Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/XML/archimedes/la/lucre_natur_079_la_1566.xml @ 20:9cd4644c353b
Adding images
| author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
|---|---|
| date | Thu, 02 May 2013 12:42:10 +0200 |
| parents | 22d6a63640c6 |
| children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0"?> <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" > <info> <author>Lucretius</author> <title>De rerum natura: Libri Sex (Vol. I, Text)</title> <date>1566</date> <place>Antwerpen</place> <translator></translator> <lang>la</lang> <cvs_file>lucre_natur_079_la_1566.xml</cvs_file> <cvs_version></cvs_version> <locator>079.xml</locator> </info> <text> <front></front> <body> <chap><p><s id="s.000001"> <pb xlink:href="079/01/043.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/044.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/045.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/046.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/047.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/048.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] <pb xlink:href="079/01/049.jpg" pagenum="CAPITA RERVM EX LUCRETIO"></pb> [page not transcribed] </s></p></chap> <pb xlink:href="079/01/050.jpg" pagenum="1"></pb> <chap n="1"> <p type="head"><s id="s.000002">T. LUCRETI CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.000003">DE RERUM NATURA</s></p> <p type="head"><s id="s.000004">LIBER PRIMUS</s></p> <p type="main"><s id="s.000005">Aeneadum genetrix, <expan abbr="hominũ">hominum</expan>, diuumque voluptas; <lb></lb> Alma Venus, caeli subter labentia signa, <lb></lb> Quae mare navigerum, quae terras frugiferenti <lb></lb> Concelebras, per te quoniam genus omne animantum <lb></lb> Concipitur visitque exortum lumina solis; <lb></lb> Te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli, <lb></lb> Adventumque tuum; tibi suavis daedala tellus <lb></lb> Summittit flores; tibi rident aequora ponti, <lb></lb> Placatumque nitet diffuso lumine caelum.</s><s id="s.000006"> <lb></lb> Nam simul ac species patefactast verna diei; <lb></lb> Et reserata viget genitabilis aura favoni; <lb></lb> Aeriae primum volucres te, diva, tuumque <lb></lb> Significant initum perculsae corda tua vi; <lb></lb> Inde ferae pecudes persultant pabula laeta; <lb></lb> Et rapidos tranant amnis: ita capta lepore, <lb></lb> Te sequitur cupidè quo quamque inducere pergis, <lb></lb> Denique per maria, ac montis, fluviosque rapacis <lb></lb> Frondiferasque domos avium, camposque virentis <lb></lb> Omnibus incutiens blandum per pectora amorem, <lb></lb> Efficis ut cupide generatim saecla propagent <lb></lb> Quae quoniam rerum naturam sola gubernas; <lb></lb> Nec sine te quicquam dias in luminis oras <lb></lb> Exoritur neque fit laetum neque amabile quidquam: <lb></lb> Te sociam studeo scribendis versibus esse, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/051.jpg" pagenum="2"></pb> Quos ego de rerum natura pangere conor <lb></lb> Memmiadae nostro; quem tu, dea, tempore in omni <lb></lb> Omnibus ornatum voluisti excellere rebus.</s><s id="s.000007"> <lb></lb> Quo magis aeternum da dictis, diva, leporem: <lb></lb> Effice, ut interea fera moenera militiai <lb></lb> Per maria, ac terras omnis sopita quiescant.</s><s id="s.000008"> <lb></lb> Nam tu sola potes tranquilla pace iuvare <lb></lb> Mortalis: quoniam belli fera moenera Mavors <lb></lb> Armipotens regit.</s><s id="s.000009"> in gremium qui saepe tuum se <lb></lb> Reficit aeterno devictus vulnere amoris: <lb></lb> Atque ita suspiciens tereti cervice reposta <lb></lb> Pascit amore avidos inhians in te, dea, visus; <lb></lb> Eque tuo pendet resupini spiritus ore.</s><s id="s.000010"> <lb></lb> Hunc tu, diva, tuo recubantem corpore sancto <lb></lb> Circumfusa super, suavis ex ore loquellas <lb></lb> Funde, petens placidam Romanis incluta pacem.</s><s id="s.000011"> <lb></lb> Nam neque nos agere hoc patriai tempore iniquo <lb></lb> Possumus aequo animo; nec Memmi clara propago <lb></lb> Talibus in rebus, communi desse saluti.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000012">Quod superest, vacuas auris mihi Memmius, & te <lb></lb> Semotum a curis adhibe veram ad rationem, <lb></lb> Ne mea dona tibi studio disposta fideli, <lb></lb> Intellecta prius quam sint, contempta relinquas.</s><s id="s.000013"> <lb></lb> Nam tibi de summa caeli ratione, deumque <lb></lb> Dissere incipiam, & rerum primordia pandam; <lb></lb> Unde omnis natura creet res auctet, alatque, <lb></lb> Quoue eadem rursum natura perempta resolvat: <lb></lb> Quae nos materiem, & genitalia corpora rebus <lb></lb> Reddunda in ratione vocare, & semina rerum <lb></lb> Adpellare suemus; & haec eadem usurpare <lb></lb> Corpora prima, quod ex illis sunt omnia primis.</s><s id="s.000014"> <lb></lb> Omnis enim per se diuum natura necesse est <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/052.jpg" pagenum="3"></pb> Immortali aevo summa cum pace fruatur, <lb></lb> Semota à nostris rebus, seiunctaque longè <lb></lb> Nam privata dolore omni, privata periclis, <lb></lb> Ipsa suis pollens opibus, nihil indiga nostri, <lb></lb> Nec bene promeritis capitur, nec tangitur ira.</s><s id="s.000015"> <lb></lb> Humana ante oculos foede cum vita iaceret <lb></lb> In terris oppressa gravi sub religione <lb></lb> Quae caput a caeli regionibus ostendebat, <lb></lb> Horribili super aspectu mortalibus instans: <lb></lb> Primum Graius homo mortalis tollere contra <lb></lb> Est oculos ausus primusque obsistere contra: <lb></lb> Quem neque fama deum, nec fulmina nec minitanti <lb></lb> Murmure compressit caelum; sed eo magis acrem <lb></lb> Virtutem inritat animi, effringere ut arta <lb></lb> Naturae primus portarum claustra cupiret.</s><s id="s.000016"> <lb></lb> Ergo viuida vis animi pervicit, & extra <lb></lb> Processit longe flammantia moenia mundi: <lb></lb> Atque omne immensum peragravit <expan abbr="mẽte">mente</expan> animoque, <lb></lb> Unde refert nobis victor quid possit oriri, <lb></lb> Quid nequeat; finita potestas denique cuique <lb></lb> Quanam sit ratione; ut que altè terminus haereat.</s><s id="s.000017"> <lb></lb> Quare religio pedibus subiecta vicissim <lb></lb> Opteritur; nos exaequat victoria caelo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000018">Illud in his rebus vereor, ne forte rearis <lb></lb> Inpia te rationis inire elementa, viamque <lb></lb> Endogredi sceleris; quod contra saepius olim <lb></lb> Religio peperit scelerosa, atque impia facta: <lb></lb> Aulide quo pacto Triviai virginis aram <lb></lb> Iphianassai turparunt sanguine foede <lb></lb> Ductores Danaum delecti, prima virorum: <lb></lb> Cui simul infula virgineos circumdata comptus <lb></lb> Ex utraque pari malarum parte profusa est, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/053.jpg" pagenum="4"></pb> Et maestum simul ante aras adstare parentem <lb></lb> Sensit, & hunc propter ferrum celare ministros; <lb></lb> Aspectuque suo lacrumas effundere civis; <lb></lb> Muta metu terram genibus summissa petebat.</s><s id="s.000019"> <lb></lb> Nec miserae prodesse in tali tempore quibat, <lb></lb> Quod patrio princeps donarat nomine regem: <lb></lb> Nam sublata virum manibus, tremibundaque ad aras <lb></lb> Deducta est, non ut sollemni more sacrorum <lb></lb> Perfecto, posset claro comitari Hymenaeo; <lb></lb> Sed casta inceste nubendi tempore in ipso <lb></lb> Hostia concideret mactatu maesta parentis; <lb></lb> Exitus ut classi felix faustusque daretur.</s><s id="s.000020"> <lb></lb> Tantum religio potuit suadere malorum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000021">Tutemet a nobis iam quovis tempore vatum <lb></lb> Terriloquis victus dictis desciscere quaeres.</s><s id="s.000022"> <lb></lb> Quippe etenim quam multa tibi me fingere possum <lb></lb> Somnia, quae vitae rationes vertere possint; <lb></lb> Fortunasque tuas omnis turbare timore? </s><s id="s.000023"> <lb></lb> Et merito, nam si certam finem esse viderent <lb></lb> Aerumnarum homines; aliqua ratione valerent <lb></lb> Religionibus, atque minis obsistere vatum: <lb></lb> Nunc ratio nulla est restandi, nulla facultas, <lb></lb> Aeternas quoniam poenas in morte timendum.</s><s id="s.000024"> <lb></lb> Ignoratur enim, quae sit natura animai: <lb></lb> Nata sit; an contra, nascentibus insinuetur: <lb></lb> Et simul intereat nobiscum morte dirempta; <lb></lb> An tenebras Orci visat, vastasque lacunas: <lb></lb> An pecudes alias divinitus insinuet se; <lb></lb> Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno <lb></lb> Detulit ex Helicone perenni fronde coronam, <lb></lb> Per gentis Italas omninum quae clara clueret: <lb></lb> Etsi praeterea tamen esse Acherusia templa <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/054.jpg" pagenum="5"></pb> Ennius aeternis exponit versibus edens; <lb></lb> Quo neque <expan abbr="permanẽt">permanent</expan> animae, neque corpora nostra; <lb></lb> Sed quaedam simulacra modis pallentia miris.</s><s id="s.000025"> <lb></lb> Unde sibi exortam semper florentis Homeri <lb></lb> Commemorat speciem, lacrumas & fundere salsas <lb></lb> Coepisse, & rerum naturam expandere dictis.</s><s id="s.000026"> <lb></lb> Quapropter bene eum superis de rebus habenda <lb></lb> Nobis est ratio; solis, lunaeque meatus <lb></lb> Qua fiant ratione; & qua vi quaeque gerantur <lb></lb> In terris: tum cumprimis ratione sagaci <lb></lb> Unde anima, atque animi constet natura videndum: <lb></lb> Et quae res nobis vigilantibus obvia, mentes <lb></lb> Terrificent, morbo adfectis, somnoque sepultis: <lb></lb> Cernere uti videamur eos, audireque coram, <lb></lb> Morte obita quorum tellus amplectitur ossa.</s><s id="s.000027"> <lb></lb> Nec me animi fallit Graiorum obscura reperta <lb></lb> Difficile inlustrare Latinis versibus esse: <lb></lb> Multa novis verbis praesertim cum sit agendum, <lb></lb> Propter egestatem linguae, & rerum novitatem.</s><s id="s.000028"> <lb></lb> Sed tua me virtus tamen & sperata voluptas <lb></lb> Suavis amicitiae, quemvis efferre laborem <lb></lb> Suadet, & inducit noctes vigilare serenas, <lb></lb> Quaerentem dictis quibus; & quo carmine demum <lb></lb> Clara tuae possim praepandere lumina menti; <lb></lb> Res quibus occultas penitus, convisere possis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000029">Hunc igitur terrorem animi, tenebrasque necesse est <lb></lb> Non rady solis, neque lucida tela diei <lb></lb> Discutiant, sed naturae species, ratioque; <lb></lb> Principium hinc cuius nobis exordia sumet, <lb></lb> Nullam rem e nihilo gigni divinitus umquam.</s><s id="s.000030"> <lb></lb> Quippe ita formido mortalis continet omnis, <lb></lb> Quod multa in terris fieri, caeloque tuentur; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/055.jpg" pagenum="6"></pb> Quorum operum causas nulla ratione videre <lb></lb> Possunt; ac fieri divino numine rentur.</s><s id="s.000031"> <lb></lb> Quas ob res, ubi viderimus, nihil posse creari <lb></lb> De nihilo; tum, quod sequimur, iam rectius inde <lb></lb> Perspiciemus; & unde queat res quaeque creari; <lb></lb> Et quo quaeque modo fiant opera sine diuum.</s><s id="s.000032"> <lb></lb> Nam si de nihilo fierent; ex omnibus rebus <lb></lb> Omne gentis nasci posset: nihil semine egeret.</s><s id="s.000033"> <lb></lb> E mare primum homines; e terra posset oriri <lb></lb> Squamigerum genus, & volucres erumpere caelo <lb></lb> Armenta, atque aliae pecudes: genus omne ferarum <lb></lb> Incerto partu culta, ac deserta tenerent.</s><s id="s.000034"> <lb></lb> Nec fructus ydem arboribus constare solerent, <lb></lb> Sed mutarentur: ferre omnes omnia possent.</s><s id="s.000035"> <lb></lb> Quippe ubi non essent genitalia corpora cuique, <lb></lb> Qui posset mater rebus consistere certa? </s><s id="s.000036"> <lb></lb> At nunc seminibus quia certis quaeque creantur: <lb></lb> Inde enascitur atque oras in luminis exit, <lb></lb> Materies ubi inest cuiusque & corpora prima.</s><s id="s.000037"> <lb></lb> Atque hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, <lb></lb> Quod certis in rebus inest secreta facultas.</s><s id="s.000038"> <lb></lb> Praeterea cur vere rosam, frumenta calore, <lb></lb> Vites autumno fundi suadente videmus; <lb></lb> Si non, certa suo quia tempore semina rerum <lb></lb> Cum confluxerunt, patefit quodcumque creatur, <lb></lb> Dum tempestates adsunt; & vivida tellus <lb></lb> Tuto res teneras effert in luminis oras? </s><s id="s.000039"> <lb></lb> Quod si de nihilo fierent; subito exorerentur <lb></lb> Incerto spatio, atque alienis partibus anni: <lb></lb> Quippe ubi nulla forent primordia, quae genitali <lb></lb> Concilio possent arceri tempore iniquo.</s><s id="s.000040"> <lb></lb> Nec porro augendis rebus, spatio foret usus <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/056.jpg" pagenum="7"></pb> Seminis ad coitum, e nihilo si crescere possent.</s><s id="s.000041"> <lb></lb> Nam fierent iuvenes subito ex infantibus parvis: <lb></lb> E terraque exorta repente arbusta salirent.</s><s id="s.000042"> <lb></lb> Quorum nihil fieri manifestum est: omnia quando <lb></lb> Paulatim crescunt, ut par est, semine certo: <lb></lb> Crescendoque genus servant.</s><s id="s.000043"> ut noscere possis <lb></lb> Quaeque sua, de materia grandescere alique.</s><s id="s.000044"> <lb></lb> Huc accedit, uti sine certis imbribus anni <lb></lb> Laetificos nequeat fetus submittere tellus: <lb></lb> Nec porro secreta cibo natura animantum <lb></lb> Propagare genus possit, vitamque tueri.</s><s id="s.000045"> <lb></lb> Ut potius multis communia corpora rebus <lb></lb> Multa putes esse, ut verbis elementa videmus, <lb></lb> Quam sine principijs ullam rem exsistere posse.</s><s id="s.000046"> <lb></lb> Denique cur homines tantos natura parare <lb></lb> Non potuit, pedibus qui pontum per vada possent <lb></lb> Transire, & magnos manibus divellere montes, <lb></lb> Multaque vivendo vitalia vincere saecla: <lb></lb> Si non, materies quia rebus reddita certa est <lb></lb> Gignundis, e qua constat quid possit oriri? </s><s id="s.000047"> <lb></lb> Nihil igitur fieri de nihilo posse fatendum est: <lb></lb> Semine quando opus est rebus quo quaeque creatae <lb></lb> Aeris in teneras possint proferrier auras.</s><s id="s.000048"> <lb></lb> Postremo, quoniam incultis praestare videmus <lb></lb> Culta loca, & manibus meliores reddire fetus; <lb></lb> Esse videlicet in terris primordia rerum: <lb></lb> Quae nos fecundas vertentes vomere glebas <lb></lb> Terraique solum subigentes cimus ad ortus.</s><s id="s.000049"> <lb></lb> quod si nulla forent, nostro sine quaeque labore <lb></lb> Sponte sua multo fieri meliora videres.</s> <lb></lb> </p> <p type="main"><s id="s.000050">Huc accedit, uti quaeque in sua corpora rursum <lb></lb> Dissoluat natura, neque ad nihilum interimat res <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/057.jpg" pagenum="8"></pb> Nam si quid mortale e cunctis partibus esset; <lb></lb> Ex oculis res quaeque repente erepta periret; <lb></lb> Nulla vi foret usus ei, quae partibus eius <lb></lb> Discidium parere; & nexus exsolvere posset.</s><s id="s.000051"> <lb></lb> Quod nunc, aeterno quia constant semine quaeque; <lb></lb> Donec vis obyt, quae res diverberet ictu <lb></lb> Aut intus penetret per inania, dissoluatque; <lb></lb> Nullius exitium patitur natura videri.</s><s id="s.000052"> <lb></lb> Praeterea, quaecumque vetustate amovet aetas, <lb></lb> Si penitus peremit, consumens materiem omnem; <lb></lb> Unde animale genus generatim in lumina vitae <lb></lb> Redducit Venus? </s><s id="s.000053"> aut redductum daedala tellus <lb></lb> Unde alit, atque auget generatim pabula praebens? </s><s id="s.000054"> <lb></lb> Unde mare, ingenuei fontes, externaque longe <lb></lb> Flumina suppeditant ? </s><s id="s.000055"> unde aether sidera pascit? </s><s id="s.000056"> <lb></lb> Omnia enim debet, mortali corpore quae sunt, <lb></lb> Infinita aetas consumpse anteacta diesque.</s><s id="s.000057"> <lb></lb> Quod si in eo spatio, atque anteacta aetate fuere, <lb></lb> E quibus haec rerum consistit summa refecta; <lb></lb> Immortali sunt natura praedita certe.</s><s id="s.000058"> <lb></lb> Haud igitur possunt ad nihilum quaeque reverti.</s><s id="s.000059"> <lb></lb> Denique res omnis eadem vis, causaque volgo <lb></lb> Conficeret, nisi materies aeterna teneret, <lb></lb> Inter se nexus, minus aut magis endopedita; <lb></lb> Tactus enim, leti satis esset causa profecto: <lb></lb> Quippe ubi nulla forent aeterno corpore; eorum <lb></lb> Contextum vis deberet dissolvere quaeque.</s><s id="s.000060"> <lb></lb> At nunc, inter se quia nexus principiorum <lb></lb> Dissimiles constant; aeternaque materies est, <lb></lb> Incolumi remanent res corpore; dum satis acris <lb></lb> Vis obeat pro textura cuiusque reperta.</s><s id="s.000061"> <lb></lb> Haud igitur redit ad nihilum res ulla, sed omnes <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/058.jpg" pagenum="9"></pb> Discidio redeunt in corpora materiai.</s><s id="s.000062"> <lb></lb> Postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether <lb></lb> In gremium matris terrai praecipitavit: <lb></lb> At nitidae surgunt fruges ramique, virescunt <lb></lb> Arboribus; crescunt ipsae, fetuque gravantur.</s><s id="s.000063"> <lb></lb> Hinc alitur porro nostrum genus, atque ferarum: <lb></lb> Hinc laetas urbes pueris florere videmus; <lb></lb> Frundiferasque novis avibus canere undique silvas.</s><s id="s.000064"> <lb></lb> Hinc fessae pecudes pingues per pabula laeta <lb></lb> Corpora deponunt; & candens lacteus humor <lb></lb> Vberibus manat distentis.</s><s id="s.000065"> hinc nova proles <lb></lb> Artibus infirmis teneras lasciva per herbas <lb></lb> Ludit, lacte mero mentes perculsa novellas.</s><s id="s.000066"> <lb></lb> Haud igitur penitus pereunt quaecumque videntur; <lb></lb> Quando aliud ex alio reficit natura; nec ullam <lb></lb> Rem gigni patitur, nisi morte adiuta aliena.</s><s id="s.000067"> <lb></lb> Nunc agesis, quoniam docui non posse creari <lb></lb> De nihilo, neque item genitas ad nihilum revocari: <lb></lb> Nequa forte tamen coeptes diffidere dictis; <lb></lb> Quod nequeunt oculis rerum primordia cerni; <lb></lb> Accipe praeterea, quae corpora tute necesse est <lb></lb> Confiteare esse in rebus, nec posse videri.</s><s id="s.000068"> <lb></lb> Principio venti vis verberat incita portus, <lb></lb> Ingentisque ruit navis; & nubila differt: <lb></lb> Interdum rapido percurrens turbine campos <lb></lb> Arboribus magnis sternit, montisque supremos <lb></lb> Silvifragis vexat flabris: ita perfurit acri <lb></lb> Cum fremitu, saevitque minaci murmure ventus.</s><s id="s.000069"> <lb></lb> Sunt igitur venti nimirum corpora caeca; <lb></lb> Quae mare, quae terras, quae denique nubila caeli <lb></lb> Verrunt, ac subito vexantia turbine raptant.</s><s id="s.000070"> <lb></lb> Nec ratione fluunt alia, stragemque propagant; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/059.jpg" pagenum="10"></pb> Et cum mollis aquae fertur natura repente <lb></lb> Flumine abundanti, quod largis imbribus auget <lb></lb> Montibus ex altis magnus decursus aquai <lb></lb> Fragmina coniciens silvarum, arbustaque tota: <lb></lb> Nec validi possunt pontes venientis aquai <lb></lb> Vim subitam tolerare.</s><s id="s.000071"> ita magno turbidus imbri <lb></lb> Molibus incurrit validis cum viribus amnis: <lb></lb> Dat sonitu magno stragem, volvitque sub undis <lb></lb> Grandia saxa, ruit qua quidquid fluctibus obstat.</s><s id="s.000072"> <lb></lb> Sic igitur debent venti quoque flamina ferri; <lb></lb> Quae, veluti validum flumen, cum procubuere; <lb></lb> Quamlibet in partem trudunt res ante, ruuntque <lb></lb> Impetibus crebris: interdum vertice torto <lb></lb> Corripiunt, rapidique rotanti turbine portant.</s><s id="s.000073"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam sunt venti corpora caeca: <lb></lb> Quandoquidem factis, ac moribus, aemula magnis <lb></lb> Amnibus inveniuntur, aperto corpore qui sunt.</s><s id="s.000074"> <lb></lb> Tum porro varios rerum sentimus odores; <lb></lb> Nec tamen ad nares, venientis cernimus umquam: <lb></lb> Nec calidos aestus tuimur; nec frigora quimus <lb></lb> Usurpare oculis; nec voces cernere suemus; <lb></lb> Quae tamen omnia corporea constare necesse est <lb></lb> Natura; quoniam sesus impellere possunt.</s><s id="s.000075"> <lb></lb> Tangere enim & tangi, nisi corpus, nulla potest res.</s><s id="s.000076"> <lb></lb> Denique fluctifrago suspensae in litore vestes <lb></lb> Uvescunt: eaedem dispansae in sole serescunt.</s><s id="s.000077"> <lb></lb> At neque quo pacto persederit humor aquai, <lb></lb> Visum est; nec rursum quo pacto fugerit aestu.</s><s id="s.000078"> <lb></lb> in parvas igitur partis dispergitur humor; <lb></lb> Quas oculi nulla possunt ratione videre.</s><s id="s.000079"> <lb></lb> Quin etiam multis solis redeuntibus annis <lb></lb> Anulus in digito subtertenuatur habendo; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/060.jpg" pagenum="11"></pb> StilicidI casus lapidem cavat: uncus aratri <lb></lb> Ferreus occulte decrescit vomer in aruis; <lb></lb> Strataque iam volgi pedibus detrita viarum <lb></lb> Saxea conspicimus: tum portas propter ahena <lb></lb> Signa manus dextras ostendunt adtenuari <lb></lb> Saepe salutantum tactu, praeterque meantum.</s><s id="s.000080"> <lb></lb> Haec igitur minui, cum sint detrita, videmus.</s><s id="s.000081"> <lb></lb> Sed quae corpora decedant in tempore quoque, <lb></lb> Invida praeclusit speciem natura videndi.</s><s id="s.000082"> <lb></lb> Postremo, quaecumque dies, naturaque rebus <lb></lb> Paulatim tribuit, moderatim crescere cogens; <lb></lb> Nulla potest oculorum acies contenta tueri.</s><s id="s.000083"> <lb></lb> Nec porro quaecumque aevo macieque senescunt, <lb></lb> Nec, mare quae inpendent vesco sale saxa peresa, <lb></lb> Quid quoque amittant in tempore, cernere possis.</s><s id="s.000084"> <lb></lb> Corporibus caecis igitur natura gerit res.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000085">Nec tamen undique corporea stipata tenentur <lb></lb> Omnia natura; namque est in rebus inane: <lb></lb> Quod tibi cognosse in multis erit utile rebus <lb></lb> Nec sinet errantem dubitare, & quaerere semper <lb></lb> De summa rerum, & nostris diffidere dictis.</s><s id="s.000086"> <lb></lb> Quapropter locus est intactus, inane, vacansque.</s><s id="s.000087"> <lb></lb> Quod si non esset, nulla ratione moveri <lb></lb> Res possent.</s><s id="s.000088"> namque officium quod corporis exstat, <lb></lb> Officere, atque obstare, id in omni tempore adesset <lb></lb> Omnibus.</s><s id="s.000089"> haud igitur quidquam procedere posset, <lb></lb> Principium quoniam cedendi nulla daret res.</s><s id="s.000090"> <lb></lb> At nunc per maria, ac terras, sublimaque caeli <lb></lb> Multa modis multis varia ratione moveri <lb></lb> Cernimus ante oculos; quae, si non esset inane, <lb></lb> Non tam sollicito motu privata carerent, <lb></lb> Quam genita omnino nulla ratione fuissent: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/061.jpg" pagenum="12"></pb> Vndique materies quoniam stipata quiesset.</s><s id="s.000091"> <lb></lb> Praeterea quamvis solidae res esse putentur; <lb></lb> Hinc tamen esse licet raro cum corpore cernas: <lb></lb> In saxis ac speluncis permanat aquarum <lb></lb> Liquidus humor, & uberibus flent omnia guttis: <lb></lb> Dissupat in corpus sese cibus omne animantum: <lb></lb> Crescunt arbusta, & fetus in tempore fundunt, <lb></lb> Quod cibus in tota usque ab radicibus imis <lb></lb> Per truncos, ac per ramos diffunditur omnis: <lb></lb> Inter saepta meant voces, & clausa domorum <lb></lb> Transuolitant: rigidum permanat frigus ad ossa: <lb></lb> Quod, nisi inania sint, qua possent corpora quaeque <lb></lb> Transire, haud ulla fieri ratione videres.</s><s id="s.000092"> <lb></lb> Denique cur alias alijs praestare videmus <lb></lb> Pondere res rebus, nihilo maiore figura ? </s><s id="s.000093"> <lb></lb> Nam si tantundem est in lanae glomere, quantum <lb></lb> Corporum in plumbo est, <expan abbr="tantundẽ">tantundem</expan> pendere par est: <lb></lb> <expan abbr="Corporũ">Corporum</expan> officium est <expan abbr="quoniã">quoniam</expan> premere omnia deorsum, <lb></lb> Contra autem natura manet sine pondere, inanis.</s><s id="s.000094"> <lb></lb> Ergo quod magnum est aeque, leviusque videtur, <lb></lb> Nimirum plus esse sibi declarat inanis.</s><s id="s.000095"> <lb></lb> At contra gravius plus, in se corporis esse <lb></lb> Dedicat, & multo vacui minus intus habere.</s><s id="s.000096"> <lb></lb> Est igitur nimirum, id quod ratione sagaci <lb></lb> Quaerimus, admistum rebus, quod inane vocamus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000097">Illud in his rebus ne te deducere vero <lb></lb> Possit, quod quidam fingunt, praecurrere cogor.</s><s id="s.000098"> <lb></lb> Cedere squamigeris latices nitentibus aiunt; <lb></lb> Et liquidas aperire vias: quia post loca pisces <lb></lb> Linquant, quo possint cedentes confluere undae: <lb></lb> Sic alias quoque res inter se posse moveri <lb></lb> Et mutare locum, quamvis sint omnia plena.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/062.jpg" pagenum="13"></pb> <s id="s.000099">Scilicet id falsa totum ratione receptum est: <lb></lb> nam quo squamigeri poterunt procedere tandem, <lb></lb> Ni spatium dederint latices ? </s><s id="s.000100"> concedere porro <lb></lb> Quo poterunt undae, cum pisces ire nequibunt? </s><s id="s.000101"> <lb></lb> Aut igitur motu privandum est corpora quaeque: <lb></lb> Aut esse admistum dicundum est rebus inane; <lb></lb> Unde initum primum capiat res quaeque movendi.</s><s id="s.000102"> <lb></lb> Postremo duo de concursu corpora lata <lb></lb> Si cita dissiliant, nempe aer omne necesse est <lb></lb> Inter corpora quod fiat, possidat inane: <lb></lb> Is porro, quamvis circum celerantibus auris <lb></lb> Confluat; haud poterit tamen uno tempore totum <lb></lb> Complere spatium: nam primum quemque necesse est <lb></lb> Occupet ille locum, deinde omnia possideantur.</s><s id="s.000103"> <lb></lb> Quod si forte aliquis, cum corpora dissiluere, <lb></lb> Tum putat id fieri, quia se condenseat aer, <lb></lb> Errat.</s><s id="s.000104"> nam vacuum tum fit, quod non fuit ante; <lb></lb> Et repletur item, vacuum quod constitit ante.</s><s id="s.000105"> <lb></lb> Nec tali ratione potest denserier aer; <lb></lb> Nec si iam posset, sine inani posset, opinor, <lb></lb> Se ipse in se trahere, & partis conducere in unum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000106">Quapropter, quamvis causando multa moreris, <lb></lb> Esse in rebus inane tamen fateare necesse est.</s><s id="s.000107"> <lb></lb> Multaque praeterea tibi possum commemorando <lb></lb> Argumenta, fidem dictis conradere, nostris: <lb></lb> Verum animo satis haec vestigia parva sagaci, <lb></lb> Sunt, per quae possis cognoscere cetera tute.</s><s id="s.000108"> <lb></lb> Namque canes ut montivagae persaepe ferai <lb></lb> Naribus inveniunt intectas fronde quietes <lb></lb> Cum semel institerunt vestigia certa viai: <lb></lb> Sic alid ex alio per te tute ipse videre <lb></lb> Talibus in rebus poteris, caecasque latebras <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/063.jpg" pagenum="14"></pb> Insinuare omnis, & verum protrahere inde.</s><s id="s.000109"> <lb></lb> Quod nisi pigraris, paulumve recesseris ab re; <lb></lb> Hoc tibi de plano possum promittere Memmi, <lb></lb> Vsque adeo largos haustus e fontibus magnis <lb></lb> Lingua meo suavis diti de pectore fundet; <lb></lb> Vt verear, ne tarda prius per membra senectus <lb></lb> Serpat, & in nobis vitai claustra resolvat, <lb></lb> Quam tibi de quavis una re versibus omnis <lb></lb> Argumentorum sit copia missa per auris.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000110">Sed nunc ut repetam coeptum pertexere dictis, <lb></lb> Omnis ut est igitur per se natura, duabus <lb></lb> Consistit rebus; nam corpora sunt, & inane, <lb></lb> Haec in quo sita sunt, & qua diversa moventur.</s><s id="s.000111"> <lb></lb> Corpus enim per se communis dedicat esse <lb></lb> Sensus: quo nisi prima fides fundata valebit, <lb></lb> Haud erit, occultis de rebus quo referentes <lb></lb> Confirmare animi quicquam ratione queamus.</s><s id="s.000112"> <lb></lb> Tum porro locus, ac spatium, quod inane vocamus, <lb></lb> Si nullum foret; haud usquam sita corpora possent <lb></lb> Esse, neque omnino quaquam diversa meare; <lb></lb> Id quod iam supera tibi paulo ostendimus ante.</s><s id="s.000113"> <lb></lb> Praeterea nihil est, quod possis dicere ab omni <lb></lb> Corpore seiunctum, secretumque esse ab inani, <lb></lb> Quod quasi tertia sit numero natura reperta.</s><s id="s.000114"> <lb></lb> Nam quodcumque erit, esse aliquid debebit id ipsum <lb></lb> Augmine vel grandi, vel parvo denique, dum sit: <lb></lb> Cui si tactus erit quamvis levis, exiguusque; <lb></lb> Corporum augebit <expan abbr="numerũ">numerum</expan> summamque sequetur: <lb></lb> Sin intactile erit, nulla de parte quod ullam <lb></lb> Rem prohibere queat per se transire meantem; <lb></lb> Scilicet hoc id erit, vacuum quod inane vocamus.</s><s id="s.000115"> <lb></lb> Praeterea per se quodcumque erit, aut faciet quid, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/064.jpg" pagenum="15"></pb> Aut alijs fungi debebit agentibus ipsum; <lb></lb> Aut erit, ut possint in eo res esse, gerique.</s><s id="s.000116"> <lb></lb> At facere & fungi sine corpore nulla potest res: <lb></lb> Nec praebere locum porro, nisi inane, vacansque.</s><s id="s.000117"> <lb></lb> Ergo praeter inane, & corpora, tertia per se <lb></lb> Nulla potest rerum in numero natura relinqui, <lb></lb> Nec quae sub sensus cadat ullo tempore nostros; <lb></lb> Nec, ratione animi quam quisquam possit apisci.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000118">Nam quaecumque cluent, aut his coniuncta duabus <lb></lb> Rebus ea invenies; aut horum eventa videbis.</s><s id="s.000119"> <lb></lb> Coniunctum est id, quod numquam sine perniciali <lb></lb> Discidio potis est seiungi, seque gregari: <lb></lb> Pondus uti saxis, calor ignibus, liquor aquai, <lb></lb> Tactus corporibus cunctis, intactus inani.</s><s id="s.000120"> <lb></lb> Servitium contra, libertas; divitiaeque, <lb></lb> Paupertas; bellum, concordia; cetera, quorum <lb></lb> Adventu manet incolumis natura, abituque; <lb></lb> Haec soliti sumus, ut par est, eventa vocare.</s><s id="s.000121"> <lb></lb> Tempus item per se non est; sed rebus ab ipsis <lb></lb> Consequitur sensus, transactum quid sit in aevo; <lb></lb> Tum quae res instet; quid porro deinde sequatur: <lb></lb> Nec per se quemquam tempus sentire fatendum est, <lb></lb> Semotum ab rerum motu, placidaque quiete.</s><s id="s.000122"> <lb></lb> denique Tyndaridem raptam, belloque subactas <lb></lb> Troiugenas gentis cum dicunt esse, videndum est, <lb></lb> Ne forte haec per se cogant nos esse fateri, <lb></lb> Quando & saecla hominum, quorum haec <expan abbr="evẽta">eventa</expan> fuere, <lb></lb> Inrevocabilis abstulerit iam praeterita aetas.</s><s id="s.000123"> <lb></lb> Namque aliud rebus, aliud regionibus ipsis <lb></lb> Eventum dici poterit, quodcumque erit actum.</s><s id="s.000124"> <lb></lb> Denique materies si rerum nulla fuisset; <lb></lb> Nec locus, ac spatium, res in quo quaeque geruntur; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/065.jpg" pagenum="16"></pb> Numquam Tyndaridis formae conflatus amore <lb></lb> Ignis, Alexandri Phrygio sub pectore gliscens, <lb></lb> Clara accendisset saevi certamina belli, <lb></lb> Nec clam durateus Troiianis Pergama partu <lb></lb> Inflammasset equos nocturno Graiiugenarum; <lb></lb> Perspicere ut possis res gestas funditus omnis <lb></lb> Non ita uti corpus, per se constare neque esse, <lb></lb> Nec ratione cluere eadem qua constet inane, <lb></lb> Sed magis ut merito possis eventa vocare <lb></lb> Corporis atque loci, res in quo quaeque gerantur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000125">Corpora sunt porro partim primordia rerum, <lb></lb> Partim concilio quae constant principiorum.</s><s id="s.000126"> <lb></lb> sed quae sunt rerum primordia, nulla potest vis <lb></lb> Stinguere; nam solido vincunt ea corpore demum.</s><s id="s.000127"> <lb></lb> etsi difficile esse videtur credere quicquam <lb></lb> In rebus solido reperiri corpore posse.</s><s id="s.000128"> <lb></lb> transit enim fulmen caeli per saepta domorum, <lb></lb> Clamor ut ac voces; ferrum candescit in igni <lb></lb> Dissiliuntque fero ferventia saxa vapore; <lb></lb> Tum labefactatus rigor auri solvitur aestu; <lb></lb> Tum glacies aeris flamma devicta liquescit <lb></lb> Permanat calor argentum penetraleque frigus, <lb></lb> Quando utrumque manu retinentes pocula rite <lb></lb> Sensimus infuso lympharum rore superne.</s><s id="s.000129"> <lb></lb> usque adeo in rebus solidi nihil esse videtur.</s><s id="s.000130"> <lb></lb> sed quia vera tamen ratio naturaque rerum <lb></lb> Cogit, ades, paucis dum versibus expediamus <lb></lb> Esse ea quae solido atque aeterno corpore constent, <lb></lb> Semina quae rerum primordiaque esse docemus, <lb></lb> Unde omnis rerum nunc constet summa creata.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000131">Principio quoniam duplex natura duarum <lb></lb> Dissimilis rerum longe constare repertast, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/066.jpg" pagenum="17"></pb> Corporum, atque loci, res in quo quaeque geruntur: <lb></lb> Esse utramque sibi per se, puramque necesse est.</s><s id="s.000132"> <lb></lb> Nam quacumque vacat spatium, quod inane vocamus, <lb></lb> Corpus ea non est ; qua porro cumque tenet se <lb></lb> Corpus, ea vacuum nequaquam constat inane.</s><s id="s.000133"> <lb></lb> Sunt igitur solida, ac sine inani corpora prima.</s><s id="s.000134"> <lb></lb> Praeterea quoniam genitis in rebus inane est, <lb></lb> Materiam circum solidam constare necesse est: <lb></lb> Nec res ulla potest vera ratione probari <lb></lb> Corpore inane suo celare, atque intus habere, <lb></lb> Si non, quod cohibet, solidum constare relinquas.</s><s id="s.000135"> <lb></lb> Id porro nihil esse potest, nisi materiai <lb></lb> Concilium, quod inane queat rerum cohibere.</s><s id="s.000136"> <lb></lb> Materies igitur, solido quae corpore constat, <lb></lb> Esse aeterna potest, cum cetera dissoluantur.</s><s id="s.000137"> <lb></lb> Tum porro si nihil esset, quod inane vocaret; <lb></lb> Omne foret solidum : nisi contra corpora certa <lb></lb> Essent, quae loca complerent, quaecumque tenerent; <lb></lb> Omne quod est spatium, vacuum constaret inane.</s><s id="s.000138"> <lb></lb> Alternis igitur nimirum corpus inani <lb></lb> Distinctum est; quoniam nec plenum naviter extat ; <lb></lb> Nec porro vacuum.</s><s id="s.000139"> sunt ergo corpora certa, <lb></lb> Quae spatium pleno possint distinguere inane.</s><s id="s.000140"> <lb></lb> Haec neque dissolui plagis extrinsecus icta <lb></lb> Possunt, nec porro penitus penetrata retexi; <lb></lb> Nec ratione queunt alia temptata labare: <lb></lb> Id quod iam supra tibi paulo ostendimus ante.</s><s id="s.000141"> <lb></lb> Nam neque conlidi sine inani posse videtur <lb></lb> Quidquam, nec frangi, nec findi in bina secando <lb></lb> Nec capere humorem, neque item manabile frigus <lb></lb> Nec penetralem ignem, quibus omnia conficiuntur: <lb></lb> Et quo quaeque magis cohibet res intus inane, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/067.jpg" pagenum="18"></pb> Tam magis his rebus penitus temptata labascit.</s><s id="s.000142"> <lb></lb> Ergo si solida, ac sine inani corpora prima <lb></lb> Sunt, ita uti docui; sint haec aeterna necesse est.</s><s id="s.000143"> <lb></lb> Praeterea, nisi materies aeterna fuisset, <lb></lb> Antehac ad nilum penitus res quaeque redissent: <lb></lb> De nihiloque quoque nata forent, quaecumque videmus.</s><s id="s.000144"> <lb></lb> At quoniam supra docui nihil posse creari <lb></lb> De nihilo; neque quod genitum est, ad nihil revocari : <lb></lb> Esse inmortali primordia corpore debent, <lb></lb> Dissolui quo quaeque supremo tempore possint, <lb></lb> Materies ut subpeditet rebus reparandis.</s><s id="s.000145"> <lb></lb> Sunt igitur solida primordia simplicitate ; <lb></lb> Nec ratione queunt alia servata per aevum <lb></lb> Ex infinito iam tempore res reparare.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000146">Denique si nullam finem natura parasset <lb></lb> Frangendis rebus; iam corpora materiai <lb></lb> Usque redacta forent, aevo frangente priore, <lb></lb> Ut nihil ex illis a certo tempore posset <lb></lb> Conceptum, summum aetatis pervadere finem.</s><s id="s.000147"> <lb></lb> Nam quidvis citius dissolvi posse videmus, <lb></lb> Quam rursus refici: quapropter, longa diei <lb></lb> Infinita aetas anteacti temporis omnis <lb></lb> Quod fregisset adhuc disturbans, dissoluensque, <lb></lb> Numquam reliquo reparari tempore posset.</s><s id="s.000148"> <lb></lb> At nunc nimirum frangendi reddita finis <lb></lb> Certa manet, quoniam refici rem quamque videmus, <lb></lb> Et finita simul generatim tempora rebus <lb></lb> Stare, quibus possint aevi contingere florem.</s><s id="s.000149"> <lb></lb> Hoc accedit, uti, solidissima materiai <lb></lb> Corpora quom constant, possit tamen omnia reddi, <lb></lb> Mollia, quae fiant aer, aqua, terra, vapores, <lb></lb> Quo pacto fiant, & qua vi cumque gerantur: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/068.jpg" pagenum="19"></pb> Admistum quoniam simul est in rebus inane.</s><s id="s.000150"> <lb></lb> At contra si mollia sint primordia rerum; <lb></lb> Unde queant validi silices, ferrumque creari, <lb></lb> Non poterit ratio reddi: nam funditus omnis <lb></lb> Principio fundamenti natura carebit.</s><s id="s.000151"> <lb></lb> Sunt igitur solida pollentia simplicitate; <lb></lb> Quorum condenso magis omnia conciliatu <lb></lb> Artari possunt, validasque ostendere vires.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000152"> Denique iam quoniam generatim reddita finis <lb></lb> Crescendi rebus constat, vitamque tuendi: <lb></lb> Et quid quaeque queant per foedera naturai, <lb></lb> Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem extat: <lb></lb> Nec commutatur quidquam, quando omnia constant <lb></lb> Usqueadeo, variae volucres ut in ordine cunctae <lb></lb> Ostendant maculas generalis corpori inesse: <lb></lb> Immutabile materiae quoque corpus habere <lb></lb> Debent nimirum.</s><s id="s.000153"> nam si primordia rerum <lb></lb> Commutari aliqua possent ratione revicta: <lb></lb> Incertum quoque iam constet, quid possit oriri, <lb></lb> Quid nequeat; finita potestas denique cuique <lb></lb> Qua nam sit ratione, utque alte terminus hereat; <lb></lb> Nec toties possent generatim saecla referre <lb></lb> Naturam, motus, victum, moresque parentum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000154">Tum porro, quoniam extremum quoiusque cacumen <lb></lb> Corporis est aliquod, nostri cernere sensus <lb></lb> Iam nequeunt; id nimirum sine partibus extat, <lb></lb> Et minima constat natura: nec fuit umquam <lb></lb> Per se secretum, neque post hac esse valebit; <lb></lb> Alterius quoniam est ipsum pars: primaque & ima, <lb></lb> Inde aliae, atque aliae similes ex ordine partes, <lb></lb> Agmine condenso naturam corporis explent.</s><s id="s.000155"> <lb></lb> Quae quoniam per se nequeunt constare, necesse est <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/069.jpg" pagenum="20"></pb> Herere, unde queant nulla ratione revelli.</s><s id="s.000156"> <lb></lb> Sunt igitur solida primordia simplicitate: <lb></lb> Quae minimis stipata coherent partibus arte, <lb></lb> Non ex ullarum conventu conciliata, <lb></lb> Sed magis aeterna pollentia simplicitate: <lb></lb> Unde neque avelli quidquam, neque deminui iam <lb></lb> Concedit natura, reservans semina rebus.</s><s id="s.000157"> <lb></lb> Praeterea nisi erit minimum; parvissuma quaeque <lb></lb> Corpora constabunt ex partibus infinitis, <lb></lb> Quippe ubi dimidiae partis pars semper habebit <lb></lb> Dimidiam partem, nec res praefiniet ulla; <lb></lb> Ergo rerum inter summam, minimamque quid escit ? </s><s id="s.000158"> <lb></lb> Non erit ut distent.</s><s id="s.000159"> nam quamvis funditus omnis <lb></lb> Summa sit infinita; tamen, parvissima quae sunt, <lb></lb> Ex infinitis constabunt partibus aeque.</s><s id="s.000160"> <lb></lb> Quoi quoniam ratio reclamat vera; negatque <lb></lb> Credere posse animum: victus fateare necesse est <lb></lb> Esse ea, quae nullis iam praedita partibus extent, <lb></lb> Et minima constent natura: quae quoniam sunt; <lb></lb> Illa quoque esse tibi solida, atque aeterna, fatendum.</s><s id="s.000161"> <lb></lb> Denique ni minimas in partis cuncta resolvi <lb></lb> Cogere consuesset rerum natura creatrix; <lb></lb> Iam nihil ex illis eadem reparare valeret: <lb></lb> Propterea, quia quae nullis sunt partibus aucta, <lb></lb> Non possunt ea, quae debet genitalis habere <lb></lb> Materies, varios conexus, pondera, plagas <lb></lb> Concursus, motus; per quae res quaeque geruntur.</s><s id="s.000162"> <lb></lb> Porro si nulla est frangendis reddita finis <lb></lb> Corporibus, tamen ex aeterno tempore quaedam <lb></lb> Nunc etiam superare necesse est corpora rebus; <lb></lb> Quae nondum clueant ullo temptata periclo.</s><s id="s.000163"> <lb></lb> At quoniam fragili natura praedita constant; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/070.jpg" pagenum="21"></pb> Discrepat, aeternum tempus potuisse manere <lb></lb> Innumerabilibus plagis vexata per aevum.</s> </p><p type="main"><s id="s.000164">Quapropter, qui materiem rerum esse putarunt <lb></lb> Ignem, atque ex igni summam consistere solo: <lb></lb> Magnopere a vera lapsi ratione videntur: <lb></lb> Heraclitus init quorum dux proelia primus, <lb></lb> Clarus ob obscuram linguam magis inter inanes, <lb></lb> Quamde gravis inter Graios, qui vera requirunt.</s><s id="s.000165"> <lb></lb> Omnia enim stolidi magis admirantur, amantque, <lb></lb> Inversis quae sub verbis latitantia cernunt; <lb></lb> Veraque constituunt, quae belle tangere possunt <lb></lb> Aures, & lepido quae sunt fucata sonore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000166">Nam cur tam variae res possint esse, requiro, <lb></lb> Ex vero si sunt igni, puroque creatae; <lb></lb> Nihil prodesset enim calidum denserier ignem, <lb></lb> Nec rarefieri, si partes ignis eandem <lb></lb> Naturam, quam totus habet super ignis, haberent.</s><s id="s.000167"> <lb></lb> Acrior ardor enim conductis partibus esset; <lb></lb> Languidior porro disiectis disque supatis.</s><s id="s.000168"> <lb></lb> Amplius hoc fieri nihil est, quod posse rearis <lb></lb> Talibus in causis: nedum variantia rerum <lb></lb> Tanta queat densis, rarisque ex ignibus esse.</s><s id="s.000169"> <lb></lb> Atque hi si faciant admistum rebus inane, <lb></lb> Denseri poterunt ignes, rarique relinqui: <lb></lb> Sed quia multa sibi cernunt contraria nasci <lb></lb> Et fugitant in rebus inane relinquere purum; <lb></lb> Ardua dum metuunt, amittunt vera viai.</s><s id="s.000170"> <lb></lb> Nec rursum cernunt exempto rebus inani <lb></lb> Omnia denseri, fierique ex omnibus unum <lb></lb> Corpus, nihil ab se quod possit mittere raptim; <lb></lb> Aestifer ignis uti lumen iacit, atque vaporem: <lb></lb> Ut videas non e stipatis partibus esse.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/071.jpg" pagenum="22"></pb> <s id="s.000171">Quod si forte alia credunt ratione potesse <lb></lb> Ignis in coetu stingui mutareque corpus; <lb></lb> Scilicet ex nulla facere id si parte reporcent; <lb></lb> Occidet ad nihilum nimirum funditus ardor <lb></lb> Omnis & ex nihilo fient quaecumque ereantur.</s><s id="s.000172"> <lb></lb> Nam quodcumque suis mutatum finibus exit, <lb></lb> Continuo hoc mors est illius, quod fuit ante.</s><s id="s.000173"> <lb></lb> Proinde aliquid superare necesse est incolume ollis, <lb></lb> Ne tibi res redeant ad nihilum funditus omnes; <lb></lb> De nihiloque renata vigescat copia rerum.</s><s id="s.000174"> <lb></lb> Nunc igitur, quoniam certissima corpora quaedam <lb></lb> Sunt, quae conservant naturam semper eandem; <lb></lb> Quorum abitu aut aditu, mutatoque ordine, mutant <lb></lb> Naturam res, & convertunt corpora sese: <lb></lb> Scire licet non esse haec ignea corpora rerum.</s><s id="s.000175"> <lb></lb> Nihil referret enim quaedam decedere, abire, <lb></lb> Atque alia adtribui, mutarique ordine quaedam; <lb></lb> Si tamen ardoris naturam cuncta tenerent: <lb></lb> Ignis enim foret omnimodis, quodcumque crearet.</s><s id="s.000176"> <lb></lb> Verum, ut opinor, ita est: sunt quaedam corpora, quorum <lb></lb> Concursus, motus, ordo, positura figurae <lb></lb> Efficiunt ignis; mutatoque ordine mutant <lb></lb> Naturam; neque sunt igni simulata; neque ullae <lb></lb> Praeterea reii, quae corpora mittere possit <lb></lb> Sensibus, & nostros adiectu tangere tactus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000177">Dicere porro ignem res omnis esse, neque ullam <lb></lb> Rem veram in numero rerum constare, nisi ignem, <lb></lb> Quod facit hic idem; perdelirum esse videtur.</s><s id="s.000178"> <lb></lb> Nam contra sensus ab sensibus ipse repugnat: <lb></lb> Et labefactat eos, unde omnia credita pendent: <lb></lb> Unde hic cognitus est ipsi, quem nominat ignem.</s><s id="s.000179"> <lb></lb> Credit enim sensus ignem cognoscere vere: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/072.jpg" pagenum="23"></pb> Cetera non credit, nihilo quae clara minus sunt: <lb></lb> Quod mihi cum vanum, tum delirum esse videtur.</s><s id="s.000180"> <lb></lb> Quo referemus enim ? </s><s id="s.000181"> quid nobis certius ipsis <lb></lb> Sensibus esse potest, qui vera, ac falsa notemus ? </s><s id="s.000182"> <lb></lb> Praeterea quare quisquam magis omnia tollat, <lb></lb> Et velit ardoris naturam linquere solam; <lb></lb> Quam neget esse ignis, summam tamen esse relinquat? </s><s id="s.000183"> <lb></lb> Aequa videtur enim dementia dicere utrumque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000184">Quapropter qui materiem rerum esse putarunt <lb></lb> Ignem; atque ex igni summam consistere posse: <lb></lb> Et qui principium gignundis aera rebus <lb></lb> Constituere: aut humorem quicumque putarunt <lb></lb> Fingere res ipsum per se: terramve creare <lb></lb> Omnia, & in rerum naturas vertier omnis; <lb></lb> Magnopere a vero, longeque errasse videntur.</s><s id="s.000185"> <lb></lb> Adde etiam, qui conduplicant primordia rerum, <lb></lb> Aera iungentes igni, terramque liquori: <lb></lb> Et qui quattuor ex rebus posse omnia rentur, <lb></lb> Ex igni, terra, atque anima procrescere, & imbri: <lb></lb> Quorum Agrigentinus cum primis Empedocles est, <lb></lb> Insula quem triquetris terrarum gessit in oris: <lb></lb> Quam fluitans circum magnis amfractibus aequor <lb></lb> Ionium, glaucis aspargit virus ab undis: <lb></lb> Angustoque fretu rapidum mare dividit undis <lb></lb> Italiae terrai oras a finibus eius.</s><s id="s.000186"> <lb></lb> Hic est vasta Charybdis; & hic Aetnaea minantur <lb></lb> Murmura flammarum rursum se colligere iras: <lb></lb> Faucibus eruptos iterum vis ut vomat ignis: <lb></lb> Ad caeIumque ferat flammai folgura rursum.</s><s id="s.000187"> <lb></lb> Quae cum magna modis multis miranda videtur <lb></lb> Gentibus humanis regio, visendaque fertur, <lb></lb> Rebus opima bonis, multa munita virum vi: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/073.jpg" pagenum="24"></pb> Nihil tamen hoc habuisse viro praeclarius in se, <lb></lb> Nec sanctum magis, & mirum, carumque videtur.</s><s id="s.000188"> <lb></lb> Carmina quin etiam divini pectoris eius <lb></lb> Vociferantur, & exponunt praeclara reperta: <lb></lb> Ut vix humana videatur stirpe creatus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000189">Hic tamen, & supra quos diximus, inferiores <lb></lb> Partibus egregie multis, multoque minores, <lb></lb> Quamquam multa bene, ac divinitus invenientes <lb></lb> Ex adyto tamquam cordis responsa dedere <lb></lb> Sanctius, & multo certa ratione magis, quam, <lb></lb> Pythia quae tripode ex Phoebi, lauroque profatur; <lb></lb> Principijs tamen in rerum fecere ruinas; <lb></lb> Et graviter magni magno cecidere ibi casu: <lb></lb> Primum quod motus exempto rebus inani <lb></lb> Constituunt; & res mollis rarasque relinquunt, <lb></lb> Aera, solem, ignem, terras, animalia, fruges; <lb></lb> Nec tamen admiscent in eorum corpus inane: <lb></lb> Deinde quod omnino finem non esse secandis <lb></lb> Corporibus faciunt; neque pausam stare fragori; <lb></lb> Nec prorsum in rebus minimum consistere quidquam: <lb></lb> Cum videamus id extremum cuiusque cacumen <lb></lb> Esse, quod ad sensus nostros minimum esse videtur: <lb></lb> Conicere ut possis ex hoc, quae cernere non quis, <lb></lb> Extremum quod habent, minimum consistere rebus.</s><s id="s.000190"> <lb></lb> Huc accedit item, quoniam primordia rerum <lb></lb> Mollia constituunt, quae nos nativa videmus <lb></lb> Esse, & mortali cum corpore funditus.</s><s id="s.000191"> atqui <lb></lb> Debeat ad nihilum iam rerum summa reverti; <lb></lb> De nihiloque renata vigescere copia rerum.</s><s id="s.000192"> <lb></lb> Quorum utrumque quid a vero, iam, distet, habebas.</s><s id="s.000193"> <lb></lb> Deinde inimica modis multis sunt, atque venena <lb></lb> Ipsa sibi inter se.</s><s id="s.000194"> quare aut congressa peribunt; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/074.jpg" pagenum="25"></pb> Aut ita diffugient, vt tempestate coorta <lb></lb> Fulmina diffugere, atque imbris, ventosque videmus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000195">Denique quattuor ex rebus si cuncta creantur, <lb></lb> Atque in eas rursum res omnia dissoluuntur: <lb></lb> Qui magis illa queunt rerum primordia dici, <lb></lb> Quam contra res illorum, retroque putari? </s><s id="s.000196"> <lb></lb> Alternis gignuntur enim, mutantque colorem, <lb></lb> Et totam inter se naturam tempore ab omni.</s><s id="s.000197"> <lb></lb> Sin ita forte putas, ignis, terraeque coire <lb></lb> Corpus, & aerias auras, roremque liquorum, <lb></lb> Nihil in concilio naturam ut mutet eorum: <lb></lb> Nulla tibi ex illis poterit res esse creata; <lb></lb> Non animans; non exanimo cum corpore, ut arbos.</s><s id="s.000198"> <lb></lb> Quippe suam quidque in coetu variantis acervi <lb></lb> Naturam ostendet: mistusque videbitur aer <lb></lb> Cum terra simul, atque ardor cum rore manere.</s><s id="s.000199"> <lb></lb> At primordia gignundis in rebus oportet <lb></lb> Naturam clamdestinam, caecamque adhibere: <lb></lb> Emineat ne quid, quod contra pugnet, & obstet, <lb></lb> Quo minus esse queat proprie quod.</s><s id="s.000200">cumque creatur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000201">Quin etiam repetunt a caelo, atque ignibus eius: <lb></lb> Et primum faciunt ignem se vertere in auras <lb></lb> Aeris; hinc imbrem gigni; terramque creari <lb></lb> Ex imbri; retroque a terra cuncta reverti; <lb></lb> Humorem primum, post aera, deinde calorem: <lb></lb> Nec cessare haec inter se mutare, meare <lb></lb> De caelo ad terram, de terra ad sidera mundi: <lb></lb> Quod facere haud ullo debent primordia pacto.</s><s id="s.000202"> <lb></lb> Immutabile enim quiddam superare necesse est; <lb></lb> Ne res ad nihilum redigantur funditus omnes.</s><s id="s.000203"> <lb></lb> Nam quodcumque suis mutatum finibus exit, <lb></lb> Continuo hoc mors est illius, quod fuit ante.</s><s id="s.000204"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/075.jpg" pagenum="26"></pb> Quapropter quoniam, quae paulo diximus ante, <lb></lb> In commutatum veniunt; constare necesse est <lb></lb> Ex aliis ea, quae nequeant convertier usquam: <lb></lb> Ne tibi res redeant ad nihilum funditus omnes: <lb></lb> Quin potius tali natura praedita quaedam <lb></lb> Corpora constituas, ignem si forte crearint, <lb></lb> Posse eadem demptis paucis, paucisque tributis, <lb></lb> Ordine mutato, & motu, facere aeris auras: <lb></lb> Sic alias aliis rebus mutarier omnis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000205">At manifesta palam res indicat, inquis, in auras <lb></lb> Aeris e terra res omnis crescere, alique: <lb></lb> Et nisi tempestas indulget tempore fausto <lb></lb> Imbribus, & tabe nimborum arbusta vacillant: <lb></lb> Solque sua pro parte fovet, tribuitque calorem: <lb></lb> Crescere ne possint fruges, arbusta ,animantes: <lb></lb> Scilicet & nisi nos cibus aridus, & tener humor <lb></lb> Adiuvat; amisso iam corpore, vita quoque omnis <lb></lb> Omnibus e nervis, atque ossibus exsoluatur.</s><s id="s.000206"> <lb></lb> Adiutamur enim dubio procul, atque alimur nos <lb></lb> Certis ab rebus; certis aliae atque aliae res.</s><s id="s.000207"> <lb></lb> Nimirum quia multa modis communia multis <lb></lb> Multarum rerum in rebus primordia mista <lb></lb> Sunt, ideo variis variae res rebus aluntur.</s><s id="s.000208"> <lb></lb> Atque eadem magni refert primordia saepe, <lb></lb> Cum quibus, & quali positura contineantur <lb></lb> Et quos inter se dent motus, accipiantque.</s><s id="s.000209"> <lb></lb> Namque eadem caelum, mare, terras, flumina, solem <lb></lb> Constituunt: eadem fruges, arbusta, animantis, <lb></lb> Verum aliis, alioque modo commista moventur.</s><s id="s.000210"> <lb></lb> Quin etiam passim nostris in versibus ipsis <lb></lb> Multa elementa vides multis communia verbis: <lb></lb> Cum tamen inter se versus, ac verba necesse est <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/076.jpg" pagenum="27"></pb> Confiteare & re, & sonitu distare sonanti.</s><s id="s.000211"> <lb></lb> Tantum elementa queunt permutato ordine solo.</s><s id="s.000212"> <lb></lb> At rerum quae sunt primordia, plura adhibere <lb></lb> Possunt, unde queant variae res quaeque creari.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000213">Nunc & Anaxagorae scrutemur homoeomerian, <lb></lb> Quam Graeci memorant, nec nostra dicere lingua <lb></lb> Concedit nobis patrii sermonis egestas.</s><s id="s.000214"> <lb></lb> Sed tamen ipsam rem facile est exponere verbis, <lb></lb> Principium rerum quam dicit homoeomerian: <lb></lb> Ossa videlicet e pauxillis, atque minutis <lb></lb> Ossibus, hic & de pauxillis, atque minutis <lb></lb> Visceribus viscus gigni, sanguenque creari, <lb></lb> Sanguinis inter se multis coeuntibus guttis: <lb></lb> Ex aurique putat micis consistere posse <lb></lb> Aurum; & de terris terram concrescere parvis; <lb></lb> Ignibus ex ignis; humorem ex humoribus esse: <lb></lb> Cetera consimili fingit ratione, putatque.</s><s id="s.000215"> <lb></lb> Nec tamen esse ulla parte idem in rebus inane <lb></lb> Concedit; neque corporibus finem esse secandis.</s><s id="s.000216"> <lb></lb> Quare in utraque mihi pariter ratione videtur <lb></lb> Errare, atque illi, supra quos diximus ante.</s><s id="s.000217"> <lb></lb> Adde quod inbecilla nimis primordia fingit: <lb></lb> Si primordia sunt, simili quae praedita constant <lb></lb> Natura, atque ipsae res sunt; aequeque laborant, <lb></lb> Et pereunt: neque ab exitio res ulla refrenat.</s><s id="s.000218"> <lb></lb> Nam quid in oppressu valido durabit eorum, <lb></lb> Ut mortem effugiat, leti sub dentibus ipsis ? </s><s id="s.000219"> <lb></lb> Ignis, an humor ? </s><s id="s.000220"> an aura ? </s><s id="s.000221"> quid horum? </s><s id="s.000222"> sanguisne, an ne os ? </s><s id="s.000223"> <lb></lb> Nihil, ut opinor, ubi ex aequo res funditus omnis <lb></lb> Tam mortalis erit, quam quae manifesta videmus <lb></lb> Ex oculis nostris aliqua vi victa perire.</s><s id="s.000224"> <lb></lb> At neque reccidere ad nihilum res posse, neque autem <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/077.jpg" pagenum="28"></pb> Crescere de nihilo, testor res ante probatas.</s><s id="s.000225"> <lb></lb> Praeterea quoniam cibus auget corpus, alitque; <lb></lb> Scire licet nobis venas, & sanguen, & ossa, <lb></lb> Et nervos alienigenis ex partibus esse: <lb></lb> Sive cibos omnis commisto corpore dicent <lb></lb> Esse, & habere in se nervorum Corpora parva, <lb></lb> Ossaque, & omnino venas, partisque cruoris; <lb></lb> Fiet, uti cibus omnis, & aridus, & liquor ipse, <lb></lb> Ex alienigenis rebus constare putetur, <lb></lb> Ossibus, & nervis, venisque, & sanguine misto.</s><s id="s.000226"> <lb></lb> Praeterea quaecumque e terra corpora crescunt, <lb></lb> Si sunt in terris; terras constare necesse est <lb></lb> Ex alienigenis, quae terris exoriuntur.</s><s id="s.000227"> <lb></lb> Transfer item; totidem verbis utare licebit; <lb></lb> In lignis si flamma latet, fumusque, cinisque, <lb></lb> Ex alienigenis consistant ligna, necesse est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000228">Linquitur hic tenvis latitandi copia quaedam: <lb></lb> Id quod Anaxagoras sibi sumit, ut omnibus omnis <lb></lb> Res putet inmistas rebus latitare; sed illud <lb></lb> Apparere unum, cuius sint plurima mista, <lb></lb> Et magis in promptu, primaque in fronte locata: <lb></lb> Quod tamen a vera longe ratione repulsum est.</s><s id="s.000229"> <lb></lb> Conveniebat enim fruges quoque saepe, minutas <lb></lb> Robore cum saxi franguntur, mittere signum <lb></lb> Sanguinis: aut aliquid, nostro quae corpore aluntur, <lb></lb> Cum lapidi in lapidem terimus, manare cruorem.</s><s id="s.000230"> <lb></lb> Consimili ratione herbas quoque saepe decebat, <lb></lb> Et latices, dulcis guttas, similique sapore <lb></lb> Mittere, lanigerae quali sunt ubere lactis: <lb></lb> Scilicet, & glebis terrarum saepe friatis <lb></lb> Herbarum genera, & fruges, frondesque videri <lb></lb> Dispertita, ac in terris latitare minute: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/078.jpg" pagenum="29"></pb> Postremo in lignis, cinerem, fumumque videri, <lb></lb> Cum praefracta forent, ignisque latere minutos.</s><s id="s.000231"> <lb></lb> Quorum nihil fieri quoniam manifesta docet res; <lb></lb> Scire licet non esse in rebus res ita mistas: <lb></lb> Verum semina multimodis inmista latere <lb></lb> Multarum rerum in rebus communia debent.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000232">At saepe in magnis fit montibus, (inquis) ut altis <lb></lb> Arboribus vicina cacumina summa terantur <lb></lb> Inter se, validis facere id cogentibus austris; <lb></lb> Donec flammai fulserunt flore coorto.</s><s id="s.000233"> <lb></lb> Scilicet.</s><s id="s.000234"> & non est lignis tamen insitus ignis; <lb></lb> Verum semina sunt ardoris multa: terendo <lb></lb> Quae cum confluxere, creant incendia silvis.</s><s id="s.000235"> <lb></lb> Quod si facta foret silvis abscondita flamma; <lb></lb> Non possent ullum tempus celarier ignes: <lb></lb> Conficerent volgo silvas; arbusta cremarent.</s><s id="s.000236"> <lb></lb> Iamne vides igitur, paulo quod diximus ante, <lb></lb> Permagni referre eadem primordia saepe, <lb></lb> Cum quibus, & quali positura contineantur ? </s><s id="s.000237"> <lb></lb> Et quos inter se dent motus, accipiantque ? </s><s id="s.000238"> <lb></lb> Atque eadem paulo inter se mutata creare <lb></lb> Ignes e lignis ? </s><s id="s.000239"> quo pacto verba quoque ipsa <lb></lb> Inter se paulo mutatis sunt elementis, <lb></lb> Cum ligna, atque ignis distincta voce notemus.</s><s id="s.000240"> <lb></lb> Denique iam quaecumque in rebus cernis apertis, <lb></lb> Si fieri non posse putas, quin materiai <lb></lb> Corpora consimili natura praedita fingas: <lb></lb> Hac ratione tibi pereunt primordia rerum: <lb></lb> Fiet, uti risu tremulo concussa cachinnent, <lb></lb> Et lacrimis salsis humectent ora, genasque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000241">Nunc age quod superest cognosce & clarius audi.