit virtute vectis CB, qu&aelig; contra nititur; &amp; <lb/>expul&longs;io partis H, virtute vectis AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1505C">Quod e&longs;t ip&longs;um ver&shy;<lb/>ticem, &longs;eu apicem fungi officio extremorum vtriu&longs;que ve&shy;<lb/>ctis ad remouendas vtrinque partes corporis &longs;cindendi tan&shy;<lb/>quam ad leuanda pondera virtute impetus in contrarium <lb/>impre&longs;si in alterutro extremo, vt in AC vbi applicatur po&shy;<lb/>tentia mouentis, &longs;eu percutientis. </s>
          <s id="N15069">Non igitur res ita e&longs;t con&shy;<lb/>cipienda qua&longs;i vertex B tanquam extremum duorum ve&shy;<lb/>ctium contra nitentium &longs;imul moueretur ad oppo&longs;ita ad <lb/>partes M, &amp; N: Sed vt dum ip&longs;e vertex B mouetur &longs;u&shy;<lb/>per lineam BO, partes cunei vtrinque &longs;equentes, ac paula-<pb pagenum="170" xlink:href="005/01/178.jpg"/>tim &longs;e dilatantes, &amp; ab inuicem recedentes, nece&longs;&longs;ari&ograve; im&shy;<lb/>pingant in partes molis, quas ab eodem loco di&longs;terminant, <lb/>vt ibidem ip&longs;&aelig; &longs;uccedant. </s>
          <s id="N1507D">Non enim ab&longs;que impul&longs;u inde <lb/>po&longs;&longs;ent eas expellere, nec ab&longs;que expul&longs;ione in earum lo&shy;<lb/>cum &longs;uccedere. </s>
          <s id="N15084">Cumque impul&longs;us fiat virtute impetus in <lb/>alterum vectis extremum impre&longs;&longs;i vbi adhibetur motoris <lb/>potentia; &longs;equitur ver&egrave; extremitates ip&longs;as KH, partes mo&shy;<lb/>lis &longs;ibi corre&longs;pondentes tanquam pondera &longs;cindendo di&longs;tra&shy;<lb/>here, ac mouere, prout Ari&longs;toteles intendebat. </s>
        </p>
        <p id="N1508F" type="main">
          <s id="N15091">Ad &longs;ecundum ver&ograve; Baldi argumentum re&longs;pondetur, con&shy;<lb/>cedendo &longs;&aelig;p&egrave; cu&longs;pidem cunei, nihil in &longs;ci&longs;&longs;ura contingere; <lb/>negando tamen propterea nullam ibi vectis rationem inter&shy;<lb/>cedere. </s>
          <s id="N1509A">Porr&ograve; extremum quo vectis pondera mouet, vt <lb/>plurimum non e&longs;t vltimum punctum terminatiuum illius, <lb/>&longs;ed &longs;ufficit, vt &longs;it circa illud, vel &longs;altem po&longs;t fulcimentum, <lb/>quod intermediat inter pondus, &amp; potentiam: Quare etiam <lb/>&longs;i vltim&aelig;, &amp; extrem&aelig; partes cunei, qu&aelig; verticem con&longs;e&shy;<lb/>quuntur quandoque molem &longs;cindendam ob rim&aelig; latitudi&shy;<lb/>nem nullo pacto attingant: adhuc tamen explicata ratio du&shy;<lb/>plicis vectis in illo procedit applicando nimirum, qu&aelig; dicta <lb/>&longs;unt de vltimis partibus terminantibus in vertice, ad alias <lb/>partes &longs;equentes, vbi primo fit contactus inter molem, &amp; <lb/>cuneum. </s>
        </p>
        <p id="N150B1" type="main">
          <s id="N150B3">C&aelig;terum &longs;i quis vrgeat ex Guido Vbaldo, potius verti&shy;<lb/>cem cunei e&longs;&longs;e commune <expan abbr="fulciment&utilde;">fulcimentum</expan> vtriu&longs;que vectis pon&shy;<lb/>dera ver&ograve; mediare inter fulcimentum, ac potentiam, ita vt <lb/>vectis AB fulta in ip&longs;o B moueat molis partem vbi e&longs;t I, <lb/>tanquam onus ver&longs;us G. <expan abbr="Similiterq.">Similiterque</expan> vectis CB ibidem <lb/>fulta, partem L ver&longs;us D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N150C9">Occurrendum e&longs;t, hoc cum alijs, <lb/>qu&aelig; Guidus Vbaldus fus&egrave; pro&longs;equitur, probare quidem <lb/>talem pariter vectis rationem competere ip&longs;is AB &amp; <lb/>CB; prout con&longs;tituuntur in cuneo: nihil tamen contra <lb/>Ari&longs;totelem concludere; cuius propterea di&longs;cur&longs;um refe&shy;<lb/>rens Guidus Vbaldus minim&egrave; improbat. </s>
          <s id="N150D6">Nihil enim prohi&shy;<lb/>bet, quominus idem numero vectis &longs;ecundum diuer&longs;as ra&shy;<lb/>tiones ad duas, ac diuer&longs;as vectium &longs;pecies pertineat, vtriu&longs;-<pb pagenum="171" xlink:href="005/01/179.jpg"/>que &longs;cilicet vices gerendo atque exercendo: <expan abbr="idemq.">idemque</expan> cor&shy;<lb/>pus &longs;imul po&longs;&longs;it e&longs;&longs;e fulcimentum, &amp; onus quod mouetur <lb/>per vectem re&longs;pectu diuer&longs;orum, vt in &longs;imili &longs;upra explicui&shy;<lb/>mus qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N150EC">3. Optime igitur &longs;ecundum vtranque vectis ra&shy;<lb/>tionem dicere po&longs;&longs;umus, cuneum virtutis incrementum &longs;u&shy;<lb/>mere &agrave; duplici vecte, quam continet, &amp; ab ictu percu&longs;&longs;ionis, <lb/>qua validius omni alio impul&longs;u ip&longs;e adhibetur. </s>
        </p>
        <p id="N150F5" type="head">
          <s id="N150F7">Qu&aelig;&longs;tio Decimaoctaua.</s>
        </p>
        <p id="N150FA" type="main">
          <s id="N150FC">C<emph type="italics"/>vr &longs;i qui&longs;piam trochleas componens duas in <lb/>&longs;ignis duobus ad &longs;e inuicem iunctis contrario <lb/>ad trochleas moto circulo funem circumdu&shy;<lb/>xerit, cuius alterum quidem caput &longs;ignorum <lb/>appendatur alteri, alterum ver&ograve; trochleis &longs;it <lb/>innixum, &amp; &agrave; funis initio trahere c&oelig;perit, <lb/>magna trahit pondera, licet imbecillium fuerit virium? </s>
          <s id="N1510E">An <lb/>quia idem pondus &agrave; minori potentia &longs;i mouetur, vecte medio <lb/>transfertur magis, qu&agrave;m &agrave; manu? </s>
          <s id="N15115">Trochlea autem idem ve&shy;<lb/>cti facit. </s>
          <s id="N1511A">Quamobrem &longs;i vna facilius trahet, &amp; ab vnico <lb/>tractu mult&ograve; grauius trahet, qu&agrave;m facere po&longs;sit manus, idip&shy;<lb/>sum du&aelig; trochle&aelig; plus qu&agrave;m in dupla velocitate leuabunt. <lb/></s>
          <s id="N15123">Minus enim altera trahit, qu&agrave;m &longs;i ip&longs;a per &longs;e ip&longs;am trahe&shy;<lb/>ret, quando circa alteram iniectus fuerit funis, illa namque <lb/>minus etiam pondus effecit. </s>
          <s id="N1512A"><expan abbr="Pariq.">Parique</expan> modo &longs;i ad plures iniectus <lb/>fuerit funis in paucis trochleis, multa fit differentia, quamob&shy;<lb/>rem &agrave; prima pondere quatuor minas trahente, ab vltima trahi <lb/>mult&ograve; minus. </s>
          <s id="N15136">Et in re &etail;dificatoria faciliter magna mouent <lb/>pondera, traducunt enim ab una trochlea ad aliam, &amp; rur&longs;us <lb/>ab illa ad &longs;uculas, &amp; vectes. </s>
          <s id="N1513D">Hoc autem idem est, ac &longs;i mul&shy;<lb/>tas facerent trochleas.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N15144" type="head">
          <s id="N15146">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1514A" type="main">
          <s id="N1514C">Svppo&longs;ita de&longs;criptione trochle&aelig;, <expan abbr="eiusq.">eiusque</expan> multiplici di&shy;<lb/>&longs;tinctione quam &longs;upra prima parte tex. <!-- REMOVE S-->8. Additione <lb/>prima tradidimus, illud in pr&aelig;&longs;enti prim&ograve; notandum <pb pagenum="172" xlink:href="005/01/180.jpg"/>occurrit, <expan abbr="Ari&longs;totel&etilde;">Ari&longs;totelem</expan> hic non agere ni&longs;i de trochlea, qu&aelig; vni&shy;<lb/>cam, ac &longs;implicem rotulam contineat, quam pariter eodem <lb/>nomine trochleam appellat, ac di&longs;tinguit &agrave; tigno, &longs;eu ligno, <lb/>quod illam tanquam conceptaculum quoddam, aut cap&longs;u&shy;<lb/>la in&longs;ertam continet; cum re vera communi acceptione <lb/>trochlea, vt diximus vtrumque &longs;imul &longs;ignificet, nempe, &amp; <lb/>rotulam inditam &longs;iue orbiculum, &amp; cap&longs;ulam continentem. <lb/></s>
          <s id="N1516F">Nec audiendus e&longs;t Piccolomineus dum ait tigna hic apud <lb/><expan abbr="Ari&longs;totel&etilde;">Ari&longs;totelem</expan>, non &longs;ignificare ligna pr&aelig;dicta, &longs;eu thecas ligneas, <lb/>rotulas continentes, &longs;ed trabes ad &longs;e inuicem iunctas, qui&shy;<lb/>bus trochle&aelig; cum pondere &longs;u&longs;tinentur. </s>
          <s id="N1517B">Quandoquidem &longs;i <lb/>hoc e&longs;&longs;et, Philo&longs;ophus <expan abbr="n&otilde;">non</expan> dixi&longs;&longs;et, alterum extremum funis <lb/>ductarij, altero <expan abbr="tignor&utilde;">tignorum</expan> appendi. </s>
          <s id="N1518A">Cum certum &longs;it, funem du&shy;<lb/>ctarium nullo modo ad trabem aliquam appendi, &longs;ed ad ip&shy;<lb/>&longs;um extremum trochle&aelig; &longs;uperioris, &longs;eu ligni, quod rotulam <lb/>tegit, ac per axiculum regit, vt &longs;tatim patebit. </s>
          <s id="N15193">Pr&aelig;terea vbi <lb/>leonicus vertit in tignis duobus ad &longs;e inuicem iunctis, Gr&aelig;&shy;<lb/>cus textus habet <foreign lang="greek"><gap/>p\ dusi\ cu/lois sumba/llousin e&lpar;autoi_s e&rpar;nanti/ws</foreign>, <lb/>hoc e&longs;t in duobus lignis concurrentibus ad inuicem ex op&shy;<lb/>po&longs;ito, quod propri&egrave; de&longs;ignat ip&longs;am &longs;ituationem cap&longs;ula&shy;<lb/>rum rotulas continentium, &longs;eu trochlearum, qu&aelig; ex oppo&shy;<lb/>&longs;ito &longs;e debent re&longs;picere, &amp; qua&longs;i ad inuicem currere. </s>
        </p>
        <p id="N151A7" type="main">
          <s id="N151A9">His ergo pr&aelig;mi&longs;&longs;is ad <expan abbr="nomin&utilde;">nominum</expan> dilucidationem, qu&aelig;ritur <lb/>hic ab Ari&longs;totele, qua de cau&longs;a <expan abbr="c&otilde;tingat">contingat</expan>, vt &longs;i quis duas tro&shy;<lb/>chleas ad <expan abbr="inuic&etilde;">inuicem</expan> ex oppo&longs;ito componat, &amp; fune ad <expan abbr="eor&utilde;">eorum</expan> ro&shy;<lb/>tulas circumducto, alterum eius caput alteri trochle&aelig;, &longs;eu <lb/>ligno rotulam continenti appendat, alterum ver&ograve; manu tra&shy;<lb/>hat, magna eleuet pondera, quamuis imbecilla &longs;it virtus tra&shy;<lb/>hentis. </s>
          <s id="N151C8"><expan abbr="Cau&longs;amq.">Cau&longs;amque</expan> mox reddit; quia nimirum facilius vel po&shy;<lb/>tius vectis adiumento qu&agrave;m &longs;ola manu, mouentur pondera <lb/>&agrave; minori potentia; rotula ver&ograve; in trochlea vectis vicem obti&shy;<lb/>net, &longs;eu vectis habet virtutem. </s>
          <s id="N151D4">Cumque in trochleis pr&aelig;di&shy;<lb/>cto modo applicatis, non tantum vna, &longs;ed du&aelig; &longs;altem rotu&shy;<lb/>l&aelig; tanquam totidem vectes adhibeantur, mirum non e&longs;t &longs;i <lb/><expan abbr="ear&utilde;">earum</expan> beneficio, celerius, ac facilius, <expan abbr="maioraq.">maioraque</expan> leuentur pon&shy;<lb/>dera qu&agrave;m &longs;it virtus <expan abbr="trah&etilde;tis">trahentis</expan>. </s>
          <s id="N151EA">Im&ograve; &longs;i vnius rotul&aelig; adiumen-<pb pagenum="173" xlink:href="005/01/181.jpg"/>to plus <expan abbr="faciliusq.">faciliusque</expan> leuatur qu&agrave;m &longs;ola manu, &longs;i du&aelig; fuerint ro&shy;<lb/>tul&aelig;, plus ac celerius leuabitur, qu&agrave;m in dupla proportione, <lb/>&amp; &longs;ic deinceps tanto magis, &longs;eu maius pondus, quant&ograve; plu&shy;<lb/>res extiterint rotul&aelig; in ip&longs;is duabus, vel pluribus trochleis <lb/>adhibit&aelig;; ita vt ex multiplicatione <expan abbr="totular&utilde;">rotularum</expan>, intelligatur au&shy;<lb/>geri virtutem trahentis, ac pondus imminui, cum cert&egrave; plu&shy;<lb/>ribus impertiatur tanquam diui&longs;um. </s>
          <s id="N15208">Quare inquit Ari&longs;tote&shy;<lb/>les in re &aelig;dificatoria, multiplicatis trochleis &longs;uculis, ac ve&shy;<lb/><figure id="id.005.01.181.1.jpg" xlink:href="005/01/181/1.jpg"/><lb/>ctibus magna <expan abbr="mou&etilde;tur">mouentur</expan> <expan abbr="p&otilde;de">ponde</expan><lb/>ra non &longs;ecus ac multiplicatis <lb/>tantummodo trochleis, qu&etail; <lb/>vectis <expan abbr="vic&etilde;">vicem</expan> <expan abbr="ger&utilde;t">gerunt</expan> vt diximus. </s>
        </p>
        <p id="N1522B" type="main">
          <s id="N1522D">Sed vt pr&aelig;dicta ad oculos <lb/>etiam pateant, &longs;int du&aelig; tro&shy;<lb/>chle&aelig; ex oppo&longs;ito <expan abbr="c&otilde;&longs;titut&aelig;">con&longs;titut&aelig;</expan>, <lb/>vna &longs;upern&egrave; ac &longs;tabiliter ap&shy;<lb/>pen&longs;a vbi A; altera ver&ograve; in&shy;<lb/>fern&egrave; locata vbi B, cui pon<lb/>dus C &longs;it <expan abbr="religat&utilde;">religatum</expan>, <expan abbr="habeatq.">habeatque</expan> <lb/><expan abbr="vtraq;">vtraque</expan> trochlea <expan abbr="&longs;u&utilde;">&longs;uum</expan> <expan abbr="orbicul&utilde;">orbiculum</expan> <lb/>inditum, cui funis ductarius <lb/><expan abbr="circ&utilde;ducatur">circunducatur</expan>; <expan abbr="alligeturq.">alligeturque</expan> al&shy;<lb/>terum extremum ip&longs;ius funis <lb/>in parte inferiori &longs;uperioris <lb/>trochle&aelig; vbi D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15267">Alterum ve&shy;<lb/>r&ograve; relinquatur <expan abbr="trah&etilde;ti">trahenti</expan> vbi E. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15272">Tunc dicimus cum Ari&longs;tote&shy;<lb/>le, qu&ograve;d &longs;i quis manu trahat <lb/>funis caput vbi E, facil&egrave; au&shy;<lb/>xilio ip&longs;arum trochlearum <lb/>eleuabit pondus C, eo quod <lb/>trochlearum orbiculi, vectis <lb/>vicem, ac virtutem &longs;ubeant. </s>
        </p>
        <p id="N15281" type="main">
          <s id="N15283">Quod vt <expan abbr="pal&atilde;">palam</expan> omnino fiat, <lb/><expan abbr="di&longs;tinguend&utilde;">di&longs;tinguendum</expan> in primis e&longs;t in&shy;<lb/>ter orbiculos &longs;uperioris, &amp; <pb pagenum="174" xlink:href="005/01/182.jpg"/>inferioris trochle&aelig;, <expan abbr="quandoquid&etilde;">quandoquidem</expan> <expan abbr="n&otilde;">non</expan> <expan abbr="vterq.">vterque</expan> idem genus ve&shy;<lb/>ctis exprimit, aut participat. </s>
          <s id="N152A4">Si igitur <expan abbr="orbicul&utilde;">orbiculum</expan> trochle&aelig; &longs;u&shy;<lb/>perioris, hoc e&longs;t &longs;upern&egrave; appen&longs;&aelig; con&longs;ideremus, eam ratio&shy;<lb/>nem v&egrave;ctis obtinere comperiemus, quam participat etiam <lb/>libra &aelig;qualium brachiorum, nempe, cuius fulcimentum in&shy;<lb/>ter pondus, &amp; potentiam collocatur. </s>
          <s id="N152B3">Porr&ograve; diameter or&shy;<lb/>biculi orizonti parallela FG longitudinem vectis refert, <lb/>axiculus ver&ograve; qui in centro e&longs;t vbi H, fulcimentum. </s>
          <s id="N152BA">Deinde <lb/>diametri extremum F &agrave; quo pondus cum inferiori trochlea <lb/>per funem propendet, vectis extremum exprimit, cui onus <lb/>e&longs;t alligatum. </s>
          <s id="N152C3">Alterum ver&ograve; diametri extremum G, vectis <lb/>extremum de&longs;ignat, cui virtus mouentis applicatur. </s>
        </p>
        <p id="N152C8" type="main">
          <s id="N152CA">At &longs;i orbiculum inferioris trochle&aelig; con&longs;iderare velimus, <lb/>aliam in eo vectis ratione deprehendemus; illam vtique <lb/>cuius fulcimentum con&longs;tituitur in altero extremo, pondus <lb/>ver&ograve; in medio, vt 1. par. </s>
          <s id="N152D3">tex. <!-- REMOVE S-->8. Additione 1 explicuimus. <lb/></s>
          <s id="N152D9">Etenim ex duobus eius diametri extremis IK, alterum nem&shy;<lb/>pe K fulcitur &agrave; fune, cui veluti immobiliter innititur, eo <lb/>quod ip&longs;a &longs;u&longs;tineatur in D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N152E1">Alterum ver&ograve; extremum I &longs;ur&shy;<lb/>&longs;um attollitur ver&longs;us F per motum eiu&longs;dem funis ibi vim <lb/>pr&aelig;cipuam imprimentis. </s>
          <s id="N152E8">Pondus denique C propendet ex <lb/>medio vbi L, <expan abbr="ibiq.">ibique</expan> propterea grauitat inter fulcimentum, &amp; <lb/>potentiam attollentem. </s>
          <s id="N152F3">Ex quibus con&longs;tat, <expan abbr="vtriu&longs;q;">vtriu&longs;que</expan> trochle&aelig; <lb/>orbiculos vectis rationem habere, &longs;ed non eandem. </s>
        </p>
        <p id="N152FC" type="main">
          <s id="N152FE">Quod &longs;i qu&aelig;ras qu&aelig; nam ex his duabus trochleis maius <lb/>potenti&aelig; mouenti auxilium pr&aelig;&longs;tet. </s>
          <s id="N15303">Re&longs;pondetur, &longs;uperio&shy;<lb/>rem trochleam non tam auxilium, qu&agrave;m commoditatem, <lb/>ac facilitatem ad trahendum illi pr&aelig;bere. </s>
          <s id="N1530A">Vt enim patet ex <lb/>Guido Vbaldo de trochlea propo&longs;itione prima, beneficio <lb/>ip&longs;ius trochle&aelig; &longs;uperioris &longs;upern&egrave; videlicet appen&longs;&aelig; quan&shy;<lb/>do potentia &aelig;qualis e&longs;t ponderi inferius alligato, nullatenus <lb/>eleuare illud poterit, cum ita &longs;e habeat, ac &longs;i aliud e&longs;&longs;et ap&shy;<lb/>pen&longs;um pondus, &aelig;quale ponderi pr&aelig;dicto cum &aelig;quali di&shy;<lb/>&longs;tantia &agrave; centro, &longs;iue axiculo, circa quem diameter orbiculi <lb/>non &longs;ecus ac libra conuertitur, vt clarius videre e&longs;t in hac <lb/>figura, in qua linea AB diametrum referat orbiculi ABC <pb pagenum="175" xlink:href="005/01/183.jpg"/>de&longs;cripta circa axiculum C, nam &longs;i funis ex vtroque dia&shy;<lb/>metri extremo &agrave; centro &aelig;quidi&longs;tanti propendeat, &amp; hinc <lb/>pondus D, illinc potentia E &aelig;qualiter pr&aelig;mat, idem erit, ac <lb/><figure id="id.005.01.183.1.jpg" xlink:href="005/01/183/1.jpg"/><lb/>&longs;i in libra &aelig;qualibus pr&aelig;dita <lb/>brachijs &aelig;qualia pondera ap&shy;<lb/>pendantur, quorum vnum, alte&shy;<lb/>rum per proprium de&longs;cen&longs;um <lb/>eleuare non po&longs;&longs;et, cum actio <lb/>debeat e&longs;&longs;e ab in&aelig;quali propor&shy;<lb/>tione, vt docet idem Ari&longs;t. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1533B" type="main">
          <s id="N1533D">Quare tota vis qu&aelig; adiungi&shy;<lb/>tur potenti&aelig;, pondus aliquod <lb/>eleuanti pr&aelig;dictarum trochlea&shy;<lb/>rum beneficio, petenda e&longs;t ex <lb/>trochlea inferiori. </s>
          <s id="N15348">Etenim cum <lb/>alterum <expan abbr="extrem&utilde;">extremum</expan> funis orbicu&shy;<lb/>lo huius trochle&aelig; circumdu&shy;<lb/>cti, in &longs;uperiori ligno firmiter &longs;u&shy;<lb/>&longs;pen&longs;o &longs;it religatum; alterum <lb/>ver&ograve; &agrave; potentia &longs;u&longs;tineatur, vel traha&shy;<lb/>tur, pondus quod ex ip&longs;ius trochlea <lb/>pendet, qua&longs;i diui&longs;um, partim &agrave; ligno <lb/>&longs;uperiori, ac partim &agrave; potentia trahen&shy;<lb/>te &longs;u&longs;tentatur, vt optim&egrave; demon&longs;trat <lb/>Guidus Vbaldus propo&longs;it. </s>
          <s id="N15363">2. &amp; Baldus <lb/>in hac qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N15368"><expan abbr="videreq.">videreque</expan> e&longs;t in &longs;equenti <lb/>figura. </s>
        </p>
        <p id="N15370" type="main">
          <s id="N15372">Quoniam &longs;i trochlea ABC &longs;u&longs;pen&shy;<lb/>datur per funem eius orbiculo cir&shy;<lb/>cumductum, cuius vnum <expan abbr="extrem&utilde;">extremum</expan> &longs;it <lb/>in D &longs;tabiliter alligatum, alterum ver&ograve; <lb/>&agrave; potentia in E con&longs;tituta &longs;u&longs;tineatur; <lb/>ac pondus F ab ip&longs;a inferiori parte <lb/>trochle&aelig; vbi B propendeat &longs;ubliga&shy;<lb/>tum, pondus ip&longs;um <expan abbr="tot&utilde;">totum</expan>, non quidem <lb/>&agrave; &longs;ola potentia E, nec &agrave; &longs;olo &longs;u&longs;ten<pb pagenum="176" xlink:href="005/01/184.jpg"/>taculo D &longs;u&longs;tineri intelligetur, &longs;ed &longs;imul ab vtroque, ita <lb/>vt dimidium, alterutri re&longs;pondeat virtuti. </s>
          <s id="N15395">Quo fit vt cum <lb/>potentia ad pondus attollendum, ip&longs;a inferiori trochlea vti&shy;<lb/>tur tanquam vecte non paruam virtutem ab ip&longs;a trochlea <lb/>mutuetur, <expan abbr="n&otilde;">non</expan> &longs;ecus ac &agrave; vecte, cuius alterum extremum fir&shy;<lb/>miter alicubi &longs;it innixum, ad eleuandum pondus, quod ex <lb/>eius medio pendeat, vt con&longs;tare pote&longs;t in de&longs;cripto vecte <lb/><figure id="id.005.01.184.1.jpg" xlink:href="005/01/184/1.jpg"/><lb/>ABC, cuius extre&shy;<lb/>mum C fulciatur in <lb/>D, extremum ver&ograve; <lb/>A &longs;it &agrave; <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan> ele&shy;<lb/>uandum, &amp; ex pun&shy;<lb/>cto medio B <expan abbr="prop&etilde;-deat">propen&shy;<lb/>deat</expan> onus <expan abbr="alligat&utilde;">alligatum</expan>, <lb/>quod &longs;it ip&longs;um E. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N153CA">Nam &amp; &longs;i pondus <lb/>potenti&aelig; vires excederet, <expan abbr="duplamq.">duplamque</expan> fer&egrave; proportionem ha&shy;<lb/>beret re&longs;pectu earum, omnino tamen beneficio vectis tolle&shy;<lb/>retur, cum dimidium tant&ugrave;m illius ip&longs;i potenti&aelig; re&longs;ponde&shy;<lb/>ret. </s>
          <s id="N153D9">Quod &longs;i plures orbiculi in ip&longs;a inferiori trochlea con&shy;<lb/>tineantur, idem fiet, ac &longs;i totidem vectibus eiu&longs;dem rationis <lb/>idem pondus ab eadem potentia moueatur. </s>
          <s id="N153E0">Nam cum &longs;in&shy;<lb/>gulis pariter onus leuandum impartiri debeat, qu&ograve; plures <lb/>fuerint rotul&aelig; &longs;icut vectes, e&ograve; minus potenti&aelig; ad leuandum <lb/>propria virtute relinquitur, ac propterea minor, ac minor <lb/>virtus in trahente requiritur iuxta numerum rotularum. </s>
        </p>
        <p id="N153EB" type="main">
          <s id="N153ED">C&aelig;terum in qua &longs;igillatim proportione ad multiplicatio&shy;<lb/>nem ip&longs;arum rotularum in inferioribus trochleis, augeatur <lb/>virtus mouentis, vel pondus imminuatur, &longs;umendum e&longs;t ex <lb/>codem Guido Vbaldo, &amp; alijs, qui hac de re ex profe&longs;&longs;o, ac <lb/>fu&longs;i&ugrave;s tractant; cum ad explicationem, &amp; confirmationem <lb/>doctrin&aelig; Ari&longs;totelis, &longs;ufficiat o&longs;tendi&longs;&longs;e, qua ratione, &amp; via <lb/>id po&longs;&longs;it contingere. </s>
          <s id="N153FC">Et &longs;i quis multiplicatis trochleis, &longs;u&shy;<lb/>culis, ac vectibus, vt hic idem Philo&longs;ophus ait, magna vide&shy;<lb/>rit pondera eb exigua virtute moueri, aut eleuari, de&longs;inat <lb/>admirari. </s>
          <s id="N15405">Nam &amp; ore tantum perflando vidi pondus tre-<pb pagenum="177" xlink:href="005/01/185.jpg"/>centorum quinquaginta axium, &amp; eius loco hominem &longs;tan&shy;<lb/>tem &longs;uper tabulam dimoueri, trochleis, ac &longs;cytalis, axeque <lb/>in paruo peritrochio adhibitis, quod idem vnciali pondere <lb/>pr&aelig;ponderante contigerat, vt vtrumque cernere e&longs;t in <lb/>&longs;ub&longs;trata figura. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.185.1.jpg" xlink:href="005/01/185/1.jpg"/>
        <p id="N1541A" type="head">
          <s id="N1541C">Qu&aelig;&longs;tio Decimanona.</s>
        </p>
        <p id="N1541F" type="main">
          <s id="N15421">C<emph type="italics"/>vr &longs;i quis &longs;uper lignum magnam imponat <lb/>&longs;ecurim, <expan abbr="de&longs;uperq.">de&longs;uperque</expan> illi magnum adijciat pon&shy;<lb/>dus, ligni quippiam, quod curandum &longs;it, non <lb/>diuidit: &longs;i ver&ograve; &longs;ecurim extollens percutiat, <lb/>illud &longs;cindit, c&ugrave;m alioqui mult&ograve; minus ha&shy;<lb/>beat ponderis id, quod percutit, qu&agrave;m id quod <lb/>&longs;uperiacet, &amp; premit? </s>
          <s id="N15437">An quia omnia cum motu fiunt, &amp; <lb/>graue ip&longs;um, grauitatis magis a&longs;&longs;umit motum dum mouetur, <lb/>qu&agrave;m dum quie&longs;cit. </s>
          <s id="N1543E">Incumbens igitur connatam graui mo&shy;<lb/>tionem non mouetur, motum ver&ograve; &amp; &longs;ecundum hanc moue&shy;<lb/>tur, &amp; &longs;ecundum eam, qu&aelig; est percutientis. </s>
          <s id="N15445">Pr&aelig;terea &longs;e-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="178" xlink:href="005/01/186.jpg"/><emph type="italics"/>curis ip&longs;a efficitur cuneus. </s>
          <s id="N15451">Paruus autem exi&longs;tens cuneus <lb/>magna diuidit, c&ugrave;m ex duobus &longs;it vectibus, contrario ad &longs;e in&shy;<lb/>uicem modo constitutis.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1545A" type="head">
          <s id="N1545C">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15460" type="main">
          <s id="N15462">Tam qu&aelig;&longs;tionis propo&longs;itio qu&agrave;m dubitandi ratio <lb/>per &longs;e e&longs;t manife&longs;ta, ex quo nimirum contingat, vt <lb/>&longs;i quis &longs;uper lignum magnam imponat &longs;ecurim, <expan abbr="de-&longs;uperq.">de&shy;<lb/>&longs;uperque</expan> ingens illi adijciat pondus, nihil con&longs;ideratione di&shy;<lb/>gnum, aut alicuius momenti diuidat; &longs;i ver&ograve; &longs;ecurim ip&longs;am <lb/>extollens percutiat, illud &longs;cindat, etiam &longs;i multo minus illa <lb/>habeat ponderis, quam id quod &longs;uperiacet, ac pr&aelig;mit. <lb/></s>
          <s id="N15476">Quod profecto ex eo euenire docet, quia cum omnia motu <lb/>fiant, &amp; graue ip&longs;um maiorem grauitatem acquirat per mo&shy;<lb/>tum, magis etiam mouet dum mouetur, qu&agrave;m dum quie&shy;<lb/>&longs;cit. </s>
          <s id="N1547F">Quare licet maior &longs;it grauitas innata totius incumben&shy;<lb/>tis oneris quod pr&aelig;mit, nempe &longs;ecuris cum &longs;uperadiecto <lb/>pondere, qu&agrave;m &longs;it &longs;olius mot&aelig; &longs;ecuris; nihilominus dum <lb/>prius elata &longs;ecuris deijcitur, non mod&ograve; operatur per inna&shy;<lb/>tam &longs;ibi grauitatem, &longs;ed per eam, quam in ip&longs;o motu acqui&shy;<lb/>rit, &amp; per impetum &agrave; percutiente impre&longs;&longs;um. </s>
          <s id="N1548C">Vnde mirum <lb/>non e&longs;t, &longs;i tune efficacius percutiat, ac ita percutiendo <lb/>&longs;cindat lignum, quod percutit. </s>
          <s id="N15493">Pr&aelig;&longs;&longs;io namque oneris <lb/>ab vna tantum cau&longs;a grauitante &longs;ine locali motu proce&shy;<lb/>dit; percu&longs;&longs;io ver&ograve; &longs;ecuris &agrave; duplici, vel triplici cau&longs;a im&shy;<lb/>pellente, &agrave; qua mixtus quidam, violenti&longs;simus efficitur <lb/>motus. </s>
        </p>
        <p id="N1549E" type="main">
          <s id="N154A0">Quod autem motus penderi addat pondus, &longs;eu grauitas <lb/>augeatur in motu, ac propterea efficacius operetur, explo&shy;<lb/>rati&longs;simum e&longs;t, non modo in ijs, qu&aelig; cadunt ex alto &lpar;nam <lb/>qu&ograve; magis &agrave; principio motus di&longs;ce&longs;&longs;erint, e&ograve; velocius ip&longs;a <lb/>deor&longs;um ferri con&longs;picimus, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> impellere non &longs;ecus ac <lb/>corpora grauiora;&rpar; &longs;ed in reliquis quoque motibus proie&shy;<lb/>ctorum, quorum pondus magis operatur in motu, quam in-<pb pagenum="179" xlink:href="005/01/187.jpg"/>quiete, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> in velociori motu, qu&agrave;m in tardiori. </s>
          <s id="N154BC">Quam&shy;<lb/>uis in rigore loquendo virtus illa grauium, qu&aelig; augetur in <lb/>motu, non &longs;it eadem propri&egrave; ip&longs;a grauitas per maiorem in&shy;<lb/>tentionem &longs;ui ip&longs;ius, &longs;eu acqui&longs;itionem aliorum graduum <lb/>eiu&longs;dem qualitatis in &longs;pecie, &longs;ed potius &longs;it impetus ip&longs;orum, <lb/>grauium, vel &agrave; proijciente impre&longs;&longs;us, vel per ip&longs;am grauita&shy;<lb/>tem de&longs;cendentis oneris in eodem onere productus dum <lb/>pr&aelig;ceps fertur ad ima, ac &longs;ucce&longs;siu&egrave; in &longs;e impetum au&shy;<lb/>get. </s>
          <s id="N154CF">Quamobrem in motu &longs;ecuris tendentis deor&longs;um ad <lb/>&longs;cindendum aliquod lignum, vterque impetus pr&aelig;dictus <lb/>concurrit, nempe &amp; ille, qui &agrave; &longs;cindente fuit impre&longs;&longs;us, &amp; <lb/>is qui ab ip&longs;a grauitate in de&longs;cen&longs;u producitur, ac &longs;ucce&longs;&shy;<lb/>&longs;iu&egrave; &longs;emper augetur. </s>
          <s id="N154DA">Quod tamen non ita &longs;e habet dum <lb/>ligna non &longs;cinduntur per motum deor&longs;um, &longs;ed &longs;ur&longs;um ad&shy;<lb/>mouendo, ac vibrando ip&longs;am &longs;ecurim, vt ad amputandum <lb/>ramum ex arbore; Nam tunc non intercedit ni&longs;i &longs;olus im&shy;<lb/>petus admouentis; &amp; iccirco diximus huiu&longs;modi motum <lb/>&longs;ecuris &agrave; duplici, vel triplici cau&longs;a procedere; cum gra&shy;<lb/>uitas innata &longs;emper ad ip&longs;am percu&longs;sionem, aut inci&longs;io&shy;<lb/>nem concurrat &longs;icut impetus impre&longs;&longs;us ab incidente; im&shy;<lb/>petus ver&ograve; &agrave; grauitate productus, vel auctus, tantum&shy;<lb/>modo in de&longs;cen&longs;u, hoc e&longs;t cum ad &longs;cindendum tendit <lb/>deor&longs;um. </s>
        </p>
        <p id="N154F1" type="main">
          <s id="N154F3">Omnin&ograve; autem quilibet motus &longs;ecuris, prout mos e&longs;t <lb/>illam in &longs;cindendo adhibere, validi&longs;simus etiam con&longs;titui&shy;<lb/>tur ex ip&longs;a circulatione quam efficit. </s>
          <s id="N154FA">Nam ex hac maior <lb/>velocitas, &amp; ex maiori velocitate efficacior ictus proce&shy;<lb/>dit. </s>
          <s id="N15501">Tanto enim fortius corpus quodlibet in aliud impin&shy;<lb/>git, quant&ograve; celerius fertur, ac magis eius moles agitatur. <lb/></s>
          <s id="N15507">Celerius autem fertur &longs;ecuris per motum circularem, ma&shy;<lb/>gi&longs;que agitatur, qu&agrave;m quolibet alio motu; Alioquin &longs;i <lb/>rect&agrave;, verbi gratia moueretur &longs;imul cum manu, tant&ugrave;m <lb/>&longs;pacij percurreret eodem tempore, quantum ip&longs;a manus; <lb/>vt &longs;i &longs;ecuris ex loco A &longs;imul ac manus manubrio appli&shy;<lb/>cata ex loco B, rect&agrave; de&longs;cenderent ver&longs;us lineam CD <pb pagenum="180" xlink:href="005/01/188.jpg"/><figure id="id.005.01.188.1.jpg" xlink:href="005/01/188/1.jpg"/><lb/>paralellam ip&longs;i AB <lb/>ad <expan abbr="percuti&etilde;dum">percutiendum</expan> li&shy;<lb/>gnum infra ip&longs;am <lb/>lineam collocatum <lb/>in E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1552C">Mouerentur <lb/>enim per latera op&shy;<lb/>po&longs;ita <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> <expan abbr="para-lellogr&atilde;mi">para&shy;<lb/>lellogrammi</expan> ABCD, <lb/>qu&aelig; &longs;unt &aelig;qualia. <lb/></s>
          <s id="N15540">At &longs;i &longs;ecuris non <lb/>rect&agrave;, &longs;ed circulari&shy;<lb/>ter moueatur, vt <lb/>mos e&longs;t illam &agrave; <lb/>&longs;cindentibus agitari, mult&ograve; maius &longs;patium in eodem tem&shy;<lb/>pore percurret qu&agrave;m manus, eo quod magis di&longs;taret &agrave; <lb/>centro, circa quod amb&aelig; conuerterentur. </s>
          <s id="N1554F">Etenim &longs;iue <lb/>centrum huius motionis circularis con&longs;tituatur in ver&shy;<lb/>tebra vbi manus, &longs;eu palma iungitur cubito, &longs;iue in iunctura, <lb/>qua cubitus iungitur brachio, aut qua brachium iungitur <lb/>humero; &longs;emper tantum &longs;ecuris excedet di&longs;tantiam manus <lb/>&agrave; centro, quanta fuerit longitudo manubrij, in cuius extre&shy;<lb/>mo ip&longs;a &longs;ecuris con&longs;tituitur; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> tantundem &longs;patium, <lb/>quod percurrit &longs;ecuris, excedet &longs;patium eodem tempore <lb/>peragratum &agrave; manu. </s>
          <s id="N15566">Cum igitur qu&aelig; eadem vi commota <lb/>in&aelig;quali <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> maius <expan abbr="percurr&utilde;t">percurrunt</expan> <expan abbr="&longs;pati&utilde;">&longs;patium</expan>, velocius <expan abbr="moue&atilde;tur">moueantur</expan>, <lb/>apert&egrave; <expan abbr="c&otilde;&longs;equitur">con&longs;equitur</expan>, &longs;ecurim <expan abbr="ips&atilde;">ipsam</expan> velocius ferri motu circula&shy;<lb/>ri, qu&agrave;m recto ab eadem vi percutientis <expan abbr="c&otilde;motam">commotam</expan>: ac pro&shy;<lb/>pterea vltra <expan abbr="impet&utilde;">impetum</expan> ip&longs;i &agrave; percutiente impre&longs;&longs;um, magnam <lb/>&longs;ibi ad &longs;cindendum ex tali velocitate efficaciam vendicare. </s>
        </p>
        <p id="N15593" type="main">
          <s id="N15595">Accedit, quia ip&longs;emet impetus aptius imprimitur per <lb/>motum circularem, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> con&longs;eruatur in illo, vt ob&longs;erua&shy;<lb/>re licet in rotis, qu&aelig; facilius mouentur, ac diu circumuol&shy;<lb/>uuntur po&longs;t impul&longs;um acceptum; &amp; in pilis, qu&aelig; longius <lb/>rotando feruntur, qu&agrave;m corpora, qu&aelig; non mouentur in gy&shy;<lb/>rum. </s>
          <s id="N155A6">Deinde aptius in particulari imprimitur impetus per <pb pagenum="181" xlink:href="005/01/189.jpg"/>circularem motum &longs;ecuris, quia in tali motu eius manu&shy;<lb/>brium, vectis vicem &longs;ubit, cuius alterum extremum, quod <lb/>latet in manu, fulcitur vbi complicantur digiti minores in <lb/>ip&longs;i&longs;met digitis minoribus; alterum ver&ograve; mouet ip&longs;am &longs;e&shy;<lb/>curim tanquam pondus ei alligatum, &amp; pars qu&aelig; inter pol&shy;<lb/>licem, &amp; indicem continetur, &longs;u&longs;cipit impul&longs;um ab eodem <lb/>indice tanquam &agrave; potentia monente. </s>
          <s id="N155BA">Vt videre e&longs;t in de&shy;<lb/>&longs;cripto manubrio AB, cuius alterum extremum fulcitur <lb/><figure id="id.005.01.189.1.jpg" xlink:href="005/01/189/1.jpg"/><lb/>in A qua&longs;i tanquam in centro &longs;ui motus; alterum ver&ograve; pro&shy;<lb/>mouet &longs;ecurim in B: &amp; pars vbi C, impul&longs;um recipit &agrave; <lb/>potentia motrice tendentem in D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N155CC">Quo fit vt ip&longs;um manu&shy;<lb/>brium tanquam vectis, ac &longs;emidiameter circulariter mouea&shy;<lb/>tur, <expan abbr="efficiatq.">efficiatque</expan> arcum, &longs;eu lineam BE. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N155D8">Quamuis contingat <lb/>vltimum extremum A aliquantulum retrocedere ver&longs;us <lb/>F, eo quod fulcimentum non &longs;it omnino &longs;tabile, nec po&longs;sit <lb/>ei tam exact&egrave; ip&longs;um extremum manubrij applicari. </s>
          <s id="N155E1">Cum <lb/>itaque omnia, qu&aelig; vectis vicem obtinent, ac circulariter &longs;uo <lb/>innixa fulcimento cientur, apti&longs;sim&egrave; virtutem, &longs;eu impul&shy;<lb/>&longs;um &agrave; mouente recipiant, &longs;equitur vt hac etiam ratione &longs;e&shy;<lb/>curis ip&longs;a per motum circularem magnam vim ad &longs;cinden&shy;<lb/>dum adipi&longs;catur. </s>
        </p>
        <pb pagenum="182" xlink:href="005/01/190.jpg"/>
        <p id="N155F2" type="main">
          <s id="N155F4">Rur&longs;us accedit, quod intra latitudinem &longs;patij, quo ma&shy;<lb/>nus mouere pote&longs;t &longs;ecurim, illud maximum erit &longs;patium, <lb/>quod circumeundo ab ip&longs;a vn&agrave; cum &longs;ecuri complectitur. <lb/></s>
          <s id="N155FC">Cumque mobile quodlibet quanto maius &longs;patium percur&shy;<lb/>rit, tanto maiorem &longs;ibi vindicet efficaciam &longs;ui motus, vt pro&shy;<lb/>batum e&longs;t, dummodo impetus illi impre&longs;&longs;us non de&longs;inat ne&shy;<lb/>que langue&longs;cat; hinc fit, vt efficacius per motum circula&shy;<lb/>rem, qu&agrave;m per alium &longs;ecuris mota impingat atque per&shy;<lb/>cutiat. </s>
        </p>
        <p id="N15609" type="main">
          <s id="N1560B">C&aelig;terum Ari&longs;toteles aliam &longs;ubiungit cau&longs;am &longs;ci&longs;sionis, <lb/>qu&aelig; fit per &longs;ecurim. </s>
          <s id="N15610">Quia nimirum dum &longs;ecuris lignum &longs;cin&shy;<lb/>dit, con&longs;tituitur veluti cuneus, vt ex propria eius figura, &amp; <lb/>ex modo, quo intim&egrave; &longs;e&longs;e in&longs;inuando diuidit, pote&longs;t com&shy;<lb/>prehendi. </s>
          <s id="N15619">E&longs;t enim &longs;ecuris, vt ait Baldus, vel malleus cu&shy;<lb/>neatus, vel cuneus malleatus manubrio in&longs;ertus; <expan abbr="operaturq.">operaturque</expan> <lb/>&longs;icut cuneus cum manubrio motus. </s>
          <s id="N15624">Paruus autem exi&longs;tens <lb/>cuneus magnam diuidit molem, cum ex duobus &longs;it vecti&shy;<lb/>bus compactus, contrario ad &longs;e&longs;e inuicem modo con&longs;titu&shy;<lb/>tis, vt &longs;upra &longs;uo loco explicuimus qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N1562D">17. </s>
        </p>
        <p id="N15630" type="main">
          <s id="N15632">Qu&aelig; autem dicta &longs;unt de &longs;ecuri, eadem accommodari <lb/>po&longs;&longs;unt ad malleum clauam en&longs;em, bipennem runcam, <expan abbr="c&aelig;-teraq.">c&aelig;&shy;<lb/>teraque</expan> in&longs;trumenta, qu&aelig; impul&longs;o accepto percutiunt, diui&shy;<lb/>dunt, &longs;cindunt, vel &longs;imilia munera obeunt. </s>
          <s id="N1563F">Maxim&egrave; autem <lb/>omnium ad &longs;tipites loratos, qui communiter ad enuclean&shy;<lb/>dum triticum in area ab agriculis adhibentur. </s>
          <s id="N15646">Hi enim im&shy;<lb/>petu accepto per motum circularem incredibili vehemen&shy;<lb/>tia ac virtute percutiunt. </s>
          <s id="N1564D">Porr&ograve; cum alter ex alterius extre&shy;<lb/>mitate cui loris alligatur liber&egrave; pendeat, ac per ip&longs;um tan&shy;<lb/>quam per manubrium &longs;atis procerum circulariter agitetur, <lb/>long&egrave; &agrave; centro, quod e&longs;t in iunctura lacerti cum humero <lb/>percutientis, &longs;uum qua&longs;i circulum perficit; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> citi&longs;&shy;<lb/>&longs;im&egrave; fertur, vnde &amp; validi&longs;sim&egrave; ferit, ac percutit. </s>
          <s id="N1565E">Iuxta <lb/>quam rationem colligitur, quod &amp; experientia comproba&shy;<lb/>tur pr&aelig;dicta omnia in&longs;trumenta maximam, ac pr&aelig;cipuam <lb/>virtutem &longs;ortiri in extremo, quod magis di&longs;tat &agrave; centro &longs;ui <lb/>motus. </s>
        </p>
        <pb pagenum="183" xlink:href="005/01/191.jpg"/>
        <p id="N1566D" type="main">
          <s id="N1566F">Nec ob&longs;tat, quod Baldus adducit ad probandum ictum <lb/>ex en&longs;e, efficaciorem e&longs;&longs;e &agrave; parte, qu&aelig; e&longs;t circa medium, ex <lb/>eo quod ibi con&longs;tituatur centrum grauitatis, ac propterea <lb/>cu&longs;pis non ni&longs;i dimidium ponderis habeat re&longs;pectu illius. <lb/></s>
          <s id="N15679">Nam licet pondus cuiu&longs;libet in&longs;trumenti multum conducat <lb/>ad validiorem percu&longs;sionem, vt patet in malleo, &amp; in claua, <lb/>cuius caput propterea efficitur maius: Nihilominus pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;ertim in en&longs;e runca, &amp; alijs procerioribus in&longs;trumentis, non <lb/>tam attenditur pondus ip&longs;ius partis ferientis, qu&agrave;m di&longs;tan&shy;<lb/>tia &agrave; centro &longs;ui motus, ex qua prouenit maior velocitas, &amp; <lb/>efficacitas ictus ip&longs;ius. </s>
          <s id="N15688">Et plan&egrave; &longs;i qu&aelig;ramus centrum gra&shy;<lb/>uitatis in en&longs;e, nec circa medium en&longs;is illud reperire fas erit, <lb/>&longs;ed potius prope capulum, vel manubrium, vt ob&longs;eruanti <lb/>patebit, ex qua parte euidenti&longs;simum e&longs;t, non procedere <lb/>ictum validiorem. </s>
        </p>
        <p id="N15693" type="main">
          <s id="N15695">Quod &longs;i en&longs;is ictus facilius euitetur, aut euadatur cum <lb/>quis en&longs;i obuiet ver&longs;us cu&longs;pidem, qu&agrave;m cum in medio; hoc <lb/>prouenit ex eo quod pars illa cum magis di&longs;tet &agrave; centro, &longs;i&shy;<lb/>cut facilius mouetur, &longs;ic etiam facilius diuertatur, tanquam <lb/>vectis, cuius fulcimentum centrum con&longs;tituitur in manu <lb/>gladiatoris. </s>
          <s id="N156A2">Deinde ob&longs;eruandum e&longs;t, non cedere <expan abbr="&longs;ecun-d&utilde;">&longs;ecun&shy;<lb/>dum</expan> propriam contrarietatem, ita vt facil&egrave; euitetur ictus de&shy;<lb/>&longs;cendens per ictum a&longs;cendentem, aut re&longs;i&longs;tentiam illi ex di&shy;<lb/>recto oppo&longs;itam; &longs;ed ex latere, remouendo ad latus ip&longs;am <lb/>cu&longs;pidem de&longs;cendentem, nempe dextror&longs;um, vel &longs;ini&longs;tror&shy;<lb/>&longs;um. </s>
          <s id="N156B3">Quandoquidem impetus ita e&longs;t determinatus ad vnam <lb/>po&longs;itionem ex vi &longs;u&aelig; impre&longs;sionis, vt non &longs;u&longs;cipiat contra&shy;<lb/>rietatem ni&longs;i ab oppo&longs;ita. </s>
          <s id="N156BA"><expan abbr="Proindeq.">Proindeque</expan> idem fer&egrave; e&longs;t, moue&shy;<lb/>re dextror&longs;um, vel &longs;ini&longs;tror&longs;um ip&longs;am cu&longs;pidem circumlati <lb/>en&longs;is de&longs;cendentem, &amp; &longs;tantem, vel quie&longs;centem, eo quod <lb/>tali dimotio non apponatur direct&egrave; ip&longs;i de&longs;cen&longs;ui, ad quem <lb/>impetus natura &longs;ua e&longs;t determinatus. </s>
        </p>
        <pb pagenum="184" xlink:href="005/01/192.jpg"/>
        <p id="N156CC" type="head">
          <s id="N156CE">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;ima.</s>
        </p>
        <p id="N156D1" type="main">
          <s id="N156D3">C<emph type="italics"/>vr &longs;tatera qua carnes ponderantur, paruo ap&shy;<lb/>pendiculo magna trutinat onera c&ugrave;m alioqui <lb/>tota dimidiata exi&longs;tat libra? <!--neuer Satz-->vbi enim onus im&shy;<lb/>ponitur &longs;ol&ugrave;m &longs;u&longs;penditur lanx: in altera <lb/>ver&ograve; parte &longs;ola est &longs;tatera. </s>
          <s id="N156E3">An quia &longs;imul li&shy;<lb/>bra &amp; vectem ip&longs;am contingit e&longs;&longs;e &longs;tateram? <lb/></s>
          <s id="N156E9">libram quidem, vbi &longs;partorum quodcumque &longs;tatera fit cen&shy;<lb/>trum: in altera enim parte lancem, in altera autem pro lance <lb/>&aelig;quipondij appendiculum habet, quod libr&aelig; incumbit, ceu &longs;i <lb/>quis alteram apponeret lancem, &amp; illi pondus imponeret. </s>
          <s id="N156F2">Ma&shy;<lb/>nife&longs;tum enim quod tantundem trahit ponderis ei, quod in al&shy;<lb/>tera iacet lance. </s>
          <s id="N156F9">Quemadmodum autem &longs;i vna libra mult&aelig; <lb/>&longs;int libr&aelig;, &longs;ic talia in&longs;unt &longs;parta multa in eiu&longs;modi libra, <lb/>quorum vniu&longs;cuiusque quod intrin&longs;ecus e&longs;t ad appendiculum, <lb/>&longs;tater&aelig; e&longs;t dimidium: &amp; omnino i&longs;thuc libra e&longs;t, vnam qui&shy;<lb/>dem habens lancem, in qua pondus appenditur: alteram ve&shy;<lb/>r&ograve; vbi id &longs;tatera &aelig;quipondium. </s>
          <s id="N15706">Quamobrem appendiculum <lb/>ad alteram &longs;ui partem e&longs;t &longs;tatera. </s>
          <s id="N1570B">Huiu&longs;modi autem exi&shy;<lb/>&longs;tens mult&aelig; &longs;unt libr&aelig;, totque quot fuerint &longs;parta. </s>
          <s id="N15710">Semper <lb/>autem quod lanci propinquius e&longs;t &longs;partum, <expan abbr="appens&ograve;q.">appens&ograve;que</expan> oneri, <lb/>maius trahit pondus, quoniam fit quidem omnis &longs;tatera in&shy;<lb/>uer&longs;us vectis, hypornochlion namque vnumquodque &longs;par&shy;<lb/>tum &longs;upern&egrave; exi&longs;tens, pondus ver&ograve; id quod lanci ine&longs;t. </s>
          <s id="N15721">Quan&shy;<lb/>t&ograve; autem productior vectis fuerit longitudo ab ip&longs;o hypomo&shy;<lb/>chlio, tant&ograve; ibi quidem facilius mouet, hic autem &aelig;quilibrium <lb/>facit, pondu&longs;que &longs;tater&aelig; trutinat, quod ad &aelig;quipondij vergit ap&shy;<lb/>pendiculam.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1572E" type="head">
          <s id="N15730">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15734" type="main">
          <s id="N15736">Cau&longs;am hic inquirit Ari&longs;toteles, ob quam in &longs;tatera <lb/>paruo appendiculo magna leuentur, ac trutinentur <lb/>pondera; Cum quippe &longs;tatera nonni&longs;i libra qu&aelig;&shy;<lb/>dam e&longs;&longs;e videatur, licet qua&longs;i dimidiata, vtpot&egrave; qu&aelig; ex <lb/>altera tantum parte lancem pendentem habeat, ex altera <lb/>ver&ograve; di&longs;currens quoddam appendiculum &aelig;quipondij. </s>
          <s id="N15743">Vt <pb pagenum="185" xlink:href="005/01/193.jpg"/>videre e&longs;t in de&longs;cripta &longs;tatera AB &longs;u&longs;pen&longs;a in C ex cuius <lb/>extremo A pendet lanx D, &amp; ex B appendiculum E. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1574F">Etenim &longs;icut libra &aelig;qualia duntaxat ponderibus onera le&shy;<lb/><figure id="id.005.01.193.1.jpg" xlink:href="005/01/193/1.jpg"/><lb/>uat, ac trutinat; ita &longs;imiliter &longs;tatera, cum libra qu&aelig;dam <lb/>&longs;it, &aelig;qualia tant&ugrave;m appendiculo onera videtur po&longs;&longs;e leua&shy;<lb/>re; quod &longs;ecus experimur contingere. </s>
          <s id="N1575E">Nam paru&aelig; molis <lb/>appendiculo, magna videmus onera extolli, ac men&longs;u&shy;<lb/>rari. </s>
        </p>
        <p id="N15765" type="main">
          <s id="N15767">Mox deinde cau&longs;am ip&longs;am in eo docet con&longs;i&longs;tere, qu&ograve;d <lb/>&longs;tatera, libr&aelig; &longs;imul ac vectis rationem induat, ac vtriu&longs;que <lb/>vicem obtineat. </s>
          <s id="N1576E">Libr&aelig; nimirum, quia reuera e&longs;t veluti iu&shy;<lb/>gum tran&longs;uer&longs;um, &longs;eu ha&longs;ta bilancis ex puncto qua&longs;i medio <lb/>&longs;u&longs;pen&longs;a, atque vtrinque ponderibus pendentibus librata <lb/>circa ip&longs;um punctum <expan abbr="intermedi&utilde;">intermedium</expan>. Quo &longs;u&longs;penditur tanquam <lb/>circa centrum, vel axem. </s>
          <s id="N1577F">Qamuis enim &longs;tatera con&longs;titua&shy;<lb/>tur ex in&aelig;qualibus brachijs, &amp; ex altero tantum lanx vna <lb/>propendeat; vel cert&egrave; loco lancis vnci nonnulli demittan&shy;<lb/>tur, qui mercibus, aut rebus ponderandis compacti, eas non <lb/>minus commod&egrave; &longs;u&longs;tinent, vt in &longs;ubiecta figura. </s>
          <s id="N1578E">Ex altero <pb pagenum="186" xlink:href="005/01/194.jpg"/>ver&ograve; nonni&longs;i appendiculum &aelig;quipondij &longs;u&longs;pen&longs;um depen&shy;<lb/>deat: Semper tamen ip&longs;a &longs;tatera libram refert, cum eius <lb/>axis, ac fulcimentum &longs;it inter onus, &amp; &aelig;quipondium, <expan abbr="ip&longs;iusq.">ip&longs;iusque</expan> <lb/><figure id="id.005.01.194.1.jpg" xlink:href="005/01/194/1.jpg"/><lb/>&aelig;quipondij appendiculum, alterius lancis, vel vnci cum <lb/>pondere vicem &longs;ubeat; &longs;iue ip&longs;um fulcimentum, aut &longs;par&shy;<lb/>tum con&longs;tituatur in puncto omnino medio, &longs;iue &longs;ecus, vnde <lb/>prouenit in&aelig;qualitas brachiorum, cum h&aelig;c libr&aelig; naturam <lb/>non auferat, nec immutet, vt diximus &longs;uo loco. </s>
        </p>
        <p id="N157AE" type="main">
          <s id="N157B0"><expan abbr="Rur&longs;umq.">Rur&longs;umque</expan> vectis pariter naturam &longs;imul &longs;ortitur &longs;tatera, <lb/>quia fulcimentum habet vbi incumbit in axe, &longs;eu &longs;parto, <lb/>quod idem e&longs;t, ac punctum vnde &longs;u&longs;penditur, &amp; circa quod <lb/>ip&longs;a conuertitur, <expan abbr="pondusq.">pondusque</expan> leuandum con&longs;tituitur merces <lb/>in lancem inuecta, vel vncis infixa; &amp; potentia mouens, ip&shy;<lb/>&longs;um appendiculum &aelig;quipondij. </s>
          <s id="N157C4">Cum igitur ea &longs;it vectis, ac <lb/>libr&aelig; natura <expan abbr="propriaq.">propriaque</expan> conditio, vt cum alterum eius &agrave; ful&shy;<lb/>cimento brachium longius protenditur, vt in &longs;tatera contin&shy;<lb/>git, paruo in ip&longs;ius extremitate adhibito pondere, magnam <lb/>valeat molem ex altero breuiori brachio pendentem attol&shy;<lb/>lere, iuxta proportionem vtriu&longs;que di&longs;tanti&aelig; &agrave; centro, vt <pb pagenum="187" xlink:href="005/01/195.jpg"/>alibi demon&longs;trauimus; planum profecto relinquitur, qua <lb/>ratione, paruo appendiculo in &longs;tatera, magna leuari po&longs;&longs;int <lb/>pondera, vt intendebat Philo&longs;ophus. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N157E1" type="main">
          <s id="N157E3">Quoniam ver&ograve; in pr&aelig;fato di&longs;cur&longs;u &longs;emel atque iterum <lb/>Ari&longs;toteles docuit, &longs;tateram e&longs;&longs;e veluti libram, in qua plures <lb/>&longs;int libr&aelig;, ac totidem quot fuerint &longs;parta, hinc Blancanus <lb/>conijcit, apud Pri&longs;cos, &longs;tateram ex multis trutinis, &longs;eu &longs;par&shy;<lb/>tis compactam fui&longs;&longs;e, paribus interuallis per totam longi&shy;<lb/>tudinem ip&longs;ius &longs;tater&aelig; di&longs;&longs;eminatis; Ex quibus &longs;ingulis <lb/>prout pondus po&longs;tulabat, illa &longs;u&longs;penderetur, appendiculo <lb/>&longs;emper in extremitate &longs;ui brachij immoto manente; It aut <lb/>tantum mercis lanci imponeretur, quantum appendiculo <lb/>&aelig;quiponderaret, iuxta <expan abbr="&longs;ituation&etilde;">&longs;ituationem</expan> cuiu&longs;libet trutin&aelig;. </s>
          <s id="N157FC"><expan abbr="Proin-deq.">Proin&shy;<lb/>deque</expan> &longs;ingul&aelig; trutin&aelig; ad aliquod determinatum mercium <lb/>pondus trutinandum fuerint con&longs;titut&aelig;. </s>
          <s id="N15806">Atque de hac ve&shy;<lb/>teri &longs;tatera putat Ari&longs;totelem locutum fui&longs;&longs;e, de eaque &longs;o&shy;<lb/>lum verificari, quod &longs;e habeat tanquam libra, qu&aelig; plures <lb/>contineat libras. </s>
          <s id="N1580F">Nam tot erunt libr&aelig; quot &longs;parta, qu&aelig; di&shy;<lb/>uer&longs;as proportiones libr&aelig; con&longs;tituunt, atque adeo veluti <lb/>diuer&longs;as omnino libras. </s>
        </p>
        <p id="N15816" type="main">
          <s id="N15818">Verumenimuer&ograve; non &longs;atis id colligitur ex Ari&longs;totele, nec <lb/>videtur nece&longs;&longs;arium ad verificandum dictum illud eiu&longs;dem <lb/>Philo&longs;ophi. </s>
          <s id="N1581F">Quandoquidem etiam &longs;tatera prout mod&ograve; apud <lb/>no&longs;trates e&longs;t in v&longs;u, ex duplici &longs;altem trutina &longs;olet con&longs;tare, <lb/>vna qu&aelig; loco vnde lanx pendet e&longs;t propior, altera ver&ograve; <lb/>qu&aelig; aliquantulum e&longs;t remotior, &amp; in oppo&longs;ito, &longs;eu inuer&longs;o <lb/>&longs;tater&aelig; latere locatur: Ac per propiorem vtique onera ma&shy;<lb/>iora, per remotiorem ver&ograve; minora con&longs;ueuerunt librari; li&shy;<lb/>bero &longs;emper manente appendiculo, vt per reliquum &longs;tater&aelig; <lb/>brachium iuxta exigentiam ponderis di&longs;currere valeat. <lb/></s>
          <s id="N15831">Quamobrem hac quoque in &longs;tatera contineri videntur plu&shy;<lb/>res libr&aelig;, cum &longs;altem duplex in ea trutina reperiatur, qu&aelig; <lb/>tanquam duplex libra de&longs;eruit ad maiora, vel minora one&shy;<lb/>ra aptius ponderanda, &amp; vt eadem &longs;ecundum maiores, vel <lb/>minores differentias ponderum quando opus fuerit innote&shy;<lb/>&longs;cant. </s>
          <s id="N15840">Et quidem cum Ari&longs;toteles ait: ac &longs;i vna libra mult&aelig; <pb pagenum="188" xlink:href="005/01/196.jpg"/>&longs;int libr&aelig;, eo quod in ea in&longs;int &longs;parta multa: forta&longs;&longs;e idem <lb/>intellexit per multa, vel multas, ac plura, vel plures; cum no&shy;<lb/>men Gr&aelig;cum <foreign lang="greek">pollo\s</foreign> vtrumque &longs;ignificet, &amp; &agrave; Cicerone <lb/><foreign lang="greek">w_olla\</foreign> in Tim&aelig;o Platonis vertatur plures. </s>
          <s id="N15855">Ni&longs;i etiam cum <lb/>Baldo rect&egrave; dixerimus, &longs;tateram tot libras con&longs;titui, quot <lb/>&longs;unt tran&longs;lationes appendiculi de loco ad locum; quia toties <lb/>variatur proportio, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> etiam libra. </s>
          <s id="N15862">Quare gratis ad <lb/>exponenda verba Ari&longs;totelis putat Blancanus &longs;tater&aelig; ap&shy;<lb/>pendiculum apud veteres fui&longs;&longs;e immobile, <expan abbr="ip&longs;amq.">ip&longs;amque</expan> &longs;tateram <lb/>ex tot &longs;partis, &longs;eu trutinis con&longs;ta&longs;&longs;e, quot erant metienda <lb/>pondera: Quamuis alioquin id non fuerit impo&longs;&longs;ibile, &longs;ed <lb/>laborio&longs;um duntaxat, &amp; inutile. </s>
        </p>
        <p id="N15873" type="main">
          <s id="N15875">Diximus, non impo&longs;&longs;ibile: Nam quolibet in lance onere <lb/>impo&longs;ito, e&longs;t adinuenire centrum grauitatis totius &longs;tater&aelig; <lb/>&longs;ic con&longs;titut&aelig;, ex quo &longs;i ip&longs;a per trutinam &longs;u&longs;pendatur, <lb/>&longs;tabit <expan abbr="&aelig;quiponderabitq.">&aelig;quiponderabitque</expan> appendiculum immobile ip&longs;i one&shy;<lb/>ri in lance impo&longs;ito. </s>
          <s id="N15884">Vnde &longs;ingula puncta longitudinis &longs;ta&shy;<lb/>ter&aelig; con&longs;titui po&longs;&longs;unt centra grauitatis re&longs;pectu diuer&longs;orum <lb/>onerum imponibilium, ac in quolibet illorum poterit truti&shy;<lb/>na locari, qu&aelig; ad determinatum &longs;uum onus librandum de&shy;<lb/>&longs;eruiat. </s>
          <s id="N1588F">Diximus tamen hoc e&longs;&longs;e laborio&longs;um, &amp; inutile, <lb/>tum quia difficilius e&longs;t multiplicare trutinas, <expan abbr="ip&longs;amq.">ip&longs;amque</expan> totam <lb/>&longs;tateram diuer&longs;is ex punctis &longs;u&longs;pendere ad quamlibet oneris <lb/>differentiam digno&longs;cendam, cum &longs;ola appendiculi mobili&shy;<lb/>tate, atque di&longs;cur&longs;u id con&longs;equi po&longs;&longs;it: tum etiam quia ad <lb/>pauciora onera libranda, <expan abbr="paucioresq.">paucioresque</expan> admodum ponderum <lb/>differentias percipiendas de&longs;eruire po&longs;&longs;et ip&longs;a huiu&longs;modi <lb/>&longs;tatera. </s>
          <s id="N158A8">Cum cert&egrave; multiplicari trutin&aelig; non valeant ad nu&shy;<lb/>merum linearum, aut denticulorum, in quos mod&ograve; diuer&shy;<lb/>&longs;um e&longs;t brachium &longs;tater&aelig;, &amp; in quos di&longs;currens appendicu&shy;<lb/>lum pro opportunitate transfertur, vt &longs;ingulis notis, &longs;eu li&shy;<lb/>neis, &longs;ingula onera trutinentur, ac determinat&egrave; quodlibet <lb/>eorum pondus di&longs;tincti&longs;&longs;im&egrave; innote&longs;cat. </s>
        </p>
        <p id="N158B5" type="main">
          <s id="N158B7">Addit autem Ari&longs;toteles qu&ograve;d quant&ograve; propinquius one&shy;<lb/>ri in lance, vel vncis appen&longs;o &longs;partum con&longs;tituitur, tanto <lb/>magis onus ip&longs;um, &longs;eu maius onus valet &longs;tatera leuare. </s>
          <s id="N158BE">Id <pb pagenum="189" xlink:href="005/01/197.jpg"/>quod experientia con&longs;tat, &amp; ea ratione ab eodem Philo&longs;o&shy;<lb/>pho probatur, quia cum <expan abbr="&longs;part&utilde;">&longs;partum</expan> con&longs;tituatur hypomochlion, <lb/>&longs;eu fulcimentum talis vectis, nempe &longs;tater&aelig;; <expan abbr="tantoq.">tantoque</expan> faci&shy;<lb/>lius vectis beneficio onera leuentur, quant&ograve; productior fue&shy;<lb/>rit vectis longitudo &agrave; fulcimento; hinc fit, vt &longs;parto magis <lb/>ad <expan abbr="loc&utilde;">locum</expan> vnde onus dependet appropinquato, maior vectis <lb/><expan abbr="l&otilde;gitudo">longitudo</expan> relinquatur <expan abbr="v&longs;q;">v&longs;que</expan> ad <expan abbr="appendicul&utilde;">appendiculum</expan>, <expan abbr="faciliusq.">faciliusque</expan> propte&shy;<lb/>rea ip&longs;um <expan abbr="appendicul&utilde;">appendiculum</expan> valeat in maiori di&longs;tantia <expan abbr="&aelig;quip&otilde;de-rare">&aelig;quiponde&shy;<lb/>rare</expan>, <expan abbr="maioraq.">maioraque</expan> onera trutinare: permutata videlicet <expan abbr="ponder&utilde;">ponderum</expan>, <lb/>ac <expan abbr="brachior&utilde;">brachiorum</expan> proportione, vt ex Archimede lib. 

