Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/varro_demot_044_la_1584.xml @ 27:8dce37600d38
New Special Instructions
author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
---|---|
date | Wed, 30 Jul 2014 15:58:21 +0200 |
parents | 22d6a63640c6 |
children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0"?> <!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd" > <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"> <info> <author>Varro, Michel</author> <title>De motu tractatus</title> <date>1584</date> <place>Geneva</place> <translator/> <lang>la</lang> <cvs_file>varro_demot_044_la_1584.xml</cvs_file> <cvs_version/> <locator>044.xml</locator> </info> <text><front><section> <pb xlink:href="044/01/001.jpg"/> <p type="head"><s>TERRA <lb/> MACHINIS MOTA <lb/> DISSERTATIONES <lb/> GEOMETRICAE, MECHANICAE <lb/> PHYSICAE, HYDROSTATICAE <lb/> In quibus <lb/> Machinarum Coniugatarum uires inter &longs;e comparantur: <lb/> Multiplici Noua Methodo Terrae magnitudo et <lb/> Grauitas inue&longs;tigatur: ARCHIMEDES <lb/> terrae motionem &longs;pondens ab arrogantia <lb/> &longs;u&longs;picione uindicatur. <lb/></s> <s>AVTHORE <lb/> PAVLO CASATO <lb/> E SOCIETATE IESV. <lb/></s> <s>ROMAE. <lb/></s> <s>Ex Typographia Ignatij de Lazaris.</s><s>M.DC.LVIII.<lb/></s> <s>SVPERIORVM PERMISSV.<lb/></s></p> <pb xlink:href="044/01/002.jpg"/><pb xlink:href="044/01/003.jpg" id="p.0001"/><p type="head"> <s>ILLVSTRI ET IN <lb/> PRIMIS GENEROSO DOMINO, <lb/> DOMINO CAROLO BARONI <lb/> Azerotin, Name&longs;tij Ro&longs;icij <lb/> Brandei&longs;ij Domino, <lb/> MICH. VARRO. S. P. D.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>CVM ab Ineunte ætate in Ma­<lb/> thematicis me exercui&longs;&longs;em, &longs;em­<lb/> per animo meo in hæ&longs;it hoc de&longs;ide­<lb/> rium, vt quæ de Archimede Syra­<lb/> cu&longs;ano referuntur, ea & ratione <lb/> demon&longs;trare & experimento comprobare po&longs;&longs;em. <lb/> </s><s>Cumque multa in eo genere meditatus e&longs;&longs;em, po&longs;t­<lb/> quam ad iuris ciuilis &longs;tudium tran&longs;ii, ac tandem <lb/> ad Rempub. <!-- REMOVE S-->nunquam mihi tantum otii contigit, <lb/> vt ea in ordinem redigere potuerim. </s><s>At cum pau­<lb/> cis retrò annis &longs;atis longam peregrinationem per <lb/> Sarmatiam &longs;u&longs;cepi&longs;&longs;em, e&longs;&longs;etque vacuus curis a-<emph.end type="italics"/> <pb xlink:href="044/01/004.jpg" /><emph type="italics"/>nimus, atque ad earum rerum meditationem me <lb/> impelleret genius meus, cœpi aliquid de his &longs;cribe­<lb/> re, quantum ip&longs;e iter faciendo meo marte a&longs;&longs;equi <lb/> potui cum libris de&longs;tituerer. </s><s>Scriptum illud cum <lb/> in maximè ardua & difficìli contemplatione ver<lb/> &longs;etur, nec ab eo tempore ex quo ad&longs;olitas occupa­<lb/> tiones redii ei extremam manum apponere mihi <lb/> licuerit, decreueram inter priuatas meas mu&longs;as <lb/> a&longs;&longs;eruare Verebar enim vulgi <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan>, (cuius <expan abbr="ta-m&etilde;">ta­<lb/> men</expan> rationem viro politico <expan abbr="habendã">habendam</expan> e&longs;&longs;e cen&longs;eo) ne­<lb/> que &longs;olum vulgi, verum etiam <expan abbr="eorũ">eorum</expan> qui doctorum <lb/> nomine gaudent, cum inaudita quædam interdum <lb/> quæque ab eorum opinione recedere <expan abbr="videãtur">videantur</expan> at­<lb/> tingam. </s><s><expan abbr="Cupiebã">Cupiebam</expan> etiam in eo argumento vlteriùs <lb/> progredi, antè quam quidquam ederem, atque ea <lb/> quæ in meis aduer&longs;ariis ea de re &longs;par&longs;a habeo, iis <lb/> quæ <expan abbr="conge&longs;&longs;erã">conge&longs;&longs;eram</expan> &longs;ubiicere, vt iu&longs;tum <expan abbr="volum&etilde;">volumen</expan> fieret.<emph.end type="italics"/></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Po&longs;tquam verò te di&longs;ce&longs;&longs;um ex hac nostra ci­<lb/> uitate parare intellexi, in qua dum ver&longs;atus es. <lb/> </s><s>non &longs;olùm ei <expan abbr="ornam&etilde;to">ornamento</expan> fui&longs;ti, &longs;ed etiam optimos <lb/> quo&longs;que virtutum tuarum admiratione tibi con­<lb/> ciliasti: mihi verò peculiariter innumera beneuo-<emph.end type="italics"/> <pb xlink:href="044/01/005.jpg" /><emph type="italics"/>lentiæ &longs;igna exhibui&longs;ti, non potui tantum virum, <lb/> meíque <expan abbr="amãtem">amantem</expan> &longs;ine aliquo munere aut<emph.end type="italics"/> <foreign lang="greek">mnhmosu/nw|</foreign><lb/> <emph type="italics"/>dimittere. </s><s>Itaque libellum hunc tibi dicare, & <lb/> &longs;ub tuo nomine in publicum edere &longs;tatui. </s><s>Squalli­<lb/> dus quidem prodit, & rudis, mole etiam perexi­<lb/> guus: &longs;plendidius aliquid & magis elaboratum <lb/> postularet tua dignitas. </s><s>Atqui ea e&longs;t argumenti <lb/> illius magnitudo, vt in eo aliquid volui&longs;&longs;e &longs;atis <lb/> &longs;it. </s><s>Militare &longs;anè munus e&longs;t, eóque nomine tibi <lb/> conueniens: &longs;i quis enim hac cognitione in&longs;tructus <lb/> fuerit, non minùs ea in re bellica vti poterit, <lb/> quam Archimedes in Syracu&longs;is defendendis <lb/> aduer&longs;us Marcum Marcellum v&longs;us est. </s><s>Eá­<lb/> que mirari de&longs;inet quæ de eo Plutarchus nar­<lb/> rat. </s><s>Id lucidius <expan abbr="demõ&longs;trare">demon&longs;trare</expan> potui&longs;&longs;em, &longs;i mihi hæc <lb/> vlterius per&longs;equendi otium fui&longs;&longs;et: Jeiuna enim <lb/> per &longs;e videntur, ni&longs;i quis &longs;uccum qui &longs;ub corti­<lb/> ce latet, eliciat. </s><s>Malui tamen hoc veluti pro­<lb/> gymna&longs;mate alios quibus plus est otii & in­<lb/> genii ad eiu&longs;modi inqui&longs;itionem hortari & ac­<lb/> cendere, quàm præclaram illam cognitio­<lb/> nem diutius &longs;epultam relinquere cum ne-<emph.end type="italics"/> <pb xlink:href="044/01/006.jpg" /> <emph type="italics"/>minem hodie animaduertam qui ei in&longs;udet, <lb/> neque mihi &longs;pes vlla affulgeat diuturni otii, cuius <lb/> ope in hoc &longs;tadio pergere poßim: Quòd &longs;i fortè <lb/> mihi aliquando contingat, riuos plurimos ex his <lb/> fontibus me educturum; <expan abbr="cõfido">confido</expan>; quibus multum <lb/> <expan abbr="cõmoditàtis">commoditàtis</expan> rebus humanis accedat. </s><s>Quæ enim <lb/> hic traduntur, ad motus omnes atque ad omnis ge<lb/> neris virium comparationes accommodari po&longs;­<lb/> &longs;unt ad fines propo&longs;itos a&longs;&longs;equendos. </s><s>Quod quàm <lb/> latè pateat, dici non pote&longs;t. </s><s>E&longs;t enim eorum v&longs;us <lb/> non &longs;olùm in mechanicis, in quibus tamen e&longs;t ma <lb/> ximus, &longs;ed etiam in politicis & œconomicis: &longs;unt <lb/> enim in illis motus, &longs;unt vires & re&longs;istentiæ. </s><s>In <lb/> arte medica & reliquis phy&longs;ices partibus pra­<lb/> cticis, quantus &longs;it, nemo fando exprimere poßit. <lb/> </s><s>Quia vero ea quæ praxim docent gratiora &longs;unt <lb/> ip&longs;a contemplatione, & cau&longs;æ propter effecta in­<lb/> quirantur,<emph.end type="italics"/> <foreign lang="greek">*a)lfh/stas</foreign> <emph type="italics"/>omnes hortor vt quod ego in­<lb/> numeris aliis cur is implicitus addere non po&longs;­<lb/> &longs;um, ip&longs;i addant. </s><s>Abundat nunc Europa præ­<lb/> &longs;tantibus ingeniis, &longs;i Mœcenates ade&longs;&longs;ent. <lb/> </s><s>Ea autem quæ præter hæc meditatus &longs;um, ac fer-<emph.end type="italics"/><pb xlink:href="044/01/007.jpg" /> <emph type="italics"/>mè parata habeo, hæc &longs;unt. </s><s>Tractatus de iactu. <lb/> </s><s>De continuitate eiu&longs;que &longs;olutione. </s><s>De <expan abbr="cõden&longs;a-tione">conden&longs;a­<lb/> tione</expan> & rarefactione earumque cau&longs;is & effecti­<lb/> bus: <expan abbr="It&etilde;">Item</expan> in Mechanicis, tractatus de variis ma­<lb/> chinis ad motus <expan abbr="ci&etilde;dos">ciendos</expan>, ac de perfectißimæ cuiu&longs;­<lb/> que ad id quod propo&longs;itum fuerit moliendum in­<lb/> ue&longs;tigatione. </s><s>Nonnulla <expan abbr="etiã">etiam</expan> de <expan abbr="Rerumpublicarũ">Rerumpublicarum</expan> <lb/> motu tum interno <expan abbr="tũ">tum</expan> externo notaui, quæ <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> or­<lb/> dine tradere optarem: quorum omnium principia <lb/> hic &longs;i quis diligenter animaduertat tradita &longs;unt. <lb/> </s><s>Si quis mihi in his <expan abbr="palmã">palmam</expan> præripuerit, meque an­<lb/> teuerterit ei maximas gratias agam. </s><s>Sunt tamen <lb/> inter hæc quædam quæ vulgò pandere nephas est. <lb/> </s><s>Itaque theoriæ magis in&longs;i&longs;tendum puto, in qua &longs;i <lb/> quis exercitatus fuerit, nullo negotio illam in opus <lb/> educere poterit, idque &longs;ine periculo fiet, cum vul­<lb/> go non pateat. </s><s>Alioqui <expan abbr="periculũ">periculum</expan> e&longs;t, ne &longs;i particu­<lb/> laria tradantur iis contenti homines, vt fieri &longs;olet <lb/> vniuer&longs;alem cognitionem & cau&longs;arum inqui&longs;i­<lb/> tionem negligant, pereatque &longs;cientia. </s><s>Eaque de <lb/> cau&longs;a nihil quicquam de his quæ fecerat Archi-<emph.end type="italics"/> <pb xlink:href="044/01/008.jpg" /> <emph type="italics"/>medes &longs;criptum relinquere voluit. </s><s><expan abbr="Exi&longs;timãs">Exi&longs;timans</expan> eos <lb/> qui in iis quæ<emph.end type="italics"/> <foreign lang="greek">qewrhtikw=s</foreign> <emph type="italics"/>tradiderat, diligentem ope­<lb/> ram ponere <expan abbr="vell&etilde;t">vellent</expan>, multò maiora quoties opus fo­<lb/> ret præ&longs;tituros. </s><s>Equidem mihi per&longs;uadeo non de­<lb/> futuros qui varia iudicia de hoc no&longs;tro &longs;cripto fe­<lb/> rant & qua&longs;i nouum athletam in arenàm pro­<lb/> deuntem mirentur. </s><s>Quibus vno verbo re&longs;pon­<lb/> &longs;um volo, me nullius vnquam in verba ma­<lb/> gistri iura&longs;&longs;e, &longs;ed liberrimè &longs;emper philo&longs;o­<lb/> phatum e&longs;&longs;e: ita vt etiam in principia ab aliis <lb/> &longs;tatuta animaduertere mihi licere putauerim. <lb/> </s><s>Quod eò liberiùs feci, po&longs;tquam magnam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/> vulgo receptarum opinionum fal&longs;am e&longs;&longs;e re ip&longs;a <lb/> deprehendi. </s><s>Omnibus placuero, &longs;i tibi placuero. </s><s>Si <lb/> quid in his ob&longs;curius fuerit, habes <expan abbr="clarißimũ">clarißimum</expan> vi­<lb/> rum Wence&longs;laum lauinium tuum, ab&longs;tru&longs;ioris <lb/> philo&longs;ophiæ indagatorem <expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan>, qui tibi omnia <lb/> explicabit. </s><s>Hoc igitur <expan abbr="munu&longs;culũ">munu&longs;culum</expan> vt &longs;erena <expan abbr="frõ-te">fron­<lb/> te</expan> &longs;u&longs;cipias rogo. </s><s>Vale. <!-- KEEP S--></s><s>V I. <!-- KEEP S--></s><s>K al. <!-- REMOVE S-->Jun. <!-- REMOVE S-->Anno <lb/> Christi Domini<emph.end type="italics"/> M. D. LXXXIV. <!-- KEEP S--></s> </p></section><pb xlink:href="044/01/009.jpg" pagenum="1"/><section><p type="head"> <s>M. VARRONIS DE <lb/> MOTV TRACTATVS.<!-- KEEP S--></s></p></section></front><body><chap><p type="head"> <s><emph type="italics"/>PROBLEMA.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="head"> <s><emph type="italics"/>Data vi datum pondus mouere.<emph.end type="italics"/></s></p><p type="main"> <s>Hoc problema prima quidem <lb/> fronte mirabile videtur, vt &longs;cilicet <lb/> pondus vel maximum viribus ta­<lb/> men minimis, vt puta &longs;i dicas vnius <lb/> hominis, vel etiam imbecillioris a­<lb/> licuius animalis viribus totum ter­<lb/> ræ globum loco moueri po&longs;&longs;e. </s><s>Quod Archimedem <lb/> Syracu&longs;anum iacta&longs;&longs;e referunt hoc dicto, <foreign lang="greek">do\s pou= stw=| <lb/> ta\n ga\n kinw=|. </foreign></s><s>Si quis tamen in Geometrico puluere <lb/> ver&longs;atus fuerit, pre&longs;ertim verò in iis quæ ab ip&longs;o in <lb/> &longs;uo <foreign lang="greek">i)soropikw=n</foreign> libello <expan abbr="tradũtur">traduntur</expan>. </s><s>Illud cæteráque eiu&longs;­<lb/> modi, ludicra Geometriæ, vt & ip&longs;e facere &longs;olitus di<lb/> citur, appellabit. </s><s>Ex huius autem problematis expli<lb/> catione, omnium machinarum qu&ecedil; ad motus cien­<lb/> dos excogitari po&longs;&longs;unt, ratio pendet. </s><s>Et&longs;i verò <expan abbr="totũ">totum</expan> <lb/> Geometrica demon&longs;tratione expediri po&longs;&longs;it, quo­ <pb xlink:href="044/01/010.jpg" pagenum="2"/>niam tamen h&ecedil;c con&longs;ideratio, quæ Græcis <foreign lang="greek">staqmikh\</foreign> di<lb/> citur Geometriæ tantùm e&longs;t <foreign lang="greek">u(pa/llhlos</foreign> mixta &longs;cili­<lb/> cet ex phy&longs;ica & Geometrica eo quòd illius &longs;ubie­<lb/> ctum &longs;it motus. </s><s>Ideò paulò cra&longs;&longs;iori Minerua & <lb/> præter Geometricam &longs;implicitatem <foreign lang="greek">fusikw=s</foreign> etiam <lb/> tractanda e&longs;t: alioqui Archimedicis demon&longs;tratio­<lb/> nibus &longs;tandum e&longs;&longs;et, quæ in eo mancæ &longs;unt, quòd il­<lb/> læ propo&longs;itiones quæ ex phy&longs;icis peti debent, inde­<lb/> mon&longs;tratæ manent, nec explicantur, &longs;ed pro confe&longs;­<lb/> &longs;is principiorum loco po&longs;tulantur. </s><s>Eas igitur, qua­<lb/> tenus ad huius problematis explicationem faciunt, <lb/> hic di&longs;cutiemus. </s><s>Neque enim Euclidis <expan abbr="librũ">librum</expan> de gra­<lb/> ui & leui, in quo hoc argumentum per&longs;equi volui&longs;­<lb/> &longs;e videtur, integrum habemus. </s><s>Ari&longs;toteles verò in <lb/> eo quod ab ip&longs;o &longs;criptum extat de Mechanicis fra­<lb/> gmento pr&ecedil;ter &longs;uum morem, cùm alio qui in omni­<lb/> bus exacti&longs;&longs;imus &longs;it, hanc quæ&longs;tionem potiùs nota­<lb/> uit quàm explicuit in &longs;exto & &longs;eptimo phy&longs;icorum <lb/> libro multa prætermi&longs;it. </s><s>Vt igitur ad rem aggredia­<lb/> mur, primùm voces, quibus vtendum e&longs;t, definie­<lb/> mus, vt intelligatur quo &longs;en&longs;u eas accipiamus. </s></p><p type="head"> <s>DEFINITIO I.