</s><s id="s.000242"> <lb></lb> Nec me animi fallit, quam sint obscura: sed acri <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/079.jpg" pagenum="30"></pb> Percussit thyrso laudis spes magna meum cor: <lb></lb> Et simul incussit suavem mi in pectus amorem <lb></lb> Musarum; quo nunc instinctus, mente vigenti <lb></lb> Avia Pieridum peragro loca, nullius ante <lb></lb> Trita solo: iuvat integros accedere fontis, <lb></lb> Atque haurire: iuvatque novos decerpere flores; <lb></lb> Insignemque meo capiti petere inde coronam, <lb></lb> Unde prius nulli velarint tempora Musae: <lb></lb> Primum quod magnis doceo de rebus; & artis <lb></lb> Religionum animum nodis exsolvere porgo: <lb></lb> Deinde quod obscura de re tam lucida pango <lb></lb> Carmina, musaeo contingens cuncta lepore.</s><s id="s.000243"> <lb></lb> Id quoque enim non ab nulla ratione videtur: <lb></lb> Sed veluti pueris absinthia tetra medentes <lb></lb> Cum dare conantur, prius oras pocula circum <lb></lb> Contingunt mellis dulci flavoque liquore, <lb></lb> Ut puerorum aetas inprovida ludificetur <lb></lb> Labrorum tenus; interea perpotet amarum <lb></lb> Absinthi laticem, deceptaque non capiatur, <lb></lb> Sed potius tali facto recreata valescat: <lb></lb> Sic ego nunc, quoniam haec ratio plerumque videtur <lb></lb> Tristior esse, quibus non est tractata; retroque <lb></lb> Volgus abhorret ab hac; volui tibi suaviloquenti <lb></lb> Carmine Pierio rationem exponere nostram; <lb></lb> Et quasi musaeo, dulci contingere melle: <lb></lb> Si tibi forte animum tali ratione tenere <lb></lb> Versibus in nostris possem: dum perspicis omnem <lb></lb> Naturam rerum, qua constet compta figura.</s><s id="s.000244"> <lb></lb> Sed quoniam docui solidissima materiai <lb></lb> Corpora perpetuo volitare invicta per aevom: <lb></lb> Nunc age summai quaedam sit finis eorum, <lb></lb> Necne sit, evolvamus; item quod inane repertum est <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/080.jpg" pagenum="31"></pb> Seu locus, ac spatium, res in quo quaeque gerantur, <lb></lb> Pervideamus utrum finitum funditus omne <lb></lb> Constet; an immensum pateat vasteque profundum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000245">Omne quod est igitur, nulla regione viarum <lb></lb> Finitum est: namque extremum debebat habere.</s><s id="s.000246"> <lb></lb> Extremum porro nullius posse videtur <lb></lb> Esse, nisi ultra sit, quod finiat: ut videatur, <lb></lb> Quo non longius haec sensus natura sequatur.</s><s id="s.000247"> <lb></lb> Nunc, extra summam quoniam nihil esse fatendum est, <lb></lb> Non habet extremum: caret ergo fine, modoque.</s><s id="s.000248"> <lb></lb> Nec refert quibus adsistas regionibus eius.</s><s id="s.000249"> <lb></lb> Usqueadeo quem quisque locum possedit, in omnis <lb></lb> Tantundem partis infinitum omne relinquit.</s><s id="s.000250"> <lb></lb> Praeterea, si iam finitum constituatur <lb></lb> Omne quod est spatium: siquis procurrat ad oras <lb></lb> Ultimus extremas, iaciatque volatile telum; <lb></lb> Invalidis utrum contortum viribus ire, <lb></lb> Quo fuerit missum mavis, longeque volare; <lb></lb> An prohibere aliquid censes, obstareque posse? </s><s id="s.000251"> <lb></lb> Alterutrum fatearis enim, sumasque necesse est; <lb></lb> Quorum utrumque tibi effugium praecludit; & omne, <lb></lb> Cogit, ut exempta concedas fine patere.</s><s id="s.000252"> <lb></lb> Nam sive est aliquid, quod prohibeat, officiatque, <lb></lb> Quominus, quo missum est, veniat, finique locet se; <lb></lb> Sive foras fertur: non est ea fine profecto.</s><s id="s.000253"> <lb></lb> Hoc pacto sequar, atque oras ubicumque locaris <lb></lb> Extremas, quaeram, quid telo denique fiat.</s><s id="s.000254"> <lb></lb> Fiet, uti nusquam possit consistere finis; <lb></lb> Effugiumque fugae prolatet copia semper.</s><s id="s.000255"> <lb></lb> Praeterea, spatium summai totius omne <lb></lb> Undique si inclusum certis consisteret oris, <lb></lb> Finitumque foret; iam copia materiai <pb xlink:href="079/01/081.jpg" pagenum="32"></pb> <lb></lb> Undique ponderibus solidis confluxet ad imum: <lb></lb> Nec res ulla geri sub caeli tegmine posset; <lb></lb> Nec foret omnino caelum, neque lumina solis; <lb></lb> Quippe ubi materies omnis cumulata iaceret <lb></lb> Ex infinito iam tempore subsidendo.</s><s id="s.000256"> <lb></lb> At nunc nimirum requies data principiorum <lb></lb> Corporibus nulla est; quia nihil est funditus imum, <lb></lb> Quo quasi confluere, & sedes ubi ponere possint: <lb></lb> Semper & adsiduo motu res quaeque geruntur <lb></lb> Partibus in cunctis, aeternaque suppeditantur <lb></lb> Ex infinito cita corpora materiai.</s><s id="s.000257"> <lb></lb> Postremo ante oculos res rem finire videtur: <lb></lb> Aer dissaepit collis, atque aera montes: <lb></lb> Terra mare, & contra mare terras terminat omnis.</s><s id="s.000258"> <lb></lb> Omne quidem vero nihil est quod finiat, extra.</s><s id="s.000259"> <lb></lb> Est igitur natura loci, spatiumque profundi; <lb></lb> Quod neque clara suo percurrere fulmina cursu <lb></lb> Perpetuo possint aevi labentia tractu; <lb></lb> Nec prorsum facere, ut restet minus ire meando.</s><s id="s.000260"> <lb></lb> Usqueadeo passim patet ingens copia rebus <lb></lb> Finibus exemptis in cunctas undique partis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000261">Ipsa modum porro sibi rerum summa parare <lb></lb> Ne possit, natura tenet: quae corpus inani, <lb></lb> Et quod inane autem est finiri corpore cogit: <lb></lb> Ut sic alternis infinita omnia reddat.</s><s id="s.000262"> <lb></lb> Aut etiam, alterutrum, nisi terminet alterum eorum, <lb></lb> Simplice natura pateat tamen inmoderatum; <lb></lb> Nec mare, nec tellus, neque caeli lucida templa, <lb></lb> Nec mortale genus, nec divum corpora sancta <lb></lb> Exiguum possent horai sistere tempus.</s><s id="s.000263"> <lb></lb> Nam dispulsa suo de coetu materiai <lb></lb> Copia ferretur magnum per inane soluta: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/082.jpg" pagenum="33"></pb> Sive adeo potius numquam concreta creasset <lb></lb> Ullam rem, quoniam cogi disiecta nequisset.</s><s id="s.000264"> <lb></lb> Nam certe neque consilio primordia rerum <lb></lb> Ordine se quaeque, atque sagaci mente locarunt: <lb></lb> Nec quos quaeque darent motus pepigere profecto: <lb></lb> Sed quia multa modis multis mutata per omne <lb></lb> Ex infinito vexantur percita plagis, <lb></lb> Omne genus motus, & coetus experiundo; <lb></lb> Tandem deveniunt in talis disposituras, <lb></lb> Qualibus haec rerum consistit summa creata: <lb></lb> Et multos etiam magnos servata per annos, <lb></lb> Ut semel in motus coniectast convenientis, <lb></lb> Efficit, ut largis avidum mare fluminis undis <lb></lb> Integrent amnes, & solis terra vapore <lb></lb> Fota novet fetus, summissaque gens animantum <lb></lb> Floreat, & vivant labentes aetheris ignes.</s><s id="s.000265"> <lb></lb> Quod nullo facerent pacto, nisi materiai <lb></lb> Ex infinito suboriri copia posset, <lb></lb> Unde amissa solent reparare in tempore quoque.</s><s id="s.000266"> <lb></lb> Nam veluti privata cibo natura animantum <lb></lb> Diffluit amittens corpus: sic omnia debent <lb></lb> Dissolui, simul ac defecit suppeditare <lb></lb> Materies recta regione aversa viai.</s><s id="s.000267"> <lb></lb> Nec plagae possunt extrinsecus undique summam <lb></lb> Conservare omnem, quaecumque est conciliata.</s><s id="s.000268"> <lb></lb> Cudere enim crebro possunt, partemque morari, <lb></lb> Dum veniant aliae, ac suppleri summa queatur: <lb></lb> Interdum resilire tamen coguntur, & una <lb></lb> Principijs rerum spatium, tempusque fugai <lb></lb> Largiri, ut possint a coetu libera ferri.</s><s id="s.000269"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam suboriri multa necesse est.</s><s id="s.000270"> <lb></lb> Et tamen ut plagae quoque possint suppetere ipsae, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/083.jpg" pagenum="34"></pb> Infinita opus est vis undique materiai.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000271">Illud in his rebus longe fuge credere, Memmi, <lb></lb> In medium summae, quod dicunt, omnia niti, <lb></lb> Atque ideo mundi naturam stare sine ullis <lb></lb> Ictibus externis; neque quoquam posse resolvi <lb></lb> Summa atque ima, quod in medium sint omnia nixa; <lb></lb> (Ipsum si quidquam posse in se sistere credis) <lb></lb> Et quae pondera sunt sub terris, omnia sursum <lb></lb> Nitier, in terraque retro requiescere posta: <lb></lb> Ut per aquas quae nunc rerum simulacra videmus.</s><s id="s.000272"> <lb></lb> Et simili ratione animalia subtus vagari <lb></lb> Contendunt, neque posse e terris in loca caeli <lb></lb> Recidere inferiora magis, quam corpora nostra <lb></lb> Sponte sua possint in caeli templa volare: <lb></lb> Illi cum videant solem, nos sidera noctis <lb></lb> Cernere, & alternis nobiscum tempora caeli <lb></lb> Dividere, & noctes parilis agitare diebus.</s><s id="s.000273"> <lb></lb> Sed vanus stolidis haec omnia finxerit error; <lb></lb> Amplexi quod habent perverse prima viai: <lb></lb> Nam medium nihil esse potest, ubi inane, locusque <lb></lb> Infinita: neque omnino, si iam medium sit, <lb></lb> Possit ibi quidquam hac potius consistere causa, <lb></lb> Quam quavis alia longe regione manere.</s><s id="s.000274"> <lb></lb> Omnis enim locus, ac spatium quod inane vocamus, <lb></lb> Per medium, per non medium concedere oportet <lb></lb> Aeque ponderibus, motus quacumque feruntur.</s><s id="s.000275"> <lb></lb> Nec quisquam locus est, quo corpora cum venere, <lb></lb> Ponderis amissa vi possint stare in inani; <lb></lb> Nec quod inane autem est, illis subsistere debet, <lb></lb> Quin, sua quod natura petit, concedere pergat.</s><s id="s.000276"> <lb></lb> Haud igitur possunt tali ratione teneri <lb></lb> Res in concilio medii cuppedine victae.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/084.jpg" pagenum="35"></pb> </p><p type="main"><s id="s.000277">Praeterea quoniam non omnia corpora fingunt <lb></lb> In medium niti, sed terrarum, atque liquoris, <lb></lb> Humorem ponti, magnisque e montibus undas, <lb></lb> Et quasi terreno quae corpore contineantur: <lb></lb> At contra tenuis exponunt aeris auras, <lb></lb> Et calidos simul a medio differrier ignis, <lb></lb> Atque ideo totum circum tremere aethera signis; <lb></lb> Et solis flammam per caeli caerula pasci, <lb></lb> Quod calor a medio fugiens ibi conligat ignis, <lb></lb> Quippe etiam vesci e terra mortalia saecla; <lb></lb> Nec prorsum arboribus summos frondescere ramos <lb></lb> Posse, nisi a terris paullatim quodque cibatur.</s><s id="s.000278"> <lb></lb> Ne volucri ritu flammarum, moenia mundi <lb></lb> Diffugiant subito magnum per inane soluta, <lb></lb> Et ne cetera consimili ratione sequantur: <lb></lb> Neve ruant caeli penetralia templa superne, <lb></lb> Terraque se pedibus raptim subducat, & omnes <lb></lb> Inter permixtas terrae, caelique ruinas <lb></lb> Corpora solventes, abeant per inane profundum; <lb></lb> Temporis ut puncto nihil extet reliquiarum, <lb></lb> Desertum praeter spatium, & primordia caeca.</s><s id="s.000279"> <lb></lb> Nam quacumque prius de parti corpora cesse <lb></lb> Constitues, haec rebus erit pars ianua leti: <lb></lb> Hac se turba foras dabit omnis materiai.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000280">Haec sei pernosces, parva perductus opella; <lb></lb> (Namque alid ex alio clarescet,) non tibi caeca <lb></lb> Nox iter eripiet, quin ultima naturai <lb></lb> Pervideas.</s><s id="s.000281"> ita res accendent lumina rebus.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/085.jpg" pagenum="36"></pb></p> </chap> <chap n="2"> <p type="head"><s id="s.000282">T. LUCRETII CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.000283">DE RERUM NATURA, </s></p> <p type="head"><s id="s.000284">LIBER SECUNDUS</s></p> <p type="main"><s id="s.000285"> <lb></lb> Suave, mari magno turbantibus aequora ventis, <lb></lb> E terra magnum alterius spectare laborem; <lb></lb> Non quia vexari quemquamst iucunda voluptas, <lb></lb> Sed, quibus ipse malis careas, quia cernere suave est.</s><s id="s.000286"> <lb></lb> Suave etiam belli certamina magna tueri, <lb></lb> Per campos instructa tua sine parte pericli: <lb></lb> Sed nihil dulcius est, bene quam munita tenere <lb></lb> Edita doctrina sapientum templa serena: <lb></lb> Despicere unde queas alios, passimque videre <lb></lb> Errare, atque viam palantis quaerere vitae, <lb></lb> Certare ingenio, contendere nobilitate, <lb></lb> Noctes atque dies niti praestante labore <lb></lb> Ad summas emergere opes rerumque potiri.</s><s id="s.000287"> <lb></lb> O miseras hominum mentes, o pectora caeca: <lb></lb> Qualibus in tenebris vitae, quantisque periclis <lb></lb> Degitur hoc aevi, quodcumque est!</s><s id="s.000288"> nonne videre, <lb></lb> Nihil aliud sibi naturam latrare, nisi ut quoi <lb></lb> Corpore seiunctus dolor absit, mente fruatur <lb></lb> Iucundo sensu, cura semotus, metuque ? </s><s id="s.000289"> <lb></lb> Ergo corpoream ad naturam pauca videmus <lb></lb> Esse opus omnino, quae demant cumque dolorem: <lb></lb> Delicias quoque uti multas substernere possint; <lb></lb> Gratius interdum neque natura ipsa requirit.</s><s id="s.000290"> <lb></lb> Si non aurea sunt iuvenum simulacra per aedes <lb></lb> Lampadas igniferas manibus retinentia dextris, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/086.jpg" pagenum="37"></pb> Lumina nocturnis epulis ut suppeditentur; <lb></lb> Nec domus argento fulget, auroque renidet; <lb></lb> Nec citharis reboant laqueata, aurataque templa: <lb></lb> Quin tamen inter se prostrati in gramine molli, <lb></lb> Propter aquae riuum, sub ramis arboris altae <lb></lb> Non magnis opibus iucunde corpora curant; <lb></lb> Praesertim cum tempestas adridet, & anni <lb></lb> Tempora conspergunt viridantis floribus herbas.</s><s id="s.000291"> <lb></lb> Nec calidae citius decedunt corpore febres, <lb></lb> Textilibus si in picturis, ostroque rubenti <lb></lb> Iacteris, quam si plebeia in veste cubandum est.</s><s id="s.000292"> <lb></lb> Quapropter quoniam nihil nostro in corpore gazae <lb></lb> Proficiunt, neque nobilitas, neque gloria regni: <lb></lb> Quod superest, animo quoque nihil prodesse putandum: <lb></lb> Si non forte tuas legiones per loca campi <lb></lb> Fervere cum videas; classem lateque vagari, <lb></lb> Ornatasque armis belli simulacra cientem; <lb></lb> His tibi tum rebus timefactae religiones <lb></lb> Effugiunt animo pavidae, mortisque timores; <lb></lb> Tum vacuum pectus linquunt, curaque solutum.</s><s id="s.000293"> <lb></lb> Quod si ridicula haec, ludibriaque esse videmus; <lb></lb> Re veraque metus hominum, curaeque sequaces <lb></lb> Nec metuunt sonitus armorum, nec fera tela; <lb></lb> Audacterque inter reges, rerumque potentis <lb></lb> Versantur, neque fulgorem reverentur ab auro; <lb></lb> Nec clarum vestis splendorem purpureai; <lb></lb> Quid dubitas, quin omne sit hoc rationis egestas? </s><s id="s.000294"> <lb></lb> Omnis cum in tenebris praesertim vita laboret? </s><s id="s.000295"> <lb></lb> Nam veluti pueri trepidant, atque omnia caecis <lb></lb> In tenebris metuunt: sic nos in luce timemus <lb></lb> Interdum, nihilo quae sunt metuenda magis, quam <lb></lb> Quae pueri in tenebris pavitant, finguntque futura.</s><s id="s.000296"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/087.jpg" pagenum="38"></pb> Hunc igitur terrorem animi, tenebrasque necesse est <lb></lb> Non radii solis, neque lucida tela diei <lb></lb> Discutiant, sed naturae species, ratioque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000297">Nunc age quo motu genitalia materiai <lb></lb> Corpora res varias gignant, genitasque resolvant, <lb></lb> Et qua vi facere id cogantur; quaeque sit ollis <lb></lb> Reddita mobilitas magnum per inane meandi, <lb></lb> Expediam; tu te dictis praebere memento.</s><s id="s.000298"> <lb></lb> Nam certe non inter se stipata coheret <lb></lb> Materies: quoniam minui rem quamque videmus; <lb></lb> Et quasi longinquo fluere omnia cernimus aevo, <lb></lb> Ex oculisque vetustatem subducere nostris: <lb></lb> Cum tamen incolumis videatur summa manere: <lb></lb> Propterea, quia quae decedunt corpora cumque, <lb></lb> Unde abeunt, minuunt, quo venere, augmine donant: <lb></lb> Illa senescere; at haec contra florescere cogunt: <lb></lb> Nec remorantur ibi.</s><s id="s.000299"> sic rerum summa novatur <lb></lb> Semper; & inter se mortales mutua vivunt: <lb></lb> Augescunt aliae gentes, aliae minuuntur: <lb></lb> Inque brevi spatio mutantur saecla animantum; <lb></lb> Et quasi cursores vitai lampada tradunt.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000300">Si cessare putas rerum primordia posse, <lb></lb> Cessandoque novos rerum progignere motus; <lb></lb> Avius a vera longe ratione vagaris.</s><s id="s.000301"> <lb></lb> Nam, quoniam per inane vagantur cuncta, necesse est <lb></lb> Aut gravitate sua ferri primordia rerum, <lb></lb> Aut ictu forte alterius.</s><s id="s.000302"> nam cita superne <lb></lb> Obvia conflixere; fit ut diversa repente <lb></lb> Dissiliant.</s><s id="s.000303"> neque enim mirum; durissima quae sint <lb></lb> Ponderibus solidis, neque quidquam a tergis obstet.</s><s id="s.000304"> <lb></lb> Et quo iactari magis omnia materiai <lb></lb> Corpora pervideas; reminiscere totius imum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/088.jpg" pagenum="39"></pb> Nihil esse in summa; neque habere, ubi corpora prima <lb></lb> Consistant: quoniam spatium sine fine, modoque est; <lb></lb> Inmensumque patere in cunctas undique partis, <lb></lb> Pluribus ostendi, & certa ratione probatum est.</s><s id="s.000305"> <lb></lb> Quod quoniam constat, nimirum nulla quies est <lb></lb> Reddita corporibus primis per inane profundum; <lb></lb> Sed magis adsiduo, varioque exercita motu, <lb></lb> Partim intervallis magnis consulta resultant; <lb></lb> Pars etiam brevibus spatijs nexantur ab ictu: <lb></lb> Et quaecumque magis condenso conciliatu, <lb></lb> Exiguis intervallis convecta resultant, <lb></lb> Endopedita suis perplexis ipsa figuris, <lb></lb> Haec validas saxi radices, & fera ferri <lb></lb> Corpora constituunt, & cetera de Genere horum <lb></lb> Paucula: quae porro magnum per inane vagantur, <lb></lb> Et cita dissiliunt longe, longeque recursant <lb></lb> In magnis intervallis: haec aera rarum <lb></lb> Sufficiunt nobis, & splendida lumina solis.</s><s id="s.000306"> <lb></lb> Multaque praeterea magnum per inane vagantur, <lb></lb> Concilijs rerum quae sunt reiecta, nec usquam <lb></lb> Consociare etiam motus potuere recepta.</s><s id="s.000307"> <lb></lb> Cuius, uti memoro, reii simulacrum, & imago <lb></lb> Ante oculos semper nobis versatur, & instat.</s><s id="s.000308"> <lb></lb> Contemplator enim, cum solis lumina cumque <lb></lb> Insertim fundunt radios per opaca domorum; <lb></lb> Multa minuta modis multis per inane videbis <lb></lb> Corpora misceri radiorum lumine in ipso; <lb></lb> Et velut aeterno certamine proelia, pugnasque <lb></lb> Edere turmatim certantia, nec dare pausam, <lb></lb> Conciliis, & discidijs exercita crebris: <lb></lb> Conicere ut possis ex hoc; primordia rerum <lb></lb> Quale sit in magno iactari semper inani.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/089.jpg" pagenum="40"></pb> <s id="s.000309">Dumtaxat rerum magnarum parva potest res <lb></lb> Exemplare dare, & vestigia notitiai.</s><s id="s.000310"> <lb></lb> Hoc etiam magis haec animum te advertere par est <lb></lb> Corpora, quae in solis radiis turbare videntur: <lb></lb> Quod tales turbae, motus quoque materiai <lb></lb> Significant clamdestinos, caecosque subesse.</s><s id="s.000311"> <lb></lb> Multa videbis enim plagis ibi percita caecis <lb></lb> Commutare viam, retroque repulsa reverti <lb></lb> Nunc huc, nunc illuc, in cunctas undique partis.</s><s id="s.000312"> <lb></lb> Scilicet hic a principiis est omnibus error.</s><s id="s.000313"> <lb></lb> Prima moventur enim per se primordia rerum: <lb></lb> Inde ea, quae parvo sunt corpora conciliatu, <lb></lb> Et quasi proxima sunt ad vires principiorum, <lb></lb> Ictibus illorum caecis impulsa cientur: <lb></lb> Ipsaque, quae porro paulo maiora, lacessunt.</s><s id="s.000314"> <lb></lb> Sic a principiis ascendit motus, & exit <lb></lb> Paulatim nostros ad sensus, ut moveantur <lb></lb> Illa quoque, in solis quae lumine cernere quimus: <lb></lb> Ne quibus id faciant plagis, apparet aperte.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000315">Nunc, quae mobilitas sit reddita materiai <lb></lb> Corporibus, paucis licet hinc cognoscere Memmi.</s><s id="s.000316"> <lb></lb> Primum aurora novo cum spargit lumine terras; <lb></lb> Et variae volucres nemora avia pervolitantes <lb></lb> Aera per tenerum liquidis loca vocibus opplent; <lb></lb> Quam subito soleat sol ortus tempore tali <lb></lb> Convestire sua perfundens omnia luce, <lb></lb> Omnibus in promptu, manifestumque esse videmus.</s><s id="s.000317"> <lb></lb> At vapor is, quem sol mittit, lumenque serenum, <lb></lb> Non per inane meat vacuum; quo tardius ire <lb></lb> Cogitur; aerias quasi dum diverberet undas: <lb></lb> Nec singillatim corpuscula quaeque vaporis, <lb></lb> Sed complexa meant inter se, conque globata; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/090.jpg" pagenum="41"></pb> Quapropter simul inter se retrahuntur, & extra <lb></lb> Officiuntur, uti cogantur tardius ire.</s><s id="s.000318"> <lb></lb> At, quae sunt solida primordia simplicitate, <lb></lb> Cum per inane meant vacuum, nec res remoratur <lb></lb> Ulla foris, atque ipsa suis e partibus unum, <lb></lb> Unum in quem coepere locum, conixa feruntur, <lb></lb> Debent nimirum praecellere mobilitate, <lb></lb> Et multo citius ferri, quam lumina solis; <lb></lb> Multiplexque loci spatium transcurrere eodem <lb></lb> Tempore, quo solis pervolgant fulgura caelum.</s><s id="s.000319"> <lb></lb> Nam neque consilio debent tardata morari; <lb></lb> Nec perscutari primordia singula quaeque, <lb></lb> Ut videant, qua quidque geratur cum ratione.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000320">At quidam contra haec, ignari; materiai, <lb></lb> Naturam non posse, deum sine numine rentur <lb></lb> Tantopere humanis rationibus, ac moderatis <lb></lb> Tempora mutare annorum, frugesque creare: <lb></lb> Et iam cetera, mortalis quae suadet adire, <lb></lb> Ipsaque deducit dux vitae dia voluptas, <lb></lb> Ut res per Veneris blanditim saecla propagent; <lb></lb> Ne genus occidat humanum; quorum omnia causa <lb></lb> Constituisse deos confingunt: omnibus rebus <lb></lb> Magnopere a vera lapsi ratione videntur.</s><s id="s.000321"> <lb></lb> Nam quamvis rerum ignorem primordia quae sint; <lb></lb> Hoc tamen ex ipsis caeli rationibus ausim <lb></lb> Confirmare, alijsque ex rebus reddere multis, <lb></lb> Nequaquam nobis divinitus esse creatam <lb></lb> Naturam mundi; quae tanta est praedita culpa: <lb></lb> Quae tibi posterius Memmi faciemus aperta: <lb></lb> Nunc id quod superest de motibus, expediemus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000322">Nunc locus est, ut opinor, in his illud quoque rebus <lb></lb> Confirmare tibi, nullam rem posse sua vi <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/091.jpg" pagenum="42"></pb> Corpoream sursum ferri, sursumque meare; <lb></lb> Ne tibi dent in eo flammarum corpora fraudem; <lb></lb> Sursus enim vorsus gignuntur, & augmina sumunt: <lb></lb> Et sursum nitidae fruges, arbustaque crescunt: <lb></lb> Pondera, quantum in se est, cum deorsum cuncta ferantur.</s><s id="s.000323"> <lb></lb> Nec cum subsiliunt ignes ad tecta domorum, <lb></lb> Et celeri flamma degustant tigna, trabesque; <lb></lb> Sponte sua facere id sine vi subigente putandum est.</s><s id="s.000324"> <lb></lb> Quod genus e nostro cum missus corpore sanguis <lb></lb> Emicat exsultans alte, spargitque cruorem.</s><s id="s.000325"> <lb></lb> Nonne vides etiam, quanta vi tigna, trabesque <lb></lb> Respuat humor aquae ? </s><s id="s.000326"> nam quo magis mersimus alte <lb></lb> Directa, & magna vi multi pressimus aegre; <lb></lb> Tam cupide sursum revomit magis, atque remittit: <lb></lb> Plus ut parte foras emergant, exiliantque.</s><s id="s.000327"> <lb></lb> Nec tamen haec, quantum est in se, dubitamus, opinor, <lb></lb> Quin vacuum per inane deorsum cuncta ferantur.</s><s id="s.000328"> <lb></lb> Sic igitur debent flammae quoque posse per auras <lb></lb> Aeris expressae sursum succedere, quamquam <lb></lb> Pondera, quantum in se est, deorsum deducere pugnent.</s><s id="s.000329"> <lb></lb> Nocturnasque faces caeli sublime volantis <lb></lb> Nonne vides longos flammarum ducere tractus, <lb></lb> In quascumque dedit partis natura meatum ? </s><s id="s.000330"> <lb></lb> Non cadere in terram stellas, & sidera cernis? </s><s id="s.000331"> <lb></lb> Sol etiam summo de vertice dissupat omnis <lb></lb> Ardorem in partis, & lumine conserit arva; <lb></lb> In terras igitur quoque solis vergitur ardor.</s><s id="s.000332"> <lb></lb> Transversosque volare per imbris fulmina cernis: <lb></lb> Nunc hinc, nunc illinc abrupti nubibus ignes <lb></lb> Concursant: cadit in terras vis flammea volgo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000333">Illud in his quoque te rebus cognoscere avemus: <lb></lb> Corpora eum deorsum rectum per inane feruntur <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/092.jpg" pagenum="43"></pb> Ponderibus proprijs, incerto tempore firme, <lb></lb> Incertisque locis spatio depellere paulum, <lb></lb> Tantum quod momen mutatum dicere possis.</s><s id="s.000334"> <lb></lb> Quod nisi declinare solerent; omnia deorsum, <lb></lb> Imbris uti guttae, caderent per inane profundum; <lb></lb> Nec foret offensus natus, nec plaga creata <lb></lb> Principijs: ita nihil umquam natura creasset.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000335">Quod si forte aliquis credit graviora potesse <lb></lb> Corpora, quo citius rectum per inane feruntur, <lb></lb> Incidere e supero levioribus; atque ita plagas <lb></lb> Gignere, quae possint genitalis reddere motus; <lb></lb> Avius a vera longe ratione recedit.</s><s id="s.000336"> <lb></lb> Nam per aquas quaecumque cadunt, atque aera deorsum, <lb></lb> Haec pro ponderibus casus celerare necesse est; <lb></lb> Propterea, quia corpus aquae, naturaque tenvis <lb></lb> Aeris haut possunt aeque rem quamque morari; <lb></lb> Sed citius cedunt gravioribus exsuperatae.</s><s id="s.000337"> <lb></lb> At contra nulli de nulla parte, neque ullo <lb></lb> Tempore inane potest vacuum subsistere reii; <lb></lb> Quin, sua quod natura petit, concedere pergat.</s><s id="s.000338"> <lb></lb> Omnia quapropter debent per inane quietum <lb></lb> Aeque ponderibus non aequis concita ferri.</s><s id="s.000339"> <lb></lb> Haud igitur poterunt levioribus incidere umquam <lb></lb> Ex supero graviora, neque ictus gignere per se, <lb></lb> Qui varient motus, per quos natura gerat res.</s><s id="s.000340"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam paulum clinare necesse est <lb></lb> Corpora, nec plus quam minimum; ne fingere motus <lb></lb> Obliquos videamur, & id res vera refutet.</s><s id="s.000341"> <lb></lb> Namque hoc in promptu, manifestumque esse videmus, <lb></lb> Pondera, quantum in se est, non posse obliqua meare, <lb></lb> Ex supero cum praecipitant, quod cernere possis.</s><s id="s.000342"> <lb></lb> Sed nihil omnino recta regione viai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/093.jpg" pagenum="44"></pb> Declinare, quis est, qui possit cernere, sese ? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000343">Denique si semper motus conectitur omnis; <lb></lb> Et vetere exoritur semper novus ordine certo: <lb></lb> Nec declinando faciunt primordia motus <lb></lb> Principium quoddam, quod fati foedera rumpat, <lb></lb> Ex infinito ne causam causa sequatur: <lb></lb> Libera per terras unde haec animantibus exstat, <lb></lb> Per quam progredimur quo ducit quemque voluptas; <lb></lb> Unde est haec, inquam, fatis avolsa voluntas <lb></lb> Declinamus item motus nec tempore certo, <lb></lb> Nec regione loci certa, sed ubi ipsa tulit mens.</s><s id="s.000344"> <lb></lb> Nam dubio procul his rebus sua cuique voluntas <lb></lb> Principium dat: & hinc motus per membra geruntur.</s><s id="s.000345"> <lb></lb> Nonne vides etiam patefactis tempore puncto <lb></lb> Carceribus, non posse tamen prorumpere equorum <lb></lb> Vim cupidam tam desubito, quam mens avet ipsa? </s><s id="s.000346"> <lb></lb> Omnis enim totum per corpus materiai <lb></lb> Copia conquiri debet, concita per artus <lb></lb> Omnis: ut studium mentis conixa sequatur <lb></lb> Ut videas initum motus a corde creari; <lb></lb> Ex animique voluntate id procedere primum: <lb></lb> Inde dari porro per totum corpus & artus.</s><s id="s.000347"> <lb></lb> nec simile est, ut cum impulsi procedimus ictu, <lb></lb> Viribus alterius magnis, magnoque coactu.</s><s id="s.000348"> <lb></lb> Nam tum materiam totius corporis omnem <lb></lb> Perspicuum est nobis invitis ire, rapique, <lb></lb> Donec eam refrenavit per membra voluntas.</s><s id="s.000349"> <lb></lb> Iamne vides igitur, quamquam vis extera multos <lb></lb> Pellit; & invitos cogat procedere saepe; <lb></lb> Praecipitesque rapit; tamen esse in pectore nostro <lb></lb> Quiddam, quod contra pugnare, obstareque possit: <lb></lb> Cuius ad arbitrium quoque copia materiai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/094.jpg" pagenum="45"></pb> Cogitur interdum flecti per membra, per artus; <lb></lb> Et proiecta refrenatur, retroque residit? </s><s id="s.000350"> <lb></lb> Quare in seminibus quoque idem fateare necesse est, <lb></lb> Esse aliam praeter plagas, & pondera causam <lb></lb> Motibus; unde haec est nobis innata potestas: <lb></lb> De nihilo quoniam fieri nihil posse videmus.</s><s id="s.000351"> <lb></lb> Pondus enim prohibet, ne plagis omnia fiant, <lb></lb> Externa quasi vi.</s><s id="s.000352"> sed ne mens ipsa necessum <lb></lb> Intestinum habeat cunctis in rebus agendis; <lb></lb> Et devicta quasi hoc cogatur ferre, patique; <lb></lb> Id facit exiguum clinamen principiorum, <lb></lb> Nec regione loci certa, nec tempore certo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000353">Nec stipata magis fuit umquam materiai <lb></lb> Copia, nec porro maioribus intervallis: <lb></lb> Nam neque adaugescit quidquam, nec deperit inde.</s><s id="s.000354"> <lb></lb> Quapropter quo nunc in motu principiorum <lb></lb> Corpora sunt, in eodem ante acta aetate fuere: <lb></lb> Et post hoc semper simili ratione ferentur.</s><s id="s.000355"> <lb></lb> Et quae consuerint gigni, gignentur eadem <lb></lb> Condicione; & erunt, & crescent, in que valebunt, <lb></lb> Quantum cuique datum est per foedera naturai.</s><s id="s.000356"> <lb></lb> Nec rerum summam commutare ulla potest vis: <lb></lb> Nam neque quo possit genus ullum materiai <lb></lb> Effugere ex omni, quidquam est: neque rursus, in omne <lb></lb> Unde coorta queat nova vis inrumpere, & omnem <lb></lb> Naturam rerum mutare, & vertere motus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000357">Illud in his rebus non est mirabile, quare <lb></lb> Omnia cum rerum primordia sint in motu; <lb></lb> Summa tamen summa videatur stare quiete, <lb></lb> Praeterquam, si quid proprio dat corpore motus.</s><s id="s.000358"> <lb></lb> Omnis enim longe nostris ab sensibus infra <lb></lb> Primorum natura iacet.</s><s id="s.000359"> quapropter, ubi ipsa <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/095.jpg" pagenum="46"></pb> Cernere iam nequeas, motus quoque surpere debent: <lb></lb> Praesertim cum, quae possimus cernere; caelent <lb></lb> Saepe tamen motus, spatio diducta locorum.</s><s id="s.000360"> <lb></lb> nam saepe in colli tondentes pabula laeta <lb></lb> Lanigerae reptant pecudes, quo quamque vocantes <lb></lb> Invitant herbae gemmantes rore recenti: <lb></lb> Et satiati agni ludunt, blandeque coniscant.</s><s id="s.000361"> <lb></lb> Omnia quae nobis longe confusa videntur; <lb></lb> Et veluti in viridi candor consistere colli.</s><s id="s.000362"> <lb></lb> Praeterea magnae legiones cum loca cursu <lb></lb> Camporum complent.</s><s id="s.000363"> belli simulacra cientes: <lb></lb> Et circumvolitant equites, mediosque repente <lb></lb> Tramittunt valido quatientes impete campos: <lb></lb> Fulgur ibi ad caelum se tollit, totaque circum <lb></lb> Aere renidescit tellus, supterque virum vi <lb></lb> Excitur pedibus sonitus, clamoreque montes <lb></lb> Icti reiectant voces ad sidera mundi <lb></lb> Et tamen est quidam locus altis montibus, unde <lb></lb> Stare videntur, & in campis consistere fulgur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000364">Nunc age iam deinceps cunctarum exordia rerum <lb></lb> Qualia sint, & quam longe distantia formis <lb></lb> Percipe, multigenis quam sint variata figuris; <lb></lb> Non quo multa parum simili sint praedita forma, <lb></lb> Sed quia non volgo paria omnibus omnia constant.</s><s id="s.000365"> <lb></lb> Nec mirum; nam cum sit eorum copia tanta, <lb></lb> Ut neque finis, uti docui, neque summa sit ulla, <lb></lb> Debent nimirum non omnibus omnia prorsum <lb></lb> Esse pari filo similique adfecta figura.</s><s id="s.000366"> <lb></lb> Praeterea genus humanum mutaeque natantes <lb></lb> Squamigerum pecudes, & laeta arbusta, feraeque <lb></lb> Et variae volucres, laetantia quae loca aquarum, <lb></lb> Concelebrant circum ripas, fontisque, lacusque; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/096.jpg" pagenum="47"></pb> Et quae pervolgant nemora avia pervolitantes: <lb></lb> Quorum unum quidvis generatim sumere perge: <lb></lb> Invenies tamen inter se distare figuris.</s><s id="s.000367"> <lb></lb> Nec ratione alia proles cognoscere matrem, <lb></lb> Nec mater posset prolem: quod posse videmus, <lb></lb> Nec minus, atque homines inter se nota cluere.</s><s id="s.000368"> <lb></lb> Nam saepe ante deum vitulus delubra decora <lb></lb> Turicremas propter mactatus concidit aras, <lb></lb> Sanguinis expirans calidum de pectore flumen.</s><s id="s.000369"> <lb></lb> At mater viridis saltus orbata peragrans, <lb></lb> Linquit humi pedibus vestigia pressa bisulcis, <lb></lb> Omnia convisens oculis loca, si queat usquam <lb></lb> Conspicere amissum fetum: completque querelis <lb></lb> Frundiferum nemus absistens, & crebra revisit <lb></lb> Ad stabulum, desiderio perfixa iuvenci.</s><s id="s.000370"> <lb></lb> Nec tenerae salices, atque herbae rore vigentes, <lb></lb> Fluminaque ulla queunt summis labentia ripis <lb></lb> Oblectare animum, subitamque avertere curam: <lb></lb> Nec vitulorum aliae species per pabula laeta <lb></lb> Derivare queunt, animum curaque levare: <lb></lb> Usque adeo quiddam proprium, notumque requirit.</s><s id="s.000371"> <lb></lb> Praeterea, teneri tremulis cum vocibus haedi <lb></lb> Cornigeras norunt matres, agnique petulci <lb></lb> Balantum pecudes.</s><s id="s.000372"> ita, quod natura reposcit, <lb></lb> Ad sua quisque fere decurrunt ubera lactis.</s><s id="s.000373"> <lb></lb> Postremo quodvis frumentum, non tamen omne <lb></lb> Quodque suo genere inter se simile esse videbis, <lb></lb> Quin intercurrat quaedam distantia formis.</s><s id="s.000374"> <lb></lb> Concharumque genus parili ratione videmus <lb></lb> Pingere telluris gremium, qua mollibus undis <lb></lb> Litoris incurvi bibulam pavit aequor arenam.</s><s id="s.000375"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam simili ratione necesse est; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/097.jpg" pagenum="48"></pb> Natura quoniam constant, neque facta manu sunt.</s><s id="s.000376"> <lb></lb> Unius, ad certam formam primordia rerum; <lb></lb> Dissimili inter se quaedam volitare figura.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000377">Perfacile est iam animi ratione exsolvere nobis, <lb></lb> Quare fulmineus multo penetralior ignis, <lb></lb> Quam noster fluat e tedis terrestribus ortus.</s><s id="s.000378"> <lb></lb> Dicere enim possis caelestem fulminis ignem <lb></lb> Suptilem magis e parvis constare figuris; <lb></lb> Atque ideo transire foramina, quae nequit ignis <lb></lb> Noster hic e lignis ortus, taedaque creatus.</s><s id="s.000379"> <lb></lb> Praeterea lumen per cornum transit, at imber <lb></lb> Respuitur.</s><s id="s.000380"> quare ? </s><s id="s.000381"> nisi luminis illa minora <lb></lb> Corpora sunt, quam de quibus est liquor almus aquarum ? </s><s id="s.000382"> <lb></lb> Et quamvis subito per colum vina videmus <lb></lb> Perfluere; at contra tardum cunctatur olivum: <lb></lb> Aut quia nimirum maioribus est elementis; <lb></lb> Aut magis hamatis inter se, perque plicatis.</s><s id="s.000383"> <lb></lb> Atque ideo fit, uti non tam diducta repente <lb></lb> Inter se possint primordia singula quaeque, <lb></lb> Singula per cuiusque foramina permanare.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000384">Hoc accedit, uti mellis, lactisque liquores <lb></lb> Iucundo sensu linguae tractentur in ore.</s><s id="s.000385"> <lb></lb> At contra taetra absinthi natura, ferique <lb></lb> Centauri foedo pertorquent ora sapore.</s><s id="s.000386"> <lb></lb> Ut facile agnoscas e levibus, atque rotundis <lb></lb> Esse ea, quae sensus iucunde tangere possunt: <lb></lb> At contra quae amara, atque aspera cumque videntur, <lb></lb> Haec magis hamatis inter se nexa teneri, <lb></lb> Proptereaque solere vias rescindere nostris <lb></lb> Sensibus, introituque suo perrumpere corpus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000387">Omnia postremo bona sensibus, & mala tactu, <lb></lb> Dissimili inter se pugnant perfecta figura: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/098.jpg" pagenum="49"></pb> Ne tu forte putes serrae stridentis acerbum <lb></lb> Horrorem constare elementis levibus aeque, <lb></lb> Ac musaea mele, per chordas organici quae <lb></lb> Mobilibus digitis expergefacta figurant: <lb></lb> Neu simili penetrare putes primordia forma <lb></lb> In nares hominum, cum taetra cadavera torrent, <lb></lb> Et cum scena croco Cilici perfusa recens est, <lb></lb> Araque Panchaeos exhalat propter odores <lb></lb> Neve bonos rerum simili constare colores <lb></lb> Semine constituas, oculos qui pascere possunt; <lb></lb> Et qui conpungunt aciem, lacrimareque cogunt; <lb></lb> Aut foeda specie tetri, turpesque videntur.</s><s id="s.000388"> <lb></lb> Omnis enim sensus quae mulcet causa, iuvatque, <lb></lb> Haud sine principiali aliquo laevore creata est: <lb></lb> At contra quaecumque molesta, atque aspera constat, <lb></lb> Non aliquo sine materiae squalore reperta est.</s><s id="s.000389"> <lb></lb> Sunt etiam quae iam nec levia iure putantur <lb></lb> Esse, neque omnino flexis mucronibus unca: <lb></lb> Sed magis angellis paulum prostantibus; & quae <lb></lb> Titillare magis sensus, quam laedere possunt: <lb></lb> Faecula iam quo de genere est, inulaeque sapores.</s><s id="s.000390"> <lb></lb> Denique iam calidos ignis, gelidamque pruinam, <lb></lb> Dissimili dentata modo conpungere sensus <lb></lb> Corporis, indicio nobis est tactus uterque.</s><s id="s.000391"> <lb></lb> Tactus enim, tactus, pro divum numina sancta, <lb></lb> Corporis est sensus, vel cum res extera sese <lb></lb> Insinuat, vel cum laedit, quae in corpore nata est; <lb></lb> Aut iuvat egrediens genitalis Per Veneris res; <lb></lb> Aut ex offensu cum turbant corpore in ipso <lb></lb> Semina, confunduntque inter se Concita sensum: <lb></lb> Ut, si forte manu quamvis iam corporis ipse <lb></lb> Tute tibi partem ferias, atque experiare.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/099.jpg" pagenum="50"></pb> <s id="s.000392">Quapropter longe formas distare necesse est <lb></lb> Principijs, varios quae possint edere sensus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000393">Denique quae nobis durata, ac spissa videntur, <lb></lb> Haec magis hamatis inter sese esse necesse est, <lb></lb> Et quasi ramosis alte compacta teneri.</s><s id="s.000394"> <lb></lb> In quo iam genere in primis adamantina saxa <lb></lb> Prima acie constant, ictus contemnere sueta; <lb></lb> Et validi silices, ac duri robora ferri; <lb></lb> Aeraque, quae claustris restantia vociferantur.</s><s id="s.000395"> <lb></lb> Illa quidem debent ex laevibus atque rutundis <lb></lb> Esse magis, fluvido quae corpore liquida constant: <lb></lb> Nec retinentur enim inter se glomeramina quaeque; <lb></lb> Et procursus item in proclive volubilis exstat.</s><s id="s.000396"> <lb></lb> Omnia postremo, quae puncto tempore cernis <lb></lb> Diffugere, ut fumum, nebulas, flammasque necesse est, <lb></lb> Si minus omnia sunt e laevibus, atque rutundis; <lb></lb> At non esse tamen perplexis indopedita, <lb></lb> Pungere uti possint corpus, penetrareque saxa; <lb></lb> Nec tamen herere inter se; quod quisque videmus <lb></lb> Sensibus esse datum: facile ut cognoscere possis <lb></lb> Non e perplexis, sed acutis esse elementis.</s><s id="s.000397"> <lb></lb> Sed quod amara vides eadem, quae fluvida constant, <lb></lb> Sudor uti maris est; minime mirabile habendum.</s><s id="s.000398"> <lb></lb> Nam quod fluvidus est, e laevibus, atque rutundis <lb></lb> Est: at laevibus, atque rotundis mixta doloris <lb></lb> Corpora; nec tamen haec retineri hamata necessum.</s><s id="s.000399"> <lb></lb> Scilicet esse globosa, tamen, cum squalida constent: <lb></lb> Provolvi simul ut possint, & laedere sensus.</s><s id="s.000400"> <lb></lb> Et quo mista putes magis aspera levibus esse <lb></lb> Principijs, unde est Neptuni corpus acerbum; <lb></lb> Est ratio secernendi, seorsumque videndi; <lb></lb> Humor dulcis, ubi per terras crebrius idem <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/100.jpg" pagenum="51"></pb> Percolatur, ut in foveam fluat, ac mansuescat.</s><s id="s.000401"> <lb></lb> Linquit enim supera taetri primordia viri <lb></lb> Aspera: quo magis in terris haerescere possunt.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000402">Quod quoniam docui, pergam conectere rem, quae <lb></lb> Ex hoc apta fidem ducat, primordia rerum <lb></lb> Finita variare figurarum ratione.</s><s id="s.000403"> <lb></lb> Quod si non ita sit: rursum iam semina quaedam <lb></lb> Esse infinito debebunt corporis auctu.</s><s id="s.000404"> <lb></lb> Namque in eadem una cuiusvis brevitate <lb></lb> Corporis, inter se multum variare figurae <lb></lb> Non possunt.</s><s id="s.000405"> face enim minimis e partibus esse <lb></lb> Corpora prima: tribus, vel paulo pluribus auge.</s><s id="s.000406"> <lb></lb> Nempe ubi eas partis unius corporis omnis <lb></lb> Summa atque ima locans, transmutans dextera laevis, <lb></lb> Omnimodis expertus eris, quam quisque det ordo <lb></lb> Formarum speciem totius corporis eius.</s><s id="s.000407"> <lb></lb> Quod superest, si forte voles variare figuras, <lb></lb> Addendum partis alias erit: inde sequetur, <lb></lb> Adsimili ratione, alias ut postulet ordo, <lb></lb> Si tu forte voles etiam variare figuras.</s><s id="s.000408"> <lb></lb> Ergo formarum novitatem corporis augmen <lb></lb> Subsequitur: quare non est ut credere possis, <lb></lb> Esse infinitis distantia semina formis: <lb></lb> Ne quaedam cogas inmani maximitate <lb></lb> Esse, supra quod iam docui non posse probari.</s><s id="s.000409"> <lb></lb> Iam tibi barbaricae vestes, Meliboeaque fulgens <lb></lb> Purpura Thessalico concharum tacta colore, & <lb></lb> Aurea pavonum ridenti imbuta lepore <lb></lb> Saecla, novo rerum superata colore iacerent: <lb></lb> Et contemptus odor murrhae, mellisque sapores; <lb></lb> Et cycnea mele, Phoebeaque daedala chordis <lb></lb> Carmina consimili ratione oppressa silerent.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/102.jpg" pagenum="52"></pb> <s id="s.000410">Namque aliis aliud praestantius exoreretur.</s><s id="s.000411"> <lb></lb> Cedere item retro possent in deteriores <lb></lb> Omnia sic partis; ut diximus in meliores; <lb></lb> Namque alijs aliud retro quoque tetrius esset <lb></lb> Naribus, auribus, atque oculis, orisque sapori.</s><s id="s.000412"> <lb></lb> Quae quoniam non sunt in rebus reddita certa & <lb></lb> Finis utrimque tenet summam: fateare necesse est <lb></lb> Materiem quoque finitis differre figuris.</s><s id="s.000413"> <lb></lb> Denique ab ignibus ad gelidas, hiemsque pruinas, <lb></lb> Finitum est, retroque pari ratione remensum est: <lb></lb> Finit enim calor, ac frigus; mediique tepores <lb></lb> Inter utrumque iacent explentes ordine summam.</s><s id="s.000414"> <lb></lb> Ergo finita distant ratione creata; <lb></lb> Ancipiti quoniam mucroni utrimque notantur, <lb></lb> Hinc flammis, illinc rigidis infesta pruinis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000415">Quod quoniam docui, pergam conectere rem, quae <lb></lb> Ex hoc apta fidem ducuit; primordia rerum, <lb></lb> Inter se simili quae sunt perfecta figura, <lb></lb> Infinita cluere.</s><s id="s.000416"> enim distantia cum sit <lb></lb> Formarum finita; necesse est, quae similes sint, <lb></lb> Esse infinitas, aut summam materiai <lb></lb> Finitam constare: id quod non esse, probavi <lb></lb> Versibus ostendam, corpuscula materiai <lb></lb> Ex infinito summam rerum usque tenere, <lb></lb> Undique protelo plagarum continuato.</s><s id="s.000417"> <lb></lb> Nam quod rara vides magis esse animalia quaedam, <lb></lb> Fecundamque minus naturam cernis in illis: <lb></lb> At regione, locoque alio, terrisque remotis, <lb></lb> Multa licet genere esse in eo, numerumque repleri.</s><s id="s.000418"> <lb></lb> Sicuti quadripedum cumprimis esse videmus <lb></lb> In genere anguimanos elefantos, India quorum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/101.jpg" pagenum="53"></pb> Milibus e multis vallo munitur eburno, <lb></lb> Ut penitus nequeat penetrari: tanta ferarum <lb></lb> Vis est, quarum nos perpauca exempla videmus.</s><s id="s.000419"> <lb></lb> Sed tamen id quoque uti concedam, quamlubet esto <lb></lb> Unica res quaedam nativo corpore sola, <lb></lb> Cui similis toto terrarum nulla Sit orbi: <lb></lb> Infinita tamen nisi erit vis materiai, <lb></lb> Unde ea progigni possit concepta; creari <lb></lb> Non poterit; neque, quod superest, procrescere, alique.</s><s id="s.000420"> <lb></lb> Quippe etenim sumant oculi, finita per omne <lb></lb> Corpora iactari unius genitalia reii; <lb></lb> Unde, ubi, qua vi, & quo pacto congressa coibunt <lb></lb> Materiae tanto in pelago, turbaque aliena ? </s><s id="s.000421"> <lb></lb> Non (ut opinor) habent rationem conciliandi; <lb></lb> Sed quasi naufragiis magnis multisque coortis, <lb></lb> Disiectare solet magnum mare, transtra, guberna, <lb></lb> Antemnas, proram, malos, tonsasque natantis, <lb></lb> Per terrarum omnis oras fluitantia aplustra <lb></lb> Ut videantur, & indicium mortalibus edant, <lb></lb> Infidi maris insidias, virisque, dolumque <lb></lb> Ut vitare velint: neve ullo tempore credant; <lb></lb> Subdola cum ridet placidi pellacia ponti: <lb></lb> Sic tibi si finita semel primordia quaedam <lb></lb> Constitues: aevum debebunt sparsa per omnem <lb></lb> Disiectare aestus diversi materiai: <lb></lb> Numquam in concilium ut possint compulsa coire: <lb></lb> Nec remorari in concilio, nec crescere adaucta.</s><s id="s.000422"> <lb></lb> Quorum utrumque palam fieri manifesta docet res; <lb></lb> Et res progigni, & genitas procrescere posse.</s><s id="s.000423"> <lb></lb> Esse igitur genere in quovis primordia rerum <lb></lb> Infinita palam est unde omnia suppeditantur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000424">Nec superare queunt motus itaque exitiales <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/104.jpg" pagenum="54"></pb> Perpetuo, neque in aeternum sepelire salutem: <lb></lb> Nec porro rerum genitales, auctificique <lb></lb> Motus perpetuo possunt servare creata.</s><s id="s.000425"> <lb></lb> Sic aequo geritur certamine principiorum <lb></lb> Ex infinito contractum tempore bellum: <lb></lb> Nunc hic, nunc illic superant vitalia rerum: <lb></lb> Et superantur item: miscetur funere vagor, <lb></lb> Quem pueri tollunt visentis luminis oras.</s><s id="s.000426"> <lb></lb> Nec nox ulla diem, neque noctem aurora secuta est, <lb></lb> Quae non audierit mistos vagitibus aegris <lb></lb> Ploratus, mortis comites, & funeris atri. </s><lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000427">Illud in his obsignatum quoque rebus habere <lb></lb> Convenit; & memori mandatum mente tenere, <lb></lb> Nihil esse in promptu, quorum natura tenetur, <lb></lb> Quod genere ex uno consistat principiorum; <lb></lb> Nec quicquam, quod non permisto semine constet.</s><s id="s.000428"> <lb></lb> Et quam quidque magis vis multas possidet in se <lb></lb> Atque potestates: ita plurima principiorum <lb></lb> In sese genera, ac varias docet esse figuras.</s><s id="s.000429"> <lb></lb> Principio tellus habet in se corpora prima, <lb></lb> Unde mare inmensum volventes flumina fontes <lb></lb> Adsidue renovent: habet, ignes unde oriantur; <lb></lb> Nam multis succensa locis ardent sola terrae: <lb></lb> Eximiis vero furit ignibus impetus Aetnae.</s><s id="s.000430"> <lb></lb> Tum porro nitidas fruges, arbustaque laeta <lb></lb> Gentibus humanis, habet, unde extollere possit: <lb></lb> Unde etiam fluvios frundes, & pabula laeta <lb></lb> Montivago generi possit praebere ferarum.</s><s id="s.000431"> <lb></lb> Quare magna deum mater, materque ferarum, <lb></lb> Et nostri genetrix haec dicta est corporis una.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000432">Hanc veteres Graium docti cecinere poetae <lb></lb> Sedibus in curru biiugos agitare leones: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/103.jpg" pagenum="55"></pb> Aeris in spatio magnam pendere docentes <lb></lb> Tellurem, neque posse in terra sistere terram.</s><s id="s.000433"> <lb></lb> Adiunxere feras; quod quamvis effera proles <lb></lb> Officiis debet molliri victa parentum.</s><s id="s.000434"> <lb></lb> Muralique caput summum cinxere corona, <lb></lb> Eximiis munita locis quod sustinet urbes: <lb></lb> Quo nunc insigni per magnas praedita terras <lb></lb> Horrifice fertur divinae Matris imago.</s><s id="s.000435"> <lb></lb> hanc variae gentes antiquo more sacrorum <lb></lb> Idaeam vocitant matrem, Phrygiasque catervas <lb></lb> Dant comites; quia primum ex illis finibus edunt <lb></lb> Per terrarum orbem fruges coepisse creari.</s><s id="s.000436"> <lb></lb> Gallos attribuunt; quia, numen qui violarint <lb></lb> Matris, & ingrati genitoribus inventi sint; <lb></lb> Significare volunt indignos esse putandos, <lb></lb> Vivam progeniem qui in oras luminis edant.</s><s id="s.000437"> <lb></lb> Tympana tenta tonant palmis, & cymbala circum <lb></lb> Concava, raucisonoque minantur cornua cantu; <lb></lb> Et Phrygio stimulat numero cava tibia mentis; <lb></lb> Telaque praeportant violenti signa furoris; <lb></lb> Ingratos animos, atque impia pectora volgi <lb></lb> Conterrere metu quae possint numine divae.</s><s id="s.000438"> <lb></lb> Ergo cum primum magnas invecta per urbes <lb></lb> Munificat tacita mortalis muta salute; <lb></lb> Aere atque argento sternunt iter omne viarum, <lb></lb> Largifica stipe ditantes; pinguntque rosarum <lb></lb> Floribus, umbrantes Matrem, comitumque catervas.</s><s id="s.000439"> <lb></lb> Hic armata manus, Curetas nomine Graii <lb></lb> Quos memorant Phrygios, inter se forte catenas <lb></lb> Ludunt, in numerumque exultant, sanguine fleti; <lb></lb> Terrificas capitum quatientes numine cristas.</s><s id="s.000440"> <lb></lb> Dictaeos referunt Curetas; qui Iovis illum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/105.jpg" pagenum="56"></pb> Vagitum in Creta quondam occultasse feruntur; <lb></lb> Cum pueri circum puerum pernice chorea <lb></lb> Armati in numerum pulsarent aeribus aera; <lb></lb> Ne Saturnus eum malis mandaret adeptus, <lb></lb> Aeternumque daret matri sub pectore vulnus: <lb></lb> Propterea magnam armati Matrem comitantur: <lb></lb> Aut quia significant divam praedicere, ut armis, <lb></lb> Ac virtute velint patriam defendere terram, <lb></lb> Praesidioque parent, decorique parentibus esse.</s><s id="s.000441"> <lb></lb> Quae bene, & eximie quamvis disposta ferantur, <lb></lb> Longe sunt tamen a vera ratione repulsa.</s><s id="s.000442"> <lb></lb> Omnis enim per se divum natura necesse est <lb></lb> Immortali aevo summa cum pace fruatur, <lb></lb> Semota ab nostris rebus, seiunctaque longe.</s><s id="s.000443"> <lb></lb> Nam privata dolore omni, privata periclis, <lb></lb> Ipsa suis pollens opibus, nihil indiga nostri, <lb></lb> Nec bene promeritis capitur, neque tangitur ira.</s><s id="s.000444"> <lb></lb> Hic si quis mare Neptunum, Cereremque vocare <lb></lb> Constituet fruges, & Bacchi nomine abuti <lb></lb> Mavolt, quam laticis proprium proferre vocamen; <lb></lb> Concedamus, ut hic terrarum dicat & orbem <lb></lb> Esse deum matrem; dum non sit re tamen apse.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000445">Saepe itaque ex uno tondentes gramina campo <lb></lb> Lanigerae pecudes, & equorum duellica proles, <lb></lb> Buceriaeque greges, eodem sub tegmine caeli, <lb></lb> Ex unoque sitim sedantes flumine aquai, <lb></lb> Dissimili vivunt specie, retinentque parentum <lb></lb> Naturam, & mores generatim quaeque imitantur.</s><s id="s.000446"> <lb></lb> Tanta est in quovis genere herbae materiai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/106.jpg" pagenum="57"></pb> Dissimilis ratio; tanta est in flumine quoque.</s><s id="s.000447"> <lb></lb> Hinc porro quamvis animantem ex omnibus unam <lb></lb> Ossa, cruor, venae, calor, humor, viscera, nervi <lb></lb> Constituunt; quae sunt porro distantia longe <lb></lb> Dissimili perfecta figura principiorum.</s><s id="s.000448"> <lb></lb> Tum porro quaecumque igni flammata cremantur, <lb></lb> Si nihil praeterea, tamen haec in corpore tradunt, <lb></lb> Unde ignem iacere, & lumen summittere possint, <lb></lb> Scintillasque agere, ac late differre favillam.</s><s id="s.000449"> <lb></lb> Cetera consimili mentis ratione peragrans, <lb></lb> Invenies igitur multarum semina rerum <lb></lb> Corpore caelare, & varias cohibere figuras.</s><s id="s.000450"> <lb></lb> Denique multa vides, quibus & color & sapor una <lb></lb> Reddita sunt cum odore; in primis pleraque dona, <lb></lb> Haec igitur variis debent constare figuris: <lb></lb> Nidor enim penetrat, qua fucus non it, in artus; <lb></lb> Succus item sorsum, & rerum sapor insinuatur <lb></lb> Sensibus: ut noscas primis differre figuris.</s><s id="s.000451"> <lb></lb> Dissimiles igitur formae glomeramen in unum <lb></lb> Conveniunt, & res permisto semine constant.</s><s id="s.000452"> <lb></lb> Quin etiam passim nostris in versibus ipsis <lb></lb> Multa elementa vides multis communia verbis; <lb></lb> Cum tamen inter se versus, ac verba necesse est <lb></lb> Confiteare alia ex alijs constare elementis: <lb></lb> Non quo multa parum communis littera currat, <lb></lb> Aut nulla inter se duo sint ex omnibus isdem; <lb></lb> Sed quia non volgo paria omnibus omnia constant.</s><s id="s.000453"> <lb></lb> Sic aliis in rebus item communia multa <lb></lb> Multarum rerum cum sint primordia; longe <lb></lb> Dissimili tamen inter se consistere summa <lb></lb> Possunt; ut merito ex aliis constare feratur <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/107.jpg" pagenum="58"></pb> Humanum genus, & fruges, arbustaque laeta.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000454">Nec tamen omnimodis conecti posse putandum est <lb></lb>Omnia: nam volgo, fieri portenta videres; <lb></lb> Semiferas hominum species existere; & altos <lb></lb> Interdum ramos egigni corpore vivo; <lb></lb> Multaque conecti terrestria membra marinis: <lb></lb> Tum flammam tetro spirantis ore Chimaeras <lb></lb> Pascere naturam per terras omniparentis.</s><s id="s.000455"> <lb></lb> Quorum nihil fieri manifestum est; omnia quando <lb></lb> Seminibus certis certa genetrice creata <lb></lb> Conservare genus crescentia posse videmus.</s><s id="s.000456"> <lb></lb> Scilicet id certa fieri ratione necesse est.</s><s id="s.000457"> <lb></lb> Nam sua cuique cibis ex omnibus intus in artus <lb></lb> Corpora discedunt; conexaque convenientis <lb></lb> Efficiunt motus: at contra aliena videmus <lb></lb> Reicere in terras naturam, multaque caecis <lb></lb> Corporibus fugiunt e corpore percita plagis; <lb></lb> Quae neque conecti quoiquam potuere; neque intra <lb></lb> Vitalis motus consentire, atque imitari.</s><s id="s.000458"> <lb></lb> Sed ne forte putes animalia sola teneri <lb></lb> Legibus his; eadem ratio disterminat omnia: <lb></lb> Nam veluti tota natura dissimiles sunt <lb></lb> Inter se genitae res quaeque: ita quamque necesse est <lb></lb> Dissimili constare figura principiorum: <lb></lb> Non quo multa parum simili sint praedita forma; <lb></lb> Sed quod non volgo paria omnibus omnia constent.</s><s id="s.000459"> <lb></lb> Semina cum porro distent; differre necessum est <lb></lb> Intervalla, vias, conexus, pondera, plagas, <lb></lb> Concursus, motus: quae non animalia solum <lb></lb> Corpora seiungunt; sed terras, ac mare totum <lb></lb> Secernunt, caelumque a terris omne retentant.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000460">Nunc age, dicta meo dulci quaesita labore <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/108.jpg" pagenum="59"></pb> Percipe, ne forte haec albis ex alba rearis <lb></lb> Principijs esse, ante oculos quae candida cernis; <lb></lb> Aut ea, quae nigrant, nigro de semine nata: <lb></lb> Nive, alium quemvis quae sunt inbuta colorem, <lb></lb> Propterea gerere hunc credas, quod materiai <lb></lb> Corpora consimili sint eius tincta colore.</s><s id="s.000461"> <lb></lb> Nullus enim color est omnino materiai <lb></lb> Corporibus, neque par rebus, neque denique dispar.</s><s id="s.000462"> <lb></lb> In quae corpora si nullus tibi forte videtur <lb></lb> Posse animi iniectus fieri, procul avius erras.</s><s id="s.000463"> <lb></lb> Nam cum caecigeni, solis qui lumina numquam <lb></lb> Adspexere, tamen cognoscant corpora tactu, <lb></lb> Ex ineunte aevo nullo coniuncta colore: <lb></lb> Scire licet menti quoque nostrae corpora posse <lb></lb> Verti in notitiam nullo circumlita fuco.</s><s id="s.000464"> <lb></lb> Denique nos ipsi, caecis quaecumque tenebris <lb></lb> Tangimus, haud ullo sentimus tincta colore.</s><s id="s.000465"> <lb></lb> Quod quoniam vinco fieri, nunc esse docebo.</s><s id="s.000466"> <lb></lb> Omnis enim color omnino mutatur in omnis.</s><s id="s.000467"> <lb></lb> Quod facere haud ullo debent primordia pacto.</s><s id="s.000468"> <lb></lb> Immutabile enim quiddam superare necesse est: <lb></lb> Ne res ad nihilum redigantur funditus omnes.</s><s id="s.000469"> <lb></lb> Nam quodcumque suis mutatum finibus exit; <lb></lb> Continuo hoc mors est illius, quod fuit ante.</s><s id="s.000470"> <lb></lb> Proinde colore cave contingas semina rerum, <lb></lb> Ne tibi res redeant ad nilum funditus omnes.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000471">Praeterea, si nulla coloris principiis est <lb></lb> Reddita natura: & variis sunt praedita formis, <lb></lb> E quibus omne genus gignunt, variantque colores.