1. &aelig;quipon&shy;<lb/>derantium propo&longs;it.6. &amp; &longs;equenti; necnon ex <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> Ari&longs;to&shy;<lb/>tele &longs;up. </s>
          <s id="N1590F">qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N15912">3. in vniuer&longs;um agendo de vecte retulimus. </s>
        </p>
        <p id="N15915" type="head">
          <s id="N15917">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imaprima.</s>
        </p>
        <p id="N1591A" type="main">
          <s id="N1591C">C<emph type="italics"/>vr medici facilius dentes extrahunt denti&shy;<lb/>forcipis onere adiecto, qu&agrave;m &longs;i &longs;ola vtantur <lb/>manu? </s>
          <s id="N15926">An quia ex mana magis, qu&agrave;m ex den&shy;<lb/>tiforcipe lubricus elabitur dens? </s>
          <s id="N1592B">An ferro id <lb/>potius accidit, qu&agrave;m digitis, quoniam vndique <lb/>dentem non comprehendunt, quod mollis di&shy;<lb/>gitorum facit caro, adh&aelig;ret enim &amp; complectitur magis. </s>
          <s id="N15934">An <lb/>quia dentiforcipes duo &longs;unt contrarij vectes, vnicum habentes <lb/>hypomochlion, eius &longs;cilicet in&longs;trumenti connexionem? </s>
          <s id="N1593B">Hoc <lb/>igitur ad extractionem vtuntur organo, vt facilius moueant. <lb/></s>
          <s id="N15941">Sit dentiforcipis alterum quidem extremum vbi e&longs;t A; alterum <lb/>autem quod extrahit, B, vectis autem vbi A D F, alter ver&ograve; <lb/>vectis vbi BCE, hypomochlion autem CGD, connexio ver&ograve; <lb/>vbi G, dens autem pondus. </s>
          <s id="N1594A">Vtroque igitur B &amp; F &longs;imul com&shy;<lb/>prehendentes mouent: quomodo autem commotus fuerit, faci&shy;<lb/>lius manu trahitur, qu&agrave;m instrumento.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N15953" type="head">
          <s id="N15955">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15959" type="main">
          <s id="N1595B">Qv&aelig;ritur in pr&aelig;&longs;enti ab Ari&longs;totele, ex quo nam pro&shy;<lb/>ueniat, vt facilius dentes extrahantur denti&longs;orcipis <lb/>adhibito in&longs;trumento, qu&agrave;m &longs;ola manu, immediata <lb/>opera digitorum. </s>
          <s id="N15964">Ac prim&ograve; ex eo, inquit videri po&longs;&longs;e, id or-<pb pagenum="190" xlink:href="005/01/198.jpg"/>tum habere, qu&ograve;d cum dens lubricus in &longs;e &longs;it, magis for&shy;<lb/>&longs;an &egrave; manu qu&aelig; leuis, &amp; mollis e&longs;t, qu&agrave;m ex rudi, ac tenaci<lb/>forcipe elabatur. </s>
          <s id="N15970"><expan abbr="Statimq.">Statimque</expan> hanc ip&longs;am rationem impugnat, <lb/>ac penitus euertit, inquiens, potius ferro, qu&agrave;m digitis con&shy;<lb/>tingere, vt dens ab illis apprehen&longs;us, propter &longs;ui lubricita&shy;<lb/>tem aufugiat. </s>
          <s id="N1597C">Quandoquidem ferrum, &longs;eu ferrei dentiforci&shy;<lb/>pes, minus qu&agrave;m digiti <expan abbr="vndiq.">vndique</expan> dentem valent comprehen&shy;<lb/>dere. </s>
          <s id="N15987">Mollis enim digitorum caro cedendo, ac flectendo <lb/>&longs;e&longs;e, adh&aelig;ret, &amp; complectitur magis qu&agrave;m ferrum pr&aelig; &longs;ua <lb/>duritie, ac in flexibilitate. </s>
          <s id="N1598E">Vnde perperam huiu&longs;modi Ari&longs;to&shy;<lb/>telis verba intelligunt cum ij, qui ea tanquam in confirma&shy;<lb/>tionem prioris rationis, aut &longs;olutionis dicta exponunt: tum <lb/>etiam qui ex oppo&longs;ito, ea ip&longs;a propo&longs;itam qu&etail;&longs;tionis &longs;uppo&shy;<lb/>&longs;itionem arbitrantur de&longs;truere. </s>
          <s id="N15999">Etenim non &longs;uppo&longs;itioni, &amp; <lb/>experienti&aelig; a&longs;&longs;umpt&aelig;, &longs;ed priori duntaxat opponuntur &longs;olu&shy;<lb/>tioni, vt vidimus, <expan abbr="rationemq.">rationemque</expan> dubitandi non mediocriter au&shy;<lb/>gent, vt magis ea, <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> traditurus e&longs;t vera &longs;olutio eluce&longs;cat. </s>
        </p>
        <p id="N159AA" type="main">
          <s id="N159AC">Soluit igitur Ari&longs;toteles <expan abbr="qu&aelig;&longs;tion&etilde;">qu&aelig;&longs;tionem</expan> dicens, id ex eo con&shy;<lb/>tingere, qu&ograve;d in dentiforcipe duo continentur vectes &longs;ibi in&shy;<lb/>uicem contrarij, videlicet ip&longs;a dentiforcipis brachia, quorum <lb/>vnicum e&longs;t commune hypomochlion, nempe ip&longs;a vtriu&longs;que <lb/>connexio, parisque alterius ad <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> inflexio, qua <expan abbr="inuic&etilde;">inuicem</expan> ob&shy;<lb/>uiantur. </s>
          <s id="N159C7">Proindeq, <expan abbr="hor&utilde;">horum</expan> <expan abbr="vecti&utilde;">vectium</expan> virtute arctius, ac validius, <lb/>qu&agrave;m digitis <expan abbr="dent&etilde;">dentem</expan> per&longs;tringi, <expan abbr="faciliusq.">faciliusque</expan> <expan abbr="c&otilde;&longs;equenter">con&longs;equenter</expan> auelli. </s>
        </p>
        <p id="N159E0" type="main">
          <s id="N159E2">Sit enim dentiforcipis in&longs;trumentum AB, quod dentem <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> comprehen&shy;<lb/>dat, &amp; con&longs;tringat <lb/><figure id="id.005.01.198.1.jpg" xlink:href="005/01/198/1.jpg"/><lb/>per &longs;ui extremum <lb/>B. </s>
          <s id="N159F6">Vectis autem <lb/>vnus &longs;it brachium <lb/>BC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N159FE">Alter ver&ograve; <lb/>AD &longs;uffulti in con&shy;<lb/>nexione qua&longs;i axe <lb/><expan abbr="vtriu&longs;q;">vtriu&longs;que</expan> vbi E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15A0B">Pon&shy;<lb/>du&longs;que &longs;it ip&longs;um <lb/>dens F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15A13">Vtroque <pb pagenum="191" xlink:href="005/01/199.jpg"/>igitur vecte &longs;imul admoto per extrema BD ip&longs;um dentem <lb/>tanquam onus in contrarium repellendo, validi&longs;&longs;im&egrave; con&shy;<lb/>&longs;tringent adhibita, &longs;cilicet manu in AC, qua extremum <lb/>A compellatur ver&longs;us C, &amp; extremum C ver&longs;us A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15A22">Dens <lb/><expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ita con&longs;trictus facil&egrave; dimouetur, ac dimotus extrahi&shy;<lb/>tur. </s>
        </p>
        <p id="N15A2C" type="main">
          <s id="N15A2E">H&aelig;c fer&egrave; Ari&longs;toteles, qu&aelig; tamen vt rect&egrave; Baldus ob&longs;er&shy;<lb/>uat, con&longs;trictionem potius, quam dimotionem, &amp; ab&longs;tractio&shy;<lb/>nem dentis demon&longs;trant. </s>
          <s id="N15A35">Addendum ergo erit dentem <lb/>dentiforcipe con&longs;trictum, vn&agrave; cum ip&longs;o in&longs;trumento alium <lb/>quendam con&longs;tituere vectem, ac &longs;i e&longs;&longs;et vnum continuum, <lb/>cuius longitudo in pr&aelig;&longs;enti erit ADF, vel CDF. </s>
          <s id="N15A3E">Si enim <lb/>attent&egrave; con&longs;ideretur, pr&etail;ter con&longs;trictionem, non datur alius <lb/>motus dentiforcipis ad dentem, &longs;eu re&longs;pectu dentis, &longs;ed &longs;i&shy;<lb/>mul cum illo, nempe ambo tanquam vnicum corpus ad <lb/>modum vectis mouentur. </s>
          <s id="N15A49">Cuius fulcimentum e&longs;t in parte <lb/>gingiu&aelig; vbi dens prim&ograve; ex illa emergit, &amp; in &longs;ua conuer&longs;io&shy;<lb/>ne innititur, vt in D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15A51">Pondus ver&ograve; con&longs;tituitur gingiu&aelig; <lb/>pars re&longs;i&longs;tens ex oppo&longs;ito circa dentis radicem vbi B. </s>
          <s id="N15A56">Cum <lb/>igitur parua &longs;it di&longs;tantia &agrave; fulcimento D ad extremum F; <lb/>magna ver&ograve; ab eodem fulcimento D ad alterum eiu&longs;dem <lb/>vectis extremum A, vel C: hinc fit, vt immoto manente <lb/>puncto D facil&egrave; ad motum circularem AC ver&longs;us G; ex&shy;<lb/>tremum F moueatur in oppo&longs;itum etiam circulariter ver&shy;<lb/>&longs;us B. </s>
          <s id="N15A65">Et &longs;ic dimota dentis radice ex proprio loco, dens <lb/>totus per dentiforcipem extrahatur. </s>
          <s id="N15A6A">Quod difficile e&longs;&longs;et <lb/>ab&longs;que illo &longs;ola manu pr&aelig;&longs;tari. </s>
          <s id="N15A6F">Quippe cum digiti nec tam <lb/>tenaciter dentem apprehendere, nec ita vnum veluti corpus <lb/>oblongum, ac ten&longs;um cum eo po&longs;&longs;int componere; quod to&shy;<lb/>tum vnius vectis rationem &longs;ubeat. </s>
        </p>
        <p id="N15A78" type="main">
          <s id="N15A7A">Quocirca admittenda non erunt, qu&aelig; Baldus aliter Phi&shy;<lb/>lo&longs;ophus hac in re profert, quamuis acut&egrave; fuerint excogita&shy;<lb/>ta, cum ait, dentiforcipis partium, quibus dens apprehendi&shy;<lb/>tur, eam qu&aelig; longior e&longs;t, potenti&aelig; mouentis loco &longs;uccede&shy;<lb/>re, breuiorem ver&ograve; fulcimentum con&longs;titui: Quandoquidem <lb/>in v&longs;u dentiforcipis ad extrahendum dentem etiam prout <pb pagenum="192" xlink:href="005/01/200.jpg"/>ab ip&longs;o explicatur, fulcimentum non pote&longs;t con&longs;titui in ip&longs;a <lb/>breuiori dentiforcipis parte, qua apprehenditur dens; tum <lb/>quia h&aelig;c &longs;imul cum altera parte mouetur, licet per mino&shy;<lb/>rem circulationem, qu&aelig; &longs;an&egrave; fit circa punctum illud gingi&shy;<lb/>u&aelig;, cui in ab&longs;tractione conuertendo &longs;e&longs;e innititur dens, &amp; &agrave; <lb/>quo &longs;emper dentiforcipis extremum aliquantulum di&longs;tat, <lb/>eo quod nequeat ad illam v&longs;que partem gingiu&aelig; interio&shy;<lb/>rem, ac &longs;olidam vbi huiu&longs;modi fit nixus pertingere: tum, <lb/>etiam quia e&longs;to pars ip&longs;a breuior per &longs;ui extremum non, <lb/>moueretur ad motum alterius, &longs;ed quie&longs;ceret, non propte&shy;<lb/>rea &longs;equeretur con&longs;titui fulcimentum huius motionis. </s>
          <s id="N15AA0">Nam <lb/>punctum cuiu&longs;libet vectis corre&longs;pondens puncto fulcimen&shy;<lb/>ti cui innititur, penetratur cum illo, &amp; &longs;imul cum illo quie&shy;<lb/>&longs;cit in motione ip&longs;iusmet vectis; &amp; tamen non pote&longs;t con&shy;<lb/>&longs;titui fulcimentum &longs;u&aelig; propri&aelig; motionis. </s>
          <s id="N15AAB">Nimirum quia, <lb/>nihil in &longs;eip&longs;o pote&longs;t fulciri, &longs;ed &longs;emper inter fulcimentum, <lb/>&amp; &longs;uffultum ea debet e&longs;&longs;e di&longs;tinctio, qu&aelig; e&longs;t inter mobile, <lb/>&amp; immobile, vel commotum, &amp; immotum. </s>
          <s id="N15AB4">Quare cum, <lb/>con&longs;titutum ex dente, ac forcipe &longs;e habeat per <expan abbr="mod&utilde;">modum</expan> vnius <lb/>vectis, non &longs;ecus ac &longs;i e&longs;&longs;et vnicum corpus continuum, <lb/>etiam &longs;i <expan abbr="&longs;ecund&utilde;m">&longs;ecundum</expan> punctum aliquod &longs;ibi intrin&longs;ecum quie&shy;<lb/>&longs;ceret, ac circa illud &longs;ecundum reliquas &longs;ui partes circulari&shy;<lb/>ter moueretur; Non propterea po&longs;&longs;et illi tanquam proprio <lb/>fulcimento in &longs;ua ip&longs;ius motione inniti. </s>
          <s id="N15ACB">Potius igitur fulci&shy;<lb/>mentum con&longs;tituendum e&longs;t extrin&longs;ecum, in ea gingiu&aelig; par&shy;<lb/>te, quam de&longs;crip&longs;imus vbi dens ip&longs;e in auul&longs;ione fulcitur, ac <lb/>pr&aelig;mit, <expan abbr="doloremq.">doloremque</expan> infert non minus, quam vbi ex oppo&longs;ito <lb/>dimot&aelig; eius radici re&longs;i&longs;titur. </s>
        </p>
        <p id="N15ADA" type="main">
          <s id="N15ADC">In calce tandem huius qu&aelig;&longs;tionis Ari&longs;toteles &longs;ubnectit, <lb/>dentem commotum facilius manu &longs;ola qu&agrave;m in&longs;trumento <lb/>&longs;imul auferri. </s>
          <s id="N15AE3">Quod &longs;an&egrave; intellexerim habita ratione ad <lb/>dolorem, quem in dentis ab&longs;tractione qui&longs;que vitare, aut <lb/>&longs;altem minuere intendit; ita vt facilitas ad commoditatem <lb/>patientis, non autem ad ab&longs;olutam effectus con&longs;ecutionem <lb/>referatur. </s>
          <s id="N15AEE">Quo &longs;en&longs;u id ex eo videtur probari, quoniam &longs;i <lb/>&longs;emel dens fuerit commotus, &amp; &agrave; po&longs;itione &longs;u&aelig; &longs;edis dimo-<pb pagenum="193" xlink:href="005/01/201.jpg"/>tus, non mod&ograve; &longs;olis digitis poterit &longs;impliciter auelli, non, <lb/>minus ac &longs;imul adhibito in&longs;trumento; &longs;ed etiam commo&shy;<lb/>dius, ac facilius, dolorem &longs;cilicet penitus, vel maiori ex par&shy;<lb/>te vitando, eo quod digiti &longs;entire &longs;ecus, ac dentiforcipis <lb/>ferrum, &amp; &longs;uperare magis valeant pro opportunitate ali&shy;<lb/>qualem dentis re&longs;i&longs;tentiam. </s>
          <s id="N15B02">Alioquin ab&longs;olut&egrave; loquendo <lb/>nulla habita ratione ad dolorem, ip&longs;um dentiforcipis in&longs;tru&shy;<lb/>mentum, &longs;icut maiorem pr&aelig;ualet &longs;uperare dentis re&longs;i&longs;ten&shy;<lb/>tiam firmiter inh&aelig;rentis; ita &amp; multo magis minorem, vt <lb/>cum iam ille &agrave; propria &longs;ede dimotus debiliter tantum gin&shy;<lb/>giu&aelig; inh&aelig;ret. </s>
        </p>
        <p id="N15B0F" type="head">
          <s id="N15B11">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;ima&longs;ecunda.</s>
        </p>
        <p id="N15B14" type="main">
          <s id="N15B16">C<emph type="italics"/>vr nuces ab&longs;que ictu facil&egrave; confringuntur in&shy;<lb/>strumentis, qua ad eum fiunt v&longs;um. </s>
          <s id="N15B1E">Multum <lb/>enim aufertur virium, motionis &longs;cilicet &amp; vio&shy;<lb/>lentia. </s>
          <s id="N15B25">Praeterea duro &amp; graui comprimens in&shy;<lb/>&longs;trumento citi&ugrave;s confringet, qu&agrave;m ligneo &amp; <lb/>leui. </s>
          <s id="N15B2C">An quia &longs;ic vtrunque &agrave; duobus compri&shy;<lb/>mitur vectibus ip&longs;a nux, &agrave; vecte autem facil&egrave; <lb/>diuelluntur onera? </s>
          <s id="N15B33">Id enim instrumentum ex duobus com&shy;<lb/>ponitur vectibus, idem habentibus hypomochlion, connexio&shy;<lb/>nem videlicet ip&longs;am, vbi est A, quemadmodum igitur fue&shy;<lb/>ro diducta &longs;ecundum extrema molis CD, ip&longs;&aelig; FE &longs;ic &agrave; par&shy;<lb/>ua faciliter potentia conducuntur, quod igitur cum percu&longs;sio&shy;<lb/>ne feci&longs;&longs;et pondus id valentiores ill&aelig; EC, &amp; FD vectes effi&shy;<lb/>ciunt. </s>
          <s id="N15B42">Eleuatione enim in contrarium elati, &amp; comprimentes <lb/>frangunt vbi e&longs;t K. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15B48">Hanc etiam ob cau&longs;am quanto vicinius <lb/>fuerit K ip&longs;um A, confringitur celerius. </s>
          <s id="N15B4D">Quant&ograve; enim ab hipo&shy;<lb/>mochlio plus di&longs;tat vectis, facilius &amp; plus mouet ab codem <lb/>potentia. </s>
          <s id="N15B54">E&longs;t igitur A quidem hipomochlion: ip&longs;a autem DAF <lb/>vectis, &amp; item ip&longs;a CAE. </s>
          <s id="N15B59">Quant&ograve; igitur ip&longs;um K vicinius <lb/>fuerit angulo ip&longs;ius A, tant&ograve; vicinius fit connexioni, vbi est <lb/>A, hoc autem hypomochlion, ab eadem igitur potentia appli&shy;<lb/>cante FE plus extolli nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s>
          <s id="N15B62">Quamobrem quoniam ex <lb/>contario e&longs;t eleuatio, nece&longs;&longs;e e&longs;t magis comprimi, quod autem <lb/>comprimitur magis, citius frangitur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <pb pagenum="194" xlink:href="005/01/202.jpg"/>
        <p id="N15B6F" type="head">
          <s id="N15B71">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15B75" type="main">
          <s id="N15B77">Pr&aelig;&longs;ens qu&aelig;&longs;tio circa &longs;imile admodum in&longs;trumentum <lb/>ver&longs;atur, ac pr&aelig;cedens, quamuis ad diuer&longs;um om&shy;<lb/>nino effectum natura &longs;ua ordinatum. </s>
          <s id="N15B7E">Qu&aelig;rit enim <lb/>Philo&longs;ophus quo fiat, vt nuces ab&longs;que ictu, facil&egrave; in&longs;tru&shy;<lb/>mento ad id opus fabrefacto, confringantur: quod &longs;an&egrave; in&shy;<lb/>&longs;trumentum forcipi &longs;imillimum, &amp; ex ligneis regulis com&shy;<lb/>pactum ip&longs;e videtur &longs;upponere. </s>
          <s id="N15B89">Eamque mox rationem <lb/>dubitandi affert; quia ab&longs;que ictu ac violenta aliqua per&shy;<lb/>cu&longs;&longs;ione, remi&longs;&longs;ius ab&longs;olut&egrave; quam cum illa corpus compri&shy;<lb/>mitur; impetus namque ictus aut percu&longs;&longs;ionis vires maxi&shy;<lb/>m&egrave; auget in ip&longs;amet motione, ad comprimendum acrius <lb/>quod percutitur, vt hactenus explicuimus. </s>
          <s id="N15B96">Quare non tam <lb/>facil&egrave; pr&aelig;fato <expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;trumento</expan> ab&longs;que ictu nuces confringi po&longs;&longs;e <lb/>viderentur, &longs;icut cum malleo adacto impetu confringuntur. <lb/></s>
          <s id="N15BA2">Id quod pr&aelig;terea ex eo confirmat, quia graui ac duro in&shy;<lb/>&longs;trumento, vt e&longs;t ferreus malleus, citius, con&longs;entaneum e&longs;t, <lb/>fieri confractionem qu&agrave;m ligneo ac leui, quale hoc de quo <lb/>agimus in pr&aelig;&longs;enti &longs;upponitur. </s>
        </p>
        <p id="N15BAB" type="main">
          <s id="N15BAD">Attamen ip&longs;e Philo&longs;ophus huiu&longs;modi difficultatem ac <lb/>dubitationem ex eodem principio, quo pr&aelig;cedentem qu&aelig;&shy;<lb/>&longs;tionem &longs;oluerat, apti&longs;&longs;im&egrave; ac breui&longs;&longs;im&egrave; diluit, inquiens, <lb/>explicatum in&longs;trumentum duobus brachijs tanquam duo&shy;<lb/>bus vectibus contrarijs, ad &longs;e&longs;e inuicem conuer&longs;is con&longs;tare, <lb/>vnico fulcimento innixis, quod e&longs;t vtriu&longs;que connexio ac <lb/>veluti axis: duorum autem vectium compre&longs;&longs;ione, vt pot&egrave; <lb/>qui magnam vim habeant comprimendi, &aelig;qu&egrave; facile nuces <lb/>amygdalas, vel id genus alia confringi, ac ictu vel percu&longs;&longs;io&shy;<lb/>ne cum impetu. </s>
          <s id="N15BC2">Quod vt ad oculos etiam pateat, con&longs;ti&shy;<lb/>tuatur primo in&longs;trumentum ABCD, cuius brachia &longs;int AD <lb/>&amp; CB &longs;uffulta in connexione vtriu&longs;que vbi E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15BCA">Nux ver&ograve; <lb/><expan abbr="confring&etilde;da">confringenda</expan> locetur inter A &amp; C vbi F, nempe inter extre&shy;<lb/>ma brachiorum ea parte qua minus di&longs;tant &agrave; fulcimento. <lb/></s>
          <s id="N15BD5">Potentia ver&ograve; confringentis applicetur in extremis eorun&shy;<lb/>dem brachiorum ea parte, qua magis di&longs;tant a fulcimento, <pb pagenum="195" xlink:href="005/01/203.jpg"/><figure id="id.005.01.203.1.jpg" xlink:href="005/01/203/1.jpg"/><lb/>tanquam in manubrijs, <expan abbr="nimir&utilde;">nimirum</expan> in BD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15BEA">Con&longs;ideretur dein&shy;<lb/>de vtrum que brachium tanquam duplicem vectem moueri <lb/>circa immotum fulcimentum E; ita vt ad motum B ver&longs;us <lb/>D, alterum extremum nempe C appropinquetur ad A; &amp; &egrave; <lb/>conuer&longs;o, ad motum D ver&longs;us B, ip&longs;um A appropinquetur <lb/>ad C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15BF8">Tunc dicimus nucem, qu&etail; quidem tanquam pondus <lb/>ab vtroque extremo duplicis vectis AC pellitur ac repelli&shy;<lb/>tur, facil&egrave; comprimi, ac tandem nimia compre&longs;&longs;ione con&shy;<lb/>fringi, &longs;iquidem dum magis ac magis ip&longs;a extrema AC ad <lb/>inuicem appropinquantur, nece&longs;&longs;ari&ograve; qu&aelig; inter ip&longs;a interci&shy;<lb/>pitur, nucem comprimunt, &amp; comprimendo confringunt. </s>
        </p>
        <p id="N15C05" type="main">
          <s id="N15C07">Addit autem prim&ograve; Ari&longs;toteles, quo <expan abbr="l&otilde;giora">longiora</expan> fuerint bra&shy;<lb/>chia huius in&longs;trumenti &agrave; connexione ip&longs;orum &longs;eu <expan abbr="fulcim&etilde;to">fulcimento</expan> <lb/>ad extrema, quibus applicatur potentia: &amp; ex alia parte, quo <lb/>breuiora eadem brachia fuerint &agrave; conexione &longs;eu <expan abbr="fulcim&etilde;to">fulcimento</expan> <lb/>ad nucem, eo facilius confractionem fieri; ac proinde &agrave; mi&shy;<lb/>nori potentia, ita vt id ip&longs;um quod cum percu&longs;&longs;ione feci&longs;&longs;et <lb/>pondus, pr&aelig;&longs;tetur &agrave; binis explicatis vectibus in contrarium <lb/>&longs;e&longs;e conantibus, &amp; comprimentibus ip&longs;am nucem; cuius <lb/>re&longs;i&longs;tentia gerit vicem ponderis. </s>
        </p>
        <p id="N15C26" type="main">
          <s id="N15C28">Secundo ver&ograve; addit Ari&longs;toteles, e&ograve; <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> fieri vectium <lb/>&longs;eu brachiorum dilatationem, <expan abbr="qu&otilde;">quom</expan> propinquius fulcimento, <lb/>&longs;eu angulo connexionis eorum nux confringenda con&longs;titua&shy;<lb/>tur, quia nimirum vterque angulus ad verticem ab illis <expan abbr="c&otilde;-&longs;titutus">con&shy;<lb/>&longs;titutus</expan>, per talem appropinquationem dilatatur &lpar;nempe <lb/>AEC. &amp; BED.&rpar; &amp; cum angulo ip&longs;a quoque brachia, qu&aelig; <lb/>angulum con&longs;tituunt, ita vt magis tunc di&longs;tare oporteat in&shy;<lb/>ter &longs;e extrema AC, &longs;icut &amp; DB, <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> maius &longs;it latus, quod &longs;ub <pb pagenum="196" xlink:href="005/01/204.jpg"/>maiori angulo &longs;ubtenditur, vt con&longs;tat ex 18. primi ele&shy;<lb/>ment. </s>
          <s id="N15C50">Dilatatur autem magis ip&longs;e angulus AEC, &amp; con&shy;<lb/>&longs;equenter alius ad verticem BED; Nam qu&ograve; propinquius <lb/>ei acce&longs;&longs;erit nucis magnitudo, cum qua con&longs;tituit veluti <lb/><expan abbr="triangul&utilde;">triangulum</expan> AEC, e&ograve; minora &longs;eu breuiora <expan abbr="euad&utilde;t">euadunt</expan> duo latera, <lb/>quibus ip&longs;e angulus E continetur, pr&aelig;dictamque magnitu&shy;<lb/>dinem tanquam ba&longs;im &longs;ubtendit. </s>
          <s id="N15C64">Duo autem latera &longs;uper <lb/>eandem ba&longs;im quanto minora &longs;unt, tanto <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> angulum <lb/><expan abbr="c&otilde;&longs;tituunt">con&longs;tituunt</expan>, vt patet per vige&longs;imam <expan abbr="prim&atilde;">primam</expan> primi. </s>
          <s id="N15C76">Magis ergo <lb/>dilatatis brachijs &longs;eu vectibus cum angulo <expan abbr="c&otilde;nexionis">connexionis</expan> <expan abbr="eor&utilde;">eorum</expan>, <lb/>propter <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <expan abbr="approximation&etilde;">approximationem</expan> nucis ad ip&longs;um validius, ac <lb/>facilius, vt docet Ari&longs;tot. <!-- KEEP S--><!-- REMOVE S--><expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan> qu&etail; in extremis manubrijs <lb/>adhibetur, comprimere, atque ade&ograve; <expan abbr="c&otilde;fringere">confringere</expan> intelligetur. </s>
        </p>
        <p id="N15C9B" type="main">
          <s id="N15C9D">Qu&aelig; quidem con&longs;equentia duplici ex capite pote&longs;t pro&shy;<lb/>bari. </s>
          <s id="N15CA2">Primo quia dilatatis brachijs, di&longs;tantioribu&longs;que ex&shy;<lb/>tremis eorum ab inuicem con&longs;titutis, ob maiorem propin&shy;<lb/>quitatem nucis ad centrum, velocior po&longs;tea con&longs;equitur <lb/>motus compre&longs;&longs;ionis eorum. </s>
          <s id="N15CAB">Siquidem maiorem arcum in <lb/>eodem tempore eadem potentia per talem <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> de&longs;cribet. <lb/></s>
          <s id="N15CB5">Licet enim eadem &longs;it exten&longs;io, qu&aelig; deperditur per com&shy;<lb/>pre&longs;&longs;ionem ex parte corporis compre&longs;&longs;i, aut confracti vbi&shy;<lb/>cunque fiat ip&longs;a compre&longs;&longs;io, &longs;emper tamen qu&ograve; propri&ugrave;s <lb/>centro fit, &amp; amplius brachia dilatata &longs;upponit, eo maiorem <lb/>arcum extrema brachiorum, in quibus applicatur potentia <lb/>comprimendo percurrunt. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.204.1.jpg" xlink:href="005/01/204/1.jpg"/>
        <p id="N15CC7" type="main">
          <s id="N15CC9">Sint <expan abbr="namq;">namque</expan> tanquam <lb/>brachia dilatata du&aelig; <lb/>diametri AD, &amp; CB <lb/>in circulo ABCD &longs;e&longs;e <lb/>inuicem <expan abbr="bifari&atilde;">bifariam</expan> inter&shy;<lb/>&longs;ecantes, &amp; connecten&shy;<lb/>tes in <expan abbr="c&etilde;tro">centro</expan> E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15CE5">Exten&shy;<lb/>&longs;io ver&ograve; corporis con&shy;<lb/>fring<expan abbr="&etilde;di">endi</expan>, qu&aelig; per <expan abbr="com-pre&longs;&longs;ion&etilde;">com&shy;<lb/>pre&longs;&longs;ionem</expan> deperditur, <lb/>&longs;it &longs;patium AF, quod <pb pagenum="197" xlink:href="005/01/205.jpg"/>prim&ograve; con&longs;tituatur inter extrema AC eorundem brachio&shy;<lb/>rum. </s>
          <s id="N15CFF">Et &agrave; puncto F per centrum E ducatur recta FG, qu&aelig; <lb/>locum, vel &longs;itum de&longs;ignat, in quo con&longs;tituendum e&longs;t bra&shy;<lb/>chium AD po&longs;t ip&longs;am compre&longs;&longs;ionem, ita vt extremum A <lb/>transferatur in F, &amp; extremum D transferatur in G. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15D0A">Tunc cert&egrave; ip&longs;um extremum D per huiu&longs;modi tran&longs;latio&shy;<lb/>nem, &aelig;qualem arcum, aut lineam de&longs;criberet ip&longs;i &longs;patio <lb/>AF. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15D12">Siquidem &aelig;quales anguli ad centrum circuli, &aelig;quali&shy;<lb/>bus arcubus in&longs;i&longs;tunt, vt patet per 26. tertij. </s>
          <s id="N15D17">Anguli autem <lb/>con&longs;tituti ad centrum E per ip&longs;as rectas AD, &amp; FG, nem&shy;<lb/>pe AEF, &amp; GED, &longs;unt &aelig;quales per 15. primi, eo quod <lb/>&longs;int ad verticem. </s>
          <s id="N15D20">Quando igitur corpus <expan abbr="confringend&utilde;">confringendum</expan> col&shy;<lb/>locatur inter extrema <expan abbr="brachior&utilde;">brachiorum</expan> pr&aelig;fati in&longs;trumenti longi&longs;&shy;<lb/>&longs;ime a centro, <expan abbr="tant&utilde;">tantum</expan> &longs;patium in fractione percurrunt ip&longs;a ex&shy;<lb/>trema, <expan abbr="quant&utilde;">quantum</expan> alia oppo&longs;ita in quibus applicatur potentia. </s>
        </p>
        <p id="N15D39" type="main">
          <s id="N15D3B">Quod fi corpus confringendum collocetur propinquius <lb/>centro, &longs;eu connexioni brachiorum E, ita vt exten&longs;io eius <lb/>AF, qu&aelig; per confractionem deperditur, con&longs;tituatur exem&shy;<lb/>pli gratia in HI, A tran&longs;lato in H &longs;uper eandem lineam, <lb/>AD, &amp; F in I ver&longs;us lineam CB; &amp; per ip&longs;um punctum <lb/>I, &amp; centrum E excitetur alia diagonalis KL, qu&aelig; pa&shy;<lb/>riter de&longs;ignet locum, ac situm quo transferri debet idem <lb/>brachium AD po&longs;t confractionem: Tunc maiorem ar&shy;<lb/>cum inueniemus de&longs;cribitura in ip&longs;a compre&longs;&longs;ione extrema <lb/>DA, quam &longs;it &longs;patium HI, quod deperditur per illam. <lb/></s>
          <s id="N15D51">Quandoquidem A transferetur in K, &amp; D in L: Spatium <lb/>autem DL continet &longs;patium DG, &longs;icut &longs;patium AK con&shy;<lb/>tinet &longs;patium AF &aelig;quale ip&longs;i HI, quo propterea maius e&longs;t <lb/>ip&longs;um AK, &amp; DL, qu&aelig; per rationem &longs;upra factam &longs;unt <lb/>&aelig;qualia. </s>
          <s id="N15D5C">Rur&longs;us ver&ograve; &longs;i excitetur linea recta &agrave; puncto A <lb/>ad punctum K, &amp; con&longs;iderentur i&longs;ta duo triangula, nempe <lb/>HEI, &amp; AEK, inuenientur habere latera proportionalia <lb/>circa eundem angulum E; ba&longs;esque &longs;imilis rationis per quar&shy;<lb/>tam propo&longs;. </s>
          <s id="N15D67">&longs;exti. </s>
          <s id="N15D6A">Cumque ba&longs;is AK longioribus lineis <lb/>&longs;ubtendatur ip&longs;i angulo E, maior erit, qu&agrave;m ba&longs;is HI ei&shy;<lb/>dem angulo &longs;ubten&longs;a breuioribus lineis EH, &amp; EI. </s>
        </p>
        <pb pagenum="198" xlink:href="005/01/206.jpg"/>
        <p id="N15D75" type="main">
          <s id="N15D77">Quod autem exempli&longs;icauimus in brachio, &longs;eu vecte AD, <lb/>idem etiam procedit de brachio CB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15D7D">Et quod de brachijs <lb/>in medio ad inuicem connexis, ac bifariam &longs;e&longs;e inter&longs;ecan&shy;<lb/>tibus dictum e&longs;t, accommodari pote&longs;t in alijs non ita &longs;e ha&shy;<lb/>bentibus &longs;eu alibi connexis. </s>
          <s id="N15D86">Nam &longs;emper verificabitur ad <lb/>maiorem approximationem corporis confringendi ad cen&shy;<lb/>trum connexionis eorum, &longs;eu fulcimentum, magis ip&longs;a bra&shy;<lb/>chia dilatari, maiu&longs;que deinde &longs;patium eodem tempore, <lb/>comprimendo percurrere, quod e&longs;t velocius agere, vnde &amp; <lb/>validius colligitur frangere, vt dicebamus ex Ari&longs;totele. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15D94" type="main">
          <s id="N15D96">Alio ver&ograve; ex capite eadem con&longs;equentia probatur, quia <lb/>cum vectis beneficio eandem proportionem habeat po&shy;<lb/>tentia ad pondus leuandum, aut deprimendum, quam habet <lb/>eius di&longs;tantia &agrave; fulcimento ad di&longs;tantiam ponderis ab eo&shy;<lb/>dem fulcimento, vt qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N15DA1">3. ex Ari&longs;totele, &amp; Archimede <lb/>probauimus: quanto magis corpus confringendum ad pun&shy;<lb/>ctum connexionis, &longs;eu axem E, quo vterque vectis huius <lb/>in&longs;trumenti fulcitur, appropinquabitur; tanto maior erit ex&shy;<lb/>ce&longs;&longs;us di&longs;tanti&aelig; ip&longs;ius potenti&aelig; motricis digitorum in ex&shy;<lb/>tremis BD applicatis, re&longs;pectu di&longs;tanti&aelig; ip&longs;ius nucis, aut <lb/>alterius corporis confringendi ab eodem puncto E. <expan abbr="Proin-deq.">Proin&shy;<lb/>deque</expan> tanto maior pariter erit vis eiu&longs;dem potenti&aelig; ad de&shy;<lb/>primendum, vel confringendum in tali &longs;itus proportione <lb/>pr&aelig;&longs;ertim cum duo concurrant vectes duplicantes &longs;uas vi&shy;<lb/>res, quod erat Philo&longs;ophi intentum. </s>
        </p>
        <p id="N15DBC" type="head">
          <s id="N15DBE">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imatertia.</s>
        </p>
        <p id="N15DC1" type="main">
          <s id="N15DC3">C<emph type="italics"/>vr &longs;i duo extrema in rhombo puncta duabus <lb/>ferantur latonibus, haudquaquam &aelig;quale <lb/>vtrumque eorum pertran&longs;it rectam, &longs;ed mult&ograve; <lb/>plus alterum? </s>
          <s id="N15DCF">Idem autem e&longs;t &longs;ermo, cur quod <lb/>&longs;uper latus fertur, minus pertran&longs;it quam <lb/>ip&longs;um latus? </s>
          <s id="N15DD6">Illud enim diametrum minorem <lb/>hoc vero maius latus. </s>
          <s id="N15DDB">Et hoc quidem vnica. </s>
          <s id="N15DDE">Il&shy;<lb/>lud ver&ograve; duabus fertur lationibus. </s>
          <s id="N15DE3">Feratur enim ex ip&longs;a AB, A <emph.end type="italics"/><pb pagenum="199" xlink:href="005/01/207.jpg"/><emph type="italics"/>quidem ad <expan abbr="ips&utilde;">ipsum</expan> B, B ver&ograve; ad <expan abbr="ips&utilde;">ipsum</expan> D eadem celeritate. </s>
          <s id="N15DF7">Feratur <lb/><expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> &amp; ip&longs;a AB in ip&longs;i AC iuxta CD <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> celeritate <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> illis. <lb/></s>
          <s id="N15E08">Nece&longs;&longs;e igitur e&longs;t A quidem in ip&longs;a AD diametro ferri, B ver&ograve; <lb/>in ip&longs;a BC, &amp; vtranque &longs;imul pertran&longs;i&longs;&longs;e, &amp; ip&longs;am AB <expan abbr="ip&longs;&utilde;">ip&longs;um</expan> <lb/>latus AC: latum enim &longs;it ip&longs;um A ip&longs;am AE, AB autem ip&longs;am <lb/>AF, &amp; proiecta &longs;it FG iuxta ip&longs;um AB, &amp; ab ip&longs;o E &longs;imiliter <lb/>repleatur. </s>
          <s id="N15E17">Similiter igitur fit quod <expan abbr="replet&utilde;">repletum</expan> e&longs;t, ip&longs;i toti: &aelig;qualis <lb/>igitur AF ip&longs;i AE. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15E21">Ip&longs;a autem AB ip&longs;am AF lata erit: in dia&shy;<lb/>metro igitur erit &longs;ecundum K, &amp; &longs;emper nece&longs;&longs;e e&longs;t ip&longs;um fer&shy;<lb/>ri &longs;ecundum diametrum, &amp; &longs;imul AB latus pertran&longs;it latus <lb/>AC, &amp; ip&longs;um A diametrum pertran&longs;it AD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15E2B">Similiter etiam <lb/>demon&longs;trabitur &amp; ip&longs;um B in ip&longs;a BC diametrum lato, &aelig;qua&shy;<lb/>lis enim e&longs;t ip&longs;a BE ip&longs;i BG. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15E33">Repleto igitur ab ip&longs;o G quod in&shy;<lb/>tus e&longs;t, toti e&longs;t &longs;imile, &amp; ip&longs;um B in ip&longs;a diametro erit &longs;ecun&shy;<lb/>dum laterum connexionem. </s>
          <s id="N15E3A">Et &longs;imul latus pertran&longs;it latus, &amp; <lb/>B ip&longs;um BC diametrum. </s>
          <s id="N15E3F">Simul igitur Amult&ograve; plus ip&longs;a AB <lb/>pertran&longs;it, &amp; ip&longs;um latus minus latus eadem lata teleritate: <lb/>&amp; ip&longs;um latus maiorem qu&agrave;m B pertran&longs;iuit vna <expan abbr="lat&utilde;">latum</expan> latio&shy;<lb/>ne. </s>
          <s id="N15E4C">Quant&ograve; enim acutior fuerit rhombus, diameter quidem <lb/>minor fit, AC autem maior; latus ver&ograve; ip&longs;ius BC minus. </s>
          <s id="N15E51">Ab&shy;<lb/>&longs;urdum e&longs;t enim &lpar;vt dictum e&longs;t&rpar; id quod duabus fertur latio&shy;<lb/>nibus, aliquando ferri tardius illo, quo fertur vnica, &amp; vtri&longs;&shy;<lb/>que po&longs;itis &aelig;quali velocitate punctis, alterum pertran&longs;ire ma&shy;<lb/>iorem Cau&longs;a autem e&longs;t quoniam ei, quod ab obtu&longs;o fertur an&shy;<lb/>gulo, amb&aelig; fer&egrave; contrari&aelig; fiunt lationes, &amp; illa &longs;ecundum <lb/>quam ip&longs;um fertur, &amp; illa &longs;ecundum quam ip&longs;um &agrave; latere de&shy;<lb/>fertur. </s>
          <s id="N15E62">Ei autem quod ab acuto fertur, accidit vt ad idem fe&shy;<lb/>ratur. </s>
          <s id="N15E67">Coadiuuat enim qu&aelig; ip&longs;ius e&longs;t lateris,, illam qu&aelig; e&longs;t &longs;u&shy;<lb/>per diametrum. </s>
          <s id="N15E6C">Et quant&ograve; hunc quidem acutiorem feceris, <lb/>illum ver&ograve; obtu&longs;um magis: h&aelig;c quidem tardior erit, illa ver&ograve; <lb/>celerior. </s>
          <s id="N15E73">H&aelig; quidem igitur magis contrari&aelig; fiunt, quoniam <lb/>obtu&longs;ior fit angulus: ill&aelig; ver&ograve; ad idem magis, quoniam line&aelig; <lb/>coarctantur. </s>
          <s id="N15E7A">Ip&longs;um enim A fer&egrave; ad idem fertur &longs;ecundum <lb/>ambas lationes. </s>
          <s id="N15E7F">Coadiuuatur igitur altera &amp; quant&ograve; &longs;an&egrave; <lb/>acutior fuerit angulus, tant&ograve; magis ip&longs;um A ad contrarium, <lb/>ip&longs;um enim ad B fertur, latus autem defert ip&longs;um ad D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15E87">Et <lb/>quant&ograve; &longs;an&egrave; obtu&longs;ior fuerit angulus, magis contrari&aelig; fiunt <lb/>lationes, rectior enim efficitur linea. </s>
          <s id="N15E8E">Si autem omnino recta <lb/>fieret penitus vtique e&longs;sent contrari&aelig;. </s>
          <s id="N15E93">Latus ver&ograve; &longs;ecundum <lb/>vnicam latam lationem &agrave; nullo pr&aelig;peditur, rationabiliter igi&shy;<lb/>tur maiorem pertran&longs;it.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <pb pagenum="200" xlink:href="005/01/208.jpg"/>
        <p id="N15EA0" type="head">
          <s id="N15EA2">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15EA6" type="main">
          <s id="N15EA8">Dvas hic peracutas difficultates proponit Ari&longs;tote&shy;<lb/>les examinandas, <expan abbr="easq.">easque</expan> ingenio&longs;i&longs;&longs;imas, quas accu&shy;<lb/>rat&egrave; admodum contemplari, ac diligenti&longs;&longs;im&egrave; pon&shy;<lb/>derare opere pretium e&longs;t, cum non parum confert ad mi&longs;to&shy;<lb/>rum motuum naturam, <expan abbr="variamq.">variamque</expan> <expan abbr="proportion&etilde;">proportionem</expan> interno&longs;cen&shy;<lb/>dam prout mechanicos maxim&egrave; decet. </s>
        </p>
        <p id="N15EC1" type="main">
          <s id="N15EC3">Prima difficultas e&longs;t, cur &longs;i duo puncta extrema vnius la&shy;<lb/>teris in rhombo duabus &longs;imul ferantur lationibus cum ea&shy;<lb/>dem velocitate, vnum maius, alterum minus &longs;patium per&shy;<lb/>currit. </s>
          <s id="N15ECC">Ad cuius rei explicationem &longs;upponimus ex. </s>
          <s id="N15ECF">31. de&shy;<lb/>finitione primi Euclidis Rhombum e&longs;&longs;e figuram quadrila&shy;<lb/>teram quidem, &amp; &aelig;quilateram, &longs;ed non rectangulam; quip&shy;<lb/>pe qu&aelig; duos angulos habet acutos, duos ver&ograve; obtu&longs;os. </s>
          <s id="N15ED8">Si <lb/><figure id="id.005.01.208.1.jpg" xlink:href="005/01/208/1.jpg"/><lb/>igitur in Rhombo ABCD, cuius <lb/>acuti anguli &longs;int A &amp; D, obtu&longs;i <lb/>ver&ograve; B &amp; C, duo extrema pun&shy;<lb/>cta lateris AB, nempe ip&longs;um A, &amp; <lb/>ip&longs;um B, &aelig;qua velocitate duabus <lb/>ferantur lationibus, vna qua pun&shy;<lb/>ctum A &longs;uper idem latus feratur <lb/>ver&longs;us B, &amp; B feratur ver&longs;us A: <lb/>altera ver&ograve; qua <expan abbr="d&utilde;">dum</expan> ip&longs;a duo pun&shy;<lb/>cta &longs;ibi obuiam procedunt, &longs;imul <lb/>cum toto latere AB, moueantur <lb/>ver&longs;us latus CD, ita vt &longs;emper la&shy;<lb/>tus, &longs;eu linea AB, ip&longs;i CD &longs;it pa&shy;<lb/>ralella, de&longs;cendatque per latera <lb/>AC, &amp; BD quou&longs;que coincidat <lb/>cum eadem CD: Cum ex duabus lationibus, eadem &longs;em&shy;<lb/>per laterum proportione &longs;eruata, recta qu&aelig;dam linea pro&shy;<lb/>ducatur, vt &longs;upra demon&longs;tratum e&longs;t ex eodem Ari&longs;totele <lb/>1. par. </s>
          <s id="N15F0B">tex. <!-- REMOVE S-->6. vtraque puncta pr&aelig;dicta eandem laterum ip&shy;<lb/>&longs;ius rhombi proportionem in &longs;uo motu &longs;eruando, propriam <pb pagenum="201" xlink:href="005/01/209.jpg"/>rectam lineam de&longs;cribent: A quidem lineam AD, B ver&ograve; <lb/>BC: qu&aelig; nimirum erunt diametri eiu&longs;dem rhombi. </s>
          <s id="N15F19"><expan abbr="Cumq.">Cumque</expan> <lb/>in rhombo diametri non &longs;int &aelig;quales, &longs;ed qu&aelig; obtu&longs;is an&shy;<lb/>gulis opponitur, vt AD maior &longs;it ea, qu&aelig; opponitur acutis, <lb/>vt BC: &longs;iquidem maius latus maiorem angulum &longs;ubtendit <lb/>per 18. primi; hin c e&longs;t, vt ex ip&longs;is duobus punctis AB, dua&shy;<lb/>bus lationibus eodem tempore, <expan abbr="eademq.">eademque</expan> velocitate pro&shy;<lb/>motis, vnum quippe maius &longs;patium, nempe maiorem dia&shy;<lb/>metrum, alterum ver&ograve; minus, &longs;eu minorem diametrum per&shy;<lb/>currat. </s>
          <s id="N15F33">Quod mirum proculdubio omnibus cau&longs;am igno&shy;<lb/>rantibus videri &longs;olet. </s>
        </p>
        <p id="N15F38" type="main">
          <s id="N15F3A">Ver&ugrave;m quod linea recta, quam de&longs;cribere diximus pun&shy;<lb/>ctum A, &longs;it ipsa diameter AD; quam ver&ograve; punctum B, <lb/>&longs;it diameter BC, facil&egrave; demon&longs;tratur ex eo. </s>
          <s id="N15F41">Nam &longs;i pun&shy;<lb/>ctum A, proprio motu delatum fuerit exempli gratia v&longs;que <lb/>ad punctum E medium ip&longs;ius line&aelig; AB, &amp; linea tota <lb/>AB eodem tempore, &aelig;quale &longs;patium pertran&longs;ierit ver&longs;us <lb/>CD, ita vt alterum eius extremum peruenerit ad punctum <lb/>F, medium lateris AC; alterum ver&ograve; ad punctum G, me&shy;<lb/>dium lateris BD: quoniam AF &aelig;qualis e&longs;t ip&longs;i AE, &longs;i com&shy;<lb/>pleatur figura &longs;imilis toti, productis lineis EH, &amp; FG per <lb/>punctum medium K, nempe rhombus AEKF, &longs;imilis <lb/>rhombo maiori ABCD per 24. &longs;exti elementorum; erit <lb/>recta FK &aelig;qualis oppo&longs;it&aelig; AE, &amp; AF ip&longs;i EK; proin&shy;<lb/>deque punctum A cum duabus tran&longs;latum &longs;it lationibus <lb/>&longs;emper proportionalibus iuxta rationem &aelig;qualitatis; quam <lb/>latera rhomborum habent inter &longs;e, vtique tran&longs;latum erit <lb/>&longs;uper rectam AK in ip&longs;um K, quod e&longs;t punctum medium <lb/>diametri AD; Cuius reliquum dimidium conficiet, tum <lb/>ex motu &longs;uo ab E v&longs;que ad B, tum ex alieno ab F v&longs;que <lb/>ad C, ita vt tandem perueniat ad punctum D. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N15F67" type="main">
          <s id="N15F69">Eodem pacto, quod dictum e&longs;t de puncto A, applica&shy;<lb/>ri pote&longs;t in puncto B. </s>
          <s id="N15F6E">Nam &longs;i hoc cum eadem velocitate <lb/>moueatur ver&longs;us A, &longs;icut linea AB ver&longs;us CD, quo tem&shy;<lb/>pore per proprium motum percurri&longs;&longs;et v&longs;que ad E, alieno <lb/>motu perueni&longs;&longs;et v&longs;que ad G; <expan abbr="&aelig;qualesq.">&aelig;qualesque</expan> forent line&aelig; BE, <pb pagenum="202" xlink:href="005/01/210.jpg"/>&amp; BG; producti&longs;que lateribus, EH, &amp; GF, rhombus <lb/>EBGK per illa con&longs;titutus, &longs;imilis e&longs;&longs;et rhombo continen&shy;<lb/>ti ABCD: Ideoque GK &aelig;qualis oppo&longs;it&aelig; BE, &amp; BG <lb/>&aelig;qualis EK. </s>
          <s id="N15F86">Quare punctum B vtroque motum tran&longs;la&shy;<lb/>tum cum eadem proportione &aelig;qualitatis, mouebitur motu <lb/>mixto &longs;uper diametrum ip&longs;ius rhombi, &amp; quo tempore <lb/>transferri deberet in E &amp; in G, transfertur in K, quod e&longs;t <lb/>punctum medium diametri BC; cuius reliquum dimidium <lb/>conficiet per motum proprium ab E v&longs;que ad A, &amp; alie&shy;<lb/>no &agrave; G v&longs;que ad D; ita vt tandem reperiatur in C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15F98">Cum <lb/>igitur &longs;patium BC, vt dicebamus, minus &longs;it quam &longs;patium <lb/>AD eodem tempore peragratum &agrave; puncto A, difficile vi&shy;<lb/>detur qua ratione id po&longs;&longs;it contingere, po&longs;tquam ita rem <lb/>&longs;e habere con&longs;titerit. </s>
        </p>
        <p id="N15FA3" type="main">
          <s id="N15FA5">Huius tamen euentus cau&longs;am &longs;oluendo primam partem <lb/>qu&aelig;&longs;tionis, <expan abbr="primamq.">primamque</expan> difficultatem, eam e&longs;&longs;e inquit Ari&longs;to&shy;<lb/>teles, quia cum in rhombo duo &longs;int obtu&longs;i anguli, duo ver&ograve; <lb/>acuti, lationes ill&aelig;, quibus fertur punctum, quod ab obtu&longs;o <lb/>angulo di&longs;cedit, vt in propo&longs;ita figura e&longs;t punctum B, &longs;unt <lb/>inter &longs;e omnino fer&egrave; contrari&aelig;, cum vna, verbi gratia &longs;ur&shy;<lb/>&longs;um pen&egrave; tendat ver&longs;us A, altera ver&ograve; deor&longs;um ver&longs;us D: <lb/>Quo fit vt mutuo pr&aelig;pediantur, ac retardentur. </s>
          <s id="N15FBA">Lationes <lb/>ver&ograve; quibus fertur punctum, quod ab acuto angulo di&longs;cedit <lb/>vt A; quamuis diuer&longs;&aelig; in &longs;e &longs;int, nullo tamen modo con&shy;<lb/>&longs;tituuntur contrari&aelig;, cum ad eandem fer&egrave; partem pergere <lb/>teneantur, <expan abbr="parumq.">parumque</expan> aut minus &longs;emper di&longs;tent inter &longs;e termi&shy;<lb/>ni ad quos tendunt. </s>
          <s id="N15FCB">Quare potius ip&longs;&aelig; ad inuicem iuuan&shy;<lb/>tur, qu&agrave;m aliquo modo impediantur. </s>
          <s id="N15FD0">Rationi autem con&shy;<lb/>&longs;entaneum e&longs;t, vt punctum contrarijs fer&egrave; lationibus &longs;e&longs;e <lb/>impedientibus latum, minori interuallo in eodem tempore <lb/>feratur, qu&agrave;m punctum, quod duabus lationibus &longs;e&longs;e mutuo <lb/>adiuuantibus a&longs;portatur; mirumque propterea non e&longs;&longs;e &longs;i <lb/>hoc maiorem diametrum, illud ver&ograve; minorem eodem tem&shy;<lb/>pore percurrat. </s>
          <s id="N15FDF">Vnde etiam &longs;equitur, vt qu&ograve; acutiores <lb/>con&longs;tituantur anguli A, &amp; D, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> obtu&longs;iores B, <lb/>&amp; C; tardius ac minori interuallo feratur ip&longs;um B; cele-<pb pagenum="203" xlink:href="005/01/211.jpg"/>rius ver&ograve; ac maiori &longs;patio ip&longs;um A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N15FF0">Quandoquidem ex ma&shy;<lb/>iori angu&longs;tia angulorum magis. </s>
          <s id="N15FF5">vniuntur latera, magis <expan abbr="q.">que</expan> ad <lb/>vnum, &amp; idem terminum appropinquantur. </s>
        </p>
        <p id="N15FFE" type="main">
          <s id="N16000">Quam Ari&longs;totelis &longs;olutionem pluribus euerrere conatur <lb/>Baldus, qu&aelig; &longs;ummatim in hoc tantum redigi po&longs;&longs;unt, qu&ograve;d <lb/>ex ea &longs;equeretur, idem &longs;imiliter dicendum e&longs;&longs;e de duo&shy;<lb/>bus punctis vnius lateris in quadrato, &longs;i duabus &longs;imul latio&shy;<lb/>nibus mouerentur eo pacto quo in rhombo Philo&longs;ophus <lb/>de&longs;crip&longs;it; vt &longs;cilicet punctum, quod duabus lationibus fer&shy;<lb/>tur, ambabus deor&longs;um tendentibus &longs;uper de&longs;cendentem <lb/>diametrum ip&longs;ius quadrati, velocius feratur, qu&agrave;m punctum, <lb/>quod duabus lationibus fertur, vna deor&longs;um tendente, alte&shy;<lb/>ra ver&ograve; &longs;ur&longs;um &longs;uper diametrum tran&longs;uer&longs;am. </s>
          <s id="N16017">Id quod per <lb/>&longs;e fal&longs;um e&longs;&longs;e con&longs;tat; cum &aelig;quali tempore; &aelig;quale &longs;patium <lb/>vtrumque punctum conficeret Siquidem in quadrato vtra&shy;<lb/>que diameter alteri ad inuicem &longs;emper e&longs;t &aelig;qualis. </s>
          <s id="N16020"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> <lb/>confirmat: in rhombo inuer&longs;o. </s>
