view texts/XML/echo/la/Casati_1686_UEY6QQZ7.xml @ 31:edf6e8fcf323 default tip

Removing DESpecs directory which deserted to git
author Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de>
date Wed, 29 Nov 2017 16:55:37 +0100
parents 22d6a63640c6
children
line wrap: on
line source

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?><echo xmlns="http://www.mpiwg-berlin.mpg.de/ns/echo/1.0/" xmlns:de="http://www.mpiwg-berlin.mpg.de/ns/de/1.0/" xmlns:dcterms="http://purl.org/dc/terms" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xmlns:echo="http://www.mpiwg-berlin.mpg.de/ns/echo/1.0/" xmlns:xhtml="http://www.w3.org/1999/xhtml" xmlns:mml="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" version="1.0RC">
  <metadata>
    <dcterms:identifier>ECHO:UEY6QQZ7.xml</dcterms:identifier>
    <dcterms:creator identifier="GND:117647993">Casati, Paolo</dcterms:creator>
    <dcterms:title xml:lang="la">De igne</dcterms:title>
    <dcterms:date xsi:type="dcterms:W3CDTF">1686</dcterms:date>
    <dcterms:language xsi:type="dcterms:ISO639-3">lat</dcterms:language>
    <dcterms:rights>CC-BY-SA</dcterms:rights>
    <dcterms:license xlink:href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/">CC-BY-SA</dcterms:license>
    <dcterms:rightsHolder xlink:href="http://www.mpiwg-berlin.mpg.de">Max Planck Institute for the History of Science, Library</dcterms:rightsHolder>
  </metadata>
  <text xml:lang="la" type="free">
<div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1"><pb file="0001" n="1"/>
<pb file="0002" n="2"/>
<pb file="0003" n="3"/>
<pb file="0004" n="4"/>
<pb file="0005" n="5"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div2" type="section" level="1" n="2">
<head xml:id="echoid-head1" xml:space="preserve">*DE IGNE* <lb/>*DISSERTATIONES* <lb/>*PHYSICÆ* <lb/>*AVCTORE* <lb/>*PAVLO CASATO* <lb/>*Placentino Societatis IESV.* <lb/>In quibus plura ad Ignis naturam ſpectantia Phyſicè <lb/>explicantur; <lb/>Et Phyſicam philoſophandi methodum cum Ariſtotele <lb/>conſentire oſtenditur.</head>
  <figure>
    <image file="0005-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0005-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div3" type="section" level="1" n="3">
<head xml:id="echoid-head2" xml:space="preserve">*VENETIIS, MDCLXXXVI.*</head>
<head xml:id="echoid-head3" xml:space="preserve">Apud Nicolaum Pezzana</head>
<handwritten/>
</div>
<div xml:id="echoid-div4" type="section" level="1" n="4">
<head xml:id="echoid-head4" style="it" xml:space="preserve">SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIO.</head>
<pb file="0006" n="6"/>
<pb file="0007" n="7"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div5" type="section" level="1" n="5">
<head xml:id="echoid-head5" xml:space="preserve">SERENISSIMO MAGNO HETRVRIÆ DVCI <lb/>*COSMO SECVNDO* <lb/>*PAVLVS CASATVS* <lb/>*Societatis Ieſu Felicitatem.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1" xml:space="preserve">TVo iſto ſub Cœlo, Magne Dux <lb/>Sereniſſime, Mediceiſque auſpicijs <lb/>Naturalem Philoſophiam noſtro <lb/>hoc fæculo reuixiſſe, ac demum, <lb/>apud Italos ſaltem, Phyſicſe4; </s>
  <s xml:id="echoid-s2" xml:space="preserve">loqui <lb/>didiciſſe, omnibus compertum eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3" xml:space="preserve">Neſcio autem quo fato non pauci <lb/>Peripateticæ ſectæ addicti, ne ab Ariſtotele deſci-<lb/>ſcere videantur, à Phyſica philoſophandi metho-<lb/>do ita abhorrent, vt affines ſenſuum iudicio ratio-<lb/>nes conſectanti vix Philoſophi nomen, ſi Superis <lb/>placet, reliquum faciant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4" xml:space="preserve">Mihi certè Ariſtotelis in-<lb/>genium, abſtractas ratiocinationes, vbi rem gene-<lb/>ratim ſpeculatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5" xml:space="preserve">Phyſicis argumentis, vbiad ſingu-<lb/>laria deſcendit, mirè temperantis ſemper placuit, <lb/>cui vocabula nunquam fecere ſatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6" xml:space="preserve">Proptereà, cum
<pb file="0008" n="8"/>
Ignis naturam ex ijs, quæ ſub ſenſum cadunt, exa-<lb/>minandam ſuſcepiſſem, nihilque ab Ariſtotelis <lb/>mente alienum deprehendiſſem, adeò vt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7" xml:space="preserve">Ari-<lb/>ſtotelicè pariter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8" xml:space="preserve">Phyſicè philoſophari liceat, <lb/>operæ pretium me facturum arbitratus ſum, ſi pau-<lb/>cula quædam, quæ per otium aliquandò de Igne <lb/>commentari licuit, publici iuris fieri paterer, non <lb/>vt facem philoſophantibus præferam, ſed quibus <lb/>ab Ariſtotele, quaſi mera vocabula obtruderet, ca-<lb/>lumniam auerterem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9" xml:space="preserve">Meam tamen hanc de Igne, <lb/>quem Calor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10" xml:space="preserve">Lux commendant, frigidam, mul-<lb/>taque inſcitiæ fuligine aſperſam commentationem, <lb/>in obſequentiſſimi animi ſignificationem, Tibi ſi-<lb/>ſtere, Sereniſſime Princeps, prorſus non auderem, <lb/>niſi me prouocaret Tua illa ſumma benignitas, <lb/>qua me, licèt immerentem, complecti voluiſti, <lb/>quoties Tuos ad pedes venerabundum accidere per-<lb/>miſiſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s11" xml:space="preserve">Patere igitur, pro Tua ſingulari humani-<lb/>tate, hanc obſcuri auctoris de Igne diſſerentis lu-<lb/>cubratiunculam Tuo ex Nomine Lucem mutuari; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12" xml:space="preserve">neque ſe Tuis oculis indignam arbitrabitur, quam <lb/>Sereniſſimo Tuo digneris patrocinio.</s>
  <s xml:id="echoid-s13" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0009" n="9"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div6" type="section" level="1" n="6">
<head xml:id="echoid-head6" xml:space="preserve">Ad Lectorem.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14" xml:space="preserve">PAuciſſimiste volo, Amice Lector. </s>
  <s xml:id="echoid-s15" xml:space="preserve">Cur Diſſertationes ſcri-<lb/>pſerim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16" xml:space="preserve">Collocutiones, quæris? </s>
  <s xml:id="echoid-s17" xml:space="preserve">Multa paucis complecti <lb/>volui, atque apparatus, fæpè ſuperfluos, ad propoſitam <lb/>quæſtionem negligere. </s>
  <s xml:id="echoid-s18" xml:space="preserve">Sed potiſſimùm, quia nihil volui <lb/>deſinitè pronunciare. </s>
  <s xml:id="echoid-s19" xml:space="preserve">Sua ſibi maneat cuique ſententia; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20" xml:space="preserve">neminem peto; </s>
  <s xml:id="echoid-s21" xml:space="preserve">non in partes diſcedo; </s>
  <s xml:id="echoid-s22" xml:space="preserve">neminem mihi aſſeclam de-<lb/>poſco. </s>
  <s xml:id="echoid-s23" xml:space="preserve">Animi cauſa ſcribenti placuit familiaris Collocutionis liber-<lb/>tate vti, atque, reiectis ſeuerioris ſcriptionis compedibus, per aper-<lb/>tos Phyſicarum quæſtionum ad Ignem ſpectantium campos philo-<lb/>ſophando vagari.</s>
  <s xml:id="echoid-s24" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s25" xml:space="preserve">At plura de Igne diſputare potuiſſes; </s>
  <s xml:id="echoid-s26" xml:space="preserve">videlicet An igneæ ſint vi-<lb/>uentium animæ, humanam ſi demas, quæ materiæ expers eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s27" xml:space="preserve">An <lb/>flammula in corde vigeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s28" xml:space="preserve">An inter ignes vitam ducere valeant ani-<lb/>mantes; </s>
  <s xml:id="echoid-s29" xml:space="preserve">An ignea ſint cum Sole &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s30" xml:space="preserve">cœtera ſydera, præſertim fixa: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s31" xml:space="preserve">potuiſſes perpetuos è montibus erumpentes Vulcanos, fulminum, <lb/>cœterorumque ignitorum Meteororum naturam, ac vires conſide-<lb/>rare, vt pleniùs vberiùſque Ignis natura innoteſceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s32" xml:space="preserve">Potuiſſem vti-<lb/>que, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s33" xml:space="preserve">voluiſſem; </s>
  <s xml:id="echoid-s34" xml:space="preserve">ideoque non pauca in Aduerſarijs congeſſeram. </s>
  <s xml:id="echoid-s35" xml:space="preserve"><lb/>Sed alieni iuris homini non licuit, quas alijs muneribus debebat, lu-<lb/>cubrationibus horas impendere, neque plures, quàm ſubciſiuas. </s>
  <s xml:id="echoid-s36" xml:space="preserve"><lb/>Otium verò, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s37" xml:space="preserve">annos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s38" xml:space="preserve">valetudinem, hac deuexa ætate, adhuc ſpe-<lb/>rare ſi velim, prorſus imprudens fuero. </s>
  <s xml:id="echoid-s39" xml:space="preserve">Quare paucula hæc in non-<lb/>nullorum fortaſſe vtilitatem prodire patior. </s>
  <s xml:id="echoid-s40" xml:space="preserve">Plura addere, ſi quan-<lb/>do tempus tulerít, nil vetat: </s>
  <s xml:id="echoid-s41" xml:space="preserve">vtinam nihil ineptè dictum, quod de-<lb/>mere expediat.</s>
  <s xml:id="echoid-s42" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s43" xml:space="preserve">Cur autem tres egregios Viros diſſertatores inducere auſus fue-<lb/>rim, nil eſt, quod dicam: </s>
  <s xml:id="echoid-s44" xml:space="preserve">volui ſcilicet amiciſſimorum capitum no-<lb/>mina in grati animi ſignificationem, quoad per me licet, perennita-<lb/>ti conſecrare, atque ex ſplendidís nominibus lucem aliquam mu-<lb/>tuare. </s>
  <s xml:id="echoid-s45" xml:space="preserve">Nec te pluribus moror. </s>
  <s xml:id="echoid-s46" xml:space="preserve">Vale.</s>
  <s xml:id="echoid-s47" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div7" type="section" level="1" n="7">
<head xml:id="echoid-head7" xml:space="preserve">ADMONITIVNCVLA.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s48" xml:space="preserve">PRodiere nuperrìmè Lugduni, quos ſcripſeram, Mechanicorum Libri Octo, <lb/>in quibus ex vno eodemque principio Vectis, cœterarumque Facultatum <lb/>vires Phyſicè explicare, ac Geometricè demonſtrare conatus ſum, omnium Ma-<lb/>chinarum fundamenta ſtatuens. </s>
  <s xml:id="echoid-s49" xml:space="preserve">Cuius autem oſcitantiæ tribuendum ſit, ne-<lb/>ſcio, quod perperam in ipſa libri facie atque inſcriptione ſolius Vectis facta ſit <lb/>mentio, omnino contra totius illius ſcriptionis ſcopum, adeò vt verbis illis ne-<lb/>que legitimus ſenſus conſtet. </s>
  <s xml:id="echoid-s50" xml:space="preserve">Ablens non potui tempori adeſſe, vt tam fœdè la-<lb/>pſum Typothetam ſubleuarem: </s>
  <s xml:id="echoid-s51" xml:space="preserve">ideò te monitum nunc volo, Lector beneuole, <lb/>ne mihi tribuas titulum ſcriptioni minimè cohærentem.</s>
  <s xml:id="echoid-s52" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0010" n="10"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div8" type="section" level="1" n="8">
<head xml:id="echoid-head8" xml:space="preserve">*INDEX* <lb/>*DISSERTATIONVM.*</head>
<head xml:id="echoid-head9" xml:space="preserve">DISSERTATIO PRIMA.</head>
<head xml:id="echoid-head10" style="it" xml:space="preserve">De Ignis nobilitate.</head>
<head xml:id="echoid-head11" xml:space="preserve">DISSERTATIO II.</head>
<head xml:id="echoid-head12" style="it" xml:space="preserve">De Ignis naturâ.</head>
<head xml:id="echoid-head13" xml:space="preserve">DISSERTATIO III.</head>
<head xml:id="echoid-head14" style="it" xml:space="preserve">De Ignis loco.</head>
<head xml:id="echoid-head15" xml:space="preserve">DISSERTATIO IV.</head>
<head xml:id="echoid-head16" style="it" xml:space="preserve">An exustione noua ſubſtantia <lb/>gignatur.</head>
<head xml:id="echoid-head17" xml:space="preserve">DISSERTATIO V.</head>
<head xml:id="echoid-head18" style="it" xml:space="preserve">De calore.</head>
<head xml:id="echoid-head19" xml:space="preserve">DISSERTATIO VI.</head>
<head xml:id="echoid-head20" style="it" xml:space="preserve">De his, quæ virtute calida di-<lb/>cuntur.</head>
<head xml:id="echoid-head21" xml:space="preserve">DISSERTATIO VII.</head>
<head xml:id="echoid-head22" style="it" xml:space="preserve">Quomodo Ignis accendatur.</head>
<head xml:id="echoid-head23" xml:space="preserve">DISSERTATIO VIII.</head>
<head xml:id="echoid-head24" style="it" xml:space="preserve">De Flammâ, &amp; Fumo.</head>
<head xml:id="echoid-head25" xml:space="preserve">DISSERTATIO IX.</head>
<head xml:id="echoid-head26" style="it" xml:space="preserve">De Ignis extinctione.</head>
<head xml:id="echoid-head27" xml:space="preserve">DISSERTATIO X.</head>
<head xml:id="echoid-head28" style="it" xml:space="preserve">De Cineribus.</head>
<head xml:id="echoid-head29" xml:space="preserve">DISSERTATIO XI.</head>
<head xml:id="echoid-head30" style="it" xml:space="preserve">De aquis fortibus.</head>
<head xml:id="echoid-head31" xml:space="preserve">DISSERTATIO XII.</head>
<head xml:id="echoid-head32" style="it" xml:space="preserve">De luce Ignis.</head>
<head xml:id="echoid-head33" xml:space="preserve">DISSERTATIO XIII.</head>
<head xml:id="echoid-head34" style="it" xml:space="preserve">De coloribus per Ignem mutatis.</head>
<pb file="0011" n="11"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div9" type="section" level="1" n="9">
<head xml:id="echoid-head35" xml:space="preserve">CAROLVSDENOYELLE <lb/>Præpoſitus Generalis Societatis Ieſu.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s53" xml:space="preserve">*C*Vm librum, cui titulus, De Igne Diſſertationes phy-<lb/>ſicæ, auctore P. </s>
  <s xml:id="echoid-s54" xml:space="preserve">Paulo Caſato noſtræ Societatis Sacer-<lb/>dote aliquot, eiuſdem Societatis Theologi recognouerint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s55" xml:space="preserve"><lb/>in Lucem edi poſſe probauerint, facultatem facimus, vt <lb/>typis mandetur, ſi ijs ad quos ſpectat, ita videbitur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s56" xml:space="preserve">In quorum fidem has Litteras manu nostra ſubſcriptas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s57" xml:space="preserve"><lb/>ſigillo noſtro munitas dedimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s58" xml:space="preserve">Romæ *18.</s>
  <s xml:id="echoid-s59" xml:space="preserve">* Octobris *1684.</s>
  <s xml:id="echoid-s60" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s61" xml:space="preserve">Carolus de Noyelle.</s>
  <s xml:id="echoid-s62" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0012" n="12"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div10" type="section" level="1" n="10">
<head xml:id="echoid-head36" xml:space="preserve">NOI REFORMATORI <lb/>Dello Studio di Padoua.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s63" xml:space="preserve">*H*Auendo veduto per Fede del Padre Inquiſitore <lb/>nel Libro intitolato, DE IGNE, DIS-<lb/>SERTATIONES PHYSICÆ, Authore <lb/>P.</s>
  <s xml:id="echoid-s64" xml:space="preserve">Paulo Caſato Placentino Societatis Ieſu, non <lb/>v’eſſer coſa alcuna contra la Santa Fede Cattolica, <lb/>e parimente per atteſtato del Segretario noſtro, <lb/>niente contra Prencipi, e buoni conſtumi, con-<lb/>cediamo licenza à Nicolò Pezzana di poterlo <lb/>ſtampare, oſſeruando gli ordini, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s65" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s66" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s67" xml:space="preserve">Data lì 16. </s>
  <s xml:id="echoid-s68" xml:space="preserve">Luglio 1685.</s>
  <s xml:id="echoid-s69" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s70" xml:space="preserve">(</s>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s71" xml:space="preserve">(Nicolò Venier Proc. </s>
  <s xml:id="echoid-s72" xml:space="preserve">Riform.</s>
  <s xml:id="echoid-s73" xml:space="preserve"/>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s74" xml:space="preserve">(Girolamo Gradenigo Proc. </s>
  <s xml:id="echoid-s75" xml:space="preserve">Riform.</s>
  <s xml:id="echoid-s76" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s77" xml:space="preserve">Gio: </s>
  <s xml:id="echoid-s78" xml:space="preserve">Battiſta Nicoloſi Secret.</s>
  <s xml:id="echoid-s79" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="1" file="0013" n="13"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div11" type="section" level="1" n="11">
<head xml:id="echoid-head37" xml:space="preserve">DE IGNE <lb/>DISSERTATIONES PHYSICÆ <lb/>AVTHORE <lb/>P. PAVLO CASATO <lb/>Placentino Societatis IESV.</head>
<head xml:id="echoid-head38" xml:space="preserve">DISSERTATIO PRIMA.</head>
<head xml:id="echoid-head39" xml:space="preserve">*De Ignis nobilitate*.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s80" xml:space="preserve">ERatæſtas ſumma, tempeſtas maximè ſicca, diu-<lb/>que prohibitis de cælo pluuijs exinanitæ fue-<lb/>rant Venetijs ciſternæ ferè omnes, quas in pla-<lb/>teis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s81" xml:space="preserve">compitis tenuiorum hominum neceſ-<lb/>ſitatibus publica parauit munificentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s82" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur apud nos quatuor eſſent huiuſmodi a-<lb/>quarum conceptacula, duo quidem noſtris v-<lb/>ſibus reſeruaui, reliqua viciniæ permiſi. </s>
  <s xml:id="echoid-s83" xml:space="preserve">Qua-<lb/>re tantæ multitudinis factus eſt concurſus ab ipſo diei exordio vſ-<lb/>que ad veſperam, vt diebus non adeò multis exhauſta fuerit ingens <lb/>ciſterna aliquot annos ferè intacta, quam primum noſtræ Domus <lb/>atrium ſatis amplum complectitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s84" xml:space="preserve">Singulis autem hebdomadis, <lb/>bis ſaltem, pro ſua eximia humanitate, me conuenire, vt familiaris <lb/>collocutionis ſuauitate commune bonarum artium ſtudium mutuò <lb/>fouerent (omnes enim, vt ait Cicero, ducimur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s85" xml:space="preserve">trahimur ad cogni-<lb/>tionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s86" xml:space="preserve">ſcientiæ cupiditatem) ſoliti erant tres Illuſtriſſimi Viri, <lb/>quos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s87" xml:space="preserve">ingenitæ nobilitatis ſplendor egregius, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s88" xml:space="preserve">quæſitæ eruditio-<lb/>nis lux non vulgaris commendat, Marcus Antonius Maurocenus, <lb/>Hieronymus Gradonicus, Gaſpar Dandulus Iunior. </s>
  <s xml:id="echoid-s89" xml:space="preserve">Quibus concur-<lb/>rentium hominum frequentiam vix credibilem admirantibus,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s90" xml:space="preserve">Sæpèiacent, inquit Dandulus, pretia prædiorum, ſi maxime ob <lb/>publicam neceſſitatem oneribus premantur, adeò vt nonnunquam, <lb/>ijs carere, lucro ducatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s91" xml:space="preserve">at a quæ iactura nulla mercede videtur poſ-<lb/>ſe compenſari: </s>
  <s xml:id="echoid-s92" xml:space="preserve">quis enim aqua ſe prohiberi, vel quolibet auri ponde-
<pb o="2" file="0014" n="14" rhead="Diſſertatio Prima."/>
re oblato, toleranter patiatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s93" xml:space="preserve">Vtique Pindarus in Olympijs ode 3. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s94" xml:space="preserve">ſub fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s95" xml:space="preserve">aquæ primas conceſſit, eamque præſtantiſſimam dicens cum <lb/>auro inter poſſeſſiones maxime venerabili comparauit</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s96" xml:space="preserve">ἀριςέυ{αι} με\‘ν ὕδωρ, ΚΤεάνων <lb/>δὲ Χρυσὸς ἀδοιέςατον.</s>
  <s xml:id="echoid-s97" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s98" xml:space="preserve">perinde quaſi a qua elementorum obtineret principatum, quem au-<lb/>ro metalla reliqua detulerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s99" xml:space="preserve">Nos certè nunc aduectam ex Medoa-<lb/>co aquam in domeſticas ciſternas infundendam aureo nummo no-<lb/>ſtrate in ſingulas cymbas a quæ plenas erogato, mercari cogimur.</s>
  <s xml:id="echoid-s100" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s101" xml:space="preserve">Subridens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s102" xml:space="preserve">feſtiua comitate condiens grauitatem Gradonicus <lb/>ait; </s>
  <s xml:id="echoid-s103" xml:space="preserve">Equidem à litibus abhorrens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s104" xml:space="preserve">amicitias expetens, colenſque, <lb/>pro Aqua ſtare deberem; </s>
  <s xml:id="echoid-s105" xml:space="preserve">quandoquidem Empedocles (Plutarcho <lb/>teſte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s106" xml:space="preserve">de Primo Frigido) Ignem *litem pernicioſam*; </s>
  <s xml:id="echoid-s107" xml:space="preserve">Aquam verò <lb/>*Amicitiam vehementem* appellauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s108" xml:space="preserve">Cum verò quæ noſtram hanc <lb/>vrbem circumuallant aquæ, tantum inuehant diuitiarum, quan-<lb/>tum vix ex reconditis auri argentique venis effoderetur, illas, <lb/>quamuis ſale refertas, non ſolùm cum auro conferendas, vt vult <lb/>Pindarus, ſed planè aureas facilè quis dixerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s109" xml:space="preserve">Attamen neſcio quo <lb/>impulſu mihi videor ad Ignem Aquæ præponendum procliuior; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s110" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s111" xml:space="preserve">luminis ſuauitas allicit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s112" xml:space="preserve">caloris vis confidentiam fouet; </s>
  <s xml:id="echoid-s113" xml:space="preserve"><lb/>quin Promethei monitum timeam, quo Satyrum ignem primò ſibi <lb/>viſum amplecti volentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s114" xml:space="preserve">oſculari, abſterruit,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s115" xml:space="preserve">Barbam, caper, tuam deflebis protinus <lb/>Tangentem adurit ignis.</s>
  <s xml:id="echoid-s116" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s117" xml:space="preserve">vt eſt apud Plutarchum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s118" xml:space="preserve">de cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s119" xml:space="preserve">ex hoſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s120" xml:space="preserve">vtilit. </s>
  <s xml:id="echoid-s121" xml:space="preserve">Ego ſanè, ſi pu-<lb/>gnandum eſſet, pro focis potiùs, quàm pro puteis, decertarem, vt <lb/>ignem in altiſſimo dignitatis gradu ſupra cætera elementa colloca-<lb/>rem. </s>
  <s xml:id="echoid-s122" xml:space="preserve">Neque deeſſet Philoſophi ſuffragium aduersùs Poetam; </s>
  <s xml:id="echoid-s123" xml:space="preserve">Pinda-<lb/>ro enim opponerem eumdem Plutarchum, qui Igni primas dare <lb/>non dubitauit in eo libro, cui titulum fecit, *Aqua-ne? </s>
  <s xml:id="echoid-s124" xml:space="preserve">anignis? </s>
  <s xml:id="echoid-s125" xml:space="preserve">vti-* <lb/>*lior fit*. </s>
  <s xml:id="echoid-s126" xml:space="preserve">Quod ſi quis fortaſſe Lemnios Vulcanum vt præcipuum <lb/>Deum colentes (teſte Lactantio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s127" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s128" xml:space="preserve">Diu. </s>
  <s xml:id="echoid-s129" xml:space="preserve">Inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s130" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s131" xml:space="preserve">15.</s>
  <s xml:id="echoid-s132" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s133" xml:space="preserve">Solino <lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s134" xml:space="preserve">21.) </s>
  <s xml:id="echoid-s135" xml:space="preserve">derideat; </s>
  <s xml:id="echoid-s136" xml:space="preserve">arguendus certè non videtur Cicero, à quo Vulca-<lb/>num inter Maiorum Gentium Deos cum Apolline, Ioue, Neptuno, <lb/>Marte, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s137" xml:space="preserve">Mercurio recenſeri memini; </s>
  <s xml:id="echoid-s138" xml:space="preserve">cum eæ ſint, quæ ab Igne pro-<lb/>ueniunt vtilitates, vt hic inter prima mundanorum corporum ele-<lb/>menta nulli de nobilitate concedat.</s>
  <s xml:id="echoid-s139" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s140" xml:space="preserve">Tum verò Dandulus. </s>
  <s xml:id="echoid-s141" xml:space="preserve">Satis ſcio Perſas multo cultu Ignem ſa-
<pb o="3" file="0015" n="15" rhead="De ignis nobilitate."/>
crum, quaſi Numen in locis, quæ Procopius πυρέια vocat, venerari <lb/>ſolitos: </s>
  <s xml:id="echoid-s142" xml:space="preserve">Perſeus ſiquidem, vt Chronicon Alexandrinum habet, ali-<lb/>quando fulmine attonitus ignem accendit, diligenterque ſeruatum <lb/>in Perſidem cum Ignis religione intulit: </s>
  <s xml:id="echoid-s143" xml:space="preserve">quam etiam tum vigere a-<lb/>pud regionis illius incolas teſtatus eſt S. </s>
  <s xml:id="echoid-s144" xml:space="preserve">Io. </s>
  <s xml:id="echoid-s145" xml:space="preserve">Chryſoſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s146" xml:space="preserve">hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s147" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s148" xml:space="preserve">ad pop. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s149" xml:space="preserve">Immo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s150" xml:space="preserve">Turcas Perſarum ſucceſſores *Stolidè Ignem colere* author <lb/>eſt Simocatta lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s151" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s152" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s153" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s154" xml:space="preserve">Et ſanè iuuat hìc Ethnicorum hominum <lb/>inſaniam ſecum pugnantem animaduertere: </s>
  <s xml:id="echoid-s155" xml:space="preserve">Nam, ſi quidem adhi-<lb/>benda eſt Ariſtoteli fides ſcribenti lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s156" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s157" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s158" xml:space="preserve">nu. </s>
  <s xml:id="echoid-s159" xml:space="preserve">33. </s>
  <s xml:id="echoid-s160" xml:space="preserve">*in Pſit-* <lb/>*tacinæ gentis ac Perſidis confinio, ignis ſincerâ flammâ ardet; </s>
  <s xml:id="echoid-s161" xml:space="preserve">quade* <lb/>*cauſa Perſarum Rex ad hunc culinas molitus eſt*. </s>
  <s xml:id="echoid-s162" xml:space="preserve">Proh quale, quan-<lb/>tumque munus, quo fungeretur, Deo ſuo detulerunt! Quem tamen <lb/>in culinæ ſordes coniecerant, vt præcipuum Deum tam religiosè co-<lb/>lebant, vt cremare corpora ducerent nefas, ne ſe cadaueris conta-<lb/>gione Deorum maximus contaminaret, vt refert Alex. </s>
  <s xml:id="echoid-s163" xml:space="preserve">ab Alex. </s>
  <s xml:id="echoid-s164" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s165" xml:space="preserve"><lb/>6. </s>
  <s xml:id="echoid-s166" xml:space="preserve">genial. </s>
  <s xml:id="echoid-s167" xml:space="preserve">dier. </s>
  <s xml:id="echoid-s168" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s169" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s170" xml:space="preserve">Contra verò animorum ſqualorem detergen-<lb/>dum igni obijciebant Chaldæi; </s>
  <s xml:id="echoid-s171" xml:space="preserve">quorum animos tam altè imbuerat <lb/>impia ſuperſtitio, vt filios conſecraturi perignem traducerent, qua-<lb/>ſi eos ſuo numini traderent expiandos. </s>
  <s xml:id="echoid-s172" xml:space="preserve">Cuius ſceleris arguitur A-<lb/>chaz lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s173" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s174" xml:space="preserve">Reg. </s>
  <s xml:id="echoid-s175" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s176" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s177" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s178" xml:space="preserve">qui *filium ſuum conſecr auit transferens per* <lb/>*ignemſecundùm idola Gentium:</s>
  <s xml:id="echoid-s179" xml:space="preserve">* contra quàm præceptum fuerat <lb/>Deuter. </s>
  <s xml:id="echoid-s180" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s181" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s182" xml:space="preserve">*Necinueniatur in te, qui luſtret filium ſuum aut fi-* <lb/>*liam, ducens perignem*. </s>
  <s xml:id="echoid-s183" xml:space="preserve">Quam pariter ſuperſtitionem apud Roma-<lb/>nos Paſtores flammam tranſilientes, ad morbos à pecore pellendos, <lb/>viguiſſe in Palilijs docet Ouidius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s184" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s185" xml:space="preserve">Faſtorum.</s>
  <s xml:id="echoid-s186" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s187" xml:space="preserve">Moxque per ardentes ſtipulæ crepitantis aceruos <lb/>Traijcias celeri ſtrenua membra pede.</s>
  <s xml:id="echoid-s188" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s189" xml:space="preserve">cuius moris cauſam reddens canit,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s190" xml:space="preserve">Omnia purgat edax ignis, vitiumque metalli <lb/>Excoquit; </s>
  <s xml:id="echoid-s191" xml:space="preserve">idcirco cum Duce purgat oues.</s>
  <s xml:id="echoid-s192" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s193" xml:space="preserve">Verùm nihilæquè reformidat ignis at que aquam: </s>
  <s xml:id="echoid-s194" xml:space="preserve">adeò vt non tam <lb/>tragicè, quàm verè dixerit Æſchylus, *Compeſce aquam ignis ſuppli-* <lb/>*cium:</s>
  <s xml:id="echoid-s195" xml:space="preserve">* quis enim ignoret ignem a quâ extingui? </s>
  <s xml:id="echoid-s196" xml:space="preserve">Quid Numini huic <lb/>tam ſplendidè mendaci contigerit, lepidum eſt, prout apud Ruffi-<lb/>num lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s197" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s198" xml:space="preserve">hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s199" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s200" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s201" xml:space="preserve">legimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s202" xml:space="preserve">Ignem Deum ſuum circumferebant <lb/>Chaldęi, vt cum cæterarum Prouinciarum Dijs eâ conditione con-<lb/>fligeret, vt, qui viciſſet, ab omnibus haberetur Deus. </s>
  <s xml:id="echoid-s203" xml:space="preserve">Iamque trium-<lb/>phum victoria, quæ natura inſolens atque ſuperba eſt, ſuadebat, reli-
<pb o="4" file="0016" n="16" rhead="Diſſertatio Prima."/>
quarum gentium Dijs ab Igne corruptis, quippe qui conſtarent ex <lb/>auro, argento, ligno, ſimilique materie, quæ ignis vim non ferebat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s204" xml:space="preserve">cum repente, iniectâ frigida, deferbuit hominum arrogantia, exci-<lb/>ditque è manibus victoria, Canopi Sacerdote callidum quiddam <lb/>comminiſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s205" xml:space="preserve">Hydrias habebant Ægyptij fictiles vndique cre-<lb/>bris ac minutiſſimis foraminibus patulas, ex quibus guttatim ma-<lb/>nans atque exſudans, turbida aqua defęcatior &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s206" xml:space="preserve">purior redderetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s207" xml:space="preserve"><lb/>Harum ille vnam, foraminibus cerâ obſtructis, varijſque pictam co-<lb/>loribus, aquâ occultè repletam ſtatuit in Deum; </s>
  <s xml:id="echoid-s208" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s209" xml:space="preserve">exciſum veteris <lb/>ſimulachri, quod Menelai gubernatoris ferebatur, caput ſuperno <lb/>hydriæ oſculo impoſitum diligenter aptauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s210" xml:space="preserve">Adſunt Chaldæi; </s>
  <s xml:id="echoid-s211" xml:space="preserve">itur <lb/>in conflictum; </s>
  <s xml:id="echoid-s212" xml:space="preserve">circa hydriam ignis accenditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s213" xml:space="preserve">cera, qua obſtructa <lb/>fuerant foramina, ſoluitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s214" xml:space="preserve">ſudante hydriâ ignis extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s215" xml:space="preserve">Cano-<lb/>pus Chaldæorum victor prædicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s216" xml:space="preserve">Hinc ipſum Canopi ſimula-<lb/>chrum perexiguis pedibus, contracto collo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s217" xml:space="preserve">quaſi ſugillato, ven-<lb/>tre hydriæ in morem tumido, ac dorſo æquabiliter tereti, formari <lb/>cæptum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s218" xml:space="preserve">Et hæc fortaſſis Ægyptijs occaſio fuit tribuendi Aquæ <lb/>diuinitatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s219" xml:space="preserve">Nam apud Sextum Empyr. </s>
  <s xml:id="echoid-s220" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s221" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s222" xml:space="preserve">adu. </s>
  <s xml:id="echoid-s223" xml:space="preserve">Math. </s>
  <s xml:id="echoid-s224" xml:space="preserve">vbi de <lb/>dijs agit, *Perſæ quidem ignem in Deosreferunt, AEgyptij autem A-* <lb/>*quam*. </s>
  <s xml:id="echoid-s225" xml:space="preserve">En igitur potentiam, quam aqua tam leui negotio opprimit, <lb/>ac delet. </s>
  <s xml:id="echoid-s226" xml:space="preserve">Id quod Perſæ ipſi non ignorabant, apud quos, vt Plutar-<lb/>chus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s227" xml:space="preserve">de primo frig loquitur, *ſupplicandi genus erat acerrimum* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s228" xml:space="preserve">repul ſæ ſecurum, ſi ſupplex cumigne in fluuium dcſcendens mina,* <lb/>*retur ignem ſe in eum abiecturum, niſi impetraret, quod petebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s229" xml:space="preserve">fie-* <lb/>*bat enim compos voti; </s>
  <s xml:id="echoid-s230" xml:space="preserve">ſed puniebatur propter comminationem, vtpote* <lb/>*iniuſtam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s231" xml:space="preserve">naturæ contrariam*.</s>
  <s xml:id="echoid-s232" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s233" xml:space="preserve">Nihil hoc facit (repoſuit illico Gradonicus) ad extenuandam <lb/>ignis nobilitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s234" xml:space="preserve">Nemo non videt perinde exiguum ignem multâ <lb/>aqua reſtingui, atque modica aqua magno igne abſumitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s235" xml:space="preserve">ſi res <lb/>quidem cominùs agatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s236" xml:space="preserve">Nam ſi corpore quopiam interiecto ſeiun-<lb/>gantur, nil profectò habet ignis, quod ſibi ab aquâ quantumuis in-<lb/>genti pertimeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s237" xml:space="preserve">illa tamen ſine timore eſſe nequit, cum ſæpè tenui <lb/>igniculo ſuppoſito multum humoris ſenſim ac leniter euaneſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s238" xml:space="preserve">vt <lb/>ſatis nôrunt, quos Chymicus labor ad lucernæ calorem exercet. </s>
  <s xml:id="echoid-s239" xml:space="preserve">Et <lb/>verò ſi generatim atque vniuersè res ipſa ſpectetur, plus virium igni <lb/>tribuendum eſt, quàm aquæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s240" xml:space="preserve">Certè S. </s>
  <s xml:id="echoid-s241" xml:space="preserve">Baſilius hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s242" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s243" xml:space="preserve">in Hexaem. </s>
  <s xml:id="echoid-s244" xml:space="preserve">im-<lb/>menſam illam aquarum abyſſum admirans, qua tellus in prima V-<lb/>niuerſi conſtitutione obuoluebatur, veſtiganſque, cur tantam aqua-
<pb o="5" file="0017" n="17" rhead="De ignis nobilitate."/>
rum vim condiderit Deus, quæ cæteris elementis non proportione <lb/>reſpondere videretur, ſed longo ſuperare interuallo, eâque copiâ, <lb/>quam nemo verbis, nemo cogitatione complecti valeat, ex ignis ca-<lb/>lore aquam conficientis rationem demum petendam eſſe exiſtima-<lb/>uit. </s>
  <s xml:id="echoid-s245" xml:space="preserve">*Tantam*, inquit, *humoris natur am; </s>
  <s xml:id="echoid-s246" xml:space="preserve">qui omnia diſponit Deus, pa-* <lb/>*rauit, atque recondidit, vt ad de finitos vſque fines ipſius mundi conſti-* <lb/>*tutionis, cum paulatim ab ignis viribus abſumatur, ipſi reſiſtere vale-* <lb/>*ret. </s>
  <s xml:id="echoid-s247" xml:space="preserve">Nam qui pondere cuncta, menſurâque diſpoſuit (in numerato enim* <lb/>*ipſi ſecundùm lob, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s248" xml:space="preserve">pluuiæguttæ ſunt) planè cognôrat, quantum præ-* <lb/>*ſcripſiſſet temporis mundo ad durationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s249" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s250" xml:space="preserve">quantum etiam igni* <lb/>*ſumptûs, pabulique reconder e oporteret, non ignor auit*. </s>
  <s xml:id="echoid-s251" xml:space="preserve">Hanc ego Ba-<lb/>ſilij ſententiam nec approbare auſim, nec improbare; </s>
  <s xml:id="echoid-s252" xml:space="preserve">neque enim <lb/>hìc eſt diſputandi locus, vtrùm peculiari Dei prouidentiâ præter na-<lb/>turæ ordinem, an idcirco, quia diſſipato tandem humore ferè omni <lb/>corpora in fauillam abire neceſſe eſt, excitandum ſit illud orbis vni-<lb/>uerſi incendium, venientis Chriſti iudicis prænuntium, quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s253" xml:space="preserve">Sy-<lb/>billa apud Lactantium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s254" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s255" xml:space="preserve">Diu. </s>
  <s xml:id="echoid-s256" xml:space="preserve">inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s257" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s258" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s259" xml:space="preserve">præcinuit ὅ πποΤ’ ἀν <lb/>ἕλθη, Πῦρ ἕςαι: </s>
  <s xml:id="echoid-s260" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s261" xml:space="preserve">Diuinæ literæ paſſim loquuntur, quando (Pſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s262" xml:space="preserve">96.) <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s263" xml:space="preserve">*Ignis ante ipſum præcedet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s264" xml:space="preserve">inſtammabit in circuitu inimicos eius*. </s>
  <s xml:id="echoid-s265" xml:space="preserve"><lb/>Sed eo tantùm conſilio hæc ex Baſilio indicare placuit, vt argumen-<lb/>ti infirmitas deprehenderetur, quod ignem infra aquam deprimit, <lb/>quia illi iniectus extinguitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s266" xml:space="preserve">in hac ſcilicet rerum vniuerſitate, ſi <lb/>rationes ſubducantur, plus multo aquarum in auras ſoluitur calore <lb/>ſollicitante, quàm ignium extinguatur humore comprimente.</s>
  <s xml:id="echoid-s267" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s268" xml:space="preserve">Leuis profectò res in controuerſiam adducta eſt, ſubdidit Mau-<lb/>rocenus, pace veſtra dixerim, amiciſſima capita: </s>
  <s xml:id="echoid-s269" xml:space="preserve">nec in me quadrare <lb/>exiſtimo ænigmaticum Pythagoræ præceptum, quo iratos non eſſe <lb/>irritandos docebat, *Ignem gladio non ſcrutare,* vt interpretatur Plu-<lb/>tarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s270" xml:space="preserve">de liber. </s>
  <s xml:id="echoid-s271" xml:space="preserve">educ. </s>
  <s xml:id="echoid-s272" xml:space="preserve">nemini ſiquidem hìc animus ardet: </s>
  <s xml:id="echoid-s273" xml:space="preserve">mihi-<lb/>que vobis diſceptantibus interuenire licet per veſtram humanita-<lb/>tem. </s>
  <s xml:id="echoid-s274" xml:space="preserve">Quare, vt puto, idem ipſe, qui amicam hanc litem excitauit <lb/>Pindarus, ſedabit: </s>
  <s xml:id="echoid-s275" xml:space="preserve">ſienim ſatis memini, Olympia ſua ab Aquæ com-<lb/>mendatione auſpicatus ode. </s>
  <s xml:id="echoid-s276" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s277" xml:space="preserve">illam quidem cum auro confert, <lb/>quod diuitias, animi elationem fouentes, excedit, hoc verò cum igne <lb/>ardente inter noctis tenebras coruſcante.</s>
  <s xml:id="echoid-s278" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s279" xml:space="preserve">‘Α´ ριςον μὲνὕδωρ; </s>
  <s xml:id="echoid-s280" xml:space="preserve">ὁ δὲ <lb/>Χρυσὸς, αιθόμενον π ῦρ <lb/>ἅτε διαπρέπ{ει} νυ</s>
</p>
<pb o="6" file="0018" n="18" rhead="Diſſertatio Prima."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s281" xml:space="preserve">Κτὶ, μεγάνορος ἕ ξοΧα π λ\’στσ.</s>
  <s xml:id="echoid-s282" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s283" xml:space="preserve">Qui autem Aquæ præſtantiam auri dignitati, hanc Ignis fulgori <lb/>componit, non Ignem Aquæ poſthabere cenſendus eſt, cùm vnâ eâ-<lb/>demque menſura, aurea ſcilicet, vtriuſque elementi nobilitatem <lb/>metiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s284" xml:space="preserve">Porrò quid huic diſputationi, ſi acriùs illa inſtituatur, vti-<lb/>litatis inſit, non video. </s>
  <s xml:id="echoid-s285" xml:space="preserve">Quod ſi, vt eſt apud Ciceronem in Lælio. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s286" xml:space="preserve">*Non aqua, non igni, vt aiunt, pluribus locis vtimur, quàm amicitiâ*; </s>
  <s xml:id="echoid-s287" xml:space="preserve"><lb/>nulla de Igne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s288" xml:space="preserve">Aqua eſſe debet inter amicos contentio. </s>
  <s xml:id="echoid-s289" xml:space="preserve">Certè duo <lb/>hæc elementa cæteris præſtare, vtpote ad viuendum maximè neceſ-<lb/>ſaria, argumento eſſe poteſt Romana lex, qua rerum capitalium <lb/>condemnatis ignis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s290" xml:space="preserve">aqua interdicebatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s291" xml:space="preserve">interdicto nimirum ea-<lb/>rum rerum vſu, ſine quibus ortum habere corpora non poſſunt, ac <lb/>proinde vita conſtare nequit, perinde habebatur is, in quem ea ſen-<lb/>tentia lata fuerat, atque ſi eſſet morte multatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s292" xml:space="preserve">Hinc Ouidius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s293" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s294" xml:space="preserve"><lb/>Faſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s295" xml:space="preserve">*An quod in his vitæ cauſa eſt, bæc perdidit exul?</s>
  <s xml:id="echoid-s296" xml:space="preserve">* quia vt ille idem <lb/>paulo ſuperiùs canebat</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s297" xml:space="preserve">Cunctarum contraria ſemina rerum <lb/>Sunt duo diſcordes, Ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s298" xml:space="preserve">Vnda, Dei.</s>
  <s xml:id="echoid-s299" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s300" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s301" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s302" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s303" xml:space="preserve">Metam. </s>
  <s xml:id="echoid-s304" xml:space="preserve">ſub med.</s>
  <s xml:id="echoid-s305" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s306" xml:space="preserve">Quippe vbi temperiem ſumpſere humorque calorque, <lb/>Concipiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s307" xml:space="preserve">ab his oriuntur cuncta duobus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s308" xml:space="preserve">Cumque ſit ignis aquæ pugnax, vapor humidus omnes <lb/>Res creat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s309" xml:space="preserve">diſcors concordia fœtibus apta eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s310" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s311" xml:space="preserve">Quamquam enim omnia ex aquâ ortum ducere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s312" xml:space="preserve">in eam ſuo inte-<lb/>ritu reſolui aſſereret Thales Mileſius, ideoque defunctos terræ man-<lb/>dari iuberet, vt humore diſſoluerentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s313" xml:space="preserve">Contra verò Heraclitus E-<lb/>pheſius ſolum ignem rerum omnium principium adſtrueret, ac pro-<lb/>pterea defunctos, quaſi ad originem ſuam reuerſuros, cremandos eſ-<lb/>fe doceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s314" xml:space="preserve">nec ab Heraclito diſſentiret, Ariſtotele teſte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s315" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s316" xml:space="preserve">Meta-<lb/>ph. </s>
  <s xml:id="echoid-s317" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s318" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s319" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s320" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s321" xml:space="preserve">, Hippaſus Metapontinus, à quo ignem etiam Nu-<lb/>minis loco habitum ſcribit Clemens Alex. </s>
  <s xml:id="echoid-s322" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s323" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s324" xml:space="preserve">Strom.</s>
  <s xml:id="echoid-s325" xml:space="preserve">; &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s326" xml:space="preserve">Stoici a-<lb/>pud Plutarch. </s>
  <s xml:id="echoid-s327" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s328" xml:space="preserve">adu. </s>
  <s xml:id="echoid-s329" xml:space="preserve">Stoicos. </s>
  <s xml:id="echoid-s330" xml:space="preserve">*Ignem ſemen mundi eße* dicerent: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s331" xml:space="preserve">Congruentiùs tamen philoſophatus videtur Hippon Rheginus, qui <lb/>rerum principium Ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s332" xml:space="preserve">Aquam ſtatuebat, vt lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s333" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s334" xml:space="preserve">Pyrrhon. </s>
  <s xml:id="echoid-s335" xml:space="preserve"><lb/>Hypotyp. </s>
  <s xml:id="echoid-s336" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s337" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s338" xml:space="preserve">refert Sextus Empyricus, Nec ineptè, de cælo ſemen <lb/>igneum cecidiſſe in mare, ac natam è ſpumâ Venerem, finxere Poë-<lb/>tæ, vt, coniunctioni Ignis atque Humoris quanta vis ad vitam tri-<lb/>buendam ineſſet, ſigniſicarent. </s>
  <s xml:id="echoid-s339" xml:space="preserve">Nam (vt Varronis de lingua lat. </s>
  <s xml:id="echoid-s340" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s341" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s342" xml:space="preserve">
<pb o="7" file="0019" n="19" rhead="De ignis nobilitate."/>
vel 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s343" xml:space="preserve">ex his qui extant, vocibus vtar) *omne corpus vbi nimius ardor,* <lb/>*aut humor viget, aut interit, aut manetſterile: </s>
  <s xml:id="echoid-s344" xml:space="preserve">cui teſtis æſtas &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s345" xml:space="preserve">* <lb/>*hyems, quòd in altero aër ardet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s346" xml:space="preserve">ſpica aret, in altero natura ad na-* <lb/>*ſcendum cum imbre ac frigore luctare non vult, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s347" xml:space="preserve">potiùs Ver expe-* <lb/>*ctat. </s>
  <s xml:id="echoid-s348" xml:space="preserve">Igitur cauſa naſcendi duplex, ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s349" xml:space="preserve">aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s350" xml:space="preserve">Ideò ea in nuptijs in* <lb/>*limine adhibentur, quod coniungunt*. </s>
  <s xml:id="echoid-s351" xml:space="preserve">Niſi fortè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s352" xml:space="preserve">hæc ad mores ſpe-<lb/>ctans viſa fuerit cauſa, cur, vbi ſe matrimonij ſponſione obligaſſent <lb/>ſponſi, nuptiaſque ſtipulati fuiſſent, noua nupta ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s353" xml:space="preserve">aquam in <lb/>ipſo limine tangere iuberetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s354" xml:space="preserve">vt ſcilicet intelligeret, quemadmo-<lb/>dum ignis abſque humore nutriendi vi deſtituitur, aqua autem ſine <lb/>calore ſterilis eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s355" xml:space="preserve">otioſa, ita nullum ex nuptijs expectari commo-<lb/>dum poſſe, niſi mutuis officijs nuptialem charitatem, qua ſe viciſ-<lb/>ſim complectebantur, fouerent; </s>
  <s xml:id="echoid-s356" xml:space="preserve">hanc verò diuturnam eſſe non poſſe, <lb/>niſi iubenti marito facilem ſe, ac dictis audientem præberet vxor; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s357" xml:space="preserve">ignis ſiquidem principia motionis ſuggerit, aqua autem ſubiecti, ac <lb/>materiæ locum obtinet: </s>
  <s xml:id="echoid-s358" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s359" xml:space="preserve">Cicero in Academ. </s>
  <s xml:id="echoid-s360" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s361" xml:space="preserve">ait, *Aër,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s362" xml:space="preserve">Ignis mouendi vim habent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s363" xml:space="preserve">efficiendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s364" xml:space="preserve">reliquæ partes accipiendi,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s365" xml:space="preserve">quaſi patiendi, Aquam dico, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s366" xml:space="preserve">Terram*. </s>
  <s xml:id="echoid-s367" xml:space="preserve">Aut etiam, Plutarcho in-<lb/>terprete in Quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s368" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s369" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s370" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s371" xml:space="preserve">, ideò ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s372" xml:space="preserve">aquam ſponſa tan-<lb/>gebat, vt, quia ignis luſtrat, aqua purgat, documento eſſet, quàm <lb/>ſyncero ardentique ſtudio caſtimoniam colere illa deberet: </s>
  <s xml:id="echoid-s373" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s374" xml:space="preserve"><lb/>Ægyptij, vt Horus Apollo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s375" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s376" xml:space="preserve">hierogl. </s>
  <s xml:id="echoid-s377" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s378" xml:space="preserve">41. </s>
  <s xml:id="echoid-s379" xml:space="preserve">docet, *puritatem no-* <lb/>*tantes Ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s380" xml:space="preserve">Aquam pingunt, quòd his elementis omnis luſtr atio* <lb/>*fiat, atque expiatio*.</s>
  <s xml:id="echoid-s381" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s382" xml:space="preserve">Illud tamen, addidit hìc Gradonicus, ad ignis dignitatem non <lb/>mediocriter commendandam pertinere arbitror, quod in tanta opi-<lb/>nantium de rerum principijs Philoſophorum varietate ac diſſenſio-<lb/>ne, quorum plurima commenta deleuit dies, plerique eorum inter <lb/>rerum initia, ex quibus naſcuntur omnia, Ignem recenſebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s383" xml:space="preserve">Si <lb/>enim eos excipias, qui vnicum ſtatuebant principium, Pherecydem <lb/>Syrum qui Terram, Thaletem qui Aquam, Anaximenem qui Aë-<lb/>rem, Heraclitum, Hippaſum, Stoicos, qui Ignem; </s>
  <s xml:id="echoid-s384" xml:space="preserve">vix vnum aut alte-<lb/>rum (aut ne vix quidem) inuenies, qui ignem è principiorũ numero <lb/>reiecerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s385" xml:space="preserve">Niſi forte Phyſicis rationibus aptè congruere quis exiſti-<lb/>met aut Anaximandri Infinitum, aut Anaxagoræ Homæomeriam, <lb/>aut Democriti Atomos, aut Platonis Ideas, aut Pythagoræ Nume-<lb/>ros. </s>
  <s xml:id="echoid-s386" xml:space="preserve">Nam præter Xenophanem Colophonium, qui rerum originem <lb/>Terræ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s387" xml:space="preserve">Aquæ tribuebat, tanquam corporum omnium ſemina à
<pb o="8" file="0020" n="20" rhead="Diſſertatio Prima."/>
naturâ data celebrabant OEnopides Chius Ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s388" xml:space="preserve">Aërem, Hip-<lb/>pon Rheginus Ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s389" xml:space="preserve">Aquam, Onomacritus Ignem, Aquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s390" xml:space="preserve"><lb/>Terram, Empedocles Ignem, Aërem, Aquam, Terram, vt apud Sex-<lb/>tum Empyricum legiſſe me memini lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s391" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s392" xml:space="preserve">aduerſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s393" xml:space="preserve">Mathem. </s>
  <s xml:id="echoid-s394" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s395" xml:space="preserve">pe-<lb/>nult. </s>
  <s xml:id="echoid-s396" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s397" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s398" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s399" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s400" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s401" xml:space="preserve">Pyrrhon. </s>
  <s xml:id="echoid-s402" xml:space="preserve">Hypot. </s>
  <s xml:id="echoid-s403" xml:space="preserve">Adeò hominum mentibus à na-<lb/>turâ inſita videtur Ignis notio, vt, ſi philoſophantes, atque impreſſa <lb/>ſibi rerum quaſi veſtigia recognoſcentes, cætera quidem elementa <lb/>in corporibus deprehendere non valerent, de Igne certè non dubita-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s404" xml:space="preserve">Quarum autem rerum conſignatas in animis notiones habe-<lb/>mus, eas nobis maximè neceſſarias eſſe nemo ambigat, quem ire per <lb/>ſingula non pigeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s405" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s406" xml:space="preserve">Nunquam mihi aquæ vtilitatem commendanti, inquit Dandu-<lb/>lus, in animum incidit ſtulta quorundam cogitatio, qui, quaſi co-<lb/>lumnam non erecturi, niſi baſim ei ſubijciant, nihil laudare noue-<lb/>runt citrà alterius vituperationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s407" xml:space="preserve">Maxima eſt, fateor, ignis vtili-<lb/>tas: </s>
  <s xml:id="echoid-s408" xml:space="preserve">immò, ſi oculos mentemque reuocemus ab vniuerſo genere, quo <lb/>ignis natura comprehenditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s409" xml:space="preserve">nonniſi ad vulgarem ignem, ruſti-<lb/>canæ caſæ inquilinum, diſputationem reflectamus, nec mihi ſanè, <lb/>nec vobis tantum ſuppetit otij, quantum Babylonijs, qui omnes <lb/>palmæ vtilitates recenſuerunt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s410" xml:space="preserve">, vt Caphiſus apud Plutarchum <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s411" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s412" xml:space="preserve">Symp. </s>
  <s xml:id="echoid-s413" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s414" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s415" xml:space="preserve">narrat, *eam celebrabant, atque decantabant ar-* <lb/>*borem, quòd ipſis CCCLX. </s>
  <s xml:id="echoid-s416" xml:space="preserve">vtilitatum genera præberet*. </s>
  <s xml:id="echoid-s417" xml:space="preserve">Illud præ cæ-<lb/>teris animaduerſione dignum videtur, quod ex tot generibus nul-<lb/>lum eſt animal præter hominem, quod exigne vſum capiat aliquem: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s418" xml:space="preserve">immò verò quò illa magis propter feritatem ab humanitate rece-<lb/>dunt, eò acerbiùs ignem oderunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s419" xml:space="preserve">Sic Leones quamuis rotarum or-<lb/>bibus circumactis, curribuſque inanibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s420" xml:space="preserve">gallinaceorum criſta, <lb/>cantuque terreri dicantur, ijs tamen ab igne maximè terrorem incu-<lb/>ti author eſt Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s421" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s422" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s423" xml:space="preserve">16.</s>
  <s xml:id="echoid-s424" xml:space="preserve">: Notum eſt autem, atque vulga-<lb/>tum Ennianum illud apud Ciceronem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s425" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s426" xml:space="preserve">de Offic. </s>
  <s xml:id="echoid-s427" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s428" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s429" xml:space="preserve">*Quem* <lb/>*metuunt, oder unt: </s>
  <s xml:id="echoid-s430" xml:space="preserve">Quem quiſque odit, perijſſe expetit.</s>
  <s xml:id="echoid-s431" xml:space="preserve">* Serpentes pa-<lb/>riter ignem valdè odiſſe, tum quòd oculorum acies illum intuens <lb/>hebeſcit (*anguibus autem vniuerſis hebes viſus est,* ait Iſidorus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s432" xml:space="preserve"><lb/>12. </s>
  <s xml:id="echoid-s433" xml:space="preserve">Originum cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s434" xml:space="preserve">4.) </s>
  <s xml:id="echoid-s435" xml:space="preserve">tum præcipuè quòd ignis natura aduerſatur <lb/>veneno, niſi me fallit memoria, apud Mizaldum legi: </s>
  <s xml:id="echoid-s436" xml:space="preserve">nec fidem illi <lb/>abrogandam duxi, quamuis non ignorarem à Plinio traditum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s437" xml:space="preserve"><lb/>16. </s>
  <s xml:id="echoid-s438" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s439" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s440" xml:space="preserve">*ſi fronde fraxineâ gyro claudatur ignis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s441" xml:space="preserve">ſerpens, in* <lb/>*ignempotiùs, quàm in fraxinum fugere ſerpentem:</s>
  <s xml:id="echoid-s442" xml:space="preserve">* quanta enim
<pb o="9" file="0021" n="21" rhead="De ignis nobilitate."/>
Plinij experimento adhibenda eſſet fides, neſciebam, quippe qui il-<lb/>las ſerpentis cum fraxino inimicitias aliquando exploraturus faſci-<lb/>culum ex fraxineis ramuſculis virentibus afferri iuſſerim, eumque <lb/>iniectis tribus quatuorue viperis æquè circumplicatum viderim, ac <lb/>reliquum arborum genus animantes hæ ſolitæ ſint promiſcuè cir-<lb/>cumplecti. </s>
  <s xml:id="echoid-s443" xml:space="preserve">Quantum autem ab igne ſubſidij ad venenata animalia <lb/>fuganda expectari poſſit, fatis intelligunt Braſilienſes, qui *focum* <lb/>*perennem in tugurijs iuxta lectos penſiles alunt, eiuſque beneficio no-* <lb/>*cturnum frigus tolerare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s444" xml:space="preserve">venenata inſecta arcere queunt,* vt <lb/>docet Guilielmus Piſo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s445" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s446" xml:space="preserve">de medicina Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s447" xml:space="preserve">ſub init. </s>
  <s xml:id="echoid-s448" xml:space="preserve">Et planè <lb/>aliquid momenti ad venenum comprimendum igni ineſſe puta-<lb/>bant, *quos in Selonio* (campus eſt agri Lanuuini XV. </s>
  <s xml:id="echoid-s449" xml:space="preserve">ab vrbe mill. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s450" xml:space="preserve">inter Albanum, Ariciam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s451" xml:space="preserve">Ardeam) *apud focum angues nundi-* <lb/>*nari ſolitos* commemorat Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s452" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s453" xml:space="preserve">de Diuinat. </s>
  <s xml:id="echoid-s454" xml:space="preserve">Certè Ceraſtæ <lb/>veneno quodcunque animal inficitur, πωροφοβία, hoc eſt ignis <lb/>luciſque metu corripitur, vt ab Ægyptijs accepiſſe ſe profitetur <lb/>Kircher Art. </s>
  <s xml:id="echoid-s455" xml:space="preserve">Magnet. </s>
  <s xml:id="echoid-s456" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s457" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s458" xml:space="preserve">part. </s>
  <s xml:id="echoid-s459" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s460" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s461" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s462" xml:space="preserve">Ex quibus haud obſcurè <lb/>colligitur igni infenſos eſſe ſerpentes, quippe quorum veneno illius <lb/>natura repugnat.</s>
  <s xml:id="echoid-s463" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s464" xml:space="preserve">Plura fortaſſe addere meditantem interrupit Maurocenus. </s>
  <s xml:id="echoid-s465" xml:space="preserve">lon-<lb/>gum nimis eſſet, inquit, omne ferarum genus perſequi, quod igne <lb/>fugatur, cum illum reformidet: </s>
  <s xml:id="echoid-s466" xml:space="preserve">ipſi quoque homines (ſi Vitruuij <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s467" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s468" xml:space="preserve">Archit. </s>
  <s xml:id="echoid-s469" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s470" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s471" xml:space="preserve">fabuloſa narratio arrideat) cum agreſtem at-<lb/>que à ferinâ minimè diſſidentem vitam palabundi in cauernis, quas <lb/>fors obtulerat, agerent, vbi primùm ignem in denſiſſimâ ſyluâ ex <lb/>ramorum vento validiùs impellente colliſorum conflictu, atque <lb/>tritu, elici viderunt, ſe in fugam exterriti dederunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s472" xml:space="preserve">at vbi flam-<lb/>ma reſedit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s473" xml:space="preserve">excitatis ſopitæ rationis igniculis audere cœperunt, ac <lb/>propiùs benignum ignis calorem experiri, tum illum adiectis lignis <lb/>fouere, reliquos inuitare, commercia inter ſe miſcere, caſas excita-<lb/>re, primaque Architecturæ fundamenta iacere, feritatem dedi-<lb/>ſcere, vno verbo homines eſſe, vocum atque legum communio-<lb/>ne. </s>
  <s xml:id="echoid-s474" xml:space="preserve">Quaſi verò ignis calore, qui ab Ariſtotele homogenea congre-<lb/>gare dicitur, primùm conciliari debuiſſet humana ſocietas.</s>
  <s xml:id="echoid-s475" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s476" xml:space="preserve">Sed à fabulis, in quas prolapſi ſumus nec aduertentes, ait Dan-<lb/>dulus, pedem referamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s477" xml:space="preserve">ad ignis vſum ſoli homini datum re-<lb/>deamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s478" xml:space="preserve">*Nos enim quoniam cœleste atque immortale animal ſu-* <lb/>*mus*, verba ſunt Lactantij lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s479" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s480" xml:space="preserve">Diu. </s>
  <s xml:id="echoid-s481" xml:space="preserve">inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s482" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s483" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s484" xml:space="preserve">*igne vtimur, qui*
<pb o="10" file="0022" n="22" rhead="Diſſertatio Prima."/>
*nobis in argumentum immortalitatis datus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s485" xml:space="preserve">quoniam ignis è cœ lo* <lb/>*eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s486" xml:space="preserve">cuius natura, quia mobilis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s487" xml:space="preserve">ſur ſum nititur, vitæ continet* <lb/>*rationem.</s>
  <s xml:id="echoid-s488" xml:space="preserve">* Et, quod mirere magis, lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s489" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s490" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s491" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s492" xml:space="preserve">vbi de humani ani-<lb/>mi immortalitate, non caſu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s493" xml:space="preserve">quaſi præteriens, ſed conſulto diſ-<lb/>putat, eâdem vtitur argumentatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s494" xml:space="preserve">*Non exiguum*, inquit *im-* <lb/>*mortalitatis argumentum est, quòd homo ſolus cœleſti elemento vti-* <lb/>*tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s495" xml:space="preserve">Nam cùm rerum natur a his duobus elementis, quæ repugnan-* <lb/>*tia ſibi atque inimica ſunt, conſtet, Igne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s496" xml:space="preserve">Aquâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s497" xml:space="preserve">quorum alte-* <lb/>*rum cœlo, alterum terræ adſcribitur, cœter æ animantes, quia ter-* <lb/>*renæ mortaleſque ſunt, terreno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s498" xml:space="preserve">graui vtuntur elemento: </s>
  <s xml:id="echoid-s499" xml:space="preserve">homo* <lb/>*ſolus ignem in vſu habet, quod eſt elementum leue ſublime, cœleſte.</s>
  <s xml:id="echoid-s500" xml:space="preserve">* <lb/>*Ea verà quæ ponderoſa ſunt, ad mortem deprimunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s501" xml:space="preserve">quæ leuia* <lb/>*ſunt, ad vitam ſubleuant, quia vita in ſummo eſt, mors in imo. </s>
  <s xml:id="echoid-s502" xml:space="preserve">Et* <lb/>*vt lux eſſe ſinè igne non poteſt, ſic vita ſinè luce. </s>
  <s xml:id="echoid-s503" xml:space="preserve">Ignis igitur ele-* <lb/>*mentum eſt lucis ac vitæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s504" xml:space="preserve">vnde apparet hominem, qui eovtitur, im-* <lb/>*mortalem ſortitum eſſe conditionem, quia id illi familiare eſt, quod* <lb/>*facit vitam.</s>
  <s xml:id="echoid-s505" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s506" xml:space="preserve">Hæc tamen (Maurocenus excepit) ſi ad veritatem reuocetur ra-<lb/>tio, in ſpeciem potiùs dicta, quàm ſolida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s507" xml:space="preserve">expreſſa immortalitatis <lb/>indicia videantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s508" xml:space="preserve">quid enim ad ſtabilem vitæ conſtantiam ad-<lb/>ſtruendam conferat fugax ignis mobilitas? </s>
  <s xml:id="echoid-s509" xml:space="preserve">quodue argumento <lb/>pondus accedat ex eiuſdem leuitate? </s>
  <s xml:id="echoid-s510" xml:space="preserve">Proferatur potiùs in medium <lb/>tam varium ac multiplex artium genus, quæ ignem ad tot diſſimi-<lb/>lia opificia temperant, vt ea numeris perſequi ſe poſſe quiſque dif-<lb/>fidat. </s>
  <s xml:id="echoid-s511" xml:space="preserve">Vrbem hanc totam animo, oculiſque, ſi vacat, curioſius <lb/>perſcrutare; </s>
  <s xml:id="echoid-s512" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s513" xml:space="preserve">in ingenti hac artificum turbâ, ſiuè ij, quæ ad vi-<lb/>tam propagandam neceſſaria ſunt, procurent, ſiuè deliciarum ac <lb/>voluptatis materiam ſuppeditent, ſine priuatam luxuriem foueant, <lb/>ſiuè publicæ magnificentiæ ſeruiant, ſiuè prophanam ſupellectilem <lb/>inſtruant, ſiuè ad rem Diuinam ſpectantia moliantur, quotuſ-<lb/>quiſque ille eſt, quem igne carere poſſe exiſtimes? </s>
  <s xml:id="echoid-s514" xml:space="preserve">mitto artium <lb/>ferè omnium inſtrumenta, quibus indigent, ea eſſe, quæ ſinè igne <lb/>parari nullatenus potuerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s515" xml:space="preserve">adeò vt, ſi animo fingas ſublatum <lb/>ignem, artemque eſſe denuò inſtituendam, vix vllam reperias, quæ, <lb/>remoto igne, ſeu ſubiectam artis materiam præparante, ſeu oppor-<lb/>tuna ad opiſicium ſubſidia diſponente, poſſit iterùm commodè ex-<lb/>citari. </s>
  <s xml:id="echoid-s516" xml:space="preserve">Quamuis autem non artibus omnibus proxima, ſed aliqui-<lb/>bus remota tantùm ſit ignis neceſſitas, plurimæ tamen ſunt, quæ
<pb o="11" file="0023" n="23" rhead="De ignis nobilitate."/>