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Vis dicitur agendi aut agenti re&longs;i&longs;tendi <expan abbr="pot&etilde;tia">potentia</expan>, <lb/> præ&longs;ertim verò mouendi & mouenti re&longs;i&longs;tendi. </s></p><p type="head"> <s>II.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Vis &longs;ubiectum dicitur id quod vis mouet, vel <pb xlink:href="044/01/011.jpg" pagenum="3"/>quod à vi mouetur. </s></p><p type="main"> <s>Hîc non agimus de vi primaria quæ virium o­<lb/> mnium principium e&longs;t, mouétque omnia, nec <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <lb/> mouetur, &longs;ed de ea, qu&ecedil; dum mouet, <expan abbr="etiã">etiam</expan> cum &longs;ub­<lb/> iecto, cui ine&longs;t, mouetur. </s></p><p type="main"> <s>Subiecta verò quæ nullam vim habent, nec mo­<lb/> uentur, nec mouenti <expan abbr="re&longs;i&longs;tũt">re&longs;i&longs;tunt</expan>: &longs;i qua verò vis illis ac­<lb/> cedat, tum ab ea &longs;e moueri patiuntur. </s></p><p type="main"> <s>Et&longs;i autem plura &longs;int virium genera, tot &longs;cilicet, <lb/> quot &longs;unt in rerum natura contrariorum, actionem <lb/> & pa&longs;&longs;ionem recipientium, vt leue graue, rarum <expan abbr="d&etilde;-&longs;um">den­<lb/> &longs;um</expan>, plenum vacuum, durum molle, & cætera eiu&longs;­<lb/> modi, quoniam tamen ea omnia hîc per&longs;equi no&longs;tri <lb/> non e&longs;t in&longs;tituti, cùm de ea tantùm qua motus fit a­<lb/> gere &longs;tatuerimus. </s></p><p type="head"> <s>III.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Cùm de motu hîc agemus motum ad locum, <lb/> quem Græci <foreign lang="greek">fora\n</foreign> vocant, intelligi volumus. </s></p><p type="head"> <s>IIII.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Linea autem recta quæ e&longs;t ab eo loco à quo mo­<lb/> tus fieri incipit ad illum ad quem tendit. </s><s>Illius vis <lb/> quæ motum efficit, nutus dicetur. </s></p><p type="main"> <s><expan abbr="Ead&etilde;">Eadem</expan> verò linea <expan abbr="cõ&longs;iderata">con&longs;iderata</expan> à loco ad <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> <expan abbr="t&etilde;dit">tendit</expan> vis <lb/> ad <expan abbr="illũ">illum</expan> à quo motus fieri incipit, contra <expan abbr="nutũ">nutum</expan> dicitur. </s></p><p type="main"> <s>Itidem & omnes illi parallelæ. </s></p><p type="main"> <s>Quæ verò lineæ vel rectæ, vel curuæ, nutus <expan abbr="lineã">lineam</expan> <pb xlink:href="044/01/012.jpg" pagenum="4"/>ad angulos inæquales &longs;ecant, illæ obliquè nutum <lb/> ver&longs;us, vel contra nutum ferri <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan>, habita ratio­<lb/> ne partium, quas &longs;pectant. </s></p><p type="main"> <s>Plurimùm autem à &longs;itu corporis humani deno­<lb/> minationem accipiunt illæ partes, vt &longs;ur&longs;um, deor­<lb/> &longs;um, dextror&longs;um, &longs;ini&longs;tror&longs;um, antè vel ponè di­<lb/> cantur. </s><s>Quæ verò lineæ, nutus lineam ad angulos <lb/> rectos &longs;ecant, neque ver&longs;us nutum, neque contra <lb/> nutum ferri dicuntur, &longs;ed æquè di&longs;tant à loco natu­<lb/> rali. </s></p></chap><chap><p type="head"> <s><emph type="italics"/>Virium diui&longs;io.<emph.end type="italics"/></s></p><p type="main"> <s>Vis autem omnis aut naturalis e&longs;t, aut non natu­<lb/> ralis, aut mixta. </s><s>Naturalis vis e&longs;t, qua res quælibet <lb/> natura &longs;ua mouetur, aut mouenti re&longs;i&longs;tit habita ra­<lb/> tione tum loci &longs;ui naturalis, tum etiam &longs;itus &longs;uarum <lb/> partium. </s><s>Non naturalis e&longs;t quæ nec ratione loci &longs;ui <lb/> naturalis, nec &longs;itus partium mouet. </s><s>E&longs;t autem hæc <lb/> duplex, fortuita &longs;cilicet & voluntaria: illa vt vis ven­<lb/> torum & &longs;pirituum intellectu carentium, hæc vt a­<lb/> nimalium & &longs;pirituum intelligentium & &longs;imilium. <lb/> </s><s>Mixta dicitur, quæ partim naturalis e&longs;t, partim non <lb/> naturalis. </s></p><p type="main"> <s>Locus autem naturalis cuiu&longs;que rei e&longs;t, in quo <lb/> exi&longs;tens ip&longs;a quie&longs;cit, & &longs;i inde remota &longs;it, vis ei à na<lb/> tura in&longs;ita eam illuc impellit. </s><s>Huius verò motus aut <lb/> quietis cau&longs;&longs;a nulla alia a&longs;&longs;ignari pote&longs;t præter pri- <pb xlink:href="044/01/013.jpg" pagenum="5"/>mam illam rerum omnium conditricem, qu&ecedil;, ne o­<lb/> mnia in omnibus e&longs;&longs;ent &longs;ingulis partibus vniuer&longs;i <lb/> &longs;ingula loca attribuit circa quæ conglobantur, & i­<lb/> bi hærent. </s><s>Quicquid enim terreum e&longs;t, in terræ glo­<lb/> bum <expan abbr="cõfluxit">confluxit</expan>. </s><s>Ita quicquid &longs;oli homogenes in Solis <lb/> corpus, lunaria omnia in lunam, & &longs;ic de cæteris cor<lb/> poribus vniuer&longs;i. </s><s>Singulæ autem eorum partes &longs;uis <lb/> totis adhærent, nec inde &longs;ponte <expan abbr="mou&etilde;tur">mouentur</expan>: &longs;i verò in­<lb/> de motæ fuerint, eò redire nituntur. </s><s>Quod enim in <lb/> terra fieri videmus, idem & in reliquis corporibus v­<lb/> niuer&longs;i fieri dicere po&longs;&longs;umus, &longs;cilicet quod vnita cir<lb/> ca locum &longs;uum naturalem maneant: &longs;i enim partes <lb/> eorum &longs;ponte &longs;epararentur, & vi ab ip&longs;is &longs;eparatæ <lb/> ad locum &longs;uum non redirent, &longs;tatim tota di&longs;&longs;olue­<lb/> rentur. </s></p><p type="main"> <s>Vis igitur illa in loco &longs;uo quie&longs;cendi grauitas di­<lb/> citur, cuius contrarium e&longs;t leuitas. </s><s>Res autem nulla <lb/> per &longs;e leuis dicitur, &longs;ed <expan abbr="tãtùm">tantùm</expan> habita ratione alterius <lb/> loci, quàm &longs;ui naturalis: vt puta &longs;i pars aliqua Solis <lb/> vi quapiam in terram inuecta e&longs;&longs;et, &longs;uóque arbitrio <lb/> committeretur, illa &longs;tatim Solem peteret: ita &longs;i ter­<lb/> ræ pars in Solem inuecta e&longs;&longs;et, &longs;uóque arbitrio com<lb/> mitteretur, &longs;tatim à &longs;ole euolaret, & &longs;e per cælum <lb/> terram ver&longs;us proriperet. </s><s>Vt igitur terræ partes in <lb/> terra graues &longs;unt: &longs;ic Solis partes in &longs;ole graues &longs;unt: <lb/> in terra verò leues, terræ verò partes in Sole leues <pb xlink:href="044/01/014.jpg" pagenum="6"/>&longs;unt. </s><s>Idem de cæteris corporibus vniuer&longs;i dici po­<lb/> te&longs;t. </s><s>Neque enim faciliùs ex globo lunæ particulam <lb/> ab&longs;trahas, quàm ex terra glebam. </s></p><p type="main"> <s>Aer autem nullum proprium habet locum natu<lb/> ralem, &longs;ed vbique e&longs;&longs;e pote&longs;t, cùm rerum omnium <lb/> locus vniuer&longs;alis e&longs;&longs;e videatur: de quo dubitari po­<lb/> te&longs;t an &longs;it infinitus, cùm omnia contineat, à nulla re <lb/> verò totus comprehendatur, &longs;ed hæc di&longs;putatio non <lb/> e&longs;t huius loci. </s></p><p type="main"> <s>Et&longs;i autem nullum proprium habet locum natu<lb/> ralem, neque leuis aut grauis &longs;it: leuis tamen e&longs;&longs;e vi­<lb/> detur, cùm grauis non &longs;it, nec ægrè &longs;e moueri patia­<lb/> tur. </s><s>Itaque &longs;i quo modo ita con&longs;titutus &longs;it, vt rem a­<lb/> liquam, quò minùs ad locum &longs;uum naturalem per­<lb/> uenire po&longs;&longs;it, impediat, tum per expre&longs;&longs;ionem &longs;eu <lb/> <foreign lang="greek">e)/kqliyin</foreign>, ab ea eiicietur, in eiú&longs;que locum &longs;uccedet, <lb/> vt fit in aqua, cùm ei introducitur. </s><s>Quæ quidem <foreign lang="greek">e)/k­<lb/> qliyis</foreign> iis etiam accidit quæ loco naturali gaudent, <lb/> cùm &longs;e&longs;e mutuò impediunt, ne ad illum ferantur. <lb/> </s><s>Præ&longs;ertim verò in liquidis locum habet, quorum <lb/> partes facilius mouentur, quàm rerum <expan abbr="cohærentiũ">cohærentium</expan> <lb/> & compactarum. </s><s>Inde accidit vt quicquid liquidis <lb/> immergitur, tantò fiat in illis leuius quàm grauius, <lb/> e&longs;t moles eiu&longs;dem liquoris ip&longs;orum moli æqualis. <lb/> </s><s>Sed hæc de loco naturali fu&longs;iùs à nobis alibi medita­<lb/> ta, obiter hîc attigi&longs;&longs;e &longs;ufficiat, vt intelligatur quid <pb xlink:href="044/01/015.jpg" pagenum="7"/>&longs;it vis naturalis. </s></p><p type="main"> <s>Vis autem voluntaria nullum certum nutum <lb/> habet, &longs;ed illum tantùm in quo mouentis voluntas <lb/> conquie&longs;cit. </s><s>Cúmque vis naturalis vnum tantùm <lb/> nutum habeat, &longs;cilicet à loco à naturali requie re­<lb/> moto, ad ip&longs;am naturalem requiem, illa infinitos nu <lb/> tus habet & indeterminatos per &longs;e ac voluntatis tan <lb/> tùm decreto determinabiles. </s></p><p type="main"> <s>Fortuita verò ip&longs;o tantùm ca&longs;u determinabilem <lb/> nutum habet: quò enim ip&longs;a tendit, eo munere dici­<lb/> tur &longs;iue &longs;ur&longs;um, &longs;iue deor&longs;um, &longs;iue ad latera. </s><s>Itaque <lb/> & hic & ille nutus <foreign lang="greek">a)dio/ristos</foreign> dicitur. </s><s>Quemadmodum <lb/> & is quem habent vires illæ, quibus res à &longs;itu <expan abbr="partiũ">partium</expan> <lb/> naturali remotæ ad illum redeunt: prout enim ab <lb/> eo motæ &longs;unt, ita ad illum redeunt, prout etiam huc <lb/> aut illuc obuer&longs;æ &longs;unt, vt vis arcus aut bali&longs;tæ. </s></p><p type="head"> <s>DEFIN. V.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Vires autem contrariæ dicuntur, quæ contrarios <lb/> motus ciere po&longs;&longs;unt, vt ea <expan abbr="qu&ecedil;">quæ</expan> &longs;ur&longs;um mouet & <expan abbr="qu&ecedil;">quæ</expan><lb/> deor&longs;um, & &longs;ic de cæteris. </s></p><p type="main"> <s>Con&longs;ideratur autem in vi <expan abbr="quãtitas">quantitas</expan>, tum eo quòd <lb/> vis partibus &longs;uis con&longs;tet, in quas in infinitum diuidi <lb/> pote&longs;t, & rur&longs;us additione aut multiplicatione au­<lb/> geri, tum quòd æqualitatis exce&longs;&longs;us & defectus <expan abbr="cõ-parationem">con­<lb/> parationem</expan> recipiat. </s></p> <pb xlink:href="044/01/016.jpg" pagenum="8"/><p type="main"> <s>Ac quoniam vis e&longs;t mouendi potentia, vis par­<lb/> tes erunt quæ motus partes efficient, & quæ erit mo<lb/> tus partium, men&longs;ura eadem erit & vis partium. </s><s>Et <lb/> motus quidem propria men&longs;ura e&longs;t linea &longs;eu <expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan>. <lb/> </s><s>Quantum enim res quæpiam mota, &longs;patij percur­<lb/> rit, tantùm mota e&longs;&longs;e dicitur. </s><s>Quoniam verò in mo<lb/> mento vel in&longs;tanti quod in&longs;tar puncti e&longs;t, & magni­<lb/> tudine caret, nullus motus fieri pote&longs;t, &longs;ed motus o­<lb/> mnis in tempore fit. </s><s>Ideò ad motus men&longs;uram tem­<lb/> pus etiam adhibere oportet. </s><s>Illud enim cum &longs;patio <lb/> vel linea, motus dici facit æquales aut inæquales. </s></p><p type="head"> <s>DEFIN. VI.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Æquales igitur motus dicuntur, qui æqualibus <lb/> temporibus æqualia &longs;patia percurrunt. </s></p><p type="main"> <s>Qui autem æqualibus temporibus æqualia &longs;pa­<lb/> tia permeant, illi iidem proportionales &longs;unt: hoc <lb/> e&longs;t, quæ e&longs;t ratio temporis, quo alter eorum fit ad <lb/> tempus quo fit alter, eadem e&longs;t &longs;patij quod percurrit <lb/> alter ad &longs;patium quod reliquus percurrit. </s><s>Si enim <lb/> duorum quorum &longs;inguli vna hora miliaris vnius i­<lb/> ter conficiunt, alter eodem motu per tria miliaria <lb/> ferri pergat, alter verò per duo <expan abbr="tãtùm">tantùm</expan>. </s><s>Ille tribus ho­<lb/> ris ea ab&longs;oluet, hic verò duabus, & æquè celeriter <lb/> ferri dicentur, licet &longs;patia inæqualia <expan abbr="percurrãt">percurrant</expan>, quo­<lb/> niam illa &longs;unt temporibus proportionalia. </s></p> <pb xlink:href="044/01/017.jpg" pagenum="9"/><p type="head"> <s>VII.