</s><s id="s.000472"> <lb></lb> Propterea magni quod refert, semina quaeque <lb></lb> Cum quibus, & quali positura coutineantur, <lb></lb> Et quos inter se dent motus, accipiantque: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/109.jpg" pagenum="60"></pb> Perfacile extemplo rationem reddere possis, <lb></lb> Cur ea, quae nigro fuerint paulo ante colore; <lb></lb> Marmoreo fieri possint candore repente.</s><s id="s.000473"> <lb></lb> Ut mare, cum magni commorunt aequora venti, <lb></lb> Vertitur in canos candenti marmore fluctus.</s><s id="s.000474"> <lb></lb> Dicere enim possis, nigrum quod saepe videmus, <lb></lb> Materies ubi permista est illius, & ordo <lb></lb> Principiis mutatus, & addita, demptaque quaedam, <lb></lb> Continuo id fieri ut candens videatur, & album.</s><s id="s.000475"> <lb></lb> Quod si caeruleis constarent aequora ponti <lb></lb> Seminibus, nullo possent albescere pacto.</s><s id="s.000476"> <lb></lb> Nam quocumque modo perturbes, caerula quae sint, <lb></lb> Numquam in marmoreum possunt migrare colorem.</s><s id="s.000477"> <lb></lb> Sin alio, atque alio sunt semina tincta colore; <lb></lb> Quae maris efficiunt unum, purumque nitorem: <lb></lb> Ut saepe ex aliis formis, variisque figuris <lb></lb> Efficitur quiddam quadratum, unaeque figurae: <lb></lb> Conveniebat, uti in quadrato cernimus esse <lb></lb> Dissimiles formas; ita cernere in aequore ponti, <lb></lb> Aut alio in quovis uno, puroque nitore, <lb></lb> Dissimiles longe inter se, variosque colores.</s><s id="s.000478"> <lb></lb> Praeterea nihil officiunt, obstantque figurae <lb></lb> Dissimiles, quo quadratum minus omne sit extra.</s><s id="s.000479"> <lb></lb> At varii rerum inpediunt, prohibentque colores, <lb></lb> Quo minus esse uno possit res tota nitore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000480">Tum porro, quae ducit, & inlicit, ut tribuamus <lb></lb> Principiis rerum non numquam, causa, colores, <lb></lb> Occidit: (ex albis quoniam non alba creantur; <lb></lb> Nec quae nigra cluent, de nigris; sed variis de) <lb></lb> Quippe etenim multo proclivius exorientur <lb></lb> Candida de nullo, quam nigrante colore, <lb></lb> Aut alio quovis, qui contra pugnet, & obstet.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/110.jpg" pagenum="61"></pb> </p><p type="main"><s id="s.000481">Praeterea, quoniam nequeunt sine luce colores <lb></lb> Esse, neque in lucem existunt primordia rerum: <lb></lb> Scire licet quam sint nullo velata colore.</s><s id="s.000482"> <lb></lb> Qualis enim caecis poterit color esse tenebris, <lb></lb> Lumine qui mutatur in ipso, propterea quod <lb></lb> Recta aut obliqua percussus luce refulget? </s><s id="s.000483"> <lb></lb> Pluma columbarum quo pacto in sole videtur; <lb></lb> Quae sita cervices circum collumque coronat.</s><s id="s.000484"> <lb></lb> Namque alias fit uti claro sit rubra pyropo: <lb></lb> Interdum quodam sensu fit, uti videatur <lb></lb> Inter caeruleum viridis miscere smaragdos.</s><s id="s.000485"> <lb></lb> Caudaque pavonis, larga cum luce repleta est, <lb></lb> Consimili mutat ratione obversa colores: <lb></lb> Qui, quoniam quodam gignuntur luminis ictu, <lb></lb> Scire licet sine eo fieri non posse putandum.</s><s id="s.000486"> <lb></lb> Et quoniam plagae quoddam genus excipit in se <lb></lb> Pupula, cum sentire colorem dicitur album; <lb></lb> Atque aliud porro, nigrum cum, & cetera sentit: <lb></lb> Nec refert ea, quae tangis, quo forte colore <lb></lb> Praedita sint, verum quali magis apta figura: <lb></lb> Scire licet nihil principiis opus esse colores; <lb></lb> Sed variis formis variantes edere tactus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000487">Praeterea, quoniam non certis certa figuris <lb></lb> Est natura coloris, & omnia principiorum <lb></lb> Formamenta queunt in quovis esse nitore: <lb></lb> Cur ea, quae constant ex illis, non pariter sunt <lb></lb> Omnigenis perfusa coloribus in genere omni? </s><s id="s.000488"> <lb></lb> Conveniebat enim corvos quoque saepe volantis <lb></lb> Ex albis album pinnis iactare colorem; <lb></lb> Et nigros fieri nigro de semine cycnos, <lb></lb> Aut alio quovis uno, varioque colore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000489">Quin etiam quanto in partes res quaeque minutas <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/111.jpg" pagenum="62"></pb> Distrahitur magis; hoc magis est, ut cernere possis <lb></lb> Evanescere paullatim, stinguique colorem: <lb></lb> Ut fit, ubi in parvas partis discerpitur aurum, <lb></lb> Purpura, poeniceusque color clarissimus multo, <lb></lb> Filatim cum distractus, dispergitur omnis: <lb></lb> Noscere ut hinc possis, prius omnem efflare colorem <lb></lb> Particulas, quam discedant ad semina rerum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000490">Postremo, quoniam non omnia corpora vocem <lb></lb> Mittere concedis, neque odorem; propterea fit, <lb></lb> Ut non omnibus adtribuas sonitus, & odores: <lb></lb> Sic, oculis quoniam non omnia cernere quimus, <lb></lb> Scire licet, quaedam tam constare orba colore, <lb></lb> Quam sine odore ullo quaedam, sonituque remota.</s><s id="s.000491"> <lb></lb> Nec minus haec animum cognoscere posse sagacem, <lb></lb> Quam quae sunt alijs rebus privata, notisque.</s><s id="s.000492"> <lb></lb> Sed ne forte putes solo spoliata colore <lb></lb> Corpora prima manere: etiam secreta teporis <lb></lb> Sunt, ac frigoris omnino, calidique vaporis: <lb></lb> Et sonitu sterila, & succo ieiuna feruntur: <lb></lb> Nec iaciunt ullum proprio de corpore odorem; <lb></lb> Sicut amaracini blandum, stactaeque liquorem, <lb></lb> Et nardi florum, nectar qui naribus halat, <lb></lb> Cum facere instituas: cum primis quaerere par est, <lb></lb> (Quoad licet, ac potis es reperire) inolentis olivi <lb></lb> Naturam; nullam quae mittat naribus auram: <lb></lb> Quam minime ut possit mistos in corpore odores, <lb></lb> Concoctosque suo contractans perdere viro.</s><s id="s.000493"> <lb></lb> Propterea demum debent primordia rerum <lb></lb> Non adhibere suum gignundis rebus odorem, <lb></lb> Nec sonitum, quoniam nihil ab se mittere possunt: <lb></lb> Nec simili ratione saporem denique quemquam, <lb></lb> Nec frigus, neque item calidum, tepidumque <expan abbr="vaporẽ">vaporem</expan>, & <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/112.jpg" pagenum="63"></pb> Cetera; quae cum ita sunt tamen ut mortalia constent, <lb></lb> Mollia, lenta, fragosa, putri cava, corpore rara; <lb></lb> Omnia sint a principiis seiuncta necesse est, <lb></lb> Inmortalia si volumus subiungere rebus <lb></lb> Fundamenta, quibus nitatur summa salutis: <lb></lb> Ne tibi res redeant ad nilum funditus omnes.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000494">Nunc ea, quae sentire videmus cumque, necesse est <lb></lb>Ex insensilibus tamen omnia confiteare <lb></lb> Principiis constare: neque id manufesta refutant; <lb></lb> Nec contra pugnant, in promptu cognita quae sunt; <lb></lb> Sed magis ipsa manu ducunt, & credere cogunt, <lb></lb> Ex insensilibus, quod dico, animalia gigni.</s><s id="s.000495"> <lb></lb> Quippe videre licet vivos existere vermes <lb></lb> Stercore de tetro, putorem eum sibi nacta est <lb></lb> Intempestivis ex imbribus humida tellus.</s><s id="s.000496"> <lb></lb> Praeterea cunctas itidem res vertere sese.</s><s id="s.000497"> <lb></lb> vertunt se fluvii, & frundes, & pabula laeta <lb></lb> In pecudes: vertunt pecudes in corpora nostra <lb></lb> Naturam: & nostro de corpore saepe ferarum <lb></lb> Augescunt vires, & corpora pennipotentum.</s><s id="s.000498"> <lb></lb> Ergo omnes natura cibos in corpora viva <lb></lb> Vertit, & hinc sensus animantum procreat omnis; <lb></lb> Non alia longe ratione, adque arida ligna <lb></lb> Explicat in flammas, & in ignis omnia versat.</s><s id="s.000499"> <lb></lb> Iamne vides igitur, magni primordia rerum <lb></lb> Referre, in quali sint ordine quaeque locata ? </s><s id="s.000500"> <lb></lb> Et commista quibus, dent motus, accipiantque? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000501">Tum porro quid id est, animum quod percutit ipsum <lb></lb> Quod movet, & varios sensus expromere cogit, <lb></lb> Ex insensilibus ne credas sensile gigni ? </s><s id="s.000502"> <lb></lb> Nimirum, lapides, & ligna & terra quod una <lb></lb> Mista, tamen nequeunt vitalem reddere sensum.</s><s id="s.000503"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/113.jpg" pagenum="64"></pb> Illud in his igitur rebus meminisse decebit, <lb></lb> Non ex omnibus omnino, quaecumque creant res, <lb></lb> Sensilia extemplo, & sensus me dicere gigni: <lb></lb> Sed magni referre ea primum quantula constent, <lb></lb> Sensile quae faciunt, & qua sint praedita forma; <lb></lb> Motibus, ordinibus, posituris denique quae sint: <lb></lb> Quarum nihil rerum in lignis, glebisque videmus.</s><s id="s.000504"> <lb></lb> Et tamen haec cum sunt quasi putrefacta per imbris, <lb></lb> Vermiculos pariunt; quia corpora materiai <lb></lb> Antiquis ex ordinibus permota nova re <lb></lb> Conciliantur ita, ut debent animalia gigni.</s><s id="s.000505"> <lb></lb> Deinde, ex sensilibus qui sensile posse creari <lb></lb> Constituunt, porro ex aliis sentire suetis; <lb></lb> Mollia cum faciunt: nam sensus iungitur omnis <lb></lb> Visceribus, nervis, venis, quaecumque videmus <lb></lb> Mollia mortali consistere corpore creta.</s><s id="s.000506"> <lb></lb> Sed tamen esto iam posse haec aeterna manere: <lb></lb> Nempe tamen debent aut sensum partis habere: <lb></lb> Aut similia totis animalibus esse putari.</s><s id="s.000507"> <lb></lb> At nequeant per se partes sentire, nec est; <lb></lb> Namque alios sensus membrorum res petit omnes: <lb></lb> Nec manus a nobis potis est secreta, neque ulla <lb></lb> Corporis omnino sensum pars sola tenere.</s><s id="s.000508"> <lb></lb> Linquitur, ut totis animalibus adsimulentur, <lb></lb> Vitali ut possint consentire undique sensu.</s><s id="s.000509"> <lb></lb> Qui poterunt igitur rerum primordia dici, <lb></lb> Et leti vitare vias, animalia cum sint, <lb></lb> Adque animalibus sint mortalibus una, eademque ? </s><s id="s.000510"> <lb></lb> Quod tamen ut possint; at coetu, concilloque <lb></lb> Nihil facient, praeter volgum, turbamque animantum.</s><s id="s.000511"> <lb></lb> Scilicet ut nequeant homines, armenta, feraeque <lb></lb> Inter sese ullam rem gignere conveniundo.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/114.jpg" pagenum="65"></pb> <s id="s.000512">Quod si forte suum dimittunt corpore sensum, <lb></lb> Atque allum capiunt; quid opus fuit adtribui, quod <lb></lb> Detrahitur ? </s><s id="s.000513"> tum praeterea, quo fugimus ante, <lb></lb> Quatinus in pullos animalis vertier ova <lb></lb> Cernimus alituum, vermisque effervere, terram <lb></lb> Intempestivos quom putor cepit ob imbris; <lb></lb> Scire licet gigni posse ex non - sensibus sensus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000514">Quod si forte aliquis dicet, dumtaxat oriri <lb></lb> Posse a non sensu, sensum mutabilitate, <lb></lb> Aut aliquo tamquam partu, quod proditus extra: <lb></lb> Huic satis illud erit planum facere, atque probare, <lb></lb> Non fieri partum, nisi concilio ante coacto: <lb></lb> Nec quidquam commutari sine conciliatu.</s><s id="s.000515"> <lb></lb> Principium: nequeunt ullius corporis esse <lb></lb> Sensus ante ipsam genitam naturam animantis: <lb></lb> Nimirum quia materies disiecta tenetur <lb></lb> Aere, fluminibus, terris, terraque creatis: <lb></lb> Nec congressa modo vitalis convenienti <lb></lb> Contulit inter se motus, quibus omnituentes <lb></lb> Accensi sensus animantem quamque tuentur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000516">Praeterea quamvis animantem grandior ictus, <lb></lb> Quam patitur natura, repente adfligit, & omnis <lb></lb> Corporis, atque animi pergit confundere sensus: <lb></lb> Dissoluuntur enim positurae principiorum, <lb></lb> Et penitus motus vitales inpediuntur, <lb></lb> Donec materies, omnis concussa per artus <lb></lb> Vitalis animae nodos a corpore solvit, <lb></lb> Dispersamque foras per caulas eiecit omnis.</s><s id="s.000517"> <lb></lb> Nam quid praeterea facere ictum posse reamur <lb></lb> Oblatum, nisi discutere, ac dissolvere quaeque? </s><s id="s.000518"> <lb></lb> Fit quoque, uti soleant minus oblato acriter ictu, <lb></lb> Reliqui, motus vitalis vincere saepe, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/115.jpg" pagenum="66"></pb> Vincere, & ingentis plagae sedare tumultus: <lb></lb> Inque suos quicquid rursus revocare meatus: <lb></lb> Et quasi iam leti dominantem in corpore motum <lb></lb> Discutere, ac paene amissos accendere sensus.</s><s id="s.000519"> <lb></lb> Nam, quare potius leti iam limine ab ipso <lb></lb> Ad vitam possit conlecta mente reverti, <lb></lb> Quam, quo decursum prope iam siet, ire & abire ? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000520">Praeterea quoniam dolor est, ubi materiai <lb></lb> Corpora vi quadam per viscera viva, per artus <lb></lb> Sollicitata suis trepidant in sedibus intus: <lb></lb> Inque locum quando remigrant, fit blanda voluptas: <lb></lb> Scire licet, nullo primordia posse dolore <lb></lb> Tentari, nullamque voluptatem capere ex se; <lb></lb> Quandoquidem non sunt ex illis principiorum <lb></lb> Corporibus, quorum motus novitate laborent: <lb></lb> Aut aliquem fructum capiant dulcedinis almae.</s><s id="s.000521"> <lb></lb> Haud igitur debent esse ullo praedita sensu.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000522">Denique, uti possint sentire animalia quaeque; <lb></lb> Principijs si iam est sensus tribuendus eorum: <lb></lb> Quid, genus humanum propritim de quibus <expan abbr="auctũ">auctum</expan> est <lb></lb> Scilicet & risu tremulo concussa cachinnant; <lb></lb> Et lacrimis spargunt rorantibus ora, genasque: <lb></lb> Multaque de rerum mistura dicere callent; <lb></lb> Et sibi proporro quae sint primordia quaerunt: <lb></lb> Quandoquidem totis mortalibus adsimulata <lb></lb> Ipsa quoque ex alijs debent constare elementis, <lb></lb> Inde alia ex alijs, nusquam consistere ut ausis.</s><s id="s.000523"> <lb></lb> Quippe sequar, quodcumque loqui, ridereque dices, <lb></lb> Et sapere ex alijs, eadem haec facientibus ut sit.</s><s id="s.000524"> <lb></lb> Quod si delira haec, furiosaque cernimus esse, <lb></lb> Et ridere potest non ex ridentibus auctus, <lb></lb> Et sapere, & doctis rationem reddere dictis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/116.jpg" pagenum="67"></pb> Non ex seminibus sapientibus, atque disertis: <lb></lb> Qui minus esse queant ea, quae sentire videmus, <lb></lb> Seminibus permista carentibus undique sensu ? </s><lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000525">Denique caelesti sumus omnes semine oriundi: <lb></lb> Omnibus ille idem pater est, unde alma liquentes.</s><s id="s.000526"> <lb></lb> Humorum guttas mater cum terra recepit, <lb></lb> Feta parit nitidas fruges, arbustaque Iaeta, <lb></lb> Et genus humanum; parit omnia saecla ferarum, <lb></lb> Pabula cum praebet, quibus omnes corpora pascunt; <lb></lb> Et dulcem ducunt vitam, prolemque propagant.</s><s id="s.000527"> <lb></lb> Quapropter merito maternum nomen adepta est.</s><s id="s.000528"> <lb></lb> Cedit item retro, de terra quod fuit ante, <lb></lb> In terras: & quod missum est ex aetheris oris, <lb></lb> Id rursurn caeli rellatum templa receptant.</s><s id="s.000529"> <lb></lb> Nec sic interemit mors res, ut materiai <lb></lb> Corpora conficiat, sed coetum dissupat ollis.</s><s id="s.000530"> <lb></lb> Inde alijs aliud coniungit; & effit, omnes <lb></lb> Res ut convertant formas, mutentque colores; <lb></lb> Et capiant sensus, & puncto tempore reddant: <lb></lb> Ut noscas referre, eadem primordia rerum <lb></lb> Cum quibus, & quali positura contineantur, <lb></lb> Et quos inter se dent motus, accipiantque: <lb></lb> Neve putes aeterna penes residere potesse <lb></lb> Corpora prima; quod in summis fluitare videmus <lb></lb> Rebus; & interdum nasci, subitoque perire.</s><s id="s.000531"> <lb></lb> Quin etiam refert nostris in versibus ipsis, <lb></lb> Cum quibus, & quali sint ordine quaeque locata: <lb></lb> Si non omnia sint, at multo maxima pars est <lb></lb> Consimilis; verum positura discrepitant res.</s><s id="s.000532"> <lb></lb> Sic ipsis in rebus item iam materiai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/117.jpg" pagenum="68"></pb> Interualla, viae, connexus, pondera, plage, <lb></lb> Concursus, motus, ordo, positura, figurae <lb></lb> Cum permutantur, mutari res quoque debent.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000533">Nunc animum nobis adhibe veram ad rationem.</s><s id="s.000534"> <lb></lb> Nam tibi vementer nova res molitur ad auris <lb></lb> Accedere; & nova se species ostendere rerum.</s><s id="s.000535"> <lb></lb> Sed neque tam facilis res ulla est, quin ea primum <lb></lb> Difficilis magis ad credendum constet: itemque <lb></lb> Nihil adeo magnum, nec tam mirabile quidquam <lb></lb> Principio, quod non minus fiat mirabile cunctis <lb></lb> Paulatim; ut caeli clarum, purumque colorem, <lb></lb> Quemque in se cohibent palantia sidera passim, <lb></lb> Lunaeque, & solis praeclara luce nitorem: <lb></lb> Omnia quae nunc si primum mortalibus adsint, <lb></lb> Ex improviso ceu nunc obiecta repente: <lb></lb> Quid magis his rebus poterat mirabile dici, <lb></lb> Aut, minus ante quod auderent fore eredere gentes ? </s><s id="s.000536"> <lb></lb> Nihil ut opinor.</s><s id="s.000537"> ita haec species miranda fuisset, <lb></lb> Quam tibi iam nemo, fessus satiate videndi <lb></lb> Suspicere in caeli dignatur lucida templa.</s><s id="s.000538"> <lb></lb> Desine quapropter novitate exterritus ipsa <lb></lb> Exspuere ex animo rationem: sed magis acri <lb></lb> Iudicio perpende: &, si tibi vera videntur, <lb></lb> Dede manus: aut, si falsum est, accingere contra.</s><s id="s.000539"> <lb></lb> Quaerit enim rationem animus; cum summa loci sit <lb></lb> Infinita foris, haec extra moenia mundi; <lb></lb> Quid sit ibi porro quo prospicere usque velit mens; <lb></lb> Atque animi iactus liber quo pervolet ire.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000540">Principio nobis in cunctas undique partes, <lb></lb> Et latere ex utroque, infra, supraque per omne <lb></lb> Nulla est finis, uti docui, res ipsaque per se <lb></lb> Vociferatur, & elucet natura profundi.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/118.jpg" pagenum="69"></pb> <s id="s.000541">Nullo iam pacto veri simile esse putandum est, <lb></lb> Undique eum vorsum spatium vacet infinitum; <lb></lb> Seminaque innumero numero, summaque profunda <lb></lb> Multimodis volitent aeterno percita motu; <lb></lb> Hunc unum terrarum orbem, caelumque creatum, <lb></lb> Nihil agere illa foris tot corpora materiai: <lb></lb> Eum praesertim hic sit natura factus, & ipsa <lb></lb> Sponte sua forte offensando semina rerum <lb></lb> Multimodis, temere, in cassum, frustraque coacta, <lb></lb> Tandem coierint; ea quae coniecta, repente <lb></lb> Magnarum rerum fierent exordia semper; <lb></lb> Terrai, maris, & caeli, generisque animantum.</s><s id="s.000542"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam talis fateare necesse est <lb></lb> Esse alios alibi congressus materiai, <lb></lb> Qualis hic est, avido complexu quem tenet aether.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000543">Praeterea cum materies est multa parata, <lb></lb> Cum locus est praesto; nec res, nec causa moratur <lb></lb> Ulla: geri debent nimirum, & confieri res.</s><s id="s.000544"> <lb></lb> Nunc & seminibus si tanta est copia, quantam <lb></lb> Enumerare aetas animantum non queat omnis; <lb></lb> Visque eadem, & natura manet, quae semina rerum <lb></lb> Conicere in loca quaeque queat Simili ratione, <lb></lb> Atque huc sunt coniecta: necesse est confiteare <lb></lb> Esse alios alijs terrarum in partibus orbes, <lb></lb> Et varias hominum gentes, & saecla ferarum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000545">Huc accedit, ut in summa res nulla sit una, <lb></lb> Unica quae gignatur: & unica solaque crescat; <lb></lb> Quin quiusque sient saecli, permultaque eodem <lb></lb> Sint genere, in primis animalibus, indice mente: <lb></lb> Invenies sic montivagum genus esse ferarum; <lb></lb> Sic hominum genitam prolem; sic denique mutas <lb></lb> Squamigerum pecudes, & corpora cuncta volantum.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/119.jpg" pagenum="70"></pb> <s id="s.000546">Quapropter caelum simili ratione fatendum est, <lb></lb> Terramque, & solem, lunam, mare, cetera, quae sunt, <lb></lb> Non esse unica, sed numero magis innumerali: <lb></lb> Quandoquidem vitae depactus terminus alte <lb></lb> Tam manet haec etiam, nativo & corpore constant, <lb></lb> <expan abbr="quã">Quam</expan> genus omne quod hic generatim rebus <expan abbr="abũdat">abundat</expan>.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000547">Quae bene cognita si teneas, natura videtur <lb></lb> Libera continuo dominis privata superbis, <lb></lb> Ipsa sua per se sponte omnia dis agere expers.</s><s id="s.000548"> <lb></lb> Nam, pro sancta deum tranquila pectora pace, <lb></lb> Quae placidum degunt aevum, vitamque serenam; <lb></lb> Quis regere immensi summam; quis habere profundi <lb></lb> Endo manu validas potis est moderanter habenas? </s><s id="s.000549"> <lb></lb> Quis pariter caelos omnis convertere ? </s><s id="s.000550"> & omnis <lb></lb> Ignibus aetheriis terras suffire feracis ? </s><s id="s.000551"> <lb></lb> Omnibus inve locis esse omni tempore praesto ? </s><s id="s.000552"> <lb></lb> Nubibus ut tenebras faciat, caelique serena <lb></lb> Concutiat sonitu ? </s><s id="s.000553"> tum fulmina mittat: & aedis <lb></lb> Saepe suas disturbet, & in deserta recedens <lb></lb> Saeviat exercens telum, quod saepe nocentes <lb></lb> Praeterit, exanimatque indignos, inque merentes ? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000554">Multaque post mundi tempus genitale, diemque <lb></lb> Primigenum maris, & terrae, solisque coortum, <lb></lb> Addita corpora sunt extrinsecus, addita circum <lb></lb> Semina; quae magnum iaculando contulit omne: <lb></lb> Unde mare, & terrae possent augescere; & unde <lb></lb> Appareret spatium caeli domus, altaque tecta <lb></lb> Tolleret a terris procul, & consurgeret aer.</s><s id="s.000555"> <lb></lb> Nam sua cuique locis ex omnibus omnia plagis <lb></lb> Corpora distribuuntur, & ad sua saecla recedunt; <lb></lb> Humor ad humorem, terreno corpore terra <lb></lb> Crescit, & ignem ignes procudunt, aetheraque aether, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/120.jpg" pagenum="71"></pb> Donicum ad extremam crescendi perfica finem <lb></lb> Omnia perduxit rerum natura creatrix.</s><s id="s.000556"> <lb></lb> Ut fit, ubi nihilo iam plus est, quod datur intra <lb></lb> Vitalis venas, quam quod fluit, adque recedit: <lb></lb> Omnibus hic aetas debet consistere rebus; <lb></lb> Hic natura suis refrenat viribus auctum.</s><s id="s.000557"> <lb></lb> Nam, quaecumque, vides hilaro grandescere adauctu, <lb></lb> Paulatimque gradus aetatis scandere adultae; <lb></lb> Plura sibi adsumunt, quam de se corpora mittunt, <lb></lb> Dum facile in venas cibus omnis diditur; & dum <lb></lb> Non ita sunt late dispersa, ut multa remittant: <lb></lb> Et plus dispendi faciant, quam vescitur aetas.</s><s id="s.000558"> <lb></lb> Nam certe fluere, atque recedere corpora rebus <lb></lb> Multimodis, dandum est: sed plura accedere debent, <lb></lb> Donec alescendi summum tetigere cacumen.</s><s id="s.000559"> <lb></lb> Inde minutatim vires, & robur adultum <lb></lb> Frangit, & in partem peiorem liquitur aetas.</s><s id="s.000560"> <lb></lb> Quippe etenim <expan abbr="quãto">quanto</expan> est res amplior, augmine <expan abbr="dẽpto">dempto</expan>, <lb></lb> Et quo latior est; in cunctas undique partes <lb></lb> Pluria eo dispargit, & a se corpora mittit.</s><s id="s.000561"> <lb></lb> Nec facile in venas cibus omnis diditur eii: <lb></lb> Nec satis est, proquam largos exaestuat artus, <lb></lb> Unde queat tanturn suboriri, ac subpeditare, <lb></lb> <expan abbr="quãtum">Quantum</expan> opus est, & quod satis est, natura nouare.</s><s id="s.000562"> <lb></lb> Iure igitur pereunt, cum rarefacta fluendo <lb></lb> Sunt; & cum externis succumbunt omnia plagis: <lb></lb> Quandoquidem grandi cibus aevo denique defit.</s><s id="s.000563"> <lb></lb> Nec tuditantia rem cessant extrinsecus ullam <lb></lb> Corpora conficere, & plagis infesta domare.</s><s id="s.000564"> <lb></lb> Sic igitur magni quoque circum moenia mundi <lb></lb> Expugnata dabunt labem, putrisque ruinas.</s><s id="s.000565"> <lb></lb> Omnia debet enim cibus integrare novando: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/121.jpg" pagenum="72"></pb> Et fulcire cibus, cibus omnia sustentare, <lb></lb> Nequicquam, quoniam nec venae perpetiuntur, <lb></lb> Quod satis est; neque <expan abbr="quantũ">quantum</expan> opus est, natura ministrat.</s><s id="s.000566"> <lb></lb> Iamque adeo fracta est aetas, effetaque tellus; <lb></lb> Vix animalia parva creat, quae cuncta creavit <lb></lb> Saecla, deditque ferarum ingentia corpora partu.</s><s id="s.000567"> <lb></lb> Haud (ut opinor) enim mortalia saecla superne <lb></lb> Aurea de caelo demisit funis in arva: <lb></lb> Nec mare, nec fluctus plangentis saxa crearunt: <lb></lb> Sed genuit tellus eadem, quae nunc alit, ex se.</s><s id="s.000568"> <lb></lb> Praeterea nitidas fruges, vinetaque laeta <lb></lb> Sponte sua primum mortalibus ipsa creavit: <lb></lb> Ipsa dedit dulcis fetus, & pabula laeta; <lb></lb> Quae nunc vix nostro grandescunt aucta labore: <lb></lb> Conterimusque boves, & viris agricolarum <lb></lb> Conficimus.</s><s id="s.000569"> seris vix arvis suppeditati <lb></lb> Usqueadeo pereunt fetus, augentque labores.</s><s id="s.000570"> <lb></lb> Iamque caput quassans grandis suspirat arator, <lb></lb> Crebrius in cassum manuum cecidisse laborem: <lb></lb> Et cum tempora temporibus praesentia confert <lb></lb> Praeteritis, laudat fortunas saepe parentis: <lb></lb> Et crepat, antiquum genus ut pietate repletum <lb></lb> Perfacile angustis tolerarit finibus aevum, <lb></lb> Cum minor esset agri multo modus ante viritim: <lb></lb> Nec tenet, omnia paullatim tabescere; & ire <lb></lb> Ad scopulum spatio aetatis defessa vetusto.</s> <lb></lb> </p> </chap> <pb xlink:href="079/01/122.jpg" pagenum="73"></pb> <chap n="3"> <p type="head"><s id="s.000571">T. LUCRETI CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.000572">DE RERUM NATURA</s></p> <p type="head"><s id="s.000573">LIBER TERTIUS</s></p> <p type="main"><s id="s.000574"> <lb></lb> E tenebris tantis tam clarum extollere lumen <lb></lb> Qui primus potuisti, inlustrans commoda vitae, <lb></lb> Te sequor, o Graiae gentis decus, inque tuis nunc <lb></lb> Fixa pedum pono pressis vestigia signis, <lb></lb> Non ita certandi cupidus, quam propter amorem , <lb></lb> Quod te imitari aveo.</s><s id="s.000575"> quid enim contendat hirundo <lb></lb> Cygnis? </s><s id="s.000576"> aut quidnam tremulis facere artibus hedi <lb></lb> Consimile in cursu possint, ac fortis equi vis? </s><s id="s.000577"> <lb></lb> Tu pater, & rerum inventor; tu patria nobis <lb></lb> Suppeditas praecepta; tuisque ex, inclute, chartis, <lb></lb> Floriferis ut apes in saltibus omnia libant, <lb></lb> Omnia nos itidem depascimur aurea dicta; <lb></lb> Aurea, perpetua semper dignissima vita.</s><s id="s.000578"> <lb></lb> Nam simul ac ratio tua coepit vociferari, <lb></lb> Naturam rerum haud divina mente coortam: <lb></lb> Diffugiunt animi terrores: moenia mundi <lb></lb> Discedunt; totum video per inane geri res: <lb></lb> Apparet divum numen, sedesque quietae; <lb></lb> Quas neque concutiunt venti, nec nubila nimbis <lb></lb> Aspergunt, neque nix acri concreta pruina <lb></lb> Cana cadens violat; semperque Innubilus aether <lb></lb> Integit, & large diffuso lumine ridet.</s><s id="s.000579"> <lb></lb> Omnia suppeditat porro natura, neque ulla <lb></lb> Res animi pacem delibat tempore in ullo.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/123.jpg" pagenum="74"></pb> <s id="s.000580">At contra nusquam apparent Acherusia templa: <lb></lb> Nec tellus obstat, quin omnia dispiciantur, <lb></lb> Sub pedibus quaecumque infra per inane geruntur.</s><s id="s.000581"> <lb></lb> His tibi me rebus quaedam divina voluptas <lb></lb> <expan abbr="Percyt">Percipit</expan>, atque horror, quod sic natura tua vi <lb></lb> Tam manifesta patens ex omni parte retecta est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000582"> Et quoniam docui cunctarum exordia rerum <lb></lb> Qualia sint, & quam variis distantia formis <lb></lb> Sponte sua volitent aiterno percita motu; <lb></lb> Quoque modo possint res ex his quaeque creari: <lb></lb> Hasce secundum res, animi natura videtur, <lb></lb> Atque animae claranda meis iam versibus esse: <lb></lb> Et metus ille foras praeceps Acheruntis agendus <lb></lb> Funditus, humanam qui vitam turbat ab imo, <lb></lb> Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam <lb></lb> Esse voluptatem liquidam, puramque relinquit.</s><s id="s.000583"> <lb></lb> Nam, quod saepe homines morbos magis esse <expan abbr="timẽdos">timendos</expan>, <lb></lb> Infamemque ferunt vitam, quam Tartara leti, <lb></lb> Et se scire animae naturam, sanguinis esse, <lb></lb> Nec prosum quicquam nostrae rationis egere; <lb></lb> Hinc licet advortas animum, magis omnia laudis, <lb></lb> Aut etiam vetiti, si fert ita fera voluntas, <lb></lb> Iactari causa, quam quod res ipsa probetur.</s><s id="s.000584"> <lb></lb> Extorres iidem patria, longeque fugati <lb></lb> Conspectu ex hominum, foedati crimine turpi, <lb></lb> Omnibus aerumnis adfecti denique vivunt, <lb></lb> Et quocumque tamen miseri venere, parentant, <lb></lb> Et nigras mactant pecudes, & manibus divis <lb></lb> Inferias mittunt; multoque in rebus acerbis <lb></lb> Acrius advortunt animos ad religionem.</s><s id="s.000585"> <lb></lb> Quo magis in dubiis homines spectare periclis <lb></lb> Convenit, advorsisque in rebus noscere qui sit; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/124.jpg" pagenum="75"></pb> Nam verae voces tum demum pectore ab imo <lb></lb> <expan abbr="Eyciuntur">Eiciuntur</expan> & eripitur persona, Manet res.</s><s id="s.000586"> <lb></lb> Denique avarities, & honorum caeca cupido, <lb></lb> Quae miseros homines cogunt transcendere finis <lb></lb> Iuris, & interdum socios scelerum, atque ministros <lb></lb> Noctis atque dies niti praestante labore <lb></lb> Ad summas emergere opes; haec vulnera vitae <lb></lb> Non minimam partem mortis formidine aluntur.</s><s id="s.000587"> <lb></lb> Turpis enim ferme contemptus, & acris egestas <lb></lb> Semota ab dulci vita, stabilique videntur; <lb></lb> Et quasi iam leti portas cunctarier ante.</s><s id="s.000588"> <lb></lb> Unde homines, dum se falso terrore coacti <lb></lb> Refugisse volunt longe, longeque remasse; <lb></lb> Sanguine civili rem conflant, divitiasque <lb></lb> Conduplicant avidi; caedem caedi accumulantes, <lb></lb> Crudeles, gaudent in tristi funere fratris; <lb></lb> Et consanguineum mensas odere, timentque.</s><s id="s.000589"> <lb></lb> Consimili ratione ab eodem saepe timore <lb></lb> Macerat invidia, ante oculos illum esse potentem, <lb></lb> Illum aspectari, claro qui incedit honore: <lb></lb> Ipsi se in tenebris volui, caenoque queruntur.</s><s id="s.000590"> <lb></lb> Intereunt partim statuai, & nominis ergo: <lb></lb> Et saepe usqueadeo, mortis formidine, vitae <lb></lb> Percipit humanos odium, lucisque videndae; <lb></lb> Ut sibi consciscant maerenti pectore letum, <lb></lb> Obliti fontem curarum, hunc esse timorem; <lb></lb> Hunc vexare pudorem, hunc vincula amicitiai <lb></lb> Rumpere; & in summa, pietatem evertere funditus.</s><s id="s.000591"> <lb></lb> Nam iam saepe homines patriam, carosque parentis <lb></lb> Prodiderunt, vitare Acherusia templa petentes.</s><s id="s.000592"> <lb></lb> Nam veluti pueri trepidant, atque omnia caecis <lb></lb> In tenebris metuunt: sic nos in luce timemus <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/125.jpg" pagenum="76"></pb> Interdum, nihilo quae sunt metuenda magis, quam <lb></lb> Quae pueri in tenebris pavitant, finguntque futura.</s><s id="s.000593"> <lb></lb> Hunc igitur terrorem animi, tenebrasque necesse est <lb></lb> Non rady solis, neque lucida tela dici <lb></lb> Discutiant, sed naturae species, ratioque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000594">Primum animum dico, <expan abbr="mẽtem">mentem </expan>quam saepe vocamus, <lb></lb> In quo consilium vitae, regimenque locatum est, <lb></lb> Esse hominis partem nihilo minus, ac manus, & pes, <lb></lb> Atque oculi, partes animantis totius extant.</s><s id="s.000595"> <lb></lb> Sensum animi, certa non esse in parte locatum, <lb></lb> Verum habitum quendam vitalem corporis esse, <lb></lb> Harmoniam Grai quam dicunt; quod faciat nos <lb></lb> Vivere cum sensu, nulla cum in parte siet mens: <lb></lb> Ut bona saepe valetudo cum dicitur esse <lb></lb> Corporis, & non est tamen haec pars ulla valentis: <lb></lb> Sic animi sensum non certa parte reponunt.</s><s id="s.000596"> <lb></lb> Magnopere in quo mi diversi errare videntur.</s><s id="s.000597"> <lb></lb> Saepe itaque; in promptu corpus quod cernitur, <expan abbr="ægrũ">aegrum </expan>est, <lb></lb> Cum tamen ex alia laetamur parte latenti: <lb></lb> Et retro fit, uti contra sit saepe vicissim, <lb></lb> Cum miser ex animo, laetatur corpore toto; <lb></lb> Non alio pacto, quam si, pes cum dolet aegri, <lb></lb> In nullo caput interea sit forte dolore.</s><s id="s.000598"> <lb></lb> Praeterea molli cum somno dedita membra <lb></lb> Effusumque iacet sine sensu corpus onustum; <lb></lb> Est aliud tamen in nobis, quod tempore in illo <lb></lb> Multimodis agitatur, & omnis accipit in se <lb></lb> Laetitiae motus, & curas cordis inanis.</s><s id="s.000599"> <lb></lb> Nunc <expan abbr="animã">animam </expan>quoque ut in membris cognoscere possis <lb></lb> Esse, neque harmonia corpus retinere solere: <lb></lb> Principio fit, uti detracto corpore multo, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/126.jpg" pagenum="77"></pb> Saepe tamen nobis in membris vita moretur: <lb></lb> Atque eadem rursum, cum corpora pauca caloris <lb></lb> Diffugere, forasque per os est editus aer; <lb></lb> Deserit extemplo venas, atque ossa relinquit.</s><s id="s.000600"> <lb></lb> Noscere ut hinc possis, non aequas omnia partis <lb></lb> Corpora habere; neque ex aequo fulcire salutem; <lb></lb> Sed magis haec, venti quae sunt, calidique vaporis <lb></lb> Semina, curare, in membris ut vita moretur.</s><s id="s.000601"> <lb></lb> Est igitur calor, ac ventus vitalis in ipso <lb></lb> Corpore; qui nobis moribundos deserit artus.</s><s id="s.000602"> <lb></lb> Quapropter, quoniam est animi natura reperta, <lb></lb> Atque animae, quasi pars hominis: redde harmoniai <lb></lb> Nomen, ad organicos alto delatum Heliconi, <lb></lb> Sive aliunde ipsi porro traxere; & in illam <lb></lb> Transtulerunt, proprio quae tum res nomine egebat.</s><s id="s.000603"> <lb></lb> Quidquid id est, habeant: tu Cetera percipe dicta.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000604">Nunc animum, atque animam dico coniuncta teneri <lb></lb> Inter se; atque unam naturam conficere ex se: <lb></lb> Sed caput esse quasi, & dominari in corpore toto <lb></lb> Consilium, quod nos animum mentemque vocamus: <lb></lb> Idque situm media regione in pectoris heret.</s><s id="s.000605"> <lb></lb> Hic exultat enim pavor, ac metus: haec loca circum <lb></lb> Laetitiae mulcent: hic ergo mens, animusque est.</s><s id="s.000606"> <lb></lb> Cetera pars animae per totum dissita corpus <lb></lb> Paret, & ad numen mentis, momenque movetur.</s><s id="s.000607"> <lb></lb> Idque sibi solum per se sapit, & sibi gaudet; <lb></lb> Cum neque res animam, neque corpus <expan abbr="cõmouet">commovet </expan>ulla.</s><s id="s.000608"> <lb></lb> Et quasi, cum caput, aut oculus tentante dolore <lb></lb> Laeditur in nobis, non omni concruciamur <lb></lb> Corpore: sic animus nonnumquam laeditur ipse; <lb></lb> Laetitiaque viget; cum cetera pars animai <lb></lb> Per membra, atque artus nulla novitate cietur.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/127.jpg" pagenum="78"></pb> <s id="s.000609">Verum ubi vementi magis est <expan abbr="cõmota">commota </expan>metu mens; <lb></lb> Consentire animam totam per membra videmus: <lb></lb> Sudoresque, & pallorem existere toto <lb></lb> Corpore, & infringi linguam, vocemque aboriri: <lb></lb> Caligare oculos, sonere auris, succidere artus.</s><s id="s.000610"> <lb></lb> Denique concidere ex animi terrore videmus <lb></lb> Saepe homines: facile ut quivis hinc noscere possit, <lb></lb> Esse animam cum animo <expan abbr="coniuntã">coniunctam </expan>, quae <expan abbr="cũ">cum </expan>animi vi <lb></lb> Percussa est, exin corpus propellit, & icit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000611">Haec eadem ratio naturam animi, atque animai <lb></lb> Corpoream docet esse.</s><s id="s.000612"> ubi enim propellere membra; <lb></lb> Conripere ex somno corpus, mutareque voltum; <lb></lb> Atque hominem totum regere ac versare videtur: <lb></lb> (Quorum nihil fieri sine tactu posse videmus, <lb></lb> Nec tactum porro sine corpore) nonne fatendum est <lb></lb> Corporea natura animum constare, animamque? </s><s id="s.000613"> <lb></lb> Praeterea pariter fungi cum corpore, & una <lb></lb> Consentire animum nobis in corpore cernis.</s><s id="s.000614"> <lb></lb> Si minus offendit vitam vis horrida leti <lb></lb> Ossibus ac nervis diselusis intus adacta: <lb></lb> Attamen insequitur languor, terraeque petitus <lb></lb> Suavis, & in terra mentis qui gignitur aestus; <lb></lb> Interdumque quasi exurgendi incerta voluntas.</s><s id="s.000615"> <lb></lb> Ergo corpoream naturam animi esse necesse est, <lb></lb> Corporeis quoniam telis, ictuque laborat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000616">Is tibi nunc animus quali sit corpore, & unde <lb></lb> Constiterit, pergam rationem reddere dictis.</s><s id="s.000617"> <lb></lb> Principio esse aio persuptilem, atque minutis <lb></lb> Perquam corporibus factum constare.</s><s id="s.000618"> id ita esse <lb></lb> Hinc licet advertas animum, ut pernoscere possis.</s><s id="s.000619"> <lb></lb> Nihil adeo fieri celeri ratione videtur, <lb></lb> Quam sibi mens fieri proponit, & inchoat ipsa.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/128.jpg" pagenum="79"></pb> <s id="s.000620">Ocius ergo animus, quam res se perciet ulla, <lb></lb> Ante oculos quarum in promptu natura videtur.</s><s id="s.000621"> <lb></lb> At quod mobile tanto opere est, constare rotundis <lb></lb> Perquam seminibus debet, perquamque minutis: <lb></lb> Momine uti parvo possint inpulsa moveri.</s><s id="s.000622"> <lb></lb> Namque movetur aqua, & <expan abbr="tãtillo">tantillo </expan>momine fluctuat; <lb></lb> Quippe volubilibus, parvisque creata figuris.</s><s id="s.000623"> <lb></lb> At contra mellis constantior est natura, <lb></lb> Et pigri latices magis, & cunctantior actus: <lb></lb> Heret enim inter se magis omnis materiai <lb></lb> Copia: nimirum quia non tam levibus exstat <lb></lb> Corporibus, neque tam suptilibus, atque rotundis.</s><s id="s.000624"> <lb></lb> Namque papaverum, aura potest suspensa, levisque <lb></lb> Cogere, ut ab summo tibi diffluat altus acervus.</s><s id="s.000625"> <lb></lb> At contra lapidum conlectum, spiclorumque <lb></lb> Nenu potest.</s><s id="s.000626"> igitur parvissima corpora proquam <lb></lb> Et laevissima sunt, ita mobilitate feruntur: <lb></lb> At contra quo quaeque magis cum pondere magno, <lb></lb> Asperaque inveniuntur; eo stabilita magis sunt.</s><s id="s.000627"> <lb></lb> Nunc igitur, quoniam est animi natura reperta <lb></lb> Mobilis egregie: perquam constare necesse est <lb></lb> Corporibus parvis, & laevibus, atque rotundis.</s><s id="s.000628"> <lb></lb> Quae tibi cognita res, in multis, o bone, rebus <lb></lb> Utilis invenietur, & opportuna cluebit.</s><s id="s.000629"> <lb></lb> Haec quoque res etiam naturam dedicat eius, <lb></lb> Quam tenui constet textura; quamque loco se <lb></lb> Contineat parvo, si possit conglomerari; <lb></lb> Quod simul atque hominem leti secura quies est <lb></lb> Indepta; atque animi natura, animaeque recessit: <lb></lb> Nihil ibi libatum de toto corpore cernas <lb></lb> Ad speciem, nihil ad pondus: mors omnia praestat, <lb></lb> Vitalem praeter sensum, calidumque vaporem.</s><s id="s.000630"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/129.jpg" pagenum="80"></pb> Ergo animam totam perparvis esse necesse est <lb></lb> Seminibus, nexam per venas, viscera, nervos: <lb></lb> Quatinus omnis ubi e toto iam corpore cessit; <lb></lb> Extima membrorum circumcaesura tamen se <lb></lb> Incolumem praestat; nec defit ponderis hilum.</s><s id="s.000631"> <lb></lb> Quod genus est Bacchi cum flos evanuit aut cum <lb></lb> Spiritus unguenti suavis diffugit in auras: <lb></lb> Aut aliquo cum iam sucus de corpore cessit; <lb></lb> Nihil oculis tamen esse minor res ipsa videtur <lb></lb> Propterea, neque detractum de pondere quidquam: <lb></lb> Nimirum, quia multa, minutaque semina sucos <lb></lb> Efficiunt, & odorem in toto corpore rerum.</s><s id="s.000632"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam mentis naturam, animaeque <lb></lb> Scire licet perquam pauxillis esse creatam <lb></lb> Seminibus, quoniam fugiens nihil ponderis aufert.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000633">Nec tamen haec simplex nobis natura putandum est.</s><s id="s.000634"> <lb></lb> Tenuis enim quaedam moribundos deserit aura <lb></lb> Mista vapore: vapor porro trahit aera secum; <lb></lb> Nec calor est quisquam, cui non sit mistus & aer; <lb></lb> Rara quod eius enim constat natura, necesse est <lb></lb> Aeris inter eum primordia multa moveri.</s><s id="s.000635"> <lb></lb> Iam triplex animi est igitur natura reperta.</s><s id="s.000636"> <lb></lb> Nec tamen haec sat sunt ad sensum cuncta creandum: <lb></lb> Nihil horum quoniam recepit mens, posse creare <lb></lb> Sensiferos motus quaedam, quae Mente volutet.</s><s id="s.000637"> <lb></lb> Quarta quoque his igitur quaedam natura necesse est <lb></lb> Attribuatur.</s><s id="s.000638"> ea est omnino nominis expers: <lb></lb> Qua neque mobilius quidquam, neque, tenvius exstat; <lb></lb> Nec magis e parvis, aut levibus ex elementis: <lb></lb> Sensiferos motus quae didit prima per artus.</s><s id="s.000639"> <lb></lb> Prima cietur enim, parvis perfecta figuris: <lb></lb> Inde calor motus, & venti caeca potestas <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/130.jpg" pagenum="81"></pb> Accipit; inde aer; inde omnia mobilitantur: <lb></lb> Concutitur tum sanguis, viscera persentiscunt <lb></lb> Omnia.</s><s id="s.000640"> postremis datur ossibus, atque medullis <lb></lb> Sive voluptas est, sive est contrarius ardor.</s><s id="s.000641"> <lb></lb> Nec temere huc dolor usque; potest penetrare, neque acre <lb></lb> Permanare malum, quin omnia perturbentur <lb></lb> Usqueadeo, ut vitae desit locus, atque animal <lb></lb> Diffugiant partes per caulas corporis omnis.</s><s id="s.000642"> <lb></lb> Sed plerumque fit in summo quasi corpore finis <lb></lb> Motibus; hanc ob rem vitam retinere valemus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000643">Nunc ea quo pacto inter sese mixta, quibusque <lb></lb> Compta modis vigeant; rationem reddere aventem <lb></lb> Abstrahit invitum patrii sermonis egestas: <lb></lb> Sed tamen, ut potero summatim, attingere, tangam.</s><s id="s.000644"> <lb></lb> Inter enim cursant primordia principiorum <lb></lb> Motibus inter se; nihil ut secernier unum <lb></lb> Possit nec spatio fieri divisa potestas: <lb></lb> Sed quasi multae vis unius corporis extant.</s><s id="s.000645"> <lb></lb> Quod genus in quovis animantum viscere volgo, <lb></lb> Est odor, & quidam color, & sapor: & tamen ex his <lb></lb> Omnibus est unum perfectum corporis augmen: <lb></lb> Sic calor, atque aer, & venti caeca potestas <lb></lb> Mixta creant unam naturam, & mobilis illa <lb></lb> Vis, initum motus ab se quae dividit ollis: <lb></lb> Sensifer unde oritur primum per viscera motus.</s><s id="s.000646"> <lb></lb> Nam penitus prorsum latet haec natura, subestque: <lb></lb> Nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro; <lb></lb> Atque anima est animae proporro totius ipsa.</s><s id="s.000647"> <lb></lb> Quod genus in nostris membris, & corpore toto <lb></lb> Mixta latens animi vis est, animaeque potestas, <lb></lb> Corporibus quia de parvis, paucisque creata est.</s><s id="s.000648"> <lb></lb> Sic tibi nominis haec expers vis, facta minutis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/131.jpg" pagenum="82"></pb> Corporibus latet: atque animae quasi totius ipsa <lb></lb> Proporro est anima, & dominatur corpore toto.</s><s id="s.000649"> <lb></lb> Consimili ratione necesse est ventus, & aer, <lb></lb> Et calor inter se vigeant commista per artus; <lb></lb> Adque aliis aliud subsit magis, emineatque, <lb></lb> Ut quiddam fieri videatur ab omnibus unum: <lb></lb> Ni calor, ac ventus seorsum, seorsumque potestas <lb></lb> Aeris interemant sensum, diductaque solvant.</s><s id="s.000650"> <lb></lb> Est etiam calor ille animo, quem sumit, in ira <lb></lb> Cum fervescit, & ex oculis micat acrius ardor.</s><s id="s.000651"> <lb></lb> Est & frigida multa comes formidinis aura; <lb></lb> Quae ciet horrorem membris, & concitat artus.</s><s id="s.000652"> <lb></lb> Est etiam quoque pacati status aeris ille, <lb></lb> Pectore tranquilloqui fit, voltuque sereno.</s><s id="s.000653"> <lb></lb> Sed calidi plus est illis, quibus acria corda, <lb></lb> Iracundaque mens facile effervescit in ira: <lb></lb> Quo genere in primis vis est violenta leonum; <lb></lb> Pectora qui fremitu rumpunt plerumque gementes; <lb></lb> Nec capere irarum fluctus in pectore possunt.</s><s id="s.000654"> <lb></lb> At ventosa magis cervorum frigida mens est; <lb></lb> Et gelidas citius per viscera concitat auras; <lb></lb> Quae tremulum faciunt membris existere motum.</s><s id="s.000655"> <lb></lb> At natura boum placido magis aere vivit; <lb></lb> Nec nimis irai fax umquam subdita percit <lb></lb> Fumida, suffundens caecae caliginis umbras; <lb></lb> Nec gelidis torpet telis perfixa pavoris; <lb></lb> Inter utrosque sitast, cervos, saevosque leones.</s><s id="s.000656"> <lb></lb> Sic hominum genus est.</s><s id="s.000657"> quamvis doctrina politos <lb></lb> Constituat pariter quosdam, tamen illa relinquit <lb></lb> Naturae cuiusque animi vestigia prima: <lb></lb> Nec radicitus evelli mala posse putandum est, <lb></lb> Quin proclivius hic iras decurrat ad acris; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/132.jpg" pagenum="83"></pb> Ille metu citius paulo tentetur; at ille <lb></lb> Tertius accipiat quaedam clementius aequo: <lb></lb> Inque aliis rebus multis differre necesse est <lb></lb> Naturas hominum varias, moresque sequacis: <lb></lb> Quorum ego nunc nequeo caecas exponere causas; <lb></lb> Nec reperire figurarum tot nomina, quot sunt <lb></lb> Principiis; unde haec oritur variantia rerum.</s><s id="s.000658"> <lb></lb> Illud in his rebus video firmare potesse, <lb></lb> Usqueadeo naturarum vestigia linqui <lb></lb> Parvula, quae nequeat ratio depellere dictis, <lb></lb> Ut nihil inpediat dignam dis degere vitam.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000659">Haec igitur natura tenetur corpore ab omni; <lb></lb> Ipsaque corporis est custos, & causa salutis: <lb></lb> Nam communibus inter se radicibus herent; <lb></lb> Nec sine pernicie divelli posse videntur.</s><s id="s.000660"> <lb></lb> Quod genus e turis glebis evellere odorem <lb></lb> Haud facile est, quin intereat natura quoque eius: <lb></lb> Sic animi, atque animae naturam corpore toto <lb></lb> Extrahere haut facile est, quin omnia dissoluantur.</s><s id="s.000661"> <lb></lb> Inplexis ita principiis ab origine prima <lb></lb> Inter se fiunt consorti praedita vita: <lb></lb> Nec sibi quaeque sine alterius vi posse videtur <lb></lb> Corporis, atque animi seorsum sentire potestas: <lb></lb> Sed communibus inter eas conflatur utrimque <lb></lb> Motibus accensus nobis per viscera sensus.</s><s id="s.000662"> <lb></lb> Praeterea corpus per se nec gignitur umquam, <lb></lb> Nec crescit, neque post mortem durare videtur.</s><s id="s.000663"> <lb></lb> Non enim, ut humor aquae dimittit saepe vaporem, <lb></lb> Qui datus est, neque ea causa convellitur ipse, <lb></lb> Sed manet incolumis; non, inquam, sic animai <lb></lb> Discidium possunt artus perferre relicti, <lb></lb> Sed penitus pereunt convolsi, conque putrescunt.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/133.jpg" pagenum="84"></pb> <s id="s.000664">Ex ineunte aevo sic corporis, atque animai <lb></lb> Mutua vitalis discunt contagia motus <lb></lb> Maternis etiam membris, alvoque reposta; <lb></lb> Discidium ut nequeat fieri sine peste, maloque: <lb></lb> Ut videas, quoniam coniunctast causa salutis, <lb></lb> Coniunctam quoque naturam consistere eorum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000665">Quod superest, si quis corpus sentire refutat <lb></lb> Atque animam credit permistam corpore toto <lb></lb> Suscipere hunc motum, quem sensum nominitamus; <lb></lb> Vel manifestas res contra, verasque repugnat.</s><s id="s.000666"> <lb></lb> Quid sit enim corpus sentire quis adferet umquam, <lb></lb> Si non ipsa palam quod res dedit, ac docuit nos? </s><s id="s.000667"> <lb></lb> At dimissa anima corpus caret undique sensu: <lb></lb> Perdit enim quod non proprium fuit eius in aevo; <lb></lb> Multaque praeterea perdit quam expellitur aevo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000668">Dicere porro oculos nullam rem cernere posse; <lb></lb> Sed per eos animum, ut foribus spectare reclusis, <lb></lb> Difficile est, contra cum sensus dicat eorum : <lb></lb> Sensus enim trahit, atque acies detrudit ad ipsas; <lb></lb> Fulgida praesertim cum cernere saepe nequimus, <lb></lb> Lumina luminibus quia nobis praepediuntur: <lb></lb> quod foribus non fit.</s><s id="s.000669"> neque enim, qua cernimus ipsi, <lb></lb> Ostia suscipiunt ullum reclusa laborem.</s><s id="s.000670"> <lb></lb> Praeterea si pro foribus sunt lumina nostra; <lb></lb> Iam magis exemptis oculis debere videtur <lb></lb> Cernere res animus sublatis postibus ipsis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000671">Illud in his rebus nequaquam sumere possis, <lb></lb> Democriti quod sancta viri sententia ponit; <lb></lb> Corporis atque animi primordia singula primis <lb></lb> Adposita alternis variare, ac nectere membra.</s><s id="s.000672"> <lb></lb> Nam cum multo sunt animae elementa minora, <lb></lb> Quam quibus & corpus nobis, & viscera constant, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/134.jpg" pagenum="85"></pb> Tum numero quoque concedunt, & rara per artus <lb></lb> Dissita sunt: dumtaxat ut hoc promittere possis, <lb></lb> Quantula prima queant nobis iniecta ciere <lb></lb> Corpora sensiferos motus in corpore, tanta <lb></lb> Intervalla tenere exordia prima animai.</s><s id="s.000673"> <lb></lb> Nam neque pulveris interdum sentimus adhesum <lb></lb> Corpore, nec membris incussam sidere cretam, <lb></lb> Nec nebulam noctu, neque aranei tenvia fila <lb></lb> Obvia sentimus, quando obretimur euntes; <lb></lb> Nec supera caput eiusdem cecidisse victam <lb></lb> Vestem, nec plumas avium, papposque volantis, <lb></lb> Qui nimia levitate cadunt plerumque gravatim.</s><s id="s.000674"> <lb></lb> Nec repentis itum cuiusviscumque animantis <lb></lb> Sentimus; nec priva pedum vestigia quaeque, <lb></lb> Corpore quae in nostro culices, & cetera ponunt.</s><s id="s.000675"> <lb></lb> Usqueadeo prius est in nobis multa ciendum <lb></lb> Semina, corporibus nostris inmista per artus, <lb></lb> Quam primordia sentiscant concussa animai; <lb></lb> Et quam in his intervallis tuditantia possint <lb></lb> Concursare, coire, & dissultare vicissim.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000676">Et magis est animus vitai claustra coercens, <lb></lb> Et dominantior ad vitam, quam vis animai.</s><s id="s.000677"> <lb></lb> Nam sine mente, animoque nequit residere per artus <lb></lb> Temporis exiguam partem pars ulla animai; <lb></lb> Sed comes insequitur facile, & discedit in auras; <lb></lb> Et gelidos artus in leti frigore linquit.</s><s id="s.000678"> <lb></lb> At manet in vita, cui mens, animusque remansit, <lb></lb> Quamvis est circum caesis lacer undique membris; <lb></lb> <expan abbr="Trũcus">Truncus</expan>, adempta anima circum, membrisque remotis, <lb></lb> Vivit; & aethereas vitalis suscipit auras: <lb></lb> Si non omnimodis, at magna parte animai <lb></lb> Privatus, tamen in vita cunctatur, & heret; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/135.jpg" pagenum="86"></pb> Ut lacerato oculo circum, si pupula mansit <lb></lb> Incolumis, stat cernundi vivata potestas, <lb></lb> Dummodo ne totum corrumpas, luminis orbem: <lb></lb> Sed circumcidas aciem, solamque relinquas; <lb></lb> Id quoque enim sine pernicie confiet eorum.</s><s id="s.000679"> <lb></lb> At si tantula pars oculi media illa peresa est; <lb></lb> Incolumis quamvis aliquoi sit splendidus orbis: <lb></lb> Occidit extemplo lumen, tenebraeque sequuntur.</s><s id="s.000680"> <lb></lb> Hoc anima, atque; animus vincti sunt foedere semper.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000681">Nunc age, nativos animantibus, & mortalis <lb></lb> Esse animos, animasque levis, ut noscere possis; <lb></lb> Conquisita diu, dulcique reperta labore <lb></lb> Digna tua pergam disponere carmina vita.</s><s id="s.000682"> <lb></lb> Tu fac utrumque uno sub iungas nomine eorum; <lb></lb> Atque animam, verbi causa, cum dicere pergam, <lb></lb> Mortalem esse <expan abbr="docẽs">docens</expan>, animum quoque dicere credas: <lb></lb> Quatinus est unum inter se, coniunctaque res est.</s><s id="s.000683"> <lb></lb> Principio, quoniam tenuem constare minutis <lb></lb> Corporibus docui, multoque minoribus esse <lb></lb> Principiis factam, quam liquidus humor aquai est, <lb></lb> Aut nebula, aut fumus: nam longe mobilitate <lb></lb> Praestat, & a tenui causa magis icta movetur; <lb></lb> Quippe ubi imaginibus fumi, nebulaeque movetur: <lb></lb> Quod genus, in somnis sopiti ubi cernimus alta <lb></lb> Exhalare vaporem altaria, ferreque fumum: <lb></lb> Nam procul hinc dubio nobis simulacra genuntur:- <lb></lb> Nunc igitur quoniam quassatis undique vasis <lb></lb> Diffluere humorem, & laticem discedere cernis; <lb></lb> Et nebula ac furnus quoniam discedit in auras: <lb></lb> Crede animam quoque diffundi, multoque perire <lb></lb> Ocius, & citius dissolvi in corpora prima, <lb></lb> Cum semel ex hominis membris ablata recessit.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/136.jpg" pagenum="87"></pb> <s id="s.000684">Quippe etenim, corpus, quod vas quasi constitit eius, <lb></lb> Cum cohibere nequit conquassatum ex aliqua re, <lb></lb> Ac rarefactum detracto sanguine venis; <lb></lb> Aere qui credas posse hanc cohiberier ullo, <lb></lb> Corpore qui nostro rarus magis is cohibessit? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000685">Praeterea gigni pariter cum corpore, & una <lb></lb> Crescere sentimus, pariterque senescere mentem.</s><s id="s.000686"> <lb></lb> Nam velut infirmo pueri, teneroque vagantur <lb></lb> Corpore; sic animi sequitur sententia tenvis.</s><s id="s.000687"> <lb></lb> Inde, ubi robustis adolevit viribus aetas; <lb></lb> Consilium quoque maius, & auctior est animi vis.</s><s id="s.000688"> <lb></lb> Post, ubi iam validis quassatum est viribus aevi <lb></lb> Corpus, & obtusis ceciderunt viribus artus; <lb></lb> Claudicat ingenium, delirat linguaque, mensque: <lb></lb> Omnia deficiunt, atque uno tempore desunt.</s><s id="s.000689"> <lb></lb> Ergo dissolui quoque convenit omnem animai <lb></lb> Naturam, ceu fumus in altas aeris auras: <lb></lb> Quandoquidem gigni pariter, pariterque videmus <lb></lb> Crescere: &, ut docui, simul aevo fessa fatisci.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000690">Huc accedit, uti videamus, corpus ut ipsum <lb></lb> Suscipere inmanis morbos, durumque dolorem; <lb></lb> Sic animum curas acris, luctumque, metumque <lb></lb> Quare participem leti quoque convenit esse.</s><s id="s.000691"> <lb></lb> Quinetiam morbis in corporis avius errat <lb></lb> Saepe animus; dementit enim, deliraque fatur: <lb></lb> Interdumque gravi lethargo fertur in altum, <lb></lb> Aeternumque soporem, oculis, nutuque cadenti; <lb></lb> Unde neque exaudit voces; nec noscere voltus <lb></lb> Illorum potis est, ad vitam qui revocantes <lb></lb> Circumstant lacrimis rorantes ora, genasque.</s><s id="s.000692"> <lb></lb> Quare animum quoque dissolui fateare necesse; <lb></lb> Quandoquidem penetrant in eum contagia morbi; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/137.jpg" pagenum="88"></pb> Nam dolor, ac morbus leti fabricator uterque est; <lb></lb> Multorum exitio perdocti quod sumus ante.</s><s id="s.000693"> <lb></lb> Praeterea mentem sanari, corpus ut aegrum, <lb></lb> Et pariter flecti medicina posse videmus.</s><s id="s.000694"> Denique cur hominem, cum vini vis penetravit <lb></lb> Acris, & in venas discessit diditus ardor; <lb></lb> Consequitur gravitas membrorum ? </s><s id="s.000695"> praepediuntur <lb></lb> Crura vacillanti ? </s><s id="s.000696"> tardescit lingua ? </s><s id="s.000697"> madet mens ? </s><s id="s.000698"> <lb></lb> Nant oculi ? </s><s id="s.000699"> clamor, singultus, iurgia gliscunt ? </s><s id="s.000700"> <lb></lb> Et iam cetera de genere hoc quaecumque sequuntur, <lb></lb> Cur ea sunt, nisi quod vehemens violentia vini <lb></lb> Conturbare animam consuevit corpore in ipso? </s><s id="s.000701"> <lb></lb> At quaecumque queunt conturbari, inque pediri, <lb></lb> Significant, paulo si durior insinuarit <lb></lb> Causa, fore ut pereant aevo privata futuro.</s><s id="s.000702"> <lb></lb> Quinetiam subito vi morbi saepe coactus <lb></lb> Ante oculos aliquis nostros, ut fulminis ictu, <lb></lb> Concidit; & spumas agit, ingemit, & tremit artus; <lb></lb> Desipit, extentat nervos, torquetur, anhelat; <lb></lb> Inconstanter & in iactando membra fatigat: <lb></lb> Nimirum, quia vis morbi distracta per artus <lb></lb> Turbat agens animam spumantes ut in aequore salso <lb></lb> Ventorum validis fervescunt viribus undae.</s><s id="s.000703"> <lb></lb> Exprimitur porro gemitus: quia membra dolore <lb></lb> Adficiuntur; & omnino, quod semina vocis <lb></lb> Eiciuntur, & ore foras glomerata feruntur, <lb></lb> Qua quasi consuerunt, & sunt munita viai.</s><s id="s.000704"> <lb></lb> Desipientia fit, quia vis animi, atque animai <lb></lb> Conturbatur; &, ut docui, divisa seorsum <lb></lb> Disiectatur eodem illo distracta veneno.</s><s id="s.000705"> <lb></lb> Inde, ubi iam morbi se flexit causa, reditque <lb></lb> In latebras acer corrupti corporis humor: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/138.jpg" pagenum="89"></pb> Tum quasi vaccillans primum consurgit; & omnis <lb></lb> Paullatim redit in sensus, animamque receptat.</s><s id="s.000706"> <lb></lb> Haec igitur tantis ubi morbis corpore in ipso <lb></lb> Iactentur, miserisque modis distracta laborent: <lb></lb> Cur eadem credis sine corpore in aere aperto <lb></lb> Cum validis ventis aetatem degere posse? </s><s id="s.000707"> <lb></lb> Et quoniam mentem sanari, corpus ut aegrum, <lb></lb> Cernimus, & flecti medicina posse videmus: <lb></lb> Id quoque praesagit mortalem vivere mentem.