igne adminiſtro vtuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s517" xml:space="preserve">quarum aliquas, eaſque non ignobiles, <lb/>exponit Berenguccius in ſuâ Pyrotechniâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s518" xml:space="preserve">ex quibus de ceteris fa-<lb/>cilis coniectura eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s519" xml:space="preserve">Hæc enimuerò ſunt non obſcura immortalita-<lb/>tis argumenta; </s>
  <s xml:id="echoid-s520" xml:space="preserve">eundem ſiquidem ignem ad tam diſpares vſus tra-<lb/>ducere, calores communione quidem ſpeciei ſimiles, gradu autem <lb/>differentes tam ſcitè adminiſtrare, gradumque augendo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s521" xml:space="preserve">minuen-<lb/>do cęptum opus elaborare, vrgere, perficere, munus eſt mentis in-<lb/>telligentiâ præditæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s522" xml:space="preserve">quæ dum aciem à conſuetudine oculorum ab-<lb/>ducit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s523" xml:space="preserve">ex rebus ſenſu perceptis ad id, quod non percipiebatur, <lb/>ratiocinando adducit, ſe prorſus materiæ expertem probat, ac <lb/>proinde &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s524" xml:space="preserve">interitûs: </s>
  <s xml:id="echoid-s525" xml:space="preserve">Cuius enim operatio præcipua, quanquam <lb/>ex ſenſu oecaſionem ac velut anſam nacta, à corporis materie ſe-<lb/>iuncta eſt, eius pariter naturam pereunte corpore ſubſiſtere neceſ-<lb/>ſe eſt, atque immortalitate donari. </s>
  <s xml:id="echoid-s526" xml:space="preserve">Quandoq uidem tunc ſolùm è <lb/>rerum vniuer ſitate deleri naturam aliquam congruum eſt, cum il-<lb/>la neceſlarijs ad operandum inſtrumentis deſtituta cogeretur otiari: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s527" xml:space="preserve">humanus autem animus à corpore ſeiunctus cum ijs ſaltem vti poſ-<lb/>ſit rerum notis atque imaginibus, quas ſibi olim intelligendo com-<lb/>parauit, nec facilè perituras impreſſit, quamuis ſenſuum admini-<lb/>culo deſtitutus, corporeis tamen vinculis ſolutus, ex aliâ in aliam <lb/>cognitionem progredi poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s528" xml:space="preserve">Ignis igitur humani animi immor-<lb/>talitatem eatenus indicat, quatenus incorpoream eiuſdem natu-<lb/>ram ad tam mira artium opiſicia adhibitus demonſtrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s529" xml:space="preserve">Neque ve-<lb/>rò artifices tantummodo, inter quos aliqui illiberali quæſtu, ſordi-<lb/>doque compendio, vitam tolerant, plurimum igni debent, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s530" xml:space="preserve"><lb/>ſapientes omnes nominis immortalitatem conſecuti in tantâ cele-<lb/>britate, atque in ore omnium, non viuerent, niſi eorum lucu-<lb/>brationes, quibus ſcientiarum lumina continentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s531" xml:space="preserve">lucernam ole-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s532" xml:space="preserve">Vix enim quicquam ijs profuiſſent nocturna ſilentia ad veri-<lb/>tatis contemplationem, niſi circumfuſas tenebras diſcutiens ignis <lb/>extinctæ diei diſpendia compenſâſſet, vt vel legendo antiquis è <lb/>fontibus alienam ſapientiam ſibi haurirent, vel ſcribendo ſuam in <lb/>poſteros deriuarent.</s>
  <s xml:id="echoid-s533" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s534" xml:space="preserve">Ad hæc Dandulus. </s>
  <s xml:id="echoid-s535" xml:space="preserve">Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s536" xml:space="preserve">quod nemo eſt, cuius vitam ad lon-<lb/>giora temporis ſpatia non protrahat ignis; </s>
  <s xml:id="echoid-s537" xml:space="preserve">ſi res quidem ad Plu-<lb/>tarchi (lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s538" xml:space="preserve">*Aqua-ne an ignis ſit vtilior)* trutinam expendatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s539" xml:space="preserve">*Di-* <lb/>*xit Ariſto, temporis nobis ad vitam dati exigui ſomnum, quaſi ve-* <lb/>*ctigalis exactorem, dimidiam auferre partem. </s>
  <s xml:id="echoid-s540" xml:space="preserve">Ego autem ſic dico,*
<pb o="12" file="0024" n="24" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ait Plntarchus, *etiamſi quis tenebris obtinentibus vigilaret per to-* <lb/>*tam noctem, nullum fore buius vigiliæ fructum, niſi ignis bona* <lb/>*nobis diei repræ ſentaret; </s>
  <s xml:id="echoid-s541" xml:space="preserve">noctiſque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s542" xml:space="preserve">diei diſcrimen aboleret. </s>
  <s xml:id="echoid-s543" xml:space="preserve">Ita* <lb/>*que ſinibil homo habet, cui ratione vtilitatis vitam postponat;</s>
  <s xml:id="echoid-s544" xml:space="preserve">* <lb/>*ignis, qui vitam multiplicat, quomodo non meretur omnibus ante-* <lb/>*ferri rebus?</s>
  <s xml:id="echoid-s545" xml:space="preserve">* Hæc, ſatis ſcio, minùs arriderent, ſi nos iſta diſce-<lb/>ptantes audirent, inertibus quibuſdam tenebrionibus, qui perdiu <lb/>ſtertentes longa ponunt mortis rudimenta (contrahi enim ani-<lb/>mum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s546" xml:space="preserve">quaſi labi, atque concidere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s547" xml:space="preserve">ipſum eſſe dormire pu-<lb/>tabat Zeno apud Cic. </s>
  <s xml:id="echoid-s548" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s549" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s550" xml:space="preserve">de Diuin.) </s>
  <s xml:id="echoid-s551" xml:space="preserve">ſed illos ſaltem excitaret <lb/>non ignotus culinæ nidor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s552" xml:space="preserve">ad ſuffragium pro igne humanam vi-<lb/>tam longiùs prouehente ferendum prouocaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s553" xml:space="preserve">Quamuis enim <lb/>improbent Heſiodi monitum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s554" xml:space="preserve">Oper. </s>
  <s xml:id="echoid-s555" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s556" xml:space="preserve">dier. </s>
  <s xml:id="echoid-s557" xml:space="preserve">747. </s>
  <s xml:id="echoid-s558" xml:space="preserve">quo *vetat ci-* <lb/>*bum apponere exollis, nondum libato: </s>
  <s xml:id="echoid-s559" xml:space="preserve">ſed igni vult ſuas primitias,* <lb/>*ſuumque ob miniſterium offerri honorem,* vt notauit Plutarchus lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s560" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s561" xml:space="preserve">Sympoſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s562" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s563" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s564" xml:space="preserve">Elegans tamen Prodici dictum, *Omnium condi-* <lb/>*mentorum ſuauiſſimum eſſe ignem*, laudarent cum eodem Plutar-<lb/>cho lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s565" xml:space="preserve">de tuenda ſanit; </s>
  <s xml:id="echoid-s566" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s567" xml:space="preserve">planè agreſtes ac barbaros prædicarent <lb/>Hunnos vltra Paludes Mæoticas glacialis Oceani accolas, qui, vt <lb/>ſcribit Ammian. </s>
  <s xml:id="echoid-s568" xml:space="preserve">Marcellin. </s>
  <s xml:id="echoid-s569" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s570" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s571" xml:space="preserve">*Sic in ſuâ vitâ viſi ſunt aſperi,* <lb/>*vt neque igni, neque ſaporatis indigeant cibis, ſed radicibus her-* <lb/>*barum agrestium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s572" xml:space="preserve">ſemicrudâ cuiu ſuis pecoris carne veſcantur,* <lb/>*quam inter femora ſua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s573" xml:space="preserve">equorum terga ſubſertam fotu cale fa-* <lb/>*ciunt breui.</s>
  <s xml:id="echoid-s574" xml:space="preserve">* Id quod etiam nunc eſſe in more poſitum apud Tar-<lb/>taros Moſchis finitimos, vt crudam carnem equorum, quibus in-<lb/>ſident, ephippijs ſupponant abſoluto itinere voraturi, ab oculato <lb/>teſte homine Belgâ, qui eas regiones peragrârat, ante aliquot an-<lb/>nos audiſſe me memini, nec vulgaris fama repugnat. </s>
  <s xml:id="echoid-s575" xml:space="preserve">Quam pro-<lb/>fectò conſuetudinem non minùs ab humanitate alienam eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s576" xml:space="preserve"><lb/>ferinum neſcio quid redolere nemo non videt, quàm ſi quis irâ in-<lb/>citatus, canum in morem, dentibus peteret illius iugulum, à quo <lb/>ſe iniuriâ laceſſitum putat: </s>
  <s xml:id="echoid-s577" xml:space="preserve">ab hominibus ſiquidem ad feras deſci-<lb/>ſcere videtur, quiſquis ea reſpuit, quæ hominem à brutis ſecer-<lb/>nunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s578" xml:space="preserve">huiuſmodi autem eſt ignis vſus in ciborum, carnium præ-<lb/>ſertim, apparatu, omnium ferè gentium conſenſu firmatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s579" xml:space="preserve"><lb/>Quemadmodum enim ſapientiſſimo conſilio factum eſt, vt homi-<lb/>ni nec pes in vngulam obduruerit ad pulſandum, nec ad diſcer-<lb/>pendum exacuti ſint vngues, nec ad dilaniandum diffiſſis malis
<pb o="13" file="0025" n="25" rhead="De ignis nobilitate."/>
apertiora ora patuerint, nec cornibus aſpera frons ſemper in ictu <lb/>ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s580" xml:space="preserve">immò nec illum natura plumis induit, nec villis muniuit, nec <lb/>ſpinis ſtipauit, nec ſquammis obduxit, nec teſtâ protexit, ſed <lb/>nudum planè atque inermem protulit in arenam, vbi cum vniuer-<lb/>ſo mortis ſatellitio dimicandum eſt, quin id hnmanæ naturæ inſir-<lb/>mitati tribuendum ſit, ſed potiùs dignitati; </s>
  <s xml:id="echoid-s581" xml:space="preserve">quia nimirum ratio-<lb/>cinandi vi prædita cùm ſit, potuit ſibi ipſa aliundè opportuna ſub-<lb/>ſidia comparare: </s>
  <s xml:id="echoid-s582" xml:space="preserve">Ita Diuini Numinis prouidentia conſtituit, vt <lb/>non ea omnia, quibus vita alitur, ac ſuſtentatur, homini, quem-<lb/>admodum brutis, in promptu eſſent, quin aliqua adhibenda eſ-<lb/>ſet præparatio, vt præſenti neceſſitati congruerent; </s>
  <s xml:id="echoid-s583" xml:space="preserve">ſed ſatis ha-<lb/>buit illum ratione donatum locupletâſſe inſtrumentis, quibus poſ-<lb/>ſet in rem præſentem ſuis mederi incommodis, prouidere ſaluti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s584" xml:space="preserve"><lb/>ſi libitum fuerit, etiam ſeruire voluptati. </s>
  <s xml:id="echoid-s585" xml:space="preserve">Id autem abſque igne <lb/>non perfici ita palam eſt, vt ſuperuacaneum ſit pluribus explicare: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s586" xml:space="preserve">hoc enim abundè demonſtrat Plato in Protagora, fabellâ illâ, qua <lb/>dicitur Epimetheus omnes præclaras naturæ vires atque facultates <lb/>ad vitam tuendam neceſſarias in varia beſtiarum genera ita inſi-<lb/>pienter effudiſſe, vt nihil ſupereſſet, quo genus humanum orna-<lb/>ret. </s>
  <s xml:id="echoid-s587" xml:space="preserve">*Cumque aliam ſalutis humane viam conſultans Prometheus* <lb/>*non inueniret, ſurripuit Vulsani Mineru eque artificioſam pariter* <lb/>*cum Igne ſapientiam. </s>
  <s xml:id="echoid-s588" xml:space="preserve">Neque enim fieri poterat, vt eam ſinè Igne* <lb/>*nanciſceretur quis, vel etiam vteretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s589" xml:space="preserve">Eam itaque ſic hominum* <lb/>*generi Prometheus intulit; </s>
  <s xml:id="echoid-s590" xml:space="preserve">atque ita ſapientiam, quæ victum ſup-* <lb/>*peditat, conſecuti ſumus.</s>
  <s xml:id="echoid-s591" xml:space="preserve">* Quare ad mirandum non videtur, quid <lb/>ſit, quod homini tantùm ignis tributus eſt, vt vſum ex illo <lb/>capiat.</s>
  <s xml:id="echoid-s592" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s593" xml:space="preserve">Et quidem ad confirmandam cùm à vetere morbo, tum à nouis <lb/>tentationibus valetudinem, mirum quantum prodeſt ignis; </s>
  <s xml:id="echoid-s594" xml:space="preserve">ſiue <lb/>recreandi ſint ex laſſitudine nerui, ſiuè diſcutiendi è corpore hali-<lb/>tus noxij, ſiue proliciendi cùm ſudore humores corrupti, ſiuè <lb/>morbi cœteroquin inſanabiles, atque integra membra exedentes, <lb/>exterminandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s595" xml:space="preserve">Quàm manca eſſet atque imperfecta ſinè ignis ac-<lb/>ceſſione Medicina? </s>
  <s xml:id="echoid-s596" xml:space="preserve">Neque ea ſolùm, quæ Chymicis exercitatio-<lb/>nibus innixa puras medicamentorum animas, pinguioris admiſtio-<lb/>ne corporis liberatas, exhibens facilem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s597" xml:space="preserve">expeditam valetudinis <lb/>curationem pollicetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s598" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s599" xml:space="preserve">vulgaris illa, quæ tantum exiſti-<lb/>mationis Medicis, Pharmacopœis tantum lucri, ægrotis tantum
<pb o="14" file="0026" n="26" rhead="Diſſertatio Prima."/>
affert moleſtiæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s600" xml:space="preserve">Neutra enim abſque igne poſſet aut tenuiores cor-<lb/>porum particulas à craſſioribus ſecernere, aut plura contrarijs fa-<lb/>cultatibus prædita medicamenta ritè vnam in ſpeciem temperare. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s601" xml:space="preserve">Id quod pro ſuâ ſapientiâ intelligentes Ægyptij in Memphitico <lb/>Vulcani templo libros Medicos aſſeruabant, vt ex Galeno lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s602" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s603" xml:space="preserve">de <lb/>comp. </s>
  <s xml:id="echoid-s604" xml:space="preserve">medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s605" xml:space="preserve">ſec. </s>
  <s xml:id="echoid-s606" xml:space="preserve">genera cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s607" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s608" xml:space="preserve">colligitur, vbi ali quot cataplaſ-<lb/>matum conſtruendorum methodum ex eiuſdem templi adytis de-<lb/>promptam commemorat. </s>
  <s xml:id="echoid-s609" xml:space="preserve">Sed neque hoc tantùm: </s>
  <s xml:id="echoid-s610" xml:space="preserve">verùm *eſt &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s611" xml:space="preserve">* <lb/>*ipſis ignibus medica vis.</s>
  <s xml:id="echoid-s612" xml:space="preserve">* (Plinij vocibus vtor lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s613" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s614" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s615" xml:space="preserve">27.) </s>
  <s xml:id="echoid-s616" xml:space="preserve">*Peſti-* <lb/>*lentiæ, quæ ſolis obſcuratione contrahitur, ignis ſuffitu-multifor-* <lb/>*miter auxiliari certum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s617" xml:space="preserve">Empedocles, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s618" xml:space="preserve">Hippocrates id monſtra-* <lb/>*uere diuerſis locis.</s>
  <s xml:id="echoid-s619" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s620" xml:space="preserve">Sed abrumpendam tandem eſſe hanc diſputationem monuit <lb/>Gradonicus, nec diutiùs hærendum in ignis vtilitatibus recen-<lb/>ſendis, quas longè plurimas eſſe diffitebitur nemo, qui naturam <lb/>vniuerſam attentè circumſpiciat. </s>
  <s xml:id="echoid-s621" xml:space="preserve">Ne tamen, inquit, ſine corolla-<lb/>rio diſcedamus, illud poſtremo loco obſeruandum, quod, ſi ignem <lb/>ex arte adhibeas, quamuis tacens Stentora vincere poteris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s622" xml:space="preserve">ab-<lb/>ſentem alloqui, ſeu potiùs literas clariſſimè exaratas ad eum mo-<lb/>mento mittere, quin denſa hoſtium corona vrbem cingens tabel-<lb/>larium intercipiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s623" xml:space="preserve">Quis enim prohibere valeat, ne intempeſtâ <lb/>nocte abſenti amico præſtitutum tempus expectanti ardentem fa-<lb/>cem ex editâ turri oſtendas? </s>
  <s xml:id="echoid-s624" xml:space="preserve">Vbi verò amicus alterâ faculâ ſemel <lb/>aut iterum in gyrum actâ ſe attentum ſignificauit, quid faciliùs, <lb/>quàm, facem varias in partes contorquendo, pereuntes formas in <lb/>tenebroſo aëre ex ordine deſcribere? </s>
  <s xml:id="echoid-s625" xml:space="preserve">Singulis autem figuris, quas <lb/>fax mota deſcribit, ſingulas res, aut voces, aut characteres reſ-<lb/>pondere poſſe conſtat pro libito eorum, qui occultas haſce notas <lb/>inter ſe conſtituunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s626" xml:space="preserve">Tam ſi amicus, poſt ſingul os tuæ facis mo-<lb/>tus, adnotet, quid cuique reſpondeat in ſchedulâ, quam præ <lb/>oculis habet, demum intima tuæ mentis conſilia cognoſcet: </s>
  <s xml:id="echoid-s627" xml:space="preserve">Nec <lb/>diſſimili methodo reſponſum dabit. </s>
  <s xml:id="echoid-s628" xml:space="preserve">Quod ſi pro face laternam <lb/>vſurpaueris intus obductam laminâ politâ lucem quaſi multiplica-<lb/>tam reddente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s629" xml:space="preserve">tutus à vento eris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s630" xml:space="preserve">ſingulos motus, citrà con-<lb/>fuſionis ac perturbationis periculum, clauſa laterna diſtinguet. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s631" xml:space="preserve">Ne quis verò negotium hoc multis impeditum difficultatibus exi-<lb/>ſtimet, exemplum ſubijcio, in quo ſingulis Alphabeti latini <lb/>elementis ſinguli motus @, ijque facillimi, reſpondent. </s>
  <s xml:id="echoid-s632" xml:space="preserve">Primùm
<pb o="15" file="0027" n="27" rhead="De ignls nobilitate."/>
enim fax vel rectâ ſurſum promota, vel rectâ deorſum depreſſa, <lb/>vel à dextrâ in læuam, vel contra à ſiniſtrâ in dextram è tranſ <lb/>uerſo deſcendens, velin gyrum acta, <lb/>
<anchor type="figure" xlink:label="fig-0027-01a" xlink:href="fig-0027-01"/>
quinque vocales deſignabit. </s>
  <s xml:id="echoid-s633" xml:space="preserve">Dein-<lb/>de vt Conſonantibus congruentes <lb/>motus habeas, ducantur binæ pa-<lb/>rallelæ AG, DH, quas binæ item <lb/>parallelæ CF, IM ad rectos angulos <lb/>decuſſent in punctis B, E, O, V. </s>
  <s xml:id="echoid-s634" xml:space="preserve">Hinc <lb/>motus omnes deſumere poſſumus <lb/>adſcriptis pro libito conſonantibus, <lb/>vt hic in deſcripto ruditer ſchemate <lb/>à me factum videtis. </s>
  <s xml:id="echoid-s635" xml:space="preserve">Si enim lite-<lb/>ram F indicare quis voluerit, face <lb/>deſcribet rectum angulum DEF: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s636" xml:space="preserve">contrà verò litteram G deſignaturus <lb/>deſcribet angulum FED. </s>
  <s xml:id="echoid-s637" xml:space="preserve">Sic ad lit-<lb/>teram H denotandam figurâ CBOI, <lb/>contra verò ad literam L figurâ <lb/>IOBC vtendum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s638" xml:space="preserve">ad literam M <lb/>quadrato BEVO. </s>
  <s xml:id="echoid-s639" xml:space="preserve">Quæ omnia ex hoc diagrammate in ſuas partes <lb/>reſoluto ita patent, vt maiori explicatione non indigeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s640" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s641" xml:space="preserve">hæc, <lb/>quæ innui, vobis, qui tantâ ingenij acie polletis, omnino ſuperua-<lb/>cua acciderunt, quanquam pro veſtrâ humanitate patienter au-<lb/>diſtis. </s>
  <s xml:id="echoid-s642" xml:space="preserve">Illud tamen animaduertendum eſt, quod nimia eſſe non <lb/>debet locorum intercapedo inter ſic colloquentes, vt ſcilicet per-<lb/>ſpicuè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s643" xml:space="preserve">diſtinctè obſeruari poſſit ab abſente motus facis com-<lb/>motæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s644" xml:space="preserve"/>
</p>
<div xml:id="echoid-div11" type="float" level="2" n="1">
  <figure xlink:label="fig-0027-01" xlink:href="fig-0027-01a">
    <image file="0027-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0027-01"/>
  </figure>
</div>
<p>
  <s xml:id="echoid-s645" xml:space="preserve">Hanc abſentium collocutionem, inquit Maurocenus, quinque <lb/>facibus perſicere docet Cardanus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s646" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s647" xml:space="preserve">de Subtilitate. </s>
  <s xml:id="echoid-s648" xml:space="preserve">Verùm <lb/>dum toti ſumus in igne laudando eius commoda percurrentes, ſu-<lb/>gillaret nos fortaſſe aliquis, quod eiuſdem damna per diſſimulan-<lb/>tiam præterimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s649" xml:space="preserve">quæ quidem ea ſunt, vt vel ipſius Vulcani fa-<lb/>num Romulus extra pomærium poſuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s650" xml:space="preserve">quia vt Plutarchus ait <lb/>in Quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s651" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s652" xml:space="preserve">47. </s>
  <s xml:id="echoid-s653" xml:space="preserve">*cum Romæ ab incendijs ſtatim à primis tempo-* <lb/>*ribus multum eſſet periculi, colendum quidem Deum igni præ-* <lb/>*fectum, ſed extra Vrbem locum ei aſſignandum, ſtatuerunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s654" xml:space="preserve">* <lb/>Propter quod ignis periculum lege XII. </s>
  <s xml:id="echoid-s655" xml:space="preserve">Tabularum cauebatur, ne
<pb o="16" file="0028" n="28" rhead="Diſſertatio Prima."/>
humanum cadauer in Vrbe combureretur, vt notauit Cicero lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s656" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s657" xml:space="preserve">de leg. </s>
  <s xml:id="echoid-s658" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s659" xml:space="preserve">licèt Veſtales Virgines ob crimen in Vrbe viuæ crema-<lb/>rentur, quia tamen id infrequens erat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s660" xml:space="preserve">rarum, non tantum ſub-<lb/>erat periculi, quantum ex quotidianâ, ſaltem frequentiſſimâ, ca-<lb/>dauerum combuſtione. </s>
  <s xml:id="echoid-s661" xml:space="preserve">Galenus autem on rarò Febrim (qua quid <lb/>deterius? </s>
  <s xml:id="echoid-s662" xml:space="preserve">cum neminem è vitâ decedere ſine febri, ad punctum ſal-<lb/>tem temporis, medicorum plurimi affirment) Ignis vocabulo no-<lb/>minauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s663" xml:space="preserve">Nec planè ex Ignis nobilitate factum eſt, vt eius nomen <lb/>ad deteriorem ſigniſicationem detorqueretur à Poët@ canente, <lb/>*Meus ignis Amyntas.</s>
  <s xml:id="echoid-s664" xml:space="preserve">* Et Rabbi Ben Sira Alphabeto I. </s>
  <s xml:id="echoid-s665" xml:space="preserve">lit. </s>
  <s xml:id="echoid-s666" xml:space="preserve">Daleth, <lb/>ſectatus fortaſſe Paronomaſiam, quæ inter Mulieris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s667" xml:space="preserve">Ignis vo-<lb/>cabula Hebraica intercedit (mulier enim tribus literis Aleph, Scin, <lb/>He, Ignis autem duabus prioribus tantùm ſcribitur) *Abſtrahe*, in-<lb/>quit, *carnem tuam à muliere gratiosâ, tanquam à carne prunarum:</s>
  <s xml:id="echoid-s668" xml:space="preserve">* <lb/>adeò vt minùs acerba videri poſſit Opilij Macrini ſeueritas in eos, <lb/>qui flagitioſo ardore deflagraſſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s669" xml:space="preserve">nam vt in eius vitâ ſcribit <lb/>Iulius Capitolinus, *adulterij reos ſemper viuos ſimul incendit.</s>
  <s xml:id="echoid-s670" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s671" xml:space="preserve">Non paſſus diu hærere hunc ſcrupulum Gradonicus, Vt vt vera <lb/>ſint hæc, ait, nunquam animum induxi, vt nihil vſquam incom-<lb/>modi ab igne afferri poſſe putarem; </s>
  <s xml:id="echoid-s672" xml:space="preserve">nihil ſiquidem reperiri poteſt <lb/>in rebus creatis, cui mali aliquid non admiſceatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s673" xml:space="preserve">bona enim, <lb/>quæ apud nos ſunt, certis finibus circumſcribuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s674" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s675" xml:space="preserve">quamuis <lb/>multa nobis tribuerit natura, egregia illa quidem atque præclara, <lb/>nihil tamen eſt omni ex parte perfectum. </s>
  <s xml:id="echoid-s676" xml:space="preserve">Quid igitur mirum, ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s677" xml:space="preserve"><lb/>ab igne damnum aliquod nonnunquam timendum ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s678" xml:space="preserve">ignis vo-<lb/>cabulo aliquando ſubiecta ea notio eſſe poſſit, quæ ad deterius <lb/>aliquid ſignificandum traducatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s679" xml:space="preserve">Verùm illa ipſa vis, qua detri-<lb/>mentum noſtris rebus importate poteſt ignis, potentiæ nota eſt <lb/>atque vindictæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s680" xml:space="preserve">Hinc lacedæmonijs in externas regiones expedi-<lb/>tionem parantibus, πυροφόρος, hoc eſt, Ignifer, apud Regem ſer-<lb/>uabat inextinctum ignem accenſum ex arâ Iouis άγήτορος, hoc eſt, <lb/>Ducis, vt refert Stobæus Collectam. </s>
  <s xml:id="echoid-s681" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s682" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s683" xml:space="preserve">Perſarum autem Re-<lb/>gibus in more poſitum fuiſſe, vt eos ignis præcederet in haſtâ, in-<lb/>ſtar vexilli, elatus, conſtat ex Xenophonte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s684" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s685" xml:space="preserve">Cyropæd. </s>
  <s xml:id="echoid-s686" xml:space="preserve">Q. </s>
  <s xml:id="echoid-s687" xml:space="preserve">Cur-<lb/>tio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s688" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s689" xml:space="preserve">Procopio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s690" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s691" xml:space="preserve">belli Perſici, Ammiano Marcellino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s692" xml:space="preserve">23. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s693" xml:space="preserve">vbi de Brachmanis loquens ait, *Ferunt etiam ſi iuſtum eſt credi,* <lb/>*ignem cœlitus lapſum apud ſe ſempiternis foculis cuſtodiri, cuius* <lb/>*portionem exiguam, vt fauſtam, præiſſe quondam Aſiaticis Regi-*
<pb o="17" file="0029" n="29" rhead="De ionis nobilitate."/>
*bus dicunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s694" xml:space="preserve">* An vt Deum ſuum præ oculis ſemper habendum, at-<lb/>que præcedentem, quaſi faculam præferentem, in omnibus ſe-<lb/>quendum explicarent: </s>
  <s xml:id="echoid-s695" xml:space="preserve">An vt quaſi Lucifer Auroram ferens præ-<lb/>cederet Solem, nam ipſe Rex Solis in morem coronâ radijs diſtin-<lb/>ctâ redimitus procedebat? </s>
  <s xml:id="echoid-s696" xml:space="preserve">An vt imaginem imperij, cui nihil, <lb/>quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s697" xml:space="preserve">igni, reſiſtere valeat, oſtentarent? </s>
  <s xml:id="echoid-s698" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s699" xml:space="preserve"><lb/>apud ipſos Cæſares ſupremæ maieſtatis inſigne fuiſſe ignem vel ex <lb/>eo liquet, quod Pertinax à milite populoque Auguſtus declaratus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s700" xml:space="preserve">in aulam imperatoriam per noctem deductus, *poſtquam diluxit,* <lb/>*in curiam ſe contulit, neque ignem ſibi præ ferri, neque vlla prin-* <lb/>*cipatus inſignia paſſus attolli, donec Senatus ſententiam ſcitare-* <lb/>*tur*, vt Scribit Herodianus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s701" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s702" xml:space="preserve">Contra verò Nigrum ab exercitu <lb/>populoque in Syriâ ſalutatum Imperatorem atque Auguſtum, ami-<lb/>ctum imperatoriâ purpurâ, *præcedente etiam igni, in Antiochiæ* <lb/>*primùm templa, mox ad ſuas ædes deduxerunt*, vt eodem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s703" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s704" xml:space="preserve">idem Author tradit: </s>
  <s xml:id="echoid-s705" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s706" xml:space="preserve">ex lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s707" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s708" xml:space="preserve">in Gordiani inauguratione, cum <lb/>omnis imperatoria pompa adhiberetur, *ignis de more præfereba-* <lb/>*tur, vt ſpeciem fortunamque, exiguum ſanè ad tempus, Roma-* <lb/>*næ ciuitatis Garthago repræſentaret.</s>
  <s xml:id="echoid-s709" xml:space="preserve">* Id quod Cæſarum pariter <lb/>vxoribus conceſſum fuiſle perſpicuum fit ex eodem Herodiano lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s710" xml:space="preserve"><lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s711" xml:space="preserve">Commodus enim Lucillæ Sorori natu maximæ, quæ fuerat L. </s>
  <s xml:id="echoid-s712" xml:space="preserve"><lb/>Veri Imperatoris vxor, *priſtinum honorem reliquit vſurpandum;</s>
  <s xml:id="echoid-s713" xml:space="preserve">* <lb/>*nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s714" xml:space="preserve">ſellâ imperatoriâ ſeſſitare in theatro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s715" xml:space="preserve">ignem de more* <lb/>*præferri patiebatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s716" xml:space="preserve">* Ignem verò inter cętera ſummi imperij atque <lb/>honoris inſignia ſupremum locum obtinuiſſe ex eo colligitur, <lb/>quòd idem Commodus hunc vnum non conceſſit Martiæ concu-<lb/>binæ, quam, vt Herodianus in eodem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s717" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s718" xml:space="preserve">loquitur, *propè vxo-* <lb/>*ris loco habebat, ſic, vt, præter ignem, omnes honores, velut Au-* <lb/>*guſtæ, tribuerentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s719" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s720" xml:space="preserve">Vt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s721" xml:space="preserve">ego pariter, inquit Dandulus, aliquid afferam in ignis <lb/>commendationem, obſeruo tantam illi ineſſe dignitatem, vt nul-<lb/>la gens fuerit, cuius mentem aut religio obſtrinxerit, aut ſuper-<lb/>ſtitio occupârit, quæ Ignem, vt proprium Numinis munus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s722" xml:space="preserve">il-<lb/>luſtrem Diu initatis characterem non adhibuerit, lucernas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s723" xml:space="preserve">faces <lb/>accenſas in templis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s724" xml:space="preserve">delubris proponendo. </s>
  <s xml:id="echoid-s725" xml:space="preserve">Sic Callimachus in <lb/>hymno Apoll. </s>
  <s xml:id="echoid-s726" xml:space="preserve">canit æternum ignem in Apollinis fano. </s>
  <s xml:id="echoid-s727" xml:space="preserve">Ignis Ve-<lb/>ſtæ perpetuus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s728" xml:space="preserve">ſempiternus omnium Scriptorum calamo ad nau-<lb/>ſeam vſque celebratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s729" xml:space="preserve">Diuinæ literæ commemorant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s730" xml:space="preserve">lucernam
<pb o="18" file="0030" n="30" rhead="Diſſertatio Prima."/>
in Tabernaculo ſeptem luminibus irradiantem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s731" xml:space="preserve">in Salomonis <lb/>Templo candelabrum aureum totidem haſtilibus ſingulas lucernas <lb/>ſuſtinentibus conſpicuum: </s>
  <s xml:id="echoid-s732" xml:space="preserve">Et apud nos Chriſti ſectatores inter <lb/>Catholicæ Eccleſiæ ritus, multiplex eſt cereorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s733" xml:space="preserve">lampadum <lb/>vſus, qui priſcis temporibus tantus fuit, vt ſolennem Chriſti Re-<lb/>ſurgentis diem (cuius peruigilium teſte Gregor. </s>
  <s xml:id="echoid-s734" xml:space="preserve">Nazianzeno orat. </s>
  <s xml:id="echoid-s735" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s736" xml:space="preserve">in Paſcha. </s>
  <s xml:id="echoid-s737" xml:space="preserve">ἱπὸ πλουείω φωτὶ, magnâ luminis copiâ, celebraba-<lb/>tur) primi illi pietatis antiſtites ἐπιλ@Χύιου ἡμε ραυ, quaſi lucerna-<lb/>rium diem indigitarent, vt ait Nicephorus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s738" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s739" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s740" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s741" xml:space="preserve">Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s742" xml:space="preserve"><lb/>quod ipſum Deum igne conſtare opinati ſunt plures; </s>
  <s xml:id="echoid-s743" xml:space="preserve">vt de Plato-<lb/>ne narrat S. </s>
  <s xml:id="echoid-s744" xml:space="preserve">Iuſtinus Martyr in Admonit. </s>
  <s xml:id="echoid-s745" xml:space="preserve">ad Gentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s746" xml:space="preserve">Et Stoici apud <lb/>Plutarchum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s747" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s748" xml:space="preserve">de placitis Philoſoph. </s>
  <s xml:id="echoid-s749" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s750" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s751" xml:space="preserve">Dei naturam deſinie-<lb/>runt, *Spiritum intelligentiâ præditum, igneum, formæ exper-* <lb/>*tem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s752" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s753" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s754" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s755" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s756" xml:space="preserve">ſtatuit Democritus *Deum in igne globoſo, mundi* <lb/>*animam.</s>
  <s xml:id="echoid-s757" xml:space="preserve">* Quid autem hìc afferam Ethnicorum ineptias, aut ſu-<lb/>perſtitioſa mendacium Dæmonum reſponſa, quamuis, ſi vocum <lb/>ſono myſterium ſubſit, veritate non careant? </s>
  <s xml:id="echoid-s758" xml:space="preserve">*Apollo enim*, vt ha-<lb/>bet Lactantius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s759" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s760" xml:space="preserve">diu. </s>
  <s xml:id="echoid-s761" xml:space="preserve">inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s762" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s763" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s764" xml:space="preserve">*que m pr æter cœteros diuinum,* <lb/>*maximèque fatidicum exiſtimabant Ethnici, Colophone reſpondens* <lb/>*quærenti cuidam, Quis eſſet, aut quid eſſet omnino Deus, reſpon-* <lb/>*dit viginti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s765" xml:space="preserve">vno verſibus, quorum hoc principium eſt*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s766" xml:space="preserve">Α’υτοφυὴς, ἀδίδακΤος ἀ μήτωρ, ἀ ςυφέλικΤος, <lb/>Ο’ύνομα μηδέ λόγω Χωςούμευου, ἐν πυςὶ ναίων, <lb/>Τουτὸ Θέος.</s>
  <s xml:id="echoid-s767" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s768" xml:space="preserve">Ex ſe ortus, non edoctus, ſine matre, inconcuſſus, <lb/>Nomen ne ratione quidem capiendum, in igne habitans, <lb/>Hoc Deus eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s769" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s770" xml:space="preserve">Hæc tamen videri poſſent inania hominum commenta, niſi in Di-<lb/>uinis litteris paſſim ignis vocabulo ea, quæ ad Diuinitatem ſpe-<lb/>ctant, ſignificarentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s771" xml:space="preserve">Deus ipſe *Ignis con ſumens* diceretur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s772" xml:space="preserve">nec in re apud ſacros Bibliorum interpretes obuiâ immorandum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s773" xml:space="preserve"><lb/>Commodùm mihi ad manus eſt exiguum volumen S. </s>
  <s xml:id="echoid-s774" xml:space="preserve">Dionyſij <lb/>Areopagitæ opera complectens, quod ante pauculas horas coëm-<lb/>ptum nondum domum attuli: </s>
  <s xml:id="echoid-s775" xml:space="preserve">ex eo, ſi placet, ad huius noſtræ col-<lb/>locutionis clauſulam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s776" xml:space="preserve">quidem maximè in rem noſtram, lineas <lb/>aliquot perlegam ex lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s777" xml:space="preserve">de Celeſti Hierarchiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s778" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s779" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s780" xml:space="preserve">vbi ille ignis <lb/>proprietates commemorat, ob quas Diuinitatis ſymbolum videa-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s781" xml:space="preserve">Sancti Theologi, inquit, ſummam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s782" xml:space="preserve">formâ carentem eſſen-
<pb o="19" file="0031" n="31" rhead="De ignis nobilitate"/>
tiam, ignis ſpecie, multis locis deſcribunt, quòd ignis multas Diui-<lb/>næ, ſi dictu fas eſt, proprietatis, vt in ijs quæ videntur, imagines ac <lb/>ſpecies præ ſe ferat. </s>
  <s xml:id="echoid-s783" xml:space="preserve">Ignis enim, qui ſenſu percipitur, in omnibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s784" xml:space="preserve"><lb/>per omnia ſinè admiſtione funditur, ſecerniturque à rebus omni-<lb/>bus, lucetque totus ſimul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s785" xml:space="preserve">abſtruſus eſt, incognituſque manet <lb/>ipſe per ſe, niſi adhibeatur materia, in qua vim actionem que ſuam <lb/>declaret: </s>
  <s xml:id="echoid-s786" xml:space="preserve">cohiberi, vincique non poteſt, nec videri: </s>
  <s xml:id="echoid-s787" xml:space="preserve">omnia ipſe per <lb/>ſe obtinet; </s>
  <s xml:id="echoid-s788" xml:space="preserve">ea, in quibus fuerit, ad vim ſuam actionemque commu-<lb/>tat: </s>
  <s xml:id="echoid-s789" xml:space="preserve">ſui ipſius particeps facit, quicquidipſi propius quoquo modo <lb/>adhibeatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s790" xml:space="preserve">renouat omnia vitali calore, illuſtrat aperto lumine: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s791" xml:space="preserve">teneri non poteſt, nec miſceri: </s>
  <s xml:id="echoid-s792" xml:space="preserve">diſſipandi vim habet, commutari <lb/>non poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s793" xml:space="preserve">ſurſum fertur, celeritate magnâ eſt præditus; </s>
  <s xml:id="echoid-s794" xml:space="preserve">ſublimis <lb/>eſt, nec humilitatem vllam ferre poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s795" xml:space="preserve">immobilis eſt, per ſe mo-<lb/>uetur, alijs motum affert: </s>
  <s xml:id="echoid-s796" xml:space="preserve">comprehendendi vim habet, ipſe com-<lb/>prehendi non poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s797" xml:space="preserve">non eget altero: </s>
  <s xml:id="echoid-s798" xml:space="preserve">clam ſe ampliſicat: </s>
  <s xml:id="echoid-s799" xml:space="preserve">in mate-<lb/>rijs, quæ ip ſius capaces ſunt, magnitudinem ſuam declarat: </s>
  <s xml:id="echoid-s800" xml:space="preserve">vim <lb/>efficiendi habet, potens eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s801" xml:space="preserve">omnibus præſto eſt, nec videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s802" xml:space="preserve">ſi ne-<lb/>gligitur, non eſſe videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s803" xml:space="preserve">attritu autem, quaſi irritatione qua-<lb/>dam, naturaliter ac propriè repentè exiſtit, rurſumque ſenſum fu-<lb/>giens euolat: </s>
  <s xml:id="echoid-s804" xml:space="preserve">in omnibus ſui communionibus minui non poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s805" xml:space="preserve"><lb/>Multas etiam alias ignis proprietates inuenire poſſumus, quæ pro-<lb/>priæ ſint, vt in imaginibus ſenſum mouentibus, Diuinæ actionis. </s>
  <s xml:id="echoid-s806" xml:space="preserve"><lb/>Hactenus verba ſunt S. </s>
  <s xml:id="echoid-s807" xml:space="preserve">Dionyſij, quæ placuit legendo percurrere, <lb/>tum vt intelligatur ignem multis Diuinitatis notis atque veſtigijs <lb/>inſignem optimo iure ad Numinis maieſtatem ſigniſicandam aſſu-<lb/>mi, tum etiam vt breui in conſpectu poſita plurium eius proprieta-<lb/>tum deſcriptio nobilitatem euinceret, quæ fuit noſtræ huius diſſer-<lb/>tationis argumentum.</s>
  <s xml:id="echoid-s808" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s809" xml:space="preserve">Gratias plurimas Dandulo ob tam luculentum D. </s>
  <s xml:id="echoid-s810" xml:space="preserve">Dionyſij teſti-<lb/>monium habuerunt Maurocenus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s811" xml:space="preserve">Gradonicus; </s>
  <s xml:id="echoid-s812" xml:space="preserve">cumque velut ex <lb/>improuiſo, tot enumeratæ ignis proprietates ampliſſimam exhibe-<lb/>rent diſſerendi materiem, En ſanè, inquit Maurocenus, iucundiſſi-<lb/>mum noſtris collocutionibus argumentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s813" xml:space="preserve">Non vtique malè fe-<lb/>riati ſequentibus diebus horas collocabimus in Ignis contempla-<lb/>tione; </s>
  <s xml:id="echoid-s814" xml:space="preserve">magnus enim mihi ſe videtur aperire campus ad philofo-<lb/>phandum, nobis præſertim, qui nullius magiſtri in verba iuraui-<lb/>mus, nec vlli addicti ſententiæ, ſolius veritatis veſtigia inda-<lb/>gamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s815" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="20" file="0032" n="32" rhead="Diſſertatio Secunda"/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s816" xml:space="preserve">Placuit cœteris Mauroceni conſilium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s817" xml:space="preserve">opportunè præmiſſam <lb/>cenſuerunt hanc de Ignis Nobilitate diſputationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s818" xml:space="preserve">hinc enim <lb/>ſe temporis iacturam non facturos ominabantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s819" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>nemo ſcriptorum eſt, qui legentium vtilitati conſultum velit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s820" xml:space="preserve"><lb/>in humili, vilique materiâ operam pariter ludere; </s>
  <s xml:id="echoid-s821" xml:space="preserve">niſi fortè pau-<lb/>culos quoſdam è Declamatorum grege inanis gloriolæ aucupes ex-<lb/>cipias, qui vbi ſolæciſmum, aut febrim, aut ſordida quædam ani-<lb/>malcula laudauerint, nil demum legentium animis inhærens relin-<lb/>quunt præter contriti temporis pœnitentiam: </s>
  <s xml:id="echoid-s822" xml:space="preserve">quare omnibus <lb/>ſcribere meditantibus ſolenne eſt argumenti ſaltem nobilitate ſibi <lb/>blandiri, tum ne, calamo humilia, abiectaque deſcribente, videatur <lb/>animus humi repens ad cognatas deſlexiſſe materias, tum vt legen-<lb/>tium oculos mentemque vehementiùs ſollicitent, tum etiam vt <lb/>facilem excuſationi viam ſternant, ſi fortè demum tractationi, in <lb/>quam ſatis conſidenter irruperunt, impares deprehendantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s823" xml:space="preserve">Ita <lb/>quoque tres illi Ornatiſſimi Viri ſe Ignem, nobile vtique argu-<lb/>mentum, ad colloquendum delegiſſe ſibi gratulabantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s824" xml:space="preserve">iamque <lb/>animo præconceperant ſe quidem multum aliquando diſſicultatis, <lb/>non parum tamen iucunditatis reperturos in ſequentibus diſſerta-<lb/>tionibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s825" xml:space="preserve">quas, quo commodiùs diſputatio ipſa explicetur, ſic <lb/>exponam, *quaſi agatur res*, *non quaſi narretur*, Ciceronem, cu-<lb/>ius vocibus vtor, imitatus.</s>
  <s xml:id="echoid-s826" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div13" type="section" level="1" n="12">
<head xml:id="echoid-head40" xml:space="preserve">DISSERTATIO SECVNDA.</head>
<head xml:id="echoid-head41" style="it" xml:space="preserve">De Ignis Natura.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s827" xml:space="preserve">MAuroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s828" xml:space="preserve">Quoniam Ignem, cùm poſtremò conuenimus, diſſer-<lb/>tationum noſtrarum argumentum ſtatuimus, non opus eſſe <lb/>mihi videtur, viam diſputationi ſternere, ſed in eam, ſi vobis <lb/>placet, inſiliendum, atque deſumendum exordium ab explican-<lb/>dâ Ignis naturâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s829" xml:space="preserve">in ſuas ſpecies, ſi quæ ſunt, diuidendâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s830" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s831" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s832" xml:space="preserve">Placet vtiqne: </s>
  <s xml:id="echoid-s833" xml:space="preserve">Sed Ignis genus nec deſiniendo accura-<lb/>tè explicare, nec tribuere in partes ad tenue elimatas poſſumus, <lb/>niſi priùs, quæ ſaltem nomini ſubiecta ſit notio, vel ruditer co-<lb/>gnoſcamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s834" xml:space="preserve">Vbi enim quis naturas omnes perpenderit, quæ qua-<lb/>litatis alicuius communione quadam ſimiles, quamuis cœtera diſ-<lb/>pares, idem nomen, citrà Metaphoram, inuenerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s835" xml:space="preserve">tunc demu m
<pb o="21" file="0033" n="33" rhead="De ignis natura"/>
genus vniuerſum à ſubiectis partibus abſtractum circumſcribere ac <lb/>definire poterit, certaſque in ſpecies partiri. </s>
  <s xml:id="echoid-s836" xml:space="preserve">Cum itaque non in <lb/>controuerſiâ verſetur, vtrùm natura quæpiam ſub ignis genere <lb/>conſtituenda ſit, nec ne (id enim ex præcognitâ aut præſtitutâ <lb/>Ignis notione definiendum eſſet) ſed illud tantùm in quæſtionem <lb/>vocetur, quid ſcilicet ignis vocabulo declaretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s837" xml:space="preserve">operæ pretium <lb/>fuerit naturas illas, quæ in ignium cenſu deprehenduntur, certas <lb/>in claſſes diſcriminare, vt ijs inter ſe collatis, quid Ignis ſit, in-<lb/>noteſcat.</s>
  <s xml:id="echoid-s838" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s839" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s840" xml:space="preserve">Mihi pariter placet; </s>
  <s xml:id="echoid-s841" xml:space="preserve">modò nos non obſtringamus minutis <lb/>quibuſdam ſeuerioris logicæ legibus De Definitione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s842" xml:space="preserve">Diuiſione: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s843" xml:space="preserve">vt quid enim inani lab ore nos conficiamus? </s>
  <s xml:id="echoid-s844" xml:space="preserve">Satis fuerit, ſi preſſa <lb/>Definitio non occurrat illam non ſolicitè indagantibus, vti Deſcri-<lb/>ptione, quæ Ignem à Non Igne ſecernat. </s>
  <s xml:id="echoid-s845" xml:space="preserve">Et primùm quidem Ignes <lb/>diſtinguere poſſumus locis, in quibus vel gignuntur, vel ſe exhi-<lb/>bent contemplandos. </s>
  <s xml:id="echoid-s846" xml:space="preserve">Hinc alij Terreſtres, qui vel in extimâ tel-<lb/>luris facie excitantur, vel in imis cauernarum latebris deliteſcunt, <lb/>vel è ſummis montium crateribus erumpunt, vel in ſilicum alio-<lb/>rumque lapidum venis ab ſtruſi, quaſi flammæ ſemina in horreis re-<lb/>condita, otiantur, vel corporibus inſiti, cœteriſque elementis per-<lb/>miſti, ac in vnam ſpeciem temperati, calorem, quo naturæ ſubſi-<lb/>ſtunt, fouent. </s>
  <s xml:id="echoid-s847" xml:space="preserve">Alij Aërij, qui ſub lime geniti vel breui ſpectaculo <lb/>oculis blandiuntur, vt Traiectiones, vellongiore morâ magnorum <lb/>periculorum metum portendere videntur, vt Cometæ, vel innoxiâ <lb/>flammâ inter nubes coruſcant, vt Fulgura, vel nubium conflictu <lb/>expreſſi in terras ſe emittunt, vt Fulmina. </s>
  <s xml:id="echoid-s848" xml:space="preserve">Alij demum Cœleſtes, <lb/>ea nimirum ſydera, quæ non alienam lucem mutuata ſuis micant <lb/>ardoribus, quorum Sol principatum obtinet, dein Aſtra certis lo-<lb/>cis infixa, poſtremò illa, non re, ſed vocabulo, errantia, ſiqua ſunt, <lb/>quæ aliquid inſiti luminis habeant, præter illud, quod à Sole re-<lb/>cipiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s849" xml:space="preserve">Et, ſi quis non grauatè ferat mentem ab oculis ſeuocare, <lb/>ac intelligentiâ corporei aſpectûs metas tranſgredi, à cœleſtium <lb/>ignium albo expungendum non videbitur Cœlum, quod ab ignis <lb/>ſplendore Empyreum apud omnes ſplendidè audit.</s>
  <s xml:id="echoid-s850" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s851" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s852" xml:space="preserve">Quia tamen, licèt ſtellæ naturâ flammeæ à Cicerone lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s853" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s854" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s855" xml:space="preserve">Deor. </s>
  <s xml:id="echoid-s856" xml:space="preserve">dicantur, res non eſt extra omnem controuerſiam <lb/>poſita, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s857" xml:space="preserve">nobis fortaſſe aliquando erit non leuis diſputatio, An ſy-<lb/>dera ignibus annumeranda ſint, alia mihi videtur inſtitui poſſe di-
<pb o="22" file="0034" n="34" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
uiſio, ex præcipuis ignis qualitatibus petenda, ex luce nimirum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s858" xml:space="preserve"><lb/>Calore. </s>
  <s xml:id="echoid-s859" xml:space="preserve">Qui enim Ignis luce pariter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s860" xml:space="preserve">calore vrendi vim habente <lb/>præditus eſt, hic Καθ’ ἐξοχὴν Ignis dicitur, vel etiam Ignis Viuus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s861" xml:space="preserve">vt ſcilicet ab Igne Mortuo ſecernatur, cui quidem abſumendi vis <lb/>ineſt, aut facultas excitandi aliquem doloris ſenſum ex calore, ni-<lb/>hil tamen habet lucis, quæ in oculos incurrat: </s>
  <s xml:id="echoid-s862" xml:space="preserve">iſtiuſmodi ſunt Cau-<lb/>ſtica omnia, vt Argentum viuum præcipitatum, quod citrà dolo-<lb/>rem carnes exeſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s863" xml:space="preserve">ſiccat purulenta vlcera; </s>
  <s xml:id="echoid-s864" xml:space="preserve">aut piper, ſpiritus vi-<lb/>ni ſæpiùs excoctus, pyrethri radix, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s865" xml:space="preserve">ſimilia, quæ nemo dentibus <lb/>extenuare poteſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s866" xml:space="preserve">in ventriculum demittere, quin caloris vim <lb/>non obſcuram percipiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s867" xml:space="preserve">Qui verò Ignis ſolâ luce oculos irritare <lb/>poteſt, calorem autem non niſi languidum habet, aut nullum, qui <lb/>ſub ſenſum cadat, hic Fatuis Ignibus Meteoroſcoporum adiungen-<lb/>dus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s868" xml:space="preserve">quorum è numero fuit flamma, tum quæ circa Seruij Tul-<lb/>lij pueruli dormientis caput emicuit, tùm quæ ex L. </s>
  <s xml:id="echoid-s869" xml:space="preserve">Marcij concio-<lb/>nantis capite eluxit, quamuis eas inter prodigia recenſeat Valer. </s>
  <s xml:id="echoid-s870" xml:space="preserve"><lb/>Max. </s>
  <s xml:id="echoid-s871" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s872" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s873" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s874" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s875" xml:space="preserve">Neque multum ab horum ignium naturâ diſcre-<lb/>pant ignes illi, qui interdiu prorſus latentes, noctu tantùm viden-<lb/>tur, atque innoxiâ flammâ proximas herbas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s876" xml:space="preserve">arbores lambunt, <lb/>quemadmodum in Apennini Mugellano vidiſſe ſe teſtatur Carda-<lb/>nus de Subtil. </s>
  <s xml:id="echoid-s877" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s878" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s879" xml:space="preserve">Quare tripartitâ diuiſione totum atque inte-<lb/>grum genus complecti poſſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s880" xml:space="preserve">Vnus videlicet ignis eſt Splen-<lb/>didus abſque calore, alter Calidus ſine luce, tertius Calidus pariter <lb/>atque Splendidus.</s>
  <s xml:id="echoid-s881" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s882" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s883" xml:space="preserve">Alijs fortaſsè arrideat magis illa ignium diuiſio, quæ <lb/>duas in partes diſtributa eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s884" xml:space="preserve">Ignem Communem atque Vulga-<lb/>rem diſtinguit ab eo, quod Elementum dicitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s885" xml:space="preserve">Et vulgarem qui-<lb/>dem putant omnes ſe intelligere, quis ille ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s886" xml:space="preserve">nimirum quem, in <lb/>corpore aliquo ardente, aut in flammas abeunte, citrà omnem <lb/>controuerſiam rudiores ipſi Ignem nominant. </s>
  <s xml:id="echoid-s887" xml:space="preserve">Elementum verò <lb/>ſolis Philoſophis datum videtur intelligentiâ perſequi; </s>
  <s xml:id="echoid-s888" xml:space="preserve">vtinam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s889" xml:space="preserve"><lb/>aſſequi. </s>
  <s xml:id="echoid-s890" xml:space="preserve">Neque enim deſunt, qui Ignem ex Elementorum numero <lb/>ſublatum velint; </s>
  <s xml:id="echoid-s891" xml:space="preserve">cumque, quid ad Quadripartitam Elementorum <lb/>diſtributionem ex frigidis quorundam argumentationibus conſi-<lb/>ciatur, exputare non poſſint, malint Elementum vnum de medio <lb/>tollere, quàm Ignem, cuius naturam nimis feruidam eſſe ex quoti-<lb/>dianis ardoribus conijciunt, corporum naturis inſerere.</s>
  <s xml:id="echoid-s892" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s893" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s894" xml:space="preserve">Mirum ſanè, quàm variæ legantur de Elementorum nu-
<pb o="23" file="0035" n="35" rhead="De ignis natura"/>
mero, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s895" xml:space="preserve">qualitatibus, opiniones; </s>
  <s xml:id="echoid-s896" xml:space="preserve">adeò vt excuſationem ali-<lb/>quam mereantur, ſiqui non audeant tam incerto loco ſe com-<lb/>mittere.</s>
  <s xml:id="echoid-s897" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s898" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s899" xml:space="preserve">Non eſt noſtri huius inſtituti, aut horum ſententiam <lb/>refellere, aut illorum argumenta fulcire; </s>
  <s xml:id="echoid-s900" xml:space="preserve">multo minùs auderem <lb/>hìc Ariſtotelis interpretem de induſtriâ agere: </s>
  <s xml:id="echoid-s901" xml:space="preserve">ſed vt allata Ignium <lb/>diuiſio explicetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s902" xml:space="preserve">quid Ignis elementi vocabulo intelligatur, <lb/>quin nos inani diſputatione conſiciamus, longiuſuè prouehamur, <lb/>quàm propoſita ratio poſtularet, ſi vobis grauis non fuerim, rem, vt <lb/>ego quidem concipio, paucis expono.</s>
  <s xml:id="echoid-s903" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s904" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s905" xml:space="preserve">Rem vtique gratiſſimam feceris; </s>
  <s xml:id="echoid-s906" xml:space="preserve">non paucos enim ali-<lb/>quando audiui Ariſtotelem redarguentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s907" xml:space="preserve">qui tamen ſatis proba-<lb/>bilia locutus videtur.</s>
  <s xml:id="echoid-s908" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s909" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s910" xml:space="preserve">Vtrum Ariſtotelis menti congruant, quæ allaturus ſum, <lb/>vos ipſi definieritis: </s>
  <s xml:id="echoid-s911" xml:space="preserve">Me neque pediſſequum, neque aduerſarium <lb/>habet Philoſophus; </s>
  <s xml:id="echoid-s912" xml:space="preserve">libenter tamen cum illo conſentio. </s>
  <s xml:id="echoid-s913" xml:space="preserve">Ne verò in <lb/>Elementi notione hæreamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s914" xml:space="preserve">corpora ferè omnia ex pluribus na-<lb/>turis concreta eſſe nemo in dubium incertumque reuocat, vbi ea <lb/>labefacta videt, ſiuè naturæ vitio, ſiuè artis opiſicio, diſſolui; </s>
  <s xml:id="echoid-s915" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum nemo dubitat, quin ex latere, cæmento, calce conſtru-<lb/>ctum fuerit ædificium, quo deturbato videt illa ſupereſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s916" xml:space="preserve">Quo-<lb/>niam autem naturæ illæ ex alijs compoſitis naturis ita coagmenta-<lb/>tæ non ſunt, vt hæ rurſus in partes ſpecie diſpares inſinitè ſecari ac <lb/>diuidi queant; </s>
  <s xml:id="echoid-s917" xml:space="preserve">vltimas quaſdaw naturas neceſſe eſt, cogitatione ſal-<lb/>tem, deprehendere indiuiduas atque ſimplices (nullus hìc eſt ſer-<lb/>mo de molis magnitudine, quam inſinitè diuiduam non nego) qua-<lb/>rum coagmentatio ad corporum incolumitatem conſentiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s918" xml:space="preserve">Vlti-<lb/>mas haſce naturas, ſi corporum quidem diſſolutio ſpectetur, Primas <lb/>verò, ſi Compoſitio, Elementa dicimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s919" xml:space="preserve">quorum vim atque pote-<lb/>ſtatem generaliter proponere, dilucidè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s920" xml:space="preserve">breuiter explicare qnis <lb/>poterit, ſi ea eſſe *Naturas ſimplices ad corporum conſtructionem in-* <lb/>*ſtitutas* deſinierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s921" xml:space="preserve">Natura enim ſimplex eſt Notio ad plures diffe-<lb/>rentias pertinens, cum æther, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s922" xml:space="preserve">cœlum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s923" xml:space="preserve">ſydera (ſi fas eſt crede-<lb/>re) naturæ ſimplices dicantur à pluribus, aut ſaltem ſieri potuerit, <lb/>vt natnra aliqua ſimplex eſſet ſolitaria, omniſque vinculi, quo cum <lb/>cœteris coniungeretur, impatiens: </s>
  <s xml:id="echoid-s924" xml:space="preserve">Nam quæ in eum ſinem pro-<lb/>creata ſunt, vt diſſoluta conſiſtant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s925" xml:space="preserve">quaſi diſſipata, ea ſunt <lb/>extra Elementi rationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s926" xml:space="preserve">quippe quod, quà Elementum, non ab-
<pb o="24" file="0036" n="36" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
ſolutè dicitur, ſed comparatè ad id, quod diſſimilibus rebus miſce-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s927" xml:space="preserve">temperatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s928" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s929" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s930" xml:space="preserve">Hæc videtur ſincera elementi notio, quod plures natu-<lb/>ræ ſimplices atque diſſimiles in corporis alicuius (quod propterea <lb/>Mixtum dicitur) conſtitutionem conueniant, neque enim homo-<lb/>geneæ particulæ elementa propriè ſunt Magnitudinis, quam con-<lb/>ſtituunt, licet eius partes ſint; </s>
  <s xml:id="echoid-s931" xml:space="preserve">Elementa ſiquidem ad Mixtum re-<lb/>ſeruntur, Partes ad Totum.</s>
  <s xml:id="echoid-s932" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s933" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s934" xml:space="preserve">Cum itaque diſſimiles eſſe naturas neceſſe ſit, diſſimili-<lb/>bus quoque proprietatibus affectas eſſe oportet. </s>
  <s xml:id="echoid-s935" xml:space="preserve">Inter has verò <lb/>Qualitates, earum ratio primùm habenda eſt, quæ naturas ipſas <lb/>ſimplices ita commiſcent, vt vnam efficiant ex pluribus: </s>
  <s xml:id="echoid-s936" xml:space="preserve">hinc iu-<lb/>re optimo Qualitatibus Primis nomen factum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s937" xml:space="preserve">quia cum vni-<lb/>uerſim natura priùs conſlata, quàm operandi vi ac poteſtate præ-<lb/>dita intelligatur, eæ pariter in Elementis qualitates antè ſpectandæ <lb/>ſunt, quarumope mixtum concreſcit, quàm quæ agendi faculta-<lb/>tem tribuunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s938" xml:space="preserve">Hæ verò: </s>
  <s xml:id="echoid-s939" xml:space="preserve">Secundæ Qualitates dicuntur, non ſanè <lb/>quia à Primis illis efficiantur, aut ab ijs ortum habeant, quatenus <lb/>Primæ ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s940" xml:space="preserve">ſed quia Naturarum, quæ Elementa ſunt, commiſtio-<lb/>nem conſequuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s941" xml:space="preserve">Quoniam autem in Elementis, ob idipſum <lb/>quia Elementa ſunt, ſola vis coëundi mutuam ſocietatem atten-<lb/>denda eſt, idcirco non niſi Primæ illæ Qualitates ad Elementi no-<lb/>tionem ſpectare cenſentur, quamuis natura ipſa ſimplex, quæ ele-<lb/>mentum eſt, proprietatibus alijs non careat. </s>
  <s xml:id="echoid-s942" xml:space="preserve">Et quia ſieri poteſt, vt <lb/>natura aliqua ſimplex, cęteris proprietatibus ſeruatis, ita Qualitatis <lb/>Primæ iacturam grauem ſubeat, vt, quod ad vnam ſpeciem compo-<lb/>nendam attinet, contrariè affecta ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s943" xml:space="preserve">elementi ratio commutari <lb/>poteſt, quin ipſa natura nouam induat formam: </s>
  <s xml:id="echoid-s944" xml:space="preserve">ſic liquor in va-<lb/>porem ſolutus abire in auras dic itur, cum tamen ex eo, quod rur-<lb/>ſus concreſcit, natura illa non interijſſe deprehendatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s945" xml:space="preserve">neque <lb/>enim aliam reddunt aquam nubes, niſi quam tellus exha-<lb/>lauit.</s>
  <s xml:id="echoid-s946" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s947" xml:space="preserve">Porrò Elementis inter ſe comparatis ad mixtam naturam com-<lb/>ponendam, ſingula dupliciter conſideranda ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s948" xml:space="preserve">quod ſuâ vi <lb/>permiſcent cœtera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s949" xml:space="preserve">quòd à cœteris permiſcentnr. </s>
  <s xml:id="echoid-s950" xml:space="preserve">Hinc Quali-<lb/>tates Primæ in Philoſophorum ſcholis aliæ Actiuæ, Paſſiuæ aliæ <lb/>vocantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s951" xml:space="preserve">Et quidem Elementa vnam in ſpeciem temperanda ita <lb/>ad tenue elimentur, ac inter ſe confundantur, oportet, vt internoſci
<pb o="25" file="0037" n="37" rhead="De ignis natura."/>
non queant, ſibique manus viciſſim inijciant, ne rurſus ſponte ſe-<lb/>iungantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s952" xml:space="preserve">quemadmodum arena, aqua, oleum, in phialâ ſi agi-<lb/>tantur, confunduntur quidem, ſed pingui, vt aiunt, Mineruâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s953" xml:space="preserve"><lb/>quieſcente phialâ grauiores naturæ ſubſidunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s954" xml:space="preserve">Qualitas igitur A-<lb/>ctiua duplex eſt, altera, quæ craſſiores particulas attenuat, tenueſ-<lb/>que commouet, atque confundit: </s>
  <s xml:id="echoid-s955" xml:space="preserve">altera, quæ tenuiores cogit, <lb/>commiſtaſque cohibet, ne diſſoluantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s956" xml:space="preserve">*Calor* illi, huic *Frigus* <lb/>ṅomen eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s957" xml:space="preserve">Qualitas verò Paſſiua item duplex eſt, altera, cuius ope <lb/>natura facilem ſe præbet, vt attenuetur, reliquiſque congruens co-<lb/>hibeatur, ne ſecedat; </s>
  <s xml:id="echoid-s958" xml:space="preserve">altera, quæ naturam ad id paulò difficiliorem <lb/>reddit: </s>
  <s xml:id="echoid-s959" xml:space="preserve">illi nomen fecerunt *Humiditati*, huic *Siccitati.</s>
  <s xml:id="echoid-s960" xml:space="preserve">* Neque <lb/>mirum videri debet naturam ad hoc ipſum inſtitutam, vt cum alijs <lb/>commiſceatur, difficilem ſe præbere; </s>
  <s xml:id="echoid-s961" xml:space="preserve">quam enim infert moram dif-<lb/>ficultas vincenda, illud efficit, quod temporis diuturnitate com-<lb/>modiùs, atque perfectiùs, quàm breui momento, elementa permi-<lb/>ſcentur, temperamenti perfectione tarditatem compenſante.</s>
  <s xml:id="echoid-s962" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s963" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s964" xml:space="preserve">Interrogare paratum præueniſti: </s>
  <s xml:id="echoid-s965" xml:space="preserve">videbatur ſiquidem <lb/>inſtituto Naturæ mixta corpora molientis noxia Siccitas, quamuis <lb/>illis iam conſtitutis vtilis ſit, vt diutiùs conſiſtant. </s>
  <s xml:id="echoid-s966" xml:space="preserve">Sed perge, ſi <lb/>placet.</s>
  <s xml:id="echoid-s967" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s968" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s969" xml:space="preserve">Ex his perſpicuum ſit nulli Elemento duas Qualitates <lb/>Primas actiuas, aut duas Paſſiuas ineſſe poſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s970" xml:space="preserve">nam frigori aduer-<lb/>ſatur calor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s971" xml:space="preserve">ſiccitas humiditati. </s>
  <s xml:id="echoid-s972" xml:space="preserve">Quatuor igitur tantùm iſtiuſ-<lb/>modi Qualitatum complexiones haberi poſſunt, adeò vt ſingulis <lb/>Elementis binæ qualitates conueniant, altera Actiua, qua permi-<lb/>ſcet, altera Paſſiua, qua ſe permiſceri aut facilè, aut ægrè permit-<lb/>tit. </s>
  <s xml:id="echoid-s973" xml:space="preserve">Quæ enim natura vim habet attenuandi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s974" xml:space="preserve">commouendi, at-<lb/>que ipſa facilè attenuatur ac commiſcetur, illa Calida eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s975" xml:space="preserve">Humi-<lb/>da; </s>
  <s xml:id="echoid-s976" xml:space="preserve">quæ verò non niſi difficulter permiſcetur, cum tamen vim atte-<lb/>nuandi obtineat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s977" xml:space="preserve">commouendi, Calida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s978" xml:space="preserve">Sicca. </s>
  <s xml:id="echoid-s979" xml:space="preserve">Contrà quæ <lb/>facultatem habet cogendi, ſeque facilè ad aliarum partium nutum <lb/>fingi permittit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s980" xml:space="preserve">accommodari, Frigida eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s981" xml:space="preserve">Humida; </s>
  <s xml:id="echoid-s982" xml:space="preserve">ſed quæ <lb/>duriorem ſe præbet, tenues aliarum particulas ad craſſit udinem ad-<lb/>ducens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s983" xml:space="preserve">cohibens, Frigida eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s984" xml:space="preserve">Sicca.</s>
  <s xml:id="echoid-s985" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s986" xml:space="preserve">Hinc quatuor Elementa; </s>
  <s xml:id="echoid-s987" xml:space="preserve">quæ ex quatuor maximè notis corpo-<lb/>ribus, Terrâ, Aquâ, Aëre, Igne nomen inuenerunt, cum ex iſtis <lb/>Qualitates illæ ſatis clarè explicari valeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s988" xml:space="preserve">Nam ex Aquâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s989" xml:space="preserve">Aëre <lb/>Humiditas declaratur, cum vtrumque corpus facillimè etiam inter
<pb o="26" file="0038" n="38" rhead="Diſſertatio Secunda"/>
anguſtias aliorum corporum ſe inſinuet, illiſque permiſceatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s990" xml:space="preserve">ſed <lb/>quoniam id Aëri ob maiorem tenuitatem faciliùs contingit, huic <lb/>quoquè maior tribuitur Humiditas quàm Aquæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s991" xml:space="preserve">quia tamen aqua <lb/>ita ſe ad ſolidi, quod tangitur, corporis ſiguram accommodat (id <lb/>quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s992" xml:space="preserve">Aëri commune eſt) vt præterea etiam adhæreſcens relin-<lb/>quat illud liquore infectum, duplex Humiditas, aquea nimirum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s993" xml:space="preserve"><lb/>aëria innotuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s994" xml:space="preserve">ac propterea aqua vi caloris in vaporem ſoluta <lb/>abijſse in aërem dicitur, quia tangenti corpori iam non adhæret: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s995" xml:space="preserve">contrà verò vapor vi frigoris concreſcens ſieri aqua dicitur, quia <lb/>poterit adhærere. </s>