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Inæquales autem motus dicuntur, quorum tem­<lb/> pora non &longs;unt &longs;patiis proportionalia. </s><s>Eorum autem <lb/> maior ille dicitur, cuius maior erit ratio &longs;patij ad &longs;pa<lb/> tium, quàm temporis ad tempus, quibus fiunt illi <lb/> motus. </s><s>Ex quo intelligitur etiam quis minor dica­<lb/> tur. </s><s>Maior igitur dicetur qui celeriùs feretur, minor, <lb/> qui tardiùs. </s></p><p type="head"> <s>VIII.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Æquales igitur vires dicentur, quæ æqualibus <lb/> motibus &longs;ubiecta &longs;ua mouebunt. </s><s>Maior verò quæ <lb/> &longs;ubiectum &longs;uum magis vel celeriùs mouebit. </s><s>Mi­<lb/> nor, quæ minùs vel tardiùs. </s></p></chap><chap><p type="head"> <s><emph type="italics"/>Motuum diui&longs;io.<emph.end type="italics"/></s></p><p type="main"> <s>Comparantur autem motus &longs;ecundum omnes <lb/> comparationis gradus, hoc e&longs;t, æqualitatem, exce&longs;­<lb/> &longs;um & defectum: tum &longs;ibi ip&longs;is, cùm totus &longs;uis par­<lb/> tibus confertur, tum alij aliis. </s></p><p type="main"> <s>Quatenus autem &longs;ibi ip&longs;i motus <expan abbr="cõparatur">comparatur</expan>, aut <lb/> e&longs;t <foreign lang="greek">o(moiomerh\s</foreign> &longs;eu æquabilis aut <foreign lang="greek">a)nomoiomerh\s</foreign>, id e&longs;t inæ­<lb/> quabilis. </s><s>Aequabilis, cuius omnes partes tum mini­<lb/> mæ tum maiores tempora habent &longs;patiis per quæ <lb/> cientur proportionalia. </s><s>Inæquabilis verò, in quo illa <lb/> non &longs;unt proportionalia. </s></p><p type="main"> <s>Inæquabilium autem motuum duo &longs;unt genera, <pb xlink:href="044/01/018.jpg" pagenum="10"/>cre&longs;cens &longs;cilicet & decre&longs;cens, ídque vel continuè, <lb/> vel per interualla, ordinatim vel <foreign lang="greek">a)taktw=s. </foreign></s></p><p type="main"> <s>Cre&longs;cens dicitur, quando partium po&longs;teriorum <lb/> ip&longs;ius maior e&longs;t celeritas, quàm priorum: <expan abbr="decre&longs;c&etilde;s">decre&longs;cens</expan>, <lb/> quando minor. </s></p><p type="main"> <s>Continuè, quando nulla pars illius vel minima <lb/> alteri parti e&longs;t æqualis &longs;eu &longs;ibi ip&longs;i æquabilis. </s></p><p type="main"> <s>Per interualla verò, quando partes quidem illius <lb/> &longs;ibi ip&longs;is æquabiles &longs;unt, aliæ verò aliis comparatæ <lb/> inæquabiles. </s></p><p type="main"> <s>Ordinatim, quando incrementum aut <expan abbr="decrem&etilde;-tum">decremen­<lb/> tum</expan> illud certa aliqua proportionis progre&longs;&longs;ione <lb/> fit, vt &longs;i in motu continuè cre&longs;cente, diui&longs;o toto mo<lb/> tus &longs;patio in aliquot partes æquales eadem &longs;it ratio <lb/> celeritatis, finis primi &longs;patij ad celeritatem finis &longs;e­<lb/> cundi, quæ finis &longs;ecundi ad finem tertij, & &longs;ic dein­<lb/> ceps: vel &longs;i finis &longs;ecundi &longs;patij duplo citiùs feratur, <lb/> quàm finis primi & finis tertij, triplo quàm primi: <lb/> finis verò quarti quadruplo, & &longs;ic deinceps. </s><s>Idem &longs;i <lb/> in quauis alia proportionis progre&longs;&longs;ione illarum <lb/> partium celeritas, aliarum ad alias &longs;e habeat. </s><s>In mo­<lb/> tu verò per interualla cre&longs;cente <expan abbr="augm&etilde;tum">augmentum</expan> illud or­<lb/> dinatim fieri dicetur, &longs;i interuallorum proportio a­<lb/> liquem progre&longs;&longs;ionis ordinem &longs;eruet: puta &longs;i <expan abbr="primũ">primum</expan> <lb/> interuallum duplo tardiùs <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> moueatur, triplo <lb/> verò tardiùs tertio, &c. </s></p> <pb xlink:href="044/01/019.jpg" pagenum="11"/><p type="main"> <s>Inordinatè autem cre&longs;cere vel decre&longs;cere dicetur <lb/> motus, &longs;i incrementum illud aut decrementum nul<lb/> la certa & ordinata proportione fiat. </s></p><p type="main"> <s>Comparantur autem motus alij aliis, æquabiles <lb/> &longs;cilicet & inæquabiles ordinatim progredientes: de <lb/> inordinatorum enim tum inter &longs;e, tum cum aliis <expan abbr="cõ||">com</expan><lb/> paratione nihil certò &longs;tatui pote&longs;t. </s></p><p type="main"> <s>Comparantur igitur æquabiles cum æquabili­<lb/> bus aut cum inæquabilibus, ac etiam inæquabiles <lb/> cum inæquabilibus. </s></p><p type="main"> <s>Æquabiles autem cum æquabilibus compara­<lb/> tionibus &longs;uis partibus corre&longs;pondentibus &longs;unt pro­<lb/> portionales. </s><s>Si enim <expan abbr="proponãtur">proponantur</expan> duo motus æqua­<lb/> biles, quorum alter altero maior &longs;it, quæ erit ratio <lb/> dimidiæ partis vnius ad dimidiam partem alterius, <lb/> eadem erit tertiæ ad tertiam, & &longs;ic deinceps. </s></p><p type="main"> <s>Æquabilium verò motuum cum inæquabilibus, <lb/> cum iis &longs;cilicet qui per interualla cre&longs;cunt, compa­<lb/> ratio fit tanquam cum pluribus diuer&longs;is motibus æ­<lb/> quabilibus, &longs;unt enim interuallorum <expan abbr="illorũ">illorum</expan> motus <lb/> æquabiles. </s><s>At cum continuè <expan abbr="cre&longs;c&etilde;tibus">cre&longs;centibus</expan> aut decre­<lb/> &longs;centibus difficile e&longs;t comparationis modum defi­<lb/> nire, cùm ne momento quidem &longs;tabilis maneat par<lb/> tium illarum quantitas. </s><s>E&longs;t tamen motus æquabilis <lb/> illorum men&longs;ura: tanti enim e&longs;&longs;e dicuntur, quanti <lb/> forent, &longs;i in ea celeritatis men&longs;ura ad quam perue­ <pb xlink:href="044/01/020.jpg" pagenum="12"/>nerunt, æquabiliter pergerent. </s></p><p type="main"> <s>Cre&longs;centes verò cum cre&longs;centibus continuè, <expan abbr="cõ-parati">con­<lb/> parati</expan> &longs;iquidem eadem progre&longs;&longs;ionis proportione <lb/> cre&longs;cant, æqualia &longs;patia ab eorum principiis nume­<lb/> rata, æqualibus temporibus emen&longs;a habebunt, idem <lb/> in decre&longs;centibus. </s><s>Sed h&ecedil;c hactenus inqui&longs;iui&longs;&longs;e &longs;uf­<lb/> ficiat: &longs;i quis enim particulatim omnia <expan abbr="exp&etilde;dere">expendere</expan> vel­<lb/> let, in infinitum &longs;e&longs;e extenderet h&ecedil;c partium & pro­<lb/> portionum motuum &longs;upputatio. </s></p><p type="main"> <s>Iam videamus quæ vires quos horum motuum <lb/> cieant. </s><s>Et vis quidem ea qua res quælibet ad &longs;itum <lb/> naturalem &longs;uarum partium redit, motu <expan abbr="cõtinuè">continuè</expan> de­<lb/> cre&longs;cente mouet: quo enim propiùs ad &longs;itum natu­<lb/> ralem partium accedit, eo tardior & languidior e&longs;t. <lb/> </s><s>Arcus enim cùm primùm laxari incipit, celeriùs <lb/> mouetur, quàm cùm motus &longs;ui finis propior e&longs;t. </s></p><p type="main"> <s>Vis verò naturalis, qua res qu&ecedil;libet ad <expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;uum <lb/> naturalem tendit, &longs;ubiectum &longs;uum, motu continuè <lb/> & ordinatim cre&longs;cente, mouet. </s><s>Illius autem motus <lb/> cau&longs;a e&longs;t quòd faciliùs id moueatur, quod in motu <lb/> e&longs;t, quàm quod quie&longs;cit. </s><s>Vis igitur eadem, <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan> <lb/> quod iam in motu e&longs;t premens, illud magis moue­<lb/> bit, quàm &longs;i quie&longs;cat, & magis motum, magis etiam <lb/> mouebit: ita vt eadem vis motione maior fiat, quàm <lb/> per &longs;e &longs;it. </s><s>Et hæc e&longs;t cau&longs;a cur ictus, quo magis ab al­<lb/> tero venit, eo vehementior &longs;it. </s><s>Motus autem huius <pb xlink:href="044/01/021.jpg" pagenum="13"/>&longs;patia hanc celeritatis proportionem &longs;eruant, vt <expan abbr="qu&ecedil;">quæ</expan> <lb/> e&longs;t ratio totius &longs;patij, per quod fit ille motus ad par­<lb/> tem ip&longs;ius (vtriu&longs;que initio inde &longs;umpto, vbi e&longs;t mo<lb/> tus initium) eadem &longs;it celeritatis ad celeritatem. <lb/> <figure id="id.044.01.021.1.jpg" xlink:href="044/01/021/1.jpg"/><lb/> Exempli gratia, &longs;i vis aliqua per lineam ABC <lb/> mouerit, &longs;itque AB illius lineæ pars, quæ erit <lb/> ratio AC ad AB, eadem erit celeritatis motus <lb/> in puncto C ad <expan abbr="celeritat&etilde;">celeritatem</expan> motus in puncto B. <lb/> <!-- KEEP S--></s><s>Cuiu&longs;modi proportio ob&longs;eruatur in paralle­<lb/> lis triangulum &longs;ecantibus. </s><s>Vt enim &longs;e habet <lb/> <figure id="id.044.01.021.2.jpg" xlink:href="044/01/021/2.jpg"/><lb/> AC ad AB, &longs;ic CG ad BF, & vt AD ad <lb/> AC, &longs;ic DH ad CG. <!-- KEEP S--></s><s>Itaque &longs;i in &longs;patia ali­<lb/> quot æqualia diuidatur totius motus &longs;pa<lb/> tium, finis &longs;ecundi duplo citiùs feretur, <lb/> quàm finis primi: finis verò tertijtriplo <lb/> citiùs quàm finis primi, & &longs;ic deinceps. <lb/> </s><s>Hac autem ratione fit, vt &longs;patiorum illo­<lb/> rum initio maxima &longs;it celeritatis <expan abbr="differ&etilde;-tia">differen­<lb/> tia</expan>: progre&longs;&longs;u verò &longs;emper minuatur, ac tandem fer­<lb/> mè eadem &longs;it, vt fit in trianguli lateribus, quæ lon­<lb/> gi&longs;&longs;imè producta æquè di&longs;tare videntur. </s><s>Eáque e&longs;t <lb/> ratio cur Solis & Lunæ radij, etiam&longs;i concurrant (in <lb/> ip&longs;orum &longs;cilicet corporibus, aut vltra res quas <expan abbr="illu-&longs;trãt">illu­<lb/> &longs;trant</expan>) paralleli <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="appareãt">appareant</expan>. </s><s><expan abbr="Ead&etilde;">Eadem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> cau&longs;a e&longs;t cur <lb/> line&ecedil; omnes ad <expan abbr="perp&etilde;diculũ">perpendiculum</expan> in <expan abbr="terrã">terram</expan> cadentes, paral­<lb/> lelæ videantur, cùm <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> in centro terræ <expan abbr="cõcurrant">concurrant</expan>. </s></p> <pb xlink:href="044/01/022.jpg" pagenum="14"/><p type="main"> <s>Hunc igitur motum vis naturalis efficit, modò <lb/> nulla quies intercedat. </s></p><p type="main"> <s>Vis autem voluntaria motum omnem ciere apta <lb/> e&longs;t. </s><s>Fortuita verò inordinatum tantùm motum effi­<lb/> cit. </s><s>Et hæc de variis virium motibus, <expan abbr="eorúmq;">eorúmque</expan> pro­<lb/> portione & partibus. </s></p><p type="main"> <s>E&longs;t verò etiam virium partitio quædam, quæ ex <lb/> eorum quibus <expan abbr="inhær&etilde;t">inhærent</expan> &longs;ubiectorum diui&longs;ione, aut <lb/> alterius ad alterum proportione re&longs;ultat. </s><s>In &longs;ubie­<lb/> ctis enim, quæ <foreign lang="greek">o(moiomerh=</foreign> &longs;unt, vis naturalis æqualiter <lb/> per omnes partes diffu&longs;a e&longs;t: ita vt quæ e&longs;t ratio mo­<lb/> lis ad molem &longs;ub eadem figura, <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> &longs;it vis ad vim: <lb/> vt &longs;i globus alicuius metalli, ad alium globum eiu&longs;­<lb/> dem metalli mole quadruplus &longs;it, illius quoque <expan abbr="põ-dus">pon­<lb/> dus</expan> ad huius pondus quadruplum erit. </s></p><p type="main"> <s>Hactenus vim <expan abbr="cõ&longs;iderauimus">con&longs;iderauimus</expan> quatenus mouet, <lb/> &longs;upere&longs;t vt eam con&longs;ideremus, quatenus mouenti <lb/> re&longs;i&longs;tit. </s><s>Habet autem locum re&longs;i&longs;tentia, vbi duæ vi­<lb/> res contrariæ committuntur: &longs;i enim vtraque <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> <lb/> motu moueat, nulla erit re&longs;i&longs;tentia, &longs;ed altera alteri <lb/> addita maiorem vim con&longs;tituet. </s></p><p type="main"> <s>Committi autem dicuntur vires, quando ita ap­<lb/> plicantur & <expan abbr="connectũtur">connectuntur</expan>, vt altera nutu &longs;uo moueri <lb/> non po&longs;&longs;it, quin altera contra nutum &longs;uum mouea­<lb/> tur. </s><s>Viribus autem ita connexis, accidit vt altera in <lb/> alterius &longs;ubiectum agat, & altera in &longs;ubiecto &longs;uo exi- <pb xlink:href="044/01/023.jpg" pagenum="15"/>&longs;tens, alteri in altero &longs;ubiecto exi&longs;tenti re&longs;i&longs;tat, ita vt <lb/> eorum &longs;ubiecta quodammodo reciproca fiant. </s></p><p type="head"> <s>CONCLVSIO I.