</s><s id="s.000708"> <lb></lb> Addere enim partis, aut ordine traiecere aequum est <lb></lb> Aut aliquid prorsum de summa detrahere, illum, <lb></lb> Commutare animum quicumque adoritur, & infit; <lb></lb> Aut aliam quamvis naturam flectere quaerit.</s><s id="s.000709"> <lb></lb> At neque transferri sibi partis, nec tribui vult, <lb></lb> Inmortale quod est, quidquam neque defluere <expan abbr="hilũ">hilum</expan>.</s><s id="s.000710"> <lb></lb> Nam quodcumque suis mutatum finibus exit, <lb></lb> Continuo hoc mors est illius, quod fuit ante.</s><s id="s.000711"> <lb></lb> Ergo animus sive aegrescit, mortalia signa <lb></lb> Mittit, uti docui, seu flectitur a medicina.</s><s id="s.000712"> <lb></lb> Usque adeo falsae rationi vera videtur <lb></lb> Res occurrere, & effugium praecludere eunti, <lb></lb> Ancipitique refutatu convincere falsum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000713">Denique saepe hominem paullatim cernimus ire, <lb></lb> Et membratim vitalem deperdere sensum: <lb></lb> In pedibus primum digitos livescere, & unguis; <lb></lb> Inde pedes & crura mori: post inde per artus <lb></lb> Ire alios tractim gelidi vestigia leti.</s><s id="s.000714"> <lb></lb> Scinditur itque animae hoc quoniam natura, nec uno <lb></lb> Tempore sincera existit, mortalis habenda est.</s><s id="s.000715"> <lb></lb> Quod si forte putas ipsam se posse per artus <lb></lb> Introsum trahere, & partis conducere in unum, <lb></lb> Atque adeo cunctis sensum deducere membris; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/139.jpg" pagenum="90"></pb> At locus ille tamen, quo copia tanta animai <lb></lb> Cogitur, in sensu debet maiore videri: <lb></lb> Qui <expan abbr="quoiã">quoniam</expan> nusquam est, <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan> (ut diximus ante) <lb></lb> Dilaniata foras dispargitur: interit ergo.</s><s id="s.000716"> <lb></lb> Quin etiam, si iam libeat concedere falsum, <lb></lb> Et dare, posse animam glomerari in corpore eorum, <lb></lb> Lumina qui lincunt moribundi particulatim: <lb></lb> Mortalem tamen esse animam fateare necesse est.</s><s id="s.000717"> <lb></lb> Nec refert, utrum pereat dispersa per auras; <lb></lb> An contracta suis e partibus obbrutescat, <lb></lb> <expan abbr="Quãdo">Quando</expan> <expan abbr="hominẽ">hominem</expan> totum magis, ac magis undique sensus <lb></lb> Deficit, & vitae minus, & minus undique restat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000718">Et quoniam mens est hominis pars una, loco quae <lb></lb> Fixa manet certo, velut aures, atque oculi sunt, <lb></lb> Atque alii sensus, qui vitam cumque gubernant, <lb></lb> Et veluti manus, atque oculus, naresve seorsum <lb></lb> Secreta ab nobis nequeunt sentire, neque esse: <lb></lb> Sed tamen in parvo licuntur tempore tali, <lb></lb> Sic animus per se non quit sine corpore, & ipso <lb></lb> Esse homine, illius quasi quod vas esse videtur, <lb></lb> Sive aliud quid vis potius coniunctius ei <lb></lb> Fingere, quandoquidem conexu corpus adheret.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000719">Denique corporis, atque animi vivata potestas <lb></lb> Inter se coniuncta valent, vitaque fruuntur.</s><s id="s.000720"> <lb></lb> Nec sine corpore enim vitalis edere motus <lb></lb> Sola potest animi per se natura; nec autem <lb></lb> Cassum anima corpus durare, & sensibus uti.</s><s id="s.000721"> <lb></lb> Scilicet, avolsis radicibus ut nequit ullam <lb></lb> Dispicere ipse oculus rem, seorsum corpore toto; <lb></lb> Sic anima, atque animus per se nihil posse videntur: <lb></lb> Nimirum, quia per venas & viscera mixtim, <lb></lb> Per nervos atque ossa tenentur corpore ab omni: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/140.jpg" pagenum="91"></pb> Nec magnis intervallis primordia possunt <lb></lb> Libera dissultare: ideo conclusa moventur <lb></lb> Sensiferos motus, quos extra corpus in auras <lb></lb> Aeris haud possunt post mortem eiecta moveri: <lb></lb> Propterea quia non simili ratione tenentur.</s><s id="s.000722"> <lb></lb> Corpus enim, atque animans erit aer, si cohibere <lb></lb> Sese anima, atque in eo poterit concludere motus <lb></lb> Quos ante in venis, & in ipso corpore agebat.</s><s id="s.000723"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam resoluto corporis omni <lb></lb> Tegmine, & eiectis extra vitalibus auris, <lb></lb> Dissolui sensus animi fateare necesse est, <lb></lb> Atque animam; <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>coniuncta est causa duobus.</s><s id="s.000724"> <lb></lb> Denique cum corpus nequeat perferre animai <lb></lb> Discidium, quin id tetro tabescat odore: <lb></lb> Quid dubitas, quin ex imo, penitusque coorta <lb></lb> Emanarit, uti fumus, diffusa animae vis ? </s><s id="s.000725"> <lb></lb> Atque ideo tanta mutatum putre ruina <lb></lb> Conciderit corpus penitus, quia mota loco sunt <lb></lb> Fundamenta, foras animae, manante per artus, <lb></lb> Perque viarum omnis flexus, in corpore qui sunt, <lb></lb> Atque foramina? </s><s id="s.000726"> multimodis ut noscere possis <lb></lb> Dispertitam animae naturam exisse per artus; <lb></lb> Et prius esse sibi distractam corpore in ipso, <lb></lb> Quam prolapsa foras enaret in aeris auras.</s><s id="s.000727"> <lb></lb> Quin etiam finis dum vitae vertitur intra, <lb></lb> Saepe aliqua tamen e causa labefacta videtur <lb></lb> Ire anima, & toto solui de corpore membra, <lb></lb> Et quasi supremo languescere tempore voltus: <lb></lb> Quod genus est, animo male factum <expan abbr="cũ">cum</expan> perhibetur, <lb></lb> Aut animam liquisse; ubi iam trepidatur, & omnes <lb></lb> Extremum cupiunt vitae repraehendere vinclum.</s><s id="s.000728"> <lb></lb> Conquassatur enim tum mens, animaeque potestas <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/141.jpg" pagenum="92"></pb> Omnis, & haec ipso cum corpore conlabascunt; <lb></lb> Ut gravior paulo possit dissolvere causa.</s><s id="s.000729"> <lb></lb> Quid dubitas tandem, quin extra prodita corpus <lb></lb> Inbecilla foras, in aperto, tegmine dempto, <lb></lb> Non modo non omnem possit durare per aevum, <lb></lb> Sed minimum quodvis nequeat consistere tempus? </s><s id="s.000730"> <lb></lb> Nec sibi enim quisquam moriens sentire videtur <lb></lb> Ire foras animam incolumem de corpore toto, <lb></lb> Nec prius ad iugulum, & supera succedere fauces; <lb></lb> Verum deficere in certa regione locatam: <lb></lb> Ut sensus alios in parti quemque sua scit <lb></lb> Dissolui.</s><s id="s.000731"> quod si inmortalis nostra foret mens; <lb></lb> Non tam se moriens dissolvi conquereretur; <lb></lb> Sed magis ire foras,, vestemque relinquere, ut anguis, <lb></lb> Gauderet, praelonga senex aut cornua cervus.</s><s id="s.000732"> Denique cur animi numquam mens, consiliumque <lb></lb> Gignitur in capite, aut pedibus, manibusve, sed unis <lb></lb> Sedibus, & certis regionibus omnibus heret, <lb></lb> Si non certa loca ad nascendum reddita cuique <lb></lb> Sunt, & ubi quidquid possit durare creatum ? </s><s id="s.000733"> <lb></lb> Atque ita multimodis pro totis artibus esse, <lb></lb> Membrorum ut <expan abbr="numquã">numquam</expan> existat praeposterus ordo? </s><s id="s.000734"> <lb></lb> Usque adeo sequitur res rem; neque flamma creari <lb></lb> Fluminibus solita est, neque in igni gignier algor.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000735">Praeterea, si inmortalis natura animai est; <lb></lb> Et sentire potest, secreta a corpore nostro, <lb></lb> Certe; ut opinor, eam <expan abbr="faciũdum">faciundum</expan> est sensibus <expan abbr="auctã">auctam</expan>: <lb></lb> Nec ratione alia nosmet proponere nobis <lb></lb> Possumus infernas animas Acherunte vagari.</s><s id="s.000736"> <lb></lb> Pictores itaque, & scriptorum saecla priora <lb></lb> Sic animas intro duxerunt sensibus auctas.</s><s id="s.000737"> <lb></lb> At neque sorsum oculi, neque nares, nec manus ipsa <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/142.jpg" pagenum="93"></pb> Esse potest animae: neque sorsum lingua, neque aures <lb></lb> Auditum per se possunt sentire, neque esse.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000738">Et quoniam toto sentimus corpore inesse <lb></lb> Vitalem sensum; & totum esse animale videmus: <lb></lb> Si subito medium celeri praeciderit ictu <lb></lb> Vis aliqua, ut seorsum partem secernat utramque: <lb></lb> Dispertita procul dubio quoque vis animai, <lb></lb> Et discissa, simul cum corpore disicietur: <lb></lb> At quod scinditur, & partis discedit in ullas, <lb></lb> Scilicet aeternam sibi naturam abnuit esse.</s><s id="s.000739"> <lb></lb> Falciferos memorant currus abscidere membra <lb></lb> Saepe ita de subito permista caede calentis, <lb></lb> Ut tremere in terra videatur ab artubus id quod <lb></lb> Decidit abscisum; cum mens <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>, atque hominis vis <lb></lb> Mobilitate mali non quit sentire dolorem: <lb></lb> Et simul, in pugnae studio quod dedita mens est, <lb></lb> Corpore cum reliquo pugnam, caedesque petissit; <lb></lb> Nec tenet, amissam laevam cum tegmine saepe <lb></lb> Inter equos abstraxe rotas, falcesque rapacis: <lb></lb> Nec cecidisse alius dextram, cum scandit, & instat.</s><s id="s.000740"> <lb></lb> Inde alius conatur adempto surgere crure, <lb></lb> Cum digitos agitat propter moribundus humi pes: <lb></lb> Et caput abscisum calido, viventeque trunco, <lb></lb> Servat humi voltum vitalem, oculosque patentis; <lb></lb> Donec relliquias animai reddidit omnis.</s><s id="s.000741"> <lb></lb> Quin etiam tibi si, lingua vibrante micantis <lb></lb> Serpentis caudam procero corpore, utrimque <lb></lb> Sit lubitum in multas partis discidere ferro: <lb></lb> Omnia iam seorsum cernas ancisa recenti <lb></lb> Volnere tortari, & terram conspargere tabo: <lb></lb> Ipsam seque retro partem petere ore priorem, <lb></lb> Volneris ardenti ut morsu premat icta dolore.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/143.jpg" pagenum="94"></pb> <s id="s.000742">Omnibus esse igitur totas dicemus in illis <lb></lb> Particulis animas? </s><s id="s.000743"> at ea ratione sequetur <lb></lb> Unam <expan abbr="animãtem">animantem</expan> animas habuisse in corpore multas.</s><s id="s.000744"> <lb></lb> Ergo divisa est ea, quae fuit una simul cum <lb></lb> Corpore: quapropter mortale utrumque <expan abbr="putandũ">putandum</expan> est, <lb></lb> In multas quoniam partis disciditur aeque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000745">Praeterea si inmortalis natura animai <lb></lb> Constat, & in corpus nascentibus insinuatur; <lb></lb> Cur superanteactam aetatem meminisse nequimus ? </s><s id="s.000746"> <lb></lb> Nec vestigia gestarum rerum ulla tenemus ? </s><s id="s.000747"> <lb></lb> Nam si tantopere est animi vitiata potestas, <lb></lb> Omnium ut actarum exciderit retinentia rerum: <lb></lb> Non, ut opinor, ea ab leto iam longiter errat.</s><s id="s.000748"> <lb></lb> Quapropter fateare necesse est, quae fuit ante, <lb></lb> Interiisse; & quae nunc est, nunc esse creatam.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000749">Praeterea si iam perfecto corpore nobis <lb></lb> Inferri solitast animi vivata potestas, <lb></lb> Tum cum gignimur, & vitae eum limen adimus: <lb></lb> Haud ita conveniebat, uti cum corpore, & una <lb></lb> Cum membris videatur in ipso sanguine cresse; <lb></lb> Sed velut in cavea per se sibi vivere solam <lb></lb> Convenit, ut sensu corpus tamen affluat omne.</s><s id="s.000750"> <lb></lb> Quare <expan abbr="etiã">etiam</expan> atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> neque originis esse <expan abbr="putandũ">putandum</expan> est <lb></lb> Expertes animas, nec leti lege solutas.</s><s id="s.000751"> <lb></lb> Nam neque tantopere adnecti potuisse putandum est <lb></lb> Corporibus nostris extrinsecus insinuatas: <lb></lb> Quod fieri totum contra manifesta docet res.</s><s id="s.000752"> <lb></lb> Namque ita conexa est per venas, viscera, nervos, <lb></lb> Ossaque, uti dentes quoque sensu participentur; <lb></lb> Morbus ut indicat, & gelidai stringor aquai <lb></lb> Et lapis oppressus, subiit si e frugibus asper: <lb></lb> Nec tam contextae cum sint, exire videntur <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/144.jpg" pagenum="95"></pb> Incolumes posse, & salvas exsolvere sese <lb></lb> Omnibus e nervis, atque ossibus, articulisque.</s><s id="s.000753"> <lb></lb> Quod si forte putas extrinsecus insinuatam <lb></lb> Permanare animam nobis per membra solere; <lb></lb> Tanto quaeque magis cum corpore fusa peribit: <lb></lb> Quod permanat enim, dissolvitur; interit ergo.</s><s id="s.000754"> <lb></lb> Dispertitur enim per caulas corporis omnis: <lb></lb> Ut cibus in membra, atque artus cuin diditur omnis, <lb></lb> Disperit, atque aliam naturam sufficit ex se: <lb></lb> Sic anima, atque animus, quamvis integra recens in <lb></lb> Corpus eunt, tamen in manando dissoluuntur: <lb></lb> Dum quasi per caulas omnis diduntur in artus <lb></lb> Particulae; quibus haec animi natura creatur, <lb></lb> Quae nunc in nostro dominatur corpore, nata <lb></lb> Ex illa, quae tum peritat partita per artus.</s><s id="s.000755"> <lb></lb> Quapropter neque natali privata videtur <lb></lb> Esse die natura animae, nec funeris expers.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000756">Semina praeterea linquuntur, necne animai <lb></lb> Corpore in exanimo? </s><s id="s.000757"> quod si lincuntur, & insunt; <lb></lb> Haud erit, ut merito inmortalis possit haberi, <lb></lb> Partibus amissis quoniam libata recessit.</s><s id="s.000758"> <lb></lb> Sin ita sinceris membris ablata profugit; <lb></lb> Ut nullas partis in corpore liquerit ex se: <lb></lb> Unde cadavera rancenti iam viscere vermes <lb></lb> Expirant ? </s><s id="s.000759"> atque unde animantum copia tanta <lb></lb> Exos, & exanguis tumidos perfluctuat artus? </s><s id="s.000760"> <lb></lb> Quod si forte animas extrinsecus insinuari <lb></lb> Vermibus, & privas in corpora posse venire <lb></lb> Credis; nec reputas cur milia multa animarum <lb></lb> Conveniant, unde una recesserit: hoc tamen est, ut <lb></lb> Quaerendum videatur, & in discrimen agendum; <lb></lb> Utrum tandem animae venentur semina quaeque <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/145.jpg" pagenum="96"></pb> Vermiculorum, ipsaeque sibi fabricentur, ubi sint; <lb></lb> An iam corporibus perfectis insinuentur.</s><s id="s.000761"> <lb></lb> At neque, cur faciant ipsae, quareve laborent, <lb></lb> Dicere suppeditat.</s><s id="s.000762"> neque enim, sine corpore cum sunt, <lb></lb> Sollicitae volitant morbis, algoque, fameque.</s><s id="s.000763"> <lb></lb> Corpus enim magis his vitiis, & fine laborat, <lb></lb> Et mala multa animus contage fungitur eius.</s><s id="s.000764"> <lb></lb> Sed tamen his esto quamvis facere utile corpus, <lb></lb> Cum subeant; at qua possint, via nulla videtur.</s><s id="s.000765"> <lb></lb> Haud igitur faciunt animae sibi corpora & artus.</s><s id="s.000766"> <lb></lb> Nec tamen ut qui iam perfectis insinuentur <lb></lb> Corporibus.</s><s id="s.000767"> neque enim poterunt subtiliter esse <lb></lb> Conexae; neque consensus contagia fient.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000768">Denique cur acris violentia triste leonum <lb></lb> Seminium sequitur? </s><s id="s.000769"> dolus vulpibus, & fuga cervis <lb></lb> A patribus datur, & patrius pavor incitat artus ? </s><s id="s.000770"> <lb></lb> Et iam cetera de genere hoc, cur omnia membris <lb></lb> Ex ineunte aevo generascunt, ingenioque; <lb></lb> Si non certa suo quia semine, seminioque <lb></lb> Vis animi pariter crescit cum corpore toto? </s><s id="s.000771"> <lb></lb> Quod si inmortalis foret, & mutare soleret <lb></lb> Corpora; permistis animantes moribus essent: <lb></lb> Effugeret canis Hyrcano de semine saepe <lb></lb> Cornigeri incursum cervi; tremeretque per auras <lb></lb> Aeris accipiter fugiens veniente columba: <lb></lb> Desiperent homines, saperent fera saecla ferarum.</s><s id="s.000772"> <lb></lb> Illud enim falsa fertur ratione, quod aiunt <lb></lb> Immortalem animam mutato corpore flecti: <lb></lb> Quod mutatur enim, dissolvitur; interit ergo: <lb></lb> Traiciuntur enim partes, atque ordine migrant.</s><s id="s.000773"> <lb></lb> Quare dissolui quoque debent posse per artus, <lb></lb> Denique ut intereant una cum corpore cunctae.</s><s id="s.000774"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/146.jpg" pagenum="97"></pb> Sin animas hominum dicent in corpora semper <lb></lb> Ire humana; tamen quaeram, cur e sapienti <lb></lb> Stulta queat fieri: nec prudens sit puer ullus: <lb></lb> Nec tam doctus equae pullus, quam fortis equi vis; <lb></lb> Si non certa suo quia semine, seminioque <lb></lb> Vis animi pariter crescit cum corpore quoque.</s><s id="s.000775"> <lb></lb> Scilicet in tenero tenerascere corpore mentem <lb></lb> Confugient.</s><s id="s.000776"> quod si iam fit: fateare necesse est, <lb></lb> Mortalem esse animam; quoniam mutata per artus <lb></lb> Tantopere, amittit vitam, sensumque priorem.</s><s id="s.000777"> <lb></lb> Quove modo poterit pariter cum corpore quoque <lb></lb> Confirmata cupitum aetatis tangere florem <lb></lb> Vis animi, nisi erit consors in origine prima? </s><s id="s.000778"> <lb></lb> Quidve foras sibi vult membris exire senectis ? </s><s id="s.000779"> <lb></lb> An metuit conclusa manere in corpore putri ? </s><s id="s.000780"> <lb></lb> Et domus aetatis spatio ne fessa vetusto <lb></lb> Obruat? </s><s id="s.000781"> at non sunt immortali ulla pericla.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000782">Denique conubia ad Veneris, partusque ferarum <lb></lb> Esse animas praesto deridiculum esse videtur: <lb></lb> Et spectare immortalis mortalia membra <lb></lb> Innumero numero, certareque praeproperanter <lb></lb> Inter se quae prima, potissimaque insinuetur: <lb></lb> Si non forte ita sunt animarum foedera pacta <lb></lb> Ut quae prima volans advenerit, insinuetur <lb></lb> Prima, neque inter se contendant viribus hilum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000783">Denique in aethere non arbor, non aequore in alto <lb></lb> Nubes esse queunt, nec pisces vivere in arvis; <lb></lb> Nec cruor in lignis, nec saxis sucus inesse: <lb></lb> Certum ac <expan abbr="dispositũ">dispositum</expan> est ubi quidquit crescat & insit.</s><s id="s.000784"> <lb></lb> Sic animi natura nequit sine corpore oriri <lb></lb> Sola, neque a nervis, & sanguine longius esse.</s><s id="s.000785"> <lb></lb> Hoc si posset enim; multo prius ipsa animi vis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/147.jpg" pagenum="98"></pb> In capite, aut humeris, aut imis calcibus esse <lb></lb> Posset, & innasci quavis in parte soleret: <lb></lb> Tandem in <expan abbr="eodẽ">eodem</expan> homine, atque in <expan abbr="eodẽ">eodem</expan> vase maneret.</s><s id="s.000786"> <lb></lb> Quod <expan abbr="quoniã">quoniam</expan> nostro quoque constat corpore <expan abbr="certũ">certum</expan>: <lb></lb> Dispositumque videtur, ubi esse, & crescere possit <lb></lb> Seorsum anima, atque animus: <expan abbr="tãto">tanto</expan> magis <expan abbr="infitiandũ">infitiandum</expan> <lb></lb> Totum posse extra corpus durare, genique.</s><s id="s.000787"> <lb></lb> Quare, corpus ubi interiit, periisse necesse est <lb></lb> Confiteare animam distractam in corpore toto.</s><s id="s.000788"> <lb></lb> Quippe etenim mortale aeterno iungere, & una <lb></lb> Consentire putare, & fungi mutua posse, <lb></lb> Desipere est.</s><s id="s.000789"> quid enim diversius esse putandum est, <lb></lb> Aut magis inter se disiunctum, discrepitansque, <lb></lb> Quam, mortale quod est, immortali, atque perenni <lb></lb> Iunctum in concilio saevas tolerare procellas ? </s><s id="s.000790"> <lb></lb> Praeterea quaecumque manent aeterna, necesse est <lb></lb> Aut quia sunt solido cum corpore, res puere ictus, <lb></lb> Nec penetrare pati sibi quidquam, quod queat artas <lb></lb> Dissociare intus partis; ut materiai <lb></lb> Corpora sunt; quorum naturam ostendimus ante: <lb></lb> Aut ideo durare aetatem posse per omnem, <lb></lb> Plagarum quia sunt expertia, sicut inane est; <lb></lb> Quod manet intactum, neque ab ictu fungitur <expan abbr="hilũ">hilum</expan>: <lb></lb> Aut ideo, quia nulla loci sit copia circum, <lb></lb> Quo quasi res possint discedere, dissoluique: <lb></lb> Sicut summarum summa est aeterna; neque extra <lb></lb> Quis locus est, quo <expan abbr="diffugiãt">diffugiant</expan>; neque corpora sunt, quae <lb></lb> Possint incidere, & valida dissoluere plaga.</s><s id="s.000791"> <lb></lb> At neque, uti docui, solido cum corpore mentis <lb></lb> Natura est; quoniam admistum est in rebus inane: <lb></lb> Nec <expan abbr="tamẽ">tamen</expan> est ut inane; neque autem corpora desunt, <lb></lb> Ex infinito quae possint forte coorta <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/148.jpg" pagenum="99"></pb> Conruere hanc mentis violento turbine molem: <lb></lb> Aut aliam quamvis cladem importare pericli.</s><s id="s.000792"> <lb></lb> Nec porro natura loci, spatiumque profundi <lb></lb> Deficit, exspergi quo possit vis animai; <lb></lb> Aut alia quavis possit vi pulsa perire.</s><s id="s.000793"> <lb></lb> Haud igitur leti praeclusa est ianua menti.</s><s id="s.000794"> <lb></lb> Quod si forte ideo magis immortalis habenda est, <lb></lb> Quod letalibus ab rebus munita tenetur: <lb></lb> Aut quia non veniunt omnino aliena salutis; <lb></lb> Aut quia, quae veniunt, aliqua ratione recedunt <lb></lb> Pulsa prius, quam, quid noceant, sentire queamus: <lb></lb> Scilicet a vera longe ratione remotum est.</s><s id="s.000795"> <lb></lb> Praeter enim <expan abbr="quã">quam</expan> quod morbi est, <expan abbr="cũ">cum</expan> corpori aegre est; <lb></lb> Advenit id, quod eam de rebus saepe futuris <lb></lb> Macerat, inque metu male habet eurisque fatigat; <lb></lb> Praeteritisque male admissis peccata remordent.</s><s id="s.000796"> <lb></lb> Adde furorem animi proprium, atque oblivia rerum: <lb></lb> <lb></lb> Adde quod in nigras lethargi mergitur undas.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000797">Nihil igitur mors est, ad nos neque pertinet hilum; <lb></lb> Quandoquidem natura animi mortalis habetur: <lb></lb> Et velut anteacta nihil tempore sensimus aegri, <lb></lb> Ad confligendum venientibus undique Poenis; <lb></lb> Omnia cum belli trepido concussa tumultu <lb></lb> Horrida contremuere sub altis aetheris oris; <lb></lb> In dubioque fueret, utrorum ad regna cadendum <lb></lb> Omnibus humanis esset, terraque, marique: <lb></lb> Sic ubi non erimus; cum corporis, atque animai <lb></lb> Discidium fuerit, quibus e sumus uniter apti: <lb></lb> Scilicet haud nobis quidquam, qui non erimus tum, <lb></lb> Accidere omnino poterit, sensumque movere: <lb></lb> Non, si terra mari miscebitur, & mare caelo.</s><s id="s.000798"> <lb></lb> Et si iam nostro sentit de corpore, postquam <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/149.jpg" pagenum="100"></pb> Distracta est animi natura, animaeque potestas: <lb></lb> Nihil tamen hoc ad nos, qui coitu, coniugioque <lb></lb> Corporis, atque animae consistimus uniter apti.</s><s id="s.000799"> <lb></lb> Nec, si materiam nostram conlegerit aetas <lb></lb> Post obitum, rursumque redegerit, ut sita nunc est; <lb></lb> Atque iterum nobis fuerint data lumina vitae; <lb></lb> Pertineat quidquam tamen ad nos id quoque factum, <lb></lb> Interrupta semel cum sit repetentia nostri: <lb></lb> Et nunc nihil ad nos de nobis attinet, ante <lb></lb> Qui fuimus: nec iam de illis Nos adficit angor, <lb></lb> Nam cum respicias inmensi temporis omne <lb></lb> Praeteritum spatium: tum motus materiai <lb></lb> Multimodi quam sint: facile hoc adcredere possis, <lb></lb> Semina saepe in eodem, ut nunc sunt, ordine posta.</s><s id="s.000800"> <lb></lb> Nec memori tamen id quimus repraehendere mente.</s><s id="s.000801"> <lb></lb> Inter enim iecta est vitai pausa, vageque <lb></lb> Deerrarunt passim motus ab sensibus omnes.</s><s id="s.000802"> <lb></lb> Debet enim, misere cui forte, aegreque futurum est, <lb></lb> Ipse quoque esse in eo tum tempore, cui male possit <lb></lb> Accidere.</s><s id="s.000803"> at quoniam mors eximit im, prohibetque <lb></lb> Illum, cui possint incommoda conciliari, <lb></lb> Scire licet nobis nihil esse in morte timendum; <lb></lb> Nec miserum fieri, qui non est, posse; neque hilum <lb></lb> Differre, anno ullo fuerit iam tempore natus, <lb></lb> Mortalem vitam mors eum inmortalis ademit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000804">Proinde ubi se videas hominem indignarier ipsum, <lb></lb> Post mortem fore, ut aut putescat corpore posto <lb></lb> Aut flammis interfiat, malisve ferarum: <lb></lb> Scire licet, non sincerum sonere; atque subesse <lb></lb> Caecum aliquem cordi stimulum, quamvis neget ipse <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/150.jpg" pagenum="101"></pb> Credere se quemquam sibi sensum in morte futurum.</s><s id="s.000805"> <lb></lb> Non, ut opinor, enim dat, quod promittit: & inde <lb></lb> Nec radicitus e vita se tollit, & eicit; <lb></lb> Sed facit esse sui quiddam super inscius ipse.</s><s id="s.000806"> <lb></lb> Vivus enim sibi cum proponit quisque, futurum, <lb></lb> Corpus uti volucres lacerent in morte, feraeque; <lb></lb> Ipse sui miseret: neque enim se vindicit hilum, <lb></lb> Nec removet satis a proiecto corpore, & illud <lb></lb> Se fingit; sensuque suo contaminat adstans.</s><s id="s.000807"> <lb></lb> Hinc indignatur se mortalem esse creatum: <lb></lb> Nec videt in vera nullum fore morte alium se, <lb></lb> Qui possit vivus sibi se lugere peremptum, <lb></lb> Stansque iacentem; se lacerari, urive, dolere.</s><s id="s.000808"> <lb></lb> Nam si in in morte malum est, malis, morsuque ferarum <lb></lb> Tractari: non invenio qui non sit acerbum <lb></lb> Ignibus impositum calidis torrescere flammis; <lb></lb> Aut in melle situm suffocari, atque rigere <lb></lb> Frigore, cum ? </s><s id="s.000809">summo gelidi cubat aequore saxi; <lb></lb> Urgerive superne obtritum pondere terrae.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000810">At iam non domus accipiet te laeta, neque uxor <lb></lb> Optima, nec dulces occurrent oscula nati <lb></lb> Praeripere, & tacita pectus dulcedine tangent: <lb></lb> Non poteris factis florentibus esse tuis <lb></lb> Praesidio: misero misere, aiunt, omnia ademit <lb></lb> Una dies infesta tibi tot praemia vitae.</s><s id="s.000811"> <lb></lb> Illud in his rebus non addunt; nec tibi earum <lb></lb> Iam desiderium rerum super insidet una.</s><s id="s.000812"> <lb></lb> Quod bene si videant animo, dictisque sequantur, <lb></lb> Dissoluant animi magno se angore, metuque: <lb></lb> Tu quidem, ut es leto sopitus, sic eris aevi <lb></lb> Quod superest, cunctis privatus doloribus aegris: <lb></lb> At nos horrifico cinefactum te prope busto <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/151.jpg" pagenum="102"></pb> Insatiabiliter deflevimus, aeternumque <lb></lb> Nulla dies nobis maerorem e pectore demet.</s><s id="s.000813"> <lb></lb> Illud ab hoc igitur quaerendum est, quid sit amari <lb></lb> Tantopere, ad somnum si res redit, atque quietem; <lb></lb> Cur quisquam aeterno possit tabescere luctu.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000814">Hoc etiam faciunt, ubi discubuere, tenentque <lb></lb> Pocula saepe homines, & inumbrant ora coronis, <lb></lb> Ex animo ut dicant, brevis hic est fructus homullis; <lb></lb> Iam fuerit, neque post umquam revocare licebit.</s><s id="s.000815"> <lb></lb> Tamquam in morte mali cum primis hoc sit eorum, <lb></lb> Quod sitis exurat miseros, atque arida torreat; <lb></lb> Aut aliae cuius desiderium insideat rei: <lb></lb> nec sibi enim quisquam tum se, vitamque requirit, <lb></lb> Cum pariter mens, & corpus sopita quiescunt: <lb></lb> Nam licet aeternum per nos sie esse soporem, <lb></lb> Nec desiderium nostri nos adigit ullum; <lb></lb> Et tamen haud quaquam nostros tune illa per artus <lb></lb> Longe ab sensiferis primordia motibus errant: <lb></lb> Quin correptus homo ex somno se colligit ipse.</s><s id="s.000816"> <lb></lb> Multo igitur mortern minus ad nos esse putandum, <lb></lb> Si minus esse potest, quam quod nihil esse videmus.</s><s id="s.000817"> <lb></lb> Maior enim turbae disiectus materiai <lb></lb> Consequitur leto; nec quisquam expergitus exstat, <lb></lb> Frigida quem semel est vitai pausa secuta.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000818">Denique si vocem rerum natura repente <lb></lb> Mittat, & hoc alicui nostrum sie increpet ipsa: <lb></lb> Quid tibi tanto operest, mortalis, quod nimis aegris <lb></lb> Luctibus indulges ? </s><s id="s.000819"> quid mortem congemis, ac fles? </s><s id="s.000820"> <lb></lb> Nam si grata fuit tibi vita anteacta, priorque; <lb></lb> Et non omnia pertusum congesta quasi in vas <lb></lb> Commoda perfluxere, atque ingrata interiere: <lb></lb> Cur non, ut plenus vitae conviva, recedis ? </s><s id="s.000821"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/152.jpg" pagenum="103"></pb> Aequo animoque capis securam, stulte, quietem ? </s><s id="s.000822"> <lb></lb> Sin ea quae fructus cumque es, periere profusa; <lb></lb> Vitaque in offensu est; cur amplius addere quaeris, <lb></lb> Rursum quod pereat ,male & ingratum occidat omne? </s><s id="s.000823"> <lb></lb> Non potius vitae finem facis, atque laboris ? </s><s id="s.000824"> <lb></lb> Nam tibi praeterea quod machiner, inveniamque, <lb></lb> Quod placeat, nihil est: eadem sunt omnia semper.</s><s id="s.000825"> <lb></lb> Si tibi non annis corpus iam marcet, & artus <lb></lb> Confecti languent; eadem tamen omnia restant, <lb></lb> Omnia si pergas vivendo vincere saecla: <lb></lb> Atque etiam potius, si numquam sis moriturus.</s><s id="s.000826"> <lb></lb> Quid respondemus, nisi iustam intendere litem <lb></lb> Naturam, & veram verbis exponere causam ? </s><s id="s.000827"> <lb></lb> At, qui obitum lamentetur miser amplius aequo; <lb></lb> Non merito inclamet magis, & voce inerepet acri: <lb></lb> Aufer abhinc lacrimas, balatro, & compesce querellas: <lb></lb> Grandior hic vero si iam, seniorque queratur; <lb></lb> Omnia perfunctus vitai praemia, marces.</s><s id="s.000828"> <lb></lb> Sed quia semper aves, quod abest; praesentia temnis; <lb></lb> Imperfecta tibi elapsa est, ingrataque vita, <lb></lb> Et necopinanti mors ad caput adstitit ante; <lb></lb> Quam satur, ac plenus possis discedere rerum: <lb></lb> Nunc aliena tua tamen aetate omnia mitte; <lb></lb> Aequo animoque, agedum, iam alijs concede: necesse est: <lb></lb> Iure, ut opinor, agat, iure increpet, inciletque; <lb></lb> Cedit enim rerum novitate extrusa vetustas <lb></lb> Semper, & ex alijs aliud reparare necesse est: <lb></lb> Nec quidquam in barathrum, nec tartara deditur atra.</s><s id="s.000829"> <lb></lb> Materies opus est, ut crescant postera saecla: <lb></lb> Quae tamen omnia te vita perfuncta sequentur: <lb></lb> Nec minus ergo ante, haec quam tu cecidere, cadentque.</s><s id="s.000830"> <lb></lb> Sic alid ex alio numquam desistet oriri: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/153.jpg" pagenum="104"></pb> Vitaque mancupio nulli datur, omnibus usu.</s><s id="s.000831"> <lb></lb> Respice item quam nihil ad nos anteacta vetustas <lb></lb> Temporis aeterni fuerit, quam nascimur, ante.</s><s id="s.000832"> <lb></lb> Hoc igitur speculum nobis natura futuri <lb></lb> Temporis exponit.</s><s id="s.000833"> post mortem denique nostram.</s><s id="s.000834"> <lb></lb> Num quid ibi horribile apparet ? </s><s id="s.000835"> num triste videtur <lb></lb> Quidquam ? </s><s id="s.000836"> nonne omni somno securius exstat? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000837">Atque ea nimirum quaecumque Acherunte profundo <lb></lb> Prodita sunt esse, in vita sunt omnia nobis.</s><s id="s.000838"> <lb></lb> Nec miser inpedens magnum timet aere saxum <lb></lb> Tantalus, ut fama est, cassa formidine torpens: <lb></lb> Sed magis in vita divom metus urget inanis <lb></lb> Mortales, casumque timent, quem cuique ferat fors.</s><s id="s.000839"> <lb></lb> Nec Tityon volucres ineunt Acherunte iacentem: <lb></lb> Nec, quoi sub magno scrutentur pectore quidquam <lb></lb> Perpetuam aetatem possunt reperire profecto, <lb></lb> Quamlibet immani proiectu corporis exstet, <lb></lb> Qui non sola novem dispessis iugera membris <lb></lb> Optineat, sed qui terrai totius orbem: <lb></lb> Non tamen aeternum poterit perferre dolorem; <lb></lb> Nec praebere cibum proprio de corpore semper.</s><s id="s.000840"> <lb></lb> Sed Tityos nobis hic est, in amore iacentem <lb></lb> Quem volucres lacerant atque exest anxius angor; <lb></lb> Aut alia quavis scindunt torpedine curae.</s><s id="s.000841"> <lb></lb> Sisyphus in vita quoque nobis ante oculos est , <lb></lb> Qui petere a populo fasces, saevasque secures <lb></lb> Imbibit; & semper victus, tristisque recedit.</s><s id="s.000842"> <lb></lb> Nam petere imperium, quod inane est, nec datur umquam; <lb></lb> Atque in eo semper durum sufferre laborem; <lb></lb> Hoc est adverso nixantem trudere monte <lb></lb> Saxum, quod tamen e summo iam Vertice rustim <lb></lb> Volvitur, & plani raptim petit aequora campi.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/154.jpg" pagenum="105"></pb> <s id="s.000843">Deinde animi ingratam naturam pascere semper; <lb></lb> Atque explere bonis rebus, satiareque numquam: <lb></lb> Quod faciunt nobis annorum tempora, circum <lb></lb> Cum redeunt, fetusque ferunt, variosque lepores; <lb></lb> Nec tamen explemur vitai fructibus umquam: <lb></lb> Hoc, ut opinor, id est, aevo florente puellas <lb></lb> Quod memorant, laticem pertusum congerere in vas; <lb></lb> Quod tamen expleri nulla ratione potestur.</s><s id="s.000844"> <lb></lb> Cerberus & Furiae iam vero, & lucis egenus <lb></lb> Tartarus horriferos eructans faucibus aestus, <lb></lb> Haec neque sunt usquam, neque possunt esse profecto.</s><s id="s.000845"> <lb></lb> Sed metus in vita poenarum pro malefactis <lb></lb> Est insignibus insignis, scelerisque luella <lb></lb> Carcer, & horribilis de saxo iactus deorsum, <lb></lb> Verbera, carnifices, robur, pix, lamina, tedae: <lb></lb> Quae tamen & si absunt; at mens sibi conscia facti <lb></lb> Praemetuens, adhibet stimulos, terretque flagellis: <lb></lb> Nec videt interea, qui terminus esse malorum <lb></lb> Possit, nec quae sit poenarum denique finis; <lb></lb> Atque eadem metuit magis haec ne in morte gravescant.</s><s id="s.000846"> <lb></lb> Hic Acherusia fit stultorum denique vita.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000847">Hoc etiam tibi tute interdum dicere possis: <lb></lb> Lumina sis oculis etiam bonus Ancus reliquit, <lb></lb> Qui melior multis, quam tu, fuit, improbe, rebus.</s><s id="s.000848"> <lb></lb> Inde aly multi reges, rerumque potentes <lb></lb> Occiderunt, magnis qui gentibus imperitarunt.</s><s id="s.000849"> <lb></lb> Ille quoque ipse, viam qui quondam per mare magnum <lb></lb> Stravit, iterque dedit legionibus ire per altum, <lb></lb> Ac pedibus salsas docuit superare lucunas, <lb></lb> Et contempsit, equis insultans, murmura ponti; <lb></lb> Lumine adempto animam moribundo corpore fudit.</s><s id="s.000850"> <lb></lb> Scipiadas belli fulmen, Carthaginis horror, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/155.jpg" pagenum="106"></pb> Ossa dedit terrae proinde ac famul infumus esset.</s><s id="s.000851"> <lb></lb> Adde repertores doctrinarum, atque leporum: <lb></lb> Adde Heliconiadum comites; quorum unus Homerus <lb></lb> Sceptra potitus, eadem aliis sopitus quiete est.</s><s id="s.000852"> <lb></lb> Denique Democritum postquam matura vetustas <lb></lb> Admonuit, memores motus languescere mentis; <lb></lb> Sponte sua leto caput obvius optulit ipse.</s><s id="s.000853"> <lb></lb> ipse Epicurus obit decurso lumine vitae, <lb></lb> Qui genus humanum ingenio superavit, & omnis <lb></lb> Restincxit, stellas exortus ut aetherius sol.</s><s id="s.000854"> <lb></lb> Tu vero dubitabis, & indignabere obire, <lb></lb> Mortua cui vita est prope iam vivo, atque videnti ? </s><s id="s.000855"> <lb></lb> Qui somno partem maiorem conteris aevi ? </s><s id="s.000856"> <lb></lb> Et vigilans stertis, nec somnia cernere cessas, <lb></lb> Sollicitamque geris cassa formidine mentem ? </s><s id="s.000857"> <lb></lb> Nec reperire potes, tibi quid sit saepe mali, cum <lb></lb> Ebrius urgeris multis miser undique curis, <lb></lb> Atque animi incerto fluitans errore vagaris? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000858">Si possent homines, proinde ac sentire videntur <lb></lb> Pondus inesse animo, quod se gravitate fatiget; <lb></lb> Et quibus id fiat causis cognoscere, & unde <lb></lb> Tanta mali tamquam moles in pectore constet: <lb></lb> Haud ita vitam agerent, ut nunc plerumque videmus <lb></lb> Quid sibi quisque velit, nescire, & quaerere semper <lb></lb> Commutare locum, quasi onus deponere possit.</s><s id="s.000859"> <lb></lb> Exit saepe foras magnis ex aedibus ille, <lb></lb> Esse domi quem pertaesum est, subitoque revertit; <lb></lb> Quippe foris nihilo melius qui sentiat esse.</s><s id="s.000860"> <lb></lb> Currit agens mannos ad villam praecipitanter, <lb></lb> Auxilium tectis quasi ferre ardentibus instans: <lb></lb> Oscitat extemplo tetigit cum limina villae; <lb></lb> Aut abit in somnum gravis, atque oblivia quaerit; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/156.jpg" pagenum="107"></pb> Aut etiam properans urbem petit, atque revisit.</s><s id="s.000861"> <lb></lb> Hoc se quisque modo fugit: at, quem scilicet, ut fit, <lb></lb> Effugere haud potis est, ingratis heret, & angit; <lb></lb> Propterea, morbi quia causam non tenet aeger: <lb></lb> Quam bene si videat; iam rebus quisque relictis <lb></lb> Naturam primum studeat cognoscere rerum, <lb></lb> Temporis aeterni quoniam, non unius horae, <lb></lb> Ambigitur status, in quo sit mortalibus omnis <lb></lb> Aetas post mortem, quae restat cumque, manenda.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000862">Denique tantopere in dubijs trepidare periclis <lb></lb> Quae mala nos subigit vitai tanta cupido ? </s><s id="s.000863"> <lb></lb> Certe equidem finis vitae mortalibus adstat, <lb></lb> Nec devitari letum pote quin obeamus.</s><s id="s.000864"> <lb></lb> Praeterea versamur ibidem, atque insumus usque: <lb></lb> Nec nova vivendo procuditur ulla voluptas.</s><s id="s.000865"> <lb></lb> Sed dum abest, quod avemus, id exsuperare videtur <lb></lb> Cetera; post aliud, cum contigit illud, avemus; <lb></lb> Et sitis aequa tenet, vitai semper hiantis.</s><s id="s.000866"> <lb></lb> Posteraque, in dubio est, fortunam quam vehat aetas, <lb></lb> Quidve ferat nobis casus, quive exitus instet.</s><s id="s.000867"> <lb></lb> Nec prorsum vitam ducendo, demimus hilum <lb></lb> Tempore de mortis, nec delibare valemus, <lb></lb> Quo minus esse diu possimus forte perempti.</s><s id="s.000868"> <lb></lb> Proinde licet quotvis vivendo condere saecla, <lb></lb> Mors aeterna tamen nihilo minus illa manebit: <lb></lb> Nec minus ille diu iam non erit, ex hodierno <lb></lb> Lumine qui finem vitai fecit, & ille, <lb></lb> Mensibus, atque annis qui multis occidit ante.</s> <lb></lb> </p> </chap> <pb xlink:href="079/01/157.jpg" pagenum="108"></pb> <chap n="4"> <p type="head"><s id="s.000869">T. LUCRETII CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.000870">DE RERUM NATURA, </s></p> <p type="head"><s id="s.000871">LIBER QUARTUS</s></p> <p type="main"><s id="s.000872"> <lb></lb> Avia Pieridum peragro loca, nullius ante <lb></lb> Trita solo: iuvat integros accedere fontis, <lb></lb> Atque haurire, iuvatque novos decerpere flores, <lb></lb> Insignemque meo capiti petere inde coronam, <lb></lb> Unde prius nulli velarint tempora musae.</s><s id="s.000873"> <lb></lb> Primum quod magnis doceo de rebus, & artis <lb></lb> Relligionum animum nodis exsolvere pergo: <lb></lb> Deinde, quod obscura de re tam lucida pango <lb></lb> Carmina, musaeo contingens cuncta lepore.</s><s id="s.000874"> <lb></lb> Id quoque enim non ab nulla ratione videtur: <lb></lb> Nam veluti, pueris absinthia taetra medentes <lb></lb> Cum dare conantur, prius oras poetila circum <lb></lb> Contingunt mellis dulci, flavoque liquore, <lb></lb> Ut puerorum aetas inprovida ludificetur <lb></lb> Labrorum tenus: interea perpotet amarum <lb></lb> Absinthi laticem, deceptaque non capiatur; <lb></lb> Sed potius tali facto recreata valescat: <lb></lb> Sic ego nunc, quoniam haec ratio plerumque videtur <lb></lb> Tristior esse, quibus non est tractata, retroque <lb></lb> Volgus abhorret ab hac; volui tibi suaviloquenti <lb></lb> Carmine Pierio rationem exponere nostram, <lb></lb> Et quasi musaeo dulci contingere melle: <lb></lb> Si tibi forte animum tali ratione tenere <lb></lb> Versibus in nostris possem, dum perscipis omnem <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/158.jpg" pagenum="109"></pb> Naturam rerum, ac praesentis utilitatem.</s><s id="s.000875"> <lb></lb> Sed quoniam docui, cunctarum exordia rerum <lb></lb> Qualia sint, & quam varijs distantia formis <lb></lb> Sponte sua volitent aeterno percita motu; <lb></lb> Quoque modo possint res ex his quaeque creari: </s><lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000876">Atque, animi quoniam docui natura quid esset <lb></lb> Et quibus e rebus cum corpore compta vigeret, <lb></lb> Quove modo distracta rediret in ordia prima: <lb></lb> Nunc agere incipiam tibi, quod vementer ad has res <lb></lb> Attinet, esse ea, quae rerum simulacra vocamus: <lb></lb> Quae quasi membranae summo de corpore rerum <lb></lb> Dereptae volitant ultroque, citroque per auras: <lb></lb> Atque eadem nobis vigilantibus obvia mentes <lb></lb> Terrificant, atque in somnis, cum saepe figuras <lb></lb> Contuimur miras, simulacraque luce carentum: <lb></lb> Quae nos horrifice languentis saepe sopore <lb></lb> Excierunt, ne forte animas Acherunte reamur <lb></lb> Effugere, aut umbras inter vivos volitare; <lb></lb> Neve aliquid nostri post mortem posse relinqui, <lb></lb> Cum corpus simul, atque animi natura perempta <lb></lb> In sua discessum dederint primordia quaeque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000877">Dico igitur rerum effigias, tenuisque figuras <lb></lb> Mittier ab rebus summo de cortice earum: <lb></lb> Quae quasi membrana, vel cortex nominitanda est: <lb></lb> Quod speciem, ac formam similem gerit eius imago, <lb></lb> Cuiuscumque cluet de corpore fusa vagari.</s><s id="s.000878"> <lb></lb> Id licet hinc quamvis hebeti cognoscere corde.</s><s id="s.000879"> <lb></lb> Principio, quoniam mittunt in rebus apertis <lb></lb> Corpora res multae; partim diffusa solute, <lb></lb> Robora ceu fumum mittunt, ignesque vaporem; <lb></lb> Et partim contexta magis, condensaque, ut olim <lb></lb> Cum veteris ponunt tunicas aestate cicadae; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/159.jpg" pagenum="110"></pb> Et vituli cum membranas de corpore summo <lb></lb> Nascentes mittunt; & item cum lubrica serpens <lb></lb> Exuit in spinis vestem; nam saepe videmus <lb></lb> Illorum spoliis vepres volitantibus auctas.</s><s id="s.000880"> <lb></lb> Haec quoniam fiunt, tenuis quoque debet imago <lb></lb> Ab rebus mitti summo de corpore earum: <lb></lb> Nam, cur illa cadant magis, ab rebusque recedant, <lb></lb> Quam quae tenvia sunt, hiscendist nulla potestas.</s><s id="s.000881"> <lb></lb> Praesertim cum sint in summis corpora rebus <lb></lb> Multa minuta, iaci quae possint ordine eodem, <lb></lb> Quo fuerint, & con formae servare figuram, <lb></lb> Et multo citius, quanto minus indopediri <lb></lb> Pauca queunt,ut sunt in prima fronte locata: <lb></lb> Nam certe iacier ac tergeri multa videmus, <lb></lb> Non solum ex alto, penitusque, ut diximus ante; <lb></lb> Verum de summis ipsum quoque saepe colorem: <lb></lb> Et volgo faciunt id lutea, russaque vela, <lb></lb> Et ferrugina, cum magnis intenta theatris <lb></lb> Per malos volgata, trabesque trementia fluitant; <lb></lb> Namque ibi consessum caveai subter, & omnem <lb></lb> Scaenai speciem patrum, matrumque, Deorumque <lb></lb> Inficiunt, coguntque suo fluitare colore: <lb></lb> Et quanto circum mage sunt inclusa theatri <lb></lb> Moenia, tam magis haec intus perfusa lepore <lb></lb> Omnia conrident correpta luce diei.</s><s id="s.000882"> <lb></lb> Ergo lintea de summo cum corpore fucum <lb></lb> Mittunt, effigias quoque debent mittere tenvis <lb></lb> Res quaeque; ex summo quoniam iaculantur utraeque.</s><s id="s.000883"> <lb></lb> Sunt igitur iam formarum vestigia certa, <lb></lb> Quae volgo volitant suptili praedita filo, <lb></lb> Nec singillatim possunt secreta videri.</s><s id="s.000884"> <lb></lb> Praeterea omnis odos, fumus, vapor, atque aliae res <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/160.jpg" pagenum="111"></pb> Consimiles ideo diffusae rebus abundant, <lb></lb> Ex alto quia dum veniunt intrinsecus ortae, <lb></lb> Scinduntur per iter flexum, nec recta viarum <lb></lb> Ostia sunt, qua contendunt exire coortae.</s><s id="s.000885"> <lb></lb> At contra tenuis summi membrana coloris <lb></lb> Cum iacitur, nihil est, quod eam discerpere possit; <lb></lb> In promptu quoniam est, in prima fronte locata.</s><s id="s.000886"> <lb></lb> Postremo in speculis, in aqua, splendoreque in omni <lb></lb> Quaecumque apparent nobis simulacra, necesse est, <lb></lb> Quandoquidem simili specie sunt praedita rerum <lb></lb> Ex imaginibus missis consistere eorum.</s><s id="s.000887"> <lb></lb> Nam, cur illa cadant magis, ab rebusque recedant <lb></lb> Quam quae tenuia sunt, ostendi est nulla potestas.</s><s id="s.000888"> <lb></lb> Sunt igitur tenues formae, rerum similesque <lb></lb> Effigiae, singillatim quas cernere nemo <lb></lb> Cum possit tamen, adsiduo crebroque repulsu <lb></lb> Reiectae reddunt speculorum ex aequore visum, <lb></lb> Nec ratione alia servari posse videntur, <lb></lb> Tanto opere ut similes reddantur cuique figurae.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000889">nunc age quam tenui natura constet imago <lb></lb> Percipe.</s><s id="s.000890"> et in primis, quoniam primordia tantum <lb></lb> Sunt infra nostros sensus tantoque minora <lb></lb> Quam quae primum oculi coeptant non posse tueri, <lb></lb> Nunc tamen id quoque uti confirmem, exordia rerum <lb></lb> Cunctarum quam sint suptilia percipe paucis.</s><s id="s.000891"> <lb></lb> Primum animalia sunt iam partim tantula, quorum <lb></lb> Tertia pars nulla possit ratione videri.</s><s id="s.000892"> <lb></lb> horum intestinum quodvis quale esse putandum est!</s><s id="s.000893"> <lb></lb> Quid cordis globus aut oculi? </s><s id="s.000894"> quid membra? </s><s id="s.000895"> quid artus? </s><s id="s.000896"> <lb></lb> Quantula sunt!</s><s id="s.000897"> quid praeterea primordia quaeque <lb></lb> Unde anima atque animi constet natura necessum est ? </s><s id="s.000898"> <lb></lb> Nonne vides quam sint subtilia quamque minuta? </s><s id="s.000899"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/162.jpg" pagenum="112"></pb> Praeterea, quaecumque suo de corpore odorem <lb></lb> Exspirant acrem, panaces, absinthia taetra <lb></lb> Abrotonique graves, & tristia centauria: <lb></lb> Horum unumquodvis leviter si forte ciebis, <lb></lb> Quam primum noscas rerum simulacra vagari <lb></lb> Multa modis multis, nulla vi, cassaque sensu.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000900">Quorum quantula pars sit imago, dicere nemo est <lb></lb> Qui possit, neque eam rationem reddere dictis.</s><s id="s.000901"> <lb></lb> Sed ne forte putes ea demum sola vagari, <lb></lb> Quaecumque ab rebus rerum simulacra recedunt; <lb></lb> Sunt etiam, quae sponte sua gignuntur, & ipsa <lb></lb> Constituuntur in hoc caelo, qui dicitur aer: <lb></lb> Quae multis formata modis sublime feruntur, <lb></lb> Nec speciem mutare suam liquentia cessant, <lb></lb> Et cuiusque modi formarum vertere in ora.</s><s id="s.000902"> <lb></lb> Ut nubes facile interdum concrescere in alto <lb></lb> Cernimus, & mundi speciem violare serenam, <lb></lb> Aera mulcentes motum.</s><s id="s.000903"> nam saepe gigantum <lb></lb> Ora volare videntur & umbram ducere late: <lb></lb> Interdum montes magni, avolsaque saxa <lb></lb> Montibus anteire, & solem succedere praeter; <lb></lb> Inde alios trahere, atque inducere bellua nimbos.</s><s id="s.000904"> <lb></lb> Nunc ea quam facili, & celeri ratione gerantur, <lb></lb> Perpetuoque fluant ab rebus, lapsaque cedant.</s><s id="s.000905"> <lb></lb> Semper enim summum quidquid de rebus abundat, <lb></lb> Quod iaculentur.</s><s id="s.000906"> & hoc alias cum pervenit in res, <lb></lb> Transit, ut in primis vestem: .</s><s id="s.000907"> Sed ubi aspera saxa, <lb></lb> Aut in materiam ligni pervenit; ibi iam <lb></lb> Scinditur, ut nullum simulacrum reddere possit.</s><s id="s.000908"> <lb></lb> At cum, splendida quae constant, opposta fuerunt, <lb></lb> Densaque, ut in primis speculum est: nihil accidit horum: <lb></lb> Nam neque uti vestrem, possunt transire, neque ante <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/160.jpg" pagenum="113"></pb> Scindi, quam meminit laevor praestare salutem.</s><s id="s.000909"> <lb></lb> Quapropter fit, ut hinc nobis simulacra gerantur.</s><s id="s.000910"> <lb></lb> Et quamvis subito, quovis in tempore, quamque <lb></lb> Rem contra speculum ponas, apparet imago: <lb></lb> Perpetuo fluere ut noscas e corpore summo <lb></lb> Texturas rerum tenuis, tenuisque figuras.</s><s id="s.000911"> <lb></lb> Ergo multa brevi spatio simulacra geruntur; <lb></lb> Ut merito celer his rebus dicatur origo.</s><s id="s.000912"> <lb></lb> Et quasi multa brevi spatio summittere debet <lb></lb> Lumina sol, ut perpetuo sint omnia plena: <lb></lb> Sic ab rebus item simili ratione necesse est <lb></lb> Temporis in puncto rerum simulacra ferantur <lb></lb> Multa modis multis in cunctas undique partis: <lb></lb> Quandoquidem speculum, quoi cumque obvertimus illuc, <lb></lb> Res ibi respondent simili forma, atque colore.</s><s id="s.000913"> <lb></lb> Praeterea modo eum fuerit liquidissima caeli.</s><s id="s.000914"> <lb></lb> Tempestas, perquam subito fit turbida foede <lb></lb> Undique, uti tenebras omnis Acherunta rearis <lb></lb> Liquisse, & magnas caeli complesse cavernas.</s><s id="s.000915"> <lb></lb> Usque adeo taetra nimborum nocte coorta, <lb></lb> Impendent atrae formidinis ora superne: <lb></lb> Quorum quantula pars sit imago dicere nemo est <lb></lb> Qui possit neque eam rationem reddere dictis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000916">Nunc age, quam celeri motu simulacra ferantur, <lb></lb> Et quae mobilitas ollis tranantibus auras <lb></lb> Reddita sit, longo ut spatio brevis hora teratur, <lb></lb> In quem quaeque locum diverso numine tendunt; <lb></lb> Suavidicis potius, quam multis versibus edam: <lb></lb> Parvus ut est cycni melior canor, ille gruum quam <lb></lb> Clamor in aetheriis dispersus nubibus austri.</s><s id="s.000917"> <lb></lb> Principio persaepe levis res, atque minutis <lb></lb> Corporibus factas, celeris licet esse videre.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/163.jpg" pagenum="114"></pb> <s id="s.000918">In quo iam genere est solis lux, & vapor eius, <lb></lb> Propterea quia sunt e primis facta minutis: <lb></lb> Quae quasi cuduntur, perque aeris intervallum <lb></lb> Non dubitant transire sequenti concita plaga.</s><s id="s.000919"> <lb></lb> Suppeditatur enim confestim lumine lumen, <lb></lb> Et quasi protelo stimulatur folgere folgur.</s><s id="s.000920"> <lb></lb> Quapropter simulacra pari ratione necesse est <lb></lb> Immemorabile per spatium transcurrere posse <lb></lb> Temporis in puncto: primum quod parvola causa <lb></lb> Est procul, a tergo quae provehat, atque propellat: <lb></lb> Deinde, quod usqueadeo textura praedita rara <lb></lb> Mittuntur, facile ut quasvis penetrare queant res, <lb></lb> Et quasi permanare per aeris intervallum.</s><s id="s.000921"> <lb></lb> Praeterea si, quae penitus corpuscula rerum <lb></lb> Ex altoque foras mittuntur, solis uti lux, <lb></lb> Ac vapor, haec puncto cernuntur lapsa diei <lb></lb> Per totum caeli spatium diffundere sese; <lb></lb> Perque volare mare, ac terras, caelumque rigare, <lb></lb> Quod supera est; ubi tam volucri levitate feruntur; <lb></lb> Quid quae sunt igitur iam prima fronte parata, <lb></lb> Cum iaciuntur, & emissum res nulla moratur, <lb></lb> Nonne vides citius debere, & longius ire ? </s><s id="s.000922"><lb></lb> Multiplicisque loci spatium transcurrere eodem <lb></lb> Tempore, quo solis pervolgant lumina caelum ? </s><s id="s.000923"> <lb></lb> Hoc etiam imprimis specimen verum esse videtur, <lb></lb> Quam celeri motu rerum simulacra ferantur, <lb></lb> Quod simul ac primum sub diu splendor aquai <lb></lb> Ponitur; extemplo caelo stellante, serena <lb></lb> Sidera respondent in aqua radiantia mundi.</s><s id="s.000924"> <lb></lb> Iamne vides igitur, puncto tempore imago <lb></lb> Aetheris ex oris in terrarum accidat oras ? </s><s id="s.000925"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam minima haec fateare necesse <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/164.jpg" pagenum="115"></pb> Corpora, quae feriant oculos, visumque lacessant; <lb></lb> Perpetuoque fluant certis ab rebus odores:<lb></lb> Frigus ut a fluviis, calor ab sole, aestus ab undis <lb></lb> Aequoris, exesor moerorum litora circum.</s><s id="s.000926"> <lb></lb> Nec variae cessant voces volitare per auras.</s><s id="s.000927"> <lb></lb> Denique in os salsi venit humor saepe saporis, <lb></lb> Cum mare versamur propter; dilutaque contra <lb></lb> Cum tuimur misceri absinthia, tangit amaror.</s><s id="s.000928"> <lb></lb> Usqueadeo omnibus ab rebus res quaeque fluenter <lb></lb> Fertur, & in cunctas dimittitur undique partis.</s><s id="s.000929"> <lb></lb> Nec mora, nec requies interdatur ulla fluendi: <lb></lb> Perpetuo quoniam sentimus, & omnia semper <lb></lb> Cernere, odorari licet & sentire sonare.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000930">Praeterea quoniam manibus tractata figura <lb></lb> In tenebris quaedam, cognoscitur esse eadem, quae <lb></lb> Cernitur in luce, & claro candore, necesse est <lb></lb> Consimili causa tactum, visumque moveri.</s><s id="s.000931"> <lb></lb> Nunc igitur, si quadratum tentamus; & id nos <lb></lb> Commovet in tenebris: in luci quae poterit res <lb></lb> Accidere ad speciem quadrata, nisi eius imago? </s><s id="s.000932"> <lb></lb> Esse in imaginibus quapropter causa videtur <lb></lb> Cernendi, neque posse sine his res ulla videri.</s><s id="s.000933"> <lb></lb> Nunc ea quae dico rerum simulacra, feruntur <lb></lb> Undique; & in cunctas iaciuntur didita partis.</s><s id="s.000934"> <lb></lb> Verum, nos oculis quia solis cernere quimus, <lb></lb> Propterea fit, uti speciem quo vertimus, omnes <lb></lb> Res ibi eam contra feriant forma, atque colore.</s><s id="s.000935"> <lb></lb> Et quantum quaeque ab nobis res absit, imago <lb></lb> Eflicit ut videamus.</s><s id="s.000936"> & internoscere curat.</s><s id="s.000937"> <lb></lb> Nam cum mittitur, extemplo procudit, agitque <lb></lb> Aera, qui inter se cumque est, oculosque locatus.</s><s id="s.000938"> <lb></lb> Isque ita per nostras acies perlabitur omnis: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/165.jpg" pagenum="116"></pb> Et quasi perterget pupillas, atque ita transit.</s><s id="s.000939"> <lb></lb> Propterea fit, uti videamus quam procul absit <lb></lb> Res quaeque: & quanto plus aeris ante agitatur <lb></lb> Et nostros oculos perterget longior aura; <lb></lb> Tam procul esse magis res quaeque remota videtur.</s><s id="s.000940"> <lb></lb> Scilicet haec summe celeri ratione geruntur, <lb></lb> Quale sit ut videamus; & una quam, procul absit.</s><s id="s.000941"> <lb></lb> Illud in his rebus minime mirabile habendum est, <lb></lb> Cur ea, quae feriant oculos simulacra, videri <lb></lb> Singula cum nequeant, res ipsae perspiciantur: <lb></lb> Ventus enim quoque paullatim cum verberat, & cum <lb></lb> Acre ferit frigus, non privam quamque solemus <lb></lb> Particulam venti sentire, & frigoris eius; <lb></lb> Sed magis univorsum, flerique perinde videmus <lb></lb> Corpore tum plagas in nostro, tamquam aliqua res <lb></lb> Verberet, atque sui det sensum corporis extra.</s><s id="s.000942"> <lb></lb> Praeterea lapidem digito cum tundimus, ipsum <lb></lb> Tangimus extremum saxi, summumque colorem: <lb></lb> Nec sentimus eum tactu, verum magis ipsam <lb></lb> Duritiem penitus saxi sentimus in alto.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000943">Nunc age, cur ultra speculum videatur imago, <lb></lb> Percipe; nam certe penitus remota videtur.</s><s id="s.000944"> <lb></lb> Quod genus illa, foris quae vere transpiciuntur, <lb></lb> Ianua cum per se transpectum praebet apertum, <lb></lb> Multa facitque foris ex aedibus ut videantur.</s><s id="s.000945"> <lb></lb> Ipse enim duplici, geminoque fit are visus.</s><s id="s.000946"> <lb></lb> Primus enim est, citra postis quum cernitur aer: <lb></lb> Inde fores ipsae dextra, laevaque sequuntur.</s><s id="s.000947"> <lb></lb> Post extraria lux oculos perterget, & aer <lb></lb> Alter, & illa, foris quae vere transpiciuntur.</s><s id="s.000948"> <lb></lb> Sic ubi se primum speculi proiecit imago, <lb></lb> Dum venit ad nostras acies, procudit agitque <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/166.jpg" pagenum="117"></pb> Aera, qui inter se cumque est, oculosque locatus: <lb></lb> Et facit, ut prius hunc omnem sentire queamus, <lb></lb> Quam speculum.</s><s id="s.000949"> sed ubi speculum quoque sensimus ipsum; <lb></lb> Continuo, haec in id, a nobis quae fertur imago <lb></lb> Pervenit, & nostros oculos reiecta revisit; <lb></lb> Atque alium prae se propellens aera volvit <lb></lb> Et facit, ut prius hunc quam se videamus, eoque <lb></lb> Distare a speculo tantum remota videtur.</s><s id="s.000950"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam minime mirarier est par, <lb></lb> Illis, quae reddunt speculorum ex aequore visum, <lb></lb> Aeribus binis, quoniam res confit utraque.</s><s id="s.000951"> <lb></lb> Nunc ea, quae nobis membrorum dextera pars est, <lb></lb> In speculis fit ut in laeva videatur, eo quod <lb></lb> Planiciem ad speculi veniens cum offendit imago, <lb></lb> Non convertitur incolumis; sed recta retrorsum <lb></lb> Sic eliditur, ut siquis prius, arida quam sit <lb></lb> Cretea persona, adlidat pilaeve, trabive; <lb></lb> Atque ea continuo rectam si fronte figuram <lb></lb> Servet, & elisam retro sese exprimat ipsa.</s><s id="s.000952"> <lb></lb> Fiet, ita, ante oculus fuerit qui dexter, hic idem <lb></lb> Nunc sit laevus, & e laevo sit mutua dexter.</s><s id="s.000953"> <lb></lb> Fit quoque, de speculo in speculum ut tradatur imago: <lb></lb> Quinque etiam serve ut fieri simulacra suerint.</s><s id="s.000954"> <lb></lb> Nam quaecumque retro parte interiore latebunt; <lb></lb> Inde tamen, quamvis torte, penitusque remota, <lb></lb> Omnia, per flexos aditus educta licebit <lb></lb> Pluribus haec speculis videantur in aedibus esse.</s><s id="s.000955"> <lb></lb> Usqueadeo speculo in speculum tralucet imago: <lb></lb> Et cum laeva data est, fit rusum, ut dextera fiat: <lb></lb> Inde retrorsum reddit, & convertit eodem.