          <s id="N16028">Nam &longs;equeretur, punctum <lb/>duabus lationibus latum deor&longs;um per minorem diametrum, <lb/>citius ferri, qu&agrave;m punctum, quod duabus lationibus, vna <lb/>&longs;ur&longs;um: altera deor&longs;um tendente: pertran&longs;iret diametrum <lb/>tran&longs;uer&longs;am, nempe maiorem, Quod quippe ab&longs;urdum e&longs;&shy;<lb/>&longs;e liquet. </s>
        </p>
        <p id="N16035" type="main">
          <s id="N16037">Verumenimuer&ograve; Baldus in his propriam potius appre&shy;<lb/>hen&longs;ionem, quam Ari&longs;totelis &longs;olutionem euertit. </s>
          <s id="N1603C">Porr&ograve; <lb/>h&aelig;c non fundatur in eo, quod e&longs;t &longs;ur&longs;um, aut deor&longs;um pun&shy;<lb/>cta ip&longs;a duabus lationibus ferri, vt ip&longs;e &longs;upponit, quamuis ad <lb/>explicationem pr&aelig; dicti motus, <expan abbr="doctrin&aelig;q.">doctrin&aelig;que</expan> Ari&longs;totelis, om&shy;<lb/>nes vtamur exemplo diuer&longs;arum po&longs;itionum, vt &longs;ur&longs;um, aut <lb/>deor&longs;um: &longs;ed ab&longs;trahendo &agrave; quacumque po&longs;itione, tota <lb/>&longs;olutionis ratio ab Ari&longs;totele con&longs;tituitur in maiori vnione, <lb/>&longs;eu propinquitate laterum acuti anguli, &amp; in maiori &longs;epara&shy;<lb/>tione, &longs;eu di&longs;tantia laterum anguli obtu&longs;i. </s>
          <s id="N16053">Nam per ip&longs;a <lb/>latera anguli obtu&longs;i; punctum in diuer&longs;as long&egrave; partes ra&shy;<lb/>pitur, qua&longs;i omnino contrario motu: per latera ver&ograve; anguli <lb/>acuti, in vnam fer&egrave; partem, qua&longs;i per eundem motum, qui <lb/>propterea velocior con&longs;tituitur, vt dictum e&longs;t. </s>
        </p>
        <pb pagenum="204" xlink:href="005/01/212.jpg"/>
        <p id="N16062" type="main">
          <s id="N16064">Deinde propria Baldi &longs;olutio, quam ex proprijs cau&longs;is <lb/>ip&longs;e ait e&longs;&longs;e de&longs;umptam, nullam cau&longs;am affert propo&longs;iti effe&shy;<lb/>ctus ad diluendam difficultatem, &longs;eu rationem dubitandi, <lb/>&longs;ed rur&longs;us noua duntaxat via idip&longs;um demon&longs;trat, quod Ari&shy;<lb/>&longs;totelis argumento demon&longs;tratum e&longs;t de veritate ip&longs;ius ef&shy;<lb/>fectus, nempe punctum A per longiorem diametrum AD, <lb/>illis duabus lationibus ferri eodem tempore, quo punctum <lb/>B fertur &longs;uper minorem diametrum BC; quod e&longs;t citius <lb/>moueri: nihil attingens de cau&longs;a cur id contingat, &longs;eu ob <lb/>quam punctum A, eodem tempore maiorem valeat li&shy;<lb/>neam pertran&longs;ire, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> velocius moueri; id quod opti&shy;<lb/>m&egrave; fecit Ari&longs;toteles vt vidimus. </s>
        </p>
        <p id="N16081" type="main">
          <s id="N16083">Secunda autem difficultas, quam Philo&longs;ophus hac in <lb/>qu&aelig;&longs;tione proponit, e&longs;t, cur in eodem rhombo punctum B, <lb/>quod vt diximus &longs;ua &longs;ponte fertur &longs;uper latus BA, <expan abbr="totamq.">totamque</expan> <lb/>eius longitudinem percurrit; minus quippe pertran&longs;eat &longs;pa&shy;<lb/>tium, qu&agrave;m totum ip&longs;ummet latus BA, in quo fertur ver&longs;us <lb/>CD; im&ograve; qu&agrave;m &longs;it ip&longs;ummet latus BA, quod percurrit. <lb/></s>
          <s id="N16095">Quandoquidem punctum B non conficit ni&longs;i &longs;patium BC: <lb/>totum autem latus BA conficit &longs;patium BD, &longs;eu AC, <lb/>quod maius e&longs;t qu&agrave;m BC. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1609D">Sicut ip&longs;um latus BA maius <lb/>con&longs;tituitur, qu&agrave;m diameter BC in rhombo propo&longs;ito. <lb/></s>
          <s id="N160A3"><expan abbr="Totaq.">Totaque</expan> ratio difficultatis in eo &longs;ita e&longs;t, quoniam punctum <lb/>B, duplici fertur latione, latus ver&ograve; AB, vnica, &amp; <lb/>vtrunque pari velocitate: Quamobrem potius punctum <lb/>B, qu&agrave;m latus BA, &longs;equeretur maius &longs;patium pertran&longs;i&shy;<lb/>re. </s>
          <s id="N160B1">Accedit quia punctum B ver&egrave; totum latus BA, in <lb/>quo fertur percurrit eodem tempore, quo vehitur cum ip&shy;<lb/>&longs;omet latere ver&longs;us CD; ideoque &longs;atis arduum videtur, <lb/>minus ip&longs;um B &longs;patium pertran&longs;ire qu&agrave;m &longs;it latus BA, in <lb/>quo fertur. </s>
        </p>
        <p id="N160BE" type="main">
          <s id="N160C0">Sed vnde h&aelig;c dubitandi ratio de&longs;umpta e&longs;t, inde pariter <lb/>ade&longs;t ratio difficultatem &longs;oluendi. </s>
          <s id="N160C5">Etenim hoc ip&longs;o, quod <lb/>punctum B feratur duplici latione explicata &longs;uper diame&shy;<lb/>trum BC, latus ver&ograve; BA vnica vel &longs;implici motione <lb/>vehatur ver&longs;us CD, hoc quidem &agrave; nullo motu contrario <pb pagenum="205" xlink:href="005/01/213.jpg"/>pr&aelig;peditur, illud ver&ograve; contrarijs fer&egrave; lationibus detinetur <lb/>ne velocius eodem tempore moueatur, maiu&longs;que proin&shy;<lb/>de &longs;patium valeat peragrare. </s>
          <s id="N160D7">Quod per&longs;picu&egrave; ex dictis <lb/>iam pote&longs;t patere. </s>
        </p>
        <p id="N160DC" type="head">
          <s id="N160DE">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imaquarta.</s>
        </p>
        <p id="N160E1" type="main">
          <s id="N160E3">D<emph type="italics"/>vbitatvr, quam ob cau&longs;am maior cir&shy;<lb/>culus &aelig;qualem minori circulo conuoluitur li&shy;<lb/>neam, quando circa idem centrum fuerint po&shy;<lb/>&longs;iti: Seor&longs;um autem reuoluti, quemadmodum <lb/>alterius magnitudo ad magnitudinem &longs;e. </s>
          <s id="N160F1">ha&shy;<lb/>bet alterius, &longs;ic &amp; illorum ad &longs;e inuicem fiunt <lb/>line&aelig;. </s>
          <s id="N160F8">Pr&aelig;terea vno etiam &amp; eodem vtri&longs;que <lb/>existente centro, aliquando quidem tanta fit linea, quam con&shy;<lb/>uoluuntur, quantum minor per &longs;e conuoluitur circulus, <expan abbr="quan-doq.">quan&shy;<lb/>doque</expan> ver&ograve; quantam maior. </s>
          <s id="N16105">Quod quidem igitur maiorem con&shy;<lb/>uoluitur maior, manifestum est, angulus enim &longs;en&longs;u videtur <lb/>e&longs;se cuiu&longs;que circum ferentia propri&aelig; diametri, maioris circuli <lb/>maior, minoris minor, quamobrem eandem habebunt proportio&shy;<lb/>nem &longs;ecundum &longs;en&longs;um ad &longs;e line&aelig;, &longs;ecundum quas fuerint <lb/>conuoluti. </s>
          <s id="N16112">Verumenimuer&ograve; quod etiam &aelig;qualem conuoluun&shy;<lb/>tur, quando circa idem fuerint po&longs;iti centrum, manife&longs;tum <lb/>e&longs;t, &amp; &longs;ic fiunt aliquando quidem &aelig;quales line&aelig;, &longs;ecundum <lb/>quam maior conuoluitur circulus, aliquando ver&ograve; &longs;ecundum <lb/>quam minor. </s>
          <s id="N1611D">Sit enim circulus maior quidem, vbi DFC, mi&shy;<lb/>nor ver&ograve; vbi EGB, vtria&longs;que autem centrum A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16123">Et quam qui&shy;<lb/>dem magnus per &longs;e conuoluitur, &longs;it vbi FI, quam ver&ograve; per &longs;e <lb/>minor, vbi GK, &aelig;qualis AF. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1612B">Si igitur minorem mouero, idem <lb/>mouens centrum vbi A, maior autem &longs;it annexus: quando <lb/>igitur AB fuerit recta ad ip&longs;am GK, &longs;imul &amp; AC fit recta <lb/>ad ip&longs;am FI: quamobrem &aelig;qualem &longs;emper translata erit, ip&shy;<lb/>&longs;am quidem GK, vbi e&longs;t GB circumferentia, ip&longs;am ver&ograve; <lb/>FL, qu&aelig; est vbi FC. </s>
          <s id="N16138">Si autem quarta pars &aelig;qualem conuol&shy;<lb/>uitur, manife&longs;tum e&longs;t, quod totus circulus toti circulo &aelig;qualem <lb/>conuoluetur. </s>
          <s id="N1613F">Quare quando BG linea ad ip&longs;um peruenerit <lb/>K, &amp; ip&longs;a FC circumferentia erit in ip&longs;a CL &amp; vniuer&longs;us <lb/>erit conuolutus circulus. </s>
          <s id="N16146"><expan abbr="Similiq.">Similique</expan> modo &longs;i magnum mouero, <lb/>illi paruum annectens, eodem existente centro, &longs;imul cum AC <lb/>ip&longs;a AB perpendiculum &amp; recta erit: hac quidem ad ip&longs;am <emph.end type="italics"/><pb pagenum="206" xlink:href="005/01/214.jpg"/><emph type="italics"/>FI, ill&aelig; ver&ograve; ad GM. </s>
          <s id="N16159">Quamobrem quando h&aelig;c quidam <lb/>ip&longs;i GM pertran&longs;iuerit, illa ver&ograve; ip&longs;i FI, &amp; rur&longs;um facta <lb/>fuerit recta ip&longs;a FA ad ip&longs;am FL, &amp; ip&longs;a AG rur&longs;um re&shy;<lb/>cta, velut &agrave; principio erant in ip&longs;is MI. </s>
          <s id="N16162">Hoc autem neque <lb/>alia intercedente mora maioris ad minorem, vbi &longs;cilicet per <lb/>aliquod temporis &longs;patium &longs;taret in eodem puncto, neque tran&longs;i&shy;<lb/>liente minore aliquod punctum, maiorem quidem &aelig;qualem mi&shy;<lb/>nori pertran&longs;ire, hunc autem maiori, ab&longs;urdum e&longs;t. </s>
          <s id="N1616F">Pr&aelig;terea <lb/>vnica etiam &longs;emper existente motione, centrorum motum inter&shy;<lb/>dum quidem magnam, nonnunquam ver&ograve; minorem conuerti, <lb/>admirandum est. </s>
          <s id="N16178">I dem enim celeritate eadem latum &aelig;qualem <lb/>natum hoc e&longs;t pertran&longs;ire: eadem autem celeritate vtroque <lb/>modo &aelig;qualem licet mouere. </s>
          <s id="N1617F">Principium autem &longs;umendum <lb/>est circa i&longs;torum cau&longs;am, quod eadem potentia, &amp; &aelig;qualis <lb/>hanc quidem tardius mouet magnitudinem, illam ver&ograve; cele&shy;<lb/>rius. </s>
          <s id="N1618A">Si enim fuerit quippiam, quod &agrave; &longs;eip&longs;o moueri, natum <lb/>non &longs;it, &longs;i &longs;imul &amp; illud mouerit, quod natum e&longs;t moueri, tar&shy;<lb/>dius mouebitur, qu&agrave;m &longs;i ip&longs;um per &longs;e moueretur. </s>
          <s id="N16192">Et &longs;iquidem <lb/>natum fuerit moueri, non &longs;imul autem moueatur, &longs;imiliter <lb/>&longs;e habebit. </s>
          <s id="N1619A">Et impo&longs;&longs;ibile cert&egrave; e&longs;t, plus moueri qu&agrave;m mouem, <lb/>non enim &longs;uam ip&longs;ius mouetur motionem. </s>
          <s id="N161A0">Sit igitur e reu'us <lb/>maior vbi A, minor autem vbi B, &longs;i minor maiorem impel&shy;<lb/>let non reuolutum ex &longs;e, manife&longs;tum e&longs;t, quod tantum ip&longs;ius <lb/>rect&aelig; maior pertran&longs;it, quantum e&longs;t impul&longs;us. </s>
          <s id="N161A9">Tantum autem <lb/>e&longs;t impul&longs;us, quantum paruus est motus &aelig;qualem igitur ip&longs;ius <lb/>rect&aelig; pertran&longs;iuerunt. </s>
          <s id="N161B0">Nece&longs;&longs;e igitur e&longs;t &longs;i reuolutus minor <lb/>maiorem impellet, reuoluti &longs;imul cum impul&longs;ione; tantum <lb/>autem, quantum minor reuolutus e&longs;t, &longs;i nihil ip&longs;e &longs;ui ip&longs;ius <lb/>motione mouetur. </s>
          <s id="N161B9">Quomodo enim &amp; quantum mouit, tantum <lb/>motum e&longs;&longs;e nece&longs;&longs;e e&longs;t, quod mouetur ab illo. </s>
          <s id="N161BE">Sed profect&ograve; par&shy;<lb/>uus circulus tantum &longs;eip&longs;um circulariter mouit, quantum est <lb/>pedalis quantitas &lpar;tantum enim &longs;it id, quod motus e&longs;t&rpar; &amp; ma&shy;<lb/>gnus igitur tantum motus erit. </s>
          <s id="N161C7"><expan abbr="Similiq.">Similique</expan> modo &longs;i magnus par&shy;<lb/>uum mouebit, motus erit paruus quemadmodum maior. </s>
          <s id="N161CF">Per <lb/>&longs;e autem motus illorum vtrumlibet, &longs;iue celeriter, &longs;eu tard&egrave; <lb/>eadem velocitate, statim quando maior natus e&longs;t circumferri <lb/>lineam, quod difficultatem facit, quod non &longs;imiliter faciunt <lb/>quando fuerint connexi. </s>
          <s id="N161DA">Hoc autem e&longs;t, &longs;i alter ab altero mo&shy;<lb/>ueatur, non quam natus e&longs;t, neque peculiarem motionem: nihil <lb/>enim refert circumponere, &amp; annectere, aut <expan abbr="e&otilde;iungere">coniungere</expan> vtrum&shy;<lb/>libet alteri. </s>
          <s id="N161E7">Similiter enim quando hic quidem mouet, ille ve&shy;<lb/>r&ograve; mouetur ab isto, quantum vtique mouerit, alter, tantum <emph.end type="italics"/><pb pagenum="207" xlink:href="005/01/215.jpg"/><emph type="italics"/>alter mouebitur. </s>
          <s id="N161F7">Quandoquidem igitur adiacens mouerit, aut <lb/>propen&longs;us, non &longs;emper conuoluitur, quando ver&ograve; circa idem <lb/>po&longs;iti fuerint centrum, alterum ab illo &longs;emper conuolui nece&longs;&shy;<lb/>&longs;e est. </s>
          <s id="N16200">Sed nihil e minus non &longs;uam ip&longs;ius motionem mouetur al&shy;<lb/>ter, &longs;ed velut nullam haberet motionem: &amp; &longs;i habuerit, illa <lb/>autem non vtatur, tantundem accidit. </s>
          <s id="N16207">Quandoquidem igitur <lb/>magnus mouerit &longs;ibi <expan abbr="alligat&utilde;">alligatum</expan> paruum, paruus mouetur quan&shy;<lb/>tum ille: quando autem paruus, rur&longs;us magnus quantum i&longs;te, <lb/>&longs;eparatus autem vterque &longs;eip&longs;um mouet. </s>
          <s id="N16214">Quod autem eodem <lb/>exi&longs;tente centro, &amp; mouente eadem velocitate, accidit in&aelig;qua&shy;<lb/>lem illos pertran&longs;ire lineam, paralogi&longs;mo &longs;ophi&longs;tic&egrave; vtitur is, <lb/>qui dubitat: idem enim ambobus e&longs;t centrum, ver&ugrave;m per acci&shy;<lb/>dens, veluti mu&longs;icum, &amp; album. </s>
          <s id="N1621F">E&longs;&longs;e enim vtriu&longs;que circuli <lb/>centro non eodem vtitur. </s>
          <s id="N16224">Quandoquidem igitur mouens fue&shy;<lb/>rit paruus, vt illius centrum, &amp; principium: quando ver&ograve; <lb/>magnus, vt illius. </s>
          <s id="N1622B">Non igitur idem &longs;impliciter mouet, &longs;ed e&longs;t <lb/>quo modo.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N16232" type="head">
          <s id="N16234">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16238" type="main">
          <s id="N1623A">Qv&aelig;&longs;tio h&aelig;c admirabilem complectitur difficulta&shy;<lb/>tem, vtpot&egrave; in&longs;tituta circa rem, qu&aelig; vix credi po&longs;&longs;et, <lb/>ni&longs;i ante oculos ob&longs;eruaretur: Vnde inter c&aelig;teras <lb/>pr&aelig;cipua ac omnium difficillima exi&longs;timatur, <expan abbr="multumq.">multumque</expan> pa&shy;<lb/>riter &longs;icut pr&aelig;cedens ad mixti motus naturam exploran&shy;<lb/>dam conducit. </s>
          <s id="N1624B">Cau&longs;am igitur &longs;ci&longs;citatur Ari&longs;toteles, cur <lb/>duo circuli alter altero maior circa idem centrum &longs;imul an&shy;<lb/>nexi, &amp; coaptati, &longs;i &longs;ecund&ugrave;m ab&longs;idem volutentur &lpar;vt plau&shy;<lb/>&longs;trorum progredientium rot&aelig;&rpar; ambo &aelig;quale pertran&longs;eant <lb/>&longs;patium: &longs;eor&longs;um ver&ograve; &longs;eparati, &longs;i eodem pacto circum&shy;<lb/>uoluantur, non ita &longs;ed maior circulus maiorem lineam, mi&shy;<lb/>nor ver&ograve; minorem percurrat iuxta proportionem circumfe&shy;<lb/>renti&aelig; vnius ad circumferentiam alterius? </s>
          <s id="N1625C">Quod vt di&longs;tin&shy;<lb/>ctius ob&longs;eruetur addit Ari&longs;toteles, circulos ip&longs;os circa idem <lb/>centrum coniunctos, <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> in circumuolutione tantam <lb/>lineam &longs;patij pertran&longs;ire, quantam &longs;eor&longs;um pertran&longs;iret cir&shy;<lb/>culus minor: quandoque ver&ograve; quantam eodem pacto per&shy;<lb/>curreret circulus maior. </s>
          <s id="N1626D">Etenim, vt qui&longs;que experiri po-<pb pagenum="208" xlink:href="005/01/216.jpg"/>te&longs;t, &longs;i ex ip&longs;is duobus circulis &longs;imul circa idem centrum <lb/>coniunctis volutetur minor &longs;ecundum ab&longs;idem &longs;uam &longs;uper <lb/>aliquod planum, ad motum ip&longs;ius conuoluetur &longs;imul &amp; ma&shy;<lb/>ior &longs;uper aliud planum; &longs;ed vtraque linea ab ip&longs;is de&longs;cripta, <lb/>&aelig;qualis erit ei quam de&longs;criberet ip&longs;emet circulus minor &longs;i <lb/>&longs;olus per &longs;e ac &longs;eor&longs;um volutaretur. </s>
          <s id="N1627F">E contra ver&ograve; &longs;i &longs;uper <lb/>planum eodem pacto volutetur &longs;ecundum ab&longs;idem &longs;uam <lb/>circulus maior, &amp; ad motum ip&longs;ius circumuoluatur etiam <lb/>circulus minor, vtraque linea recta ab ip&longs;is de&longs;cripta &aelig;qua&shy;<lb/>lis erit ei quam per &longs;e volutatus de&longs;criberet idemmet circu&shy;<lb/>lus maior. </s>
        </p>
        <p id="N1628C" type="main">
          <s id="N1628E">Manife&longs;tum autem e&longs;&longs;e, ait Ari&longs;toteles, circulum maio&shy;<lb/>rem &longs;eor&longs;um reuolutum, maius <expan abbr="&longs;paci&utilde;">&longs;pacium</expan>, &longs;eu maiorem lineam <lb/>pertran&longs;ire, qu&agrave;m pertran&longs;eat circulus minor. </s>
          <s id="N16299">Idque ex eo, <lb/>nam &longs;icut &longs;en&longs;u con&longs;tat, ambitum cuiu&longs;que circuli e&longs;&longs;e, at&shy;<lb/>que con&longs;titui per ip&longs;am circumferentiam, &longs;eu circumuolu&shy;<lb/>tionem propri&aelig; diametri eiu&longs;dem circuli, maioris quidem <lb/>maiorem, minoris ver&ograve; minorem: ita &longs;en&longs;u pariter digno&longs;ci&shy;<lb/>tur eandem inter &longs;e proportionem habere lineas, qu&aelig; per <lb/>circumuolutionem ip&longs;orum circulorum de&longs;cribuntur in <lb/>plano; vt &longs;cilicet linea de&longs;cripta &agrave; maiori circumferentia <lb/>&longs;it maior, qu&aelig; ver&ograve; &agrave; minori de&longs;cribitur, &longs;it minor. </s>
          <s id="N162AC">Vbi <lb/>autem v&longs;i &longs;umus nomine &lpar;ambitus&rpar; textus habet &lpar;angulus&rpar; <lb/>cuius propria &longs;ignificatio difficile coh&aelig;ret cum &longs;en&longs;u ip&longs;ius <lb/>orationis, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> non paruam &longs;u&longs;picionem pr&aelig;buit er&shy;<lb/>roris librariorum, qui forta&longs;&longs;e angulum pro ambitu &longs;crip&longs;e&shy;<lb/>runt: Cum alioquin vox ambitus contextui plan&egrave; coh&etail;reat, <lb/><expan abbr="explicetq.">explicetque</expan> magis ac breuius quod auctor intendit. </s>
        </p>
        <p id="N162C2" type="main">
          <s id="N162C4">Veruntamen &longs;i &longs;en&longs;um eiu&longs;dem textus prout &longs;onat ip&longs;a <lb/>vox &lpar;angulus&rpar; explicare velimus, non incongrue ad hoc to&shy;<lb/>tus Ari&longs;totelis di&longs;cur&longs;us pote&longs;t reduci, vt dicat, &longs;en&longs;u con&longs;ta&shy;<lb/>re, angulum cuiu&longs;que circuli &lpar;con&longs;titutum &longs;cilicet ex cir&shy;<lb/>cumferentia propri&aelig; diametri, &amp; ex ip&longs;a diametro&rpar; e&longs;&longs;e <lb/>quidem maiorem &longs;i circulus &longs;it maior, minorem ver&ograve; &longs;i cir&shy;<lb/>culus &longs;it minor. </s>
          <s id="N162D3">Atque ex hoc fieri, vt ip&longs;a circumferentia, <lb/>&longs;eu ambitus circuli maioris &longs;it pariter maior, minoris ver&ograve;, <pb pagenum="209" xlink:href="005/01/217.jpg"/>&longs;it minor, iuxta maiorem, vel minorem remotionem ip&longs;ius <lb/>ab altero latere nempe diametro, cum qua con&longs;tituit an&shy;<lb/>gulum. </s>
          <s id="N162E1">Ac propterea in circumuolutione ip&longs;orum circu&shy;<lb/>lorum, etiam ad &longs;en&longs;um con&longs;tare, eandem inter &longs;e propor&shy;<lb/>tionem habere lineas, quas ip&longs;i circuli &longs;uper planum de&longs;cri&shy;<lb/>bunt, vt &longs;cilicet linea de&longs;cripta &agrave; maiori iuxta maiorem cir&shy;<lb/>cumferentiam &longs;it maior, qu&aelig; ver&ograve; &agrave; minori de&longs;cribitur iux&shy;<lb/>ta propriam circumferentiam &longs;it minor. </s>
          <s id="N162EE">Sump&longs;imus autem <lb/>angulum circuli de mente Ari&longs;totelis &longs;ecundum pr&aelig;fatam <lb/>acceptionem, quam latius explicuimus qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N162F5">8. n&egrave; maxi&shy;<lb/>ma ei tribuatur improprietas locutionis explicando angu&shy;<lb/>lum pro Sectore, vt Baldus, vel pro arcu qui &longs;ubtenditur <lb/>angulo, vt Blancanus: Cum vnumquodque i&longs;torum, pro&shy;<lb/>prium habeat vocabulum, quod Ari&longs;toteles non ignorabat, <lb/><expan abbr="eoq.">eoque</expan> v&longs;us fui&longs;&longs;et, &longs;i idip&longs;um per illud &longs;ignificare volui&longs;&longs;et </s>
        </p>
        <p id="N16305" type="main">
          <s id="N16307">Vlterius ver&ograve; quod pr&aelig;dicti circuli quando &longs;unt &longs;imul <lb/>coniuncti circa idem centrum, &aelig;quale ambo pertran&longs;eant <lb/>&longs;patium, &longs;iue maius illud &longs;it, vt rotando &longs;ecundum ab&longs;idem <lb/>circuli maioris, &longs;iue minus &longs;ecundum ab&longs;idem minoris, hoc <lb/>fer&egrave; pacto probat Philo&longs;ophus. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.217.1.jpg" xlink:href="005/01/217/1.jpg"/>
        <p id="N16318" type="main">
          <s id="N1631A">Sint circa <lb/>idem <expan abbr="p&utilde;ctum">punctum</expan> <lb/>A ip&longs;i duo cir&shy;<lb/>culi <expan abbr="coni&utilde;cti">coniuncti</expan>, <lb/>maior <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>BCDE, minor <lb/>ver&ograve; FGHI. <lb/></s>
          <s id="N16336">Sintque dia&shy;<lb/>metri maioris <lb/>BD, &amp; EC; <lb/>minoris ver&ograve; <lb/>FH, &amp; IG &longs;e&longs;e <lb/>inuicem inter&longs;ecantes ad angulos rectos in centro A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16344">Ideo&shy;<lb/>que quadrans circuli maioris &longs;it CD, minoris ver&ograve; GH. <lb/></s>
          <s id="N1634A">Deinde con&longs;tituamus vtrunque circulum ad dexteram &longs;i&shy;<lb/>mul moueri cum &longs;uo communi centro, rotando alterum <pb pagenum="210" xlink:href="005/01/218.jpg"/>quidem per &longs;e &longs;uper rectam lineam DK, alterum ver&ograve; ad <lb/>motum illius, de&longs;cribendo aliam rectam huic parallelam, <lb/>qu&aelig; &longs;it HL. </s>
          <s id="N16358">Rur&longs;us con&longs;tituamus, maiorem circulum per <lb/>&longs;e moueri &longs;ecundum ab&longs;idem quadrantis CD &longs;uper lineam <lb/>DK, ita vt aliquando punctum C perueniat in M, percur&shy;<lb/>rendo &longs;patium DM &aelig;quale ip&longs;i CD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16362">Tunc &longs;emidiame&shy;<lb/>ter AC con&longs;titueretur perpendicularis ip&longs;i DK, <expan abbr="e&longs;&longs;etq.">e&longs;&longs;etque</expan> <lb/>vbi NM, puncto C tran&longs;lato in M, &amp; puncto A tran&longs;&shy;<lb/>lato in N. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16370">Cumque punctum G circuli minoris, &longs;it in <lb/>linea AC, nece&longs;&longs;ari&ograve; po&longs;t huiu&longs;modi quadrantis rotatio&shy;<lb/>nem con&longs;titueretur in loco vbi O, ita vt &longs;emidiameter AG <lb/>circuli minoris transferatur in NO. </s>
          <s id="N16379">Ad reuolutionem igi&shy;<lb/>tur vtriu&longs;que circuli &longs;ecundum ab&longs;idem maioris, quadrans <lb/>ip&longs;ius maioris circuli conficiet &longs;patium DM; quadrans ve&shy;<lb/>r&ograve; minoris circuli, quod &longs;imul cogitur conuolui, percurret <lb/>&longs;patium HO, quod &aelig;quale e&longs;t ip&longs;i DM per 34. primi ele&shy;<lb/>ment. </s>
          <s id="N16386">Idemque quod de quadrantibus dictum e&longs;t verificari <lb/>poterit de totis ip&longs;is eorum circulis. </s>
          <s id="N1638B">Con&longs;tat ergo mino&shy;<lb/>rem circulum eodem tempore ad motum maioris circa <lb/>idem centrum conuolutum, &aelig;qualem lineam peragrare ip&longs;i <lb/>rect&aelig; quam maior circulus per &longs;e motus pertran&longs;it. </s>
        </p>
        <p id="N16394" type="main">
          <s id="N16396">Sed nec minus con&longs;tabit &egrave; contra ad <expan abbr="rotation&etilde;">rotationem</expan> propriam <lb/>minoris circuli &longs;ecundum ab&longs;idem, maiorem circulum ei <lb/>annexum, &aelig;quale pariter &longs;patium, &amp; non amplius percurre&shy;<lb/>re. </s>
          <s id="N163A3">Rotetur enim motu proprio minoris circuli quadrans <lb/>GH &longs;uper rectam HL, ita vt punctum G aliquando per&shy;<lb/>ueniat in P, percurrendo &longs;patium HP, &aelig;quale ip&longs;i GH; <lb/>&amp; centrum A con&longs;equenter con&longs;tituatur in Q, exi&longs;ten&shy;<lb/>te &longs;patio A Q &aelig;quale ip&longs;i HP. </s>
          <s id="N163AE">Tum excitetur linea <lb/>QPR, perpendicularis ip&longs;is planis HL, &amp; DK; <expan abbr="eritq.">eritque</expan> <lb/>punctum C in R, &longs;icut punctum G in P, &amp; punctum <lb/>A in <expan abbr="q.">que</expan> Siquidem h&aelig;c tria puncta &longs;unt in eadem recta, <lb/>vel &longs;emidiametro circuli maioris. </s>
          <s id="N163C1">Iam igitur po&longs;t huiu&longs;mo&shy;<lb/>di rotationem, quo tempore quadrans minoris circuli con&shy;<lb/>fecit &longs;patium HP; quadrans maioris circuli conuoluti ad <lb/>motum illius, confecit &longs;patium. </s>
          <s id="N163CA">DR, quod &aelig;quale e&longs;t ip&longs;i <pb pagenum="211" xlink:href="005/01/219.jpg"/>HP. per eandem 34 primi. </s>
          <s id="N163D2">Quod &amp; de tota circumferen&shy;<lb/>tia vtriu&longs;que circuli demon&longs;trari pote&longs;t, non ab&longs;que magna <lb/>omnium admiratione, quibus forta&longs;&longs;e videretur, maiorem <lb/>circulum, &longs;emper maiorem lineam de&longs;cribere, qu&agrave;m circu&shy;<lb/>lus minor in ip&longs;a rotatione. </s>
        </p>
        <p id="N163DD" type="main">
          <s id="N163DF">Admirationis autem ratio ex eo maxim&egrave; augetur apud <lb/>ip&longs;um Philo&longs;ophum, qu&ograve;d cum circulus maior minorem <lb/>lineam pertran&longs;it, qu&agrave;m &longs;it eius peripheria, nulla vel mini&shy;<lb/>ma intercedit mora, in qua ip&longs;e quie&longs;cat. </s>
          <s id="N163E8">Ac vice ver&longs;a <lb/>cum circulus minor maiorem lineam de&longs;cribit, nullam tran&shy;<lb/>&longs;iliat, vel modicam partem, quam percurrendo non attin&shy;<lb/>gat. </s>
          <s id="N163F1">Pr&aelig;terea qu&ograve;d vnica exi&longs;tente motione vtriu&longs;que cir&shy;<lb/>culi connexi, centrum commune commotum, interdum <lb/>quidem maiorem, interdum ver&ograve; minorem lineam percur&shy;<lb/>rat iuxta ab&longs;idem, &longs;cilicet maioris, aut minoris circuli &longs;e&shy;<lb/>cundum quam mouetur: cum tamen idem eadem celerita&shy;<lb/>te latum, &aelig;qualem lineam regulariter debeat pertran&longs;ire. </s>
        </p>
        <p id="N163FE" type="main">
          <s id="N16400">Pro &longs;olutione igitur qu&aelig;&longs;tionis ad explicandam cau&longs;am <lb/>tam mirifici effectus, duo &longs;upponit Ari&longs;toteles fundamenta. <lb/></s>
          <s id="N16406">Vnum e&longs;t eandem, vel &aelig;qualem potentiam, tardius quidem <lb/>mouere vnam magnitudinem, qu&agrave;m aliam. </s>
          <s id="N1640B">Licet enim ill&aelig; <lb/>&aelig;qu&egrave; ex &longs;e mobiles &longs;int, &longs;i tamen vna &longs;imul cum alia ad <lb/>motum inepta vel difficili reperiatur coniuncta, tardius mo&shy;<lb/>uebitur, qu&agrave;m illa, qu&aelig; reperitur &longs;oluta, vel quam ip&longs;amet <lb/>&longs;eor&longs;um moueretur ab eadem potentia. </s>
          <s id="N16416">Quod &longs;i magni&shy;<lb/>tudo, qu&aelig; moueri debet ad motum alterius, cui reperi&shy;<lb/>tur connexa, mobilis quidem facil&egrave; ex &longs;e &longs;it, nihil tamen <lb/>ex &longs;e moueatur, vel ad motum alterius conferat, perin&shy;<lb/>de e&longs;t, ac &longs;i minim&egrave; apta e&longs;&longs;et ad motum: vnde &amp; altera, <lb/>qu&aelig; &longs;imul cum ip&longs;a moueri debet, tardius non minus mo&shy;<lb/>uebitur. </s>
        </p>
        <p id="N16425" type="main">
          <s id="N16427">Alterum ver&ograve; fundamentum &agrave; Philo&longs;opho &longs;uppo&longs;itum <lb/>illud e&longs;t, qu&ograve;d impo&longs;&longs;ibile profect&ograve; exi&longs;timandum &longs;it aliquid <lb/>plus moueri, qu&agrave;m mouens &agrave; quo mouetur; Siquidem non <lb/>&longs;ua, &longs;ed illius motione cietur, <expan abbr="nullaq.">nullaque</expan> propria vtitur mobili&shy;<lb/>tate intrin&longs;eca, &amp; actiua, qua motus po&longs;&longs;it augeri. </s>
        </p>
        <pb pagenum="212" xlink:href="005/01/220.jpg"/>
        <p id="N1643A" type="main">
          <s id="N1643C">Quibus po&longs;itis Ari&longs;toteles qu&aelig;&longs;tionem &longs;oluendo pr&aelig;di&shy;<lb/>ctum effectum ex eo inquit contingere. </s>
          <s id="N16441">Nam &longs;i circulus ma&shy;<lb/>ior non moueatur ni&longs;i ad motum minoris cui e&longs;t annexus, <lb/>tantum &longs;patium poterit pertran&longs;ire, quantum delatus fuerit <lb/>ex impul&longs;u illius: tantum autem deferri poterit quantum <lb/>minor ip&longs;e circulus ex &longs;e motus impulerit, &amp; non amplius. <lb/></s>
          <s id="N1644D">Quomodo enim &amp; quantum ex &longs;e motus fuerit mouens, <lb/>tantundem nece&longs;&longs;e e&longs;t moueri, qui mouetur ab illo. </s>
          <s id="N16452">Aequa&shy;<lb/>lem igitur viam vterque circulus rotando conficiet dum <lb/>maior mouetur ad motum minoris. </s>
          <s id="N16459"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> infert contin&shy;<lb/>gere &longs;i minor circulus moueatur ad motum maioris &longs;ibi an&shy;<lb/>nexi, &amp; eodem pacto &longs;ecundum ab&longs;idem lati. </s>
          <s id="N16463">Nam tantum <lb/>ip&longs;e minor circulus, &amp; non minus moueri poterit, quantum <lb/>&agrave; maiori deportabitur. </s>
          <s id="N1646A">Rapitur enim iugiter ab illo in &longs;ua <lb/>rotatione v&longs;que ad vltimum terminum, <expan abbr="&aelig;qualemq.">&aelig;qualemque</expan> propte&shy;<lb/>rea lineam rectam <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> illo de&longs;cribet, quamuis minorem pe&shy;<lb/>ripheriam obtineat. </s>
          <s id="N1647B">Quod &longs;i vtrumlibet ip&longs;orum circulo&shy;<lb/>rum &longs;eor&longs;um ex &longs;e &longs;ecundum propriam ab&longs;idem eadem ve&shy;<lb/>locitate moueatur, tunc maior circulus maiorem rectam, <lb/>minor ver&ograve; minorem &longs;ua volutatione conficiet iuxta men&shy;<lb/>&longs;uram &longs;ecundum quam natus e&longs;t circumferri. </s>
        </p>
        <p id="N16486" type="main">
          <s id="N16488">C&aelig;terum eam, ac profect&ograve; <expan abbr="ardu&atilde;">arduam</expan> difficultatem &longs;ibi obij&shy;<lb/>cit Philo&longs;ophus. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16492">Nam qu&aelig; dicta &longs;unt, rect&egrave; ac facil&egrave; intel&shy;<lb/>ligerentur procedere, &longs;i circulus qui mouetur ad motum al&shy;<lb/>terius, non e&longs;&longs;et cum illo concentricus, &longs;ed alio modo com&shy;<lb/>pactus, <expan abbr="eiq.">eique</expan> connexus. </s>
          <s id="N1649F">Siquidem moueri non po&longs;&longs;et circa <lb/>proprium centrum, nec proinde peculiarem, ac proportio&shy;<lb/>natam &longs;ibi motionem vendicare, &longs;ed tantum circa alienum <lb/>centrum ip&longs;ius circuli deferentis conuerti: Non &longs;ecus ac <lb/>qu&aelig;libet alia magnitudo adiacens eidem circulo deferenti, <lb/>vel ei extra centrum quoquo modo appen&longs;a; tantum &longs;cili&shy;<lb/>cet &longs;patium tran&longs;mittendo, quantum ip&longs;e circulus, ad cuius <lb/>motum defertur, pertran&longs;ierit. </s>
          <s id="N164B0">Ver&ugrave;m cum hic &longs;ermo &longs;it <lb/>de duobus circulis concentricis, qui nimirum circa idem <lb/>commune <expan abbr="centr&utilde;">centrum</expan> &longs;imul conuertuntur, non videntur pr&aelig;fa&shy;<lb/>ta, &amp; ab ip&longs;o Philo&longs;opho adducta rect&egrave; procedere, aut con-<pb pagenum="213" xlink:href="005/01/221.jpg"/>cludere. </s>
          <s id="N164C2">Quoniam &longs;icut circulus delatus, non minus ac de&shy;<lb/>ferens conuoluitur circa proprium centrum, ac &longs;imul cum <lb/>illo progreditur modo &longs;ibi connaturali; ita nec minus pro&shy;<lb/>portionatum &longs;ibi interuallum rotando videtur po&longs;&longs;e tran&longs;&shy;<lb/>mittere, de&longs;cribendo lineam rectam &aelig;qualem &longs;u&aelig; periphe&shy;<lb/>ri&aelig; &longs;eu ab&longs;idi &longs;ecundum quam conuoluitur. </s>
        </p>
        <p id="N164CF" type="main">
          <s id="N164D1">Huic tamen difficultati occurrit Philo&longs;ophus re&longs;ponden&shy;<lb/>do, qu&ograve;d licet ip&longs;i circuli &longs;upponantur concentrici, vtpot&egrave; <lb/>circa idem pariter centrum coniuncti, ac reuoluti, non pro&shy;<lb/>pterea &longs;equitur, quod ambo debeant connaturali modo &longs;ua <lb/>propria motione moueri. </s>
          <s id="N164DC">Nam qui ab altero fertur, moue&shy;<lb/>tur ad motionem illius, non &longs;ecus ac &longs;i nullam ad talem mo&shy;<lb/>tum, &longs;eu rotationem circa idem centrum propriam aptitu&shy;<lb/>dinem obtineret quemadmodum reuera obtinet; quippe <lb/>cum illa non vtatur: Vnde tantum poterit moueri, quan&shy;<lb/>tum mouebitur is, &agrave; quo fertur, &amp; cui e&longs;t alligatus. </s>
          <s id="N164E9"><expan abbr="Ideoq.">Ideoque</expan> <lb/>inquit rect&egrave; concludi, in&aelig;quales circulos circa idem cen&shy;<lb/>trum connexos &aelig;quale &longs;patium in &longs;ua rotatione tran&longs;mitte&shy;<lb/>re, &longs;i vnus moueatur ad motum alterius. </s>
        </p>
        <p id="N164F5" type="main">
          <s id="N164F7">Po&longs;trem&ograve; illud hic adnotat Ari&longs;toteles, qu&ograve;dlicet vter&shy;<lb/>que circulus circa idem centrum reuoluatur, non tamen <lb/>&longs;impliciter idem e&longs;t vtriu&longs;que circuli centrum; &longs;ed vnius <lb/>quidem per &longs;e, nempe deferentis, alterius ver&ograve; per accidens, <lb/>nempe delati. </s>
          <s id="N16502">Quandoquidem deferens ex &longs;e vtitur pro&shy;<lb/>prio centro dum circa illud mouetur, <expan abbr="ip&longs;umq.">ip&longs;umque</expan> &longs;ecum rapit <lb/>dum ad vlteriora &longs;uper planum rect&agrave; progreditur: delatus <lb/>ver&ograve; per accidens circa illud conuertitur; &longs;icut per accidens <lb/>etiam progreditur ad motum deferentis. </s>
          <s id="N16511">Quamobrem &longs;o&shy;<lb/>phi&longs;tic&egrave; ac deceptiua ratiocinatione inquit argumentari <lb/>eos, qui ab&longs;olut&egrave;, idem ambobus circulis e&longs;&longs;e centrum do&shy;<lb/>cent, eo quod ambo circa idem reuoluantur, ac inde infe&shy;<lb/>runt, vtrumlibet proportionato, &amp; connaturali motu cir&shy;<lb/>cumferri debere: Quod e&longs;t vnumquemque illorum &aelig;qua&shy;<lb/>lem rectam &longs;u&aelig; peripheri&aelig; rotando de&longs;cribere; nempe ma&shy;<lb/>iorem circulum rectam maiorem, minorem ver&ograve; minorem, <lb/>&longs;ecus qu&agrave;m de facto accidit propter cau&longs;as explicatas. </s>
        </p>
        <pb pagenum="214" xlink:href="005/01/222.jpg"/>
        <p id="N16528" type="main">
          <s id="N1652A">Huiu&longs;que ex mente, ac doctrina Ari&longs;totelis, qui tamen <lb/>multorum iudicio non videtur obiectam &longs;ibi difficultatem <lb/>&longs;atis infringere, vt qu&aelig; adhuc magna ex parte maneat in &longs;uo <lb/>robore. </s>
          <s id="N16535">Nam hoc quod e&longs;t proprio, vel alieno motu cieri, <lb/><expan abbr="centrumq.">centrumque</expan> circuli deferentis per accidens e&longs;&longs;e etiam cen&shy;<lb/>trum circuli delati, non tollit, vtrunque circulum &longs;ecun&shy;<lb/>dum ab&longs;idem codem pacto rotari, ac propriam lineam <lb/>rectam in &longs;uo plano de&longs;cribere: vnde videtur inferri eodem <lb/>etiam pacto vtramque lineam de&longs;criptam propri&aelig; periphe&shy;<lb/>ri&aelig; &agrave; qua de&longs;cribitur debere commen&longs;urari. </s>
          <s id="N16547">Parum enim <lb/>refert, circulum per &longs;e rotari circa proprium centrum ad <lb/>impul&longs;um axis immediat&egrave;, vel per accidens mediante alio <lb/>circulo, dummodo eodem pacto per circumuolutionem &longs;u&etail; <lb/>ab&longs;idis circa idem centrum lineam de&longs;cribat, cui illa debeat <lb/>commen&longs;urari. </s>
          <s id="N16554">Sph&aelig;ra namque &longs;uper planum rotando &longs;i&shy;<lb/>ue proprio nutu, &longs;iue alieno impul&longs;u, tardius, aut velocius, <lb/>&longs;icut omnes plani partes, per quas tran&longs;it debet attingere; <lb/>ita per totidem partes &longs;uas illis debet corre&longs;pondere, &amp; ad <lb/>&aelig;qualitatem in tran&longs;itu adaptari. </s>
          <s id="N1655F">Ratio ver&ograve; vtriu&longs;que e&longs;&longs;e <lb/>pote&longs;t, quia non datur in&longs;tans, in quo ab&longs;is ip&longs;a, vel periphe&shy;<lb/>ria &longs;iue maioris, &longs;iue minoris circuli per nouum punctum <lb/>proprium, vlterius non attingat nouum punctum line&aelig; re&shy;<lb/>ct&aelig; &longs;uper quam fertur; nec tempus in quo noua eius pars <lb/>nou&aelig; parti illius non commen&longs;uretur. </s>
          <s id="N1656C">Quapropter cum <lb/>peripheria minoris circuli, vel non habeat tot partes, quot <lb/>habet recta &longs;uper quam fertur motu maioris circuli; vel cer&shy;<lb/>t&egrave; partes ip&longs;&aelig;, quas habet non &longs;int &aelig;qualis dimen&longs;ionis, &longs;ed <lb/>proculdubio minoris; non videtur quomodo ad contactum <lb/>partis po&longs;t partem mediantibus punctis, po&longs;&longs;it maior linea, <lb/>vt e&longs;t recta, ip&longs;i minori, vt e&longs;t circumferentia minoris circuli <lb/>ad&aelig;quari, ni&longs;i alia via, ac ratione id comprobetur, &amp; o&longs;ten&shy;<lb/>datur. </s>
          <s id="N1657F"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> &egrave; conuer&longs;o applicari pote&longs;t in contactu pe&shy;<lb/>ripheri&aelig; maioris circuli cum recta breuiori, quam conficit <lb/>ad motum minoris circuli &longs;uper ab&longs;idem per &longs;e lati. </s>
        </p>
        <p id="N16589" type="main">
          <s id="N1658B">Ad diluendam igitur omnino pr&aelig;dictam difficultatem, <lb/>qu&aelig; multorum quippe vexauit ingenia, &amp; pene in&longs;uperabi-<pb pagenum="215" xlink:href="005/01/223.jpg"/>lis apud aliquos extimatur, liceat aliunde totum negocium <lb/>au&longs;picari, nouumque aliquid in medium affere in eiu&longs;dem <lb/>Ari&longs;totelis, ac veterum Philo&longs;ophorum principis funda <lb/>tum. </s>
          <s id="N1659D">Ac prim&ograve; quidem &longs;tabiliatur, motum cuiu&longs;libet circu&shy;<lb/>li &longs;ecundum ab&longs;idem, e&longs;&longs;e motum quendam mixtum ex du&shy;<lb/>plici latione; vna qua circumuoluitur, &longs;eu circa proprium <lb/>centrum fertur in gyrum; altera ver&ograve; qua ad motum axis <lb/>rect&agrave; fertur &longs;uper planum quo ver&longs;us tendit ip&longs;emet axis. <lb/></s>
          <s id="N165A9">Etenim &longs;i circulus &longs;tans ab&longs;que &longs;ui rotatione raperetur &longs;u&shy;<lb/>per <expan abbr="plan&utilde;">planum</expan>, ver&egrave; moueretur motu recto, ac per vnicum pun&shy;<lb/>ctum totam plani longitudinem &longs;uper quam fertur attinge&shy;<lb/>ret. </s>
          <s id="N165B6">Si ver&ograve; circumuolueretur ab&longs;que progre&longs;&longs;u, aut latio&shy;<lb/>ne axis, ver&egrave; moueretur circulariter ac per omnes partes, <lb/><expan abbr="punctaq.">punctaque</expan> &longs;u&aelig; peripheri&aelig;, eandem plani partem, vel punctum <lb/>in quo &longs;i&longs;tebat attingeret. </s>
          <s id="N165C2">Cum itaque ad motum axis re&shy;<lb/>ct&agrave; &longs;uper planum trahitur, ac &longs;imul rotatur, ex vtraque la&shy;<lb/>tione mixtus quidam motus producitur, per quem tota <lb/>circumferentia toti longitudini &longs;uper quam fertur ada&shy;<lb/>ptatur. </s>
        </p>
        <p id="N165CD" type="main">
          <s id="N165CF">Deinde ver&ograve; &longs;tabiliatur lineam, qu&aelig; &agrave; circulo, pr&aelig;dicto <lb/>modo de&longs;cribitur &longs;uper planum, ab&longs;trahendo &agrave; rotatione <lb/>&longs;pontanea, vel coacta ad motum alterius, ex natura &longs;ua non <lb/>de&longs;cribi nisi iuxta men&longs;uram lationis, &longs;eu motus recti, qui &longs;imul <lb/>cum axe conficitur in anteriora, &amp; cuius virtute de&longs;cribitur. <lb/></s>
          <s id="N165DB">Etenim ip&longs;a de&longs;cribi po&longs;&longs;et ab eodem circulo etiam &longs;ine ro&shy;<lb/>tatione, per vnicum punctum vt diximus, non autem &longs;ine re&shy;<lb/>cta aliqua latione. </s>
          <s id="N165E2">Quamobrem in de&longs;criptione ip&longs;ius line&aelig; <lb/>rect&aelig; &longs;uper planum, per &longs;e, &amp; ab&longs;olut&egrave; loquendo, non habe&shy;<lb/>tur ratio de motu circulari, nec de &longs;patio circulariter pera&shy;<lb/>grato ab ip&longs;o circulo, &longs;ed de motu recto, ac &longs;patio, quod ip&shy;<lb/>&longs;e circulus &longs;imul <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> axe percurrit, &amp; ad cuius &longs;emper men&shy;<lb/>&longs;uram ip&longs;a recta linea excitatur. </s>
          <s id="N165F3">Quamuis per accidens con&shy;<lb/>tingat, circulum deferentem, vel alium ex &longs;e, ac &longs;eor&longs;um ro&shy;<lb/>tando, tantum &longs;patium &longs;imul cum axe recta tran&longs;mittere, <lb/>quantum ip&longs;emet circulariter eodem tempore peragrare <lb/>valuerit. </s>
          <s id="N165FE">Quia &longs;cilicet cum tota progre&longs;&longs;io &agrave; &longs;ua ip&longs;ius ro&shy;<pb pagenum="216" xlink:href="005/01/224.jpg"/>tatione dependeat, &longs;icut motus rectus progre&longs;&longs;ionis nece&longs;&shy;<lb/>&longs;ari&ograve; proportionatur motui circulari &agrave; quo pendet, ita <lb/>etiam linea de&longs;cripta per talem motum proportionari, &amp; <lb/>ad&aelig;quari debet line&aelig; de&longs;cript&aelig;, &longs;eu peragrat&aelig; per circui&shy;<lb/>tionem. </s>
        </p>
        <p id="N1660E" type="main">
          <s id="N16610">His itaque &longs;ic &longs;tabilitis, atque &longs;uppo&longs;itis tanquam certis, <lb/>&amp; cui dentibus, ad primam partem qu&aelig;&longs;tionis &longs;imul, ac dif&shy;<lb/>ficultatis propo&longs;it&aelig; re&longs;pondetur, circulum delatum &longs;emper <lb/>&aelig;quale &longs;patium, ac circulum deferentem &longs;uper planum ro&shy;<lb/>tando, rect&agrave; tran&longs;mittere, &longs;iue maior eo fuerit, &longs;iue minor; <lb/>quia illud non tran&longs;mittit ex vi &longs;u&aelig; rotationis, ac iuxta <lb/>men&longs;uram &longs;u&aelig; circumferenti&aelig;, &longs;ed ex vi &longs;ui raptus, &amp; a&longs;por&shy;<lb/>tationis. </s>
          <s id="N16621">Siquidem tantum rect&agrave; progreditur, quantum &agrave; <lb/>deferente rapitur, &amp; a&longs;portatur, licet ali&agrave;s eodem tempore <lb/>maiorem, aut minorem &longs;imul peragrat circuitum, de quo <lb/>nulla per &longs;e haberi debet ratio, vt pr&aelig;monuimus. </s>
          <s id="N1662A">Vnde nec <lb/>requiritur, vt eius motus circumuolutionis &longs;it &aelig;qualis mo&shy;<lb/>tui recto, nec vt linea recta, quam percurrit &longs;it &aelig;qualis cir&shy;<lb/>cunferenti&aelig; &longs;ecundum quam rotando conuoluitur. </s>
        </p>
        <p id="N16633" type="main">
          <s id="N16635">Ad &longs;ecundam ver&ograve; partem qu&aelig;&longs;tionis re&longs;pondetur, cir&shy;<lb/>culum deferentem, vel alium, qui &longs;eor&longs;um per &longs;e &longs;uper pla&shy;<lb/>num circumuoluatur, qu&ograve; maior ip&longs;e fuerit, maius &longs;patium <lb/>rect&agrave; in &longs;ua reuolutione percurrere, qu&ograve; ver&ograve; minor, minus. <lb/></s>
          <s id="N1663F">Quia cum tota eius progre&longs;&longs;io fiat ex vi propri&aelig; rotationis, <lb/>non ni&longs;i &aelig;qualem &longs;u&aelig; peripheri&aelig; lineam in plano pote&longs;t de&shy;<lb/>&longs;cribere; tantum &longs;cilicet cum &longs;uo axe rect&agrave; progrediendo, <lb/>quantum rotatur; ac tantundem &longs;patium percurrendo, quan&shy;<lb/>tum fuerit circumuolutus. </s>
          <s id="N1664A">Qu&aelig; re&longs;pon&longs;io ad vtramque <lb/>difficultatis, &longs;eu qu&aelig;&longs;tionis partem, e&longs;t omnino ad mentem <lb/>Ari&longs;totelis, vt patere pote&longs;t ex eius propria, cui h&aelig;c maxi&shy;<lb/>m&egrave; congruit, licet aliunde vim, ac di&longs;tinctionem obtinuerit. </s>
        </p>
        <p id="N16653" type="main">
          <s id="N16655">Adhuc tamen ex ei&longs;dem principijs <expan abbr="re&longs;p&otilde;deri">re&longs;ponderi</expan> pote&longs;t, pr&aelig;&shy;<lb/>fata nos experiri, quia minor circulus quando mouetur ad <lb/>motum alterius maioris motu mixto iam explicato, magis <lb/>participat de latione recta, qu&agrave;m circulari; citius videlicet <lb/>progrediendo qu&agrave;m rorando. </s>
          <s id="N16664">Cogitur enim rect&agrave; progre-<pb pagenum="217" xlink:href="005/01/225.jpg"/>di iuxta progre&longs;&longs;um axis, ac circuli maioris, <expan abbr="&longs;imulq.">&longs;imulque</expan> tardius <lb/>rotari qu&agrave;m ille, minus &longs;patium eodem tempore tran&longs;mit&shy;<lb/>tendo in &longs;ua minori circumuolutione: <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> per talem <lb/>rotationem, rectam quandam lineam de&longs;cribit maiorem, <lb/>quam &longs;it eius circunferentia propria. </s>
          <s id="N1667C">E contra ver&ograve;, nam <lb/>cum circulus maior mouetur ad motum minoris, magis par&shy;<lb/>ticipat de latione circulari, qu&agrave;m recta. </s>
          <s id="N16683">Siquidem, cogitur <lb/>citius moueri circulariter qu&agrave;m rect&agrave;, cum eodem tempo&shy;<lb/>re maiorem ambitum, qu&agrave;m circulus minor, &aelig;qualemque <lb/>rectam debeat percurrere: <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> minorem rectam in &longs;ua <lb/>circumuolutione de&longs;cribit, qu&agrave;m &longs;it eiu&longs;met circum&longs;erentia&shy;<lb/> qua illam attingit. </s>
          <s id="N16694">Demum quia &longs;i circulus ex &longs;e, &amp; inde&shy;<lb/>pendenter ab alio duplici hac latione feratur, &longs;iue maior &longs;it, <lb/>&longs;iue minor, &longs;emper &aelig;qu&egrave; de vtraque participat. </s>
          <s id="N1669B">Etenim tan&shy;<lb/>tum rect&agrave; progreditur quantum rotatur, nec aliunde rapi&shy;<lb/>tur, aut detinetur, vt magis vna qu&agrave;m altera latione dimo&shy;<lb/>ueatur. </s>
          <s id="N166A4">Quo fit vt linea quam &longs;uper planum de&longs;cribit, &aelig;qua&shy;<lb/>lis &longs;it propri&aelig; circumferenti&aelig; eique &longs;ecundum omnes par&shy;<lb/>tes commen&longs;urata. </s>
        </p>
        <p id="N166AB" type="main">
          <s id="N166AD">Verum vt non &longs;olum cau&longs;a tam admirabilis effectus, &longs;ed <lb/>etiam modus quo ip&longs;e ab illa procedit expre&longs;&longs;ius innote&shy;<lb/>&longs;cat, ac difficultas vltim&ograve; propo&longs;ita ex directo penitus eua&shy;<lb/>datur, vlterius dicendum e&longs;t, circulum delatum non minus <lb/>ac deferentem, omnia ac &longs;ingula puncta, qu&aelig; &longs;unt in linea re&shy;<lb/>cta &longs;uper quam fertur per totidem puncta propria &longs;ucce&longs;&longs;i&shy;<lb/>u&egrave; attingere; ita vt in quolibet in&longs;tanti per nouum punctum <lb/>&longs;u&aelig; peripheri&aelig; attingat nouum punctum plani. </s>