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Illam autem re&longs;i&longs;tentiam vi momenti in eodem <lb/> &longs;ubiecto æqualem, aut eandem cum ea e&longs;&longs;e, ex ip&longs;ius <lb/> definitione con&longs;tat. </s><s>E&longs;t enim re&longs;i&longs;tere <expan abbr="nõ">non</expan> pati &longs;e mo­<lb/> ueri. </s><s>Quantum autem vis quælibet <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan> &longs;uum <lb/> nutu &longs;uo mouet, tantum illud contra nutum &longs;uum <lb/> moueri non patitur. </s><s>Mouendi igitur & <expan abbr="mou&etilde;ti">mouenti</expan> re­<lb/> &longs;i&longs;tendi potentia in eodem &longs;ubiecto æquales &longs;unt. </s></p><p type="head"> <s>II.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Quemadmodum autem in eodem &longs;ubiecto ma­<lb/> ior vis ine&longs;&longs;e dicitur, in quo e&longs;t maioris motus po­<lb/> tentia, &longs;ic maior re&longs;i&longs;tentia erit maioris motus con­<lb/> trarij impatientia. </s><s>Eadem igitur vis magis mouere <lb/> nitenti <expan abbr="cõtra">contra</expan> ip&longs;ius nutum magis re&longs;i&longs;tet, minus ve­<lb/> rò nitenti minùs re&longs;i&longs;tet. </s></p><p type="head"> <s>III.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Et quo maior erit motus contrarius, eo magis re­<lb/> &longs;i&longs;tet: id e&longs;t, quo celerius vis quælibet à nutu &longs;uo re­<lb/> uelletur, eo magis re&longs;i&longs;tet. </s><s>Duplo igitur citiùs re­<lb/> uellenti duplo re&longs;i&longs;tet, triplo citius triplo re&longs;i&longs;tet, & <lb/> &longs;ic <foreign lang="greek">a)nalo/gws</foreign> in omni proportione. </s><s>Quæ igitur erit <lb/> ratio motus ad motum, contra nutum eadem erit <lb/> in vna & eadem vi ratio re&longs;i&longs;tentiæ ad re&longs;i&longs;tentiam. </s></p><p type="main"> <s>Si verò plures vires comparentur. </s></p> <pb xlink:href="044/01/024.jpg" pagenum="16"/><p type="head"> <s>IIII.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Æqualium quidem virium æqualibus motibus <lb/> æquales erunt re&longs;i&longs;tentiæ. </s><s>Si enim æquales vires æ­<lb/> qualiter à &longs;uis nutibus reuellantur, æqualiter re&longs;i­<lb/> &longs;tent. </s></p><p type="head"> <s>V.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Inæqualibus verò motibus, earum re&longs;i&longs;tenti&ecedil; in­<lb/> æquales erunt, & motuum proportionem &longs;equen­<lb/> tur. </s><s>Exempli gratia, &longs;int duæ vires A & B, quarum v­<lb/> traque vna hora miliare vnum percurrat, illæ æqua­<lb/> les erunt. </s><s>Si igitur vtraque quarta parte vnius milia­<lb/> ris, vel dimidio miliari à &longs;uo nutu eodem tempore <lb/> reuellatur, eadem erit vtriu&longs;que illi motui re&longs;i&longs;ten­<lb/> tia. </s><s>Sin verò altera quidem quarta parte vnius milia­<lb/> ris à nutu &longs;uo reuellatur, altera verò eodem tempo­<lb/> re integro miliari reuellatur: hæc re&longs;i&longs;tentia ad il­<lb/> lam quadrupla erit, & &longs;ic de cæteris motuum pro­<lb/> portionibus. </s></p><p type="head"> <s>VI.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Inæqualium verò virium re&longs;i&longs;tentiæ æqualibus <lb/> motibus ip&longs;arum virium proportionem &longs;equentur. <lb/> </s><s>Quo maior enim e&longs;t vis, eo magis eodem tempore <lb/> eodémque &longs;patio contra nutum mouenti re&longs;i&longs;tit. <lb/> </s><s><expan abbr="Ex&etilde;pli">Exempli</expan> gratia, &longs;it vis A quadrupla ad vim B, vis A mo­<lb/> uenti &longs;e vno miliari quadruplo re&longs;i&longs;tet, quàm B mo­<lb/> uenti &longs;e vno miliari eodem tempore. </s></p> <pb xlink:href="044/01/025.jpg" pagenum="17"/><p type="main"> <s>Inæqualium verò virium inæqualibus motibus <lb/> re&longs;i&longs;tentiæ, quando motus eam inter &longs;e proportio­<lb/> nem &longs;eruabunt, quæ e&longs;t inter eas <foreign lang="greek">a)ntipeponqw=s</foreign>, &longs;eu <lb/> reciprocè, æquales erunt. </s><s>Sit enim vis A quæ ad vim <lb/> B eandem habeat <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> quam C ad D, puta quam <lb/> 3 ad 1, aut 4 ad 1, aut quæcunque alia &longs;it, <expan abbr="moueatúrq;">moueatúrque</expan> <lb/> vtraque &longs;patio E contra nutum &longs;uum eodem tem­<lb/> pore, re&longs;i&longs;tentia A ad re&longs;i&longs;tentiam B &longs;e habebit, vt C <lb/> ad D per proximam conclu&longs;ionem. </s><s>Si verò B moue­<lb/> atur eodem tempore &longs;patio aliquo quod &longs;e habeat <lb/> ad &longs;patium E vt C ad D, re&longs;i&longs;tentia B huic motui &longs;e <lb/> habebit ad re&longs;i&longs;tentiam priori motui, vt C ad D per <lb/> quartam <expan abbr="conclu&longs;ion&etilde;">conclu&longs;ionem</expan>. </s><s>Duæ ergo re&longs;i&longs;tentiæ ad ean­<lb/> dem, eandem habebunt rationem, ergo æquales e­<lb/> runt per <emph type="italics"/>9<emph.end type="italics"/> prop. <emph type="italics"/>5.<emph.end type="italics"/><!-- REMOVE S--> Elem. Eucl. <!-- KEEP S--></s></p><p type="head"> <s>VIII.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Si verò motuum virium inæqualium proportio <lb/> non &longs;it eadem quæ e&longs;t ip&longs;arum virium reciprocè, vis <lb/> illius quæ ad alteram maiorem habebit rationem, <lb/> quàm motus alterius ad motum ip&longs;ius, re&longs;i&longs;tentia <lb/> maior erit, altera verò minor. </s><s>Exempli gratia, &longs;i vis <lb/> A &longs;it tripla ad vim B, & motus quo B à nutu &longs;uo reuel<lb/> letur, &longs;it minor quàm triplus ad motum A, re&longs;i&longs;ten­<lb/> tia A erit maior quàm re&longs;i&longs;tentia B. <!-- KEEP S--></s><s>Idem erit, &longs;i ma­<lb/> ior &longs;it ratio A ad B, quàm 3 ado, motus verò B ad mo­ <pb xlink:href="044/01/026.jpg" pagenum="18"/>tum A &longs;it triplus. </s><s>Contrà verò &longs;i A ad B &longs;it tripla: mo­<lb/> tus verò B ad motum A &longs;it maior quàm triplus, ma­<lb/> ior erit re&longs;i&longs;tentia B quàm A. <!-- KEEP S--></s><s>Idem accidet, &longs;i A ad B <lb/> ratio minor &longs;it quàm 3 ad 1, motus verò B ad motum <lb/> A &longs;it triplus. </s><s>Hunc autem exce&longs;&longs;um & defectum <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/> vlteriùs &longs;crutabimur, vt ip&longs;ius quantitatis <expan abbr="men&longs;urã">men&longs;uram</expan> <lb/> a&longs;&longs;equamur: alioqui in infinitum fieret progre&longs;&longs;us. </s></p><p type="main"> <s>Ex his colligimus <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tias">re&longs;i&longs;tentias</expan> tribus modis æqua­<lb/> les aut inæquales dici, per &longs;e &longs;cilicet aut motione, aut <lb/> vtroque modo. </s><s>Per &longs;e quidem cùm &longs;ubiectorum <lb/> vires &longs;unt æquales (id e&longs;t æqualiter &longs;ua &longs;ubiecta mo­<lb/> uent) aut inæquales. </s><s>Motione verò quando per &longs;e <lb/> quidem in æquales &longs;unt, motione verò æquales <expan abbr="fiũt">fiunt</expan>: <lb/> aut quando per &longs;e æquales &longs;unt, motione verò inæ­<lb/> quales <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> eo, quo dictum e&longs;t, modo. </s><s>Vtroque mo <lb/> do æquales aut inæquales <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan>, quando tum per <lb/> &longs;e, tum motione tales fiunt. </s><s>His explicatis videamus <lb/> quis eorum &longs;it effectus, vbi vires committentur. </s></p><p type="head"> <s>IX.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Primùm ex prima conclu&longs;ione &longs;equitur qu&ecedil; erit <lb/> ratio re&longs;i&longs;tentiæ ad re&longs;i&longs;tentiam, eandem fore re&longs;i­<lb/> &longs;tentiæ ad vim cuius e&longs;t altera re&longs;i&longs;tentia: &longs;unt enim <lb/> vis & <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tia">re&longs;i&longs;tentia</expan> in <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> &longs;ubiecto æquales. </s><s>Ergo mul­<lb/> to magis &longs;equitur, &longs;i <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tia">re&longs;i&longs;tentia</expan> altera maior, altera mi <lb/> nor fuerit, illam huius vi <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> fore, vel illius vim <lb/> hac re&longs;i&longs;tentia maiorem, &longs;i æqualis æqualem. </s></p> <pb xlink:href="044/01/027.jpg" pagenum="19"/><p type="head"> <s>X<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Re&longs;i&longs;tentia autem vi contrariæ commi&longs;&longs;a <expan abbr="tãtum">tantum</expan> <lb/> de ea tollit quanta e&longs;t ip&longs;a re&longs;i&longs;tentia. </s><s>Sublata autem <lb/> vi tollitur motus: &longs;ublata verò re&longs;i&longs;tentia, &longs;i vis ad&longs;it, <lb/> &longs;equitur motus. </s><s>Vbi igitur vis & re&longs;i&longs;tentia in&ecedil;qua­<lb/> les committentur, &longs;i vis maior &longs;it quàm re&longs;i&longs;tentia, <lb/> fiet motus &longs;ecundum vis illius nutum, & contra nu­<lb/> tum vis illius quæ re&longs;i&longs;tit. </s><s>Si verò re&longs;i&longs;tentia maior <lb/> fuerit, tum ip&longs;a fiet vis mouens, & vim contrariam <lb/> contra nutum ip&longs;ius mouebit, dum ip&longs;a nutu &longs;uo <lb/> mouebitur. </s><s>Hinc &longs;equuntur duo theoremata, circa <lb/> quæ totius huius con&longs;iderationis cardo vertitur. </s></p><p type="head"> <s>THEOREMA I.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Duarum virium connexarum, quarum (&longs;i mo­<lb/> ueantur) motus erunt ip&longs;is <foreign lang="greek">a)ntipeponqw=s</foreign> proportiona­<lb/> les neutra alteram mouebit, &longs;ed æquilibrium <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan>. </s></p><p type="main"> <s>Sit vis A commi&longs;&longs;a cum vi B, &longs;itque vis A ad vim <lb/> B ratio per &longs;e, vt C ad D <expan abbr="quæcũque">quæcunque</expan> illa &longs;it, &longs;iue dupla, <lb/> &longs;iue tripla, &longs;iue alia. </s><s>Sit etiam <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> ratio motus quo <lb/> B mouebitur, &longs;i ita, vt connexa &longs;unt, moueantur) ad <lb/> motum quo A mouebitur, quæ e&longs;t C ad D, dico mo­<lb/> tum non &longs;equuturum, &longs;ed factum iri æquilibrium. <lb/> </s><s>Aut enim A & B vires per &longs;e erunt æquales aut inæ­<lb/> quales: &longs;i æquales, ergo & ip&longs;arum motus æquales e­<lb/> runt: &longs;unt enim ex hypothe&longs;i ip&longs;is proportionales: <pb xlink:href="044/01/028.jpg" pagenum="20"/>ergo per quartam conclu&longs;ionem earum re&longs;i&longs;tentiæ <lb/> æquales erunt, ergo per decimam conclu&longs;ionem <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/> fiet motus. </s><s>Si verò &longs;unt inæquales, cùm earum mo­<lb/> tus ex hypothe&longs;i &longs;int <foreign lang="greek">a)ntipeponqw=s</foreign> proportionales per <lb/> &longs;eptimam conclu&longs;ionem æquales erunt etiam re&longs;i­<lb/> &longs;tentiæ. </s><s>Ergo nec motus fiet: nullo igitur modo fiet <lb/> earum motus. </s><s>Quod demon&longs;trandum erat. </s></p><p type="head"> <s>THEOREMA II.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Quarum verò ita connexarum (&longs;i <expan abbr="moueãtur">moueantur</expan>) mo<lb/> tus, ip&longs;is proportionales non erunt: illa alteram mo­<lb/> uebit, cuius ad alteram ratio maior erit, quàm huius <lb/> motus ad illius motum. </s></p><p type="main"> <s>Sit vis A cum vi B commi&longs;&longs;a, &longs;itque A ad B ratio <lb/> per &longs;e, vt C ad D: ita verò connexæ &longs;int, vt &longs;i mouean­<lb/> tur, minor &longs;it ratio motus quo B mouebitur ad mo­<lb/> tum, quo A mouebitur, quum C ad D dico A motu­<lb/> ram B: erit enim per octauam conclu&longs;ionem re&longs;i­<lb/> &longs;tentia B minor re&longs;i&longs;tentia A: ergo per nonam con­<lb/> clu&longs;ionem re&longs;i&longs;tentia B minor vi A: vis igitur A vim <lb/> B mouebit per vndecimam conclu&longs;ionem. </s><s>Quod <lb/> demon&longs;trandum erat. </s></p><p type="main"> <s>Hinc po&longs;&longs;emus ad problematis no&longs;tri demon­<lb/> &longs;trationem rectà pergere: ante tamen cra&longs;&longs;iùs ali­<lb/> quanto hæc explicanda &longs;unt, vt à quouis faciliùs in­<lb/> telligantur. </s><s>Duæ &longs;unt motus men&longs;uræ, locus &longs;cilicet <lb/> & tempus: vtroque igitur, tempore videlicet & loco <pb xlink:href="044/01/029.jpg" pagenum="21"/>maior, minor aut æqualis dicitur: & quo minori <expan abbr="t&etilde;-pore">tem­<lb/> pore</expan> idem &longs;patium ab&longs;oluitur, eo maior e&longs;t, vel quo <lb/> maius &longs;patium eodem tempore. </s></p><p type="main"> <s>Vt igitur motus magnus dicatur, perinde e&longs;t &longs;i <lb/> paruo tempore fiat, aut magno &longs;patio. </s></p><p type="main"> <s>Quod autem maiorem <expan abbr="motũ">motum</expan> ciere pote&longs;t illud, <lb/> vis maior dicitur, quòd minorem minor. </s></p><p type="main"> <s>Vis autem &longs;eu mouendi potentia in eodem &longs;ub­<lb/> iecto certa & finita e&longs;t. </s><s>Qu&ecedil;libet enim res vi natura­<lb/> li pr&ecedil;dita, &longs;i à loco naturali ab&longs;it, &longs;uóque arbitrio <expan abbr="cõ-mittatur">con­<lb/> mittatur</expan>, certo tempore eò redit. </s><s>E&longs;t enim certum <lb/> in rerum natura quanto tempore libræ vnius <expan abbr="põdus">pondus</expan> <lb/> deor&longs;um &longs;ponte &longs;ua delatum, miliare vnum aut duo <lb/> conficiat pro ratione materi&ecedil;, vel