  <s xml:id="echoid-s996" xml:space="preserve">Cœterum eatenus aqua adhæret vaſi, quatenus <lb/>particulæ aliquæ ſe in vaſis poros inſinuant; </s>
  <s xml:id="echoid-s997" xml:space="preserve">aqueæ autem particu-<lb/>læ aërijs craſſiores cum ſint, etiam depleto vaſe apparent. </s>
  <s xml:id="echoid-s998" xml:space="preserve">Hinc ma-<lb/>nifeſtum eſt Metalla liquentia Humida dici poſſe, quamuis non ad-<lb/>hæreant vaſi, quo continentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s999" xml:space="preserve">id ſiquidem oritur ex eorum parti-<lb/>bus craſſioribus, quàm-vt valeant in vaſis poros penetrare: </s>
  <s xml:id="echoid-s1000" xml:space="preserve">quod ſi <lb/>addatur pix Græca, aut Chryſocolla (Boracem vocant) pro metal-<lb/>li ratione, metalla pariter tenuiora iam facta adhærebunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1001" xml:space="preserve">Sic qui <lb/>cuprea vaſa ſtanno diligentiùs obducere cupiunt, ſale prius ac fer-<lb/>uente aceto vas perſricant, vt pori magis pateſcant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1002" xml:space="preserve">minuſculæ <lb/>aſperitates excitentur, quibus faciliùs adhæreat ſtannum quadran-<lb/>te plumbi miſtum additâ pice Gręcâ attenuatum.</s>
  <s xml:id="echoid-s1003" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1004" xml:space="preserve">Quemadmodum verò Aëri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1005" xml:space="preserve">Aquæ humiditas conuenit, quia <lb/>facilè permiſcentur, aër quidem ob tenuitatem peruadens, aqua <lb/>autem ob craſſitiem adhærens: </s>
  <s xml:id="echoid-s1006" xml:space="preserve">ita pariter ex aduerſo Terræ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1007" xml:space="preserve">Igni <lb/>Siccitas tribuitur, quia vtrumque corpus difficilè miſcetur, Terra <lb/>quidem ob ſuam craſſitiem atque pondus aditum negans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1008" xml:space="preserve">mo-<lb/>tui commiſcenti repugnans; </s>
  <s xml:id="echoid-s1009" xml:space="preserve">Ignis verò ob ſuam tenuitatem atque <lb/>mobilitatem exiliens aut auolans: </s>
  <s xml:id="echoid-s1010" xml:space="preserve">Ex quo ſit ſiccitatem terream <lb/>aduerſari humiditati aëriæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1011" xml:space="preserve">ſiccitatem igneam humiditati <lb/>aqueæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s1012" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1013" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1014" xml:space="preserve">Rerum naturis maximè congruam cenſeo duplicem hanc <lb/>tùm Humiditatis, tùm Siccitatis ſpeciem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1015" xml:space="preserve">quamuis enim Ignis ſuâ <lb/>tenuitate peruadat alia corpora non minùs quàm aër, non propte-<lb/>rea humidus dicendus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1016" xml:space="preserve">quia videlicet ſuâ mobilitate non faci-<lb/>lè patitur ſe teneri, adeoque difficilè cum cœteris naturis per-<lb/>miſcetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1017" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1018" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1019" xml:space="preserve">Vt igitur temperamentum aliquod inueniatur, opus eſt <lb/>tenuiores naturas, hoc eſt Aërem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1020" xml:space="preserve">Ignem, concreſcere, craſſiores
<pb o="27" file="0039" n="39" rhead="De ignis Natura"/>
autem, Aquam videlicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1021" xml:space="preserve">Terram, attenuari: </s>
  <s xml:id="echoid-s1022" xml:space="preserve">Atqui attenuan-<lb/>di vis Calor eſt, cogendi Frigus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1023" xml:space="preserve">tenuioribus ergo naturis aëri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1024" xml:space="preserve"><lb/>igni calor tribuendus fuit, qui craſſiores attenuaret, craſſioribus <lb/>verò naturis terræ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1025" xml:space="preserve">aquæ frigus congruebat, quod cogeret tenuio-<lb/>res, ijſque quodammodo vincula inijceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s1026" xml:space="preserve">Eſt autem obſeruan-<lb/>dum ſingulas vniuſcuiuſque elementi complexiones binarum qua-<lb/>litatumita temperandas fuiſſe, vt, quoniam altera Actiua, altera <lb/>Paſſiua eſt, altera alteri præſtaret, hoc eſt, ſuas vires clariùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1027" xml:space="preserve">mani-<lb/>feſtiùs exerceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s1028" xml:space="preserve">atque adeò in duobus quidem Elementis Paſſi-<lb/>uæ, in duobus verò Actiuæ ſummum locum obtinerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s1029" xml:space="preserve">Cum enim <lb/>ea, quæ eiuſdem Qualitatis Actiuæ communione ſimilia ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1030" xml:space="preserve">de-<lb/>beant viciſſim permiſceri, alterum ab altero aliquid pati neceſſe eſt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1031" xml:space="preserve">neutrum autem externam vim accipere poteſt, ſi pari eiuſdem qua-<lb/>litatis Actiuæ gradu prædita fuerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s1032" xml:space="preserve">alterum igitur præpolleat, <lb/>oportet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1033" xml:space="preserve">Quare ignis Aërem vincit calore, Aqua Terram frigore: </s>
  <s xml:id="echoid-s1034" xml:space="preserve"><lb/>æquum ſcilicet fuit fugacem Ignem, qui difficilè miſcetur, quàm <lb/>citiſſimè agere, validiuſque miſcere cœtera, Aërem autem, qui ſua-<lb/>pte naturâ adeò fugax non eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1035" xml:space="preserve">facilè miſcetur, languidiùs ope-<lb/>rari: </s>
  <s xml:id="echoid-s1036" xml:space="preserve">Contra verò potiſſima vis coërcendi elementa permiſta, hoc <lb/>eſt frigus, Aquæ potiùs quàm Terræ congruit, quòd illa longè fa-<lb/>ciliùs quàm Terra permiſceatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1037" xml:space="preserve">Inter quæ autem elementa con-<lb/>uenit Qualitate Paſſiuâ, ea diſſident Qualitate Actiuâ, cuius viri-<lb/>bus cùm inter ſe confligunt, vt temperamentum aliquod nanci-<lb/>ſcantur, ipſa quoque Paſſiua qualitas mutationem aliquam ſubeat, <lb/>neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1038" xml:space="preserve">Atqui in alterutro qualitas Actiua ſumma eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1039" xml:space="preserve">in altero <lb/>igitur ſumma eſſe debet Qualitas Paſſiua. </s>
  <s xml:id="echoid-s1040" xml:space="preserve">Hinc ſi vtrumque Ele-<lb/>mentum humidum ſit, ſummum frigus eſt in Aquâ, at non item <lb/>ſummus calor in Aĕre: </s>
  <s xml:id="echoid-s1041" xml:space="preserve">maior igitur humiditas aëri tribuenda fuit, <lb/>quàm aquæ, vt ſe facillimè inſinuans aër ſuâ tenuitate præueniret <lb/>actionem frigoris vali dioris illum conſtipantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1042" xml:space="preserve">At ſi vtrumque ſic-<lb/>cum ſit, ſummus calor in Igne eſt, ſed non ſummum frigus in Ter-<lb/>râ; </s>
  <s xml:id="echoid-s1043" xml:space="preserve">huic igitur validior ſiccitas, quæ permiſtioni diutiùs obſiſte-<lb/>ret, tribuenda fuit, quàm igni, vt, dum terræ craſſities obſtinatior <lb/>obſtruit effugia, ne ignis elabatur, huius calor ſenſim langue-<lb/>ſcens vim ſentiat proximi frigoris fugacem naturam coercentis.</s>
  <s xml:id="echoid-s1044" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1045" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s1046" xml:space="preserve">Sic igitur (ſi ſatis mentem tuam, Maurocene, ſum aſ-<lb/>ſecutus) res ſe habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1047" xml:space="preserve">Ignis, quippe qui reliqua corporis elementa <lb/>calore vincit, ea attenuat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1048" xml:space="preserve">ex quo fit vt aĕr tenuior factus moræ
<pb o="28" file="0040" n="40" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
impatiens vnâ cum igne validiùs in aquã irrumpat, quæ ſuo frigore <lb/>repugnans ijs quodammodo manum inijcit, dum aliquantulum ca-<lb/>loris atterens, eoſque paululum conſtipans, ſiſtit fugacem naturam. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1049" xml:space="preserve">Quare aquam aëre &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1050" xml:space="preserve">igne fœtam, ipſamque calore extrinſecùs ac-<lb/>cepto tenuiorem redditam, per omnes terrenarum particularum <lb/>receſſus permeare neceſſe eſt, ſoluto vi caloris vinculo, quo illæ col-<lb/>ligabantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1051" xml:space="preserve">Iam verò calor in tot particulas diſſipatus interiectis <lb/>terrenis puluiſculis adhuc magis atterritur vi terreni frigoris, te-<lb/>nuioreſque naturæ conſtipantur magis, aquâ potiſſimùm fractas <lb/>frigoris vires reſumente; </s>
  <s xml:id="echoid-s1052" xml:space="preserve">adeò vt ignis, quaſi conciſis neruis, iam <lb/>ſubſiſtere cogatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1053" xml:space="preserve">in frigoris pedicas incidiſſe videatur is, qui <lb/>acribus caloris ſtimulis aërem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1054" xml:space="preserve">aquam attenuans ad fugam ſolli-<lb/>citabat, diſiectis terrenæ craſſitiei repagulis: </s>
  <s xml:id="echoid-s1055" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1056" xml:space="preserve">aër ipſe non <lb/>ſolùm aſſumptam, igne vim inferente, tenuitatem dimittit, verùm <lb/>etiam demum terræ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1057" xml:space="preserve">aquæ frigore cogente aliquantulum concre-<lb/>ſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1058" xml:space="preserve">Aqua autem viciſſim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1059" xml:space="preserve">terra plus habent tenuitatis, ac mi-<lb/>nus frigoris, quàm earum natura ſolitariè ſpectata exigat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1060" xml:space="preserve">Ele-<lb/>menta ſiquidem omnia non niſi infractis qualitatibus vnam in ſpe-<lb/>ciem temperantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1061" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1062" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1063" xml:space="preserve">Ita planè, vt mihi quidem videtur, de elementis ſen-<lb/>tiendum, quatenus illa ad Corporis Mixti conſtitutionem referun <lb/>tur, hoc eſt, quâ elementa ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s1064" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1065" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1066" xml:space="preserve">Hæc cum ita ſint, conſtat nec terram, quam colimus, nec <lb/>aquam, quam potamus, nec aërem, quem ſpiritu ducimus, nec <lb/>ignem, quo cibos paramus, elementa eſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s1067" xml:space="preserve">Nature enim ſimplices <lb/>non ſunt, cum in plura corpora ſpecie diſſimilia diſſoluantur, ex <lb/>ijſque (ex aquâ ſaltem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1068" xml:space="preserve">terrâ) animalcula gignantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1069" xml:space="preserve">Et quiſquis <lb/>populari hac trutinâ Ariſtotelicæ de Elementis Doctrinæ pondera <lb/>examinare voluerit, hic profectò rem momento ſuo non pondera-<lb/>bit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1070" xml:space="preserve">ex ijs ſiquidem elementorum nomina deſumpta ſunt, quia <lb/>Primarum Qualitatum vires in ijs maximè elucent; </s>
  <s xml:id="echoid-s1071" xml:space="preserve">cœterùm inter <lb/>hęc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1072" xml:space="preserve">illa longè diſpar ratio intercedit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1073" xml:space="preserve">Ex quo patet argumenti <lb/>infirmitas, quo aliqui puriſſimum Ignis elementum infra Lunam <lb/>proximè collocant, ne ſolus ignis peregrinetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1074" xml:space="preserve">Cedo enim mihi <lb/>ſinceram aquam, aut ſimplicem terram, quę in plures naturas diſ-<lb/>ſolui non poſſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s1075" xml:space="preserve">quod ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1076" xml:space="preserve">iſtę peregrinantur, iniqua non eſ-<lb/>ſet ignis conditio, ſi exularet ab eo loco, quem tunc fortaſſe <lb/>ſibi vendicaret, cum diſſolutis corporibus omnibus, ſingulę
<pb o="29" file="0041" n="41" rhead="De ignis natura"/>
Naturę ſimplices diſtinctè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1077" xml:space="preserve">ordinatè diſponendę eſſent.</s>
  <s xml:id="echoid-s1078" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1079" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s1080" xml:space="preserve">Illud pręterea, quod dictis conſequens videtur, non <lb/>diſſimulandum exiſtimo, videlicet ſingulas Elementorum notiones, <lb/>Terram, Aquam, Aërem, Ignem, non eſſe ſpecies vltimas: </s>
  <s xml:id="echoid-s1081" xml:space="preserve">ita enim <lb/>ſunt partes, quę ſubſunt generi Elementi, vt etiam ſingulę ample-<lb/>ctantur plures ſpecies: </s>
  <s xml:id="echoid-s1082" xml:space="preserve">Sic Terra genus eſt in plures diuiſum partes: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1083" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1084" xml:space="preserve">ſicut terra Lemnia, aut Samia, aut communis argilla ad ſpeciem <lb/>eandem non pertinent, quamuisin communi Terrę notione conue-<lb/>niant; </s>
  <s xml:id="echoid-s1085" xml:space="preserve">ita plures ſpecies vniuerſum genus Elementi Terrę partiri <lb/>poſſunt, modò Primarum Qualitatum terrę congruentium, Frigo-<lb/>ris ſcilicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1086" xml:space="preserve">Siccitatis, communione ſimiles ſint, cœtera diſſimi-<lb/>les; </s>
  <s xml:id="echoid-s1087" xml:space="preserve">ſi nimirum ſingulę hoc habeant, quod ęgrè miſceantur, ac <lb/>vim obtineant tenuiora elementa conſtipandi, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s1088" xml:space="preserve">, vt ita dicam, <lb/>coagulandi, parui refert eas cœterarum proprietatum diſſenſione <lb/>diſcrepare. </s>
  <s xml:id="echoid-s1089" xml:space="preserve">Haud diſpari ratione de Ignis cœterorumque Elemen-<lb/>torum generibus philoſophandum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1090" xml:space="preserve">quęcunque enim naturę <lb/>ſimplices validam vim habentreliquas attenuandi, ipſę tamen ob <lb/>maximam ſui tenuitatem ac mobilitatem difficilè permiſcentur, <lb/>ſed potiùs auolare conantur, Ignes ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1091" xml:space="preserve">ſed quid prohibet eas, in <lb/>reliquis qualitatibus longè diſſimiles, ſpecie diſiunctas eſſe, immò <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1092" xml:space="preserve">diſſidere? </s>
  <s xml:id="echoid-s1093" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1094" xml:space="preserve">illud addendum, quod non ignes omnes calo-<lb/>ris gradibus pares eſſe, aut ęquè tenues oportet; </s>
  <s xml:id="echoid-s1095" xml:space="preserve">ſed in vnoquoque <lb/>compoſitorum corporum quę inſunt particulę omnium tenuiſſimę <lb/>calorem habentes, cuius cauſas ipſa natura continet, eæ in corpore <lb/>illo Elementi Ignis munere funguntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1096" xml:space="preserve">neque obſtat quicquam, <lb/>quo minus ignis ſint, ſi corpora alia concreta ſunt ex particulis <lb/>plus caloris habentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1097" xml:space="preserve">tenuitatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s1098" xml:space="preserve">ignem enim alium alio ro-<lb/>buſtiorem eſſe nil vetat.</s>
  <s xml:id="echoid-s1099" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1100" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1101" xml:space="preserve">Equidem fateor eam eſſe vim notionum in animis noſtris <lb/>iam tum ab ipſâ infantiâ impreſſarum, vt vix Ignis vocabulum au-<lb/>dire poſſimus, quin illicò menti ſpontè ſuâ obijciat ſe ignis iſte vul-<lb/>garis, nec facile ſit cogitationem ab illo ſeuocare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1102" xml:space="preserve">ad Elementum <lb/>reflectere. </s>
  <s xml:id="echoid-s1103" xml:space="preserve">Quapropter aliquibus ſatius videtur, rebus non muta-<lb/>tis, paululum immutare vocabula, ijſque vti nominibus, quę co-<lb/>gitationem ad alienas imagines non detorqueant. </s>
  <s xml:id="echoid-s1104" xml:space="preserve">Cum itaque ex <lb/>corporum diſſolutionibus ab arte excogitatis deprehendatur hu-<lb/>morem extrahi, atque ſpiritum, relicιis in imo vaſe partibus qui-<lb/>buſdam craſſis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1105" xml:space="preserve">grauibus (corpori animâ deſtituto ſimiles cum
<pb o="30" file="0042" n="42" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
ſint, *Caput Mortuum* Chymiſtæ appellant) quæ quoniam ſuopte <lb/>ingenio ſubſidunt, niſi fortè calore vehementiùs vrgente rapiantur <lb/>à ſpiritu, aut ab humore auolante, etiam *Fixæ* communiter di-<lb/>cuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1106" xml:space="preserve">ex triplici naturarum genere conflata videntur corpora, <lb/>nimirum ex Partibus Fixis, Humore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1107" xml:space="preserve">Spiritu. </s>
  <s xml:id="echoid-s1108" xml:space="preserve">Extrema ſunt <lb/>partes fixę, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1109" xml:space="preserve">ſpiritus, inter quæ medius eſt humor quippeeorum <lb/>vinculum; </s>
  <s xml:id="echoid-s1110" xml:space="preserve">neque enim ſtabilis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1111" xml:space="preserve">craſſus, vt partes fixæ, neque <lb/>tenuis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1112" xml:space="preserve">fugax, vt Spiritus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1113" xml:space="preserve">hinc ille chymico vocabulo dictus <lb/>ab aliquibus eſt *Mercurius*, quaſi *gemino faciens commercia mun-* <lb/>*do*, vt loquitur Poëta, iungens fœdera inter particulas in Cœ-<lb/>lum auolantes, niſi prohibeantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1114" xml:space="preserve">eas, quæ terris affixæ ſubſi-<lb/>ſtunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1115" xml:space="preserve">Imperitum quippe nimis ſe proderet, qui tria Chymica <lb/>corporum elementa Mercurium, Salem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1116" xml:space="preserve">Sulphur ideò tantùm <lb/>reijceret, quaſi corpora omnia ex Argento viuo, ſale, quo cibi <lb/>condiuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1117" xml:space="preserve">Sulphure, quo ſicci cannabis caules inficiuntur ad <lb/>ignem excitandum, conſtare dicerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1118" xml:space="preserve">Sed quoniam, qui edu-<lb/>cuntur ſpiritus phlegmate liberati flammam concipiunt, vt ſul-<lb/>phur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1119" xml:space="preserve">Partes fixæ ſubſidunt in vaſe, quemadmodum ſal rema-<lb/>net ſoluto in vaporem lixiuio; </s>
  <s xml:id="echoid-s1120" xml:space="preserve">ideò hæ à Sale, illi à Sulphure no-<lb/>men inuenerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1121" xml:space="preserve">Humori autem, quo extrema illa connectuntur, <lb/>Mercurio (vt illi quidem opinantur) nomen factum eſt, quia ſicut <lb/>aureis bracteolis obducuntur argentea vaſa priùs malagmate ex <lb/>Auro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1122" xml:space="preserve">Argento viuo illita, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1123" xml:space="preserve">vi ignis ſolutus in vaporem Mercu-<lb/>rius auolat pręter tenuiſſimas particulas, quæ aurum argenteo vaſi <lb/>connectunt, ita Spiritus partibus fixis iunguntur humore, quate-<lb/>nus ille ſpiritibus fœtus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1124" xml:space="preserve">ſalibus volatilibus permeat partes fixas, <lb/>illiſque adhæret, humore ſuperfluo ſenſim euaneſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s1125" xml:space="preserve">In hoc <lb/>tamen cum Chymiſtis non conſentiunt, qui vim extrema conglu-<lb/>tinandi Sulphuri tribuunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1126" xml:space="preserve">Mercurio enim volatili &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1127" xml:space="preserve">Sali fixo <lb/>compedes inijci à Sulphure exiſtimant, vi cuius in vnam ſubſtan-<lb/>tiam coëant, quatenus Sulphur vtriuſque extremi particeps ſuâ <lb/>viſcoſitate temperat Salis ſiccitatem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1128" xml:space="preserve">Mercurij liquiditatem, <lb/>molli ſuâ fluiditate Salis denſitatem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1129" xml:space="preserve">Mercurij permeabilitatem, <lb/>ſuâ dulcedine Salis amaritudinem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1130" xml:space="preserve">Mercurijaciditatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1131" xml:space="preserve">vt do-<lb/>cet Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s1132" xml:space="preserve">Beguinus Tyrocinij Chymici lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s1133" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s1134" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s1135" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s1136" xml:space="preserve">Hęc tamen tria <lb/>tantùm chymica principia mihi non probantur, ſi Phyſicas cor-<lb/>porum particulas Primas conſideremus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1137" xml:space="preserve">Chymiſtis enim quibuſ-<lb/>dam eatenus tria hęc enumerantur principia, quatenus ſoluto cor-
<pb o="31" file="0043" n="43" rhead="De ignis natura."/>
pore in liquorem acidum, penetrabilem, fugacem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1138" xml:space="preserve">ſubtiliſſimum, <lb/>hoc eſt Mercurium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1139" xml:space="preserve">in balſamum dulce oleaginoſum, viſcidum, <lb/>natiuum partium calorem conſeruans, atque odorum fontem, hoc <lb/>eſt Sulphur, atque in corpus ſiccum, ſalſum, diſſoluendi, coagu-<lb/>landi, detergendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1140" xml:space="preserve">euacuandi facultate præditum, hoc eſt Sal, <lb/>tunc demum omne Chymicum opus analyticum ceſſat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1141" xml:space="preserve">quia vlte-<lb/>rior diſſolutio (vt quibuſdam placet) fieri non poteſt citrà virtu-<lb/>tum interiorum detrimentum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1142" xml:space="preserve">id quod ab artis ſcopo longiſſimè <lb/>abeſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1143" xml:space="preserve">At Phyſicus prima corporum Elementa inueſtigans, ipſa <lb/>chymica principia diſſoluit in ſimpliciores naturas, quibus neque <lb/>poteſt commodè Chymici vocabuli communionem concedere, <lb/>quia perinde ſe res haberet, atque ſi corpora ex Sale, hoc eſt Ter-<lb/>râ, ex Mercurio, hoc eſt Aquâ, ex Sulphure, hoc eſt Igne, com-<lb/>ponidicerentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1144" xml:space="preserve">quaſi verò Aër eſſet aut ignis vi frigoris concre-<lb/>tus, aut aqua vi caloris attenuata. </s>
  <s xml:id="echoid-s1145" xml:space="preserve">Neque enim placent, qui Mer-<lb/>curium Aquæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1146" xml:space="preserve">Aëri componunt, huic quidem, quatenus ex ca-<lb/>loris viciniâ rareſcens facilè in auras abit, illi verò, quatenus, vt <lb/>aqua, difficulter proprio, facilè alieno termino continetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1147" xml:space="preserve">Alio-<lb/>quin etiam Sulphur non Igni ſolùm aſſimilabitur, quia flammam <lb/>facilè concipit, ſed etiam Aquæ, quia vim habet vniendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1148" xml:space="preserve"><lb/>conglutinandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s1149" xml:space="preserve">Mihi autem duplex Spirituum genus videtur con-<lb/>ſtituendum, alterum quod calore non mediocri polleat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1150" xml:space="preserve">hoc Igni <lb/>reſpondet, alterum verò quod tantum caloris non habeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1151" xml:space="preserve">huic <lb/>Aëris vocabulum relinquitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1152" xml:space="preserve">Spiritus ſiquidem ſunt, nec pauci <lb/>(de quibus idoneo loco erit nobis ſermo) qui non modò vim cale-<lb/>faciendi non poſſident, ſed frigus non modicum efficiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1153" xml:space="preserve">hos <lb/>autem inter Ignes recenſere non auſim. </s>
  <s xml:id="echoid-s1154" xml:space="preserve">Vtrum autem Spiritus hu-<lb/>iuſmodi frigidi ſint ſimpliciſſimæ naturę atque impermiſtæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1155" xml:space="preserve">an <lb/>aĕrij potiùs, quàm aquei aut terreſtres dicendi eſſent (ſi elemento-<lb/>rum notiones à Mauroceno indicatas retineamus iuxta Primarum <lb/>Qualitatum diſtributionem) hic non videtur diſputandi locus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1156" xml:space="preserve">alioquin ab inſtituto hodiernæ diſſertationis ſcopo nimium di-<lb/>grederemur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1157" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1158" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1159" xml:space="preserve">Abſtinendum profectò ab huiuſmodi diſputationibus, <lb/>in quibus nomina ſępius, quàm res, exiguo aut etiam nullo veri-<lb/>tatis compendio, multo certè temporis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1160" xml:space="preserve">laboris diſpendio, in <lb/>controuerſiam vocantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1161" xml:space="preserve">Quid igitur demum Ignem eſſe di-<lb/>cimus?</s>
  <s xml:id="echoid-s1162" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="32" file="0044" n="44" rhead="Diſſertatio Secunda"/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1163" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1164" xml:space="preserve">Ignis eſt *Spiritus vim babens caloris non mediocris.</s>
  <s xml:id="echoid-s1165" xml:space="preserve">* Spiri-<lb/>tum voco non qui à Sulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1166" xml:space="preserve">Sale diſtinguitur, ſed ſubſtantiam <lb/>tenuem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1167" xml:space="preserve">neque eam tantùm, in qua ineſt raritas, aut leuitas, ſed <lb/>eam, quæ ſubtilis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1168" xml:space="preserve">in anguſtiſſimos corporum meatus facilè <lb/>peruadit, ſiuè multum, ſiuè parum materiæ, illâ paruitate conti-<lb/>neatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1169" xml:space="preserve">Hinc Ariſtoteles lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s1170" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s1171" xml:space="preserve">de Anima. </s>
  <s xml:id="echoid-s1172" xml:space="preserve">text.</s>
  <s xml:id="echoid-s1173" xml:space="preserve">29.</s>
  <s xml:id="echoid-s1174" xml:space="preserve">de igne mentio-<lb/>nem faciens vocat λεπ τομερέςατόντε, Κτὶ μάλιςα τῶν ςοιχειων <lb/>ἀσώματον, partibus tenuiſſimis pręditum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1175" xml:space="preserve">maximè inter elemen-<lb/>ta incorporeum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1176" xml:space="preserve">huiuſmodi enim tenuis natura vbi ſoluitur vin-<lb/>culo, quo cùm cętetis copulabatur, quà patet exitus, vel per quam <lb/>ſibi inuenit viam, euadit mobilitate ſuâ potiùs, quàm aut leuitate <lb/>aut grauitate. </s>
  <s xml:id="echoid-s1177" xml:space="preserve">Quamuis autem aëri pariter conueniat ſua ſubtili-<lb/>tas, in hoc tamen præcipuè ignis ab aëre diſcrepat, quod aër mo-<lb/>dico ad ſummum tepore calet, ignis natura ſemper aliquid habet <lb/>feruoris; </s>
  <s xml:id="echoid-s1178" xml:space="preserve">licèt ex aliarum naturarum conſortio, quibus confundi-<lb/>tur, ſæpè prohibeatur, quin vires omnes ſuas exerat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1179" xml:space="preserve">Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1180" xml:space="preserve">homo <lb/>vim habens ratiocinandi, aut ſomno, aut amentiâ correptus, vi il-<lb/>lâ non vtitur, citrà humanæ naturæ iacturam.</s>
  <s xml:id="echoid-s1181" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1182" xml:space="preserve">Iam verò Ignis genus vniuerſum in eas ſpecies partiri poſſumus, <lb/>quæ à Gradonico huius diſſertationis initio indicatæ ſunt, vt nimi-<lb/>rum Spiritus vim habens caloris non mediocrem, alius quidem ſit <lb/>fuapte naturâ cum luce coniunctus, alius verò ab eâ ſeiunctus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1183" xml:space="preserve">ille <lb/>Ignis Viuus, hic Mortuus dicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1184" xml:space="preserve">Prioris autem generis iterum <lb/>differentiæ duæ excogitari poſſent, ſi moles ipſa, quæ Ignis voca-<lb/>bulum obtinuit, ſpectetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1185" xml:space="preserve">Nam ſi moles illa, maiori ſaltem ex <lb/>parte, compoſita ſit ſpiritu ſplendido pariter atque Calido, Ignem <lb/>ſimpliciter vocant, ſi fulgeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1186" xml:space="preserve">ferueat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1187" xml:space="preserve">at ſi ſpiritûs calidi ſimul <lb/>atque ſplendidi calor, aliarum naturarum admiſtione, ita intepe-<lb/>ſcat, vt ſolùm lucis ratio habeatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1188" xml:space="preserve">nihil feruoris deprehenda-<lb/>tur, hic potiùs Ignis Fatui appellatione dignus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1189" xml:space="preserve">Cœterùm <lb/>id non ad ipfam ignis naturam pertinet, ſed ad ea, quæ illi acci-<lb/>dunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1190" xml:space="preserve">propterea poſterior hæc diuiſio in Ignem Viuum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1191" xml:space="preserve">Fatuum <lb/>reijci poteſt citrà vllum incommodum, ſi natura quidem Ignis ſpe-<lb/>ctetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1192" xml:space="preserve">In quàm varias autem ſpecies ignis cùm Viui, tùm Mortui, <lb/>notio diuidi queat, ex ijs, quæ à nobis ſequentibus diebus diſputa-<lb/>buntur, innoteſcet, vbi quàm variam ſpirituum calidorum ſupel-<lb/>lectilem corporibus Naturaincluſerit, pro re natâ exponemus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1193" xml:space="preserve">An <lb/>verò, quemadmodum Spiritus Calidos habemus in Cauſticis calo-
<pb o="33" file="0045" n="45" rhead="De ignis natura."/>
ris vim exerentes abſque vllo ſplendore, ita ſpiritus aliquis exi-<lb/>ſtat luce pręditus, ſed mediocriter tantùm, aut ne mediocriter <lb/>quidem, calidus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1194" xml:space="preserve">an ille in ignium cenſu ae numero reponen-<lb/>dus ſit, non eſt huius loci deſinire; </s>
  <s xml:id="echoid-s1195" xml:space="preserve">ſed tunc demum conſtabit, cum <lb/>de ignis luce &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1196" xml:space="preserve">calore erit nobis diſputatio, neque vacat hìc con-<lb/>trouerſiam inſtituere, quæ ſermonem immodicè protraheret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1197" xml:space="preserve"><lb/>ad alia auocaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s1198" xml:space="preserve">Illud ſatis fuerit innuere, quod Naturas illas <lb/>corporum Igneas vocamus, in quibus huiuſmodi calidorum ſpiri-<lb/>tuum copia deprehenditur, ita vt eorum efficientia validior ſit at-<lb/>que magis conſpicua, præ cœteris eorundem corporum particulis <lb/>languidiùs vires ſuas exerentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1199" xml:space="preserve">Propterea Salem, de quo me <lb/>legiſſe memini apud S.</s>
  <s xml:id="echoid-s1200" xml:space="preserve">Hilarium illa Chriſti verba, *Vos eſtis Sal* <lb/>*terræ*, explicantem, *Sal eſt in ſe vno continens aquæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1201" xml:space="preserve">ignis ele-* <lb/>*mentum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1202" xml:space="preserve">hoc ex duobus est vnum*, adnumerandum inter igneas <lb/>naturas cenſeo, vis quippe ignea in illo magis elucet, non ſolùm <lb/>quia humidis corporibus aſperſus illa exſiccat humorem attenuans <lb/>atque reſoluens, verùm etiam quia ex ſalibus Aquę Acres, ſeu For-<lb/>tes extillantur, quibus metalla ſoluuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1203" xml:space="preserve">affuſo guttatim Oleo <lb/>Tartari præcipitantur, atque in ealcem rediguntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1204" xml:space="preserve">id quod for-<lb/>nacis ardoribus perſici nequit niſi diuturno tempore. </s>
  <s xml:id="echoid-s1205" xml:space="preserve">Quod au-<lb/>tem Sal niuibus permiſtus vim conglaciandi acuat, non continuò <lb/>ex ignearum naturarum albo expungendus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1206" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1207" xml:space="preserve">Spiritus Vi-<lb/>ni, ſeu Aqua Ardens, vt vocant, ſi huiuſmodi niuibus affundatur, <lb/>congelationem validiùs promouet, nec propterea Spiritum Vini <lb/>frigore abundare dicimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1208" xml:space="preserve">qua verò ratione id contingat, non vi-<lb/>detur huius loci examinare, nec faciendus eſt ab igne ad glaciem <lb/>tranſitus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1209" xml:space="preserve">Quid enim, ſi quis dixerit Spirituum nitroſorum, quos <lb/>Nix continet, inertiam excitari ab igniculis Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1210" xml:space="preserve">Spiritus Vini, <lb/>qui etiam vaſis liquorem conglaciandum continentis meatus dum <lb/>permeant, illis attenuatis aditum aperiant, vt liquori commiſcean-<lb/>tur, eiuſque particulas cogant? </s>
  <s xml:id="echoid-s1211" xml:space="preserve">Sed hæc mittamus, ne alienæ quę-<lb/>ſtioni locum demus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1212" xml:space="preserve">Illud potiùs in Sale obſeruandum videtur, <lb/>quod ſi aqua ſale imbuta ſubdito igne ſoluatur in vaporem, Salin <lb/>vaſis fundo relinquitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1213" xml:space="preserve">aqua autem, quæ ſale magis abundat, <lb/>grauior eſt ſecundùm ſpeciem, ideòque aquę ſalſæ præ dulcibus <lb/>maiora ferunt nauigia, magiſque onuſta; </s>
  <s xml:id="echoid-s1214" xml:space="preserve">ex quo inferri poſſe vi-<lb/>detur grauitatem ſali ineſſe maiorem grauitate aquæ, quam ſuâ <lb/>permiſtione efficit grauiorem ſecundùm ſpeciem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1215" xml:space="preserve">Si igitur ſal
<pb o="34" file="0046" n="46" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
aquam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1216" xml:space="preserve">ignem continet, aqua non redditur grauior admiſtione <lb/>aquæ, ſed ignis, adeoque videtur ignis maiore grauitate prædi-<lb/>tus quàm aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s1217" xml:space="preserve">Verùm hoc ignis pondus diligentiùs, quàm præ-<lb/>ſens tempus ferat, erit examinandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1218" xml:space="preserve">illud vnum hìc obſeruandum <lb/>occurrit, quod ignis in corporibus miſtis, quæ flammam non con-<lb/>cipiunt, vt in ſalibus, ineſt vt fixus, in ijs verò, quæ in flammam <lb/>abeunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1219" xml:space="preserve">exardeſcunt, ineſt vt volatilis, quemadmodum in <lb/>ſulphure. </s>
  <s xml:id="echoid-s1220" xml:space="preserve">Ex quo patet non vnicum eſſe Ignis genus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1221" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1222" xml:space="preserve">Sales <lb/>alij Fixi, Volatiles alij deprehenduntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1223" xml:space="preserve">ſiuè demum hęc agili-<lb/>tas ipſis Salibus per ſe conueniat, ſiuè ex Spirituum admi-<lb/>ſtione.</s>
  <s xml:id="echoid-s1224" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div14" type="section" level="1" n="13">
<head xml:id="echoid-head42" xml:space="preserve">*DISSERTATIO TERTIA.* <lb/>*De Ignis Loco.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1225" xml:space="preserve">MAuroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1226" xml:space="preserve">Compoſitorum corporum, quæ Naturæ efficientiâ <lb/>ſubſiſtunt, non autem fortuito errantium particularum <lb/>concurſu coaleſcunt, initia ea ſunt, quæ, vt è Græco vertimus, Ele-<lb/>menta communiter dicuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1227" xml:space="preserve">inter hęc Ignem numerandum eſſe <lb/>vtique non diffitemur, quicunque aliquid ſaltem caloris illis ineſſe <lb/>concedimns; </s>
  <s xml:id="echoid-s1228" xml:space="preserve">concedere autem cogimur, vbi frigus maximum non <lb/>deprehenditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1229" xml:space="preserve">Huius igitur, quatenus permiſtè cum reliquis ele-<lb/>mentis implicati, non alius profecto eſt locus, quàm qui compo-<lb/>ſitæ moli congruit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1230" xml:space="preserve">Verùm, ſi quemadmodum ſenſibus ſubiectam <lb/>habemus tellurem, maria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1231" xml:space="preserve">aërem, ita congeſtam in vnum locum <lb/>non modicam ignium vim animo concipiamus, quem illi locum <lb/>tribuendum eſſe cenſetis? </s>
  <s xml:id="echoid-s1232" xml:space="preserve">Non hìc ignem ſyncerum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1233" xml:space="preserve">prorſus <lb/>impermiſtum, requiro; </s>
  <s xml:id="echoid-s1234" xml:space="preserve">ſed ſatis mihi fuerit, ſi ille communi <lb/>cœterorum huiuſce vniuerſitatis elementorum conditione vtatur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1235" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1236" xml:space="preserve">terra aquæ particulas, atque aëris, intra poros admittit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1237" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1238" xml:space="preserve">aquam terrenis puluiſculis inſici ſubſidentes demum fęces do-<lb/>cent; </s>
  <s xml:id="echoid-s1239" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1240" xml:space="preserve">admiſtos aëri attenuatos aquarum halitus indicant ne-<lb/>bulæ, ros, nubes, imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1241" xml:space="preserve">vagantia per aërem terrena corpuſcula ad-<lb/>miſſus per foramen in obſcurum conclaue ſolaris radius prodit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1242" xml:space="preserve"><lb/>Non alium modum Igni ſtatuo. </s>
  <s xml:id="echoid-s1243" xml:space="preserve">Quiſquis igitur ille fuerit, ſi-<lb/>uè purus omnino, ſiuè permiſtus, quiſnam eſt debitus igni <lb/>locus?</s>
  <s xml:id="echoid-s1244" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="35" file="0047" n="47" rhead="De ignis Loco."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1245" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1246" xml:space="preserve">Si Ciceronèm audiamus, *locus his etiam naturis, quæ* <lb/>*ſinè animis ſunt, ſuus cuique eſt proprius; </s>
  <s xml:id="echoid-s1247" xml:space="preserve">vt terra infimum te-* <lb/>*neat, banc inundet aqua, ſuperior aer, ignibus altiſſima ora red-* <lb/>*datur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1248" xml:space="preserve">* Cumque aſcendentem flammam omnes paſſim videamus, <lb/>ſi quis igni ſummam leuitatem, adeoque ſupremum inter ele-<lb/>menta locum, non concederet, à vulgari ſenſu longiſſimè rece-<lb/>deret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1249" xml:space="preserve">paradoxorum ſectator videretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1250" xml:space="preserve">Nam ſi terram aquâ <lb/>grauiorem idcirco pronunciamus, quia glebam in aquâ dimiſſam <lb/>fundum petere conſpicimus, aërem verò leuiorem, quia illum <lb/>vtri incluſum, ſi per vim immerſus vter crebrâ punctione perfore-<lb/>tur, erumpentem in bullas obſeruamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1251" xml:space="preserve">quidni &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1252" xml:space="preserve">ignem aëre <lb/>leuiorem dicamus, cuius motus à Naturâ inſtitutus (ſibi quippe <lb/>ſemper ſimilis eſt) in flammâ ad ſuperiora contendit? </s>
  <s xml:id="echoid-s1253" xml:space="preserve">locum au-<lb/>tem vnicuique debitum pro ratione grauitatis aut leuitatis aſſi-<lb/>gnandum eſſe quis neget? </s>
  <s xml:id="echoid-s1254" xml:space="preserve">Leuiſſimo igitur igni ſupremus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1255" xml:space="preserve">ex-<lb/>timus in elementorum ſphærâ locus tribuendus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1256" xml:space="preserve">Scio nullum <lb/>ibi apparere ignis veſtigium, cum neque fulgeat ob ſummam ra-<lb/>ritatem, neque pabulum proximum conflâgret (nam quod in <lb/>tertiâ, quam vocant, aëris regione Meteorologicæ impreſſiones <lb/>accendantur, mihi vim non facit) remotiſſima enim eſt ora il-<lb/>la, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1257" xml:space="preserve">noſtrum aſpectum fugit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1258" xml:space="preserve">Sed, ſicuti, ſi fluminum omnium <lb/>curſum in vnam eandemque plagam dirigi videremus, licèt mare <lb/>prorſus ignotum eſſet, aquas omnes vnum in locum conſluere, vbi <lb/>demum conquieſcant, non citrà veri ſimilitudinem opinaremur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1259" xml:space="preserve">ita pariter flammas omnes per aërem in cœlum ſubuolantes cùm <lb/>quotidie aſpiciamus, non ineptè philoſophati ſibi videntur, qui <lb/>hinc arguunt locum eſſe ſupra aërem, quò ignes confluant.</s>
  <s xml:id="echoid-s1260" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1261" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1262" xml:space="preserve">Vulgi ſenſum non moror, ſed ad veritatem reuocanda <lb/>eſt ratio, vt ſaltem ſimilitudinem veri conſequamur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1263" xml:space="preserve">Flammam <lb/>ex lignis, aut ſtipulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1264" xml:space="preserve">ſimilibus excitatam aſcendere non dif-<lb/>fiteor; </s>
  <s xml:id="echoid-s1265" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1266" xml:space="preserve">candentes carbones in aëre deſcendunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1267" xml:space="preserve">neque mi-<lb/>nus ignis in prunis, quàm in flammâ ineſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1268" xml:space="preserve">Cur igitur leuem po-<lb/>tiùs, quàm grauem, dicamus ignem? </s>
  <s xml:id="echoid-s1269" xml:space="preserve">Quod ſi (vt aſſumptæ ignis <lb/>cum aquâ comparationi inhæream) fluuiorum omnium, quamuis <lb/>eandem in plagam decurrentium, aquas ſenſim extenuari, ac citò <lb/>prorſus euaneſcere videremus, quis vnquam aut ſuſpicari poſſet, <lb/>aut aſſerere auderet, eas demum in mare confluere? </s>
  <s xml:id="echoid-s1270" xml:space="preserve">At flamma-<lb/>rum aſcendentium veſtigia quàm longo tramite perſequemur?</s>
  <s xml:id="echoid-s1271" xml:space="preserve">
<pb o="36" file="0048" n="48" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
Omnes breuiſſimi itineris tractu deficiunt, nuſquam apparentes: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1272" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1273" xml:space="preserve">illas ſupra omnem aërem vſque in regionem Lunari cœlo finiti-<lb/>mam ſubuolare arbitrabimur? </s>
  <s xml:id="echoid-s1274" xml:space="preserve">Audiui quidem iſta ſæpiùs, ſed nun-<lb/>quam adductus ſum, vt crederem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1275" xml:space="preserve">Certè corpus illud, quod <lb/>noſtrum aërem, ſiuè Atmoſphæram circumplectitur, quicquid il-<lb/>lud ſit, ſi Ariſtotelem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s1276" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s1277" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s1278" xml:space="preserve">ſumma 1.</s>
  <s xml:id="echoid-s1279" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s1280" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s1281" xml:space="preserve">audiamus, <lb/>*propter conſuetudinem vocamusignem, non eſt autem ignis*: </s>
  <s xml:id="echoid-s1282" xml:space="preserve">ignem <lb/>autem non eſſe ex eo probat, quod ab ignis Naturâ diſtat, *exceßus* <lb/>*enim*, inquit, *calidi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1283" xml:space="preserve">veluti feruor, eſt ignis.</s>
  <s xml:id="echoid-s1284" xml:space="preserve">* Illud fateor eſ-<lb/>ſe leuiſſimum, vtpotè à centro grauium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1285" xml:space="preserve">leuium maximè ſeiun-<lb/>ctum; </s>
  <s xml:id="echoid-s1286" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1287" xml:space="preserve">ſi quid habeat aliquando cum hiſce inferioribus com-<lb/>mercij, diſſoluto vinculo aërem penetrabit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1288" xml:space="preserve">ſuam in ſedem re-<lb/>meabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1289" xml:space="preserve">ſed vtrùm ignis ſit, validioribus rationibus demonſtrari <lb/>velim, vt aſſenſum præbeam.</s>
  <s xml:id="echoid-s1290" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1291" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1292" xml:space="preserve">Si, quæ iacebat obſoleta, nunc verò maximè vigere in-<lb/>cipit philoſophandi ratio, facilem apud nos aditum inueniât, vix <lb/>vllus relinquitur huic quæſtioni locus, qua in diſputationem voca-<lb/>mus, quiſnam igni debitus ſit in hac rerum vniuerſitate locus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1293" xml:space="preserve">Omnia nunc grauitatem affectant; </s>
  <s xml:id="echoid-s1294" xml:space="preserve">nihil eſt leue; </s>
  <s xml:id="echoid-s1295" xml:space="preserve">nihil ſponte ſuâ <lb/>aſcendit, ſed omnia pondus habent, quo ad globi huius terra-<lb/>quei centrum connituntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1296" xml:space="preserve">ſi quod corpus ab huiuſmodi cen-<lb/>tro abſcedit, à proximo corpore grauiore ſurſum extruditur, at-<lb/>que eatenus ſolùm leue dici poterit, quatenus minori grauitate <lb/>eſt præditum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1297" xml:space="preserve">Quapropter ſi corpora omnia inſitâ ſibi grauitate, <lb/>licèt diſpari, perpetuò conantur ad centrum tendere, in quo dun-<lb/>taxat conquieſcerent, vnus dicendus eſt omnibus debitus locus, <lb/>videlicet centrum, adeoque ignis locus proprius non eſt, ſed cum <lb/>cœteris elementis communis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1298" xml:space="preserve">Quanquam enim huius Philoſophiæ <lb/>ſectatores de ignis grauitate verba expreſse non faciant, illi tamen <lb/>ſi poſitiuam leuitatem adſtruerent Igni, non video, cur ſuam leui-<lb/>tatem Aëri adimant, quem tamen grauem eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1299" xml:space="preserve">deorſum cona-<lb/>ri, pugnaciſſimè defendunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1300" xml:space="preserve">quandoquidem ſi in aquâ aër ſpon-<lb/>te ſuâ non aſcendit, ſed ab illâ deorſum validiùs conante ſurſum <lb/>extruditur, conſentaneum eſt flammam pariter ab aëre grauiore <lb/>ſurſum extrudi. </s>
  <s xml:id="echoid-s1301" xml:space="preserve">Terram ſcilicet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1302" xml:space="preserve">Aquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1303" xml:space="preserve">Aërem idcirco ad <lb/>centrum perpetuo niſu conari autumant, vt moles hæc vniuerſa <lb/>conſiſtat particulis omnibus preſsè cohærentibus, nullòque hiatu <lb/>diſiunctis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1304" xml:space="preserve">Ad hanc igitur vniuerſi concinnitatem æquè ſpectare
<pb o="37" file="0049" n="49" rhead="De ignis loco."/>
cenſenda eſſet ignis grauitas, vt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1305" xml:space="preserve">ibi nihil hians, interceptâ ina-<lb/>nitate, deprehendatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1306" xml:space="preserve">aut, ſi ſatis eſſet ignem ſuo ſe ſupremo in <lb/>loco tutari, quin deorſum conetur, cur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1307" xml:space="preserve">aër eodem iure non <lb/>vtatur, omni ademptâ grauitate? </s>
  <s xml:id="echoid-s1308" xml:space="preserve">Quare igni pariter ſua tribuen-<lb/>da eſt grauitas, eiuſque locus eſt centrum, niſi prohibeatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1309" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1310" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1311" xml:space="preserve">Hoc omnino conſequens eſſe video, ſi aëri tribuatur <lb/>grauitas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1312" xml:space="preserve">ignem grauem eſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s1313" xml:space="preserve">ſed priùs aërem omnem perpetuò <lb/>deorſum niti, perſuaderi mihi non opinione ſolùm, ſed ad verita-<lb/>tem planè velim.</s>
  <s xml:id="echoid-s1314" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1315" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1316" xml:space="preserve">Pluribus experimentis id ſatis conſtare putant, quorum <lb/>belliſſimè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1317" xml:space="preserve">perſpicuè rationes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1318" xml:space="preserve">cauſas proferunt ex aëris graui-<lb/>tate, cùm vulgaris Philoſophia vix ægrè ſatisfaciat.</s>
  <s xml:id="echoid-s1319" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1320" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1321" xml:space="preserve">An rerum naturas ex facili explicatione metiri oportet? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1322" xml:space="preserve">Quia Philolaicum ſyſtema Solem immotum in centro Orbis Annui <lb/>collocans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1323" xml:space="preserve">tellurem in eiuſdem peripheriâ circumagens, erran-<lb/>tium ſyderum Phænomena nitidiùs atque breuiùs explicat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1324" xml:space="preserve">diur-<lb/>na telluris circa ſuum axem conuolutio ſydera certis inſixa ſedibus <lb/>abſoluit à velociſſimo motu, propterea Soli, atque Firmamenti <lb/>ſtellis quietem, Telluri motum concedemus? </s>
  <s xml:id="echoid-s1325" xml:space="preserve">Quia ſummè opero-<lb/>ſum eſſet ſpirarum, quas Planetæ ſuo motu deſcribunt, rationes <lb/>inire, faciliùs autem per Excentricos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1326" xml:space="preserve">Epicyclos motuum anoma-<lb/>lias ad calculos reuocamus, an ideò re ipſâ diſtinguitur cœlum in <lb/>orbes circulis illis reſpondentes? </s>
  <s xml:id="echoid-s1327" xml:space="preserve">Rerum omnium conditor Deus, <lb/>qui mundum tradidit diſputationi hominum, legem motibus ſta-<lb/>tuit, non quam illi facilè caperent, aut explicarent, ſed quæ ip-<lb/>ſarum rerum naturis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1328" xml:space="preserve">vniuerſitatis bono congrueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s1329" xml:space="preserve">Aliud eſt <lb/>Hypotheſes ingeniosè confingere, aliud veritatem ipſam inueſti-<lb/>gare: </s>
  <s xml:id="echoid-s1330" xml:space="preserve">idcirco, quamuis ſuppoſita illa aëris grauitas non parùm <lb/>dilucidè experimentis ſatisfaceret, mera Hypotheſis eſt, niſi grauia <lb/>argumenta rei tam dubiæ faciant fidem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1331" xml:space="preserve">Quid enim prohibet, <lb/>explosâ omni grauitate, ſolam leuitatem ſtatuere, adeò vt le-<lb/>uiora corpora deorſum protrudant naturas minùs leues, quæ cum <lb/>illis comparatæ graues videantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s1332" xml:space="preserve">Si vtris aĕre inflati, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1333" xml:space="preserve">aquæ <lb/>immerſi, conatum, quo manum deprimentis repellit, non aëri ſuâ <lb/>leuitate ſurſum connitenti tribuendum ducas, ſed aquæ grauitati <lb/>extrudenti minorem aëris grauitatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1334" xml:space="preserve">ego viciſſim ſaxa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1335" xml:space="preserve">plum-<lb/>bum, leuia dixero, ſed minùs leuia quàm aër &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1336" xml:space="preserve">aqua, eorumque <lb/>momentum deorſum aduersùs manum ſuſtinentis tribuam aĕri,
<pb o="38" file="0050" n="50" rhead="Diſſertatio Tertia"/>
aut aquæ, validiùs ſurſum conanti, ideoque ſaxa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1337" xml:space="preserve">plumbum deor-<lb/>ſum extrudenti. </s>
  <s xml:id="echoid-s1338" xml:space="preserve">Vtraque hypotheſis autem ſolius grauitatis, aut <lb/>ſolius leuitatis videtur poſſe experimentis ſatisfacere: </s>
  <s xml:id="echoid-s1339" xml:space="preserve">probabi-<lb/>lius igitur cenſendum eſt alia à grauitate, alia à leuitate, alia <lb/>alijs à cauſis pendere. </s>
  <s xml:id="echoid-s1340" xml:space="preserve">Neque enim mihi videtur ineptè philoſo-<lb/>phatus Ariſtoteles li.</s>
  <s xml:id="echoid-s1341" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s1342" xml:space="preserve">de Cęlo text. </s>
  <s xml:id="echoid-s1343" xml:space="preserve">89.</s>
  <s xml:id="echoid-s1344" xml:space="preserve">hanc extruſionem reijciens, <lb/>quæ corpori extruſo violenta accideret, *tardiùs enim moueretur* <lb/>*maior ignis ſurſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1345" xml:space="preserve">maior terra deorſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1346" xml:space="preserve">nunc autem contra* <lb/>*ſemper maior ignis velociùs fertur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1347" xml:space="preserve">maior terrain ſuum lo-* <lb/>*cum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1348" xml:space="preserve">Neque velociùs vtique propè finem ferrentur, ſi vi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1349" xml:space="preserve">ex-* <lb/>*truſione mouerentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1350" xml:space="preserve">* Maiori ſcilicet moli maior grauitas congruit, <lb/>adeoq; </s>
  <s xml:id="echoid-s1351" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1352" xml:space="preserve">magis reſiſtit impellenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s1353" xml:space="preserve">dumque aër à circum obſidente <lb/>aquâ extruditur, ſemper minùs habet aquæ, cuius impulſu vrgea-<lb/>tur, ac propterea minore vi ſurſum ferretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1354" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1355" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1356" xml:space="preserve">Sed quæ demum illa ſunt, quibus vulgaris Philoſophia <lb/>(quandoquidem hoc vocabulo vti placuit) tum grauitatem, tum <lb/>leuitatem admittens adeò ægrè ſatisfaciat, vt propterea opus ſit <lb/>aëri grauitatem adſtruere?</s>
  <s xml:id="echoid-s1357" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1358" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1359" xml:space="preserve">Non omnia memoria parùm tenax ſuggerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1360" xml:space="preserve">ſed inter <lb/>cœtera præcipuum videtur experimentum olim à Torricellio pro-<lb/>poſitum, in quo Mercurius ſiſtulam implens ſuperiùs clauſam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1361" xml:space="preserve"><lb/>inferiùs hiantem intrà vaſis ſubiecti Mercurium, aut omnino ſuſ-<lb/>penſus manet, ſi perpendiculum ſupra ſubiecti Mercurij ſuperſiciem <lb/>non excedat digitos 30, aut ſi hos excedit, vſque eò deſcendit, <lb/>dum perpendiculi altitudinem metiantur digiti 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s1362" xml:space="preserve">Si quæras, quid <lb/>huic altitudini legem adeò certam ſtatuat, aiunt eſſe cylindri aërij <lb/>Mercurium in vaſe prementis altitudinem perpendicularem, quæ <lb/>ad Mercurij in ſiſtulâ ſuſpenſi altitudinem habeat Rationem ean-<lb/>dem, quæ reciprocè intercedit inter ſpeciſicam grauitatem Mer-<lb/>curij, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1363" xml:space="preserve">grauitatem aëris; </s>
  <s xml:id="echoid-s1364" xml:space="preserve">ſunt enim æquales horum cylindrorum, <lb/>aërij ſcilicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1365" xml:space="preserve">Mercurialis, grauitates abſolutæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s1366" xml:space="preserve">Hinc eſt in altiſ-<lb/>ſimis montibus notabiliter minorem deprehendi Mercurij ſuſpenſi <lb/>altitudinem, quàm in ſubiectâ valle aut planitie; </s>
  <s xml:id="echoid-s1367" xml:space="preserve">quia videlicet <lb/>decurtatus aëris cylindrus minorem habens grauitatem non tantâ <lb/>vi Mercurium vaſis vrget, vt impedire valeat deſcenſum Mercu-<lb/>rij grauioris altitudinem digitorum 30 habentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1368" xml:space="preserve">Quod ſi in vaſe <lb/>ſuperfundatur Mercurio aqua, in ſiſtulâ ſuſpenſus Mercurius exce-<lb/>dit altitudinem digitorum 30, quia cylindrus ex aquâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1369" xml:space="preserve">aëre
<pb o="39" file="0051" n="51" rhead="De ignis loco."/>
conflatus Mercurium in vafe premens plus habet grauitatis, quàm <lb/>ſimplex cylindrus aërius, adeoque æquilibrium fit cum altiore cy-<lb/>lindro Mercurij in fiſtulâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s1370" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1371" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1372" xml:space="preserve">Longiùs, quàm propofitæ quæſtionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1373" xml:space="preserve">inſtitutæ differta-<lb/>tionis ratio poſtulat, digrederemur, ſi experimentum illud limatè <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1374" xml:space="preserve">ſubtiliter examinare aggrederemur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1375" xml:space="preserve">Non eſt adducendum in <lb/>controuerſiam, vtrùm Natura in hac rerum vniuerſitate materiam <lb/>in orbem diſtribuendo omnia confuderit, quin ordinem aliquem <lb/>corporum conſtituerit aptis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1376" xml:space="preserve">accommodatis locis; </s>
  <s xml:id="echoid-s1377" xml:space="preserve">qui ſi fortè <lb/>perturbatus fuerit, ſingula vim habeant, qua conentur, quan-<lb/>tum poſſunt, ſe ipſa reuocare in deſtinatum locum, atque depra-<lb/>uatum ordinem reſtituere. </s>
  <s xml:id="echoid-s1378" xml:space="preserve">Hinc ſi ad centrum accedant, grauita-<lb/>re dicuntur, ſi ab eo recedant, leuitare: </s>
  <s xml:id="echoid-s1379" xml:space="preserve">cumque hoc pendeat ex <lb/>ordinis perturbatione, idem corpus non abſolutè, fed comparatè, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1380" xml:space="preserve">graue eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1381" xml:space="preserve">leue, prout proximum corpus aut magis abeſſe à cen-<lb/>tro expetit, aut minùs: </s>
  <s xml:id="echoid-s1382" xml:space="preserve">ſin autem iuxta præſcriptumà Naturâ or-<lb/>dinem collocatum fuerit, tunc neque graue eſt, neque leue in actu <lb/>ſecundo, vt ſcholæ loquuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1383" xml:space="preserve">Cum verò nihil inane ſit, in quod <lb/>ſe recipiat corpus, dum mouetur, ſed omnia plena eſſe oporteat, <lb/>fieri non poteſt, vt quicquam ſiuè ex ſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1384" xml:space="preserve">ſponte ſuâ locum com-<lb/>mutet, ſiuè externo pulſu agitetur, quin repellat corpus obuium, <lb/>cuius in locum penetrat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1385" xml:space="preserve">ſimul in relictum à commoto corpore <lb/>ſpatium ſubſequatur aliud corpus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1386" xml:space="preserve">Sicut igitur ſi corpus obuium <lb/>ita ſit naturâ comparatum, vt repelli nequeat, aut ſaltem com-<lb/>primi, nullus eſt illius motus, quantalibet propenſione incline-<lb/>tur ad proprium locum; </s>
  <s xml:id="echoid-s1387" xml:space="preserve">ita quoquè, ſi nullum corpus ſubſequi <lb/>queat, aut ſaltem diſtrahi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1388" xml:space="preserve">rareſcere, irrita eſt vis eſficiendi mo-<lb/>tum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1389" xml:space="preserve">Contingere autem poteſt, vt res in illud diſcrimen addu-<lb/>catur, vtrùm corporis fluidi præpoſterè collocati motus omnis co-<lb/>hibeatur, quia nullum ſuccedere poteſt proximum corpus, an ali-<lb/>qua eiuſdem particula raritatem præter naturam aſſumat, vt re-<lb/>liquis partibus concedatur motus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1390" xml:space="preserve">Ideò, quia vtrumque ingenite <lb/>corporis illius propenſioni aduerſatur, ſapientiſſimo Naturæ conſi-<lb/>lio factum eſt, vt primùm ſingulis corporibus fluidis, iuxta eorum <lb/>materiam magis aut minùs compactam terminus ſtatuatur, intrà <lb/>quem toleranter ferant præpoſteram illam collocationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1391" xml:space="preserve">deinde, <lb/>ne præter modum peruerſus ſit ordo, ſic partitur natura violen-<lb/>tiam, vt pars corporis intrà terminum præſcriptum conſiſtat, pars
<pb o="40" file="0052" n="52" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
verò rarefcat, vt repleatur ſpatium relictum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1392" xml:space="preserve">Hinc Mercurio ter-<lb/>minus violentæ collocationis definitur digitis 30 in aëre commu-<lb/>ni; </s>
  <s xml:id="echoid-s1393" xml:space="preserve">aquæ verò vtpote materiam habenti minùs compactam, quàm <lb/>ſit Mercurij materia in eodem aëre communi ſtatuitur terminus <lb/>altitudinis digit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1394" xml:space="preserve">407, iuxta Rationem reciprocam grauitatum ſe-<lb/>cundùm ſpeciem, quæ eſt Mercurij ad aquam vt 13 {4/7} ad 1.</s>
  <s xml:id="echoid-s1395" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1396" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1397" xml:space="preserve">Optimè profectò, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1398" xml:space="preserve">ex animi mei ſententiâ illud addi-<lb/>diſti, *in aëre communi*, quia ſi ſiſtula tota aquæ immergeretur, <lb/>altior digitis 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s1399" xml:space="preserve">conſiſteret Mercurius; </s>
  <s xml:id="echoid-s1400" xml:space="preserve">Minor quippe eſt ordinis <lb/>perturbatio, ſi Mercurius à centro Orbis magis abſit, quàm aqua, <lb/>ac ſi magis abeſſet quàm aër; </s>
  <s xml:id="echoid-s1401" xml:space="preserve">plus enim materiæ eſt in aquâ, <lb/>quàm in pari mole aëris, ac proinde minor eſt diffimilitudo inter <lb/>aquam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1402" xml:space="preserve">Mercurium, quàm inter aërem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1403" xml:space="preserve">Mercurium eundem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1404" xml:space="preserve">Hinc quia Atmoſphæræ partes non æquè raræ ſunt, aut denſæ, <lb/>ſed inſimæ craſſiores ſunt ſuperioribus, maior eſt ordinis perturba-<lb/>tio, ſi Mercurius intrà raras, quàm ſi intrà denſas collocetur, quia <lb/>illæ præ his longiùs à centro abeſſe expetunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1405" xml:space="preserve">Mercurius infra <lb/>omnes illas collocandus eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1406" xml:space="preserve">Sic enim concipio vniuerſam ele-<lb/>mentorum ſphæram, vt materia in ſimi ibus ſphæræ partibus ſit <lb/>æqualiter diſtributa, ac proinde non æquabiliter conſtipata; </s>
  <s xml:id="echoid-s1407" xml:space="preserve"><lb/>æqualis ſcilicet materia in amplioribus ſpatijs magis dilatatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1408" xml:space="preserve"><lb/>Voco autem ſimiles ſphæræ partes, quæ per æqualia radiorum in-<lb/>terualla magis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1409" xml:space="preserve">magis à centro remouentur, adeò vt circa primam <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1410" xml:space="preserve">minimam ſphærulam tot ſphærici ambitus intelligantur, quot <lb/>in partes ſemidiameter tota diuiſa concipitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1411" xml:space="preserve">qui ambitus iuxta <lb/>Cuborum ex numeris in ſerie naturali factorumdifferentias 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s1412" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s1413" xml:space="preserve"><lb/>37. </s>
  <s xml:id="echoid-s1414" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s1415" xml:space="preserve">&amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s1416" xml:space="preserve">c, augentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1417" xml:space="preserve">ſunt ſcilicet ſphæræ in triplicatâ Ratione <lb/>diametrorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1418" xml:space="preserve">Igitur vice verſâ prout augetur ſpatiorum ampli-<lb/>tudo, minuitur partium conſtipatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s1419" xml:space="preserve">Et hæc eſt vera atque pro-<lb/>pria ſecundùm ſpeciem grauitas aut leuitas abſolutè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1420" xml:space="preserve">ſimplici-<lb/>ter accepta; </s>
  <s xml:id="echoid-s1421" xml:space="preserve">vt ſcilicet corpus facultatem habeat conandi, vt ſiſtat <lb/>ſe in illo ſphærico ambitu, qui ſuarum partium conſtipationi con-<lb/>gruit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1422" xml:space="preserve">illudque ſecũdùm ſpeciem grauius dicitur, quod cum alio cor-<lb/>pore comparatum exigit minore interuallo ſeiungià centro. </s>
  <s xml:id="echoid-s1423" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur huiuſmodi conatus reſpondeat diſſimilitudini conſtipationis <lb/>partium medij, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1424" xml:space="preserve">partium corporis, quo maior eſt diſſimilitudo, ma-<lb/>ior eſt ſecundùm ſpeciem grauitas, atque conatus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1425" xml:space="preserve">propterea ex <lb/>medij mutatione oritur diuerſitas ponderis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1426" xml:space="preserve">corpus idem ex
<pb o="41" file="0053" n="53" rhead="De ignis loco."/>
aëre in aquam translatum tantum amittit momenti, quantum <lb/>haberet æqualis moles aquæ in aére; </s>
  <s xml:id="echoid-s1427" xml:space="preserve">quemadmodum in medio eo-<lb/>dem, ſi corpus ex raro fiat denſum aut viciſſim, illico grauitatis <lb/>ſpeciem mutat, fit quippe maior diſſimilitudo conſtipationis par-<lb/>tium, ratione cuius ad alium ambitum ſphæricum pertinet, vt <lb/>ritè diſtributa materia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1428" xml:space="preserve">aptè collocata intelligatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1429" xml:space="preserve">Duorum <lb/>autem corporum ſolidorum diuerſitas grauitatis ſpecificæ nobis <lb/>non aliâ methodo innoteſcit, quàm vtriuſque corporis æqualem <lb/>molem in medio vtrique indebito expendentibus, cuius enim ab-<lb/>ſoluta grauitas maior eſt, maior eſt etiam ſecundùm ſpeciem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1430" xml:space="preserve">aut <lb/>æqualem vtriuſque corporis grauitatem abſolutam accipientibus, <lb/>cuius enim minor eſt moles, maior eſt ſecundùm ſpeciem grauitas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1431" xml:space="preserve">Idem pariter de leuitate dicendum, ſi corpus idem per vim conſti-<lb/>tuatur in medio pertinente ad ambitum ſphęricum, qui minùs à <lb/>centro abſit, quàm ambitus ſphæricus partium huius corporis <lb/>conſtipationi debitus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1432" xml:space="preserve">quatenus enim ad medium illud refertur, <lb/>leue eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1433" xml:space="preserve">At corpora ad eundem ambitum ſphericum pertinentia ſi <lb/>inuicem præcisè comparentur, neque grauiora ſunt, neque leuio-<lb/>ra: </s>