          <s id="N166C0">Etenim cum <lb/>planum &agrave; circulo attingatur per puncta, qu&aelig; &longs;unt extremita&shy;<lb/>tes diametrorum, &amp; vterque circulus ex infinitis diametris <lb/>con&longs;tet; im&ograve; diametri circuli maioris includant diametros <lb/>minoris; tot erunt puncta terminatiua diametrorum in cir&shy;<lb/>culo minori, quot &longs;unt in maiori, &longs;iue delato per qu&aelig; &longs;imili&shy;<lb/>ter omnia puncta &longs;ui plani valebit attingere. </s>
        </p>
        <p id="N166CF" type="main">
          <s id="N166D1">Rur&longs;us dicendum e&longs;t tam circulum deferentem, qu&agrave;m <lb/>circulum delatum omnes, ac &longs;ingulas partes diui&longs;ibiles, qu&etail; <lb/>&longs;unt in eadem linea plani per totidem partes &longs;uas &longs;ucce&longs;&longs;iu&egrave; <pb pagenum="218" xlink:href="005/01/226.jpg"/>attingere: hoc tamen di&longs;crimine, quod circulus deferens <lb/>illas attingit commen&longs;uratiu&egrave;, &amp; ad&aelig;quat&egrave;, circulus ver&ograve; <lb/>delatus nonni&longs;i inad&aelig;quat&egrave;. </s>
          <s id="N166E1">Sicut enim circulus deferens <lb/>&longs;iue maior &longs;it, &longs;iue minor con&longs;tat ex infinitis partibus inde&shy;<lb/>terminatis, qu&aelig; mediant inter infinita puncta, ita etiam cir&shy;<lb/>culus delatus, per ea&longs;que non minus attingere poterit infi&shy;<lb/>nitas partes, qu&aelig; &longs;unt in plano. </s>
          <s id="N166EC">Diximus tamen attingere <lb/>inad&aelig;quat&egrave;. </s>
          <s id="N166F1">Nam contactus ad&aelig;quatus, &amp; commen&longs;ura&shy;<lb/>tus duarum quantitatum, fit per &aelig;qualem applicationem <lb/>partium &aelig;qualium vtriu&longs;que quantitatis ad coexi&longs;tendum <lb/>&longs;imul in eodem &longs;patio loci: partes autem &aelig;qualiter appli&shy;<lb/>cari non po&longs;&longs;unt per lationes in&aelig;quales, nam ea e&longs;t in&aelig;qua&shy;<lb/>litas in applicatione, qu&aelig; e&longs;t in ip&longs;is lationibus, &longs;iue lationes <lb/>cadant in vtramque quantitatem, &longs;iue in alteram tant&ugrave;m. <lb/></s>
          <s id="N16701">Quapropter cum tota applicatio partium circumferenti&aelig; <lb/>ad attingendas partes plani &longs;uper quod rotatur, fiat tum ex <lb/>vi ip&longs;ius rotationis, qua &longs;ucce&longs;&longs;iu&egrave; ip&longs;&aelig; partes inclinantur <lb/>ad illas, tum ex vi motus recti quo &longs;ucce&longs;&longs;iu&egrave; etiam progre&shy;<lb/>diendo ad ea&longs;dem perueniunt: hinc fit, vt &longs;i lationes ip&longs;&aelig; <lb/>&aelig;qualiter procedant, quemadmodum in motu mixto circuli <lb/>deferentis, aut alterius per &longs;e &longs;eor&longs;um rotantis, &aelig;qualiter <lb/>etiam alterius quantitatis partes, ad partes alterius appli&shy;<lb/>centur, ac &longs;e tangendo ad inuicem commen&longs;urentur, &amp; <lb/>ad&aelig;quentur: E contra ver&ograve; &longs;i non procedant &aelig;qualiter ip&shy;<lb/>&longs;&aelig; lationes, &longs;ed vna alteram excedat in velocitate, aut tardi&shy;<lb/>tate, vt in motu mixto cuiu&longs;libet circuli delati, in&aelig;qualiter <lb/>etiam partes ip&longs;ius ad partes plani applicentur, ac inad&aelig;&shy;<lb/>quat&egrave; adinuicem commen&longs;urentur. </s>
        </p>
        <p id="N1671E" type="main">
          <s id="N16720">Quod &longs;i non po&longs;&longs;it coexi&longs;tere in &longs;patio, exempli gratia <lb/>bipalmari cum linea recta bipalmari arcus circumferenti&aelig; <lb/>palmaris, vel tripalmaris, quacunque rotatione ad inuicem <lb/>applicentur; hoc profect&ograve; intelligitur in quiete, atque in <lb/>termino ip&longs;ius motus: alioquin in tran&longs;itu, ac &longs;ucce&longs;siu&egrave; id <lb/>nullo modo repugnat, &longs;icutnec punctum globi rect&agrave; &longs;uper <lb/>planum delati po&longs;t punctum ip&longs;ius plani, attingere partem <lb/>diui&longs;ibilem eiu&longs;dem plani, eique coexi&longs;tendo inad&aelig;quat&egrave; <pb pagenum="219" xlink:href="005/01/227.jpg"/>&amp; &longs;ucce&longs;siu&egrave; commen&longs;urari, vt omnes pen&egrave; Philo&longs;ophi fa&shy;<lb/>tentur. </s>
          <s id="N16738">Maior enim vel minor velocitas atque &longs;ucce&longs;sio in <lb/>tran&longs;itu, &amp; in partium applicatione, ex vi alterius lationis <lb/>&aelig;quipollet maiori, vel minori exten&longs;ioni ip&longs;ius quantitatis <lb/>ad replendum &aelig;quale &longs;patium ei, quod occupatur ab alia <lb/>quantitate in eodem tempore, qua ratione dicuntur coexi&shy;<lb/>&longs;tere, ac inter &longs;e coaptari. </s>
        </p>
        <p id="N16745" type="main">
          <s id="N16747">Res itaque &longs;ic e&longs;t concipienda, vt in reuolutione circuli <lb/>minoris ad motum maioris &longs;emper pars minor ip&longs;ius attin<lb/>gat partem plani maiorem, quia velocius tran&longs;it per illam <lb/>motu recto, qu&agrave;m rotando &aelig;qualem <expan abbr="dimen&longs;ion&etilde;">dimen&longs;ionem</expan> proptiam <lb/>po&longs;sit exponere, atque &longs;ecundum ip&longs;am &longs;e applicare. </s>
          <s id="N16756">Vnde <lb/>quod illi dee&longs;t exten&longs;ionis compen&longs;atur velociori &longs;ucce&longs;sio&shy;<lb/>ne, &amp; applicatione &longs;ecundum lationem rectam ad coaptan&shy;<lb/>dum &longs;e parti majori. </s>
          <s id="N1675F">Quod cert&egrave; non e&longs;t intelligendum <lb/>fieri per raptationem, qua&longs;i per vnicum delati circuli pun&shy;<lb/>ctum plura plani puncta, vel per <expan abbr="eand&etilde;">eandem</expan>. </s>
          <s id="N1676A">omnino circuli par&shy;<lb/>tem, plures plani partes attingerentur; &longs;ed per propriam, <lb/>rotationem. </s>
          <s id="N16771">Quia ita rapitur, ac fertur &longs;uper illud motu re&shy;<lb/>cto, vt &longs;imul quamuis tardius feratur latione circulari per <lb/>quam partes, ac puncta ip&longs;ius peripheri&aelig; iugiter mutantur. <lb/></s>
          <s id="N16779">Cumque numerus infinities infinitus punctorum, ac indeter&shy;<lb/>minatarum partium vtriu&longs;que circuli &longs;ufficiat ad mutatio&shy;<lb/>nem ip&longs;am continuam, &amp; corre&longs;pondentiam, quam pr&aelig;&longs;ta&shy;<lb/>re debet infinitis punctis, ac partibus plani, nullum relinqui&shy;<lb/>tur inconueniens, minorem circumferentiam maiori &longs;patio, <lb/>plani ob di&longs;parem lationem, &amp; applicationem inad&aelig;quat&egrave; <lb/>in tran&longs;itu coaptari. </s>
          <s id="N16788">Idemque &egrave; conuer&longs;o dici pote&longs;t in re&shy;<lb/>uolutione circuli maioris ad <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> minoris, vt &longs;cilicet &longs;em&shy;<lb/>per pars maior ip&longs;ius eo re&longs;pondeat parti minori in plano <lb/>&longs;uper quod fertur, quia tardius tran&longs;it per illam motu recto, <lb/>qu&agrave;m rotando &aelig;qualem &longs;ibi dimen&longs;ionem po&longs;&longs;it attingere. <lb/></s>
          <s id="N16798">Siquidem velocius rotando, qu&agrave;m progrediendo, nequit at&shy;<lb/>tingere tantam dimen&longs;ionem in plano, quantam ip&longs;e exhi&shy;<lb/>bet per circumuolutionem. </s>
          <s id="N1679F">Vnde quod ei &longs;upere&longs;t exten&shy;<lb/>&longs;ionis circularis compen&longs;atur tardiori &longs;ucce&longs;&longs;ione, &amp; appli-<pb pagenum="220" xlink:href="005/01/228.jpg"/>cationem &longs;ecundum lationem rectam ad proportionandum <lb/>&longs;e parti minori. </s>
          <s id="N167AB">Atque h&aelig;c in re tam ambigua &longs;i minus <lb/>demon&longs;tra&longs;&longs;e, &longs;altem indica&longs;&longs;e, vel tenta&longs;&longs;e &longs;ufficiat. </s>
        </p>
        <p id="N167B0" type="main">
          <s id="N167B2">Ad exactius denique percipiendam naturam mi&longs;torum <lb/>motum, non abs re fuerit affinem aliam qu&aelig;&longs;tionem diluere, <lb/>qu&aelig; forta&longs;&longs;e non minus admirabilem, ac fer&egrave; incredibilem <lb/>&longs;upponit experientiam. </s>
          <s id="N167BB">Nimirum cur in pr&aelig;dicta latione <lb/>duorum circulorum circa idem centrum &longs;ecund&ugrave;m ab&longs;idem <lb/>circuli maioris, aliqua puncta circumferenti&aelig; maioris, mi&shy;<lb/>nus progrediantur, qu&agrave;m corre&longs;pondentia &longs;ibi puncta cir&shy;<lb/>cumferenti&aelig; minoris; aliqua ver&ograve; magis. </s>
          <s id="N167C6">In maiori enim <lb/>circulo puncta vnius &longs;emicirculi minus progrediuntur, quam <lb/>puncta &longs;emicirculi corre&longs;pondentis in circulo minori. </s>
          <s id="N167CD">Con&shy;<lb/>tra ver&ograve;, puncta alterius &longs;emicirculi magis progrediuntur in <lb/>circulo maiori, qu&agrave;m in minori, vt de motu particulari Epi&shy;<lb/>cyclorum docere &longs;olent A&longs;tronomi. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N167D7">Quod maxim&egrave; vide&shy;<lb/>tur admirandum <expan abbr="c&umacr;">cum</expan> vterque circulus &longs;impliciter, ac &longs;ecun&shy;<lb/>dum &longs;e totum ad motum axis progrediendo, &aelig;quale &longs;pa&shy;<lb/>tium percurrat, vt vidimus, ac probatum e&longs;t in pr&aelig;cedenti&shy;<lb/>bus. </s>
          <s id="N167E6">Ita tamen rem &longs;e habere &longs;ic o&longs;tenditur. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.228.1.jpg" xlink:href="005/01/228/1.jpg"/>
        <p id="N167EE" type="main">
          <s id="N167F0">E&longs;to exempli gratia circulus maior ABCD, minor ver&ograve; <lb/>EFGH circa commune centrum I &longs;uper planum KL. <expan abbr="Sintq.">Sintque</expan> <lb/>duo diametri maioris ad angulos rectos &longs;e&longs;e inter&longs;ecantes <lb/>AC, &amp; BD; minoris ver&ograve; in ip&longs;is contenti EG, &amp; FH; ita <pb pagenum="221" xlink:href="005/01/229.jpg"/>vt BD &longs;it perpendicularis ip&longs;i KL. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16803">Rotetur autem vterque <lb/>circulus &longs;imul &longs;ecundum <expan abbr="ab&longs;id&etilde;">ab&longs;idem</expan> maioris dextror&longs;um quou&longs;&shy;<lb/>que punctum C perueniat, verbi gratia in L, ac &longs;emidiame&shy;<lb/>ter IC con&longs;tituatur in ML perpendicularis ip&longs;i KL: ac <lb/>per con&longs;equens IG in MN; ita vt punctum G reperia&shy;<lb/>tur in N. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16815">Dicimus ergo punctum C in hac reuolutione <lb/>minus dextror&longs;um promoueri, qu&agrave;m punctum G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1681B">Demit&shy;<lb/>tatur enim &agrave; puncto C linea CO perpendicularis pariter <lb/>ip&longs;i KL, &amp; &agrave; puncto G alia perpendicularis GP: &amp; tunc <lb/>apparebit punctum C dextror&longs;um peragra&longs;&longs;e &longs;patium CM, <lb/>vel OL, qu&aelig; &longs;unt latera oppo&longs;ita, ac proinde &aelig;qualia re&shy;<lb/>ctanguli CMLO, vt pater per 34. propo&longs;it. </s>
          <s id="N16828">primi. </s>
          <s id="N1682B">Pun&shy;<lb/>ctum ver&ograve; G con&longs;tabit peragra&longs;&longs;e &longs;patium GM, &longs;eu PL <lb/>&aelig;quale huic. </s>
          <s id="N16832">At GM maior e&longs;t, qu&agrave;m CM, eo quod <lb/>illam contineat, &longs;icut PL maior e&longs;t ip&longs;a OL propter ean&shy;<lb/>dem rationem. </s>
          <s id="N16839">Ergo per talem circumuolutionem minus <lb/>dextror&longs;um progreditur punctum C, quod e&longs;t extremum <lb/>diametri circuli maioris, qu&agrave;m punctum G extremum <lb/>diametri contenti sit culi minoris. </s>
        </p>
        <p id="N16842" type="main">
          <s id="N16844">Rur&longs;us ver&ograve; dicimus punctum D eiu&longs;dem circuli maio&shy;<lb/>ris, minus pariter dextror&longs;um progredi, quam punctum H, <lb/>quod illi corre&longs;pondet in circulo minori. </s>
          <s id="N1684B">Etenim po&longs;t pr&aelig;&shy;<lb/>dictam reuolutionem centro I tran&longs;lato in M, ac C in <lb/>L, punctum D erit in linea AM vbi Q, &lpar;nempe in loco, <lb/>qui tantum &longs;an&egrave; di&longs;ter &agrave; puncto M, quantum di&longs;tat extre&shy;<lb/>mum D ip&longs;ius &longs;emidiametri DI ab ip&longs;o centro I,&rpar; pun&shy;<lb/>ctum ver&ograve; H &longs;imiliter erit in R; ita vt &longs;emidiameter IHD <lb/>reperiatur in <expan abbr="MRq.">MRque</expan> Quapropter &longs;i ex duobus punctis QR <lb/>demittantur du&aelig; perpendiculares in planum DL, qu&aelig; &longs;int <lb/>QS, &amp; RT, &longs;patium progre&longs;&longs;ionis ip&longs;ius puncti D, erit <lb/>linea IQ, &aelig;qualis ip&longs;i DS: Spatium ver&ograve; progre&longs;&longs;ionis <lb/>puncti H, erit linea IR, &longs;iue DT. Cum igitur minor &longs;it linea <lb/>DS ip&longs;a DT, &longs;iquidem continetur in illa, remanet vt pun&shy;<lb/>ctum D circuli maioris, minus. </s>
          <s id="N1686C">dextror&longs;um promoueatur <lb/>qu&agrave;m punctum H &longs;ibi corre&longs;pondens circuli minoris. </s>
        </p>
        <p id="N16871" type="main">
          <s id="N16873">E contra tamen dicimus punctum A circuli maioris am-<pb pagenum="222" xlink:href="005/01/230.jpg"/>plius dextror&longs;um progredi, qu&agrave;m punctum E circuli mino&shy;<lb/>ris quo illi corre&longs;pondet. </s>
          <s id="N1687D">Po&longs;ita namque eadem reuolu&shy;<lb/>tione, I exi&longs;tente in M, ac C in L, A erit in V: con&shy;<lb/>&longs;titueretur enim tota diameter AIC in VML, in qua etiam <lb/>linea e&longs;&longs;et punctum E, nempe in X. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16887">Quod &longs;i compleatur <lb/>rectangulum AV, ac rectangulum EX, erit &longs;patium <lb/>peragratum &agrave; puncto A dextror&longs;um idem, quod linea <lb/>AM, vt deducitur ex eadem 34. propo&longs;itione primi. </s>
          <s id="N16890">Spa&shy;<lb/>tium ver&ograve; &longs;imiliter peragratum &agrave; puncto E, erit EM, quod <lb/>continetur in illo. </s>
          <s id="N16897">Magis ergo progreditur A, qu&agrave;m E. <!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1689B" type="main">
          <s id="N1689D">Id ip&longs;um tandem demon&longs;tratur de puncto B, quod cer&shy;<lb/>t&egrave; magis progreditur qu&agrave;m F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N168A3">Quandoquidem in de&longs;cri&shy;<lb/>pta reuolutione &longs;emidiameter IB con&longs;titueretur in MY in <lb/>qua cum contineatur &longs;emidiameter IF, ip&longs;um F con&longs;titue&shy;<lb/>retur in Z: completi&longs;que rectangulis BY, &amp; BZ, erit &longs;pa&shy;<lb/>tium dextror&longs;um peragratum &agrave; B quantum IY; peragra&shy;<lb/>tum ver&ograve; ab F; quantum IZ contentum in ip&longs;o IY, quod <lb/>propterea maius e&longs;t. </s>
          <s id="N168B2">Erunt igitur duo puncta circuli maio&shy;<lb/>ris, qu&aelig; minus dextror&longs;um progrediuntur, qu&agrave;m puncta &longs;ibi <lb/>corre&longs;pondentia circuli minoris: alia ver&ograve; duo qu&aelig; magis. <lb/></s>
          <s id="N168BA">Quod etiam demon&longs;trari poterit de reliquis punctis eiu&longs;&shy;<lb/>dem &longs;emicirculi cum &longs;uo corre&longs;pondenti in vtroque circulo <lb/>&longs;i vterque bifariam &longs;ecetur per diametrum 3, 4, cuius extre&shy;<lb/>mitates nempe 3, &amp; 4, in circulo maiori medient inter A, <lb/>&amp; D, ac inter B &amp; C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N168C6">Sicut in circulo minori extremita&shy;<lb/>tes 5, 6. medient inter E, &amp; H, ac inter F, &amp; G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N168CC">Nam <lb/>puncta omnia &longs;emicirculi inferioris 3 DC 4 in circulo <lb/>maiori, minus progredi <expan abbr="reperi&etilde;tur">reperientur</expan>, qu&agrave;m puncta &longs;emicircu&shy;<lb/>li inferioris 5 HG 6 &longs;ibi corre&longs;pondentis in circulo mino&shy;<lb/>ri. </s>
          <s id="N168DB">E contra ver&ograve; omnia puncta &longs;emicirculi &longs;uperioris 3 <lb/>AB 4 magis progredi, qu&agrave;m puncta corre&longs;pondentis &longs;emi&shy;<lb/>circuli 5 EF 6 in circulo minori. </s>
          <s id="N168E2">Ip&longs;a tamen puncta ex&shy;<lb/>trema diametri 3, 4 in circulo maiori, nec magis, nec mi&shy;<lb/>nus, &longs;ed &aelig;qu&egrave; progredi con&longs;picientur, ac extrema diametri <lb/>5, 6 in circulo minori. </s>
          <s id="N168EB">Sicut enim per qu&agrave;m facil&egrave; id po&shy;<lb/>terit eadem ratione qua &longs;upra demon&longs;trari, ita hic de-<pb pagenum="223" xlink:href="005/01/231.jpg"/>mon&longs;tra&longs;&longs;e, inutile, ac prolixum extimaretur. </s>
        </p>
        <p id="N168F5" type="main">
          <s id="N168F7">Eiu&longs;modi ergo euentus cau&longs;am reddere nullo negocio <lb/>qui&longs;que poterit &longs;uppo&longs;ita expo&longs;itione mixti motus, quam <lb/>&longs;upra tradidimus: cum plan&egrave; ex illa pateat, puncta CD, &longs;i&shy;<lb/>cut &amp; puncta GH duabus lationibus ferri, vna dextror&longs;um, <lb/>&longs;imul cum toto circulo ad motum rectum axis I ver&longs;us M: <lb/>altero ver&ograve; &longs;ini&longs;tror&longs;um ad proprium rotationis motum quo <lb/>obliqu&egrave; puncta omnia &longs;emicirculi inferioris CDA, &longs;icut &amp; <lb/>GHE retrocedunt ver&longs;us partes AK. </s>
          <s id="N16908">Hinc namque fit, vt <lb/>tantum de recta eorum latione dextror&longs;um &longs;ubtrahatur, <lb/>quantum per motum circularem obliqu&egrave; retroce&longs;&longs;erint. <lb/></s>
          <s id="N16910">Cumque minus contingat retrocedere punctum G, &longs;i&shy;<lb/>cut &amp; punctum H, qu&agrave;m ip&longs;a puncta CD iuxta mino&shy;<lb/>rem &longs;uum motum, <expan abbr="minoremq.">minoremque</expan> &longs;emicirculum, quem per il&shy;<lb/>lum percurrunt; &longs;equitur, vt ip&longs;a puncta GH, magis qu&agrave;m <lb/>puncta CD participent de latione recta qua tendunt dex&shy;<lb/>tror&longs;um. </s>
          <s id="N16921">At loquendo de punctis AB, ac de EF, contraria <lb/>e&longs;t ratio. </s>
          <s id="N16926">Nam huiu&longs;modi quatuor puncta &longs;icut &amp; ip&longs;i toti <lb/>&longs;emicirculi &longs;uperiores, nempe ABC, &amp; EFG, vtraque la&shy;<lb/>tione feruntur dextror&longs;um. </s>
          <s id="N1692D">Quo fit, vt illud punctum ma&shy;<lb/>gis progrediatur, quod celerius mouetur latione propria, <lb/>&longs;eu maius &longs;patium eodem tempore virtute circumuolutio&shy;<lb/>nis tran&longs;mi&longs;erit. </s>
          <s id="N16936">Cum igitur puncta AB, hoc ip&longs;o, quod &longs;int <lb/>puncta circuli maioris, velocius ferantur, <expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> ambi&shy;<lb/>tum rotando percurrant, qu&agrave;m puncta EF in circulo mino&shy;<lb/>ri; magis etiam dextror&longs;um progredientur. </s>
        </p>
        <p id="N16943" type="main">
          <s id="N16945">Quod &longs;i puncta, qu&aelig; &longs;unt in arcubus 4 C, &amp; 6 G dex&shy;<lb/>tror&longs;um vtraque pariter latione ferantur, &longs;icut reliqua pun&shy;<lb/>cta, qu&aelig; &longs;unt in &longs;emicirculis ABC, &amp; EFG; &amp; tamen pun&shy;<lb/>cta inter 4 C circuli maioris minus progrediantur, qu&agrave;m <lb/>&longs;ibi corre&longs;pondentia in 6 G circuli minoris; hoc quidem <lb/>fit; nam cum ip&longs;i arcus maxim&egrave; declinent deor&longs;um, parum <lb/>ambo progrediuntur ad dexteram virtute &longs;u&aelig; circumuolu&shy;<lb/>tionis; <expan abbr="multumq.">multumque</expan> virtute motus recti, &amp; a&longs;portantis ad mo&shy;<lb/>tum axis. </s>
          <s id="N1695C">Cumque ratione &longs;itus, terminus &agrave; quo incipit mo&shy;<lb/>ueri pr&aelig;dictus arcus circuli minoris, magis di&longs;tet &agrave; termino, <pb pagenum="224" xlink:href="005/01/232.jpg"/>&agrave; quo incipit moueri arcus maioris, qu&agrave;m &longs;it exce&longs;&longs;us pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;ionis ip&longs;ius arcus maioris ratione termini, ad quem <lb/>po&longs;tea pertingit, &longs;equitur ab&longs;olut&egrave; loquendo, magis progre&shy;<lb/>di dextror&longs;um pr&aelig;dictum arcum circuli minoris, qu&agrave;m ar&shy;<lb/>cum circuli maioris. </s>
          <s id="N1696E"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> &egrave; conuer&longs;o applicari pote&longs;t in <lb/>arcubus 3 A, 5 E ad o&longs;tendendum, cur puncta arcus <lb/>3 A circuli maioris, magis progrediantur qu&agrave;m puncta ar&shy;<lb/>cus 5 E circuli minoris. </s>
          <s id="N1697A">Nam licet vterque arcus per mo&shy;<lb/>tum circularem retrocedat, ac retrocedendo velocius mo&shy;<lb/>ueatur arcus maioris, qu&agrave;m minoris; nihilominus ratione <lb/>&longs;itus, ac termini &agrave; quo, <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> minor &longs;it exce&longs;&longs;us retroce&longs;&longs;ionis, <lb/>qu&agrave;m antece&longs;&longs;ionis virtute motus recti, eo quod &agrave; remotio&shy;<lb/>ri termino arcus maioris promoueatur; hinc pariter fit, vt <lb/>maior &longs;it progre&longs;&longs;us dextror&longs;um maioris, qu&agrave;m minoris ar&shy;<lb/>cus pr&aelig;dicti, &longs;icut &amp; totius &longs;emicirculi 3 AB 4, qu&agrave;m 5 <lb/>EF 6, vt dicebamus. </s>
        </p>
        <p id="N16991" type="head">
          <s id="N16993">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imaquinta.</s>
        </p>
        <p id="N16996" type="main">
          <s id="N16998">C<emph type="italics"/>vr lectulorum &longs;pondas &longs;ecundum duplam fa&shy;<lb/>ciunt proportionem, hanc quidem &longs;ex pedum, <lb/>vel paul&ograve; ampliorem, illam ver&ograve; trium? </s>
          <s id="N169A2">Curv&egrave; <lb/>non &longs;ecundum diametrum illos restibus exten&shy;<lb/>dunt? </s>
          <s id="N169A9">An tantos quidem magnitudine faciunt, <lb/>vt corporibus &longs;int proportionem habentes? <lb/></s>
          <s id="N169AF">fiunt enim &longs;ic &longs;ecundum &longs;pondas dupli, longitudine quidem <lb/>cubitorum, latitudine ver&ograve; duorum. </s>
          <s id="N169B4">Extendunt autem illos <lb/>non &longs;ecundum diametrum, &longs;ed ex oppo&longs;ito, vt &amp; ligna <lb/>minus di&longs;trahantur. </s>
          <s id="N169BB">Celerrim&egrave; enim &longs;cinduntur &longs;ecundum na&shy;<lb/>turam diui&longs;a, &amp; eodem modo distenta laborant maxim&egrave;. </s>
          <s id="N169C0">Am&shy;<lb/>plius quoniam opus e&longs;t, vt re&longs;tes pondus ferre po&longs;sint, &longs;i cert&egrave; <lb/>pondere impo&longs;ito minus <expan abbr="laborab&utilde;t">laborabunt</expan>, &longs;i tran&longs;uer&longs;im, qu&agrave;m &longs;i obli&shy;<lb/>qu&egrave; extendantur. </s>
          <s id="N169CD">Pr&aelig;terea hoc etiam modo minus ab&longs;umitur <lb/>restium. </s>
          <s id="N169D2">Sit enim lectulus AFGK, &amp; bifariam diuidatur ip&shy;<lb/>&longs;a FG &longs;ecundum B: &aelig;qualia cert&egrave; foramina &longs;unt in ip&longs;a <lb/>FA: latera enim &longs;unt &aelig;qualia, nam totum FG duplum est. <lb/></s>
          <s id="N169DA">Extendunt autem, vt de&longs;criptum e&longs;t, ab ip&longs;o A ad ip&longs;um B: ita <lb/>vbi e&longs;t C ita e&longs;t D, ita vbi H, po&longs;tea vbi E, &amp; <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> &longs;emper mo-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="225" xlink:href="005/01/233.jpg"/><emph type="italics"/>do, donec ad angulum peruenerint <expan abbr="ali&utilde;">alium</expan>. </s>
          <s id="N169F0">Duo enim anguli restis <lb/>habent capita: &aelig;quales autem &longs;unt re&longs;tes &longs;ecundum curuatu&shy;<lb/>ras, videlicet AB, &amp; BC, ip&longs;is CD, &amp; DH: &amp; ali&aelig; &longs;imi&shy;<lb/>li &longs;e habent modo, quoniam eadem demon&longs;tratio: ip&longs;a enim <lb/>AB &aelig;qualis est ip&longs;i HE, &aelig;qualia enim &longs;unt latera &longs;patij BG, <lb/>MA, &amp; foramina &aelig;qu&egrave; distant. </s>
          <s id="N169FD">Ip&longs;a autem BG &aelig;qualis e&longs;t <lb/>ip&longs;i MA. </s>
          <s id="N16A02">Angulus enim B &aelig;qualis e&longs;t angulo G. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16A06">In &aelig;quali&shy;<lb/>bus enim hic quidem intus, ille ver&ograve; extra, &amp; B quidem est <lb/>&longs;emirectus. </s>
          <s id="N16A0D">Est enim FB &aelig;qualis ip&longs;i FA. </s>
          <s id="N16A10">Et angulus vbi <lb/>F, rectus e&longs;t, B autem angulus &aelig;qualis ei, vbi e&longs;t G quo&shy;<lb/>niam quadratum altera parte longius, duplum e&longs;t: &amp; ad me&shy;<lb/>dium e&longs;t curuatura, quamobrem AD ip&longs;i EG e&longs;t &aelig;qualis, huic <lb/>ver&ograve; ip&longs;a HM. <expan abbr="Similiq.">Similique</expan> modo demon&longs;trantur ali&aelig;, quoniam <lb/>&aelig;quales &longs;unt du&aelig;, qu&aelig; &longs;ecundum curuaturas &longs;unt, duabus. <lb/></s>
          <s id="N16A23">Quare manifestum e&longs;t, quod tot &longs;unt re&longs;tes in lectulo, quot <lb/>&longs;unt quatuor, &longs;icut AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16A29">Quanta autem foraminum e&longs;t mul&shy;<lb/>titudo in ip&longs;o FG latere, &amp; in eius dimidio FB e&longs;t medietas. <lb/></s>
          <s id="N16A2F">Quamobrem in dimidiato lectulo tant&aelig; re&longs;tium magnitudines <lb/>erunt, quantum e&longs;t AB, multitudine ver&ograve; tot, quot in BG &longs;unt <lb/>foramina. </s>
          <s id="N16A36">Hoc autem nihil refert dicere, qu&agrave;m quot &longs;unt in <lb/>ip&longs;is AF, &amp; BF &longs;imul &longs;umptis. </s>
          <s id="N16A3B">Si autem &longs;ecundum diame&shy;<lb/>trum extendantur re&longs;tes, quemadmodum &longs;e habet in lectulo <lb/>ABCD: dimidia non tot &longs;unt, quot amborum latera FAFG, <lb/>&aelig;qualia autem quot in ip&longs;is FB, FA, &longs;unt foramina. </s>
          <s id="N16A44">Maio&shy;<lb/>res autem &longs;unt ip&longs;&aelig; AF, BF, du&aelig; exi&longs;tentes, quam AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16A4A">Qua&shy;<lb/>re re&longs;tis in tant&ugrave;m maior, quant&ugrave;m ambo latera diametro &longs;unt <lb/>maiora.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N16A53" type="head">
          <s id="N16A55">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16A59" type="main">
          <s id="N16A5B">Vt ex re nullius difficultatis, atque momenti, inge&shy;<lb/>nio iam, ac perdifficilem apud multos excitet dubi&shy;<lb/>tationem, qu&aelig;rit hic prim&ograve; Ari&longs;toteles, cur lectulo&shy;<lb/>rum &longs;pond&aelig; &longs;ecundum duplam proportionem longitudinis <lb/>ad latitudinem eorum efficiantur, ita vt qu&aelig; lectulorum <lb/>longitudinem con&longs;tituunt &longs;ex pedum exi&longs;tant, qu&aelig; ver&ograve; la&shy;<lb/>titudinem, trium. </s>
          <s id="N16A6A"><expan abbr="Statimq.">Statimque</expan> id con&longs;ueui&longs;&longs;e docet, vt huma&shy;<lb/>norum corporum ratio habeatur, <expan abbr="lectuliq.">lectulique</expan> illis proportio&shy;<pb pagenum="226" xlink:href="005/01/234.jpg"/>nentur ad cubantium commoditatem. </s>
          <s id="N16A7B">Loquitur autem. <lb/></s>
          <s id="N16A7F">Philo&longs;ophus de lectulis minoribus cum qui ad vnum dum&shy;<lb/>taxat capiendum hominem cubantem efficiuntur, tum qui <lb/>re&longs;tibus, &longs;eu funibus quibu&longs;dam ad &longs;u&longs;tinendam culcitram <lb/>&longs;uper quam ille iaceat &longs;unt intexti, quemadmodum adhuc <lb/>in Italia licet rar&ograve;, frequentius tamen in Gallia, atque Hi&longs;pa&shy;<lb/>nia con&longs;piciuntur in v&longs;um traducti. </s>
        </p>
        <p id="N16A8C" type="main">
          <s id="N16A8E">Hinc itaque rur&longs;us quaerit cur in huiu&longs;modi lectulis mu&shy;<lb/>niendis, re&longs;tes per tran&longs;uer&longs;um, &amp; ex oppo&longs;ito, non autem <lb/>per diametrum extendantur. </s>
          <s id="N16A97"><expan abbr="Aitq.">Aitque</expan> triplici ex cau&longs;a id fieri; <lb/>vel pariter in con&longs;uetudinem abij&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N16A9F">Prim&ograve; nimirum, vt <lb/>&longs;pondarum ligna ab ip&longs;is re&longs;tibus minus di&longs;trahantur atque <lb/>&longs;cindantur; quandoquidem &longs;ci&longs;&longs;ioni magis obnoxia &longs;unt cum <lb/>per diametrum in eis funes inditi fuerint, ac di&longs;tenti. </s>
          <s id="N16AA8">Nam <lb/>tunc qua&longs;i per longum iuxta naturales venulas, ac rimulas, <lb/>quibus ob&longs;equendo facil&egrave; &longs;equitur &longs;ci&longs;sio, ligna ip&longs;a vim pa&shy;<lb/>terentur, ac veluti &longs;ecarentur; &longs;ecus ac &longs;i per tran&longs;uer&longs;um, <lb/>ac &longs;ecundum latitudinem terebrata &longs;int, <expan abbr="funesq">funesque</expan> per ip&longs;a <lb/>foramina <expan abbr="traduc&atilde;tur">traducantur</expan>. </s>
          <s id="N16AB9">Quia &longs;emper lignorum tramites tran&longs;&shy;<lb/>uer&longs;i funium pre&longs;&longs;ioni magis re&longs;i&longs;tunt. </s>
        </p>
        <p id="N16AC0" type="main">
          <s id="N16AC2">Secundo id fieri docet ex eo quod &longs;ic funes traducti, mi&shy;<lb/>nus laborant, pondus &longs;uperimpo&longs;itum &longs;u&longs;tinendo. </s>
          <s id="N16AC7">Quo enim <lb/>per breuiores lineas exten&longs;i fuerint, e&ograve; fortiores euadunt. <lb/></s>
          <s id="N16ACD">Sic &egrave; contra cum per longiores, debiliores fiunt, ac facilius <lb/>in parte ab extremis remoti&longs;&longs;ima di&longs;rumpuntur: longiores <lb/>autem line&aelig; &longs;unt diametrales in quadrangulari, ac rectan&shy;<lb/>gula figura de qua loquimur, vt per &longs;e patet. </s>
        </p>
        <p id="N16AD6" type="main">
          <s id="N16AD8">Tertio denique id ip&longs;um iccirco v&longs;ui e&longs;&longs;e inquit, vt in ip&shy;<lb/>&longs;a lectulorum textura minus re&longs;tium, &longs;eu funium ab&longs;umatur. <lb/></s>
          <s id="N16ADE">Quod licet implex&egrave; admodum videatur probare ob textus <lb/>corruptionem; Satis tamen &longs;en&longs;us probationis tenetur, at&shy;<lb/>que optim&egrave; &agrave; Piccolomineo dilucidatur. </s>
        </p>
        <p id="N16AE5" type="main">
          <s id="N16AE7">Summatim ver&ograve; ad hoc, vt clarius probatio ip&longs;a perci&shy;<lb/>piatur, &longs;upponimus prim&ograve; cum ip&longs;o Ari&longs;totele, quod lectu&shy;<lb/>lus &longs;uis re&longs;tibus per tran&longs;uer&longs;um intextus exempli gratia <pb pagenum="227" xlink:href="005/01/235.jpg"/><figure id="id.005.01.235.1.jpg" xlink:href="005/01/235/1.jpg"/><lb/>&longs;it <expan abbr="rect&atilde;gul&utilde;">rectangulum</expan> IGAO, <lb/><expan abbr="eiusq.">eiusque</expan> <expan abbr="l&otilde;giores">longiores</expan> <expan abbr="&longs;p&otilde;-d&aelig;">&longs;pon&shy;<lb/>d&aelig;</expan>, nempe &longs;ex <expan abbr="ped&utilde;">pedum</expan> <lb/>&longs;int IG, &amp; AO; bre&shy;<lb/>uiores ver&ograve; <expan abbr="tri&utilde;">trium</expan> pe&shy;<lb/>dum IA, &amp; GO, &longs;in&shy;<lb/>gul&aelig; in totidem pe&shy;<lb/>des diui&longs;&aelig; per &longs;ua <lb/>foramina, quibus re&shy;<lb/>&longs;tes indantur, prout <lb/>hic litteris con&longs;ignantur. </s>
          <s id="N16B24">Deinde &longs;upponimus ex eodem, <lb/>hoc pacto re&longs;tes ip&longs;os per tran&longs;uer&longs;um extendi. </s>
          <s id="N16B29">Sumitur ini&shy;<lb/>tium re&longs;tis, &amp; obfirmatur in A, tunc re&longs;tis ip&longs;a ducitur ad B, <lb/>ex quo po&longs;tea per C flectitur in D; hinc per E ad F; exinde <lb/>ver&ograve; per G ad H: ex H autem rur&longs;us ducitur in I, &amp; ex I per <lb/>K in L; vnde per M ad N; &amp; ex N per B, <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> peruenitur <lb/>in O; vbi &longs;imiliter <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> re&longs;tis caput de&longs;inendo obfirmatur. </s>
        </p>
        <p id="N16B3E" type="main">
          <s id="N16B40">Quibus po&longs;itis ad <expan abbr="comprehendend&atilde;">comprehendendam</expan> huiu&longs;modi re&longs;tium <lb/>quantitatem &longs;ic fer&egrave; procedit Ari&longs;toteles, vel &longs;altem ob&longs;cu&shy;<lb/>riu&longs;cul&egrave; &aelig;quiualentia profert. </s>
          <s id="N16B4B">Cum enim triangulus BGO <lb/>ex con&longs;tructione &longs;it rectangulus, quadrata laterum BG, &amp; <lb/>GO, per 47. primi, &aelig;qualia &longs;unt quadrato lateris BO. </s>
          <s id="N16B52">Cum&shy;<lb/>que latus BG, &longs;icut &amp; latus GO trium exi&longs;tant pedum, ac <lb/>ternarij quadratus numerus, &longs;int nouem; hinc fit, vt ex vtro&shy;<lb/>que quadrato, &longs;cilicet lateris BG, &amp; lateris GO, con&longs;ti&shy;<lb/>tuatur numerus 18. totidem pedes contineat quadratum <lb/>lateris BO duobus illis &aelig;quale, proindeque vt latus ip&shy;<lb/>&longs;um BO &longs;it radix quadrata numeri 18. nempe quatuor <lb/>pedum circiter cum quarta. </s>
          <s id="N16B63">At in lectulo non &longs;unt ni&longs;i <lb/>octo re&longs;tes &aelig;quales, <expan abbr="eiu&longs;demq.">eiu&longs;demque</expan> dimen&longs;ionis, ac latus BO, <lb/>vt patet per 33. primi. </s>
          <s id="N16B6E">Ergo omnes ip&longs;i re&longs;tes &longs;imul &longs;um&shy;<lb/>pti, ac per tran&longs;uer&longs;um intexti erunt qua&longs;i triginta quatuor <lb/>pedum: quibus &longs;i addantur &lpar;vt rect&egrave; notat Baldus&rpar; &longs;ex alij <lb/>pedes re&longs;tium qui cadunt extra, nempe &agrave; B in C, &amp; &agrave; D in <lb/>E, &amp; &longs;ic in reliquis, erit re&longs;tis totius longitudo pedum qua&shy;<lb/>draginta cum dimidio, vel paul&ograve; amplius. </s>
        </p>
        <pb pagenum="228" xlink:href="005/01/236.jpg"/>
        <p id="N16B7F" type="main">
          <s id="N16B81">Quod &longs;i re&longs;tes extendantur &longs;ecundum diametrum, vt in <lb/>de&longs;cripto lectulo ABCD, plus re&longs;tium ab&longs;umi, inquit Phi&shy;<lb/><figure id="id.005.01.236.1.jpg" xlink:href="005/01/236/1.jpg"/><lb/>lo&longs;ophus; &amp; eadem <lb/>qua &longs;upra ratioci&shy;<lb/>natione poterit de&shy;<lb/>mon&longs;trari. </s>
          <s id="N16B94"><expan abbr="N&atilde;">Nam</expan> &longs;in&shy;<lb/>gulis <expan abbr="quibusq.">quibusque</expan> re&shy;<lb/>&longs;tibus, tanquam la&shy;<lb/>teribus trianguli re&shy;<lb/>ctanguli con&longs;idera&shy;<lb/>tis per 47. prop. <lb/></s>
          <s id="N16BA9">primi, &amp; per extractionem radicis quadrat&aelig;, inueniemus, <lb/>eos omnes &longs;imul &longs;umptos quadraginta pedum cum dimi&shy;<lb/>dio obtinere dimen&longs;ionem, quibus &longs;i alios &longs;eptem, qui ex&shy;<lb/>tra cadunt adijciamus, erit tota longitudo re&longs;tis pedum 47. <lb/>cum dimidio. </s>
          <s id="N16BB4">Quod &longs;an&egrave; ad rei, de qua agitur intelligen&shy;<lb/>tiam &longs;ufficit indica&longs;&longs;e, cum exactior &longs;upputatio fru&longs;tr&agrave; ac <lb/>prolixius qu&agrave;m par e&longs;t, &longs;ermonem protraheret. </s>
        </p>
        <p id="N16BBB" type="head">
          <s id="N16BBD">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;ima&longs;exta.</s>
        </p>
        <p id="N16BC0" type="main">
          <s id="N16BC2">C<emph type="italics"/>vr difficilius e&longs;t longa ligna ab extremo &longs;uper <lb/>humeros ferre, qu&agrave;m &longs;ecundum medium, <lb/>&aelig;quali existente pondere? </s>
          <s id="N16BCD">An quia vibrato li&shy;<lb/>gno ip&longs;um extremum prohibet ferre, vibratio&shy;<lb/>ne magis retrahens lationem? </s>
          <s id="N16BD4">An quoniam li&shy;<lb/>cet nihil inflectatur, neque multam habeat lon&shy;<lb/>gitudinem, difficilius tamen ad ferendum e&longs;t <lb/>ab extremo, quoniam facilius ex medio eleuatur, qu&agrave;m ab ex&shy;<lb/>tremo, &amp; ideo &longs;ic ferre e&longs;t facilius. </s>
          <s id="N16BE0">Cau&longs;a autem quoniam <lb/>&longs;ecundum medium quidem eleuato ligno &longs;emper &longs;e&longs;e inuicem <lb/>&longs;u&longs;pendunt extrema, &amp; altera pars alteram bene &longs;ubleuat. <lb/></s>
          <s id="N16BE8">Medium enim veluti centrum fit, vbi habet is qui eleuat, <lb/>aut fert. </s>
          <s id="N16BED">Extremorum igitur vtrumque deor&longs;um vergens, <lb/>&longs;ur&longs;um &longs;u&longs;penditur. </s>
          <s id="N16BF2">Quod &longs;i ab extremo eleuetur, aut fe&shy;<lb/>ratur, non &longs;an&egrave; facit: &longs;ed vniuer&longs;um pondus ad vnum ver&shy;<lb/>git medium, quo eleuatur, aut fertur. </s>
          <s id="N16BF9">Sit medium vbi A, <lb/>extrema B, C. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16BFF">Eleuato igitur aut portato &longs;ecundum A,<emph.end type="italics"/><pb pagenum="229" xlink:href="005/01/237.jpg"/><emph type="italics"/>ip&longs;um quidem B deor&longs;um nutans, &longs;ur&longs;um eleuat C, ip&longs;um au&shy;<lb/>tem C deor&longs;um nutans, B &longs;ur&longs;um eleuat, ambo autem &longs;ur&longs;um <lb/>eleuata hoc faciunt.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N16C11" type="head">
          <s id="N16C13">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16C17" type="main">
          <s id="N16C19">Dvplicem Ari&longs;toteles cau&longs;am affert, ob <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> difficilius <lb/>procera ligna ab extremo &longs;uper <expan abbr="humer&utilde;">humerum</expan> ge&longs;tantur, <lb/>qu&agrave;m &egrave; medio, &aelig;quali exi&longs;tente pondere, &agrave; quo to&shy;<lb/>ta ge&longs;tandi difficultas na&longs;ci videretur. </s>
          <s id="N16C2C">Vna e&longs;t, quia procera <lb/>ligna, vt plurim&ugrave;m ex &longs;e flexibiliora &longs;unt, ac vibrationi, &amp; flu&shy;<lb/>ctuationi magis obnoxia, qu&agrave;m breuiora. </s>
          <s id="N16C33">Quapropter &longs;i to&shy;<lb/>ta fer&egrave; longitudo ligni &longs;uper humerum ge&longs;tati, &agrave; tergo po&shy;<lb/>natur, parte tantum ante relicta qua manu &longs;u&longs;tineatur, cre&shy;<lb/>&longs;cit cum ip&longs;a longitudine flexibilitas: vnde magis agitatio&shy;<lb/>ne ip&longs;a portantis fluctuando vibratur: vibratio autem non <lb/>parum ge&longs;tationem impedit, retrahendo quodammodo la&shy;<lb/>tionem, dum frequenti&longs;&longs;imo motu &longs;ur&longs;um, ac deor&longs;um vi&shy;<lb/>brati ligni extremitas tendit, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> non ad partes ante&shy;<lb/>riores, iuxta motum progre&longs;&longs;iuum ferentis. </s>
          <s id="N16C4A">De quo vibra&shy;<lb/>tionis effectu iterum redibit &longs;ermo qu&aelig;&longs;tione &longs;equenti vbi <lb/>fu&longs;i&ugrave;s, ac luculenti&ugrave;s declarabitur. </s>
          <s id="N16C51">Interim concluditur ex <lb/>Ari&longs;totele, propter maiorem huiu&longs;modi fluctuationem, ac <lb/>vibrationem difficilius procera ligna ab extremo &longs;uper hu&shy;<lb/>merum ge&longs;tari, qu&agrave;m &longs;i &egrave; medio &longs;u&longs;tinerentur, atque a&longs;por&shy;<lb/>tarentur, cum hoc pacto, minus ab humero, seu fulcimen&shy;<lb/>to producta, minus vibrationi e&longs;&longs;ent obnoxia. </s>
        </p>
        <p id="N16C5E" type="main">
          <s id="N16C60">Quoniam ver&ograve; cau&longs;a h&aelig;c vniuer&longs;alis non e&longs;t, nec ad&aelig;&shy;<lb/>quata, &longs;iquidem nec omnia ligna quantumuis procera fle&shy;<lb/>xibilia &longs;unt, aut vibrari po&longs;&longs;unt; nec difficultas ge&longs;tationis <lb/>&agrave; &longs;ola vibratione <expan abbr="interced&etilde;te">intercedente</expan> procedit; hinc e&longs;t, quod Ari&longs;to&shy;<lb/>teles alteram propo&longs;it&aelig; difficultatis cau&longs;am, tanquam vni&shy;<lb/>uer&longs;aliorem in medium afferat. </s>
          <s id="N16C71">Ea autem e&longs;t, quia qu&aelig;&shy;<lb/>cumque difficilius eleuantur, difficilius pariter po&longs;tquam <lb/>eleuata fuerint &longs;u&longs;tinentur, aut ge&longs;tantur, cum t&agrave;m latio, <lb/>qu&agrave;m &longs;u&longs;tentatio &longs;it veluti continuata qu&aelig;dam eleuatio ob <pb pagenum="230" xlink:href="005/01/238.jpg"/>longa autem ligna difficilius ab extremo eleuantur, quam <lb/>ex medio, &longs;iquidem eleuato ligno ab eius medio &longs;emper <lb/>&longs;e&longs;e inuicem &longs;u&longs;tentant extrema, &amp; altera pars alteram &longs;ub&shy;<lb/>leuat, ait ip&longs;e Philo&longs;ophus. </s>
          <s id="N16C87">Medium enim qua&longs;i centrum <lb/>con&longs;tituitur, quod fulcitur in manu eleuantis, aut in humero <lb/>deferentis. </s>
          <s id="N16C8E">Quapropter ad depre&longs;sionem alterius extremi, <lb/>alterum eleuatur, &amp; &longs;ic vici&longs;sim mutuo &longs;u&longs;tolluntur. </s>
          <s id="N16C93">At &longs;i <lb/>ab extremo idem lignum eleuetur, vel deferatur, vniuer&longs;o <lb/>pondere deor&longs;um vergente, nulla e&longs;&longs;et pars, qu&aelig; ad graui&shy;<lb/>tationem alterius eleuatetur, proindeque laborio&longs;a magis <lb/>e&longs;&longs;et ge&longs;tatio. </s>
        </p>
        <p id="N16C9E" type="main">
          <s id="N16CA0">Ver&ugrave;m contra huiu&longs;modi di&longs;cur&longs;um, ac doctrinam Ari&shy;<lb/>&longs;totelis illud obijci po&longs;&longs;et, quod tamet&longs;i extrema proceri <lb/>ligni &egrave; puncto medio delati &longs;e&longs;e inuicem &longs;u&longs;tollant vtrum <lb/>libet alterum &longs;uperando: nihilominus ip&longs;a &longs;imul &longs;umpta <lb/>cum toto ligno &longs;emper eodem modo grauitant re&longs;pectu <lb/>deferentis, &longs;iue in &etail;quilibrio, &longs;iue &longs;ecus con&longs;tituantur. </s>
          <s id="N16CAD">Quan&shy;<lb/>doquidem deferens tam excedens, qu&agrave;m exce&longs;&longs;um &longs;u&longs;ti&shy;<lb/>net, ac defert: <expan abbr="proindeq">proindeque</expan> pondus ip&longs;ius ligni, non minus gra&shy;<lb/>uitare concluditur cum lignum ip&longs;um &egrave; medio &longs;u&longs;tollitur, ac <lb/>cum ab extremo. </s>
        </p>
        <p id="N16CB8" type="main">
          <s id="N16CBA">Huic tamen obiectioni occurritur di&longs;tinguendo grauita&shy;<lb/>tionem procedentem ab ip&longs;o pondere ligni delati &longs;ecun&shy;<lb/>dum &longs;e &longs;umpto ab ea, qu&aelig; procedit ratione di&longs;tanti&aelig; &agrave; ful&shy;<lb/>cimento qu&ograve; &longs;u&longs;tinetur. </s>
          <s id="N16CC3">Nulli namque dubium e&longs;t grauita&shy;<lb/>tionem procedentem &agrave; naturali pondere ip&longs;ius ligni, ean&shy;<lb/>dem &longs;emper e&longs;&longs;e, &longs;iue lignum ex medio, &longs;iue ab extremo &longs;u&shy;<lb/>&longs;tollatur. </s>
          <s id="N16CCC">Nihilque conducere po&longs;itionem extremorum in <lb/>&aelig;quilibrio ad diminutionem ponderis naturalis. </s>
          <s id="N16CD1">Vnde non <lb/>minus grauitat lignum &longs;i &egrave; medio &longs;u&longs;pendatur tanquam iu&shy;<lb/>gum alicuius libr&aelig;, ac &longs;i ab extremo perpendiculariter ad <lb/>horizontem erectum &longs;u&longs;tineatur. </s>
          <s id="N16CDA">At loquendo de grauita&shy;<lb/>tione, qu&aelig; procedit ex di&longs;tantia grauitatis a fulcimento pr&etail;&shy;<lb/>dicto, non ita res &longs;e habet. </s>
          <s id="N16CE1">Quandoquidem h&aelig;c augetur ad <lb/>augmentum di&longs;tanti&aelig;, ac minuitur per approximationem; <lb/>im&ograve; omnin&ograve; deperditur per <expan abbr="&aelig;quilibration&etilde;">&aelig;quilibrationem</expan>. </s>
          <s id="N16CEC">Porr&ograve; brachia <pb pagenum="231" xlink:href="005/01/239.jpg"/>libr&aelig;, &longs;iue magis &longs;iue minus protendantur, dummodo &etail;qua&shy;<lb/>lia inter &longs;e &longs;int, nihil ponderis, aut grauitationis augent, vel <lb/>minuunt; &longs;ecus autem &longs;i alterum &longs;it protentius, licet &aelig;qualis <lb/>ponderis naturalis. </s>
          <s id="N16CFA">Nam libram vertet per exce&longs;&longs;um &longs;u&aelig; <lb/>di&longs;tanti&aelig; &agrave; fulcimento, vt &longs;upra qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N16CFF">prima explicauimus. </s>
        </p>
        <p id="N16D02" type="main">
          <s id="N16D04">Rect&egrave; igitur argumentatur Philo&longs;ophus, dum ex mutua <lb/>victoria, ac &longs;ubleuatione extremorum ligni in medio fulti, <lb/>minorem difficultatem, &longs;eu grauitationem infert, qu&agrave;m &longs;i <lb/>ab extremo &longs;u&longs;tolleretur, ac in &longs;itu &longs;imili &longs;u&longs;tentaretur per <lb/>lineam horizonti paralellam, &longs;eu qua&longs;i paralellam. </s>
          <s id="N16D0F">Etenim <lb/>in hac &longs;ituatione lignum grauitaret tum iuxta pondus natu&shy;<lb/>rale, tum etiam iuxta di&longs;tantiam alterius extremi &agrave; fulci&shy;<lb/>mento; in illa ver&ograve; non ni&longs;i iuxta grauitatem naturalem. <lb/></s>
          <s id="N16D19">Quo &longs;it vt &longs;ari&longs;&longs;a, aut lancea perpendiculariter ad planum <lb/>horizontis erecta, facil&egrave; ab extremo &longs;u&longs;tineatur, difficil&egrave; <lb/>ver&ograve; per lineam horizonti paralellam con&longs;tituta. </s>
          <s id="N16D20">Vnde ad <lb/>facilius, pr&aelig;&longs;tandum manubrium in lancea non quidem in <lb/>ip&longs;o extremo, &longs;ed prope extremum con&longs;tituitur, nec non <lb/>extremum ip&longs;um cra&longs;sius, grauiu&longs;que propterea efficitur <lb/>ad compen&longs;andam grauitatem ortam ex longitudine, qua <lb/>illa cu&longs;pidem ver&longs;us protenditur. </s>
          <s id="N16D2D">Im&ograve; ex hoc etiam ip&longs;a <lb/>productior pars lance&aelig; cum prim&ograve; cra&longs;&longs;e&longs;cit, &longs;triari con&longs;ue&shy;<lb/>uit v&longs;que ad manubrium, vt ip&longs;is excauata &longs;trijs, vel &longs;ulcis, <lb/>leuior euadat, &amp; ad planum horizontis vergens, facilius va&shy;<lb/>leat manu ge&longs;tari. </s>
          <s id="N16D38">Hinc pariter qui viribus pollent ad o&longs;ten&shy;<lb/>tandum robur brachij, atque lacerti, dum ad confrin&shy;<lb/>gendam lanceam in de&longs;tinatum locum procur&shy;<lb/>runt, ab extremo &longs;ubtus manubrium eam <lb/>procumbentem in ip&longs;o cur&longs;u &longs;u&longs;ten&shy;<lb/>tant. </s>
          <s id="N16D45">Qu&aelig; omnia &longs;atis con&shy;<lb/>firmantur ex di&shy;<lb/>ctis <expan abbr="q.">que</expan> 3. ac <lb/>16. </s>
        </p>
        <pb pagenum="232" xlink:href="005/01/240.jpg"/>
        <p id="N16D56" type="head">
          <s id="N16D58">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;ima&longs;eptima.</s>
        </p>
        <p id="N16D5B" type="main">
          <s id="N16D5D">C<emph type="italics"/>vr &longs;i valde procerum fuerit idem pondus, dif&shy;<lb/>ficilius &longs;uper humeros gestatur, etiam&longs;i me&shy;<lb/>dium qui&longs;piam illud ferat, qu&agrave;m &longs;i breuius <lb/>&longs;it? </s>
          <s id="N16D69">Quod enim dudum dictum e&longs;t, cau&longs;a non <lb/>e&longs;t, &longs;ed vibratio nunc est cau&longs;a. </s>