quantum &longs;patij v­<lb/> na vel duabus horis percurrat. </s><s>Id verò quantum &longs;it, <lb/> hominum indu&longs;tria nondum quod &longs;ciam explora­<lb/> tum e&longs;t: aliâs autem id demon&longs;trare conabimur. </s></p><p type="main"> <s>Mouendi verò potentia in alieno &longs;ubiecto infi­<lb/> nita e&longs;t, hoc e&longs;t, in <expan abbr="infinitũ">infinitum</expan> augeri vel minui pote&longs;t, <lb/> quoniam in finita auctione & diminutione e&longs;t re&longs;i­<lb/> &longs;tentia: tanta enim e&longs;t, quanta e&longs;t in eodem &longs;ubiecto <lb/> vis: <expan abbr="quantú&longs;q;">quantú&longs;que</expan> motus illius e&longs;t vis alterius re&longs;pectu. <lb/> </s><s>Quo igitur vis quæ alienum &longs;ubiectum mouere ni­<lb/> titur, illud magis mouere nitetur, eo minùs illud <lb/> mouere poterit, maior enim erit illius re&longs;i&longs;tentia. <lb/> </s><s>Quemadmodum enim quod magis nutu &longs;uo mo­ <pb xlink:href="044/01/030.jpg" pagenum="22"/>uetur, maiorem vim mouendi habet. </s><s>Ita illud idem <lb/> quod magis contra nutum &longs;uum mouetur, <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <lb/> vim re&longs;i&longs;tendi habet. </s><s>E contrario verò quo vis quæ­<lb/> libet minorem motum in alieno &longs;ubiecto ciere ni­<lb/> tetur, eo faciliùs illud mouebit. </s></p><p type="main"> <s>Tarditate igitur motus, re&longs;i&longs;tentia in infinitum <lb/> minui pote&longs;t: minuta verò re&longs;i&longs;tentia vis contrariæ <lb/> effectus augetur, ita vt vis quæ per &longs;e minima e&longs;t, in <lb/> contrariam cui plurimum diminuta &longs;it, re&longs;i&longs;tentia <lb/> maximè agat. </s><s>Perinde igitur e&longs;t, &longs;i vis mouens ma­<lb/> gna &longs;it, mouenda verò parua, ac &longs;i illa celeriter fera­<lb/> tur, hæc verò tardè: <expan abbr="quãtum">quantum</expan> enim vis mouens &longs;i ma­<lb/> gna fuerit in mouendam minorem poterit, tantum <lb/> vis parua celeriter mota in magnam tardè motam <lb/> poterit. </s><s>Si igitur velimus vt vis parua magnam mo­<lb/> ueat, eas ita collocare oportet, vt quantum magna <lb/> paruam &longs;uperat, tantum illi de motus celeritate de­<lb/> trahatur, & aliquid ampliùs. </s><s>Si enim tanta &longs;it tardi­<lb/> tas motus vis vnius, re&longs;pectu motus vis alterius, <expan abbr="quã-ta">quan­<lb/> ta</expan> e&longs;t proportio vis illius, ad hanc non fiet motus: vt <lb/> &longs;i pondus A quatuor librarum cum pondere B libræ <lb/> vnius committatur: &longs;intque ita connexa, vt dum <lb/> A vno &longs;patio mouebitur, B quatuor &longs;patiis mouea­<lb/> tur, ita vt motus A quadruplo tardior &longs;it motu B <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/> fiet motus, quia quantum A excedit B pondere tan­<lb/> tùm deficit motus tarditate. </s></p> <pb xlink:href="044/01/031.jpg" pagenum="23"/><p type="main"> <s>Tantum enim e&longs;t libram vnam quatuor &longs;patiis <lb/> moueri, quantum libras quatuor vno &longs;patio eodem <lb/> tempore: &longs;i igitur alterutri eorum ita <expan abbr="con&longs;titutorũ">con&longs;titutorum</expan>, <lb/> vel momentum vis addatur, id cui additum fuerit, <lb/> alterum mouebit. </s><s>Idem fiet &longs;i A ita connectatur vt <lb/> vel momento citiùs quàm moueri po&longs;itum e&longs;t, mo<lb/> ueatur vel B tardiùs. </s></p><p type="main"> <s>Id etiam alia ratione o&longs;tendi pote&longs;t, &longs;i vis A qua­<lb/> drupla &longs;it ad vim B, erunt in A quatuor partes, ip&longs;i B <lb/> æquales. </s><s>Si igitur B cum &longs;ingulis illis committatur, <lb/> ita vt æqualiter moueantur, non fiet motus: &longs;i verò <lb/> alterutri aut ip&longs;i B, aut &longs;ingulis illis partibus vis vel <lb/> motus momentum adiiciatur vel detrahatur, illa cui <lb/> adiectum fuerit, aut cui non detractum fuerit, nutu <lb/> &longs;uo mouebitur, & aliam contra nutum eius moue­<lb/> bit. </s><s>Addito igitur ip&longs;i B momento, dum vno &longs;patio <lb/> mouebitur, &longs;ingulas illas partes vno &longs;patio moue­<lb/> bit. </s><s>Vbi igitur &longs;ingulas &longs;emel mouerit, ip&longs;a quater <lb/> mota erit. </s><s>Dum verò &longs;ingulæ &longs;emel motæ erunt, to­<lb/> tum ex illis con&longs;tans &longs;emel motum intelligetur: po­<lb/> terit igitur B addito ip&longs;i momento, dum quater mo<lb/> uebitur, &longs;emel totum A mouere. </s></p><p type="main"> <s>Tertio modo id ip&longs;um concludere po&longs;&longs;umus. </s><s>Si <lb/> duæ vires æquales connectantur, ita vt motæ, æqua­<lb/> liter moueantur, altera in <expan abbr="alterã">alteram</expan> non aget. </s><s>Si verò ita <lb/> connectantur vt motæ inæqualiter moueantur, <pb xlink:href="044/01/032.jpg" pagenum="24"/>quantum altera alteram celeritate &longs;uperabit, <expan abbr="tãtum">tantum</expan> <lb/> & vi &longs;uperabit. </s><s>Vt &longs;i vis A vi B æqualis &longs;it, ac ita <expan abbr="con-nectãtur">con­<lb/> nectantur</expan>, vt B quatuor &longs;patiis moueatur, dum A vno <lb/> &longs;patio mouebitur, B quadruplam vim habebit ad A, <lb/> quia eam in motibus &longs;uis proportionem &longs;eruant, <lb/> quam &longs;i <expan abbr="&longs;eruar&etilde;t">&longs;eruarent</expan> arbitrio &longs;uo commi&longs;&longs;æ, B ad A qua­<lb/> drupla e&longs;&longs;et. </s><s>Si igitur illis ita connexis, ip&longs;i A adda­<lb/> tur vis triplo maior quàm ip&longs;a &longs;it, B illis quatuor re­<lb/> &longs;i&longs;tet, nec fiet motus. </s></p><p type="main"> <s>Duarum igitur virium comparatarum, quanto <lb/> altera &longs;ubiectum &longs;uum celeriùs mouebit, quàm al­<lb/> tera: tanto illa hanc celeriùs mouere poterit, quàm <lb/> ip&longs;a moueatur, &longs;i illi vis <expan abbr="mom&etilde;tum">momentum</expan> additum fuerit. <lb/> </s><s>Ita vt quæ erit proportio vis ad vim, eadem &longs;it mo­<lb/> tus, quem illa in hac ciere pote&longs;t ad motum quo ip&longs;a <lb/> mouebitur. </s><s>Et è conuer&longs;o quæ erit ratio motus ad <lb/> motum, eadem erit vis cui additum fuerit momen­<lb/> tum ad eam quam ip&longs;a mouere poterit ratio reci­<lb/> procè. </s><s>Iam ad problematis no&longs;tri demon&longs;tratio­<lb/> nem veniamus. </s></p></chap><chap><p type="head"> <s><emph type="italics"/>Propo&longs;iti problematis demon&longs;tratio.<emph.end type="italics"/></s></p><p type="main"> <s>Sit data vis A quantacunque illa &longs;it magna vel <lb/> parua: datum verò pondus B quantumquantum il­<lb/> lud &longs;it, dico me vi A pondus B tollere po&longs;&longs;e. </s><s>Id &longs;ic de­<lb/> mon&longs;tro. </s></p> <pb xlink:href="044/01/033.jpg" pagenum="25"/><p type="main"> <s>Primùm enim ex doctrina &longs;ecundi <expan abbr="l&etilde;matis">lemmatis</expan>, quod <lb/> inferiùs demon&longs;trabitur, &longs;ciam proportionem pro­<lb/> ximè maiorem, quàm &longs;it A ad B proportio. </s><s>Deinde <lb/> ex doctrina primi lemmatis ita connectam A & B, <lb/> vt quando ambo mouebuntur, nunc &longs;it ratio motus <lb/> quo B mouebitur ad <expan abbr="motũ">motum</expan> quo A mouebitur, quàm <lb/> &longs;it A ad B. <!-- KEEP S--></s><s>His peractis &longs;equitur vim A pondus B mo­<lb/> turam ex &longs;ecundo &longs;uperiùs demon&longs;trato theorema­<lb/> te. </s><s>Quod erat propo&longs;itum. </s></p><p type="head"> <s>LEMMA I.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Duas vires ita connectere, vt &longs;i moueantur, <expan abbr="earũ">earum</expan> <lb/> motus, in data ratione alter ad alterum &longs;e habeant <lb/> vires contrariæ, aut medio aliquo, aut per &longs;e ab&longs;que <lb/> vllo medio committuntur. </s><s>Si ab&longs;que medio com­<lb/> mittant, eodem motu mouebuntur, maior enim mi<lb/> norem eodem motu, quo ip&longs;a moueri poterit, mo­<lb/> uebit: aut æquilibrium <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan>, &longs;i æquales &longs;int: vt &longs;i le­<lb/> ue graui committatur, &longs;iquidem leuitas grauitate <lb/> maior &longs;it, attolletur graue: &longs;in verò grauitas maior <lb/> &longs;it, leue deprimetur: &longs;i æqualia &longs;int, non mouebun­<lb/> tur. </s></p><p type="main"> <s>Si verò medio aliquo connectantur mediorum <lb/> varia &longs;unt genera. </s><s>Aut enim medium e&longs;t flexibile & <lb/> <foreign lang="greek">o(moiomere\s</foreign>, vt funis, catena, &c. </s><s>aut e&longs;t inflexibile, il­<lb/> lúdque aut rectum, aut curuum, vt recta linea vel <lb/> curua vel angulus. </s><s>Atque hæc omnia aut continua <pb xlink:href="044/01/034.jpg" pagenum="26"/>&longs;unt aut diui&longs;a, &longs;implicia aut compo&longs;ita. </s></p><p type="main"> <s>Horum autem mediorum opera fit vt vires illis <lb/> applicatæ, quarum iidem &longs;unt nutus, contrariis mo­<lb/> tibus moueantur. </s><s>Id <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> fit cùm in mediis illis inter <lb/> <expan abbr="eorũ">eorum</expan> extrema interiacet quies vna vel plures. </s><s><expan abbr="Ex&etilde;pli">Exempli</expan> <lb/> gratia, &longs;i duo pondera funis extremitatibus alligata <lb/> &longs;int, & funis clauo fixo & immobili incumbat pro­<lb/> pter illam quietem inter <expan abbr="vtrumq;">vtrumque</expan> pondus <expan abbr="po&longs;itã">po&longs;itam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/> poterit <expan abbr="alterũ">alterum</expan> deor&longs;um moueri, quin <expan abbr="alterũ">alterum</expan> &longs;ur&longs;um <lb/> moueatur. </s><s><expan abbr="Id&etilde;">Idem</expan> fiet in linea recta, &longs;i enim illius extre­<lb/> mitatibus pondera duo annexa &longs;int, & inter ea &longs;it in <lb/> illa <expan abbr="punctũ">punctum</expan> aliquod quie&longs;cens, dum alterum ex illis <lb/> ponderibus deor&longs;um feretur, alterum a&longs;cendet. </s><s><expan abbr="Pũ-ctum">Pun­<lb/> ctum</expan> autem illud quie&longs;cens in linea illa recta, Gr&ecedil;cis <lb/> hypomochlium dicitur, eò quòd vecti, quem <foreign lang="greek">mo/xlon</foreign><lb/> vocant, &longs;ubiiciatur. </s><s>Huius autem hypomochlij, in <lb/> recta linea &longs;e vecte collocatio faciet, vt lineæ extre­<lb/> ma &longs;ecundum datam rationem moueantur. </s><s>Si enim <lb/> recta linea in datam rationem diui&longs;a fuerit, hoc e&longs;t, <lb/> vt pars altera ad <expan abbr="alterã">alteram</expan> eam habeat <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan>, <expan abbr="quã">quam</expan> quis <lb/> voluerit. (Quod <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo modo fiat docet Euc.) & <lb/> in puncto diui&longs;ionis collocetur <expan abbr="hypomochliũ">hypomochlium</expan>, illius <lb/> lineæ extrema &longs;ecundum <expan abbr="illã">illam</expan> <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> mouebuntur: <lb/> &longs;iue enim con&longs;ideretur <expan abbr="circulorũ">circulorum</expan>, quos illa extrema <lb/> de&longs;cribent, proportio &longs;iue &longs;patium quod illa in linea <lb/> perpendiculari notabunt vtroque modo illi motus, <pb xlink:href="044/01/035.jpg" pagenum="27"/><expan abbr="partiũ">partium</expan> <expan abbr="illarũ">illarum</expan> <expan abbr="proportion&etilde;">proportionem</expan> <expan abbr="&longs;eruabũt">&longs;eruabunt</expan>. </s><s>Sit <expan abbr="ex&etilde;pli">exempli</expan> gratia <lb/> linea AB, quæ in puncto C in datam rationem &longs;ecta <lb/> &longs;it, puta vt pars AC quadrupla &longs;it ad partem CB, mo­<lb/> ueatúrque circa centrum C, punctum A de&longs;cribet cir<lb/> culum <expan abbr="quadruplũ">quadruplum</expan> ad illum quem B <lb/> de&longs;cribet. </s><s>E&longs;t enim <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> ratio in cir­<lb/> culo diametri ad <expan abbr="diametrũ">diametrum</expan>, quæ e&longs;t <lb/> circunferentiæ ad <expan abbr="circunferentiã">circunferentiam</expan> (vt <lb/> alibi demon&longs;trauimus.) Hac igitur <lb/> ratione A puncti motus quadruplus <lb/> <figure id="id.044.01.035.1.jpg" xlink:href="044/01/035/1.jpg"/><lb/> erit ad puncti B <expan abbr="motũ">motum</expan>. </s><s>Si verò ponamus AD <expan abbr="perpen-dicular&etilde;">perpen­<lb/> dicularem</expan> e&longs;&longs;e, & linea AB illi primùm <expan abbr="coincid&etilde;s">coincidens</expan> circa <lb/> punctum C, moueatur donec A ad D perueniat: tum <lb/> <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> momento B perueniet ad E: motum igitur erit <lb/> A in linea <expan abbr="perp&etilde;diculari">perpendiculari</expan> tota circuli maioris diame­<lb/> tro, quæ e&longs;t AD:B verò in <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> linea, minoris <expan abbr="tãtùm">tantùm</expan> <lb/> circuli diametro <expan abbr="motũ">motum</expan> erit, qu&ecedil; e&longs;t BE. <!