  <s xml:id="echoid-s1434" xml:space="preserve">ſi verò vtrumqne cum alio corpore ad alium ambitum ſphæ-<lb/>ricum ſpectante conferantur, aut æquè grauiora aut æquè leuiora <lb/>illo ſecundùm ſpeciem erunt, prout ambitus ipſi ad Radij partes <lb/>referuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1435" xml:space="preserve">Hinc manifeſtum eſt, cur Mercurius in montis vertice <lb/>magis deſcendat in fiſtulâ, quàm in valle; </s>
  <s xml:id="echoid-s1436" xml:space="preserve">quia nimirum cum <lb/>aëre illo tenuiore, atque remotiore à centro Orbis, comparatus <lb/>Mercurius grauior eſt ſecundùm ſpeciem, quàm cum aëre infe-<lb/>riore, atque craſſiore, collatus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1437" xml:space="preserve">ambitus enim ſphęricus aë-<lb/>ris craffioris minùs attollitur ſupra ambitum ſphæricum Mercu-<lb/>rio debitum.</s>
  <s xml:id="echoid-s1438" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1439" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1440" xml:space="preserve">Quærenti igitur, an oblatum aliquod corpus, ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s1441" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s1442" xml:space="preserve">ſa-<lb/>xum, graue ſit, an leue, quid reſponſi dabo?</s>
  <s xml:id="echoid-s1443" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1444" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1445" xml:space="preserve">Me quidem authore, *Aut vtrumque, aut neutrum.</s>
  <s xml:id="echoid-s1446" xml:space="preserve">* <lb/>Vtrumque, ſi cum diuerſis corporibus, quorum alterum mino-<lb/>rem, alterum maiorem partium conſtipationem habeat, confe-<lb/>ratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1447" xml:space="preserve">Neutrum, ſi abſolutè ſumatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1448" xml:space="preserve">Saxum enim in aëre &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1449" xml:space="preserve"><lb/>aquâ graue eſt, in Mercurio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1450" xml:space="preserve">metallo liquato leue eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1451" xml:space="preserve">ſi ſolita-<lb/>riè accipiatur in loco ſuo, hoc eſt in ambitu ſphærico eius partium <lb/>conſtipationi debito, neque graue eſt, neque leue. </s>
  <s xml:id="echoid-s1452" xml:space="preserve">Quemad-<lb/>modum ſi funem offeras, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1453" xml:space="preserve">quæras, An ſatis validus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1454" xml:space="preserve">craffus
<pb o="42" file="0054" n="54" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s1455" xml:space="preserve">necne? </s>
  <s xml:id="echoid-s1456" xml:space="preserve">Statim reſpondebo, ad retinendam auiculam nimium <lb/>eſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s1457" xml:space="preserve">ad firmandam nauim anchorâ, inualidum eſſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1458" xml:space="preserve">exilem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1459" xml:space="preserve">ſi <lb/>ſolitariè conſideretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1460" xml:space="preserve">ſimpliciter, quin ad aliquid vinciendum <lb/>referatur, neque validum eſſe, neque inualidum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1461" xml:space="preserve">ſicut enim <lb/>validum aut inualidum comparatè dicitur, quatenus ad aliud <lb/>refertur, ita pariter graue aut leue non dicitur niſi habitâ ratio-<lb/>ne ordinis corporum in hoc Orbe iuxta cuiuſque naturam diſpo-<lb/>ſitorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1462" xml:space="preserve">Nam quod vnicuique corpori grauitas tribuatur, vt <lb/>omnia deorſum connitentia preſsè cohæreant, neque relictis ina-<lb/>nitatibus difiungantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1463" xml:space="preserve">prorſus inutile mihi videtur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1464" xml:space="preserve">ſine cau-<lb/>sâ confictum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1465" xml:space="preserve">obidipſum, videlicet, quia Naturæ author Deus <lb/>Firmamento concluſit inferiora omnia nihil inane relinquens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1466" xml:space="preserve"><lb/>ita corpora ſibi inuicem ſuâ mole obſiſtunt, vt à duobus ſpatium <lb/>idem occupari nequeat, tam preſsè cohærent omnia, vt nullâ vir-<lb/>tute naturali fieri poſſit, quin cohæreant; </s>
  <s xml:id="echoid-s1467" xml:space="preserve">adeoque nullo conatu <lb/>indigent, ne diſiungantur, quaſi, niſi inferiora à ſuperioribus <lb/>vrgerentur, relinquendus eſſet hiatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1468" xml:space="preserve">Quinimmo tam longè <lb/>abſunt corpora ab iſto preſſu, nequa inanitas interijciatur, vt <lb/>potiùs ſibi viciſſim manum inijciant, ſeque inuicem retineant, <lb/>non vrgeant, aut premant. </s>
  <s xml:id="echoid-s1469" xml:space="preserve">Quare quid ſit aërem Mercurio ſu-<lb/>biecti vaſis inſidentem grauitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1470" xml:space="preserve">vrgere, fateor, adeò hebes <lb/>ſum, vt non intelligam: </s>
  <s xml:id="echoid-s1471" xml:space="preserve">quid enim conetur aër infra Mercurium <lb/>deſcendere, infra quem ſi eſſet, vt Naturæ ordo redintegraretur, <lb/>oporteret ſurſum conniti.</s>
  <s xml:id="echoid-s1472" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1473" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1474" xml:space="preserve">At aër iſte telluri circumfuſus, halitibus aqueis, ter-<lb/>reniſque puluiſculis plenus, grauis eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1475" xml:space="preserve">ſpiritus verò, quem mon-<lb/>tium incolæ ducunt, defęcatus eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1476" xml:space="preserve">leuis.</s>
  <s xml:id="echoid-s1477" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1478" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1479" xml:space="preserve">Si ſingulæ iſtius aëris partes abſolutè accipiantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1480" xml:space="preserve"><lb/>in loco ſuo, nulla facultatem habet indè ſponte ſuâ diſcedendi; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1481" xml:space="preserve">ac proinde grauis non eſt aër, qui naturalis quietis ſedem nactus <lb/>non poteſt deſcendere, neque leuis, qui nequit aſcendere; </s>
  <s xml:id="echoid-s1482" xml:space="preserve">nam <lb/>parium comparatio nec elationem habet, nec ſubmiſſionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1483" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi comparatè ſumantur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1484" xml:space="preserve">præpoſterè inter ſe diſpoſiti halitus, aut <lb/>in alieno loco intermedio collocati, tunc alter grauis eſt, alter <lb/>leuis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1485" xml:space="preserve">Sed in experimento, de quo ſermo eſt, ordine poſitas <lb/>atmoſphæræ partes, non verò perturbatas intelligimus, videli-<lb/>cet craſſas inferiores, tenues autem ſuperiores; </s>
  <s xml:id="echoid-s1486" xml:space="preserve">adeòque non ab <lb/>his illæ vrgentur, aut premuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1487" xml:space="preserve">Verùm ſi aërius cylindrus
<pb o="43" file="0055" n="55" rhead="De ignis loco."/>
ſuperficiem Mercurij in ſubiecto vaſe premens ſuſtinet in fiſtulâ <lb/>cylindrum Mercurij æqualis grauitatis, aut etiam in inclinatam <lb/>fiſtulam extrudit è vaſe Mercurium vſque ad altitudinem per-<lb/>pendiculi digitorum 30, quia in plano inclinato minora ſunt <lb/>eiuſdem grauitatis momenta, quàm in perpendiculo, ac pro-<lb/>pterea præualet aëris grauitas; </s>
  <s xml:id="echoid-s1488" xml:space="preserve">quare in eadem fiſtulâ æqualis eſt <lb/>Mercurij altitudo, ſiue ampla, ſiue exigua ſit ſuperſicies Mer-<lb/>curij in vaſe? </s>
  <s xml:id="echoid-s1489" xml:space="preserve">cum tamen maior ſit cylindrus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1490" xml:space="preserve">maior eius gra-<lb/>uitas, cuius maior eſt baſis ſub æquali altitudine: </s>
  <s xml:id="echoid-s1491" xml:space="preserve">igitur à maio-<lb/>re &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1492" xml:space="preserve">grauiore aëris cylindro plus Mercurij ſuſtinendum eſſet, vt <lb/>fieret æ quilibrium.</s>
  <s xml:id="echoid-s1493" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1494" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1495" xml:space="preserve">Cylindrum hunc aërium aſſerunt æqualis eſſe baſis <lb/>cum baſe cylindri Mercurialis in fiſtulâ, ac proinde æqualem eſ-<lb/>ſe vtriuſque cylindri grauitatem abſolutam, cum ſint altitudines <lb/>in reciprocâ Ratione grauitatum ſecundùm ſpeciem.</s>
  <s xml:id="echoid-s1496" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1497" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1498" xml:space="preserve">Ex omnibus igitur cylindris aërijs Mercurio vaſis in-<lb/>cumbentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1499" xml:space="preserve">æqualem baſim cum baſi fiſtulę habentibus, <lb/>vnicus eſt, qui Mercurio fiſtulæ obſiſtit, reliqui otiantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1500" xml:space="preserve">Ce-<lb/>do mihi hunc ſingularem cylindrum, cui peculiaris hęc cura <lb/>demandata eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1501" xml:space="preserve">An qui proximus? </s>
  <s xml:id="echoid-s1502" xml:space="preserve">an qui ad dexteram? </s>
  <s xml:id="echoid-s1503" xml:space="preserve">an <lb/>qui ad ſiniſtram? </s>
  <s xml:id="echoid-s1504" xml:space="preserve">Sed ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1505" xml:space="preserve">reliqui graues ſunt, atque premunt <lb/>Mercurium vaſis, quare nihil habent virium aduersùs Mercu-<lb/>rium fiſtulæ? </s>
  <s xml:id="echoid-s1506" xml:space="preserve">haberent autem, ſi alia fiſtula pariter eidem vaſi <lb/>immergeretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1507" xml:space="preserve">Vtique in antliâ aquam propellente ex modiolo <lb/>in tubum, ſi embolus aquam modioli amplioris vrgeat per <lb/>digitum, fit cylindrus aquæ in tubo longior, quàm ſi pariter per <lb/>digitum vrgeretur aqua in modiolo tenuiori. </s>
  <s xml:id="echoid-s1508" xml:space="preserve">Similiter ſi Mercu-<lb/>rio vaſis immiſſa eſſet ad perpendiculum fiſtula vtrinque hians, <lb/>aptiſſimè congruens foramini operculi lignei exquiſitè reſpon-<lb/>dentis amplitudini vaſis, tum operculum impoſito pondere vrge-<lb/>ret ſubiectum Mercurium, hic vtique extruderetur ſurſum in fi-<lb/>ſtulam: </s>
  <s xml:id="echoid-s1509" xml:space="preserve">Iam ſi vaſorum ſuperficies inæquales eſſent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1510" xml:space="preserve">par eſſet <lb/>ex eodem impoſito pondere operculi depreſſio in vtroque vaſe, <lb/>manifeſtum eſt plus Mercurij extrudi ex vaſe ampliore, quàm ex <lb/>minore. </s>
  <s xml:id="echoid-s1511" xml:space="preserve">Atquiidem, quod opercula illa, videntur præſtare aë-<lb/>rij cylindri incumbentes toti vaſorum inæqualium ſuperficiei. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1512" xml:space="preserve">Igitur plus virium habent in vaſe ampliore: </s>
  <s xml:id="echoid-s1513" xml:space="preserve">id quod tamen <lb/>non reſpondet experimento. </s>
  <s xml:id="echoid-s1514" xml:space="preserve">Neque enim hìc res ſe habet,
<pb o="44" file="0056" n="56" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
quemadmodum cùm liquor per tenuem fiſtulam exiens ab am-<lb/>pliſſimo vaſe ſe ſiſtit in æquilibrio in eadem ſuperficie horizon-<lb/>tali: </s>
  <s xml:id="echoid-s1515" xml:space="preserve">ibi ſcilicet non omnis liquor vaſe contentus facit æquili-<lb/>brium cum liquore fiſtulæ erectæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s1516" xml:space="preserve">nam maxima illius pars vrget <lb/>vaſis fundum, non aquam exeuntem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1517" xml:space="preserve">At hìc vniuerſus Mercu-<lb/>rius vaſis vrgetur ab aëre. </s>
  <s xml:id="echoid-s1518" xml:space="preserve">Niſi fortè fingas circa fiſtulæ oſculum <lb/>eſſe circulare cingulum, cuius area æqualis baſi cylindri Mercu-<lb/>rialis ſit baſis cylindri aërij æquiponderantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1519" xml:space="preserve">Hæc verò ſomnijs <lb/>ſimilia ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1520" xml:space="preserve">quid enim cingulo illi legem ſtatuit? </s>
  <s xml:id="echoid-s1521" xml:space="preserve">vt pro maio-<lb/>re aut minore fiſtulæ baſi modò maiorem, modò minorem la-<lb/>titudinem obtineat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1522" xml:space="preserve">ſit autem circulare, ſi fiſtula quidem ad <lb/>perpendiculum ſtatuatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1523" xml:space="preserve">ſit verò ellipticum, ſi fiſtula incli-<lb/>nata obliquè ſecetur à ſuperſicie Mercurij in ſubiecto vaſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s1524" xml:space="preserve">ſed <lb/>tunc in illâ inclinatione cingulum illud æquabile non eſſet, quia <lb/>qua parte ſubijceretur fiſtulæ inclinatæ, prohiberetur abipsâ fi-<lb/>ſtulâ aër imminens, ne vrgeret ſubiectum Mercurium: </s>
  <s xml:id="echoid-s1525" xml:space="preserve">qua igi-<lb/>tur lege cingulum huiuſmodi deſinitur, vbi circulare eſſe nequit? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1526" xml:space="preserve">Porrò ex vniuerſo aërio cylindro, qui Mercurio vaſis imminet, <lb/>ſi baſis ſiſtulæ maior ſit, maior aëris cylindrus premit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1527" xml:space="preserve">ſi ſiſtula <lb/>exilior fuerit, minor eſt aërius cylindrus premens fubiectum <lb/>Mercurium, vt æqualitas virium confligentium fiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1528" xml:space="preserve">libenter <lb/>igitur audirem, quænam Phyſica cauſa cohibeat maioris cylin-<lb/>dri aërij conatum, ne premat Mercurium vaſis, quando exilis <lb/>eſt fiſtula, permittat verò preſſum, vbi ampliore in fiſtulâ ſuſ-<lb/>pendendus eſt Mercurius. </s>
  <s xml:id="echoid-s1529" xml:space="preserve">Adde quod Mercurius è fiſtulâ valde <lb/>notabiliter longiore digitis 30, aut adnexum in capite globum <lb/>habente, exiens attollit vniuerſam ſuperficiem Mercurij in va-<lb/>ſe, igitur ſurſum repellit vniuerſum cylindrum aërium: </s>
  <s xml:id="echoid-s1530" xml:space="preserve">igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1531" xml:space="preserve"><lb/>hic viciſſim vniuerſus vniuerſam ſuperficiem premens impedit, <lb/>ne totus ex fiſtulâ Mercurius deſcendat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1532" xml:space="preserve">Non igitur repugnat <lb/>Mercurio fiſtulæ vnicus cylindrulus aërius æqualem habens baſim.</s>
  <s xml:id="echoid-s1533" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1534" xml:space="preserve">Præterea, Si in fiſtulâ non longiore digitis 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s1535" xml:space="preserve">nihil deſcendit <lb/>Mercurij, quia cylindrus aërius premens Mercurium vaſis vel <lb/>æquè grauis eſt, vel grauior; </s>
  <s xml:id="echoid-s1536" xml:space="preserve">igitur admiſſâ intrà eandem fiſtu-<lb/>lam particulâ aëris vna cum Mercurio, nihil Mercurij deſcendet; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1537" xml:space="preserve">quia ſcilicet cylindrus digit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1538" xml:space="preserve">29 aut 28 compoſitus ex Mercurio <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1539" xml:space="preserve">aëre, leuior eſt cylindro Mercuriali eiuſdem altitudinis: </s>
  <s xml:id="echoid-s1540" xml:space="preserve">at <lb/>cylindrus aërius reſiſtit cylindro Mercuriali grauiori, nimirum
<pb o="45" file="0057" n="57" rhead="De ignis loco."/>
digitorum 30, vt aiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1541" xml:space="preserve">igitur multo magis reſiſtit leuiori ex Mer-<lb/>curio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1542" xml:space="preserve">aëre: </s>
  <s xml:id="echoid-s1543" xml:space="preserve">verùm aliter res contingit, aërem enim diſtrahi, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1544" xml:space="preserve">aliquid Mercurij ex fiſtulâ exire videmus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1545" xml:space="preserve">non eſt igitur hoc <lb/>æquilibrium aëris grauis cum grauitate Mercurij.</s>
  <s xml:id="echoid-s1546" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1547" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1548" xml:space="preserve">Hoc illud eſt, quod admittere prorſus renuunt, nimi-<lb/>rum aërem Mercurio trahente diſtrahi: </s>
  <s xml:id="echoid-s1549" xml:space="preserve">Omnia fieri volunt im-<lb/>pulſione, nec quicquam attrahi concedunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1550" xml:space="preserve">ſi enim ſemel darent <lb/>à corpore recedente proximum corpusrapi, vt in relictum locum <lb/>fuccedat, viam ſternerent veteri philoſophandi methodo, quæ <lb/>ad euitandum Vacuum ita corpora ſibi inuicem cohærere ſtatuit, <lb/>vt niſi abeuntis locum ſponte ſubeat aliud corpus, vim ſibi in-<lb/>ferri patiaturillud, quod proximum ponè adhæret. </s>
  <s xml:id="echoid-s1551" xml:space="preserve">Propterea <lb/>ad facultatem aëris compreſſi elaſticam confugiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1552" xml:space="preserve">ab aëre, qui <lb/>ad amplius ſpatium ſe explicat in fiſtulâ, Mercurium deprimi <lb/>aſſerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s1553" xml:space="preserve">aër ſcilicet in fiſtulam admiſſus particula eſt inferioris <lb/>huius aëris compreſſi ab incumbente ſuperiore aëre graui; </s>
  <s xml:id="echoid-s1554" xml:space="preserve">cum <lb/>autem facultate ſuâ elaſticâ conetur ſe explicare, nec valeat fi-<lb/>ſtulæ ſuperiùs clauſæ fundum repellere, Mercurium impellit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1555" xml:space="preserve"><lb/>deprimit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1556" xml:space="preserve">Porrò facultatem hanc elaſticam aëri tribuendam eſſe, <lb/>non paucis experimentis probari poſſe exiſtimant, hoc tanquam <lb/>certum ponentes, quod aër compreſſus, vt ſe explicet, locum <lb/>ſibi quærat in ſpatio aëris dilatati, aut minùs compreſſi, vt ſci-<lb/>licet violentiam Natura in plures diſpartiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1557" xml:space="preserve">Sic in experimento, <lb/>quod vocant, Magdeburgico (excogitato videlicet ab Othone <lb/>Gerikio Conſule Magdeburgenſi) vbi amplus vitreus globus, adie-<lb/>ctâ antliâ, exhauritur aëre, quoad fieri poteſt, aiunt reducto <lb/>embolo incluſum aërem vi ſuâ elaſticâ vrgere aſſarium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1558" xml:space="preserve">in mo-<lb/>diolum ingredi, adductòque embolo aërem exprimi ex modiolo, <lb/>atque ita deinceps. </s>
  <s xml:id="echoid-s1559" xml:space="preserve">Quando verò clauſo epiſtomio reuellitur glo-<lb/>bus ab antlia, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s1560" xml:space="preserve">, applicato colli oſculo ad aquam ſubiecti vaſis, <lb/>epiſtomium recluditur, externus aër premens aquam illam ma-<lb/>gnâ vi intrudit in globum, in locum videlicet aëris minimè com-<lb/>preſſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s1561" xml:space="preserve">atque eodem pacto reliqua illius experimenti ſymptomata <lb/>explicant. </s>
  <s xml:id="echoid-s1562" xml:space="preserve">Neque hoc ſolum, ſed.</s>
  <s xml:id="echoid-s1563" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1564" xml:space="preserve">Gradon, Si placet, non omnia ſimul congeramus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1565" xml:space="preserve">quanquam <lb/>enim ſingula perſequi fortaſſe nobis otium non ſit, vniuer-<lb/>ſa tamen complecti difficile eſt citrà perſpicuitatis diſpen-<lb/>dium.</s>
  <s xml:id="echoid-s1566" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="46" file="0058" n="58" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1567" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1568" xml:space="preserve">Veſtræ voluntati libens aſſentio: </s>
  <s xml:id="echoid-s1569" xml:space="preserve">Mihi tamen in animo <lb/>non erat vniuerſa vno impetu proferre. </s>
  <s xml:id="echoid-s1570" xml:space="preserve">Quid igitur de hac vi aëris <lb/>elaſticâ dicendum?</s>
  <s xml:id="echoid-s1571" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1572" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s1573" xml:space="preserve">Quod ad experimentum Magdeburgicum ſpectat (pa-<lb/>ce tantorum virorum dixerim) illud ipſum mihi ſuadet incluſum <lb/>in globo illo vitreo aërem non egredi ſuapte naturâ, quaſi dum <lb/>conatur ſe explicare, inueniat in antliâ locum ab embolo relictum, <lb/>in quem ſe recipiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1574" xml:space="preserve">ſed manifeſtum mihi videtur aërem indè per <lb/>vim extrahi: </s>
  <s xml:id="echoid-s1575" xml:space="preserve">Virtus ſiquidem elaſtica naturalis (de animali &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1576" xml:space="preserve"><lb/>voluntariâ cuiuſmodi reperitur in oſtreis, non loquor) ea eſt, quæ <lb/>vires ſuas exerceat, vt corpus perperam compreſſum ſe in natu-<lb/>ralem ſtatum, ſaltem quàm proximè, reſtituat. </s>
  <s xml:id="echoid-s1577" xml:space="preserve">Vis igitur ela-<lb/>ctica non repugnat obſecundanti, atque impedimenta remouen-<lb/>ti; </s>
  <s xml:id="echoid-s1578" xml:space="preserve">vt patebit, ſi filum ferreum in ſpiras contortum ita compri-<lb/>mas, vt ſibi inuicem proxime fiant ſpiræ, deinde manum pau-<lb/>latim retrahas; </s>
  <s xml:id="echoid-s1579" xml:space="preserve">non ſolùm enim ferreum filum non repugnabit di-<lb/>gito recedenti, ſed potiùs illum impellet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1580" xml:space="preserve">Si itaque aër in globo <lb/>eſt præter naturam compreſſus, attrahenti embolum antliæ non <lb/>repugnabit, nempe offerenti ſpatium, ad ſe explicandum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1581" xml:space="preserve">di-<lb/>latandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1582" xml:space="preserve">experimur autem poſt aliquam antliæ agitationem <lb/>adeò augeri difficultatem reducendi embolum, vt demum vix <lb/>validiſſimis lacertis moueatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1583" xml:space="preserve">Non igitur aër vi ſuâ elaſticâ ſpon-<lb/>te exit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1584" xml:space="preserve">Id ergo contingit, quia reliquus in globo exiguus aër, <lb/>naturâ reluctante admodum rarus, aduerſatur maiori adhuc violen-<lb/>tiæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s1585" xml:space="preserve">ſi enim etiam tum compreſſus eſſet, cur repugnaret? </s>
  <s xml:id="echoid-s1586" xml:space="preserve">vis er-<lb/>go illi infertur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1587" xml:space="preserve">non impulſione; </s>
  <s xml:id="echoid-s1588" xml:space="preserve">igitur ab attrahente. </s>
  <s xml:id="echoid-s1589" xml:space="preserve">Neque pu-<lb/>to hanc in reducendo embolo difficultatem reijciendam in aë-<lb/>rem extrinſecum, quaſi admiſſâ aëris particulâ, quæ globum <lb/>reliquit, factus ſit magis compreſſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1590" xml:space="preserve">quam enim notabilem <lb/>partium conſtipationem efficere poteſt tantulus aër in tam am-<lb/>plo ſpatio aëris pleno? </s>
  <s xml:id="echoid-s1591" xml:space="preserve">Quod ſi in huiuſmodi globo Magde-<lb/>burgico aër incluſus vim elaſticam non exercet, idem pari-<lb/>ter dicendum da aëre eiuſdem generis in fiſtulâ incluſo vnâ cum <lb/>Mercurio.</s>
  <s xml:id="echoid-s1592" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1593" xml:space="preserve">Præter quam quod vis elaſtica aëris in fiſtulâ incluſi eadem eſt, <lb/>quam ipſe habebat, priuſquam in fiſtula concluderetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1594" xml:space="preserve">tunc <lb/>verò non erat maiore vi elaſticâ præditus, ac reliquus aër, ex <lb/>quo fuit deſumptus: </s>
  <s xml:id="echoid-s1595" xml:space="preserve">igitur Mercurius fiſtulæ, interceptus inter
<pb o="47" file="0059" n="59" rhead="De ignis loco"/>
duas vires elaſticas ſaltem æquales (niſi probabiliùs dicantur <lb/>multo plures partes cylindri aërij extrinſeci æquè compreſſæ va-<lb/>lidiùs coniunctis viribus conari, vt ſe explicent) &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s1596" xml:space="preserve">, ſpectatâ gra-<lb/>uitate, leuior cylindro aërio extrinſecus premente, deberet con-<lb/>ſiſtere; </s>
  <s xml:id="echoid-s1597" xml:space="preserve">cylindrulus quippe aërius fiſtulæ incluſus longiſſimè le-<lb/>uior eſt grauitate Mercurij, quo ſpatium illud impleretur, cui <lb/>tamen extrinſecus aëris cylindrus reluctaretur, ne deſcenderet: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1598" xml:space="preserve">Quapropter Mercurius in fiſtulâ breuiore digitis 30 concluſus pa-<lb/>riter cum aëre, ſuſtinendus eſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s1599" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1600" xml:space="preserve">tamen deſcendit.</s>
  <s xml:id="echoid-s1601" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1602" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1603" xml:space="preserve">Quanquam aëri compreſſo vis elaſtica deneganda non <lb/>ſit, cum ex follibus pugillatorijs inflatis, ſi fortè in clauum im-<lb/>pingantur, quo aluta perforetur, audiamus aërem cum ſibilo <lb/>erumpentem; </s>
  <s xml:id="echoid-s1604" xml:space="preserve">hæc tamen aëris noſtri infimi compreſſio facta à ſu-<lb/>perioribus aëris partibus illi imminentibus mihi arridere non po-<lb/>teſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1605" xml:space="preserve">Memini me haud ita pridem legiſſe apud Boyle in *Defenſione* <lb/>*contra Linum part.</s>
  <s xml:id="echoid-s1606" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s1607" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s1608" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s1609" xml:space="preserve">* obſeruationem in Galliâ ab accuratiſ-<lb/>ſimis æquè ac doctiſſimis viris Paſchalio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1610" xml:space="preserve">Pecqueto factam in ex-<lb/>perimento Torricelliano ad radicem montis alti hexapodas 500, <lb/>hoc eſt ped. </s>
  <s xml:id="echoid-s1611" xml:space="preserve">3000; </s>
  <s xml:id="echoid-s1612" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1613" xml:space="preserve">deprehenſa eſt ibi certâ altitudo Mercurijin fi-<lb/>ſtulâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s1614" xml:space="preserve">Translata eſt fiſtula cum vaſe ad altitudinem hexapodarü 150, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1615" xml:space="preserve">Mercurius factus eſt in fiſtulâ humilior digitos 2 {1/4}, quàm in <lb/>primâ ſtatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s1616" xml:space="preserve">Deinde in montis vertice, poſt aſcenſum adhuc <lb/>hexapodarum 350, ad tres ferè digitos infra altitudinem primæ <lb/>ſtationis deſcenderat Mercurius. </s>
  <s xml:id="echoid-s1617" xml:space="preserve">Ex quo cylindri aërij grauita-<lb/>tem inferri volunt diminutam, prout breuior factus eſt cylindrus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1618" xml:space="preserve">Sunt igitur tres altitudines cylindrorum Mercurialium æquipon-<lb/>
<anchor type="figure" xlink:label="fig-0059-01a" xlink:href="fig-0059-01"/>
derantium cum cylindris aërijs: </s>
  <s xml:id="echoid-s1619" xml:space="preserve">nimirum cylindrus AB in primâ <lb/>ſtatione æquè grauis eſt, ac integer cylindrus aërius: </s>
  <s xml:id="echoid-s1620" xml:space="preserve">cylindrus <lb/>IB æquiponderat cum cylindro aërio diminuto hexapodis 150; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1621" xml:space="preserve">igitur grauitas digit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1622" xml:space="preserve">2 {1/4} Mercurij AI eſt æqualis grauitati priorum <lb/>150 hexapodarum cylindri aërij: </s>
  <s xml:id="echoid-s1623" xml:space="preserve">Cylindrus verò OB Mercurij <lb/>æqualem habet grauitatem cum aërio cylindro adhuc diminuto <lb/>hexapodis 350; </s>
  <s xml:id="echoid-s1624" xml:space="preserve">quapropter grauitas digit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1625" xml:space="preserve">{3/4} Mercurij IO æquat <lb/>grauitatem conſequentium poſt ſecundam ſtationem hexapoda-<lb/>rum 350. </s>
  <s xml:id="echoid-s1626" xml:space="preserve">Itaque grauitas AI ad grauitatem IO eſt vt 2 {1/4} ad {3/4}, <lb/>hoc eſt vt 3 ad 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s1627" xml:space="preserve">differentiæ autem cylindrorum aëriorum ſunt vt <lb/>150 ad 350, hoc eſt vt 3 ad 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s1628" xml:space="preserve">Cum igitur grauitas priorum 150 <lb/>hexapodarum aërij cylindri ſit vt 3, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1629" xml:space="preserve">grauitas conſequentium he-
<pb o="48" file="0060" n="60" rhead="Diſſertatio Tertia"/>
xapodarum 350 ſit vt 1, manifeſtum eſt inferiores cylindri aërij <lb/>partes grauiores eſſe, ſuperiores verò minùs graues: </s>
  <s xml:id="echoid-s1630" xml:space="preserve">Ergo dum <lb/>inferiores vrgent ſubiectum in vaſe Mercurium, minùs vrgentur à <lb/>ſuperioribus, atque adeò non comprimuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1631" xml:space="preserve">Si enim eſſent in <lb/>ſerie aliquâ proximè diſpoſiti plures homines, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1632" xml:space="preserve">primus certo co-<lb/>natu vrgeret obuiam arborem, quam aliquantulum flecteret, eo-<lb/>demque temporis momento ſecundus adhiberet minorem cona-<lb/>tum quàm primus, tertius adhuc minorem, atque ita deinceps, <lb/>non intelligo, quî fieri poſſit, vt prior à ſequentibus prematur, <lb/>qui languidiùs vi ſuâ mouentur, cùm potiùs à priore trahi conſe-<lb/>quentes oporteat, ne inuicem diſiungantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1633" xml:space="preserve">id quod profectò <lb/>contingere deberet in partibus cylindri aërij, nam ab inferioribus <lb/>ſuperiores trahi neceſſe eſſet, ne inanitates relinquerentur interie-<lb/>ctæ inter grauiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1634" xml:space="preserve">minùs graues, niſi pari paſſu deſcenderent; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1635" xml:space="preserve">æquè velociter autem moueri nequeunt, quarum diſpar eſt vis ſe <lb/>mouendi, nimirum grauitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s1636" xml:space="preserve">Quod ſi ſuperiores aëris partes vim <lb/>habent vrgendi inferiores, id quoque Mercurij partibus eſt conce-<lb/>dendum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1637" xml:space="preserve">quia verò in Mercurium fiſtulæ proximè vim ſuam exer-<lb/>cent partes Mercurij in vaſe, quæ adhærent oſculo fiſtulæ, quo <lb/>altiùs fiſtula immergitur ſubiecto Mercurio, etiam ab altiore Mer-<lb/>curij cylindro partes illæ inferiores vrgentur, ideoque plus ha-<lb/>bent virium ad repugnandum Mercurio fiſtule: </s>
  <s xml:id="echoid-s1638" xml:space="preserve">at non habent, ne-<lb/>que enim pro variâ oſculi immerſione alia eſt atque alia Mercurij <lb/>altitudo, vt excedat digitos 30; </s>
  <s xml:id="echoid-s1639" xml:space="preserve">Non igitur inferiores Mercurij <lb/>partes vrgentur à ſuperioribus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1640" xml:space="preserve">ergo neque hic preſſus contingit <lb/>aëris partibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1641" xml:space="preserve">Deinde cum cylindrum aërium omni ex parte <lb/>complectatur aër ſimilis ſecundùm ſpeciem grauitatis, cur ille co-<lb/>netur deſcendere? </s>
  <s xml:id="echoid-s1642" xml:space="preserve">Vas ſume in imo fundo habens rotundum fo-<lb/>ramen, totumque demerge in aquam maioris alterius vaſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s1643" xml:space="preserve">tum <lb/>intrà aquam manum foramini illi ſubijciens nihil planè ponderis <lb/>deprehendes, quamuis tuæ manui immineat aqueus cylindrus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1644" xml:space="preserve">quia <lb/>ſcilicet ſupra ſubiectam aquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1645" xml:space="preserve">intrà aquam, aqua non grauitat. </s>
  <s xml:id="echoid-s1646" xml:space="preserve"><lb/>Quod ſi vas illud aquâ plenum in aëre ſuſtentetur à ſubiectâ ma-<lb/>nu, iam vniuerſa aqua vaſis ſupra aërem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1647" xml:space="preserve">in aëre, conſtituta, <lb/>nempe in loco alieno, vrget fundum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1648" xml:space="preserve">manus foramini obie-<lb/>cta vicem ſubit partis fundi, atque incumbentis cylindri aquei <lb/>pondus ſentit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1649" xml:space="preserve">Igitur quemadmodum aqua intrà aquam non gra-<lb/>uitat ſupra aquam, ita quoquè aër intrà aërem non grauitat ſu-
<pb o="49" file="0061" n="61" rhead="De ignis loco."/>
pra aërem, atque idcirco aër ſuperior comprimere non poteſt in-<lb/>ferìorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1650" xml:space="preserve">An non corporibus certum pondus habentibus in aëre, <lb/>ſi intrà aquam expendantur, tantum decedit ponderis, quanta <lb/>eſt aquæ ſub eaďem mole grauitas? </s>
  <s xml:id="echoid-s1651" xml:space="preserve">id autem ſimili ſemper ratione <lb/>contingit, ſiuè corpus aliquod in examen vocatum vix infra ſu-<lb/>perficiem aquæ, ſiuè altiùs deprimatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1652" xml:space="preserve">quod ſi cylindrus aqueus <lb/>deorſum vrgeret corpus altiùs demerſum, vtique illius grauitas <lb/>maior appareret; </s>
  <s xml:id="echoid-s1653" xml:space="preserve">eſt autem ſemper eadem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1654" xml:space="preserve">licet igitur inferre, <lb/>non premi demerſum corpus ab imminente aquâ, atque adeò <lb/>nec ab aëre imminente premi ſubiectum Mercurium, aut aërem <lb/>infimum craſſiorem, cùm ſimiliter aëre circumfundatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1655" xml:space="preserve"/>
</p>
<div xml:id="echoid-div14" type="float" level="2" n="1">
  <figure xlink:label="fig-0059-01" xlink:href="fig-0059-01a">
    <image file="0059-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0059-01"/>
  </figure>
</div>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1656" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1657" xml:space="preserve">Sibi tamen videntur Philoſophi illi deprehendiſſe cor-<lb/>pus grauius vrgeri ab impoſito corpore minùs gràui, hoc experi-<lb/>mento. </s>
  <s xml:id="echoid-s1658" xml:space="preserve">Aliquid Mercurij ſtatuerunt in vaſe, illique vitream fi-<lb/>ſtulam vtrinque hiantem immiſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1659" xml:space="preserve">Mercurius in fiſtulâ ean-<lb/>dem ſuperficiem cum Mercurio vaſis obtinebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s1660" xml:space="preserve">Tum Mercurio <lb/>in vaſe afſuderunt aquam ad aliquot digitorum altitudinem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1661" xml:space="preserve">ma-<lb/>nifeſtè obſeruarunt Mercurium in fiſtulâ aliquantulum aſcendere: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1662" xml:space="preserve">id quod tribuendum videtur grauitati aëris aquam vrgentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1663" xml:space="preserve"><lb/>aquæ ſubiectum Mercurium prementis, illumque in fiſtulam, vbi ſo-<lb/>lus aëris cylindrus grauitat, extrudentis.</s>
  <s xml:id="echoid-s1664" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1665" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1666" xml:space="preserve">Dabis veniam, Gradonice, ſi vnum hìc quęram: </s>
  <s xml:id="echoid-s1667" xml:space="preserve">nimi-<lb/>rum, vtrùm tota aqua Mercurium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1668" xml:space="preserve">totus aëris aquæ incum-<lb/>bentis cylindrus vrgeat Mercurium, vt in fiſtulâ aſcendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s1669" xml:space="preserve">Si vni-<lb/>uerſa aquæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1670" xml:space="preserve">aëris grauitas vrget, igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1671" xml:space="preserve">in fiſtulâ ſupernè clau-<lb/>ſâ integer aëris cylindrus Mercurio innitens ſuſpendit in fiſtulâ <lb/>Mercurium; </s>
  <s xml:id="echoid-s1672" xml:space="preserve">atque pro vaſis amplitudine plus aſcenderet Mercurij: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1673" xml:space="preserve">id quod eſt falſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1674" xml:space="preserve">Sin autem vnicus cylindrulus ex aquâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1675" xml:space="preserve">aë-<lb/>re conflatus parem cum fiſtulæ oſculo baſim habens ille eſt, qui <lb/>Mercurium in fiſtulam intrudat, non niſi voluntariè cylindrum <lb/>vnum aquæ inter cœteros deſignabis; </s>
  <s xml:id="echoid-s1676" xml:space="preserve">neque enim hùc aduocari <lb/>poteſt ſola aëris grauitas; </s>
  <s xml:id="echoid-s1677" xml:space="preserve">ſiquidem Mercurius in hac hiante fiſtulâ <lb/>non aſcendit ad ſuperficiem aquæ circumfuſæ, ac proinde cylindrus <lb/>aërius imminens Mercurio fiſtulæ longior eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1678" xml:space="preserve">grauior cylindro <lb/>exteriori aĕrio incumbente aquæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s1679" xml:space="preserve">Nunc verò quoniam inchoatæ <lb/>tuæ diſputationi, Gradonice, per tuam humanitatem interuenire <lb/>mihi licuit, illi inſiſte.</s>
  <s xml:id="echoid-s1680" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1681" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1682" xml:space="preserve">Siaquam in aëre vas circumplectente, tanquam in loco
<pb o="50" file="0062" n="62" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
non ſuo, aduersùs Mercurium, quaſi aduersùs fundum vaſis, grà-<lb/>uitare admiſerim, non continuò aquam in ſitulâ puteo immerſâ <lb/>grauitare permittam; </s>
  <s xml:id="echoid-s1683" xml:space="preserve">ſimilique ratione in Atmoſphærâ partes aë-<lb/>ris ſimili aëre circunfuſas omni niſu, quo deſcendere conentur, <lb/>ſpoliatas exiſtimo, quamuis illæ eædem in ſuperiorem atque pu-<lb/>riorem aërem translatæ vim obtineant deſcendendi vſque adeò, <lb/>dum ſimilis craſſitiei aërem inueniant, vbi conquieſcant: </s>
  <s xml:id="echoid-s1684" xml:space="preserve">ideò <lb/>allatum experimentum contra me vim non haberet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1685" xml:space="preserve">Sed ſi ex me <lb/>aſcendentis in hiantem fiſtulam Mercurij cauſam quæras, illa in <lb/>promptu eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1686" xml:space="preserve">Aër fiſtulæ infra affuſæ aquæ ſuperfieiem depreſſus <lb/>leuis eſt tantundem, ac grauis eſt aqua in aëre; </s>
  <s xml:id="echoid-s1687" xml:space="preserve">dumque nititur <lb/>aſcendere, ſecum rapit proximi Mercurij particulam, quæ intrà <lb/>aquam minùs grauitat, quàm in aĕre: </s>
  <s xml:id="echoid-s1688" xml:space="preserve">vſque eò autem attollitur <lb/>Mercurius, dum intrà aquam cylindrus ex Mercurio grauitante, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1689" xml:space="preserve"><lb/>aëre leuitante compoſitus obtineat eamdem in ſpecie grauitatem <lb/>cum aquâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s1690" xml:space="preserve">tunc enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1691" xml:space="preserve">aër Mercurium ſuſpendit, ne recidat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1692" xml:space="preserve"><lb/>Mercurius aërem cohibet, ne in ſuperiora auolet.</s>
  <s xml:id="echoid-s1693" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1694" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1695" xml:space="preserve">Hunc corporum nexum, quo alterum ab altero traha-<lb/>tur, non agnoſcunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s1696" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1697" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1698" xml:space="preserve">Hoc tamen Elateris naturæ conuenit, vt quemadmo-<lb/>dum, ſi comprimatur, ſe explicet, ita, ſi diſtrahatur, ſe reci-<lb/>piat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1699" xml:space="preserve">id quod in omnibus paſſim elaſmatum generibus obſeruare <lb/>licet, ſiuè in helicem augeſcentem conuoluantur, vt in horologijs, <lb/>ſiuè æqualibus ſpiris cylindrum circumplicent, ſiue in angulum, <lb/>aut in arcum, conformentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1700" xml:space="preserve">Si igitur præter naturam diſtractus <lb/>aër ſe recolligat, quemadmodum elaſma diſtractum, vtique ſe-<lb/>cum rapit proximum corpus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1701" xml:space="preserve">Nota ſunt vobis experimenta ab in-<lb/>genioſo Boyle excogitata per Machinam Pneumaticam in hoc diſ-<lb/>ſimilem à globo Magdeburgico, quod hęc in ſuperiori parte fo-<lb/>ramen habet operculo congruente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1702" xml:space="preserve">exquiſitè ferruminato, ob-<lb/>ſtruendum, poſtquam immiſſum fuerit in vitreum globum, aut <lb/>cylindrum ſatis amplum, id, de quo experimentum ſumitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1703" xml:space="preserve">Im-<lb/>miſſo itaque in globum, aut cylindrum, vaſculo Mercurijcum fi-<lb/>ſtulâ, in qua digitorum 30 altitudinem obtinet incluſus Mercu-<lb/>rius (an vniuerſus globi aĕr premit Mercurium vaſis? </s>
  <s xml:id="echoid-s1704" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1705" xml:space="preserve">hoc idem <lb/>continget Mercurio in aperto aëre conſtituto; </s>
  <s xml:id="echoid-s1706" xml:space="preserve">an verò vnicus cy-<lb/>lindrulus aĕris? </s>
  <s xml:id="echoid-s1707" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1708" xml:space="preserve">hic decurtatusidem poteſt atque integer, cum <lb/>æquè premat) antliâ aërem globi exſugente ſenſim Mercurius ex
<pb o="51" file="0063" n="63" rhead="De ignis loco."/>
fiſtulâ deſcendit in ſubiectum vaſculum; </s>
  <s xml:id="echoid-s1709" xml:space="preserve">in aĕre ſcilicet rarefacto <lb/>Mercurius fiſtulæ eſt ſecundùm ſpeciem grauior, quàm in aëre <lb/>communi; </s>
  <s xml:id="echoid-s1710" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1711" xml:space="preserve">aëripſe per vim adeò rarus fieri poteſt, vt demum <lb/>vaſis Mercurium atque conſequentem Mercurium fiſtulæ attra-<lb/>here valeat, rareſcente corpore, quod ſuperiorem fiſtulæ par-<lb/>tem implet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1712" xml:space="preserve">Nam quod aër globi ſemper minùs ſuâ elaſticâ vi <lb/>premat Mercurium, iam ex dictis de globo Magdeburgico reie-<lb/>ctum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1713" xml:space="preserve">vt quid enim creſceret difficultas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1714" xml:space="preserve">labor in agitandâ <lb/>antliâ, ſi nulla vis aëri inferretur? </s>
  <s xml:id="echoid-s1715" xml:space="preserve">Si igitur embolus attrahit re-<lb/>nitentem aërem vaſis in modiolum, etiam aër rarus attrahere <lb/>poteſt Mercurium. </s>
  <s xml:id="echoid-s1716" xml:space="preserve">Et quidem à corpore raro attrahi aliud corpus <lb/>videtur manifeſtum, ſi fiſtulam longiorem, in qua Mercurius <lb/>deſcendit, digito infernè claudas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1717" xml:space="preserve">fiſtulam inuertas; </s>
  <s xml:id="echoid-s1718" xml:space="preserve">corpus <lb/>enim illud rarum, quod fiſtulæ partem à Mercurio relictam im-<lb/>plet, digiti carnem, etiam cum dolore, vehementer attrahit, non <lb/>minùs ac Medicorum cucurbitulæ, frigeſcente aëre, ſeque conſti-<lb/>pante, carnem intus rapiunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s1719" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1720" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1721" xml:space="preserve">Nihil hac argumentatione aduersùm ſe concludi pu-<lb/>tant; </s>
  <s xml:id="echoid-s1722" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1723" xml:space="preserve">fatentes parem eſſe cucurbitularum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1724" xml:space="preserve">fiſtulæ rationem, <lb/>carnem aiunt in illas intrudi ab aëre exteriore vrgente. </s>
  <s xml:id="echoid-s1725" xml:space="preserve">Adducun-<lb/>tur autem, vt credant aërem non eſſe violentæ raritatis capacem, <lb/>ex eo quod in Boylæa illâ machinâ pneumaticâ obſeruatum eſt <lb/>immiſſa animalia, quia extenuato magis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1726" xml:space="preserve">magis aëre ſpiritum <lb/>ducere nequeunt, alia perire, alia langueſcere, perinde atque <lb/>in altiſſimorum aliquot montium iugis ſpiritum ducere non valen-<lb/>tes homines diu viuere nequeunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1727" xml:space="preserve">ſtomacho laborant ob aëris <lb/>tenuitatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1728" xml:space="preserve">at in iugis illis aër non eſt factus per vim rarus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1729" xml:space="preserve">igitur <lb/>neque in globo vitreo dicendus eſt aër per vim rarus, cum ſit poſt <lb/>agitatam diu antliam æquè tenuis, ac ſi ex illâ altitudine de-<lb/>ſumptus fuiſſet aër: </s>
  <s xml:id="echoid-s1730" xml:space="preserve">Vt verò admirationem præuertant, quæ ſub-<lb/>oriri poſſet audientibus ab aëre premente carnem intrudi in cu-<lb/>curbitulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1731" xml:space="preserve">preſſione illâ ſanguinem ex ſcariſicatâ pelle expri-<lb/>mi, iubent vitream fiſtulam vtrinque hiantem altero oſculo ap-<lb/>plicari veſicæ ſubflaccidæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1732" xml:space="preserve">cum eâ connecti cerato, tum erectam <lb/>intra vas fiſtulam ſuſpendi, atque aquam eâ copiâ affundi, vt eius <lb/>ſuperſicies ſuperemineat veſicæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s1733" xml:space="preserve">apparebit enim veſicæ particula <lb/>ſubiens fiſtulæ oſculum, aquâ videlicet vrgente. </s>
  <s xml:id="echoid-s1734" xml:space="preserve">Nec diſſimili ra-<lb/>tione in cucurbitulas carnem intrudi volunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s1735" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="52" file="0064" n="64" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1736" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1737" xml:space="preserve">Si quando oſculo fiſtulæ, ex qua multum Argenti viui <lb/>effluxerit, digitum appoſuerunt Philoſophi iſti, procul dubio <lb/>ad ingenij ſubtilitatem oſtentandam, aut vt ſe in arreptâ ſenten-<lb/>tiâ conſtantes præbeant, hæc comminiſcuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1738" xml:space="preserve">Cœterùm (mi-<lb/>hiexperto, aut potiùs tantum dolorem omnino experiri renuenti <lb/>crede) ſumma digiti caro intrà oſculum eâ vi trahitur, eoque <lb/>dolore, qui vellicatum omnem ſuperet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1739" xml:space="preserve">Quod ſi aër exterior vr-<lb/>get carnem in locum aëris minùs compreſſi in calente cucurbitulâ, <lb/>illâ refrigeſcente fit iterum magis conſtipatus aër atque compreſſus <lb/>(præſertim ſi glacies exteriùs applicetur vitro) igitur magis reſi-<lb/>ſtit, ne caro ingeratur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1740" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1741" xml:space="preserve">tamen oppoſitum contingit, quam-<lb/>uis exteriori aëri nulla addatur grauitas, qua validiùs vrgeat car-<lb/>nem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1742" xml:space="preserve">Si verò concedant aërem frigeſcentem ad minus ſpatium ſe <lb/>contrahere in cucurbitulâ, cur potiùs aëri exteriori prementi, <lb/>quàm interiori attrahenti tribuatur carnis ingreſſus in cucurbitu-<lb/>lam? </s>
  <s xml:id="echoid-s1743" xml:space="preserve">Exemplum autem ex veſicâ flaccidâ deſumptum non eſt ſa-<lb/>tis efficax; </s>
  <s xml:id="echoid-s1744" xml:space="preserve">aqua enim imminens aëri veſicæ incluſo grauitat ſupra <lb/>id, quod eſt ſecundùm ſpeciem leuius; </s>
  <s xml:id="echoid-s1745" xml:space="preserve">nil igitur mirum, ſi aë-<lb/>rem premat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1746" xml:space="preserve">hic, quâ patet exitus, abire conetur per oſculum <lb/>fiſtulæ, per quod, etiam ſi non premeretur, ſuapte naturâ nite-<lb/>retur exire, vtpote intrà aquam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1747" xml:space="preserve">ſub aquâ leuitans. </s>
  <s xml:id="echoid-s1748" xml:space="preserve">Imò ipſe <lb/>aër fiſtulę infra ſuperficiem aquæ depreſſus conatur aſcendere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1749" xml:space="preserve"><lb/>nihil ſubſequi valet niſi membrana veſicę cum particulâ incluſi aë-<lb/>ris. </s>
  <s xml:id="echoid-s1750" xml:space="preserve">At verò caro non eſt ſecundùm ſpeciem leuior aëre, vt ſupra <lb/>illam aër grauitare debeat, eamque ſurſum vrgere in cucurbitu-<lb/>lam. </s>
  <s xml:id="echoid-s1751" xml:space="preserve">Cœterùm corporiraro, à quo impletur ſpatium à Mercu-<lb/>rio relictum, concedendam eſſe vim attrahendi ſuadere videtur <lb/>iteratum aliquoties à Florentinis Academicis experimentum, pag. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1752" xml:space="preserve">84.</s>
  <s xml:id="echoid-s1753" xml:space="preserve">, quo deprehenderunt ibi paleas ab Electro, quamuis crebrâ <lb/>fricatione excitato, non trahi; </s>
  <s xml:id="echoid-s1754" xml:space="preserve">cuius inertiæ nulla apparet pro-<lb/>babilior cauſa, niſi quòd expirationes electricas tantâ vi ad ſe ra-<lb/>pit ſpiritus ille Mercurij rarus, vt peruenire nequeant ad paleas, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1755" xml:space="preserve">conſuetum motum electricum efficere; </s>
  <s xml:id="echoid-s1756" xml:space="preserve">imò tantâ vi ſpiritus <lb/>Mercurij (ſic illum vocare liceat) per vim rarus ex electri ſuperſi-<lb/>cie exſugit expirationes ad trahendam paleam aptas, vt etiam ad-<lb/>miſſo aëre, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1757" xml:space="preserve">iterato vehementi fricatu, excitari nequeat electrum <lb/>ad trahendum.</s>
  <s xml:id="echoid-s1758" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1759" xml:space="preserve">Quod ad languores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1760" xml:space="preserve">interitum animalium in Machinâ Pneu-
<pb o="53" file="0065" n="65" rhead="De ignis loco."/>
maticâ Boylæâ attinet, difficultas ducendi ſpiritum oritur ex eo, <lb/>quod aër per vim rarefactus non ſolùm non attrahitur in pulmones <lb/>(detrectans fortaſſe raritatem maiorem, quam ſubire neceſſe eſſet, <lb/>niſi eleuatus thorax tantundem ſpatij acquirat, quantum decedit <lb/>ſpiritui, quem animans haurit) ſed ſe contrahens attrahit ex <lb/>animalis pulmonibus ſpiritum, quem ibi reliquum inuenit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1761" xml:space="preserve">inter-<lb/>clusâ autem reſpiratione facilè animal perire ſatis notum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1762" xml:space="preserve">Cer-<lb/>tè in piſcibus exhauſtam aëre veſiculam obſeruarunt Academici <lb/>Florentini; </s>
  <s xml:id="echoid-s1763" xml:space="preserve">aëre videlicet intrà machinam nimis raro attrahente <lb/>aërem veſicæ incluſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1764" xml:space="preserve">In altiſſimis verò montium iugis aër qui-<lb/>dem craſſus non eſt, neque per vim rarus, ſed animalis reſpira-<lb/>tioni non congruit, quia ſæpè abundat halitibus nitroſis, aut ſimi-<lb/>libus noxijs; </s>
  <s xml:id="echoid-s1765" xml:space="preserve">nam, vt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1766" xml:space="preserve">Ciceroni innotuit, *animi pars redditur* <lb/>*reſpirando, pars concipitur cordis ventriculo:</s>
  <s xml:id="echoid-s1767" xml:space="preserve">* nempe mixti cum <lb/>ſanguine intra pulmones huiuſmodi halitus per arteriam venoſam <lb/>ad cor delati illud lædunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1768" xml:space="preserve">Quàm ſępè autem in infimo hoc aëre <lb/>idem experimur? </s>
  <s xml:id="echoid-s1769" xml:space="preserve">vbi potiſſimùm teterrimi quidam odores cogunt <lb/>applicito naribus linteolo peſtem illam aliquâ tandem ratione <lb/>auertere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1770" xml:space="preserve">noxij ſpiritus, quos haurimus, ſtomachum mouent, at-<lb/>que, ſi cor penetrent, etiam aliquando necem intuliſſe poſſem non <lb/>vnico exemplo oſtendere. </s>
  <s xml:id="echoid-s1771" xml:space="preserve">Quid autem porrò?</s>
  <s xml:id="echoid-s1772" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1773" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1774" xml:space="preserve">Pluræquidem ad aëris grauitatem atque preſſionem ad-<lb/>ſtruendam congeruntur argumenta, ſed tanquam minoris mo-<lb/>menti diſſimulanda. </s>
  <s xml:id="echoid-s1775" xml:space="preserve">Quid enim afferam effoſsâ terrâ aërem, vtpote <lb/>grauem, deſcendere in ſcrobem? </s>
  <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve">Quaſi vis eadem, quæ terram in <lb/>aëris locum attollit, nequeat aërem impellere in ſpatium à terrâ re-<lb/>lictum, factâ locorum commutatione faciliùs, quàm aëris com-<lb/>preſſione, relictâ ſcrobe prorſus inani. </s>
  <s xml:id="echoid-s1777" xml:space="preserve">Aëris grauitatem non in-<lb/>fert diminutum ferè ſeſcunciâ globi Magdeburgici pondus poſt <lb/>diuturnam exugentis antliæ agitationem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1778" xml:space="preserve">Sed quia aër in globo <lb/>rarus factus eſt leuior aëre communi, qui globum priùs implebat, <lb/>moles ex vitro eodem graui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1779" xml:space="preserve">ex aëre raro leui compoſita, eua-<lb/>ſit ſecundùm ſpeciem minùs grauis, ac priùs. </s>
  <s xml:id="echoid-s1780" xml:space="preserve">Neque auctum ex <lb/>intruſo aëre pondus follis pugillatorij, argumentum eſt grauita-<lb/>tis aëri communi tribuendæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s1781" xml:space="preserve">Sed conſtipatus aër ſecundùm ſpe-<lb/>ciem grauior aëre communi componit cum alutâ molem in ſpe-<lb/>cie grauiorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1782" xml:space="preserve">Illud ſcilicet infirmum eſt, quo probare nituntur <lb/>leuem non eſſe aërem, ſed grauem, dum ſic arguunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s1783" xml:space="preserve">Grauitas
<pb o="54" file="0066" n="66" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
grauitati addita conſtituit aliquid magis graue; </s>
  <s xml:id="echoid-s1784" xml:space="preserve">igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1785" xml:space="preserve">leue <lb/>additum leui facit aliquid leuius: </s>
  <s xml:id="echoid-s1786" xml:space="preserve">quapropter, cum aër in folle <lb/>pugillatorio additus aëri efficiat molem grauiorem, indicium eſt <lb/>graue additum fuiſſe graui. </s>
  <s xml:id="echoid-s1787" xml:space="preserve">Nam hęc argumentandi forma perin-<lb/>de eſt, ac ſi dicerem, longitudo addita longitudini facit Maius; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1788" xml:space="preserve">Multum additum multo facit plus; </s>
  <s xml:id="echoid-s1789" xml:space="preserve">Craſſum additum craſſo facit <lb/>craſſius; </s>
  <s xml:id="echoid-s1790" xml:space="preserve">igitur Paruum additum paruo facit breuius, Modicum <lb/>additum modico facit minus, Tenue additum tenui facit ſubti-<lb/>lius: </s>
  <s xml:id="echoid-s1791" xml:space="preserve">Cum autem huiuſcemodi conſecutiones manifeſtâ falſitate <lb/>laborent, quia quæ per exuperantiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1792" xml:space="preserve">defectum opponuntur, <lb/>contrario modo ſe habent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1793" xml:space="preserve">ad augendam denominationem <lb/>exuperantibus additio, deficientibus detractio conuenit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1794" xml:space="preserve">ideò ad <lb/>conſtituendam leuitatem maiorem non eſt addendum leue leui in <lb/>eodem ſpatio, ſed demendum leue ex leui. </s>
  <s xml:id="echoid-s1795" xml:space="preserve">Quamquam eo ipſo <lb/>quod in eodem ſpatio corporis cœteroqui leuis (aut ſaltem non <lb/>grauis, quia in loco ſuo) conſtipatur alia pars corporis ſimplici-<lb/>ter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1796" xml:space="preserve">ſolitariè leuis extra illud ſpatium, iam non ſunt duo leuia, <lb/>ſed factum eſt vnum graue: </s>
  <s xml:id="echoid-s1797" xml:space="preserve">neque enim hìc res ſe habet, quemad-<lb/>modum ſi ex naui exportentur ſarcinę, quarum in locum ſuccedit <lb/>aër, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1798" xml:space="preserve">aëre addito aëri nauis fit leuior.</s>
  <s xml:id="echoid-s1799" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1800" xml:space="preserve">Similiter prætereo Hydroſtaticum fundamentum ex Archimede <lb/>petitum, vbiliquoris partes premere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1801" xml:space="preserve">vrgere ſe inuicem, po-<lb/>nuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1802" xml:space="preserve">Hæc enim mera Hypotheſis eſt, quam aſſumere non exa-<lb/>minatis Phyſicis rationibus Geometræ licuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1803" xml:space="preserve">Cœterùm, preſſione <lb/>omni valere iuſſâ, quæ merguntur, pro diſſimilitudine conſtipa-<lb/>tionis materiæ grauitant; </s>
  <s xml:id="echoid-s1804" xml:space="preserve">quæ innatant, parem habent depreſ-<lb/>ſæ partis leuitatem cum grauitate emerſæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s1805" xml:space="preserve">Si enim aër aquam pre-<lb/>mit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1806" xml:space="preserve">aqua aquam, ſit in vaſe ſuperficies aquæ FG, cui innatat <lb/>cylindrus ligneus *da*, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1807" xml:space="preserve">extra aquam eſt pars *cd*. </s>
  <s xml:id="echoid-s1808" xml:space="preserve">Superficiei aquę <lb/>FG intelligatur parallela ſuperficies HI, in qua eſt <lb/>
<anchor type="figure" xlink:label="fig-0066-01a" xlink:href="fig-0066-01"/>
baſis lignei cylindri *ab*. </s>
  <s xml:id="echoid-s1809" xml:space="preserve">Iam ſic. </s>
  <s xml:id="echoid-s1810" xml:space="preserve">Si partes ſuper-<lb/>ficiei HI non premerentur æqualiter ab impoſitis <lb/>partibus, pars minùs preſſa vrgeretur ſurſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1811" xml:space="preserve">igi-<lb/>tur tam premit cylindrus ligneus *da* vnã cum in-<lb/>cumbente illi cylindro aërio, quàm premant aquei <lb/>cylindriæqualis baſis ſimul cum impoſitis cylindris <lb/>aërijs: </s>
  <s xml:id="echoid-s1812" xml:space="preserve">at reliqui cylindri aërij longiores ſunt illo, qui incumbit-<lb/>cylindro ligneo, aquei verò cylindri æqualis baſis non ſunt leuio-
<pb o="55" file="0067" n="67" rhead="De ignis loco."/>
res, ſed æqualis grauitatis cum toto cylindro ligneo: </s>
  <s xml:id="echoid-s1813" xml:space="preserve">ergo non eſt <lb/>æqualis preſſio in *ab*, atque in *io*, cum tamen fiat conſiſtentia <lb/>tum liquoris, tum ligni. </s>
  <s xml:id="echoid-s1814" xml:space="preserve">Ex quo non obſcurè arguitur, nullam <lb/>eſſe preſſionem aëris ſupra aquam. </s>
  <s xml:id="echoid-s1815" xml:space="preserve">Quod verò narrant in Galliâ <lb/>obſeruatum de vtre ad radicem altiſſimi montis languido, in ſum-<lb/>mo autem iugi vertice diſtento, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1816" xml:space="preserve">iterum flacceſcente, cum in <lb/>vallem reportaretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1817" xml:space="preserve">quaſi incluſus aër deueniens in ſuperiorem <lb/>locum, vbi à breuiore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1818" xml:space="preserve">minùs graui aëris cylindro premeretur, vi <lb/>ſuâ elaſticâ ſe ipſe expanderet, reductus autem ad infimum locum <lb/>magis premeretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1819" xml:space="preserve">Non me admodum facilem habet ad aſſentien-<lb/>dum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1820" xml:space="preserve">niſi fortè vter in aſcenſu Solis radijs percuſſus incaluit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1821" xml:space="preserve"><lb/>erumpentes ex corpore defatigati in motu hominis illum deferen-<lb/>tis ſubferuidos halitus concepit, vnde &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1822" xml:space="preserve">raritatem aſſumpſerit <lb/>incluſus aër, quam poſtea depoſuerit ad veſperum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1823" xml:space="preserve">in vallis <lb/>vmbrâ, iterum concreſcens vi frigoris. </s>
  <s xml:id="echoid-s1824" xml:space="preserve">Subuereor autem, neid <lb/>excogitatum fuerit ex pręconceptâ opinione elateris, ob quan-<lb/>dam analogiam cum veſiculâ flaccidâ, quæ in Machinâ Boylæâ, <lb/>cum exhauriretur aër, intumeſcebat: </s>
  <s xml:id="echoid-s1825" xml:space="preserve">ibi quippe rareſcens aër <lb/>vndequaque membranam veſicæ attrahebat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1826" xml:space="preserve">incluſum in ve-<lb/>ſicâ aërem diſtrahebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1827" xml:space="preserve">qui rurſum ſe contrahebat, atque veſica <lb/>detumeſcebat, cum, nouo aëre in Machinam admiſſo, vis ceſſa-<lb/>bat attrahens circumflui aëris ad priſtinum ſtatum ſe reſtituentis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1828" xml:space="preserve">At in libero aëre nihil huiuſmodi contingit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1829" xml:space="preserve">Certè tam multos <lb/>vtres oleo repletos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1830" xml:space="preserve">nonnihil aëris habentes ex Liguriâ in Gal-<lb/>liam Ciſalpinam quaſi perpetuò deuehi nouimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1831" xml:space="preserve">nullum in-<lb/>flationis veſtigium apparuit in ſummorum montium tranſitu: </s>
  <s xml:id="echoid-s1832" xml:space="preserve">niſi <lb/>fortè hos nimis humiles dicas. </s>
  <s xml:id="echoid-s1833" xml:space="preserve">An in vitreâ philâ, cuius oſculo <lb/>obducta ſit membrana, ſi in altiſſimum montem transferatur, in-<lb/>cluſus aër exercet vim elaſticam ita, vt membranam magis di-<lb/>ſtendat? </s>
  <s xml:id="echoid-s1834" xml:space="preserve">modo abſit vis caloris rarum illum facientis. </s>
  <s xml:id="echoid-s1835" xml:space="preserve">Sed, vt ali-<lb/>quid narrantium authoritati tribuamus, haud dubium quin mo-<lb/>tui medium propellendum reſiſtat pro ſua denſitate, quancunque <lb/>in partem vrgeatur, etſi non aduerſetur illius grauitas, cùm mo-<lb/>tus non fit ſurſum, ſed ad latera: </s>
  <s xml:id="echoid-s1836" xml:space="preserve">ſic aqua magis reſiſtit quàm <lb/>aër, mel magis quàm aqua: </s>
  <s xml:id="echoid-s1837" xml:space="preserve">Igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1838" xml:space="preserve">aër craſſior magis reſiſtit, <lb/>quàm rarus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1839" xml:space="preserve">Sicutitaque, cùm in vtrem aut veſicam ingeritur <lb/>aër, reſiſteret mel aut aqua, ne veſicæ latera adeò diſtenderen-<lb/>tur, ac propterea incluſus aër aliquam pateretur compreſſionem,
<pb o="56" file="0068" n="68" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
perinde ac ſi immitteretur in vas firmiorum laterum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1840" xml:space="preserve">ita quoquè <lb/>circunfluus aër craſſior aliquatenus reſiſtit, ne veſicæ latera exten-<lb/>dantur, ideoque comprimitur ingeſtus aër; </s>
  <s xml:id="echoid-s1841" xml:space="preserve">qui poſtmodum in <lb/>aëre raro, minuſque reſiſtente dilatari poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1842" xml:space="preserve">His &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1843" xml:space="preserve">ſimilibus <lb/>non videtur operæ pretium immorari. </s>
  <s xml:id="echoid-s1844" xml:space="preserve">Vnum ſupereſt, quod ali-<lb/>quâ indigeat explicatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s1845" xml:space="preserve">In ſiphonem æqualium crurum vtrâ-<lb/>que extremitate hiantem infundunt Mercurium, non tamen omni-<lb/>no implent; </s>
  <s xml:id="echoid-s1846" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1847" xml:space="preserve">quia ſe Mercurius æqualiter librat, æqualis aë-<lb/>ris portio hinc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1848" xml:space="preserve">hinc ſiphonem replet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1849" xml:space="preserve">Appoſitis vtrique oſculo <lb/>digitis inuertitur ſiphon, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1850" xml:space="preserve">aër in ſuperiorem ſiphonis curuatu-<lb/>ram ſe recipit: </s>
  <s xml:id="echoid-s1851" xml:space="preserve">Tum oſcula immerguntur Mercurio ſubiectorum <lb/>ſingulis vaſorum, atque amotis digitis deſcendit in vaſa pars Mer-<lb/>curij, pars in vtroque crure altitudinem habens æqualem ſuſpen-<lb/>ſa manet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1852" xml:space="preserve">Firmatur ſiphon immotus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1853" xml:space="preserve">alterutrum vasita at-<lb/>tollitur, vt illud ſiphonis crus immergatur profundius: </s>
  <s xml:id="echoid-s1854" xml:space="preserve">tunc in <lb/>crure illo attollitur Mercurius, ſed tantundem in reliquo crure <lb/>deprimitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1855" xml:space="preserve">At ſi hæc eadem præſtiteris ſiphone eodem prorſus <lb/>pleno Mercurij, omni aëre excluſo, ſiquidem crura ponuntur lon-<lb/>giora digitis 30, deſcendit vtrinque Mercurius ad ſtatam altitudi-<lb/>nem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1856" xml:space="preserve">verùm ſi vas alteri cruri ſubiectum attollatur aut deprima-<lb/>tur, attollitur quidem aut deprimitur ibi Mercurius, ſed in altero <lb/>crure immotus manet, quaſi cum illo nihil habens commercij. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1857" xml:space="preserve">Quando aër intercipitur inter duos illos Mercurij cylindros, aiunt <lb/>eſſe non vt eorum nexum, ſed vt impedimentum, ne ad ſe viciſ-<lb/>ſim proximè accedant, adeòque, dum cylinder vnus Mercurij à <lb/>ſuo cylindro aërio attollitur, ab hoc vrgeri aërem intermedium, <lb/>vt reliquus deprimatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1858" xml:space="preserve">At cùm nihil aëris in ſiphonem admiſſum <lb/>fuit, cylindri illi Mercuriales nihil habent intermedium, quod <lb/>vrgeant, ſed ſinguli ſuſtinentur à ſuo aërio cylindro exteriùs <lb/>premente.</s>
  <s xml:id="echoid-s1859" xml:space="preserve"/>
</p>
<div xml:id="echoid-div15" type="float" level="2" n="2">
  <figure xlink:label="fig-0066-01" xlink:href="fig-0066-01a">
    <image file="0066-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0066-01"/>
  </figure>
</div>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1860" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1861" xml:space="preserve">Horum ìgitur Philoſophorum veſtìgìa prementibus di-<lb/>cendum eſt, duos aërios cylindros exteriùs incumbentes Mercu-<lb/>rio vaſorum ſuſtinere duos cylindrös Mercuriales in cruribus ſipho-<lb/>nis, ſimulque reniti virtuti elaſticę aëris intercluſi; </s>
  <s xml:id="echoid-s1862" xml:space="preserve">ſublato al-<lb/>tiùs vaſculo, ad digitos 4 ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s1863" xml:space="preserve">gr:</s>