</s><s id="s.000956"> <lb></lb> Quinetiam quaecumque latuscula sunt speculorum <lb></lb> Adsimili lateris flexura praedita nostri: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/167.jpg" pagenum="118"></pb> Dextera ea propter nobis simulacra remittunt <lb></lb> Aut quia de speculo in speculum transfertur imago; <lb></lb> Inde ad nos elisa bis advolat: aut etiam quod.</s><s id="s.000957"> <lb></lb> Circumagitur, cum venit imago; propterea quod <lb></lb> Flexa figura docet speculi convertier ad nos.</s><s id="s.000958"> <lb></lb> Endogredi porro pariter simulacra, pedemque <lb></lb> Ponere nobiscum credas, gestumque imitari; <lb></lb> Propterea quia, de speculi qua parte recedas, <lb></lb> Continuo nequeunt illinc simulacra reverti: <lb></lb> Omnia quandoquidem cogit natura referri, <lb></lb> Ac resilire ab rebus ad aequos reddita flexus.</s><s id="s.000959"> <lb></lb> Splendida porro oculi fugitant, vitantque tueri: <lb></lb> sol etiam caecat, contra si cernere pergas; <lb></lb> Propterea quia vis magnast ipsius; & alte <lb></lb> Aera per purum graviter simulacra feruntur, <lb></lb> Et feriunt oculos turbantia composituras.</s><s id="s.000960"> <lb></lb> Praeterea splendor, quicumque est acer, adurit <lb></lb> Saepe oculos, ideo quod semina possidet ignis <lb></lb> Multa, dolorem oculis quae gignunt insinuando.</s><s id="s.000961"> <lb></lb> Lurida praeterea fiunt quaecumque tuentur <lb></lb> Arquati, quia luroris de corpore eorum <lb></lb> Semina multa fluunt simulacris obvia rerum; <lb></lb> Multaque sunt oculis in eorum denique mixta, <lb></lb> Quae contage sua palloribus omnia pingunt.</s><s id="s.000962"> <lb></lb> E tenebris autem, quae sunt in luce, tuemur; <lb></lb> Propterea, quia cum propior caliginis aer <lb></lb> Ater init oculos prior, & possedit apertos; <lb></lb> Insequitur candens confestim lucidus aer, <lb></lb> Qui quasi purgat eos, ac nigras discutit umbras <lb></lb> Aeris illius: nam multis partibus hic est <lb></lb> Mobilior, multisque minutior, & mage pollens.</s><s id="s.000963"> <lb></lb> Qui simul atque vias oculorum luce replevit; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/168.jpg" pagenum="119"></pb> Atque patefecit, quas ante obsederat ater; <lb></lb> Continuo rerum simulacra adaperta sequuntur; <lb></lb> Quae sita sunt in luce, lacessuntque ut videamus.</s><s id="s.000964"> <lb></lb> Quod contra facere in tenebris e luce nequimus; <lb></lb> Propterea, quia posterior caliginis aer <lb></lb> Crassior insequitur; qui cuncta foramina complet; <lb></lb> Obsiditque vias oculorum, ne simulacra <lb></lb> Possint ullarum rerum coniecta moveri.</s><s id="s.000965"> <lb></lb> Quadratasque procul turris cum cernimus urbis, <lb></lb> Propterea fit, uti videantur saepe rotundae, <lb></lb> Angulus optusus quia longe cernitur omnis, <lb></lb> Sive etiam potius non cernitur, ac perit eius <lb></lb> Plaga, nec ad nostras acies perlabitur ictus; <lb></lb> Aera per multum quia dum simulacra feruntur, <lb></lb> Cogit hebescere eum crebris offensibus aer: <lb></lb> Hoc ubi suffugit sensum simul angulus omnis, <lb></lb> Fit, quasi ut ad tornum saxorum structa terantur; <lb></lb> Non tamen ut coram quae sunt, vereque rutunda, <lb></lb> Sed quasi adumbratim paullum simulata videntur.</s><s id="s.000966"> <lb></lb> Umbra videtur item nobis in sole moveri, <lb></lb> Et vestigia nostra sequi, gestumque imitari, <lb></lb> Aera si credis privatum lumine posse <lb></lb> Endogredi, motus hominum, gestumque sequentem.</s><s id="s.000967"> <lb></lb> Nam nihil esse potest aliut nisi lumine cassus <lb></lb> Aer, id quod nos umbram perhibere suemus.</s><s id="s.000968"> <lb></lb> Nimirum, quia terra locis ex ordine certis <lb></lb> Lumine privatur solis, quacumque meantes <lb></lb> Officimus; repletur item, quod liquimus eius.</s><s id="s.000969"> <lb></lb> Propterea fit, uti videatur, quae fuit umbra <lb></lb> Corporis, e regione eadem nos usque secuta.</s><s id="s.000970"> <lb></lb> Semper enim nova se radiorum lumina fundunt, <lb></lb> Primaque dispereunt, quasi in ignem lana trahatur.</s><s id="s.000971"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/169.jpg" pagenum="120"></pb> Propterea facile & spoliatur lumine terra; <lb></lb> Et repletur item, nigrasque sibi abluit umbras.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000972">Nec tamen hic oculos falli concedimus hilum.</s><s id="s.000973"> <lb></lb> Nam quocumque loco sit lux, atque umbra, tueri <lb></lb> Illorum est.</s><s id="s.000974"> eadem vero sint lumina, necne; <lb></lb> Umbraque, quae fuit hic, eadem nunc transeat illuc; <lb></lb> An potius fiat, paullo quod diximus ante; <lb></lb> Hoc animi demum ratio discernere debet: <lb></lb> Nec possunt oculi naturam noscere rerum.</s><s id="s.000975"> <lb></lb> Proinde animi vitium hoc oculis adfingere noli.</s><s id="s.000976"> <lb></lb> Qua vehimur navi, fertur, cum stare videtur; <lb></lb> Quae manet in statione, ea praeter creditur ire: <lb></lb> Et fugere ad puppim colles, campique videntur <lb></lb> Quos agimus praeter navim, velisque volamus.</s><s id="s.000977"> <lb></lb> Sidera cessare aetheriis adfixa cavernis <lb></lb> Cuncta videntur, & adsiduo sunt omnia motu: <lb></lb> Quandoquidem longos obitus exorta revisunt, <lb></lb> Cum permensa suo sunt caelum corpore claro.</s><s id="s.000978"> <lb></lb> Solque pari ratione manere, & luna videntur <lb></lb> In statione; ea quae ferri res indicat ipsa.</s><s id="s.000979"> <lb></lb> Exstantesque procul medio de gurgite montes, <lb></lb> Classibus inter quos liber patet exitus; ydem <lb></lb> Apparent: & longe divolsi licet, ingens <lb></lb> Insula coniunctis tamen ex his una videtur.</s><s id="s.000980"> <lb></lb> Atria versari, & circumcursare columnae <lb></lb> Usque adeo fit uti pueris videantur, ubi ipsi <lb></lb> Desierunt verti, vix ut iam credere possint, <lb></lb> Non supra sese ruere omnia tecta minari.</s><s id="s.000981"> <lb></lb> Iamque rubrum tremulis iubar ignibus erigere alte <lb></lb> Cum coeptat natura; supraque extollere montes: <lb></lb> Quos tibi tum supra sol montis esse videtur, <lb></lb> Comminus ipse suo contingens fervidus igni; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/170.jpg" pagenum="121"></pb> Vix absunt nobis missus bis mille sagittae; <lb></lb> Vix etiam cursus quingentos saepe veruti.</s><s id="s.000982"> <lb></lb> Inter eos, solemque iacent immania ponti <lb></lb> Aequora, substrata aethereis ingentibus oris: <lb></lb> Interiectaque sunt terrarum milia multa; <lb></lb> Quae variae retinent gentes, & saecla ferarum.</s><s id="s.000983"> <lb></lb> At conlectus aquae digitum non altior unum, <lb></lb> Qui lapides inter sistit per strata viarum, <lb></lb> Despectum praebet sub terras impete tanto, <lb></lb> A terris quantum caeli patet altus hiatus: <lb></lb> Nubila dispicere, & caelum ut videare videre, & <lb></lb> Corpora, mirande, sub terras abdita caelo.</s><s id="s.000984"> <lb></lb> Denique, ubi in medio nobis ecus acer obhesit <lb></lb> Flumine, & in rapidas amnis despeximus undas: <lb></lb> Stantis equi corpus transvorsum ferre videtur <lb></lb> Vis, & in adversum flumen contrudere raptim.</s><s id="s.000985"> <lb></lb> Et quocumque oculos traiecimus, omnia ferri, <lb></lb> Et fluere adsimili nobis ratione videntur.</s><s id="s.000986"> <lb></lb> Porticus aequali quamvis est denique ductu, <lb></lb> Stansque in perpetuum paribus suffulta columnis; <lb></lb> Longa tamen parte ab summa cum tota videtur, <lb></lb> Paullatim trahit angusti fastigia coni, <lb></lb> Tecta solo iungens, atque omnia dextera laevis; <lb></lb> Donec in obscurum coni conduxit acumen.</s><s id="s.000987"> <lb></lb> In pelago nautis ex undis ortus, in undis <lb></lb> Sol fit uti videatur obire, & condere lumen: <lb></lb> Quippe ubi nihil aliud nisi aquam, caelumque tuentur; <lb></lb> Ne leviter credas labefactari undique sensus.</s><s id="s.000988"> <lb></lb> At maris ignaris, in portu clauda videntur <lb></lb> Navigia, aplustris fractis, obnitier undae.</s><s id="s.000989"> <lb></lb> Nam quaecumque supra rorem salis edita pars est <lb></lb> Remorum, recta est; & recta superne guberna: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/171.jpg" pagenum="122"></pb> Quae demersa liquorem obeunt, refracta videntur <lb></lb> Omnia converti, sursumque supina reverti; <lb></lb> Et reflexa prope in summo fluitare liquore.</s><s id="s.000990"> <lb></lb> Raraque per caelum cum venti nubila portant <lb></lb> Tempore nocturno; tum splendida signa videntur <lb></lb> Labier adversum nimbos, atque ire superne <lb></lb> Longe aliam in partem, quam quo ratione feruntur.</s><s id="s.000991"> <lb></lb> At si forte oculo manus uni subdita supter <lb></lb> Pressit; cum quodam sensu fit, uti videantur <lb></lb> Omnia, quae tuimur, fieri tum bina tuendo; <lb></lb> Bina lucernarum florentia lumina flammis, <lb></lb> Binaque per totas aedis geminare supellex: <lb></lb> Et duplicis hominum facies, & corpora bina.</s><s id="s.000992"> <lb></lb> Denique cum suavi devinxit membra sopore <lb></lb> Somnus, & in summa corpus iacet omne quiete: <lb></lb> Tum vigilare tamen nobis, & membra movere <lb></lb> Nostra videmur, & in noctis caligine caeca <lb></lb> Cernere censemus solem, lumenque diurnum: <lb></lb> Conclusoque loco caelum, mare, flumina, montes <lb></lb> Mutare, & campos pedibus transire videmur: <lb></lb> Et sonitus audire, severa silentia noctis <lb></lb> Undique cum constent; & reddere dicta tacentes.</s><s id="s.000993"> <lb></lb> Cetera de genere hoc mirando multa videmus; <lb></lb> Quae violare fidem quasi sensibus omnia quaerunt; <lb></lb> Nequidquam, quoniam pars horum maxima fallit <lb></lb> Propter opinatus animi, quos addimus ipsi, <lb></lb> Pro visis ut sint, quae non sunt sensibus visa.</s><s id="s.000994"> <lb></lb> Nam nihil egregrius est, quam res discernere apertas <lb></lb> A dubiis, animus quas ab se protinus abdit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.000995">Denique, nihil sciri siquis putat, id quoque nescit, <lb></lb> An sciri possit, quom se nihil scire fatetur.</s><s id="s.000996"> <lb></lb> Hunc igitur contra mittam contendere caussam, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/172.jpg" pagenum="123"></pb> Qui capite ipse sua instituit vestigia retro.</s><s id="s.000997"> <lb></lb> Et tamen hoc quoque uti concedam scire; at id ipsum <lb></lb> Quaeram, cum in rebus veri nihil viderit ante; <lb></lb> Unde sciat, quid sit scire, & nescire vicissim.</s><s id="s.000998"> <lb></lb> Notitiam veri quae res, falsique crearit; <lb></lb> Et dubium certo quae res differre probarit.</s><s id="s.000999"> <lb></lb> Invenies primis ab sensibus esse creatam <lb></lb> Notitiam veri, neque sensus posse refelli: <lb></lb> Nam maiore fide debet reperirier illud, <lb></lb> Sponte sua veris quod possit vincere falsa.</s><s id="s.001000"> <lb></lb> Quid maiore fide porro, quam sensus haberi <lb></lb> Debet ? </s><s id="s.001001"> an ab sensu falso ratio orta, valebit <lb></lb> Dicere eos contra, quae tota ab sensibus orta est ? </s><s id="s.001002"> <lb></lb> Qui nisi sint veri, ratio quoque falsa fit omnis.</s><s id="s.001003"> <lb></lb> An poterunt oculos aures reprehendere ? </s><s id="s.001004"> an auris <lb></lb> Tactus? </s><s id="s.001005"> an hunc porro tactum sapor arguet oris ? </s><s id="s.001006"> <lb></lb> An confutabunt nares, oculive, revincent? </s><s id="s.001007"> <lb></lb> Non, ut opinor, ita est.</s><s id="s.001008"> nam seorsum cuique potestas <lb></lb> Divisa est; sua vis cuique est.</s><s id="s.001009"> ideoque necesse est, <lb></lb> Quod molle, aut durum; gelidum, fervensve; seorsum <lb></lb> Id molle, aut durum; gelidum, fervensve videri: <lb></lb> Et seorsum varios rerum sentire colores <lb></lb> Et quaecumque coloribus sunt coniuncta necesse est.</s><s id="s.001010"> <lb></lb> Seorsus item sapor oris habet vim; seorsus odores <lb></lb> Nascuntur; sorsum sonitus: ideoque necesse est <lb></lb> Non possint alios alii convincere sensus.</s><s id="s.001011"> <lb></lb> Nec porro poterunt ipsi reprehendere sese: <lb></lb> Aequa fides quoniam debebit semper haberi.</s><s id="s.001012"> <lb></lb> Proinde, quod in quoque est his visum tempore, verum est.</s><s id="s.001013"> <lb></lb> Et, si non poterit ratio dissolvere caussam, <lb></lb> Cur ea, quae fuerint iuxtim quadrata, procul sint <lb></lb> Visa rotunda, tamen praestat rationis egentem <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/173.jpg" pagenum="124"></pb> Reddere mendose causas utriusque figurae, <lb></lb> Quam manibus manifesta suis emittere quaeque; <lb></lb> Et violare fidem primam, & convellere tota <lb></lb> Fundamenta, quibus nixatur vita, salusque.</s><s id="s.001014"> <lb></lb> Non modo enim ratio ruat omnis; vita quoque ipsa <lb></lb> Concidat extemplo, nisi credere sensibus ausis, <lb></lb> Praecipitisque locos vitare, & cetera, quae sint <lb></lb> In genere hoc fugienda; sequi, contraria quae sint.</s><s id="s.001015"> <lb></lb> Illa tibi est igitur verborum copia cassa.</s><s id="s.001016"> <lb></lb> Denique ut in fabrica, si pravast regula prima; <lb></lb> Normaque si fallax rectis regionibus exit; <lb></lb> Et libella aliqua si ex parti claudicat hilum, <lb></lb> Omnia mendose fieri, atque obstipa necessum est, <lb></lb> Prava, cubantia, prona, supina, atque absona tecta; <lb></lb> Iam ruere ut quaedam videantur velle, ruantque, <lb></lb> Prodita iudiciis fallacibus omnia primis: <lb></lb> Sic igitur ratio tibi rerum prava necesse est, <lb></lb> Falsaque sit, falsis quaecumque ab sensibus orta est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001017">Nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem <lb></lb> Sentiat, haudquaquam ratio scruposa relicta est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001018">Principio auditur sonus, & vox omnis, in auris <lb></lb> Insinuata suo pepulere ubi corpore sensum.</s><s id="s.001019"> <lb></lb> Corpoream quoque enim vocem constare fatendum est, <lb></lb> Et sonitum; quoniam possunt inpellere sensus.</s><s id="s.001020"> <lb></lb> Praeteradit enim vox fauces saepe; facitque <lb></lb> Asperiora foris gradiens arteria clamor.</s><s id="s.001021"> <lb></lb> Quippe, per angustum turba maiore coorta <lb></lb> Ire foras ubi coeperunt primordia vocum: <lb></lb> Scilicet expleti quoque ianua raditur oris.</s><s id="s.001022"> <lb></lb> Haud igitur dubium est, quin voces, verbaque constent <lb></lb> Corporeis e principiis, ut laedere possint.</s><s id="s.001023"> <lb></lb> Nec te fallit item, quid corporis auferat, & quid <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/174.jpg" pagenum="125"></pb> Detrahat ex hominum nervis, ac viribus ipsis <lb></lb> Perpetuus sermo nigrai noctis ad umbram, <lb></lb> Aurorae perductus ab exoriente nitore; <lb></lb> Praesertim si cum summo est clamore profusus.</s><s id="s.001024"> <lb></lb> Ergo corpoream vocem constare necesse est; <lb></lb> Multa loquens quoniam amittit de corpore partem.</s><s id="s.001025"> <lb></lb> Nec simili penetrant auris primordia forma, <lb></lb> Cum tuba depresso graviter sub murmure mugit, <lb></lb> Et reboat raucum regio c ita barbara bombum; <lb></lb> Vallibus & cycni nece torti ex Heliconis <lb></lb> Cum liquidam tollunt lugubri voce querellam.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001026">Hasce igitur penitus voces cum corpore nostro <lb></lb> Exprimimus, rectoque foras emittimus ore; <lb></lb> Mobilis articulat verborum daedala lingua, <lb></lb> Formaturaque labrorum pro parte figurat.</s><s id="s.001027"> <lb></lb> Asperitas autem vocis fit ab asperitate <lb></lb> Principiorum & item laevor laevore creatur.</s><s id="s.001028"> <lb></lb> Ac, ubi non longum spatium est, unde illa profecta <lb></lb> Perveniat vox quaeque; necesse est verba quoque ipsa <lb></lb> Plane exaudiri, discernique articulatim: <lb></lb> Servat enim formaturam, servatque figuram.</s><s id="s.001029"> <lb></lb> At si interpositum spatium sit longius aequo; <lb></lb> Aera per multum confundi verba necesse est, <lb></lb> Et conturbari vocem, dum transvolat auras.</s><s id="s.001030"> <lb></lb> Ergo fit, sonitum ut possis audire, neque hilum <lb></lb> Internoscere, verborum sententia quae sit.</s><s id="s.001031"> <lb></lb> Usqueadeo confusa venit vox, inque pedita <lb></lb> Praeterea edictum saepe unum perciet auris <lb></lb> Omnibus in populo, missum praeconis ab ore.</s><s id="s.001032"> <lb></lb> In multas igitur voces vox una repente <lb></lb> Diffugit, in privas quoniam se dividit auris; <lb></lb> Obsignans formam verbis, clarumque sonorem.</s><s id="s.001033"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/175.jpg" pagenum="126"></pb> At, quae pars vocum non auris incidit ipsas, <lb></lb> Praeterlata perit frustra diffusa per auras: <lb></lb> Pars solidis adlisa locis reiecta sonorem <lb></lb> Reddit: & interdum frustratur imagine verbi.</s><s id="s.001034"> <lb></lb> Quae bone cum videas, rationem reddere possis <lb></lb> Tute tibi, atque aliis, quo pacto per loca sola <lb></lb> Saxa paris formas verborum ex ordine reddant, <lb></lb> Palantis comites cum montes inter opacos <lb></lb> Quaerimus, & magna dispersos voce ciemus.</s><s id="s.001035"> <lb></lb> Sex etiam aut septem loca vidi reddere voces, <lb></lb> Unam cum iaceres: ita colles collibus ipsi <lb></lb> Verba repulsantes iterabant docta referre.</s><s id="s.001036"> <lb></lb> Haec loca capripedes Satyros, nymphasque tenere <lb></lb> Finitimi fingunt, & Faunos esse loquuntur: <lb></lb> Quorum noctivago strepitu, ludoque iocanti <lb></lb> Adfirmant vulgo taciturna silentia rumpi; <lb></lb> Chordarumque sonos fieri, dulcesque querellas, <lb></lb> Tibia quas fundit digitis pulsata canentum; <lb></lb> Et genus agricolum late sentiscere, cum Pan <lb></lb> Pinea semiferi capitis velamina quassans, <lb></lb> Unco saepe labro calamos percurrit hiantis; <lb></lb> Fistula silvestrem ne cesset fundere musam.</s><s id="s.001037"> <lb></lb> Cetera de genere hoc monstra, ac portenta loquontur, <lb></lb> Ne loca deserta ab divis quoque forte putentur <lb></lb> Sola tenere; ideo iactant miracula dictis; <lb></lb> Aut aliqua ratione alia ducuntur: ut omne <lb></lb> Humanum genus est avidum nimis auricularum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001038">Quod superest, non est mirandum, qua ratione <lb></lb> Quae loca per nequeunt oculi res cernere apertas, <lb></lb> Haec loca per voces veniant, aurisque lacessant.</s><s id="s.001039"> <lb></lb> Conloquium clausis foribus quoque saepe tenemus, <lb></lb> Nimirum quia vox per flexa foramina rerum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/176.jpg" pagenum="127"></pb> Incolumis transire potest; simulacra renutant: <lb></lb> Perscinduntur enim, nisi recta foramina tranant: <lb></lb> Qualia sunt vitri, species quae trameat omnis.</s><s id="s.001040"> <lb></lb> Praeterea partis in cunctas dividitur vox: <lb></lb> Ex aliis aliae quoniam gignuntur, ubi una <lb></lb> Dissiluit semel in multas exorta; quasi ignis <lb></lb> Saepe solet scintilla suos se spargere in ignis.</s><s id="s.001041"> <lb></lb> Ergo replentur loca vocibus, abdita retro <lb></lb> Omnia quae circum fuerint, sonituque cientur.</s><s id="s.001042"> <lb></lb> At simulacra viis derectis omnia tendunt, <lb></lb> Ut sunt missa semel.</s><s id="s.001043"> quapropter cernere nemo <lb></lb> Se supra potis est; at voces accipere extra.</s><s id="s.001044"> <lb></lb> Et tamen ipsa quoque haec dum transit clausa domorum, <lb></lb> Vox, optunditur, atque auris confusa penetrat: <lb></lb> Et sonitum potius, quam verba, audire videmur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001045">Nec, qui sentimus succum, lingua atque palatum, <lb></lb> Plusculum habent in se rationis, plus operaique.</s><s id="s.001046"> <lb></lb> Principio succum sentimus in ore, cibum cum <lb></lb> Mandendo exprimimus: ceu plenam spongiam aquai <lb></lb> Si quis forte manu premere, exsiccare coepit.</s><s id="s.001047"> <lb></lb> Inde quod exprimimus, per caulas omne palati <lb></lb> Diditur, & rarae per plexa foramina linguae.</s><s id="s.001048"> <lb></lb> Haec ubi laevia sunt manantis corpora succi; <lb></lb> Suaviter attingunt, & suaviter omnia tractant <lb></lb> Umida linguai circum sudantia templa: <lb></lb> At contra pungunt sensum, lacerantque coorta, <lb></lb> Quanto quaeque magis sunt asperitate repleta.</s><s id="s.001049"> <lb></lb> Deinde voluptas est e suco in fine palati; <lb></lb> Cum vero deorsum per fauces praecipitavit; <lb></lb> Nulla voluptas est, dum diditur omnis in artus.</s><s id="s.001050"> <lb></lb> Nec refert quidquam, quo victu corpus alatur, <lb></lb> Dummodo, quod capias, concoctum didere possis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/177.jpg" pagenum="128"></pb> Artibus, & stomachi humectum servare tenorem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001051">Nunc aliis alius cur sit cibus, ut videamus, Expediam, quareve, aliis quod triste, & amarum est <lb></lb> Hoc tamen esse aliis possit perdulce videri.</s><s id="s.001052"> <lb></lb> Tantaque in his rebus distantia, differitasque est; <lb></lb> Ut quod alijs cibus est, aliis fuat acre venenum, <lb></lb> Est utique ut serpens, hominis quae tacta salivis <lb></lb> Disperit, ac sese mandendo conficit ipsa.</s><s id="s.001053"> <lb></lb> Praeterea nobis veratrum est acre venenum, <lb></lb> At capris adipes, & coturnicibus auget.</s><s id="s.001054"> <lb></lb> Id quibus ut fiat rebus cognoscere possis; <lb></lb> Principio meminisse decet, quae diximus ante, <lb></lb> Semina multimodis in rebus mixta tenere.</s><s id="s.001055"> <lb></lb> Porro omnes, quaecumque cibum capiunt animantes, <lb></lb> Ut sunt dissimiles extrinsecus, & generatim <lb></lb> Extima membrorum circumcaesura coercet, <lb></lb> Proinde & seminibus distant, variantque figuris.</s><s id="s.001056"> <lb></lb> Semina cum porro distent; differre necesse est <lb></lb> Intervalla, viasque, foramina quae perhibemus, <lb></lb> Omnibus in membris, & in ore, ipsoque palato.</s><s id="s.001057"> <lb></lb> Esse minora igitur quaedam, maioraque debent; <lb></lb> Esse triquetra aliis, aliis quadrata necesse est, <lb></lb> Multa rutunda, modis multis multangula quaedam: <lb></lb> Namque figurarum ut ratio, motusque reposcunt; <lb></lb> Proinde foraminibus debent differre figurae; <lb></lb> Et variare viae, proinde ac textura coercet.</s><s id="s.001058"> <lb></lb> Hinc, ubi quod suave est aliis, aliis fit amarum, <lb></lb> Illis, queis suave est, laevissima corpora debent <lb></lb> Contrectabiliter caulas intrare palati: <lb></lb> At contra, quibus est eadem res intus acerba; <lb></lb> Aspera nimirum penetrant, hamataque fauces.</s><s id="s.001059"> <lb></lb> Nunc facile est ex his rebus cognoscere quaeque.</s><s id="s.001060"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/178.jpg" pagenum="129"></pb> Quippe, ubi cui febris bili superante coorta est, <lb></lb> Aut alia ratione aliquast vis excita morbi; <lb></lb> Perturbatur ibi totum iam corpus, & omnes <lb></lb> Commutantur ibi positurae principiorum: <lb></lb> Fit, prius ad sensum ut quae corpora conveniebant, <lb></lb> Nunc non conveniant; & cetera sint magis apta, <lb></lb> Quae penetrata queunt sensum progignere acerbum <lb></lb> Utraque enim sunt in mellis commista sapore, <lb></lb> Id quod iam supera tibi saepe ostendimus ante.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001061">Nunc age, quo pacto naris adiectus odoris <lb></lb> Tangat, agam.</s><s id="s.001062"> Primum res multas esse necesse est, <lb></lb> Unde fluens volvat varius se fluctus odorum, <lb></lb> Nam fluere, & mitti volgo, spargique putandum est.</s><s id="s.001063"> <lb></lb> Verum aliis alius magis est animantibus aptus, <lb></lb> Dissimilis propter formas.</s><s id="s.001064"> Ideoque per auras <lb></lb> Mellis apes quamvis longe ducuntur odore; <lb></lb> Vulturiique cadaveribus: tum fissa ferarum <lb></lb> Ungula quo tulerit gressum, promissa canum vis <lb></lb> Ducit: & humanum longe praesentit odorem <lb></lb> Romulidarum arcis servator candidus anser.</s><s id="s.001065"> <lb></lb> Sic aliis alius nidor datus, ad sua quemque <lb></lb> Pabula ducit, & a taetro resilire veneno <lb></lb> Cogit, eoque modo servantur saecla ferarum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001066">Hic odor ipse igitur, naris quicumque lacessit, <lb></lb> Est, alio ut possit promitti longius alter.</s><s id="s.001067"> <lb></lb> Sed tamen haud quisquam tam longe fertur eorum <lb></lb> Quam sonitus, quam vox, mitto iam dicere, quam res, <lb></lb> Quae feriunt oculorum acies, visumque lacessunt.</s><s id="s.001068"> <lb></lb> Errabundus enim tarde venit, ac perit ante <lb></lb> Paullatim facilis distractus in aeris auras: <lb></lb> Ex alto primum quia vix emittitur ex re: <lb></lb> Nam penitus fluere, atque recedere rebus odores <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/179.jpg" pagenum="130"></pb> Significat, quod fracta magis redolere videntur <lb></lb> Omnia, quod contrita, quod igni conlabefacta.</s><s id="s.001069"> <lb></lb> Deinde videre licet maioribus esse creatum <lb></lb> Principiis voci; quoniam per saxea saepta <lb></lb> Non penetrat, qua vox volgo, sonitusque feruntur.</s><s id="s.001070"> <lb></lb> Quare etiam quod olet, non tam facile esse videbis <lb></lb> Investigare in qua sit regione locatum: <lb></lb> Refrigescit enim cunctando plaga per auras; <lb></lb> Nec calida ad sensum decurrunt nuntia rerum.</s><s id="s.001071"> <lb></lb> Errant saepe canes itaque, & vestigia quaerunt.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001072">Nec tamen hoc solis in odoribus, atque saporum <lb></lb> In genere est: sed item species rerum, atque colores <lb></lb> Non ita conveniunt ad sensus omnibus omnes, <lb></lb> Ut non sint allis quaedam magis acria visu.</s><s id="s.001073"> <lb></lb> quin etiam gallum, noctem explaudentibus alis <lb></lb> Auroram clara consuetum voce vocare, <lb></lb> Nenu queunt rabidi contra constare leones, <lb></lb> Inque tueri; ita continuo meminere fugai: <lb></lb> Nimirum, quia sunt gallorum in corpore quaedam <lb></lb> Semina; quae, cum sunt oculis inmissa leonum, <lb></lb> Pupillas interfodiunt, acremque dolorem <lb></lb> Praebent, ut nequeant contra durare feroces: <lb></lb> Cum tamen haec nostras acies nihil laedere possint; <lb></lb> Aut quia non penetrant aut quod penetrantibus illis, <lb></lb> Exitus ex oculis liber datur, in remeando <lb></lb> Laedere ne possint ex ulla lumina parte.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001074">Nunc age, quae moveant animum res accipe, & unde, <lb></lb> Quae veniunt, veniant in mentem, percipe paucis.</s><s id="s.001075"> <lb></lb> Principio hoc dico, rerum simulacra vagari <lb></lb> Multa modis multis in cunctas undique partis <lb></lb> Tenvia, quae facile inter se iunguntur in auris, <lb></lb> Obvia cum veniunt, ut aranea, bracteaque auri.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/180.jpg" pagenum="131"></pb> <s id="s.001076">Quippe etenim multo magis haec sunt tenvia textu, <lb></lb> Quam quae percipiunt oculos, visumque lacessunt: <lb></lb> Corporis haec quoniam penetrant per rara; cientque <lb></lb> Tenvem animi naturam intus, sensumque lacessunt.</s><s id="s.001077"> <lb></lb> Centauros itaque & Scyllarum membra videmus, <lb></lb> Cerbereasque canum facies, simulacraque eorum, <lb></lb> Quorum morte obita tellus amplectitur ossa; <lb></lb> Omne genus quoniam passim simulacra feruntur; <lb></lb> Partim sponte sua quae fiunt aere in ipso: <lb></lb> Partim quae variis ab rebus cumque recedunt: <lb></lb> Et quae confiunt ex horum facta figuris.</s><s id="s.001078"> <lb></lb> Nam certe ex vivo Centauri non fit imago; <lb></lb> Nulla fuit quoniam talis natura animantis.</s><s id="s.001079"> <lb></lb> Verum ubi equi, atque hominis casu concurrit imago; <lb></lb> Herescit facile extemplo, quod diximus ante, <lb></lb> Propter subtilem naturam, & tenvia texta.</s><s id="s.001080"> <lb></lb> Cetera de genere hoc eadem ratione creantur.</s><s id="s.001081"> <lb></lb> Quae cum mobiliter summa levitate feruntur, <lb></lb> Ut prius ostendi; facile uno commovet ictu <lb></lb> Quaelibet una animum nobis subtilis imago: <lb></lb> Tenvis enim mens est, & mire mobilis ipsa.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001082">Haec fieri ut memoro, facile hinc cognoscere possis, <lb></lb> Quatinus hoc simile est oculis, quod mente videmus <lb></lb> Atque oculis, simili fieri ratione necesse est: <lb></lb> Nunc igitur docui quoniam me forte leones <lb></lb> Cernere per simulacra, oculos quaecumque lacessunt: <lb></lb> Scire licet mentem simili ratione moveri <lb></lb> Per simulacra, leonum cetera, quae videt aeque, <lb></lb> Nec minus, atque oculi; nisi quod mage tenvia cernit.</s><s id="s.001083"> <lb></lb> Nec ratione alia, cum somnus membra profudit, <lb></lb> Mens animi vigilat, nisi quod simulacra lacessunt <lb></lb> Haec eadem nostros animos, quae, cum vigilamus, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/181.jpg" pagenum="132"></pb> Usqueadeo, certe ut videamur cernere eum, quem <lb></lb> Reddita vitai iam mors, & terra potita est.</s><s id="s.001084"> <lb></lb> Hoc ideo fieri cogit natura, quod omnes <lb></lb> Corporis affecti sensus per membra quiescunt, <lb></lb> Nec possunt falsum veris convincere rebus.</s><s id="s.001085"> <lb></lb> Praeterea meminisse iacet, languetque sopore; <lb></lb> Nec dissentit eum mortis, letique potitum <lb></lb> Iampridem, quem mens vivum se cernere credit.</s><s id="s.001086"> <lb></lb> Quod superest, non est mirum simulacra moveri, <lb></lb> Bracchiaque in numerum iactare, & cetera membra.</s><s id="s.001087"> <lb></lb> Nam fit, ut in somnis facere hoc videatur imago.</s><s id="s.001088"> <lb></lb> Quippe, ubi prima perit, alioque est altera nata <lb></lb> Endo statu; prior hic gestum mutasse videtur.</s><s id="s.001089"> <lb></lb> Scilicet id fieri celeri ratione putandum est: <lb></lb> Tanta est mobilitas, & rerum copia tanta, <lb></lb> Tantaque sensibili quovis est tempore in uno; <lb></lb> Copia particularum ut possit suppeditare.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001090">Multaque in his rebus quaeruntur, multaque nobis <lb></lb> Clarandum est, plane si res exponere avemus.</s><s id="s.001091"> <lb></lb> Quaeritur imprimis, quare, quod cuique lubido <lb></lb> Venerit, extemplo mens cogitet eius idipsum.</s><s id="s.001092"> <lb></lb> Anne voluntatem nostram simulacra tuentur ? </s><s id="s.001093"><lb></lb> Et simulac volumus, nobis occurrit imago ? </s><s id="s.001094"> <lb></lb> Si mare, si terram cordi est, si denique caelum, <lb></lb> Conventus hominum, pompam, convivia, pugnas; <lb></lb> Omnia sub verbone creat natura, paratque ? </s><s id="s.001095"> <lb></lb> Cum praesertim aliis eadem in regione, locoque <lb></lb> Longe dissimilis animus res cogitet omnis ? </s><s id="s.001096"> <lb></lb> Quid porro, in numerum procedere cum simulacra <lb></lb> Cernimus in somnis, & mollia membra movere, <lb></lb> Mollia mobiliter cum alternis bracchia mittunt ? </s><s id="s.001097"> <lb></lb> Et repetunt oculis gestum pede convenienti ? </s><s id="s.001098"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/182.jpg" pagenum="133"></pb> Scilicet arte madent simulacra, & docta vagantur, <lb></lb> Nocturno facere ut possint in tempore ludos ? </s><s id="s.001099"> <lb></lb> An magis illud erit verum, quia tempore in uno <lb></lb> Consentimus, id est, cum vox emittitur una; <lb></lb> Tempora multa latent, ratio quae comperit esse: <lb></lb> Propterea fit, uti quovis in tempore quaeque <lb></lb> Praesto sint simulacra locis in queisque parata ? </s><s id="s.001100"> <lb></lb> Tanta est mobilitas, & rerum copia tanta.</s><s id="s.001101"> <lb></lb> Et quia tenvia sunt, nisi quae contendit, acute <lb></lb> Cernere non potis est animus.</s><s id="s.001102"> proinde omnia, quae sunt <lb></lb> Praeterea, pereunt, nisi sic sese ipse paravit.</s><s id="s.001103"> <lb></lb> Ipse parat sese porro, speratque futurum, <lb></lb> Ut videat, quod consequitur rem quamque: fit ergo.</s><s id="s.001104"> <lb></lb> Nonne vides, oculos etiam, cum, tenvia quae sint, <lb></lb> Cernere coeperunt, contendere se, atque parare: <lb></lb> Nec sine eo fieri posse, ut cernamus acute ? </s><s id="s.001105"> <lb></lb> Et tamen in rebus quoque apertis noscere possis, <lb></lb> Si non advertas animum, proinde esse quasi omni <lb></lb> Tempore semotum fuerint, longeque remotum.</s><s id="s.001106"> <lb></lb> Cur igitur mirum est, animus si cetera perdit, <lb></lb> Praeter, quam quibus est in rebus deditus ipse ? </s><s id="s.001107"> <lb></lb> Deinde adopinamur de signis maxima parvis; <lb></lb> Ac nos in fraudem induimus, frustramur id ipsi.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001108">Fit quoque, ut interdum non suppeditetur imago <lb></lb> Eiusdem generis; sed femina quae fuit ante, <lb></lb> In manibus vir tum factus videatur adesse, <lb></lb> Aut alia ex alia facies, aetasque sequatur: <lb></lb> Quod ne miremur, sopor, atque oblivia curant.</s><s id="s.001109"> <lb></lb> Illud in his rebus vitium vementer inesto; <lb></lb> Effugere illorumque errorem praemeditemur, <lb></lb> Lumina qui faciunt oculorum clara creata, <lb></lb> Prospicere ut possimus; &, ut proferre viai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/183.jpg" pagenum="134"></pb> Proceros passus, ideo fastigia posse <lb></lb> Surarum, ac feminum pedibus fundata plicari; <lb></lb> Bracchia tum porro validis ex apta lacertis <lb></lb> Esse, manusque datas utraque ex Parte ministras, <lb></lb> Ut facere ad vitam possimus, quae foret usus: <lb></lb> Cetera de genere hoc inter quaecumque pretantur; <lb></lb> Omnia perversa praepostera sunt ratione: <lb></lb> Nihil ideo quoniam natum est in corpore, ut uti <lb></lb> Possemus; sed quod natum est, id procreat usum, <lb></lb> Nec fuit ante videre oculorum lumina nata: <lb></lb> Nec dictis orare prius, quam lingua creata est: <lb></lb> Sed potius longe linguae praecessit origo <lb></lb> Sermonem: multoque creatae sunt prius aures, <lb></lb> Quam sonus est auditus: & omnia denique membra <lb></lb> Ante fuere, ut opinor, eorum quam foret usus.</s><s id="s.001110"> <lb></lb> Haud igitur potuere utendi crescere caussa.</s><s id="s.001111"> <lb></lb> At contra conferre manu certamina pugnae, <lb></lb> Et lacerare artus, foedareque membra cruore, <lb></lb> Ante fuit multo, quam lucida tela volarent: <lb></lb> Et volnus vitare prius natura coegit, <lb></lb> Quam daret obiectum parmai laeva per artem.</s><s id="s.001112"> <lb></lb> Scilicet & fessum corpus mandare quieti, <lb></lb> Multo antiquius est, quam lecti mollia strata: <lb></lb> Et sedare sitim prius est, quam pocula, natum.</s><s id="s.001113"> <lb></lb> Haec igitur possunt utendi cognita caussa, <lb></lb> Credier, ex usu quae sunt, vitaque reperta.</s><s id="s.001114"> <lb></lb> Illa quidem seorsum sunt omnia, quae prius ipsa <lb></lb> Nata, dedere suae post notitiam utilitatis.</s><s id="s.001115"> <lb></lb> Quo genere imprimis sensus, & membra videmus.</s><s id="s.001116"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam procul est, ut credere possis <lb></lb> Utilitatis ob officium potuisse creari.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001117">Illud item non est mirandum, corporis ipsa <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/184.jpg" pagenum="135"></pb> Quod natura cibum quaerit cuiusque animantis.</s><s id="s.001118"> <lb></lb> Quippe etenim fluere, atque recedere corpora rebus <lb></lb> Multa modis docui; sed plurima debent <lb></lb> Ex animalibus his, quae sunt exercita motu: <lb></lb> Multaque per sudorem ex alto pressa feruntur, <lb></lb> Multa per os exhalantur, cum languida anhelant.</s><s id="s.001119"> <lb></lb> His igitur rebus rarescit corpus; & omnis <lb></lb> Subruitur natura: dolor quam consequitur rem: <lb></lb> Propterea capitur cibus, ut suffulciat artus; <lb></lb> Et recreet vires interdatus; atque patentem <lb></lb> Per membra ac venas ut amorem opturet edendi.</s><s id="s.001120"> <lb></lb> Humor item discedit in omnia, quae loca cumque <lb></lb> Poscunt humorem: glomerataque multa vaporis <lb></lb> Corpora, quae stomacho praebent incendia nostro, <lb></lb> Dissupat adveniens liquor, ac restinguit, ut ignem; <lb></lb> Urere ne possit calor amplius aridus artus.</s><s id="s.001121"> <lb></lb> Sic igitur tibi anhela sitis de corpore nostro <lb></lb> Abluitur; sic expletur ieiuna cupido.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001122">Nunc qui fiat, uti passus proferre queamus, <lb></lb> Cum volumus, varieque datum sit membra movere; <lb></lb> Et quae res tantum hoc oneris protrudere nostri <lb></lb> Corporis insuerit, dicam : tu percipe dicta.</s><s id="s.001123"> <lb></lb> Dico animo nostro primum simulacra meandi <lb></lb> Accidere, atque animum pulsare, ut diximus ante.</s><s id="s.001124"> <lb></lb> Inde voluntas fit.</s><s id="s.001125"> neque enim facere incipit ullam <lb></lb> Rem quisquam, quam mens providit, quid velit, ante.</s><s id="s.001126"> <lb></lb> At, quod providet, illius rei constat imago.</s><s id="s.001127"> <lb></lb> Ergo animus cum sese ita commovet, ut velit ire <lb></lb> Inque gredi; ferit extemplo, quae in corpore toto <lb></lb> Per membra, atque artus, animai dissita vis est: <lb></lb> Et facile est factu, quoniam coniuncta tenetur: <lb></lb> Inde ea proporro corpus ferit.</s><s id="s.001128"> atque ita tota <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/185.jpg" pagenum="136"></pb> Paullatim moles protruditur, atque movetur.</s><s id="s.001129"> <lb></lb> Praeterea tum rarescit quoque corpus, & aer, <lb></lb> Scilicet ut debet, qui semper mobilis extat, <lb></lb> Per patefacta venit, penetratque foramina largus: <lb></lb> Et dispargitur ad partis ita quasque minutas <lb></lb> Corporis.</s><s id="s.001130"> hinc igitur rebus fit utrimque duabus, <lb></lb> Corporis ut ac navis velis, ventoque feratur.</s><s id="s.001131"> <lb></lb> Nec tamen illud in his rebus mirabile constat, <lb></lb> Tantula quod tantum corpus corpuscula possunt <lb></lb> Contorquere, & onus totum convertere nostrum.</s><s id="s.001132"> <lb></lb> Quippe etenim ventus suptili corpore tenvis <lb></lb> Trudit agens magnam magno molimine navim: <lb></lb> Et manus una regit quantovis impete euntem; <lb></lb> Atque gubernaclum contorquet quolibet una: <lb></lb> Multaque per trochleas, & tympana pondere magno <lb></lb> Commovet, atque levi sustollit machina nisu.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001133">Nunc quibus ille modis somnus per membra quietem <lb></lb> Inriget, atque animi curas e pectore solvat; <lb></lb> Suavidicis potius, quam multis versibus edam; <lb></lb> Parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam <lb></lb> Clamor in aetheriis dispersus nubibus austri.</s><s id="s.001134"> <lb></lb> Tu mihi da tenuis aures, animumque sagacem, <lb></lb> Ne fieri negites, quae dicam, posse; retroque <lb></lb> Vera repulsanti discedas pectore dicta; <lb></lb> Tutemet in culpa cum sis, ne cernere possis.</s><s id="s.001135"> <lb></lb> Principio somnus fit, ubi est distracta per artus <lb></lb> Vis animae, partimque foras eiecta recessit; <lb></lb> Et partim contrusa magis concessit in altum.</s><s id="s.001136"> <lb></lb> Dissoluuntur enim tum demum membra, fluuntque.</s><s id="s.001137"> <lb></lb> Nam dubium non est, animai quin opera sit <lb></lb> Sensus hic in nobis: quem cum sopor inpedit esse; <lb></lb> Tum nobis animam perturbatam esse putandum est, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/186.jpg" pagenum="137"></pb> Eiectamque foras; non omnem; namque iaceret <lb></lb> Aeterno corpus perfusum frigore leti: <lb></lb> Quippe ubi nulla latens animai pars remaneret <lb></lb> In membris; cinere ut multa latet obrutus ignis; <lb></lb> Unde reconflari sensus per membra repente <lb></lb> Possit, ut ex igni caeco consurgere flamma.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001138">Sed quibus haec rebus novitas confletur, & unde <lb></lb> Perturbari anima, & corpus languescere possit, <lb></lb> Expediam: tu fac ne ventis verba profundam.</s><s id="s.001139"> <lb></lb> Principio externa corpus de parte necessum est, <lb></lb> Aeriis quoniam vicinum tangitur auris, <lb></lb> Tundier, atque eius crebro pulsarier ictu.</s><s id="s.001140"> <lb></lb> Proptereaque fere res omnes, aut corio sunt, <lb></lb> Aut etiam conchis, aut callo, aut cortice tectae.</s><s id="s.001141"> <lb></lb> Interiorem etiam partem spirantibus aer <lb></lb> Verberat hic idem cum ducitur, atque reflatur.</s><s id="s.001142"> <lb></lb> Quare utrimque secus cum corpus vapulet; & cum <lb></lb> Perveniant plagae per parva foramina nobis <lb></lb> Corporis ad primas partis, elementaque prima: <lb></lb> Fit quasi paullatim nobis per membra ruina.</s><s id="s.001143"> <lb></lb> Conturbantur enim positurae principiorum <lb></lb> Corporis, atque animi sic, ut pars inde animai <lb></lb> Eiciatur, & introrsum pars abdita cedat: <lb></lb> Pars etiam distracta per artus, non queat esse <lb></lb> Coniuncta inter se, neque motu mutua fungi.</s><s id="s.001144"> <lb></lb> Inter enim saepit coitus natura, viasque; <lb></lb> Ergo sensus abit mutatis motibus alte.</s><s id="s.001145"> <lb></lb> Et quoniam non est, quasi quod suffulciat artus; <lb></lb> Debile fit corpus, languescuntque omnia membra; <lb></lb> Bracchia, palpebraeque cadunt, poplitesque procubant.</s><s id="s.001146"> <lb></lb> Deinde cibum sequitur somnus; quia quae facit aer, <lb></lb> Haec eadem cibus, in venas dum diditur omnis, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/187.jpg" pagenum="138"></pb> Efficit.</s><s id="s.001147"> & multo sopor ille gravissimus exstat <lb></lb> Quem satur aut lassus capias: quia plurima tum se <lb></lb> Corpora conturbant magno concusa labore.</s><s id="s.001148"> <lb></lb> Fit ratione eadem coniectus partim animai <lb></lb> Altior; atque foras eiectus largior eius; <lb></lb> Et divisior inter se, ac distractior intus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001149">Et quoi quisque fere studio devinctus adheret; <lb></lb> Aut quibus in rebus multum sumus ante morati; <lb></lb> Atque in ea ratione fuit contenta magis mens; <lb></lb> In somnis eadem plerumque videmur obire: <lb></lb> Caussidici causas agere, & componere leges: <lb></lb> Endoperatores pugnare, ac proelia obire: <lb></lb> Nautae contractum cum ventis degere bellum; <lb></lb> Nos agere hoc autem; & naturam quaerere rerum <lb></lb> Semper, & inventam patriis exponere chartis.</s><s id="s.001150"> <lb></lb> Cetera sic studia, atque artes plerumque videntur <lb></lb> In somnis animos hominum frustrata tenere.</s><s id="s.001151"> <lb></lb> Et quicumque dies multos ex ordine ludis <lb></lb> Assiduas dederunt operas; plerumque videmus, <lb></lb> Cum iam destiterunt ea sensibus usurpare, <lb></lb> At relliquias tamen esse vias in mente patentis, <lb></lb> Qua possint eadem rerum simulacra venire.</s><s id="s.001152"> <lb></lb> Permultos itaque illa dies eadem obversantur <lb></lb> Ante oculos; etiam vigilantes ut videantur <lb></lb> Cernere saltantis, & mollia membra moventis; <lb></lb> Et citharae liquidum carmen, chordasque loquentis <lb></lb> Auribus accipere; & consessum cernere eundem, <lb></lb> Scenaique simul varios splendere decores.</s><s id="s.001153"> <lb></lb> Usque adeo magni refert studium, atque voluptas, <lb></lb> Et quibus in rebus consuerint esse operati <lb></lb> Non homines solum, sed vero animalia cuncta: <lb></lb> Quippe videbis equos fortis, cum membra iacebunt, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/188.jpg" pagenum="139"></pb> In somnis sudare tamen, spirareque saepe <lb></lb> Et quasi de palma summas contendere vires, <lb></lb> Tunc quasi carceribus patefactis, saepe quiete.</s><s id="s.001154"> <lb></lb> Venantumque canes in molli saepe quiete <lb></lb> Iactant crura tamen subito, vocesque repente <lb></lb> Mittunt, & crebro redducunt naribus auras, <lb></lb> Ut vestigia si teneant inventa ferarum.</s><s id="s.001155"> <lb></lb> Expergefactique sequuntur inania saepe <lb></lb> Cervorum simulacra, fugae quasi dedita cernant: <lb></lb> Donec discussis redeant terroribus ad se.</s><s id="s.001156"> <lb></lb> At consueta domi catulorum blanda propago <lb></lb> Degere, saepe levem ex oculis, volucremque soporem <lb></lb> Discutere, & corpus de terra corripere instant, <lb></lb> Proinde quasi ignotas facies, atque ora tuantur: <lb></lb> Et quo quaeque magis sunt aspera seminiorum; <lb></lb> Tam magis in somnis eadem saevire necessum est.</s><s id="s.001157"> <lb></lb> At variae fugiunt volucres, pinnisque repente <lb></lb> Sollicitant divum nocturno tempore lucos, <lb></lb> Accipitres somno in leni si proelia, pugnasque <lb></lb> Edere sunt persectantes, visaeque volantes.</s><s id="s.001158"> <lb></lb> Porro hominum mentes magnis quae motibus edunt ? </s><s id="s.001159"><lb></lb> Magna, itidem saepe in somnis, faciuntque, geruntque, <lb></lb> Reges expugnant, capiuntur, proelia miscent; <lb></lb> Tollunt clamorem, quasi si iugulentur ibidem: <lb></lb> Multi depugnant, gemitusque doloribus edunt; <lb></lb> Et, quasi pantherae morsu, saevive leonis <lb></lb> Mandantur, magnis clamoribus omnia complent.</s><s id="s.001160"> <lb></lb> Multi de magnis per somnum rebus loquuntur; <lb></lb> Indicioque sui facti persaepe fuere.</s><s id="s.001161"> <lb></lb> Multi mortem obeunt: Multi, de montibus altis <lb></lb> Se quasi praecipitent ad terram corpore toto, <lb></lb> Exterrentur; & ex somno quasi mentibus capti, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/189.jpg" pagenum="140"></pb> Vix ad se redeunt permoti corporis aestus.</s><s id="s.001162"> <lb></lb> Flumen item sitiens, aut fontem propter amoenum <lb></lb> Adsidet, & totum prope faucibus occupat amnem.</s><s id="s.001163"> <lb></lb> Puri saepe lacum propter, se, ac dolia curta <lb></lb> Somno devincti credunt extollere vestem, <lb></lb> Totius humorem saccatum corporis fundant: <lb></lb> Cum Babylonica magnifico splendore rigantur.</s><s id="s.001164"> <lb></lb> Tum, quibus aetatis freta primitus insinuatur, <lb></lb> Semen, ubi ipsa dies membris matura creavit; <lb></lb> Conveniunt simulacra foris e corpore quoique <lb></lb> Nuntia praeclari vultus, pulchrique coloris; <lb></lb> Qui ciet inritans loca turgida semine multo: <lb></lb> Ut quasi transactis saepe omnibus rebus, profundant <lb></lb> Fluminis ingentis fluctus, vestemque cruentent.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001165">Sollicitatur id in nobis, quod diximus ante, <lb></lb> Semen, adulta aetas cum primum roborat artus: <lb></lb> Namque alias aliud res commovet, atque lacessit; <lb></lb> Ex homine humanum semen ciet una hominis vis: <lb></lb> Quod simulatque suis eiectum sedibus exit; <lb></lb> Per membra, atque artus decedit corpore toto <lb></lb> In loca conveniens nervorum certa, cietque <lb></lb> Continuo partis genitalis corporis ipsas.</s><s id="s.001166"> <lb></lb> Inritata tument loca semine, fitque voluntas <lb></lb> Eiicere id, quo se contendit dira lubido: <lb></lb> Idque petit corpus mens, unde est saucia amore.</s><s id="s.001167"> <lb></lb> Namque omnes plerumque cadunt in vulnus, & illam <lb></lb> Emicat in partem sanguis, unde icimur ictu, <lb></lb> Et si comminus est, hostem ruber occupat humor.</s><s id="s.001168"> <lb></lb> Sic igitur, Veneris qui telis accipit ictum, <lb></lb> Sive puer membris muliebribus hunc iaculatur, <lb></lb> Seu mulier toto iactans e corpore amorem; <lb></lb> Unde feritur, eo tendit, gestitque coire, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/190.jpg" pagenum="141"></pb> Et iacere humorem in corpus de corpore ductum.</s><s id="s.001169"> <lb></lb> Namque voluptatem praesagit multa cupido.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001170">Haec Venus est nobis: hinc autem est nomen amoris, <lb></lb> Hinc illaec primum Veneris dulcedinis in cor <lb></lb> Stillavit gutta, & successit frigida cura.</s><s id="s.001171"> <lb></lb> Nam si abest, quod ames; presto simulacra tamen sunt <lb></lb> Illius, & nomen dulce obversatur ad auris.</s><s id="s.001172"> <lb></lb> Sed fugitare decet simulacra, & pabula amoris <lb></lb> Abstergere sibi, atque alio convertere mentem; <lb></lb> Et iacere humorem conlectum in corpora quaeque: <lb></lb> Nec retinere, semel conversum unius amore; <lb></lb> Et servare sibi curam, certumque dolorem: <lb></lb> Ulcus enim vivescit, & inveterascit alendo, <lb></lb> Inque dies gliscit furor, atque aerumna gravescit, <lb></lb> Si non prima novis conturbes volnera plagis, <lb></lb> Volgivagaque vagus Venere ante recentia cures, <lb></lb> Aut alio possis animi traducere motus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001173">Nec Veneris fructu caret is, qui vitat amorem, <lb></lb> Sed potius, quae sunt sine paena, commoda sumit: <lb></lb> Nam certe purast sanis magis inde voluptas; <lb></lb> Quam miseris.</s><s id="s.001174"> etenim potiundi tempore in ipso <lb></lb> Fluctuat incertis erroribus ardor amantum.</s><s id="s.001175"> <lb></lb> Nec constat quid primum oculis, manibusque fruantur.</s><s id="s.001176"> <lb></lb> Quod petiere, premunt arte, faciuntque dolorem <lb></lb> Corporis, & dentis inlidunt saepe labellis, <lb></lb> Osculaque adfigunt, quia non est pura voluptas: <lb></lb> Et stimuli sub sunt, qui instigant laedere idipsum <lb></lb> Quodcumque est, rabies unde illaec germina surgunt, <lb></lb> Sed leviter poenas frangit Venus inter amorem.</s><s id="s.001177"> <lb></lb> Blandaque refrenat morsus admixta voluptas.</s><s id="s.001178"> <lb></lb> Namque in eo spes est, unde est ardoris origo, <lb></lb> Restingui quoque posse ab eodem corpore flammam.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/191.jpg" pagenum="142"></pb> <s id="s.001179">Quod fieri contra totum natura repugnat: <lb></lb> Unaque res haec est, cuius quam plurima habemus, <lb></lb> Tum magis ardescit dira cuppedine pectus.</s><s id="s.001180"> <lb></lb> Nam cibus, atque humor membris adsumitur intus: <lb></lb> Quae quoniam certas possunt obsidere partis, <lb></lb> Hoc facile expletur laticum, frugumque cupido: <lb></lb> Ex hominis vero facie, pulchroque colore <lb></lb> Nihil datur in corpus praeter simulacra fruendum <lb></lb> Tenvia, quae vento spes raptast saepe misella.</s><s id="s.001181"> <lb></lb> Ut bibere in somnis sitiens cum quaerit, & humor <lb></lb> Non datur, ardorem qui membris stinguere possit; <lb></lb> Sed laticum simulacra petit, frustraque laborat; <lb></lb> In medioque sitit torrenti flumine potans.</s><s id="s.001182"> <lb></lb> Sic in amore Venus simulacris ludit amantis: <lb></lb> Nec satiare queunt spectando corpora coram: <lb></lb> Nec manibus quicquam teneris abradere membris <lb></lb> Possunt, errantes incerti corpore toto.</s><s id="s.001183"> <lb></lb> Denique cum membris conlatis flore utuntur <lb></lb> Aetatis; dum iam praesagit gaudia corpus, <lb></lb> Atque in eo est Venus, ut muliebria conserat arva: <lb></lb> Adfigunt avide corpus, iunguntque salivas <lb></lb> Oris; & inspirant pressantes dentibus ora, <lb></lb> Nequiquam; quoniam nihil inde abradere possunt, <lb></lb> Nec penetrare, & abire in corpus corpore toto.</s><s id="s.001184"> <lb></lb> Nam facere interdum id velle, & certare videntur: <lb></lb> Usqueadeo cupide in Veneris compagibus herent, <lb></lb> Membra voluptatis dum vi labefacta liquescunt.</s><s id="s.001185"> <lb></lb> Tandem ubi se erupit nervis conlecta cupido; <lb></lb> Parva fit ardoris violenti pausa parumper: <lb></lb> Inde redit rabies eadem, & furor ille revisit; <lb></lb> Cum sibi, quid cupiant ipsi, contingere quaerunt; <lb></lb> Nec reperire, malum id possunt quae machina vincat; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/192.jpg" pagenum="143"></pb> Usqueadeo incerti tabescunt volnere caeco.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001186">Adde quod absumunt viris, pereuntque labore.</s><s id="s.001187"> <lb></lb> Adde quod alterius sub nutu degitur aetas.</s><s id="s.001188"> <lb></lb> Labitur interea res, & vadimonia fiunt, <lb></lb> Languent officia; atque aegrotat fama vacillans: <lb></lb> Vnguenta, & pulchra in pedibus Sicyonia rident: <lb></lb> Scilicet & grandes viridi cum luce smaragdi <lb></lb> Auro includuntur; teriturque thalassina vestis <lb></lb> Adsidue, & Veneris sudorem exercita potat: <lb></lb> Et bene parta patrum fiunt anademata, mitrae: <lb></lb> Interdum in pallam, Melitensia, Ceaque vertunt.</s><s id="s.001189"> <lb></lb> Eximia veste, & victu convivia, ludi, <lb></lb> Pocula crebra, unguenta, coronae, serta parantur: <lb></lb> Nequiquam; quoniam medio de fonte leporum <lb></lb> Surgit amari aliquid, quod in ipsis floribus angat, <lb></lb> Aut cum conscius ipse animus se forte remodet, <lb></lb> Desidiose agere aetatem, lustrisque perire: <lb></lb> Aut quod in ambiguo verbum iaculata reliquit; <lb></lb> Quod cupido adfixum cordi vivescit, ut ignis: <lb></lb> Aut nimium iactare oculos, aliumve tueri <lb></lb> Quod putat, in voltuque videt vestigia risus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001190">Atque in amore mala haec proprio, summeque secundo <lb></lb> Inveniuntur: in adverso vero, atque inopi sunt, <lb></lb> Prendere quae possis oculorum lumine aperto <lb></lb> Innumerabilia.</s><s id="s.001191"> ut melius vigilare sit ante, <lb></lb> Qua docui ratione, cavereque ne inliciaris.</s><s id="s.001192"> <lb></lb> Nam vitare, plagas in amoris ne laciamur, <lb></lb> Non ita difficile est, quam captum retibus ipsis <lb></lb> Exire, & validos Veneris perrumpere nodos.</s><s id="s.001193"> <lb></lb> Et tamen implicitus quoque possis, inque peditus <lb></lb> Effugere infestum, nisi tute tibi obvius obstes; <lb></lb> Et praetermittas animi vitia omnia primum: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/193.jpg" pagenum="144"></pb> Tum quae corporis sunt eius, quam praepetis, ac vis.</s><s id="s.001194"> <lb></lb> Nam hoc faciunt homines plerumque cupidine caeci; <lb></lb> Et tribuunt ea, quae non sunt his commoda vere.</s><s id="s.001195"> <lb></lb> Multimodis igitur pravas, turpisque videmus <lb></lb> Esse in deliciis, summoque in honore vigere: <lb></lb> Atque alios alii inrident, Veneremque suadent <lb></lb> Ut placent, quoniam foedo adflictantur amore; <lb></lb> Nec sua respiciunt miseri mala maxima saepe.</s><s id="s.001196"> <lb></lb> Nigra melichrus est: inmunda & foetida, acosmos: <lb></lb> Caesia, Palladion: nervosa, & lignea, Dorcas: <lb></lb> Parvula, pumilio; chariton mia, tota merum sal: <lb></lb> Magna, atque inmanis; cataplexis, plenaque, honoris: <lb></lb> Balba, loqui non quit; traulizi: muta, pudens est: <lb></lb> At flagrans, odiosa, loquacula; Lampadion fit.</s><s id="s.001197"> <lb></lb> Ischnon eromenion tum fit, cum vivere non quit <lb></lb> Prae macie.</s><s id="s.001198"> rhadine vero est, iam mortua tussi.</s><s id="s.001199"> <lb></lb> At Lamia & mammosa, Ceres est ipsa ab Iaccho.</s><s id="s.001200"> <lb></lb> Simula, Silena ac Satura est: labiosa, philema.</s><s id="s.001201"> <lb></lb> Cetera de genere hoc longum est, si dicere coner.</s><s id="s.001202"> <lb></lb> Sed tamen esto iam quantovis oris honore, <lb></lb> Cui Veneris membris vis omnibus exoriatur: <lb></lb> Nempe aliae quoque; sunt; nempe hac sine viximus ante; <lb></lb> Nempe eadem facit & scimus facere, omnia turpi; <lb></lb> Et miseram tetris se suffit odoribus ipsa: <lb></lb> Quam famulae longe fugitant, furtimque cachinnant.</s><s id="s.001203"> <lb></lb> At lacrumans exclusus amator limina saepe <lb></lb> Floribus & sertis operit, postisque superbos <lb></lb> Unguit amaracino, & foribus miser oscula figit.</s><s id="s.001204"> <lb></lb> Quem si iam ammissum venientem offenderit aura <lb></lb> Una modo, causas abeundi quaerat honestas; <lb></lb> Et meditata diu cadat alte sumpta querella, <lb></lb> Stultitiaque ibi se damnet, tribuisse quod illi <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/194.jpg" pagenum="145"></pb> Plus videat, quam mortali concedere par est.</s><s id="s.001205"> <lb></lb> Nec Veneres nostras hoc fallit.</s><s id="s.001206"> quo magis ipsae <lb></lb> Omnia summopere hos vitae poscaenia caelant, <lb></lb> Quos retinere volunt, adstrictosque esse in amore; <lb></lb> Nequiquam, quoniam tu animo tamen omnia possis <lb></lb> Protrahere in lucem, atque omnis anquirere risus <lb></lb> Et, si bello animo est, & non odiosa vicissim, <lb></lb> Praetermittet te humanis concedere rebus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001207">Nec mulier semper ficto suspirat amore: <lb></lb> Quae conplexa viri corpus cum corpore iungit, <lb></lb> Et tenet adsuctis humectans oscula labris.</s><s id="s.001208"> <lb></lb> Nam facit ex animo saepe; & communia quaerens <lb></lb> Gaudia, sollicitat spatium decurrere amoris.</s><s id="s.001209"> <lb></lb> Nec ratione alia volucres, armenta, feraeque, <lb></lb> Et pecudes, & equae maribus subsidere possent; <lb></lb> Si non, ipsa quod illorum subat, ardet abundans <lb></lb> Natura, & Venerem salientum laeta retractant.</s><s id="s.001210"> <lb></lb> Nonne vides etiam quos mutua saepe voluptas <lb></lb> Vinxit, ut in vinclis communibus excrucientur? </s><s id="s.001211"> <lb></lb> In triviis quum saepe canes discedere aventes, <lb></lb> Divorsi cupide summis ex viribus tendunt; <lb></lb> Cum interea validis Veneris compagibus herent: <lb></lb> Quod facerent numquam, nisi mutua gaudia nossent; <lb></lb> Quae lacere in fraudem possent, vinctosque tenere.</s><s id="s.001212"> <lb></lb> Quare etiam atque etiam, ut dico, est communis voluptas.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001213">Et commiscendo, cum semine forte virili <lb></lb> Femina immulsit, subita vi corripuitque; <lb></lb> Tum similes matrum materno semine fiunt: <lb></lb> Ut patribus patrio.</s><s id="s.001214"> Sed quos utriusque figurae <lb></lb> Esse vides iuxtim miscentes vulta parentum; <lb></lb> Corpore de patrio, & materno sanguine crescunt, <lb></lb> Semina cum Veneris stimulis excita per artus <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/195.jpg" pagenum="146"></pb> Obvia conflixit conspirans mutuus ardor: <lb></lb> Et neque utrum superavit eorum, nec superatum est.</s><s id="s.001215"> <lb></lb> Fit quoque, ut interdum similes existere avorum <lb></lb> Possint, & referant proavorum saepe figuras, <lb></lb> Propterea, quia multimodis primordia multis <lb></lb> Mixta suo caelant in corpore saepe parentes, <lb></lb> Quae patribus patres tradunt ab stirpe profecta.</s><s id="s.001216"> <lb></lb> Inde Venus varia producit sorte figuras: <lb></lb> Maiorumque refert voltus, vocesque, comasque.</s><s id="s.001217"> <lb></lb> Quandoquidem nihilo magis haec de semine certo <lb></lb> Fiunt, quam facies, & corpora, membraque nobis.</s><s id="s.001218"> <lb></lb> Et muliebre oritur patrio de semine saeclum: <lb></lb> Maternoque mares existunt corpore creti.</s><s id="s.001219"> <lb></lb> Semper enim partus duplici de semine constat: <lb></lb> Atque utri similest magis id, quodcumque creatur, <lb></lb> Eius habet plus parte aequa, quod cernere possis; <lb></lb> Sive virum suboles, sive est muliebris origo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001220">Nec divina satum genitalem numina cuiquam <lb></lb> Abstergent, pater a natis ne dulcibus umquam <lb></lb> Appelletur, & ut sterili Venere exigat aevum: <lb></lb> Quod plerique putant; & multo sanguine maesti <lb></lb> Conspergunt aras; adolentque altaria donis, <lb></lb> Ut gravidas reddant uxores semine largo.</s><s id="s.001221"> <lb></lb> Nequiquam divom numen, sortesque fatigant.</s><s id="s.001222"> <lb></lb> Nam steriles nimium crasso sunt semine partim: <lb></lb> Et liquido praeter iustum, tenuique vicissim.