-- KEEP S--></s><s>Atqui diame<lb/> ter AD quadrupla e&longs;t ad BE, quia ex hypothe&longs;i <expan abbr="&longs;emi-diametrorũ">&longs;emi­<lb/> diametrorum</expan> <expan abbr="illorũ">illorum</expan> <expan abbr="circulorũ">circulorum</expan> proportio e&longs;t, vt 4 ad 1. <lb/> Motus igitur <expan abbr="pũcti">puncti</expan> in linea A <expan abbr="perp&etilde;diculari">perpendiculari</expan> ad <expan abbr="motũ">motum</expan> <lb/> <expan abbr="pũcti">puncti</expan> B quadruplus erit: <expan abbr="Id&etilde;">Idem</expan> dicetur &longs;i in data aliqua <lb/> alia ratione &longs;ecta &longs;it linea AB. <expan abbr="Demõ&longs;tratũ">Demon&longs;tratum</expan> igitur e&longs;t <lb/> quomodo fieri po&longs;&longs;it vt rectæ line&ecedil; extrema <expan abbr="&longs;ecũdũ">&longs;ecundum</expan> <lb/> <expan abbr="datã">datam</expan> <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> moueantur. </s><s>Si igitur illis extremis duæ <lb/> vires applicentur, <expan abbr="mouebũtur">mouebuntur</expan> <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> ip&longs;o motu: ergo <lb/> &longs;ecundum datam vel propo&longs;itam rationem. </s><s>Quod <lb/> a&longs;&longs;umptum erat. </s></p> <pb xlink:href="044/01/036.jpg" pagenum="28"/><p type="main"> <s>Quod autem in vecte demon&longs;tratum e&longs;t, illud e­<lb/> tiam in reliquis mediis demon&longs;trandum erit, et&longs;i <lb/> lemmati &longs;atisfactum e&longs;t, dum in vno exemplo id <lb/> probatum e&longs;t. </s><s>Ante igitur &longs;ecundum lemma de­<lb/> mon&longs;trabimus. </s></p><p type="head"> <s>LEMMA II.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Proportionem proximè maiorem vel minorem, <lb/> quàm &longs;it datæ vis ad datum pondus proportio, de­<lb/> terminare vis cuiuslibet quantitas ex motu ciere po|| <lb/> te&longs;t, metienda e&longs;t. </s><s>Motum autem ciere pote&longs;t vel in <lb/> &longs;ubiecto &longs;uo, vel in alieno. </s><s>Vis autem men&longs;ura non <lb/> &longs;umitur ex eo motu quem in &longs;ubiecto &longs;uo ciere po­<lb/> te&longs;t, eo quòd licet vis quælibet certum motum ha­<lb/> beat & <expan abbr="determinatũ">determinatum</expan> quo &longs;ubiectum &longs;uum mouet, <lb/> illius tamen quantitas, vt &longs;uprà diximus, nondum <lb/> demon&longs;trata e&longs;t. </s><s>Supere&longs;t igitur vt vires motu illo <lb/> metiamur, quem in alieno &longs;ubiecto ciere po&longs;&longs;unt, vt <lb/> id fiat, quærenda nobis &longs;unt &longs;ubiecta quæ in homi­<lb/> num pote&longs;tate &longs;int, & cum vi qualibet committi <lb/> po&longs;&longs;int. </s><s>Omnium autem mobilium &longs;ubiectorum, <lb/> maximè in hominum pote&longs;tate &longs;unt grauia: leuia e­<lb/> nim coercere vix po&longs;&longs;umus. </s><s>Ideo vires illis metiri <lb/> &longs;olemus, &longs;ed grauibus quæ vel vel figuris &longs;uis & com<lb/> page vel va&longs;e aliquo coercentur. </s><s>Itaque v&longs;us homi­<lb/> num certas qua&longs;dam ponderum men&longs;uras &longs;ibi &longs;ta <lb/> tui, ponderibus &longs;cilicet quibu&longs;dam certa <expan abbr="quãtitate">quantitate</expan> <pb xlink:href="044/01/037.jpg" pagenum="29"/>con&longs;tantibus inditis nominibus, vt e&longs;&longs;ent <expan abbr="ponderũ">ponderum</expan> <lb/> omnium communes men&longs;uræ, vt &longs;unt libræ, vncia, <lb/> <expan abbr="drachm&ecedil;">drachmæ</expan>, &c. </s><s>quas famo&longs;as men&longs;uras <expan abbr="vocãt">vocant</expan>. </s><s>Quem­<lb/> admodum igitur numeros numeris, &longs;ic pondera <expan abbr="põ-deribus">pon­<lb/> deribus</expan> metimur. </s><s><expan abbr="Tãtum">Tantum</expan> enim pondus e&longs;&longs;e dicitur, <lb/> quot libras vncias drachmas æqualiter mouere po­<lb/> te&longs;t dempto momento. </s><s>Nec tantum pondera hoc <lb/> modo metimur, &longs;ed etiam alias omnes vires motum <lb/> ad locum cientes. </s><s>Quot enim libras vir aut aliud a­<lb/> nimal vel <expan abbr="v&etilde;tus">ventus</expan> aut ignis, aut aliqua alia vis dempto <lb/> momento mouere poterit, tot libris illam æqualem <lb/> e&longs;&longs;e dicemus. </s><s>Si igitur data vel propo&longs;ita vis metien­<lb/> da &longs;it, &longs;iquidem naturalis &longs;it, quoniam docuimus <lb/> vim naturalem per totum &longs;ubiectum diffu&longs;am e&longs;&longs;e <lb/> in rebus homogeneis: id e&longs;t, vt quæ e&longs;t proportio <lb/> molis ad molem, eadem &longs;it ponderis ad pondus: &longs;u­<lb/> memus partem aliquam illi homogeneam, aut ex i­<lb/> p&longs;o &longs;ubiecto, aut ex alio ip&longs;i homogeneo, eámque <lb/> famo&longs;a aliqua men&longs;ura metiemur, vtramque &longs;cili­<lb/> cet committendo & ob&longs;eruando, quem motum al­<lb/> tera in altera ciere po&longs;&longs;it, vbi enim æquilibrium fa­<lb/> cient motibus extremorum, quibus affixæ fuerint, <lb/> proportionales erunt per 1 theorema: motus autem <lb/> illi linearum dimen&longs;ione quam Geometria docet, <lb/> noti erunt, & eorum proportio, nota igitur erit & <lb/> virium proportio. </s><s>Atqui men&longs;uræ famo&longs;æ nota, per <pb xlink:href="044/01/038.jpg" pagenum="30"/>&longs;e e&longs;t quantitas: duorum autem proportione cogni­<lb/> ta & alterius quantitate, &longs;tatim & reliqui quantitas <lb/> innote&longs;cit per &longs;ecundam da. <!-- REMOVE S-->Eu. <!-- REMOVE S-->nota igitur vis <expan abbr="quã-titate">quan­<lb/> titate</expan> quæ parti illi ine&longs;t, no&longs;cetur & vis <expan abbr="quãtitas">quantitas</expan> <expan abbr="qu&ecedil;">quæ</expan><lb/> toti inerit: quæ enim erit ratio molis &longs;ubiecti vis da­<lb/> tæ ad molem particul&ecedil; &longs;umpt&ecedil;, eadem erit vis totius <lb/> ad vim partis. </s> <s>Hîc igitur erunt quatuor proportio­<lb/> nalia, &longs;cilicet vt moles ad molem: &longs;ic vis ad vim ex <lb/> quibus tria nota erunt: moles enim metiri Geome­<lb/> tria nos docuit, præterea vis partis, vt demon&longs;traui­<lb/> mus, nota e&longs;t, ergo & vis totius quantitas per deci­<lb/> mam &longs;eptimam &longs;eptimi Elem. Eucl. <!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>Si verò &longs;ubiectum non &longs;it homogeneum, vi ta­<lb/> men naturali &longs;it præditum, &longs;i quidem data vis quam <lb/> metiri volumus, ea &longs;itque motum ciere volumus, <lb/> tum con&longs;iderabimus quæ pars in illa, vis minimum <lb/> habeat: & ex ea totam ip&longs;ius molem æ&longs;timabimus: <lb/> &longs;i verò &longs;it vis mouenda, &longs;tatuemus qua&longs;i tota &longs;it ho­<lb/> mogenea ip&longs;ius parti, quæ vis plurimum in &longs;e habe­<lb/> bit, & ex ea totam ip&longs;ius molem æ&longs;timabimus. </s><s>Ita­<lb/> que tum illius quanta minima, tum huius quanta <lb/> maxima e&longs;&longs;e pote&longs;t, vis quantitas nobis nota erit per <lb/> proximè demon&longs;tratam rationem. </s><s>Notis autem vi­<lb/> rium quantitatibus, nota erit & earum proportio: <lb/> ergo & proportio ip&longs;a proximè maior vel mi­<lb/> nor: addita enim vel detracta ip&longs;ius denomi- <pb xlink:href="044/01/039.jpg" pagenum="31"/>nationi, vnitate erit proximè maior vel mi­<lb/> nor. </s></p><p type="main"> <s>Si verò vis data non &longs;it naturalis, <expan abbr="voluntariã">voluntariam</expan> qui­<lb/> dem ita æ&longs;timare po&longs;&longs;umus, qualis vt plurimum <lb/> e&longs;t, & &longs;i quidem ea &longs;it, qua mouere volumus, eam <lb/> &longs;tatuemus, quanta minima in eiu&longs;dem generis &longs;ub­<lb/> iecto e&longs;&longs;e pote&longs;t, vt &longs;i vim hominis quinquaginta li­<lb/> bris æqualem ponamus, vim equi centum: &longs;i verò <lb/> ea &longs;it quam mouere volumus, &longs;tatuemus eam <expan abbr="quã-ta">quan­<lb/> ta</expan> maxima e&longs;&longs;e pote&longs;t, vt vim hominis 300 libra­<lb/> rum, vim equi 500 librarum, & &longs;ic dé cæteris: ita vt <lb/> nullum &longs;it dubium quin illa minor &longs;it, quam &longs;tatue­<lb/> rimus, hæc verò maior. </s></p><p type="main"> <s>Vis verò fortuitæ quantitatem nulla certa con­<lb/> iectura a&longs;&longs;equi po&longs;&longs;umus: ita vt qua&longs;cunque ma­<lb/> chinas ei aptemus, modò moueat, modò non mo­<lb/> ueat, neque ad no&longs;trum <expan abbr="in&longs;titutũ">in&longs;titutum</expan> magnoperè per­<lb/> tinet illa inqui&longs;itio: cum fortuitorum nulla &longs;it di&longs;ci­<lb/> plina. </s></p><p type="main"> <s>His igitur modis virium duarum datarum pro­<lb/> portio proximè maior nota fiet, quod in &longs;ecundo <lb/> lemmate demon&longs;trandum &longs;ump&longs;eramus. </s></p><p type="main"> <s>Iam redeamus ad mediorum, quibus vi­<lb/> res annectuntur, con&longs;ide­<lb/> rationem. </s></p> <pb xlink:href="044/01/040.jpg" pagenum="32"/><figure id="id.044.01.040.1.jpg" xlink:href="044/01/040/1.jpg"/><p type="main"> <s>Docuimus quis &longs;it &longs;implicis ve­<lb/> ctis effectus, &longs;implex autem ve­<lb/> ctis &longs;emicirculi conuer&longs;ione &longs;uam <lb/> operationem ab&longs;ouit, ita vt &longs;i <lb/> vlteriùs F moueatur in in alio &longs;e­<lb/> micirculo motus prioribus contra­<lb/> rios cieat: vt exempli gratia, &longs;it <lb/> vectis AB, cuius hypomochium <lb/> &longs;it C, dum A punctum de&longs;cribet &longs;emicirculum AFD, <lb/> motus ille deor&longs;um erit: interea verò B punctum <lb/> de&longs;cribet &longs;emicirculum BGE a&longs;cendendo: &longs;i verò A <lb/> tran&longs;cendat, D incipiet a&longs;cendere: B verò tran&longs;cen­<lb/> dens, E <expan abbr="de&longs;c&etilde;det">de&longs;cendet</expan>: ideo excogitata e&longs;t vectis ratio per­<lb/> petua ex plurium vectium &longs;ucce&longs;&longs;ione circa idem <lb/> hypomochlium: e&longs;t autem illa tum in ergatis aut &longs;u­<lb/> culis, tum in duorum tympanorum homocentrico­<lb/> rum, &longs;eu eadem axe transfixorum in planis parallelis <lb/> aptatione, quorum &longs;emidiametri &longs;int in eadem pro­<lb/> portione quæ in vecte ad propo&longs;itum motum cien­<lb/> dum nece&longs;&longs;aria e&longs;t: centrum verò eorum &longs;eu axis fi­<lb/> xa &longs;it, ac ita vires aptentur, vt maior minorem, mi­<lb/> nor verò maiorem tympanum impellat. </s><s>Quemad­<lb/> modum autem horum tympanorum homocentri­<lb/> corum opera vectis perpetui ratio <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> e&longs;t, ita eo­<lb/> rum multiplicatione motus, & mouentis & <expan abbr="mou&etilde;-di">mouen­<lb/> di</expan>, proportio in infinitum augeri pote&longs;t. </s><s>Cuius rei <pb xlink:href="044/01/041.jpg" pagenum="33"/>maximus e&longs;t v&longs;us: nec enim materia ad vectem, cu­<lb/> ius longitudo &longs;tadij vnius requireretur, idonea in­<lb/> ueniri po&longs;&longs;et: plurium autem tympanorum propor­<lb/> tionalium aptatione fiet machina tractabilis, cuius <lb/> vis maior erit quàm vectis, cuius longitudo &longs;tadij v­<lb/> nius e&longs;&longs;et. </s><s>Si enim duo tympani homocentrici a­<lb/> ptentur, quorum proportio &longs;it alterius ad alterum, <lb/> decupla, vis quæ libram vnam æquabit, vim decem <lb/> libris æqualem dempto momento mouebit, &longs;i con­<lb/> gruè illis tympanis aptentur: &longs;i verò adhuc duo alij <lb/> tympani fiant, quorum alterius ad alterum decupla <lb/> &longs;it proportio, ac minor <expan abbr="illorũ">illorum</expan> ita aptetur, vt <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <lb/> ex prioribus moueat, appendatur deinde minori ex <lb/> prioribus tympanis vis centum libris æqualis, maio­<lb/> ri verò ex po&longs;terioribus vis vni libræ æqualis, tum <lb/> hæc illam mouebit, & &longs;ic in infinitum motus extre­<lb/> morum proportio multiplicari pote&longs;t. </s><s>Flexibili ve­<lb/> rò medio quies ita aptari pote&longs;t, vt duo eius extre­<lb/> ma diuer&longs;is motibus moueantur, & quidem &longs;ecun­<lb/> dum datam rationem. </s><s>Exemplum habemus in orga <lb/> nis poly&longs;pactis, &longs;eu trochleis, in quibus altero funis <lb/> extremo immobili manente, reliquum funis circa <lb/> plures trochleas conuoluitur, quarum aliæ centris <lb/> immobilibus fixæ &longs;unt, aliæ verò ip&longs;is contrariæ cen <lb/> tris mobilibus. </s><s>Atque ita circa illas conuoluitur fu­<lb/> nis, vt inter eas &longs;it &longs;patium tantum, quanta e&longs;t linea, <pb xlink:href="044/01/042.jpg" pagenum="34"/>per quam motum ciere volumus. </s><s>Quoties igitur fu­<lb/> nis extremum quod moueri pote&longs;t, trahitur, <expan abbr="&longs;ingul&ecedil;">&longs;ingulæ</expan><lb/> reuolutiones æqualiter minuuntur, eáque ratione, <lb/> <expan abbr="di&longs;tãtia">di&longs;tantia</expan> quæ e&longs;t inter trochleas contrarias minuitur, <lb/> ita &longs;cilicet vt quot &longs;unt reuolutiones, in tot partes <lb/> di&longs;tributum &longs;it motus &longs;patium. </s><s>Quot igitur reuolu<lb/> tiones erunt, totuplex erit motus extremitatis funis <lb/> ad motum trochlearum mobilium ver&longs;us fixas. </s><s>Si i­<lb/> gitur motus i&longs;tius extrema con&longs;tituantur, alterum <lb/> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> funis illa extremitas quæ mouetur, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> ve­<lb/> rò terminus &longs;patij illius, quod e&longs;t à trochleis fixis ad <lb/> mobiles contrarias: quæ erit proportio numeri con­<lb/> uolutionum funis ad vnitatem, eadem erit motus, <lb/> quo funis extremum mouebitur ad motum quo al­<lb/> terum extremum mouebitur: pote&longs;t autem in infi­<lb/> nitum augeri conuolutionum numerus, ergo & mo<lb/> tus illius proportio. </s></p><p type="main"> <s>Angulus autem ad motum ciendum ita ad­<lb/> hibetur. </s><s>Diximus motus men&longs;uram in nutus li­<lb/> nea &longs;umi, quantum igitur vis aliqua per eam ver&longs;us <lb/> locum naturalem mouetur, tanta e&longs;t, quantum verò <lb/> per eam à loco naturali reuellitur, tanta e&longs;t eius re&longs;i­<lb/> &longs;tentia. </s><s>Quod verò per lineam à loco naturali æquè <lb/> di&longs;tantem (id e&longs;t, per eam quæ nutus lineas &longs;ecat ad <lb/> angulos rectos) mouetur, illud mouenti non re&longs;i­<lb/> &longs;tit, omnium autem linearum inter illas intercepta- <pb xlink:href="044/01/043.jpg" pagenum="35"/>rum, ac cum illis in earum inter&longs;ectionis puncto <expan abbr="cõ-currentium">con­<lb/> currentium</expan>, quæ obliquè nutum ver&longs;us, aut contra <lb/> nutum ferri dicuntur, quo propiùs quælibet ad nu­<lb/> tus lineam accedit, per illam rei motæ vis aut <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;-tia">re&longs;i&longs;ten­<lb/> tia</expan> maior e&longs;t: quò verò propiùs ad lineam à loco na­<lb/> turali æqui di&longs;tantem accedit, eò minor e&longs;t. </s><s><expan abbr="Omniũ">Omnium</expan> <lb/> autem maxima e&longs;t in nutus linea, æquidi&longs;tans verò <lb/> à loco naturali motui per lineam nutus omnino op<lb/> po&longs;ita e&longs;t, obliquæ verò non ita quia &longs;ecundum illas <lb/> <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> &longs;patio delata vis propiùs ad <expan abbr="locũ">locum</expan> <expan abbr="natural&etilde;">naturalem</expan> acce­<lb/> dit, aut ab eo recedit, quàm e&longs;&longs;et, cùm moueri cœpit. </s></p><figure id="id.044.01.043.1.jpg" xlink:href="044/01/043/1.jpg"/><p type="main"><s>Sit exempli gratia AB linea <lb/> nutus, vis alicuius, puta ponde­<lb/> ris, &longs;itque A &longs;ur&longs;um & contra nu<lb/> tum: B verò deor&longs;um & nutum <lb/> ver&longs;us, de&longs;cribatúrque circulus, <lb/> cuius AB &longs;it diameter, quàm CD, <lb/> alia diameter &longs;ecet ad angulos <lb/> rectos in centro E: omnes igitur <lb/> lineæ à centro E ad circunferentiam circuli ductæ, <lb/> quæ <expan abbr="cad&etilde;t">cadent</expan> intra <expan abbr="&longs;emicirculũ">&longs;emicirculum</expan> CAD, contra <expan abbr="nutũ">nutum</expan> <expan abbr="a&longs;c&etilde;-dere">a&longs;cen­<lb/> dere</expan> dicentur, quatenus circunferentiam &longs;pectant: <lb/> quatenus verò centrum &longs;pectant, de&longs;cendere dicen­<lb/> tur: <expan abbr="cõtra">contra</expan> verò omnes in &longs;emicirculo CBD à centro <lb/> ad circunferentiam ductæ de&longs;cendere circunferen­<lb/> tiam ver&longs;us, & centrum ver&longs;us a&longs;cendere dicentur: <pb xlink:href="044/01/044.jpg" pagenum="36"/>illæ igitur erunt, quæ obliquè nutum ver&longs;us aut con<lb/> tra nutum ferri <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan>: linea verò CED, neque <expan abbr="a&longs;c&etilde;-det">a&longs;cen­<lb/> det</expan>, neque de&longs;cendet: lineæ verò in ip&longs;am ad angu­<lb/> los rectos incidentes nutus lineæ erunt, quoniam li­<lb/> neæ AB parallelæ erunt: &longs;i igitur à centro E <expan abbr="ducãtur">ducantur</expan> <lb/> lineæ ad circunferentiam inter A & D, puta EF, EG, <lb/> EH, quarum EF &longs;it proxima lineæ AB:EH verò pro­<lb/> xima lineæ CD, ac per illas moueantur contra <expan abbr="nutũ">nutum</expan> <lb/> tres vires æquales eodem tempore, ita vt prima per <lb/> lineam EF perueniat ad punctum F: &longs;ecunda verò <lb/> per EG perueniat ad G, tertia per EH perueniat ad H, <lb/> dico vis motæ per EF maiorem fore re&longs;i&longs;tentiam, <lb/> quàm illius quæ per EG aut EH, mouebitur & illius <lb/> quæ per EG mouebitur, maiorem quàm eius quæ <lb/> per EH mouebitur. </s><s>Ducantur enim à punctis FGH <lb/> in lineam ED perpendiculares FK, GL, HM, illæ <expan abbr="erũt">erunt</expan> <lb/> nutus lineæ: quanta igitur erit FK, tantum vis prima <lb/> mota cen&longs;ebitur, quanta verò GH, tantum vis &longs;ecun<lb/> da: quanta verò HM, tantum vis tertia mota cen&longs;ebi­<lb/> tur: at qui quæ e&longs;t ratio motus ad motum in viribus <lb/> æqualibus, per quartam <expan abbr="cõclu&longs;ionem">conclu&longs;ionem</expan> huius tracta­<lb/> tus, eadem e&longs;t re&longs;i&longs;tentiæ ad re&longs;i&longs;tentiam: quæ igitur <lb/> erit ratio linearum illarum perpendicularium, inter <lb/> &longs;e eadem erit & <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tiarum">re&longs;i&longs;tentiarum</expan> virium per lineas ob­<lb/> liquas motarum, à quibus illæ perpendiculares du­<lb/> ctæ &longs;unt, atqui quo lineæ illæ perpendiculares pro- <pb xlink:href="044/01/045.jpg" pagenum="37"/>piùs ad AB circuli diametrum accedunt, eò &longs;unt ma<lb/> iores per decimam quartam tertij Elem. Eu. ergo & <lb/> vires per eas lineas delat&ecedil; à <expan abbr="quarũ">quarum</expan> extremitatibus du<lb/> <expan abbr="c&etilde;tur">centur</expan>, maiores <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tias">re&longs;i&longs;tentias</expan> <expan abbr="habebũt">habebunt</expan>: at qui quò magis <lb/> ad AB, accedunt eo magis ab ED recedunt: quò igi­<lb/> tur magis ad ED accedent, eò minores erunt <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;-tiæ">re&longs;i&longs;ten­<lb/> tiæ</expan>, hinc &longs;equitur tanquam corollarium. </s> <s>Si duæ vi­<lb/> res per&longs;e æquales triangulo rectangulo aptentur, cu<lb/> ius latus alterum, angulum rectum <expan abbr="con&longs;titu&etilde;tium">con&longs;tituentium</expan>: <lb/> &longs;it earum nutus linea, ac per illud vis altera mouea­<lb/> tur, altera verò per latus angulo recto oppo&longs;itum, <lb/> quæ erit ratio huius lateris ad illud, eadem erit re&longs;i­<lb/> &longs;tentia vis illius ad vis huius <expan abbr="re&longs;i&longs;t&etilde;tiam">re&longs;i&longs;tentiam</expan>. </s><s>Atqui duo­<lb/> rum illorum laterum proportio in infinitum auge­<lb/> ri vel minui pote&longs;t, ergo & re&longs;i&longs;tentia virium illis ap<lb/> plicatarum. </s><s>Hoc igitur modo po&longs;&longs;umus vti angulo <lb/> &longs;eu triangulo ad motus ciendos, nempe eo immoto <lb/> vires per eius latera mouendo. </s></p><p type="main"> <s>Sed & alia ratione eo vti po&longs;&longs;umus, ip&longs;um &longs;cilicet <lb/> triangulum mouendo, qui tunc cuneus dicitur. </s><s>Vt <lb/> autem eo hac ratione vtamur, vires ita di&longs;ponere o­<lb/> portet, vt altera illarum vni ex lateribus angulum <lb/> rectum con&longs;tituentibus incumbat, altera verò lateri <lb/> ip&longs;um &longs;ubtendenti. </s><s>Illa enim tantùm mouebitur, <lb/> quantum latus cui altera incumbit. </s><s>Sit exempli gra­ <pb xlink:href="044/01/046.jpg" pagenum="38"/><figure id="id.044.01.046.1.jpg" xlink:href="044/01/046/1.jpg"/><lb/> tia triangulus ABC, cuius angulus B <lb/> rectus &longs;it, latus verò illum &longs;ubtendens <lb/> &longs;it AC, incumbátque vis D lateri AB, <lb/> vis verò E lateri AC, &longs;itque vis D nutus <lb/> linea BC, vis verò E nutus &longs;it linea AB, erigatúrque à <lb/> puncto C linea CF <expan abbr="perp&etilde;dicularis">perpendicularis</expan> ad BC æqualis AB, <lb/> à qua vis E <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;cedat. </s><s>Si triangulum illud in plano <lb/> fixo moueatur, donec AB perueniat ad CF, mota e­<lb/> rit vis D nutu &longs;uo tantùm, quanta e&longs;t linea BC, vis ve­<lb/> rò E tantum, quanta e&longs;t linea AB. <!-- KEEP S--></s><s>Cùm autem po&longs;&longs;it <lb/> in infinitum augeri & minui, laterum illorum pro­<lb/> portio, po&longs;&longs;unt etiam duorum illorum <expan abbr="extremorũ">extremorum</expan> <lb/> motus in data ratione con&longs;titui. </s><s>Quanta enim erit <lb/> BC ad AB, tantus erit motus vis D ad motum vis E: <lb/> ergo & in hoc medio primum lemma no&longs;trum de­<lb/> mon&longs;tratum e&longs;t. </s></p><p type="main"> <s>In hoc autem medij genere hoc diuer&longs;um ab <lb/> aliis mediis accidit, quòd non tam facilè vtrin­<lb/> que motus eo cietur, ac in illis, in quibus &longs;i virium <lb/> proportio momento vel &longs;uperet, vel minor &longs;it pro­<lb/> portione motus <expan abbr="extremorũ">extremorum</expan> medij, tum motus hinc <lb/> vel inde cietur. </s><s>Atqui in hoc propter &longs;uperficie­<lb/> rum contactum, quarum pori vel a&longs;peritates &longs;e­<lb/> &longs;e mutuò &longs;ubingrediuntur, & ita inuicem adhæ­<lb/> rent, fit vt ægriùs cieatur motus, faciliùs ve- <pb xlink:href="044/01/047.jpg" pagenum="39"/>rò mouebuntur, &longs;i illæ &longs;uperficies leues fue­<lb/> rint, vt &longs;i pinguibus inungantur, vel ex materia <lb/> leui con&longs;tent. </s><s>Ideò enim reliqua faciliùs mo­<lb/> uentur, quòd circa puncta veluti quædam mo­<lb/> ueantur. </s></p><p type="main"> <s>Simplicis autem trianguli rectilinei aut cu­<lb/> nei in diuturnis motibus ciendis rarus e&longs;t v&longs;us, <lb/> tum ob illud quod notauimus incommodum ex <lb/> vitio materiæ, quo fit vt in eo qua&longs;&longs;atione opus <lb/> &longs;it, tum etiam quòd breui eius operatio termine­<lb/> tur. </s><s>Ideo illo vtimur aut cùm &longs;olutionem con­<lb/> tinui molimur, quæ breui tempore fit, vel <lb/> cùm aliquid di&longs;tendere aut aliquid figere volu­<lb/> mus. </s></p><p type="main"> <s>Anguli verò curui linei magnus e&longs;t v&longs;us, præ­<lb/> &longs;ertim helicis cylindricæ. </s><s>Nihil enim aliud e&longs;t he­<lb/> lix quàm triangulus curuus: &longs;i enim alteram ex <lb/> lineis rectis angulum con&longs;tituentibus, cylindri <lb/> ba&longs;i ip&longs;i lineæ æquali obuolueris, reliquam ve­<lb/> rò &longs;eruato eodem quem con&longs;tituunt angulo, &longs;u­<lb/> per cylindri &longs;uperficiem curuaueris, habebis he­<lb/> licem cylindricam, quam &longs;i iterum &longs;eruato eo­<lb/> dem angulo in rectum extendas, habebis trian­<lb/> gulum rectilineum. </s><s>Hæc autem helix commo­<lb/> di&longs;&longs;ima e&longs;t, tum quòd in parua mole triangulum <pb xlink:href="044/01/048.jpg" pagenum="40"/>longi&longs;&longs;imum obuolutum contineat tum quod par­<lb/> tes eius omnes &longs;ibi inuicem <expan abbr="cõgruant">congruant</expan>: omnes enim <lb/> partes helicis cylindricæ, aut circa eundem, aut circa <lb/> æquales cylindros de&longs;criptæ, &longs;eruato eodem angulo <lb/> &longs;ibi inuicem &longs;uppo&longs;itæ congruunt. </s><s>Quo fit, vt &longs;i ca­<lb/> ui cylindri interiori &longs;uperficiei impre&longs;&longs;a &longs;it helix, a­<lb/> lia verò cylindri &longs;uperficiei connex&ecedil; ip&longs;i cau&ecedil; æqua­<lb/> li, &longs;eruato eodem qui in illo e&longs;t, angulo, &longs;ibi inui­<lb/> cem & omnes vnius omnibus alterius partibus con<lb/> gruant. </s></p><p type="main"> <s>Huius autem medij cùm plures &longs;int partes, con<lb/> &longs;tat enim duabus &longs;uperficiebus, pluribus etiam mo<lb/> dis variari pote&longs;t. </s><s>In &longs;umma autem eius affectus hic <lb/> e&longs;t, vt cylindri ba&longs;i in &longs;uperficie immobili circum a­<lb/> xem conuer&longs;a, vis mouenda helicem premat: dum <lb/> enim cylindrus circum axem conuertetur, vis mo­<lb/> uenda qualibet reuolutione tantùm &longs;ecundum cy­<lb/> lindri longitudinem mouebitur, quanta e&longs;t di&longs;tan­<lb/> tia duarum helicis &longs;pirarum. </s><s>Quæ igitur erit propor<lb/> tio circunferentiæ circuli ba&longs;im cylindri <expan abbr="con&longs;titu&etilde;-tis">con&longs;tituen­<lb/> tis</expan> ad illam <expan abbr="di&longs;tãtiam">di&longs;tantiam</expan>, eadem erit motus orbicularis <lb/> cuiu&longs;libet puncti in cylindri &longs;uperficie &longs;ignati ad mo<lb/> tum rectum vis helicem prementis. </s></p><p type="main"> <s>Illud igitur medium ex duobus compo&longs;itum e&longs;t, <lb/> recto &longs;cilicet & curuo: ita igitur vires illi aptandæ <lb/> &longs;unt, vt eius quam mouere volumus, nutus linea &longs;it <pb xlink:href="044/01/049.jpg" pagenum="41"/>cylindri longitudo: illa verò qua mouere volumus, <lb/> in orbem moueatur, aut &longs;i eius nutus linea recta &longs;it, <lb/> circa cylindrum fluens illum moueat contingendo. </s></p><p type="main"> <s>Et hæc quidem de mediis in &longs;uo genere <expan abbr="con&longs;i&longs;t&etilde;-tibus">con&longs;i&longs;ten­<lb/> tibus</expan>. </s><s>Po&longs;&longs;unt autem fieri eorum Syzygiæ vectis &longs;ci­<lb/> licet cum trochleis, helicis cum vecte, aut cum tro­<lb/> chleis, aut <expan abbr="omniũ">omnium</expan> &longs;imul. </s><s>Vectis cum trochleis &longs;i fu­<lb/> nis illud extremum, quod mouetur in trochleis, er­<lb/> gatis aut &longs;uculis inuoluatur: helix cum vecte <expan