  <s xml:id="echoid-s1864" xml:space="preserve">, Mercurialem cylindrum bre-<lb/>uiorem factum minùs ponderare, ac propterea exteriorem aërium <lb/>cylindrum, licèt digitis quatuor diminutum, præpollentem reli-<lb/>quo fiſtulæ Mercurio ex vaſe in fiſtulam extrudere Mercurium al-
<pb o="57" file="0069" n="69" rhead="De ignis loco."/>
tiùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1865" xml:space="preserve">impellendo aërem ſiphonis deprimere in altero crure <lb/>Mercurium; </s>
  <s xml:id="echoid-s1866" xml:space="preserve">viciſſim verò depreſſo vaſe, quia longior eſſet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1867" xml:space="preserve">gra-<lb/>uior cylindrus Mercurij in fiſtulâ, quàm ſuſtineri poſſit ab exte-<lb/>riori aëre contra vim elaſticam aëris intercluſi, illum deſcendere, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1868" xml:space="preserve">cedendo permittere, vt alter cylindrus aërius ſurſum extrudat <lb/>Mercurium in altero ſiphonis crure.</s>
  <s xml:id="echoid-s1869" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1870" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1871" xml:space="preserve">Hæc mihi quoquè videntur eorum placitis conſentanea: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1872" xml:space="preserve">licèt diſficile ſit intelligere cylindrum aërium vaſi immoto inſi-<lb/>ſtentem ſurſum repelli vi alterius non maioris cylindri aërij, dum <lb/>vrget Mercurium, qui in eodem vaſe immoto ſuccreſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s1873" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1874" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1875" xml:space="preserve">Ego verò inter duos illos aërios cylindros exteriùs pre-<lb/>mentes vaſa nullam aliam video factam, elato altero vaſe, va-<lb/>rietatem, præter alterius cylindri diminutionem dig. </s>
  <s xml:id="echoid-s1876" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s1877" xml:space="preserve">, cui alti-<lb/>tudini reſpondet Mercurialis cylindri altitudo, quæ nullâ oculo-<lb/>rum acie perſpici valeat, quippe quæ ad digitos 4 ſe habet vt gra-<lb/>uitas aëris ad grauitatem Mercurij: </s>
  <s xml:id="echoid-s1878" xml:space="preserve">igitur in hoc crure altiùs de-<lb/>merſo attollitur Mercurius ſupra Mercurium vaſis ad altitudinem <lb/>ferè priori æqualem, hoc eſt digitos ferè 4 ſupra punctum, vbi <lb/>deſinebat prior altitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s1879" xml:space="preserve">Quia verò quantum iſte attollitur, tan-<lb/>tundem alius Mercurius in reliquo crure deprimitur propter aërem <lb/>intermedium compreſſioni repugnantem, neceſſe eſt alium Mer-<lb/>curialem cylindrum fuiſſe diminutum digitis ferè 4, tantâ ſcilicet <lb/>grauitate, quantam grauitatem habet cylindrus aërius altitudinis, <lb/>quæ ad altitudinem dig. </s>
  <s xml:id="echoid-s1880" xml:space="preserve">4 ſe habeat vt grauitas Mercurij ad gra-<lb/>uitatem aëris ſecundùm ſpeciem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1881" xml:space="preserve">cylindrus tamen ille aërius vaſi <lb/>imminens non eſt diminutus niſi, quantum ſuccreſcit in vaſe Mer-<lb/>curij ſuperſicies; </s>
  <s xml:id="echoid-s1882" xml:space="preserve">id quod vix conſpicuum eſt, ſi vas ſit amplum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1883" xml:space="preserve">Quod itaque attinet ad duos aërios cylindros ſuſtinentes Mercu-<lb/>rium in ſiphonis cruribus, eorum grauitas vix intelligi poteſt <lb/>diminuta, cum eorum altitudines ſolùm 4 digitis diſcrepent; </s>
  <s xml:id="echoid-s1884" xml:space="preserve">aë-<lb/>ris in ſiphone intercepti virtus elaſtica non eſt aucta; </s>
  <s xml:id="echoid-s1885" xml:space="preserve">Mercurij in <lb/>ſiphone grauitas eſt minor, videlicet in altero quidem crure, cu-<lb/>ius vas immotum fuit, diminuta digitis ferè 4, in altero verò <lb/>modicum quid, quantum fert altitudo reciproca grauitatum ſe-<lb/>cundùm ſpeciem, hoc eſt omnino dig.</s>
  <s xml:id="echoid-s1886" xml:space="preserve">4 ferè. </s>
  <s xml:id="echoid-s1887" xml:space="preserve">Qua igitur ratio-<lb/>ne contingat æquilibrium inter exteriores aëris cylindros grauita-<lb/>ris vix imminutæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1888" xml:space="preserve">inæqualis, atque Mercurium diminutum in <lb/>cruribus ſiphonis additâ vi elaſticâ aëris intercluſi, non ſatis in-
<pb o="58" file="0070" n="70" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
telligo, ſi etiam priùs erat eorundem cylindrorum aëriorum cum <lb/>maioribus cylindris Mercurialibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1889" xml:space="preserve">eâdem vi elaſticâ aëris, æqui-<lb/>librium; </s>
  <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve">eadem enim grauitas inæqualibus grauitatibus æqualis <lb/>eſſe nequit.</s>
  <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve">Quoniam verò aliquid ſimile contingit, ſi loco Mercurij aqua <lb/>ſiphoni infundatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">aër in ſuperiorem ſiphonis inuerſi curua-<lb/>turam ſe recipiat (hoc diſcrimine, quod aqua ex ſiphone minore <lb/>digitis 400 non exit, quia tanta non eſt aquæ grauitas, vt eius <lb/>vi aër diſtrahatur, atque rareſcat) elato enim vaſe altero aquam <lb/>continente, in crure illo aqua aſcendit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve">in oppoſito deſcendit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve">propterea vtrobique, ſiue Mercurius ſit, ſiue aqua, eadem eſt <lb/>ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve">Quia nempe in elato vaſe crus ſiphonis magis immergitur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve">aquæ aut Mercurij ſupereminentis cylindrus minuitur, dum im-<lb/>moto reliquo vaſe oppoſiti cruris cylindrus eandem obtinet altitu-<lb/>dinem: </s>
  <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve">ideò hic longìor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve">grauior cum ſit, præualet, atque <lb/>deſcendens ſecum rapit proximum aërem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve">cum aëre aquam aut <lb/>Mercurium alterius cruris; </s>
  <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve">quapropter ille cylindrus ſupra com-<lb/>moti vaſis ſuperficiem augetur, hic minuitur vſque eò, dum al-<lb/>titudinum perpendicula ſint æqualia; </s>
  <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">idcirco quantùm alter fit <lb/>breuior deſcendendo, alter fit longior aſcendendo: </s>
  <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">ſi tamen hæc <lb/>breuitas aut longitudo non ſimpliciter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">abſolutè accipiatur, ſed <lb/>comparatè ad ſuperſiciem ſubiecti vaſis; </s>
  <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">nam in vaſe immoto dum <lb/>liquor ex ſiphone deſcendit, ſuperſicies attollitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">in vaſe elato <lb/>ſuperſicies deprimitur, quæ ſuccreuerat, cum vas attolleretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve"><lb/>maiorem ſip honis partem reciperet.</s>
  <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve">At quando ſiphonis crura longiora digitis 30 omnino repleta <lb/>Mercurio conuertuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">in ſubiecta vaſa apertis oſculis vſque <lb/>adeò defluit Mercurius, dum in vtroque crure obtineat ſtatam al-<lb/>titudinem dig. </s>
  <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">30, ſi alterum vas attollatur, minuitur altitudo cy-<lb/>lindri Mercurialis, ideòque ſpiritus ille per vim rarus (quiſquis il-<lb/>le ſit) qui Mercurium ſuſpendit, inueniens hinc minorem graui-<lb/>tatem ſe contrahit, illumque altiùs rapit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve">neque propterea di-<lb/>mittit oppoſiti cruris cylindrum, vt tantundem deſcendat, quia <lb/>iam ſpiritus ille nihil lucraretur, ſed eadem ſpatij menſurâ deſi-<lb/>nitus æqualem ac priùs violentiam ſubiret æqualiter diſtractus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">neque eundem oppoſiti cruris cylindrum ſurſum attrahit ad maio-<lb/>rem altitudinem, quia conſtitutum violentæ ſuſpenſionis termi-<lb/>num dig. </s>
  <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">30 tranſilire nequit; </s>
  <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">ideò ille immotus manet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">Simili-
<pb o="59" file="0071" n="71" rhead="De ignis loco."/>
ter depreſſo iterum vaſe, quia cylindrus Mercurialis fit altior di-<lb/>gitis 30, iterum diſtrahit ſpiritum, qui non valet ſe contrahen-<lb/>do conari, vt oppoſitum cylindrum attollat vltra digitos 30; </s>
  <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea ille adhuc immotus manet. </s>
  <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">Hinc ſatis conſtat non eandem <lb/>eſſerationem, cùm aër inter cylindros Mercuriales intercipitur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">ille enim ne quit aduersùs Mercurium, quamuis aliquatenus di-<lb/>minutum, præualere, vt illum attrahat; </s>
  <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve">propterea illorum mo-<lb/>tum conſequitur, prout ab hoc aut illo cylindro Mercuriali tra-<lb/>hitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1924" xml:space="preserve">Satis diu à propoſito ſcopo diſputationem noſtram de <lb/>Ignis loco inſtitutam detorſiſſe videtur hæc aëris grauitas tanto-<lb/>pere celebrata. </s>
  <s xml:id="echoid-s1925" xml:space="preserve">Certè Ariſtoteles lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s1926" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s1927" xml:space="preserve">de Cœlo text.</s>
  <s xml:id="echoid-s1928" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s1929" xml:space="preserve">poſtquam <lb/>aſſeruit lignum vnius talenti in aſe:</s>
  <s xml:id="echoid-s1930" xml:space="preserve">;re grauius eſſe, quàm plumbum <lb/>vnius libræ, at in aquâ leuius eſſe, apertiſſimè ait, *Omnia gra-* <lb/>*uitatem habent præter ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1931" xml:space="preserve">leuitatem præter terram.</s>
  <s xml:id="echoid-s1932" xml:space="preserve">* Vi-<lb/>dit ſcilicet Philoſophus grauia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1933" xml:space="preserve">leuia comparatè dicenda cor-<lb/>pora, prout in medio prona ſunt in motum ſiuè ſurſum, ſiuè <lb/>deorſum, iuxta conſtipationis materiæ diſſimilitudinem. </s>
  <s xml:id="echoid-s1934" xml:space="preserve">Si igi-<lb/>tur aër cum igne comparatus grauis dici poteſt, cum aquâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1935" xml:space="preserve">ter-<lb/>râ collatus leuis eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s1936" xml:space="preserve">Quoniam itaque inſperantibus nobis cecidit, <lb/>vt in iſtum ſermonem delaberemur, redeamus, ſi placet, ad <lb/>ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1937" xml:space="preserve">immoderatiùs excurrat hodierna hæc noſtra collo-<lb/>cutio.</s>
  <s xml:id="echoid-s1938" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1939" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1940" xml:space="preserve">Opportunè ſanè mones, Gradonice. </s>
  <s xml:id="echoid-s1941" xml:space="preserve">Quanquam ipſi <lb/>nobis diſputandi lex ſumus, neque vitio vertendum, quod phi-<lb/>loſophandi gratiâ digreſſi parumper fuerimus à cauſâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s1942" xml:space="preserve">non adeò <lb/>tamen longè abducti fumus, quin ad præſentem de Ignis loco <lb/>quæſtionem aliquid vtilitatis conferat hæc de aëris leuitate aut <lb/>grauitate diſceptatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s1943" xml:space="preserve">Nam ſi aër grauis, ſe deorſum vrgendo, <lb/>ſurſum extruderet flammam, hæc vtique ex ellychnijs erumpens <lb/>non in coni faſtigium deſineret, ſed potiùs in imâ baſi appareret <lb/>compreſſa ab aëre circunfluo, quemadmodum cùm mollem ceram <lb/>digitis intercluſam exprimimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1944" xml:space="preserve">Ipſa igitur flamma ſponte ſuâ <lb/>aſcendens ſibi, cunei in morem, viam aperit in aëre obſiſtente, <lb/>quia flamma leuior eſt quàm aër.</s>
  <s xml:id="echoid-s1945" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1946" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1947" xml:space="preserve">Si aërem ſuâ virtute permeat flamma leuior, ſupre-<lb/>mus profectò in hac elementorum regione tribuendus eſt Igni lo-<lb/>cus, ſupra aërem aſcendere contendenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s1948" xml:space="preserve">neque enim aſcendit
<pb o="60" file="0072" n="72" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
ratione terræ aut aquæ, quæ graues ſunt, neque ratione aëris ad-<lb/>miſſi, qui cum intra aërem exiſtat, non deberet conari aſcendere: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1949" xml:space="preserve">igitur aſcendit flamma vi plurimi ignis, quem habet.</s>
  <s xml:id="echoid-s1950" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1951" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1952" xml:space="preserve">Flammæ naturam à nobis antè examinari nollem, quàm <lb/>de exarſione diſputauerimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1953" xml:space="preserve">Quod ad præſentem quæſtionem <lb/>attinet, flammam aëre leuiorem aſſerens non continuò leuitatem <lb/>igni adſtruo. </s>
  <s xml:id="echoid-s1954" xml:space="preserve">Si enim ex vapore admodum raro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1955" xml:space="preserve">ex igniculis ad-<lb/>huc vapori implicatis compoſita moles ſit ſecundùm ſpeciem aëre <lb/>leuior, leuitas tribuitur flammæ, quin ipſa Ignis natura, ſeorſim <lb/>accepta, leuitate prædita intelligatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s1956" xml:space="preserve">poteſt ſiquidem à vapore <lb/>ſurſum rapi haud ſecus, ac in ſalientibus aqua ſalſa, aut limoſa, <lb/>permiſtum ſalem, aut limum ſecum defert, cum tamen quie-<lb/>ſcente aquâ demum ſubſidat limus, aut illâ euaneſcente ſal re-<lb/>linquatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1957" xml:space="preserve">Ita pariter, ſi igniculi leues non fuerint, reſolutâ <lb/>flammâ, à vapore raro liberati eò pergere poterunt, vbi quie-<lb/>tem illis Natura deſtinauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s1958" xml:space="preserve">Quis grauem neget eſſe fuliginem? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1959" xml:space="preserve">illa tamen cum flammâ aſcendit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1960" xml:space="preserve">niſi caminis adhæreret, vix ea <lb/>nobis innoteſceret.</s>
  <s xml:id="echoid-s1961" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1962" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s1963" xml:space="preserve">Itane vero? </s>
  <s xml:id="echoid-s1964" xml:space="preserve">Ignem grauem putas? </s>
  <s xml:id="echoid-s1965" xml:space="preserve">Vix mihi tempero à <lb/>voce Vrielis Angeli Eſdram alloquentis (Eſdr. </s>
  <s xml:id="echoid-s1966" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s1967" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s1968" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s1969" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s1970" xml:space="preserve">5.) </s>
  <s xml:id="echoid-s1971" xml:space="preserve">*Vade,* <lb/>*pondera mihi pondus ignis.</s>
  <s xml:id="echoid-s1972" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1973" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s1974" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1975" xml:space="preserve">conſequentia Angeli verba addis? </s>
  <s xml:id="echoid-s1976" xml:space="preserve">*aut menſu-* <lb/>*ra mihi flatum venti, aut reuoca mihi diem, quæpræterijt.</s>
  <s xml:id="echoid-s1977" xml:space="preserve">* An <lb/>quia venti flatum metiri neſcimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1978" xml:space="preserve">præteritam diem reuoca-<lb/>re nequimus, neque flant venti, neque prætereunt dies? </s>
  <s xml:id="echoid-s1979" xml:space="preserve">Non <lb/>igitur ideò pondus igni denegandum eſt, quia nobis certa men-<lb/>ſura non ſuppetit, qua i lud definiamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s1980" xml:space="preserve">Profectò pondus igni <lb/>ineſſe (neque illud quidem Metaphoricum) pro certo habuit <lb/>Vriel, alioquin tam ineptè dixiſſet, *Pondera mihi pondus ignis,* <lb/>quàm ſi dixiſſet, *Numera mihi ranarum plumas,* quibus carent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1981" xml:space="preserve">Quod ſi nullâ prorſus grauitate præditus eſt ignis, cur, dum vir-<lb/>tute fornacis in cinerem redigitur plumbum, cuicunque centena-<lb/>rio octo aut decem pondo adduntur, vt metallarij teſtantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s1982" xml:space="preserve">Non-<lb/>ne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1983" xml:space="preserve">lateres ipſi in fornace excocti, quamuis plurimus humor in <lb/>fumum abierit, grauiores deprehenduntur, maximè ſi ni-<lb/>mio calore ſollicitati in materiam ferro affinem ſolui cœ-<lb/>perint?</s>
  <s xml:id="echoid-s1984" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s1985" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s1986" xml:space="preserve">Quandoquidem, vbi de Igne diſceptatur, non eſt à
<pb o="61" file="0073" n="73" rhead="De ignis loco."/>
fornace recedendum, vnum pariter addam in rem noſtram maxi-<lb/>mè opportunum. </s>
  <s xml:id="echoid-s1987" xml:space="preserve">Satis notum eſt lapides in calcem excoctos mul-<lb/>to leuiores fieri, quàm cùm in flumine colligebantur, aut ex ru-<lb/>pe excindebantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s1988" xml:space="preserve">Nam ſaxa, vt ait Vitruuius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s1989" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s1990" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s1991" xml:space="preserve">5.</s>
  <s xml:id="echoid-s1992" xml:space="preserve">*ex-* <lb/>*cocto liquore circiter tertiâ parte ponderis imminuta eß inueniun-* <lb/>*tur.</s>
  <s xml:id="echoid-s1993" xml:space="preserve">* Si tamen recentem calcem viuam fortiorem (antequam ex <lb/>aëre halitus aqueos exugat, quibus illa extinguatur) igni vehe-<lb/>menti in catino expoſueris, poſt duas aut tres horas eductam, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">bilanci ſtatim impoſitam deprehendes auctam pondere non <lb/>contemnendo: </s>
  <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">Nam Maſſula pendens drachmas duas inuenta eſt <lb/>acquiſiuiſſe in pondere grana viginti nouem ſpatio horarum dua-<lb/>rum: </s>
  <s xml:id="echoid-s1996" xml:space="preserve">id quod tribuendum videtur additamento igniculorum; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s1997" xml:space="preserve">quorum pariter acceſſionem factam in excoquendo latere non le-<lb/>uis eſt coniectura, ſulphure ſcilicet vnâ cum ſalinis particulis li-<lb/>gnorum peruadente meatus lapidis, ſeque terreis illius particulis <lb/>commiſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s1998" xml:space="preserve">Imò catinos ipſos (quos Cupellas dicimus) ex oſ-<lb/>ſium cineribus confectos, ſi primùm expendantur accuratâ bilance, <lb/>vbi iam probè incaluerint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s1999" xml:space="preserve">omnis prorſus vapor auolauerit, dein-<lb/>de in furno probatorio ad duas ſaltem horas vehementiæ ignis per-<lb/>miſeris, candentes extractos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2000" xml:space="preserve">ſtatim librâ examinatosdeprehendes <lb/>auctos pondere, quod non niſi ab Igne lucrari potuerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2001" xml:space="preserve">Nam ſi <lb/>in ipſâ librâ tandiu illos ſubſiſtere permiſeris, quoad omnino re-<lb/>frixerint, tunc demum aliud pondus accedet ex aquei vaporis, quo <lb/>imbutus eſt aër, acceſſione.</s>
  <s xml:id="echoid-s2002" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2003" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2004" xml:space="preserve">Ignem grauem eſſe non leuis mihi iniecta eſt iamdudum <lb/>ſuſpicio, cùm incidi in *Diſſertationes de Terrâ machinis motâ,* <lb/>quamuis Author ab illâ, tunc alienâ, quæſtione maluerit abſti-<lb/>nere. </s>
  <s xml:id="echoid-s2005" xml:space="preserve">Sed vbi nouiſſimè oblatus eſt libellus, cui titulum fecit <lb/>*De Flammæ ponderabilitate* acutiſſimus Naturæ veſtigator Boy-<lb/>le, in hanc ſententiam ita me inclinatum tot experimentis fa-<lb/>teor, vt in maximam veriſimilitudinem penè tranſierit coniectu-<lb/>ra. </s>
  <s xml:id="echoid-s2006" xml:space="preserve">Quid enim laminæ cupreæ drachmarum duarum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2007" xml:space="preserve">gran. </s>
  <s xml:id="echoid-s2008" xml:space="preserve">25 <lb/>pondus habentis grauitatem auxit granis ferè 32? </s>
  <s xml:id="echoid-s2009" xml:space="preserve">niſi ſubiecta <lb/>ſulphuris ardentis flamma, ex qua, licèt ſulphur inſigni inter-<lb/>uallo abeſſet à laminâ, igniculi in cuprum penetrârunt, quod <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2010" xml:space="preserve">nonnihil intumuiſſe conſpiciebatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve">Id quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2012" xml:space="preserve">argenti re-<lb/>purgati laminæ drachmæ vnius (ſi tamen grana duo adiecta in-<lb/>tellexeris) contingit æquali duarum horarum ſpatio, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2013" xml:space="preserve">in-
<pb o="62" file="0074" n="74" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
tumuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2014" xml:space="preserve">octo ferè granorum in pondere incrementum ſuſcepit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2015" xml:space="preserve">deprehenſa ſiquidem eſt drachmæ vnius &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2016" xml:space="preserve">granorum quin que cum <lb/>dodrante.</s>
  <s xml:id="echoid-s2017" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2018" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2019" xml:space="preserve">Anglicis tamen experimentis opponere quis poſſet Flo-<lb/>rentinorum Academicorum experimentum (fol. </s>
  <s xml:id="echoid-s2020" xml:space="preserve">256.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2021" xml:space="preserve">qui duas <lb/>planè æquales virgulas chalybeas delicatiſſimæ bilanci impoſue-<lb/>runt alteram ignitam, frigidam alteram; </s>
  <s xml:id="echoid-s2022" xml:space="preserve">hæc autem paulo gra-<lb/>uior apparebat: </s>
  <s xml:id="echoid-s2023" xml:space="preserve">ſed vbi ad eam proximè admota eſt pruna, aut <lb/>ferrum candens, illico redijt ad æquilibrium. </s>
  <s xml:id="echoid-s2024" xml:space="preserve">Id quod contin-<lb/>git, ſiuè aureæ, ſiuè argenteæ, ſiuè ex quolibet alio metallo <lb/>fuerint virgulæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2025" xml:space="preserve">Imò in lancibus vacuis eiuſdem delicatiſſimæ li-<lb/>bræ obſeruatum eſt, ſi alteri lanci admoueatur ex parte ſupe-<lb/>riori accenſus carbo, illam quaſi leuiorem attolli, at verò ſi <lb/>carbo ei ſubijciatur, eandem quaſi grauiorem factam de-<lb/>ſcendere.</s>
  <s xml:id="echoid-s2026" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2027" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s2028" xml:space="preserve">Vt ab hoc poſtremo, quod quaſi παρέργον additur <lb/>præſenti quæſtioni, non eſt mirum lancem vacuam ſubdito car-<lb/>bone ignito deſcendere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2029" xml:space="preserve">illo ſupernſe4; </s>
  <s xml:id="echoid-s2030" xml:space="preserve">admoto attolli, ſi illud, <lb/>quod apud omnes extrà controuerſiam eſt, admittamus, videli-<lb/>cet aërem vi caloris rarum fieri: </s>
  <s xml:id="echoid-s2031" xml:space="preserve">Si igitur ab ardente prunâ aër <lb/>infra lancem fit rarus, ac propterea leuior, quàm aër oppoſitæ <lb/>lanci ſubiectus, vtique lanx magis ſupra illum grauitat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2032" xml:space="preserve">idcirco <lb/>deſcendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2033" xml:space="preserve">Contra verò aër intrà lancis labra comprehenſus ex <lb/>calore admoti carbonis rareſcit, adeòque moles ex lancis me-<lb/>tallo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2034" xml:space="preserve">aëre raro compoſita, fit in ſpecie leuior ac priùs, pro-<lb/>inde leuior quàm oppoſita lanx; </s>
  <s xml:id="echoid-s2035" xml:space="preserve">ideò à grauiore attollitur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2036" xml:space="preserve">Quod verò ſpectat ad virgulas illas cœteroqui æquales, diſ-<lb/>pares tantùm ratione caloris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2037" xml:space="preserve">frigoris, dicam grauiorem appa-<lb/>rere frigidam virgulam, quia aër intrâ eiuſdem poros &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2038" xml:space="preserve">lancis <lb/>labra comprehenſus non eſt æquè rarus, ac aër implens poros <lb/>virgulæ ignitæ, cuius calore rareſcit etiam aër, qui lancis labris <lb/>continetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2039" xml:space="preserve">ſtatim igitur ac admotâ prunâ rareſcit aër circa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2040" xml:space="preserve"><lb/>intrà frigidam virgulam, fit etiam leuior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2041" xml:space="preserve">moles ex hoc aëre <lb/>raro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2042" xml:space="preserve">chalybe compoſita fit ſecundùm ſpeciem leuior, ac pro-<lb/>inde vtraque virgula in æquilibrio conſiſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2043" xml:space="preserve">At in experimento <lb/>Boylæo lamina cuprea, aut argentea, non tantùm calefacta eſt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2044" xml:space="preserve">ignita, ſed diuturnitate temporis, hoc eſt duarum horarum <lb/>ſpatio, congeſti ſunt intrà eius poros igniculi; </s>
  <s xml:id="echoid-s2045" xml:space="preserve">excluſo fortaſ-
<pb o="63" file="0075" n="75" rhead="De ignis loco."/>
ſe omni aëre, qui ſuâ leuitate metalli grauitatem imminuere <lb/>valeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s2046" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2047" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2048" xml:space="preserve">Sulphureæ fuligini patentes cupri, aut argenti, mea-<lb/>tus peruadenti facilè tribui poteſt illa ponderis acceſſio, quin <lb/>ignem propterea grauem dicamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2049" xml:space="preserve">Cum enim cuprum præ ar-<lb/>gento ampliores poros habeat, plus admiſit ex illâ fuligine, ideò-<lb/>que maius in cupro fuit quàm in argento incrementum graui-<lb/>tatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s2050" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2051" xml:space="preserve">fortaſſe non æquè purum adhibitum eſt ſulphur vtri-<lb/>que experimento, vt proinde alterius fuligines additæ fuerint <lb/>grauiores.</s>
  <s xml:id="echoid-s2052" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2053" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2054" xml:space="preserve">Non eſt ad Sulphuris naturam, quaſi ad peculiarem <lb/>cauſam referenda hæc ponderis appendicula; </s>
  <s xml:id="echoid-s2055" xml:space="preserve">Nam laminarum <lb/>cuprearum vncia vna in depreſſo crucibulo impoſita furno pro-<lb/>batorio, ibique duas horas ſeruata, acquiſiuit ponderis grana <lb/>triginta: </s>
  <s xml:id="echoid-s2056" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2057" xml:space="preserve">ramentorum cupri vncia breuiſſimo crucibulo inie-<lb/>cta, atque tegulâ fornicatâ cooperta, in furno probatorio ad <lb/>tres horas relicta, demum deprehenſa eſt granis quadraginta <lb/>nouem aucta. </s>
  <s xml:id="echoid-s2058" xml:space="preserve">Similiter vncia ſtanni Anglici in catino tegulâ for-<lb/>nicatâ cooperto poſt duas horas extracta è furno probè calcinata, <lb/>drachmam integram lucrata fuerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2059" xml:space="preserve">Item ramentorum chalybeo-<lb/>rum drachmæ quatuor per duas horas in catino ſub fornicatâ <lb/>tegulâ detentæ incrementum ponderis acquirebant vnius drachmę <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2060" xml:space="preserve">granorum ſex cum quadrante. </s>
  <s xml:id="echoid-s2061" xml:space="preserve">Hìc nullæ interceſſerunt ſulphu-<lb/>ris fuligines.</s>
  <s xml:id="echoid-s2062" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2063" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2064" xml:space="preserve">Experimenta huiuſmodi ab ingenuo viro producta quis <lb/>niſi plenus inconſiderantiſſimæ, ac dementiſſimæ temeritatis infi-<lb/>cietur? </s>
  <s xml:id="echoid-s2065" xml:space="preserve">Hìc mihi tamen ex animo euellendus eſt ſcrupulus, qui <lb/>me non parum ſtimulans adhuc ancipitem reddit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2066" xml:space="preserve">An non &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2067" xml:space="preserve">ignis <lb/>iſte, quem Reuerberij vocant: </s>
  <s xml:id="echoid-s2068" xml:space="preserve">ſuas habet fuligines, quæ etiam <lb/>ſub tegulam inſinuare ſe valeant in crucibulum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2069" xml:space="preserve">metallo commi-<lb/>ſceri, cui proinde pondus addant?</s>
  <s xml:id="echoid-s2070" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2071" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2072" xml:space="preserve">At fuligini ipſi igniculos ineſſe non paucos contendent <lb/>igneæ grauitatis aſſertores. </s>
  <s xml:id="echoid-s2073" xml:space="preserve">Certè ſi fuliginem in aquâ diſſolutam <lb/>tandiu coquas, donec ſanguinis inſtar aqua rubeſcat, tum hanc <lb/>terreo vaſe exceptam brumali tempore exponas frigori maximo, <lb/>adeò vt tota demum in glaciem albam concreſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2074" xml:space="preserve">ſi omnia con-<lb/>fringantur, in mediâ glacie reperies oleum maximè calidum in-<lb/>ſtar ſanguinis rubrum, quod præſtantiſſimum dicitur medica-
<pb o="64" file="0076" n="76" rhead="Diſſertatio Tertia"/>
mentum aduersùs ſcabiem fœdam, pſoram, pruriginem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2075" xml:space="preserve"><lb/>ſimilia cutis vitia, ſi eo pars affecta delibata fuerit.</s>
  <s xml:id="echoid-s2076" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2077" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2078" xml:space="preserve">Adhuc tamen igniculos illos fuligini permiſtos graues <lb/>eſſe non conſtat.</s>
  <s xml:id="echoid-s2079" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2080" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2081" xml:space="preserve">Sed ſi omni fuliginis ſuſpicione ſubmotâ adhuc augeri <lb/>pondus innoteſcat, nonne ſolis igniculis grauitatis incrementum <lb/>tribuendum erit? </s>
  <s xml:id="echoid-s2082" xml:space="preserve">Duæ ſtanni vnciæ duobus crucibulis ſibi inui-<lb/>cem oppoſitis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2083" xml:space="preserve">coaptatis concluſæ fuerunt, commiſſuris omni-<lb/>bus atque rimis luto Chymico probè obductis, ne quicquam il-<lb/>labi poſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s2084" xml:space="preserve">Seſquihoram in furno probatorio Stannum tulit ignis <lb/>vehementiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2085" xml:space="preserve">ex crucibulis exemptum inuentum eſt acquiſi-<lb/>uiſſe pondus granorum ſex; </s>
  <s xml:id="echoid-s2086" xml:space="preserve">quod ſanè nulli fuligini tribui pote-<lb/>rat, ſiquidem ſtanni pars redacta fuerat in calcem valde candi-<lb/>dam, maior verò pars abierat in maſſam eleganti colore luteo au-<lb/>rum ferè æmulante, paulo tamen ſaturiori, imbutam. </s>
  <s xml:id="echoid-s2087" xml:space="preserve">Vtique <lb/>calcis illius candori nihil erat commercij cum atro fuliginis colore; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2088" xml:space="preserve">quæ tamen per crucibulorum meatus irrepere non poterat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2089" xml:space="preserve">Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s2090" xml:space="preserve"><lb/>Quod vncia Calcis Stanni nouo catino immiſſa eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2091" xml:space="preserve">per duas ho-<lb/>ras ſub tegulâ fornicatâ in fornace probatoriâ detenta; </s>
  <s xml:id="echoid-s2092" xml:space="preserve">vbi fuit <lb/>exempta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2093" xml:space="preserve">adhuc feruida bilanci impoſita, deprehenſa eſt auxiſ-<lb/>ſe pondus drachmâ vnâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2094" xml:space="preserve">granis triginta quinque: </s>
  <s xml:id="echoid-s2095" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2096" xml:space="preserve">nequa ſub-<lb/>eſſe poſſet fuliginis ſuſpicio, puluis ille maiorem ex igne albedi-<lb/>nem traxerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2097" xml:space="preserve">An verò tam amplos in vitro poros confingere poſ-<lb/>ſumus, vt per illos fuligini aditus pateat? </s>
  <s xml:id="echoid-s2098" xml:space="preserve">Et tamen purum ſtan-<lb/>num in minutiores particulas diſſectum, atque vitreis phialis, quæ <lb/>ignis vim ferre poſſent, incluſum partim in calcem redactum, par-<lb/>tim in maſſam coactum, ponderis incrementa conſpicua ſuſcepit <lb/>ex diuturnâ ignis actione. </s>
  <s xml:id="echoid-s2099" xml:space="preserve">Neque hoc ſolùm quando igniti carbo-<lb/>nes adhibiti ſunt, verùm etiam cùm defæcatiſſimus vini ſpiritus, <lb/>nihil reddens fuliginis, ardebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2100" xml:space="preserve">Porrò in tantâ experimentorum <lb/>ab Egregio illo viro inſtitutorum varietate, illud non leui ani-<lb/>maduerſione dignum videtur, quod in vitreis vaſis contigit mi-<lb/>nor ponderis acceſſio, quàm in crucibulis occluſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s2101" xml:space="preserve">id quod ſum-<lb/>mis vitreorum meatuum anguſtijs tribuendum eſt, per quas non <lb/>niſi tenuiſſimi igniculi ſe inferre valeant, cum cœteroqui vitrum <lb/>ſit reliquis ſpiritibus imperuium, nam in eo, præſertim Hermeticè <lb/>clauſo, ſeruantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2102" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2103" xml:space="preserve">Addo duplex experimentum a Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s2104" xml:space="preserve">Rodulpho Glauber lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2105" xml:space="preserve">de
<pb o="65" file="0077" n="77" rhead="De ignis loco."/>
Auri tinctura pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s2106" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2107" xml:space="preserve">allatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2108" xml:space="preserve">Solue, inquit, metallum ſulphu-<lb/>reum aliquod, vt ferrum, aut cuprum, quouis ſpiritu acido: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2109" xml:space="preserve">denuòque abſtrahe ſpiritum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2110" xml:space="preserve">id quod remanet candefacito, non <lb/>tamen nimis, ſed quantum ſufficit ad omnimodam ſpirituum ex-<lb/>pirationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2111" xml:space="preserve">Reliquam huiuſmodi materiam (obſeruato priùs <lb/>illius pondere) crucibulo immiſſam colloca in igne (caue tamen, <lb/>ne fluat metallum, ſed ſaltem obſcurè candeat cum crucibulo) <lb/>trium vel quatuor hebdomadum ſpatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2112" xml:space="preserve">Quo tempore elapſo, <lb/>iterum exemptum metallum ad libræ lances examina, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2113" xml:space="preserve">re ipſa <lb/>euidens experiere metalli tui incrementum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2114" xml:space="preserve">Alterum eſt, quod <lb/>ille vocat Euidentius. </s>
  <s xml:id="echoid-s2115" xml:space="preserve">Colloca cuprum, vel aliud metallum ſul-<lb/>phureum cum 16 vel 18 partibus plumbi in cupellâ optimè cre-<lb/>matâ factâ è cineribus ligni vel oſſium, in fornace docimaſticà <lb/>(obſeruato priùs exactiſſimè pondere cupellæ, cupri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2116" xml:space="preserve">plumbi) <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2117" xml:space="preserve">igne, non tamen nimio, fac euaneſcere cum plumbo cuprum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2118" xml:space="preserve"><lb/>Quo facto exime cupellam, vbi refrixerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2119" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2120" xml:space="preserve">illam denuò exami-<lb/>natam librâ reperies longè grauiorem, ita vt pondus eius (quam-<lb/>uis multum plumbi in auras abierit in cupellatione) excedat non <lb/>modò proprium ſed etiam cupri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2121" xml:space="preserve">plumbi pondus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2122" xml:space="preserve">Quid additum <lb/>eſt præter ignem?</s>
  <s xml:id="echoid-s2123" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2124" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2125" xml:space="preserve">Quanquam ſatis perſpectum habeam à non paucis hanc <lb/>igniculorum irruptionem in vaſa igni expoſita improbari, neque <lb/>prorſus velint aquam ſubditis ignibus efferueſcere, quòd illi cali-<lb/>da effluuia per vaſis meatus illapſa commiſceantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2126" xml:space="preserve">Ego tamen ab <lb/>hac philoſophandi methodo non abhorreo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2127" xml:space="preserve">facilè adducor, vt <lb/>admittam tenuiſſimas ignium particulas ita ſe in metallorum po-<lb/>ros inſinuare, vt illis implicatæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2128" xml:space="preserve">permiſtæ cohæreant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2129" xml:space="preserve">Verùm <lb/>ab illâ tam penitùs inſitâ, tam vetuſtâ opinione, quæ lycea op-<lb/>pleuit, nec ſolùm ad opinionem vulgi retenta videtur, de Ignis <lb/>leuitate, cum eâ iam tum puer imbutus fuerim, non adeò prom-<lb/>ptè me expedio; </s>
  <s xml:id="echoid-s2130" xml:space="preserve">propterea me omnem priùs in partem verſo, quàm <lb/>illam ex animo excutiam. </s>
  <s xml:id="echoid-s2131" xml:space="preserve">Liceat igitur ſic ratiocinari. </s>
  <s xml:id="echoid-s2132" xml:space="preserve">Fingamus <lb/>molem ali quam ex ferro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2133" xml:space="preserve">ligno compoſitam, huiuſque molis gra-<lb/>uitatem in aquâ examinemus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2134" xml:space="preserve">Tum moles illa in ardenti fornace <lb/>tantiſper retineatur, dum lignum vi ignis abſumatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2135" xml:space="preserve">aut potiùs <lb/>(nequam fortè additi ponderis ſuſpicionem ingerant igniculi) cul-<lb/>tro eximantur aut omnes, aut plurimæ partes ligni. </s>
  <s xml:id="echoid-s2136" xml:space="preserve">Deinde ite-<lb/>rum in aquâ examinetur molis illius grauitas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2137" xml:space="preserve">deprehendetur
<pb o="66" file="0078" n="78" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
maior: </s>
  <s xml:id="echoid-s2138" xml:space="preserve">non quia aliquid graue additum illi fuerit, ſed quia ali-<lb/>quid leue, videlicet lignum, demptum eſt, quod ſuâ leuitate <lb/>in aquâ deterebat ferri grauitatem, quamuis in aëre facta ſit mi-<lb/>nor grauitas dempto ligno, quod pariter in aëre eſt graue. </s>
  <s xml:id="echoid-s2139" xml:space="preserve">Quid <lb/>ni, inquam, ſimile aliquid in allatis experimentis contingat? </s>
  <s xml:id="echoid-s2140" xml:space="preserve">Cum <lb/>primùm ex venâ metallum ſeiunctum fuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2141" xml:space="preserve">ope ignis ſolutum in <lb/>maſſam frigore coaluit, intra poros plurimas ignis permiſti parti-<lb/>culas concluſit, quas ſi dixerimus aëre leuiores, vtique metalli <lb/>grauitatem imminuunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2142" xml:space="preserve">Iam verò ſi metallum igni iterum expo-<lb/>natur, in eòque diutiùs ad aliquot horas detineatur, vi caloris ita <lb/>recludi poſſunt intimi meatus, vt leuiſſimæ particulæ ibi iam du-<lb/>dum concluſæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2143" xml:space="preserve">raritatem maiorem affectantes, tandem auolare <lb/>valeant, fiatque metalli maior ſecundùm ſpeciem grauitas, non <lb/>quia graues aliquæ ignis particulæ additæ fuerint, ſed quia metal-<lb/>lum particulas aëre leuiores amiſerit.</s>
  <s xml:id="echoid-s2144" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2145" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2146" xml:space="preserve">Ingeniosè excogitatum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2147" xml:space="preserve">an veritas prorſus congruat, <lb/>non ſatis ſcio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2148" xml:space="preserve">Si ex caloris vehementiâ metallicarum laminarum, <lb/>aut ſcobis, aut calcis meatus recluduntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2149" xml:space="preserve">ignei ſpiritus, quos, <lb/>ſi cum aëre comparentur, leues dicis, indè auolant, quid in eo-<lb/>rum locum ſuccedit? </s>
  <s xml:id="echoid-s2150" xml:space="preserve">Nonne ſimiles igniculi? </s>
  <s xml:id="echoid-s2151" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2152" xml:space="preserve">quidem maiore <lb/>copiâ pro meatuum amplitudine maiore; </s>
  <s xml:id="echoid-s2153" xml:space="preserve">qui propterea, ſi aëre <lb/>leuiores eſſent, multo magis metalli grauitatem imminuerent, <lb/>quam tamen auctam obſeruamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2154" xml:space="preserve">Neque poſſumus igniculos om-<lb/>nes extrudere, vt prorſus aër poros illos impleat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2155" xml:space="preserve">quandoquidem <lb/>adhuc feruens materia bilancis examini ſubiecta eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2156" xml:space="preserve">Fatendum <lb/>igitur igniculos in materiam metallicam irruentes (ſimile ponderis <lb/>augmentum deprehenſum eſt in Coralij rubri fragminulis in vitreâ <lb/>phialâ hermetico ſigillo obſtructâ clauſis, ſuper accenſos carbo-<lb/>nes, ne vitrum labem faceret, per interualla collocatis) dum <lb/>alij ab alijs vrgentur, ita demum intrà poros conſtipari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2157" xml:space="preserve">cum <lb/>alijs particulis complicari, vt pro ſuâ mobilitate auolare ne-<lb/>queant; </s>
  <s xml:id="echoid-s2158" xml:space="preserve">id quod aliquam temporis diuturnitatem exigit, vt expe-<lb/>riendo didicimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s2159" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2160" xml:space="preserve">Vt autem, quod res eſt, ſincerè eloquar, diſſimulandum non <lb/>videtur, quid tandem ex huiuſcemodi experimentis in rem no-<lb/>ſtram confici queat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2161" xml:space="preserve">Et primum quidem ex poſtremo, quod Boy-<lb/>le attulit *de Penetrabilitate vitri,* experimento habemus plum-<lb/>bi v@@iam in vitreâ retortâ hermeticè ſigillatâ poſt duas horas
<pb o="67" file="0079" n="79" rhead="De ignis loco."/>
lucratam fuiſſe ponderis grana ſex, ita tamen vt ſeptem ſcrupu-<lb/>la &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2162" xml:space="preserve">amplius in calcem ſubcæſiam conuerſa fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s2163" xml:space="preserve">Cum verò <lb/>calcis illius (quod Plumbi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2164" xml:space="preserve">extinctæ Flammæ aggregatum ipſe <lb/>vocat) pondus in Aquâ examinaretur, deprehenſa eſt ſpecifica <lb/>grauitas minor ſpecificâ grauitate Plumbi, cuius grauitas ad a que <lb/>mole paris grauitatem eſt proximè vt 23 ad 2, ſubtilis verò huius <lb/>Calcis grauitas inuenta eſt ſolùm vt 9 ad 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2165" xml:space="preserve">Ex quo manifeſtè de-<lb/>prehenditur (ſi Calx ſit Metalli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2166" xml:space="preserve">Ignis aggregatum) additum <lb/>quidem fuiſle metallo aliquid, quod in aëre graue ſit, cum me-<lb/>talli pondus augeatur, non tamen illud additamentum in metalli <lb/>naturam tranſijſſe, cum ipſi metallo, vtpote leuius aquâ, de-<lb/>trahat grauitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2167" xml:space="preserve">Hanc verò ſpecificæ grauitatis mutationem <lb/>in Calce plumbi obſeruatam, ſatis probabili coniecturâ exiſtima-<lb/>re poſſumus contigiſſe etiam laminæ cupreæ, atque argenteæ, in <lb/>quibus manifeſtus tumor apparuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2168" xml:space="preserve">Deinde adhuc incertum ma-<lb/>net, vtrùm igniculi illi ſuapte naturâ grauiores ſint aëre iſto in-<lb/>fimo, in quo viuimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2169" xml:space="preserve">experimenta inſtituimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2170" xml:space="preserve">Quemadmo-<lb/>dum enim aërem conſimili aëre neque grauiorem, neque leuiorem <lb/>dicimus, fieri tamen poteſt, vt plurimus aër in locum vnum con-<lb/>geſtus atque conſtipatus grauior fiat aëre non conſtipato, vt in <lb/>follibus pugillatorijs videmus, quos etiam aëre hoc noſtro gra-<lb/>uiores futuros exiſtimo, quamuis in altiſſimo monte inflati fuiſſent <lb/>aëre tenuiſſimo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2171" xml:space="preserve">leuiori, atque huc adducti: </s>
  <s xml:id="echoid-s2172" xml:space="preserve">Ita pariter quid <lb/>prohibet igniculos ſuapte quidem naturâ leuiores aëre, aut certè <lb/>non grauiores, eâ copiâ demum in metalli poros congeri, vt plu-<lb/>rimum materiæ in anguſtiſſimo ſpatiolo collocatum exigat minùs <lb/>abeſſe à centro grauium, quàm circunfluus aër minus habens ma-<lb/>teriæ in mole pari? </s>
  <s xml:id="echoid-s2173" xml:space="preserve">Quapropter hiſce atque eiuſmodi experimen-<lb/>tis ne plus æquo tribuatur, cauendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s2174" xml:space="preserve">nec niſi meram coniectu-<lb/>ram ex ijs capiendam cenſeo: </s>
  <s xml:id="echoid-s2175" xml:space="preserve">Noui enim, quàm multa ſint, quę <lb/>nos fallunt probabilitate magnâ, vt aiebat Cicero in Academi-<lb/>cis. </s>
  <s xml:id="echoid-s2176" xml:space="preserve">Sed neque ob quamlibet obiectam difficultatem reijcienda <lb/>ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2177" xml:space="preserve">nam ſi nullo adhuc experimento didicimus ita poſſe aërem <lb/>conſtipari, vt aquæ grauitatem ſuperet, non facilè admittendum <lb/>congeſtos igniculos fieri aëre grauiores, ſi ſinguli ſint ſecundùm ſpe-<lb/>ciem leuiores ipſo aëre.</s>
  <s xml:id="echoid-s2178" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2179" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2180" xml:space="preserve">Si nobis, qua methodo Plumbi calx intrà aquam ex-<lb/>penſa fuerit, innoteſceret, fortaſſe lux aliqua maior affulgeret ad
<pb o="68" file="0080" n="80" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
recognoſcenda veritatis veſtigia. </s>
  <s xml:id="echoid-s2181" xml:space="preserve">An ideò (manente ſuâ igni-<lb/>culis grauitate) plumbi calx maiorem in aëre obtinuit grauitatem <lb/>Abſolutam, in aquâ verò minorem grauitatem Specificam, quia <lb/>excauatas vi caloris in metallo cauernulas aliquas ampliores, quàm <lb/>coërceri in illis queant igniculi maximè mobiles, ſubierit particu-<lb/>la aëris in retortâ incluſi, qui in aëre quidem aut nullam, aut <lb/>minimè conſpicuam diſſimilitudinem habeat, in aquâ autem <lb/>ſuam leuitatem prodat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2182" xml:space="preserve">metalli atque igniculorum pondus <lb/>exterat?</s>
  <s xml:id="echoid-s2183" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2184" xml:space="preserve">Mauroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s2185" xml:space="preserve">Prorſus ita eſſe, vt ais, perſuaſum habeo; </s>
  <s xml:id="echoid-s2186" xml:space="preserve">non ta-<lb/>men hæc experimenta aſſenſum extorquerent, niſi cum cœteris <lb/>argumentis conſentirent, quibus adducor, vt credam ignem <lb/>omnium ſublunarem hanc vniuerſitatem conſtituentium elemen-<lb/>torum grauiſſimum eſſe, atque illi infimum deberi locum in Sy-<lb/>ſtemate elementari. </s>
  <s xml:id="echoid-s2187" xml:space="preserve">Cum enim Telluris, Aquarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2188" xml:space="preserve">Aëris or-<lb/>dinem manifeſtò teneamus, non niſi ſupremus aut infimus locus <lb/>Igni reliquus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2189" xml:space="preserve">At ſupra aërem Ignis ſuapte naturâ maximè <lb/>operoſi elementum conſiſtere otioſum, nullo argumento aut à <lb/>calore hæc inferiora fouente, aut à luce nocturnas tenebras diſcu-<lb/>tiente, aut à Naturæ indigentiâ, petito ſuadetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2190" xml:space="preserve">Niſi fortè eo <lb/>tantùm conſilio ibi conſtitutum Ignem fingamus, vt nullum ſpa-<lb/>tium inane relinquatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2191" xml:space="preserve">ſed hoc munus abundè explere poteſt <lb/>aër lunari regioni finitimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2192" xml:space="preserve">Contra verò qui neſciat potiſſimum <lb/>res cunctas gignendi inſtrumentum Naturæ eſſe Calorem, Caloris <lb/>originem ex Igne duci, Ignis efficacitatem longè eſſe maiorem, ſi <lb/>congeſtus fuerit, quàm ſi diſſipatus? </s>
  <s xml:id="echoid-s2193" xml:space="preserve">Maiore igitur prouidentiâ, <lb/>rerum ortus à Naturâ adminiſtrantur, ſi circa Orbis centrum in-<lb/>trà Telluris viſcera Ignem concluſit, quam ſi illum in extremo <lb/>elementaris Syſtematis ambitu ad ampliſſima ſpatia dilatatum at-<lb/>que diffuſum eneruâſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s2194" xml:space="preserve">Vtquid enim, ſi corpora ferè omnia in <lb/>terræ ſinu ex elementorum permiſtione gignuntur, tanto inter-<lb/>uallo ſepoſitus ignis huc eſſet aduocandus, vt demum in imas <lb/>fodinarum latebras contruderetur, cum potuerit in proxi-<lb/>mo præſto eſſe, faciliuſque cum cœteris miſceri, ac tem-<lb/>perari?</s>
  <s xml:id="echoid-s2195" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2196" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2197" xml:space="preserve">Ignem quidem in huius, quem incolimus, globi cen-<lb/>tro admittimus, quicun que ibi conſtitutum flagitioſis æternum <lb/>carcerem fatemur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2198" xml:space="preserve">tu verò, ſi ſatis video, non illum ibi quaſi
<pb o="69" file="0081" n="81" rhead="De ignis loco."/>
peregrinum, ſed ſedem ſtabilem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2199" xml:space="preserve">domicilium certum ex natuær <lb/>inſtituto habentem agnoſcis.</s>
  <s xml:id="echoid-s2200" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Agnoſco ſanè; </s>
  <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">nam igne, ſiue hoſpes ſit in terræ cen-<lb/>tro, ſiue indigena, æquè torqueri poſſe impios nemo non videt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">Quod ſi quam efficiendi facultatem maiorem proprius locus tri-<lb/>buere poteſt (quiſque ſcilicet domi ſuæ fortior eſſe videtur) ſedes <lb/>vtique illa ignis propria dicenda eſt, vbi ſummam efficacitatem in <lb/>ſceleratos exercere prædicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">Inter ſe autem quam aptiſſimè co-<lb/>hærent Diuina Bonitas cum Iuſtitiâ, ſi, quod eſt reorum ſuppli-<lb/>cium, illud pariter totius Naturæ commodis vtilitatique ſeruiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve"><lb/>Neque Summæ Pietati conſentaneum videtur, quod ſolam in <lb/>pœnam conditus fuerit ille ignis, perinde atque, ſi nulla futura <lb/>fuiſſet Angelorum aut hominum culpa, tellus inteſtino igne carere <lb/>debuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">Fateor in cruciandis damnatis multa præter naturam con-<lb/>tingere miris quidem, ſed veris modis, quæ Theologis diſpu-<lb/>tanda relinquimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">nihil tamen prohibet, quin idem ipſe ignis <lb/>Naturæ decretis obſecundans telluris viſcera ſuo calore foueat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">eorum, quæ in fodinis gignuntur, corporum ortum pro-<lb/>moueat.</s>
  <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">Aſtrorum virtute, ac potiſſimùm Solis, generari atque <lb/>concreſcere metalla &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">cœtera foſſilia plerique exiſtimant, adeò <lb/>vt Planetæ ipſi metallis nomen fecerint quaſi analogis: </s>
  <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">tu illis <lb/>generis claritatem detrahis inferno igni obſcuram eorum origi-<lb/>nem adſcribens.</s>
  <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">Occalluerunt aures toties in publicis Philoſophorum <lb/>diſputationibus audienti, aurum in imis terræ viſceribus à Sole <lb/>generari; </s>
  <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">iſta quidem tolerabiliùs dicerentur, ſi Solis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">ſide-<lb/>rum expirationes deorſum in terræ meatus detrudi paterentur, at-<lb/>que ex terrenis particulis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">ſidereis halitibus metalla componi: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">Sed actionem omnem aſtrorum calori atque luci ab aliquibus tri-<lb/>bui, hoc illud eſt, quod ſatis mirari nunquam potui. </s>
  <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">Quotus <lb/>enim quiſque eſt, qui ignoret à luce Solis clariſſimâ (vt de reli-<lb/>quis aſtris taceam) ne tranſuerſum quidem digitum, nedum ad <lb/>tot centenos pedes, penetrari tellurem, vtpote minimè perſpi-<lb/>cuam? </s>
  <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve">Quod verò ad calorem attinet, hoc ab ijs impetrare ma-<lb/>ximè velim, vt, cum Sol æſtiuus feruentiſſimè terram verberat, <lb/>iuberent ſummâ diligentiâ ac celeritate ſcrobem effodi paulo pro-<lb/>fundiorem, puta pedes ſex; </s>
  <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">nam extremam illam glebam illico
<pb o="70" file="0082" n="82" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
attrectantes ſe ipſi docerent, quid de Solis calore tellurem per-<lb/>uadente probabiliter opinandum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">Equidem, fateor, in me-<lb/>tallorum cauernas nunquam deſcendi, neque altius terram pene-<lb/>traui quâm domeſtica hypogæa, cum aliquando ruſticarer: </s>
  <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">tan-<lb/>tum porrò abeſt, vt ſummâ æſtate aliquid caloris ibi perciperem, <lb/>vt potiùs inde me citò proripere coactus fuerim, ne frigore nimio <lb/>correptus valetudinis integritatem imminuerem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2228" xml:space="preserve">Dabunt igitur <lb/>mihi veniam Philoſophi illi, quod Solis calorem adhuc profun-<lb/>diùs terram permeare non credam. </s>
  <s xml:id="echoid-s2229" xml:space="preserve">Quid verò in abditâ illâ terræ <lb/>regione contingat, non aliunde certiùs diſcere poſſumus, quàm <lb/>ex ijs, qui metallorum fodinas curioſiùs perueſtigârunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2230" xml:space="preserve">præter <lb/>has enim nulla depreſſior cauerna innotuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2231" xml:space="preserve">nemo quippe telluris <lb/>viſcera tam altè ſcrutaretur, niſi operæ pretium quæreret. </s>
  <s xml:id="echoid-s2232" xml:space="preserve">Omnes <lb/>autem, quoſcunque legerim de huiuſmodi fodinis diſſerentes, ſu-<lb/>premæ telluris regioni frigus, inferiori teporem primùm, deinde <lb/>calorem, qui ſenſim augeſcit, tribuunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2233" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2234" xml:space="preserve">ſpeciatim Hungari-<lb/>cas aurifodinas deſcribens Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s2235" xml:space="preserve">Baptiſta Morinus in Relatione de locis <lb/>Subterraneis adiectâ ad eam, quam ſcripſit Mundi Sublunaris <lb/>Anatomiam (pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s2236" xml:space="preserve">131.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2237" xml:space="preserve">narrat ſe deprehendiſse Menſe Iulio re-<lb/>gionem ſuperiorem terræ frigidiſſimam vſque ad pedes 480 circi-<lb/>ter; </s>
  <s xml:id="echoid-s2238" xml:space="preserve">altiùs deſcendenti occurrìſſe calorem, qui vſque eò acrior in <lb/>inferioribus ſpeluncæ partibus ſentiebatur, vt effodiendi laborem <lb/>ſuſcipere non poſſent operarij niſi nudi: </s>
  <s xml:id="echoid-s2239" xml:space="preserve">id quod in omnibus Hun-<lb/>gariæ fodinis obſeruari teſtatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2240" xml:space="preserve">His omnino affinia ſunt, quæ <lb/>ſcripſit Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s2241" xml:space="preserve">de Beguinus Tyrocinij Chymici lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2242" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s2243" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2244" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s2245" xml:space="preserve">*Cum enim,* <lb/>inquit, *ſuperiori æſtate, in Hungariâ, medio milliari in Schem-* <lb/>*nitz, in argenti fodinam mille quingentos circiter cubitos pro-* <lb/>*fundam deſcendiſſem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2246" xml:space="preserve">à foſſoribus, qui ob ſummam mineræ æſtum* <lb/>*veſtibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2247" xml:space="preserve">ipſo induſio exuti laborabant, didici; </s>
  <s xml:id="echoid-s2248" xml:space="preserve">Vapores mi-* <lb/>*nerales à centro Terræ frequenter ſurſum ferri, eorumque lu-* <lb/>*cernas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2249" xml:space="preserve">ipſoſmet, ni ſubitò recedant, extinguere: </s>
  <s xml:id="echoid-s2250" xml:space="preserve">aliquan-* <lb/>*to autem tempore poſt, in eodem loco illos halitus ad parietes fo-* <lb/>*dinæ in maſſam, quæ leui contactu inſtar olei fluat, coagulatos* <lb/>*reperiri.</s>
  <s xml:id="echoid-s2251" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2252" xml:space="preserve">Quapropter nullus videtur relictus ambigendi locus, vtrùm à <lb/>Sole, an ab Igne, quaſià Corde terræ, calor ille originem du-<lb/>cat, qui per venas diffundatur, particulaſque commiſceat, ex <lb/>quibus foſſilia coĕunt, ſiue ex metallorum aut mineralium, vt
<pb o="71" file="0083" n="83" rhead="De ignisloco."/>
vocant, ſiue ex lapidum aut marmorum, ſiuè ex gemmarum <lb/>genere cenſeantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2253" xml:space="preserve">Cum enim tellus omni varioque Spirituum, <lb/>Salium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2254" xml:space="preserve">Sulphurum genere referta ſit, atque in eius cunicu-<lb/>los ſe paſſim humor inſinuet, hic vi caloris in vaporem atte-<lb/>nuatus dum mouetur, modò ſulphuris, modò ſalis particulas, <lb/>modò ſpiritus offendit, quibus imbuatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2255" xml:space="preserve">Cumque vrgente ca-<lb/>lore ſollicitatus vapor iam certo ſpirituum genere fœtus incidat <lb/>in cognatum Sulphur, tum in Salem ſpiritibus illis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2256" xml:space="preserve">Sulphuri <lb/>congruum, ſe inuicem complectuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2257" xml:space="preserve">paulatim excoquun-<lb/>tur, atque commiſcentur adeò, vt ſingula in minimas particu-<lb/>las, vt ita loquar, contrita iam, diſcrimine omni remoto, diſcer-<lb/>ni nequeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2258" xml:space="preserve">in vnam temperentur naturam, variumque exur-<lb/>gat metallum pro variâ particularum componentium ſpecie. </s>
  <s xml:id="echoid-s2259" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi particularum huiuſmodi componentium permiſtio contigerit <lb/>craſſiore quadam Mineruâ (quia fortaſſe non ſatis virium ibi exer-<lb/>cere poteſt interior caloris origo) vel non eâ copiâ ſpecies aliqua <lb/>ſuppetat (puta ſulphura aut ſpiritum) quæ reliquis ſpeciebus pro <lb/>ratâ portione reſpondeat, rudimentum metalli conſurgit, aut <lb/>Pyrites, vulgo Marcheſita: </s>
  <s xml:id="echoid-s2260" xml:space="preserve">Idemque de cœteris foſſilibus, ana-<lb/>logiâ ſeruatâ, dicendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2261" xml:space="preserve">Et quia non vbique eadem ſpecies, aut <lb/>par copia reperitur omnium particularum, quæ aptæ ſunt ad gi-<lb/>gnendum aliquod foſſile aut metallum, ideò non omnis fert omnia <lb/>tellus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2262" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2263" xml:space="preserve">alia foſſilia nonadeò procul à ſuperficie telluris, alia in pro-<lb/>fundiore ſinu generantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2264" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2265" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2266" xml:space="preserve">Hæc ratiocinatio nihil habere videtur incredibile aut <lb/>abſurdum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2267" xml:space="preserve">ſi enim ſubdito igne calentibus in vaſis concluſæ ex <lb/>arte plures ſpecies in vnam temperantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2268" xml:space="preserve">vno eodemque ca-<lb/>lore furni Philoſophici, cuius fornici plura vaſa alijs atque alijs <lb/>herbis referta inſeruntur, varij &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2269" xml:space="preserve">oppoſitis viribus præditi li-<lb/>quores extillantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2270" xml:space="preserve">non video, cur ſimile quid præſtare non <lb/>poſſit interior ille ignis à Naturâ imis terræ latebris in-<lb/>cluſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s2271" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2272" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2273" xml:space="preserve">In tempore vtique in Chymicarum extillationum men-<lb/>tionem incidiſti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2274" xml:space="preserve">ſuſceptæ cauſæ, propoſitæque ſententiæ non <lb/>ſpernendum argumentum ſuppeditâſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s2275" xml:space="preserve">Quàm multos torquet <lb/>perpetuus ille circuitus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2276" xml:space="preserve">quaſi orbis aquarum ex fontibus per <lb/>riuos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2277" xml:space="preserve">flumina in mare dilabentium, atque iterum ex mari in <lb/>fontes redeuntium? </s>
  <s xml:id="echoid-s2278" xml:space="preserve">Nemo quippe eſt, qui ex mari per terræ cu-
<pb o="72" file="0084" n="84" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
niculos deriuatam ad fontes aquam neget; </s>
  <s xml:id="echoid-s2279" xml:space="preserve">alioquin iam tot ſæ-<lb/>cula influentibus in mare immenſis aquarum copijs, intelligi non <lb/>poteſt, quare non redundaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s2280" xml:space="preserve">Sienim quis curioſiùs ad calculos <lb/>reuocare conetur, quantam aquarum vim in mare inſèrant ſingu-<lb/>la flumina anno vno, tum diſpiciat, quantam iam per ſexaginta <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2281" xml:space="preserve">eo amplius ſæcula inuexerint, atque demum omnium fluuio-<lb/>rum aquas in mare iam dilapſas in ſummam vnam congerat, nul-<lb/>lus dubito, quin immenſum quoddam aquarum additamentum <lb/>inuenturus ſit, quod antiquorum litorum ſines tranſiliret. </s>
  <s xml:id="echoid-s2282" xml:space="preserve">Cum <lb/>verò nullum factum ſit maris incrementum, neque aliunde euo-<lb/>cari queat ex terræ viſceribus (quæ iam exhauſta eſſent) tanta <lb/>aquarum copia in fontes, manifeſtum videtur aquam ex mari <lb/>deduci. </s>
  <s xml:id="echoid-s2283" xml:space="preserve">At mare, in quod aqua defluens deſcendit, inferius eſt <lb/>fontibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2284" xml:space="preserve">per quas ergo fiſtulas aquam in ſummos montes iterum <lb/>propellit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2285" xml:space="preserve">quidem æquoris ſuperſicie excelſiores? </s>
  <s xml:id="echoid-s2286" xml:space="preserve">Quamuis <lb/>enim profundas voragines &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2287" xml:space="preserve">immenſos gurgites, quibus aqua <lb/>abſorbeatur, fingat quis, aut narret, ille tamen nodus ſemper <lb/>diſſoluendus ſupereſt, qua ratione aqua in ſuperiorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2288" xml:space="preserve">locum <lb/>propellatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2289" xml:space="preserve">nam aliud eſſe aquæ ingenium ſe æquè librantis, ex <lb/>quotidiano ſiphonum experimento didicimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2290" xml:space="preserve">An ſicut cruſtu-<lb/>lum vino Cretico immiſſum illud exugit, eòque imbuitur liquo-<lb/>re etiam pars illa, quæ vini in cyatho ſuperſiciem excedit, ita <lb/>pariter opinari liceat terram ad ſe ſurſum rapere aquas inferiùs <lb/>poſitas? </s>
  <s xml:id="echoid-s2291" xml:space="preserve">Verum ſi cupedinarius quiſpiam cruſtulo palmarem, aut <lb/>pedalem, aut etiam cubitalem longitudinem tribuat, poterit ne <lb/>ſperare liquorem, cui altera cruſtuli extremitas mergitur, vſ-<lb/>que ad alteram extremitatem aſcenſurum, atque inde guttatim <lb/>in idem vas extillaturum? </s>
  <s xml:id="echoid-s2292" xml:space="preserve">Minimè gentium. </s>
  <s xml:id="echoid-s2293" xml:space="preserve">Multo minùs aquam <lb/>in terræ cauernis libratam ſecundùm eandem maris ſuperſiciem, <lb/>poterit ipſa tellus exugendo attollere vſque ad montium verti-<lb/>cem, ad aliquot ſcilicet milliarium altitudinem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2294" xml:space="preserve">Quid igitur <lb/>ſupereſt, quàm vt infuſa per telluris venas aqua, ex ſubiecti in <lb/>centro ignis calore attenuata in vaporem, ſibi per rimas, quas <lb/>inuenit, exitum quærat in ſuperiora, donec demum vi frigoris, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2295" xml:space="preserve">vrgentibus poſterioribus halitibus iterum vapor conſtipetur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2296" xml:space="preserve">concreſcat in aquam, quæ montis procliuitati obſecundans <lb/>tandem inſluat in mare? </s>
  <s xml:id="echoid-s2297" xml:space="preserve">Hinc quia in cuniculis deprimitur aquæ <lb/>ſuperſicies, dum pars in vaporem extenuatur, ideòque tantun-
<pb o="73" file="0085" n="85" rhead="De ignis loco."/>
dem aquæ ex mari in eos illabitur, quantum indè aſcendit, ma-<lb/>nifeſtum eſt, quare non redundet mare nouâ aquarum ex flumi-<lb/>nibus ſuperueniente copia; </s>
  <s xml:id="echoid-s2298" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2299" xml:space="preserve">cur perennes ſint fluuij, ſemper <lb/>enim præſto eſt in terreę viſceribus humor, cui ſubiectus ignis per-<lb/>petuo calore ſubdit alas ad aſcendendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2300" xml:space="preserve">Quia autem vapor in <lb/>aſcenſu aut ſpiritibus, aut ſalium particulis, aut ſulphurum, <lb/>commiſcetur, prout per varias foſſilium venas tranſit, idcir-<lb/>co variæ ſunt aquarum ſcaturientium proprietates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2301" xml:space="preserve">aliæ <lb/>ſalutares, aliæ noxiæ, aliæ alijs qualitatibus præditæ deprehen-<lb/>duntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2302" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2303" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2304" xml:space="preserve">Hæc quidem ſatis commodè dicta videntur, nec ſuâ <lb/>carent probabilitate: </s>