          <s id="N16D6E">Quando enim <lb/>productius fuerit, vibrantur extrema, quam&shy;<lb/>obrem contingit portantem difficilius ge&longs;tare. </s>
          <s id="N16D75">Vibrationis au&shy;<lb/>tem cau&longs;a e&longs;t, quoniam ab eadem motione magis transferuntur <lb/>extrema; quanto procerius fuerit lignum. </s>
          <s id="N16D7E">Humerus quidem <lb/>&longs;it centrum vbi A manet enim is; ip&longs;&aelig; autem A B, A C, qu&aelig; <lb/>&longs;unt ex centro, quant&ograve; autem maius fuerit id, quod ex centro <lb/>e&longs;t, &longs;iu&egrave; A B, &longs;eu A C, plus transfertur &longs;patij. </s>
          <s id="N16D87">Demon&longs;tratum <lb/>autem e&longs;t hoc prius.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N16D8E" type="head">
          <s id="N16D90">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16D94" type="main">
          <s id="N16D96">Qvamuis idemmet lignum, vel aliud graue corpus <lb/>oblongum facilius ex medio &longs;u&longs;tineatur, ac defera&shy;<lb/>tur, quam ab extremo, vt in pr&aelig;cedenti qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N16D9D">di&shy;<lb/>ctum e&longs;t: nihilominus cum hoc etiam pacto delatum, qu&ograve; <lb/>procerius illud fuerit, e&ograve; difficilius ge&longs;tetur, qu&aelig;rit hic Ari&shy;<lb/>&longs;toteles vnde maior h&aelig;c difficultas oriatur. </s>
          <s id="N16DA6">Concluditque, <lb/>vibrationem huius rei cau&longs;am e&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N16DAB">Nam quanto produ&shy;<lb/>ctius fuerit lignum, tant&ograve; imbecillius redditur, ac vibrationi <lb/>obnoxius: magis enim inflectitur, vt qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N16DB2">16. probatum <lb/>e&longs;t magi&longs;que eius extrema iactantur tanquam &agrave; centro re&shy;<lb/>motiora. </s>
          <s id="N16DB9">Magis autem iactatis, ac vibratis extremis, diffi&shy;<lb/>cilior euadit ge&longs;tatio; Idque duplici ex capite, vt rect&egrave; Bal&shy;<lb/>dus ob&longs;eruat. </s>
          <s id="N16DC0">Tum &longs;cilicet quia motus vibrationis, vt pr&aelig;&shy;<lb/>cedenti qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N16DC5">docuerat Ari&longs;toteles, morum progre&longs;sionis, <lb/>&longs;ur&longs;um ac deor&longs;um tendendo impedit, ac quodammodo <lb/>prohibet, retrahendo ip&longs;um delatum, quod in anteriora fer&shy;<lb/>tur: tum etiam quia impetum quendam producit quo vltra <pb pagenum="233" xlink:href="005/01/241.jpg"/><expan abbr="p&otilde;dus">pondus</expan> grauatus humerus <expan abbr="defer&etilde;tis">deferentis</expan>. </s>
          <s id="N16DDA">Etenim extrema ip&longs;ius <lb/>ligni valde ab eius medio, &longs;eu centro remota, dum inferius, <lb/>quantum ex &longs;e e&longs;t, vibrando flectuntur ip&longs;ummet centrum, <lb/>&longs;eu medium &longs;ecum rapere, ac detrahere conantur. </s>
          <s id="N16DE3">Quam&shy;<lb/>obrem humerus, qui medio &longs;upponitur, non modo totius li&shy;<lb/>gni &longs;u&longs;tinet pondus, quod in ip&longs;o grauitatis centro coacer&shy;<lb/>uatur, &longs;ed impetum quoque per eandem extremorum in&shy;<lb/>flexionem ei illatum. </s>
          <s id="N16DEE">Tamet&longs;i hoc totum intelligatur non <lb/>iugiter, &longs;ed per interualla tantum contingere, vt idem Bal&shy;<lb/>dus animaduertit; Quandoquidem impetus ex ip&longs;o motu <lb/>vibrationis acqui&longs;itus quemadmodum deor&longs;um tendendo <lb/>deprimit, ita &longs;ur&longs;um attollens ip&longs;a extrema, portantem alle&shy;<lb/>uiat, humerumque aliquanti&longs;per nonnihil exonerat, vt milites <lb/>&longs;ari&longs;&longs;am in humero ge&longs;tantes pa&longs;sim experiuntur. </s>
        </p>
        <p id="N16DFD" type="head">
          <s id="N16DFF">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imaoctaua.</s>
        </p>
        <p id="N16E02" type="main">
          <s id="N16E04">C<emph type="italics"/>vr iuxta puteos celonia faciunt eo, quo <lb/>vi&longs;untur modo? </s>
          <s id="N16E0C">Ligno enim plumbi adiun&shy;<lb/>gunt pondus, c&ugrave;m alioqui vas ip&longs;um &amp; ple&shy;<lb/>num, &amp; vacuum pondus habeat. </s>
          <s id="N16E13">An quo&shy;<lb/>niam duobus temporibus hauriendi diui&longs;o ope&shy;<lb/>re &lpar;intingere enim oportet, &amp; id &longs;ur&longs;um <lb/>trahere&rpar; continget demittere quidem vacuum faciliter, <lb/>trahere ver&ograve; plenum difficulter. </s>
          <s id="N16E1E">Commodum igitur est pau&shy;<lb/>l&ograve; tardius illud demittere, c&ugrave;m mult&ograve; leui&ugrave;s effectum &longs;u&longs;tol&shy;<lb/>latur pondus: id autem facit in extremo celonio adiunctum: <lb/>plumbum, aut lapis. </s>
          <s id="N16E27">Demittendi quidem maius &longs;it pon&shy;<lb/>dus, qu&agrave;m &longs;i &longs;olummod&ograve; vacuum oporteret demittere: <lb/>c&ugrave;m ver&ograve; plenum fuerit &longs;ur&longs;um id rapii plumbum, aut quic&shy;<lb/>quid illi ponderis inerit. </s>
          <s id="N16E30">Quamobrem faciliora hoc modo <lb/>ambo &longs;unt, qu&agrave;m illo.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <pb pagenum="234" xlink:href="005/01/242.jpg"/>
        <p id="N16E3B" type="head">
          <s id="N16E3D">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16E41" type="main">
          <s id="N16E43">Celonium quod &amp; Tellenon apud Latinos appella&shy;<lb/>tur, machina qu&aelig;dam e&longs;t ad commodius haurien&shy;<lb/>dam aquam ex puteis, vt frequenter vi&longs;itur in hor&shy;<lb/>tis. </s>
          <s id="N16E4C">Con&longs;tat autem ex tigno quodam pr&aelig;grandi, quod iux&shy;<lb/>ta puteos erigitur, ac valid&egrave; obfirmatur, &amp; ex tran&longs;uer&longs;ario <lb/>quodam alio ligno tenuiori, quod &longs;uperiori parti illius tan&shy;<lb/>quam furcul&aelig; per &longs;ui qua&longs;i medium incumbens, in altero <lb/>extremo funem habet appen&longs;um <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> aquario va&longs;e; in altero <lb/>ver&ograve;, appo&longs;ito pondere pr&aelig;grauatur, vt &longs;ur&longs;um, ac deor&longs;um <lb/>facili negocio pro olitoris arbitrio valeat commoueri. </s>
          <s id="N16E5F">V&longs;us <lb/><expan abbr="namq;">namque</expan> huius machin&aelig; e&longs;t, vt manu funis <expan abbr="appreh&etilde;&longs;us">apprehen&longs;us</expan> vn&agrave; <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <lb/>va&longs;e, quod &longs;u&longs;tinet, in puteum demittatur quou&longs;que vas in <lb/><expan abbr="aqu&atilde;">aquam</expan> immergatur, reclinato &longs;cilicet ligni extremo cui funis <lb/>alligatur. </s>
          <s id="N16E78">Deinde pu&longs;illa vi adhibita ob <expan abbr="pr&aelig;ponderanti&atilde;">pr&aelig;ponderantiam</expan> al&shy;<lb/>terius extremi, quod onere pre&longs;&longs;um de&longs;cendit, ac <expan abbr="alter&utilde;">alterum</expan> co&shy;<lb/>git a&longs;cendere, ip&longs;ummet vas aqua plenum &longs;u&longs;tollatur, &amp; ex&shy;<lb/>trahatur. </s>
          <s id="N16E89">Quamuis enim vas ip&longs;um aqua <expan abbr="replet&utilde;">repletum</expan>, <expan abbr="de&longs;criptoq.">de&longs;criptoque</expan> <lb/>ab extremo propendens ex &longs;e &aelig;quiponderare &longs;oleat oneri, <lb/>quod alteri extremo adiungitur, vix tamen vel modic&egrave; ma&shy;<lb/>nu adiuuante eleuatum &longs;tatim ab onere pr&aelig;dicto vincitur, <lb/>ac &longs;uperatur: non &longs;ecus ac lanx libr&aelig; in &aelig;quilibrio con&longs;titu&shy;<lb/>t&aelig; ab &aelig;quali pondere alterius lancis, &longs;i vel tenuiter manu <lb/>aliqua &longs;u&longs;tollatur. </s>
        </p>
        <p id="N16EA0" type="main">
          <s id="N16EA2">His itaque non aliter &longs;e habentibus, qu&aelig;rit hic Ari&longs;tote&shy;<lb/>les, cur ad huiu&longs;modi machinam facilius promouendam, &amp; <lb/>&amp; aquam eius motione exhauriendam, onus oneri adiunga&shy;<lb/>tur, plumbum nimirum, aut lapidem apponendo in alte&shy;<lb/>ro extremo tran&longs;uer&longs;arij ligni, cum alioquin tota ip&longs;a ma&shy;<lb/>china &longs;it per &longs;e grauis, ac pr&aelig;&longs;ertim idemmet tran&longs;uer&shy;<lb/>&longs;arium lignum, quod adhuc pr&aelig;grauatur pondere va&longs;is ap&shy;<lb/>pen&longs;i, &longs;iue vacui, &longs;iue repleti. </s>
          <s id="N16EB3">Difficilius namque e&longs;t mo&shy;<lb/>uere machinam grauiorem, qu&agrave;m leuiorem. </s>
          <s id="N16EB8">Quamob&shy;<lb/>rem &longs;it in de&longs;cripta Tellenonis figura A B C D tignum <pb pagenum="235" xlink:href="005/01/243.jpg"/>arrectarium &longs;uper <lb/><figure id="id.005.01.243.1.jpg" xlink:href="005/01/243/1.jpg"/><lb/>planum <expan abbr="erect&utilde;">erectum</expan> AB: <lb/>tran&longs;uer&longs;arium ve&shy;<lb/>r&ograve; CD; ac funis <lb/>propendens DE, <lb/>in cuius ima extre&shy;<lb/>mitate vbi E, alli&shy;<lb/>gata &longs;it vrna, vel &longs;i&shy;<lb/>tula, aut &longs;imile <lb/>aliud vas <expan abbr="aquari&utilde;">aquarium</expan>: <lb/><expan abbr="Puteusq.">Puteusque</expan> &longs;ubiectus, <lb/>&longs;it vbi F. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N16EEA">Tunc in&shy;<lb/>quam &longs;i in extremo <lb/>C tran&longs;uer&longs;arij li&shy;<lb/>gni adiungatur <expan abbr="p&otilde;-dus">pon&shy;<lb/>dus</expan> lapidis, aut <expan abbr="pl&utilde;-bi">plum&shy;<lb/>bi</expan>, vt in figura refertur, manus funi admota ad demittendum <lb/>vas aquarium, difficilius deprimet extremum D, vnde fu&shy;<lb/>nis ip&longs;e propendet, cum vltra propriam grauitatem ligni <lb/>AC, &longs;uperare, ac eleuare etiam debeat pondus illi adiun&shy;<lb/>ctum. </s>
          <s id="N16F07">Quare ex huiu&longs;modi ponderis additione, potius vi&shy;<lb/>detur, motionem ip&longs;am explicat&aelig; machin&aelig; retardari, qu&agrave;m <lb/>facilius con&longs;equi, &amp; expediri. </s>
        </p>
        <p id="N16F0E" type="main">
          <s id="N16F10">Nihilominus re&longs;pondet idem Philo&longs;ophus, omnemque <lb/>dubitandi rationem exterminat, quoniam hauriendi opus <lb/>duobus di&longs;tributum temporibus perficitur. </s>
          <s id="N16F17">Primo nimirum <lb/>vas demittendo vacuum, vt aqu&aelig; immergatur: deinde il&shy;<lb/>lud extrahendo plenum. </s>
          <s id="N16F1E">Nullo autem addito pondere <lb/>in extremo C, facilius quidem vas vacuum demittendum <lb/>fore, quia nihil ob&longs;taret; difficilius tamen extrahi po&longs;&longs;et, <lb/>quia pondus aqu&aelig;, magnopere a&longs;cen&longs;ui repugnaret, nec ha&shy;<lb/>beret &agrave; quo &longs;u&longs;tolleretur &longs;imul cum parte tran&longs;uer&longs;arij li&shy;<lb/>gni AD, qu&aelig; tanquam productior, ac pr&aelig;grauata ponde&shy;<lb/>re va&longs;is pleni, vinci non po&longs;&longs;et &agrave; parte eiu&longs;dem ligni AC, <lb/>breuiori, ac omni exonerata pondere. </s>
          <s id="N16F2F">Quoniam ver&ograve; ma&shy;<lb/>gis expedit, vt tardius ac difficilius vas demittatur, dum-<pb pagenum="236" xlink:href="005/01/244.jpg"/>mod&ograve; facilius extrahatur; plumbum vel &longs;imile aliud onus <lb/>&longs;uperimponitur ip&longs;i extremo C, vt eo depre&longs;&longs;o, eleuetur <lb/>alterum extremum D, per conuer&longs;ionem ip&longs;ius ligni CD, <lb/>tanquam vectis &longs;uper fulcimentum A; &amp; ad eleuationem <lb/>ip&longs;ius extremi D, vas ex eo pendens, pariter euehatur, &amp; &egrave; <lb/>puteo extrahatur. </s>
          <s id="N16F43">Expedit autem facilitas potius in va&longs;is <lb/>extractione, qu&agrave;m in demi&longs;&longs;ione; <expan abbr="idq.">idque</expan> tam ex parte poten&shy;<lb/>ti&aelig;, qu&agrave;m ex parte ponderis. </s>
          <s id="N16F4E">Ex parte quidem potenti&aelig;, <lb/>quia laborio&longs;us e&longs;t cum difficultate extrahere, qu&agrave;m cum <lb/>difficultate demittere. </s>
          <s id="N16F55">Nam corpus humanum dum ex&shy;<lb/>trahendo inclinatur, &longs;uo pr&aelig;peditur pondere, ne expediti&ugrave;s <lb/>erigatur, <expan abbr="funemq.">funemque</expan> paulatim reducat, &amp; per eam vas ip&longs;um <lb/>&longs;ubleuet. </s>
          <s id="N16F62">Contra ver&ograve; dum ad vas demittendum, &amp; immer&shy;<lb/>gendum, funis cum ligni extremo D trahitur deor&longs;um, illi <lb/>naturali quodam nutu incumbit, commodiu&longs;que vires <lb/>exerit, ac difficultatem omnem euincit; vt experiri etiam e&longs;t <lb/>in v&longs;u trachle&aelig; ad exhauriendam aquam, vel &longs;u&longs;tollendum <lb/>quodlibet aliud pondus per funis detractionem. </s>
          <s id="N16F6F">Deinde <lb/>ex parte ponderis, quia minor e&longs;t difficultas demi&longs;sionis, <lb/>qu&agrave;m extractionis pr&aelig;dict&aelig;. </s>
          <s id="N16F76">Siquidem pondus lapidis, aut <lb/>plumbi, quod &longs;uperari debet in va&longs;is mi&longs;sione, &aelig;quale e&longs;t <lb/>ponderi &longs;olius aqu&aelig; hauriend&aelig; ip&longs;o eodem va&longs;e, vt dictum <lb/>e&longs;t: pondus autem quod &longs;uperandum e&longs;t in extractione, <lb/>non &longs;olum e&longs;t pondus aqu&aelig; hauriend&aelig;, &longs;ed etiam <lb/>va&longs;is, ac funis, ideoque maius con&longs;tituitur, <lb/>ac difficilius &longs;uperatur. </s>
          <s id="N16F85">Con&longs;ultius ergo <lb/>e&longs;t, maiori difficultati &longs;uccur&shy;<lb/>rere ip&longs;o machin&aelig; bene&shy;<lb/>ficio, ac ponde&shy;<lb/>re adie&shy;<lb/>cto <lb/>in altero extremo, vt <lb/>aiebat Philo&longs;o&shy;<lb/>phus. </s>
        </p>
        <pb pagenum="237" xlink:href="005/01/245.jpg"/>
        <p id="N16F9C" type="head">
          <s id="N16F9E">Qu&aelig;&longs;tio Vige&longs;imanona.</s>
        </p>
        <p id="N16FA1" type="main">
          <s id="N16FA3">C<emph type="italics"/>vr quando &longs;uper ligno, aut huiu&longs;modi quo&shy;<lb/>piam duo portauerint homines &aelig;quale pondus <lb/>non &longs;imiliter pr&aelig;muntur, &longs;i ad vnum non de&shy;<lb/>clinet pondus, &longs;ed magis quanti vicinius fue&shy;<lb/>rit gestantibus? </s>
          <s id="N16FB1">An quoniam vectis quidem <lb/>lignum efficitur: pondus ver&ograve; hypomochlion: <lb/>qui autem propior e&longs;t ponderi ex ijs, qui illud ge&longs;tant, id qua&shy;<lb/>re mouetur: alter vero portantium, quod mouet? </s>
          <s id="N16FBA">Quant&ograve; igitur <lb/>plus di&longs;tat &agrave; pondere, tanto facilius mouet, &amp; alterum premit <lb/>magis inferius, velut contra nitente pondere impo&longs;ito quod hy&shy;<lb/>pomochlion factum e&longs;t, &longs;i autem in medio inerit pondus, nihilo <lb/>magis alter alteri fit pondus, aut mouet: &longs;ed eodem modo alteri <lb/>alter fit pondus.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N16FC9" type="head">
          <s id="N16FCB">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N16FCF" type="main">
          <s id="N16FD1">Cau&longs;am hic inquirit Ari&longs;toteles cur duo baiuli idem <lb/>pondus &longs;uper lignum, vel quidpiam aliud &longs;imile fe&shy;<lb/>rentes, <expan abbr="n&otilde;">non</expan> &aelig;qu&egrave; grauentur, atque <expan abbr="pr&etail;m&atilde;tur">pr&etail;mantur</expan> &longs;i in <expan abbr="eo-r&utilde;">eo&shy;<lb/>rum</expan> medio <expan abbr="n&otilde;">non</expan> extiterit ip&longs;um pondus, &longs;ed magis pr&aelig;matur is, <lb/>cui ip&longs;um proximius con&longs;tituitur. </s>
          <s id="N16FEC"><expan abbr="Eamq.">Eamque</expan> mox e&longs;&longs;e ait, quo&shy;<lb/>niam huiu&longs;modi lignum in ip&longs;a a&longs;portatione efficitur vectis, <lb/>cuius fulcimentum con&longs;tituitur ip&longs;ummet pondus quod ge&shy;<lb/>&longs;tatur: Onus ver&ograve; baiulus, qui ponderi e&longs;t propinquior, ac <lb/>veluti potentia mouens, baiulus, qui e&longs;t ab illo remotior. <lb/></s>
          <s id="N16FFB">Etenim cum onus quodlibet, vecte adhibito, tanto facilius <lb/>moueatur, quanto proximius fuerit centro, &longs;eu fulcimen&shy;<lb/>to locatum, ac motrix potentia remotius fuerit applicata, <lb/>vt &longs;upra o&longs;ten&longs;um e&longs;t qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N17004">3. hinc fit, vt baiulus, qui one&shy;<lb/>ris loco &longs;uccedit, hoc ip&longs;o, quod propinquius centro con&shy;<lb/>&longs;tituitur, qu&agrave;m alter qui potenti&aelig; vices obtinet, magis <lb/>pr&aelig;matur, contra nitente pondere impo&longs;ito, tanquam fulci&shy;<lb/>mento valid&egrave; obfirmato, cui vectis innititur in ip&longs;o motu. <pb pagenum="238" xlink:href="005/01/246.jpg"/><figure id="id.005.01.246.1.jpg" xlink:href="005/01/246/1.jpg"/><lb/>Quod vt pr&aelig; ocu&shy;<lb/>lis habeatur e&longs;to <lb/>lignum AB, pon&shy;<lb/>dus C appen&longs;um <lb/>in D proximius <lb/>ip&longs;i A; baiulorum <lb/>ver&ograve; alter hume&shy;<lb/>rum, vel manum <lb/>&longs;upponat in A; al&shy;<lb/>ter in B. </s>
          <s id="N1702E">Dicimus ergo cum Ari&longs;totele, lignum ip&longs;um AB, <lb/>vectem con&longs;titui &longs;uffultum in D, tanquam fulcimento in&shy;<lb/>uer&longs;o ad deprimendum humerum a&longs;portantis in A, per mo&shy;<lb/>tum a&longs;portantis in B, qui baiulando, &longs;emper eleuare cona&shy;<lb/>tur extremitatem &longs;ibi incumbentem in B. </s>
          <s id="N17039">Quandoquidem <lb/>punctum D, quod con&longs;tituitur centrum in motione ip&longs;ius <lb/>vectis, ita &agrave; pendente pondere pr&aelig;mitur, &amp; figitur, ac &longs;i im&shy;<lb/>mobile omnino e&longs;&longs;et ad fulciendum ip&longs;um vectem. </s>
          <s id="N17042">Quod <lb/>euidentius fiet &longs;i eundem vectem inuer&longs;o modo con&longs;idere&shy;<lb/><figure id="id.005.01.246.2.jpg" xlink:href="005/01/246/2.jpg"/><lb/>mus, in &longs;equenti fi&shy;<lb/>gura; Nimirum vt <lb/>&longs;i vectis A B &longs;u&shy;<lb/>&longs;pendatur in C ex <lb/>puncto intermedio <lb/>vbi D, ad eleuan&shy;<lb/>dum onus impo&shy;<lb/>&longs;itum in extremo A <lb/>per depre&longs;sionem alterius extremi B. </s>
          <s id="N1705F">His namque po&shy;<lb/>&longs;itis ad primam figuram redeuntes facil&egrave; intelligitur cur <lb/>baiulus ge&longs;tans in A magis grauetur &agrave; pondere C, <lb/>qu&agrave;m ge&longs;tans in B. </s>
          <s id="N17068">Quanto enim longior e&longs;t pars vectis <lb/>DB, ip&longs;a DA, eo facilius ge&longs;tans in B eleuat, vel &longs;u&longs;ti&shy;<lb/>net ip&longs;um extremum B re&longs;pectu &longs;u&longs;tinentis in A tanquam <lb/>in loco centro vectis propinquiori qu&agrave;m &longs;it ip&longs;um B. </s>
        </p>
        <p id="N17071" type="main">
          <s id="N17073">Quod autem cum Ari&longs;totele explicuimus per rationem <lb/>vnius vectis, Piccolomineus explicat per rationem duplicis <pb pagenum="239" xlink:href="005/01/247.jpg"/>vectis, ita vt idem lignum AB rationem &longs;ubeat vtriu&longs;que <lb/>vectis, vnius nempe per quem ge&longs;tans in A prematur ad <lb/>motum ge&longs;tantis in B: alterius ver&ograve; per quem ge&longs;tans in <lb/>B, prematur ad motum ge&longs;tantis in A, eodem &longs;emper exi&shy;<lb/>&longs;tente fulcimento D. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17086">Siquidem ambo ge&longs;tantes eleuare <lb/>conantur &longs;ua extrema, &amp; ambo deprimuntur adinuicem, <lb/>ita vt alter alteri con&longs;tituatur onus, ac mouens potentia; li&shy;<lb/>cet ille magis moueat, minu&longs;que grauetur, qui longius di&longs;tat <lb/>&agrave; fulcimento. </s>
          <s id="N17091">Qu&aelig; profect&ograve; explicatio &agrave; mente Ari&longs;totelise <lb/>tradita doctrina non abhorret, im&ograve; maxim&egrave; congruit cum <lb/>eo, quod ip&longs;emet Philo&longs;ophus tandem adiecit: Nimirum <lb/>qu&ograve;d &longs;i pondus in medio vectis con&longs;titueretur, non magis <lb/>vnus, quam alter baiulus grauaretur; atque moueret; &longs;ed <lb/>eodem pacto alter alteri e&longs;&longs;et onus, &amp; potentia. </s>
        </p>
        <p id="N1709E" type="main">
          <s id="N170A0">Baldus ver&ograve; eandem Piccolominei expo&longs;itionem appro&shy;<lb/>bando doctrinam Ari&longs;totelis &agrave; qua illa de&longs;umpta e&longs;t, &amp; cui <lb/>omnino congruit, reprobat, rationem fulcimenti in ip&longs;o <lb/>pondere con&longs;ideratam, <expan abbr="figment&utilde;">figmentum</expan> vocans Ari&longs;totelis. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N170AE">Qua&shy;<lb/>propter ge&longs;tatum pondus, ait ver&egrave; e&longs;&longs;e pondus, lignum ve&shy;<lb/>r&ograve; vectem, ac duos qui pondus &longs;u&longs;tinent in ip&longs;ius ligni ex&shy;<lb/>tremi pro duplici fulcimento haberi. </s>
          <s id="N170B7">Non tamen apparet <lb/>quo fundamento lignum pr&aelig;dictum, vectis dici po&longs;&longs;it, &longs;i <lb/>duobus fulcimentis ponatur innixum; cum tota ratio vectis <lb/>ad libram, ac circulum referatur, quibus non ni&longs;i vnum e&longs;&longs;e <lb/>pote&longs;t centrum ac fulcimentum circa quod conuertantur. <lb/></s>
          <s id="N170C3">Rect&egrave; autem &longs;ubiungit po&longs;&longs;e alterum eorum, &longs;cilicet a&longs;por&shy;<lb/>tantium pro potentia mouente, alterum pro fulcimento ha&shy;<lb/>beri, &amp; &longs;ic vici&longs;sim, ita vt pondus &longs;it inter <expan abbr="fulciment&utilde;">fulcimentum</expan>, &amp; po&shy;<lb/>tentiam. </s>
          <s id="N170D0">Nam hoc pacto pr&aelig;fatum lignum con&longs;titueretur <lb/>vectis eius generis, quod fulturam habet in altero extremo, <lb/>vt 1. par. </s>
          <s id="N170D7">tex. <!-- REMOVE S-->vltimo, Addit. </s>
          <s id="N170DC">1. explicuimus. </s>
          <s id="N170DF">Nihil enim pro&shy;<lb/>hibet idem lignum &longs;ecundum diuer&longs;as con&longs;iderationes <lb/>adhuc in diuer&longs;o genere vectis con&longs;titui. </s>
        </p>
        <p id="N170E6" type="main">
          <s id="N170E8">Ad h&aelig;c idem Baldus affines qua&longs;dam huic dubitationes, <lb/><expan abbr="eanumq.">eanumque</expan> &longs;olutiones &longs;ubnectit, quarum illa pr&aelig;cipu&egrave; ad rem <lb/>facit; Num &longs;cilicet pondere in vectis medio con&longs;tituto, <pb pagenum="240" xlink:href="005/01/248.jpg"/>idem pror&longs;us contingat &longs;i alterum eorum, qui &longs;u&longs;tinent &longs;it <lb/>&longs;tatura procerior, alter ver&ograve; humilior: Vel &longs;i &longs;tatura quidem <lb/>pares fueritne, per viam tamen accliuem, aut decliuem ince&shy;<lb/>dant. </s>
          <s id="N170FD">Etenim &longs;i pondus liber&egrave; pendeat optim&egrave; re&longs;pondet, <lb/>idem omnino contingere, quia &longs;emper eadem &longs;eruaretur <lb/>&aelig;qualitas partium vectis, ac di&longs;tantia baiulorum &agrave; loco vbi <lb/>pondus deprimeret, vt clar&egrave; ip&longs;e demon&longs;trat: Si autem <lb/>pondus nequaquam liber&egrave; pendeat, &longs;ed firmiter &longs;it infra <lb/>vectem alligatum, tunc magis grauari eum, qui extremum <lb/>vectis magis ab horizonte eleuatum &longs;u&longs;tinet. </s>
          <s id="N1710C">Quando qui&shy;<lb/>dem pondus grauitat in parte vectis propinquiori ip&longs;i ex&shy;<lb/>tremo magis eleuato, quamuis in medio &longs;it con&longs;titurum. <lb/></s>
          <s id="N17114">Cuius oppo&longs;itum contingeret &longs;i pondus &longs;upra vectem, li&shy;<lb/>cet pariter in medio collocaretur, quod non tetigit Baldus, <lb/>&amp; vtrumque facil&egrave; erit &longs;imul probare. </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.248.1.jpg" xlink:href="005/01/248/1.jpg"/>
        <p id="N17120" type="main">
          <s id="N17122">E&longs;to enim vectis AB bifariam diui&longs;a in C; cuius extre&shy;<lb/>mum B &longs;it magis eleuatum ab horizonte, qu&agrave;m extremum <lb/>A: Pondus ver&ograve; infra po&longs;itum &longs;it corpus DE, cuius graui&shy;<lb/>tatis centrum F ad angulos rectos per lineam CF propen-<pb pagenum="241" xlink:href="005/01/249.jpg"/>dens ex AB: ge&longs;tantes itidem &longs;int AG, &amp; BH, &longs;tatura <lb/>quidem pares, &longs;ed per accliue GH a&longs;cendentes. </s>
          <s id="N17132">Demitta&shy;<lb/>tur autem perpendicularis ad planum horizontis per ip&longs;um <lb/>centrum grauitatis F, qu&aelig; &longs;it linea IFK &longs;ecans in I ip&longs;am <lb/>AB. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1713C">Grauitabit igitur centrum F in ip&longs;o puncto I, in <lb/><expan abbr="eoq.">eoque</expan> vices fulcimenti exercebit, vt explicatum e&longs;t. </s>
          <s id="N17144">At pun&shy;<lb/>ctum I propinquius e&longs;t ip&longs;i B, qu&agrave;m ip&longs;i A, c&ugrave;m &longs;it inter <lb/>C &amp; B; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> pars AI &longs;it plu&longs;quam dimidium vectis <lb/>IB ver&ograve; minus. </s>
          <s id="N17151">Ergo ge&longs;tans in B, magis grauabitur, qu&agrave;m <lb/>qui in A. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17157">Mod&ograve; &longs;upponamus idem pondus &longs;uper eundem <lb/>vectem collocari vbi LM; <expan abbr="eiusq.">eiusque</expan> grauitatis centrum in N, &agrave; <lb/>quo demittatur perpendicularis horizonti NO; <expan abbr="punctumq.">punctumque</expan> <lb/>in quo &longs;ecuerit rectam AB, &longs;ignetur P. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17169">His itaque &longs;ic &longs;ta&shy;<lb/>bilitis, centrum N grauitabit in P; <expan abbr="eritq.">eritque</expan> AP minor qu&agrave;m <lb/>PB, <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> baiulus portans in A, tanquam fulcimento vi&shy;<lb/>cinior, grauabitur magis, qu&agrave;m &longs;u&longs;tinens in ip&longs;o B, ratione <lb/>&longs;uperius explicata. </s>
          <s id="N1717C">Quod exactius demon&longs;tra&longs;&longs;e mole&longs;tum, <lb/>ac in utile fore exi&longs;timauimus. </s>
        </p>
        <p id="N17181" type="head">
          <s id="N17183">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;ima.</s>
        </p>
        <p id="N17186" type="main">
          <s id="N17188">C<emph type="italics"/>vr &longs;urgentes omnes femori eius ad acutum <lb/>con&longs;tituentes angulum, &amp; thoraci &longs;imiliter fe&shy;<lb/>mur &longs;urgunt? </s>
          <s id="N17192">quod &longs;i non, haudquaquam &longs;ur&shy;<lb/>gere poterunt. </s>
          <s id="N17197">An quia id quod &aelig;quale e&longs;t, quie&shy;<lb/>tis <expan abbr="vbiq.">vbique</expan> e&longs;t cau&longs;a: rectus autem angulus &aelig;qua&shy;<lb/>litatis e&longs;t, <expan abbr="&longs;tationemq.">&longs;tationemque</expan> facit, quamobrem ad &longs;i&shy;<lb/>miles fertur angulos ip&longs;i terr&aelig; circumferenti&aelig;, <lb/>non enim quod ad rectum est ip&longs;i pauimento. </s>
          <s id="N171AA">An quoniam &longs;ur&shy;<lb/>gens &longs;it rectus, &longs;tantem ver&ograve; nece&longs;&longs;e e&longs;t perpendiculum e&longs;&longs;e ad <lb/>terram. </s>
          <s id="N171B1">Siquidem igitur ad rectum debet e&longs;&longs;e, hoc autem e&longs;t ca&shy;<lb/>put &longs;ecundum pedes habere, &amp; fieri oportet cum &longs;urgit. </s>
          <s id="N171B6">Quan&shy;<lb/>doquidem igitur fuerit &longs;edens, &longs;ecundum paralellam pedes <lb/>habet &amp; caput, &amp; non in&aelig;quali. </s>
          <s id="N171BD">Caput &longs;it A, thorax AB, &longs;e&shy;<lb/>mur BC, crura CD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N171C3">Ad rectum autem fit &amp; thorax vbi AB <lb/>ip&longs;i femori, &amp; cruri femur, &longs;ic &longs;edente. </s>
          <s id="N171C8">Quamobrem eo &longs;e <lb/>habentem modo &longs;urgere est impo&longs;sibile. </s>
          <s id="N171CD">Nece&longs;&longs;e autem est crus <lb/><expan abbr="r&emacr;elinare">rem elinare</expan>, <expan abbr="pedesq.">pedesque</expan> con&longs;tituere &longs;ub capite, hoc autem erit, &longs;i<emph.end type="italics"/><pb pagenum="242" xlink:href="005/01/250.jpg"/><emph type="italics"/>CD fiet, vbi CF, &amp; &longs;imul &longs;urgere continget, &amp; in eadem <lb/>&aelig;quali habere caput, &amp; pedes, ip&longs;a autem CF acutum facit <lb/>angulum ad ip&longs;am BG.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N171E9" type="head">
          <s id="N171EB">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N171EF" type="main">
          <s id="N171F1">Svpponit Ari&longs;toteles, quod &longs;atis per &longs;e notum e&longs;t, <lb/>commod&egrave;, &amp; appo&longs;it&egrave; &longs;edentes duos angulos rectos <lb/>po&longs;itione &longs;ui corporis con&longs;tituere iuxta propriam &longs;e&shy;<lb/>dis formam: Vnum quippe quem facit thorax cum femore, <lb/>alterum ver&ograve; quem efficit femur cum tibia. </s>
          <s id="N171FC">Vt exempli <lb/>gratia &longs;i linea AB rectitudinem <lb/>humani corporis referat &agrave; capite <lb/><figure id="id.005.01.250.1.jpg" xlink:href="005/01/250/1.jpg"/><lb/>v&longs;que ad ventrem, BC ver&ograve; fe&shy;<lb/>morum longitudinem v&longs;que ad <lb/>genua, tanquam duo latera recti <lb/>anguli ABC; &amp; CD crucium al&shy;<lb/>titudinem de&longs;ignet, qu&aelig; pariter <lb/>cum BC alterum angulum re&shy;<lb/>ctum con&longs;tituat BCD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17218">Quo &longs;up&shy;<lb/>po&longs;ito qu&aelig;rit cur &longs;edentes cum <lb/>&longs;urgere voluerint, in ip&longs;o &longs;urgendi <lb/>actu pr&aelig;dictos angulos rectos in <lb/>acutos commutare &longs;oleant, nec <lb/>aliter &longs;urgere valeant? </s>
          <s id="N17225">Vt &longs;i&longs;ten&shy;<lb/>do in eadem figura propo&longs;ita, ca&shy;<lb/>put ab A declinando in E ad <lb/>efficiendum angulum acutum <lb/>EBC, ac tibias retrahendo cum pedibus ex D in F ad con&shy;<lb/>&longs;tituendum acutum angulum BCF. </s>
        </p>
        <p id="N17232" type="main">
          <s id="N17234">Cuius rei duplicem cau&longs;am &longs;tatim ip&longs;emet Philo&longs;ophus <lb/>affert, <expan abbr="docetq.">docetque</expan> prim&ograve; id fieri ex eo, quod &aelig;qualitas vbique <lb/>e&longs;t cau&longs;a quietis. </s>
          <s id="N1723F">Motus enim quilibet, vt alibi dixerat 1. <lb/>de generat. </s>
          <s id="N17244">tex. <!-- REMOVE S-->4 8. debet e&longs;&longs;e ab in&aelig;quali proportione. <lb/></s>
          <s id="N1724A">Angulus autem rectus, e&longs;t angulus &aelig;qualitatis non mod&ograve; <lb/>quia cuilibet alter irecto &longs;emper e&longs;t &aelig;qualis, &longs;ed quia &aelig;qui-<pb pagenum="243" xlink:href="005/01/251.jpg"/>ponderantiam in corporibus cau&longs;at, vel cert&egrave; con&longs;equitur, <lb/>vt patet in libra, qu&aelig; dum in &aelig;quilibrio con&longs;tituitur duos <lb/>vtrinque efficit angulos rectos cum trutina. </s>
          <s id="N17258"><expan abbr="Itemq.">Itemque</expan> nam <lb/>corpora perpendiculariter ad angulos rectos &longs;uper planum <lb/>horizontis con&longs;tituta, dum terr&aelig; &longs;uperficiei incumbunt, <lb/>&aelig;qualiter omni ex parte di&longs;tant &agrave; &longs;olo, <expan abbr="&longs;tareq.">&longs;tareque</expan> propterea <lb/>dicuntur, hoc e&longs;t in &longs;ua propria mole con&longs;i&longs;tere. </s>
          <s id="N1726A">Quare cu&shy;<lb/>bus eo quod non ni&longs;i ex rectis angulis con&longs;tet, &amp; vndique <lb/>&longs;it &aelig;qualis, maxim&egrave; omnium corporum valet con&longs;i&longs;tere, at&shy;<lb/>que &longs;olo inh&aelig;r&eacute;ndo quie&longs;cere: Ita vt Pythagorici ad tuendam <lb/>terr&aelig; immobilitatem, eam dixerint e&longs;&longs;e cubicam. </s>
          <s id="N17275">Quod <lb/>autem dicitur de toto corpore &longs;tante, idem re&longs;pectiu&egrave; dici <lb/>pote&longs;t de partibus, qu&aelig; &longs;imiliter ad angulos rectos &longs;upra <lb/>planum horizontis erect&aelig; quie&longs;cunt, vt thorax, vel tibi&aelig; in <lb/>homine &longs;edente. </s>
          <s id="N17280">Cum igitur &agrave; &longs;e&longs;&longs;ione &longs;urgentes, quietem <lb/>qua &longs;edendo ad angulos rectos potiebantur a&longs;&longs;urgendo re&shy;<lb/>linquant, ip&longs;os angulos rectos in acutos commutare co&shy;<lb/>guntur, hoc ip&longs;o quod moueantur, &amp; acuti anguli, non au&shy;<lb/>tem obtu&longs;i ad ip&longs;um &longs;urrectionis motum &longs;int idonei, at que <lb/>accommodati, vt mox infr&agrave; con&longs;tabit. </s>
        </p>
        <p id="N1728D" type="main">
          <s id="N1728F">Secund&ograve; igitur id fieri docet Philo&longs;ophus, nam qui &longs;ur&shy;<lb/>git, ad hoc tendit, vt totus con&longs;tituatur erectus, ac perpen&shy;<lb/>dicularis &longs;uperficiei terr&aelig; &longs;ecundum eandem rectitudinem <lb/>vnius line&aelig; cadentis ad centrum, &longs;ecus ac cum &longs;ederet. <lb/></s>
          <s id="N17299">Quantumuis enim tunc caput &amp; thorax, &longs;icut &amp; crura per&shy;<lb/>pendiculariter haberet &longs;upra horizontem erecta, non tamen <lb/>femora &longs;ic erant con&longs;tituta, nec crura in eadem erant linea, <lb/>ac thorax &amp; caput, &longs;ed in alia paralella. </s>
          <s id="N172A2">Quare vt totus <lb/>erigatur, &amp; &longs;ecundum eandem lineam perpendiculariter <lb/>horizonti in&longs;i&longs;tat, opus e&longs;t, pedes retrahere, vt dicebamus, <lb/>ex D in F, <expan abbr="caputq.">caputque</expan> cum &longs;ubiecto thorace reclinare ex A <lb/>in E; quod e&longs;t pr&aelig;dictos angulos rectos in acutos conuerte&shy;<lb/>re, vt pedibus &longs;ub capite con&longs;titutis, per eandem perperdi&shy;<lb/>cularem EF totum corpus erigi po&longs;&longs;it, ac &longs;tare. </s>
          <s id="N172B5">Alioquia <lb/>eandem angulorum rectitudinem &longs;eruando, non fieret mo&shy;<lb/>tus; atque rectos angulos in obtu&longs;os commutando, non mo&shy;<pb pagenum="244" xlink:href="005/01/252.jpg"/>do pedes &longs;ub thorace, vel capite perpendiculariter, vt opus <lb/>e&longs;t, con&longs;tituerentur; &longs;ed magis &agrave; perpen diculo, in quo con&shy;<lb/>uenire debent ad erectionem pedes, &amp; caput, di&longs;tarent, vt <lb/>per &longs;e patet. </s>
        </p>
        <p id="N172C7" type="main">
          <s id="N172C9">C&aelig;terum Baldus obijcit Ari&longs;toteli; &longs;edentem non ideo <lb/>quie&longs;cere quod rectus angulus quietis &longs;it cau&longs;a, &longs;ed propte&shy;<lb/>rea quod eius thoracis tum etiam femorum pondus ab ip&shy;<lb/>&longs;a &longs;ede &longs;u&longs;tineatur; crura ver&ograve; &amp; pedes ideo non laborent, <lb/>quod partim &longs;u&longs;pen&longs;a &longs;int, partim ip&longs;i &longs;olo innitantur. </s>
          <s id="N172D4">Sed <lb/>hoc nihil contra ip&longs;ius Philo&longs;ophi doctrinam concludit. <lb/></s>
          <s id="N172DA">Non enim dixit Ari&longs;toteles, &longs;edentem ab&longs;olut&egrave; quie&longs;cere <lb/>ex eo, quod rectus angulus quietis &longs;it cau&longs;a, nulla habi&shy;<lb/>ta ratione fulcimenti, cui &longs;edens innititur, &longs;ed pr&aelig;&longs;up&shy;<lb/>po&longs;ita &longs;ede, cui &longs;edens incumbendo ad angulos rectos <lb/>quie&longs;cit, ait illum ad hoc vt &longs;urgat, angulos rectos in <lb/>acutos nece&longs;&longs;ari&ograve; commutare. </s>
          <s id="N172E7">Quando quidem &longs;eruata re&shy;<lb/>ctitudine angulorum moueri non po&longs;&longs;et, nec &longs;e totum ere&shy;<lb/>ctum con&longs;tituere &longs;uper planum horizontis per angulos re&shy;<lb/>ctos. </s>
          <s id="N172F0">Quod &longs;i rur&longs;us obijciat Baldus, angulos acutos non <lb/>e&longs;&longs;e cau&longs;am &longs;urrectionis, &longs;ed cau&longs;am cau&longs;&aelig; illius, hoc e&longs;t, vt <lb/>totum pondus corporis humani, vel centrum grauitatis il&shy;<lb/>lius &longs;imul cum pedibus, quibus fulcitur in eadem linea <lb/>perpendiculari, vt diximus, collocetur; Nam ex hoc imme&shy;<lb/>diat&egrave; procedit &longs;urrectio: Hoc inquam nihil, aut pa&shy;<lb/>rum refert, dummodo concedatur, quod nega&shy;<lb/>ri non pote&longs;t, rect&egrave; &longs;cilicet Ari&longs;totelem <lb/>qu&aelig;&longs;tionem &longs;olui&longs;&longs;e, dum qu&aelig;renti <lb/>cur &longs;urgentes, pr&aelig;dictos angu&shy;<lb/>los acutos thorace, ac fe&shy;<lb/>more &longs;imul cum tibia <lb/>efficiant, inter <lb/>alia re&longs;pon&shy;<lb/>dit, <lb/>vt pedes &longs;ub capite con&longs;tituant <lb/>&amp; &longs;ic po&longs;&longs;int a&longs;&longs;ur&shy;<lb/>gere. </s>
        </p>
        <pb pagenum="245" xlink:href="005/01/253.jpg"/>
        <p id="N17319" type="head">
          <s id="N1731B">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;imaprima.</s>
        </p>
        <p id="N1731E" type="main">
          <s id="N17320">C<emph type="italics"/>vr facili&ugrave;s mouetur commotum, qu&agrave;m ma&shy;<lb/>nens? </s>
          <s id="N17328">Veluti currus citi&ugrave;s commotos agitant, <lb/>qu&agrave;m moueri incipientes. </s>
          <s id="N1732D">An quia difficilli&shy;<lb/>mum est pondus mouere, quod in contrarium <lb/>mouetur, aufert enim quiddam ex motoris po&shy;<lb/>tentia, licet mult&ograve; &longs;it velocior, nece&longs;&longs;e namque <lb/>e&longs;t tardiorem e&longs;&longs;e impulsionem illius, quod re&shy;<lb/>pellitur. </s>
          <s id="N1733A">Secundo autem loco &longs;i quieuerit, re&longs;istit enim ip&longs;um <lb/>quie&longs;cens. </s>
          <s id="N1733F">Quod autem mouetur ad id ip&longs;um ad quod impelli&shy;<lb/>tur, impellenti &longs;imile facit, ceu &longs;i qui&longs;piam mouentis poten&shy;<lb/>tiam, &amp; celeritatem augeret, quod enim ab illo pateretur, vti&shy;<lb/>que ip&longs;um facit ex &longs;e commotum.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N1734A" type="head">
          <s id="N1734C">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N17350" type="main">
          <s id="N17352">Facilius deinceps moueri corpus, quod iam moueri <lb/>c&oelig;perit, qu&agrave;m cum prim&ograve; ei moueri <expan abbr="c&otilde;tingit">contingit</expan>, aper&shy;<lb/>ti&longs;&longs;ima experientia comprobatur in pluribus, ac pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;ertim in curribus, vt hic &longs;upponit Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17360">Cuius rei <lb/>cau&longs;am indagando pr&aelig;mittit, difficillimum e&longs;&longs;e mouere <lb/>pondus, quod ex &longs;e mouetur in contrarium. </s>
          <s id="N17367">Quippe cum <lb/>&longs;emper aliquid minuat de motoris virtute, &amp; efficacitate, <lb/>quamuis motor ip&longs;o commoto &longs;it long&egrave; potentior, atque <lb/>in agendo velocior. </s>
          <s id="N17370">Nece&longs;&longs;e enim e&longs;t imbecilliorem, ac <lb/>tardiorem reddi potentiam eiu&longs;que impul&longs;ionem, qu&aelig; ab <lb/>alio repellitur; nec pote&longs;t potentia, vel conatus motoris, ip&shy;<lb/>&longs;a vi in contrarium commoti non repelli. </s>
        </p>
        <p id="N17379" type="main">
          <s id="N1737B">Ex quo tanquam &agrave; &longs;imili argumentando ip&longs;e Philo&longs;o&shy;<lb/>phus, cau&longs;am propo&longs;iti experimenti ait e&longs;&longs;e, tum re&longs;i&longs;ten&shy;<lb/>tiam corporis quie&longs;centis quando primo incipit moueri; <lb/>tum nutum, quem habet ad vlteriorem motum idem cor&shy;<lb/>pus po&longs;tquam reperitur in motu. </s>
          <s id="N17386">Cum enim &agrave; quiete tran&shy;<lb/>&longs;it in motum, &amp; aliquo transfertur, re&longs;i&longs;tit non &longs;ecus, vel <lb/>paul&ograve; minus, ac &longs;i ex &longs;e in contrarium raperetur. </s>
          <s id="N1738D">Ex &longs;e <pb pagenum="246" xlink:href="005/01/254.jpg"/>namque graue quodlibet quie&longs;cendo, corpori cui adiacet <lb/>adh&aelig;ret, ac perpetua quadam pre&longs;&longs;ione deor&longs;um mundi <lb/>centrum iugiter petit. </s>
          <s id="N17399">Quapropter dum ali&ograve; transferri con&shy;<lb/>tigerit, re&longs;i&longs;tit qua&longs;i per contrarium motum. </s>
          <s id="N1739E">Vice autem <lb/>ver&longs;a cum iam moueri c&oelig;perit per impul&longs;um tunc acce&shy;<lb/>ptum, non mod&ograve; adhuc refr&aelig;natur grauitas, <expan abbr="minuiturq.">minuiturque</expan> ef&shy;<lb/>fectus pre&longs;sionis illius qua tendit deor&longs;um, &longs;ed iam graue <lb/>ip&longs;um ad vlteriorem motum progre&longs;sionis reperitur di&longs;po&shy;<lb/>&longs;itum, vt adueniente nouo impetu qua&longs;i duplicato principio <lb/>transferatur. </s>
          <s id="N173B1">Imo ip&longs;a quoque grauitas in corpore agita&shy;<lb/>to &longs;i ex parte illud tendat deor&longs;um, vt in decliue vrget quo <lb/>ver&longs;um graue proijcitur, ita vt vis qu&aelig; mer&egrave; deor&longs;um ten&shy;<lb/>debat, in vim qu&aelig; ali&ograve; transfert per accidens refundatur. <lb/></s>
          <s id="N173BB">Facilius ergo deinceps fertur graue proxim&egrave; commotum <lb/>qu&agrave;m cum prim&ograve; quietem relinquit: quia mouetur ad no&shy;<lb/>uum ip&longs;um impul&longs;um &longs;imul cum reliquijs impetus prius im&shy;<lb/>pre&longs;si, quo adhuc grauitas compe&longs;citur, ac moderatur ne <lb/>progre&longs;sioni ob&longs;i&longs;tat, &longs;ed potius ad illam <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> per ac&shy;<lb/>cidens conferat, at que concurrat. </s>
        </p>
        <p id="N173CC" type="main">
          <s id="N173CE">Quod autem dictum e&longs;t de motione, &amp; commotione <lb/>violenta idip&longs;um, vel quid &longs;imile communiter ob&longs;eruatur in <lb/>motione naturali grauium deor&longs;um, ac leuium &longs;ur&longs;um; vt <lb/>&longs;cilicet h&aelig;c corpora facilius, ac velocius moueantur in pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;u po&longs;tquam commota iam fuerint, qu&agrave;m in principio <lb/>quando tunc &longs;e mouere incipiunt; im&ograve; tanto facilius ac ve&shy;<lb/>locius, quant&ograve; magis &agrave; principio motus di&longs;ce&longs;&longs;erint. </s>
          <s id="N173DD">Sed <lb/>qua ratione id eueniat, diuer&longs;o exi&longs;tente principio motus <lb/>naturalis &agrave; principio motus violenti, non conuenit inter Phi&shy;<lb/>lo&longs;ophos, qui propterea in varias, ac di&longs;crepantes abierunt <lb/>&longs;ententias. </s>
          <s id="N173E8">Inter quas ea videtur aliqua cum probabilitate <lb/>percrebui&longs;&longs;e, qu&aelig; totam hanc maiorem facilitatem, ac velo&shy;<lb/>citatem, refert ad medium per quod mobile tran&longs;it: non <lb/>&longs;olum ob minorem eius re&longs;i&longs;tentiam, qu&aelig; reperitur in pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;u, ac prope finem, &longs;ed pr&aelig;cipu&egrave; propter accur&longs;um eiu&longs;&shy;<lb/>dem po&longs;t terga ip&longs;ius mobilis ad replendum vacuum, quod <lb/>relinquit. </s>
          <s id="N173F7">Nam is cum celerrim&egrave; fiat, impingere videtur in <pb pagenum="247" xlink:href="005/01/255.jpg"/>ip&longs;um mobile, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> impetu incu&longs;&longs;o, motum eius acce&shy;<lb/>lerare; ex qua acceleratione velocior adhuc redditur no&shy;<lb/>uus accur&longs;us, quo rur&longs;us mobile magis impellitur, &amp; &longs;ic <lb/>deinceps. </s>
          <s id="N17409"><expan abbr="Citaturq.">Citaturque</expan> pro hac &longs;ententia Ari&longs;toteles 3. de c&aelig;&shy;<lb/>lo tex. <!-- REMOVE S-->28. vbi loquendo de di&longs;tinctione motus naturalis &agrave; <lb/>violento, &amp; acceleratione vtriu&longs;que inquit: Ad ambo au&shy;<lb/>tem tanquam in&longs;trumento vtitur aere: nempe ip&longs;um princi&shy;<lb/>pium &agrave; quo principaliter prouenit motus. </s>
          <s id="N17419"><expan abbr="Rur&longs;umq.">Rur&longs;umque</expan> paul&ograve; <lb/>inferius loquens adhuc de aere, &longs;ubdit: Veluti enim impri&shy;<lb/>mens tradit vtrique. </s>
          <s id="N17423">Impul&longs;um &longs;cilicet vtrique mobili ad <lb/>proprium motum impertiendo. </s>
          <s id="N1742A">Verum ex hoc loco ad &longs;um&shy;<lb/>mum tantum colligitur de mente Ari&longs;totelis, aerem ad <lb/>vtrunque motum perficiendum, videlicet tam naturalem, <lb/>qu&agrave;m violentum de&longs;eruire, ac tanquam in&longs;trumentum con&shy;<lb/>currere. </s>
          <s id="N17435">Alioquin pr&aelig;cis&egrave; loquendo de maiori celeritate <lb/>motus naturalis deor&longs;um qu&ograve; proprius graue ad imum ac&shy;<lb/>ce&longs;&longs;erit, potius ibidem docet Philo&longs;ophus, eam ab adiuncta <lb/>virtute pr&aelig;ternaturali oriri; inquiens, eum motum, qui e&longs;t <lb/>&longs;ecundum naturam &lpar;vt in lapide dum fertur deor&longs;um&rpar; velo&shy;<lb/>ciorem fieri ab eo, qui e&longs;t &longs;ecundum potentiam: vocat au&shy;<lb/>tem potentiam ip&longs;am virtutem motiuam, qu&aelig; per violen&shy;<lb/>tiam imprimitur, aut producitur in corporibus, vt patet ex <lb/>contextu. </s>
        </p>
        <p id="N17448" type="main">
          <s id="N1744A">Quare dicendum e&longs;t ex eo facilius, ac velocius grauia <lb/>deor&longs;um moueri in progre&longs;&longs;u, quanto magis &agrave; principio mo&shy;<lb/>tus di&longs;ce&longs;&longs;erint; quia nimirum per ip&longs;um motum naturalem <lb/>augetur in eis virtus motiua, qua feruntur in proprium lo&shy;<lb/>cum. </s>
          <s id="N17455">Producunt enim in &longs;e impetum, cumque &longs;ucce&longs;siu&egrave; <lb/>&longs;emper magis ac magis intendunt per grauitatem tanquam <lb/>per formam principaliter agendi. </s>
          <s id="N1745C">Ita vt po&longs;t primam grauis <lb/>motionem deor&longs;um, non modo duplicetur deinceps prin&shy;<lb/>cipium ip&longs;ius motionis, &longs;eu virtus motiua, per productionem <lb/>impetus in eundem locum tendentis; &longs;ed cre&longs;cente di&longs;tan&shy;<lb/>tia cre&longs;cat pariter impetus, &amp; cum eo velocitas in immen&shy;<lb/>&longs;um. </s>
          <s id="N17469">Quam &longs;ententiam expre&longs;s&egrave; fui&longs;&longs;e Ari&longs;totelis decla&shy;<lb/>rant tum eius verba proxim&egrave; a nobis expo&longs;ita, tum ea qu&aelig; <pb pagenum="248" xlink:href="005/01/256.jpg"/>protulit &longs;upra qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N17473">19. dum vim quam habet commota <lb/>&longs;ecuris ad &longs;cindendum inquirens, dixit: An quia omnia cum <lb/>motu fiunt, &amp; graue ip&longs;um magis a&longs;&longs;umit grauitatis dum <lb/>mouetur, qu&agrave;m dum quie&longs;cit? </s>
          <s id="N1747C">Vbi impetum &longs;uperadditum <lb/>grauitati ad de&longs;cendendum, vocat grauitatem a&longs;&longs;umptam, <lb/>quia mouet quo ver&longs;um ip&longs;a grauitas mouet: vnde ab alijs <lb/>vocatur grauitas accidentalis, &amp; ad&longs;cititia. </s>
          <s id="N17485">Sen&longs;us autem <lb/>ip&longs;orum verborum e&longs;t. </s>
          <s id="N1748A">Nam et&longs;i &longs;emper grauitas premat, <lb/>&amp; grauitet, &longs;iue moueatur, &longs;iue quie&longs;cat, quando tamen <lb/>mouetur, multo magis conatur, ideoque impetum facit, <lb/><expan abbr="eumq.">eumque</expan> &longs;ucce&longs;siu&egrave; intendit, quanto vlterius mouetur. </s>
          <s id="N17496">Pr&aelig;&shy;<lb/>terea idem Philo&longs;ophus lib. 