</s><s id="s.001223"> <lb></lb> Tenve, locis quia non potis est adfigere adhesum, <lb></lb> Liquitur extemplo, & revocatum cedit ab ortu: <lb></lb> Crassius his porro, quoniam concretius aequo <lb></lb> Mittitur; aut non tam prolixo provolat ictu ; <lb></lb> Aut penetrare locos aeque nequit; aut penetratum <lb></lb> Aegre admiscetur muliebri semine semen.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/196.jpg" pagenum="147"></pb> <s id="s.001224">Nam multum harmoniae Veneris differre videntur: <lb></lb> atque alias alii complent magis, ex allisque <lb></lb> Succipiunt aliae pondus magis, inque gravescunt.</s><s id="s.001225"> <lb></lb> Et multae steriles Hymenaeis ante fuerunt <lb></lb> Pluribus; & nactae post sunt tamen, unde puellos <lb></lb> Suscipere, & partu possent ditescere dulci.</s><s id="s.001226"> <lb></lb> Et, quibus ante domi fecundae saepe nequissent <lb></lb> Uxores parere, inventa est illis quoque compar <lb></lb> Natura, ut possent natis munire senectam.</s><s id="s.001227"> <lb></lb> Usqueadeo magni id refert; ut semina possint <lb></lb> Seminibus commisceri genitaliter apta, <lb></lb> Crassane conveniant liquidis, & liquida crassis.</s><s id="s.001228"> <lb></lb> Atque adeo refert, quo victu vita colatur: <lb></lb> Namque aliis rebus concrescunt semina membris, <lb></lb> Atque aliis extenuantur, tabentque vicissim.</s><s id="s.001229"> <lb></lb> Et quibus ipsa modis tractetur blanda voluptas, <lb></lb> Id quoque permagni refert.</s><s id="s.001230"> nam more ferarum, <lb></lb> Quadrupedumque magis ritu, plerumque putantur <lb></lb> Concipere uxores, quia sic loca sumere possunt <lb></lb> Pectoribus positis sublatis semina lumbis.</s><s id="s.001231"> <lb></lb> Nec molles opus sunt motus uxoribus hilum.</s><s id="s.001232"> <lb></lb> Nam mulier prohibet se concipere, atque repugnat, <lb></lb> Clunibus ipsa viri Venerem si laeta retractat; <lb></lb> Atque exossato ciet omni pectore fluctus.</s><s id="s.001233"> <lb></lb> Eicit enim sulcum recta regione, viaque <lb></lb> Vomerem, atque locis avertit seminis ictum.</s><s id="s.001234"> <lb></lb> Idque sua caussa consuerunt scorta moveri, <lb></lb> Ne complerentur crebro, gravidaeque iacerent; <lb></lb> Et simul ipsa viris Venus ut concinnior esset: <lb></lb> Coniugibus quod nihil nostris opus esse videtur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001235">Nec divinitus interdum, Venerisque sagittis, <lb></lb> Deteriore fit ut forma muliercula ametur: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/197.jpg" pagenum="148"></pb> Nam facit ipsa suis interdum femina factis, <lb></lb> Morigerisque modis, & mundo corpore cultu, <lb></lb> Ut facile insuescat secum vir degere vitam.</s><s id="s.001236"> <lb></lb> Quod superest, consuetudo concinnat amorem: <lb></lb> Nam leviter quamvis, quod crebro tunditur ictu, <lb></lb> Vincitur in longo spatio tamen, atque labascit.</s><s id="s.001237"> <lb></lb> Nonne vides etiam guttas in saxa cadentis <lb></lb> Humoris, longo in spatio pertundere saxa? </s> <lb></lb> </p> </chap> <chap n="5"> <p type="head"><s id="s.001238">T. LUCRETII CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.001239">DE RERUM NATURA,</s></p> <p type="head"><s id="s.001240">LIBER QUINTUS.</s></p> <p type="main"><s id="s.001241"> <lb></lb> Quis potis est dignum polenti pectore carmen <lb></lb> Condere pro rerum maiestate, hisque repertis? </s><s id="s.001242"> <lb></lb> Quisve valet verbis tantum, queis pingere laudes <lb></lb> Pro meritis, eius possit, qui talia nobis <lb></lb> Pectore parta suo, quaesitaque praemia liquit? </s><s id="s.001243"> <lb></lb> Nemo, ut opinor, erit mortali corpore cretus.</s><s id="s.001244"> <lb></lb> Nam si, ut ipsa petit maiestas cognita rerum, <lb></lb> Dicendum est; deus ille fuit, deus, inclute Memmi, <lb></lb> Qui princeps vitae rationem invenit eam, quae <lb></lb> Nunc appellatur sapientia; quique per artem <lb></lb> Fluctibus e tantis vitam, tantisque tenebris, <lb></lb> In tam tranquillo, & tam clara luce locavit.</s><s id="s.001245"> <lb></lb> Confer enim divina aliorum antiqua reperta.</s><s id="s.001246"> <lb></lb> Namque Ceres fertur fruges, Liberque liquoris <lb></lb> Vitigeni laticem mortalibus instituisse: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/198.jpg" pagenum="149"></pb> Cum tamen his posset sine rebus vita manere: <lb></lb> Ut fama est aliquas etiam nunc vivere gentis.</s><s id="s.001247"> <lb></lb> At bene non poterat sine puro pectore vivi.</s><s id="s.001248"> <lb></lb> Quo magis hic merito nobis deus esse videtur: <lb></lb> Ex quo nunc etiam per magnas didita gentis <lb></lb> Dulcia permulcent animos solacia vitae.</s><s id="s.001249"> <lb></lb> Herculis antistare autem si facta putabis; <lb></lb> Longius a vera multo ratione ferere.</s><s id="s.001250"> <lb></lb> Quid Nemeaeus enim nobis nunc magnus hiatus <lb></lb> Ille leonis obesset ? </s><s id="s.001251"> & horrens Arcadius sus? </s><s id="s.001252"> <lb></lb> Denique quid Cretae taurus, Lernaeaque pestis <lb></lb> Hydra venenatis posset vallata colubris? </s><s id="s.001253"> <lb></lb> Quidve tripectora tergemini vis Geryonai ? </s><s id="s.001254"><lb></lb> Et Diomedis equi spirantes naribus ignem, <lb></lb> Thracen, Bistoniasque plagas; atque; Ismara propter? </s><s id="s.001255"> <lb></lb> Tantopere officerent nobis? </s><s id="s.001256"> uncisque timendae <lb></lb> Vnguibus Arcadiae volucres Stymphala colentes ? </s><s id="s.001257"><lb></lb> Aureaque Hesperidum servans fulgentia mala, <lb></lb> Asper, acerba tuens, immani corpore serpens, <lb></lb> Arboris amplexus stirpem ? </s><s id="s.001258"> quid denique obesset <lb></lb> Propter Atlanteum litus, pelageque severa, <lb></lb> Quo neque noster adit quisquam, nec barbarus audet? </s><s id="s.001259"> <lb></lb> Cetera de genere hoc quae sunt portenta perempta, <lb></lb> Si non victa forent, quid tandem viva nocerent? </s><s id="s.001260"> <lb></lb> Nihil, ut opinor: ita ad satiatem terra ferarum <lb></lb> Nunc etiam scatit, & trepido terrore repleta est <lb></lb> Per nemora ac montes magnos, silvasque profundas: <lb></lb> Quae loca vitandi plerumque est nostra potestas.</s><s id="s.001261"> <lb></lb> At nisi purgatum est pectus, quae proelia nobis, <lb></lb> Atque pericula tumst ingratis insinuandum? </s><s id="s.001262"> <lb></lb> Quantae conscindunt hominem cuppedinis acres <lb></lb> Sollicitum curae ? </s><s id="s.001263"> quantique perinde timores ? </s><s id="s.001264"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/199.jpg" pagenum="150"></pb> Quidve superbia, spurcitia ,ac petulantia, quantas <lb></lb> Efficiunt clades ? </s><s id="s.001265"> quid luxus, desidiesque? </s><s id="s.001266"> <lb></lb> Haec igitur qui cuncta subegerit, ex animoque <lb></lb> Expulerit dictis, non armis: nonne decebit <lb></lb> Hunc hominem numero divum dignarier esse? </s><s id="s.001267"> <lb></lb> Cum bene praesertim multa, ac divinitus ipsis <lb></lb> Immortalibus de divis dare dicta suerit; <lb></lb> Atque omnem rerum naturam pandere dictis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001268">Cuius ego ingressus vestigia, dum rationes <lb></lb> Persequor; ac doceo dictis, quo quaeque creata <lb></lb> Foedere sint, in eo quam sit durare necessum; <lb></lb> Nec validas aevi valeant rescindere leges: <lb></lb> Quo genere in primis animi natura reperta est <lb></lb> Nativo primum consistere corpore creta ; <lb></lb> Nec posse incolumis magnum durare per aevum: <lb></lb> Sed simulacra solere in somnis fallere mentem, <lb></lb> Cernere cum videamur eum, quem vita reliquit.</s><s id="s.001269"> <lb></lb> Quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, <lb></lb> Ut mihi mortali consistere corpore mundum, <lb></lb> Nativumque simul ratio reddunda sit, esse: <lb></lb> Et quibus ille modis congressus materiai <lb></lb> Fundarit terram, caelum, mare, sidera, solem, <lb></lb> Lunaique globum: tum quae tellure animantes <lb></lb> Extiterint, & quae nullo sint tempore natae: <lb></lb> Quove modo genus humanum variante loquela <lb></lb> Coeperit inter se vesci per nomina rerum: <lb></lb> Et quibus ille modis divom metus insinuarit <lb></lb> Pectora, terrarum qui in orbi sancta tuetur <lb></lb> Fana, lacus, lucos, aras, simulacraque divum.</s><s id="s.001270"> <lb></lb> Praeterea solis cursus, lunaeque meatus <lb></lb> Expediam, qua vi flectat natura gubernans: <lb></lb> Ne forte haec inter caelum, terramque reamur <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/200.jpg" pagenum="151"></pb> Libera sponte sua cursus lustrare perennis <lb></lb> Morigera ad fruges augendas, atque animantis: <lb></lb> Neve aliqua divum volvi ratione putemus.</s><s id="s.001271"> <lb></lb> Nam, bene qui didicere deos securum agere aevum, <lb></lb> Si tamen interea mirantur, qua ratione <lb></lb> Quaeque geri possint, praesertim rebus in illis, <lb></lb> Quae supra caput aethereis cernuntur in oris: <lb></lb> Rursus in antiquas referuntur relligiones, <lb></lb> Et dominos acris adsciscunt, omnia posse <lb></lb> Quos miseri credunt; ignari, quid queat esse, <lb></lb> Quid nequeat; finita potestas denique cuique <lb></lb> Quanam sit ratione, utque alte terminus hereat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001272">Quod superest, ne te in promissis plura moremur, <lb></lb> Principio, maria, ac terras, caelumque tuere: <lb></lb> Quorum naturam triplicem, tria corpora, Memmi, <lb></lb> Tris species tam dissimilis, tria talia texta, <lb></lb> Una dies dabit exitio: multosque per annos <lb></lb> Sustentata ruet moles, & machina mundi.</s><s id="s.001273"> <lb></lb> Nec me animi fallit, quam res nova, miraque menti <lb></lb> Accidat, exitium caeli, terraeque futurum; <lb></lb> Et quam difficile id mihi sit pervincere dictis: <lb></lb> Ut fit, ubi insolitam rem adportes auribus ante, <lb></lb> Nec tamen hanc possis oculorum subdere visu, <lb></lb> Nec iacere endo manus, via qua munita fidei <lb></lb> Proxima fert humanum in pectus, templaque mentis.</s><s id="s.001274"> <lb></lb> Sed tamen effabor: dictis dabit ipsa fidem res <lb></lb> Forsitan, & graviter terrarum motibus ortis <lb></lb> Omnia conquassari in parvo tempore cernes: <lb></lb> Quod procul a nobis flectat fortuna gubernans; <lb></lb> Et ratio potius, quam res persuadeat ipsa <lb></lb> Succidere horrisono posse omnia victa fragore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001275">Qua prius adgrediar quam de re fundere fata <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/201.jpg" pagenum="152"></pb> Sanctius, & multo certa ratione magis, quam <lb></lb> Pythia quae tripode a Phoebi, lauroque profatur; <lb></lb> Multa tibi expediam doctis solacia dictis: <lb></lb> Relligione refrenatus ne forte rearis <lb></lb> Terras, & solem, & caelum, mare, sidera, lunam <lb></lb> Corpore divino debere aeterna manere: <lb></lb> Proptereaque putes ritu par esse gigantum <lb></lb> Pendere eos poenas inmani pro scelere omnis, <lb></lb> Qui ratione sua disturbent moenia mundi; <lb></lb> Praeclarumque velint caeli restinguere solem : <lb></lb> Inmortalia mortali sermone notantes.</s><s id="s.001276"> <lb></lb> Quae procul usqueadeo divino ab numine distent, <lb></lb> Inque deum numero quae sint indigna videri; <lb></lb> Notitiam potius praebere ut posse putentur, <lb></lb> Quid sit vitali motu, sensuque remotum.</s><s id="s.001277"> <lb></lb> Quippe etenim non est, cum quovis corpore ut esse <lb></lb> Posse animi natura putetur, consiliumque.</s><s id="s.001278"> <lb></lb> Sicut in aethere non arbor, non aequore salso <lb></lb> Nubes esse queunt, neque pisces vivere in arvis; <lb></lb> Nec cruor in lignis, neque saxis sucus inesse.</s><s id="s.001279"> <lb></lb> Certum, ac dispositum est, ubi quidquit crescat, & insit.</s><s id="s.001280"> <lb></lb> Sic animi natura nequit sine corpore oriri <lb></lb> Sola, neque a nervis, & sanguine longiter esse.</s><s id="s.001281"> <lb></lb> Hoc si posset enim; multo prius ipsa animi vis <lb></lb> In capite, aut humeris, aut imis calcibus esse <lb></lb> Posset, & innasci quavis in parte soleret: <lb></lb> Tandem in eodem homine, atque in eodem vase maneret.</s><s id="s.001282"> <lb></lb> Quod quoniam nostro quoque constat corpore certum; <lb></lb> Dispositumque videtur, ubi esse, & crescere possit <lb></lb> Seorsum anima, atque animus: tanto magis infitiandum, <lb></lb> Totum posse extra corpus, formamque animalem <lb></lb> Putribus in glebis terrarum, aut solis in igni, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/202.jpg" pagenum="153"></pb> Aut in aqua durare, aut altis aetheris oris.</s><s id="s.001283"> <lb></lb> Haud igitur constant divino praedita sensu, <lb></lb> Quandoquidem nequeunt vitaliter esse animata.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001284">Illud item non est, ut possis credere, sedes <lb></lb> Esse deum sanctas in mundi partibus ullis.</s><s id="s.001285"> <lb></lb> Tenvis enim natura deum, longeque remota <lb></lb> Sensibus a nostris animi vix mente videtur.</s><s id="s.001286"> <lb></lb> Quae quoniam manuum tactum suffugit & ictum: <lb></lb> Tactile nihil nobis quod sit, contingere debet.</s><s id="s.001287"> <lb></lb> Tangere enim non quit, quod tangi non licet ipsum.</s><s id="s.001288"> <lb></lb> Quare etiam sedes quoque nostris sedibus esse <lb></lb> Dissimiles debent, tenues de corpore eorum: <lb></lb> Quae tibi posterius largo sermone probabo.</s><s id="s.001289"> <lb></lb> Dicere porro, hominum caussa voluisse parare <lb></lb> Praeclaram mundi naturam, proptereaque <lb></lb> Id laudabile opus divum laudare decere, <lb></lb> Aeternumque putare, atque inmortale futurum; <lb></lb> Nec fas esse, deum quod sit ratione vetusta <lb></lb> Gentibus humanis fundatum perpetuo aevo, <lb></lb> Sollicitare suis ulla vi ex sedibus umquam, <lb></lb> Nec verbis vexare; & ab imo evertere summam; <lb></lb> Cetera de genere hoc adfingere, & addere, Memmi, <lb></lb> Desipere est.</s><s id="s.001290"> quid enim inmortalibus, atque beatis <lb></lb> Gratia nostra queat largirier emolumenti, <lb></lb> Ut nostra quidquam caussa gerere aggrediantur? </s><s id="s.001291"> <lb></lb> Quidve novi potuit tanto post ante quietos <lb></lb> Inlicere, ut cuperent vitam mutare priorem? </s><s id="s.001292"> <lb></lb> Nam gaudere novis rebus debere videtur, <lb></lb> Cui veteres obsunt: sed, cui nihil accidit aegri, <lb></lb> Tempore in anteacto, cum pulchre degeret aevum; <lb></lb> Quid potuit novitatis amorem accendere tali ? </s><s id="s.001293"> <lb></lb> An credo, in tenebris vita, ac maerore iacebat, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/203.jpg" pagenum="154"></pb> Donec diluxit rerum genitalis origo? </s><s id="s.001294"> <lb></lb> Quidve mali fuerat nobis non esse creatis? </s><s id="s.001295"> <lb></lb> Natus enim debet quicumque est, velle manere <lb></lb> In vita, donec retinebit blanda voluptas.</s><s id="s.001296"> <lb></lb> Qui numquam vero vitae gustavit amorem, <lb></lb> Nec fuit in numero; quid obest non esse creatum ? </s><s id="s.001297"> <lb></lb> Exemplum porro gignundis rebus, & ipsa <lb></lb> Notities hominum divis unde insita primum, <lb></lb> Quid vellent facere ut scirent animoque viderent ? </s><s id="s.001298"> <lb></lb> Quove modo est umquam vis cognita principiorum, <lb></lb> Quidnam inter sese permutato ordine possent ? </s><s id="s.001299"> <lb></lb> Si non ipsa dedit specimen natura creandi ? </s><s id="s.001300"> <lb></lb> Namque ita multa modis multis primordia rerum <lb></lb> Ex infinito iam tempore percita plagis, <lb></lb> Ponderibusque suis consuerunt concita ferri, <lb></lb> Omnimodisque coire, atque omnia pertemptare, <lb></lb> Quaecumque inter se possent congressa creare: <lb></lb> Ut non sit mirum si in talis disposituras <lb></lb> Deciderunt quoque, & in talis venere meatus, <lb></lb> Qualibus haec rerum geritur nunc summa novando.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001301">Quod si iam rerum ignorem primordia quae sint, <lb></lb> Hoc tamen ex ipsis caeli rationibus ausim <lb></lb> Confirmare, aliisque ex rebus reddere multis, <lb></lb> Nequaquam nobis divinitus esse paratam <lb></lb> Naturam rerum: tanta stat praedita culpa.</s><s id="s.001302"> <lb></lb> Principio, quantum caeli tegit impetus ingens, <lb></lb> Inde avidam partem montes, silvaeque ferarum <lb></lb> Possedere, tenent rupes, vastaeque paludes, <lb></lb> Et mare, quod late terrarum distinet oras.</s><s id="s.001303"> <lb></lb> Inde duas porro prope partis fervidus ardor, <lb></lb> Adsiduusque geli casus mortalibus aufert.</s><s id="s.001304"> <lb></lb> Quod superest arvi, tamen id natura sua vi <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/204.jpg" pagenum="155"></pb> Sentibus obducat, ni vis humana resistat, <lb></lb> Vitai causa valido consueta bidenti <lb></lb> Ingemere; & terram pressis proscindere aratris.</s><s id="s.001305"> <lb></lb> Si non fecundas vertentes vomere glebas, <lb></lb> Terraique solum subigentes cimus ad ortus; <lb></lb> Sponte sua nequeant liquidas existere in auras.</s><s id="s.001306"> <lb></lb> Et tamen interdum magno quaesita labore, <lb></lb> Cum iam per terras frondent, atque omnia florent; <lb></lb> Aut nimijs torret fervoribus aethereus sol; <lb></lb> Aut subiti perimunt imbris, gelidaeque pruinae; <lb></lb> Flabraque ventorum violento turbine vexant.</s><s id="s.001307"> <lb></lb> Praeterea genus horriferum, natura ferarum, <lb></lb> Humanae genti infestum, terraque, marique, <lb></lb> Cur alit, atque auget? </s><s id="s.001308"> cur anni tempora morbos <lb></lb> Adportant? </s><s id="s.001309"> quare mors inmatura vagatur? </s><s id="s.001310"> <lb></lb> Tum porro puer, ut saevis proiectus ab undis <lb></lb> Navita, nudus humi iacet, infans, indigus omni <lb></lb> Vitai auxilio; cum primum in luminis oras <lb></lb> Nixibus ex alvo matris natura profudit: <lb></lb> Vagituque locum lugubri complet, ut aequum est <lb></lb> Cui tantum in vita restet transire malorum.</s><s id="s.001311"> <lb></lb> At variae crescunt pecudes, armenta, feraeque: <lb></lb> Nec crepitacula eis opus sunt; nec cuiquam adhibenda est <lb></lb> Almae nutricis blanda, atque infracta loquela <lb></lb> Nec varias quaerunt vestes pro tempore caeli.</s><s id="s.001312"> <lb></lb> Denique non armis opus est, non moenibus altis, <lb></lb> Qui sua tutentur; quando omnibus omnia large <lb></lb> Tellus ipsa parit, naturaque daedala rerum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001313">Principio quoniam terrai corpus, & humor, <lb></lb> Aurarumque leves animae, calidique vapores, <lb></lb> E quibus haec rerum consistere summa videtur, <lb></lb> Omnia nativo, ac mortali corpore constant; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/205.jpg" pagenum="156"></pb> Debet eodem omnis mundi natura putari: <lb></lb> Quippe etenim quorum partis, & membra videmus <lb></lb> Corpore nativo, & mortalibus esse figuris; <lb></lb> Haec eadem ferme mortalia cernimus esse, <lb></lb> Et nativa simul.</s><s id="s.001314"> quapropter maxima mundi <lb></lb> Cum videam membra, ac partis, consumpta regigni: <lb></lb> Scire licet, caeli quoque idem, terraeque fuisse <lb></lb> Principiale aliquod tempus, clademque futuram.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001315">Illud in his rebus ne arripuisse rearis <lb></lb> Memmi, quod terram, atque ignem mortalia sumpsi <lb></lb> Esse, neque umorem dubitavi, aurasque perire; <lb></lb> Atque eadem gigni, rursusque augescere dixi: <lb></lb> Principio pars terrai nonnulla perusta <lb></lb> Solibus adsiduis, multa pulsata pedum vi, <lb></lb> Pulveris exhalat nebulam, nubesque volantis <lb></lb> Quas validi toto dispergunt aere venti.</s><s id="s.001316"> <lb></lb> Pars etiam glebarum ad diluviem revocatur <lb></lb> Imbribus, & ripas radentia flumina rodunt.</s><s id="s.001317"> <lb></lb> Praeterea, pro parte sua quodcumque alit auget, <lb></lb> Roditur: & quoniam dubio procul esse videtur <lb></lb> Omniparens, eadem rerum commune sepulcrum: <lb></lb> Ergo terra tibi libatur, & aucta recrescit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001318">Quod superest, humore novo mare, flumina, fontes <lb></lb> Semper abundare, & latices manare perennis, <lb></lb> Nihil opus est verbis, magnus decursus aquarum <lb></lb> Undique declarat: sed primum quidquid aquai <lb></lb> Tollitur, in summaque fit, ut nihil humor abundet; <lb></lb> Partim quod validi verrentes aequora venti <lb></lb> Diminuunt, radiisque retexens aethereus sol; <lb></lb> Partim quod supter per terras diditur omnis: <lb></lb> Percolatur enim virus, retroque remanat <lb></lb> Materies humoris, & ad caput amnibus omnis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/206.jpg" pagenum="157"></pb> Convenit; inde super terras fluit agmine dulci, <lb></lb> Qua via secta semel liquido pede detulit undas.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001319">Aera nunc igitur dicam, qui corpore toto <lb></lb> Innumerabiliter privas mutatur in horas.</s><s id="s.001320"> <lb></lb> Semper enim quodcumque fluit de rebus, id omne <lb></lb> Aeris in magnum fertur mare: qui nisi contra <lb></lb> Corpora retribuat rebus, recreetque fluentis; <lb></lb> Omnia iam resoluta forent, & in aera versa.</s><s id="s.001321"> <lb></lb> Haud igitur cessat gigni de rebus, & in res <lb></lb> Reccidere adsidue, quoniam fluere omnia constat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001322">Largus item liquidi fons luminis aethereus sol, <lb></lb> Inrigat adsidue caelum candore recenti, <lb></lb> Suppeditatque novo confestim lumine lumen.</s><s id="s.001323"> <lb></lb> Nam primum quidquid fulgoris disperit ey, <lb></lb> Quocumque accidit; id licet hinc cognoscere possis, <lb></lb> Quod simulac primum nubes succedere soli <lb></lb> Coepere, & radios inter quasi rumpere lucis; <lb></lb> Extemplo inferior pars horum disperit omnis, <lb></lb> Terraque inumbratur, qua nimbi cumque feruntur: <lb></lb> Ut noscas splendore novo res semper egere; <lb></lb> Et primum iactum fulgoris quemque perire; <lb></lb> Nec ratione alia res posse in sole videri, <lb></lb> Perpetuo ni suppeditet lucis caput ipsum.</s><s id="s.001324"> <lb></lb> Quin etiam nocturna tibi, terrestria quae sunt, <lb></lb> Lumina, pendentes lychni, claraeque coruscis <lb></lb> Fulguribus pingues multa caligine tedae, <lb></lb> Consimili properant ratione, ardore ministro, <lb></lb> Suppeditare novom lumen, tremere ignibus instant; <lb></lb> Instant, nec loca lux inter quasi rupta relinquit: <lb></lb> Usque adeo properanter ab omnibus ignibus eius <lb></lb> Exitium celeri toleratur origine flammae.</s><s id="s.001325"> <lb></lb> Sic igitur, solem, lunam, stellasque putandum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/207.jpg" pagenum="158"></pb> Ex alio atque alio lucem iactare subortu <lb></lb> Et primum quicquid flammarum perdere semper; <lb></lb> Inviolabilia haec ne credas forte vigere.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001326">Denique non lapides quoque vinei cernis ab aevo, <lb></lb> Non altas turris ruere & putrescere saxa, <lb></lb> Non delubra deum simulacraque fessa fatisci, <lb></lb> Nec sanctum numen fati protollere finis <lb></lb> Posse neque adversus naturae foedera niti ? </s><s id="s.001327"> <lb></lb> Denique non monimenta virum dilapsa videmus <lb></lb> Quaerere proporro sibi cumque senescere credas? </s><s id="s.001328"> <lb></lb> Non ruere avolsos silices a montibus altis? </s><s id="s.001329"> <lb></lb> Nec validas aevi vires perferre, patique <lb></lb> Finiti? </s><s id="s.001330"> neque enim caderent avolsa repente, <lb></lb> Ex infinito quae tempore pertolerassent <lb></lb> Omnia tormenta aetatis privata fragore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001331">Denique iam tuere hoc circum, supraque; quod omnem <lb></lb> Continet amplexu terram; quod procreat ex se <lb></lb> Omnia, quod quidam memorant, recipitque perempta; <lb></lb> Totum nativum mortali corpore constat.</s><s id="s.001332"> <lb></lb> Nam quodcumque alias ex se res auget, alitque; <lb></lb> Deminui debet, recreari cum recipit res.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001333">Praeterea si nulla fuit genitalis origo <lb></lb> Terrarum, & caeli; semperque aeterna fuere: <lb></lb> Cur supera bellum Thebanum, & funera Troiae <lb></lb> Non alias alii quoque res cecinere poetae ? </s><s id="s.001334"> <lb></lb> Quo tot facta virum totiens cecidere ? </s><s id="s.001335"> neque usquam <lb></lb> Aeternis famae monumentis insita florent ? </s><s id="s.001336"> <lb></lb> Verum, ut opinor, habet novitatem summa, recensque <lb></lb> Natura est mundi, neque pridem exordia cepit.</s><s id="s.001337"> <lb></lb> Quare etiam quaedam nunc artes expoliuntur; <lb></lb> Nunc etiam augescunt: nunc addita navigiis sunt <lb></lb> Multa: modo organici melicos peperere sonores.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/208.jpg" pagenum="159"></pb> <s id="s.001338">Denique natura haec rerum, ratioque reperta est <lb></lb> Nuper, & hanc primus cum primis ipse repertus <lb></lb> Nunc ego sum, in patrias qui possim vertere voces.</s><s id="s.001339"> <lb></lb> Quod si forte fuisse antehac eadem omnia credis; <lb></lb> Sed periisse hominum torrenti saecla vapore; <lb></lb> Aut cecidisse urbis magno vexamine mundi; <lb></lb> Aut ex imbribus adsiduis exisse rapaces <lb></lb> Per terras amnes, atque oppida cooperuisse: <lb></lb> Tanto quippe magis victus fateare necesse est, <lb></lb> Exitium quoque terrarum, caelique futurum.</s><s id="s.001340"> <lb></lb> Nam cum res tantis morbis, tantisque periclis <lb></lb> Tentarentur; ibi si tristior incubuisset <lb></lb> Causa, darent late cladem, magnasque ruinas.</s><s id="s.001341"> <lb></lb> Nec ratione alia mortales esse videmur <lb></lb> Inter nos; nisi quod morbis aegrescimus isdem, <lb></lb> Atque illi, quos a vita natura removit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001342">Praeterea quaecumque manent aeterna, necesse est <lb></lb> Aut, quia sunt solido cum corpore, respuere ictus, <lb></lb> Nec penetrare pati sibi quidquam, quod queat artas <lb></lb> Dissociare intus partis; vt materiai <lb></lb> Corpora sunt, quorum naturam ostendimus ante: <lb></lb> Aut ideo durare aetatem posse per omnem, <lb></lb> Plagarum quia sunt expertia; sicut inane est, <lb></lb> Quod manet intactum, neque ab ictu fungitur hilum: <lb></lb> Aut etiam, quia nulla loci sit copia circum, <lb></lb> Quo quasi res possint discedere, dissoluique, <lb></lb> Sicut summarum summa est aeterna, neque extra <lb></lb> Qui locus est, quo dissiliant; neque corpora sunt, quae <lb></lb> Possint incidere, & valida dissolvere plaga.</s><s id="s.001343"> <lb></lb> At neque, uti docui, solido cum corpore mundi <lb></lb> Natura est, quoniam admistum est in rebus inane: <lb></lb> Nec tamen est ut inane: neque autem corpora desunt, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/209.jpg" pagenum="160"></pb> Ex infinito quae possint forte coorta <lb></lb> Conruere hanc rerum violento turbine summam, <lb></lb> Aut aliam quamvis cladem inportare pericli.</s><s id="s.001344"> <lb></lb> Nec porro natura loci, spatiumque profundi <lb></lb> Deficit, exspargi quo possint moenia mundi, <lb></lb> Aut alia quavis possunt vi pulsa perire.</s><s id="s.001345"> <lb></lb> Haud igitur leti praeclusa est ianua caelo, <lb></lb> Nec soli, terraeque, nec altis aequoris undis; <lb></lb> Sed patet immani, & vasto respectat hiatu.</s><s id="s.001346"> <lb></lb> Quare etiam nativa necessum est confiteare <lb></lb> Haec eadem.</s><s id="s.001347"> neque enim, mortali corpore quae sunt, <lb></lb> Ex infinito iam tempore adhuc potuissent <lb></lb> Inmensi validas aevi contemnere vires.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001348">Denique, tantopere inter se cum maxima mundi <lb></lb> Pugnent membra, pio nequaquam concita bello; <lb></lb> Nonne vides aliquam longi certaminis ollis <lb></lb> Posse dari finem ? </s><s id="s.001349"> vel cum sol, & vapor omnis <lb></lb> Omnibus epotis umoribus exsuperarint: <lb></lb> Quod facere intendunt, neque adhuc conata patrantur.</s><s id="s.001350"> <lb></lb> Tantum suppeditant amnes, ultroque minantur <lb></lb> Omnia diluviare ex alto gurgite ponti: <lb></lb> Nequiquam, quoniam verrentes aequora venti <lb></lb> Deminuunt, radiisque retexens aethereus sol, <lb></lb> Et siccare prius confidunt omnia posse, <lb></lb> Quam liquor incepti possit contingere finem.</s><s id="s.001351"> <lb></lb> Tantum spirantes aequo certamine bellum <lb></lb> Magnis de rebus inter se cernere certant, <lb></lb> Cum semel in terra fuerit superantior ignis; <lb></lb> Et semel, ut fama est, humor regnarit in arvis.</s><s id="s.001352"> <lb></lb> Ignis enim superavit, & ambens multa perussit, <lb></lb> Avia cum Phaethonta rapax vis solis equorum <lb></lb> Aethere raptavit toto, terrasque per omnis.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/210.jpg" pagenum="161"></pb> <s id="s.001353">At pater omnipotens ira tum percitus acri <lb></lb> Magnanimum Phaethonta repenti fulminis ictu <lb></lb> Deturbavit equis in terram; solque cadenti <lb></lb> Obvius, aeternam succepit lampada mundi <lb></lb> Disiectosque redegit equos iunxitque trementis; <lb></lb> Inde suum per iter recreavit cuncta gubernans: <lb></lb> Scilicet ut veteres Graium cecinere poetae.</s><s id="s.001354"> <lb></lb> Quod procul a vera nimis est ratione repulsum.</s><s id="s.001355"> <lb></lb> Ignis enim superare potest, ubi materiai <lb></lb> Ex infinito sunt corpora plura coorta; <lb></lb> Inde cadunt vires aliqua ratione revictae; <lb></lb> Aut pereunt res exustae torrentibus auris.</s><s id="s.001356"> <lb></lb> Humor item quondam coepit superare coortus, <lb></lb> Ut fama est, hominum multas quando obruit undis.</s><s id="s.001357"> <lb></lb> Inde ubi vis aliqua ratione aversa recessit, <lb></lb> Ex infinito fuerat quaecumque coorta: <lb></lb> Constiterunt imbres, & flumina vim minuerunt.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001358">Sed quibus ille modis conlectus materiai <lb></lb> Fundarit caelum, ac terram, pontique profunda, <lb></lb> Solis, lunai cursus; ex ordine ponam.</s><s id="s.001359"> <lb></lb> Nam certe neque consilio primordia rerum <lb></lb> Ordine se quaeque, atque sagaci mente locarunt: <lb></lb> Nec quos quaeque darent motus, pepigere profecto: <lb></lb> Sed quia multa modis multis primordia rerum <lb></lb> Ex infinito iam tempore percita plagis, <lb></lb> Ponderibusque suis consuerunt, concita ferri, <lb></lb> Omnimodisque coire, atque omnia pertentare, <lb></lb> Quaecumque inter se possent congressa creare; <lb></lb> Propterea fit, uti magnum volgata per aevom <lb></lb> Omnigenos coetus, & motus experiundo, <lb></lb> Tandem conveniant; ea quae convecta, repente <lb></lb> Magnarum rerum fiunt exordia saepe, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/211.jpg" pagenum="162"></pb> Terrai maris & caeli generisque animantum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001360">Hic neque tum solis rota cerni lumine largo <lb></lb> Altivolans poterat, nec magni sidera mundi, <lb></lb> Nec mare, nec caelum, nec denique terra, neque aer, <lb></lb> Nec similis nostris rebus res ulla videri; <lb></lb> Sed nova tempestas quaedam, molesque coorta.</s><s id="s.001361"> <lb></lb> Diffugere inde loci partes coepere, paresque <lb></lb> Cum paribus iungi res, & discludere mundum <lb></lb> Membraque dividere, & magnas disponere partis, <lb></lb> Omnigenis e principiis: discordia quorum, <lb></lb> Intervalla, vias, conexus, pondera, plagas <lb></lb> Concursus, motus turbabat, proelia miscens, <lb></lb> Propter dissimilis formas, variasque figuras; <lb></lb> Quod non omnia sic poterant coniuncta manere, <lb></lb> Nec motus inter sese dare convenientis: <lb></lb> Hoc est a terris altum secernere caelum, <lb></lb> Et sorsum mare uti secreto humore pateret; <lb></lb> Seorsus item puri, secretique aetheris ignes.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001362">Quippe etenim primum terrai corpora quaeque, <lb></lb> Propterea, quod erant gravia, & perplexa, coibant, <lb></lb> In medio atque imas capiebant omnia sedes.</s><s id="s.001363"> <lb></lb> Quae quanto magis inter se perplexa coibant, <lb></lb> Tam magis expressere ea, quae mare, sidera, solem <lb></lb> Lunamque efficerent, & magni moenia mundi.</s><s id="s.001364"> <lb></lb> Omnia enim magis haec e levibus, atque rutundis <lb></lb> Seminibus, multoque minoribus sunt elementis, <lb></lb> Quam tellus.</s><s id="s.001365"> ideo per rara foramina terrae <lb></lb> Partibus erumpens primus se sustulit aether <lb></lb> Signifer & multos secum levis abstulit ignis; <lb></lb> Non alia longe ratione, ac saepe videmus, <lb></lb> Aurea cum primum gemmantis rore per herbas <lb></lb> Matutina rubent radiati lumina solis; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/212.jpg" pagenum="163"></pb> Exhalantque lacus nebulam, fluviique perennes: <lb></lb> Ipsaque ut interdum tellus fumare videtur.</s><s id="s.001366"> <lb></lb> Omnia quae sursum cum conciliantur in alto; <lb></lb> Corpore concreto subtexunt nubila caelum.</s><s id="s.001367"> <lb></lb> Sic igitur tum se levis, ac diffusilis aether <lb></lb> Corpore concreto circumdatus undique saepsit: <lb></lb> Et late diffusus in omnis undique partis, <lb></lb> Omnia sic avido complexu cetera saepsit.</s><s id="s.001368"> <lb></lb> Hunc exordia sunt solis, lunaeque secuta: <lb></lb> Inter utrosque globi quorum vertuntur in auris: <lb></lb> Quae neque terra sibi adscivit, nec maxumus aether: <lb></lb> Quod neque tam fuerunt gravia, ut depressa sederent; <lb></lb> Nec levia, ut possent per summas labier oras.</s><s id="s.001369"> <lb></lb> Et tamen inter utrosque ita sunt, ut corpora viva <lb></lb> Versent, & partes ut mundi totius extent.</s><s id="s.001370"> <lb></lb> Quod genus in nobis quaedam licet in statione <lb></lb> Membra manere, tamen cum sint ea, quae moveantur.</s><s id="s.001371"> <lb></lb> His igitur rebus retractis, terra repente, <lb></lb> Maxuma qua nunc se ponti plaga caerula tendit, <lb></lb> Succidit, & salso suffodit gurgite fossas.</s><s id="s.001372"> <lb></lb> Inque dies quanto circum magis aetheris aestus, <lb></lb> Et radii solis cogebant undique terram <lb></lb> Verberibus crebris extrema ad limina apertam, <lb></lb> In medio ut propulsa suo condensa coiret; <lb></lb> Tam magis expressus salsus de corpore sudor <lb></lb> Augebat mare manando, camposque natantis; <lb></lb> Et tanto magis illa foras elabsa volabant <lb></lb> Corpora multa vaporis, & aeris, altaque caeli <lb></lb> Densebant procul a terris fulgentia templa.</s><s id="s.001373"> <lb></lb> Sidebant campi, crescebant montibus altis <lb></lb> Ascensus: neque enim poterant subsidere saxa, <lb></lb> Nec pariter tantundem omnes succumbere partes.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/213.jpg" pagenum="164"></pb> </p><p type="main"><s id="s.001374">Sic igitur terrae concreto corpore pondus <lb></lb> Constitit, atque omnis mundi quasi limus in imum <lb></lb> Confluxit gravis, & subsedit funditus, ut faex.</s><s id="s.001375"> <lb></lb> Inde mare, inde aer, inde aether ignifer ipse, <lb></lb> Corporibus liquidis sunt omnia pura relicta, <lb></lb> Et leviora aliis alia, & liquidissimus aether, <lb></lb> Atque levissimus aereas super influit auras; <lb></lb> Nec liquidum corpus turbantibus aeris auris <lb></lb> Commiscet; sinit haec violentis omnia verti <lb></lb> Turbinibus; sinit incertis turbare procellis: <lb></lb> Ipse suos ignis certo fert impete labens.</s><s id="s.001376"> <lb></lb> Nam modice fluere, atque uno posse aethera nisu, <lb></lb> Significat Ponti mare, certo quod fluit aestu, <lb></lb> Unum labendi conservans usque tenorem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001377">Motibus astrorum nunc quae sit causa canamus.</s><s id="s.001378"> <lb></lb> Principio magnus caeli si vertitur orbis: <lb></lb> Ex utraque polum parti premere aera nobis <lb></lb> Dicendum est; extraque claudere & claudere utrimque; <lb></lb> Inde alium supra fluere, atque intendere eodem <lb></lb> Quo volvenda micant aeterni sidera mundi: <lb></lb> Ast alium supter, contra qui subvehat orbem: <lb></lb> Ut fluvios versare rotas, atque haustra videmus.</s><s id="s.001379"> <lb></lb> Est etiam quoque, uti possit caelum omne manere <lb></lb> In statione, tamen cum lucida signa ferantur: <lb></lb> Sive quod inclusi rapidi sunt aetheris aestus; <lb></lb> Quaerentesque viam circumversantur; & ignes <lb></lb> Passim per caeli volvunt se inania templa; <lb></lb> Sive aliunde fluens alicunde extrinsecus aer <lb></lb> Versat agens ignis: sive ipsi serpere possunt, <lb></lb> Quo cuiusque cibus vocat, atque invitat euntis, <lb></lb> Flammea per caelum pascentis corpora passim.</s><s id="s.001380"> <lb></lb> Nam quid in hoc mundo sit eorum, ponere certum, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/214.jpg" pagenum="165"></pb> Difficile est: sed quid possit, fiatque per omne <lb></lb> In variis mundis varia ratione creatis, <lb></lb> Id doceo; plurisque sequor disponere causas <lb></lb> Motibus astrorum; quae possint esse per omne.</s><s id="s.001381"> <lb></lb> E quibus una tamen sit & haec quoque causa necesse est, <lb></lb> Quae vegeat motum signis; sed quae sit earum, <lb></lb> Praecipere, hautquaquam est pedetemtim progredientis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001382">Terraque ut in media mundi regione quiescat, <lb></lb> Evanescere paullatim, & decrescere pondus <lb></lb> Convenit; atque aliam naturam supter habere <lb></lb> Ex ineunte aevo coniunctam, atque uniter aptam <lb></lb> Partibus aeriis mundi quibus insita vivit.</s><s id="s.001383"> <lb></lb> Propterea non est oneri; neque deprimit auras; <lb></lb> Ut sua cuique homini nullo sunt pondere membra; <lb></lb> Nec caput est oneri collo, nec denique totum <lb></lb> Corporis in pedibus pondus sentimus inesse.</s><s id="s.001384"> <lb></lb> At quaecumque foris veniunt, inpostaque nobis <lb></lb> Pondera sunt, laedunt, permulto saepe minora: <lb></lb> Usque adeo magni refert, quid quae adiaceat res.</s><s id="s.001385"> <lb></lb> Sic igitur tellus non est aliena repente <lb></lb> Adlata, atque auris aliunde obiecta alienis; <lb></lb> Sed pariter prima concepta ab origine mundi: <lb></lb> Certaque pars eius, quasi nobis membra videntur.</s><s id="s.001386"> <lb></lb> Praeterea grandi tonitru concussa repente <lb></lb> Terra supra quae se sunt, concutit omnia motu: <lb></lb> Quod facere haud ulla posset ratione, nisi esset <lb></lb> Partibus aeriis mundi, caeloque revincta.</s><s id="s.001387"> <lb></lb> Nam communibus inter se radicibus haerent <lb></lb> Ex ineunte aevo coniuncta, atque uniter apta.</s><s id="s.001388"> <lb></lb> Nonne vides etiam, quam magno pondere nobis <lb></lb> Sustineat corpus tenuissima vis animai, <lb></lb> Propterea quia tam coniuncta, atque uniter apta est ? </s><s id="s.001389"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/215.jpg" pagenum="166"></pb> Denique iam saltu pernici tollere corpus <lb></lb> Quid potis est, nisi vis animae, quae membra gubernat ? </s><s id="s.001390"> <lb></lb> Iamne vides, quantum tenuis natura valere <lb></lb> Possit, ubi est coniuncta gravi cum corpore, ut aer <lb></lb> Coniunctus terris, & nobis est animi vis ? </s><s id="s.001391"> <lb></lb> Nec nimio solis maior rota, nec minor ardor <lb></lb> Esse potest, nostris quam sensibus esse videtur: <lb></lb> Nam quibus e spatiis cumque ignes lumina possunt <lb></lb> Adicere, & calidum membris adflare vaporem, <lb></lb> Illa ipsa intervalla nihil de corpore libant <lb></lb> Flammarum, nihil ad speciem est contractior ignis.</s><s id="s.001392"> <lb></lb> Proinde, calor quoniam solis, lumenque profusum <lb></lb> Perveniunt nostros ad sensus, & loca tinguunt; <lb></lb> Forma quoque hinc solis debet sublime videri, <lb></lb> Nihil adeo ut possis plus, aut minus addere vere, <lb></lb> Lunaque, sive notho fertur loca lumine lustrans <lb></lb> Sive suam proprio iactat de corpore lucem, <lb></lb> Quidquid id est, nihilo fertur maiore figura, <lb></lb> Quam, nostris oculis qua cernimus, esse videtur, <lb></lb> Nam prius omnia, quae longe semota tuemur <lb></lb> Aera per multum, specie confusa videntur, <lb></lb> Quam minimum filum.</s><s id="s.001393"> quapropter luna necesse est, <lb></lb> Quandoquidem claram speciem, certamque figuram <lb></lb> Praebet, ut est oris extremis cumque notata <lb></lb> Quanta haec quaque, fuat, tanta hinc nobis videatur in alto.</s><s id="s.001394"> <lb></lb> Postremo quoscumque vides hine aetheris ignes; <lb></lb> (Quandoquidem, quoscumque in terris cernimus ignes, <lb></lb> Dum tremor est clarus, dum cernitur ardor eorum, <lb></lb> Perparvom quiddam interdum mutare videtur <lb></lb> Alteram utram in partem filum, quo longius absint, ) <lb></lb> Scire licet, perquam pauxillo posse minores <lb></lb> Esse, vel exigua maioris parte, brevique.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/216.jpg" pagenum="167"></pb> </p><p type="main"><s id="s.001395">Illud item non est mirandum, qua ratione <lb></lb> Tantulus ille queat tantum sol mittere lumen, <lb></lb> Quod maria, ac terras omnis, caelumque rigando <lb></lb> Compleat, & calido perfundat cuncta vapore.</s><s id="s.001396"> <lb></lb> Nam licet hinc mundi patefactum totius unum <lb></lb> Largifluum fontem scatere, atque erumpere lumen, <lb></lb> Ex omni mundo, quo sic elementa vaporis <lb></lb> Undique conveniunt, & sic conlectus eorum <lb></lb> Confluat, ex uno capite hic ut profluat ardor.</s><s id="s.001397"> <lb></lb> Nonne vides etiam quam late parvus aquai <lb></lb> Prata riget fons interdum, campisque redundet ? </s><s id="s.001398"> <lb></lb> Est etiam quoque, uti non magno solis ab igni <lb></lb> Aera percipiat calidis fervoribus ardor; <lb></lb> Opportunus ita est si forte, & idoneus aer, <lb></lb> Ut queat accendi parvis ardoribus ictus.</s><s id="s.001399"> <lb></lb> Quod genus interdum segetes, stipulamque videmus <lb></lb> Accedere ex una scintilla incendia passim.</s><s id="s.001400"> <lb></lb> Forsitan & rosea sol alte lampade lucens <lb></lb> Possideat multum caecis fervoribus ignem <lb></lb> Circum se, nullo qui sit fulgore notatus, <lb></lb> Aestiferum ut tantum radiorum exaugeat ictum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001401">Nec ratio solis simplex, & certa patescit <lb></lb> Quo pacto aestivis e partibus aegocerotis <lb></lb> Brumalis adeat flexus, atque inde revortens <lb></lb> Cancris ut vertat metas ad solstitialis: <lb></lb> Lunaque mensibus id spatium videatur obire, <lb></lb> Annua sol in quo consumit tempora cursu: <lb></lb> Non, inquam, simplex his rebus reddita causa est.</s><s id="s.001402"> <lb></lb> Nam fieri vel cum primis id posse videtur, <lb></lb> Democriti quod sancta viri sententia ponit: <lb></lb> Quanto quaeque magis sint terram sidera propter; <lb></lb> Tanto posse minus cum caeli turbine ferri.</s><s id="s.001403"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/217.jpg" pagenum="168"></pb> Evanescere enim rapidas illius, & acris <lb></lb> Imminui supter viris, ideoque relinqui <lb></lb> Paulatim solem cum posterioribus signis, <lb></lb> Inferior multo quod sit, quam fervida signa: <lb></lb> Et magis hoc lunam, quanto demissior eius <lb></lb> Cursus abest procul a caelo, terrisque propinquat; <lb></lb> Tanto posse minus cum signis tendere cursum: <lb></lb> Flaccidiore etenim quanto iam turbine fertur <lb></lb> Inferior, quam sol, tanto magis omnia signa, <lb></lb> Hanc adipiscuntur, circum, praeterque feruntur.</s><s id="s.001404"> <lb></lb> Propterea fit, ut haec ad signum quodque reverti <lb></lb> Mobilius videatur, ad hanc quia signa revisunt.</s><s id="s.001405"> <lb></lb> Fit quoque, ut e mundi transversis partibus aer <lb></lb> Alternis certo fluere alter tempore possit, <lb></lb> Qui queat aestivis solem detrudere signis <lb></lb> Brumalis usque ad flexus, gelidumque rigorem: <lb></lb> Et qui reiciat gelidis a frigoris umbris, <lb></lb> Aestiferas usque in partis, & fervida signa.</s><s id="s.001406"> <lb></lb> Et ratione pari lunam, stellasque putandum est, <lb></lb> Quae volvunt magnos in magnis orbibus annos, <lb></lb> Aeribus posse alternis e partibus ire.</s><s id="s.001407"> <lb></lb> Nonne vides etiam diversis nubila ventis <lb></lb> Diversas ire in partis, inferna supernis? </s><s id="s.001408"> <lb></lb> Qui minus illa queant per magnos aetheris orbis: <lb></lb> Aestibus inter se diversis sidera ferri? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001409">At nox obruit ingenti caligine terras; <lb></lb> Aut ubi de longo cursu sol extima caeli <lb></lb> Impulit, atque suos efflavit languidus ignis <lb></lb> Concussos itere, & labefactos aere multo: <lb></lb> Aut quia sub terras cursum convortere cogit <lb></lb> Vis eadem, supra quae terras pertulit orbem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001410">Tempore item certo roseam Matuta per oras <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/218.jpg" pagenum="169"></pb> Aetheris auroram defert, & lumina pandit: <lb></lb> Aut quia sol idem, sub terras ille revertens <lb></lb> Anticipat caelum radiis accendere tentans: <lb></lb> Aut quia conveniunt ignes, & semina multa <lb></lb> Confluere ardoris consuerunt tempore certo, <lb></lb> Quae faciunt solis nova semper lumina gigni.</s><s id="s.001411"> <lb></lb> Quod genus Idaeis fama est e montibus altis <lb></lb> Dispersos ignis orienti lumine cerni <lb></lb> Inde coire globum quasi in unum, & conficere orbem.</s><s id="s.001412"> <lb></lb> Nec tamen illud in his rebus mirabile debet <lb></lb> Esse, quod haec ignis tam certo tempore possunt <lb></lb> Semina confluere, & solis reparare nitorem: <lb></lb> Multa videmus enim, certo quae tempore fiunt <lb></lb> Omnibus in rebus.</s><s id="s.001413"> florescunt tempore certo <lb></lb> Arbusta, & certo dimittunt tempore florem.</s><s id="s.001414"> <lb></lb> Nec minus in certo dentes cadere imperat aetas <lb></lb> Tempore, & inpubem molli pubescere veste, <lb></lb> Et pariter mollem malis demittere barbam.</s><s id="s.001415"> <lb></lb> Fulmina postremo, nix, imbres, nubila, venti, <lb></lb> Non nimis incertis fiunt in partibus anni.</s><s id="s.001416"> <lb></lb> Namque ubi sic fuerunt causarum exordia prima, <lb></lb> Atque uti res mundi cecidere ab origine prima, <lb></lb> Consequa natura est iam redeunt ex ordine certo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001417">Crescere itemque dies licet, & tabescere noctes: <lb></lb> Et minui luces, cum noctes augmina sumant, <lb></lb> Aut quia sol idem sub terras, atque superne, <lb></lb> Imparibus currens amfractibus aetheris oras <lb></lb> Partit; & in partis non aequas dividit orbem: <lb></lb> Et quod ab alterutra detraxit parte, reponit <lb></lb> Eius in adversa tanto plus parte relatus: <lb></lb> Donicum ad id signum caeli pervenit, ubi anni <lb></lb> Nodus nocturnas exaequat lucibus umbras.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/219.jpg" pagenum="170"></pb> <s id="s.001418">Nam medio cursu flatus aquilonis, & austri, <lb></lb> Distinet aequato caelum discrimine metas, <lb></lb> Propter signiferi posituram totius orbis, <lb></lb> Annua sol in quo contundit tempora serpens, <lb></lb> Obliquo terras, & caelum lumine lustrans: <lb></lb> Ut ratio declarat eorum, qui loca caeli <lb></lb> Omnia dispositis signis ornata notarunt: <lb></lb> Aut, quia crassior est certis in partibus aer, <lb></lb> Sub terris ideo tremulum iubar hesitat ignis; <lb></lb> Nec penetrare potest facile, atque emergere ad ortus.</s><s id="s.001419"> <lb></lb> Propterea noctes hiberno tempore longae <lb></lb> Cessant, dum veniat radiatum insigne diei: <lb></lb> Aut etiam, quia sic alternis partibus anni <lb></lb> Tardius & citius consuerunt confluere ignes, <lb></lb> Qui faciunt solem certa desurgere parte.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001420">Luna potest solis radiis percussa nitere, <lb></lb> Inque dies maius lumen convertere nobis <lb></lb> Ad speciem, quantum solis secedit ab orbe; <lb></lb> Donicum eum contra pleno bene lumine fulsit; <lb></lb> Atque oriens, obitus eius super edita vidit.</s><s id="s.001421"> <lb></lb> Inde minutatim retro quasi condere lumen.</s><s id="s.001422"> <lb></lb> Debet item, quanto propius iam solis ad ignem <lb></lb> Labitur ex alia signorum parte per orbem: <lb></lb> Ut faciunt, lunam qui fingunt esse pilai <lb></lb> Consimilem, cursusque viam sub sole tenere: <lb></lb> Est etiam quare proprio cum lumine possit <lb></lb> Volvier, & varias splendoris reddere formas.</s><s id="s.001423"> <lb></lb> Corpus enim licet esse aliud, quod fertur, & una <lb></lb> Labitur omnimodis occursans, officiensque <lb></lb> Nec potis est cerni, quia cassum lumine fertur.</s><s id="s.001424"> <lb></lb> Versarique potest, globus ut, si forte, pilai <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/220.jpg" pagenum="171"></pb> Dimidia ex parti candenti lumine tinctus, <lb></lb> Versandoque globum variantis edere formas.</s><s id="s.001425"> <lb></lb> Denique eam partem, quaecumque est ignibus aucta, <lb></lb> Ad speciem vertit nobis, oculosque patentis, <lb></lb> Inde minutatim retro contorquet, & aufert <lb></lb> Luciferam partem glomeraminis, atque pilai: <lb></lb> Ut Babylonica Chaldaeum doctrina refutans <lb></lb> Astrologorum artem contra convincere tendit: <lb></lb> Proinde quasi id fieri nequeat, quod pugnat uterque; <lb></lb> Aut minus hoc illo sit cur amplectier ausis.</s><s id="s.001426"> <lb></lb> Denique, cur nequeat semper nova luna creari <lb></lb> Ordine formarum certo, certisque figuris; <lb></lb> Inque dies privos aborisci quaeque creata <lb></lb> Atque alia illius reparari in parte, locoque, <lb></lb> Difficile est ratione docere, & vincere verbis; <lb></lb> Ordine cum possint tam certo multa creari.</s><s id="s.001427"> <lb></lb> It Ver & Venus, & Veneris praenuntius ante <lb></lb> Pennatus graditur Zephyrus vestigia propter: <lb></lb> Flora quibus mater praespargens ante viai <lb></lb> Cuncta coloribus egregiis, & odoribus opplet.</s><s id="s.001428"> <lb></lb> Inde loci sequitur Calor aridus, & comes una <lb></lb> Pulverulenta Ceres, & Etesia flabra Aquilonum: <lb></lb> Inde Autumnus adit; graditur simul Euius Euan: <lb></lb> Inde aliae tempestates, ventique secuntur, <lb></lb> Altitonans Volturnus, & Auster fulmine pollens.</s><s id="s.001429"> <lb></lb> Tandem bruma nives adfert pigrumque rigorem <lb></lb> Reddit; hiems sequitur, crepitans hanc dentibus Algor.</s><s id="s.001430"> <lb></lb> Quo minus est mirum, si certo tempore luna <lb></lb> Gignitur, & certo deletur tempore rusus; <lb></lb> Cum fieri possint tam certo tempore multa.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001431">Solis item quoque defectus, lunaeque latebras <lb></lb> Pluribus e causis fieri tibi posse putandum est.</s><s id="s.001432"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/221.jpg" pagenum="172"></pb> Nam cur luna queat terram secludere solis <lb></lb> Lumine, & a terris altum caput obstruere ey, <lb></lb> Obiciens caecum radiis ardentibus orbem; <lb></lb> Tempore eodem aliud facere id non posse putetur <lb></lb> Corpus, quod cassum labatur lumine semper? </s><s id="s.001433"> <lb></lb> Solque suos etiam dimittere languidus ignis <lb></lb> Tempore cur certo nequeat, recreareque lumen, <lb></lb> Cum loca praeteriit flammis infesta per auras, <lb></lb> Quae faciunt ignis interstingui, atque perire? </s><s id="s.001434"> <lb></lb> Et cur terra queat lunam spoliare vicissim <lb></lb> Lumine, & oppressum solem super ipsa tenere, <lb></lb> Menstrua dum rigidas coni perlabitur umbras; <lb></lb> Tempore eodem aliut nequeat succurrere lunae <lb></lb> Corpus; vel supera solis perlabier orbem, <lb></lb> Quod radios interrumpat, lumenque profusum ? </s><s id="s.001435"> <lb></lb> Et tamen ipsa suo si fulget luna nitore, <lb></lb> Cur nequeat certa mundi languescere parte; <lb></lb> Dum loca luminibus propriis inimica peragrat? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001436">Quod superest, quoniam magni per caerula mundi <lb></lb> Qua fieri quicquid posset ratione, resolvi: <lb></lb> Solis uti varios cursus; lunaeque meatus <lb></lb> Noscere possemus; quae vis, & causa cieret, <lb></lb> Quove modo possent offecto Lumine obire, <lb></lb> Et neque opinantis tenebris obducere terras, <lb></lb> Cum quasi connivent, & aperto lumine rursum <lb></lb> Omnia convisunt clara loca candida luce: <lb></lb> Nunc redeo ad mundi novitatem, & mollia terrae <lb></lb> Arva, novo fetu quid primum in luminis oras <lb></lb> Tollere, & incertis tentavit credere ventis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001437">Principio genus herbarum, viridemque nitorem <lb></lb> Terra dedit circum collis, camposque per omnis, <lb></lb> Florida fulserunt viridanti prata colore.</s><s id="s.001438"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/222.jpg" pagenum="173"></pb> Arboribusque datum est variis exinde per auras <lb></lb> Crescendi magnum inmissis certamen habenis.</s><s id="s.001439"> <lb></lb> Ut pluma, atque pili primum, saetaeque creantur <lb></lb> Quadripedum in membris, & corpore pennipotentum: <lb></lb> Sic nova tum tellus herbas, virgultaque primum <lb></lb> Sustulit: inde loci mortalia saecla creavit <lb></lb> Multa modis multis varia ratione coorta.</s><s id="s.001440"> <lb></lb> Nam neque de caelo cecidisse animalia possunt; <lb></lb> Nec terrestria de salsis exisse lacunis.</s><s id="s.001441"> <lb></lb> Linquitur, ut merito maternum nomen adepta <lb></lb> Terra sit, e terra quoniam sunt cuncta creata.</s><s id="s.001442"> <lb></lb> Multaque nunc etiam existunt animalia terris, <lb></lb> Imbribus, & calido solis concreta vapore.</s><s id="s.001443"> <lb></lb> Quo minus est mirum, si tum sunt plura coorta, <lb></lb> Et maiora, nova tellure, atque aethere adulta.</s><s id="s.001444"> <lb></lb> Principio genus alituum, variaeque volucres <lb></lb> Ova relinquebant exclusae tempore verno: <lb></lb> Folliculos ut nunc teretis aestate cicadae <lb></lb> Linquunt, sponte sua victum, vitamque petentes.</s><s id="s.001445"> <lb></lb> Tum tibi terra dedit primum mortalia saecla: <lb></lb> Multus enim calor, atque humor superabat in arvis: <lb></lb> Hinc ubi quaeque loci regio opportuna dabatur, <lb></lb> Crescebant uteri terram radicibus apti: <lb></lb> Quos ubi tempore maturo patefecerat aestus <lb></lb> Infantum; fugiens humorem, aurasque petissens; <lb></lb> Convertebat ibi natura foramina terrae, <lb></lb> Et succum venis cogebat fundere apertis <lb></lb> Consimilem lactis; sicut nunc femina quaeque <lb></lb> Cum peperit, dulci repletur lacte; quod omnis <lb></lb> Impetus in mammas convertitur ille alimenti.</s><s id="s.001446"> <lb></lb> Terra cibum pueris, vestem vapor, herba cubile <lb></lb> Praebebat, multa & molli lanugine abundans.</s><s id="s.001447"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/223.jpg" pagenum="174"></pb> At novitas mundi nec frigora dura ciebat, <lb></lb> Nec nimios aestus, nec magnis viribus auras.</s><s id="s.001448"> <lb></lb> Omnia enim pariter crescunt, & robora sumunt.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001449">Quare etiam atque etiam maternum nomen adepta <lb></lb> Terra tenet merito: quoniam genus ipsa creavit <lb></lb> Humanum; atque animal prope certo tempore fudit <lb></lb> Omne, quod in magnis bacchatur montibus passim; <lb></lb> Aeriasque simul volucres variantibus formis.</s><s id="s.001450"> <lb></lb> Sed quia finem aliquam pariendi debet habere, <lb></lb> Destitit, ut mulier spatio defessa vetusto.</s><s id="s.001451"> <lb></lb> Mutat enim mundi naturam totius aetas, <lb></lb> Ex alioque alius status excipere omnia debet, <lb></lb> Nec manet ulla sui similis res: omnia migrant, <lb></lb> Omnia commutat natura, & vertere cogit.</s><s id="s.001452"> <lb></lb> Namque aliud putrescit & aevo debile languet: <lb></lb> Porro aliud concrescit, & e contemptibus exit.</s><s id="s.001453"> <lb></lb> Sic igitur mundi naturam totius aetas <lb></lb> Mutat, & ex alio terram status excipit alter.</s><s id="s.001454"> <lb></lb> Quod potuit, nequeat; possit quod non tulit ante.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001455">Multaque tum tellus etiam portenta creare <lb></lb> Conata est, mira facie, membrisque coorta.</s><s id="s.001456"> <lb></lb> Androgynum inter utras, nec utraque utrimque remotum, <lb></lb> Orba pedum partim, manuum viduata vicissim: <lb></lb> Muta sine ore etiam, sine voltu caeca reperta, <lb></lb> Vinctaque membrorum per totum corpus adhesu: <lb></lb> Nec facere ut possent quidquam, nec cedere quoquam <lb></lb> Nec vitare malum, nec sumere, quod foret usus.</s><s id="s.001457"> <lb></lb> Cetera de genere hoc monstra, ac portenta creabat; <lb></lb> Nequiquam, quoniam natura absterguit auctum, <lb></lb> Nec potuere cupitum aetatis tangere florem, <lb></lb> Nec reperire cibum, nec iungi per Veneris res.</s><s id="s.001458"> <lb></lb> Multa videmus enim rebus concurrere debere, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/224.jpg" pagenum="175"></pb> Ut propagando possint procudere saecla: <lb></lb> Pabula primum ut sint; genitalia deinde per artus <lb></lb> Semina qua possint membris manare remissis: <lb></lb> Feminaque ut maribus coniungi possit, habendum <lb></lb> Mutua queis nectant inter se gaudia, utrisque <lb></lb> Multaque tum interiisse animantum saecla necesse est, <lb></lb> Nec potuisse propagando procudere prolem.</s><s id="s.001459"> <lb></lb> Nam quaecumque vides vesci vitalibus auris, <lb></lb> Aut dolus, aut virtus, aut denique mobilitas est <lb></lb> Ex ineunte aevo genus id tutata reservans.</s><s id="s.001460"> <lb></lb> Multaque sunt, nobis ex utilitate sua quae <lb></lb> Commendata manent tutelae tradita nostrae.</s><s id="s.001461"> <lb></lb> Principio genus acre leonum, saevaque saecla <lb></lb> Tutata est virtus, volpes dolus, & fuga cervos.</s><s id="s.001462"> <lb></lb> At levisomna canum fido cum pectore corda, <lb></lb> Et genus omne, quod est veterino semine partum, <lb></lb> Lanigeraeque simul pecudes, & bucera saecla, <lb></lb> Omnia sunt hominum tutelae tradita, Memmi.</s><s id="s.001463"> <lb></lb> Nam cupide fugere feras, pacemque secuta <lb></lb> Sunt, & larga suo sine pabula parta labore; <lb></lb> Quae damus utilitatis eorum praemia causa.</s><s id="s.001464"> <lb></lb> At queis nihil horum tribuit natura, nec ipsa <lb></lb> Sponte sua possent ut vivere, nec dare nobis <lb></lb> Utilitatem aliquam, quare pateremur eorum <lb></lb> Praesidio nostro pasci genus, esseque tutum: <lb></lb> Scilicet haec aliis praedae, lucroque iacebant, <lb></lb> Endopedita suis fatalibus omnia vinclis; <lb></lb> Donicum ad interitum genus id natura redegit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001465">Sed neque Centauri fuerunt, nec tempore in ullo <lb></lb> Esse queunt duplici natura, & corpore bino <lb></lb> Ex alienigenis membris compacta potestas, <lb></lb> Hinc illinc par vis, ut non sit pars, esse potis sit.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/225.jpg" pagenum="176"></pb> <s id="s.001466">Id licet hinc quamvis hebeti cognoscere corde.</s><s id="s.001467"> <lb></lb> Principio circum tribus actis impiger annis <lb></lb> Floret equus, puer haudquaquam.</s><s id="s.001468"> quin saepe etiam nunc <lb></lb> Ubera mammarum in somnis lactantia quaerit.