  <s xml:id="echoid-s2305" xml:space="preserve">attamen ſi igneus ille nucleus telluri inclu-<lb/>ſus huic putamini pro portione reſpondeat, vt calorem vſque-<lb/>quaque diffundere valeat, non exiguis terminis circumſcribatur, <lb/>oportet, ſed magnum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2306" xml:space="preserve">amplum ſpatium replere dicendus eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2307" xml:space="preserve">Cum autem neſciat ignis carcerem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2308" xml:space="preserve">anguſtias, quibus conclu-<lb/>datur, pati (quanto enim terrore diſijci impoſitas moles vide-<lb/>mus, ſi ſubiectum nitrati pulueris doliolum ignem concipiat?) </s>
  <s xml:id="echoid-s2309" xml:space="preserve"><lb/>nonne ex tanto igne perpetuæ nobis impenderent ruinæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2310" xml:space="preserve">tellus <lb/>in fruſta diſſiliret? </s>
  <s xml:id="echoid-s2311" xml:space="preserve">Præterquam quod omnis ignis paſtu indiget, <lb/>nec permanere poteſt, niſi alatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2312" xml:space="preserve">aut igitur dudum extinctus <lb/>eſſet ignis ille interior, ſi materia non ſuppetit, quam abſumat, <lb/>aut ſi maiora ſemper ſuſcipit incrementa, demum depaſcenda eſ-<lb/>ſet tellus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2313" xml:space="preserve">in fauillam redigenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s2314" xml:space="preserve">Quoniam verò fatemur æter-<lb/>num fore impiorum in igne fupplicium, quorum corpora ſemper <lb/>torquebit, nunquam deuorabit, eximiumque feruorem ibi cum <lb/>tetris tenebris atque atrâ caligine fœderatum agnoſcimus ex Diui-<lb/>nis literis (id quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2315" xml:space="preserve">Sybilla quædam à Lactantio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2316" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s2317" xml:space="preserve">Diu.</s>
  <s xml:id="echoid-s2318" xml:space="preserve">inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2319" xml:space="preserve"><lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2320" xml:space="preserve">2 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s2321" xml:space="preserve">memorata prædixit loquens de extremo Iudicio Κ αὶ τότε <lb/>δυσσεβέας μὲν ἐπὶ ξόρον ἐν πυρὶ πέμψ{ει}, *Tunc demum impios* <lb/>*quidem in caliginem in igne mittet)* illud rationi conſentaneum <lb/>videri poteſt, quod dicamus igni illi inferno nihil eſſe commercij <lb/>cum Naturæ operibus, neque inter elementa hunc orbem conſti-<lb/>tuentia eſſe recenſendum.</s>
  <s xml:id="echoid-s2322" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2323" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2324" xml:space="preserve">Plura vno ſpiritu opponis: </s>
  <s xml:id="echoid-s2325" xml:space="preserve">patere igitur non per partes <lb/>dilui, quandoquidem Sol proximè in Occaſum vergens monet in-<lb/>ueniendum eſſe hodiernæ diſſertationis iuſto longioris exitum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2326" xml:space="preserve">Et <lb/>quia Lactantij mentionem faciens animum reuocaſti ad memoriam
<pb o="74" file="0086" n="86" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
eorum, quæ apud eundem nuperrimè legi illo eodem libro cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2327" xml:space="preserve">21, <lb/>atque ex recentiſſimâ lectione adhuc menti meæ inſixa verba ipſa <lb/>retinere mihi videor, profero in medium eiuſdem de illo igne <lb/>ſempiterno impiorum corpora cruciante ſententiam, *Cuius natu-* <lb/>*ra,* inquit, *diuerſa est ab hoc noſtro, quo ad uitæ neceſſaria* <lb/>*vtimur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2328" xml:space="preserve">qui niſi alicuius materiæ fomite alatur, extinguitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2329" xml:space="preserve">* <lb/>*At ille Diuinus per ſe ipſum ſemper viuit ac viget ſinè vllis ali* <lb/>*mentis; </s>
  <s xml:id="echoid-s2330" xml:space="preserve">nec admixtum habet fumum, ſed eſt purus ac liquidus,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2331" xml:space="preserve">in aquæ modum fluidus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2332" xml:space="preserve">non enim vi aliquâ ſurſum versùs* <lb/>*vrgetur, ſicut noſter, quem labes terreni corporis, quo tenetur,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2333" xml:space="preserve">fumus intermiſtus exilire cogit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2334" xml:space="preserve">ad cœleſtem naturam cum* <lb/>*trepidatione mobili ſubuolare. </s>
  <s xml:id="echoid-s2335" xml:space="preserve">Idem igitur Diuinus ignis vnâ ea-* <lb/>*demque vi, atque potentiâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2336" xml:space="preserve">cremabit impios, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2337" xml:space="preserve">recreabit, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s2338" xml:space="preserve">* <lb/>*quantum è corporibus abſumet, tantum reponet, ac ſibi ipſe æter-* <lb/>*num pabulum ſubminiſtrabit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2339" xml:space="preserve">Hæc Lactantius, niſi mea me fal-* <lb/>lit memoria. </s>
  <s xml:id="echoid-s2340" xml:space="preserve">Fauere autem videtur vox, qua vſus eſt Chriſtus <lb/>Dominus Marci 9.</s>
  <s xml:id="echoid-s2341" xml:space="preserve">48. </s>
  <s xml:id="echoid-s2342" xml:space="preserve">*Omnis enim igne ſalietur:</s>
  <s xml:id="echoid-s2343" xml:space="preserve">* quaſi ignis il-<lb/>le ſalinis particulis conſtet acriter quidem viuam carnem vrenti-<lb/>bus, ſeruantibus tamen perpetuo durantem in ſupplicio impium <lb/>quemcunque igne illo ſalitum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2344" xml:space="preserve">Concipio itaque circa huius orbis <lb/>centrum quaſi ingens ſtagnum ex acerrimis omnium cauſticorum <lb/>particulis, quæ quia natæ atque aptæ non ſunt vt inuicem com-<lb/>plicentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2345" xml:space="preserve">in vnum coëant, atque concreſcant, propterea li-<lb/>quoris in morem fluidæ ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2346" xml:space="preserve">ſi enim, vt aiebat Cicero de Nat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2347" xml:space="preserve">Deor. </s>
  <s xml:id="echoid-s2348" xml:space="preserve">*Aquæ admiſtum eſſe calorem primùm ipſe liquor, tum* <lb/>*aquæ declarat effuſio,* vbi maximus eſt calor, imò caloris origo, <lb/>ita liberè fluere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2349" xml:space="preserve">agitari dicendæ ſunt particulæ, vt nuſquam <lb/>adhereſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2350" xml:space="preserve">Sicut igitur nec oleum ſulphuris, nec aquæ acres ex <lb/>ſalibus extillatæ, quibus metalla ſoluuntur, nec ſimilia cauſtica <lb/>lucent, quamuis calore abundent; </s>
  <s xml:id="echoid-s2351" xml:space="preserve">nil mirum, ſi in inferno illo <lb/>carcere concluſus ſummus calor cum tenebris fœdus inijt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2352" xml:space="preserve">Nam vt <lb/>lucem ignis proferat, opus eſt expeditiſſimo quodam motu, quo <lb/>quandiu caret, lucere nequit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2353" xml:space="preserve">vt ſatis indicant abſtruſi in ſilicum <lb/>aut Pyritarum venis igniculi, ſiquidem nulla comparet ſcintilla, <lb/>niſi tritu atque conflictu laxatis repagulis eliciatur, quò ſe expe-<lb/>ditè vibrare valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2354" xml:space="preserve">Et quemadmodum in ſilice ſine pabulo per-<lb/>manent igniculi (quos appoſitè Poëta dixit *Semina flammæ,* nam <lb/>neque in horreis recondita ſemina indigent humore, quem tunc ſo-
<pb o="75" file="0087" n="87" rhead="De ignis loco."/>
lùm expetunt, cum terræ gremio mollito &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2355" xml:space="preserve">ſubacto ſparſa exci-<lb/>piuntur) ita nullâ materiâ, quæ conflagret, opus eft, vt ignis <lb/>ille ſeruetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2356" xml:space="preserve">hoc enim quod ignis pabulum dicimus, nil aliud <lb/>eſt quàm materia, quæ admoto igne ignem concipiens diſſolui-<lb/>tur, ac diſſipatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2357" xml:space="preserve">ac propterea priore pereunte materiâ aliam <lb/>ſubminiſtrare oportet, vt noſtros in vſus ignis ſemel excuſſus è ſi-<lb/>lice, aut ſenſim, aut repente, ſoboleſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2358" xml:space="preserve">propagetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2359" xml:space="preserve">qui ſi <lb/>leniter per materiam ſerpat, aptus eſt, vt à nobis prudenter ad-<lb/>miniſtretur, noſtriſque commodis ſeruiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2360" xml:space="preserve">ſin autem repente ma-<lb/>teriam omnem permeet, ſubito incendio illa conflagrat, vt puluis <lb/>pyrius: </s>
  <s xml:id="echoid-s2361" xml:space="preserve">qua in conflagratione quia plurimæ partes in vaporem <lb/>attenuantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2362" xml:space="preserve">rareſcentes ad ampliſſimum ſpatium ſe illico ex-<lb/>plicant, diſijciunt omnia, quæcunque obſiſtunt, atque vapor <lb/>in fumum abiens in ſuperiora ſubuolat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2363" xml:space="preserve">Hæc autem in igne illo <lb/>terræ viſceribus concluſo, qui non gignitur ex conflagratione, <lb/>ſed naturâ ſuâ ſubſiſtit, non contingunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2364" xml:space="preserve">propterea pabulo non <lb/>indiget, vt noua ſemper accenſio fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2365" xml:space="preserve">Sic ſtagnum aut lacus no-<lb/>uâ ſubinde aquâ non indiget, quemadmodum fluuius, quæ ſi de-<lb/>ficiat, alueus exiccatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2366" xml:space="preserve">nec diſſimili ratione ignis, qui apud <lb/>nos eſt, ignis fluens cenſendus eſt, ille ſtagnans. </s>
  <s xml:id="echoid-s2367" xml:space="preserve">Dicitur verò <lb/>ignis ille *Diuinus,* non quòd ei omnia præter naturam contingant, <lb/>ſed quia ſupra Naturæ vires à Diuinâ Iuſtitiâ aſſumitur ad torquen-<lb/>dos Spiritus incorporeos, quia impiorum corpora comburit, ne-<lb/>que tamen abſumit, quia ſingulos, vt ſunt meriti, diſcernens <lb/>iuxta culparum modum dolorem infligit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2368" xml:space="preserve">quæ omnia, niſi Diui-<lb/>na virtus intercederet, neutiquam ab igne ſieri poſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s2369" xml:space="preserve">Cœte-<lb/>rùm nil prohibet, quin præterea telluri calorem impertiatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2370" xml:space="preserve"><lb/>reliqua Naturæ opera adminiſtret. </s>
  <s xml:id="echoid-s2371" xml:space="preserve">Quas autem impendentes tel-<lb/>luri ruinas ex igne ampliſſimam illam cauernam replente per io-<lb/>cum iactas, non opus eſt refellere: </s>
  <s xml:id="echoid-s2372" xml:space="preserve">ſatis enim manifeſtum eſt tunc <lb/>illas eſſe timendas, cum materia accenſa repente per cuniculos ſe <lb/>dilatat, nec exitum inuenit paratum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2373" xml:space="preserve">At ignis ille purus abſque <lb/>materiæ vnico impetu attenuabilis admiſtione tantam raritatem <lb/>nonaffectat, neque adeò ampliorem locum requirit, quin ſatis <lb/>illi ſit per telluris venas ſerpere, aut etiam fortaſſe per Vulcano-<lb/>rum crateres placidè erumpere. </s>
  <s xml:id="echoid-s2374" xml:space="preserve">Sed iam nimis multa diſputandi <lb/>gratiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2375" xml:space="preserve">Mihi enim cum igne illo, ſi Deus faueat, vt ſpes eſt, ni-<lb/>hil volo eſſe commercij. </s>
  <s xml:id="echoid-s2376" xml:space="preserve">Quamuis autem illum grauiſſimum om-
<pb o="76" file="0088" n="88" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
nium ſtatuamus, non continuò omnibus igniculis in corporum <lb/>coagmentatione requiſitis ſummam pariter grauitatem tribuen-<lb/>dam cenſemus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2377" xml:space="preserve">ſicut enim illorum natura valde diſſimilis eſt, ita <lb/>quoque diſpares eorundem grauitates eſſe poſſunt immò: </s>
  <s xml:id="echoid-s2378" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2379" xml:space="preserve">aliqui-<lb/>bus Spiritibus leuitatem aliquam facilè poſſumus tribuere, vt in <lb/>Atmoſphærâ ſponte aſcendant, atque iterum vaporibus immiſti <lb/>deſcendant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2380" xml:space="preserve">Quod ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2381" xml:space="preserve">cœleſtes igniculos è Sole &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2382" xml:space="preserve">ſyderibus de-<lb/>lapſos corporibus immiſceri quis non ægrè concedat, eos ingeni-<lb/>tâ vi ad ſuæ originis caput contendere poſſe, negare non poterit, <lb/>atque adeò terreſtres igniculos graues &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2383" xml:space="preserve">fixos ſtatuet, leues verò <lb/>atque volatiles, quos ſydera eiaculantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2384" xml:space="preserve">An verò ex hoc, quod <lb/>glacies concreta exponatur nocturno frigori brumali, atque poſt-<lb/>ridie mane deprehendatur diminutum eius pondus, quod pridie <lb/>veſperi indicârat libra, argui poſſit graues eſſe igniculos, quos <lb/>maius frigus expreſſit ex glacie, in medio relinquo. </s>
  <s xml:id="echoid-s2385" xml:space="preserve">Certè, cum <lb/>olea ferè omnia ſupernatent aquæ, oleum ex cinnamomo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2386" xml:space="preserve">ex ca-<lb/>ryophyllis fundum petit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2387" xml:space="preserve">quantum verò igniculorum in his repe-<lb/>riatur, nemo neſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s2388" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div17" type="section" level="1" n="14">
<head xml:id="echoid-head43" xml:space="preserve">*DISSERTATIO QVARTA.*</head>
<head xml:id="echoid-head44" xml:space="preserve">An exustione noua ſubſtantia gignatur.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2389" xml:space="preserve">GRad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2390" xml:space="preserve">Quæ heſternâ collocutione diſputauimus, animo re-<lb/>colebam, atque ignem vehementi calore præditum, quin <lb/>aliquâ luce fulgeret, facilè admittendum eſſe mecum ipſe reputa-<lb/>bam, cùm ſæpè obſeruauerim extinctam faculam accendi, quam-<lb/>uis à flammæ cuſpide remotam eo loco, vbi lux nulla appareret, <lb/>modò nimium non eſſet interuallum ab ardente candelâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s2391" xml:space="preserve">Nec ibi <lb/>minus eſſe ignis, quàm in ipſâ flammâ, hinc conſtat, quod mul-<lb/>to citiùs, quàm admota ad flammæ latus, facula ibi ignem con-<lb/>cipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2392" xml:space="preserve">Quapropter ſi in terræ viſceribus eiuſmodi ignem admitta-<lb/>mus, qualis ex flammæ cuſpide erumpit obſcurus, vtique pluri-<lb/>mam efficacitatem à luce ſeiunctam habebimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2393" xml:space="preserve">Hinc prout ex aliâ <lb/>in aliam cogitationem deſcendere procliue eſt, illicò menti ſeſe <lb/>obiecit illa controuerſia, Vtrùm Ignis, an Terra eſſet, quę An-<lb/>tiquis Veſta dicebatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2394" xml:space="preserve">hanc enim in Vniuerſitatis centro omnes <lb/>ſtatuebant, cùm Plato in Phædro reliquos Deos ſubſequi Iouis cur-
<pb o="77" file="0089" n="89" rhead="An exustione noua ſubstantìa gignatur."/>
rum dixerit, Veſtam autem in Deorum domo ſolam manere, at-<lb/>que conſiſtere. </s>
  <s xml:id="echoid-s2395" xml:space="preserve">At Ouidius monet, *Nec tualiud Veſtam, quàm* <lb/>*viuam intellige flammam:</s>
  <s xml:id="echoid-s2396" xml:space="preserve">* Philolaus autem Pithagoræus *Ignem* <lb/>*medium, quaſi vniuerſi focum* ſtatuit, vt Plutarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2397" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s2398" xml:space="preserve">de <lb/>placitis Philoloph. </s>
  <s xml:id="echoid-s2399" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2400" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s2401" xml:space="preserve">ſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2402" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2403" xml:space="preserve">Ariſtoteles lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2404" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2405" xml:space="preserve">de Cœlo <lb/>text.</s>
  <s xml:id="echoid-s2406" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s2407" xml:space="preserve">hanc eandem Pithagoræis ſententiam tribuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2408" xml:space="preserve">*in medio* <lb/>*enim Ignem eſſe inquiunt;</s>
  <s xml:id="echoid-s2409" xml:space="preserve">* quorum rationem, cur potiùs Ignem <lb/>quàm Terram in medio ſphæræ iacere exiſtiment, ſequenti textu <lb/>73. </s>
  <s xml:id="echoid-s2410" xml:space="preserve">affert, *propterea quod maximè conuenit id cuſtodiri, quod eſt* <lb/>*potiſſimum ipſius Vniuerſi ( medium autem eſt tale, quod Iouis* <lb/>*cuſtodiam nominant) hanc habens regionem Ignis.</s>
  <s xml:id="echoid-s2411" xml:space="preserve">* Verùm Ignem <lb/>hunc Pithagoræi opinabantur eſſe Solem in Vniuerſi centro quie-<lb/>ſcentem (Tellurem verò Aſtrum) nec tamen eundem cum Veſtâ, <lb/>quanquam propterea Cleanthes putauerit Ariſtarchum Samium <lb/>violatæ religionis poſlulandum à Græcis, *tanquam ſi Vniuerſi La-* <lb/>*res Veſtamque loco mouiſſet,* vt habet Plutarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2412" xml:space="preserve">de fac. </s>
  <s xml:id="echoid-s2413" xml:space="preserve">in <lb/>orbe Lunæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2414" xml:space="preserve">Veſta enim, quam eandem Cicero lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2415" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2416" xml:space="preserve">Deor. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2417" xml:space="preserve">dicit cum eâ, quæ Græcis ἐςία (hoc eſt focus, ſic Galeno Cor <lb/>eſt ἐςία τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ) vocabatur, vtique Sol non erat, <lb/>ſiquidem vis eius ad aras, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2418" xml:space="preserve">focos pertinebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2419" xml:space="preserve">Cum autem apud <lb/>plurimos Authores habeamus Veſtam dictam fuiſſe Terram, nam <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2420" xml:space="preserve">Ouidius cecinit, *Stat vi terra ſuâ, vi ſtando Veſta vocatur:</s>
  <s xml:id="echoid-s2421" xml:space="preserve">* <lb/>Omnes facilè ad concordiam reuocamus, ſi Veſtam illam fuiſſe <lb/>Tellurem Igne perpetuo fœtam dicamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2422" xml:space="preserve">Nos ſiquidem Igni prę-<lb/>cipuum locum, videlicet circa Sphæræ centrum, concedimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2423" xml:space="preserve"><lb/>Ignem Terra ambit expanſo Marium ſinu Aquam excipiens, his <lb/>circumfunditur Aër, neque alius in hoc ſublunari orbe reperi-<lb/>tur ignis, qui ſtatui poſſit huius globi Elementum, hoc eſt, <lb/>vna ex præcipuis partibus molem hanc componentibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s2424" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2425" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2426" xml:space="preserve">Iam in hoc conſenſimus, reiectis vulgi ſomnijs de Igne <lb/>Aĕrem ambiente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2427" xml:space="preserve">concauæ lunaris cœli ſuperficiei finitimo, <lb/>cuius proprietates nullæ, nulli effectus innoteſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2428" xml:space="preserve">Veruntamen <lb/>quoniam Ignis ille intrà terræ viſcera abditus, nimis remotus eſt <lb/>à noſtris ſenſibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2429" xml:space="preserve">an omnino ſyncerum, atque à cœteris ſe-<lb/>cretum elementum ſit, ignotum eſt, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2430" xml:space="preserve">in Terrâ, Aquâ, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2431" xml:space="preserve">Aĕre purum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2432" xml:space="preserve">impermiſtum elementum nuſquam fortaſsè re-<lb/>peritur, quod quidem noſtrum ſub ſenſum cadat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2433" xml:space="preserve">propterea Ignem <lb/>hunc potiſſimum conſiderare operæ pretium fuerit, quem ſub
<pb o="78" file="0090" n="90" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
omnium aſpectum Sapientiſſimus Naturæ Author ſubiecit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2434" xml:space="preserve">ex ijs <lb/>enim quæ patent, ad ea quæ latent, facilior eſt coniectura; </s>
  <s xml:id="echoid-s2435" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2436" xml:space="preserve">vt <lb/>aiebat Cicero de Fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s2437" xml:space="preserve">*inest in explicatione Naturæ inſatiabilis quæ-* <lb/>*dam ex cognoſcendis rebus voluptas.</s>
  <s xml:id="echoid-s2438" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2439" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2440" xml:space="preserve">Ita planè: </s>
  <s xml:id="echoid-s2441" xml:space="preserve">quia de remotiſſimis rebus, ad quas propiùs <lb/>accedere non licet ad veritatis veſtigia recognoſcenda, philoſo-<lb/>phantes mihi parum diſtare videntur ab ijs, quos præſentium ìgno-<lb/>ratio non ſtimulat ad indagandas eorum cauſas, miriſicè tamen <lb/>ſoliciti inquirunt, quænam ea ſint, quibus Author Naturæ vires <lb/>ſuas exercere potuiſſet, cum tamen ea voluerit in Potentiæ ſuæ <lb/>theſauris recondita. </s>
  <s xml:id="echoid-s2442" xml:space="preserve">Illud itaque antè omnia nobis examinandum <lb/>occurrit, cum plurima quotidiè ardere conſpiciamus, quid ab <lb/>igne materiam corripiente efficiatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2443" xml:space="preserve">an ſcilicet noua quædam na-<lb/>tura in lucem prodeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2444" xml:space="preserve">ipſa exarſio ſit nouæ alicuius ſubſtantiæ <lb/>productio.</s>
  <s xml:id="echoid-s2445" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2446" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2447" xml:space="preserve">Præclarè nobiſcum agitur, quos colloquentes nemo eo-<lb/>rum audit, quos, cum Peripateticæ fectæ nomen dederint, à con-<lb/>greſſu noſtro abſterreret tua hæc, Maurocene, propoſita quæ-<lb/>ſtio, quaſi in controuerſiam vocari poſſet aliquid, quod in ipſo <lb/>Phyſicæ diſciplinæ limine tanquam minimè dubium ab omnibus <lb/>aſſumitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2448" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2449" xml:space="preserve">nos Zenonis aſſeclas exiſtimarent, qui apud Laër-<lb/>tium τὰ πῦρ vocauit τεχνηκὸν non autem φυσικον.</s>
  <s xml:id="echoid-s2450" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2451" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2452" xml:space="preserve">Si qui de Peripateticà doctrina illicò conclamatum pu-<lb/>tarent, ac huiuſmodi quæſtionem inſtitui audirent, animum non <lb/>ſatis aduerterent ad facilem inſtituendi methodum; </s>
  <s xml:id="echoid-s2453" xml:space="preserve">quam pru-<lb/>dentiſſimi diſciplinarum doctores dum conſectantur, veritatem in <lb/>exemplis non exquiſitè perſcrutantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2454" xml:space="preserve">Omnibus, fateor, fami-<lb/>liare eſt, vbi de corporum mutationibus inciderit mentio, ad li-<lb/>gnum, quod in ignem conuertitur, confugere: </s>
  <s xml:id="echoid-s2455" xml:space="preserve">quia cum vulga-<lb/>ri exemplo in rudiores tyronum mentes clarior mutationis no-<lb/>tio influit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2456" xml:space="preserve">Sed ad ſtabilienda ſua dogmata grauioribus ratio-<lb/>num momentis ducantur, oportet: </s>
  <s xml:id="echoid-s2457" xml:space="preserve">alioquin caduca nimis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2458" xml:space="preserve"><lb/>eneruata eſſet doctrina illa, quæ huic vni exemplo, quaſi claudus <lb/>baculo, inniteretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2459" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2460" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2461" xml:space="preserve">At Primam illam rerum omnium Materiem per omnia <lb/>diffuſam corpora, Puramque Potentiam, cuius præconijs lycæa <lb/>omnia vndique circumſonant, vbinam gentium latitantem de-<lb/>mum deprehendere poterunt, ac in medium proferre ad infrin-
<pb o="79" file="0091" n="91" rhead="An exuſtione noua ſubstantia gignatur."/>
gendam aduerſarij inficiantis peruicaciam? </s>
  <s xml:id="echoid-s2462" xml:space="preserve">Si enim hoc ille eos <lb/>ligni combuſti exemplo vti prohibeat, quaſi deeo vno diſputa-<lb/>tionem declinans, nihil ex mutuâ miſtorum corporum commu-<lb/>tatione conſici poterit, quodad Primam Materiam adſtruendam <lb/>efficax cenſeatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2463" xml:space="preserve">Nam præter variam elementorum complexio-<lb/>nem materiam omnem reijciet; </s>
  <s xml:id="echoid-s2464" xml:space="preserve">ipſorum verò elementorum inter <lb/>ſe mutationem nullam maiorem agnoſcet, quàm quæ aquam in-<lb/>ter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2465" xml:space="preserve">aërem intercedit, quando aut illa denſa, grauis, perſpi-<lb/>cua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2466" xml:space="preserve">frigida, in rarum, leuem, obſcurum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2467" xml:space="preserve">tepentem va-<lb/>porem ſoluitur, aut vapor in aquam cogitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2468" xml:space="preserve">tunc autem, ma-<lb/>nente eâdem aquæ naturâ, qualitates tantùm mutari plerique <lb/>Philoſophorum concedunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2469" xml:space="preserve">Quare ſi in dubium vocetur, an com-<lb/>buſto ligno noua aliqua natura, ſiuè Forma ſubſtantialis, vt vo-<lb/>cant, producatur, quodnam illis reliquum facimus argumen-<lb/>tum, quo Materiam Primam Peripateticam ex mutationibusinue-<lb/>ſtigare poſſint?</s>
  <s xml:id="echoid-s2470" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2471" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2472" xml:space="preserve">Nec locus hic, nec inſtituti noſtri ratio poſtulat, vt Pri-<lb/>mam illam Materiam probabilem reddentes conemurà Peripateti-<lb/>corum vulgo non diſſidere. </s>
  <s xml:id="echoid-s2473" xml:space="preserve">Equidem nunquam animum induxi <lb/>opinari vulgarem hunc Ignem corporum exuſtione excitatum <lb/>(quippe qui admodum varius, nec æqualiter eſſicax pro materiæ <lb/>varietate obſeruatur) apud Philoſophos velut ſimplex quoddam <lb/>elementum haberi. </s>
  <s xml:id="echoid-s2474" xml:space="preserve">Quod ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2475" xml:space="preserve">ille ex pluribus naturis concretus <lb/>eſt, nil habet ſingulare, quod de reliquis pariter corporibus mi-<lb/>ſtis aſſeri nequeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2476" xml:space="preserve">Quare etiam ſi renuerit quis de hoc diſputare, <lb/>cum de Materiâ Primâ ſermo eſt, non continuò Peripateticorum <lb/>ora obſtruet: </s>
  <s xml:id="echoid-s2477" xml:space="preserve">his nimirum aliæ quamplures corporum conuerſio-<lb/>nes, quas afferant, ſuppetere debent, quamuis ea non confla-<lb/>grauerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s2478" xml:space="preserve">Verùm (quia ab omni fuco longiſſimè abſum) ſubue-<lb/>reor, ne in puram atque illimem Ariſtotelis doctrinam, ſi ex ipſo <lb/>quidem fonte hauriatur, irrepſiſſe per Commentatorum riuos non <lb/>pauculas commentorum ſordes. </s>
  <s xml:id="echoid-s2479" xml:space="preserve">Tuam mihi dari velim, Dandu-<lb/>le, Græcæ literaturæ copiam, nec deſperarem in Ariſtotele ipſo <lb/>certiora quædam veritatis veſtigia deprehendere me poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s2480" xml:space="preserve">Me <lb/>certè à vobis redargui non patiar modò, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2481" xml:space="preserve">vehementer <lb/>oro, ſi à recto philoſophandi tramite deuium inueniatis, dum <lb/>Ariſtotelis in Philoſophiâ propè ſingularis mentem, ſententiam-<lb/>que perſequor.</s>
  <s xml:id="echoid-s2482" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="80" file="0092" n="92" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2483" xml:space="preserve">Philoſopho Naturam ſpeculanti, rerumque principia venanti, <lb/>quas mutationi obnoxias Phyſicus contemplatur, quid procli-<lb/>uius fuit, quàm manifeſtis illis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2484" xml:space="preserve">extra omnem controuerſiam <lb/>poſitis fundamentis inniti, videlicet, Rem nullam de nihilo ori-<lb/>ri, Nullam in nihilum occidere? </s>
  <s xml:id="echoid-s2485" xml:space="preserve">vt enim neceſſe eſt lancem in li-<lb/>brâ ponderibus impoſitis deprimi, ſic animum perſpicuis cedere, <lb/>vt cum Cicerone loquar *in Lucullo.</s>
  <s xml:id="echoid-s2486" xml:space="preserve">* Materiam igitur aliquam eſſe <lb/>neceſſe eſt, quam fingat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2487" xml:space="preserve">formet effectio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2488" xml:space="preserve">ſi diſſoluatur, inte-<lb/>reat non in nihilum, ſed in ſuas partes: </s>
  <s xml:id="echoid-s2489" xml:space="preserve">Nulla quippe vis, vt <lb/>eunti per ſingula patebit, mutationem in mundo moliri poteſt <lb/>(quæcunque tandem vis illa ſit, præter Deum) quin aliquid ali-<lb/>cui detrahat, ſibique aſſumat, in quo facultatem ſuam exer-<lb/>ceat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2490" xml:space="preserve">Quapropter Mutationis generatim atque vniuersè acceptæ <lb/>principium optimo iure ſtatuendum eſt illud, *Ex quo aliquid fit:</s>
  <s xml:id="echoid-s2491" xml:space="preserve">* <lb/>hæc autem eſt, ſi explicemus atque excutiamus intelligentiam <lb/>noſtram, ipſiſſima notio *Materiæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s2492" xml:space="preserve">* Ideò, quamuis à Naturâ ad-<lb/>hiberentur in ipſâ rerum effectione minutiſſimæ particulæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2493" xml:space="preserve">indi-<lb/>uiduæ, quæ dirimi diſtrahique non poſſint, primùm fortaſsè con-<lb/>fuſæ, poſtea in ordinem adductæ, non continuò Atomis rerum <lb/>principia tribuenda ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s2494" xml:space="preserve">quia ſcilicet non ob id ipſum, quia Ato-<lb/>mi ſint &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2495" xml:space="preserve">indiuidua corpuſcula, ſed ex eâ tantùm parte Principij <lb/>ratio illis conuenit, quatenus ex ijs conſtat id, quod fit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2496" xml:space="preserve">vno-<lb/>verbo, quia Materia eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s2497" xml:space="preserve">ſiuè demum particulæ illæ diuiduæ ſint, <lb/>ſiuè indiuiduæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2498" xml:space="preserve">Similiter parum refert, an ad hæc peruulgata &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2499" xml:space="preserve"><lb/>nota quatuor Elementa Ignem, Aërem, Aquam, Terram perti-<lb/>neantea, ex quibus corporum viciſſitudines gignuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2500" xml:space="preserve">non enim <lb/>quia Ignis, aut Aĕr, aut Aqua, aut Terra, ſed quia Materia <lb/>ſunt, ex qua res fiunt, Mutationis Principium cenſentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2501" xml:space="preserve">id quod <lb/>æquè tribuendum eſſet cuicunque naturæ, quæ nullam cum hiſce <lb/>elementis communionem haberet, modo ex illâ res, quæ gigni-<lb/>tur, conſtaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s2502" xml:space="preserve">Propterea reiectis Atomis, atque vulgaribus <lb/>Elementis, cœteriſque huiuſmodi, quatenus propriâ ſingulorum <lb/>notione comprehenduntur, hoc vnum omnibus, quæ fiunt, com-<lb/>mune eſt, vt ex Materiâ ortum ducant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2503" xml:space="preserve">Non quod vnam eſſe re-<lb/>rum omnium Materiam Formarum varietate diſtinctam, quemad-<lb/>modum cognatæ ſpecies, differentijs diſcretæ, generis commu-<lb/>nione iunguntur, vſquam apertè docentem Philoſophum repere-<lb/>rim; </s>
  <s xml:id="echoid-s2504" xml:space="preserve">ſed id vniuſcuiuſque Materiam dicit, ex quo illud per ſe con-
<pb o="81" file="0093" n="93" rhead="An exustione noua ſubstantia gignatur."/>
ſtituitur, nec quaſi fortuitò ex co conflatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2505" xml:space="preserve">Cœterùm etſi in plu-<lb/>ribus eiuſmodi materiam ponamus, quæ non eſſet illis cum cœ-<lb/>teris omnibus corporibus communis, ſed intrà certarum ſpecie-<lb/>rum terminos cohiberetur, adeò vt ſexcenta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2506" xml:space="preserve">eo amplius Mate-<lb/>riæ genera numerari poſſent, non repugnat, vt opinor, Ari-<lb/>ſtoteles.</s>
  <s xml:id="echoid-s2507" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2508" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2509" xml:space="preserve">Nonrepugnat profecto: </s>
  <s xml:id="echoid-s2510" xml:space="preserve">quippe qui ſub exitum libri pri-<lb/>mi Phyſicorum, quid Materiæ nomine intelligat, diſertè pro-<lb/>nuncians ait, λέγω γάρ ὑλην τὸ πρῶτον ὑποκ{εί}μενον ἑκαςω (non <lb/>ἑκἅςου, vt in quibuſdam parum emendatis Codicibus aliquando <lb/>legi perperam ſcriptum, quibus vſus videtur, qui manibus paſ-<lb/>ſim teritur Latinus interpres) έξ<unsure/> \~ου γίνεταί τι ἐνυπάοχοντος μὴ κα-<lb/>τὰ συμβεβηκός. </s>
  <s xml:id="echoid-s2511" xml:space="preserve">{εἴ} τε φθ{εί}ρετάι τι, {εἰ}ς τ\~ουτο ἀφίξεται ἔ χατον. </s>
  <s xml:id="echoid-s2512" xml:space="preserve">Ma-<lb/>teriam voco, inquit, illud primum vnicuique conſtitutum, ex <lb/>quo non temerè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2513" xml:space="preserve">caſu, inexiſtente fit aliquid. </s>
  <s xml:id="echoid-s2514" xml:space="preserve">Vt autem inno-<lb/>teſcat, quodnam cenſeri debeat illud primum, notam addit ex <lb/>rei interitu deſumptam; </s>
  <s xml:id="echoid-s2515" xml:space="preserve">id ſcilicet vltimum, in quod vnaquæ-<lb/>que res ſoluitur, cùm perit, eius Materia fuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2516" xml:space="preserve">Immò nihil re-<lb/>fert, corpus aliud illa deinceps componat, aut omninò non com-<lb/>ponat, quantum quidem ad Materiæ rationem attinet in cor-<lb/>pore diſſoluto; </s>
  <s xml:id="echoid-s2517" xml:space="preserve">eorum enim corporum, quæ ex illâ fieri poſſunt, <lb/>Materia eſt, quin neceſſe ſit corpora omnia ex câdem conſtare <lb/>poſſe, modò apta ſit, vt ex eâ aliquid fiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2518" xml:space="preserve">huic pereunti <lb/>ſuperſtes maneat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2519" xml:space="preserve">Nullus itaque dubito aſſerere, non certam ali-<lb/>quam naturam inchoatam atque imperfectam ab Ariſtotele Ma-<lb/>teriæ vocabulo deſignari, ſed abſtractam quandam à ſingulari-<lb/>bus ſimplicibuſque naturis, mentis opificio, notionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2520" xml:space="preserve">ita vt <lb/>Materia ob idipſum, quia Materia eſt, nullum certum naturæ ge-<lb/>nus, nullam magnitudinem, nullam qualitatem inferat, ſed nec <lb/>repellat, hoc vno contenta, quâ Materia eſt, quodipſa per ſe <lb/>fit vltimum, in quod res, cuius illa fuerat origo, ſoluatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2521" xml:space="preserve">Qua-<lb/>propter lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2522" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s2523" xml:space="preserve">Metaph.</s>
  <s xml:id="echoid-s2524" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2525" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s2526" xml:space="preserve">dicitur, λέ γω \’δ ὕλην, ἥ Κα\’θ ἁυ τ{ὴν} <lb/>μή τετι, μήτε πο\’σ ον, μήτε ἅλλο μήδεν λέγεται, \~ὁις ὠρ@ς {αι} τὸὔν-<lb/>ἔ ςι γὰρ τι Κα\’θ \~ὁυ Κατηγορ{έι}τ{αι} τούτων ὲκαςον. </s>
  <s xml:id="echoid-s2527" xml:space="preserve">*Di@o autem Ma-* <lb/>*teriam, quæ ſecundùm ſe neque quid, neque quantum, neque* <lb/>*aliud quidpiam dicitur, quibus ens definitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2528" xml:space="preserve">eſt enim aliquid, de* <lb/>*quo horum vnum quodque prædicatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2529" xml:space="preserve">* Et paucis interiectis conclu-<lb/>dit Philoſophus, ως τε τὸ ἔ χατον, Κα\’θ ἁυτὸ ὄυτε τὶ ουτε ποσὸν,
<pb o="82" file="0094" n="94" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
οὔτε ἄλλο ὀυδέν ἐςιν; </s>
  <s xml:id="echoid-s2530" xml:space="preserve">ὀυδὲ δὴ {αἱ} ἀποφάσ{ει}ς. </s>
  <s xml:id="echoid-s2531" xml:space="preserve">*Quare id, quod eſt vl-* <lb/>*timum, ſecundùm ſe neque eſt quid, neque quantum, neque aliud ali-* <lb/>*quid; </s>
  <s xml:id="echoid-s2532" xml:space="preserve">nec verò negationes.</s>
  <s xml:id="echoid-s2533" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2534" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2535" xml:space="preserve">Si ſatis video, ea quæ fiunt, coagmentari exiſtimatis <lb/>ex ſimplicibus naturis, in quas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2536" xml:space="preserve">diſſoluuntur, ſi intereant, ma-<lb/>nentibus adhuc integris naturis illis ſiuè coniunctis, ſiuè diſiun-<lb/>ctis, cum nec generari valeant, nec corrumpi, quippe quæ nec <lb/>ex alijs coaleſcere naturis, nec in alias diſſolui poſſunt, quia, <lb/>ſimplices cùm ſint, ex diſſimilibus rebus miſceri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2537" xml:space="preserve">temperari non <lb/>poſſunt, nec ex nihilo fieri, nec in nihilum abire, quia hæc vim <lb/>Naturæ excedunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2538" xml:space="preserve">Quod ad rem ipſam attinet, nunc quidem <lb/>non repugnabo: </s>
  <s xml:id="echoid-s2539" xml:space="preserve">verùm ſi non plus huic ſententiæ tribuitis, quâm <lb/>res &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2540" xml:space="preserve">veritas ipſa concedat, quî fieri poteſt, vt pro hac ſtare <lb/>cenſendus ſit Ariſtoteles, qui omnium confeſſione à ratione <lb/>Principijreiecit Elementa? </s>
  <s xml:id="echoid-s2541" xml:space="preserve">hæc enim corpuſcula ſimplicia à per-<lb/>uulgatis quatuor Elementis, ſi rite examinentur, vix, aut ne vix <lb/>quidem, diſtare inuenientur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2542" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2543" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2544" xml:space="preserve">Ariſtoteles, non inficior, à Principiorum numero ex-<lb/>cludit elementa lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2545" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2546" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2547" xml:space="preserve">vbi Mutationis generatim acceptæ <lb/>principia veſtigat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2548" xml:space="preserve">cum enim ab vno ad alium ſtatum tranſire, <lb/>hoc ſit mutari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2549" xml:space="preserve">fieri quod non erat, vtique prima atque ſim-<lb/>plex contrariorum ratio deprehenditur inter eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2550" xml:space="preserve">non eſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s2551" xml:space="preserve">ad <lb/>quam demum oppoſitionem quodammodo adduci videntur que-<lb/>cunque contraria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2552" xml:space="preserve">ſibi aduerſantia cenſentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2553" xml:space="preserve">Idcirco Prima <lb/>Mutationis Principia etiam Prima Contraria eſſe oportet; </s>
  <s xml:id="echoid-s2554" xml:space="preserve">atque <lb/>adeò Elementa, quæ à ſe inuicem per multiplicem oppoſitionem <lb/>ſeparantur (πῦρ γὰρ, Κ{αὶ} γῆ, Κ{αὶ} ἀὴρ, Κ{αὶ}υδωρ με\’θ ἐνα<unsure/>ντιοΤήτων <lb/>συμπεπλεγ γμένα ἐςὶ, vt loquitur textu 54.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2555" xml:space="preserve">prima principia eſſe <lb/>nequeunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s2556" xml:space="preserve">nam ex text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2557" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s2558" xml:space="preserve">ἀδὺνατον πλ{εί}ους {εἶ}ναι ἐνανΤιὼσ{ει}ς τὰς <lb/>πρώτας. </s>
  <s xml:id="echoid-s2559" xml:space="preserve">ἀ{εὶ} γὰρ ἐν ἐνὶ γέν{ει} μία ἐνανΤίωσίς ἐςιν. </s>
  <s xml:id="echoid-s2560" xml:space="preserve">ἀπασαι δὲ {αἱ} <lb/>ἐνανΤιώσ{ει}ς ἀνάγε Θαι δοκοῦσιν {εἰ}ς μίαν. </s>
  <s xml:id="echoid-s2561" xml:space="preserve">*Impoſſibile eſt plures eſſe* <lb/>*primas contrarietates; </s>
  <s xml:id="echoid-s2562" xml:space="preserve">ſemper enim in vno genere vna contrarie-* <lb/>*tas eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s2563" xml:space="preserve">omnes autem contrarietates reduci videntur ad vnam.</s>
  <s xml:id="echoid-s2564" xml:space="preserve">* <lb/>Cœterùm illa ipſa Elementa, quæ, à primorum principiorum <lb/>ratione, eatenus tantùm repelluntur, quatenus ex oppoſitioni-<lb/>bus contexta, idem Philoſophus Phyſicas rationes examinans <lb/>ſemper in medium adducit, præſertim lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2565" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2566" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s2567" xml:space="preserve">vbi, nullâ <lb/>factâ decantatæ illius Materiæ Primæ mentione, non niſi ignem,
<pb o="83" file="0095" n="95" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
aquam, aërem, terram, frigidum, calidum, humidum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2568" xml:space="preserve">ſiccum <lb/>commemorat, tanquam ea, quæ coagmentat Natura gignens, <lb/>diſſoluit corrumpens. </s>
  <s xml:id="echoid-s2569" xml:space="preserve">Neque enim ſolùm in Meteorologicis aëris <lb/>impreſſionibus generationem ex coëuntibus particulis effici, ex <lb/>ijſdem verò ſegregatis corruptionem, voluit lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2570" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2571" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s2572" xml:space="preserve">cap. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2573" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s2574" xml:space="preserve">(ſiuè apud latinum interpretem ſumma 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s2575" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s2576" xml:space="preserve">1.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2577" xml:space="preserve">Solis motui <lb/>congreganti atque ſegreganti tribuens efficientiam principij gi-<lb/>gnentis, atque corrumpentis, ἡ τοῦ ἡλίου φορὰ δι@κρίνουσα, Καὶ <lb/>συνρίνουσα, τῶ γίγνεοσθ{αι} πλησίον, ἠ ποῤ ῥ ώτερον, {αἰ}τία τῆς γενέ-<lb/>σ, Καὶ τῆς φθορᾶς. </s>
  <s xml:id="echoid-s2578" xml:space="preserve">*Solis latio diſgregans &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2579" xml:space="preserve">congregans, ex eo* <lb/>*quia fit propè aut longiùs, cauſa generationis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2580" xml:space="preserve">corruptionis eſt:</s>
  <s xml:id="echoid-s2581" xml:space="preserve">* <lb/>Verùm etiam ad gignenda metalla atque foſſilia ſimile quid in <lb/>terræ viſceribus, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2582" xml:space="preserve">ſublime in aëre, continge-<lb/>re tradidit in hanc eandem ſententiam ad calcem libri 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s2583" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s2584" xml:space="preserve"><lb/>Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s2585" xml:space="preserve">quod animalium, plantarumque ſponte ſuâ naſcentium <lb/>cauſam huic commiſtioni tribuit lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2586" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s2587" xml:space="preserve">de Gener. </s>
  <s xml:id="echoid-s2588" xml:space="preserve">Animal.</s>
  <s xml:id="echoid-s2589" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2590" xml:space="preserve">vlt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2591" xml:space="preserve"><lb/>γίνεται \’δ ἐν γῆ, Καὶ ὑ{γρ}ῶ τὰ ξῶα Καὶ τὰ φυτὰ, διὰ τὸ ἐν γῆ {με\‘ν} <lb/>ὑπάρχ{ει}ν ὑ{γρ}ὸν, ἐν \’δ ὕδατι πνεῦμα, ἐν δὲ τῶ ηανΤὶ θερμόθητα ψυ-<lb/>χικ{ήν}. </s>
  <s xml:id="echoid-s2592" xml:space="preserve">ὡς τρόπον τινὰ πάνΤα ψυχῆς {εἶ}ναι πλήρη. </s>
  <s xml:id="echoid-s2593" xml:space="preserve">διὸ σ{υν}ίςατα{αι} <lb/>ταχέως, ὀποταν ἐμπεριληφθῆ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2594" xml:space="preserve">ἐμπεριλαμβάνεται δὲ, Καὶ γίνετ{αι}, <lb/>θερμαινο {μέν}ων τῶν σωματικῶν ὑ{νρ}ῶν, ὅιον ἀφρώδης πομφὸλυξ.</s>
  <s xml:id="echoid-s2595" xml:space="preserve">*Ge-* <lb/>*nerantur autem in terrâ, humoreque, animalia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2596" xml:space="preserve">plantæ, eo quod* <lb/>*in terrâ quidem exiſtit humor, in aquâ verò ſpiritus, in uni-* <lb/>*uerſo autem calor animalis, ut quodammodo omnia animæ ſint* <lb/>*plena. </s>
  <s xml:id="echoid-s2597" xml:space="preserve">Propterea coagmentatur celeriter, quandocunque com-* <lb/>*prehenſus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s2598" xml:space="preserve">comprehenditur verò, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2599" xml:space="preserve">incaleſcentibus corporeis* <lb/>*humoribus fit uelut ſpumoſa bulla.</s>
  <s xml:id="echoid-s2600" xml:space="preserve">* In his verò quæ putreſcunt, <lb/>idcirco animalia gigni docet lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2601" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2602" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s2603" xml:space="preserve">ad finem capitis 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2604" xml:space="preserve"><lb/>(apud latinos 2.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2605" xml:space="preserve">quia natiuus calor ſeparatus compingit ea, quæ <lb/>ſegregata ſunt, {χρ}ῶα ἐ@ γίνεται τ\~οις σηπο{μεν}οις, διὰ τὸ τ{ὴν} ἀποκε-<lb/>κρι{μεν}{ην} θερμόθητα φυσικ{ὴν} \~ὀυσαν σ{υν}εςάναι τὰ ἐκκριθέντα.</s>
  <s xml:id="echoid-s2606" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2607" xml:space="preserve">Si itaque foſſilia, metalla, plantæ, animalia ex variâ halituum <lb/>tum calidorum, tum humidorum, atque frigidorum, ſicco-<lb/>rumque corpuſculorum complexione ortum ducunt, vt Ariſto-<lb/>teli placuit, ſatis patere videtur hæc quidem corpuſcula elemen-<lb/>tis affinia, ſeu etiam Elementa ipſa, Materiam eſſe, ex qua gignun-<lb/>tur atque componuntur cœtera corpora: </s>
  <s xml:id="echoid-s2608" xml:space="preserve">Sed, ſi ad genus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2609" xml:space="preserve">na-<lb/>turam vniuerſam eadem elementa reuocentur, vnumquodque
<pb o="84" file="0096" n="96" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ſuâ ſolius &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2610" xml:space="preserve">propriâ notione ſpoliari, mentis opificio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2611" xml:space="preserve">Sin autem <lb/>certi corporis Materia inquiratur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2612" xml:space="preserve">à genere vniuerſo ad ſubie-<lb/>ctam partem deſcendatur, certas qualitates certamque naturam <lb/>Materia poſtulabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2613" xml:space="preserve">cum enim ſit ex eorum numero, quæ non <lb/>abſolutè, ſed comparatè dicuntur, formis, pro corporum diſ-<lb/>ſimilitudine, Materiæ varietas reſpondebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2614" xml:space="preserve">Nam ex 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2615" xml:space="preserve">Phyſ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2616" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2617" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s2618" xml:space="preserve">τῶν πρὸς Τὶ ἡ ὕλη. </s>
  <s xml:id="echoid-s2619" xml:space="preserve">ἀλλω γὰρ {εἴ}δ{ει} ἄλλη ὺλη. </s>
  <s xml:id="echoid-s2620" xml:space="preserve">Iam verò <lb/>ſi alia alijs corporibus Materia ineſt, hæc vtique diſſimilitudo <lb/>ex ipſius Materiæ naturâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2621" xml:space="preserve">qualitatibus petenda eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2622" xml:space="preserve">Ex quo <lb/>illud conficitur, quod vbi Ariſtoteles huic verbo, cùm Mate-<lb/>riam dixit, eam ſubiecit notionem *Puram*, vt aiunt, *Potentiam*, <lb/>vnâ comprehenſione Materias omnes complecti voluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2623" xml:space="preserve">non vni-<lb/>cam eiuſdem indiuiduæ ſpeciei Materiam tot conueſtitam fabulis <lb/>in ſcenam adduxit.</s>
  <s xml:id="echoid-s2624" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2625" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2626" xml:space="preserve">Ariſtotelis vicem doleo, qui à non paucis ſatis improbè <lb/>deridetur, quaſi illiterata &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2627" xml:space="preserve">inſulſa protuliſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s2628" xml:space="preserve">etenim ſi com-<lb/>mentitias futileſque aliorum ſententias ab eius germanâ doctrinâ <lb/>ſecernerent, neque ex ampliſſimo illo fonte Metaphyſica cum <lb/>Phyſicis confusè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2629" xml:space="preserve">permixtè haurirent, ſed diſcretè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2630" xml:space="preserve">electè in <lb/>ſua quæque genera digererent, vtique egregiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2631" xml:space="preserve">præclaram <lb/>vim ingenij in illo admirarentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2632" xml:space="preserve">Si genus vltimum vniuſcuiuſ-<lb/>que Elementi (ſiue Ignem, Aërem, Aquam, Terram dixeris, <lb/>ſiue Sulphur, Spiritum, Salem, Humorem) plurimas comple-<lb/>ctatur partes, quibus aliæ ſpecies ſubiectæ fuerint, ſingulæ au-<lb/>tem naturæ ſint planè ſimplices in primâ Orbis molitione à Deo <lb/>conditæ, nonne ampliſſima in promptu eſt Materia, vt ex variâ <lb/>certarum particularum congregatione atque complexione variæ <lb/>pariter naturæ exurgant?</s>
  <s xml:id="echoid-s2633" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2634" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2635" xml:space="preserve">At ſi huiuſmodi ſimplices naturę eæ ſint, quę etiam <lb/>ſeorſim ſubſiſtere valeant ſingulę, quin cum alijs commiſcean-<lb/>tur, poſſint autem omninſo4; </s>
  <s xml:id="echoid-s2636" xml:space="preserve">promiſcuſe4; </s>
  <s xml:id="echoid-s2637" xml:space="preserve">cum quibuslibet alijs con-<lb/>fundi; </s>
  <s xml:id="echoid-s2638" xml:space="preserve">vtique omnia caſu fiunt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s2639" xml:space="preserve">, vt Scholę loquuntur, ex plu-<lb/>ribus entibus completis vnum per accidens fiet, non vnum per <lb/>ſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s2640" xml:space="preserve">Adde quod Formam omnem ſubmouere oportebit, qua <lb/>compleatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2641" xml:space="preserve">certam in ſpeciem referatur Materia; </s>
  <s xml:id="echoid-s2642" xml:space="preserve">vix enim <lb/>à compoſitis Pharmacopœorum medicamentis Naturę opera <lb/>diſtabunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s2643" xml:space="preserve">id quod vniuerſam euertere Philoſophiam vi-<lb/>detur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2644" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="85" file="0097" n="97" rhead="An exuſtione noua ſubſtantia gignatur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2645" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2646" xml:space="preserve">Quod in operibus noſtrarum artium manus efficiat, id <lb/>multo artificioſiùs Naturam efficere olim obſeruauit Cicero: </s>
  <s xml:id="echoid-s2647" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2648" xml:space="preserve"><lb/>quemadmodum caſus imitari poteſt veritatem, ita Naturę opera <lb/>conatur Ars ęmulari; </s>
  <s xml:id="echoid-s2649" xml:space="preserve">neque ideò quicquam dignitatis ipſi Na-<lb/>ture detrahitur, quòd eam Ars imitari ſtudeat, ſed hinc Artes <lb/>labor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2650" xml:space="preserve">induſtria illuſtrat, quòd ea fingant, quę ad Naturę opi-<lb/>ficium proximè accedant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2651" xml:space="preserve">Ipſe ſanè compoſitos ex Cardiacis mi-<lb/>nutiſſimè contritis atque exquiſitè commiſtis lapillos vidi, quos <lb/>pro lapide Bezoar, non obſcurâ ſpe valetudinis, vſurpare mi-<lb/>nimè dubitâſſem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2652" xml:space="preserve">quippe quiſciens, quid alijs ex eorum vſurpa-<lb/>tione acciderit proſperè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2653" xml:space="preserve">ex animi ſententiâ, non temere ex alio-<lb/>rum euentibus meis rationibus prouidere me poſſe cenſuiſſem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2654" xml:space="preserve">De-<lb/>cerpta ex arbore poma adhuc immatura ſi cineribus obruta ad <lb/>dies aliquot ſeruaueris, atque indè ad maturitatem pręcocem <lb/>deducta protuleris, an propterea, quia Solis radijs maturanda <lb/>non permiſiſti, mitiora non erunt, ſaporiſque ſuauitate care-<lb/>bunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s2655" xml:space="preserve">Multa ſunt, quę Arti materiam exquirenti, comportan-<lb/>ti, atque commiſcenti fæpè adſcribimus, Naturæ tamen effe-<lb/>ctioni tribuenda ſunt, quę multo perfectiùs particulas comminuit, <lb/>atque permiſcet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2656" xml:space="preserve">in vnam naturam temperat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2657" xml:space="preserve">Sic in Theriacâ <lb/>(quandoquidem nos quaſi à Lycæo exules in Pharmacopœorum <lb/>officinas relegaſti) ſi perpendamus, quantum interſit, recens-<lb/>ne? </s>
  <s xml:id="echoid-s2658" xml:space="preserve">an antiquior? </s>
  <s xml:id="echoid-s2659" xml:space="preserve">illa fuerit, ſtatim apparebit, quàm modicum <lb/>ſit, quod Arti tot medicamentorum ſpecies primùm ruditer com-<lb/>pingenti, quàm multum, quod Naturæ poſtmodum fermentanti <lb/>debeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2660" xml:space="preserve">Quemadmodum itaque non ex promiſcuâ ſpecierum <lb/>quarumcunque in Narthecium compactarum colluuione tempera-<lb/>tur medicamentum, ſed ex certis ſpeciebus pro ratâ portione ele-<lb/>ctis, acrite præparatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s2661" xml:space="preserve">Ita quoquè ſi fortuito concurſu diſſimi-<lb/>lium naturarum particulæ coëant, quæ neque vllo affinitatis iu-<lb/>re adſe mutuò referantur, neque ijs præditę ſint figuris, quibus <lb/>ſe arctè complecti valeant, neque præſtitutæ à Naturâ menſuræ <lb/>Rationem ſeruent, vtique miſcellanea illa corpuſculorum ſimpli-<lb/>cium turba non niſi temerè in vnum locum coacta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2662" xml:space="preserve">ſub vnum <lb/>aſpectum ſubiecta, *Vnum per accidens*, dici poterit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2663" xml:space="preserve">non enim <lb/>ex pluribus illis res vna ex Naturæ inſtituto componitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2664" xml:space="preserve">Sin autem <lb/>congruis Salibus tum volatilibus, tum fixis, iuſta humoris por-<lb/>tio permiſceat debitas Sulphuris atque Spirituum particulas, vnâ
<pb o="86" file="0098" n="98" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
vi, atque vnâ conſenſione naturæ ita conſtringuntur, vt vnum <lb/>ſint, quod Naturæ vniuerſæ commodis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2665" xml:space="preserve">vtilitati ſeruire valeat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2666" xml:space="preserve">Charetis, quem diſcipulum Lyſippus habuit, Solis Coloſſum me-<lb/>ditantis Rhodiam officinam omnibus membrorum formis refertam <lb/>ſi quis imperitus ingreſſus fuiſſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2667" xml:space="preserve">frontem mento fubnectere, <lb/>dextro humero ſiniſtrum brachium, ſiniſtro autem genu dextrum <lb/>crus attexere voluiſſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2668" xml:space="preserve">præpoſterè, inconditè, monſtrosè mem-<lb/>bra plurima collocâſſet, hic vtique vnum per accidens effeciſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s2669" xml:space="preserve"><lb/>at Chares ipſe LXX cubitorum ſimulacrum meditatus membra <lb/>omnia ſibi inuicem proportione reſpondentia aptè componens, <lb/>atque coagmentans, ſignum finxit inter Orbis miracula recen-<lb/>ſendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2670" xml:space="preserve">Haud abſimili ratione ex pluribus ſimplicibus naturis diſ-<lb/>ſimilibus quidem, ſed ſibi inuicem aptè congruentibus, ea corpora <lb/>ortum habent, quæ per ſe fieri dicuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2671" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2672" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2673" xml:space="preserve">Hæc planiſſimè conſentire videntur cum Ariſtotelis men-<lb/>te lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s2674" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s2675" xml:space="preserve">Metaph. </s>
  <s xml:id="echoid-s2676" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2677" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s2678" xml:space="preserve">(apud Græcos cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s2679" xml:space="preserve">6.) </s>
  <s xml:id="echoid-s2680" xml:space="preserve">vbi aliquam eſſe <lb/>cauſam ponit, cur ex pluribus partibus fiat vnum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2681" xml:space="preserve">πάνΤων γὰρ <lb/>ὅσα πλ{εί}ω μέρη ἔχ{ει}, Καὶ μή έςιν ὄιον σωρὸς τὸ πᾶν, ἀλ\’λ ἔςι τὶ <lb/>τὸ ὄλον παρὰ τὰ μόρια, ἔςι τι {αἳ}τιον. </s>
  <s xml:id="echoid-s2682" xml:space="preserve">*Omnium enim, quæcunque* <lb/>*plures partes habent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2683" xml:space="preserve">non ſunt Omne* (hoc eſt aggregatum) <lb/>*ſicut aceruus, ſed eſt aliquod Integrum propter partes, aliqua est* <lb/>*cauſa.</s>
  <s xml:id="echoid-s2684" xml:space="preserve">* Vbi Latinus interpres aut parum attentus in expoſitione <lb/>particulæ παρὰ, aut à corrupto Codice deceptus, vbinon τι τὸ <lb/>ὅλον legrit, ſed perperam τι τὸ ὀλλον, fucum fecit non paucis <lb/>dicens, *Sed est aliquid aliud præter partes:</s>
  <s xml:id="echoid-s2685" xml:space="preserve">* id quod ab Ariſto-<lb/>telis ſcopo longiſſimè abeſſe conſtat, qui τὸ πᾶν vocat multa <lb/>coaceruata abſque eo, quod aut vllus ordo ſeruetur, aut par-<lb/>tes ipſæ huiuſmodi ordinem, ſi quis eſt, poſtulent, quale fuiſ-<lb/>ſet illud in Charetis officina monſtri ſimulacrum, aut ſimulacri <lb/>monſtrum, cui nulla quidem defuiſſent membra, ſed omnia fuiſ-<lb/>ſent præpoſterè collocata; </s>
  <s xml:id="echoid-s2686" xml:space="preserve">quod propterea fuiſſet τὸ πᾶν, non <lb/>autem τὸ ὀλον, defuiſſet quippe forma, quam partes illæ debi-<lb/>to ordine coagmentatæ conſtituere poterant; </s>
  <s xml:id="echoid-s2687" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>paulo inferiùs hoc explicans Philoſophus quærenti, ſi definitio <lb/>pallij eſſet æs rotundum, *quænam cauſa ſit, vt rotundum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2688" xml:space="preserve">æs* <lb/>*unum ſint*, reſpondet, *quoniam hoc quidem materia, illud verò* <lb/>*forma est:</s>
  <s xml:id="echoid-s2689" xml:space="preserve">* hanc ſcilicet cauſam, cur vnum fiat propter partes, <lb/>aſſignârat, quia τὸ {με\‘ν} ὐλη, τὸ δὲ μορφὴ, Καὶ τὸ {με\‘ν} δυνάμ{ει}, τὸ
<pb o="87" file="0099" n="99" rhead="An exuſtione noua ſubstantia gignatur."/>
δὲ ὲνεργ{εί}α: </s>
  <s xml:id="echoid-s2690" xml:space="preserve">quia nimirum actu eſt id, ad quod conſtituendum <lb/>natæ atqueaptę ſunt partes Materiæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s2691" xml:space="preserve">neque alia eſt cauſa, cur <lb/>potentiâ ſphæra ſit actu ſphæra; </s>
  <s xml:id="echoid-s2692" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2693" xml:space="preserve">ſemper in definitione eſt <lb/>materia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2694" xml:space="preserve">actus, Κ{αὶ} ἀ{εὶ} τοῦ λόγου τὸ {με\‘ν} ὕλη, τὸ δὲ ἐνέργ{ει}ά <lb/>ἐςιν.</s>
  <s xml:id="echoid-s2695" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2696" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2697" xml:space="preserve">Si itaque ex his animum referamus ad Formæ defini-<lb/>tionem, quam 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2698" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2699" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2700" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s2701" xml:space="preserve">attulit, ſemperque conſtantiſ-<lb/>ſime retinuit, τὸ {εἳ}δος ἐςιν ὁ λόγος, ὁ τοῦ Τί {ἦν} {εἶ}ν{αι}. </s>
  <s xml:id="echoid-s2702" xml:space="preserve">ὄὶον τοῦ διὰ <lb/>πασῶν, τὰ δύο πρὸς ἔν: </s>
  <s xml:id="echoid-s2703" xml:space="preserve">intelligimus cuiuſque rei Formam nil aliud <lb/>eſſe pręter rationem Eſſentiæ rei illius; </s>
  <s xml:id="echoid-s2704" xml:space="preserve">quemadmodum illius, <lb/>quæ Diapaſon, à noſtris Octaua, dicitur, Conſonantiæ Forma <lb/>eſt Ratio dupla inter ſonos conſonantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s2705" xml:space="preserve">Quapropter hęc mecum <lb/>ipſe reputo. </s>
  <s xml:id="echoid-s2706" xml:space="preserve">Conſonantia Diapaſon nil aliud eſt prętèr duos pa-<lb/>riter editos ſonos Rationem duplam habentes, ſeu nil aliud eſt-<lb/>pręter Rationem duplam ſonorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s2707" xml:space="preserve">Et quidem, ſi mente ſe-<lb/>cernamus ſonos ſa4; </s>
  <s xml:id="echoid-s2708" xml:space="preserve">Ratione, illi ſunt Materiâ Conſonantię, Ra-<lb/>tio autem dupla ſonorum eſt Forma ipſius Diapaſon, cuius de-<lb/>finitionem vtraque ingreditur, re enim ipſâ nihil exiſtit Phyſi-<lb/>cum pręter ſonorum ipſorum gradus, alterum contentum, alte-<lb/>rum remiſſum, qui eam Rationem habentes ſimul emiſſi, fieri <lb/>non poteſt, quin ſibi viciſſim conſonent. </s>
  <s xml:id="echoid-s2709" xml:space="preserve">Aurichalcum ex ęre <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2710" xml:space="preserve">lapide calaminari conflatur, nec quicquam habet pręter illa <lb/>duo; </s>
  <s xml:id="echoid-s2711" xml:space="preserve">quæ ſi ſingillatim conſiderentur tanquam plura ad id nata <lb/>atqueapta, vt permiſceantur, aurichalci Materiam intelligimus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2712" xml:space="preserve">at ipſa complexio ęris lapidiſque calaminaris permiſtorum, For-<lb/>ma eſſe videtur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2713" xml:space="preserve">ratio aurichalci naturam, ſeu mauis eſſen-<lb/>tiam, conſtituens. </s>
  <s xml:id="echoid-s2714" xml:space="preserve">Idem prorſus in pharmacis omnibus compoſitis <lb/>obſeruatur, quorum Materia ſunt Medicamenta ſimplicia, For-<lb/>ma verò eorum complexio orta ex permiſtione, vi cuius notio-<lb/>nem vnam mentibus noſtris ingerit à ſimplicium notionibus di-<lb/>uerſam. </s>
  <s xml:id="echoid-s2715" xml:space="preserve">Cum autem diſſimiles ſint complexiones pro materię <lb/>diſſimilitudine, diſſimiles pariter conſtat eſſe formas; </s>
  <s xml:id="echoid-s2716" xml:space="preserve">Neque enim <lb/>Theriacę, aut Elixir, Forma eſt plurium complexio generatim <lb/>ſumpta, ſed huius quidem horum ſimplicium Medicamentorum, <lb/>aut particularum ex ijs deſumptarum, illius verò illorum com-<lb/>plexio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2717" xml:space="preserve">Quìd igitur, ſi hęc pariter ad Naturę opera traducantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s2718" xml:space="preserve"><lb/>ita vt ſimplices naturę Materię munere fungantur, earum autem <lb/>certa complexio Forma ſit, vi cuius certa corpora conſtituantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2719" xml:space="preserve">
<pb o="88" file="0100" n="100" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
Nam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2720" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2721" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2722" xml:space="preserve">tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s2723" xml:space="preserve">66. </s>
  <s xml:id="echoid-s2724" xml:space="preserve">dicitur, ἔν δὲ τὸ {εἶ}δος, \~ὁιον ή τάξις, ἤ ἡ <lb/>μουσικὴ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2725" xml:space="preserve">*Forma autem eſt unum, ut ordo, aut muſica:</s>
  <s xml:id="echoid-s2726" xml:space="preserve">* Ex quo <lb/>fiat in corporibus vitâ, vt vocant, Intentionali carentibus (ani-<lb/>malia enim, quę vim cognoſcendi appetendique habent, hìc <lb/>pręterita velim, cum de Animâ alia ſit philoſophandi ratio) For-<lb/>mam ab vniuerſâ Materiâ, ſola mentis intelligentiâ ſeiungi, pe-<lb/>rinde ferè atque Homo ab ipſâ Humanitate re ipſa non diſtin-<lb/>guitur, *Suppoſito* enim, ſeu *Perſonæ*, quod huius concreti *Homo* <lb/>eſt ſubiectum, nil Phyſicum additur à Forma, ſcilicet Huma-<lb/>nitate. </s>
  <s xml:id="echoid-s2727" xml:space="preserve">Hinc apparet non adeò ineptire Alexandręos, qui For-<lb/>mę totam rei Eſſentiam tribuunt, quemadmodum Ratio dupla <lb/>ſonorum eſt tota eſſentia Conſonantię Diapaſon, ſi res quidem <lb/>Phyſicè ſpectetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2728" xml:space="preserve">Qui verò etiam Metaphyſicis abſtractiſque <lb/>rationibus naturam in plures notiones ſcindunt, hi iure optimo <lb/>Formę addendam eſſe Materiam ſtatuunt, vt perfecta rei eſſentia <lb/>habeatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2729" xml:space="preserve">neque enim omnis Ratio dupla eſt Diapaſon, ſed Ratio <lb/>dupla ſonorum, non verò Ratio dupla longitudinis, aut grauitatis, <lb/>aut ſoliditatis.</s>
  <s xml:id="echoid-s2730" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2731" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2732" xml:space="preserve">Hęc ſi à Peripateticis, vt concedant, impetremus, ſa-<lb/>pientiſſimorum hominum controuerſię ad concordiam leui nego-<lb/>tio reuocari poſſunt, cœteroqui vſque in ſęcula ducendę, cum <lb/>vnuſquiſque aliquam veritatis particulam attingat, ſeque argu-<lb/>mentis omni luce clarioribus perſuaſum putet. </s>
  <s xml:id="echoid-s2733" xml:space="preserve">Elementa manere <lb/>in corpore miſto, aiunt plures; </s>
  <s xml:id="echoid-s2734" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2735" xml:space="preserve">multi negant; </s>
  <s xml:id="echoid-s2736" xml:space="preserve">nullus eſt <lb/>diſputationum finis. </s>
  <s xml:id="echoid-s2737" xml:space="preserve">Mihi eadem ferè eſſe quęſtio videtur, ac ſi <lb/>diſceptaretur, *An flumina in Mare influentia ſint in mari?</s>
  <s xml:id="echoid-s2738" xml:space="preserve">* Qui <lb/>enim ait, id ſolum intelligit, quod illa eadem aqua, quę ſuo in <lb/>alueo erat Iſter aut Ganges, non perierit, ſed in mari exiſtat, li-<lb/>cèt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2739" xml:space="preserve">vocabulum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2740" xml:space="preserve">notionem fluminis amiſerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2741" xml:space="preserve">Qui verò in-<lb/>ficiatur flumina in mari eſſe, id intelligit, quod nihil in mari <lb/>reperiatur, cui fluminis, nedum Iſtri aut Gangis, appellatio <lb/>conueniat, quamuis non perierit quicquam illius aquæ, quæ <lb/>fluuius erat: </s>