1. de c&oelig;lo tex. <!-- REMOVE S-->88. docet <expan abbr="cele-ritat&etilde;">cele&shy;<lb/>ritatem</expan> motus naturalis in progre&longs;&longs;u augeri propter <expan abbr="augmen-t&utilde;">augmen&shy;<lb/>tum</expan> virtutis motiu&aelig; grauitatis, aut leuitatis, qu&aelig; &longs;cilicet <expan abbr="au-g&etilde;tur">au&shy;<lb/>gentur</expan> in motu. </s>
          <s id="N174AF">Vnde infert, quod &longs;i motus prederet in <expan abbr="infi-nit&utilde;">infi&shy;<lb/>nitum</expan>, <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> grauitas, aut leuitas, &amp; velocitas ex illis orta cre&longs;ce <lb/>ret in <expan abbr="infinit&utilde;">infinitum</expan>. </s>
          <s id="N174C2">Loquitur <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> de <expan abbr="augm&etilde;to">augmento</expan>, &amp; <expan abbr="increm&etilde;to">incremento</expan> gra. <lb/></s>
          <s id="N174D2">uitatis <expan abbr="accid&etilde;talis">accidentalis</expan>, &longs;eu impetus acqui&longs;iti; <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> &longs;atis <expan abbr="c&otilde;&longs;tet">con&longs;tet</expan>, nec <lb/><expan abbr="grauitat&etilde;">grauitatem</expan>, nec <expan abbr="leuitat&etilde;">leuitatem</expan> naturalem formaliter in &longs;eip&longs;a augeri. </s>
        </p>
        <p id="N174EA" type="main">
          <s id="N174EC">Primum autem fundamentum huius a&longs;&longs;ertionis, ac Peri&shy;<lb/>patetic&aelig; doctrin&aelig; &longs;umendum e&longs;t ex reiectione prioris, ac re&shy;<lb/>lat&aelig; &longs;ententi&aelig; &lpar;cum c&aelig;ter&aelig; &longs;atis reiect&aelig; &longs;int ab alijs, ac <lb/>reij ci po&longs;sint ex dicendis&rpar; quia licet aer, qui &agrave; graui de&shy;<lb/>&longs;cendente truditur, ac deor&longs;um pellitur ob &longs;uam tenuitatem <lb/>partim &longs;cindatur, ac di&longs;sipetur, <expan abbr="partimq.">partimque</expan> impetu accepto, vl&shy;<lb/>terius abire cogatur ver&longs;us eundem locum, <expan abbr="minusq.">minusque</expan> propte&shy;<lb/>rea re&longs;i&longs;tat: atque hoc ex capite motus grauium deor&longs;um <lb/>non parum acceleretur: nullo tamen pacto is accelerari po&shy;<lb/>terit accur&longs;u aeris &longs;ub&longs;equentis, qui retro terga grauis im&shy;<lb/>pellat, <expan abbr="tantaq.">tantaque</expan> vi magis ac magis promoueat, vt relata &longs;en&shy;<lb/>tentia a&longs;&longs;erebat. </s>
          <s id="N17511">Quoniam &amp; &longs;i partes aeris pul&longs;&aelig;, ac diuul&shy;<lb/>&longs;&aelig; in &longs;pacium ab eodem graue relictum &longs;ubire conentur, <lb/>nunquam ob &longs;uam tenuitatem tanta vi po&longs;&longs;unt confluere, <lb/>vt vehementiam, quam in motu &longs;u&longs;cipit ingens aliquod gra&shy;<lb/>ue de&longs;cendens valeant cau&longs;are, <expan abbr="augereq.">augereque</expan> v&longs;que in finem. <lb/></s>
          <s id="N17521">Pr&aelig;&longs;ertim cum videamus, nec tenui&longs;simam lanam, vel quid <pb pagenum="249" xlink:href="005/01/257.jpg"/>&longs;imile, quod &agrave; quolibet vento agitari &longs;oleat, de&longs;cendenti <lb/>graui po&longs;t terga alligatam, eas po&longs;&longs;e deprimere: nec caden&shy;<lb/>tem candelam extinguere &longs;i flamma &longs;it in parte &longs;uperiori. <lb/></s>
          <s id="N1752E">Im&ograve; nec ip&longs;am <expan abbr="flammul&atilde;">flammulam</expan> &agrave; rectitudine &longs;u&aelig; pyramidis auer&shy;<lb/>tere, quamuis tali ex altitudine decidat, vt in motu accele&shy;<lb/>rationis incrementa &longs;u&longs;cipiat. </s>
          <s id="N17539">Quod cum &longs;en&longs;u con&longs;tet, &amp; <lb/>&agrave; graui&longs;simis Philo&longs;ophis acceperimus ob&longs;eruatum, gratis &agrave; <lb/>nonnullis negatur, qui parui quoque momenti faciunt vim <lb/>aeris &longs;ub&longs;equentis cum per poros lan&aelig; inquiunt illum in&longs;i&shy;<lb/>nuari, &amp; &longs;ic graue depellere ab&longs;que vlla lan&aelig; depre&longs;sione. </s>
        </p>
        <p id="N17544" type="main">
          <s id="N17546">Cum igitur huiu&longs;modi accur&longs;us aeris &longs;uccedentis in eun&shy;<lb/>dem locum non &longs;uffragetur; nec &longs;ufficiat minor illa re&longs;i&longs;ten&shy;<lb/>tia explicata; grauitas ver&ograve; ip&longs;a corporis augeri non po&longs;sit <lb/>&agrave; &longs;eip&longs;a, &longs;icut nec vlla qualitas per acqui&longs;itionem noui gra&shy;<lb/>dus eiu&longs;dem &longs;pecific&aelig; qualitatis, qui &longs;i daretur, per&longs;euera&shy;<lb/>ret etiam po&longs;t motum, quod experienti&aelig; repugnat; aliaque <lb/>non appareat probabilis cau&longs;a ip&longs;ius maioris velocitatis, <lb/>quam graue acquirit in motu; remanet vt illam non ni&longs;i ab <lb/>impetu ab eodem graui in ip&longs;a naturali motione producto <lb/>oriri dicamus cum Ari&longs;totele, <expan abbr="alijsq.">alijsque</expan> magni nominis tum <lb/>veteribus, tum neotericis Philo&longs;ophis, qui hac de re fus&egrave; <lb/>&longs;crip&longs;erunt. </s>
        </p>
        <p id="N17563" type="main">
          <s id="N17565">Secundum ver&ograve; fundamentum eiu&longs;dem veritatis, ac no&shy;<lb/>&longs;tr&aelig; &longs;ententi&aelig; &longs;umendum e&longs;t ab ob&longs;eruationibus, &amp; expe&shy;<lb/>rientijs. </s>
          <s id="N1756C">Prim&ograve; enim con&longs;tat, grauia qu&ograve; ex altiori loco <lb/>deciderint, non mod&ograve; eo velocius ferri prope finem, qu&agrave;m <lb/>in principio, &longs;ed etiam validius obuiantia pellere <expan abbr="fortiusq.">fortiusque</expan> <lb/>impingere: quod non contingit quando ad latera, vel &longs;ur&shy;<lb/>&longs;um feruntur, langue&longs;cente impetu prope finem. </s>
          <s id="N1757B"><expan abbr="Indiciumq.">Indiciumque</expan> <lb/>propterea e&longs;t, non prouenire &agrave; &longs;ola grauitate, eodem &longs;em&shy;<lb/>per modo &longs;e habente, &longs;ed etiam ab impetu acqui&longs;ito, qui <lb/>cum in motu naturali &longs;ucce&longs;siu&egrave; &longs;emper intendatur, in vio&shy;<lb/>lento ver&ograve; remittatur, magis pr&aelig;ualet in illo, qu&agrave;m in i&longs;to, <lb/>quo longius ip&longs;a grauia &agrave; principio fuerint remota. </s>
        </p>
        <p id="N1758B" type="main">
          <s id="N1758D">Deinde ob&longs;eruamus ip&longs;a grauia quanto ex &longs;ublimiori &longs;i&shy;<lb/>tu demittantur, tant&ograve; altius re&longs;ilire, quod euenire nequit <pb pagenum="250" xlink:href="005/01/258.jpg"/>ex vi pr&aelig;ci&longs;&aelig; grauitatis, qu&aelig; &longs;an&egrave; vbi prim&ograve; &longs;olum vel de&shy;<lb/>tinens quippiam attingeret, &longs;i&longs;teret, nec &longs;ineret graue ip&longs;um <lb/>rur&longs;us attolli. </s>
          <s id="N1759B">Contra ver&ograve; admi&longs;&longs;a productione impetus in <lb/>de&longs;cen&longs;u illorum, cum hic &longs;ucce&longs;siu&egrave; intendatur in progre&longs;&shy;<lb/>su, facil&egrave; intelligitur magis ea re&longs;ilire iuxta maiorem impe&shy;<lb/>tum acqui&longs;itum in maiori via. </s>
          <s id="N175A4">Quod &longs;i dicas impetum ad <lb/>re&longs;iliendum produci ab ip&longs;o plano, vel &longs;olo in <expan abbr="pil&atilde;">pilam</expan> lu&longs;oriam, <lb/>vel decidens quodlibet corpus, quod re&longs;ilit: hoc in primis <lb/>expre&longs;s&egrave; e&longs;t contra Ari&longs;totelem 8. phy&longs;ic. </s>
          <s id="N175B1">tex. <!-- REMOVE S-->32. Qui <lb/>&longs;ph&aelig;ram ait &agrave; proijciente, non &agrave; pariete virtutem accipere <lb/>ad re&longs;iliendum: nec minus contra experientiam cum te&longs;ta <lb/>impetu lata, &amp; obliqu&egrave; in aquarum &longs;uperficiem incidens, <lb/>longius inde re&longs;iliat, tamet&longs;i paruam, aut nullam in fluido <lb/>corpore adinuenerit re&longs;i&longs;tentiam, <expan abbr="nullumq.">nullumque</expan> propterea pro&shy;<lb/>prii impetus acqui&longs;ierit incrementum. </s>
          <s id="N175C6">Corpus enim quod <lb/>&longs;eritur, aut percutitur &agrave; proiectis, repellere illa dicitur non <lb/>producendo, nec augendo, &longs;ed retorquendo in eis impe&shy;<lb/>tum incu&longs;&longs;um &agrave; proijciente. </s>
          <s id="N175CF">Item non &longs;atis intelligitur im&shy;<lb/>pul&longs;um ad re&longs;iliendum effici ab&longs;que motu locali impellentis <lb/>&longs;icut in reliquis omnibus impul&longs;ibus experimur. </s>
          <s id="N175D6"><expan abbr="Probaturq.">Probaturque</expan> <lb/>ex recepti&longs;simo illo Ari&longs;totelis axiomate, quod nullum <lb/>moueat ni&longs;i commotum, vt qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N175E0">33. explicabitur. </s>
        </p>
        <p id="N175E3" type="main">
          <s id="N175E5">Pr&aelig;terea videmus corpus fune appen&longs;um huc atque il&shy;<lb/>luc circumferri, per vnum quippe arcum de&longs;cendendo, ac <lb/>per alium a&longs;cendendo: &longs;ed nequit a&longs;cendere virtute graui&shy;<lb/>tatis, qua &longs;ol&ugrave;m pote&longs;t de&longs;cendere: Ergo nece&longs;&longs;ari&ograve; conce&shy;<lb/>denda e&longs;t alia virtus motiua, qua po&longs;sit a&longs;cendere; &amp; hanc <lb/>vocamus impetum. </s>
          <s id="N175F2">Qui cum &agrave; nulla alia cau&longs;a tunc po&longs;sit <lb/>oriri, remanet, vt producatur ab eodem corpore agitato in <lb/>ip&longs;o de&longs;cen&longs;u virtute &longs;u&aelig; grauitatis, qu&aelig; e&longs;t illi ratio princi&shy;<lb/>paliter agendi, vt infra rur&longs;us patebit. </s>
        </p>
        <p id="N175FD" type="main">
          <s id="N175FF">Neminem denique fugit cel&longs;is ex cacuminibus montium <lb/>cadentia &longs;axa di&longs;cindi per aera, nullis alijs illi&longs;a corporibus; <lb/>&amp; aquam &longs;upern&egrave; cadentem in progre&longs;&longs;u magis ac magis <lb/>d uelli, &amp; in guttas re&longs;olui. </s>
          <s id="N17608">Quod ab&longs;que impetu ab eo&shy;<lb/>dem graui producto non pote&longs;t intelligi; Cum aer nec &longs;axa <pb pagenum="251" xlink:href="005/01/259.jpg"/>di&longs;rumpere magis qu&agrave;m lana; nec aqu&aelig; partes di&longs;continua&shy;<lb/>re valeat potius in progre&longs;&longs;u, vel fine, qu&agrave;m in principio ca&shy;<lb/>&longs;us quando non e&longs;t adhuc ip&longs;e deor&longs;um commotus. </s>
          <s id="N17616">Hinc <lb/>enim ob&longs;eruare e&longs;t, aquam per Epi&longs;tomium fluentem, vel <lb/>aliquod foramen, nullo pacto &longs;ub initio ab aere diuelli, qu&ograve; <lb/>magis tamen de&longs;cendit, magis extenuari, ita vt pyramidis <lb/>figuram referat. </s>
          <s id="N17621">Nam quant&ograve; magis &agrave; foramine elongatur <lb/>tant&ograve; velocius cogitur moueri, quod e&longs;t in eodem tempore <lb/>maius &longs;patium non &longs;olum percurrere, &longs;ed etiam occupare. <lb/></s>
          <s id="N17629"><expan abbr="Fieriq.">Fierique</expan> non po&longs;&longs;et &longs;eruando continuationem, eandemque <lb/>cra&longs;sitiem quam prius. </s>
          <s id="N17631">Vnde &longs;ucce&longs;siu&egrave; cre&longs;cente veloci&shy;<lb/>tate, cre&longs;cit extenuatio ad occupandam maiorem longitu&shy;<lb/>dinem &longs;patij, quou&longs;que deperdita continuatione in guttas <lb/>re&longs;oluatur. </s>
          <s id="N1763A">Itaque aqu&aelig; diuul&longs;io, ac di&longs;continuatio, &longs;icut <lb/>&amp; ip&longs;a maior velo&ccedil;itas ca&longs;us, cum non proueniat ab aere <lb/>intermedio, nec immediat&egrave; ab ip&longs;a grauitate eodem pacto <lb/>&longs;e habente, remanet vt proxim&egrave; oriatur ex impetu iugiter <lb/>aucto, quo partes aqu&aelig; &longs;ucce&longs;siu&egrave; &longs;emper magis vrgentur. </s>
        </p>
        <p id="N17645" type="main">
          <s id="N17647">Nec ob&longs;tat qualitatem impetus e&longs;&longs;e pr&aelig;ter naturam gra&shy;<lb/>uium ad hoc, vt dicamus ab ip&longs;ismet per motum naturalem <lb/>deor&longs;um tendendo produci. </s>
          <s id="N1764E">Quandoquidem multa per <lb/>accidens producuntur &agrave; cau&longs;is naturalibus, qu&aelig; illis con&shy;<lb/>ueniunt pr&aelig;ter naturam. </s>
          <s id="N17655">Vt cum per motum localem pro&shy;<lb/>ducitur in &longs;e calor ab aqua, vel ferro, quibus conuenit pr&aelig;&shy;<lb/>ter naturam; &longs;icut &amp; pr&aelig;ferentia localis in &longs;patio &agrave; centro re&shy;<lb/>motiori, qu&aelig; producitur ab ei&longs;dem grauibus &longs;ur&longs;um ten&shy;<lb/>dentibus, at que promotis; &amp; &longs;imilia. </s>
        </p>
        <p id="N17660" type="main">
          <s id="N17662">Nec tandem &longs;equitur, quod &longs;i talis impetus &agrave; de&longs;cenden&shy;<lb/>te graui produceretur, natura &longs;ua tenderet in eundem Io&shy;<lb/>cum in quem tendit grauitas, &agrave; qua propterea non &longs;atis po&longs;&shy;<lb/>&longs;et di&longs;tingui. </s>
          <s id="N1766B">Porr&ograve; determinatio qua impetus tendit in <lb/>hunc potius qu&agrave;m illum locum, pendet &agrave; dirigente, vel im&shy;<lb/>primente, atque adeo non ni&longs;i per accidens ei conuenit, &amp; <lb/>ab extrin&longs;eco. </s>
          <s id="N17674">Vnde &longs;icut indifferens e&longs;t ex natura &longs;ua, vt <lb/>producatur &agrave; proijciente, vel &agrave; graui de&longs;cendente, aut leui <lb/>a&longs;cendente: ita pariter e&longs;t in differens ad tenden dum potius <pb pagenum="252" xlink:href="005/01/260.jpg"/>i&longs;tuc qu&agrave;m illuc; determinatur autem &agrave; cau&longs;a impellente <lb/>per modum quo applicatur, ac iuxta po&longs;itionem qua vrget, <lb/>ac diligit mobile in ip&longs;a impul&longs;ione. </s>
        </p>
        <p id="N17684" type="main">
          <s id="N17686">C&aelig;terum ex dictis in hac qu&aelig;&longs;tione colligitur, non e&longs;&longs;e <lb/>eandem rationem de maiori facilitate motus violenti, ac <lb/>naturalis po&longs;t principium motus; cum maior facilitas, qu&aelig; <lb/>reperitur in violenta motione corporis iam commoti, oria&shy;<lb/>tur ex reduplicatione illa impetus explicata: maior autem <lb/>facilitas, ac velocitas motus naturalis <expan abbr="po&longs;tqu&atilde;">po&longs;tquam</expan> corpus mo&shy;<lb/>ueri c&oelig;perit in &longs;olum <expan abbr="loc&utilde;">locum</expan>, procedat ab impetu aduenien&shy;<lb/>te vltra grauitatem, aut leuitatem, qui adhuc &longs;ucce&longs;&longs;iu&egrave; in&shy;<lb/>tenditur, <expan abbr="promouetq.">promouetque</expan> magis ac magis v&longs;que in <expan abbr="fin&etilde;">finem</expan>. </s>
          <s id="N176AB">Quam&shy;<lb/>obrem ab&longs;que fundamento nonnulli oppo&longs;itum putantes, <lb/>aiunt eandem e&longs;&longs;e vtrique motui facilitatis, ac velocitatis <lb/>rationem, <expan abbr="eamq.">eamque</expan> con&longs;i&longs;tere in di&longs;po&longs;itione prioris motus, <lb/>quo di&longs;ponatur &longs;ubiectum ad motum po&longs;teriorem: cum <lb/>nec motus, nec alia actio per &longs;e di&longs;ponere valeat &longs;ubiectum <lb/>ab&longs;que form&aelig; alicuius productione; nec vlla forma produ&shy;<lb/>ci po&longs;&longs;it per motum localem pr&aelig;ter: pr&aelig;&longs;entiam ip&longs;am lo&shy;<lb/>calem, qu&aelig; ad nihil di&longs;ponit. </s>
        </p>
        <p id="N176C2" type="head">
          <s id="N176C4">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;ima&longs;ecunda.</s>
        </p>
        <p id="N176C7" type="main">
          <s id="N176C9">C<emph type="italics"/>vr ea qu&aelig; proijciuntur, ce&longs;&longs;ant &agrave; latione? <lb/></s>
          <s id="N176D0">An quia impellens de&longs;init potentia, vel pro&shy;<lb/>pter retractionem, vel propter rei proiect&aelig; in&shy;<lb/>clinarionem, quando ea valentior fuerit, <lb/>qu&agrave;m pro&lt;03&gt;cientis vires. </s>
          <s id="N176D9">Aut isth&aelig;c ambi&shy;<lb/>gere, principium relinquentes, ab&longs;urdum e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N176E0" type="head">
          <s id="N176E2">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N176E6" type="main">
          <s id="N176E8">De motu proiectorum &longs;ermonem in&longs;tituens Ari&longs;to&shy;<lb/>teles inuer&longs;o ordine videtur procedere dum prius <lb/>hic qu&aelig;rit cur illa ce&longs;&longs;ent &agrave; latione, deinde ver&ograve; in <pb pagenum="253" xlink:href="005/01/261.jpg"/>&longs;equenti qu&aelig;&longs;tione de ip&longs;a latione pertractat. </s>
          <s id="N176F4">Vnde po&longs;t <lb/>breuem &longs;olutionem huius qu&aelig;&longs;tionis, addit: An potius ab&shy;<lb/>&longs;urdum e&longs;&longs;e videtur, nos i&longs;th&aelig;c qu&aelig;rere, ac in dubitationem <lb/>vocare, principium relinquentes. </s>
          <s id="N176FD">Nempe cau&longs;am huius ce&longs;&shy;<lb/>&longs;ationis con&longs;i&longs;tentem in ip&longs;a natura virtutis, qua proiecta; <lb/>feruntur, ac de qua acturus erat in &longs;equenti qu&aelig;&longs;tione. </s>
          <s id="N17704">Ve&shy;<lb/>r&ugrave;m totam huius rei doctrinam &longs;pectando non immerit&ograve; <lb/>Ari&longs;totelem id egi&longs;&longs;e comperiemus, c&ugrave;m ad explicandam <lb/>tam occult&aelig; qualitatis naturam non parum conducat illam <lb/>&agrave; proprio interitu explorare. </s>
        </p>
        <p id="N1770F" type="main">
          <s id="N17711">Rect&egrave; igitur primo loco h&igrave;c qu&aelig;rit Ari&longs;toteles, cur ea, <lb/>qu&aelig; proijciuntur ce&longs;&longs;ent &agrave; latione. </s>
          <s id="N17716">Et ratio dubitandi e&longs;t, <lb/>quia proiecta ce&longs;&longs;are non po&longs;&longs;unt &agrave; latione, ni&longs;i eius cau&longs;a, <lb/>ce&longs;&longs;ante, qu&aelig; e&longs;t virtus impre&longs;&longs;a &agrave; proijciente, vt qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N1771D">&longs;e&shy;<lb/>quen. </s>
          <s id="N17722">patebit: virtus autem h&aelig;c &longs;emel impre&longs;&longs;a non vide&shy;<lb/>tur po&longs;&longs;e ce&longs;&longs;are. </s>
          <s id="N17727">Nam vel hoc contingeret per defectum <lb/>cau&longs;&aelig; con&longs;eruantis, vel per aduentum alicuius form&aelig; con&shy;<lb/>trari&aelig;: &longs;ed talis virtus exi&longs;tens in proiecto iam &longs;eparato &agrave; <lb/>proijciente, non pote&longs;t de&longs;inere ob defectum cau&longs;&aelig; con&shy;<lb/>&longs;eruantis: Siquidem iam perij&longs;&longs;et vbi primo &longs;eiunctum fuit <lb/>fuit proiectum ip&longs;um &agrave; proijciente; &longs;icut lumen quando &longs;e&shy;<lb/>paratur illuminatum ab illuminante: nec per aduentum <lb/>form&aelig; contrari&aelig;, cum nulla talis forma de nouo produca&shy;<lb/>tur in proiecto quando ce&longs;&longs;at &agrave; motu: Ergo virtus pr&aelig;dicta <lb/>non videtur po&longs;&longs;e de&longs;inere, <expan abbr="ideoq.">ideoque</expan> nec proiectum &agrave; latione <lb/>ce&longs;&longs;are. </s>
        </p>
        <p id="N17742" type="main">
          <s id="N17744">Nonnulli tamen re&longs;pondent, virtutem illam impre&longs;&longs;am <lb/>in proiectis paulatim remitti, ac tandem penitus corrumpi <lb/>per reproductionem deperdit&aelig; grauitatis ad impre&longs;&longs;ionem <lb/>illius. </s>
          <s id="N1774D">Putant enim in ip&longs;o actu impre&longs;sionis impetus, mul&shy;<lb/>t&ugrave;m minui de grauitate naturali ipsius corporis proiecti; <lb/>quod c&ugrave;m violenter fiat, <expan abbr="ip&longs;u&mtilde;">ip&longs;um</expan> &amp; corpus cum prim&ograve; &longs;epa&shy;<lb/>ratur &agrave; proijciente paulatimue reducit in pri&longs;tinam grauita&shy;<lb/>tem, per <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> &longs;en&longs;im etiam expellitur virtus illa &agrave; proijcien&shy;<lb/>te impre&longs;&longs;a, qu&aelig; vocatur impetus, &longs;iue impul&longs;us, &amp; &longs;ic proie&shy;<lb/>ctum ce&longs;&longs;at &agrave; latione. </s>
          <s id="N17768">Quod explicant atque confirmant <pb pagenum="254" xlink:href="005/01/262.jpg"/>exemplo caloris introducti in aquam, qui &longs;an&egrave; ad remotio&shy;<lb/>nem calefacientis paulatim extinguitur, dum aqua &longs;e redu&shy;<lb/>cit in pri&longs;tinam frigiditatem. </s>
        </p>
        <p id="N17774" type="main">
          <s id="N17776">Sed ratio e&longs;t valde diuer&longs;a, vnde facil&egrave; h&aelig;c re&longs;pon&longs;io im&shy;<lb/>pugnatur. </s>
          <s id="N1777B">Prim&ograve; quia graui dum impetu feruntur, &longs;i in <lb/>medio cur&longs;u &longs;i&longs;tantur, nihil &longs;u&aelig; naturalis grauitatis perdidi&longs;&shy;<lb/>&longs;e comperiuntur; vt manu experiri potestin paruis proie&shy;<lb/>ctis. </s>
          <s id="N17784">Nec talis grauitas in in&longs;tanti ad eandem men&longs;uram <lb/>potui&longs;&longs;et reproduci, cum primo ip&longs;a grauia incipiunt deti&shy;<lb/>neri. </s>
          <s id="N1778B">Nam qualitates qu&aelig; habent contrarium nonni&longs;i in <lb/>tempore intenduntur, ac remittuntur per proprium mo&shy;<lb/>tum alterationis, vt patet in eadem calefactione aqu&aelig;, ea <lb/>reproductione frigiditatis eiu&longs;dem. </s>
          <s id="N17794">Secund&ograve; quia non e&longs;t <lb/>admittenda diminutio, ac reproductio grauitatis ab&longs;que <lb/>propria contrarietate, quam ip&longs;a grauitas habeat cum virtu&shy;<lb/>te illa impre&longs;&longs;a. </s>
          <s id="N1779D">Nullam autem e&longs;&longs;e huiu&longs;modi contrarie&shy;<lb/>tatem, argumento e&longs;t, quia in motu violento quo deor&longs;um <lb/>aliqua corpora depelluntur, nec aufertur, nec minuitur gra&shy;<lb/>uitas per ip&longs;am violentiam illatam, <expan abbr="virtutemq.">virtutemque</expan> motiuam in <lb/>illis impre&longs;&longs;am; nec virtus ip&longs;a motiua deperditur, aut cor&shy;<lb/>rumpitur &agrave; grauitate, quia potius augetur, <expan abbr="magisq.">magisque</expan> corrobo&shy;<lb/>ratur. </s>
          <s id="N177B4">Im&ograve; ab ip&longs;o &longs;olo corpore graui operante per graui&shy;<lb/>tatem in de&longs;cen&longs;u producitur, vt qu&aelig;&longs;tione pr&aelig;cedenti di&shy;<lb/>cebamus: Quod cert&egrave; non contingeret, &longs;i qualitas illa vir&shy;<lb/>tutis impre&longs;&longs;&aelig;, qu&aelig; &longs;emper e&longs;t eiu&longs;dem &longs;peciei, ex natura <lb/>&longs;ua incompo&longs;sibilis e&longs;&longs;et cum grauitate, <expan abbr="contrarietatemq.">contrarietatemque</expan> <lb/>habeent ad inuicem. </s>
        </p>
        <p id="N177C5" type="main">
          <s id="N177C7">Pr&aelig;terea tota contrarietas excogitabilis inter grauita&shy;<lb/>tem, &amp; impetum colligitur ex repugnantia, quam grauitas <lb/>habet cum illo quando grauia &longs;ur&longs;um proijciuntur: Qu&aelig; ta&shy;<lb/>men repugnantia non minus ob&longs;eruatur inter eandem qua&shy;<lb/>litatem impetus, &amp; leuitatem, quando leuia proijciuntur <lb/>deor&longs;um. </s>
          <s id="N177D4">At eadem qualitas ex genere &longs;uo non pote&longs;t e&longs;&longs;e <lb/>&longs;imul contraria duabus qualitaribus inter &longs;e contrarijs: nam <lb/>hoc ip&longs;o quod opponatur vni, non pote&longs;t opponi alteri illi <lb/>contrari&aelig;: Ergo qualitas impetus ex genere &longs;uo nullam ha-<pb pagenum="255" xlink:href="005/01/263.jpg"/>bet contrarietatem cum grauitate, aut leuitate, qu&aelig; &longs;unt <lb/>qualitates inter &longs;e contrari&aelig;. </s>
          <s id="N177E4">Et confirmari adhuc pote&longs;t, <lb/>quia &longs;i gradus aliquis grauitatis expelleretur &egrave; proiecto, id <lb/>fieret per introductionem &longs;imilis gradus leuitatis, vt gradus <lb/>frigoris per gradum caloris; atque ade&ograve; non per introdu&shy;<lb/>ctionem qualitatis impetus, qu&aelig; indifferens e&longs;t ad coexi&shy;<lb/>&longs;tendum cum grauitate, aut leuitate. </s>
          <s id="N177F1">Licet <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> ex <lb/>pr&aelig;dominio impediat effectum, &longs;eu motum vtriu&longs;que vel <lb/>alterutr&aelig; qualitatis oppo&longs;it&aelig;. </s>
          <s id="N177FC">Nam &longs;i dirigatur ad latera <lb/>per lineam horizonti paralellam, nec &longs;init proiectum a&longs;cen&shy;<lb/>dere, nec de&longs;cendere; ac &longs;ur&longs;um ferens pondera prohibet <lb/>de&longs;cen&longs;um, non minus ac a&longs;cen&longs;um leuium dum ea deor&longs;um <lb/>deprimit. </s>
          <s id="N17807">Quod &longs;i <expan abbr="pleraq.">pleraque</expan> grauia nimia grauitate proijci <lb/>minim&egrave; valeant, <expan abbr="nullamq.">nullamque</expan> propterea impetus introductio&shy;<lb/>nem, aut productionem in &longs;e admittant: hoc cert&egrave; non pro&shy;<lb/>uenit ex contrarietate, quam formaliter grauitas habeat <lb/>cum impetu; &longs;ed ex repugnantia, quam dicit ad motum <lb/>pr&aelig;ter naturalem, ac requi&longs;itum tanquam conditionem ad <lb/>hoc vt impetus producatur, &amp; incutiatur. </s>
          <s id="N1781E">Etenim quod mo&shy;<lb/>neri nequit, nec pote&longs;t impelli, &amp; ab&longs;que impul&longs;u, nulla fieri <lb/>valet proiectio. </s>
          <s id="N17825">Sicut contr&agrave; quant&ograve; plus, aut veloci&ugrave;s <lb/>graue aliquod &agrave; proijciente agitatur, tant&ograve; maiorem ab eo <lb/>impetum recipit, <expan abbr="longiusq.">longiusque</expan> proijcitur. </s>
        </p>
        <p id="N17830" type="main">
          <s id="N17832">Soluit igitur qu&aelig;&longs;tionem Ari&longs;toteles dicens, proiecta ex <lb/>eo &agrave; latione ce&longs;&longs;are, quod virtus motiua impellens, quam <lb/>vocat potentiam, &amp; qua ip&longs;a ferebantur, tandem de&longs;inat, <lb/>atque marce&longs;cat. </s>
          <s id="N1783B">Quod profect&ograve; duplici ex cau&longs;a euenire <lb/>po&longs;&longs;e &longs;ubiungit. </s>
          <s id="N17840">Nimirum vel propter &longs;implicem retractio&shy;<lb/>nem, vt cum proiecta alterius corporis obiectu, &longs;iue repul&longs;u <lb/>retrahuntur &agrave; tali motu, ac &longs;i&longs;tere coguntur: &lpar; Nam quippe <lb/>tunc ce&longs;&longs;ante progre&longs;&longs;u, ac motu, ce&longs;&longs;at &amp; impetus, qui &longs;icut <lb/>pr&aelig;uio motu producitur, ita quamdiu durat con&longs;eruatur in <lb/>motu tanquam cum propria di&longs;po&longs;itione;&rpar; vel propter in&shy;<lb/>clinationem, quam potius ip&longs;a proiecta habeant ad alium <lb/>motum, vt &longs;ur&longs;um, vel deor&longs;um per naturalem grauitatem, <lb/>aut leuitatem quando talis inclinatio rur&longs;us coeperit pr&aelig;-<pb pagenum="256" xlink:href="005/01/264.jpg"/>ualere magis qu&agrave;m virtus illa impre&longs;&longs;a &agrave; proijciente. </s>
          <s id="N17858">Quod <lb/>vtique &longs;i attent&egrave; con&longs;ideretur non pote&longs;t verificari per pro&shy;<lb/>priam contrarietatem, &amp; incompo&longs;sibilitatem ip&longs;arum for&shy;<lb/>marum grauitatis, aut leuitatis cum impetu in eodem &longs;ubie&shy;<lb/>cto; &longs;ed potius per quandam reluctantiam ex parte effectus, <lb/>diuer&longs;orum &longs;cilicet motuum, quos cau&longs;are con&longs;ueuerunt. <lb/></s>
          <s id="N17866">Idque optim&egrave; intelligitur in tractione, qua graue aliquod <lb/>hinc inde &longs;imul di&longs;trahitur. </s>
          <s id="N1786B">Quandoquidem virtutes tra&shy;<lb/>hentes non &longs;unt contrari&aelig;, &longs;ed motus ip&longs;i, &longs;eu tractiones, <lb/>qu&aelig; vel mutu&ograve; &longs;e impediunt, vel mixtum quendam motum <lb/>componunt ab vtraque diuer&longs;um: vel po&longs;t reluctantiam, al&shy;<lb/>tera tandem pr&aelig;ualet ob validiorem virtutem &agrave; qua proce&shy;<lb/>dit. </s>
          <s id="N17878"><expan abbr="Idemq.">Idemque</expan> exemplificari poterit in motibus mixtis proce&shy;<lb/>dentibus &agrave; duobus impul&longs;ibus in diuer&longs;a tendentibus. </s>
          <s id="N17880">Nam <lb/>&longs;imiliter nulla exi&longs;tente contrarietate inter ip&longs;os impul&longs;us, <lb/>motus per eos producti aduer&longs;antur <expan abbr="adinuic&etilde;">adinuicem</expan>, <expan abbr="impediuntq.">impediuntque</expan> <lb/>&longs;e&longs;e omnino, vel in tertium quendam motum degenerant, <lb/>qui dicitur mixtus ex vtroque. </s>
        </p>
        <p id="N17893" type="main">
          <s id="N17895">Alioquin &longs;i grauitas, aut leuitas proiecti, quod actu fertur <lb/>per impetum acceptum ex &longs;e ob&longs;titi&longs;&longs;et introductioni, ac <lb/>radicationi illius in &longs;ubiecto, nec &longs;ineret proiectum moueri <lb/>ad nutum illius. </s>
          <s id="N1789E">Quod &longs;i non &agrave; principio, &longs;ed po&longs;tea in pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;u naturalis ip&longs;a inclinatio grauitatis, aut leuitatis inci&shy;<lb/>piat pr&aelig;ualere, indicium e&longs;t, vel tunc augeri ip&longs;am graui&shy;<lb/>tatem, aut leuitatem, quod, vt diximus, e&longs;t improbabile; vel <lb/>tunc impetum langue&longs;cere, aut remitti per naturalem, ac <lb/>veluti &longs;pontaneam de&longs;itionem: qua &longs;emel admi&longs;&longs;a, iam <lb/>optim&egrave; intelligitur, effectum grauitatis, aut leuitatis pr&aelig;ua&shy;<lb/>lere contra lationem diuer&longs;am ac violentam. </s>
          <s id="N178AF">Nam tenden&shy;<lb/>tia grauis deor&longs;um, aut leuis &longs;ur&longs;um, non pote&longs;t impediri &agrave; <lb/>quacunque latione impetus remi&longs;si, &longs;ed potius impetu lan&shy;<lb/>gue&longs;cente, grauitate autem, aut leuitate in &longs;uo robore per&shy;<lb/>&longs;i&longs;tente, paulatim motus degenerat &agrave; latione violenta <lb/>quou&longs;que ab&longs;olut&egrave; fiat iuxta inclinationem naturalem, cum <lb/>&longs;cilicet impetus omnin&ograve; de&longs;ierit. </s>
          <s id="N178BE">Ab&longs;oluta igitur cau&longs;a <lb/>ce&longs;&longs;ationis &agrave; latione in proiectis, e&longs;t ip&longs;a de&longs;itio impetus, <pb pagenum="257" xlink:href="005/01/265.jpg"/>qui cum contrarium non habeat, <expan abbr="&longs;itq.">&longs;itque</expan> &longs;emper eiu&longs;dem &longs;pe&shy;<lb/>ciei quocunque tendat, ex &longs;e incipit langue&longs;cere, &amp; hebeta&shy;<lb/>ri po&longs;t moram aliquam &agrave; &longs;ua productione ob defectum cau&shy;<lb/>&longs;&aelig; con&longs;eruantis, &amp; commune e&longs;t pluribus qualitatibus in <lb/>genere di&longs;po&longs;itionis facil&egrave; mobilis &agrave; &longs;ubiecto, ac pa&longs;&longs;ibilis <lb/>qualitatis, &amp; pa&longs;sionis propri&egrave; dict&aelig;; im&ograve; &amp; in genere natu&shy;<lb/>ralis potenti&aelig;, &amp; impotenti&aelig;. </s>
          <s id="N178D8">Nam &amp; &longs;onus, &amp; odor, &amp; &longs;a&shy;<lb/>por, po&longs;tquam aliquanti&longs;per viguerint, ex &longs;e remittuntur, ac <lb/>de&longs;inunt ab&longs;que proprio contrario expellente in eodem <lb/>&longs;ubiecto. </s>
          <s id="N178E1">Sicut &amp; rubedo, qu&aelig; procedit ex verecundia, &amp; <lb/>ab Ari&longs;totele inter pa&longs;siones enumeratur. </s>
          <s id="N178E6">Itemque &longs;pecies <lb/>intentionales expre&longs;&longs;&aelig;, im&ograve; &amp; impre&longs;&longs;&aelig; po&longs;t diuturnam ce&longs;&shy;<lb/>&longs;ationem ab v&longs;u, ac renouatione illarum. </s>
        </p>
        <p id="N178ED" type="main">
          <s id="N178EF">Nec ob&longs;tat, qu&ograve;d impetus lati corporis, vel proiecti in, <lb/>medio cur&longs;u detenti non vltr&ograve; ac &longs;ponte &longs;ua, &longs;ed vi detinen&shy;<lb/>ris corrumpi videatur; <expan abbr="itemq.">itemque</expan> non &longs;ucce&longs;siu&egrave;, &longs;ed in in&longs;tan&shy;<lb/>ti cum prim&ograve; ce&longs;&longs;at &agrave; motu. </s>
          <s id="N178FC">Nam virtus detinentis non <lb/>opponitur virtuti motiu&aelig;, &longs;iue naturali, &longs;iue violent&aelig;; &longs;ed <lb/>effectui illarum: Vnde &longs;icut per detentionem corporis non <lb/>corrumpitur grauitas, aut leuitas illius, &longs;ic neque impetus. <lb/></s>
          <s id="N17906">Per accidens tamen acceleratur corruptio, ac de&longs;itio impe&shy;<lb/>tus in ip&longs;a detentione, quia vt diximus, ce&longs;&longs;ante motu ce&longs;&longs;at <lb/>di&longs;po&longs;itio, atque conditio, qua maxim&egrave; impetus con&longs;erua&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N1790F"><expan abbr="Nullumq.">Nullumque</expan> e&longs;t inconueniens, effectum concurrere ad <lb/>con&longs;eruationem cau&longs;&aelig; tanquam di&longs;po&longs;itionem, aut condi&shy;<lb/>tionem. </s>
          <s id="N17919">Nec propterea talis de&longs;itio fit tota &longs;imul in in&shy;<lb/>&longs;tanti; Quandoquidem licet impetus po&longs;t primum impul&shy;<lb/>&longs;um, ac repul&longs;um amplius &agrave; detinente non &longs;entiatur, videli&shy;<lb/>cet propter exuperantiam virtutis illius qua vincitur, &amp; &longs;u&shy;<lb/>peratur: hoc tamen non arguit cum totum simul in primo <lb/>in&longs;tanti deperij&longs;&longs;e; &longs;ed tantum propter ob&longs;taculum ad ce&longs;&longs;a&shy;<lb/>tionem motus breui morula remi&longs;&longs;um paulatim fui&longs;&longs;e, ac <lb/>tandem penitus de&longs;i&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N1792A">Etenim ni&longs;i omni ex parte ip&longs;um <lb/>proiectum detineatur, adhuc po&longs;t acceptum repul&longs;um vide&shy;<lb/>mus illud re&longs;ilire, ac pauli&longs;per impetum eius quamuis retor&shy;<lb/>tum, ac langue&longs;centem non nihil vrgere. </s>
        </p>
        <pb pagenum="258" xlink:href="005/01/266.jpg"/>
        <p id="N17937" type="main">
          <s id="N17939">Sed contra etiam e&longs;t, quia &longs;i qualitas pr&aelig;dicta' impetus <lb/>impre&longs;si deficeret per meram de&longs;itionem ad remotionem <lb/>impellentis, vel proijcientis, &longs;tatim atque proiectum elabi&shy;<lb/>tur &egrave; manu proijcientis, inciperet ip&longs;a impetus remi&longs;sio, <lb/><expan abbr="cre&longs;ceretq.">cre&longs;ceretque</expan> v&longs;que ad totalem de&longs;itionem. </s>
          <s id="N17947">At non ita con&shy;<lb/>tingit, cum potius proiecta &egrave; manibus proijcientium egre&longs;&shy;<lb/>&longs;a, tardius moueantur &agrave; principio, qu&agrave;m in progre&longs;&longs;u v&longs;que <lb/>ad certum terminum, ad quem virtus impul&longs;iua valet per&shy;<lb/>tingere, <expan abbr="validiusq.">validiusque</expan> propterea feriant in proportionata qua&shy;<lb/>dam di&longs;tantia, qu&agrave;m prope nimis ip&longs;um proijciens: Ergo <lb/>indicium e&longs;t ip&longs;am impetus qualitatem, non deficere, nec <lb/>remitti &longs;tatim ad defectum cau&longs;&aelig; con&longs;eruantis, &amp; impel&shy;<lb/>lentis, &longs;ed potius augeri per aliquod tempus, deinde paula&shy;<lb/>tim remitti.ac tandem di&longs;cedere ad expul&longs;ionem ortam ex <lb/>qualitate contraria. </s>
        </p>
        <p id="N17962" type="main">
          <s id="N17964">Ver&ugrave;m huic obiectioni facil&egrave; occurritur dicendo, impe&shy;<lb/>tum po&longs;t remotionem impellentis, nullum ex &longs;e incremen&shy;<lb/>tum po&longs;&longs;e &longs;u&longs;cipere, &longs;iue habeat, &longs;iue non habeat qualitatem <lb/>contrariam; cau&longs;amque tarditatis, &longs;eu minoris velocitatis <lb/>pr&aelig;dict&aelig; in principio, e&longs;&longs;e maiorem re&longs;i&longs;tentiam, quam &longs;ub <lb/>ip&longs;o initio proiectum reperit in intermedio. </s>
          <s id="N17971">Nam aer, verbi <lb/>gratia, vel aqua quie&longs;cens, cum primo &agrave; proiecto impellitur <lb/>magis valet re&longs;i&longs;tere, qu&agrave;m cum paulatim dimota per no&shy;<lb/>uum &longs;emper impul&longs;um vlterius abire cogitur, vt locum re&shy;<lb/>linquat ip&longs;i proiecto. </s>
          <s id="N1797C">Impetus enim in eodem aere, vel <lb/>aqua impre&longs;&longs;us cre&longs;cit &longs;emper cum motu, quia proiectum <lb/>dum fertur &longs;emper impellit, ac impellendo &longs;ucce&longs;siu&egrave; in&shy;<lb/>tendit effectum: magis autem inten&longs;us impetus in ip&longs;o me&shy;<lb/>dio, magis ac magis dif&longs;funditur in vlteriores partes eiu&longs;dem <lb/>medij, quod propterea velocius di&longs;cedit, ac locum, quem <lb/>habet relinquendo, minus re&longs;i&longs;tit. </s>
          <s id="N1798B">Quod idem in cau&longs;a <lb/>e&longs;t &longs;altem ex parte, vt motus grauium &egrave; &longs;uperno aliquo lo&shy;<lb/>co <expan abbr="decid&etilde;tium">decidentium</expan> velocior &longs;it in progre&longs;&longs;u, qu&agrave;m in principio, <lb/>vt &longs;upra innuimus. </s>
          <s id="N17998">Etenim inter motum grauium natura&shy;<lb/>lem, quo illa tendunt deor&longs;um, ac motum violentum, quo <lb/>tendunt &longs;ur&longs;um, vel ad latera, hoc &longs;olum intere&longs;t in propo&longs;i-<pb pagenum="259" xlink:href="005/01/267.jpg"/>to, quod motus naturalis &longs;ucce&longs;siu&egrave; &longs;emper fiat velocior, <lb/>at que velocior in partibus po&longs;terioribus v&longs;que in finem <lb/>cum &longs;emper grauitas per&longs;eueret in eadem intentione, <expan abbr="mi-nusq.">mi&shy;<lb/>nusque</expan> re&longs;i&longs;tat intermedium, nec non &amp; maiori &longs;emper feran&shy;<lb/>tur impul&longs;u ab ei&longs;dem grauibus in eodem motu produ&shy;<lb/>cto: motus autem violentus licet in progre&longs;&longs;u v&longs;que ad <lb/>certum terminum &longs;imiliter fiat velocior, tandem lan&shy;<lb/>gue&longs;cente impetu rur&longs;us incipiat retardari quou&longs;que de&longs;i&shy;<lb/>nat in quietem, vel degeneret in motum naturalem cor&shy;<lb/>rupta penitus virtute motiua ip&longs;ius impetus &agrave; proijciente <lb/>impre&longs;&longs;a. </s>
        </p>
        <p id="N179BC" type="main">
          <s id="N179BE">C&aelig;terum hic etiam determinandum videtur, qua ratio&shy;<lb/>ne, vel cau&longs;a corpus pendens &agrave; fune po&longs;tquam aliquandiu <lb/>fuerit ex &longs;e huc atque illuc circulariter agitatum, &longs;eu per <lb/>portionem peripheri&aelig; <expan abbr="circumlat&utilde;">circumlatum</expan>, <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> ce&longs;&longs;et &agrave; latione, ac <lb/>per lineam tendentem ad mundi centrum quie&longs;cat. </s>
          <s id="N179D1">Suppo&shy;<lb/>nimus enim id &longs;&aelig;p&egrave; contingere, nulla adhibita violentia per <lb/>&longs;olam remotionem prohibentis. </s>
          <s id="N179D8">Nam &longs;i per funem alicubi <lb/>religatum corpus aliquod inde propendens detineatur, non <lb/>quidem perpendiculariter ad horizontem, &longs;ed aliquantu&shy;<lb/>lum ex latere, ac liber&egrave; po&longs;tea relinquatur &longs;tatim ex &longs;e cir&shy;<lb/>culariter illud de&longs;cendere, ac rur&longs;us a&longs;cendere con&longs;picie&shy;<lb/>mus, huc atque illuc arcus de&longs;cribendo, <expan abbr="eosq;">eosque</expan> &longs;ucce&longs;siu&egrave; <lb/>diminuendo quou&longs;que tandem quie&longs;cat in puncto per quod <lb/>&agrave; loco detentionis funis ad mundi centrum rect&agrave; deduci&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N179EF">Difficultas autem in eo con&longs;i&longs;tit, quod cum huiu&longs;modi <lb/>motus ex parte &longs;it obliquus <expan abbr="quid&atilde;">quidam</expan> a&longs;cen&longs;us, &amp; ex parte <expan abbr="de-&longs;c&etilde;&longs;us">de&shy;<lb/>&longs;cen&longs;us</expan>, nec &agrave; grauitate <expan abbr="d&utilde;taxat">duntaxat</expan> videtur po&longs;&longs;e procedere, nec <lb/>ab alia &longs;imul virtute impre&longs;&longs;a, qu&aelig; moueat in <expan abbr="c&otilde;trari&utilde;">contrarium</expan>: pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;ertim <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> nulla appareat cau&longs;a effectiua talis virtutis; ni&longs;i di&shy;<lb/>catur ab eodem graui manare &lpar; vt pr&aelig;cedenti qu&aelig;&longs;tione <lb/>probatum e&longs;t &rpar; quod cum operetur per grauitatem intrin&longs;e&shy;<lb/>cam, qu&aelig; iugiter per&longs;euerat in ip&longs;o, iugiter etiam talem vir&shy;<lb/>tutem in &longs;e con&longs;eruaret, qu&aelig; propterea nunquam ce&longs;&longs;aret &agrave; <lb/>motu alterno iam explicato, <expan abbr="&longs;icq.">&longs;icque</expan> corpus per funem pro&shy;<lb/>pendens, &longs;emel promotum, alternatim ac &longs;emper, &longs;eu pe&shy;<pb pagenum="260" xlink:href="005/01/268.jpg"/>renniter moueretur; partim &longs;cilicet &agrave; grauitate, ac partim <lb/>&agrave; virtute impre&longs;&longs;a, per&longs;euerante &longs;emper grauitate cum tali <lb/>virtute impul&longs;iua. </s>
        </p>
        <p id="N17A27" type="main">
          <s id="N17A29"><expan abbr="Dicend&utilde;">Dicendum</expan> t&agrave;men e&longs;t, corpus <expan abbr="pr&aelig;dict&utilde;">pr&aelig;dictum</expan> <expan abbr="&longs;tatimatq.">&longs;tatim atque</expan> relinqui&shy;<lb/>tur in &longs;ua libertate <expan abbr="de&longs;c&etilde;dere">de&longs;cendere</expan> ex vi propri&aelig; grauitatis ea via <lb/>qua pote&longs;t, nempe obliqu&egrave; per arcum, <expan abbr="de&longs;crib&etilde;do">de&longs;cribendo</expan> <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan> <lb/>circumferenti&aelig; circa punctum, in quo funis e&longs;t religatus <lb/>tanquam circa centrum: Per hunc autem de&longs;cen&longs;um impe&shy;<lb/>tum quendam in &longs;e ab eodem corpore produci, quod cum <lb/>vlterius deor&longs;um tendere nequeat ob funis detentionem, <lb/>qua&longs;i re&longs;ilire cogitur, ac denu&ograve; &longs;ur&longs;um attolli per oppo&longs;itum <lb/>arcum &longs;eu viam, ita vt corpus po&longs;tquam &agrave; dextris de&longs;cendit <lb/>per grauitatem; a&longs;cendit ad l&aelig;uam per impetum, quo lan&shy;<lb/>gue&longs;cente, ac de&longs;inente rur&longs;us per eandem viam corpus ip&shy;<lb/>&longs;um grauitate vrgente de&longs;cendat: Per quem de&longs;cen&longs;um <lb/>nouus impetus producitur ad nouum a&longs;cen&longs;um perficien&shy;<lb/>dum, &amp; &longs;ic deinceps. </s>
          <s id="N17A5D">Quoniam ver&ograve; corpus ip&longs;&ugrave;m per im&shy;<lb/>petum in &longs;e media grauitate productum, nunquam pote&longs;t <lb/>tantum a&longs;cendere, quantum per ip&longs;am grauitatem de&longs;cen&shy;<lb/>dit ob re&longs;i&longs;tentiam, quam reperit in a&longs;cen&longs;u &longs;ecus ac in de&shy;<lb/>&longs;cen&longs;u: hinc e&longs;t, vt &longs;ecundus de&longs;cen&longs;us per minorem arcum <lb/>etiam fiat, per <expan abbr="eumq.">eumque</expan> minor impetus producatur, qu&agrave;m per <lb/>primum; ex quo minori impetu adhuc minor con&longs;tituatur <lb/>alius a&longs;cen&longs;us, ac de&longs;cen&longs;us, &amp; &longs;ic paulatim per minores, ac <lb/>minores arcus corpus ip&longs;um dimoueatur, quou&longs;que penitus <lb/>quie&longs;cat in puncto explicato. </s>
        </p>
        <p id="N17A77" type="head">
          <s id="N17A79">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;imatertia.</s>
        </p>
        <p id="N17A7C" type="main">
          <s id="N17A7E">C<emph type="italics"/>vr quippiam non peculiarem &longs;ibi fertur la&shy;<lb/>tionem, impul&longs;ore alioquin non con&longs;equenter?</s>
<s id="N17A82">An videlicet quoniam primum id efficit, vt <lb/>alterum impellat: <expan abbr="illudq.">illudque</expan> rur&longs;um vt alte&shy;<lb/>rum? </s>
          <s id="N17A90">Ce&lt;32&gt;at autem quando non pote&longs;t am&shy;<lb/>plius facere primum impelleat, id quod <emph.end type="italics"/><pb pagenum="261" xlink:href="005/01/269.jpg"/><emph type="italics"/>fertur, vt impellat: &amp; quoniam ip&longs;ius lati grauitas nutu <lb/>&longs;uo declinat magis, qu&agrave;m impellentis in ante &longs;it potentia.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N17AA2" type="head">
          <s id="N17AA4">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N17AA8" type="main">
          <s id="N17AAA">Cvm frequenti&longs;&longs;im&egrave; de impetu, &longs;iue impul&longs;u, quo <lb/>grauia in diuer&longs;a loca feruntur &longs;ermo in his qu&aelig;&longs;tio&shy;<lb/>nibus incidi&longs;&longs;et, nunquam quod ille &longs;it, huiu&longs;que de&shy;<lb/>terminauerat Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17AB4">Quod licet ob&longs;curin&longs;cul&egrave;, op&shy;<lb/>portun&egrave; tamen hic pr&aelig;&longs;tat agendo de motu proiectorum, <lb/>po&longs;t proximam qu&aelig;&longs;tionem, qua de ce&longs;&longs;atione illorum &agrave; <lb/>motu, ac de&longs;itione eiu&longs;dem impul&longs;us, vt vidimus pertran&shy;<lb/>&longs;iuit. </s>
        </p>
        <p id="N17ABF" type="main">
          <s id="N17AC1">Qu&aelig;rit igitur cur proiecta moueantur, quamuis impel&shy;<lb/>lens, ea impellendo, non con&longs;equatur; &longs;ed ab eis rema&shy;<lb/>neat &longs;eiunctum, cum cert&egrave; &longs;ibi naturalis ac propria non <lb/>&longs;it ea latio vel motus. </s>
          <s id="N17ACA">Aitque id fieri quoniam proijciens, <lb/>quod e&longs;t primum impellens efficit, vt proiectum quoque <lb/>ip&longs;um impellat alterum &lpar;nempe aerem, vel aliud interme&shy;<lb/>dium&rpar; quou&longs;que e&ograve; deueniat, vt nequeat amplius illud im&shy;<lb/>pellere, langue&longs;cente nimirum, ac tandem deficiente virtu&shy;<lb/>te &agrave; primo impul&longs;ore accepta. </s>
          <s id="N17AD7">Nam tunc ip&longs;ius lati gra&shy;<lb/>uitas nutu &longs;uo declinat magis, &longs;eu deor&longs;um mouere magis <lb/>pr&aelig;ualet, qu&agrave;m virtus illa deficiens impellentis in ante. </s>
          <s id="N17ADE">Im&shy;<lb/>plicit&egrave; igitur docet Ari&longs;toteles, formam intrin&longs;ecam &agrave; qua <lb/>efficienter, &amp; immediat&egrave; prouenit motus proiectorum <lb/>po&longs;tquam &egrave; manibus proijcientium ea fuerint egre&longs;&longs;a, e&longs;&longs;e <lb/>virtutem quandam motiuam ab impul&longs;ore <expan abbr="product&atilde;">productam</expan>, &amp; in <lb/>illis <expan abbr="recept&atilde;">receptam</expan>, ex natura &longs;ua defectibilem, qua tamen perdu&shy;<lb/>rante, dum ea informantur, ip&longs;a quoque proiecta valent alia <lb/>corpora impellere, ac pr&aelig;&longs;ertim aerem, vel aquam, aut <lb/>aliud intermedium, vt &longs;ibi locum cedant, ac procedant vlte&shy;<lb/>rius, tendendo &longs;ecundum eandem directionem. </s>
          <s id="N17AFB">Non &longs;ecus <lb/>ac per inh&aelig;rentem grauitatem, aut leuitatem &longs;imilia corpo&shy;<lb/>ra &longs;ur&longs;um, aut deor&longs;um mouentur, <expan abbr="aliaq.">aliaque</expan> &longs;ibi occurrentia <lb/>promouent ver&longs;us eundem locum. </s>
          <s id="N17B08">Quamobrem idem Ari&shy;<lb/><pb pagenum="262" xlink:href="005/01/270.jpg"/>&longs;toteles 1. de C&aelig;lo tex. <!-- REMOVE S-->89. &amp; 8. Phy&longs;ic. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->27. docuit <lb/>per violentiam mota, fieri qua&longs;i per &longs;e mobilia: hoc e&longs;t &longs;i&shy;<lb/>mili quadam intrin&longs;eca virtute inh&aelig;rente, at que &agrave; proijcien&shy;<lb/>te recepta. </s>
          <s id="N17B1D">Alioqui proijciens efficere non po&longs;&longs;et, vt proie&shy;<lb/>ctum etiam po&longs;tquam ab ip&longs;o &longs;eiunctum fuerit, alterum im&shy;<lb/>pellat, vt hic ip&longs;e aiebat, ni&longs;i in actu proiectionis, talem in <lb/>eo virtutem impul&longs;iuam imprimeret. </s>
        </p>
        <p id="N17B26" type="main">
          <s id="N17B28">Contra tamen huiu&longs;cemodi expo&longs;itionem e&longs;t, qu&ograve;d &longs;&aelig;&shy;<lb/>p&egrave; Ari&longs;toteles alibi docuerit, proiecta ab aere, vel aqua, aut <lb/>alio non ab&longs;unili medio deferri, vt 4. Phy&longs;ic. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->68. &amp; <lb/>lib. 

8. tex. <!-- REMOVE S-->82. &amp; lib. 

3. de c&aelig;lo tex. <!-- REMOVE S-->28. <!--neuer Satz-->Quod idem &longs;uppo&shy;<lb/>nit lib. <!-- REMOVE S-->de Somnijs, ac de Diuinatione per &longs;omn. </s>
          <s id="N17B3F">&amp; 11. &longs;ect. <lb/></s>
          <s id="N17B43">problem. </s>
          <s id="N17B46">qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N17B49">6. Ex quo aliqui Peripatetici &longs;ump&longs;erunt, <lb/>nullam in proiectis dari virtutem motiuam &agrave; proijciente <lb/>impre&longs;&longs;am. </s>
          <s id="N17B50">Sequeretur enim po&longs;t remotionem proijcien&shy;<lb/>tis, ip&longs;a proiecta per illam, tanquam &agrave; &longs;e per proprium prin&shy;<lb/>cipium intrin&longs;ecum moueri pr&aelig;ter naturam, quod impo&longs;&longs;i&shy;<lb/>bile e&longs;&longs;e &longs;tatuit ip&longs;emet Ari&longs;toteles 8. Phy&longs;icor. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->29. Vi&shy;<lb/>tale namque &lpar;hoc e&longs;t animatorum&rpar; ait e&longs;&longs;e proprium. </s>
          <s id="N17B5F">Cum <lb/>pariter tex. <!-- REMOVE S-->27. dixi&longs;&longs;et. </s>
          <s id="N17B66">Quorumcunque motus principium <lb/>in &longs;e ip&longs;is e&longs;t, h&aelig;c natura dicimus moueri, non autem vio&shy;<lb/>lentia. </s>
        </p>
        <p id="N17B6D" type="main">
          <s id="N17B6F">Verum &longs;i Ari&longs;totelis doctrina in locis citatis attentius <lb/>expendatur, nihil omnino illam contra explicatam virtutem <lb/>impre&longs;&longs;am continere comperietur. </s>
          <s id="N17B76">Tantum enim per eam <lb/>intendit Philo&longs;ophus proiecta non modo prius &agrave; proijcien&shy;<lb/>te, &longs;ed etiam &agrave; medio po&longs;tea &longs;emper impelli; nec ob remo&shy;<lb/>tionem, aut ce&longs;&longs;ationem proijcientis &agrave; &longs;eip&longs;is moueri, &longs;ed <lb/>adhuc ab alio extrin&longs;eco nempe &agrave; contiguo ambiente. <lb/></s>
          <s id="N17B82">Alioqui non negat virtutem aliquam &agrave; proijciente cum in <lb/>ip&longs;is proiectis, tum etiam in aere, vel alio medio imprimi. <lb/></s>
          <s id="N17B88">Nam vt docet 8. Phy&longs;icor. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->82. vbi hac de re fu&longs;i&ugrave;s ac <lb/>magis ex profe&longs;&longs;o pertractat: Nece&longs;&longs;e e&longs;t &lpar;inquit&rpar; dicere, <lb/>quod primum mouens facit, vt medium po&longs;&longs;it mouere, <lb/>nempe contiguus aer vel aqua. </s>
          <s id="N17B95">Quod verificari non po&longs;&longs;et <lb/>ab&longs;que impre&longs;sione, ac diffu&longs;ione alicuius virtutis motiu&aelig;, <pb pagenum="263" xlink:href="005/01/271.jpg"/>qua in ab&longs;entia primi motoris moueat. </s>
          <s id="N17B9F"><expan abbr="Ideoq.">Ideoque</expan> concludit: <lb/>Ce&longs;&longs;at autem cum in ip&longs;o contiguo minor fuerit virtus, <lb/>qu&agrave;m vt moueat. </s>
          <s id="N17BA9">Qu&aelig; &longs;an&egrave; virtus cum naturaliter aeri, <lb/>vel aqu&aelig; non in&longs;it, &longs;atis conuincitur, eam ab alio, &longs;cilicet &agrave; <lb/>primo motore mutuari debere. </s>
          <s id="N17BB0">Nec oppo&longs;itum Ari&longs;tote&shy;<lb/>lem &longs;en&longs;i&longs;&longs;e, quippe qui paul&ograve; inferius tex. <!-- REMOVE S-->85. loquens ad&shy;<lb/>huc de medio tanquam in&longs;trumento continu&egrave; mouente <lb/>ait: Aut ip&longs;um oportet pellere, aut trahere, vel vtrumque <lb/>aliquid aliud excipiens ab alio &lpar;videlicet virtutem impre&longs;&shy;<lb/>&longs;am &agrave; primo motore&rpar; &longs;icut dudum dictum e&longs;t in ijs, qu&aelig; <lb/>proijciuntur. </s>
          <s id="N17BC1">Quibus con&longs;entanea protulit 11. &longs;ect. </s>
          <s id="N17BC4">pro&shy;<lb/>blem qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N17BC9">6. vbi perpetu&egrave; motum mouere docet, ac mo&shy;<lb/>tum aerem motori &longs;uccedere, donec omnis conatus mo&shy;<lb/>uendi emarce&longs;cat cum aer non amplius impellere, vel te&shy;<lb/>lum, vel aerem pote&longs;t. </s>
          <s id="N17BD2">Concedit igitur proprium cona&shy;<lb/>tum in aere, tanquam in in&longs;trumento &longs;eparato motoris, tan<lb/>dem marce&longs;cere ob de&longs;itionem potenti&aelig;, &longs;eu virtutis im&shy;<lb/>pul&longs;iu&aelig;, qua eliciebatur in ab&longs;entia ip&longs;ius primi motoris. <lb/></s>
          <s id="N17BDC">Item 3. de C&aelig;lo tex. <!-- REMOVE S-->28. loquendo de motione naturali, ac <lb/>violenta, ait, vtrique aerem, tanquam in&longs;trumentum extrin&shy;<lb/>&longs;ecum, de&longs;eruire. </s>
          <s id="N17BE5">Sicut 8. Phy&longs;icor. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->33. etiam dixerat, <lb/>afferens illud exemplum: Vt baculus &lpar;inquit&rpar; mouet lapi&shy;<lb/>dem, &amp; mouetur &agrave; manu mota ab homine. </s>
          <s id="N17BF0">Vnde colligit <lb/>vtraque mouere, &amp; primum, &amp; vltimum. </s>
        </p>
        <p id="N17BF5" type="main">
          <s id="N17BF7">Illud autem his in locis magnopere ob&longs;eruandum e&longs;t, <lb/>Ari&longs;totelem &longs;emper loqui de motore extrin&longs;eco, quem in <lb/>motibus quoque naturalibus grauium, &amp; leuium ibidem <lb/>admittit, ne concedere cogatur corpora inanimata moueri <lb/>&agrave; &longs;eip&longs;is, huiu&longs;modi motus referens ad generantem grauita&shy;<lb/>tem, aut leuitatem, vel ad remouentem impedimenta. <lb/></s>
          <s id="N17C05">Quamobrem &longs;icut ip&longs;e Philo&longs;ophus non per hoc negat, <lb/>grauia, &amp; leuia habere formam quandam inh&aelig;rentem, at&shy;<lb/>que intrin&longs;ecam, qu&aelig; natura &longs;ua tendunt &longs;ur&longs;um, aut deor&shy;<lb/>&longs;um, vt apert&egrave; conce&longs;&longs;erat tex. <!-- REMOVE S-->pr&aelig;cedenti nempe 8. Phy&longs;ic. <lb/><!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->32. ita nec pote&longs;t negare, proiecta pr&aelig;ter causam ex&shy;<lb/>trin&longs;ecam &longs;u&aelig; motionis pr&aelig;ternaturalis, videlicet primum <pb pagenum="264" xlink:href="005/01/272.jpg"/>motorem, aut aerem impellentem, habere propriam virtu&shy;<lb/>tem motiuam intrin&longs;ecam, ip&longs;is &agrave; proijciente, vel ambiente <lb/>impre&longs;&longs;am, per quam proxim&egrave; feruntur qu&ograve; diriguntur, &longs;icut <lb/>per leuitatem &longs;ur&longs;um, ac per grauitatem deor&longs;um. </s>
          <s id="N17C22">Quam <lb/>quidem virtutem, vt vidimus, &longs;&aelig;p&egrave; ip&longs;e in&longs;inuat, &amp; &agrave; neote&shy;<lb/>ricis rem di&longs;tinctius pertractantibus vocatur impetus, &longs;eu <lb/>impul&longs;us. </s>
          <s id="N17C2B">Qui cum diu non per&longs;eueret in &longs;ubiecto, nec ei <lb/>competat ex natura &longs;ua: <expan abbr="Cumq">Cumque</expan> determinat&egrave; tantum va&shy;<lb/>leat mouere iuxta proijcientis directionem, non &longs;equitur il&shy;<lb/>lud inconueniens, quod Ari&longs;toteles pro ratione dubitandi <lb/>propo&longs;uerat, nimirum fore, vt proiecta <expan abbr="mouer&etilde;tur">mouerentur</expan> &agrave; &longs;eip&longs;is, <lb/>&amp; ab intrin&longs;eco, non &longs;ecus ac animalia, vel &longs;altem corpora, <lb/>qu&aelig; natura mouentur, non violentia. </s>
          <s id="N17C3E">Non &longs;ufficit enim mo&shy;<lb/>ueri &agrave; principio intrin&longs;eco ad con&longs;tituendum motum natu&shy;<lb/>ralem, &longs;ed amplius requiritur, vt ip&longs;um principium &longs;it &longs;tabi&shy;<lb/>le, ac natur&aelig; debitum, cuiu&longs;modi non e&longs;t virtus impre&longs;&longs;a <lb/>proiectis. </s>
        </p>
        <p id="N17C49" type="main">
          <s id="N17C4B">Iam ver&ograve; qu&agrave;m nece&longs;&longs;ari&ograve; admittenda &longs;it talis qualitas, <lb/>&longs;eu virtus impre&longs;&longs;a, quidquid &longs;en&longs;erit Ari&longs;toteles, ex eo vel <lb/>maxim&egrave; intelligitur, qu&ograve;d ab&longs;que illa in&longs;ufficiens &longs;it &longs;olus <lb/>aer concitatus ad perficiendum motum proiectorum, et&longs;i <lb/>ad ip&longs;um <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> concurrat. </s>
          <s id="N17C5A">Sen&longs;u enim con&longs;tat, nulla <lb/>ventorum irruentium vi quie&longs;centem lapidem, aut plum&shy;<lb/>beam pilam po&longs;&longs;e &longs;u&longs;tolli, &amp; in longinqua transferri, &longs;icut <lb/>nec ligneam, aut ferream rotam conuolui, &amp; alia eiu&longs;modi <lb/>corpora promoueri; qu&aelig; tamen impetu incu&longs;&longs;o, facil&egrave; pr&aelig;&shy;<lb/>&longs;tantur &agrave; manu, etiam contra omnem ventorum conatum <lb/>vehementi&longs;&longs;im&egrave; ex aduer&longs;o perflantium. </s>
          <s id="N17C69">Im&ograve; &amp; ferreas <lb/>pilas contra eundem flatum videmus &egrave; tormentis explodi, <lb/>ac non minus m&aelig;nia quatere; &amp; ingentia &longs;axa eminus ac <lb/>&longs;umma celeritate per aera ferri, ip&longs;o aere in contrarium ni&shy;<lb/>tente, ac repellente. </s>
          <s id="N17C74">Vanumque videtur illud effugium, <lb/>flante vento, quamuis totus aer commoueatur, pars tamen <lb/>aeris, qu&aelig; tangit proiectum, cum vnit&egrave; magis moueatur &agrave; <lb/>proijciente, maiorem vim obtinere ad promouendum, qu&agrave;m <lb/>vllum ventum in contrarium. </s>
          <s id="N17C7F">Siquidem veluti per follem, <pb pagenum="265" xlink:href="005/01/273.jpg"/>aut fi&longs;tulam aer emittendus e&longs;&longs;et, ac pellendus &agrave; proijcien&shy;<lb/>te po&longs;t terga proiecti, po&longs;terioremque partem, qua neruo <lb/>aptari &longs;olet &longs;agitta ex directo feriret, tanquam ventus na&shy;<lb/>uem in puppi: <expan abbr="tantaq.">tantaque</expan> demum e&longs;&longs;et virtus ip&longs;ius aeris in <lb/>tam paruam quantitatem incidentis, vt totum corpus emi&shy;<lb/>nus impellere contra quamcunque reliqui aeris vniuer&longs;i ve&shy;<lb/>hementiam pr&aelig;ualeret, quod e&longs;t ab&longs;urdum. </s>
        </p>
        <p id="N17C97" type="main">
          <s id="N17C99">Accedit quia nec aquam comitari, atque impellere vi&shy;<lb/>demus nauiculas, ac triremes quemcunque cur&longs;um in mari <lb/>tenentes, quippe qu&aelig; &longs;&aelig;pius contra fluxum, ac fluctus illius <lb/>&longs;olo remorum pul&longs;u feruntur: Nec aerem circumob&longs;i&longs;ten&shy;<lb/>tem con&longs;tat, rotam figuli, vel &longs;imilem, qu&aelig; in gyrum velo&shy;<lb/>ci&longs;&longs;im&egrave; ducitur promouere, cum accen&longs;um lumen prope <lb/>illam extinguere, aut inflectere quamuis concitatus ip&longs;e <lb/>minim&egrave; valeat. </s>
          <s id="N17CAA">Pr&aelig;terea &longs;i &longs;olus aer ad proiectorum la&shy;<lb/>tionem valeret, facili&ugrave;s, ac longi&ugrave;s transferre deberet le&shy;<lb/>uiora proiecta, qu&agrave;m grauiora; at &longs;i quis proijciat plumam, <lb/>vel paleam, minus illam promouere valebit, quam plum&shy;<lb/>beum quippiam, vel &aelig;neum, quod non excedat vires proij&shy;<lb/>cientis: Ergo non &longs;olo aere proiecta ip&longs;a feruntur: Neque <lb/>vim huius argumenti effugiunt nonnulli dum aiunt, ob ni&shy;<lb/>miam leuitatem minus proijci corpora po&longs;&longs;e, &agrave; quocunque <lb/>proijciantur, aut ferantur, eo quod proportio qu&aelig;dam re&shy;<lb/>quiratur inter proijciens, &amp; proiectum, ac &longs;icut nimia re&longs;i&shy;<lb/>&longs;tentia, ita imbecillitas nimia ip&longs;ius proiecti, motum proie&shy;<lb/>ctionis impediat, vt &longs;equenti qu&aelig;&longs;t. </s>
          <s id="N17CC3">optim&egrave; docet Ari&longs;to&shy;<lb/>teles. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N17CC9">Quandoquidem &longs;i latio proiectorum perficeretur <lb/>ab aere nulla e&longs;&longs;et imbecillitas leuium ad talem motum, <lb/>qu&aelig; &longs;an&egrave; tota con&longs;i&longs;tit in eo, quod &longs;uperare, &amp; expellere <lb/>nequeant aerem, in cuius locum vlterius tendendo deberent <lb/>&longs;uccedere, vt ip&longs;emet Ari&longs;toteles ibidem aduertit. </s>
          <s id="N17CD4">Si enim <lb/>aer deferret proiecta, non vtique illis ob&longs;taret, ac &longs;ine ob&shy;<lb/>&longs;taculo nulla haberetur ratio imbecillitatis eorum. </s>
          <s id="N17CDB">Quare <lb/>non mod&ograve; leuia nimis, &aelig;qu&egrave; ac moderat&egrave; grauia proijci <lb/>po&longs;&longs;ent, &longs;ed mult&ograve; longi&ugrave;s, ac facili&ugrave;s propter minorem <pb pagenum="266" xlink:href="005/01/274.jpg"/>re&longs;i&longs;tentiam ex parte grauitatis, vt dicebamus; quod e&longs;t <lb/>contra experientiam. </s>
        </p>
        <p id="N17CE9" type="main">
          <s id="N17CEB">Demum ratio &agrave; priori videtur, quoniam aer ex &longs;e quie&shy;<lb/>tus e&longs;t, nec pote&longs;t aliud mouere, ni&longs;i ip&longs;e ab alio moueatur, <lb/>&amp; impellatur: dum autem impellitur, vel accipit virtutem <lb/>aliquam ab impellente, vel nullam: &longs;i aliquam accipit, eam <lb/>potius, vel &longs;imilem dicemus accipere proiectum immedia&shy;<lb/>t&egrave;: &longs;i nullam accipit; ergo tamdiu poterit impellere quam. <lb/></s>