abbr="coniũ-getur">coniun­<lb/> getur</expan>, &longs;i tympanus circum axem moueatur, &longs;itque i­<lb/> ta denticulatus, vt dentes ip&longs;ius helicem in cylindro <lb/> excauatam ingrediantur, quam machinam helicem <lb/> perpetuam vulgò vocant, eò quòd eius conuer&longs;io <lb/> perpetua e&longs;&longs;e po&longs;&longs;it, cum helicis &longs;implicis operatio <lb/> non excedat ip&longs;ius longitudinem. </s><s>Quorum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/> tum inter &longs;e, tum ad &longs;ubiecta mouenda accommo­<lb/> datio adeò varia e&longs;t, vt &longs;cripto <expan abbr="cõpreh&etilde;di">comprehendi</expan> vix po&longs;&longs;it. <lb/> </s><s>Ex his autem quæ dicta &longs;unt, mediocris ingenij me­<lb/> chanicus poterit ea prout ip&longs;i nece&longs;&longs;e erit aptare. </s><s>In <lb/> machinis autem omnibus hæc cautio <expan abbr="adhib&etilde;da">adhibenda</expan> e&longs;t, <lb/> vt earum &longs;tructura firma &longs;it, præ&longs;ertim verò vbi cir­<lb/> cum axes aliquas fit motus, deinde vt vincula, qui­<lb/> bus illis vires <expan abbr="affingũtur">affinguntur</expan>, valida &longs;int, illarum enim o­<lb/> mnium vis in &longs;uo &longs;tatu manendi vtrique vi aptandæ <lb/> æqualis e&longs;&longs;e debet: aget enim in illas vis <expan abbr="vtraq;">vtraque</expan>, quòd <lb/> &longs;i medium firmum non &longs;it, motus in ip&longs;a machina <pb xlink:href="044/01/050.jpg" pagenum="42"/>ciebitur. </s><s>Itaque di&longs;&longs;oluetur, ideò manca videtur pe­<lb/> titio illa Archimedis in hoc problemate <foreign lang="greek">do\s pou= stw= ta\n <lb/> ga\n kinw=</foreign>, quòd locum <expan abbr="tãtùm">tantùm</expan> in quo con&longs;i&longs;tat, &longs;ibi da­<lb/> ri po&longs;tulet, cùm pr&ecedil;terea vincula quibus terra à loco <lb/> &longs;uo naturali remota &longs;u&longs;tineri po&longs;&longs;et, petere debue­<lb/> rit: id <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> vt & ea quæ de motu in infinitum augen­<lb/> do vel minuendo diximus, ita intelligenda &longs;unt, vt <lb/> &longs;ciamus infinita hominum pote&longs;tati, quacunque ar­<lb/> te iuuetur, non &longs;ube&longs;&longs;e: quamuis enim Geometri­<lb/> ca con&longs;ideratio in infinitum &longs;e&longs;e <expan abbr="ext&etilde;dat">extendat</expan>, &longs;unt ta­<lb/> men certi fines, vltra quos natura rerum nos pro­<lb/> gredi non patitur: &longs;unt præterea vitia materiæ, <lb/> quæ Geometra non con&longs;iderat, illa tamen non <lb/> ob&longs;tant quò minùs id quod proponitur, <expan abbr="verũ">verum</expan> &longs;it in <lb/> intellectu. </s><s>An verò id quod proponitur tale &longs;it, vt in <lb/> opus educi po&longs;&longs;it, con&longs;iderabit Geometer habita ra­<lb/> tione circun&longs;tantiarum, præ&longs;ertim verò temporis, <lb/> quod ip&longs;i præ&longs;cribetur, & &longs;umptuum quos facere <lb/> poterit is qui aliquid faciendum proponet, quæ &longs;i <lb/> abundè &longs;uppetant, nihil non fieri poterit. </s></p><p type="main"> <s>Vt igitur hunc tractatulum concludamus, ac ve­<lb/> lut in &longs;ummam contrahamus: In motibus ciendis <lb/> tria &longs;unt con&longs;ideranda. </s><s>Vis qua motum ciere volu­<lb/> mus, vis quam mouere volumus, & motum quo <lb/> mouere volumus: duo enim quælibet ex illis ter­<lb/> tium determinant. </s><s>Si enim vi parua vim magnam <pb xlink:href="044/01/051.jpg" pagenum="43"/>mouere volumus, id nonni&longs;i paruo motu facere <lb/> po&longs;&longs;umus: &longs;i verò vim aliquam magno motu mo­<lb/> uere velimus, vi magna mouente ad id opus e&longs;t. </s><s>Si <lb/> vi parua magnum motum ciere volumus, mini­<lb/> mam vim mouendam e&longs;&longs;e oportet: vt puta, &longs;i libra <lb/> vna centum libras mouere velimus, oportet motum <lb/> illius, motu huius <expan abbr="c&etilde;tuplo">centuplo</expan> maiorem e&longs;&longs;e. </s><s>Si verò ve­<lb/> limus libra vna aliam vim ita mouere, vt ea cen­<lb/> tuplo citiùs moueatur, quàm libræ illius pondus, il­<lb/> lam cente&longs;imam tantùm libræ vnius partem e&longs;&longs;e ne­<lb/> ce&longs;&longs;e e&longs;t: &longs;i verò libram vnam ita mouere velimus, vt <lb/> centuplo citius moueatur, quàm vis quæ illam mo­<lb/> uebit, vi centum libris maiore ad id opus erit. </s><s><expan abbr="Neq;">Neque</expan> <lb/> patitur natura &longs;ibi in his vim fieri: &longs;i enim eiu&longs;modi <lb/> proportio aliquo modo infringi po&longs;&longs;et, &longs;tatim da­<lb/> retur <foreign lang="greek">au)tw/ma e)nde/lexes</foreign>, vel vt <expan abbr="vocãt">vocant</expan>, motus perpetuus <lb/> in perpetua materia. </s></p><p type="main"> <s>Ex his igitur fundamentis inuentæ &longs;unt machinæ <lb/> omnes, quotquot antehac &longs;unt excogitat&ecedil;, & quot­<lb/> quot po&longs;thac excogitari poterunt, ad ea referentur. </s></p><p type="main"> <s>Itaque &longs;i propo&longs;itæ cuiu&longs;cunque machinæ effe­<lb/> ctum &longs;cire velimus, con&longs;ideranda &longs;unt duo eius <lb/> extrema, quibus vires applicantur: quæ enim erit <lb/> ratio motus vnius ex illis extremis, ad motum <lb/> alterius eadem erit & virium, quæ illis extre­<lb/> mis ad motum ciendum applicari poterunt, <pb xlink:href="044/01/052.jpg" pagenum="44"/>addito aut dempto momento, vt &longs;i dum <expan abbr="alterũ">alterum</expan> ma­<lb/> chinæ extremum palmo vno mouetur, alterum cen<lb/> tum palmis moueatur vis quælibet huic annexa, al­<lb/> teram alteri annexam centuplam momento minùs, <lb/> mouebit: &longs;ed motu centuplo: mouebit autem & re­<lb/> liquas omnes vires, quæ infra centuplam proportio­<lb/> nem ad eam habebunt: &longs;i verò non vim centuplam <lb/> mouere, &longs;ed in data vi motum centuplum ciere veli­<lb/> mus, eam quidem in extremo quod centuplo citiùs <lb/> mouetur, locare oportebit, alteram verò alteri extre<lb/> mo centuplo maiorem adhibere nece&longs;&longs;e erit. </s></p><p type="main"> <s>Hinc oriuntur tria problemata, videlicet data vi <lb/> datum pondus mouere, quod iam <expan abbr="demõ&longs;trauimus">demon&longs;trauimus</expan>: <lb/> item data vi datum motum ciere, quod ex <expan abbr="præced&etilde;-tis">præceden­<lb/> tis</expan> demon&longs;tratione ab&longs;oluitur: tertium, datam vim, <lb/> dato motu mouere, quod quidem faciliùs demon­<lb/> &longs;tratur, quàm ab&longs;oluitur. </s><s>Scimus enim, vt id fiat, <lb/> vim aliam proportionalem (vt docuimus) requiri, <lb/> quo modo autem illam habere po&longs;&longs;imus, explicare <lb/> hoc opus, hic labor e&longs;t. </s><s>Non enim quemadmodum <lb/> organa ad motus in data proportione ciendos ha­<lb/> bere po&longs;&longs;umus: ita & vires infinitæ magnitudinis po<lb/> te&longs;tati no&longs;træ &longs;ub&longs;unt. </s></p><p type="main"> <s>Quod enim ad vires in grauitatis & leuitatis gene<lb/> re con&longs;i&longs;tentes attinet, eas vt moueant antè moueri <lb/> oportet à loco vel &longs;itu naturali, vi <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> aliqua id fie- <pb xlink:href="044/01/053.jpg" pagenum="45"/>ri oportet, quæ iam in promptu &longs;it. </s><s>Quæ &longs;i tanta e&longs;t, <lb/> vt po&longs;&longs;it motum propo&longs;itum ciere, fru&longs;trà fiat, &longs;i alij <lb/> à loco naturali remouendæ, qua po&longs;tea ad motum <lb/> vtendum &longs;it, adhibeatur. </s></p><p type="main"> <s>Nullum igitur ex eiu&longs;modi viribus commodum <lb/> percipi pote&longs;t, ni&longs;i quis in futurum &longs;ibi pro&longs;piciens, <lb/> multa à loco vel &longs;itu naturali ex otio remoueat, vt <lb/> iis, cùm opus erit ad motus ciendos vtatur. </s><s>Hac ra­<lb/> tione quantas vires in promptuario habebit, tantos <lb/> motus ciere poterit. </s><s>Præcipuum igitur quod ad hu­<lb/> ius problematis con&longs;tructionem pertinet, e&longs;t, vt vi­<lb/> res quàm maximas pote&longs;tati no&longs;træ &longs;ubiiciamus, vo<lb/> luntariis aut fortuitis viribus naturales præparando, <lb/> aut à natura præparatas, quæ pote&longs;tati no&longs;træ &longs;ub­<lb/> &longs;unt, accipiendo. </s><s>Qualia multa &longs;i mortales aduerte­<lb/> rent, fieri po&longs;&longs;ent, vt aliàs, Deo duce, docebimus. </s></p><p type="main"> <s>Earum autem virium quæ in raritatis & den&longs;ita­<lb/> tis proportione con&longs;i&longs;tunt, &longs;ubiecta plurimùm in <lb/> no&longs;tra pote&longs;tate &longs;unt: multa enim &longs;unt naturalia &longs;ub <lb/> iecta actu, den&longs;a potentia verò rara. </s><s>Si quod igitur <lb/> eorum potentia proxima &longs;it rari&longs;&longs;imum, ita vt nullo <lb/> negotio actus ille raritatis induci po&longs;&longs;it, <expan abbr="concluda-túrq;">concluda­<lb/> túrque</expan> loco aliquo angu&longs;to, po&longs;tea inducatur ille a­<lb/> ctus, cùm rara <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> locum occupent, quum den­<lb/> &longs;a, fiet vt locus in omnem partem di&longs;tendatur, illius <lb/> autem partes minùs cohærentes, tantum impellen­ <pb xlink:href="044/01/054.jpg" pagenum="46"/>tur, quanta e&longs;t proportio molis rei rarefactæ ad mo­<lb/> lem illius cùm den&longs;a e&longs;&longs;et: illa autem raritatis po­<lb/> tentia proxima e&longs;t in compo&longs;itione &longs;ulphuris <lb/> & nitri: ea igitur & &longs;imilibus &longs;ubiectis, <lb/> in data vi datus motus <lb/> cieri pote&longs;t. </s></p><p type="head"> <s>FINIS.</s></p><p type="head"> <s>Errata quæ inter imprimendum irrep&longs;erunt, <lb/> &longs;ic corrigito.</s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Pagina<emph.end type="italics"/> 7. <emph type="italics"/>linea<emph.end type="italics"/> 10, <emph type="italics"/>munere, lege nuere. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 11. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 12, <emph type="italics"/>comparationibus, lege comparati, omni­<lb/> bus. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 12. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 16. <emph type="italics"/>finis, lege fini. </s> <s>pag. eadem. lin. penult. Altero, lege Alto.</s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 20. <lb/> <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 16. <emph type="italics"/>quum<emph.end type="italics"/> C <emph type="italics"/>ad<emph.end type="italics"/> L. <emph type="italics"/>lege quam. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 25. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 5. <emph type="italics"/>nunc &longs;it ratio, lege minor &longs;it. </s> <s>linea<emph.end type="italics"/> 13. <emph type="italics"/>Vi­<lb/> res maiori litera<emph.end type="italics"/> (<emph type="italics"/>e&longs;t enim &longs;ectionis initium. </s> <s>lin.<emph.end type="italics"/> 15. <emph type="italics"/>mittant, lege mittantur. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 27. <emph type="italics"/>li.<emph.end type="italics"/> 20. <lb/> <emph type="italics"/>puncti in linea<emph.end type="italics"/> A, <emph type="italics"/>lege puncti<emph.end type="italics"/> A <emph type="italics"/>in linea. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 28. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 9. <emph type="italics"/>vis, lege Vis, maiori litera<emph.end type="italics"/> (<emph type="italics"/>e&longs;t enim <lb/> &longs;ectionis initium. </s> <s>lin. e. motu ciere, leg. motu quem ciere. </s> <s>lin.<emph.end type="italics"/> 23. <emph type="italics"/>metiri &longs;olemus, lege non <lb/> &longs;olemus. </s> <s>lin. vlt. &longs;tatui, lege &longs;tatuit.</s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 32. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 4. <emph type="italics"/>ab&longs;ouit, lege ab&longs;oluit. </s> <s>lin.<emph.end type="italics"/> 5. <emph type="italics"/>dele<emph.end type="italics"/> F. </s> <s><emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/><lb/> 12. <emph type="italics"/>&<emph.end type="italics"/> 13, <emph type="italics"/>pone virgulam po&longs;t<emph.end type="italics"/> D <emph type="italics"/>&<emph.end type="italics"/> E.</s> <s> <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 8. <emph type="italics"/>hypomochium, lege hypomochlium. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 37. <emph type="italics"/>li.<emph.end type="italics"/><lb/> 13. <emph type="italics"/>re&longs;i&longs;tentia, lege re&longs;i&longs;tentiæ. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 39. <emph type="italics"/>lin.<emph.end type="italics"/> 3. <emph type="italics"/>leui, lege læui. </s> <s>pag.<emph.end type="italics"/> 40. <emph type="italics"/>linea<emph.end type="italics"/> 5. <emph type="italics"/>&longs;uppo&longs;itæ, lege <lb/> &longs;uperpo&longs;itæ</s> <s>li.<emph.end type="italics"/> 7. <emph type="italics"/>connexæ, lege conuexæ. </s> <s>lin.<emph.end type="italics"/> 13. <emph type="italics"/>affectus, lege effectus.<emph.end type="italics"/></s></p> </chap> </body> <back/> </text></archimedes>