  <s xml:id="echoid-s2742" xml:space="preserve">quæ, quia iterum eodem alueo antiquo, vbi per <lb/>telluris cuniculos iterum deducta fuerit ad fontes, contineri po-<lb/>teſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2743" xml:space="preserve">fluere, poteſt fieri fluuius. </s>
  <s xml:id="echoid-s2744" xml:space="preserve">Haud diſpari ratione qui Ele-<lb/>menta in miſto reipſa manere aſſerunt, illud vnum conantur euin-<lb/>cere, quod natura ipſa atque ſubſtantia, ſeu entitas Aquæ, <lb/>exempli gratia, in corpore miſto inſit, quamuis Aquę notio-
<pb o="89" file="0101" n="101" rhead="An exuſtione noua ſubſtantia gignatur."/>
nem propriam tunc ſolùm obtineat, cum fuerit ſegregata à cœ-<lb/>teris, proprijſque affecta qualitatibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2745" xml:space="preserve">perinde atque vinum in <lb/>vuâ, aut oleum in oleâ eſſe concedunt omnes, quamuis vinum <lb/>aut oleum propriè non dicatur niſi ſuccus ex vuis aut oleis expreſ-<lb/>ſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s2746" xml:space="preserve">Certè ſi vnio eſt, eorum, quæ reuerâ ſunt, non verò eorum-<lb/>quæ interierunt, copulatio, non pereunt elementa, quæ mi-<lb/>ſcentur, nam Miſtio, ex Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2747" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2748" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s2749" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2750" xml:space="preserve">Corr. </s>
  <s xml:id="echoid-s2751" xml:space="preserve">eſt mi-<lb/>ſcibilium alteratorum vnio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2752" xml:space="preserve">Contra verò qui Elementa virtute <lb/>tantùm contineri in miſto concedunt, quemadmodum vinacea <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2753" xml:space="preserve">vinum nondum eſſe dicuntur, quandiu vua eſt, ſed tunc de-<lb/>mum cum fuerit ſuccus ex folliculo expreſſus, ita pariter terram <lb/>aut aquam non eſſe contendunt, dum lignum exiſtit, quia ele-<lb/>menta omnia in illâ complexione vnam obtinent ligni notionem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2754" xml:space="preserve">Sic lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2755" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s2756" xml:space="preserve">Metaph. </s>
  <s xml:id="echoid-s2757" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2758" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s2759" xml:space="preserve">τὸ Κιβώτιον ὀυ ξύλον, ἀλλὰ ξύλινον. </s>
  <s xml:id="echoid-s2760" xml:space="preserve"><lb/>ὀυδὲ τὸ ξύλον γῆ, ἀλλὰ γήϊνον: </s>
  <s xml:id="echoid-s2761" xml:space="preserve">*arca non lignum, ſed lignea; </s>
  <s xml:id="echoid-s2762" xml:space="preserve">ne-* <lb/>*que lignum terra, ſed terreum.</s>
  <s xml:id="echoid-s2763" xml:space="preserve">* Et paulo infra, τὸ Κιβώτιον ὀυ <lb/>γήϊνον, ὀυδὲ γῆ, ἀλλὰ ξύλινον; </s>
  <s xml:id="echoid-s2764" xml:space="preserve">τοῦτο γμῥ δυνάμ{ει} Κιβώτιον, Καὶ <lb/>υλη Κιβωτίου ἀυτη: </s>
  <s xml:id="echoid-s2765" xml:space="preserve">*arca nec terrea eſt, nec terra, ſed lignea;</s>
  <s xml:id="echoid-s2766" xml:space="preserve">* <lb/>*hoc enim potentiâ eſt arca, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2767" xml:space="preserve">ipſa arcæ materia.</s>
  <s xml:id="echoid-s2768" xml:space="preserve">* Sed quoniam <lb/>complexione illâ diſſolutâ, poſſunt demum ſingula elementa <lb/>ſuas recuperare notiones, dicuntur quoquè ſuis quæque reſtitui <lb/>formis. </s>
  <s xml:id="echoid-s2769" xml:space="preserve">Hæc omnia confirmare poſſem ex ipſo Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2770" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2771" xml:space="preserve"><lb/>Top. </s>
  <s xml:id="echoid-s2772" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s2773" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s2774" xml:space="preserve">ad fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s2775" xml:space="preserve">vbi lutum non eſſe terram dicit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2776" xml:space="preserve">ſed breuitati <lb/>conſultum volo.</s>
  <s xml:id="echoid-s2777" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2778" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2779" xml:space="preserve">Formam igitur fieri ex nihilo quidem ſui, ſed non ex <lb/>nihilo ſubiecti, atque educi de Materiæ potentiâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2780" xml:space="preserve">ita demum <lb/>interire, vt non prorſus in nihilum abire dicatur, hoc ſolum erit, <lb/>complexionem aut ſegregationem nouam elementorum fieri, quæ <lb/>non erat; </s>
  <s xml:id="echoid-s2781" xml:space="preserve">cui proinde noua notio, priore ceſſante, conueniat, <lb/>quin ipſæ naturæ ſimplices (quæ Materia ſunt, quia coagmentari <lb/>poterant, atque diſiungi) aut recenti effectione procreentur, aut <lb/>pereant, eatenus verò inchoatas formas in materiâ quaſi delite-<lb/>ſcere, vt tempori prodeant in lucem, quatenus ſimplicium na-<lb/>turarum particulæ, aut alijs additis, aut quibuſdam detractis, <lb/>aptæ ſunt, vt nouam exhibeant conformationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2782" xml:space="preserve">Certè ſi Vi-<lb/>triolum in furno, quem Reuerberij vocant, deſtilles, educes pri-<lb/>mùm phlegma ferè inſipidum, deinde liquorem valde acetoſum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2783" xml:space="preserve">reſidebit in fundo terra rubra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2784" xml:space="preserve">gratè purpureâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s2785" xml:space="preserve">cui ſi duos
<pb o="90" file="0102" n="102" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
liquores eductos affundas, Vitriolum eodem colore, ſapore, imò <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2786" xml:space="preserve">ferè pondere, reſtitues; </s>
  <s xml:id="echoid-s2787" xml:space="preserve">nam modico Spiritu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2788" xml:space="preserve">Sulphure auo-<lb/>lantibus conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2789" xml:space="preserve">Forma igitur Vitrioli, quæ perierat, reuiuiſcit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2790" xml:space="preserve">Quæ ſi ita ſint, fruſtra deſudare videntur Philoſophi perplexam <lb/>illam queſtionem agitantes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2791" xml:space="preserve">ad rauim vſque diſputantes, An <lb/>accidentia ſint inſtrumenta ſubſtantie, quibus proximè efficienti-<lb/>bus ſubſtantia gignatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2792" xml:space="preserve">In multis enim hinc quidem nil præter <lb/>qualitates reperiri poteſt, cui efficientia tribuatur, niſi ad Cœ-<lb/>lum aut ad Supremum Naturæ Authorem, confugiatur, velut <lb/>ad ſacram anchoram; </s>
  <s xml:id="echoid-s2793" xml:space="preserve">hinc verò à ratione prorſus alienum vi-<lb/>detur imperfectiſſima accidentia rerum vniuerſitati dare poſſe ſub-<lb/>ſtantiam, quam ipſan<unsure/>eque formaliter, vt hi loquuntur, neque <lb/>eminenter poſſideant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2794" xml:space="preserve">At ſi, præter ſimplicium naturarum com-<lb/>poſitionem rite ex Naturę conſilio inſtitutam, nullam gigni opor-<lb/>teat naturam atque ſubſtantiam nouam, nihil abſonum loquitur, <lb/>qui experimentis paſſim obuijs nixus omnem qualitatibus efficien-<lb/>tiam concedit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2795" xml:space="preserve">quandoquidem plures ſubſtantias permiſcere at-<lb/>que in vnam ſubſtantiam temperare, accidentium vires non exce-<lb/>dit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2796" xml:space="preserve">quemadmodum ſingula articulatim examinanti, quæ ad per-<lb/>miſtionem neceſſaria ſunt, conſtabit.</s>
  <s xml:id="echoid-s2797" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2798" xml:space="preserve">Quod ſi animalium quorundam ex putreſcente Materiâ ortus <lb/>negotium faceſſat, eorumque vitam non tantùm à certâ ſpiri-<lb/>tuum complexione (vt plantarum ex ſemine germinatio ſuadere <lb/>videtur) ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2799" xml:space="preserve">ab aliâ quapiam ſubſtantiâ aliquam cum humano <lb/>animo analogiam habente prodire exiſtimemus, ipſum ſaltem cor-<lb/>pus ſolâ vi accidentium componi poſſe quis diffiteatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s2800" xml:space="preserve">Quod <lb/>enim ad membrorum compoſitionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2801" xml:space="preserve">conformationem linea-<lb/>mentorum, ſpectat, illa particularum in vnum coagmentatarum <lb/>ingenio reſpondet. </s>
  <s xml:id="echoid-s2802" xml:space="preserve">Sic aliquando cum minutiſſimę niues cadunt, <lb/>plures ſtellulas niueas exactiſſimè elaboratas intueri licet; </s>
  <s xml:id="echoid-s2803" xml:space="preserve">ſic chry-<lb/>ſtallus hexagonam figuram induit; </s>
  <s xml:id="echoid-s2804" xml:space="preserve">ſic in terrâ Melitenſi lapides, <lb/>quos Linguas Serpentis vocant, certam ſemper ſeruantes figu-<lb/>ram creſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2805" xml:space="preserve">augentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s2806" xml:space="preserve">nec tamen aliqua his ineſt vita, <lb/>aut anima, ſed peculiaris eſt efficacitas Spirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2807" xml:space="preserve">Salium <lb/>hoc ordine particulas reliquas diſponentium, dum ſe illis <lb/>commiſcent.</s>
  <s xml:id="echoid-s2808" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2809" xml:space="preserve">Hęc certè alias Elementorum particulas peruadentium Spiri-<lb/>r<unsure/>uum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2810" xml:space="preserve">Salium efficacitas mihi aliquando viſa eſt ſe ducem præ-
<pb o="91" file="0103" n="103" rhead="An exuſtione noua ſubſtantia gignatur."/>
buiſſe ad inueſtigandum, cuinam ſolido fundamento inniti poſ-<lb/>ſent effata tum eorum, qui ex corporis figurâ animi coniectu-<lb/>ram capientes ſe profitentur hominum mores naturaſque ex ocu-<lb/>lis, vultu, fronte, cœteriſque membris pernoſcere deductâ ex <lb/>animantibus ſimilitudine, tum qui ſtirpium, herbarum, ac fru-<lb/>ctuum vtili@ates ad ſignatorum in illis membrorum veſtigia, quaſi <lb/>ad lydium lapidem, reuocant. </s>
  <s xml:id="echoid-s2811" xml:space="preserve">Que enim particulæ in humani <lb/>corporis conformatione ad fingendum cor ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s2812" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s2813" xml:space="preserve">confluxerunt, <lb/>vtique analogiam quandam atque naturę communionem habere <lb/>videntur cum particulis, ex quibus ſimilem in ſpeciem concur-<lb/>rentibus efformatum eſt Citrum, cuius figura cordis imaginem <lb/>proximè referens quaſi Naturæ interpres indicat ijs Spiritibus at-<lb/>que Salibus refertum eſſe Citrum, quibus Cor reficiatur, atque <lb/>recreetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2814" xml:space="preserve">Id quod de cœteris pariter intelligendum eſt, quibus <lb/>cœterorum membrorum nota aliqua dignoſcitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2815" xml:space="preserve">Plurimam au-<lb/>tem vim ad inducendam corporibus figuram ſpiritibus potiſſimum <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2816" xml:space="preserve">Salibus ineſſe, etiamſi non admodum congruentem materiam <lb/>inueniant, ſic habeo perſuaſum, vt multis argumentis non egeam. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2817" xml:space="preserve">Ex hominum ſuſpendio necatorum, atque è patibulis diu pen-<lb/>dentium cadaueribus defluente ſanie imbuta tellus herbam con-<lb/>cipit, cuius radix humani corporis ſimulacrum expreſſiùs refert, <lb/>quàm Mandragoræ radix: </s>
  <s xml:id="echoid-s2818" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2819" xml:space="preserve">à viro fide digniſſimo audiſſe me me-<lb/>mini, à ſe aliquando viſum inſignis notæ raphanum inferiores di-<lb/>midiati hominis partes tam perſpicuè imitantem, vt res mon-<lb/>ſtro proxima ſibi videretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2820" xml:space="preserve">à puero autem, qui illum manu ge-<lb/>ſtabat, accepit omnes raphanos in eodem horto eiuſdem eſſe fi-<lb/>guræ: </s>
  <s xml:id="echoid-s2821" xml:space="preserve">ibi quippe olim humata fuerant humana cadauera non <lb/>pauca. </s>
  <s xml:id="echoid-s2822" xml:space="preserve">Hinc non omnino temerè viſi ſunt Phyſiognomones ex <lb/>animantium affectionibus, quas in eo genere obſeruârunt cum hac <lb/>aut illâ membrorum conformatione particulis componentibus <lb/>congruâ coniunctas, ſi in homine lineamenta ſimilia deprehen-<lb/>derint, arguere pariter ſimilium ſpirituum cœterarumque par-<lb/>ticularum componentium copiam, non diſſimilium animi pertur-<lb/>bationum fomitem.</s>
  <s xml:id="echoid-s2823" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2824" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2825" xml:space="preserve">Papæ, Gradonice; </s>
  <s xml:id="echoid-s2826" xml:space="preserve">Suſpicabar te, quaſi polypum ſa-<lb/>xo, arctiſſimè inhærere eorum placitis, qui à ſeuerioribus Peripa-<lb/>teticis benè audire geſtiunt, illis enim paulo impenſiùs fauere vi-<lb/>debaris. </s>
  <s xml:id="echoid-s2827" xml:space="preserve">Nunc verò gaudeo, quod te mitioris Philoſophiæ aſſe-
<pb o="92" file="0104" n="104" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
clam non diſſimulanter proſitens nec ab Ariſtotele deſciſcis, nec <lb/>à Phyſicis rationibus abhorres, Philoſophus vtique bonarum in <lb/>literariâ republicâ partium.</s>
  <s xml:id="echoid-s2828" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2829" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2830" xml:space="preserve">Timidè ac pedetentim mihi in hanc Philoſophiam de-<lb/>ſcendendum duxi; </s>
  <s xml:id="echoid-s2831" xml:space="preserve">in eam enim ſententiam, quæ Primam cor-<lb/>porum omnium Materiem Phyſicè homogeneam admittit, pleri-<lb/>que Philoſophorum conſpiraſſe videntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2832" xml:space="preserve">velut Ariſtotelicam <lb/>proponunt Interpretes: </s>
  <s xml:id="echoid-s2833" xml:space="preserve">quamuis autem in illam me cæco impetu <lb/>rapi non paterer, à ſapientiſſimorum tamen virorum veſtigijs <lb/>diſcedere, nec, quam ipſi triuerant, ſemitam inire, aut Pri-<lb/>mæ Materię, quam paſſim Ariſtotelicam appellant, litem pa-<lb/>lam facere, meæ tenuitatis conſcius non audebam antè, quàm <lb/>veſtram, Amici, ſententiam planiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2834" xml:space="preserve">apertiùs exploratam ha-<lb/>berem.</s>
  <s xml:id="echoid-s2835" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2836" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2837" xml:space="preserve">Ego verò in illâ opinione populari (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2838" xml:space="preserve">Philoſophia <lb/>ſuum vulgus habet) fuiſſe ſapientiſſimos, quos innuis, viros, <lb/>non facilè adducor, vt mihi perſuadeam; </s>
  <s xml:id="echoid-s2839" xml:space="preserve">immò, vt equidem <lb/>ſentio, ſi pro ſe cauſam dicere ipſi poſſent, à non paucis opi-<lb/>nionibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2840" xml:space="preserve">quas ijs poſteri affinxerunt, ſe longiſſimè abfuiſſe te-<lb/>ſtarentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2841" xml:space="preserve">Quot inſignes, atque omnium confeſſione egregij, non <lb/>de Philoſophicis tantùm, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2842" xml:space="preserve">de Theologicis diſciplinis optimè <lb/>meriti Doctores ijs terminis Diuinam vim circumſcriptam tradi-<lb/>derunt, vt ſubiectæ nature iura violare nequeat aut duplici For-<lb/>mâ Materiam eandem imbuendo, aut illam omni Formâ ſpo-<lb/>liando? </s>
  <s xml:id="echoid-s2843" xml:space="preserve">Si tamen aliam eſſe totius Materiæ entitatem, aliam <lb/>Formæ, exiſtimâſſent, non admodum credibile eſt hoc eos infi-<lb/>nitæ virtuti fuiſſe denegaturos, quippe qui, ſi aſſererent, pu-<lb/>gnantia loqui non viderentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2844" xml:space="preserve">Verùm planiorem hanc, quam nos <lb/>ſequimur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2845" xml:space="preserve">Ariſtotelicis verbis optimè congruentem interpreta-<lb/>tionem amplexi, pro ſuâ ſapientiâ, philoſophati ſunt negando. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2846" xml:space="preserve">Quia nimirum fieri non poteſt eaſdem naturas ſimplices certo or-<lb/>dine coagmentatas (non replicatas cum diuerſâ earundem partium <lb/>collocatione) nullâ factâ aut aliquarum particularum diminutio-<lb/>ne, aut alìarum acceſſione, duplicem ſimul conſtituere com-<lb/>plexionem, atque geminatam ſubire notionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2847" xml:space="preserve">apertiſſimum eſt <lb/>Materiam eandem duplici Formâ ſimul imbui non poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s2848" xml:space="preserve">Quoniam <lb/>autem neque fieri poteſt, quin naturæ ipſæ ſimplices aut ſint in-<lb/>u<unsure/>icem rite permiſtæ, aut aliæ ab alijs ſingillatim ſeiunctæ, atque
<pb o="93" file="0105" n="105" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
adeò aliquam ſemper ſubeant notionem exijs, quæ non fortui-<lb/>tò accidunt, ſed quas Naturæ conſilio rerum vniuerſitas com-<lb/>plectitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2849" xml:space="preserve">hinc pariter fit Materiam Formâ omnino carere non <lb/>poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s2850" xml:space="preserve">Quamuis enim ſubſtantia prorſus ſimplex fuerit, ſi tamen <lb/>ſit inſtituta, vt indiſcriminatim modò ſolitaria, conſiſtat, mo-<lb/>dò cum alijs coniungatur, ex eâ parte quatenus indifferens eſt ad <lb/>plures notiones ſubeundas, rationem habet Materiæ, atque Po-<lb/>tentiæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s2851" xml:space="preserve">eadem verò quatenus reliquarum naturarum admiſtione <lb/>liberata iam non ad aliam eſſentiam pertinet, ſed ſuam habet <lb/>notionem, atque rationem ſuæ eſſentię, ſuæ Formæ reſtituta di-<lb/>citur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2852" xml:space="preserve">Ideòque apud Peripateticos ſubſtantia Cœleſtis, quia ita <lb/>ſimplex conſtituta ponitur, vt nihil ex eâ, cœteriſque naturis <lb/>aut Elementis concretum dicatur, cum intelligi non poſſit ad <lb/>plures notiones indifferens, Quinta quædam Eſſentia dicitur, ſed <lb/>carens Materiâ, quæ ſit pura potentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s2853" xml:space="preserve">Contrà verò Elementa, <lb/>licèt Phyſicè in duas incompletas naturas diſtingui nequeant, quia <lb/>tamen tùm permiſceri inter ſe, nouamque complexionem con-<lb/>ſtituere, tùm viciſſim ita alienas qualitates induere poſſunt, vt <lb/>etiam alterius cognati, ſeu, vt aiunt, ſymboli Elementi notio-<lb/>nem aliquando ſubeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s2854" xml:space="preserve">Metaphyſicè conſiderata Materiam ha-<lb/>bere cenſentur, ſeu ſubiectum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2855" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2856" xml:space="preserve">ſolâ qualitatum muta-<lb/>tione, ſeu, vt Ariſtotelis vocabulo vtar, Alteratione aliquid fie-<lb/>ri ſimpliciter, habetur lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2857" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2858" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2859" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2860" xml:space="preserve">63. </s>
  <s xml:id="echoid-s2861" xml:space="preserve">γίγνεται δὲ τὰ γιγνό-<lb/>{μεν}α ὰπλῶς, τὰ {με\‘ν} μετα{οχ}ηματίσει, \~ὁιον ἀνδρια\‘ς ἐκ χαλκοῦ: </s>
  <s xml:id="echoid-s2862" xml:space="preserve">τὰ <lb/>δὲ προσθέσ{ει}, \~ὀιον τὰ ἀυξανό {μεν}α: </s>
  <s xml:id="echoid-s2863" xml:space="preserve">τὰ \’δ ἀφερέσ{ει}, \~ὁιον ἐκ τοῦλι-<lb/>θου ὀ Ηρμῆς: </s>
  <s xml:id="echoid-s2864" xml:space="preserve">τὰ δὲσ{υν}θέσ{ετ}, \~ὁιον ὀικία, τὰ \’δ ἀλλιώσει, \~ὁιον τὰ <lb/>τρεπό {μεν}α Κατὰ τ{ὴν} ϋλην. </s>
  <s xml:id="echoid-s2865" xml:space="preserve">*Fiunt autem ea, quæ fiunt ſimplici-* <lb/>*ter, alia quidem transfiguratione, ut ſtatua ex ære, alia uerò* <lb/>*additione, ut ea quæ augentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2866" xml:space="preserve">alia detractione, ut ex lapide Mer-* <lb/>*curius; </s>
  <s xml:id="echoid-s2867" xml:space="preserve">alia compoſitione, ut domus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2868" xml:space="preserve">alia alter atione, ut ea quæ uer-* <lb/>*tuntur ſecundùm materiam.</s>
  <s xml:id="echoid-s2869" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2870" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2871" xml:space="preserve">Haud vanâ ſuſpicione ductus mihi videris, antiquiorum <lb/>aliquot authorum, quibus vtique vera laus à Sapientiâ debetur, <lb/>ſententias alienæ, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s2872" xml:space="preserve">, ferè dixerim, abſurdæ interpretationi fuiſſe <lb/>ob noxias. </s>
  <s xml:id="echoid-s2873" xml:space="preserve">Audimus certè multos acriter de Formis Partium, For-<lb/>mæ totius ſubiectis, diſceptantes, an plures ineſſe poſſint eidem <lb/>viuenti; </s>
  <s xml:id="echoid-s2874" xml:space="preserve">perinde atque ſuſpicari probabiliter quis poſſet in arbo-<lb/>re corticis, ligni, foliorum, fructûs eandem eſſe naturam, adeò
<pb o="94" file="0106" n="106" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
vt nihil interſit (quod quidĕ ad ſubſtantiam attinet, ſi in partibus <lb/>omnibus eiuſdem generis Materia atque Forma ponatur) folia ne? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2875" xml:space="preserve">an fructum? </s>
  <s xml:id="echoid-s2876" xml:space="preserve">quis decerpat ad comedendum: </s>
  <s xml:id="echoid-s2877" xml:space="preserve">neque enim mihi <lb/>perſuadeo illos dicturos perire Formæ partem in pomo ſtatim, ac <lb/>ab arbore decerpitur, atque naturam ipſam momento mutari <lb/>nullâ factâ proprietatum varietate; </s>
  <s xml:id="echoid-s2878" xml:space="preserve">nam ſurculis deciſis, vt ſe-<lb/>rantur, eandem manere naturam nemo negare poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2879" xml:space="preserve">Quòd ergo <lb/>prohibet notionem aliquam eſſe ex pluribus notionibus compoſi-<lb/>tam, adeò vt alia ſit arboris notio, quatenus partes ſimul omnes <lb/>complectitur, alia ſit ſingularum partium notio, quæ quoniam <lb/>ad illam refertur, dicitur Forma Partis ſubiecta Formæ Totius? </s>
  <s xml:id="echoid-s2880" xml:space="preserve"><lb/>Hęc nimirum ea ſunt, quæ ex Ariſtotele nuperrimè laudato fiunt <lb/>Compoſitione, vt domus: </s>
  <s xml:id="echoid-s2881" xml:space="preserve">quemadmodum enim vna eſt Domûs <lb/>notio, nil tamen vetat, quin ſuæ ſint notiones atrio, aulę, tha-<lb/>lamo, hypocauſto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2882" xml:space="preserve">cœteris; </s>
  <s xml:id="echoid-s2883" xml:space="preserve">ita quoque vna quidem eſt ar-<lb/>boris notio, ſed ſuæ conſtant cortici, ligno, folijs notiones, quin <lb/>propterea quicquam toti arbori detractum cenſeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2884" xml:space="preserve">Id autem <lb/>quod de plantis dicitur, animantibus commune eſt, in quibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2885" xml:space="preserve"><lb/>caro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2886" xml:space="preserve">oſſa inter ſe quidem ex valde diſpari particularum naturâ <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2887" xml:space="preserve">complexione non modicum differunt, ſed vnum animal con-<lb/>flant, animâ per ſingula membra peruadente; </s>
  <s xml:id="echoid-s2888" xml:space="preserve">nec animalis no-<lb/>tionem corrumpit, quod ſua ſit carni, ſua ſit oſſibus notio. </s>
  <s xml:id="echoid-s2889" xml:space="preserve">Nam <lb/>ſi anima aut pereat, vt in brutis, aut ſeparetur à corpore, vt in <lb/>homine, adeò hebetem mihifateor eſſe vim intelligendi, vt per-<lb/>ſpicere nequeam, quî fiat (quemadmodum aliquibus placet) vt, <lb/>quæ animali extincto reliqua eſt caro, non eadem ſit, quam ani-<lb/>ma imbuebat, abſque vlla nouæ ſubſtantiæ acceſſione. </s>
  <s xml:id="echoid-s2890" xml:space="preserve">Magna <lb/>quidem carni iactura facta eſt Spirituum, qui cum vitâ euanue-<lb/>runt, neque iam ampliùs motum efficere poſſunt muſculi, ad quem <lb/>fuere à Naturâ inſtituti: </s>
  <s xml:id="echoid-s2891" xml:space="preserve">ſed non continuò caro eſſe deſijt, ac ani-<lb/>mam amiſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s2892" xml:space="preserve">Audiui, nec rarò, conantes fidem ſuis dictis con-<lb/>ciliare Ariſtotelis authoritate, qui lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2893" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2894" xml:space="preserve">Meta. </s>
  <s xml:id="echoid-s2895" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s2896" xml:space="preserve">vlt. </s>
  <s xml:id="echoid-s2897" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum Oculum mortuum, vtpote ad munus videndi ineptum, <lb/>ſolâ vocis communione Oculum vocat, vt ligneam ſerram, quip-<lb/>pe ad ſecandum inutilem, ęquiuocè ſerram dicit, ita pariter car-<lb/>nem mortuam ęquiuocè carnem dici exiſtimat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2898" xml:space="preserve">Verùm numquid <lb/>ita æquiuocè *Oculus* dicitur oculus mortuus, atque oculus pictus? </s>
  <s xml:id="echoid-s2899" xml:space="preserve"><lb/>Ego ſanè menſę accumbens non eodem loco haberem oculum è
<pb o="95" file="0107" n="107" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
vitulino capite exemptum, atquea Zeuxide aut à Parrhaſio pi-<lb/>ctum; </s>
  <s xml:id="echoid-s2900" xml:space="preserve">hunc tamen, quem à menſâ reijcerem, in pinacothecam <lb/>ſedulus inferrem. </s>
  <s xml:id="echoid-s2901" xml:space="preserve">Ita quoque, quamuis ligneam ſerram ad ſe-<lb/>canda ligna inutilem inter fabrilia inſtrumenta non numerarent <lb/>fabri, non tamen ita æquiuocè ſerra dicitur lignea, atque pa-<lb/>pyracea; </s>
  <s xml:id="echoid-s2902" xml:space="preserve">nam ligneâ ſerrâ diſſectum quendam legiſſe me memini. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2903" xml:space="preserve">Quapropter cùm carni mortuę ſolam vocis communionem cum car. </s>
  <s xml:id="echoid-s2904" xml:space="preserve"><lb/>ne animatâ tribuendam cenſet Ariſtoteles, hoc mitiori interpreta-<lb/>tione indiget, vt ſcilicet de Carne Muſculoſâ locutus videatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2905" xml:space="preserve">quæ <lb/>deſiciente vitâ motum efficere non valet; </s>
  <s xml:id="echoid-s2906" xml:space="preserve">alioquin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2907" xml:space="preserve">oſſa eſsent æ-<lb/>quiuocè oſſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2908" xml:space="preserve">ebur æquiuocè ebur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2909" xml:space="preserve">id quod quâm longèſit à com-<lb/>muni hominum intelligentiâ ſenſuque diſiunctum, nemo non videt.</s>
  <s xml:id="echoid-s2910" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2911" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2912" xml:space="preserve">Vbi de viuentibus ſermo eſt, duplex mihi videtur ab <lb/>Ariſtotele agnita Formæ notio, altera quidem quæ re ipſâ à Mate-<lb/>riâ ſecernitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2913" xml:space="preserve">eſt Anima, de qua lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2914" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2915" xml:space="preserve">de Anima text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2916" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s2917" xml:space="preserve">loquens <lb/>ait, ἀναγκαῖον τ{ὴν} ψυχὴν οὐτίαν {εἶ}ναι, ὡς {εἶ}δος σώματος φυσικοῦ <lb/>δυνάμ{ει} ξωὴν ἔχοντος, *neceſſe eſt animam eſſe ſubſtantiam, ut for-* <lb/>*mam corporis naturalis potentiâ uitam habentis:</s>
  <s xml:id="echoid-s2918" xml:space="preserve">* altera verò, que <lb/>ſolâ intelligentiæ vi ſubiecto addita concipitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2919" xml:space="preserve">nam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2920" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2921" xml:space="preserve">Phyf. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2922" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2923" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s2924" xml:space="preserve">præter Materiam Natura eſſe dicitur ἡ μορρὴ, Κὰι τὸ {εἶ}δος, <lb/>τὸ Κατὰ το\‘ν λογον *forma &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2925" xml:space="preserve">ſpecies, quæ eſt ſecundum rationem:</s>
  <s xml:id="echoid-s2926" xml:space="preserve">* <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2927" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2928" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s2929" xml:space="preserve">τὸ δυυάμ{ει} σὰρξ, ἠ; </s>
  <s xml:id="echoid-s2930" xml:space="preserve">ὀς\~ο{υν} ου\’τ ἐχ{ει} πω τ{ὴν} ἒαυτ\~ου <lb/>φύσ{ην}, πρὶν ἀν λάβη τὸ {εἶ}δος, τὸ Κατὰ το\‘ν λόγον, ὄ ὁριξό {μευ}οι <lb/>λέγομεν, τί ἐςι σὰρξ, ἤ ὀς\~ο{υν}: </s>
  <s xml:id="echoid-s2931" xml:space="preserve">*potentiâ caro aut os nondum ha-* <lb/>*bet ſui ipſius naturam, antequam accipiat formam, quæ eſt ſe-* <lb/>*cundùm rationem, quam definientes dicimus, quid eſt caro, aut os:</s>
  <s xml:id="echoid-s2932" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2933" xml:space="preserve"><lb/>text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2934" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s2935" xml:space="preserve">ἡ φύσις ἂν {ἔι}η τῶν ἐχόντων ἐν ἑαυτ\~οις Κινήσεος ἀρχὴν, ἡ μορ <lb/>φὴ Κὰι τὸ {εἶ}δος, ὀυ χωριςὸν ὄν, ἀλ\’λ ἢ Κατὰ τὸν λόγον: </s>
  <s xml:id="echoid-s2936" xml:space="preserve">*habentium* <lb/>*in ſeipſis motûs principium natura utique erit forma &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2937" xml:space="preserve">ſpecies, quæ* <lb/>*non eſt ſeparabilis præterquam ſecundùm rationem.</s>
  <s xml:id="echoid-s2938" xml:space="preserve">* Adeò autem <lb/>Formæ vocabulo non niſi notionem ipſam vt plurimum intelli-<lb/>gendam eſſe conſtat, vt paulo inferiùs text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2939" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s2940" xml:space="preserve">priuationem eſſe <lb/>qu odammodo formam aſserat, ἡ μορφὴ Κὰι ἡ φύσις δικῶς λέγε-<lb/>ται, Καὶ γαῥ ἡ ςέρησις {εἶ}δος πῶς ἐςιν. </s>
  <s xml:id="echoid-s2941" xml:space="preserve">*forma &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2942" xml:space="preserve">natura duplici-* <lb/>*ter dicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2943" xml:space="preserve">etenim priuatio quodammodo forma eſt:</s>
  <s xml:id="echoid-s2944" xml:space="preserve">* atque Ma-<lb/>teriam priuatione affectam conſiderans lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2945" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s2946" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s2947" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s2948" xml:space="preserve">66. </s>
  <s xml:id="echoid-s2949" xml:space="preserve">ait, <lb/>ἔςι δὲ τὸ ὑποκ{εί} {μεν}ον ἀριθμῶ {με\‘ν} εν, {ει}δ{ει} δὲ δύο: </s>
  <s xml:id="echoid-s2950" xml:space="preserve">*eſt autem ſubie-* <lb/>*ctum numero quidem unum, formâ uerò duo;</s>
  <s xml:id="echoid-s2951" xml:space="preserve">* ob duplicem ſci-
<pb o="96" file="0108" n="108" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
licet Materiæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2952" xml:space="preserve">Priuationis definitionem: </s>
  <s xml:id="echoid-s2953" xml:space="preserve">Quicquid enim in ali-<lb/>qua rationum complexione reperitur, quòd non poſſit plures dein-<lb/>ceps notiones ſubire ex abſoluto atque primario Naturę conſilio, <lb/>illud vni notioni per ſe affixum eſt, atque adeò ad Materiam non <lb/>pertinet, quæ ad plures notiones, non quaſi ex hypotheſi, ſed <lb/>abſolutè eſt indifferens. </s>
  <s xml:id="echoid-s2954" xml:space="preserve">Hinc anima Forma dicitur, quia ſolùm <lb/>ad vitam corpori tribuendam inſtituta non antè exiſtit, quàm <lb/>viuens naſcatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s2955" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2956" xml:space="preserve">ea pars animi, quæ mentis ac rationis eſt par-<lb/>ticeps, etiamſi, cùm à corpore ſeiungitur, non intereat, quia <lb/>tamen ad vnam certam ac definitam hominis naturam conſtituen-<lb/>dam condita eſt, nec diſſimilis ſubinde notionis capax eſt, ſed ſem-<lb/>per non niſi ad hominem componendum nata eſt atque apta, ideò <lb/>ita in homine Forma dicitur, vt longiſſimè abſit à Materiæ notio-<lb/>ne. </s>
  <s xml:id="echoid-s2957" xml:space="preserve">Animantium autem, quæ ratione carent, quales ſint animę, <lb/>hìc examinare non licet, quia longiùs proueheretur noſtra hęc <lb/>diſſertatio, quàm par ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s2958" xml:space="preserve">quamuis enim nutritio, augmentatio, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2959" xml:space="preserve">generatio, in quibus animali cum plantis viuendi ratio com-<lb/>munis eſt, ſatis commodè ſpirituum, quorumdam peculiarium <lb/>materiam omnem congruo ordine diſponentium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2960" xml:space="preserve">Salium effi-<lb/>cacitati tribuatur, quin aliâ opus ſit animâ, non tamen adeò <lb/>in procliui eſt explicare, an pariter ex aliquorum ſpirituum facul-<lb/>tate organa mouente oriri poſſint notitiæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2961" xml:space="preserve">appetitiones, quibus <lb/>animalia duci videntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2962" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2963" xml:space="preserve">Verùm, quid hoc eſt, Gradonice, quod hanc agitantes quęſtio-<lb/>nem, in quam tamen nos ipſe coniecit, adeò tacitus audit Mau-<lb/>rocenus? </s>
  <s xml:id="echoid-s2964" xml:space="preserve">Ridet, opinor, quòd velut incauti piſces eſcam ex iſtâ <lb/>naſsâ petierimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s2965" xml:space="preserve">dum enim eorum, quæ vitâ carent, formas <lb/>explicare manantibus ex variâ naturarum ſimplicium complexio-<lb/>ne, aut ſegregatione, notionibus, atque hinc immortalia, penè <lb/>dixerim, philoſophantium diſſidia componentes, nec ab Ariſto-<lb/>telis veſtigijs recedentes, ſententiam illam ſtabilire conati ſumus, <lb/>eò volentes contendimus, quò ille properabat. </s>
  <s xml:id="echoid-s2966" xml:space="preserve">Hoc nimirum ſpe-<lb/>ctare, hoc voluiſse ipſo huius diſsertationis initio non obſcurè vi-<lb/>ſus eſt, nullam indicans exardeſcente materiâ effici nouam ſubſtan-<lb/>tiam. </s>
  <s xml:id="echoid-s2967" xml:space="preserve">Nobis autem nunc non licet recens genitam obtrudere <lb/>Ignis naturam, qui nouam Ignis notionem non niſi mutatæ par-<lb/>ticularum complexioni adſcribere debemus, ne pugnantia lo-<lb/>quamur.</s>
  <s xml:id="echoid-s2968" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="97" file="0109" n="109" rhead="An exuſtione noua ſubstantia gignatur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2969" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2970" xml:space="preserve">Non ſatis firmâ duceris, Dandule, coniecturâ ad ſuſpi-<lb/>candum meæ taciturnitati ſubeſse artificium: </s>
  <s xml:id="echoid-s2971" xml:space="preserve">delectabar ingenio-<lb/>rum veſtrorum luce, qua me fraudâſsem, ſi frequenti, nec vti-<lb/>li, interpellatione veſtram diſputationem interrumpere voluiſsem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s2972" xml:space="preserve">Si mihi propoſitum fuiſset huc peruenire, vt præter viuentium <lb/>animas nulla gignatur natura, plus multo petijſsem, quàm ad prę-<lb/>ſentem cauſam opus habeam: </s>
  <s xml:id="echoid-s2973" xml:space="preserve">Satis mihi eſt, ſi qualitatum com-<lb/>plexione mutatâ, variari quoquè poſse notiones concedatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s2974" xml:space="preserve">Cœ-<lb/>terùm ſuam habeant, qui Peripatetici dici volunt, Materiam <lb/>Primam, habeant Formarum ſubſtantialium, quæ ſubinde effi-<lb/>ciantur, multam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2975" xml:space="preserve">variam ſupellectilem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2976" xml:space="preserve">litem non modò ijs non <lb/>intendo, ſed videns, ſcienſque, hæc illorum effata, deditâ ope-<lb/>râ, amplector; </s>
  <s xml:id="echoid-s2977" xml:space="preserve">neque extra hos cancellos egredi<unsure/>ar, quos mihi <lb/>ipſe circumdedi. </s>
  <s xml:id="echoid-s2978" xml:space="preserve">In hac itaque quæſtione, *An exuſtio ſit nouæ* <lb/>*ſubſtantiæ productio*, non illud quæritur, an, cùm lignum incen-<lb/>ſione perit, aliqua ſit natura nouam ſubiens notionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s2979" xml:space="preserve">id enim <lb/>eſt extrà omnem controuerſiam poſitum; </s>
  <s xml:id="echoid-s2980" xml:space="preserve">quandoquidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2981" xml:space="preserve">noui <lb/>cineres manent, nec prorſus interit ſubſtantia, quę abit in flam-<lb/>mam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2982" xml:space="preserve">in auras ſoluitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2983" xml:space="preserve">Sed à Peripaticâ philoſophandi me-<lb/>thodo non recedens, hoc mihi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2984" xml:space="preserve">vobis examinandum propo-<lb/>ſui, An ardore flammæ conflagrans materia atque igneſcens <lb/>nouam concipiant formam Ignis, quæ ſit inter ſubſtantias nu-<lb/>meranda.</s>
  <s xml:id="echoid-s2985" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2986" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s2987" xml:space="preserve">Nulla ne igitur ſubſtantialis mutatio contingit, ſi quid <lb/>incenſione corrumpatur?</s>
  <s xml:id="echoid-s2988" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2989" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s2990" xml:space="preserve">Quinimmò magnam fieri mutationem aio pereunte ſub-<lb/>ſtantiâ, quæ exuſtione conſumitur (id quod minimè dubium ijs <lb/>videri poteſt, qui pręter Elementa ritè permiſta atque temperata <lb/>Formam vnam poſtulant coercentem, ac quaſi in officio conti-<lb/>nentem omnia, quę in corpore miſto inſunt) verùm præter qualita-<lb/>tes nihil gigni, quod ſit ſubſtantia, exiſtimo; </s>
  <s xml:id="echoid-s2991" xml:space="preserve">neque cuiuſquam <lb/>ſuffragium defuturum mihi perſuadeo, niſi pręiudicata opinio ra-<lb/>tionem repellat.</s>
  <s xml:id="echoid-s2992" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s2993" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s2994" xml:space="preserve">Ab Ariſtotele certè aſsenſio atque approbatio non eſt <lb/>extorquenda; </s>
  <s xml:id="echoid-s2995" xml:space="preserve">quippe qui lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s2996" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s2997" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s2998" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s2999" xml:space="preserve">Corr. </s>
  <s xml:id="echoid-s3000" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s3001" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s3002" xml:space="preserve">adeò <lb/>apertè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3003" xml:space="preserve">expreſsè Ignem cum Glacie comparat, vt quemadmo-<lb/>dum ex aquę concretione in glaciem nulla gignitur ſubſtantia, nul-<lb/>lam pariter gigni dicendum ſit ex ligni diſsolutione in Ignem; </s>
  <s xml:id="echoid-s3004" xml:space="preserve">hęc
<pb o="98" file="0110" n="110" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
enim habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s3005" xml:space="preserve">τὸ δὲ πῦρ ἔςιν ὑπερβολὴ θ@ρμότητος, ὤσπερ Καὶ <lb/>Κρύςαλλος Ψυχρότητος. </s>
  <s xml:id="echoid-s3006" xml:space="preserve">ἡ γαῥ πῆξις, Καὶ ἡ ξέσις ὑπερβολαὶ τι-<lb/>νὲς {ἔι}σιν, ἡ {με\‘ν} Ψυχρίτητος, ἡ δὲ θερμότητος. </s>
  <s xml:id="echoid-s3007" xml:space="preserve">{εἰ} \~ὀ{υν} ὁ Κούςαλλος <lb/>ἐςι πῆξις ὑγροῦ Καὶ ψυχροῦ, Καὶ τὸ πῦρ ἔςαι ξέσις θερμοῦ Καὶ <lb/>ξηροῦ, διὸ Καὶ οὐδε\‘ν ὄυτε ἐκ κρυςάλλου γίνεται, οὐ\’τ ἐκ πυρός. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3008" xml:space="preserve">*Ignis autem eſt redundantiacaloris, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3009" xml:space="preserve">glacies fri-* <lb/>*goris: </s>
  <s xml:id="echoid-s3010" xml:space="preserve">fixio enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3011" xml:space="preserve">feruor redundantiæ quæda<unsure/>m ſunt, illa quidem* <lb/>*frigoris, hæcueròcaloris. </s>
  <s xml:id="echoid-s3012" xml:space="preserve">Si igitur glacies eſt fixio humidi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3013" xml:space="preserve">frigi-* <lb/>*di, etiam ignis erit feruor calidi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3014" xml:space="preserve">ſicci: </s>
  <s xml:id="echoid-s3015" xml:space="preserve">Ideò nihil ex glacie gigni-* <lb/>*tur, neque exigne.</s>
  <s xml:id="echoid-s3016" xml:space="preserve">* Si verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3017" xml:space="preserve">ex Poëtis ſuffragium quæras, ex igne <lb/>nihil fieri affirmat Ouidius, quem virgineę pudicitię ſymbolum eſse <lb/>cecinit lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s3018" xml:space="preserve">..</s>
  <s xml:id="echoid-s3019" xml:space="preserve">.Faſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3020" xml:space="preserve"/>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s3021" xml:space="preserve">*Nec tu aliud Vestam, quàm uiuam intellige flammam,* <lb/>*Nataque de flammâ corpora nulla uides.</s>
  <s xml:id="echoid-s3022" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s3023" xml:space="preserve">*Iure igitur uirgo eſt, que ſemina nulla remittit,* <lb/>*Nec capit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3024" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3025" xml:space="preserve">comites Virginitatis amat.</s>
  <s xml:id="echoid-s3026" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3027" xml:space="preserve">Propterea Romę Virgines Veſtales pari obſeruantiâ Ignem Sacrum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3028" xml:space="preserve">pudicitiam ſeruabant.</s>
  <s xml:id="echoid-s3029" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3030" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3031" xml:space="preserve">Per quem meę cauſę fidem, auctoritatem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3032" xml:space="preserve">firma-<lb/>mentum adiungere poſtremo loco volebam, Ariſtotelem attuliſti <lb/>me pręuenens, Dandule; </s>
  <s xml:id="echoid-s3033" xml:space="preserve">ipſo enim pręlucente (cum in hunc <lb/>eundem locum antè plures annos incidiſsem) contra popularem <lb/>opinionem cœpi ratione pugnare, meque opinoſiſſimorum ho-<lb/>minum argumenta, quibus impetebar, in hac ſententiâ confir-<lb/>mârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3034" xml:space="preserve">Et verò cùm aqua nocturnis per hyemem frigoribus con-<lb/>glaciat, nihil procreari ſubſtantię, ex eo ſatis conſtat, quod ipſa <lb/>ſe meridiano calore liquefacta diffundit, iterumque conſtringitur <lb/>pro alternâ nocturni frigoris, diurnique caloris viciſſitudine. </s>
  <s xml:id="echoid-s3035" xml:space="preserve">Quam-<lb/>uis enim vltro concedam non frigidâ tantùm qualitate aquam <lb/>concreſcere (qualitatem hìc eo ſenſu accipio, qui apud Peripa-<lb/>teticos vulgaris eſt) ſed admiſtis aluminis nitrique ſpiritibus ſeu <lb/>ſalibus volatilibus, aut etiam fixis denſari, quorum copiâ non <lb/>modicâ imbutus eſt aër, quo tellus circumfunditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3036" xml:space="preserve">fidem <lb/>facit nitrum, quod parietibus adhæreſcens poſt gelidam noctem <lb/>obſeruamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3037" xml:space="preserve">non tamen aquam interire, nouamque glaciei For-<lb/>mam ſubſtantialem fieri dixerim, niſi fortè præter omnium opi-<lb/>nionem mihi perſuaderem plumbum ſolidum à liquato differre, <lb/>aut acceſſione coaguli lac perire, nouamque gigni naturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s3038" xml:space="preserve">Quod
<pb o="99" file="0111" n="111" rhead="An exustione noua ſubstantia gignatur."/>
ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3039" xml:space="preserve">eò raperer, vt concreto lacti ſuam formam tribuerem, cum <lb/>iterum in lac liquidum non ſoluatur, ſed in ſchiſton, in quo pars <lb/>caſeoſa à ſerosà ſeparata eſt, (nam vt ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3040" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3041" xml:space="preserve">de Hiſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3042" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s3043" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3044" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s3045" xml:space="preserve">Genus vnumquodque lactis habet tum ſaniem dilu-<lb/>tam, quod Serum vocamus, tum corpulentum quiddam, qui <lb/>Caſeus dicitur) id certè me non vrget in glacie, quæ Solis ardore <lb/>liquefacta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3046" xml:space="preserve">dilapſa diffunditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3047" xml:space="preserve">Cui enim tribuatur vis nouam <lb/>aquæ ſubſtantiam ex glacie efficiendi? </s>
  <s xml:id="echoid-s3048" xml:space="preserve">an Soli? </s>
  <s xml:id="echoid-s3049" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3050" xml:space="preserve">mea manus <lb/>ſi glaciem attrectet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3051" xml:space="preserve">ignis non procul poſiti calor idem re ipſa <lb/>faciunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3052" xml:space="preserve">An igitur aquam ab oppoſito igne originem ducere ar-<lb/>bitrari quis poteſt? </s>
  <s xml:id="echoid-s3053" xml:space="preserve">At ſi virtus hæc igni minimè congruit, adeò-<lb/>que nec manui, nec Soli, fatendum eſt non gigni aquam, ſed <lb/>eam, calore ſoluente, liberari vinculo, quo tenebatur, viciſ-<lb/>ſimque nec glaciei naturam aliquam eſſe præter aquam coa-<lb/>ctam, aut vinum, aliumue eiuſmodi liquorem, qui frigore <lb/>conglaciet.</s>
  <s xml:id="echoid-s3054" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3055" xml:space="preserve">Iam verò ſi cum glacie componatur Ignis apud nos ex materie <lb/>ad exardeſcendum facili excitatus, neque hìc naturam aliquam <lb/>gigni cenſebit, quiſquis Philoſophi perſonam induens contra cę-<lb/>cam vulgi opinionem ratione pugnare decreuerit, paratus popu-<lb/>larem ſententiam, quam puer imbibit, animo libenti remittere, <lb/>ſi eam ratio conuellat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3056" xml:space="preserve">Procliuius eſt quidem, nec diffiteor, opi-<lb/>nari nihil in glacie præter qualitates effici, cùm, gelu ſoluto, ite-<lb/>rum facilè comprimi, collidique poſſe videamus humorem eun-<lb/>dem, qui frigore obduruerat: </s>
  <s xml:id="echoid-s3057" xml:space="preserve">At vbi ignem materies concepit, <lb/>quamuis non planè nihil de ſubſtantiâ fieri exiſtiment omnes, at-<lb/>tamen quicquid flamma abſumit, nuſquam licet ampliùs con-<lb/>templari. </s>
  <s xml:id="echoid-s3058" xml:space="preserve">Verùm ſi duplex mutationum genus Philoſophis admo-<lb/>dum familiare, alterum quo forma materiem perficit, alterum <lb/>quo materies ſpoliatur formâ (hoc priuatione, Illud poſſeſſione <lb/>formæ terminatur) perpendamus, diſpar ignis atque glaciei con-<lb/>ditio innoteſcet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3059" xml:space="preserve">cùm enim humor in glaciem cogitur, nulla fit <lb/>ſubſtantiæ mutatio, quia nulla interit natura, nulla gignitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3060" xml:space="preserve">cum <lb/>autem lignum comburitur, non omni ſubſtantiæ mutatione va-<lb/>cat materies; </s>
  <s xml:id="echoid-s3061" xml:space="preserve">nam licèt nullam ab efficientibus cauſis recipiat for-<lb/>mam, aliquam tamen amittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3062" xml:space="preserve">Neque mirum, ſi glaciei ſoli-<lb/>ditas calore labefacta fluit, idemque liquor denuo manat, igne <lb/>verò pereunte, quod fuit lignum, nuſquam apparet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3063" xml:space="preserve">glacies
<pb o="100" file="0112" n="112" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
enim liquentium particularum concretione, ignis autem concre-<lb/>tarum diſſipatione contingit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3064" xml:space="preserve">quis porrò neſciat faciliùs congre-<lb/>gata diſſolui, quàm diſſipata congregari? </s>
  <s xml:id="echoid-s3065" xml:space="preserve">Sed age nunc, deſigna, <lb/>quæ noua ignis natura procreetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s3066" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3067" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3068" xml:space="preserve">Flamma ſe illicò videndam obijcit, ſuaque ſibi luce præ-<lb/>conium faciens formam oſtentat nouam.</s>
  <s xml:id="echoid-s3069" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3070" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3071" xml:space="preserve">Ergo ſubſtantiam ad exiguum breuiſſimumque temporis <lb/>punctum duraturam moliri oportuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s3072" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3073" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3074" xml:space="preserve">ἡ {με?</s>
  <s xml:id="echoid-s3075" xml:space="preserve">\‘ν} γὰρ φλὸξ, vt Ariſtoteles ait lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3076" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3077" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3078" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3079" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3080" xml:space="preserve">διὰ συνεχοῦς υγροῦ Καὶ ξηρο\~ν μεταβαλλόντψν γίγνεται, Κί ὁυ <lb/>τρέφεται. </s>
  <s xml:id="echoid-s3081" xml:space="preserve">ὀυ γὰρ ἡ ἀυγὴ \~ὀυσα διαμφυει ὀυδένα {χρ}ὀνον, ὡς {εἰ}π{εῖ}ν. </s>
  <s xml:id="echoid-s3082" xml:space="preserve"><lb/>*Flamma enim ex continuo bumido &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3083" xml:space="preserve">ſicco migrantibus gignitur*, <lb/>*non alitur*; </s>
  <s xml:id="echoid-s3084" xml:space="preserve">*non enim eadem exiſtens permanet vllo tempore*,* vt* <lb/>*ita dicam.</s>
  <s xml:id="echoid-s3085" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3086" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3087" xml:space="preserve">Cum autem non quaſi caſu quodam atque fortuitò <lb/>flammæ vita abrumpatur, ſed ita nata ſit, vt continuò intereat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3088" xml:space="preserve">non ſatis ſano conſilio prudens Natura videretur ſibi ſcopum de-<lb/>ſtinâſſe, quò ratio omnis totius exuſtionis conferatur, tam ca-<lb/>ducam, fugacemque, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s3089" xml:space="preserve">, vt ita loquar, momentaneam ſubſtan-<lb/>tiam, cum potuerit maiore compendio ſolâ caloris aliarumque <lb/>qualitatum acceſſione aſſequi, quicquid demum flammæ virtuti <lb/>atque efficacitati tribuendum fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3090" xml:space="preserve">Forma enim, quę ſubſtan-<lb/>tia ſit (ſi Peripateticos audiamus) ſuas ſibi tutatur proprietates, <lb/>&amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s3091" xml:space="preserve">, ſiqua fortè perierit, reſtituit, quippe quæ natura cum ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3092" xml:space="preserve"><lb/>ſanè multo potiori iure quàm Materia, ineo, cui ineſt, princi-<lb/>pium primum eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3093" xml:space="preserve">cauſa cohibens in ſe naturalem efficientiam <lb/>tum tranquillæ quietis in ſuarum qualitatum cuſtodiâ, tum effi-<lb/>cacis motionis in recuperandâ earum poſſeſſione, à qua fuerit per <lb/>vim deturbata. </s>
  <s xml:id="echoid-s3094" xml:space="preserve">Quî autem ſeruandis flammæ proprietatibus ſtu-<lb/>deret Forma, quæ minimo momento auolat, aut repararet amiſſas, <lb/>cuius tota vis eſt in diſſipandâ ſubſtantiâ?</s>
  <s xml:id="echoid-s3095" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3096" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3097" xml:space="preserve">Vtique, ſi corporibus illis, quorum particulæ in vnam <lb/>ſpeciem minùs perfectè temperantur, peculiarem formam parca <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3098" xml:space="preserve">diligens Natura negauit, ne nimis largè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3099" xml:space="preserve">in Meteorologicas <lb/>impreſſiones, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3100" xml:space="preserve">in coquorum embammata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3101" xml:space="preserve">in Seplaſiariorum <lb/>pigmenta, pretioſam formarum ſuppellectilem profundere cogere-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3102" xml:space="preserve">non video, cur adeò prodigam ſe debuerit exhibere, vt erum-<lb/>penti atque continuò euaneſcenti flammæ formam tribueret.</s>
  <s xml:id="echoid-s3103" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="101" file="0113" n="113" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3104" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3105" xml:space="preserve">Dixerint fortaſſe igneæ illius Formæ aſſertores non eſſe <lb/>flammam cum embammatis aut pigmentis comparandam, hæc <lb/>enim artis ſunt opus, illa Naturæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s3106" xml:space="preserve">In Meteoris verò, quæ ex for-<lb/>tuitâ halituum concurſione non vno modo coaleſcunt, non opus <lb/>eſſe nouâ Formâ, quemadmodum in Flammâ, cuius certam ori-<lb/>ginem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3107" xml:space="preserve">molitionem indicare videntur ſigura, motus, calor, lux: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3108" xml:space="preserve">porrò Nebulam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3109" xml:space="preserve">Nubem nil eſſe præter aquæ ſubſtantiam in <lb/>vaporem attenuatæ, qui iterum coactus in Rorem, aut Plu-<lb/>uiam, tellurem perfundit, aut ſi coagulum accedat, in Niuem <lb/>concreſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3110" xml:space="preserve">obdureſcit in Grandinem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3111" xml:space="preserve">Ventum terrenis expi-<lb/>rationibus nihil addere præter motum; </s>
  <s xml:id="echoid-s3112" xml:space="preserve">Irides, Coronas, Virgas, <lb/>Parelia, Paraſelenes, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3113" xml:space="preserve">Cometas ex lucis commiſtione cum <lb/>corpore ſemidiaphano oriri Κα\’τ έ μφασ ιν non autem Καθ’ ύπόςασιν, <lb/>vt Ariſtoteles loquitur lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3114" xml:space="preserve">de mundo: </s>
  <s xml:id="echoid-s3115" xml:space="preserve">Propterea his non dari à <lb/>Naturâ ſubſtantialem Formam. </s>
  <s xml:id="echoid-s3116" xml:space="preserve">Fulmina autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3117" xml:space="preserve">quæcunque <lb/>alia Meteora verè ignita ad idem pertinere genus, quo noſtra-<lb/>tes ignes comprehenduntur, atque his propriam Ignis formam <lb/>tribuendam; </s>
  <s xml:id="echoid-s3118" xml:space="preserve">neque enim ſuà formâ carere debet elementum <lb/>ignis, quamuis apud nos non purum ſit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3119" xml:space="preserve">impermiſtum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3120" xml:space="preserve">hoc autem <lb/>elementum ſcilicet Ignem, in flammâ ineſſe quis neget? </s>
  <s xml:id="echoid-s3121" xml:space="preserve">cuius ta-<lb/>men nullum apparebat in ligno veſtigium.</s>
  <s xml:id="echoid-s3122" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3123" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3124" xml:space="preserve">Quid de Meteorologicis impreſſionibus dicendum ſit, <lb/>nunc quidem non admodum moror, ſingulæ quippe peculiarem <lb/>poſtulant explicationem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3125" xml:space="preserve">in ligno autem, dum adhuc lignum <lb/>eſt, veſtigia ignis perſequi tunc erit operæ pretium, quando <lb/>methodum, qua contingat exuſtio, indagabimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3126" xml:space="preserve">ſatis eſt mi-<lb/>hi, ſi nouam ſubſtantialem formam in flammâ non agnoſcamus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3127" xml:space="preserve">Si enim hanc noua forma componat, Formam corrumpat ne-<lb/>ceſſe eſt virtus illa eſſiciens, quæ flammam extinguit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3128" xml:space="preserve">illa igitur <lb/>eadem virtus aliam pariter formam efficit, quæ pereuntis in lo-<lb/>cum ſuccedat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3129" xml:space="preserve">flammâ nimirum in auras abeunte, negare quis <lb/>velit, quin ſit aëris, aut alia quæpiam forma in materiâ, quam <lb/>priùs ignis formâ imbutam aſſerebat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3130" xml:space="preserve">Quis autem facilè ſibi per-<lb/>iuadeat breuiſſimo temporis puncto nouam aëris formam effici, ſi-<lb/>uè ab aquâ ſuperfuſâ extinguatur flamma, ſiuè ab arenæ vi non <lb/>modicâ iniectâ opprimatur, ſiue conuerſâ deorſum face à ceris <lb/>liquentibus propellatur, ſiue emunctorio aut digitis compreſſo <lb/>ellychnio præfocetur, ſiuè ſpiritu validiùs immiſſo exſuffletur?</s>
  <s xml:id="echoid-s3131" xml:space="preserve">
<pb o="102" file="0114" n="114" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
His omnibus pares ad efficiendam aëris formam vires, quemad-<lb/>modum par eſt facultas extinguendi flammam, citrà fabularum <lb/>commenta tribuere quis poſſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s3132" xml:space="preserve">Quod ſi, vt aquæ, arenæ, ceræ, <lb/>digitis, emunctorio, ſpiritui denegent vim eſſiciendi aëris, nul-<lb/>lam autument nouam aëris formam abeunti ignis formæ ſucce-<lb/>dere (cum maximè nihil ex igne, quemadmodum neque ex gla-<lb/>cie, fieri doceat laudatus Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3133" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3134" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s3135" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3136" xml:space="preserve">Cor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3137" xml:space="preserve">tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s3138" xml:space="preserve">21.) <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3139" xml:space="preserve">quin pariter aiunt exuſto ligno nullam ignis ſubſtantialem formam <lb/>gigni? </s>
  <s xml:id="echoid-s3140" xml:space="preserve">id quod multo faciliùs concedi poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3141" xml:space="preserve">forma quippe Ele-<lb/>menti formæ corporis miſti ſubiecta cum ſit, materiem abundè <lb/>perſicit, etiam ſi ſuprema illa forma pereat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3142" xml:space="preserve">At ignis forma &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3143" xml:space="preserve"><lb/>aëris non eâ inter ſe cognatione iunguntur, vt eandem materiæ <lb/>particulam pariter afficiant, ac proinde alterutrâ pereunte, altera <lb/>nondum exiſtens materiam imbuere nequit, ſed opus eſt no-<lb/>uâ formæ effectione. </s>
  <s xml:id="echoid-s3144" xml:space="preserve">Satius itaque fuerit peculiarem, nouamque <lb/>ignis formam ſubſtantialem flammæ denegare.</s>
  <s xml:id="echoid-s3145" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3146" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3147" xml:space="preserve">Adeò inhæſit hominum mentibus ex ligno ignem gigni, vt <lb/>pluribus, ſi hìc adeſſent, paradoxa loqui videremur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3148" xml:space="preserve">Quamuis autem <lb/>ignis formam à fugaci flammâ excludi fortaſſe paterentur, eam ta-<lb/>men in ardentibus ſaltem prunis collocandam eſſe contenderent.</s>
  <s xml:id="echoid-s3149" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3150" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3151" xml:space="preserve">Conſignatas in animis vulgi notiones non peruertimus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3152" xml:space="preserve">ex ligno ignem fieri, nunquam animum induxi, vt negarem, quem-<lb/>admodum ex aquâ glaciem ſieri vltrò concedo: </s>
  <s xml:id="echoid-s3153" xml:space="preserve">ſed nouam ali-<lb/>quam ſubſtantiam in ligni exuſtione gigni, hoc illud eſt, in quo à <lb/>vulgi ſententiâ me diſcedere fateor, ratione impellente. </s>
  <s xml:id="echoid-s3154" xml:space="preserve">Et flam-<lb/>mam, inquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3155" xml:space="preserve">prunas ignem eſſe admitto, ſed nouam ſub-<lb/>ſtantiam gigni, ſiuè cùm erumpit flamma, ſiue cùm lignum aut <lb/>carbo accenditur, iterum pernego. </s>
  <s xml:id="echoid-s3156" xml:space="preserve">Illud quippe primùm ani-<lb/>maduertendum eſt, quod potiſſima virtus ignea, atque maxima <lb/>vis comburendi eſt in flammâ, quæ follium alternâ expiratione <lb/>excitatur ex prunis, vt in fabrorum officinis manifeſtum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3157" xml:space="preserve">ac <lb/>proinde non minùs igneam formam obtinere videtur flamma, quàm <lb/>ardentes prunæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s3158" xml:space="preserve">perinde enim, flammâ è prunis auolante, illæ <lb/>tabeſcunt in cinerem, atque cum oliuum è fracibus exprimitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3159" xml:space="preserve"><lb/>nam ſicut ex oliuâ, qui ineſt, liquor compreſſione eximitur, ſic <lb/>ex prunâ, qui ineſt, ignis ſenſim auolat: </s>
  <s xml:id="echoid-s3160" xml:space="preserve">quemadmodum verò <lb/>incluſus oleæ ſuccus oleum non eſſet, ſi expreſſus oleum pariter <lb/>non diceretur, ita ſi auolans ex prunis feruida natura, ignis non
<pb o="103" file="0115" n="115" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
fuerit, neque in prunis ig nem eſſe, antequam illa in cœlum ſub-<lb/>uolet, fatendum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3161" xml:space="preserve">Negari itaque non poteſt flammæ ignea for-<lb/>ma, ſi eam prunis conceſſeris: </s>
  <s xml:id="echoid-s3162" xml:space="preserve">At flammæ nouam ignis ſubſtan-<lb/>tialem formam tribuendam non eſſe oſtenſum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s3163" xml:space="preserve">Igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3164" xml:space="preserve">prunis <lb/>deneganda eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3165" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3166" xml:space="preserve">Deinde: </s>
  <s xml:id="echoid-s3167" xml:space="preserve">nihil ne ignis in ardente naphthâ? </s>
  <s xml:id="echoid-s3168" xml:space="preserve">nihil in pyrio pul-<lb/>uere accenſo? </s>
  <s xml:id="echoid-s3169" xml:space="preserve">nihil in fulmine è nubibus dimiſſo? </s>
  <s xml:id="echoid-s3170" xml:space="preserve">at cedo mihi <lb/>prunas aut ſolidum quoddam corpus præter flammam, cui ignis <lb/>forma tribuatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3171" xml:space="preserve">Ad hæc, quis riſum cohibeat, ſi in accenſâ fa-<lb/>ce ignem quærenti nullum alium demonſtres præter illum, qui <lb/>eam ellychnij particulam afficit, quam flamma circumſtat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3172" xml:space="preserve">Eſt <lb/>igitur ignis in flammâ, eſt in prunis; </s>
  <s xml:id="echoid-s3173" xml:space="preserve">ille ſcilicet feruor, quem <lb/>caloris copia atque affluentia excitat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3174" xml:space="preserve">Neque tamen hinc naturam <lb/>aliquam gigni conſicitur, ſed illud vnum experimento deprehen-<lb/>dimus, quod calore non modico in prunis ſollicitatus humor at-<lb/>tenuatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3175" xml:space="preserve">in flammam auolat, ſoluunturque compages corpo-<lb/>ris, quod incendi dicitur, atque comburi. </s>
  <s xml:id="echoid-s3176" xml:space="preserve">Cum itaque alius <lb/>atque alius ignis continuâ exardeſcentis materiæ exuſtione erum-<lb/>pat, ſenſimque oculis ſe ſubducat in auras abiens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3177" xml:space="preserve">quaſi riuu-<lb/>lus breuiſſimâ deductione ab ipſo capite manans illicò abrupto ba-<lb/>rathro abſorbeatur (nam vt Ariſtoteles loquitur lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3178" xml:space="preserve">de Iuuent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3179" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3180" xml:space="preserve"><lb/>Senect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3181" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3182" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3183" xml:space="preserve">τὸ πῦρ άεὶ διατελεῖ γινό {μρυον Καὶ ῥέον, ὥσπερ πο-<lb/>ταμὸς, άλλὰ λανθάνει, διὰ τὸ τάχος. </s>
  <s xml:id="echoid-s3184" xml:space="preserve">*Ignis ſemper fit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3185" xml:space="preserve">fluit,* <lb/>*quemadmodum fluuius, ſed latet obceleritatem)* nullis planè ra-<lb/>tionum momentis cogimur, vt in eam inclinemus ſententiam, <lb/>quæ ſubſtantialem formam tunc gigni authumat momento interi-<lb/>turam. </s>
  <s xml:id="echoid-s3186" xml:space="preserve">Sed ſatis communi Ignis notioni factum videatur, ſi tunc <lb/>demum ignis vocabulo donetur corpus quodcunque, cùm tam <lb/>acrem conceperit vim caloris, vt illum impertiens materiæ ad <lb/>exardeſcendum facili eam valeat comburere. </s>
  <s xml:id="echoid-s3187" xml:space="preserve">Hinc micantibus <lb/>flammis nihil de Ignis notione detrahit fugax tenuitas, accenſis <lb/>carbonibus nihil obeſt obſcurum genus, grauiſque ſoliditas, mo-<lb/>dò ignauo inertique calore non torpeant, ſed vim obtineant com-<lb/>burendi.</s>
  <s xml:id="echoid-s3188" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3189" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3190" xml:space="preserve">Facilem hìc mihi offers atque ſatis expeditam rationem <lb/>componendæ controuerſiæ, quæ Phyſicos exagitat, cùm in can-<lb/>dente ferro ignis efficacitatem pariter, ac ferri ſubſtantiam con-<lb/>templantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3191" xml:space="preserve">Quis enim in accenſo carbone ſubſtantialem ignis for-
<pb o="104" file="0116" n="116" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
mam agnoſcens, hanc in candente ferro non deprehendat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3192" xml:space="preserve">cui ſi <lb/>fortè lux inſit remiſſior, certè nec calor hebetior, nec vis vren-<lb/>di languidior. </s>
  <s xml:id="echoid-s3193" xml:space="preserve">At ferri naturam non perire, clarius eſt, quàm vt <lb/>à quoquam negari queat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3194" xml:space="preserve">Aut igitur duæ formæ, quarum alte-<lb/>ra alteri ſubiecta non eſt, materiam eandem pariter imbuunt, id <lb/>quod Peripatetica Philoſophia auerſatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3195" xml:space="preserve">aut, ſi nouam formam <lb/>ſubſtantialem infert ignis, ferro candenti ignem ineſſe pertinaciter <lb/>inſiciandum eſt cum aliquibus, quos aliquando diſputantes audi-<lb/>ui, qui ſenſibus omnibus fruſtra reclamantibus malebant præpo-<lb/>ſterè philoſophari, ne Metaphyſicæ quædam, vt aiunt (à vero <lb/>potiùs abſtractæ) eorum ratiocinationes perirent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3196" xml:space="preserve">Si igitur igne-<lb/>ſcere nil aliud fuerit, quàm eximium calorem cum virtute com-<lb/>burendi coniunctum concipere, poterit ferrum citrà ſuæ naturæ <lb/>mutationem, aut nouæ formę ſubſtantialis additamentum, <lb/>virtutem hanc acquirere, qua nihil diſtare videatur ab <lb/>igne.</s>