          <s id="N17CF9">diu actu impellitur &lpar;vt baculus, vel aliud in&longs;trumentum ma&shy;<lb/>nu dimotum ad aliud impellendum&rpar; ce&longs;&longs;ante ver&ograve; impul&shy;<lb/>&longs;ore, ip&longs;e quoque ab impul&longs;u de&longs;i&longs;tet. </s>
          <s id="N17D00">Quod idem conclu&shy;<lb/>ditur de pluribus, ac pluribus intermedijs, quan do alterum <lb/>ab altero nullam accipit virtutem inh&aelig;rentem, &longs;ed pendent <lb/>ab actuali influxu, ac motione prioris. </s>
          <s id="N17D09">At &longs;en&longs;u con&longs;tat ce&longs;&shy;<lb/>&longs;ante primo motore, &longs;eu proijciente, adhuc proiecta perfer&shy;<lb/>ri vlteriu&longs;que propelli: Ergo vel non propelluntur ab aere, <lb/>vel aer propellens non ab&longs;que virtute &agrave; proijciente recepta <lb/>propellit. </s>
          <s id="N17D14">Semel autem admi&longs;&longs;a huiu&longs;modi virtute impul&shy;<lb/>&longs;iua in aere, multo magis ac potiori iure admittenda erit <lb/>in ip&longs;is proiectis. </s>
        </p>
        <p id="N17D1B" type="main">
          <s id="N17D1D">Quod &longs;i dicatur proiectum &longs;emper impelli ab aere &longs;ucce&shy;<lb/>dente &agrave; tergo ad replendum vacuum, quod ab ip&longs;o proiecto <lb/>relinquitur, nulla vi ab alio recepta, vel in vlteriores partes <lb/>aeris transfu&longs;a; tunc concluderetur, huiu&longs;modi motum ne&shy;<lb/>ce&longs;&longs;ario e&longs;&longs;e perennem. </s>
          <s id="N17D28">Quandoquidem &longs;icut nunquam <lb/>ce&longs;sat naturalis illa propen&longs;io, qua corpora feruntur ad re&shy;<lb/>plendum vacuum, ita nunquam ce&longs;&longs;are po&longs;&longs;et effectus ma&shy;<lb/>nans ab illa; quod cum &longs;it fal&longs;um, remanet, &amp; fal&longs;um e&longs;&longs;e il&shy;<lb/>lud, ex quo &longs;equitur. </s>
        </p>
        <p id="N17D33" type="main">
          <s id="N17D35">Cum igitur aer commotus, vel aliud medium, tanquam <lb/>in&longs;trumentum proijcientis, non &longs;ufficiat ad <expan abbr="perfici&etilde;dum">perficiendum</expan> mo&shy;<lb/>tum proiectorum, po&longs;tquam ea ab ip&longs;o proijciente rece&longs;&longs;e&shy;<lb/>rint, nec aliud ad id pr&aelig;&longs;tandam appareat, remanet cau&longs;am <lb/>proximam, ac principalem motus pr&aelig;dicti e&longs;&longs;e ip&longs;amet cor&shy;<lb/>pora proiecta, prout informata qualitate impetus, quem <pb pagenum="267" xlink:href="005/01/275.jpg"/>hactenus &agrave; proijciente in actu proiectionis acceperunt. </s>
          <s id="N17D4B">Ita <lb/>vt corpora proiecta pr&aelig;cis&egrave; vt corpora &longs;unt, &longs;int cau&longs;a ma&shy;<lb/>terialis huius motus, quem recipiunt; ip&longs;e ver&ograve; impetus &longs;it <lb/>ratio formalis principaliter agendi, &amp; influendi, hoc e&longs;t, lo&shy;<lb/>caliter &longs;e mouendi, producendo in ei&longs;dem corporibus no&shy;<lb/>uas, ac nouas pr&aelig;&longs;entias locales, quou&longs;que viguerit, ac per&shy;<lb/>durauerit: Cum natura &longs;ua, vt diximus, paulatim remitta&shy;<lb/>tur, ac tandem penitus de&longs;inat. </s>
        </p>
        <p id="N17D5C" type="main">
          <s id="N17D5E">Dicimus autem pr&aelig;fatum impetum, &longs;eu virtutem moti&shy;<lb/>uam impre&longs;&longs;am, e&longs;&longs;e propriam qualitatem de &longs;ecunda &longs;pe&shy;<lb/>cie, qu&aelig; dicitur potentia in pr&aelig;dicamento qualitatis, diuer&shy;<lb/>&longs;am tamen e&longs;&longs;entialiter &agrave; virtute motiua naturali, vt e&longs;t gra&shy;<lb/>uitas, aut leuitas. </s>
          <s id="N17D69">Quatenus nimirum e&longs;t principium forma&shy;<lb/>le intrin&longs;ecum quo producitur motus localis, non debitus <lb/>natur&aelig;, &longs;ed pr&aelig;ter vel contra inclinationem illius secus ac <lb/>motus, qui producitur &agrave; grauitate, aut leuitate, qui &longs;emper <lb/>e&longs;t determinatus ad vnum locum, iuxta inclinationem pro&shy;<lb/>pri&aelig; natur&aelig;. </s>
          <s id="N17D76">Motus enim productus ab impetu indifferens <lb/>e&longs;t ad quamcunque po&longs;itionem, vel locum, ita vt quoquo&shy;<lb/>uer&longs;um ab eo proiecta ferantur: Im&ograve; &amp; pila, vt Ari&longs;toteles <lb/>aduertit. </s>
          <s id="N17D7F">8. Phy&longs;icor. <!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->22. per eundem impetum &agrave; proij&shy;<lb/>ciente receptum in parietem illidit, ac inde re&longs;ilit, qui mo&shy;<lb/>tus &longs;unt inter &longs;e contrarij. </s>
          <s id="N17D8A">Et croc&aelig;, vel te&longs;tul&aelig; eodem, <lb/>impetu, quo in &longs;uperficiem aqu&aelig; proijciuntur, vix ad con&shy;<lb/>tactum peruenientes, per aliam lineam inde re&longs;iliunt, ite&shy;<lb/>rumque vlterius, tanquam per &longs;altus pluries in eandem &longs;u&shy;<lb/>perficiem incidunt, quou&longs;que impetu extincto immergan&shy;<lb/>tur. </s>
        </p>
        <p id="N17D98" type="main">
          <s id="N17D9A">Vnde colligitur ip&longs;am qualitatem impetus eiu&longs;dem e&longs;&longs;e <lb/>infim&aelig; &longs;peciei in omnibus proiectis, ac motibus violentis. <lb/></s>
          <s id="N17DA0">Tum quia quodlibet proiectum per eam in infinitas loci <lb/>partes po&longs;&longs;et moueri, vt &agrave; centro ad circumferentiam; im&shy;<lb/>po&longs;&longs;ibile autem e&longs;t dari infinitas qualitates &longs;pecie diuer&longs;as: <lb/>tum etiam quia omnis impetus ordinatur, ac tendit ad pro&shy;<lb/>ducendam pr&aelig;&longs;entiam localem eiu&longs;dem &longs;peciei, ab&longs;trahen&shy;<lb/>do &agrave; di&longs;tantia, vel propinquitate c&aelig;li, &agrave; qua differentia non <pb pagenum="268" xlink:href="005/01/276.jpg"/>ab&longs;trahunt grauitas, &amp; leuitas, qu&aelig; proinde &longs;pecie differunt <lb/>inter &longs;e, &amp; ab ip&longs;o impetu. </s>
          <s id="N17DB4">Pr&aelig;terquam quod impetus dif&shy;<lb/>fert &agrave; grauitate, &amp; leuitate ratione principij extrin&longs;eci, &agrave; <lb/>quo per <expan abbr="accid&etilde;s">accidens</expan> procedit ab&longs;que exigentia natur&aelig;, nec non <lb/>ratione de&longs;itionis ab&longs;que introductione qualitatis contra&shy;<lb/>ri&aelig;. </s>
          <s id="N17DC3">Quare diximus non e&longs;&longs;e virtutem innatam, ac perma&shy;<lb/>nentem in &longs;ubiecto, &longs;icut e&longs;t grauitas, &amp; leuitas, qu&aelig; vnicui&shy;<lb/>que corpori debentur &agrave; propria natura. </s>
        </p>
        <p id="N17DCA" type="main">
          <s id="N17DCC">Denique dicimus, hanc virtutem motiuam impetus &agrave; <lb/>proijciente in ip&longs;o actu proiectionis produci, non quidem <lb/>formaliter per motum localem, qui &longs;ol&ugrave;m e&longs;t productiuus <lb/>pr&aelig;&longs;enti&aelig; localis &longs;ed concomitanter ad illum per actionem <lb/>di&longs;tinctam, qu&aelig; prout tendit ad qualitatem dici pote&longs;t alte&shy;<lb/>ratio lat&egrave; &longs;umpta; tum vel maxim&egrave; qualitatis productio non <lb/>fit in in&longs;tanti, &longs;ed in tempore attamen breui&longs;&longs;imo. </s>
          <s id="N17DDB">Etenim <lb/>licet impetus propri&egrave; non habeat contrarium, nihilominus <lb/>cum eius productio nece&longs;&longs;ari&ograve; &longs;equatur motum <expan abbr="local&etilde;">localem</expan>, tan&shy;<lb/>quam conditionem requi&longs;itam ad exerendas, &amp; applican&shy;<lb/>das vires proijcientis, nece&longs;&longs;ari&ograve; etiam ip&longs;a proportiando &longs;e <lb/>illi, fit &longs;ucce&longs;siu&egrave;, atque in tempore. </s>
          <s id="N17DEC">Quare impetus pau&shy;<lb/>latim intenditur ab eodem proijciente magis, ac magis &longs;e <lb/>applicante in parua illa morula, <expan abbr="paulatimq.">paulatimque</expan> nec &longs;tatim per <lb/>omnes proiecti partes &longs;ecundum eandem intentionem, vt <lb/>in lumine, quod pariter non in qualibet di&longs;tantia diffunditur <lb/>&longs;ecundum eandem intentionem, &longs;ed &longs;ucce&longs;siu&egrave;, quamuis ab&shy;<lb/>&longs;olut&egrave; in in&longs;tanti producatur. </s>
          <s id="N17DFF">Po&longs;t emi&longs;sionem ver&ograve; pro&shy;<lb/>iecti, nullam fieri inten&longs;ionem, nec diffu&longs;ionem explicat&aelig; <lb/>qualitatis in eodem &longs;ubiecto con&longs;entaneum e&longs;t; &longs;ed tantum <lb/>in aerem quem offendit, quemque commotum facilius va&shy;<lb/>let vlterius pellere. </s>
          <s id="N17E0A">Vnde prouenit, vt velocior &longs;it motus <lb/>proiecti in po&longs;terioribus partibus, qu&agrave;m in prioribus, quou&longs;&shy;<lb/>que talis virtus hebetata langue&longs;cat, vt pr&aelig;cedenti qu&aelig;&longs;t. <lb/></s>
          <s id="N17E12">explicatum e&longs;t. </s>
        </p>
        <p id="N17E15" type="main">
          <s id="N17E17">Ex quo pariter intelligitur, cur proiecta in vacuo non <lb/>mouerentur proprio motu, vt docet Ari&longs;toteles 4. Phy&longs;ic. <lb/><!-- REMOVE S-->tex. <!-- REMOVE S-->68. Nam pr&aelig;cipua ratio &longs;ucce&longs;sionis in motu locali <pb pagenum="269" xlink:href="005/01/277.jpg"/>prouenit &agrave; re&longs;i&longs;tentia medij locum non &longs;tatim cedentis, vs <lb/>ip&longs;emet Philo&longs;ophus po&longs;tea docet tex. <!-- REMOVE S-->70. quod cum non <lb/>e&longs;&longs;et in vacuo, non po&longs;&longs;et re&longs;i&longs;tere; <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> confe&longs;tim de <lb/>loco ad locum cuncta proiecta transferri contingeret per <lb/>vnicum mutatum e&longs;&longs;e. </s>
          <s id="N17E35">Quod &longs;atis e&longs;t in&longs;inua&longs;&longs;e ad suaden&shy;<lb/>das difficultates, qu&aelig; contra explicatam virtutem congere&shy;<lb/>re plerique conantur. </s>
        </p>
        <p id="N17E3C" type="head">
          <s id="N17E3E">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;imaquarta.</s>
        </p>
        <p id="N17E41" type="main">
          <s id="N17E43">C<emph type="italics"/>vr neque parua valde, neque magna long&egrave; <lb/>pro&yuml;ci queunt, &longs;ed commen&longs;urationem quan&shy;<lb/>dam illa habere oportet ad id quod pro&yuml;cit? </s>
          <s id="N17E4D">An <lb/>quia nece&longs;&longs;e est, quod pro&yuml;citur, &amp; impellitur, <lb/>contraniti ei vnde impellitur quod autem <lb/>magnitudine &longs;ua nihil cedit, c ut imbecillita&shy;<lb/>te nihil contranititur, non efficit pr&ograve;iectionem <lb/>neque impul&longs;ionem. </s>
          <s id="N17E5E">Quod enim muli&ograve; impellentis excedit vi&shy;<lb/>res, haud quaquam cedit: quod ver&ograve; mult&ograve; e&longs;t imbecillius, nihil <lb/>contranititur. </s>
          <s id="N17E6B">An quia tantum fertur id quod fertur, quan&shy;<lb/>tum a&euml;ris mouerit ad profundum: quod autem non mouetur, <lb/>neque mouebit quippiam, accidit auiem illis ambo illb&aelig;c babe&shy;<lb/>ve. </s>
          <s id="N17E76">Valde enim magnum, &amp; valde paruum, ceu non mota exi&shy;<lb/>&longs;tant: alterum namque nihil mouet, alterum ver&ograve; nihil mo&shy;<lb/>uetur.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N17E80" type="head">
          <s id="N17E82">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N17E86" type="main">
          <s id="N17E88">Qvid in cau&longs;a &longs;it qu&aelig;rit hic Ari&longs;toteles, vt neque <lb/>parua valde, <expan abbr="neq;">neque</expan> magna nimis long&egrave; proijci queant, <lb/>&longs;ed proportionem quandum habere debeant ip&longs;a <lb/>proiecta cum proijciente. </s>
          <s id="N17E95">Docetque prim&ograve; id e&longs;&longs;e, qu&ograve;d <lb/>in proiectione &longs;emper ac nece&longs;&longs;ari&ograve; intercedat aliqua proie&shy;<lb/>cti re&longs;i&longs;tentia, qu&aelig; tamen &agrave; proijciente vincitur, ea &longs;upera&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N17E9E">Vnde quod magnitudine &longs;ua, ac pondero &longs;itate ita re&longs;i&shy;<lb/>&longs;tit, vt nihil cedat, nec eius renitentia valeat &longs;uperari; aut <lb/>ex oppo&longs;ito paruitate, &amp; imbecillitate propria, nihil omni-<pb pagenum="270" xlink:href="005/01/278.jpg"/>no re&longs;i&longs;tit, nequit aliquo pacto proijci, aut ab alio moueri. </s>
        </p>
        <p id="N17EAB" type="main">
          <s id="N17EAD">Qua in &longs;olutione illud non paruam continet difficulta&shy;<lb/>tem, quod qu&aelig; nihil contranituntur, &longs;iue re&longs;i&longs;tunt, proijci <lb/>minime po&longs;&longs;e Philo&longs;ophus velit. </s>
          <s id="N17EB4">Cum potius ab experien&shy;<lb/>tia inferri videatur contrarium. </s>
          <s id="N17EB9">Nam &longs;i qu&aelig; minus re&longs;i&longs;tunt <lb/>facilius mouentur, mult&ograve; magis, <expan abbr="long&egrave;q.">long&egrave;que</expan> facilius qu&aelig; nihil <lb/>re&longs;i&longs;tunt ab&longs;olut&egrave; poterunt proijci, ac moueri. </s>
        </p>
        <p id="N17EC4" type="main">
          <s id="N17EC6">Pro huius autem difficultatis explicatione, atque intelli&shy;<lb/>gentia duo hic animaduertere oportet: Vnum e&longs;t totam ra&shy;<lb/>tionem &longs;ucce&longs;&longs;ionis in motu, qua con&longs;tituitur propri&egrave; mo&shy;<lb/>tus, ac di&longs;tinguitur &agrave; mutatione in&longs;tantanea, qu&aelig; fit tota &longs;i&shy;<lb/>mul, prouenire ex re&longs;i&longs;tentia corporis moti, qu&aelig; non ni&longs;i in <lb/>tempore &longs;uperatur. </s>
          <s id="N17ED3">Alterum ver&ograve; e&longs;t re&longs;i&longs;tentiam proie&shy;<lb/>ctorum in motu locali partim prouenire ab effectu grauita&shy;<lb/>tis, aut leuitatis quo ip&longs;a proiecta diuer&longs;as in po&longs;itiones ten&shy;<lb/>dunt, atque inclinantur: partim quoque ab aere expellen&shy;<lb/>do, vt ip&longs;a dum feruntur, in eius locum &longs;uccedant, ita vt re&shy;<lb/>&longs;i&longs;tant motioni proijcientis, e&ograve; quod moueri nequeant ni&longs;i <lb/>mouendo aerem circumfu&longs;um, quem debent expellere, &amp; <lb/>in cuius locum debent &longs;uccedere. </s>
        </p>
        <p id="N17EE4" type="main">
          <s id="N17EE6">His ergo pr&aelig;monitis, liquid&ograve; con&longs;tat, quod ab Ari&longs;totele <lb/>dictum e&longs;t, nimirum proijci non po&longs;&longs;e, qu&aelig; nihil re&longs;i&longs;tunt. <lb/></s>
          <s id="N17EEC">Tum quia proiectio, &longs;eu proiecti latio non e&longs;&longs;et propri&egrave; mo&shy;<lb/>tus, nec fieret in tempore, &longs;ed in in&longs;tanti, quod e&longs;t contra <lb/>experientiam: tum etiam quia vbi non ade&longs;t re&longs;i&longs;tentia, <lb/>nec eius cau&longs;a pote&longs;t ade&longs;&longs;e, qu&aelig; in proiectis e&longs;t circumob&shy;<lb/>&longs;i&longs;tentia medij expellendi, &amp; inclinatio grauitatis, aut leui&shy;<lb/>tatis eorum. </s>
          <s id="N17EF9">Qu&aelig; autem nec grauitatem, nec leuitatem <lb/>habent, <expan abbr="nullamq.">nullamque</expan> medij circumob&longs;i&longs;tentis repugnantiam, <lb/>nullam pati po&longs;&longs;unt violentiam qualis e&longs;t ea, qu&aelig; infertur <lb/>per impetum in ip&longs;a proiecta grauia,aut leuia. </s>
          <s id="N17F06">Licet itaque <lb/>defectus re&longs;i&longs;tenti&aelig; per &longs;e, &amp; ab&longs;tract&egrave; loquendo, non impe&shy;<lb/>diat, &longs;ed potius iuuet actionem agentis: nihilominus tamen <lb/>in propo&longs;ito, cum arguat incapacitatem quandam &longs;ubiecti <lb/>ad recipiendum impul&longs;um proijcientis per vim illatam, &amp; <lb/>&longs;uperan dam aliquam intermedij contrarietatem, &longs;ufficit vt <pb pagenum="271" xlink:href="005/01/279.jpg"/>ex eo nulla fieri po&longs;&longs;it proiectio, vt Ari&longs;toteles a&longs;&longs;erebat. </s>
          <s id="N17F18">Vn&shy;<lb/>de colligitur in orbium c&aelig;le&longs;tium circumuolutione nullam <lb/>ab intelligentijs impetus qualitatem in illis produci; cum <lb/>nec illi &longs;int alterabiles nec grauitatem, aut <expan abbr="leuitat&etilde;">leuitatem</expan> habeant, <lb/>&longs;iue inclinationem aliquam ad re&longs;i&longs;tendum impul&longs;ui, <expan abbr="patien-damq.">patien&shy;<lb/>damque</expan> formam contrariam, aut violentiam ab impul&longs;ore. </s>
        </p>
        <p id="N17F2D" type="main">
          <s id="N17F2F">Sed contr&agrave; adhuc vrgeri pote&longs;t, quia ex pr&aelig;fato di&longs;cur&longs;u <lb/>tantum concluditur, iuxta rerum ordinem fieri non po&longs;&longs;e <lb/>grauium aut leuium proiectionem ab&longs;que aliqua re&longs;i&longs;tentia, <lb/>qua data non &longs;equitur, vt qu&ograve; minorilla fuerit, e&ograve; minus cor&shy;<lb/>pora proijci valeant; &longs;ed potius oppo&longs;itum. </s>
          <s id="N17F3A">Nam qu&aelig; mi&shy;<lb/>nus contranituntur, facilius &longs;uperantur, <expan abbr="longiusq.">longiusque</expan> propterea <lb/>proijci po&longs;&longs;unt. </s>
          <s id="N17F45"><expan abbr="Cumq.">Cumque</expan> parua valde, &longs;ua imbecillitate mi&shy;<lb/>nus contranitantur, re&longs;tat vt facilius &longs;uperari debeant, <expan abbr="lon-giusq.">lon&shy;<lb/>giusque</expan> &agrave; proijciente emittantur. </s>
        </p>
        <p id="N17F53" type="main">
          <s id="N17F55">Re&longs;pondendum tamen e&longs;t iuxta pr&aelig;dicta, corpora valde <lb/>parua minus quidem re&longs;i&longs;tere imbecillitate &longs;ua, eo quod mi&shy;<lb/>norem habeant grauitatem, aut leuitatem; ex eadem autem <lb/>magnitudinis paruitate na&longs;ci minorem capacitatem illorum <lb/>ad recipiendum impul&longs;um, quo pellere po&longs;sint circumob&longs;i&shy;<lb/>&longs;tentem aerem, vel aquam, &amp; in eius <expan abbr="loc&utilde;">locum</expan> &longs;ucce&longs;siu&egrave; abeun&shy;<lb/>do &longs;uccedere. </s>
          <s id="N17F68">Impul&longs;us enim, &longs;icut omnis alia &longs;imilis qua&shy;<lb/>litas, minus ex natura &longs;ua imprimi valet in parua quantitate, <lb/>qu&agrave;m in maiori, <expan abbr="minusq.">minusque</expan> in leuiori, ac rariori, qu&agrave;m in gra&shy;<lb/>uiori, ac den&longs;iori. </s>
          <s id="N17F75">Siquidem multiplicantur partes quali&shy;<lb/>tatis ad multitudinem partium quantitatis, qu&aelig; &longs;an&egrave; plures <lb/>&longs;unt in maiori, ac den&longs;iori materia, qu&aelig; propterea etiam fit <lb/>grauior. </s>
          <s id="N17F7E">Ad agendum ver&ograve; non tantum valet, ac requiri&shy;<lb/>tur proportionata qu&aelig;dam inten&longs;io qualitatis actiu&aelig;, &longs;ed <lb/>etiam exten&longs;io; vt patet in paruo, aut magno lumine vel ca&shy;<lb/>lore, qui licet &longs;it &longs;emper &aelig;qu&egrave; inten&longs;us in igne. </s>
          <s id="N17F87">minus ta&shy;<lb/>men, aut magis operatur iuxta maiorem, aut minorem ex&shy;<lb/>ten&longs;ionem, quam habet in magno, vel paruo igne. </s>
          <s id="N17F8E">Quare <lb/>huiu&longs;modi minu&longs;cula corpora, de quibus loquebamur, po&longs;t <lb/>acceptum impul&longs;um adhuc imbecilliora remanent, quam <lb/>alia grandiora ad &longs;uperandam reluctantiam intermedij per <pb pagenum="272" xlink:href="005/01/280.jpg"/>quod debent tran&longs;ire. </s>
          <s id="N17F9C">Vnde optim&egrave; intulit Ari&longs;toteles, ip&shy;<lb/>&longs;a proiecta commen&longs;urationem, ac proportionem quandam <lb/>cum proijciente requirere, vt eminus proijciantur. </s>
          <s id="N17FA3">Nam <lb/>in magnis valde deficit virtus motiua ip&longs;ius proijcientis ad <lb/>&longs;uperandam inclinationem, ac pre&longs;&longs;ionem grauitatis: in ad&shy;<lb/>modum ver&ograve; paruis deficit capacitas ad recipiendam tan&shy;<lb/>tam virtutem motiuam, qua pellere po&longs;&longs;int intermedium, <lb/>ac per illud vlterius tran&longs;ilire. </s>
        </p>
        <p id="N17FB1" type="main">
          <s id="N17FB3">Ex quibus perqu&agrave;m facil&egrave; patebit, quod Ari&longs;toteles ad&shy;<lb/>dit po&longs;t explicatam &longs;olutionem, inquiens, idip&longs;um forta&longs;&longs;e, <lb/>ex eo adhuc contingere, quia tantum fertur id quod proij&shy;<lb/>citur, quantum aeris moucerit in profundum, videlicet ver&shy;<lb/>&longs;us eam partem, in quam tendit. </s>
          <s id="N17FBE">Siquidem in eius locum, <lb/>tran&longs;eundo debet &longs;uccedere; nec po&longs;&longs;et, ni&longs;i dimouendo <lb/>illum &agrave; proprio loco. </s>
          <s id="N17FC5">At valde parua, vel magna nimis, di&shy;<lb/>mouere nequeunt ip&longs;um aerem, eo quod nihil mouet im&shy;<lb/>motum; ip&longs;a autem &longs;e habeant tanquam immota: parua <lb/>quidem propter imbecillitatem impetus recepti, qui non <lb/>&longs;ufficit ad motum: magna ver&ograve; propter exuperantiam gra&shy;<lb/>uitatis cuius pre&longs;&longs;ione non &longs;inuntur ab impellente moueri: <lb/>Ergo ip&longs;a valde parua, ac nimis magna proijci nullo modo <lb/>po&longs;&longs;unt, quod erat probandum. </s>
        </p>
        <p id="N17FD6" type="head">
          <s id="N17FD8">Qu&aelig;&longs;tio Trige&longs;imaquinta.</s>
        </p>
        <p id="N17FDB" type="main">
          <s id="N17FDD">C<emph type="italics"/>vr ea qu&aelig; in vortico&longs;is feruntur aquis, ad me&shy;<lb/>dium tandem aguntur omnia? </s>
          <s id="N17FE5">An quia magni&shy;<lb/>tudinem habet quodcunque fertur, quamobrem <lb/>illius extrema in duobus &longs;unt circulis, hoc qui&shy;<lb/>dem minori, illo ver&ograve; maiori: quare maior di&shy;<lb/>strahit: quoniam sceleri&ugrave;s fertur, &amp; tran&longs;uer&shy;<lb/>&longs;um impellit illud ad minorem: quoniam autem id quod fer&shy;<lb/>tur, latitudinem habet, &amp; iste rur&longs;um idem efficit, &amp; ad inte&shy;<lb/>riorem propellit, donec ad mediam perueniat. </s>
          <s id="N17FF6">An quia quod <lb/>fertur, &longs;imili &longs;e habet modo ad omnes circulos propter medium, <lb/>medium enim in vnoquoque circulo &aelig;qualiter di&longs;tat. </s>
          <s id="N17FFD">An <lb/>quia quorum quidem circumact&aelig; aqua latio non &longs;uperior pro-<emph.end type="italics"/><pb pagenum="273" xlink:href="005/01/281.jpg"/><emph type="italics"/>pter magnitudinem, &longs;ed grauitate &longs;ua circuli celeritatem ex&shy;<lb/>cellunt, ea nece&longs;&longs;e est relinqui, &amp; tardius ferri, tardius au&shy;<lb/>tem minor circulus fertur; non idem enim in tempore &aelig;quali <lb/>magnus cum paruo reuoluitur circulus, quando circa idem <lb/>fuerint medium, quamobrem in minori circulo relinqui nece&longs;&shy;<lb/>se e&longs;t, donec ad medium perueniant. </s>
          <s id="N18017">Quorumcumque autem <lb/>&longs;uperior &agrave; principio fuerit latio, &amp; finiens idem efficiet; opor&shy;<lb/>tet enim hunc quidem &longs;tatim, alterum ver&ograve; celeritate &longs;upera&shy;<lb/>re grauitatem, quamobrem ad interiorem &longs;emper circulum re&shy;<lb/>linquetur quodcumque. </s>
          <s id="N18022">Nece&longs;&longs;e enim e&longs;t quod non &longs;uperatur, <lb/>aut in exteriori, aut in interiori moueri, in illo autem in quo <lb/>e&longs;t, impo&longs;sibile e&longs;t ferri, quod non &longs;uperatur: adhuc ver&ograve; mi&shy;<lb/>nus in exteriori, celerior enim exterioris circuli e&longs;t latio, re&shy;<lb/>stat igitur, vt id quod non &longs;uperatur, ad interiorem transfe&shy;<lb/>ratur, &longs;emper autem vnumquodque proficit, vt non &longs;uperetur. <lb/></s>
          <s id="N18030">Quoniam ver&ograve; peruenire ad medium, finem quidem efficit, vt <lb/>quippiam non moueatur, &longs;tat autem &longs;olummod&ograve; ip&longs;um cen&shy;<lb/>trum, ad hoc &longs;an&egrave;-omnia congregari nece&longs;&longs;e e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s>
        </p>
        <p id="N18039" type="head">
          <s id="N1803B">COMMENTARIVS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1803F" type="main">
          <s id="N18041">Vltima <expan abbr="t&atilde;dem">tandem</expan> hac in qu&aelig;&longs;tione cau&longs;am per&longs;crutatur <lb/>Ari&longs;toteles cur ea, qu&aelig; in aquarum vorticibus, ac <lb/>reuolutionibus ferri cernuntur, ad medium po&longs;tre&shy;<lb/>mo ferantur. </s>
          <s id="N1804E"><expan abbr="Primumq.">Primumque</expan> id ex eo forta&longs;&longs;e euenire docet, <lb/>quod lata corporis magnitudo dum circumagitur vortice, <lb/>inter duos veluti circulos circa idem centrum ductos con&shy;<lb/>uoluitur, quorum exterior, ac maior, cum velocius feratur, <lb/>qu&agrave;m minor, atque interior, velocius, ac facilius pariter de&shy;<lb/>fert, <expan abbr="vehitq.">vehitque</expan> corre&longs;pondens &longs;ibi extremum magnitudinis in&shy;<lb/>termedi&aelig;. </s>
          <s id="N18064">Quo fit vt altero extremo minus, ac tardius com&shy;<lb/>moto, tota ip&longs;a magnitudo qua&longs;i in tran&longs;uer&longs;um dimota, ab <lb/>exteriori in interiorem circulum vergendo transferatur: Ex <lb/>quo &longs;imiliter in alium, atque alium minorem perueniat, <lb/>quou&longs;que ad centrum agatur: Etenim quod fertur &longs;imili &longs;e <lb/>habet modo ad omnes circulos circa idem centrum per <lb/>quos conuoluitur, vt ip&longs;emet Philo&longs;ophus qua&longs;i nouo me&shy;<lb/>dio argumentando &longs;ubiungit. </s>
        </p>
        <pb pagenum="274" xlink:href="005/01/282.jpg"/>
        <p id="N18079" type="main">
          <s id="N1807B">Secund&ograve; ver&ograve; idip&longs;um confirmat ex eo, nam delati cor&shy;<lb/>poris magnitudo diuer&longs;imod&egrave; &longs;ecundum diuer&longs;as &longs;ui partes <lb/>&longs;e habet ad circulos &agrave; quibus mouetur; Quandoquidem &longs;e&shy;<lb/>cundum partes &agrave; centro vorticis remotiores, velocius mo&shy;<lb/>uetur &agrave; circulis maioribus, qu&agrave;m &longs;ecundum partes vicinio&shy;<lb/>res &agrave; circulis minoribus. </s>
          <s id="N18088">Ex quo fit, vt magnitudo ip&longs;a non <lb/>&aelig;qualiter &longs;uperetur, ac &longs;ecundum &longs;e totam deferri po&longs;sit ad <lb/>motum circuli maioris, <expan abbr="proindeq.">proindeque</expan> vel extra, vel intra illum <lb/>eam tran&longs;mitti debere: &longs;ed nequit extra, cum adhuc cele&shy;<lb/>rior ibi fiat latio cui non po&longs;&longs;et corre&longs;pondere &longs;ecundum <lb/>omnes &longs;uas partes; ergo re&longs;tat, vt ab ip&longs;a exuperantia cir&shy;<lb/>culi maioris in extimam eius partem incidentis, magnitu&shy;<lb/>do ip&longs;a tran&longs;mittatur intra, nempe ad interiores circulos, &amp; <lb/>&longs;ic deinceps ad alios interiores v&longs;que ad centrum illis <lb/>commune in quo tandem omnia congregantur, atque <lb/>quie&longs;cunt. </s>
        </p>
        <p id="N180A3" type="main">
          <s id="N180A5">Quod &longs;an&egrave; non ita concipiendum e&longs;t, vt ip&longs;is portionibus <lb/>circuli, quibus agitata magnitudo conuoluitur, circulum <lb/>ab&longs;oluentibus, ac perfectum motum circularem complen&shy;<lb/>tibus, diuer&longs;um ea cur&longs;um teneat, ac aliter qu&agrave;m aqua ip&longs;a <lb/>deferens moueatur. </s>
          <s id="N180B0">Siquidem t&agrave;m aqua, qu&agrave;m corpus in <lb/>ea latum, ac &longs;upernatans, cum prim&ograve; circularem motum in&shy;<lb/>choauerit ob cau&longs;am pr&aelig;dictam, circumferentias quas de&shy;<lb/>&longs;cribere c&aelig;perat, in &longs;piras commutat, &amp; &agrave; perfecto motu <lb/>circulari &longs;en&longs;im degenerat. </s>
          <s id="N180BB">Eodem enim e&longs;t vtriu&longs;que ra&shy;<lb/>tio, vt partes exteriores in gyrum duct&aelig;, tanquam &agrave; centro <lb/>remotiores, veloci&ugrave;s ferantur, <expan abbr="pr&aelig;naleantq.">pr&aelig;ualeantque</expan> interioribus, <lb/>quas propterea cum &longs;ecum rapere nequeant pari pa&longs;&longs;u per <lb/>lineas &aelig;quales, nec ab eis di&longs;iungi permittantur, &longs;e illis ag&shy;<lb/>glomerando interius magis, circumiendo contorqueant, <lb/>quou&longs;que &longs;imul in centrum perueniant. </s>
          <s id="N180CE">Quod e&longs;t per &longs;pi&shy;<lb/>ras tam aquam, qu&agrave;m corpus in ea latum deferri, vt &longs;en&longs;u <lb/>manife&longs;ti&longs;sim&egrave; con&longs;tat, ac per&longs;picu&egrave; videre e&longs;t in magnis <lb/>vorticibus fluminum, qu&aelig; rapid&egrave; fluunt, <expan abbr="amplosq.">amplosque</expan> non ha&shy;<lb/>bent &longs;inus. </s>
          <s id="N180DD">Nam incidens aqua in &longs;inus ip&longs;os, angu&longs;tos, <lb/>turbinatim quidem ac per &longs;piras, non autem per ab&longs;olutos <pb pagenum="275" xlink:href="005/01/283.jpg"/>circulos cogitur circumuolui. </s>
          <s id="N180E7">Id quod nec Ari&longs;toteles ne<lb/>gauit, aut tantus vir potuit ignorare; nec alienum e&longs;t &agrave; tra&shy;<lb/>dita eius doctrina, vt Baldus contendit, qua&longs;i Philo&longs;ophus <lb/>dixi&longs;&longs;et, aquam in vorticibus circumferri per circulos perfe&shy;<lb/>ctos, acta<expan abbr="q.">que</expan> di&longs;tinctos, &amp; corpus in ea latum ab vno in alium <lb/>circulum pertran&longs;ire; hoc e&longs;t ab exterioribus in interiores <lb/>appropinquando &longs;e magis ad centrum. </s>
          <s id="N180FB">Quod proculdubio <lb/>fal&longs;um e&longs;&longs;et, cum &longs;en&longs;u, vt diximus con&longs;tet, aquam non mo&shy;<lb/>ueri per circulos, &longs;ed per &longs;piras: ac minim&egrave; con&longs;entaneum <lb/>&longs;it rationi, corpus delatum, diuer&longs;um &agrave; deferente iter tenere. <lb/></s>
          <s id="N18107">Pr&aelig;sertim cum latio corporis &longs;upernatantis in aqua, &longs;it ve&shy;<lb/>ctio, &amp; non impul&longs;io. </s>
        </p>
        <p id="N1810C" type="main">
          <s id="N1810E">Ad faciliorem tamen captum eorum, qu&aelig; de mente <lb/>Ari&longs;totelis &agrave; nobis relata &longs;unt, &longs;it aqua prim&ograve; rect&agrave; decur&shy;<lb/>rens AB, qu&aelig; incidat in curuam ripam BC, vnde repul&shy;<lb/>&longs;a vergere cogatur in gyrum de&longs;cribendo qua&longs;i portionem <lb/><figure id="id.005.01.283.1.jpg" xlink:href="005/01/283/1.jpg"/><lb/>quandam circuli iuxta figuram eiu&longs;dem rip&aelig;, cui aqu&aelig; mo&shy;<lb/>les nece&longs;sari&ograve; adaptatur, vt BCD. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18122">Sitque corpus latum in <lb/>aqua vbi E. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18128">Dicimus ergo quod aqua ceptum iter, &longs;eu mo&shy;<lb/>tum circularem &longs;ecundans nequit circulum ab&longs;olutum per&shy;<lb/>ficere, quem punctis BCDF hic expre&longs;&longs;imus, eodemque <lb/>circulo iniectam, ac &longs;upernatantem magnitudinem E &longs;ecum <pb pagenum="276" xlink:href="005/01/284.jpg"/>abripiens, circumagere: Quia po&longs;tquam aqua &egrave; loco rip&aelig; <lb/>continentis di&longs;ce&longs;&longs;erit, &amp; vltr&ograve; &longs;e in gyrum mouere c&aelig;perit <lb/>per impetum repul&longs;ionis inde acceptum, partes eius exte&shy;<lb/>riores, &longs;eu maioris circumferenti&aelig;, ob maiorem velocitatem <lb/>propriam, <expan abbr="maioremq.">maioremque</expan> impetum ex incidentia receptum, ef&shy;<lb/>ficaci&ugrave;s agunt qu&agrave;m interiores, qu&aelig; per minorem circum&shy;<lb/>ferentiam commouentur, ac nullum immediat&egrave; repul&longs;um <lb/>acceperunt &agrave; con&longs;i&longs;tenti ripa pr&aelig;dicta. </s>
          <s id="N18148"><expan abbr="Ideoq.">Ideoque</expan> non tantum <lb/>corre&longs;pondentem &longs;ibi partem exteriorem lati corporis E, <lb/>nempe qu&aelig; remotior e&longs;t &agrave; centro vorticis magis valent vl&shy;<lb/>terius promouere, qu&agrave;m ill&aelig; partem eiu&longs;dem corporis in&shy;<lb/>teriorem; &longs;ed ip&longs;a&longs;met partes aqu&aelig; interiores, qu&aelig; per mi&shy;<lb/>nores ambitus circumuoluuntur magis compellere, ac in <lb/>minores circuitus re&longs;tringere, quibus &longs;e&longs;e adaptando &longs;imul <lb/>in &longs;piras degenerant. </s>
          <s id="N1815E">Et &longs;ic lata corporis magnitudo vn&agrave; <lb/>cum aqua tandem ad vorticis centrum reducitur. </s>
        </p>
        <p id="N18163" type="main">
          <s id="N18165">Quod &longs;i ab&longs;tract&egrave; loquendo qu&aelig;libet maior, ac exterior <lb/>circumferentia velocius moueatur, qu&agrave;m minor, &amp; interior <lb/>circa idem centrum, <expan abbr="validiusq.">validiusque</expan> propterea corpora impelle&shy;<lb/>re, aut &longs;ecum rapere po&longs;&longs;e intelligatur, ab&longs;que eo, quod ad <lb/>hoc pr&aelig;&longs;tandum circularem motum relinquat, ac in &longs;piras <lb/>conuertatur, compellendo etiam circumferentias interiores <lb/>ad &longs;ecum degenerandum &longs;imili modo. </s>
          <s id="N18179">Id tamen in propo&shy;<lb/>&longs;ito locum non habet, tum quia aqu&aelig; fluenti, &amp; ob inciden&shy;<lb/>tiam aliquam &longs;e retorquenti, nullus in rigore pr&aelig;&longs;cribitur <lb/>circulus, quem debeat perficere, nec partibus eius exterio&shy;<lb/>ribus interdicitur acce&longs;&longs;us ad interiores, &longs;icut circumferen&shy;<lb/>ti&aelig; exteriori &longs;olidi corporis ad interiorem, &agrave; qua profect&ograve; <lb/>&aelig;qu&egrave; di&longs;tat in circulo: tum quia non e&longs;t eadem proportio <lb/>exce&longs;&longs;us in velocitate, &amp; efficacitate inter circumferentiam <lb/>exteriorem, &amp; interiorem in circulo con&longs;i&longs;tentis materi&aelig; <lb/>dum rotatur, atque inter partes exteriores, &amp; interiores <lb/>aqu&aelig; per incidentiam quandam circumuolutas. </s>
          <s id="N18190">Quando&shy;<lb/>quidem &longs;emper e&longs;t maior exce&longs;&longs;us in i&longs;tis, qu&agrave;m in illis. </s>
          <s id="N18195">Vt <lb/>qui duplici ex cau&longs;a profici&longs;catur; t&agrave;m &longs;cilicet ex maiori <lb/>ambitu, quem perficiunt in &aelig;quali tempore, qu&agrave;m ex maio-<pb pagenum="277" xlink:href="005/01/285.jpg"/>ri repul&longs;u, quem immediat&egrave; per incidentiam acceperunt &agrave; <lb/>ripa. </s>
          <s id="N181A3">Admi&longs;&longs;o autem hoc exce&longs;&longs;u maiori, con&longs;equens e&longs;t <lb/>admittere adhuc maiorem circuitum, qui cum reperiri non <lb/>po&longs;&longs;it in figura perfect&egrave; circulari, concedendum e&longs;t, circu&shy;<lb/>lum in &longs;piras conuerti, in quibus extima linea long&egrave; maior <lb/>e&longs;t re&longs;pectu interioris, qu&agrave;m &aelig;qualis extima peripheria re&shy;<lb/>&longs;pectu circumferenti&aelig; interioris, vt ob&longs;eruare qui&longs;que po&shy;<lb/>terit; Quod &longs;uperuacaneum e&longs;&longs;et hic &longs;ermonem vlterius <lb/>protrahendo probare, cum &longs;atis dictum &longs;it ad textus Ari&longs;to&shy;<lb/>telis expo&longs;itionem, <expan abbr="veritatisq.">veritatisque</expan> dilucidationem quantum no&shy;<lb/>bis a&longs;&longs;equi datum e&longs;t in hac <expan abbr="c&aelig;terisq.">c&aelig;terisque</expan> explicatis qu&aelig;&longs;tioni&shy;<lb/>bus, quibus veluti in profundo Peripatetic&aelig; doctrin&aelig; pela&shy;<lb/>go, po&longs;t tot &longs;peculationum circuitus, <expan abbr="variarumq.">variarumque</expan> di&longs;putatio&shy;<lb/>num anfractus, ac vortices, vtinam tandem ad centrum il&shy;<lb/>lud ageretur mens no&longs;tra, ad quod omnia referuntur, &amp; in. <lb/></s>
          <s id="N181CD">quo &longs;olo po&longs;t huius vit&aelig; multiplices flexus, ac &longs;piras tan&shy;<lb/>quam &longs;ummo bono immobiliter adh&aelig;rendo pote&longs;t quie&shy;<lb/>&longs;cere. </s>
        </p>
        <p id="N181D4" type="head">
          <s id="N181D6"><emph type="italics"/>FINIS.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <pb xlink:href="005/01/286.jpg"/>
        <p id="N181E1" type="head">
          <s id="N181E3">INDEX TEXTVVM <lb/>ATQVE ADDITIONVM</s>
        </p>
        <p id="N181E8" type="head">
          <s id="N181EA">Prim&aelig; partis huius Mechanic&aelig; Tra&shy;<lb/>ctationis.<lb/>O<emph type="italics"/>peris argumen&shy;<lb/>tum.                                                   pag.<emph.end type="italics"/> 1 <lb/><emph type="italics"/>Qu&aelig; &longs;it artis Me&shy;<lb/>chanic&aelig; facul&shy;<lb/>tas Textus pri&shy;<lb/>mus pag.<emph.end type="italics"/>                                                    4 <lb/><emph type="italics"/>De nomine, &amp; origine faculta&shy;<lb/>tis Mechan. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1820D">Addit prima. </s>
          <s id="N18210">pag<emph.end type="italics"/>                                6 <lb/><emph type="italics"/>De obiecto circa quod Mechani&shy;<lb/>ca facultas ver&longs;atur. </s>
          <s id="N1821C">Addi&shy;<lb/>tio<emph.end type="italics"/> 2. <emph type="italics"/>pag.<emph.end type="italics"/>                                          9 <lb/><emph type="italics"/>Qua ratione facultas Mechani&shy;<lb/>ca con&longs;tituatur ars &amp; &longs;cien&shy;<lb/>tia. </s>
          <s id="N18232">Additio<emph.end type="italics"/> 3.                                            12 <lb/><emph type="italics"/>Mechanicam facultatem ver&egrave;, <lb/>  ac propri&egrave; e&longs;&longs;e &longs;cientiam Ma&shy;<lb/>thematicam. </s>
          <s id="N18240">Addit.<emph.end type="italics"/> 4.                                      17 <lb/><emph type="italics"/>Qu&aelig;nam de&longs;criptio quid ditatiua <lb/>  huius facultatis colligatur ex <lb/>  dictis, &amp; quo pacto ab al&yuml;s <lb/>  &longs;cient&yuml;s distinguatur. </s>
          <s id="N18250">Addi&shy;<lb/>tio<emph.end type="italics"/> 5.                                                     25 <lb/><emph type="italics"/>De vnitate &longs;cienti&aelig; Mechanic&aelig;, <lb/>  eiu&longs;que partibus. </s>
          <s id="N1825E">Additio<emph.end type="italics"/> 6. <lb/>  <emph type="italics"/>pag.<emph.end type="italics"/>                                                    26 <lb/><emph type="italics"/>Quem gradum perfectionis, aut <lb/>  dignitatis facultas Mechani&shy;<lb/>ca obtineat. </s>
          <s id="N18274">inter &longs;cientias. <lb/>  Addit.<emph.end type="italics"/> 7. <emph type="italics"/>pag.<emph.end type="italics"/>                                      30 <lb/><emph type="italics"/>De dignitatibus, admirandi&longs;que <lb/>  circuli proprietatibus. </s>
          <s id="N18288">Tex.<emph.end type="italics"/> 2. <lb/>  <emph type="italics"/>pag.<emph.end type="italics"/>                                                    33 <lb/><emph type="italics"/>De prima circuli admiranda <lb/>  proprietate. </s>
          <s id="N1829C">Tex.<emph.end type="italics"/> 3.                                       34 <lb/><emph type="italics"/>De &longs;ecunda circuli proprietate. <lb/>  Textus<emph.end type="italics"/> 4.                                                  35 <lb/><emph type="italics"/>De tertia circuli proprietate. <lb/>  Textus<emph.end type="italics"/> 5.                                                  36 <lb/><emph type="italics"/>De quarta circuli proprietate. <lb/>  Tex.<emph.end type="italics"/> 6.                                                    39 <lb/><emph type="italics"/>Quo pacto linea circulum de&longs;cri&shy;<lb/>bens duabus feratur lationi&shy;<lb/>bus. </s>
          <s id="N182C5">Tex.<emph.end type="italics"/> 7.                                               40 <lb/><emph type="italics"/>Quo ratione partes diametri &agrave; <lb/>  centro remotiores magis parti&shy;<lb/>cipent de motu naturali, pro&shy;<lb/>pinquiores ver&ograve; magis de pr&aelig;&shy;<lb/>ternaturali. </s>
          <s id="N182D7">Tex.<emph.end type="italics"/> 8.                                       49 <lb/><emph type="italics"/>De instrumentis, ac machinis <lb/>  naturam circuli in motione <lb/>  partticipantibus. </s>
          <s id="N182E5">Addit.<emph.end type="italics"/> 1.                                53 <lb/><emph type="italics"/>De Libra.<emph.end type="italics"/>                                                 55 <lb/><emph type="italics"/>De Veste.<emph.end type="italics"/>                                                 56 <lb/><emph type="italics"/>De Trochlea.<emph.end type="italics"/>                                              58 <lb/><emph type="italics"/>De Axe in Peritrochio.<emph.end type="italics"/>                                    60 <lb/><emph type="italics"/>De Cuneo.<emph.end type="italics"/>                                                 61 <lb/><emph type="italics"/>De Choclea.<emph.end type="italics"/>                                               63 <lb/><emph type="italics"/>De Centro grauitatis, naturalique <lb/>mobilitate grauium, &amp; <expan abbr="leui&utilde;">leuium</expan>. <lb/>  Additio<emph.end type="italics"/> 2.                                                 64 <lb/><emph type="italics"/>De pr&aelig;ternaturali, &amp; artificio&longs;a <lb/>  grauium, &amp; leuium. </s>
          <s id="N1832A">Additio<emph.end type="italics"/> 3. <lb/>  <emph type="italics"/>pag.<emph.end type="italics"/>                                                    68 </s>
        </p>
        <pb xlink:href="005/01/287.jpg"/>
        <p id="N1833B" type="head">
          <s id="N1833D">INDEX <lb/>QVAESTIONVM <lb/>SECVNDAE PARTIS.<lb/>Q<emph type="italics"/>vestio prima Cum <lb/>  maiores libr&aelig; exa&shy;<lb/>ctiores &longs;int minori&shy;<lb/>bus. </s>
          <s id="N1834F">pag.<emph.end type="italics"/>                                                  73 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 2. <emph type="italics"/>Cur &longs;i &longs;partum lo&shy;<lb/>cetur &longs;upra iugum libr&aelig; ip&shy;<lb/>&longs;aque ab altero extremo depri&shy;<lb/>matur, rur&longs;um illud a&longs;cen&shy;<lb/>dat, &longs;ecus ac &longs;i &longs;partum loce&shy;<lb/>tur infra.<emph.end type="italics"/>                                                 77 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 3. <emph type="italics"/>Cur exigu&aelig; vires <lb/>  adhibito vecte magna moueant <lb/>  pondera.<emph.end type="italics"/>                                                   85 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 4. <emph type="italics"/>Cur &yuml;, qui in nauis <lb/>  medio &longs;unt remiges, magis na&shy;<lb/>uem moueant quam qui in alio <lb/>  &longs;itu.<emph.end type="italics"/>                                                      91 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 5. <emph type="italics"/>Cur paruum exi&longs;tens <lb/>  gubernaculum tantas habeat <lb/>  vires ad circumferenda naui&shy;<lb/>gia.<emph.end type="italics"/>                                                       98 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 6. <emph type="italics"/>Cur quanto antenna <lb/>  &longs;ublimior &longs;uerit &yuml;&longs;dem velis, <lb/>  &amp; eodem vento, celerius fe&shy;<lb/>rantur nauigia.<emph.end type="italics"/>                                           118 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 7. <emph type="italics"/>Cur naut&aelig; vento ex <lb/>  tran&longs;uer&longs;o perflante, veli par&shy;<lb/>tem qu&aelig; ad puppim vergit <expan abbr="c&otilde;-">con&shy;<lb/></expan>stringunt, qu&aelig; ver&ograve; ad pro&shy;<lb/>ra relaxant.<emph.end type="italics"/>                                              124 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 8. <emph type="italics"/>Cur ex figurarum <lb/>  genere, qu&aelig;cunque rotund&aelig; <lb/>  &longs;unt facilius moueantur.<emph.end type="italics"/>                                  129 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 9. <emph type="italics"/>Cun ea qu&aelig; per maio&shy;<lb/>res circulos tolluntur citius ac <lb/>  facilius moueantur.<emph.end type="italics"/>                                       139 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 10. <emph type="italics"/>Cur facilius quan&shy;<lb/>do &longs;ine pondere e&longs;t mouetur li&shy;<lb/>bra.<emph.end type="italics"/>                                                      143 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 11. <emph type="italics"/>Cur &longs;uper &longs;cytalas <lb/>  facilius portentur onera qu&agrave;m <lb/>  &longs;uper currus.<emph.end type="italics"/>                                             147 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 12. <emph type="italics"/>Cur longius feran&shy;<lb/>tur mi&longs;&longs;ilia funda, quam ma&shy;<lb/>nu mi&longs;&longs;a.<emph.end type="italics"/>                                                 149 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 13. <emph type="italics"/>Cur &longs;i longiores fue&shy;<lb/>rint collopes circa. </s>
          <s id="N183F3">idem iu&shy;<lb/>gum, facilius circumagatur. <lb/>  Itemque cur graciliores &longs;uc&shy;<lb/>cul&aelig; facilius pariter ab eadem, <lb/>  potentia circumuoluantur. </s>
          <s id="N183FE">pa&shy;<lb/>gina.<emph.end type="italics"/>                                                     154 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 14. <emph type="italics"/>Cur lignum faci&shy;<lb/>lius genu frangitur, cum ab <lb/>  extremis apprehenditur, qu&agrave;m <lb/>  cum prope genu.<emph.end type="italics"/>                                           157 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 15. <emph type="italics"/>Cur ea qu&aelig; circa <lb/>  litora appellantur. </s>
          <s id="N1841B">Croc&aelig;, ro&shy;<lb/>tunda &longs;int figura.<emph.end type="italics"/>                                        160 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 16. <emph type="italics"/>Cur. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18429">quanto longio&shy;<lb/>ra &longs;unt ligna, tanto imbecil&shy;<lb/>liora fiant, magisque infle&shy;<lb/>ctantur.<emph.end type="italics"/>                                                  163 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 17. <emph type="italics"/>Cur paruo existen-<pb xlink:href="005/01/288.jpg"/>  te cuneo eius adminiculo ma&shy;<lb/>gna &longs;cindantur corpora.<emph.end type="italics"/>                                   167 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 18. <emph type="italics"/>Cur duabus tro&shy;<lb/>chleis adinuicem ex oppo&longs;ito <lb/>  compo&longs;itis, ac fune circumdu&shy;<lb/>cto, magna trahantur ponde&shy;<lb/>ra, quamuis imbecilla &longs;it vir&shy;<lb/>tus trahentis.<emph.end type="italics"/>                                            171 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 19. <emph type="italics"/>Cur &longs;ecuris, per&shy;<lb/>cu&longs;sione potius qu&agrave;m &longs;upera&shy;<lb/>diecto pondere, lignum &longs;cin&shy;<lb/>dere valeat.<emph.end type="italics"/>                                              177 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 20. <emph type="italics"/>Cur &longs;tatera paruo <lb/>  appendiculo magna trutinet <lb/>  onera.<emph.end type="italics"/>                                                    184 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 21. <emph type="italics"/>Cur dentes facilius <lb/>  <expan abbr="extrab&atilde;tur">extrabantur</expan> dentiforcipis adhi&shy;<lb/>bito in&longs;trumento, qu&agrave;m &longs;ola <lb/>  manu.<emph.end type="italics"/>                                                     189 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 22. <emph type="italics"/>Cur nuces ab&longs;que <lb/>  ictu facile confringantur in <lb/>  strumento ad eum v&longs;um in&longs;ti&shy;<lb/>tuto.<emph.end type="italics"/>                                                     193 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 23. <emph type="italics"/>Cur &longs;i duo puncta <lb/>  extrema vnius lateris in <lb/>  Rombo duabus &longs;imul ferantur <lb/>lationibus cum eadem veloci<lb/>tate, vnum maius, alterum <lb/>  minus &longs;pacium percurrat. <lb/>  Item cur quod &longs;uper latus <lb/>  fertur minus <expan abbr="pertr&atilde;&longs;eat">pertran&longs;eat</expan>, qu&agrave;m <lb/>  ip&longs;um latus.<emph.end type="italics"/>                                              200 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 24. <emph type="italics"/>Cur ex duobus cir&shy;<lb/>culis circa idem centrum coap&shy;<lb/>tati, ac reuoluti &longs;ecundum <lb/>  ab&longs;idem, maior minori &aelig;qua&shy;<lb/>le &longs;pacium percurrit. </s>
          <s id="N184B9">Seor&shy;<lb/>&longs;um ver&ograve; conuoluti, maior <lb/>  maius, minor ver&ograve; minus iux&shy;<lb/>ta proportionem circumferen&shy;<lb/>ti&aelig; vnius ad circumferentiam <lb/>  alterius.<emph.end type="italics"/>                                                 205 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 25. <emph type="italics"/>Cur lectulorum <lb/>  &longs;pond&aelig; &longs;ecundum duplam <lb/>  proportionem longitudinis ad <lb/> latitudinem efficiantur. </s>
          <s id="N184D6">Cur <lb/>  ver&egrave; in illis muniendis resies <lb/>  per tran&longs;uer&longs;um, non autem <lb/>  per diametrum extendantur. <lb/>  pag.<emph.end type="italics"/>                                                      225 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 26. <emph type="italics"/>Cur difficilius pro&shy;<lb/>cera ligna ab extremo &longs;uper <lb/>  humerum ge&longs;tentur, quam <lb/>  &egrave; medio, &aelig;quali exi&longs;tente pon&shy;<lb/>dere.<emph.end type="italics"/>                                                     228 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 27. <emph type="italics"/>Cur &longs;i valde pro&shy;<lb/>cerum fuerit lignum, quam&shy;<lb/>uis eiu&longs;dem &longs;it ponderis, &amp; &egrave; <lb/>  medio &longs;ustineatur, difficilius <lb/>  tamen &longs;uper humerum ge&longs;te&shy;<lb/>tur.<emph.end type="italics"/>                                                      232 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 28. <emph type="italics"/>Cur iuxta puteos <lb/>  con&longs;tituta Celonia ad aquam <lb/>  hauriendam facilius mouen&shy;<lb/>tur, onus in altero extremo <lb/>  tran&longs;uer&longs;ar&yuml; ligni apponendo. <lb/>  pag.<emph.end type="italics"/>                                                      233 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 29. <emph type="italics"/>Cur duo &longs;uper li&shy;<lb/>gnum aliquod pondus feren&shy;<lb/>tes non &aelig;qu&egrave; grauentur &longs;i in <lb/>  eorum medio non extiterit ip&shy;<lb/>&longs;um pondus, &longs;ed magis is cui <lb/>  ip&longs;um proximius fuerit. </s>
          <s id="N18527">pa&shy;<lb/>gina.<emph.end type="italics"/>                                                     237 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 30. <emph type="italics"/>Cur &agrave; &longs;e&longs;sione &longs;ur&shy;<lb/>gentes angulos rectos, quos <lb/>  efficiebat thorax cum femore, <lb/>  ac femur cum tibia; in acu&shy;<lb/>tos commutant.<emph.end type="italics"/>                                            241 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 31. <emph type="italics"/>Cur facilius moue&shy;<lb/>tur commotum, qu&agrave;m manens. <lb/>  pag.<emph.end type="italics"/>                                                      245 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 32. <emph type="italics"/>Cur ea qu&aelig; pro&yuml;&shy;<lb/>ciuntur ce&longs;&longs;ent &agrave; latione.<emph.end type="italics"/>                         252 <pb xlink:href="005/01/289.jpg"/>Qu&aelig;&longs;tio 33. <emph type="italics"/>Cur proiecta mo&shy;<lb/>ueantur quamuis impellens <lb/>  ea non con&longs;equatur.<emph.end type="italics"/>                                       260 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 34. <emph type="italics"/>Cur neque parua <lb/>  valde, neque magna nimis lon&shy;<lb/>g&egrave; pro&yuml;ci queant.<emph.end type="italics"/>                             269 <lb/>Qu&aelig;&longs;tio 35. <emph type="italics"/>Cur ea qu&aelig; in <lb/>  aquarum vorticibus ferun&shy;<lb/>tur, ad medium tandem agan&shy;<lb/>tur.<emph.end type="italics"/>                                                      272 </s>
        </p>
        <figure id="id.005.01.289.1.jpg" xlink:href="005/01/289/1.jpg"/>
        <pb xlink:href="005/01/290.jpg"/>
        <p id="N18585" type="head">
          <s id="N18587">INDEX RERVM</s>
        </p>
        <p id="N1858A" type="head">
          <s id="N1858C">A <lb/>Absidem &longs;ecun&shy;<lb/>dum quam per <lb/>  &longs;e <expan abbr="c&otilde;uoluitur">conuoluitur</expan> cir<lb/>culus <expan abbr="comm&etilde;&longs;u-">commen&longs;u&shy;<lb/></expan>  rari plano &longs;uper <lb/>  quod rotatur. <lb/>  pag.                                                          216 <lb/>Ab&longs;idem ver&ograve; circuli delati ad ro&shy;<lb/>tationem alterius, non ita. </s>
          <s id="N185A8">ibi&shy;<lb/>dem, &amp; &longs;equente. <lb/></s>
          <s id="N185AE">Motum circuli &longs;ecundum Ab&longs;i&shy;<lb/>dem e&longs;&longs;e motum quendam mix&shy;<lb/>tum ex duplici latione.                                       215 <lb/>Secundum Ab&longs;idem dimotis cir&shy;<lb/>culis, dimouetur &amp; centrum il&shy;<lb/>lorum.                                                        130 <lb/>Accidentia nonnulla &agrave; cau&longs;is na&shy;<lb/>turalibus producta conueniunt <lb/>  illis pr&aelig;ter naturam. </s>
          <s id="N185C1">pag. </s>
          <s id="N185C4">70. <lb/>  &amp;                                                         251 <lb/>Actio debet e&longs;&longs;e ab in&aelig;quali pro&shy;<lb/>portione.                                                      70 <lb/>Actio qua producitur impetus <lb/>  non e&longs;t motus localis, &longs;ed alte&shy;<lb/>ratio.                                                        268 <lb/>Admiranda omnia ad duo rerum <lb/>  genera po&longs;&longs;e reuocari.                                          5 <lb/>Admirandam e&longs;&longs;e naturam circuli. <lb/>  pag.                                                           33 <lb/>Aequalitas cur dicatur cau&longs;a quie&shy;<lb/>tis.                                                          242 <lb/>Aequilibrium quid.                                               55 <lb/>In Aequilibris tam vectis, quam <lb/>  libr&aelig; ita &longs;e habet i od <gap/>d pon&shy;<lb/>dus, vt brachium <gap/>brachium <lb/>  ex commutata proportione. <lb/>  pag.                                                           88 <lb/>Aere inclu&longs;o varij emittuntur &longs;o&shy;<lb/>nitus ad motum, vel percu&longs;&longs;io&shy;<lb/>nem aqu&aelig;.                                                29 <lb/>A&euml;ris re&longs;i&longs;tentia, &amp; accur&longs;us in <lb/>  motu grauium.                                      246. &amp; 248 <lb/>A&euml;r quid valeat ad motum natu&shy;<lb/>ralem grauium, &amp; <expan abbr="proiector&utilde;">proiectorum</expan>. <lb/>  ibid.&amp; 265 <lb/><expan abbr="A&etilde;r">Aer</expan> quomodo feriret &longs;agittam &longs;i <lb/>  eam ip&longs;e pelleret in de&longs;tina&shy;<lb/>tum locum.                                                    265 <lb/>Angulus <expan abbr="c&otilde;tingenti&aelig;">contingenti&aelig;</expan> minoris cir&shy;<lb/>cumferenti&aelig; maior e&longs;t qu&agrave;m <lb/>  circunferenti&aelig; maioris.                                 137 <lb/>Angulus rectus quo &longs;en&longs;u dicatur <lb/>  angulus &aelig;qualitatis.                                    242 <lb/>Angulus circuli apud Ari&longs;totelem <lb/>  quinam &longs;it.                             134. &amp; 136. &amp; 208 <lb/>Antenna altus &longs;ublimata, cur <lb/>  celerius feratur nauigium. <lb/>  pag.                                                          119 <lb/>Antenna ab&longs;que velo qu&ograve; altius <lb/>  &longs;ublimatur, fluctuante mare, <lb/>  minus iactatur nauigium.                                      122 <lb/>Antenn&aelig; corolla non minus qu&agrave;m <lb/>  malus vrgent antror&longs;um, na&shy;<lb/>uemque trahunt per funes opi&shy;<lb/>feros ac propedes.                                            106 <lb/>Aqu&aelig; eade<gap/>ntes cur diuertantur. <lb/>  pag.                                                          250 <lb/>Aqua &longs;upern&egrave; cadens per aliquod <lb/>  foramen cur pyramidalem fi&shy;<lb/>guram referat.                                                251 <pb xlink:href="005/01/291.jpg"/>Archimedis opera po&longs;t Ari&longs;tote&shy;<lb/>lem facultas Mechanica in&shy;<lb/>crementa &longs;u&longs;cepit.                                              8 <lb/>Archimedem diuer&longs;a ab Ari&longs;tote&shy;<lb/>le principia non tradidi&longs;&longs;e. <lb/>  pag.                                                           71 <lb/>Archita ligneam columbam vo&shy;<lb/>lantem exhibuit.                                                8 <lb/>Ari&longs;toteles po&longs;t Architam Mecha&shy;<lb/>nic&aelig; artis modo <expan abbr="&longs;ci&etilde;ti&longs;ico">&longs;cientifico</expan> fun&shy;<lb/>damenta iecit.                                                  8 <lb/>Ars quomodo &amp; <expan abbr="qu&atilde;do">quando</expan> di&longs;tingua&shy;<lb/>tur &agrave; &longs;cientia.                                         12 <lb/>Arte nos &longs;uperare ea &agrave; quibus na&shy;<lb/>tura vincimur.                                                  5 <lb/>Artis <expan abbr="ratur&atilde;">raturam</expan> ver&egrave; ac propri&egrave; par&shy;<lb/>ticipari &agrave; facultate Mechanica. <lb/>  pag.                                                           13 <lb/>Auctores Mechanic&aelig; facultatis. <lb/>  pag.                                                   8. &amp; 9 <lb/>Axis in Libra. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18677">Vide Libram. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N1867B">55. <lb/> s&amp;s                                                             74 <lb/>Axis in Peritrochio quid.                                        60 <lb/>Axiculus Trochle&aelig;                               58. &amp; 172 </s>
        </p>
        <p id="N18684" type="head">
          <s id="N18686">B <lb/>Baculi extrema permutantur <lb/> in a&euml;re quando in eius proie&shy;<lb/>ctione anteponitur quod e&longs;t le&shy;<lb/>uius.                                                         105 <lb/>Baculus nullo accepto impetu <expan abbr="t&atilde;-">tan&shy;<lb/></expan>tum pote&longs;t impellere, quantum <lb/>  act<gap/>u mouetur &agrave; manu.                                  166 <lb/>Baiuli idem pondus &longs;uper lignum <lb/>  &longs;imul ge&longs;tantes cur non &longs;emper <lb/>  &aelig;qu&egrave; grauentur. <lb/></s>
          <s id="N186A3">Baiulorum &longs;i alter fuerit &longs;tatura <lb/>  procerior, alter ver&ograve; humilior, <lb/>  num &aelig;qu&egrave; grauentur.                              240 <lb/>Item &longs;i &longs;tatura <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pares fue&shy;<lb/>rint, per viam tamen <expan abbr="acliu&etilde;">acliue</expan> in&shy;<lb/>cedant, <expan abbr="n&utilde;">num</expan> idem contingat. </s>
          <s id="N186BC">ibid. <lb/></s>
          <s id="N186C0">Bellica in&longs;trumenta, vel machi&shy;<lb/>nas con&longs;iderare pertinet ad Po&shy;<lb/>liorceticam.                                                   28 <lb/>Bilancis iugum, axis, ac trutina. <lb/>  74. Vide Libram. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N186CD">Bipennis vnde vim habeat ad fe&shy;<lb/>riendum.                                                      182 <lb/>Brachia libr&aelig; in&etail; qualia quo pacto <lb/>  decipiant. </s>
          <s id="N186D6">pag. </s>
          <s id="N186D9">76. Vide Libram. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N186DE">Brachia dentiforcipis.                                          190 <lb/>Brachia in&longs;trumenti ad confrin&shy;<lb/>gendas nuces quo amplius dila&shy;<lb/><expan abbr="t&atilde;tur">tantur</expan>, e&ograve; velocius comprimunt. <lb/>  pag.                                                          196 </s>
        </p>
        <p id="N186EC" type="head">