</s><s id="s.001469"> <lb></lb> Post ubi equum validae vires aetate senecta <lb></lb> Membraque deficiunt fugienti languida vita: <lb></lb> Tum demum puero illi aevo florente, iuventas <lb></lb> Occipit, & molli vestit lanugine malas: <lb></lb> Ne forte ex homine, & veterino semine equorum <lb></lb> Confieri credas Centauros posse, neque esse: <lb></lb> Aut rabidis canibus succinctas semimarinis <lb></lb> Corporibus Scyllas, & cetera de genere horum; <lb></lb> Inter se quorum discordia membra videmus: <lb></lb> Quae neque florescunt pariter, nec robora sumunt <lb></lb> Corporibus, neque proficiunt aetate senecta; <lb></lb> Nec simili Venere ardescunt, nec moribus unis <lb></lb> Conveniunt, neque sunt eadem iucunda per artus.</s><s id="s.001470"> <lb></lb> Quippe videre licet, pinguescere saepe cicuta <lb></lb> Barbigeras pecudes, homini quae est acre venenum.</s><s id="s.001471"> <lb></lb> Flamma quidem vero cum corpora fulva leonum <lb></lb> Tam soleat torrere, atque urere, quam genus omne <lb></lb> Visceris in terris quodcumque & sanguinis extet: <lb></lb> Qui fieri potuit, triplici cum corpore ut una, <lb></lb> Prima leo, postrema draco, media ipsa, Chimaera <lb></lb> Ore foras acrem flaret de corpore flammam ? </s><s id="s.001472"> <lb></lb> Quare etiam tellure nova, caeloque recenti <lb></lb> Talia qui fingit potuisse animalia gigni, <lb></lb> Nixus in hoc uno novitatis nomine inani; <lb></lb> Multa licet simili ratione effutiat ore: <lb></lb> Aurea tum dicat per terras flumina vulgo <lb></lb> Fluxisse, & gemmis florere arbusta suesse: <lb></lb> Aut hominem tanto membrorum esse impete natum, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/226.jpg" pagenum="177"></pb> Trans maria alta pedum nisus ut ponere posset; <lb></lb> Et manibus totum circum se vertere caelum.</s><s id="s.001473"> <lb></lb> Nam quod multa fuere in terris semina rerum, <lb></lb> Tempore quo primum tellus animalia fudit: <lb></lb> Nihil tamen est signi, mistas potuisse creari <lb></lb> Inter se pecudes, compactaque membra animantum; <lb></lb> Propterea, quia quae de terris nunc quoque abundant <lb></lb> Herbarum genera, ac fruges, arbustaque laeta; <lb></lb> Non tamen inter se possunt complexa creari.</s><s id="s.001474"> <lb></lb> Res sic quaeque suo ritu procedit; & omnes <lb></lb> Foedere naturae certo discrimina servant.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001475">Et genus humanum multo fuit illud in arvis <lb></lb> Durius, ut decuit, tellus quod dura creasset: <lb></lb> Et maioribus, & solidis magis ossibus intus <lb></lb> Fundatum, & validis aptum per viscera nervis: <lb></lb> Nec facile ex aestu, nec frigore quod caperetur; <lb></lb> Nec novitate cibi, nec labi corporis ulla.</s><s id="s.001476"> <lb></lb> Multaque per caelum solis volventia lustra <lb></lb> Volgivago vitam tractabant more ferarum.</s><s id="s.001477"> <lb></lb> Nec robustus erat curvi moderator aratri <lb></lb> Quisquam; nec scibat ferro molirier arva; <lb></lb> Nec nova defodere in terram virgulta, neque altis <lb></lb> Arboribus veteres decidere falcibus ramos.</s><s id="s.001478"> <lb></lb> Quod sol, atque imbres dederant, quod terra crearat <lb></lb> Sponte sua; satis id placabat pectora donum.</s><s id="s.001479"> <lb></lb> Glandiferas inter curabant corpora quercus <lb></lb> Plerumque: & quae nunc hiberno tempore cernis <lb></lb> Arbita puniceo fieri matura colore; <lb></lb> Plurima tum tellus etiam maiora ferebat.</s><s id="s.001480"> <lb></lb> Multaque praeterea novitas tum florida mundi <lb></lb> Pabula dia tulit, miseris mortalibus ampla.</s><s id="s.001481"> <lb></lb> At sedare sitim fluvy, fontesque vocabant: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/227.jpg" pagenum="178"></pb> Ut nunc montibus e magnis decursus aquai <lb></lb> Clare citat ad se sitientia saecla ferarum.</s><s id="s.001482"> <lb></lb> Denique noctivagi silvestria templa tenebant <lb></lb> Nympharum, quibus e scibant humore fluenta <lb></lb> Lubrica, proluvie larga lavere humida saxa; <lb></lb> Humida saxa, super viridi stillantia musco; <lb></lb> Et partim plano scatere, atque erumpere campo.</s><s id="s.001483"> <lb></lb> Nec dum res igni scibant tractare, neque uti <lb></lb> Pellibus, & spoliis corpus vestire ferarum: <lb></lb> Sed nemora, atque cavos montis, silvasque colebant, <lb></lb> Et frutices inter condebant squalida membra, <lb></lb> Verbera ventorum vitare, imbresque coacti.</s><s id="s.001484"> <lb></lb> Nec commune bonum poterant spectare, neque ullis <lb></lb> Moribus inter se scibant, nec legibus uti.</s><s id="s.001485"> <lb></lb> Quod cuique obtulerat praedae fortuna, ferebat, <lb></lb> Sponte sua, sibi quisque valere, & vivere doctus.</s><s id="s.001486"> <lb></lb> Et Venus in silvis iungebat corpora amantum.</s><s id="s.001487"> <lb></lb> Conciliabat enim vel mutua quamque cupido; <lb></lb> Vel violenta viri vis, atque inpensa libido; <lb></lb> Vel pretium glandes, atque arbuta, vel pira lecta.</s><s id="s.001488"> <lb></lb> Et manuum mira freti virtute, pedumque, <lb></lb> Consectabantur silvestria saecla ferarum <lb></lb> Missilibus saxis, & magno pondere clavae: <lb></lb> Multaque vincebant, vitabant pauca latebris: <lb></lb> Setigerisque pares subus sic silvestria membra <lb></lb> Nuda dabant terrae nocturno tempore capti, <lb></lb> Circum se foliis ac frondibus involventes: <lb></lb> Nec plangore diem magno, solemque per agros <lb></lb> Quaerebant pavidi, palantes noctis in umbris; <lb></lb> Sed taciti respectabant, somnoque sepulti, <lb></lb> Dum rosea face sol inferret lumina caelo: <lb></lb> A parvis quod enim consuerant cernere semper <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/228.jpg" pagenum="179"></pb> Alterno tenebras, & lucem tempore gigni, <lb></lb> Non erat, ut fieri posset, mirarier umquam; <lb></lb> Nec diffidere, ne terras aeterna teneret <lb></lb> Nox in perpetuum, detracto lumine solis: <lb></lb> Sed magis illud erat curae, quod saecla ferarum <lb></lb> Infestam miseris faciebant saepe quietem; <lb></lb> Eiectique domo fugiebant saxea tecta <lb></lb> Spumigeri suis adventu, validique leonis: <lb></lb> Atque intempesta cedebant nocte paventes <lb></lb> Hospitibus saevis instrata cubilia frunde.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001489">Nec nimio tum plus, quam nunc, mortalia saecla <lb></lb> Dulcia linquebant labentis lumina vitae.</s><s id="s.001490"> <lb></lb> Unus enim tum quisque magis deprensus eorum <lb></lb> Pabula viva feris praebebat, dentibus haustus: <lb></lb> Et nemora ac montis gemitu, silvasque replebat, <lb></lb> Viva videns vivo sepeliri viscera busto.</s><s id="s.001491"> <lb></lb> At, quos effugium servarat; corpore adeso <lb></lb> Posterius tremulas super ulcera taetra tenentes <lb></lb> Palmas, horriferis accibant vocibus Orcum: <lb></lb> Donicum eos vita privarant vermina saeva <lb></lb> Expertis opis, ignaros quid volnera vellent.</s><s id="s.001492"> <lb></lb> At non multa virum sub signis milia ducta <lb></lb> Una dies dabat exitio; nec turbida ponti <lb></lb> Aequora laedebant navis ad saxa, virosque.</s><s id="s.001493"> <lb></lb> Sed temere, in cassum mare fluctibus saepe coortis <lb></lb> Saevibat, leviterque minas ponebat inanis.</s><s id="s.001494"> <lb></lb> Nec poterat quemquam placidi pellacia ponti <lb></lb> Subdola pellicere in fraudem ridentibus undis.</s><s id="s.001495"> <lb></lb> Improba nauigy ratio cum caeca iacebat.</s><s id="s.001496"> <lb></lb> Tum penuria deinde cibi, languentia leto <lb></lb> Membra dabat; contra nunc rerum copia mersat: <lb></lb> Illi imprudentes ipsi sibi saepe venenum <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/229.jpg" pagenum="180"></pb> Vergebant, nunc dant aliis sollertius ipsi.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001497">Inde casas postquam, ac pellis, ignemque pararunt; <lb></lb> Et mulier coniuncta viro concessit in unum; <lb></lb> Castaque privatae Veneris connubia laeta <lb></lb> Cognita sunt, prolemque ex se videre creatam, <lb></lb> Tum genus humanum primum mollescere coepit.</s><s id="s.001498"> <lb></lb> Ignis enim curavit, ut alsia corpora frigus <lb></lb> Non ita iam possent caeli sub tegmine ferre: <lb></lb> Et Venus inminuit vires, puerique parentum <lb></lb> Blanditiis facile ingenium fregere superbum.</s><s id="s.001499"> <lb></lb> Tunc & amicitiem coeperunt iungere habentes <lb></lb> Finitima inter se, nec laedere, nec violare: <lb></lb> Et pueros commendarunt, muliebreque saeclum; <lb></lb> Vocibus, & gestu cum balbe significarent, <lb></lb> Imbecillorum esse aequum misererier omnis.</s><s id="s.001500"> <lb></lb> Non tamen omnimodis poterat concordia gigni: <lb></lb> Sed bona, magnaque pars servabant foedera casti.</s><s id="s.001501"> <lb></lb> Aut genus humanum iam tum foret omne peremptum; <lb></lb> Nec potuisset adhuc perducere saecla propago.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001502">At varios linguae sonitus natura subegit <lb></lb> Mittere; & utilitas expressit nomina rerum, <lb></lb> Non alia longe ratione, atque ipsa videtur <lb></lb> Protrahere ad gestum pueros infantia linguae, <lb></lb> Cum facit, ut digito, quae sint praesentia, monstrent.</s><s id="s.001503"> <lb></lb> Sentit enim vim quisque suam, quoad possit abuti.</s><s id="s.001504"> <lb></lb> Cornua nata prius vitulo quam frontibus extent, <lb></lb> Illis iratus petit, atque infestus inurget.</s><s id="s.001505"> <lb></lb> At catuli pantherarum, scymnique leonum <lb></lb> Unguibus, ac pedibus iam tum, morsuque repugnant, <lb></lb> Vix etiam cum sunt dentes, unguesque creati.</s><s id="s.001506"> <lb></lb> Alituum porro genus alis omne videmus <lb></lb> Fidere; & a pinnis tremulum petere auxilatum.</s><s id="s.001507"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/230.jpg" pagenum="181"></pb> Proinde putare aliquem tum nomina distribuisse <lb></lb> Rebus; & inde homines didicisse vocabula prima; <lb></lb> Desipere est.</s><s id="s.001508"> Nam cur hic posset cuncta notare <lb></lb> Vocibus, & varios sonitus emittere linguae; <lb></lb> Tempore eodem alii facere id non quisse putentur? </s><s id="s.001509"> <lb></lb> Praeterea, si non alii quoque vocibus usi <lb></lb> Inter se fuerant, unde insita notities est <lb></lb> Utilitatis? </s><s id="s.001510"> & unde data est huic prima potestas, <lb></lb> Quid vellet, facere, ut scirent, animoque viderent ? </s><s id="s.001511"> <lb></lb> Cogere item pluris unus, victosque domare <lb></lb> Non poterat, rerum ut perdiscere nomina vellent; <lb></lb> Nec ratione docere ulla, suadereque surdis, <lb></lb> Quid sit opus facto: facile neque enim paterentur; <lb></lb> Nec ratione ulla sibi ferrent amplius auris <lb></lb> Vocis inauditos sonitus obtundere frustra.</s><s id="s.001512"> <lb></lb> Postremo quid in hac mirabile tantopere est re, <lb></lb> Si genus humanum, cui vox, & lingua vigeret, <lb></lb> Pro vario sensu varias res voce notaret ? </s><s id="s.001513"> <lb></lb> Cum pecudes mutae, cum denique saecla ferarum <lb></lb> Dissimilis soleant voces, variasque ciere, <lb></lb> Cum metus, aut dolor est, & cum iam gaudia gliscunt ? </s><s id="s.001514"> <lb></lb> Quippe etenim licet id rebus cognoscere apertis.</s><s id="s.001515"> <lb></lb> Inritata canum cum primum magna Molossum <lb></lb> Mollia ricta fremunt duros nudantia dentes; <lb></lb> Longe alio sonitu rabie restricta minantur: <lb></lb> Et cum iam latrant, & vocibus omnia complent.</s><s id="s.001516"> <lb></lb> At catulos blande cum lingua lambere temptant <lb></lb> Aut ubi eos iactant pedibus, morsuque petentes <lb></lb> Suspensis teneros imitantur dentibus haustus; <lb></lb> Longe alio pacto gannitu vocis adulant: <lb></lb> Et cum deserti baubantur in aedibus, aut cum <lb></lb> Plorantes fugiunt summisso corpore plagas.</s><s id="s.001517"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/231.jpg" pagenum="182"></pb> Denique non hinnitus item differre videtur, <lb></lb> Inter equas ubi equus florenti aetate iuvencus <lb></lb> Pinnigeri saevit calcaribus ictus amoris: <lb></lb> Et fremitum patulis ubi naribus edit ad arma ? </s><s id="s.001518"> <lb></lb> Et cum sic alias concussis artibus hinnit ? </s><s id="s.001519"> <lb></lb> Postremo genus alituum, variaeque volucres, <lb></lb> Accipitres, atque ossifragae, mergique marinis <lb></lb> Fluctibus in salsis victum, vitamque petentes, <lb></lb> Longe alias alio iaciunt in tempore voces; <lb></lb> Et cum de victu certant, praedaeque repugnant; <lb></lb> Et partim mutant cum tempestatibus una <lb></lb> Raucisonos cantus: cornicum ut saecla vetusta, <lb></lb> Corvorumque greges, ubi aquam dicuntur, & imbris <lb></lb> Poscere, & interdum ventos, aurasque vocare.</s><s id="s.001520"> <lb></lb> Ergo si vary sensus animalia cogunt, <lb></lb> Muta tamen cum sint, varias emittere voces: <lb></lb> Quanto mortalis magis aequum est tum potuisse <lb></lb> Dissimilis alia, atque alia res voce notare ? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001521">Illud in his rebus tacitus ne forte requiras; <lb></lb> Fulmen detulit in terram mortalibus ignem <lb></lb> Primitus: inde omnis flammarum diditus ardor.</s><s id="s.001522"> <lb></lb> Multa videmus enim caelestibus incita flammis <lb></lb> Fulgere, cum caeli donavit plaga vapore.</s><s id="s.001523"> <lb></lb> Et ramosa tamen cum ventis pulsa vacillans <lb></lb> Aestuat in ramos incumbens arboris arbor, <lb></lb> Exprimitur validis extritus viribus ignis: <lb></lb> Emicat interdum flammai fervidus ardor, <lb></lb> Mutua dum inter se rami, stirpesque teruntur.</s><s id="s.001524"> <lb></lb> Quorum utrumque dedisse potest mortalibus ignem.</s><s id="s.001525"> <lb></lb> Inde cibum coquere, ac flammae mollire vapore, <lb></lb> Sol docuit, quoniam mitescere multa videbant <lb></lb> Verberibus radiorum, atque aestu victa per agros: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/232.jpg" pagenum="183"></pb> Inque dies magis hi victum, vitamque priorem <lb></lb> Commutare novis monstrabant rebus, & igni, <lb></lb> Ingenio qui praestabant, & corde vigebant.</s><s id="s.001526"> <lb></lb> Condere coeperunt urbis, arcemque locare <lb></lb> Praesidium reges ipsi sibi, perfugiumque: <lb></lb> Et pecudes , & agros divisere, atque dedere <lb></lb> Pro facie cuiusque, & viribus, ingenioque; <lb></lb> Nam facies multum valuit, viresque vigebant.</s><s id="s.001527"> <lb></lb> Posterius res inventa est, aurumque repertum: <lb></lb> Quod facile & validis, & pulchris dempsit honorem.</s><s id="s.001528"> <lb></lb> Divitioris enim sectam plerumque sequuntur <lb></lb> Quamlibet & fortes, & pulchro corpore creti.</s><s id="s.001529"> <lb></lb> Quod siquis vera vitam ratione gubernet; <lb></lb> Divitiae grandes homini sunt, vivere parce <lb></lb> Aequo animo: neque enim est umquam penuria parvi.</s><s id="s.001530"> <lb></lb> At claros homines voluere esse, atque potentes, <lb></lb> Ut fundamento stabili fortuna maneret; <lb></lb> Et placidam possent opulenti degere vitam; <lb></lb> Nequiquam; quoniam ad summum succedere honorem <lb></lb> Certantes, iter infestum fecere viai.</s><s id="s.001531"> <lb></lb> Et tamen e summo quasi fulmen deicit ictos <lb></lb> Invidia interdum contemptim in tartara taetra: <lb></lb> Ut satius multo iam sit parere quietum, <lb></lb> Quam regere imperio res velle, & regna tenere.</s><s id="s.001532"> <lb></lb> Proinde sine incassum defessi sanguine sudent <lb></lb> Angustum per iter luctantes ambitionis: <lb></lb> Invidia quoniam, ceu fulmine, summa vaporant <lb></lb> Plerumque, & quae sunt aliis magis edita cumque: <lb></lb> Quandoquidem sapiunt alieno ex ore; petuntque <lb></lb> Res ex auditis potius, quam sensibus ipsis.</s><s id="s.001533"> <lb></lb> Nec magis id nunc est, neque erit mox, quam fuit ante.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001534">Ergo regibus occisis, subversa iacebat <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/233.jpg" pagenum="184"></pb> Pristina maiestas soliorum, & sceptra superba; <lb></lb> Et capitis summi praeclarum insigne cruentum <lb></lb> Sub pedibus vulgi magnum lugebat honorem; <lb></lb> Nam cupide conculcatur nimis ante metutum.</s><s id="s.001535"> <lb></lb> Res itaque ad summam faecem, turbasque redibat, <lb></lb> Imperium sibi cum, ac summatum quisque petebat.</s><s id="s.001536"> <lb></lb> Inde magistratum partim docuere creare: <lb></lb> Iuraque constituere, ut vellent legibus uti.</s><s id="s.001537"> <lb></lb> Nam genus humanum, defessum vi colere aevum, <lb></lb> Ex inimicitiis languebat.</s><s id="s.001538"> quo magis ipsum <lb></lb> Sponte sua cecidit sub leges, artaque iura.</s><s id="s.001539"> <lb></lb> Acrius ex ira quod enim se quisque parabat <lb></lb> Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis; <lb></lb> Hanc ob rem est homines pertaesum vi colere aevum: <lb></lb> Unde metus maculat poenarum praemia vitae.</s><s id="s.001540"> <lb></lb> Circumretit enim vis, atque iniuria quemque: <lb></lb> Atque unde exorta est, ad eum plerumque revertit: <lb></lb> Nec facile est placidam, ac pacatam degere vitam, <lb></lb> Qui violat factis communia foedera pacis: <lb></lb> Etsi fallit enim divum genus, humanumque; <lb></lb> Perpetuo tamen id fore clam diffidere debet.</s><s id="s.001541"> <lb></lb> Quippe ubi se multi per somnia saepe loquentes, <lb></lb> Aut morbo delirantes prograxe ferantur; <lb></lb> Et celata mala in medium, & peccata dedisse.</s><lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001542">Nunc quae causa deum per magnas numina gentis <lb></lb> Pervolgarit, & ararum compleverit urbis; <lb></lb> Suscipiendaque curarit sollemnia sacra, <lb></lb> Quae nunc in magnis florent sacra rebus locisque; <lb></lb> Unde etiam nunc est mortalibus insitus horror, <lb></lb> Qui delubra deum nova toto suscitat orbi <lb></lb> Terrarum, & festis cogit celebrare diebus; <lb></lb> Non ita difficile est rationem reddere verbis.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/234.jpg" pagenum="185"></pb> <s id="s.001543">Quippe etenim iam tum divom mortalia saecla <lb></lb> Egregias animo facies vigilante videbant, <lb></lb> Et magis in somnis, mirando corporis auctu.</s><s id="s.001544"> <lb></lb> His igitur sensum tribuebant propterea, quod <lb></lb> Membra movere videbantur, vocesque superbas <lb></lb> Mittere pro facie praeclara, & viribus amplis.</s><s id="s.001545"> <lb></lb> Aeternamque dabant vitam, quia semper eorum <lb></lb> Subpeditabatur facies, & forma manebat: <lb></lb> Et tamen omnino, quod tantis viribus auctos <lb></lb> Non temere ulla vi convinci posse putabant.</s><s id="s.001546"> <lb></lb> Fortunisque ideo longe praestare putabant, <lb></lb> Quod mortis timor haud quemquam vexaret eorum: <lb></lb> Et simul in somnis quia multa, & mira videbant <lb></lb> Efficere; & nullum capere ipsos inde laborem.</s><s id="s.001547"> <lb></lb> Praeterea caeli rationes ordine certo, <lb></lb> Et varia annorum cernebant tempora verti; <lb></lb> Nec poterant quibus id fieret cognoscere causis.</s><s id="s.001548"> <lb></lb> Ergo perfugium sibi habebant omnia divis <lb></lb> Tradere, & illorum nutu facere omnia flecti.</s><s id="s.001549"> <lb></lb> In caeloque deum sedes, & templa locarunt, <lb></lb> Per caelum volvi quia sol, & luna videtur; <lb></lb> Luna, dies, & nox, & noctis signa severa, <lb></lb> Noctivagaeque faces caeli, flaminaeque volantes, <lb></lb> Nubila, ros, imbres, nix, venti, fulmina, grando, <lb></lb> Et rapidi fremitus, & murmura magna minarum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001550"> O genus infelix humanum, talia divis <lb></lb> Cum tribuit facta, atque iras adiunxit acerbas: <lb></lb> Quantos tum gemitus ipsi sibi, quantaque nobis <lb></lb> Volnera; quas lacrumas peperere minoribus nostris ? </s><s id="s.001551"> <lb></lb> Nec pietas ulla est velatum saepe videri <lb></lb> Vertier ad lapidem, atque omnis accedere ad aras; <lb></lb> Nec procumbere humi prostratum, & pandere palmas <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/235.jpg" pagenum="186"></pb> Ante deum delubra; nec aras sanguine multo <lb></lb> Spargere quadrupedum, nec votis nectere vota; <lb></lb> Sed mage pacata posse omnia mente tueri.</s><s id="s.001552"> <lb></lb> Nam cum suspicimus magni caelestia mundi <lb></lb> Templa super, stellisque micantibus aethera fixum; <lb></lb> Et venit in mentem solis, lunaeque viarum; <lb></lb> Tunc aliis oppressa malis in pectora cura <lb></lb> Illa quoque expergefactum caput erigere infit, <lb></lb> Ecquae forte deum nobis inmensa potestas <lb></lb> Sit, vario motu quae candida sidera verset: <lb></lb> Tentat enim dubiam mentem rationis egestas; <lb></lb> Ecquae nam fuerit mundi genitalis origo; <lb></lb> Et simul ecquae sit finis quoad moenia mundi, <lb></lb> Et taciti motus hunc possint ferere laborem: <lb></lb> An divinitus aeterna donata salute, <lb></lb> Perpetuo possint aevi labentia tractu,<lb></lb> Inmensi validas aevi contemnere vires.</s><s id="s.001553"> <lb></lb> Praeterea cui non animus formidine divum <lb></lb> Contrahitur; cui non correpunt membra pavore; <lb></lb> Fulminis horribili cum plaga torrida tellus <lb></lb> Contremit, & magnum percurrunt murmura caelum? </s><s id="s.001554"> <lb></lb> Non populi, gentesque tremunt ? </s><s id="s.001555"> regesque superbi <lb></lb> Corripiunt divum perculsi membra timore, <lb></lb> Ne quod ob admissum foede, dictumve superbe <lb></lb> Poenarum grave sit solvendi tempus adactum ? </s><s id="s.001556"> <lb></lb> Summa etiam cum vis violenti per mare venti <lb></lb> Endoperatorem classis super aequora verrit <lb></lb> Cum validis pariter legionibus, atque elephantis; <lb></lb> Non divum pacem votis adit, ac prece quaesit <lb></lb> Ventorum pavidus paces, animasque secundas ? </s><s id="s.001557"> <lb></lb> Nequiquam, quoniam violento turbine saepe <lb></lb> Correptus nihilo fertur minus ad vada leti? </s><s id="s.001558"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/236.jpg" pagenum="187"></pb> Usqueadeo res humanas vis abdita quaedam <lb></lb> Obterit, & pulchros fascis, saevasque secures <lb></lb> Proculcare, ac ludibrio sibi habere videtur.</s><s id="s.001559"> <lb></lb> Denique sub pedibus tellus cum tota vacillat; <lb></lb> Concussaeque cadunt urbes, dubiaeque minantur; <lb></lb> Quid mirum, si se temnunt mortalia saecla ? </s><s id="s.001560"><lb></lb> Atque potestates magnas mirasque relinqunt <lb></lb> In rebus viris divum, quae cuncta gubernent ? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001561">Quod superest, aes atque aurum, ferrumque repertum est, <lb></lb> Et simul argenti pondus, plumbique potestas; <lb></lb> Ignis ubi ingentis silvas ardore cremarat <lb></lb> Montibus in magnis, seu caeli fulmine misso; <lb></lb> Sive quod inter se bellum silvestre gerentes, <lb></lb> Hostibus intulerant ignem formidinis ergo; <lb></lb> Sive quod inducti terrae bonitate, volebant <lb></lb> Pandere agros pinguis, & pascua reddere rura; <lb></lb> Sive feras interficere, & ditescere praeda: <lb></lb> Nam fovea, atque igni prius est venarier ortum <lb></lb> Quam saepire plagis saltum, canibusque ciere.</s><s id="s.001562"> <lb></lb> Quidquid id est, quacumque e causa flammeus ardor <lb></lb> Horribili sonitu silvas exederat altis <lb></lb> Ab radicibus, & terram percoxerat igni, <lb></lb> Manabat venis ferventibus in loca terrae <lb></lb> Concava conveniens argenti rivus, & auri, <lb></lb> Aeris item, & plumbi.</s><s id="s.001563"> quae cum concreta videbant <lb></lb> Posterius claro in terra splendere colore; <lb></lb> Tollebant nitido capti, levique lepore, <lb></lb> Et simili formata videbant esse figura, <lb></lb> Atque lacunarum fuerant vestigia cuique.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/237.jpg" pagenum="188"></pb> <s id="s.001564">Tum penetrabat eos, posse haec liquefacta calore <lb></lb> Quamlibet in formam, & faciem decurrere rerum; <lb></lb> Et prorsum quamvis in acuta, ac tenvia posse <lb></lb> Mucronum duci fastigia procudendo, <lb></lb> Ut sibi tela parent, silvasque excidere possint; <lb></lb> Materiemque dolere, laeuare, & radere tigna <lb></lb> Et terebrare etiam, ac pertundere, perque forare.</s><s id="s.001565"> <lb></lb> Nec minus argento facere haec, auroque parabant, <lb></lb> Quam validi primum violentis viribus aeris, <lb></lb> Nequiquam; quoniam cedebat victa potestas, <lb></lb> Nec poterat pariter durum sufferre laborem.</s><s id="s.001566"> <lb></lb> Nam fuit in pretio magis aes, aurumque iacebat <lb></lb> Propter inutilitatem hebeti mucrone retusum.</s><s id="s.001567"> <lb></lb> Nunc iacet aes, aurum in summum successit honorem.</s><s id="s.001568"> <lb></lb> Sic volvenda aetas commutat tempora rerum.</s><s id="s.001569"> <lb></lb> Quod fuit in pretio, fit nullo denique honore; <lb></lb> Porro aliud succedit, & e contemptibus exit; <lb></lb> Inque dies magis appetitur; floretque repertum <lb></lb> Laudibus; & miro est mortalis inter honore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001570">Nunc tibi quo pacto ferri natura reperta <lb></lb> Sit, facile est ipsi per te cognoscere, Memmi.</s><s id="s.001571"> <lb></lb> Arma antiqua manus, ungues dentesque fuerunt <lb></lb> Et lapides, & item silvarum fragmina rami; <lb></lb> Et flammae, atque ignes, postquam sunt cognita primum.</s><s id="s.001572"> <lb></lb> Posterius ferri vis est, aerisque reperta.</s><s id="s.001573"> <lb></lb> Et prior aeris erat, quam ferri cognitus usus: <lb></lb> Quo facilis magis est natura, & copia maior.</s><s id="s.001574"> <lb></lb> Aere solum terrae tractabant, aereque belli <lb></lb> Miscebant fluctus, & vulnera vasta serebant; <lb></lb> Et pecus, atque agros adimebant; nam facile ollis <lb></lb> Omnia cedebant armatis nuda, & inerma.</s><s id="s.001575"> <lb></lb> Inde minutatim processit ferreus ensis, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/238.jpg" pagenum="189"></pb> Versaque in obprobrium species est falcis ahenae, <lb></lb> Et ferro coepere solum proscindere terrae, <lb></lb> Exaequataque sunt creperi certamina belli.</s><s id="s.001576"> <lb></lb> Et prius est armatum in equi conscendere costas, <lb></lb> Et moderarier hunc frenis, dextraque vigere, <lb></lb> Quam biiugo curru belli tentare pericla; <lb></lb> Et biiugos prius est, quam bis coniungere binos, <lb></lb> Et quam falciferos, inuentum, adscendere currus.</s><s id="s.001577"> <lb></lb> Inde boves Lucas turrito Corpore, taetras, <lb></lb> Anguimanus belli docuerunt volnera Poeni <lb></lb> Sufferre, & magnas Martis turbare catervas.</s><s id="s.001578"> <lb></lb> Sic aliud ex alio peperit discordia tristis, <lb></lb> Horribile humanis quod gentibus esset in armis: <lb></lb> Inque dies belli terroribus addidit augmen.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001579">Tentarunt etiam tauros in munere belli: <lb></lb> Expertique sues saevos sunt mittere in hostis: <lb></lb> Et validos partim prae se misere leones <lb></lb> Cum doctoribus armatis, saevisque magistris; <lb></lb> Qui moderarier his possent, vinclisque tenere; <lb></lb> Nequiquam; quoniam permista caede calentes <lb></lb> Turbabant saevi nullo discrimine turmas, <lb></lb> Terrificas capitum quatientes undique cristas.</s><s id="s.001580"> <lb></lb> Nec poterant equites fremitu perterrita equorum <lb></lb> Pectora mulcere, & frenis convertere in hostis.</s><s id="s.001581"> <lb></lb> Inritata leae iaciebant corpora saltu <lb></lb> Undique, & adversum venientibus ora petebant: <lb></lb> Et nec opinantis a tergo deripiebant: <lb></lb> Deplexaeque dabant in terram volnere victos <lb></lb> Morsibus adfixae validis, atque unguibus uncis.</s><s id="s.001582"> <lb></lb> Iactabantque sues tauri, pedibusque terebant; <lb></lb> Et latera, ac ventres hauribant supter equorum <lb></lb> Cornibus, & terram minanti fronte ruebant.</s><s id="s.001583"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/239.jpg" pagenum="190"></pb> Et validis socios caedebant dentibus apri, <lb></lb> Tela infracta suo tinguentes sanguine saevi: <lb></lb> In se fracta suo tinguentes sanguine tela.</s><s id="s.001584"> <lb></lb> Permistasque dabant equitum, peditumque ruinas.</s><s id="s.001585"> <lb></lb> Nam transversa feros exibant dentis adactus <lb></lb> Iumenta; aut pedibus ventos erecta petebant: <lb></lb> Nequiquam; quoniam ab nervis succisa videres <lb></lb> Concidere, atque gravi terram consternere casu.</s><s id="s.001586"> <lb></lb> Si quos ante domi domitos satis esse putabant, <lb></lb> Effervescere cernebant in rebus agundis, <lb></lb> Volneribus, clamore, fuga, terrore, tumultu.</s><s id="s.001587"> <lb></lb> Nec poterant ullam partem redducere eorum: <lb></lb> Diffugiebat enim varium genus omne ferarum: <lb></lb> Ut nunc saepe boves templis, ferro male caesae <lb></lb> Diffugiunt, fera facta suis cum multa dedere.</s><s id="s.001588"> <lb></lb> Sic fuit, ut facerent: sed vix adducor, ut ante <lb></lb> Non quierint animo praesentire, atque videre, <lb></lb> Quam commune malum fueret, foedumque futurum.</s><s id="s.001589"> <lb></lb> Et magis id possis factum contendere in omni, <lb></lb> In variis mundis, varia ratione creatis, <lb></lb> Quam certo, atque uno terrarum quolibet orbi.</s><s id="s.001590"> <lb></lb> Sed facere id non tam vincendi spe voluerunt, <lb></lb> Quam dare quod gemerent hostes, ipsique perire, <lb></lb> Qui numero diffidebant, armisque vacabant.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001591">Nexilis ante fuit vestis, quam textile tegmen: <lb></lb> Textile post ferrum est; quia ferro tela paratur: <lb></lb> Nec ratione alia possunt tam levia gigni <lb></lb> Insilia, ac fusi, rady, scapique sonantes.</s><s id="s.001592"> <lb></lb> Et facere ante viros lanam natura coegit, <lb></lb> Quam muliebre genus: nam longe praestat in arte, <lb></lb> Et sollertius est multo genus omne virile: <lb></lb> Agricolae donec vitio vertere severi, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/240.jpg" pagenum="191"></pb> Ut muliebribus id manibus concedere vellent; <lb></lb> Atque ipsi potius durum sufferre laborem: <lb></lb> Atque opere in duro durarent membra, manusque.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001593">At specimen sationis, & insitionis origo, <lb></lb> Ipsa fuit rerum primum natura creatrix.</s><s id="s.001594"> <lb></lb> arboribus quoniam baccae, glandesque caducae <lb></lb> Tempestiva dabant pullorum examina supter: <lb></lb> Inde etiam libitum est stirpis committere ramis; <lb></lb> Et nova defodere in terram virgulta per agros.</s><s id="s.001595"> <lb></lb> Inde aliam, atque aliam culturam dulcis agelli <lb></lb> Tentabant, fructusque feros mansuescere terram <lb></lb> Cernebant indulgendo, blandeque colendo.</s><s id="s.001596"> <lb></lb> Inque dies magis in montem succedere silvas <lb></lb> Cogebant, infraque locum concedere cultis: <lb></lb> Prata, lacus, rivos, segetes, vinetaque laeta <lb></lb> Collibus, & campis ut haberent: atque olearum <lb></lb> Caerula distinguens inter plaga currere posset <lb></lb> Per tumulos, & convallis, camposque profusa: <lb></lb> Ut nunc esse vides vario distincta lepore <lb></lb> Omnia, quae pomis intersita dulcibus ornant; <lb></lb> Arbustisque tenent felicibus obsita circum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001597">At liquidas avium voces imitarier ore <lb></lb> Ante fuit multo, quam levia carmina cantu <lb></lb> Concelebrare homines possent, aurisque iuvare.</s><s id="s.001598"> <lb></lb> Et zephyri cava per calamorum sibila primum <lb></lb> Agrestis docuere cavas inflare cicutas.</s><s id="s.001599"> <lb></lb> Inde minutatim dulcis didicere querellas; <lb></lb> Tibia quas fundit digitis pulsata canentum, <lb></lb> Avia per nemora, ac silvas, saltusque reperta, <lb></lb> Per loca pastorum deserta, atque otia dia.</s><s id="s.001600"> <lb></lb> Sic unum quidquid paullatim protrahit aetas <lb></lb> In medium, ratioque in luminis eruit oras.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/241.jpg" pagenum="192"></pb> <s id="s.001601">Haec animos ollis mulcebant, atque iuvabant <lb></lb> Cum satiate cibi nam tum haec Sunt omnia cordi.</s><s id="s.001602"> <lb></lb> Saepe itaque inter se prostrati in gramine molli <lb></lb> Propter aquae rivum, sub ramis arboris altae <lb></lb> Non magnis opibus iucunde corpora habebant: <lb></lb> Praesertim cum tempestas ridebat; & anni <lb></lb> Tempora pingebant viridantis floribus herbas.</s><s id="s.001603"> <lb></lb> Tum ioca, tum sermo, tum dulces esse cachinni <lb></lb> Consuerant: agrestis enim tum musa vigebat: <lb></lb> Tum caput, atque umeros plexis redimire corollis, <lb></lb> Floribus, & foliis lascivia laeta monebat; <lb></lb> Atque extra numerum procedere membra moventes <lb></lb> Duriter, & duro terram pede pellere matrem: <lb></lb> Unde oriebantur risus, dulcesque cachinni: <lb></lb> Omnia quod nova tum magis haec, & mira vigebant.</s><s id="s.001604"> <lb></lb> Et vigilantibus hinc aderant solacia somni, <lb></lb> Ducere multimodis voces, & flectere cantus; <lb></lb> Et supera calamos unco percurrere labro.</s><s id="s.001605"> <lb></lb> Unde etiam vigiles nunc haec accepta tuentur: <lb></lb> Et numerum servare genus didicere, neque hilo <lb></lb> Maiore interea capiunt dulcedine fructum.</s><s id="s.001606"> <lb></lb> Quam silvestre genus capiebat terrigenarum.</s><s id="s.001607"> <lb></lb> Nam, quod adest praesto (nisi quid cognovimus ante <lb></lb> Suavius) imprimis placet, & poliere videtur.</s><s id="s.001608"> <lb></lb> Posteriorque fere melior res, illa reperta <lb></lb> Perdit, & immutat sensus ad pristina quaeque.</s><s id="s.001609"> <lb></lb> Sic odium coepit glandis: sic illa relicta <lb></lb> Strata cubilia sunt herbis, & frondibus aucta.</s><s id="s.001610"> <lb></lb> Pellis item cecidit, vestis contempta ferina: <lb></lb> Quam reor invidia tali tunc esse repertam, <lb></lb> Ut letum insidiis, qui gessit primus, obiret: <lb></lb> Et tamen inter eos distractam sanguine multo <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/242.jpg" pagenum="193"></pb> Dispersisse, neque in fructum convertere quisse.</s><s id="s.001611"> <lb></lb> Tunc igitur pelles: nunc aurum, & purpura curis <lb></lb> Exercent hominum vitam, belloque fatigant.</s><s id="s.001612"> <lb></lb> Quo magis in nobis, ut opinor, culpa residit.</s><s id="s.001613"> <lb></lb> Frigus enim nudos sine pellibus excruciabat <lb></lb> Terrigenas: at nos nihil laedit veste carere <lb></lb> Purpurea, atque auro, signisque ingentibus apta: <lb></lb> Dum plebeia tamen sit, quae defendere possit.</s><s id="s.001614"> <lb></lb> ergo hominum genus in cassum frustraque laborat <lb></lb> Semper, & in curis consumit Inanibus aevum: <lb></lb> Nimirum, quia non cognovit, quae sit habendi <lb></lb> Finis, & omnino quoad crescat vera voluptas: <lb></lb> Idque minutatim vitam provexit in altum; <lb></lb> Et belli magnos commovit funditus aestus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001615">At vigiles mundi magnum & versatile templum <lb></lb> Sol & luna suo lustrantes lumine circum, <lb></lb> Perdocuere homines annorum tempora verti; <lb></lb> Et certa ratione geri rem, atque ordine certo.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001616">Iam validis saepti degebant turribus aevum: <lb></lb> Et divisa colebatur, discretaque tellus.</s><s id="s.001617"> <lb></lb> Tum mare veliuolum florebat navibus pandis: <lb></lb> Auxilia, & socios iam pacto foedere habebant: <lb></lb> Carminibus cum res gestas coepere poetae <lb></lb> Tradere: nec multo prius sunt elementa reperta <lb></lb> Propterea, quid sit prius actum, respicere aetas <lb></lb> Nostra nequit, nisi qua ratio vestigia monstrat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001618">Navigia, atque agri culturas, moenia, leges <lb></lb> Arma, vias, vestes, & cetera de Genere horum, <lb></lb> Praemia; delicias quoque vitae funditus omnis, <lb></lb> Carmina, picturas, & daedala signa polire, <lb></lb> Usus, & impigrae simul experientia mentis <lb></lb> Paullatim docuit pedetemtim progredientis.</s><s id="s.001619"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/243.jpg" pagenum="194"></pb> Sic unumquicquid paullatim protrahit aetas <lb></lb> In medium, ratioque in luminis eruit oras.</s><s id="s.001620"> <lb></lb> Namque aliud ex alio clarescere, corde videbant <lb></lb> Artibus, ad summum donec venere cacumen.</s> <lb></lb> </p> </chap> <chap n="6"> <p type="head"><s id="s.001621">T. LUCRETII CARI</s></p> <p type="head"><s id="s.001622">DE RERUM NATURA, </s></p> <p type="head"><s id="s.001623">LIBER SEXTUS.</s></p> <p type="main"><s id="s.001624">PRimae frugiparos fetus mortalibus aegris, <lb></lb> Dididerunt quondam praeclaro nomine Athenae <lb></lb> Et recreaverunt vitam legesque rogarunt: <lb></lb> Et primae dederunt solacia dulcia vitae; <lb></lb> Cum genuere virum tali cum corde repertum, <lb></lb> Omnia veridico qui quondam ex ore profudit: <lb></lb> Cuius & extincti propter divina reperta <lb></lb> Divolgata vetus iam ad caelum gloria fertur.</s><s id="s.001625"> <lb></lb> Nam cum vidit hic, ad victum quae flagitat usus, <lb></lb> Et, per quae possent vitam consistere tutam, <lb></lb> Omnia iam ferme mortalibus esse parata; <lb></lb> Divitiis homines, & honore, & laude potentis <lb></lb> Affluere, atque bona gnatorum excellere fama; <lb></lb> Nec minus esse domi cuiquam tamen anxia corda, <lb></lb> Atque animum infestis cogi seruire querelis: <lb></lb> Intellegit ibi vitium vas efficere ipsum <lb></lb> Omniaque illius vitio corrumpier intus, <lb></lb> Quae conlata foris, & commoda cumque venirent: <lb></lb> Partim quod fluxum, pertusumque esse videbat, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/244.jpg" pagenum="195"></pb> Ut nulla posset ratione explerier umquam: <lb></lb> Partim quod taetro quasi conspurcare sapore <lb></lb> Omnia cernebat, quaecumque receperat intus.</s><s id="s.001626"> <lb></lb> Veridicis igitur purgavit pectora dictis; <lb></lb> Et finem statuit cuppedinis, atque timoris: <lb></lb> Exposuitque bonum summum, quo tendimus omnes, <lb></lb> Quid foret; atque viam monstravit, tramite prono, <lb></lb> Qua possemus ad id recto contendere cursu; <lb></lb> Quidve mali foret in rebus mortalibus passim, <lb></lb> Quod fluret naturai, varieque volaret; <lb></lb> Seu casu, seu vi quod sic natura parasset: <lb></lb> Et quibus e portis occurri cuique deceret.</s><s id="s.001627"> <lb></lb> Et genus humanum frustra plerumque probavit <lb></lb> Volvere curarum tristis in pectore fluctus.</s><s id="s.001628"> <lb></lb> Nam veluti pueri trepidant, atque omnia caecis <lb></lb> In tenebris metuunt: sic nos in luce timemus <lb></lb> Interdum, nihilo quae sunt metuenda magis, quam <lb></lb> Quae pueri in tenebris pavitant, finguntque futura.</s><s id="s.001629"> <lb></lb> Hunc igitur terrorem animi, tenebrasque necesse est <lb></lb> Non rady solis, nec lucida tela diei <lb></lb> Discutiant, sed naturae species, ratioque: <lb></lb> Quo magis inceptum pergam pertexere dictis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001630">Et quoniam docui mundi mortalia templa <lb></lb> Esse, & nativo consistere corpore caelum; <lb></lb> Et quaecumque in eo fiunt, fierique necesse est, <lb></lb> Pleraque dissolui: quae restant percipe porro: <lb></lb> Quandoquidem semel insignem conscendere currum <lb></lb> Ventorum exhortantur spes; atque obvia rursum <lb></lb> Quae fuerant, sunt placato conversa favore.</s><s id="s.001631"> <lb></lb> Cetera quae fieri in terris, caeloque tuentur <lb></lb> Mortales, pavidis cum pendent mentibus saepe, <lb></lb> Efficiunt animos humilis formidine divum; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/245.jpg" pagenum="196"></pb> Depressosque premunt ad terram, propterea quod <lb></lb> Ignorantia causarum conferre deorum <lb></lb> Cogit ad imperium res, & concedere regnum.</s><s id="s.001632"> <lb></lb> Quorum operum causas nulla ratione videre <lb></lb> Possunt, ac fieri divino numine rentur.</s><s id="s.001633"> <lb></lb> Nam, bene qui didicere deos securum agere aevum; <lb></lb> Si tamen interea mirantur, qua ratione <lb></lb> Quaeque geri possint, praesertim rebus in illis, <lb></lb> Quae supera caput aetheriis cernuntur in oris: <lb></lb> Rursus in antiquas referuntur relligionis; <lb></lb> Et dominos acris adsciscunt, omnia posse <lb></lb> Quos miseri credunt: ignari, quid queat esse, <lb></lb> Quid nequeat; finita potestas denique cuique <lb></lb> Quanam sit ratione, utque alte terminus haereat.</s><s id="s.001634"> <lb></lb> Quo magis errantes caeca ratione feruntur.</s><s id="s.001635"> <lb></lb> Quae nisi respuis ex animo, longeque remittis <lb></lb> Dijs indigna putando, alienaque pacis eorum; <lb></lb> Delibata deum per te tibi numina sancta <lb></lb> Saepe aderunt.</s><s id="s.001636"> non quo violari summa deum vis <lb></lb> Possit, ut ex ira poenas petere inbibat acris: <lb></lb> Sed quia tute tibi placida cum pace quietos <lb></lb> Constitues magnos irarum volvere fluctus; <lb></lb> Nec delubra deum placido cum pectore adibis, <lb></lb> Nec, de corpore quae sancto simulacra feruntur <lb></lb> In mentes hominum divinae nuntia formae, <lb></lb> Suscipere haec animi tranquilla pace valebis.</s><s id="s.001637"> <lb></lb> Inde videre licet, qualis iam vita sequatur.</s><s id="s.001638"> <lb></lb> Quam quidem ut a nobis ratio verissima longe <lb></lb> Reiciat, quamquam sunt a me multa profecta; <lb></lb> Multa tamen restant, & sunt ornanda politis <lb></lb> Versibus, & ratio superum, caelique tenenda: <lb></lb> Sunt tempestates, & fulmina clara canenda, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/246.jpg" pagenum="197"></pb> Quid faciant, & qua de causa cumque ferantur; <lb></lb> Ne trepides caeli divisis partibus amens, <lb></lb> Unde volans ignis pervenerit, aut in utram se <lb></lb> Verterit hinc partem; quo pacto per loca saepta <lb></lb> Insinuarit, & hinc dominatus ut extulerit se.</s><s id="s.001639"> <lb></lb> Tu mihi supremae praescribta ad candida calcis <lb></lb> Currenti spatium praemonstra, callida musa, <lb></lb> Calliope, requies hominum, divumque voluptas; <lb></lb> Te duce ut insigni capiam cum laude coronam.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001640">Principio tonitru quatiuntur caerula caeli <lb></lb> Propterea, quia concurrunt sublime volantes <lb></lb> Aethereae nubes contra pugnantibus ventis.</s><s id="s.001641"> <lb></lb> Nec fit enim sonitus caeli de parte serena: <lb></lb> Verum, ubicumque magis denso sunt agmine nubes, <lb></lb> Tam magis hine magno fremitus fit murmure saepe.</s><s id="s.001642"> <lb></lb> Praeterea neque tam condenso corpore nubes <lb></lb> Esse queunt, quam sunt lapides, ac tigna; neque autem <lb></lb> Tam tenues quam sunt nebulae, fumique volantes: <lb></lb> Nam aut cadere abrupto deberent pondere pressae, <lb></lb> Ut lapides; aut, ut fumus, constare nequirent <lb></lb> Nec cohibere nives gelidas, & grandinis imbris.</s><s id="s.001643"> <lb></lb> Dant etiam sonitum patuli super aequora mundi; <lb></lb> Carbasus ut quondam magnis intenta theatris <lb></lb> Dat crepitum malos inter iactata, trabesque: <lb></lb> Interdum perscissa furit petulantibus euris <lb></lb> Et fragilis sonitus chartarum commeditatur: <lb></lb> Id quoque enim genus in tonitru, cognoscere possis, <lb></lb> Aut ubi suspensam vestem, chartasque volantis <lb></lb> Verberibus venti versant, planguntque per auras.</s><s id="s.001644"> <lb></lb> Fit quoque enim interdum ut non Tam concurrere nubes <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/247.jpg" pagenum="198"></pb> Frontibus adversis possint, quam de latere ire <lb></lb> Diverso motu radentes corporis tactum: <lb></lb> Aridus unde auris terget sonus ille, diuque <lb></lb> Ducitur, exierunt donec regionibus artis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001645">Hoc etiam pacto tonitru concussa videntur <lb></lb> Omnia saepe gravi tremere, & divolsa repente <lb></lb> Maxima dissiluisse capacis moenia mundi; <lb></lb> Cum subito validi venti conlecta procella <lb></lb> Nubibus intorsit sese, conclusaque ibidem <lb></lb> Turbine versanti magis ac magis undique nubem <lb></lb> Cogit, uti fiat spisso cava corpore circum.</s><s id="s.001646"> <lb></lb> Post ubi commovit vis eius, & impetus acer, <lb></lb> Tum perterricrepo sonitu dat missa fragorem: <lb></lb> Nec mirum; cum plena animae vensicula parva <lb></lb> Saepe ita dat pariter sonitum displosa repente.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001647">Est etiam ratio cum venti nubila perflant, <lb></lb> Ut sonitus faciant.</s><s id="s.001648"> etenim ramosa videmus <lb></lb> Nubila saepe modis multis, atque aspera ferri.</s><s id="s.001649"> <lb></lb> Scilicet ut crebram silvam cum flamina cauri <lb></lb> Perflant, dant sonitum frundes, ramique fragorem.</s><s id="s.001650"> <lb></lb> Fit quoque, ut interdum validi vis incita venti <lb></lb> Perscindat nubem perfringens impete recto: <lb></lb> Nam quid possit ibi flatus, manifesta docet res: <lb></lb> Hic, ubi lenior est, in terra cum tamen alta <lb></lb> Arbusta evolvens radicibus haurit ab imis.</s><s id="s.001651"> <lb></lb> Sunt etiam fluctus per nubila, qui quasi murmur <lb></lb> Dant in frangendo graviter; quod item fit in altis <lb></lb> Fluminibus, magnoque mari, cum frangitur aestu.</s><s id="s.001652"> <lb></lb> Fit quoque, ubi e nubi in nubem vis incidit ardens <lb></lb> Fulminis, haec multo si forte humore recepit <lb></lb> Ignem, continuo ut magno clamore trucidet; <lb></lb> Ut calidis candens ferrum e fornacibus olim <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/248.jpg" pagenum="199"></pb> Stridit, ubi in gelidum propere demersimus imbrem.</s><s id="s.001653"> <lb></lb> Aridior porro si nubes accipit ignem, <lb></lb> Uritur ingenti sonitu succensa repente; <lb></lb> Lauricomos ut si per montis flamma vagetur, <lb></lb> Turbine ventorum comburens impete magno.</s><s id="s.001654"> <lb></lb> Nec res ulla magis, quam Phoebi Delphica laurus <lb></lb> Terribili sonitu flamma crepitante crematur.</s><s id="s.001655"> <lb></lb> Denique saepe geli multus fragor, atque ruina <lb></lb> Grandinis, in magnis sonitum dat nubibus alte.</s><s id="s.001656"> <lb></lb> Ventus enim cum confercit, franguntur in artum, <lb></lb> Concreti montes nimborum, & grandine mixti.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001657">Fulgit item, nubes ignis cum semina multa <lb></lb> Excussere suo concursu; ceu lapidem si <lb></lb> Percutiat lapis, aut ferrum: nam tum quoque lumen <lb></lb> Exilit, & claras scintillas dissupat ignis.</s><s id="s.001658"> <lb></lb> Sed tonitrum fit uti post auribus accipiamus, <lb></lb> Fulgere quam cernant oculi; quia semper ad auris <lb></lb> Tardius adveniunt, quam, visum quae moveant res.</s><s id="s.001659"> <lb></lb> Id licet hine etiam cognoscere; caedere si quem <lb></lb> Ancipiti videas ferro procul arboris auctum; <lb></lb> Ante fit ut cernas ictum, quam plaga per auris <lb></lb> Det sonitum.</s><s id="s.001660"> sic fulgorem quoque cernimus ante, <lb></lb> Quam tonitrum accipimus, pariter qui mittitur igni, <lb></lb> E simili causa, & concursu natus eodem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001661">Hoc etiam pacto volucri loca lumine tingunt <lb></lb> Nubes, & tremulo tempestas impete fulgit, <lb></lb> Ventus ubi invasit nubem, & versatus ibidem <lb></lb> Fecit ut ante cavam,docui spissescere nubem: <lb></lb> Mobilitate sua fervescit, ut omnia motu <lb></lb> Percalefacta vides ardescere: plumbea vero <lb></lb> Glans etiam longo cursu volvenda liquescit.</s><s id="s.001662"> <lb></lb> Ergo fervidus hic nubem cum perscidit atram; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/249.jpg" pagenum="200"></pb> Dissupat ardoris quasi per vim expressa repente <lb></lb> Semina, quae faciunt nictantia fulgura flammae: <lb></lb> Inde sonus sequitur, qui tardius adficit auris, <lb></lb> Quam quae perveniunt oculos ad lumina nostros.</s><s id="s.001663"> <lb></lb> Scilicet hoc densis fit nubibus, & simul alte <lb></lb> Extructis alijs alias super impete miro.</s><s id="s.001664"> <lb></lb> Ne tibi sit fraudi, quod nos inferne videmus, <lb></lb> Quam sint lata magis, quam sursum extructa quid extent.</s><s id="s.001665"> <lb></lb> Contemplator enim cum montibus adsimulata <lb></lb> Nubila portabunt venti transversa per auras, <lb></lb> Aut ubi per magnos montis cumulata videbis <lb></lb> Insuper esse alijs alia, atque urguere superne <lb></lb> In statione locata sepultis undique ventis: <lb></lb> Tum poteris magnas moles cognoscere eorum; <lb></lb> Speluncasque velut saxis pendentibus structas <lb></lb> Cernere; quas venti cum tempestate coorta <lb></lb> Complerunt, magno indignantur murmure clausi <lb></lb> Nubibus, in caveisque ferarum more minantur.</s><s id="s.001666"> <lb></lb> Nunc hinc, nunc illinc fremitus per nubila mittunt: <lb></lb> Quaerentesque viam circumversantur; & ignis <lb></lb> Semina convolvunt e nubibus; atque ita cogunt <lb></lb> Multa, rotantque eavis flammam fornacibus intus, <lb></lb> Donec divolsa fulserunt nube corusci.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001667">Hac etiam fit uti de causa mobilis ille <lb></lb> Devolet in terram liquidi color aureus ignis; <lb></lb> Semina quod nubes ipsas permulta necesse est <lb></lb> Ignis habere.</s><s id="s.001668"> etenim eum sunt umore sine ullo, <lb></lb> Flammeus est plerumque colos, & splendidus ollis.</s><s id="s.001669"> <lb></lb> Quippe etenim solis de lumine multa necesse est <lb></lb> Concipere, ut merito rubeant, ignesque profundant.</s><s id="s.001670"> <lb></lb> Hasce igitur, cum ventus agens contrusit in unum, <lb></lb> Compressitque locum cogens; expressa profundunt <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/250.jpg" pagenum="201"></pb> Semina, quae faciunt flammae fulgere colores.</s><s id="s.001671"> <lb></lb> Fulgit item, cum rarescunt quoque nubila caeli.</s><s id="s.001672"> <lb></lb> Nam cum ventus eas leviter diducit euntis, <lb></lb> Dissoluitque; cadant ingratis illa necesse est <lb></lb> Semina, quae faciunt fulgorem.</s><s id="s.001673"> tum sine tetro <lb></lb> Terrore, & sonitu, fulgit, nulloque tumultu.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001674">Quod superest, quali natura praedita constent <lb></lb> Fulmina, declarant ictus, & inusta vapore <lb></lb> Signa, notaeque gravis halantes sulfuris auras: <lb></lb> Ignis enim sunt haec non venti signa, neque imbris.</s><s id="s.001675"> <lb></lb> Praeterea saepe accendunt Quoque tecta domorum; <lb></lb> Et celeri flamma dominantur in aedibus ipsis.</s><s id="s.001676"> <lb></lb> Hunc tibi subtilem cum primis ionibus ignem <lb></lb> Constituit natura minutis, mobilibusque <lb></lb> Corporibus, cui nihil omnino obsistere possit.</s><s id="s.001677"> <lb></lb> Transit enim validum fulmen per saepta domorum; <lb></lb> Clamor uti, ac voces: transit per saxa, per aera: <lb></lb> Et liquidum puncto facit aes in tempore, & aurum.</s><s id="s.001678"> <lb></lb> Curat item vasis integris vina repente <lb></lb> Diffuigant, quia nimirum facile omnia circum <lb></lb> Conlaxat, rareque facit lateramina vasi, <lb></lb> Adveniens calor eius, ut insinuatur in ipsum; & <lb></lb> Mobiliter soluens differt primordia vini: <lb></lb> Quod solis vapor aetatem non posse videtur <lb></lb> Efficere, usque adeo pellens fervore corusco.</s><s id="s.001679"> <lb></lb> Tanto mobilior vis, & dominantior haec est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001680">Nunc ea quo pacto gignantur, & impete tanto <lb></lb> Fiant, ut possint ictu discludere turris, <lb></lb> Disturbare domos, avellere tigna, trabesque, <lb></lb> Et monumenta virum demoliri, atque ciere, <lb></lb> Exanimare homines, pecudes prosternere passim; <lb></lb> Cetera de genere hoc, qua vi facere omnia possint, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/251.jpg" pagenum="202"></pb> Expediam, neque te in promissis plura morabor.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001681">Fulmina gignier e crassis, alteque putandum est <lb></lb> Nubibus exstructis.</s><s id="s.001682"> nam caelo nulla sereno, <lb></lb> Nec leviter densis mittuntur nubibus umquam.</s><s id="s.001683"> <lb></lb> Nam dubio procul hoc fieri manifesta docet res, <lb></lb> Quod tum per totum concrescunt aera nubes <lb></lb> Undique, uti tenebras omnis Acherunta reamur <lb></lb> Liquisse, & magnas caeli complesse cavernas.</s><s id="s.001684"> <lb></lb> Usque adeo taetra nimborum nocte coorta <lb></lb> Inpendent atrae formidinis ora superne, <lb></lb> Cum commoliri tempestas fulmina coeptat.</s><s id="s.001685"> <lb></lb> Praeterea persaepe niger quoque per mare nimbus, <lb></lb> Ut picis e caelo demissum flumen, in undas <lb></lb> Sic cadit, & fertur tenebris procul, & trahit atram <lb></lb> Fulminibus gravidam tempostatem, atque procellis, <lb></lb> Ignibus ac ventis cumprimis ipse repletus; <lb></lb> In terra quoque ut horrescant, ac tecta requirant.</s><s id="s.001686"> <lb></lb> Sic igitur supera nostrum caput esse putandum est <lb></lb> Tempestatem altam.</s><s id="s.001687"> neque enim caligine tanta <lb></lb> Obruerent terras, nisi inaedificata superne <lb></lb> Multa forent multis exempto nubila sole: <lb></lb> Nec tanto possent venientes opprimere imbri, <lb></lb> Flumina abundare ut facerent, camposque natare, <lb></lb> Si non extructis foret alte nubibus aether.</s><s id="s.001688"> <lb></lb> Hic igitur ventis, atque ignibus omnia plena <lb></lb> Sunt: ideo passim fremitus, & fulgura fiunt.</s><s id="s.001689"> <lb></lb> Quippe etenim supra docui permulta vaporis <lb></lb> Semina habere cavas nubes; & multa necesse est <lb></lb> Concipere ex solis radijs, ardoreque eorum.</s><s id="s.001690"> <lb></lb> Hic ubi ventus eas idem qui cogit in unum <lb></lb> Forte locum quemvis, expressit multa vaporis <lb></lb> Semina, seque simul cum eo commiscuit igni; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/252.jpg" pagenum="203"></pb> Insinuatus ibi vortex versatur in alto, <lb></lb> Et calidis acuit fulmen fornacibus intus.</s><s id="s.001691"> <lb></lb> Nam duplici ratione accenditur: ipse sua nam <lb></lb> Mobilitate calescit, & e contagibus ignis.</s><s id="s.001692"> <lb></lb> Inde, ubi percaluit venti vis, vel gravis ignis <lb></lb> Impetus incessit; maturum tum quasi fulmen <lb></lb> Perscindit subito nubem, ferturque coruscis <lb></lb> Omnia luminibus lustrans loca percitus ardor.</s><s id="s.001693"> <lb></lb> Quem gravis insequitur sonitus; displosa repente <lb></lb> Opprimere ut caeli videantur templa superne.</s><s id="s.001694"> <lb></lb> Inde tremor terras graviter pertemptat, & altum <lb></lb> Murmura percurrunt caelum.</s><s id="s.001695"> nam tota fere tum <lb></lb> Tempestas concussa tremit, fremitusque moventur.</s><s id="s.001696"> <lb></lb> Quo de concussu sequitur gravis imber, & uber, <lb></lb> Omnis uti videatur in imbrem vertier aether; <lb></lb> Atque ita praecipitans ad diluviem revocare.</s><s id="s.001697"> <lb></lb> Tantus discidio nubis, ventique procella, <lb></lb> Mittitur ardenti sonitus cum provolat ictu.</s><s id="s.001698"> <lb></lb> Est etiam cum vis extrinsecus incita venti <lb></lb> Incidit in calidam maturo fulmine nubem: <lb></lb> Quam cum perscidit, extemplo cadit igneus ille <lb></lb> Vortex quem patrio vocitamus nomine fulmen.</s><s id="s.001699"> <lb></lb> Hoc fit idem in partis alias, quocumque tulit vis.</s><s id="s.001700"> <lb></lb> Fit quoque, ut interdum venti vis missa sine igni, <lb></lb> Igniscat tamen in spatio, longoque meatu, <lb></lb> Dum venit, amittens in cursu corpora quaedam <lb></lb> Grandia; quae nequeunt pariter penetrare per auras: <lb></lb> Atque alia ex ipso conradens aere portat <lb></lb> Non alia longe ratione, ac plumbea saepe <lb></lb> Fervida fit glans in cursu, cum multa rigoris <lb></lb> Corpora dimittens, ignem concepit in auris.</s><s id="s.001701"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/253.jpg" pagenum="204"></pb> Fit quoque, ut ipsius plagae vis excitet ignem; <lb></lb> Frigida eum venti pepulit vis missa sine igni: <lb></lb> Nimirum quia cum vehementi perculit ictu, <lb></lb> Confluere ex ipso possunt elementa vaporis; <lb></lb> Et simul ex illa, quae tum res excipit ictum: <lb></lb> Ut lapidem ferro cum caedimus, evolat ignis; <lb></lb> Nec quod frigida vis sit ferri, hoc secius illa <lb></lb> Semina concurrunt calidi fulgoris ad ictum.</s><s id="s.001702"> <lb></lb> Sic igitur quoque res accendi fulmine debet, <lb></lb> Opportuna fuit si forte, & idonea flammis.</s><s id="s.001703"> <lb></lb> Nec temere omnino plane vis frigida venti <lb></lb> Esse potest, ex quo tanta vi immissa superne est, <lb></lb> Quin prius in cursu si non accenditur igni; <lb></lb> At tepefacta tamen veniat commixta calore.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001704">Mobilitas autem fit fulminis, & gravis ictus; <lb></lb> Et celeri forine percurrunt Fulmina lapsu; <lb></lb> Nubibus ipsa quod omnino prius incita se vis <lb></lb> Conligit, & magnum conamen sumit eundi.</s><s id="s.001705"> <lb></lb> Inde, ubi non potuit nubes capere inpetis auctum; <lb></lb> Exprimitur vis, atque ideo volat impete miro: <lb></lb> Ut validis quae de tormentis missa feruntur.</s><s id="s.001706"> <lb></lb> Adde quod e parvis, & levibus est elementis; <lb></lb> Nec facile est tali naturae obsistere quidquam: <lb></lb> Inter enim fugit, ac penetrat per rara viarum.</s><s id="s.001707"> <lb></lb> Non igitur multis offensibus in remorando <lb></lb> Haesitat.</s><s id="s.001708"> hanc ob rem celeri volat impete labens.</s><s id="s.001709"> <lb></lb> Deinde, quod omnino natura pondera deorsum <lb></lb> Omnia nituntur: cum plaga sit addita vero, <lb></lb> Mobilitas duplicatur, & impetus ille gravescit: <lb></lb> Ut vehementius, & citius, quaecumque morantur <lb></lb> Obvia discutiat plagis, itinerque sequatur.</s><s id="s.001710"> <lb></lb> Denique, quod longo venit impete, sumere debet <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/254.jpg" pagenum="205"></pb> Mobilitatem, etiam atque etiam, quae crescit eundo, <lb></lb> Et validas auget viris, & roborat ictum.</s><s id="s.001711"> <lb></lb> Nam facit, ut quae sint illius semina cumque, <lb></lb> E regione locum quasi in unum cuncta ferantur, <lb></lb> Omnia coniciens in eum volventia cursum.</s><s id="s.001712"> <lb></lb> Forsan & ex ipso veniens trahat aere quaedam <lb></lb> Corpora, quae plagis incendunt mobilitatem.</s><s id="s.001713"> <lb></lb> Incolumisque venit per res, atque integra transit <lb></lb> Multa, foraminibus liquidus quia trameat ignis: <lb></lb> Multaque perfringit, cum corpora fulminis ipsa <lb></lb> Corporibus rerum inciderunt, qua texta tenentur.</s><s id="s.001714"> <lb></lb> Dissoluit porro facile aes, aurumque repente <lb></lb> Confervefacit; e parvis quia facta minute <lb></lb> Corporibus vis est, & laevibus ex elementis; <lb></lb> Quae facile insinuantur, & insinuata repente <lb></lb> Dissoluunt nodos omnis, & vincla relaxant.</s><s id="s.001715"> <lb></lb> Autumnoque magis stellis fulgentibus apta <lb></lb> Concutitur caeli domus undique, totaque tellus; <lb></lb> Et cum tempora se veris florentia pandunt.</s><s id="s.001716"> <lb></lb> Frigore enim desunt ignes, ventique calore <lb></lb> Deficiunt, neque sunt tam denso corpore nubes.</s><s id="s.001717"> <lb></lb> Inter utrumque igitur cum caeli tempora constant: <lb></lb> Tum variae causae concurrunt fulminis omnes.</s><s id="s.001718"> <lb></lb> Nam fretus ipse anni permiscet frigus, & aestum.</s><s id="s.001719"> <lb></lb> Quorum utrumque opus est fabricanda ad fulmina nobis, <lb></lb> Ut discordia sit rerum, magnoque tumultu <lb></lb> Ignibus: & ventis furibundus fluctuet aer.</s><s id="s.001720"> <lb></lb> Prima caloris enim pars, & postrema rigoris, <lb></lb> Tempus id est vernum; quare pugnare necesse est <lb></lb> Dissimilis inter se res, turbareque mixtas.