          <s id="N186EE">C <lb/>Candel&aelig; rect&agrave; <expan abbr="decid&etilde;t">decident</expan> is flam&shy;<lb/>mula non extinguitur, nec in&shy;<lb/>flectitur.                                                    249 <lb/>Item nec prope rotam agitatam <lb/>  po&longs;ita.                                                       165 <lb/>Cardo in cu&longs;pide puppis <expan abbr="fulcim&etilde;-">fulcimen&shy;<lb/></expan>  <expan abbr="t&utilde;">tum</expan> gubernaculi, ac temonis.                            102 <lb/>Catapulta quid.                                                  28 <lb/>Cathectus in motione libr&aelig;.                                83 <lb/>Celonium quid.                                                  234 <lb/>Ad Celonium promouendum cur <lb/>  onus oneri adiungatur.                                      ibid. <lb/></s>
          <s id="N18715">Centrobarica &longs;cientia qu&aelig;.                                 28 <lb/>Centrum grauitatis quid.                                         64 <lb/>In Centro grauitatis omnis gra&shy;<lb/>uitas corporis colligitur, &amp; <lb/>  coaceruatur.                                                   67 <lb/>Centro grauitatis corpora recta <lb/>  feruntur deor&longs;um.                                              67 <lb/><expan abbr="Centr&utilde;">Centrum</expan> grauitatis &longs;tatim corpus <lb/>  <expan abbr="ali&utilde;de">aliunde</expan> &longs;u&longs;pen&longs;um c&oacute;uertit.                    ibid. <lb/></s>
          <s id="N18730">Circuli proprietates quatuor, &amp; <lb/>  qu&aelig;. </s>
          <s id="N18735">34. &amp; &longs;equentibus. <lb/></s>
          <s id="N18739">In Circulo qu&aelig; plus &agrave; centro di&shy;<lb/>&longs;tat linea eadem vi commota, <lb/>  citius fertur.                                                 40 <pb xlink:href="005/01/292.jpg"/>Circulos maiores mobiliores e&longs;&longs;e <lb/>  minoribus. </s>
          <s id="N18746">pag.                                               133 <lb/>Circuli contrarium nixum non <lb/>  habent quo re&longs;i&longs;tant motui, aut <lb/>  motori, &longs;icut corpora manen&shy;<lb/>tia.                                                          133 <lb/>Ex duobus circulis circa idem <lb/>  centrum reuolutis &longs;ecundum <lb/>  <expan abbr="ab&longs;id&etilde;">ab&longs;idem</expan>, cur maior minori &aelig;qua&shy;<lb/>le &longs;patium pertran&longs;it.                                        207 <lb/>Circulum maiorem &longs;eor&longs;um reuo&shy;<lb/>lutum, maius &longs;patium pertran&shy;<lb/>&longs;ire.                                                         208 <lb/>Circuli motum &longs;ecundum ab&longs;idem <lb/>  e&longs;&longs;e motum quendam mixtum <lb/>  ex duabus lationibus,                                         215 <lb/>Circulum minorem delatum ad <lb/>  motum alterius maioris magis <lb/>  participare de latione recta, <lb/>  qu&agrave;m circulari.                                        216 <lb/>Circulum maiorem delatum ad <lb/>  motum minoris magis partici&shy;<lb/>pare de latione circulari, qu&agrave;m <lb/>  recta.                                                        217 <lb/>Circulum quemlibet per &longs;e &longs;eor&shy;<lb/>&longs;um rotatum &longs;emper &aelig;qu&egrave; de <lb/>  <expan abbr="vtraq;">vtraque</expan> latione participare.                                   217 <lb/>Circunferentia idem quod ambi&shy;<lb/>tus circuli,                                                  208 <lb/>Circunferenti&aelig; <expan abbr="c&otilde;men&longs;uratur">commen&longs;uratur</expan> li&shy;<lb/>nea de&longs;cripta per circumuolu&shy;<lb/>tionem circuli &longs;uper <expan abbr="plan&utilde;">planum</expan>.                            209 <lb/>Cur aliqua puncta circunferenti&aelig; <lb/>  maioris &longs;ecundum <expan abbr="propri&atilde;">propriam</expan> ab&shy;<lb/>&longs;idem lat&aelig; minus <expan abbr="progredi&atilde;tur">progrediantur</expan>, <lb/>  qu&agrave;m puncta &longs;ibi <expan abbr="corre&longs;p&otilde;den-">corre&longs;ponden&shy;<lb/></expan>tia circunferenti&aelig; minoris &longs;e&shy;<lb/><expan abbr="c&utilde;">cum</expan> delat&aelig;; alia ver&ograve; magis.               220 <lb/>Claua cur maxim&egrave; valeat ad per&shy;<lb/>cutiendom.                                                    182 <lb/>Cleopatr&aelig; nauigium, &amp; remi.                            29 <lb/>Cochlea quid.                                                    63 <lb/>Cochle&aelig; v&longs;us ad mouenda ponde&shy;<lb/>ra.                                                         ibid. <lb/></s>
          <s id="N187BC">Concauum, &amp; conuexum &longs;e habent <lb/>  &longs;icut magnum, &amp; paruum.                                    35 <lb/>Con&longs;tipatio, &amp; laxatio partium <lb/>  nece&longs;&longs;aria ad inflexionem con&shy;<lb/>tinui.                                                        165 <lb/>Croc&aelig; quid, idemque quod vmbi&shy;<lb/>lici.                                                         160 <lb/>Croc&aelig; cur <expan abbr="rot&utilde;da">rotunda</expan> &longs;int figura.                    ibid. <lb/></s>
          <s id="N187D2">Croc&aelig;, vel te&longs;tul&aelig; quomodo per <lb/>  &longs;altus in aqua re&longs;iliant. </s>
          <s id="N187D7">267. Vi&shy;<lb/>de Te&longs;ta. <lb/></s>
          <s id="N187DD">Cuneus quid.                                                     61 <lb/>Cuneus vnde vim habeat ad &longs;cin&shy;<lb/>dendum.                                                       168 <lb/>Cuneum duos continere vectes li&shy;<lb/>bi inuicem aduer&longs;os.                                          168 </s>
        </p>
        <p id="N187E8" type="head">
          <s id="N187EA">D <lb/>Dedali &longs;tatua motus veluti <lb/>  animatos pr&aelig;&longs;tabat.                                      29 <lb/>Democritus Mile&longs;ius antequam <lb/>  Eudoxius, &amp; Archita opus fer&egrave; <lb/>  mechan. </s>
          <s id="N187F7">ediderat.                                               8 <lb/>Dentes cur facilius extrahantur <lb/>  dentiforcipis adhibito in&longs;tru&shy;<lb/>mento, quam &longs;ola manu.                                        189 <lb/>Dentiforcipem duos <expan abbr="c&otilde;tinere">continere</expan> ve&shy;<lb/>ctes &longs;ibi <expan abbr="inuic&etilde;">inuicem</expan> contrarios.                           190 <lb/>Dentem dentiforcipe con&longs;trictum <lb/>  vn&agrave; cum ip&longs;o in&longs;trumento, <expan abbr="ali&utilde;">alium</expan> <lb/>  <expan abbr="quend&atilde;">quendam</expan> con&longs;tituere <expan abbr="vect&etilde;">vectem</expan>.                       191 <lb/>Dentem <expan abbr="commot&utilde;">commotum</expan> facilius manu <lb/>  &longs;ola <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> in&longs;trumento &longs;imul au&shy;<lb/>ferri, quo pacto verificetur.                                  192 <lb/><expan abbr="De&longs;c&etilde;&longs;us">De&longs;cen&longs;us</expan>, &amp; deor&longs;um. </s>
          <s id="N18831">Vide Motus. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18836">De&longs;criptio quid ditatiua Mecha&shy;<lb/>nic&aelig; facultatis.                                         25 <lb/><expan abbr="De&longs;ition&etilde;">De&longs;itionem</expan> impetus impre&longs;&longs;i n&oacute; fie&shy;<lb/>ri in <expan abbr="in&longs;t&atilde;ti">in&longs;tanti</expan>, &longs;ed in <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan>.                   257 <pb xlink:href="005/01/293.jpg"/>Differentia inter Mechanicam, <lb/>  Architectonicam, &amp; Nauticam <lb/>  facultatem.                                                    29 <lb/>Dignitas Mechanic&aelig; facultatis. <lb/>  30. &amp; &longs;equen. <lb/></s>
          <s id="N18857">Di&longs;tantia potenti&aelig; &agrave; fulcimento <lb/>  vectis, mouendi facilitatem au&shy;<lb/>geat.                                                          88 <lb/>Diui&longs;io &longs;cienti&aelig; Mechanic&aelig; in <lb/>  &longs;uas partes.                                                   27 <lb/>Doctrina Ari&longs;totelis' in priori par&shy;<lb/>te huius libri tradita, applica&shy;<lb/>tur in &longs;ecunda.                                      2. &amp; 73 <lb/>Duplicari virtutem motiv<expan abbr="&atilde;">am</expan> quan&shy;<lb/>do mouetur commotim.                                          246 <lb/>Duplicari deinceps principium <lb/>  motus in de&longs;cen&longs;u grauis deor&shy;<lb/>&longs;um.                                                          247 </s>
        </p>
        <p id="N18876" type="head">
          <s id="N18878">E <lb/>Effectum <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> concurre&shy;<lb/>re ad con&longs;eruationem cau&longs;&aelig; <lb/>  <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> di&longs;po&longs;itionem, aut con&shy;<lb/>ditionem.                                                     257 <lb/>Efficiens cau&longs;a impetus in motu <lb/>  naturali e&longs;t ip&longs;um graue, aue <lb/>  leue.                                                         247 <lb/>Efficiens cau&longs;a impetus in motu <lb/>  violento e&longs;t ip&longs;um proijciens, <lb/>  vel impellens.                                                268 <lb/>En&longs;is ictum validiorem e&longs;&longs;e in cu&shy;<lb/>&longs;pide quam in medio.                                          183 <lb/>En&longs;is ictus facilius diuertitur <expan abbr="c&utilde;">cum</expan> <lb/>  quis en&longs;i obuiat ver&longs;us cu&longs;pi&shy;<lb/>dem.                                                          183 <lb/>En&longs;em non cedere &longs;ecundum pro&shy;<lb/>priam contrarietatem, &longs;ed cum <lb/>  exlatere eius cu&longs;pis dimouetur <lb/>  ad latus.                                                 ibid. <lb/></s>
          <s id="N188B0"><expan abbr="Erump&etilde;res">Erumperis</expan> ignitos lapides moue&shy;<lb/>ri motu pr&aelig;ternaturali.                                  70 <lb/>Eudoxius Gnidius, &amp; Archita Ta&shy;<lb/>rentinus prim&ograve; Geometrica <lb/>  principia ad v&longs;um Mechanicum <lb/>  tran&longs;tulerunt.                                                  8 <lb/>Exercitus mechanicis artibus pro <lb/>  &longs;trati.                                                         7 <lb/>Expul&longs;io quid.                                                   70 <lb/>Extractio di&longs;&longs;icilior qu&agrave;m demi&longs;&shy;<lb/>&longs;io.                                                          236 </s>
        </p>
        <p id="N188CA" type="head">
          <s id="N188CC">F <lb/>Faber e&longs;t opifex eorum, qu&aelig; <lb/>  ingenio &longs;imul, &amp; manibus <lb/>  fiunt.                                                          7 <lb/>Femur sedertis &longs;imul cum tibia, <lb/>  ac thorace duos con&longs;tituit an&shy;<lb/>gulos tectos, quos ille &longs;urgen&shy;<lb/>do commutat.                                                  242 <lb/>Finis ad quem ars Mechanica or&shy;<lb/>dinatur.                                                        9 <lb/>Finis cuiusque practic&aelig; &longs;cienti&aelig; <lb/>  e&longs;t opus.                                                      15 <lb/>Foramen libr&aelig; cum axe triplici in <lb/>  &longs;itu collocari pote&longs;t.                               78. &amp; 84 <lb/>Foramen vnde malus emergit in <lb/>  naui excipit impul&longs;um ip&longs;ius <lb/>  mali.                                                         120 <lb/>Fractio ligni genu, ac manibus <lb/>  vtrinque adhibitis dupliciter <lb/>  pote&longs;t contingere.                                            157 <lb/>Et cur facilius contingat long&egrave; <lb/>  qu&agrave;m prope genu admotis ma&shy;<lb/>nibus.                                                        158 <lb/>Fractio ligni per eius complica&shy;<lb/>tionem cur &longs;equatur prius ex <lb/>  parte exteriori, qu&agrave;m interiori &shy;<lb/>pag.                                                          158 <lb/><expan abbr="Fulciment&utilde;">Fulcimentum</expan> gr&aelig;c&egrave; hypomochlion <lb/>  appellatur.                                                    56 <lb/>Fulcimentum axis vicem gerit, <lb/>  <expan abbr="habetq.">habetque</expan> &longs;e tanquam centrum <lb/>  immotum.                                                       86 <pb xlink:href="005/01/294.jpg"/>Fulcimentum dentiforcipis in ex&shy;<lb/>tractione dentis vbi con&longs;titua&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N1891C">pag.                                                     191 <lb/>Fulcimentum libr&aelig; trutina, &longs;eu <lb/>  &longs;partum.                                                       55 <lb/>Fulcimentum vectis quant&ograve; pro&shy;<lb/>pinquius oneri locatur, tant&ograve; <lb/>  facilius onus ip&longs;um leuatum <lb/>pag.                                                 56. &amp; 87 <lb/>Fulcimentum vectis, quandoque: e&longs;t <lb/>  in altera eius extremitate, vt <lb/>  plurimum tamen inter onus, &amp; <lb/>  potentiam.                                                     56 <lb/>Punda cur longius &longs;erantur mi&longs;&longs;i&shy;<lb/>lia quam manumi&longs;&longs;a.                                           250 <lb/>Fundatores cur tardius potius <lb/>  qu&agrave;m cito <expan abbr="fund&atilde;">fundam</expan> irrotare con&shy;<lb/>&longs;ueuerunt.                                                    151 <lb/>Fund&aelig; motus circularis quo pa&shy;<lb/>cto ad motum rectum proie&shy;<lb/>ctionis vim po&longs;&longs;it adijcere.                                  153 <lb/>Funis ductarius vbi &longs;it alligandus <lb/>  in trochleis.                                                 172 <lb/>Fune corpus appen&longs;um qua virtu&shy;<lb/>te huc, atque illuc circumfera&shy;<lb/>tur.                                                          250 <lb/>Item qua ratione tandem quie&shy;<lb/>&longs;cat.                                               259.&amp; 260 <lb/>Funes opiferi, ac propedes.                                     106 </s>
        </p>
        <p id="N18957" type="head">
          <s id="N18959">G <lb/>Geode&longs;ia quo pacto di&longs;tin&shy;<lb/>guatur &agrave; Mechanica.                                     26 <lb/>Geometria item in quo differat &agrave; <lb/>  Mechanica.                                                  ibid. <lb/></s>
          <s id="N18965">Geometric&aelig;, &amp; non alteri &longs;cienti&etail; <lb/>  &longs;ubalternatur Mechanica.                                       20 <lb/>Geometricis conclu&longs;ionibus vti&shy;<lb/>tur Mechanica tanquam pro&shy;<lb/>prijs principijs.                                            20 <lb/>Grauia, &amp; leuia quomodo apud <lb/>  Mechanicos v&longs;urpentur.                                        10 <lb/>Grauia, &amp; leuia cum virtute qua <lb/>  moueri debent con&longs;tituunt &longs;ub&shy;<lb/>iectum materiale ad&aelig;quatum <lb/>  Mechan.                                                        11 <lb/>Grauia quibus pr&aelig;cipu&egrave; in&longs;tru&shy;<lb/>mentis &agrave; Mechamcis mouean&shy;<lb/>tur.                                                           54 <lb/>Graue <expan abbr="librand&utilde;">librandum</expan> tanto magis gra&shy;<lb/>uitat, quanto plus di&longs;tauerit &agrave; <lb/>  catectu.                                                       82 <lb/>Graue cadens ex alto in &longs;e impe&shy;<lb/>tum producit.                                                   247 <lb/>Grauitas corporis tanquam pro&shy;<lb/>prium operandi principium, e&longs;t <lb/>  illi ratio, vt moueatur deor&longs;um. <lb/>  pag.                                                           67 <lb/>Grauitas quo &longs;en&longs;u augeri dica&shy;<lb/>tur in motu.                                                  179 <lb/>Gubernaculum quo pacto &agrave; temo&shy;<lb/>ne di&longs;tinguatur.                                              100 <lb/>Et quomodo vnum cum illo con&shy;<lb/>&longs;t iouat in&longs;trumentum.                                        100 <lb/><expan abbr="Gubernacul&utilde;">Gubernaculum</expan> cum temone, quan&shy;<lb/>doque, &longs;e habet &longs;icut remus in <lb/>  cu&longs;pide puppis.                                               100 <lb/>Gubernaculi virtus ad circum&longs;e&shy;<lb/>renda nauigia. </s>
          <s id="N189B5">Vide Temonem. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N189BA">Gubernator <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> non minus <lb/>  con&longs;tituitur. </s>
          <s id="N189C3">mouens quam re&shy;<lb/>miger.                                                        102 <lb/>Gubernator quo pacto ob&longs;tare &longs;o&shy;<lb/>let nauis demer&longs;ioni cum nimis <lb/>  ad latus illa vergerit ventorum <lb/>  impul&longs;u.                                                      129 </s>
        </p>
        <p id="N189D0" type="head">
          <s id="N189D2">H<lb/> Hauriendi opus duobus di&shy;<lb/>&longs;tributum temporibus per&shy;<lb/>fici, &amp; quo pacto.                                        235 <lb/>Helices in Cochlea quomodo <expan abbr="p&otilde;-">pon&shy;<lb/></expan>  dera &longs;ubleuent.                                                63 <pb xlink:href="005/01/295.jpg"/>Hero Alexandrinus Philo&longs;ophus <lb/>  multa monumenta Mechan. <lb/>  protulit.                                                       9 <lb/>Hero Mechanicus de Geode&longs;ia, ac <lb/>  de machinis bellicis &longs;crip&longs;it.                                  9 <lb/>Hominem &longs;tatura proceriorem <lb/>  magis grauari &agrave; pondere infra <lb/>  vectem alligatum, quod cum <lb/>  alio &longs;tatura humiliori &longs;u&longs;tinet. <lb/>  pag.                                                          240 <lb/> Quod &longs;i onus &longs;upra vectem &longs;it al&shy;<lb/>ligatum magis grauari homi&shy;<lb/>nem &longs;tatura humiliorem.                                   ibid. <lb/> Si autem onus liber&egrave; pendeat, <lb/>  vtrumque hominem &aelig;qu&egrave; gra&shy;<lb/>uari.                                                       ibid. <lb/></s>
          <s id="N18A07">Hominem &longs;cytalis, ac trochleis, <lb/>  axe<expan abbr="q.">que</expan> in peritrochio, ore tan&shy;<lb/>tum perflando dimoueri po&longs;&longs;e. <lb/>  pag.                                                          177 <lb/>Homo dum commod&egrave; &longs;edet, duos <lb/>  angulos rectos po&longs;itione &longs;ui <lb/>  corporis efficit: cum ver&ograve; &longs;ur&shy;<lb/>git, eos in acutos commutat. <lb/>  pag.                                                          242 <lb/>Humeri iunctura con&longs;tituitur cen&shy;<lb/>trum motionis qua &longs;ecuris ad <lb/>  &longs;cindendum adhibetur.                                         180 <lb/>Humeri iunctura <expan abbr="c&otilde;&longs;tituitur">con&longs;tituitur</expan> cen&shy;<lb/>trum motionis qua circumagi&shy;<lb/>tur funda.                                                    151 <lb/>Hydraulicas machinas &agrave; Cte&longs;ibo <lb/>  prim&ograve; inuentas fui&longs;&longs;e.                                   9 <lb/>Hypomochlion idem quod fulci&shy;<lb/>mentum.                                                        86 </s>
        </p>
        <p id="N18A37" type="head">
          <s id="N18A39">I <lb/>Iacula quomodo manu emit&shy;<lb/>tantur.                                                       150 <lb/>Iaculationem fieri non po&longs;&longs;e <expan abbr="ab&longs;q;">ab&longs;que</expan> <lb/>  pr&aelig;uio motu iaculantis.                                 151 <lb/>Ictus &longs;ecuris &longs;icut &amp; mallei, ac &longs;i&shy;<lb/>milium vnde validus con&longs;titua&shy;<lb/>tur.                                                          179 <lb/>Ictus en&longs;is. </s>
          <s id="N18A50">Vide En&longs;em. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18A55">Ignes mi&longs;&longs;iles cur huc, atque illuc <lb/>  interdum di&longs;currant.                                          153 <lb/>Impetus, &longs;eu impul&longs;us quid.                                     267 <lb/>Impetum non produci formaliter <lb/>  per motum localem, &longs;ed per <lb/>  aliam actionem.                                             <gap/>68 <lb/>Impetum non produci in in&longs;tanti. <lb/>  ibid. <lb/></s>
          <s id="N18A69">Impetum minus imprimi in par&shy;<lb/>ua quantitate quam in maiori: <lb/>  minu&longs;que in leuiori, &amp; rariori, <lb/>  qu&agrave;m in grauiori, ac den&longs;iori. <lb/>  pag.                                                          271 <lb/>Impetum per &longs;e ordinari ad <expan abbr="mot&utilde;">motum</expan> <lb/>  rectum, ad c&aelig;teros ver&ograve; per ac&shy;<lb/>cidens.                                                       153 <lb/>Impetus ad <expan abbr="re&longs;iliend&utilde;">re&longs;iliendum</expan> &agrave; quo pro&shy;<lb/>ducatur.                                                      250 <lb/>Impetus velis exceptus in quam <lb/>  nauis partem refundatur.                                      119 <lb/>Impetum non corrumpi in in&longs;tan&shy;<lb/>ti, &longs;ed in tempore. </s>
          <s id="N18A8E">257. Vide <lb/>  Qualitas impetus. <lb/></s>
          <s id="N18A94">Inflexio continui ab altero extre&shy;<lb/>mo eleuati quomodo fiat.                                      164 <lb/>Inflexio proceris ligni ex medio <lb/>  &longs;u&longs;pen&longs;i, vel ambabus extremi&shy;<lb/>tatibus quo etiam pacto proce&shy;<lb/>dat.                                                          166 <lb/>In&longs;trumenta naturam circuli in <lb/>   motione participantia qu&aelig;.                              53 <lb/>In&longs;trumenta pr&aelig;cipua Mechani&shy;<lb/>corum &longs;ex.                                                 ibid. <lb/></s>
          <s id="N18AAA">Iugum Libr&aelig;. </s>
          <s id="N18AAD">Vide Libram. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18AB2">Iugum in machina textoria cur <lb/>  facilius volutetur maioribus, <lb/>  qu&agrave;m minoribus collopibus. <lb/>  pag.                                                           15 <pb xlink:href="005/01/296.jpg"/>Iunctura humeri, vel brachij. </s>
          <s id="N18ABF">Vide <lb/>  Humeri. </s>
        </p>
        <p id="N18AC4" type="head">
          <s id="N18AC6">L <lb/>Lana quamuis tenui&longs;sima de&shy;<lb/>&longs;cendenti graui po&longs;t terga <lb/>  alligata ab a&euml;re non deprimi&shy;<lb/>tur. </s>
          <s id="N18AD1">pag.                                                     249 <lb/>Lancea cur facilius &longs;u&longs;tineatur <lb/>  erecta, qu&agrave;m inclinata.                                231 <lb/>Lancea inclinata cur facilius &egrave; <lb/>  manubrio, qu&agrave;m ab extremo <lb/>  ge&longs;tetur.                                                     231 <lb/>In lancea cur manubrium prope <lb/>  extremum, &amp; non in ip&longs;o extre&shy;<lb/>mo con&longs;tituatur.                                            ibid. <lb/></s>
          <s id="N18AE5">Lancea cur &longs;triari con&longs;ueuit.                                 ibid. <lb/> Ad lanceam confringendam in&shy;<lb/>cur&longs;u quomodo robur brachij <lb/>  o&longs;tentatur.                                                 ibid. <lb/></s>
          <s id="N18AEF">Lances libr&aelig; non pertinent e&longs;&longs;en&shy;<lb/>tialiter ad con&longs;titutionem li&shy;<lb/>br&aelig;.                                                     55 <lb/>Lapillus complanatus quomodo <lb/>  eminus proijciatur. </s>
          <s id="N18AFA">Vide Te&longs;ta. <lb/>  pag.                                                          152 <lb/>Latio duplex, naturalis, ac pr&aelig;ter&shy;<lb/>naturalis.                                           41. &amp; 47 <lb/>Lati continui in fine imbecilli&longs;&longs;i&shy;<lb/>mam e&longs;&longs;e lationem, quando ve<lb/>rificetur.                                                    105 <lb/>Lectulorum &longs;pond&aelig; cur &longs;ecundum <lb/>  duplam proportionem effician&shy;<lb/>tur.                                                          225 <lb/>In. </s>
          <s id="N18B11">lectulis muniendis cur re&longs;tes <lb/>  per tran&longs;uer&longs;um, non per dia&shy;<lb/>metrum extendantur.                                           226 <lb/>Libra quid &amp; quomodo in &longs;ui mo&shy;<lb/>tione naturam circuli partici&shy;<lb/>pet.                                                           55 <lb/>Libra cur facilius moueatur <expan abbr="qu&amacr;-">quan&shy;<lb/></expan>  do e&longs;t vacua.                                                 144 <lb/>Libr&aelig; maiores cur exactiores &longs;int <lb/>  minoribus.                                                     74 <lb/>Libr&aelig; in&aelig;qualibus brachijs de&shy;<lb/><expan abbr="&longs;raud&amacr;tur">fraudantur</expan> <expan abbr="merci&utilde;">mercium</expan> emptores.                        76 <lb/> Ad libr&aelig; <expan abbr="motion&etilde;">motionem</expan> exce&longs;&longs;us pon&shy;<lb/>deris proportionem quandam <lb/>  requirit cum parte oppo&longs;ita <lb/>  quam excedit. </s>
          <s id="N18B40">145. &amp; &longs;equen. <lb/></s>
          <s id="N18B44">Libr&aelig; iugum &longs;u&longs;penditur &longs;parto, <lb/>  vel trutina.                                                   55 <lb/>Libr&aelig; &longs;partum locari pote&longs;t in <lb/>  medio, &longs;upra vel infra lineam <lb/>  iugum diuidentem per longum. <lb/>  pag.                                                 78. &amp; 84 <lb/> Cur quando ponitur &longs;upra &longs;i al&shy;<lb/>terum extremum demittatur, <lb/>  libra ex &longs;e reducitur in pri&longs;ti&shy;<lb/>num &longs;tatum.                                                    79 <lb/> Cur quando con&longs;tituitur infra <lb/>  non item.                                                      80 <lb/> Cur quando con&longs;tituitur in pun&shy;<lb/>cto medio maneat quomodo&shy;<lb/>cunque relinquatur.                                            84 <lb/>Ligna oblonga cur difficilius ab <lb/>  extremo &longs;uper <expan abbr="humer&umacr;">humerum</expan> ge&longs;ten&shy;<lb/>tur, qu&agrave;m ex medio.                                    229 <lb/> Cur item difficilius ab extremo <lb/>  eleuentur.                                                    230 <lb/>Ligna cur eo difficilius qu&ograve; pro&shy;<lb/>ceriora &longs;unt etiam ex medio <lb/>  a&longs;portentur.                                                  232 <lb/>Lignum cur facilius genu franga&shy;<lb/>tur &longs;i ab extremis apprehenda&shy;<lb/>tur.                                                          157 <lb/>Ligna graciliora cur facilius fran&shy;<lb/>gantur, qu&agrave;m cra&longs;&longs;iora.                                158 <lb/>Ligna cur prius frangantur in <lb/>  parte exteriori, qu&agrave;m interiori <lb/>  re&longs;pectu frangentes.                                          158 <lb/>Ligna cur quanto longiora &longs;unt <lb/>  tanto imbecilliora fiant.                                     163 <lb/>Ligna ab aliquo extremo eleuata <pb xlink:href="005/01/297.jpg"/>  &longs;i longiora &longs;int, cur magis infle&shy;<lb/>ctantur.                                                      163 <lb/>Locus antenn&aelig;.                                            119 <lb/>Locus vbi fulcitur malus in naui. <lb/>  pag.                                                          120 <lb/>Locus proprius temonis.                                         105 <lb/>Locus vbi applicatur gubernacu&shy;<lb/>lum e&longs;t veluti &longs;calmus.                                       112 <lb/>Longitudo vectis vtrinque ex ful&shy;<lb/>cimento proten&longs;a iugum refert <lb/>  libr&aelig; in partes in&aelig;quales diui&shy;<lb/>&longs;um.                                                           86 <lb/>Longitudo patitur ad longitudi&shy;<lb/>nem, quod motum pondus ad <lb/>  mouens in vecte.                                               88 <lb/>Lorati &longs;tipites vnde vim tantam <lb/>  habeant ad percutiendum.                                      182 <lb/>Lumen accen&longs;um prope rotam <lb/>  agitatam, ab a&euml;re non inflecti, <lb/>  nec extingui.                                                 265 <lb/>Lumen candel&aelig; rect&agrave; <expan abbr="decid&etilde;tis">decidentis</expan> &longs;i&shy;<lb/>militer, nec inflecti, nec extin&shy;<lb/>gui.                                                          249 <lb/>Lu&longs;oriam pilam non re&longs;ilere per <lb/>  nouum impetum acceptum &agrave; <lb/>  &longs;olo vel pariete.                                             250 </s>
        </p>
        <p id="N18BC7" type="head">
          <s id="N18BC9">M<lb/> Machinaria &longs;cientia qu&aelig;nam <lb/>  &longs;it.                                                           28 <lb/>Malleus dum clauos reuellit con&shy;<lb/>&longs;tituitur vectis.                                             121 <lb/>Malleus vnde vim habeat ad per&shy;<lb/>cutiendum.                                                    182 <lb/>Malus in ventorum impul&longs;ionibus <lb/>  con&longs;tituitur vectis.                                          119 <lb/>Malum duplicem habere po&longs;&longs;e ra&shy;<lb/>tionem vectis.                                     119. &amp; 120 <lb/>Mali &longs;edes, ac fulcimentum.                                     119 <lb/>Mali pars qua ip&longs;e vrget, ac pro&shy;<lb/>mouet nauem.                                                  119 <lb/>Malus quo ver&longs;us vrgeat flante <lb/>  vento ex tran&longs;uer&longs;o.                                          128 <lb/>Manganaria &longs;cientia qu&aelig;.                                   28 <lb/>Mare in remigatione con&longs;tituitur <lb/>  onus, quod per remum <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>  per vectem repellitur.                                         91 <lb/>Mare &longs;e habet tanquam onus re&shy;<lb/>&longs;pectu vectis in motione guber&shy;<lb/>naculi.                                            101. &amp; 102 <lb/>Mechanopetica &longs;cientia qu&aelig;.                                28 <lb/>Mechanic&aelig; facultatis nomen &agrave; <lb/>  quo deriuetur.                                                  6 <lb/>Mechanica facultas in <expan abbr="rational&etilde;">rationalem</expan>, <lb/>  &amp; manualem di&longs;tinguitur.                                    7 <lb/>Mechanic&aelig; facultatis origo.                                 7 <lb/>Mechanic&aelig; facultatis obiectum, <lb/>  atque &longs;ubiectum.                                               11 <lb/>Mechan. finis ad quem ordinatur. <lb/>  pag.                                                  9. &amp; 71 <lb/>Mechan. <!-- REMOVE S-->facult. </s>
          <s id="N18C18">ver&egrave; e&longs;&longs;e artem &longs;i&shy;<lb/>mul &amp; &longs;cientiam.                                           13 <lb/> <expan abbr="N&otilde;">non</expan> &longs;ubalternari Philo&longs;ophi&aelig; na&shy;<lb/>turali, &longs;ed Mathematic&aelig;.                                 20 <lb/> Quam habeat vnitatem, &amp; par&shy;<lb/>tes.                                                 27. &amp; 28 <lb/>Mechan. facultat, de&longs;criptio.                                    25 <lb/>Mechan. facultat. </s>
          <s id="N18C2D">dignitas, atque <lb/>  perfectio.                                                     30 <lb/>Mechan. facultat. </s>
          <s id="N18C34">vtilitas.                                      32 <lb/>Mechanica problemata quomodo <lb/>  a Phi&longs;icis differant.                                           5 <lb/>Miraculo habentur qu&aelig; natura, <lb/>  &longs;ed pr&aelig;ter con&longs;uetudinem con&shy;<lb/>tingunt; &amp; qu&aelig; pr&aelig;ter naturam <lb/>  arte patrantur.                                                 5 <lb/>Miraculorum omnium cau&longs;as in <lb/>  hac materia Ari&longs;t. 

refert ad na&shy;<lb/>turam circuli.                                                 33 <lb/>Mobilitas naturalis grauium qu&aelig;. <lb/>  pag.                                                           66 <lb/>Mobilitas ver&ograve; pr&aelig;ternaturalis&shy;<lb/> pag.                                                           68 <pb xlink:href="005/01/298.jpg"/>Mobilitas artificio&longs;a.                                           70 <lb/>Motus pr&aelig;ternaturales, qui &agrave; cau&shy;<lb/>&longs;is naturalibus oriuntur.                                      70 <lb/>Motum corpus facilius deinceps <lb/>  moueri.                                                       245 <lb/><expan abbr="Idq.">Idque</expan> verificari t&agrave;m in motione <lb/>  violenta, qu&agrave;m in naturali.                            246 <lb/>Motus naturalis cur in progre&longs;&longs;u, <lb/>  &amp; in fine velocior. </s>
          <s id="N18C68">247. &amp; &longs;e&shy;<lb/>quen. <lb/></s>
          <s id="N18C6E">Motus violentus cur velocior &longs;it <lb/>  in medio, qu&agrave;m in principio, vel <lb/>  fine.                                                         258 <lb/>Motus productus ab impetu indif&shy;<lb/>ferens e&longs;t ad quamcunque po&longs;i&shy;<lb/>tionem.                                                       267 <lb/>Motus acceleratio in proiectis <expan abbr="n&otilde;">non</expan> <lb/>  prouenire ab a&euml;ris &longs;ub&longs;equentis <lb/>  accur&longs;u.                                                      248 <lb/>Motus quomodo ponderi addat <lb/>  pondus, &amp; grauitas augeatur <lb/>  in motu.                                                      178 <lb/>Motus <expan abbr="re&longs;ili&etilde;di">re&longs;iliendi</expan> quomodo fiat.                            250 <lb/>Motus circularis corporis fune <lb/>  appen&longs;i qua virtute perficiatur. <lb/>  pag.                                                          250 <lb/>Mutatio appendiculi, vel eius <expan abbr="tr&atilde;&longs;-">tran&longs;&shy;<lb/></expan>  latio de loco ad locum, mutat <lb/>  etiam &longs;tateram.                                               188 <lb/>Multiplicare trutinas in &longs;tatera <lb/>  ad ponderum differentias, labo&shy;<lb/>rio&longs;um, &amp; inutile.                                        188 </s>
        </p>
        <p id="N18CA6" type="head">
          <s id="N18CA8">N <lb/>Nauis progre&longs;&longs;us per velifi&shy;<lb/>cationem quomodo fiat. <lb/>  pag.                                                119.&amp; 120 <lb/>Nauis progre&longs;sus in anteriora <expan abbr="n&otilde;">non</expan> <lb/>  flante ex puppi vento.                                        125 <lb/>Nauis progre&longs;&longs;us per remigatio&shy;<lb/>nem quo pacto procedat. </s>
          <s id="N18CBD">108. <lb/>  &amp; &longs;equentib. </s>
          <s id="N18CC2">Vide Remus. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18CC7">Nauis recta incedendo cur quan&shy;<lb/>doque non pertingat ad de&longs;ti&shy;<lb/>natum locum.                                                  114 <lb/>Nauis ab&longs;que velo cur minus ia&shy;<lb/>ctetur fluctibus &longs;i altius &longs;ubli&shy;<lb/>metur antenna.                                                122 <lb/>Nauigia qua ratione paruo cir&shy;<lb/>cumferantur gubernaculo. </s>
          <s id="N18CD8">101. <lb/>  Vide Temonem. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18CDF">Nauis &aelig;quabiliter &agrave; dextris, &amp; &agrave; <lb/>  &longs;ini&longs;tris recipiendo maris im&shy;<lb/>pul&longs;um, &longs;e habet tanquam libra <lb/>  in &aelig;quilibrio.                                          117 <lb/>Nauis con&longs;tituitur etiam onus, <lb/>  quod per malum tanquam per <lb/>  vectem mouetur.                                               119 <lb/>Nauis quo pacto ab&longs;que remis &longs;o&shy;<lb/>lo temone conuertatur in por&shy;<lb/>tu.                                                           101 <lb/>Nixum non habet peripheria quo <lb/>  retardetur &agrave; proprio motu.                             133 <lb/>Nixus corporum quie&longs;centium. <lb/>  ibid. <lb/></s>
          <s id="N18CFD">Nuces cur ab&longs;que ictu facile in&shy;<lb/>&longs;trumento ad id opus fabrefa&shy;<lb/>cto confringantur.                                            194 <lb/>Nuces facilius confringi quo lon&shy;<lb/>giora fuerint brachia huius in&shy;<lb/>&longs;trumenti &agrave; connexione ip&longs;o&shy;<lb/>rum.                                                          195 <lb/>Nutus quem habent corpora ro<lb/>tunda ad motum. </s>
          <s id="N18D10">131. &amp; &longs;e&shy;<lb/>quentibus. <lb/></s>
          <s id="N18D16">Nutu &longs;uo celerrime deor&longs;um ro&shy;<lb/>tando feruntur indecliue cor&shy;<lb/>pora orbiculata. </s>
        </p>
        <p id="N18D1D" type="head">
          <s id="N18D1F">O<lb/>Obiectum totale ad&aelig;quatum <lb/>  Mechanic&aelig; facultatis.                                    11 <pb xlink:href="005/01/299.jpg"/>Obiectum formale eiu&longs;dem.                                     ibid. <lb/></s>
          <s id="N18D2B">Obliqua temonis con&longs;titutio quo&shy;<lb/>modo nauem inclinet.                                          103 <lb/>Obliqua, ac magna declinatio pro&shy;<lb/>r&aelig; per paruam temonis conuer&shy;<lb/>&longs;ionem.                                             106.&amp; 107 <lb/>Odor ex &longs;e remittitur, ac de&longs;init <lb/>  <expan abbr="ab&longs;q;">ab&longs;que</expan> contrario expellente.                                   257 <lb/>Offen&longs;ant minus corpora rotunda <lb/>  qu&agrave;m alia &longs;uper planum.                                131 <lb/>Onus, vel potentiam augeri, ac <lb/>  minui iuxta maiorem, aut mi&shy;<lb/>norem di&longs;tantiam &agrave; fulcimento <lb/>  vectis.                                                        88 <lb/>Onus proportionem quandam re&shy;<lb/>quirere cum potentia.                                         269 <lb/>Onus oneri cur adiungatur ad ce&shy;<lb/>lonium facilius promouendum. <lb/>  pag.                                                          235 <lb/>Onus antenn&aelig; aliquando re&longs;i&longs;tit <lb/>  nauis inclinationi.                                           123 <lb/> Aliquando ver&ograve; nihil ob&longs;tat, &longs;ed <lb/>  potius vicem gerit potenti&aelig; in&shy;<lb/>clinantis.                                                  ibid. <lb/></s>
          <s id="N18D5F">Opifex eorum, qu&aelig; ingenio &longs;imul <lb/>  &amp; manibus fiunt, dicitur etiam <lb/>  Mechanicus.                                                     7 <lb/>Opiferi funes quodnam in naui <lb/>  munvs exerceant.                                              106 <lb/>Oppugnationum a&longs;tutias in bello <lb/>  ad Mechanicam pertinere.                                        6 <lb/>Organopetica scientia qu&aelig;.                                 28 <lb/>Orbiculis multiplicatis in tro&shy;<lb/>chlea, augetur virtus motiua. <lb/>  pag.                                                          173 </s>
        </p>
        <p id="N18D76" type="head">
          <s id="N18D78">P<lb/> Palmula. </s>
          <s id="N18D7D">Vide Remi palmula. <lb/>  Parua nimis &longs;icut &amp; magna <lb/>  valde cur proijci minim&egrave; va&shy;<lb/>leant,                                                        269 <lb/>Pedem facere in velificatione <lb/>  quid. </s>
          <s id="N18D8A">pag.                                          124.&amp; 127 <lb/>Pedes retrahere, ac perpendicula&shy;<lb/>riter &longs;ub capite con&longs;tituere de&shy;<lb/>bet is, qui &agrave; &longs;e&longs;&longs;ione vult &longs;urge&shy;<lb/>re.                                                           243 <lb/>Pila per eundem impetum &agrave; proij&shy;<lb/>ciente <expan abbr="recept&utilde;">receptum</expan> in parietem illi&shy;<lb/>dit, ac inde re&longs;ilit.                                         267 <lb/>Poliorcetica &longs;cientia qu&aelig;.                                 28 <lb/>Proiectorum latio non perficitur <lb/>  ab a&euml;re, 248. &amp; &longs;equent. </s>
          <s id="N18DA5">&amp; 265. <lb/>  &amp; &longs;equent. <lb/></s>
          <s id="N18DAB">Proiecta qua ratione &egrave; minus &longs;e&shy;<lb/>rantur.                                                       261 <lb/>Proiecta cur ce&longs;&longs;ent &agrave; latione.                          253 <lb/>Proiecta cur velocius ferantur in <lb/>  progre&longs;&longs;u, qu&agrave;m in principio, <lb/>  vel fine.                                                     258 <lb/> In proiectis virtutem aliquam &agrave; <lb/>  proijciente imprimi, ac produ&shy;<lb/>ci.                                                           262 <lb/>Proiectorum re&longs;i&longs;tentia in motu <lb/>  locali &agrave; quo proueniat.                                270 <lb/>Proiecta <expan abbr="commen&longs;uration&etilde;">commen&longs;urationem</expan> quan&shy;<lb/>dam cum proijciente require&shy;<lb/>re.                                                           272 <lb/>Propedes veli inferiora retror&longs;um <lb/>  tendere, nauemque &longs;ecum abri&shy;<lb/>pere.                                                         106 <lb/>Propedes repentino &longs;uperuenien&shy;<lb/>te turbine relaxantur.                                      ibid. <lb/></s>
          <s id="N18DD7">Prora in eodem exiftente, totum <lb/>  transferri nauigium, quomodo <lb/>  intelligatur.                                                 115 <lb/>Pror&aelig; multa &longs;it tran&longs;po&longs;itio temo&shy;<lb/>ne paululum quid tran&longs;po&longs;ito. <lb/>  pag.                                                107.&amp; 117 <lb/> In prora, vel puppi remigantes <lb/>  minus qu&agrave;m in medio nauem <lb/>  promouent.                                                     91 <lb/>Prora an <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <expan abbr="impet&utilde;">impetum</expan> recipiat <lb/>  in nauigatione <expan abbr="qu&atilde;">quam</expan> puppis.                             106 <pb xlink:href="005/01/300.jpg"/>Proram ver&longs;us pauciores remiges <lb/>  adhibentur in triremibus.                                     106 <lb/>Proram ver&longs;us totus impetus it. <lb/>  velo collectus etiam ex tran&longs;&shy;<lb/>uer&longs;o perflante vento refundi&shy;<lb/>tur.                                                          128 <lb/>Puppis an maneat omnino dum <lb/>  ad motum temonis circumfer&shy;<lb/>tur longitudo nauigij.                                        113 <lb/>Puppi parum dimota, multa &longs;it <lb/>  pror&aelig; tran&longs;po&longs;itio.                          106. &amp; 113 <lb/>Puppis qua ratione feratur quo <lb/>  gubernaculum vergit.                                          114 <lb/>Puppim ver&longs;us ad latus tenditur <lb/>  velum flante vento ex tran&longs;uer&shy;<lb/>&longs;o.                                                           124 <lb/>Puppis aliquando &longs;e habet <expan abbr="tanqu&atilde;">tanquam</expan> <lb/>  onus in vecte angulo&longs;o.                                       122 </s>
        </p>
        <p id="N18E24" type="head">
          <s id="N18E26">Q<lb/>Qvalitates qu&aelig; habent con&shy;<lb/>trarium non ni&longs;i in tempore <lb/>  intenduntur, ac remittuntur. <lb/>  pag.                                                          254 <lb/>Qualitates nonnull&aelig; deficientes <lb/>  per propriam <expan abbr="de&longs;ition&etilde;">de&longs;itionem</expan> ab&longs;que <lb/>  contrario.                                                    257 <lb/>Qualitatem impetus e&longs;&longs;e pr&aelig;ter <lb/>  naturam grauium.                                              251 <lb/>Qualitatem impetus &longs;emper e&longs;&longs;e <lb/>  eiu&longs;dem &longs;peciei.                                              267 <lb/>Qualitatem impetus non habere <lb/>  qualitatem contrariam. </s>
          <s id="N18E47">254. &amp; <lb/>  256. vide Impetum. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18E4E">Quantitas ponderis, &amp; quantitas <lb/>  virtutis motiu&aelig; &longs;imul &agrave; Mecha&shy;<lb/>nico con&longs;ideranda.                                             10 <lb/>Quantitas ponderis tum grauitas <lb/>  tum leuitas re&longs;pectu diuer&longs;o&shy;<lb/>rum apud Mechanicos nuncu&shy;<lb/>patur.                                                         10 <lb/>Qu&aelig;&longs;tiones Mechanic&aelig; quomodo <lb/>  &agrave; naturalibus di&longs;tinguantur.                            6 </s>
        </p>
        <p id="N18E61" type="head">
          <s id="N18E63">R <lb/>Rami amputatio, qu&aelig; &longs;ur&longs;um <lb/>  fit ab vnico tantum impul&longs;u <lb/>  procedit.                                                     179 <lb/>Remi longiores in medio nauis, <lb/>  qu&agrave;m in puppi, vel prora.                               91 <lb/>Remi argentei Cleopatr&etail; Regin&aelig;. <lb/>  pag.                                                           29 <lb/>Remi palmula, quandoque in pro&shy;<lb/>gre&longs;&longs;u nauigij non retrocedit. <lb/>  pag.                                                109.&amp; 111 <lb/>Remi palmula tantum <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan> <lb/>  retrocedit quantum progredi&shy;<lb/>tur nauigium.                                                 111 <lb/>Remi palmula, vt plurimum minus <lb/>  retrocedit, qu&agrave;m nauis progre&shy;<lb/>diatur.                                                     ibid. <lb/></s>
          <s id="N18E8B">Remigantes in nauis medio, ma&shy;<lb/>gis nauem mouere.                                              91 <lb/>Remum in remigatione, vectis ra&shy;<lb/>tionem habere.                                                 91 <lb/> In remigatione &longs;calmum e&longs;&longs;e ful&shy;<lb/>cimentum, mare onus.                                        ibid. <lb/></s>
          <s id="N18E99">Remigationem fieri per modum <lb/>  circuli circa &longs;calmum,                                         97 <lb/> In remigatione ex duplici motu <lb/>  circulari contrario re&longs;ultare <lb/>  vnum rectum quo progreditur <lb/>  nauis.                                                         97 <lb/>Re&longs;iliendo proiectum nullus in eo <lb/>  producitur impetus nouus, &longs;ed <lb/>  retorquetur idem &agrave; proijciente <lb/>  incu&longs;sus.                                                     250 <lb/>Re&longs;iliendi motus. </s>
          <s id="N18EB0">Vide Motus. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N18EB5">Rimul&aelig; <expan abbr="&longs;pondar&utilde;">&longs;pondarum</expan> cau&longs;a &longs;ci&longs;&longs;ionis <lb/>  earum cum re&longs;tes in lectulis ex&shy;<lb/>tenduntur per diametrum.                                      226 <lb/>Ripa quomodo per repul&longs;um con-<pb xlink:href="005/01/301.jpg"/> currat ad circulationem aqua&shy;<lb/>rum in vorticibus. </s>
          <s id="N18EC8">275. &amp; &longs;e&shy;<lb/>quen. <lb/></s>
          <s id="N18ECE">Romanos ad remigium in arena <lb/>  aliquando &longs;e exercui&longs;&longs;e.                                       93 <lb/>Rombi puncta extrema vnius la&shy;<lb/>teris &longs;i duabus &longs;imul &longs;erantur <lb/>  lationibus cum eadem veloci&shy;<lb/>tate, cur vnum maius, alterum <lb/>  minus &longs;patium percurrat.                                      200 <lb/> In Rombo cur quod &longs;uper eius <lb/>  latus fertur, minus &longs;patium per&shy;<lb/>tran&longs;it, qu&agrave;m ip&longs;um latus.                             204 <lb/>Rotas tripliciter in orbem po&longs;&longs;e <lb/>  conuerti.                                                     130 <lb/>Rota leuior cur facilius mouea&shy;<lb/>tur qu&agrave;m grauior.                                      144 <lb/> Qu&aelig; per maiores rotas trahun&shy;<lb/>tur, facilius ac citius moueri. <lb/>  pag. </s>
          <s id="N18EF1">140. &amp; 142. Vide <expan abbr="Circul&utilde;">Circulum</expan>. <lb/></s>
          <s id="N18EF9">Rotunda corpora cur facilius mo&shy;<lb/>ueantur.                                            130.&amp; 137 <lb/>Runca vnde efficaciam &longs;ortiatur <lb/>  ad &longs;cindendum.                                                182 </s>
        </p>
        <p id="N18F02" type="head">
          <s id="N18F04">S <lb/>Sari&longs;&longs;am ab extremo eleuatam <lb/>  magis inclinari, qu&agrave;m furca, <lb/>  lum.                                                          164 <lb/>Sari&longs;&longs;a perpendiculariter ad pla&shy;<lb/>num horizontis erecta, cur fa&shy;<lb/>cile ab extremo &longs;u&longs;tineatur.                                  231 <lb/>Cur non item per lineam hori&shy;<lb/>zonti parallelam con&longs;tituta. <lb/>  ibid. <lb/></s>
          <s id="N18F1A">Sari&longs;&longs;am in humero ge&longs;tantes, ef&shy;<lb/>fectum vibrationis experiun&shy;<lb/>tur.                                                          233 <lb/>Saxa <expan abbr="decid&etilde;tia">decidentia</expan> cur interdum &longs;cin&shy;<lb/>dantur per a&euml;re.                                         250 <lb/>Scalmus quomodo &longs;e habeat in <lb/>  remigatione.                                                   91 <lb/>Scalmus per remigationem illuc <lb/>  transfertur vbi remi e&longs;t princi&shy;<lb/>pium, &longs;eu manubrium.                                          172 <lb/>Scalmus con&longs;tituitur medium ma&shy;<lb/>nens inter duos motus contra&shy;<lb/>rios.                                                         108 <lb/>Scytala quid, &amp; quotuplex. </s>
          <s id="N18F3B">141. <lb/>  &amp; 147 <lb/> Super Scytalas cur facilius por&shy;<lb/>tentur onera.                                                 148 <lb/>Securis cur ia cta, lignum facile <lb/>  &longs;cindat, &longs;ecus autem &longs;uper illud <lb/>  impo&longs;ita <expan abbr="eti&atilde;">etiam</expan> ingenti &longs;uperadie&shy;<lb/>cto pondere.                                                  178 <lb/>Securis percu&longs;&longs;io ex circulatione <lb/>  vim maximam adipi&longs;citur.                                      179 <lb/>Securis manubrium quomodo ve<lb/>ctis vicem &longs;ubeat.                                            181 <lb/>Securis in &longs;ci&longs;&longs;ione con&longs;tituitur <lb/>  veluti cuneus.                                                182 <lb/>Securis e&longs;t malleus cuneatus, vel <lb/>  cuneus malleatus.                                           ibid. <lb/></s>
          <s id="N18F61">Semidiametrum in de&longs;criptione <lb/>  circuli moueri motu quoddam <lb/>  mi&longs;to ex duabus lationibus. <lb/>  41. &amp; 47. <lb/>Semidiameter ex quo puncto inci&shy;<lb/>pit circumduci ad idem po&longs;tre&shy;<lb/>mo reuertitur.                                                 38 <lb/>Semidiametri puncta quo remo&shy;<lb/>tiora erunt &agrave; centro e&ograve; velo&shy;<lb/>cius mouebuntur.                                               41 <lb/>Semidiametri puncta &agrave; centro re&shy;<lb/>motiora, cur magis participent <lb/>  de motu naturali; propinquiora <lb/>  de pr&aelig;ternaturali.                                       94 <lb/>Spheropeia <expan abbr="qu&aelig;n&atilde;">qu&aelig;nam</expan> &longs;cientia &longs;it.                      28 <lb/>Statera quomodo paruo appendi&shy;<lb/>culo magna leuet onera.                                       184 <lb/>Statera, libr&aelig; &longs;imul, ac vectis ra&shy;<lb/>tionem obtinet.                                               185 <pb xlink:href="005/01/302.jpg"/>Stateram e&longs;&longs;e veluti libram in qua <lb/>  plures &longs;int libr&aelig;, quomodo in&shy;<lb/>telligendum.                                                  187 <lb/>Statera tanto maius onus valet <lb/>  leuare quanto propinquius illi <lb/>  con&longs;tituitur &longs;partum.                                         188 <lb/>Stipites lorati vnde tantam vim <lb/>  <expan abbr="obtine&atilde;t">obtineant</expan> ad percutiendum.                              182 <lb/>Stipites lorati adhiberi &longs;olent ad <lb/>  enucleandum triticum.                                       ibid. <lb/></s>
          <s id="N18FA7">Succula qu&aelig;nam machina &longs;it.                               115 <lb/>Succul&aelig; graciliores cur facilius <lb/>  ab eadem potentia circumuol&shy;<lb/>uantur.                                                       115 <lb/>Surgentes &agrave; &longs;e&longs;&longs;ione angulos re&shy;<lb/>ctos in acutos commutant.                                     242 </s>
        </p>
        <p id="N18FB4" type="head">
          <s id="N18FB6">T <lb/>Temo quid, &amp; quomodo con&shy;<lb/>&longs;tituat vnum in&longs;trumentum <lb/>  &longs;imul cum gubernaculo.                                        100 <lb/>Temonis motu dupliciter nauem <lb/>  po&longs;&longs;e circumferri.                                            100 <lb/>Temo vnde tantas vires habeat. <lb/>  pag.                                                          101 <lb/>Temonem con&longs;titui vectem, gu&shy;<lb/>bernatorem potentiam, ac ma&shy;<lb/>re, onus.                                                     102 <lb/>Temo cur in extremo nauigij col&shy;<lb/>locetur.                                                      104 <lb/><expan abbr="Temon&etilde;">Temonem</expan> nihil nauigio ad id quod <lb/>  in ante progredi e&longs;t, conferre. <lb/>  pag.                                                          113 <lb/>Temonis motio explicatur per <lb/>  eius <expan abbr="reduction&etilde;">reductionem</expan> ad libram.                             117 <lb/> Per temonem naut&aelig; cum vento <lb/>  contendunt.                                                   125 <lb/>Te&longs;ta obliqu&egrave; in aquarum &longs;uperfi<lb/>ciem incidens cur longius inde <lb/>  re&longs;iliat.                                                     150 <lb/> Et cur pluries tanquam per &longs;al&shy;<lb/>tus in eandem &longs;uperficiem inci&shy;<lb/>dat.                                                          267 <lb/>Te&longs;ta quomodo inter digitos col&shy;<lb/>locetur ad hoc, vt eminus proij&shy;<lb/>ciatur.                                                       152 <lb/>Taumaturgica &longs;cientia qu&aelig;.                                 28 <lb/> Et in quas partes diuidatur.                                    29 <lb/>Tollenon idem quod <expan abbr="Celoni&utilde;">Celonium</expan>.                              234 <lb/>Tractio quid.                                                    70 <lb/>Triremes cur prope puppim plu&shy;<lb/>res remiges in &longs;ingulis remis <lb/>  habere con&longs;ueuerint.                                          106 <lb/>Trochlea quid.                                                   58 <lb/>Trochleis duabus adinuicem op&shy;<lb/>po&longs;itis cur facile magna leuen&shy;<lb/>tur onera.                                                    172 <lb/>Trochle&aelig; orbiculum, vectis vicem <lb/>  obtinere.                                                   ibid. <lb/></s>
          <s id="N19018">Trochlearum beneficio tanto ma&shy;<lb/>ius pondus leuari, quant&ograve; plu&shy;<lb/>res extiterint in eis rotul&etail;.                          173 <lb/>Trochleam &longs;uperiorem non tam <lb/>  auxilium, qu&agrave;m commoditatem <lb/>  ad leuandum prae&longs;tare.                                         174 <lb/> Ex inferiori trochlea totam vim <lb/>  qu&aelig; potenti&aelig; adiungitur e&longs;&longs;e <lb/>  petendam.                                                     175 <lb/>Tylum quid.                                                      63 <lb/>Tympanus quid.                                                   60 </s>
        </p>
        <p id="N1902F" type="head">
          <s id="N19031">V<lb/> Vectio quid &amp; quotuplex.                                     70 <lb/>Vectis quid &amp; quotuplex.                                     56 <lb/>Vecte adhibito cur exigua virtu&shy;<lb/>te magna leuentur pondera.                                     86 <lb/>Vectis quomodo habeat rationem <lb/>  libr&aelig;.                                                ibid. <lb/></s>
          <s id="N19041">Vectis longitudo atque proportio <lb/>  ad potentiam, &amp; pondus.                                    88 <lb/>Velis antror&longs;um pergere quomo&shy;<lb/>do valeat nauis.                                    119 &amp; 124 <pb xlink:href="005/01/303.jpg"/>Velificando vbi totus ventorum <lb/>  impetus refundatur.                                           106 <lb/>Vento ex tran&longs;uer&longs;o perflante, ac <lb/>  direct&egrave; nihilominus nauigia in&shy;<lb/>cedendo, cur tandem non per&shy;<lb/>tingant qu&ograve; pr&aelig;cis&egrave; tendebant. <lb/>  pag.                                                          114 <lb/>Vento ex latere flante, <expan abbr="veloq.">veloque</expan> ad <lb/>  oppo&longs;itum inclinante, cur non <lb/>  &longs;equatur nauis &longs;ubmer&longs;io.                                     128 <lb/>Imo cur &longs;ic &longs;ecurius ip&longs;a nauis <lb/>  incedat.                                                    ibid. <lb/></s>
          <s id="N19069">Verticilla ex papiro quomodo ab <lb/>  a&euml;re circumuoluantur.                                    101 <lb/>Vertigo quid.                                                    70 <lb/>Vibratio quid.                                                  229 <lb/>Vibrationis motus, ge&longs;tationem <lb/>  ligni retardat.                                     229.&amp; 232 <lb/>Violentia quot modis po&longs;sit in&shy;<lb/>ferri.                                                         69 <lb/>Per violentiam mota, fieri qua&longs;i <lb/>  per &longs;e mobilia.                                               262 <lb/>Virtus impre&longs;&longs;a cur nece&longs;&longs;ario ad <lb/>  motum violentum &longs;it coceden&shy;<lb/>da, 264. Vide Impetum. <lb/><!-- KEEP S--></s>
          <s id="N19086">Vortex per lineas &longs;pirales, non <lb/>  autem per proprias circunfe&shy;<lb/>rentias perfici.                                              274 <lb/>Vortice circumlata, cur ad me&shy;<lb/>dium tandem agantur. </s>
          <s id="N19091">273. &amp; <lb/>  &longs;equentibus, </s>
        </p>
        <p id="N19096" type="head">
          <s id="N19098">FINIS.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N1909C" type="head">
          <s id="N1909E">ERRATA.<lb/><emph type="italics"/>Pag. </s>
          <s id="N190A5">Lin. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N190A9">Errata.                  Correctio.<emph.end type="italics"/><lb/> 13  8 pro                            per <lb/> 14 24 inef&longs;abiliter                  infallibiliter <lb/> 38 35 non e&longs;t <expan abbr="inc&otilde;-">incon-</expan>           non e&longs;t <expan abbr="inc&otilde;uenlens">inconuenlens</expan> cir <lb/>       <expan abbr="ueni&etilde;s">ueniens</expan> ex                 qulum ex ip&longs;a <lb/>       ip&longs;a <lb/> 51  2 paralellam                     parallelam, Sic lege <lb/>                                        pag.5 2 80. 231. 243. <lb/>                                        255. <lb/> 71 16 enumera-                      enumeratas pertineat <lb/>        ras <lb/><emph type="italics"/>Pag. <!-- REMOVE S-->Lin. <!-- KEEP S--></s>
          <s id="N190D5">Errata.                  Correctio.<emph.end type="italics"/><lb/> 82 17 quam eleua-                   quam extremum <lb/>        t&aelig;                       partis eleuat&aelig; <lb/> 82 33 aliena                         &agrave; linea <lb/>105 21 ip&longs;is                          ip&longs;ius <lb/>108 24 impo&longs;ito                       in propo&longs;ito <lb/>109 13 procedi                        procedere <lb/>188 29 diuer&longs;um                       diuj&longs;um <lb/>191 32 Philolophas                    philo&longs;ophatus <lb/>200  5 confert                        conferat <lb/>238 18 ucidentius                     euidentius </s>
        </p>
        <p id="N190EE" type="head">
          <s id="N190F0">REGESTVM.</s>
        </p>
        <p id="N190F3" type="head">
          <s id="N190F5">a ABCDEFGHIKLMNOPQRST.<!-- KEEP S--></s>
        </p>
        <p id="N190F9" type="head">
          <s id="N190FB">Omnes &longs;unt Quaterniones, pr&aelig;ter a, &amp; T, Duerniones.</s>
        </p>
      </chap>
    </body>
    <back/>
  </text>
</archimedes>