</s><s id="s.001721"> <lb></lb> Et calor extremus primo cum frigore mixtus <lb></lb> Volvitur, autumni quod fertur nomine tempus, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/255.jpg" pagenum="206"></pb> Hic quoque, confligunt hiemes aestatibus acres.</s><s id="s.001722"> <lb></lb> Propterea sunt haec bella anni nominitanda, <lb></lb> Nec mirum est, in eo si tempore plurima fiunt <lb></lb> Fulmina, tempestasque cietur turbida caelo: <lb></lb> Ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,<lb></lb> Hinc flammis, illinc ventis, humoreque mixto.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001723">Hoc est igniferi naturam fulminis ipsam <lb></lb> Perspicere, & qua vi faciat rem quamque videre: <lb></lb> Non Tyrrhena retro volventem carmina frustra <lb></lb> Indicia occultae divum perquirere mentis: <lb></lb> Unde volans ignis pervenerit, aut in utram se <lb></lb> Verterit hic partem; quo pacto per loca saepta <lb></lb> Insinuarit, & hinc dominatus ut extulerit se: <lb></lb> Quidve nocere queat de caelo fulminis ictus.</s><s id="s.001724"> <lb></lb> Quod si Iupiter, atque aly fulgentia divi <lb></lb> Terrifico quatiunt sonitu caelestia templa, <lb></lb> Et iaciunt ignem, quo ducit quemque voluptas: <lb></lb> Cur, quibus incautum scelus aversabile cumque est <lb></lb> Non faciunt, icti flammas ut fulguris edant <lb></lb> Pectore perfixo documen mortalibus acre? </s><s id="s.001725"> <lb></lb> Et potius nulla sibi turpi conscius reii, <lb></lb> Volvitur in flammis innoxius, inque peditur, <lb></lb> Turbine caelesti subito correptus, & igni? </s><s id="s.001726"> <lb></lb> Cur etiam loca sola petunt frustraque laborant? </s><s id="s.001727"> <lb></lb> An tum bracchia consuescunt, firmantque lacertos? </s><s id="s.001728"> <lb></lb> In terraque patris cur telum perpetiuntur <lb></lb> Optundi? </s><s id="s.001729"> cur ipse sinit, neque parcit in hostis? </s><s id="s.001730"> <lb></lb> Denique cur numquam caelo iacit undique puro <lb></lb> Iuppiter in terras fulmen, sonitusque profundit? </s><s id="s.001731"> <lb></lb> An simul ac nubes successere, ipse in eas tum <lb></lb> Descendit, prope ut hinc teli determinet ictus? </s><s id="s.001732"> <lb></lb> In mare qua porro mittit ratione? </s><s id="s.001733"> quid undas <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/256.jpg" pagenum="207"></pb> Arguit, & liquidam molem, camposque natantis? </s><s id="s.001734"> <lb></lb> Praeterea, si vult caveamus fulminis ictum; <lb></lb> Cur dubitat facere, ut possimus cernere missum? </s><s id="s.001735"> <lb></lb> Si nec opinantis autem volt opprimere igni; <lb></lb> Cur tonat ex illa parte, ut vitare queamus? </s><s id="s.001736"> <lb></lb> Cur tenebras ante, & fremitus, & murmura concit ? </s><s id="s.001737"> <lb></lb> Et simul in multas partis qui credere possis <lb></lb> Mittere? </s><s id="s.001738"> an hoc ausis numquam contendere factum, <lb></lb> Ut fierent ictus uno sub tempore plures? </s><s id="s.001739"> <lb></lb> At saepe est numero factum, fierique necesse est, <lb></lb> Ut pluere in multis regionibus, & cadere imbris, <lb></lb> Fulmina sic uno fieri sub tempore multa.</s><s id="s.001740"> <lb></lb> Postremo cur sancta deum delubra, suasque <lb></lb> Discutit infesto praeclaras fulmine sedes ? </s><s id="s.001741"><lb></lb> Et bene facta deum frangit simulacra ? </s><s id="s.001742"> suisque <lb></lb> Demit imaginibus violento volnere honorem ? </s><s id="s.001743"> <lb></lb> Altaque cur plerumque petit loca ? </s><s id="s.001744"> plurimaque plus <lb></lb> Montibus in summis vestigia cernimus ignis? </s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001745">Quod superest, facile est ex his cognoscere rebus, <lb></lb> Presteras Gray quos ab re nominitarunt, <lb></lb> In mare qua missi veniant ratione superne.</s><s id="s.001746"> <lb></lb> Nam fit, ut interdum tamquam demissa columna <lb></lb> In mare de caelo descendat; quam freta circum <lb></lb> Fervescunt graviter spirantibus incita flabris: <lb></lb> Et quaecumque in eo tum sint deprensa tumultu <lb></lb> Navigia, in summum veniant vexata periclum.</s><s id="s.001747"> <lb></lb> Hoc fit, ubi interdum non quit vis incita venti <lb></lb> Rumpere, quam coepit, nubem; sed deprimit, ut sit <lb></lb> In mare de caelo tamquam demissa columna, <lb></lb> Paullatim, quasi quid pugno, bracchyque superne <lb></lb> Coniectu trudatur, & extendatur in undas: <lb></lb> Quam cum discidit; hinc prorumpitur in mare venti <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/257.jpg" pagenum="208"></pb> Vis, & fervorem mirum concinnat in undis.</s><s id="s.001748"> <lb></lb> Versabundus enim turbo descendit; & illam <lb></lb> Deducit pariter lento cum corpore nubem.</s><s id="s.001749"> <lb></lb> Quam simul ac gravidam detrusit ad aequora ponti; <lb></lb> Ille in aquam subito totum se inmittit, & omne <lb></lb> Excitat ingenti sonitu mare fervere cogens.</s><s id="s.001750"> <lb></lb> Fit quoque, ut involvat venti se nubibus ipse <lb></lb> Vortex conradens ex aere semina nubis, <lb></lb> Et quasi demissum caelo prestera imitetur.</s><s id="s.001751"> <lb></lb> Hic ubi se in terras demisit, dissoluitque; <lb></lb> Turbinis inmanem vim provomit, atque procellae.</s><s id="s.001752"> <lb></lb> Sed quia fit raro omnino, montisque necesse est <lb></lb> Officere in terris, apparet crebrius idem <lb></lb> Prospectu maris in magno, caeloque patenti.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001753">Nubila concrescunt, ubi corpora multa volando <lb></lb> Hoc super in caeli spatio coiere repente <lb></lb> Asperiora, modis quae possint endopedita <lb></lb> Exiguis, tamen inter se comprensa teneri.</s><s id="s.001754"> <lb></lb> Haec faciunt primum parvas consistere nubes: <lb></lb> Inde ea comprendunt inter se, conque gregantur <lb></lb> Et coniungendo crescunt, ventisque feruntur <lb></lb> Usqueadeo, donec tempestas saeva coorta est.</s><s id="s.001755"> <lb></lb> Fit quoque uti montis vicina cacumina caelo <lb></lb> Quam sint quoque magis, tanto magis edita fument <lb></lb> Adsidue furvae nubis caligine crassa; <lb></lb> Propterea, quia cum consistunt nubila primum, <lb></lb> Ante videre oculi quam possint tenvia, venti <lb></lb> Portantes cogunt ad summa cacumina montis.</s><s id="s.001756"> <lb></lb> Hic demum fit, uti turba maiore coorta, <lb></lb> Et condensa atque arta apparere, & simul ipso <lb></lb> Vertice de montis videantur surgere in aethram.</s><s id="s.001757"> <lb></lb> Nam loca declarat sursum ventosa patere <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/258.jpg" pagenum="209"></pb> Res ipsa, & sensus, montis cum ascendimus altos.</s><s id="s.001758"> <lb></lb> Praeterea permulta mari quoque tollere toto <lb></lb> Corpora naturam, declarant litore vestes <lb></lb> Suspensae, cum concipiunt umoris adhesum.</s><s id="s.001759"> <lb></lb> Quo magis ad nubis augendas multa videntur <lb></lb> Posse quoque e salso consurgere momine ponti.</s><s id="s.001760"> <lb></lb> Nam ratio cum sanguine abest humoribus omnis.</s><s id="s.001761"> <lb></lb> Praeterea fluvijs ex omnibus, & simul ipsa <lb></lb> Surgere de terra nebulas, aestumque videmus; <lb></lb> Quae velut halitus, hinc ita sursum expressa feruntur, <lb></lb> Suffunduntque sua, caelum caligine, & altas <lb></lb> Sufficiunt nubis paulatini conveniundo.</s><s id="s.001762"> <lb></lb> Urget enim quoque signiferi super aetheris aestus, <lb></lb> Et quasi densendo subtexit caerula nimbis.</s><s id="s.001763"> <lb></lb> Fit quoque, ut huc veniant in caelum extrinsecus illa <lb></lb> Corpora quae faciunt nubes, nimbosque volantis.</s><s id="s.001764"> <lb></lb> Innumerabilem enim numerum, summamque profundi <lb></lb> Esse infinitam docui; quantaque volarent <lb></lb> Corpora mobilitate ostendi, quamque repente <lb></lb> Inmemorabile per spatium Transire solerent.</s><s id="s.001765"> <lb></lb> Haud igitur mirum est, si parvo tempore saepe <lb></lb> Tam magnos montis tempestas, atque tenebrae <lb></lb> Coperiunt maria, ac terras, impensa superne: <lb></lb> Undique quandoquidem per caulas aetheris omnis, <lb></lb> Et quasi per magni circum spiracula mundi <lb></lb> Exitus, introitusque elementis redditus exstat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001766">Nunc age, quo pacto pluvius concrescat in altis <lb></lb> Nubibus humor, & in terras demissus ut imber <lb></lb> Decidat, expediam.</s><s id="s.001767"> primum iam semina aquai <lb></lb> Multa simul vincam consurgere nubibus ipsis <lb></lb> Omnibus ex rebus, pariterque ita crescere utrumque, <lb></lb> Et nubis, & aquam, quaecumque in nubibus extat: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/259.jpg" pagenum="210"></pb> Ut pariter nobis corpus cum sanguine crescit: <lb></lb> Sudor item, atque humor quicumque est denique membris.</s><s id="s.001768"> <lb></lb> Concipiunt etiam multum quoque saepe marinum <lb></lb> Humorem, veluti pendentia vellera lanae, <lb></lb> Cum supera magnum mare venti nubila portant.</s><s id="s.001769"> <lb></lb> Consimili ratione ex omnibus amnibus humor <lb></lb> Tollitur in nubes.</s><s id="s.001770"> Quo cum bene semina aquarum <lb></lb> Multa modis multis convenere undique adaucta; <lb></lb> Confertae nubes umorem mittere certant <lb></lb> Dupliciter: nam vi venti contrudit; & ipsa <lb></lb> Copia nimborum turba maiore coorta <lb></lb> Urget, & e supero premit, ac facit effluere imbris.</s><s id="s.001771"> <lb></lb> Praeterea cum rarescunt quoque nubila ventis, <lb></lb> Aut dissolvuntur solis super icta calore; <lb></lb> Mittunt humorem pluvium stillantia, quasi igni <lb></lb> Cera super calido tabescens multa liquescat.</s><s id="s.001772"> <lb></lb> Sed vehemens imber fit, ubi vementer utroque, <lb></lb> Nubila vi cumulata premuntur, & impete venti.</s><s id="s.001773"> <lb></lb> At retinere diu pluviae, longumque morari <lb></lb> Consuerunt, ubi multa fuerunt semina aquarum <lb></lb> Atque alijs aliae nubes, nimbique rigantes, <lb></lb> Insuper atque omni vulgo de parte feruntur: <lb></lb> Terraque cum fumans humorem tota redhalat.</s><s id="s.001774"> <lb></lb> Hinc ubi sol radijs tempestatem inter opacam <lb></lb> Adversa fulsit nimborum aspargine contra, <lb></lb> Tum color in nigris existit nubibus arqui.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001775">Cetera quae sorsum crescunt, sorsumque creantur; <lb></lb> Et quae concrescunt in nubibus omnia, prorsum <lb></lb> Omnia, nix, venti, grando, gelidaeque pruinae, <lb></lb> Et vis magna geli, magnum duramen aquarum, <lb></lb> Et mora, quae fluvios passim refrenat euntis: <lb></lb> Perfacile est tamen haec reperire, animoque videre <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/260.jpg" pagenum="211"></pb> Omnia quo pacto fiant, quareve creentur, <lb></lb> Cum bene cognoris, elementis reddita quae sint.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001776">Nunc age, quae ratio terrai motibus extet, <lb></lb> Percipe, & imprimis terram fac ut esse rearis <lb></lb> Supter item, ut supera est, ventis, atque undique plenam <lb></lb> Speluncis; multosque lacus, multasque lacunas <lb></lb> In gremio gerere, & rupes, deruptaque saxa: <lb></lb> Multaque sub tergo terrai flumina tecta <lb></lb> Volvere vi fluctus, summersaque saxa putandum est.</s><s id="s.001777"> <lb></lb> Undique enim similem esse sui, res postulat ipsa.</s><s id="s.001778"> <lb></lb> His igitur rebus subiunctis, suppositisque, <lb></lb> Terra superne tremit magnis concussa ruinis, <lb></lb> Subter, ubi ingentis speluncas subruit aetas.</s><s id="s.001779"> <lb></lb> Quippe cadunt toti montes, magnoque repente <lb></lb> Concussu late disserpunt inde tremores: <lb></lb> Et merito, quoniam plaustris concussa tremiscunt <lb></lb> Tecta viam propter non magno pondere tota.</s><s id="s.001780"> <lb></lb> Nec minus exultant, ubi currus cumque equitum vi <lb></lb> Ferratos utrimque rotarum succutit orbes.</s><s id="s.001781"> <lb></lb> Fit quoque, ubi in magnas aquae vastasque lacunas <lb></lb> Gleba vetustate e terra provolvitur ingens, <lb></lb> Ut iactetur, aquae fluctu quoque terra vacillet: <lb></lb> Ut vas in terra non quit constare, nisi humor <lb></lb> Destitit in dubio fluctu iactarier intus.</s><lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001782">Praeterea ventus cum per loca subcava terrae <lb></lb> Conlectus parti ex una procumbit, & urget <lb></lb> Obnixus magnis speluncas viribus altas; <lb></lb> Incumbit tellus, quo venti prona premit vis: <lb></lb> Tum, supera terram quae sunt extructa domorum, <lb></lb> Ad caelumque magis quanto sunt edita quaeque, <lb></lb> Inclinata tument in eandem Prodita partem, <lb></lb> Protractaeque trabes impendent ire paratae.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/261.jpg" pagenum="212"></pb> <s id="s.001783">Et metuunt magni naturam credere mundi <lb></lb> Exitiale aliquod tempus, clademque manere, <lb></lb> Cum videant tantam terrarum incumbere molem: <lb></lb> Quod nisi respirent venti; non ulla refrenet <lb></lb> Res, neque ab exitio possit reprehendere euntem: <lb></lb> Nunc quia respirant alternis, inque gravescunt, <lb></lb> Et quasi collecti redeunt, ceduntque repulsi; <lb></lb> Saepius hanc ob rem minitatur terra ruinas, <lb></lb> Quam facit: inclinatur enim, retroque percellit, <lb></lb> Et recipit prolapsa suas in pondere sedes. </s><s id="s.001784"> <lb></lb> Hac igitur ratione vacillant omnia tecta, <lb></lb> Summa magis medijs, media imis, ima perhilum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001785">Est haec eiusdem quoque magni causa tremoris; <lb></lb> Ventus ubi, atque animae subito vis maxima quaedam <lb></lb> Aut extrinsecus, aut ipsa tellure coorta <lb></lb> In loca se cava terrai coniecit, ibique <lb></lb> Speluncas inter magnas fremit ante tumultu: <lb></lb> Versabundaque portatur, post incita cum vis <lb></lb> Exagitata foras erumpitur, & simul altam <lb></lb> Diffindens terram, magnum concinnat hiatum.</s><s id="s.001786"> <lb></lb> In Tyria Sidone quod accidit, & fuit Aegi <lb></lb> In Peloponneso.</s><s id="s.001787"> quas exitus hic animai <lb></lb> Disturbat urbes, & terrae motus obortus.</s><s id="s.001788"> <lb></lb> Multaque praeterea ceciderunt moenia magnis <lb></lb> Motibus in terris, & multis per mare pessum <lb></lb> Subsedere suis pariter cum civibus urbes.</s><s id="s.001789"> <lb></lb> Quod nisi prorumpit, tamen impetus ipse animai <lb></lb> Et fera vis venti per crebra foramina terrae <lb></lb> Dispertitur, ut horror; & incutit inde tremorem: <lb></lb> Frigus uti nostros penitus cum venit in artus, <lb></lb> Concutit invitos cogens tremere, atque movere.</s><s id="s.001790"> <lb></lb> Ancipiti trepidant igitur terrore per urbis, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/262.jpg" pagenum="213"></pb> Tecta superne timent, metuunt inferne, cavernas <lb></lb> Terrai ne dissoluat natura repente; <lb></lb> Neu distracta suum late dispandat hiatum: <lb></lb> Idque suis confusa velit complere ruinis.</s><s id="s.001791"> <lb></lb> Proinde licet quamvis caelum, terramque reantur <lb></lb> Incorrupta fore aeternae mandata saluti: <lb></lb> Attamen interdum praesens vis ipsa pericli <lb></lb> Subdidat hunc stimulum quadam de parte timoris, <lb></lb> Ne pedibus raptim tellus subtracta feratur <lb></lb> In barathrum, rerumque sequatur prodita summa <lb></lb> Funditus, & fiat mundi confusa ruina.</s><s id="s.001792"> <lb></lb> Nunc ratio reddenda, augmen cur nesciat aequor.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001793">Principio mare mirantur non reddere maius <lb></lb> Naturam, quo sit tantus decursus aquarum: <lb></lb> Omnia quo veniant ex omni flumina parte.</s><s id="s.001794"> <lb></lb> Adde vagos imbris, tempestatesque volantes: <lb></lb> Omnia quae maria, ac terras sparguntque, rigantque: <lb></lb> Adde suos fontes; tamen ad maris omnia summam <lb></lb> Guttai vix instar erunt unius ad augmen: <lb></lb> Quo minus est mirum, mare non augescere magnum.</s><s id="s.001795"> <lb></lb> Praeterea magnam sol partem detrahit aestu: <lb></lb> Quippe videmus enim vestis umore madentis <lb></lb> Exsiccare suis radijs ardentibus solem.</s><s id="s.001796"> <lb></lb> At pelagi multa, & late substrata videmus.</s><s id="s.001797"> <lb></lb> Proinde licet quamvis ex uno quoque loco sol <lb></lb> Humoris parvam delibet ab aequore partem; <lb></lb> Largiter in tanto spatio tamen auferet undis.</s><s id="s.001798"> <lb></lb> Tum porro venti magnam quoque tollere partem <lb></lb> Humoris possunt verrentes aequora ponti: <lb></lb> Una nocte vias quoniam persaepe videmus <lb></lb> Siccari, mollisque luti concrescere crustas.</s><s id="s.001799"> <lb></lb> Praeterea docui multum, quoque tollere nubes <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/263.jpg" pagenum="214"></pb> Humorem magno conceptum ex aequore ponti; <lb></lb> Et passim toto terrarum spargere in orbi, <lb></lb> Cum pluit in terris, & venti nubila portant.</s><s id="s.001800"> <lb></lb> Postremo, quoniam raro cum corpore tellus <lb></lb> Est, & coniunctast, oras maris undique cingens: <lb></lb> Debet, ut in mare de terris venit humor aquai, <lb></lb> In terras itidem manare ex aequore salso.</s><s id="s.001801"> <lb></lb> Percolatur enim virus, retroque remanat <lb></lb> Materies humoris, & ad caput amnibus omnis <lb></lb> Confluit: inde super terras redit agmine dulci; <lb></lb> Qua via secta semel liquido pede detulit undas.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001802">Nunc ratio quae sit, per fauces montis ut Aetnae <lb></lb> Expirent ignes interdum turbine tanto, <lb></lb> Expediam.</s><s id="s.001803"> neque enim media de clade coorta <lb></lb> Flammea tempestas Siculum dominata per agros <lb></lb> Finitimis ad se convertit gentibus ora, <lb></lb> Fumida cum caeli scintillare omnia templa <lb></lb> Cernentes pavida complebant pectora cura, <lb></lb> Quid moliretur rerum natura novarum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001804">Hisce tibi in rebus late est, alteque videndum, <lb></lb> Et longe cunctas in partis dispiciendum, <lb></lb> Ut reminiscaris summam rerum esse profundam, <lb></lb> Et videas caelum summai totius unum <lb></lb> Quam sit parvula pars, & quam multesima constet; <lb></lb> Et quota pars homo sit terrai totius unus.</s><s id="s.001805"> <lb></lb> Quod bene propositum si plane contueare, <lb></lb> Ac videas; plane mirari multa relinquas.</s><s id="s.001806"> <lb></lb> Num quis enim nostrum miratur, si quis in artus <lb></lb> Accepit calido febrim fervore coortam, <lb></lb> Aut alium quemvis morbi per membra dolorem? </s><s id="s.001807"> <lb></lb> Opturgescit enim subito pes: arripit acer <lb></lb> Saepe dolor dentes; oculos invadit in ipsos: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/264.jpg" pagenum="215"></pb> Exsistit sacer ignis, & urit corpore serpens <lb></lb> Quamcumque arripuit partem; repitque per artus: <lb></lb> Nimirum, quia sunt multarum semina rerum.</s><s id="s.001808"> <lb></lb> Et satis haec tellus morbi, caelumque mali fert, <lb></lb> Unde queat vis immensi procrescere morbi.</s><s id="s.001809"> <lb></lb> Sic igitur toti caelo, terraeque putandum est, <lb></lb> Ex infinito satis omnia suppeditare, <lb></lb> Unde repente queat tellus concussa moveri; <lb></lb> Perque mare, & terras rapidus percurrere turbo; <lb></lb> Ignis abundare Aetnaeus, flammescere caelum: <lb></lb> Id quoque enim fit, & ardescunt caelestia templa.</s><s id="s.001810"> <lb></lb> Vt tempestates pluviae graviore coortu <lb></lb> Sunt, ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum.</s><s id="s.001811"> <lb></lb> At nimis est ingens incendy turbidus ardor.</s><s id="s.001812"> <lb></lb> Scilicet & fluvius, qui non est, maximus eii est, <lb></lb> Qui non ante aliquem maiorem vidit; & ingens <lb></lb> Arbor, homoque videtur: & omnia de genere omni, <lb></lb> Maxima quae vidit quisque, haec ingentia fingit: <lb></lb> Cum tamen omnia cum caelo, terraque, marique, <lb></lb> Nihil sint ad summam summai totius omnem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001813">Nunc tamen illa modis quibus inritata repente <lb></lb> Flamma foras vastis Aetnae fornacibus efflet, <lb></lb> Expediam.</s><s id="s.001814"> primum totius subcava montis <lb></lb> Est natura, fere silicum suffulta cavernis.</s><s id="s.001815"> <lb></lb> Omnibus est porro in speluncis ventus, & aer.</s><s id="s.001816"> <lb></lb> Ventus enim fit, ubi est agitando percitus aer.</s><s id="s.001817"> <lb></lb> Hic ubi percaluit, calefecitque omnia circum <lb></lb> Saxa furens qua contingit, terramque; & ab ollis <lb></lb> Excussit calidum flammis velocibus ignem: <lb></lb> Tollit se, ac rectis ita faucibus eicit alte, <lb></lb> Funditque ardorem longe, longeque favillam <lb></lb> Differt, & crassa volvit caligine fumum; <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/265.jpg" pagenum="216"></pb> Extruditque simul mirando pondere saxa; <lb></lb> Ne dubites, quin haec animai turbida sit vis.</s><s id="s.001818"> <lb></lb> Praeterea magni ex parti mare montis ad eius <lb></lb> Radices frangit fluctus, aestumque resorbet.</s><s id="s.001819"> <lb></lb> Ex hoc usque mari speluncae montis ad altas <lb></lb> Perveniunt subter fauces.</s><s id="s.001820"> hac ire fatendum est, <lb></lb> Et penetrare mari penitus res cogit aperto <lb></lb> Atque efflare foras; ideoque extollere flammas; <lb></lb> Saxaque subiectare, & arenae tollere nimbos.</s><s id="s.001821"> <lb></lb> In summo sunt vertice enim crateres, ut ipsi <lb></lb> Nominitant, nos quod fauces perhibemus, & ora.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001822">Sunt aliquot quoque res, quarum unam dicere causam <lb></lb> Non satis est, verum pluris, unde una tamen sit.</s><s id="s.001823"> <lb></lb> Corpus ut exanimum, siquod procul ipse iacere <lb></lb> Conspicias hominis; fit ut omnis dicere causas <lb></lb> Conveniat leti, dicatur ut illius una.</s><s id="s.001824"> <lb></lb> Nam neque eum ferro, nec frigore vincere possis <lb></lb> Interijsse; neque a morbo, neque forte veneno: <lb></lb> Verum aliquid genere esse ex hoc, quod contio dicat; <lb></lb> Scimus: item in multis hoc rebus dicere habemus.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001825">Nilus in aestatem crescit; campisque redundat <lb></lb> Unicus in terris Aegypti totius amnis: <lb></lb> Is rigat Aegyptum medium per saepe calorem: <lb></lb> Aut quia sunt aestate aquilones ostia contra, <lb></lb> Anni tempore eo, quo etesia flabra feruntur <lb></lb> Et contra fluvium flantes remorantur, & undas <lb></lb> Cogentes sursus replent, coguntque manere.</s><s id="s.001826"> <lb></lb> Nam dubio procul haec adverso flabra feruntur <lb></lb> Flumine, quae gelidis a stellis axis aguntur.</s><s id="s.001827"> <lb></lb> Ille ex aestifera parti venit amnis ab austro <lb></lb> Inter nigra virum, percoctaque saecla colore, <lb></lb> Exoriens penitus media ab regione diei.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/266.jpg" pagenum="217"></pb> <s id="s.001828">Est quoque, uti possit magnus congestus arenae <lb></lb> Fluctibus adversis oppilare ostia contra, <lb></lb> Cum mare permotum ventis ruit intus arenam.</s><s id="s.001829"> <lb></lb> Quo fit uti pacto liber minus exitus amni, <lb></lb> Et proclivis item fiat minus impetus undis.</s><s id="s.001830"> <lb></lb> Fit quoque, uti pluviae forsan magis ad caput eius <lb></lb> Tempore eo fiant, quod etesia flabra aquilonum <lb></lb> Nubila coniciunt in eas tunc omnia partis: <lb></lb> Scilicet ad mediam regionem eiecta diei <lb></lb> Cum convenerunt, ibi ad altos denique montis <lb></lb> Contrusae nubes coguntur, vique premuntur.</s><s id="s.001831"> <lb></lb> Forsit & Aethiopum penitus de montibus altis <lb></lb> Crescat, ubi in campos albas descendere ningues <lb></lb> Tabificis subigit radijs sol omnia lustrans.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001832">Nunc age, averna tibi quae sint loca cumque, lacusque, <lb></lb> Expediam, quali natura praedita constent.</s><s id="s.001833"> <lb></lb> Principio, quod averna vocantur, nomine id ab re <lb></lb> Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis; <lb></lb> E regione ea quod loca cum venere volantes, <lb></lb> Remigy oblitae pennarum vela remittunt, <lb></lb> Praecipitesque cadunt molli cervice profusae <lb></lb> In terram, si forte ita fert natura locorum; <lb></lb> Aut in aquam, si forte lacus substratus averno est.</s><s id="s.001834"> <lb></lb> Is locus est Cumas apud, & Vesuui per montis,<lb></lb> Oppleti calidis ubi fumant fontibus auctus.</s><s id="s.001835"> <lb></lb> Est & Athenaeis in moenibus, arcis in ipso <lb></lb> Vertice, Palladis ad templum Tritonidos almae, <lb></lb> Quo numquam pennis appellunt corpora raucae <lb></lb> Cornices, non, cum fumant altaria donis.</s><s id="s.001836"> <lb></lb> Usqueadeo fugitant non iras Palladis acris <lb></lb> Pervigily causa, Graium ut cecinere poetae; <lb></lb> Sed natura loci opus efficit ipsa sua vi.</s><s id="s.001837"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/267.jpg" pagenum="218"></pb> In Syria quoque fertur item locus esse videri, <lb></lb> Quadripedes quoque quo simul ac vestigia primum <lb></lb> Intulerint; graviter vis cogat concidere ipsa, <lb></lb> Manibus ut si sint divis mactata repente.</s><s id="s.001838"> <lb></lb> Omnia quae naturali ratione geruntur; <lb></lb> Et quibus e causis fiant, apparet origo: <lb></lb> Ianua ne forte his Orci regionibus esse <lb></lb> Credatur posta: hinc animas Acheruntis in oras <lb></lb> Ducere forte deos manis inferne reamur; <lb></lb> Naribus alipedes ut cervi saepe putantur <lb></lb> Ducere de latebris serpentia saecla ferarum.</s><s id="s.001839"> <lb></lb> Quod procul a vera quam sit ratione repulsum, <lb></lb> Percipe: nam de re nunc ipsa dicere conor.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001840">Principio hoc dico, quod dixi saepe quoque ante, <lb></lb> In terra cuiusque modi rerum esse figuras; <lb></lb> Multa, homini quae sunt vitalia; multaque morbos <lb></lb> Incutere, & mortem quae possint accelerare: <lb></lb> Et magis esse alijs alias animantibus aptas <lb></lb> Res ad vitai rationem ostendimus ante, <lb></lb> Propter dissimilem naturam, dissimilisque <lb></lb> Texturas inter sese, primasque figuras.</s><s id="s.001841"> <lb></lb> Multa meant inimica per aures, multa per ipsas <lb></lb> Insinuant naris infesta, atque aspera tactu.</s><s id="s.001842"> <lb></lb> Nec sunt multa parum tactu vitanda, neque autem <lb></lb> Aspectu fugienda, saporeque tristia quae sint.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001843">Deinde videre licet, quam multae sint homini res <lb></lb> Acriter infesto sensu, spurcaeque, gravesque.</s><s id="s.001844"> <lb></lb> Arboribus primum certis gravis umbra tributa est,<lb></lb> Usqueadeo, capitis faciant ut saepe dolores, <lb></lb> Si quis eas supter iacuit prostratus in herbis.</s><s id="s.001845"> <lb></lb> Est etiam in magnis Heliconis montibus arbos <lb></lb> Floris odore hominem tetro consueta necare.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/268.jpg" pagenum="219"></pb> <s id="s.001846">Scilicet haec ideo terris ex omnia surgunt; <lb></lb> Multa modis multis multarum semina rerum <lb></lb> Quod permista gerit tellus, discretaque tradit.</s><s id="s.001847"> <lb></lb> Nocturnumque recens extinctum lumen, ubi acris <lb></lb> Nidore offendit nares, consopit ibidem: <lb></lb> Deicere ut privos qui morbo mittere suevit: <lb></lb> Castoreoque gravi mulier sopita recumbit; <lb></lb> Et manibus nitidum teneris opus effluit ey, <lb></lb> Tempore eo si odorata est, quo menstrua solvit.</s><s id="s.001848"> <lb></lb> Multaque praeterea languentia membra per artus <lb></lb> Solvunt; atque animam labefactant sedibus intus.</s><s id="s.001849"> <lb></lb> Denique si calidis etiam cunctare lavacris, <lb></lb> Plenior & fueris solio ferventis aquai, <lb></lb> Quam facile in medio fit uti des saepe ruinas ? </s><s id="s.001850"> <lb></lb> Carbonumque gravis vis, atque odor insinuatur <lb></lb> Quam facile in cerebrum, nisi aquam praecepimus ante; <lb></lb> Aut nisi membra prius pertexit frigida servus; <lb></lb> Aut sit odos vini, plagae manabilis mora ? </s><s id="s.001851"> <lb></lb> Nonne vides etiam terra quoque sulfur in ipsa <lb></lb> Gignier, & tetro concrescere odore bitumen ? </s><s id="s.001852"> <lb></lb> Denique, ubi argenti venas, aurique sequuntur <lb></lb> Terrai penitus scrutantes abdita ferro, <lb></lb> Qualis expiret scaptensula subter odores? </s><s id="s.001853"> <lb></lb> Quidve mali fit ut exhalent aurata metalla ? </s><s id="s.001854"> <lb></lb> Quas hominum reddunt facies ? </s><s id="s.001855"> qualisque colores ? </s><s id="s.001856"> <lb></lb> Nonne vides, audisve perire in tempore parvo <lb></lb> Quam soleant ? </s><s id="s.001857"> & quam vitai copia defiat, <lb></lb> Quos opere in tali cohibet vis magna ? </s><s id="s.001858"> necesse est <lb></lb> Hos igitur tellus omnis exaestuat aestus; <lb></lb> Expiratque foras in aperta, promptaque caeli.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001859">Sic & averna loca alitibus summittere debent <lb></lb> Mortiferam vim, de terra quae surgit in auras, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/269.jpg" pagenum="220"></pb> Ut spatium caeli quadam de parte venenet: <lb></lb> Quo simul ac primum pennis delata sit ales; <lb></lb> Impediatur ibi caeco correpta veneno; <lb></lb> Ut cadat e regione loci, qua derigit aestus <lb></lb> Quo cum conruit; haec eadem vis illius aestus: <lb></lb> Relliquias vitae membris ex omnibus aufert.</s><s id="s.001860"> <lb></lb> Quippe etenim primo quasi quendam conciet aestum: <lb></lb> Posterius fit, uti, cum iam cecidere veneni <lb></lb> In fontis ipsos, ibi sit quoque vita vomenda; <lb></lb> Propterea quod magna mali fit copia circum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001861">Fit quoque, ut interdum vis haec, atque aestus averni <lb></lb> Aera, qui inter avis cumque est, terramque locatus, <lb></lb> Discutiat, prope uti locus hic linquatur inanis: <lb></lb> Cuius ubi e regione loci venere volantes; <lb></lb> Claudicat extemplo pinnarum nisus inanis: <lb></lb> Et conamen utrimque alarum proditur omne.</s><s id="s.001862"> <lb></lb> Hic, ubi nixari nequeunt, insistereque alis; <lb></lb> Scilicet in terram delabi pondere cogit <lb></lb> Natura.</s><s id="s.001863"> & vacuum prope iam per inane iacentes <lb></lb> Dispergunt animas per caulas corporis omnis.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001864">Frigidior porro in puteis aestate fit humor: <lb></lb> Rarescit quia terra calore, & semina siqua <lb></lb> Forte vaporis habet, propere dimittit in auras.</s><s id="s.001865"> <lb></lb> Quo magis est igitur tellus effeta calore: <lb></lb> Hoc fit frigidior, qui in terra est abditus, humor.</s><s id="s.001866"> <lb></lb> Frigore cum premitur porro omnis terra, coitque, <lb></lb> Et quasi concrescit: fit scilicet, ut coeundo <lb></lb> Exprimat in puteos, si quem gerit ipsa calorem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001867">Esse apud Ammonis fanum fons luce diurna <lb></lb> Frigidus, at calidus nocturno tempore fertur.</s><s id="s.001868"> <lb></lb> Hunc homines fontem nimis admirantur, & acri <lb></lb> Sole putant supter terras ferviscere raptim, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/270.jpg" pagenum="221"></pb> Nox ubi terribili terras caligine texit.</s><s id="s.001869"> <lb></lb> Quod nimis a verast longe ratione remotum.</s><s id="s.001870"> <lb></lb> Quippe ubi sol nudum contractans corpus aquai, <lb></lb> Non quierit calidum supera de reddere parte, <lb></lb> Cum superum lumen tanto fervore fruatur; <lb></lb> Qui queat hic supter tam crasso corpore terram <lb></lb> Percoquere humorem & calido sociare vapori ? </s><s id="s.001871"> <lb></lb> Praesertim cum vix possit per saepta domorum <lb></lb> Insinuare suum radijs ardentibus aestum ? </s><s id="s.001872"> <lb></lb> Quae ratio est igitur? </s><s id="s.001873"> nimirum terra magis quod <lb></lb> Rara tenet circum fontem, quam cetera tellus: <lb></lb> Multaque sunt ignis prope semina corpus aquai.</s><s id="s.001874"> <lb></lb> Hinc ubi roriferis terram nox obruit umbris; <lb></lb> Extemplo subtus frigescit terra, coitque.</s><s id="s.001875"> <lb></lb> Hac ratione fit, ut, tamquam compressa manu sit, <lb></lb> Exprimat in fontem, quae semina cumque habet ignis, <lb></lb> Quae calidum faciunt aquae tactum, atque saporem.</s><s id="s.001876"> <lb></lb> Inde ubi sol radijs terram dimovit obortus <lb></lb> Et rarefecit calido miscente vapore: <lb></lb> Rursus in antiquas redeunt primordia sedes <lb></lb> Ignis, & in terram cedit calor omnis aquai.</s><s id="s.001877"> <lb></lb> Frigidus hanc ob rem fit fons in luce diurna.</s><s id="s.001878"> <lb></lb> Praeterea solis radiis iactatur aquai <lb></lb> Humor, & in luce tremulo rarescit ab aestu: <lb></lb> Propterea fit uti quae semina cumque habet ignis <lb></lb> Dimittat: quasi saepe gelum, quod continet in se, <lb></lb> Mittit, & exolvit glaciem, nodosque relaxat.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001879">Frigidus est etiam fons, supra quem sita saepe <lb></lb> Stuppa iacit flammas concepto protinus igni; <lb></lb> Tedaque consimili ratione accensa per undas <lb></lb> Conlucet, quocumque natans impellitur auris: <lb></lb> Nimirum quia sunt in aqua permulta vaporis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/271.jpg" pagenum="222"></pb> Semina de terraque necesse est funditus ipsa <lb></lb> Ignis corpora per totum consurgere fontem, <lb></lb> Et simul exspirare foras, exireque in auras; <lb></lb> Non ita viva tamen, calidus queat ut fieri fons.</s><s id="s.001880"> <lb></lb> Praeterea dispersa foras erumpere cogit <lb></lb> Vis per aquam subito, sursumque ea conciliari.</s><s id="s.001881"> <lb></lb> quod genus endo mari spirat fons dulcis aquai; <lb></lb> Qui scatit; & salsas circum se dimovet undas.</s><s id="s.001882"> <lb></lb> Et multis alijs praebet regionibus aequor <lb></lb> Utilitatem opportunam sitientibus nautis, <lb></lb> Quod dulcis inter salsas intervomit undas.</s><s id="s.001883"> <lb></lb> Sic igitur per eum possunt erumpere fontem <lb></lb> Et scatere illa foras in stuppam semina: quo cum <lb></lb> Conveniunt; aut cum tedai corpori adherent: <lb></lb> Ardescunt facile extemplo: quia multa quoque in se <lb></lb> Semina habent ignis stuppae, tedaeque tenentes.</s><s id="s.001884"> <lb></lb> Nonne vides etiam,nocturna ad lumina lychnum <lb></lb> Nuper ubi extinctum admoveas, accendier ante, <lb></lb> Quam tetigit flammam ? </s><s id="s.001885"> tedamque pari ratione ? </s><s id="s.001886"> <lb></lb> Multaque praeterea prius ipso tacta vapore <lb></lb> Eminus ardescunt, quam comminus imbuat ignis.</s><s id="s.001887"> <lb></lb> Hoc igitur fleri quoque in illo fonte putandum est.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001888">Quod superest, agere incipiam, quo foedere fiat <lb></lb> Naturae, lapis hic ut ferrum ducere possit, <lb></lb> Quem magneta vocant patrio de nomine Gray, <lb></lb> Magnetum quia fit patriis in finibus ortus.</s><s id="s.001889"> <lb></lb> Hunc homines lapidem mirantur: quippe catenam <lb></lb> Saepe ex anellis reddit pendentibus ex se.</s><s id="s.001890"> <lb></lb> Quinque etenim licet interdum, pluresque videre <lb></lb> Ordine demissos levibus iactarier auris; <lb></lb> Unus ubi ex uno dependet supter adherens; <lb></lb> Ex alioque allus lapidis vim, vinclaque noscit: <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/272.jpg" pagenum="223"></pb> Usque adeo permananter vis pervalet eius.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001891">Hoc genus in rebus firmandum est multa prius, quam <lb></lb> Ipsius rei rationem reddere possis: <lb></lb> Et nimium longis ambagibus est adeundum.</s><s id="s.001892"> <lb></lb> Quo magis attentas auris, animumque reposco.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001893">Principio omnibus ab rebus quascumque videmus, <lb></lb> Perpetuo fluere, ac mitti fateare necesse est <lb></lb> Corpora, quae feriant oculos, visumque lacessant: <lb></lb> Perpetuoque fluunt certis ab rebus odores: <lb></lb> Frigus ut a fluvijs, calor ab sole, aestus ab undis <lb></lb> Aequoris, exesor moerorum litora propter.</s><s id="s.001894"> <lb></lb> Nec varii cessant sonitus manare per auras.</s><s id="s.001895"> <lb></lb> Denique in os salsi venit humor saepe saporis, <lb></lb> Cum mare versamur propter; dilutaque contra <lb></lb> Cum tuimur misceri absinthia, tangit amaror.</s><s id="s.001896"> <lb></lb> Usque adeo omnibus ab rebus res quaeque fluenter <lb></lb> Fertur, & in cunctas dimittitur undique partis.</s><s id="s.001897"> <lb></lb> Nec mora nec requies interdatur ulla fluendi: <lb></lb> Perpetuo quoniam sentimus, & omnia semper <lb></lb> Cernere, odorari licet, & sentire sonare.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001898">Nunc, omnes, repetam, quam raro corpore sint res, <lb></lb> Commemorare; quod in primo quoque carmine claret.</s><s id="s.001899"> <lb></lb> Quippe etenim, quamquam multas hoc pertinet ad res <lb></lb> Noscere; cumprimis hanc ad rem protinus ipsam, <lb></lb> Qua de disserere adgredior, firmare necesse est, <lb></lb> Nihil esse in promptu, nisi corpus mixtum inani.</s><s id="s.001900"> <lb></lb> Principio fit, ut in speluncis saxa superne <lb></lb> Sudent humore, & guttis manantibus stillent.</s><s id="s.001901"> <lb></lb> Manat item nobis e toto corpore sudor, <lb></lb> Crescit barba, pilique per omnia membra, per artus: <lb></lb> Diditur in venas cibus omnis, auget, alitque <lb></lb> Corporis extremas quoque partis, unguiculosque.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/273.jpg" pagenum="224"></pb> <s id="s.001902">Frigus item transire per aes, calidumque vaporem <lb></lb> Sentimus; sentimus item transire per aurum, <lb></lb> Atque per argentum, cum pocula plena tenemus.</s><s id="s.001903"> <lb></lb> Denique per dissaepta domorum saxea voces <lb></lb> Pervolitant, permanat odos, frigusque, vaposque <lb></lb> Ignis: quin ferri quoque vim penetrare suevit, <lb></lb> Undique qua circum coli lorica coercet, <lb></lb> Morbida vis, quaecumque extrinsecus insinuatur.</s><s id="s.001904"> <lb></lb> Et tempestates terra, caeloque coortae <lb></lb> In caelum terrasque remotae iura facessunt, <lb></lb> Quandoquidem nihil est nisi raro corporis nexum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001905">Huc accedit, uti non omnia, quae iaciuntur <lb></lb> Corpora cumque ab rebus, eodem praedita sensu, <lb></lb> Atque eodem pacto rebus sint omnibus apta.</s><s id="s.001906"> <lb></lb> Principio terram sol excoquit, & facit are: <lb></lb> At glaciem dissolvit, & altis montibus alte <lb></lb> Extructas ningves radijs tabescere cogit.</s><s id="s.001907"> <lb></lb> Denique cera liquefit in eius posta vapore.</s><s id="s.001908"> <lb></lb> Ignis item liquidum facit aes, aurumque resolvit: <lb></lb> At coria, & carnem trahit, & conducit in unum.</s><s id="s.001909"> <lb></lb> Humor aquae porro ferrum condurat ab igni: <lb></lb> At coria, & carnem mollit durata calore.</s><s id="s.001910"> <lb></lb> Barbigeras oleaster eo iuvat usque capellas, <lb></lb> Diffluat ambrosia quasi vero, & nectare tinctus: <lb></lb> At nihil est homini, quod amarius frunde hac exstet.</s><s id="s.001911"> <lb></lb> Denique amaracinum fugitat sus, & timet omne <lb></lb> Ungentum; nam setigeris subus acre venenum est: <lb></lb> Quod nos interdum tamquam recreare videtur.</s><s id="s.001912"> <lb></lb> At contra nobis coenum teterrima cum sit <lb></lb> Spurcities, eadem subus haec iucunda videtur, <lb></lb> Insatiabiliter toti ut volvantur ibidem.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001913">Hoc etiam superest, ipsa quam dicere de re <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/274.jpg" pagenum="225"></pb> Adgredior, quod dicendum prius esse videtur: <lb></lb> Multa foramina cum variis sint reddita rebus; <lb></lb> Dissimili inter se natura praedita debent <lb></lb> Esse, & habere suam naturam quaeque, viasque.</s><s id="s.001914"> <lb></lb> Quippe etenim varii sensus animantibus insunt, <lb></lb> Quorum quisque suam proprie rem percipit in se.</s><s id="s.001915"> <lb></lb> Nam penetrare alio sonitus, alioque saporem <lb></lb> Cernimus e succis, alio nidoris odores.</s><s id="s.001916"> <lb></lb> Praeterea manare aliud per saxa videtur; <lb></lb> Atque aliud lignis, aliud transire per aurum: <lb></lb> Argentoque foras aliud, vitroque meare, <lb></lb> nam fluere hac species, illac calor ire videtur; <lb></lb> Atque aliis aliut citius transmittere eadem.</s><s id="s.001917"> <lb></lb> Scilicet id fieri cogit natura viarum <lb></lb> Multimodis varians, ut paullo ostendimus ante, <lb></lb> Propter dissimilem naturam, textaque rerum.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001918">Quapropter bone ubi haec confirmata, atque locata <lb></lb> Omnia constiterint nobis praeposta, parata: <lb></lb> Quod superest, facile hinc ratio reddetur, & omnis <lb></lb> Caussa patefiet, quae ferri pelliciat vim.</s><s id="s.001919"> <lb></lb> Principio, fluere e lapide hoc permulta necesse est <lb></lb> Semina, sive aestum, qui discutit aera plagis: <lb></lb> Inter qui lapidem, ferrumque est cumque locatus.</s><s id="s.001920"> <lb></lb> Hoc ubi inanitur spatium, multusque vacefit <lb></lb> In medio locus; extemplo primordia ferri <lb></lb> In vacuum prolapsa cadant coniuncta, fit, utque <lb></lb> Anulus ipse sequatur, eatque ita corpore toto.</s><s id="s.001921"> <lb></lb> Nec res ulla magis primoribus ex elementis <lb></lb> Endopedita suis arte conexa coheret, <lb></lb> Quam validi ferri natura, & frigidus horror.</s><s id="s.001922"> <lb></lb> Quo minus est mirum, quod paulla diximus ante, <lb></lb> Corpora si nequeunt e ferro plura coorta <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/275.jpg" pagenum="226"></pb> In vacuum ferri, quin anulus ipse sequatur: <lb></lb> Quod facit, & sequitur donec pervenit ad ipsum <lb></lb> Iam lapidem, caecisque in eo compagibus hesit.</s><s id="s.001923"> <lb></lb> Hoc fit idem cunctas in partis; unde vacefit <lb></lb> Cumque locus, sive e transverso, sive superne, <lb></lb> Corpora continuo in vacuum vicina feruntur: <lb></lb> Quippe agitantur enim plagis aliunde, nec ipsa <lb></lb> Sponte sua sursum possunt consurgere in auras.</s><s id="s.001924"> <lb></lb> Huc accedit item, quare queat id magis esse, <lb></lb> Haec quoque res adiumento, motuque iuvatur, <lb></lb> Quod simul a fronte est anelli rarior aer <lb></lb> Factus, inanitusque locus magis, ac vacuatus; <lb></lb> Continuo fit, uti qui post est cumque locatus <lb></lb> Aer, a tergo quasi provehat, atque propellat.</s><s id="s.001925"> <lb></lb> Semper enim circumpositus res verberat aer.</s><s id="s.001926"> <lb></lb> Sed tali fit uti propellat tempore ferrum, <lb></lb> Parte quod ex una spatium vacat, & capit in se.</s><s id="s.001927"> <lb></lb> Hic ubi, quem memoro, per crebra foramina ferri est <lb></lb> Privas ad partis subtiliter insinuatus; <lb></lb> Trudit, & inpellit, quasi navim, velaque ventus.</s><s id="s.001928"> <lb></lb> Denique res omnes debent in corpore habere <lb></lb> Aera, quandoquidem raro sunt corpore, & aer <lb></lb> Omnibus est rebus circumdatus, adpositusque.</s><s id="s.001929"> <lb></lb> Hic igitur, penitus qui in ferrost abditus aer, <lb></lb> Sollicito motu semper iactatur, eoque <lb></lb> Verberat anellum dubio procul, & ciet intus <lb></lb> Scilicet: ille eodem fertur, quo praecipitavit <lb></lb> Iam semel; & partem in vacuam conamina sumpsit.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001930">Fit quoque, ut a lapide hoc ferri natura recedat <lb></lb> Interdum fugere, atque sequi consueta vicissim.</s><s id="s.001931"> <lb></lb> Exultare etiam Samothracia ferrea vidi, <lb></lb> Et ramenta simul ferri furere intus ahenis <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/276.jpg" pagenum="227"></pb> In scaphijs, lapis hic Magnes cum subditus esset.</s><s id="s.001932"> <lb></lb> Usqueadeo fugere ab saxo gestire videtur.</s><s id="s.001933"> <lb></lb> Aere interposito, & discordia tanta creatur: <lb></lb> Propterea quia nimirum prius aestus ubi aeris <lb></lb> Praecepit, ferrique vias possedit apertas; <lb></lb> Posterior lapidis venit aestus; & omnia plena <lb></lb> Invenit in ferro; neque habet qua tranet, ut ante.</s><s id="s.001934"> <lb></lb> Cogitur offensare igitur, pulsareque fluctu <lb></lb> Ferrea texta suo: quo pacto respuit ab se, <lb></lb> Atque per aes agitat, sine eo quod saepe resorbet.</s><s id="s.001935"> <lb></lb> Illud in his rebus mirari mitte, quod aestus <lb></lb> Non valet e lapide hoc alias impellere item res: <lb></lb> Pondere enim fretae partim stant; quod genus aurum; <lb></lb> Et partim, raro quia sunt cum corpore, ut aestus <lb></lb> Pervolet intactus, nequeunt inpellier usquam; <lb></lb> Lignea materies in quo genere esse videtur.</s><s id="s.001936"> <lb></lb> Inter utrasque igitur ferri natura locata <lb></lb> Aeris ubi accepit quaedam corpuscula; tum fit, <lb></lb> Impellant ut eam Magnesii flumina saxi.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001937">Nec tamen haec ita sunt aliarum rerum aliena, <lb></lb> Ut mihi multa parum genere ex hoc suppeditentur, <lb></lb> Quae memorare queam inter se singulariter apta.</s><s id="s.001938"> <lb></lb> Saxa vides primum sola coalescere calce: <lb></lb> Glutine materies taurino iungitur uno, <lb></lb> Ut vitio venae tabularum saepius hiscant, <lb></lb> Quam laxare queant compages taurea vincla.</s><s id="s.001939"> <lb></lb> Vitigeni latices in aquai fontibus audent <lb></lb> Misceri, cum pix nequeat gravis, & leve olivum.</s><s id="s.001940"> <lb></lb> Purpureusque colos conchily iungitur una <lb></lb> Corpore cum lanae, dirimi qui non queat usquam, <lb></lb> Non, si Neptuni fluctu renovare operam des, <lb></lb> Non, mare si totum velit eluere omnibus undis.</s> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/277.jpg" pagenum="228"></pb> <s id="s.001941">Denique auro argentum copulat una <lb></lb> Aereaque res plumbo fit uti iungatur ab albo? </s><s id="s.001942"> <lb></lb> Cetera iam quam multa licet reperire!</s><s id="s.001943"> quid ergo? </s><s id="s.001944"> <lb></lb> Nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam: <lb></lb> Nec me tam multam hic operam consumere par est: <lb></lb> Sed breviter paucis praestat comprendere multa.</s><s id="s.001945"> <lb></lb> Quorum ita texturae ceciderunt mutua contra, <lb></lb> Ut cava conveniant plenis haec illius, illa <lb></lb> Huiusque: inter se, iunctura haec optima constat.</s><s id="s.001946"> <lb></lb> Est etiam, quasi ut anellis, hamisque plicata <lb></lb> Inter se quaedam possint copulata teneri: <lb></lb> Quod magis in lapide hoc fieri, ferroque videtur.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001947">Nunc, ratio quae sit morbis, aut unde repente <lb></lb> Mortiferam possit cladem conflare coorta <lb></lb> Morbida vis hominum generi, pecudumque catervis, <lb></lb> Expediam.</s><s id="s.001948"> primum multarum semina rerum <lb></lb> Esse supra docui, quae sint vitalia nobis: <lb></lb> Et contra, quae sint morbo, mortique necesse est <lb></lb> Multa volare.</s><s id="s.001949"> ea cum casu sunt forte coorta <lb></lb> Et perturbarunt caelum: fit morbidus aer.</s><s id="s.001950"> <lb></lb> Atque ea vis omnis morborum, pestilitasque <lb></lb> Aut extrinsecus, ut nubes, nebulaeque, superne <lb></lb> Per caelum veniunt; aut ipsa saepe coortae <lb></lb> De terra surgunt, ubi putorem humida nacta est, <lb></lb> Intempestivis pluvijsque, & solibus icta.</s><s id="s.001951"> <lb></lb> Nonne vides etiam caeli novitate, & aquarum <lb></lb> Tentari, procul a patria quicumque, domoque <lb></lb> Adveniunt ? </s><s id="s.001952"> ideo quia longe discrepitat res? </s><s id="s.001953"> <lb></lb> Nam quid Britanis caelum differre putamus, <lb></lb> Et quod in Aegypto est, qua mundi claudicat axis, <lb></lb> Quidve quod in Ponto est, differre & Gadibus, atque <lb></lb> Usque ad nigra virum percocto saecla colore ? </s><s id="s.001954"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/278.jpg" pagenum="229"></pb> Quae cum quattuor inter se diversa videmus <lb></lb> Quattuor a ventis, & caeli partibus esse; <lb></lb> Tum color, & facies hominum distare videntur <lb></lb> Largiter, & morbi generatim saecla tenere.</s><s id="s.001955"> <lb></lb> Est elephas morbus, qui propter flumina Nili <lb></lb> Gignitur Aegypto in media, neque praeterea usquam.</s><s id="s.001956"> <lb></lb> Atthide temptantur gressus; oculique in Achaeis <lb></lb> Finibus.</s><s id="s.001957"> inde alijs alius locus est inimicus <lb></lb> Partibus, ac membris, varius concinnat id aer.</s><s id="s.001958"> <lb></lb> Proinde ubi se caelum, quod nobis forte alienum, <lb></lb> Commovet, atque aer inimicus serpere coepit; <lb></lb> Ut nebula, ac nubes ,paullatim repit, & omne <lb></lb> Qua graditur, conturbat, & immutare coactat; <lb></lb> Fit quoque, ut, in nostrum cum venit denique caelum; <lb></lb> Corrumpat, reddatque sui simile, atque alienum.</s><s id="s.001959"> <lb></lb> Haec igitur subito clades nova, pestilitasque <lb></lb> Aut in aquas cadit, aut fruges persidit in ipsas, <lb></lb> Aut alios hominum pastus, pecudumque cibatus, <lb></lb> Aut etiam suspensa manet vis aere in ipso: <lb></lb> Et cum spirantes mixtas hinc ducimus auras, <lb></lb> Illa quoque in corpus pariter sorbere necesse est.</s><s id="s.001960"> <lb></lb> Consimili ratione venit bubus quoque saepe <lb></lb> Pestilitas, etiam pecubus balantibus aegror.</s><s id="s.001961"> <lb></lb> Nec refert utrum nos in loca deveniamus <lb></lb> Nobis adversa, & caeli mutemus amictum: <lb></lb> An caelum nobis ultro natura corruptum <lb></lb> Deferat, aut aliquid, quo non consuevimus uti; <lb></lb> Quod nos adventu possit tentare recenti.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.001962">Haec ratio quondam morborum, & mortifer aestus, <lb></lb> Finibus Cecropijs funestos reddidit agros; <lb></lb> Vastavitque vias, exhausit civibus urbem.</s><s id="s.001963"> <lb></lb> Nam penitus veniens, Aegypti e finibus ortus, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/279.jpg" pagenum="230"></pb> Aera permensus multum, camposque natantis, <lb></lb> Incubuit tandem populo Pandionis: omnes, <lb></lb> Inde, catervatim morbo, mortique dabantur.</s><s id="s.001964"> <lb></lb> Principio caput incensum fervore gerebant; <lb></lb> Et duplicis oculos suffusa luce rubentes.</s><s id="s.001965"> <lb></lb> Sudabant etiam fauces intrinsecus atro <lb></lb> Sanguine; & ulceribus vocis via saepta coibat: <lb></lb> Atque animi interpres manabat lingua cruore, <lb></lb> Debilitata malis, motu gravis, aspera tactu.</s><s id="s.001966"> <lb></lb> Inde ubi per fauces pectus complerat, & ipsum <lb></lb> Morbida vis in cor maestum confluxerat aegris, <lb></lb> Omnia tum vero vitai claustra lababant.</s><s id="s.001967"> <lb></lb> Spiritus ore foras taetrum volvebat odorem, <lb></lb> Rancida quo perolent proiecta cadavera ritu.</s><s id="s.001968"> <lb></lb> Atque animi prorsum tum vires totius, & omne <lb></lb> Languebat corpus, leti iam limine in ipso.</s><s id="s.001969"> <lb></lb> Intolerabilibusque malis erat anxius angor <lb></lb> Adsidue comes, & gemitu commixta querela.</s><s id="s.001970"> <lb></lb> Singultusque frequens noctem persaepe, diemque <lb></lb> Corripere adsidue nervos, & membra coactans, <lb></lb> Dissoluebat eos defessos ante, fatigans.</s><s id="s.001971"> <lb></lb> Nec nimio cuiquam posses ardore tueri <lb></lb> Corporis in summo summam ferviscere partem; <lb></lb> Sed potius tepidum manibus proponere tactum: <lb></lb> Et simul ulceribus quasi inustis omne rubere <lb></lb> Corpus; ut est, per membra sacer dum diditur ignis.</s><s id="s.001972"> <lb></lb> Intima pars homini vero flagrabat adesa, <lb></lb> Flagrabat stomacho flamma, ut fornacibus, intus: <lb></lb> Nihil adeo posses cuiquam leve, tenveque membris <lb></lb> Vertere in utilitatem.</s><s id="s.001973"> ad ventum, & frigora semper; <lb></lb> In fluvios partim gelidos ardentia morbo <lb></lb> Membra dabant, nudum iacientes corpus in undas.</s><s id="s.001974"> <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/280.jpg" pagenum="231"></pb> Multi praecipites lymphis putealibus alte <lb></lb> Inciderunt ipso venientes ore patente.</s><s id="s.001975"> <lb></lb> Insedabiliter sitis arida, corpora mersans <lb></lb> Aequabat multum parvis umoribus imbrem.</s><s id="s.001976"> <lb></lb> Nec requies erat ulla mali: defessa iacebant <lb></lb> Corpora.</s><s id="s.001977"> mussabat tacito medicina timore.</s><s id="s.001978"> <lb></lb> Quippe patentia cum totas ardentia noctes <lb></lb> Lumina versarent oculorum expertia somno.</s><s id="s.001979"> <lb></lb> Multaque praeterea mortis tum signa dabantur: <lb></lb> Perturbata animi mens in maerore, metuque; <lb></lb> Triste supercilium; furiosus voltus, & acer: <lb></lb> Sollicitae porro plenaeque sonoribus aures; <lb></lb> Creber spiritus, aut ingens, raroque coortus; <lb></lb> Sudorisque madens per collum splendidus humor: <lb></lb> Tenvia sputa, minuta, croci contacta colore, <lb></lb> Salsaque, per fauces raucas vix edita tussi.</s><s id="s.001980"> <lb></lb> In manibus vero trahier nervi , & tremere artus: <lb></lb> A pedibusque minutatim succedere frigus <lb></lb> Non dubitabat: item ad supremum denique tempus <lb></lb> Conpressae nares; nasi primoris acumen <lb></lb> Tenve, cavati oculi, cava tempora, frigida pellis, <lb></lb> Duraque: inhorrebat rictum: frons tenta meabat.</s><s id="s.001981"> <lb></lb> Nec nimio rigida post strati morte iacebant: <lb></lb> Octavoque fere candenti lumine solis, <lb></lb> Aut etiam nona reddebant lampade vitam.</s><s id="s.001982"> <lb></lb> Quorum si quis, ut est, vitarat funera leti, <lb></lb> Ulceribus tetris, & nigra proluvie alvi; <lb></lb> Posterius tamen hunc tabes, letumque manebat: <lb></lb> Aut etiam multus capitis cum saepe dolore <lb></lb> Corruptus sanguis expletis naribus ibat.</s><s id="s.001983"> <lb></lb> Huc hominis totae vires, corpusque fluebat.</s><s id="s.001984"> <lb></lb> Profluvium porro qui taetri sanguinis acre <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/281.jpg" pagenum="232"></pb> Exierat; tamen in nervos huic morbus, & artus <lb></lb> Ibat, & in partis genitalis corporis ipsas.</s><s id="s.001985"> <lb></lb> Et graviter partim metuentes limina leti <lb></lb> Vivebant ferro privati parte virili: <lb></lb> Et manibus sine nonnulli, pedibusque manebant <lb></lb> In vita tamen, & perdebant lumina partim: <lb></lb> Usqueadeo mortis metus his incesserat acer.</s><s id="s.001986"> <lb></lb> Atque etiam quosdam cepere oblivia rerum <lb></lb> Cunctarum, neque se possent cognoscere ut ipsi.</s><s id="s.001987"> <lb></lb> Multaque humi cum inhumata iacerent corpora supra <lb></lb> Corporibus: tamen alituum genus, atque ferarum <lb></lb> Aut procul absiliebat, ut acrem exiret odorem: <lb></lb> Aut, ubi gustarat, languebat morte propinqua.</s><s id="s.001988"> <lb></lb> Nec tamen omnino temere illis solibus ulla <lb></lb> Comparebat avis, nec tristia Saecla ferarum <lb></lb> Exibant silvis.</s><s id="s.001989"> languebant pleraque morbo, <lb></lb> Et moriebantur.</s><s id="s.001990"> cumprimis fida canum vis <lb></lb> Strata vijs animam ponebat in omnibus aegram; <lb></lb> Extorquebat enim vitam vis morbida membris.</s><s id="s.001991"> <lb></lb> Incomitata rapi certabant funera vasta.</s><s id="s.001992"> <lb></lb> Nec ratio remedy communis certa dabatur: <lb></lb> Nam quod alijs dederat vitalis aeris auras <lb></lb> Volvere in ore licere, & caeli templa tueri; <lb></lb> Hoc alijs erat exitio, letumque parabat.</s><s id="s.001993"> <lb></lb> Illud in his rebus miserandum, & magnopere unum <lb></lb> Aerumnabile erat, quod ubi se quisque videbat <lb></lb> Implicitum morbo, morti damnatus ut esset; <lb></lb> Deficiens animo maesto cum corde iacebat, <lb></lb> Funera respectans animam & mittebat ibidem.</s><s id="s.001994"> <lb></lb> Idque vel imprimis cumulabat funere funus.</s><s id="s.001995"> <lb></lb> Quippe etenim nullo cessabant tempore apisci <lb></lb> Ex alijs alios avidi contagia morbi, <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/282.jpg" pagenum="233"></pb> Nam quicumque suos fugitabant visere ad aegros, <lb></lb> Vitai nimium cupidi, mortisque timentes; <lb></lb> Poenibat paullo post turpi morte, malaque, <lb></lb> Desertos, opis expertis, incuria mactans, <lb></lb> Lanigeras tamquam pecudes, & bucera saecla.</s><s id="s.001996"> <lb></lb> Qui fuerant autem praesto, contagibus ibant, <lb></lb> Atque labore; pudor quem tum cogebat obire, <lb></lb> Blandaque lassorum vox mista voce querellae.</s><s id="s.001997"> <lb></lb> Optimus hoc leti genus ergo quisque subibat.</s><s id="s.001998"> <lb></lb> Inque alijs alium.</s><s id="s.001999"> populum sepelire suorum <lb></lb> Certantes, lacrumis lassi, luctuque redibant: <lb></lb> Inde bonam partem in lectum maerore dabantur.</s><s id="s.002000"> <lb></lb> Nec poterat quisquam reperiri, quem neque morbus, <lb></lb> Nec mors, nec luctus tentaret tempore tali.</s> <lb></lb> </p><p type="main"><s id="s.002001">Praeterea iam pastor, & armentarius omnis, <lb></lb> Et robustus item curvi moderator aratri, <lb></lb> Languebant: penitusque casa, contrusa iacebant <lb></lb> Corpora, paupertate, & morbo dedita morti.</s><s id="s.002002"> <lb></lb> Exanimis pueris super exanimata parentum <lb></lb> Corpora non numquam posses, retroque videre <lb></lb> Matribus, & patribus natos super edere vitam.</s><s id="s.002003"> <lb></lb> Nec minimam partem ex agris aegroris in urbem <lb></lb> Confluxit, languens quem contulit agricolarum <lb></lb> Copia, conveniens ex omni morbida parte.</s><s id="s.002004"> <lb></lb> Omnia condebant loca, tectaque: quo magis aestus <lb></lb> Confertos ita acervatim mors accumulabat.</s><s id="s.002005"> <lb></lb> Multa siti protracta viam per, proque voluta <lb></lb> Corpora silanos ad aquarum strata iacebant <lb></lb> Interclusa anima nimia ab dulcedine aquai.</s><s id="s.002006"> <lb></lb> Multaque per populi passim loca prompta, viasque <lb></lb> Languida semianimo tum corpore membra videres <lb></lb> Horrida paedore, & pannis cooperta perire <lb></lb> <pb xlink:href="079/01/283.jpg" pagenum="234"></pb> Corporis inluvie: pellis super ossibus una, <lb></lb> Visceribus coecis prope iam sordique sepulta.</s><s id="s.002007"> <lb></lb> Omnia denique sancta deum delubra replerat <lb></lb> Corporibus mors exanimis, onerataque passim <lb></lb> Cuncta cadaveribus caelestum templa manebant, <lb></lb> Hospitibus loca quae complerant aedituentes.</s><s id="s.002008"> <lb></lb> Nec iam relligio divum, nec numina magni <lb></lb> Pendebantur: enim praesens dolor exsuperabat.</s><s id="s.002009"> <lb></lb> Nec mos ille sepulturae remanebat in urbe, <lb></lb> Ut pius hic populus semper consuerat humari.</s><s id="s.002010"> <lb></lb> Perturbatus enim totus trepidabat, & unus <lb></lb> Quisque suum pro re consortem maestus humabat.</s><s id="s.002011"> <lb></lb> Multaque res subita, & paupertas horrida suasit.</s><s id="s.002012"> <lb></lb> Namque suos consanguineos aliena rogorum <lb></lb> Insuper extructa ingenti clamore locabant, <lb></lb> Subdebantque faces multo cum sanguine saepe <lb></lb> Rixantes potius, quam corpora desererentur.</s> <lb></lb> </p> </chap> </body> <back></back> </text> </archimedes>