  <s xml:id="echoid-s3197" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3198" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3199" xml:space="preserve">Melioris notæ Philoſophis, ne duabus Formis Mate-<lb/>riam vnam ſubijciant, placet in hiantes ferri poros particulas igneas <lb/>inſeri (quemadmodum humidâ tempeſtate ligna aliqua ita vapo-<lb/>ribus imbuuntur, vt eorum moles aucta videatur) quarum nati-<lb/>uo lumine inuoluta ferri obſcuritas lateat, igniſque tantummo-<lb/>do lucida ſpecies exhibeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3200" xml:space="preserve">Verùm vt vt lux ignea ferro accidit, <lb/>vis certè vrendi maior apparet, quàm quæ tenuiſſimis igniculis <lb/>per hiantes poros diſtributis tribui valeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3201" xml:space="preserve">quippe qui, licèt mul-<lb/>to plures, in ardente carbone vim eam languidiùs exercebant: </s>
  <s xml:id="echoid-s3202" xml:space="preserve">ex <lb/>quo non obſcurè intelligitur ipſis quoquè ferri particulis igneam <lb/>adurendi virtutem ineſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s3203" xml:space="preserve">Neque nodum hunc continuò expe-<lb/>diunt, qui ferri particulas aliquas in ignem contumaces diſtin-<lb/>guunt ab alijs faciliùs concipientibus ignem, à quo abſumantur <lb/>(vt ſatis dilucidè indicant ſtricturæ ex feruenti maſſâ erumpentes, <lb/>ſiuè dum in fornace excoquitur, ſiue dum malleis ſuper incudem <lb/>tunditur) his verò igneam naturam conſecutis acerrimam illam <lb/>vrendi vim concedunt, ob maiorem nimirum, quàm in carbone, <lb/>ſubiectæ materiæ denſitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s3204" xml:space="preserve">Quid enim, ſi defæcatus chalybs, <lb/>vel puriſſimum aurum incandeſcat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3205" xml:space="preserve">aut perpaucæ, aut omnino <lb/>nullę ſunt particulæ, quarum natura mutationem ſubeat, corru-<lb/>ptàque Metalli formâ prorſus igneſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3206" xml:space="preserve">tota tamen candens maſ-<lb/>ſa nec exiguam pro ignitarum particularum portione virtutem
<pb o="105" file="0117" n="117" rhead="An exustione noua ſubſtantia gignatur."/>
comburendi obtinet, nec imbecilliorem, quàm ſi metallum mul-<lb/>ta ſcoriæ vis adhuc inſiceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s3207" xml:space="preserve">Illis igitur quoquè metalli particu-<lb/>lis, quarum forma non interit, comburendi virtus tribuenda eſt, <lb/>non quæ ex nouâ ſubſtantiali formâ ortum habeat, ſed quæ ve-<lb/>hementem calorem conſequitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3208" xml:space="preserve">Eatenus itaque ignitum dicitur <lb/>metallum, quatenus, licèt ex incenſione non exuratur, quemad-<lb/>modum ea, quibus vulgus Ignibus nomen fecit, ijs tamen qualita-<lb/>tum communione iungitur, paremque in agendo efficacitatem ob-<lb/>tinet, ex inſignis caloris copiâ promanantem.</s>
  <s xml:id="echoid-s3209" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3210" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3211" xml:space="preserve">Si placet, ab alienis controuerſijs dirimendis abſtinea-<lb/>mus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3212" xml:space="preserve">non enim rarò qui duobus digladiantibus interuenit, locum <lb/>dat vulneri. </s>
  <s xml:id="echoid-s3213" xml:space="preserve">Multa ſunt in illâ quæſtione enucleanda, quæ pen-<lb/>deant ex naturâ caloris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3214" xml:space="preserve">qua ratione corporis denſitas agendi <lb/>efficacitatem augeat, quæ non ſunt huius loci. </s>
  <s xml:id="echoid-s3215" xml:space="preserve">Nobis ſatis eſt, <lb/>ſi materiæ vnicâ ferri aut auri formâ imbutæ vehemens calor vim <lb/>vrendi tribuat, adeò vt etiam Ignis dici valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3216" xml:space="preserve">Quapropter <lb/>cùm ſola qualitatum mutatio, eâdem manente ſubſtantiâ, ignem <lb/>in candente metallo conſtituat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3217" xml:space="preserve">earundem qualitatum comple-<lb/>xio, citrà nouæ ſubſtantialis formæ procreationem, ignem pa-<lb/>riter excitabit ex materiâ, quæ combuſtione diſſipatur, ſiuè re-<lb/>pentè auolet in flammâ, ſiue ſenſim langueſcat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3218" xml:space="preserve">extenuetur in <lb/>prunis. </s>
  <s xml:id="echoid-s3219" xml:space="preserve">Quamuis autem metalli particulæ tam tenaci vinculo co-<lb/>hæreant, vt concepto feruore non diſſoluantur, eoque extincto <lb/>eandem metalli ſpeciem præſeferant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3220" xml:space="preserve">contra verò lignum, char-<lb/>ta, hiſque ſimilia, cùm exardeſcunt, ita ſuas in particulas di-<lb/>ſtrahantur, vt ſpecies eadem non permaneat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3221" xml:space="preserve">ipſæ tamen natu-<lb/>ræ, quæ vnam in ſpeciem (lignum puta, aut chartam) tem-<lb/>perabantur, diſtractione non intereunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3222" xml:space="preserve">ſed quæ valido calori <lb/>ſubiecta materies Ignis dicitur, illa ipſa eſt, quæ ligno aut char-<lb/>tæ inerat.</s>
  <s xml:id="echoid-s3223" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3224" xml:space="preserve">Quid verò non vna eſt ignibus omnibus agendi vis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3225" xml:space="preserve">efficacitas, <lb/>ſi noua Ignis forma gignitur, nec perſeuerant naturæ, quæ in <lb/>combuſto corpore inſidebant? </s>
  <s xml:id="echoid-s3226" xml:space="preserve">An Primam illam Materiam, pu-<lb/>ramque, vt vocant, potentiam diſſimiles ignium formæ im-<lb/>buunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s3227" xml:space="preserve">At eorum, quibuſcum nunc agimus, pudibunda adhuc <lb/>Philoſophia non eam ſibi vſurpauit comminiſcendi licentiam, vt <lb/>ſubſtantiales Ignis Formas ſpecie diſpares in medium produceret. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3228" xml:space="preserve">Similibus autem formis diſſimilem qualitatum complexionem ne-
<pb o="106" file="0118" n="118" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
mo tribuat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3229" xml:space="preserve">quæ etenim qualitates naturis recens genitis minimè <lb/>congruunt, eas è ſubiectâ materiâ ab oppoſitis qualitatibus ex-<lb/>turbari neceſſe eſſet, niſi manerent naturæ, quibus illæ priùs in-<lb/>hærebant, ijſque etiam nunc, vtpote proprietates, nodo eodem <lb/>obſtrictæ cohærerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3230" xml:space="preserve">Vnum certè neminem ex omnibus reperias, <lb/>quos fortè rogâris, *Cur, ſi flos æris, vbi optimum vini ſpiritum* <lb/>*penitus combiberit, admotâ candelâ accendatur, poſtquam pau-* <lb/>*liſper exarſerit, in flammam demum viridem iucundiſſimo ſpecta-* <lb/>*culo erumpat,* neminem, inquam, reperies non opinantem, princi-<lb/>pio quidem leuiorem vini ſpiritum ærugine non imbutum in ſince-<lb/>ram flammam ſubuolare, poſtea aliquantò flammam ab ipſo æris <lb/>flore cum accenſo ſpiritu pariter aſcendente infici viriditate. </s>
  <s xml:id="echoid-s3231" xml:space="preserve">Quo-<lb/>tus autem quiſque eſt, qui ignoret igne ex quernis lignis excitato <lb/>tentari caput ac lædi magis, quàm ex ſarmentis, ob noxiorum <lb/>ſpirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3232" xml:space="preserve">ſalium copiam, quibus ligna fortia abundant, qui <lb/>deflagratione diſſipati per hiantes capitis poros ſe inſinuant, debi-<lb/>tamque cerebro temperiem corrumpunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s3233" xml:space="preserve">Neque opus eſt ad hanc <lb/>non prorſus intereuntem naturam, quæ comburitur, è tenebris <lb/>vendicandam, ex officinis teſtes aduocare fabros ferro in chaly-<lb/>bem excoquendo operam dantes, vt ex ijs intelligamus, quantum <lb/>ad operis abſolutionem interſit, quo demum carbone liquatum <lb/>ferrum fluat, cui maſſa in chalybem conuertenda immergitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3234" xml:space="preserve">nam <lb/>metalla igne liquata è mollibus lignis tenaciora redduntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3235" xml:space="preserve">mol-<lb/>liora, contra verò è validioribus dura euadunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3236" xml:space="preserve">fragilia, vt etiam <lb/>notauit Cardanus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3237" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3238" xml:space="preserve">de ſubtil. </s>
  <s xml:id="echoid-s3239" xml:space="preserve">Veritatis lucem exquirat in <lb/>flammâ ludibundus puer, nec eam alto Democriti puteo demer-<lb/>ſam, ſed in ſummâ aquæ ſuperſicie fluitantem deprehendet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3240" xml:space="preserve">Si <lb/>enim fictilis aut ærei vaſis aquâ pleni labro admoueat ceream can-<lb/>delam, ſpirituque per fiſtulam immiſſo, exurgentem flammam <lb/>ita reclinet, vt aquæ ſuperficiem lambat, pelliculas videbit inna-<lb/>tantes, quas tandem collectas nihil à cerâ (excepto fuſco colore) <lb/>diſcrepare cognoſcet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3241" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3242" xml:space="preserve">vbi eas ellychnio circumpoſitas in flam-<lb/>mam iterum abire poſſe, ſimileſque in pelliculas concreſcere ob-<lb/>ſeruauerit, flammæ pabulum à flammâ ipſâ ſolis qualitatibus ſe-<lb/>cerni pronunciabit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3243" xml:space="preserve">Quod ſi quis effugium quærens ad ſingularem <lb/>ceræ naturam confugiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3244" xml:space="preserve">ex qualibet flammâ aquam lambente <lb/>(modò ſolido pinguique alimento nutriatur) non diſſimiles pelli-<lb/>culas, ignis iterum capaces, relinqui oſtendet. </s>
  <s xml:id="echoid-s3245" xml:space="preserve">Quis verò, niſi
<pb o="107" file="0119" n="119" rhead="An exuſtione noua ſubstantia gignatur."/>
mediâ in luce caligans, non intelligit naturam eandem calore mul-<lb/>to raram concreſcere, cum in frigidam incidit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3246" xml:space="preserve">ſplendidâ flammæ <lb/>notione depoſitâ ad antiquam generis obſcuritatem tantiſper re-<lb/>dire, dum concepto iterum calore rareſcens fulgeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3247" xml:space="preserve">ad ignis cla-<lb/>ritatem euehatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s3248" xml:space="preserve">Neque enim cordatus quiſquam ita in fabularum <lb/>commenta pronus eſſe poteſt, vt pereuntem flammulam exiſtimet <lb/>in viſcidam illam pinguemque pelliculam conuerti, aquæ nouam <lb/>naturam gignentis miniſterio: </s>
  <s xml:id="echoid-s3249" xml:space="preserve">alioquin ferreo quoquè ſtylo tri-<lb/>buenda erit virtus ceram procreandi; </s>
  <s xml:id="echoid-s3250" xml:space="preserve">nam illum, ſi in mediam ar-<lb/>dentis cerei flammam paulò ſupra ellychnium, quod nullatenus <lb/>contingat, immiſeris, extrahes eâ delibutum materiâ, quæ <lb/>cèræ non abſimilis poterit noua flammæ alimenta ſuppeditare; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3251" xml:space="preserve">cera videlicet primùm rareſcens; </s>
  <s xml:id="echoid-s3252" xml:space="preserve">dum auolare nititur, obiecto <lb/>ſtylo adhæret.</s>
  <s xml:id="echoid-s3253" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3254" xml:space="preserve">Illud itaque ex his (quibus plura id genus addere in promptu <lb/>eſſet, niſi iuſto longiori diſſertationi ſinis imponendus eſſet) ſatis <lb/>apertâ conſecutione conſici videtur, quod, ſi res quidem ad Phy-<lb/>ſicam trutinam expendatur, exuſtionis ratio in eo ſita eſt, vt <lb/>corpus ex diſſimilibus naturis coagmentatum tantam vim calo-<lb/>ris concipiat, vt ſoluto particularum nodo, humore ſcilicet rare-<lb/>ſcente, atque auolante, vel nihil præter cinerem, aut calcem, <lb/>aut carbonem relinquatur, vel planè totum in auras diſſipetur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3255" xml:space="preserve">Illæ verò naturę tandiu Ignis vocabulum vulgo obtinent, quan-<lb/>diu acri calore præditæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3256" xml:space="preserve">luce aliquâ conſpicuæ, vim retinent <lb/>alia pariter corpora proritandi ad ſimilem particularum diſtractio-<lb/>nem immiſſo calore. </s>
  <s xml:id="echoid-s3257" xml:space="preserve">Et vt ad eam redeam, quam Ariſtoteles in-<lb/>ſtituit Ignis cum Glacie comparationem, quemadmodum con-<lb/>gelatio perſicitur vi frigoris humorem fluidum conſtipantis, immi-<lb/>ſtaſque particulas congregantis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3258" xml:space="preserve">coërcentis, quin opus ſit no-<lb/>uam moliri naturam, quamuis diu permaneat glacies: </s>
  <s xml:id="echoid-s3259" xml:space="preserve">ita exu-<lb/>ſtio, citrà nouam fugacis ignis ſubſtantiam, abſoluitur calore <lb/>naturas corporis diſſipante cum humore, quem ad raritatem ex-<lb/>timulauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3260" xml:space="preserve">Diſſimulare tamen non poſſum inſignem Ariſtotelis <lb/>locum, quo plura ex hactenus diſputatis non leuiter conſirma-<lb/>ta videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3261" xml:space="preserve">nam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3262" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s3263" xml:space="preserve">Topic. </s>
  <s xml:id="echoid-s3264" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3265" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3266" xml:space="preserve">loco 54. </s>
  <s xml:id="echoid-s3267" xml:space="preserve">ſic loquitur όυ γάρ <lb/>ἔςιν έν ἐιδος τοῦ πυρός. </s>
  <s xml:id="echoid-s3268" xml:space="preserve">ἕτερον γάρ εςι τῶ ετδει ἅνθρχξ, Καὶ <lb/>φλὸξ, Καὶ φῶς, ἐκαςον ἁυτῶν πῦρ ὀν. </s>
  <s xml:id="echoid-s3269" xml:space="preserve">*Non enim est vna ſpecies ignis;</s>
  <s xml:id="echoid-s3270" xml:space="preserve">* <lb/>*aliud enim ſpecie est carbo*, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3271" xml:space="preserve">flamma*, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3272" xml:space="preserve">lux*, *υnumquodque*
<pb o="108" file="0120" n="120" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
*e<unsure/>orum ignis exiſtens*: </s>
  <s xml:id="echoid-s3273" xml:space="preserve">hæc autem non niſi caloris communione af <lb/>finia ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3274" xml:space="preserve">Certè Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3275" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s3276" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3277" xml:space="preserve">ſumma 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3278" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s3279" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3280" xml:space="preserve">cum dixit, <lb/>*Sunt autem combustibilia, quæcunque babent meatus ſuſceptiuos* <lb/>*ignis*, intelligere non potuit meatus ipſos formam ignis ſuſcipere, <lb/>ſed igniculis à corpore vrendi vim habente immiſſis locum præbere, <lb/>vt ſuo calore partium nexum ſoluant.</s>
  <s xml:id="echoid-s3281" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div18" type="section" level="1" n="15">
<head xml:id="echoid-head45" xml:space="preserve">DISSERTATIO QVINTA. <lb/>*De Calore.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3282" xml:space="preserve">DAnd. </s>
  <s xml:id="echoid-s3283" xml:space="preserve">Quoniam exardeſcente ligno ſubſtantiam nullam gi-<lb/>gni poſtremâ diſſertatione ſtatuimus, conſequens videtur, <lb/>vt, qua ratione exarſio contingat, examinemus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3284" xml:space="preserve">Quid autem <lb/>dicendum ſit, à Mauroceno expectamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3285" xml:space="preserve">id enim quin ab illo <lb/>dudum diligentiſſimè perpenſum fuerit, minimè dubitamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s3286" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3287" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3288" xml:space="preserve">Parciùs, quæſo, Amici. </s>
  <s xml:id="echoid-s3289" xml:space="preserve">Diligentiſſimè? </s>
  <s xml:id="echoid-s3290" xml:space="preserve">An excidit vo-<lb/>bis Ciceronem hoc vno verbo *Diligentia, qua virtute*, vt ipſe <lb/>quidem loquitur, *reliquæ virtutes omnes continentur*, comple-<lb/>cti voluiſſe Curam, Attentionem animi, Cogitationem, Vigilan-<lb/>tiam, Laborem? </s>
  <s xml:id="echoid-s3291" xml:space="preserve">Nonnulla, fateor, mecum non rarò hac ſu-<lb/>per re commentatus ſum, ſi fortè aliquod veritatis veſtigium de-<lb/>prehenderem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3292" xml:space="preserve">ſed nihil accuratum, nihil exquiſitum, nihil ve-<lb/>ftrâ eruditione dignum proferre valeo. </s>
  <s xml:id="echoid-s3293" xml:space="preserve">Veſtræ voluntati morem <lb/>gerere graue non erit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3294" xml:space="preserve">id tamen hodiernâ diſputatione exequi me <lb/>poſſe vix ſperandum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s3295" xml:space="preserve">neque enim illam Caloris redundantiam, <lb/>quæ ignem conſtituit, ſatis explicaremus, niſi priùs Caloris naturam <lb/>perſpectam habeamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s3296" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3297" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3298" xml:space="preserve">Quibus placet paſſibus, progrediamur philoſophando. </s>
  <s xml:id="echoid-s3299" xml:space="preserve">Et <lb/>quidem ſi genus quæramus, in Qualitatum numerum referendus <lb/>eſt Calor; </s>
  <s xml:id="echoid-s3300" xml:space="preserve">eſt enim Qualitas, vt Ariſtoteles docet in Prædic. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3301" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3302" xml:space="preserve">de Qualit.</s>
  <s xml:id="echoid-s3303" xml:space="preserve">, *ſecundùm quam quales quidam eſſe dicuntur*, <lb/>quærenti autem qualis ſit Ignis, calidum eſſe reſpondent <lb/>omnes.</s>
  <s xml:id="echoid-s3304" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3305" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3306" xml:space="preserve">Ita planè: </s>
  <s xml:id="echoid-s3307" xml:space="preserve">quinimo huic generi ſubeſt in eâ ſpecie, que <lb/>Paſſibiles Qualitates comprehendit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3308" xml:space="preserve">nam inter has à Philoſopho <lb/>cum dulcedine, amaritudine, auſteritate, albedine, nigredine <lb/>enumeratur calor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3309" xml:space="preserve">Frigus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3310" xml:space="preserve">*Paſſibiles verò qualitates dicuntur*, *non*
<pb o="109" file="0121" n="121" rhead="De Calore."/>
quod ea, quæ illas ſuſceperint qualitates, aliquid patiantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3311" xml:space="preserve">ne-<lb/>que enim mel, quoniam aliquid paſſum ſit, dicitur dulce, neque <lb/>aliud huiuſmodi: </s>
  <s xml:id="echoid-s3312" xml:space="preserve">ſimiliter autem his calor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3313" xml:space="preserve">frigus Paſſibiles <lb/>Qualitates dicuntur, non quod ea, quæ illas ſuſcipiunt, aliquid <lb/>paſſa ſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s3314" xml:space="preserve">ſed quoniam ſecundùm ſenſus unaquæque dictarum <lb/>qualitatum paſſionis effectiua eſt, Paſſibiles Qualitates dicuntur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3315" xml:space="preserve">dulcedo enim paſſionem quandam ſecundùm guſtum efficit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3316" xml:space="preserve">calor <lb/>ſecundùm tactum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3317" xml:space="preserve">ſimiliter autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3318" xml:space="preserve">aliæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s3319" xml:space="preserve">Porrò animaduer-<lb/>ſione digna ſunt, quę paulo inferiùs dicuntur, vbi à Qualitati-<lb/>bus Paſſiones ſecernit Philoſophus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3320" xml:space="preserve">Quæcunque verò, inquit, <lb/>ex ijs, quæ facilè ſoluuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3321" xml:space="preserve">citò tranſeunt, fiunt, Paſſiones <lb/>dicuntur, Qualitates verò minimè, non enim aliqui ſecundùm <lb/>ipſas dicuntur Quales; </s>
  <s xml:id="echoid-s3322" xml:space="preserve">neque enim qui propter verecundiam ru-<lb/>beus factus eſt, rubeus dicitur, neque cui pallor propter timorem <lb/>eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s3323" xml:space="preserve">ſed magis eo quod aliquid paßus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3324" xml:space="preserve">Quare Paſſiones quidem <lb/>venit, pallidus buiuſmodi dicuntur, Qualitates verò minimè.</s>
  <s xml:id="echoid-s3325" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3326" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3327" xml:space="preserve">Has vocabulorum tricas mittamus Logicis euoluendas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3328" xml:space="preserve">Quid enim refert, vtrùm aqua feruens dicenda non ſit calida, quia <lb/>calor citò euaneſcit, nec in illâ permanet; </s>
  <s xml:id="echoid-s3329" xml:space="preserve">an verò illam inter res <lb/>calidas recenſere oporteat, quandiu feruens eſt, quia paſſionem <lb/>ſecundùm tactum efficit? </s>
  <s xml:id="echoid-s3330" xml:space="preserve">Mihi certè videtur caloris corporibus <lb/>firmiter inhærentis natura vix innoteſcere poſle, niſi illam veſtige-<lb/>mus ex ijs, quæ calorem extrinſecùs immiſſum aſſumunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3331" xml:space="preserve">po-<lb/>ſtea reijciunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3332" xml:space="preserve">Neque enim minùs calor eſt qui ad exiguum tem-<lb/>pus, quàm qui diu durat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3333" xml:space="preserve">Quapropter vocum diſſidijs abire iuſ-<lb/>ſis, ad rem ipſam accedamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3334" xml:space="preserve">Sed ne vagari &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3335" xml:space="preserve">errare cogatur diſ-<lb/>putatio, quam mihi datis corporum texturam?</s>
  <s xml:id="echoid-s3336" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3337" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3338" xml:space="preserve">Equidem toties decantatas veterum Philoſophorum <lb/>atomos, quæita ſint indiuidua corpora, vt partibus omnino <lb/>careant, in quas ſaltem cogitatione diſtingui poſſint, ſemper reij-<lb/>ciendas duxi. </s>
  <s xml:id="echoid-s3339" xml:space="preserve">Naturam tamen certis finibus circumſcriptam ne-<lb/>gare non auſim, adeò vt, quamuis corporum molem in tenuiſſi-<lb/>mas particulas comminuere valeat omnem ſenſum fugientes, ad <lb/>eam demum tenuitatem deuenire neceſſe ſit, quam adhuc magis <lb/>extenuare non poſſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3340" xml:space="preserve">citrà quam ſubſtantia conſiſtere nequiret. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3341" xml:space="preserve">Minimorum huiuſmodi corpuſculorum in quolibet exiguo corpore <lb/>plures myriadas contineri, nihilæquè, vt opinor, euincit, ac exi-<lb/>lia quædam animalcula, quæ quaſi puncta magnitudinem nullam
<pb o="110" file="0122" n="122" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
habentia vel acutiſſimæ oculorum aciei ſe ſubducunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3342" xml:space="preserve">Microſco-<lb/>pio tamen deprehenduntur eorum motus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3343" xml:space="preserve">membra ad gradien-<lb/>dum efformata, imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3344" xml:space="preserve">pili, quorum Ratio ad totam corporis mo-<lb/>lem ſit multo minor quàm ſubmillecupla. </s>
  <s xml:id="echoid-s3345" xml:space="preserve">Minutiſſimam cariem, <lb/>in quam putris caſeus reſolutus fuerat quaſi in puluiſculos, ali-<lb/>quando ſubieci Microſcopio; </s>
  <s xml:id="echoid-s3346" xml:space="preserve">cumque nullus appareret motus, mi-<lb/>hi nimis credulus videbar, quod ſidem adhibuiſſem aſſerentibus <lb/>vermiculos puluiſculo illi intermiſtos. </s>
  <s xml:id="echoid-s3347" xml:space="preserve">Verùm cum tantiſper So-<lb/>lis radio puluiſculum expoſuiſſem, vt modicè incaleſceret, illicò <lb/>Microſcopij ope turbam vermiculorum quaſi argenteorum blando <lb/>Solis calore excitatorum hac illac gradientium non ſine admira-<lb/>tione vidi; </s>
  <s xml:id="echoid-s3348" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3349" xml:space="preserve">pili aliquor eminebant tum in anticâ, tum in <lb/>poſticâ corporis parte, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3350" xml:space="preserve">aliquorum dorſo incumbebat caſeoſæ il-<lb/>lius cariei granulum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3351" xml:space="preserve">quæ omnia nudum oculum latebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3352" xml:space="preserve">In tan-<lb/>tillo igitur corpuſculo ſi diſtinguantur membra omnia ad capien-<lb/>dum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3353" xml:space="preserve">conſiciendum cibum, ad nutritionem perſiciendam, ad <lb/>appetitiones &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3354" xml:space="preserve">ad metum neceſſaria, quantula hæc eſſe oportet, <lb/>cum integrum corpus minimè ſit conſpicuum?</s>
  <s xml:id="echoid-s3355" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3356" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3357" xml:space="preserve">Vtinam ſimiliter Microſcopio ſubijcere liceret ea, quæ <lb/>in locis paluſtribus creſcunt animalia minuta, vt monet M. </s>
  <s xml:id="echoid-s3358" xml:space="preserve">Varro <lb/>de re ruſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3359" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3360" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s3361" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3362" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s3363" xml:space="preserve">quæ non poſſuntoculi conſequi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3364" xml:space="preserve">per aëra <lb/>intus in corpus per os ac nares perueniunt, atque efficiunt diffici-<lb/>les morbos. </s>
  <s xml:id="echoid-s3365" xml:space="preserve">Horum enim ſigura ſi nobis perſpecta eſſet, compara-<lb/>ri poſſent cum tenuiſſimis vermiculis, quibus obſeruatum eſt <lb/>abundare ſanguinem è diſſectâ venâ erumpentem eorum, quos fe-<lb/>bris corripuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3366" xml:space="preserve">huiuſmodi ſcilicet vermiculorum capita ſi nigra <lb/>fuerint, indicant periculum ex febri imminere, quam nulla ad-<lb/>huc exanthemata malignam eſſe docuerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3367" xml:space="preserve">Procliue autem tunc <lb/>eſſet ſuſpicari minuta illa animalia cum aëre, quem ſpiritu duci-<lb/>mus, intus aſſumpta commiſceri cum ſanguine, in quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3368" xml:space="preserve">incre-<lb/>mentum aliquod ſuſcipiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3369" xml:space="preserve">peſtiferâ fæcunditate multiplices <lb/>fętus procreent, vnde incommoda primùm valetudo, deinde fe-<lb/>bris conſurgat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3370" xml:space="preserve">Neque fictam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3371" xml:space="preserve">commentitiam fabulam facilè di-<lb/>xerim hanc ex tantillo animalculo multiplicabilem calamitatem; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3372" xml:space="preserve">quippe qui apud Guilielm. </s>
  <s xml:id="echoid-s3373" xml:space="preserve">Piſonem de Medicinâ Braſilienſi lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3374" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3375" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3376" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s3377" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s3378" xml:space="preserve">38. </s>
  <s xml:id="echoid-s3379" xml:space="preserve">nuperrimè legi in Braſiliâ reperiri minutiſſimos ver-<lb/>miculos, Luſitanis Bicho, Braſilianis Tunga dictos, qui fæpè cum <lb/>pruritu, rarò cum dolore, pedum digitorum extremitatibus in-
<pb o="111" file="0123" n="123" rhead="De Calore."/>
nafcuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3380" xml:space="preserve">Maximopere infeſti ſunt præ cœteris ijs, qui nudis pe-<lb/>dibus loca arenoſa perambulant, in quibus, vtpote calidiſſimis, <lb/>viuere amant extra omnem conſpectum, fugiuntque pauimenta <lb/>lithoſtrota. </s>
  <s xml:id="echoid-s3381" xml:space="preserve">Initio in cute exteriori aliquandiu latitant: </s>
  <s xml:id="echoid-s3382" xml:space="preserve">Mox in-<lb/>genti cum pruritu, præcipuè circa plantas pedum, cutem ſinè no-<lb/>xâ penetrant, inque eâ ſe recondunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3383" xml:space="preserve">Hi verò exigui, intuſque paulo <lb/>profundiùs occultati, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3384" xml:space="preserve">veſiculâ orbiculari incluſi, nigricantes ap-<lb/>parent, eoſque per Microſcopium Meſocopium ille nominat fortaſſe <lb/>Typographi errore) explorare oportet; </s>
  <s xml:id="echoid-s3385" xml:space="preserve">ſecus enim ne à lynceo <lb/>quidem exactè ſatis perſpici poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3386" xml:space="preserve">Tandem vbi ad iuſtam ma-<lb/>gnitudinem (id quod eſt circa triduum vel quatriduum) excre-<lb/>uiſſe compertum fuerit, tunc maximè de exciſione cogitandum: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3387" xml:space="preserve">quod ſolius aciculæ, aut argenteæ cuſpidis beneſicio à Braſiliano <lb/>aut Æthiope facillimo negotio ſieri conſueuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3388" xml:space="preserve">Ea ſolùm adhi-<lb/>benda eſt cautio, vt vermis membranulâ incluſus integer exi-<lb/>matur, ne vitioſus humor quidam contentus, quod ſæpè contin-<lb/>git, diſpergatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3389" xml:space="preserve">Tunc enim noua parti vicinæ accidit ærumna: </s>
  <s xml:id="echoid-s3390" xml:space="preserve"><lb/>ruptâ nimirum veſiculâ, ſtatim noui generantur, qui vicinas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3391" xml:space="preserve"><lb/>illæſas partes depaſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3392" xml:space="preserve">Et tunc quidem non minùs calamitoſi, <lb/>quàm qui in Guineâ habentur, adeòque gangrænam ipſam intu-<lb/>liſſe commemorat Author, vt pedum digitos amputare non ſe-<lb/>mel coactus fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3393" xml:space="preserve">Addit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3394" xml:space="preserve">aliud vermiculialati genus nigrum <lb/>(Braſilij Mariguè vocant) adeoque paruum, vt tactûs ſenſu po-<lb/>tiùs, quàm viſu percipi ſoleat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3395" xml:space="preserve">Culicum more gregatim volitant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3396" xml:space="preserve"><lb/>Nunquam apparent niſi ſummâ exiſtente malaciâ, idque veſperti-<lb/>no tempore potiſſimum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3397" xml:space="preserve">circa fluuiorum ripas inter paluſtres illas <lb/>arbores Mangues dictas hærent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3398" xml:space="preserve">Adeò exercent &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3399" xml:space="preserve">lancinant agri-<lb/>colas, vt non ſolùm membra eorum nuda, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3400" xml:space="preserve">leuiter veſtita, <lb/>morſu dolorem inurente infeſtent, acuumque mucrones referant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3401" xml:space="preserve"><lb/>Hoc vt experimentis confirmet, narrat ſibi atque comitibus Hiſ-<lb/>panis ſcaphâ fluuium lento gradu aſcendentibus adeò intumuiſſe, <lb/>veſiciſque ac rubore conſperſam fuiſſe faciem, vt ne à familiariſ-<lb/>ſimis quidem amicis dignoſcerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3402" xml:space="preserve">Æthiopis quoquè, domini <lb/>ſui iuſſu, palo aſſixi, perque integram noctem ſub dio relicti, poſt-<lb/>ridie delirio capti ex meris doloribus, meminit.</s>
  <s xml:id="echoid-s3403" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3404" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3405" xml:space="preserve">Nullus dubito, quinplura ſint huiuſmodi animalculo-<lb/>rum genera, quorum ne vocabula quidem, nedum ſiguram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3406" xml:space="preserve">ma-<lb/>gnitudinem, aut proprietates nouimus, quippe, ſuâ ſe exilitate
<pb o="112" file="0124" n="124" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
protegunt, ne videantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3407" xml:space="preserve">ſingula autem proprijs membris inſtru-<lb/>cta ſunt, quæ ſi vulgari Microſcopio, quod lineolam proponat <lb/>ſaltem centies longiorem, quàm illa nudo oculo appareat, obij-<lb/>ciantur, iam corpus integrum, quod quaſi punctum apparet oculo, <lb/>ſaltem millies millenas particulas minimas continet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3408" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3409" xml:space="preserve">multo <lb/>pluribus conſtare partibus tenuiſſimis, oſtendet Microſcopium ex-<lb/>quiſitiùs elaboratum. </s>
  <s xml:id="echoid-s3410" xml:space="preserve">Certè aliquos vermes, quibus ipſa antiqui-<lb/>tas nomen fecit, cuiuſmodi ſunt Ips cornua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3411" xml:space="preserve">vitium oculos <lb/>erodens, Cis frumenta, Midas fabam, Trips ligna, Sis veſtes, <lb/>Is vitrum, cum primùm enati fuerint, antequam nutrimento au-<lb/>geantur, valdè exigui ſunt, ſuis tamen denticulis ad erodendum <lb/>inſtructi: </s>
  <s xml:id="echoid-s3412" xml:space="preserve">quantula igitur tantilli corporis pars eſt vnus in ore den-<lb/>ticulus, corpus, cui vermis ipſe innaſcitur corrodens? </s>
  <s xml:id="echoid-s3413" xml:space="preserve">Quos ver-<lb/>miculos a Poëta quodam Epigrammate comprehenſos memini, <lb/>videlicet</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3414" xml:space="preserve">IPS Vineas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3415" xml:space="preserve">Cornua: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3416" xml:space="preserve">Frumenta SCIS; </s>
  <s xml:id="echoid-s3417" xml:space="preserve">TRIPS arbores:</s>
  <s xml:id="echoid-s3418" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3419" xml:space="preserve">IS Vitra; </s>
  <s xml:id="echoid-s3420" xml:space="preserve">SIS velamina; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3421" xml:space="preserve">Fabas MIDAS arrodere,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3422" xml:space="preserve">Naſcuntur à quibus, ſolent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3423" xml:space="preserve">Nihil minus ſic, à quibus</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3424" xml:space="preserve">Ferant iniquam gratiam <lb/>Conſul, Magiſter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3425" xml:space="preserve">Parens,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3426" xml:space="preserve">Tutor, Patronus, ac Herus, <lb/>IPES, SCIES, TRIPES, IES, <lb/>SITES, MIDAS que habent ſuos.</s>
  <s xml:id="echoid-s3427" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3428" xml:space="preserve">Quapropter minimas corporum Phyſicas particulas, quæ ne-<lb/>que oculis, neque vllo ſenſu percipi valeant, quamuis certo nu-<lb/>mero deſinitas, plurimas tamen eſſe nemo poteſt negare; </s>
  <s xml:id="echoid-s3429" xml:space="preserve">nec ve-<lb/>rò, niſi temerè, audeat quiſquam earum numerum ad calculos <lb/>reuocare. </s>
  <s xml:id="echoid-s3430" xml:space="preserve">Verùm, in tantâ Micromeriâ, ſua cuique particulæ <lb/>moles certis terminis circumſcripta, nimirum ſigura, ineſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3431" xml:space="preserve"><lb/>quidem diſſimilis pro naturarum varietate; </s>
  <s xml:id="echoid-s3432" xml:space="preserve">nam in corporum ſolu-<lb/>tione non eaſdem in ſiguras conformantur adhærentes Chymicis <lb/>vaſis chryſtalli aut ſales: </s>
  <s xml:id="echoid-s3433" xml:space="preserve">ex quibus de cœteris particularum gene-<lb/>ribus probabilis coniectura capienda eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3434" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3435" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3436" xml:space="preserve">Si igitur in corpore aliquo miſto plura ſalium, plura ſpiri-<lb/>tuum genera contineantur, quorum ſingulę minimæ particulæ va-
<pb o="113" file="0125" n="125" rhead="De Calore."/>
riam ſortitæ ſint ſiguram pro naturæ diſſimilitudine, vix cogita-<lb/>ri, nedum fieri poterit, vt inter ſe omnes ita aptè cohæreant, <lb/>quin vllus relinquatur hiatus, aut omnino inanis, aut extraneo <lb/>corpore plenus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3437" xml:space="preserve">ac propterea aut nullum erit corpus homogeneum, <lb/>ſi corpuſcula aliena intermiſceantur, aut ſaltem omnia corpora ho-<lb/>mogenea, erunt inanitatibus interciſa.</s>
  <s xml:id="echoid-s3438" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3439" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3440" xml:space="preserve">Nullum inane quantumuis minimum, quod omni pror-<lb/>ſus vacet corpore, admitto; </s>
  <s xml:id="echoid-s3441" xml:space="preserve">plena ſunt omnia: </s>
  <s xml:id="echoid-s3442" xml:space="preserve">at quamuis ob <lb/>impares atque diſſimiles ſiguras accidat minutiſſimorum corpuſcu-<lb/>lorum aliquâ tantùm ex parte ſe contingentium ſuperſicies aliqui-<lb/>bus interuallis diſiungi, quæ minoribus alieni corporis particulis <lb/>repleantur (ſiuè aérem dixeris, ſiuè æthera) modò partes ſingulæ, <lb/>quas ſenſus conſequi valent, ſimili complexione temperentur, <lb/>ſimilemque obijciant formam, homogeneum cenſendum erit il-<lb/>lud miſtum; </s>
  <s xml:id="echoid-s3443" xml:space="preserve">cuius æquabili temperamento non officiunt intermi-<lb/>ſti pori. </s>
  <s xml:id="echoid-s3444" xml:space="preserve">Hinc quia ſingulę corporum naturæ peculiares exigunt <lb/>ſales, ſpiritus, igniculos, humores, quibus conſiſtant, propterea <lb/>alia præ alijs materiam habent magis compactam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3445" xml:space="preserve">denſam, prout <lb/>minima corpuſcula ſunt ijs ſiguris prædita, quæ propiùs cohæ-<lb/>reant, minoribuſque, aut paucioribus interuallis diſiungantur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3446" xml:space="preserve">Neque enim cuiuſcunque naturæ minima corpuſcula molem ob-<lb/>tinent æqualem, ſed alia alijs exiliora ſunt, atque aliter confor-<lb/>mata. </s>
  <s xml:id="echoid-s3447" xml:space="preserve">Quamquam non negauerim poſſe aliquando ſiguram (ma-<lb/>nente tamen mole eadem) per vim à naturali ſpecie deſlectere, vt <lb/>ſi globulus aut pyramis comprimatur, aut rectus cylindrulus in-<lb/>flectatur, aut armilla in ellipſim deformetur, aut hamus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3448" xml:space="preserve">vn-<lb/>cus ad rectitudinem compellatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3449" xml:space="preserve">ſubmotâ autem extrinſecâ vi, <lb/>vnumquodque corpuſculum ſuam ſibi reparat figuram virtute ſuâ <lb/>elaſticâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s3450" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3451" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3452" xml:space="preserve">Haud ægrè in hanc ſententiam adducor, vt proprias qui-<lb/>buſque naturis figuras concedam, quarum ratione fiat, vt quæ par. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3453" xml:space="preserve">ticulæ eâdem velproximè ſimili figurâ ſunt pręditæ (niſi hamatę <lb/>fuerint &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3454" xml:space="preserve">aduncæ) cum alię alias non omnino apprehendant, eæ <lb/>neque inter ſe cohæreſcant, ſed fluidum, aut fluido ſimile, cor-<lb/>pus conſtituant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3455" xml:space="preserve">Concreta verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3456" xml:space="preserve">ſolida corpora tunc demum <lb/>conſiſtant, cum diſſimiliter conformatæ particulæ ita ſe viciſſim <lb/>complexæ fuerint, vt difficulter diuellantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3457" xml:space="preserve">Certè decuſſa cri-<lb/>bro farina nunquam in maſſam coit, vt panis conſiciatur, niſi
<pb o="114" file="0126" n="126" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
aqua addatur farinæ particulas complectens, atque à depſente pro-<lb/>bè commiſceantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3458" xml:space="preserve">An non aut ouis, aut canis, aut cuniculi, <lb/>aut lutræ, aut fibri pilos aquâ, in qua diſſoluta fuerit tragacanthæ <lb/>lacryma, conſperſos manibus ſubigunt galerorum opifices, atque <lb/>ex ijs demum permiſtis, variè diſtortis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3459" xml:space="preserve">inuicem complicatis, <lb/>atque conglutinatis, ſolidum, pluuijſque imperuium tegmen ca-<lb/>pitis elaborant? </s>
  <s xml:id="echoid-s3460" xml:space="preserve">Charta ipſa, qua vulgariter vtimur, quid aliud <lb/>eſt præter tenuiſſima contuſorum in pilâ linteaminum fila congruo <lb/>humore colligata? </s>
  <s xml:id="echoid-s3461" xml:space="preserve">Coagmentatas ſalis particulas ab aquâ diſſolui <lb/>notum eſt omnibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3462" xml:space="preserve">certâ tamen aquæ menſurâ non quantamlibet <lb/>ſalis copiam ſolui facilè deprehendet, quiſquis, propè focum, in <lb/>aquam vitro incluſam comminutum ſalem communem paulatim <lb/>iniecerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3463" xml:space="preserve">ſi enim alium atque alium ſalem adiecerit, qui colli que <lb/>fiat, adeò ſale demum imbuitur aqua, vt nihil ſalis amplius diſ-<lb/>ſoluere valeat, ſed ille integer in vitri fundo ſubſidat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3464" xml:space="preserve">Hoc autem <lb/>ideò contingit, quòd ſalinæ particulę aqueis particulis permiſtæ <lb/>nulla relinquant interualla, quæ ſimiliter conformatarum ſalis <lb/>particularum, atque mole æqualium, capacia ſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s3465" xml:space="preserve">Iàm verò ſi <lb/>aquæ huic ſale communi fœtæ aliquas contriti nitri particulas <lb/>ſenſim inijcias, nitrum quoquè ſolui videbis, vſque dum occu-<lb/>patis ſalinarum particularum interuallis, minora ſpatia relinquan-<lb/>tur non niſi tenuiorum nitro corpuſculorum capacia, atque adeò <lb/>adiectum adhuc nitrum in vitri fundo ſubſidat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3466" xml:space="preserve">Memini autem à <lb/>curioſo quodam Naturę ſcrutatore aliquando quinque diuerſis ſa-<lb/>lium generibus, ſed ordinatim iniectis, vt tenuiores craſſioribus <lb/>ſuccederent, hac methodo imbutam fuiſſe aquam eandem. </s>
  <s xml:id="echoid-s3467" xml:space="preserve">Ex <lb/>quibus ſatis apertè conſtare videtur alijs atque alijs naturis alias <lb/>atque alias congruere ſiguras, adeò vt obſeruatum fuerit ſalem <lb/>marinum æmulari cubum, alumen conformari in Octaëdrum, am-<lb/>moniacum in hexaëdrum, nitrum in pyramidem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3468" xml:space="preserve">ita tamen, vt <lb/>fruſtra quæras in horum figuris Geometricam ſubtilitatem.</s>
  <s xml:id="echoid-s3469" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3470" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3471" xml:space="preserve">non ſufficit autem quęcunque figurarum diuerſitas, vt <lb/>ſe inuicem particulę minimę apprehendant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3472" xml:space="preserve">fieri ſiquidem poteſt, <lb/>vt figurę quidem diſſimiles ſint, quemadmodum cylindri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3473" xml:space="preserve">glo-<lb/>bi, nec ſe tamen complectantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3474" xml:space="preserve">Eiuſmodi igitur conformatas il-<lb/>las eſſe oportet, vt ſaltem tertium quodpiam genus particularum <lb/>intercedat, quod eas apprehendere atque connectere valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3475" xml:space="preserve">Hi nc <lb/>ſpiritusè vino, atque ſpiritus è Tartaro eliciti permiſceri atque
<pb o="115" file="0127" n="127" rhead="De Calore."/>
copulari renuunt, quamuis antea omnes cum cœteris vini parti-<lb/>culis in muſto coniuncti haberentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3476" xml:space="preserve">ſi verò contingat Quintę cui-<lb/>dam Eſſentię Spiritu Vini extractę affundendum eſſe Spiritum Tar-<lb/>tari, opus eſt diuturnâ plurium dierum in congruis vaſis Circula-<lb/>tione, adminiſtrato ex arte igne, niſi habeatur ęſtiuus Solis calor, <lb/>vt demum in vnum coëant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3477" xml:space="preserve">Contra verò aliquę ſunt naturę, quę <lb/>facilè in proximi corporis poros ſe inſinuant, illiſque adhęrentes <lb/>concreſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3478" xml:space="preserve">vt lignis quibuſdam contingit, ſi in aquâ alumino-<lb/>sâ detineantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3479" xml:space="preserve">ita enim illis adhęret alumen, vt chryſtallina vi-<lb/>deantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3480" xml:space="preserve">Et de Tattâ lacu Maioris Phrygię poſt Galatiam Au-<lb/>ſtrum versùs, Strabo refert lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3481" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s3482" xml:space="preserve">fontes habere ſalis natiui, qui <lb/>adeò faciliter cum rebus immerſis cohereat concreſcens, vt ſępè, <lb/>cum funalem torquem demiſerint, ſalis coronas educant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3483" xml:space="preserve">Quin <lb/>ipſæ etiam volucres aquas contingentes facilè capiuntur, cùm, ſale <lb/>repentè concreto alis conſtrictis, ipſarum miniſterio ad volandum <lb/>vti non poſſint.</s>
  <s xml:id="echoid-s3484" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3485" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3486" xml:space="preserve">Hæc quidem à nobis congruenter Naturæ conuenienter-<lb/>que dici videntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3487" xml:space="preserve">ſed verecundiùs fortaſſe in medium proferen-<lb/>da: </s>
  <s xml:id="echoid-s3488" xml:space="preserve">ſubuereor enim, ne videamur velle ab inferis excitare Demo-<lb/>critum, aut Leucippum, cœteroſque atomorum aſſertores iam-<lb/>dudum exploſos.</s>
  <s xml:id="echoid-s3489" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3490" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3491" xml:space="preserve">Iudicium à ſubſellijs in roſtra deferendum non eſt, vide-<lb/>licet à iudicibus ad populum, à ſapientibus ad ſciolos. </s>
  <s xml:id="echoid-s3492" xml:space="preserve">Sapien-<lb/>tum prudens, ſincerumque iudicium, quibus perſpectæ ſunt An-<lb/>tiquorum opiniones, reformido, ſi, quæ dixero, improbauerint: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3493" xml:space="preserve">de inſulſorum hominum cenſurâ, qui tenui aliquâ eruditione le-<lb/>uiter aſperſi magiſterium profitentur, nihil laboro. </s>
  <s xml:id="echoid-s3494" xml:space="preserve">Non omnia <lb/>perperam à veteribus Philoſophis dicta, licèt falſis opinionibus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3495" xml:space="preserve">errorum tenebris veritatis lumen debilitârint. </s>
  <s xml:id="echoid-s3496" xml:space="preserve">Corpora indiui-<lb/>dua nullo numero circumſcripta, figurâ tantummodo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3497" xml:space="preserve">magni-<lb/>tudine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3498" xml:space="preserve">motu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3499" xml:space="preserve">poſitione aut ordine, non autem naturæ <lb/>ſpecie diſcreta, ex æterno tempore, in infinito inani ita ferri, vt <lb/>mente nullâ regente, ſed fortuitis concurſionibus, inter ſe cohę-<lb/>reſeant, hoc illud eſt, in quo ineptire viſus eſt Democritus Autor <lb/>atomorum, quo illum nomine donauit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3500" xml:space="preserve">de Fato. </s>
  <s xml:id="echoid-s3501" xml:space="preserve">Cœte-<lb/>rum ſub ſtantias ſpecie diſpares non poſſe infinitâ diuiſione ſecun-<lb/>dùm Naturam, cuius definitæ ſunt vires, comminui, quamuis, ſi <lb/>Diuina virtus ſpectetur, diuiſioni ſemper obnoxias; </s>
  <s xml:id="echoid-s3502" xml:space="preserve">certis ma-
<pb o="116" file="0128" n="128" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
gnitudinis finibus coërceri, conuenientemque ſuarum particula-<lb/>rum poſitionem, ex qua figura oritur, exigere: </s>
  <s xml:id="echoid-s3503" xml:space="preserve">iam tum in pri-<lb/>mâ vniuerſitatis molitione à ſupremo rerum omnium opifice con-<lb/>ditas poſtmodum ex Naturæ inſtituto ritè commiſceri, atque co-<lb/>hæreſcere, ſi dixerimus, quid extra modum abſonum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3504" xml:space="preserve">ab-<lb/>ſurdum loquimur, quo Democriteis annumerandi ſimus?</s>
  <s xml:id="echoid-s3505" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3506" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3507" xml:space="preserve">Sicut igitur plurimas in vnoquoque corpore particula-<lb/>rum myriadas ſenſum omnem fugientium admittitis, ita pariter <lb/>plurimas relinqui cauernulas neceſſe eſt, quas aut æther, aut ſal-<lb/>tem Spiritus aliqui ad naturam quidem illius corporis pertinentes, <lb/>ſed non ſatis aptè cum alijs particulis connexi, repleant, adeò vt <lb/>facilè indè expelli poſſint, aut diuelli, locum alijs ſubeuntibus <lb/>corpuſculis concedendo; </s>
  <s xml:id="echoid-s3508" xml:space="preserve">ſimili ferè ratione ac ſpongiæ poros in-<lb/>greditur humor aërem excludens. </s>
  <s xml:id="echoid-s3509" xml:space="preserve">Hac itaque corporum texturâ <lb/>poſitâ, quam ipſa Microſcopia exquiſitiùs formata oculis ſubij-<lb/>ciunt, nec niſi cęcus refragari valeat, ea quæ extrinſecùs calorem <lb/>accipiunt, immiſſis, atque intrà poros aſſumptis igniculis, ſeu <lb/>Spiritibus, incaleſcere exiſtimo, quos celerrima mobilitas agi-<lb/>tat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3510" xml:space="preserve">in omnem ferè partem verſat, niſi quid moram i nferat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3511" xml:space="preserve"><lb/>impedimentum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3512" xml:space="preserve">Omne enim, quod eſt calidum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3513" xml:space="preserve">igneum, cie-<lb/>tur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3514" xml:space="preserve">agitatur motu ſuo, vt loquitur Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3515" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3516" xml:space="preserve">Quò au-<lb/>tem plures fuerint huiuſmodi igniculi immiſſi, atque celeriùs, ſi-<lb/>ue maiore impetu commoti; </s>
  <s xml:id="echoid-s3517" xml:space="preserve">eò maiorem concepiſſe calorem di-<lb/>cuntur corpora, quæ incaleſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3518" xml:space="preserve">Si enim multo luceat igne fo-<lb/>cus, cui frigidam manum opponas, eamque immotam tenere cone-<lb/>ris, tantus eſt feruor, vt omnino ferre non valeas: </s>
  <s xml:id="echoid-s3519" xml:space="preserve">at ſi in eadem <lb/>à prunis diſtantiâ manum huc illuc transferas, blandus calor pau-<lb/>latim diſcutit frigus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3520" xml:space="preserve">Non niſi quia euibrati à prunis igniculi va-<lb/>lidiùs irrumpunt in manum quieſcentem, quàm in commotam; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3521" xml:space="preserve">vehementior quippe eſt ictus, quem recipit corpus in quiete, quàm <lb/>in motu: </s>
  <s xml:id="echoid-s3522" xml:space="preserve">præterquam quod, ſi quieſcat manus plures igniculi ſe <lb/>in poros eoſdem inſinuant recrâ tendentes, qui obliquè incidentes <lb/>in manum commotam difficiliùs ingrediuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3523" xml:space="preserve">Hinc ſi eam habeant <lb/>corpora ſuarum particularum texturam, vt hę nullis interuallis <lb/>diſcriminentur, quibus igniculi ſub ſenſum cadentes recipi valeant, <lb/>etiam calorem reijcere dicuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3524" xml:space="preserve">Sic adamanti, vt loquitur Pli-<lb/>nius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3525" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s3526" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3527" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s3528" xml:space="preserve">duritia inenarrabilis eſt, ſimulque ignium <lb/>victrix natura, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3529" xml:space="preserve">nunquam incaleſcens (id quod intelligendum
<pb o="117" file="0129" n="129" rhead="De Calore."/>
intrà certum tempus, nam licèt adamas nouem diebus igni relucta-<lb/>ri dicatur, ſicut Rubinus quinque diebus, tamen demum aliquam <lb/>ſubit iacturam) Vnde &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3530" xml:space="preserve">nomen indomita vis, Græcâ interpreta-<lb/>tione, accepit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3531" xml:space="preserve">Similiter Chalazię lapidi grandinem colore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3532" xml:space="preserve">fi-<lb/>gurâ referenti, cui adamantina duritia tribuitur, etiam in igne <lb/>ſuum manere frigus, idem cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3533" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s3534" xml:space="preserve">narrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3535" xml:space="preserve">Contra verò lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3536" xml:space="preserve">36. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3537" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3538" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s3539" xml:space="preserve">commemorat Apſycton gemmam nigram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3540" xml:space="preserve">ponderoſam, <lb/>rubentibus venis diſtinctam, ita dictam quaſi irrefrigerabilem; </s>
  <s xml:id="echoid-s3541" xml:space="preserve"><lb/>nam ſemel igni excalfacta ſeptem diebus calorem ſeruat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3542" xml:space="preserve">Pari igi-<lb/>tur iure, quo Apſyctos irrefrigerabilis dicitur, quia nonniſi poſt <lb/>aliquot dies refrigeſcit, Adamas dicitur nunquam incaleſcens, quia <lb/>diu reluctatur calori.</s>
  <s xml:id="echoid-s3543" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3544" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3545" xml:space="preserve">Siadmiſſis igniculis caleſcunt corpora, iam calor natura <lb/>eſt, non qualitas, Subſtantia, non Accidens. </s>
  <s xml:id="echoid-s3546" xml:space="preserve">Quanto autem hor-<lb/>rore perfunderentur hæc audientes Peripatetici? </s>
  <s xml:id="echoid-s3547" xml:space="preserve">cum Ariſtoteles <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3548" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3549" xml:space="preserve">Metaph. </s>
  <s xml:id="echoid-s3550" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s3551" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3552" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3553" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s3554" xml:space="preserve">dicat, Caliditates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3555" xml:space="preserve">Frigiditates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3556" xml:space="preserve"><lb/>huiuſmodi Paſſiones, non ſubſtantiæ ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3557" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3558" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3559" xml:space="preserve">Nimis impensè fauere videris, Gradonice, ijs, quiſe Pe-<lb/>ripateticos vocant, nam adeò facilè vel vocabula ipſa à periculo <lb/>procul remota reformidas. </s>
  <s xml:id="echoid-s3560" xml:space="preserve">Quid eſt Ariſtoteli Accidens? </s>
  <s xml:id="echoid-s3561" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3562" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3563" xml:space="preserve">Top. </s>
  <s xml:id="echoid-s3564" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s3565" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s3566" xml:space="preserve">συμτετηκὸς ἐςὶυ ὀ ενδεχ ε ται ῦττάρχεω ὀτω ου\~ν ἐνὶ Καὲ <lb/>τῶ ἀυτῶ, Καί μὴ ὐπάρχειν. </s>
  <s xml:id="echoid-s3567" xml:space="preserve">Accidens eſt, quod admittit cuilibet υni <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3568" xml:space="preserve">eidem ineſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3569" xml:space="preserve">non ineſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s3570" xml:space="preserve">Si mihi faſciculus epiſtolarum totus <lb/>aquâ madidus reddatur, epiſtolis accidiſſe dicam, quod humore per-<lb/>funderentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3571" xml:space="preserve">chartæ accidit exaratas atramento in eâ fuiſſe lite-<lb/>ras; </s>
  <s xml:id="echoid-s3572" xml:space="preserve">aqua tamen &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3573" xml:space="preserve">atramentum, quibus chartam imbui contigit, <lb/>ſuapte quidem naturâ ſubſtantiæ ſunt, chartæ verò accidunt, <lb/>quia illa eadem charta eſſe potuit, quin madida eſſet, aut con-<lb/>ſcripta. </s>
  <s xml:id="echoid-s3574" xml:space="preserve">An magis ad Accidens pertinet eſſe calidum, quàm ma-<lb/>didum? </s>
  <s xml:id="echoid-s3575" xml:space="preserve">Certè inter Accidentium Categorias enumerauit Ariſto-<lb/>les Habitum, vt calceatum eſſe, aut armatum; </s>
  <s xml:id="echoid-s3576" xml:space="preserve">neque tamen <lb/>aluta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3577" xml:space="preserve">corium, quibus calcei conſtant, ſicut neque loricæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3578" xml:space="preserve"><lb/>galeæ ferrum à Subſtantiæ finibus exulant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3579" xml:space="preserve">Quapropter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3580" xml:space="preserve">igniculi <lb/>ſeſe in tenuiſſimos ferri meatus, cum excandeſcit, inſinuantes, <lb/>illique Calidi nomen tribuentes, ad Qualitatis Categoriam per-<lb/>tinere poſſunt, quo iure in Categoriâ Habitûs collocantur loricæ, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3581" xml:space="preserve">galeæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3582" xml:space="preserve">omne veſtium genus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3583" xml:space="preserve">Equidem me legiſſe memini <lb/>apud Ariſtotelem comparatum calorem cum humore, vbi Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s3584" xml:space="preserve">
<pb o="118" file="0130" n="130" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
fect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3585" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s3586" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3587" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s3588" xml:space="preserve">quærens, Cur Saleliquari ocyùs aquâ ſalſâ, quàm <lb/>dulci poſſit, priùs definit liquefactionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3589" xml:space="preserve">ait, Eliquari non <lb/>aliud est, niſi ab humore. </s>
  <s xml:id="echoid-s3590" xml:space="preserve">caloreue ſubeunte reſolui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3591" xml:space="preserve">dirimi ita, <lb/>vt liquidum ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3592" xml:space="preserve">eliquare autem nequeunt, quæ uel ſubire omni-<lb/>no non poſſunt, uel quæ ita ſubeunt, ut tangere nequeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3593" xml:space="preserve">Vix <lb/>illa uerò eliquant, quæ facilè tranſmeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3594" xml:space="preserve">contrà celerrimè di-<lb/>rimunt, quæ per uim ſe intrudunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3595" xml:space="preserve">Subire autem nequeunt, quæ <lb/>amplis admodum partibus conſtant, quippe quæ meatus rei ſub-<lb/>cunde excedant: </s>
  <s xml:id="echoid-s3596" xml:space="preserve">contra quæ minutioribus conſtant, tranſeunt ſi-<lb/>nè tactione. </s>
  <s xml:id="echoid-s3597" xml:space="preserve">Hæc Ariſtoteles; </s>
  <s xml:id="echoid-s3598" xml:space="preserve">qui vtique aquam, vi cuius Sal <lb/>liquefit, à ſubſtantiæ ratione abeſſe non exiſtimauit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3599" xml:space="preserve">neque ali-<lb/>ter calorem, quo ſal pariter in crucibulo liqueſcit, ſubire mea-<lb/>tus ipſius ſalis dicendum erit ex Ariſtotelis mente. </s>
  <s xml:id="echoid-s3600" xml:space="preserve">Ea verò quæ <lb/>vim liquefaciendi habent, quia amplis aut minutis partibus con-<lb/>ſtant, quia tangunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3601" xml:space="preserve">non tranſeunt, quis neget eſſe corpo-<lb/>ra? </s>
  <s xml:id="echoid-s3602" xml:space="preserve">Quando autem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3603" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3604" xml:space="preserve">de Part. </s>
  <s xml:id="echoid-s3605" xml:space="preserve">Anim.</s>
  <s xml:id="echoid-s3606" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s3607" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s3608" xml:space="preserve">ad fin.</s>
  <s xml:id="echoid-s3609" xml:space="preserve">aſſerit aduſta <lb/>ferè omnia aliquid habere caliditatis, vt calx, cinis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3610" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s3611" xml:space="preserve">eo quod fer. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3612" xml:space="preserve">uore nimio exaruerint, relictumque ſibi contineant aliquid cali-<lb/>ditatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s3613" xml:space="preserve">nonne indicat calorem aliquid eſſe, quod contineatur à <lb/>calce &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3614" xml:space="preserve">cinere? </s>
  <s xml:id="echoid-s3615" xml:space="preserve">à quibus tamen non dicitur contineri ſiccitas, quam-<lb/>uis exaruerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s3616" xml:space="preserve">Quapropter cum dicat Philoſophus, celerrimè di-<lb/>rimunt, quæ per uim ſe intrudunt, hoc optimè calori liquefacien-<lb/>ti conuenire, neque temerè illi mobilitatem à nobis tribui, mani-<lb/>feſtum videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3617" xml:space="preserve">Præterea Calorem corpus aliquod eſſe, quod mo-<lb/>uetur, indicat etiam idem Philoſophus Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s3618" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3619" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s3620" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3621" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s3622" xml:space="preserve"><lb/>vbi rationem afferens, Cur cœlum nubilum tepidius ſit, quàm aper-<lb/>tum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3623" xml:space="preserve">placidum, ait, Cumſerenumeſt, calor difflatur, quo humor <lb/>eruitur, atque effertur, itaque aer frigidior fit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3624" xml:space="preserve">qua de cauſâ humor <lb/>à calore dimißus irrorat: </s>
  <s xml:id="echoid-s3625" xml:space="preserve">at cùm nubilum eſt, arcetur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3626" xml:space="preserve">conſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s3627" xml:space="preserve">quo-<lb/>circa nec ros, nec pruina contrabi poteſt, cum nubilum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3628" xml:space="preserve">ergo calor <lb/>ad terram remanens facit, ut tepor amplior eſſe poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3629" xml:space="preserve">quo lo-<lb/>quendi modo parum philoſophicè vteretur, niſi calor eſſet natu-<lb/>ra aliqua ſecundùm ſe ſpectata. </s>
  <s xml:id="echoid-s3630" xml:space="preserve">Et Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s3631" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3632" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s3633" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3634" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s3635" xml:space="preserve">vbi de <lb/>aquis feruidis loquitur, ait, feruida omnia modo fulminis urunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3636" xml:space="preserve">quidem plura fulminis tactu calida extiterunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3637" xml:space="preserve">Quare non <lb/>adeò repugnat Ariſtoteli, quiſquis Calorem naturam eſſe ſta-<lb/>tuens, illam tamen alteri accidere poſſe admittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3638" xml:space="preserve">Quod ſi Ari-<lb/>ſtotelitribuatur libellus de Spiritu eius operibus adnexus, ibi
<pb o="119" file="0131" n="131" rhead="De Calore."/>
cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3639" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s3640" xml:space="preserve">habetur, *Qui ab arte ad opus adhibetur ignis, ipſius ope-* <lb/>*ris pars non eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3641" xml:space="preserve">at qui in naturâ habetur calor, diffuſus per ip-* <lb/>*ſum opus eſt, atque vnâ cum cœteris ſubſtantiam eius explet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3642" xml:space="preserve">Et* <lb/>*nulla in hoc difficultas eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3643" xml:space="preserve">proximè autem ſuperiùs dixerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3644" xml:space="preserve">Siue* <lb/>*igitur ſeparatio ſit, ſiue attenuatio, ſiue aliud quodcunque ſint ca-* <lb/>*lefactio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3645" xml:space="preserve">ignitio, differentia certè ſortientur opera, pro modo* <lb/>*tali calore vtentium. </s>
  <s xml:id="echoid-s3646" xml:space="preserve">Differentia tamen artis ad Naturam eſt;</s>
  <s xml:id="echoid-s3647" xml:space="preserve">* <lb/>*nam illa, tanquam inſtrumento, calore vtitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3648" xml:space="preserve">bæc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3649" xml:space="preserve">vt instru-* <lb/>*mento, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3650" xml:space="preserve">vt materiâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s3651" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3652" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3653" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3654" xml:space="preserve">hoc addendum eſt (quandoquidem hìc nobis de <lb/>Calore, quem Formalem ſeu Actualem vocanr, quo ſcilicct quid <lb/>incaleſcere dicitur, ſermo eſt, non autem de ijs, quæ Virtua-<lb/>liter Calida cenſentur, quia quadam calefaciendi virtute pollent, <lb/>ſi proritentur, quamuis nullum tangenti calorem impertiri vi-<lb/>deantur, (de quibus nobis erit aliàs opportuniùs diſſerendum) quod <lb/>Caloris complicatam notionem euoluere non poſſumus, quin ìn-<lb/>genitam ipſorum igniculorum, ſiue Spirituum commotionem in-<lb/>telligamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3655" xml:space="preserve">Quamobrem ſi Motum inter Accidentia referri ne-<lb/>mo negat, Calori verò, quà Calor eſt, inſita eſt commotio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3656" xml:space="preserve"><lb/>agitatio, conſequens eſt, vt inter Accidentia Calor recenſeatur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3657" xml:space="preserve">Quemadmodum enim ferrea lorica ad Accidentium genus perti-<lb/>nere nequit, niſi militis pectori admoueatur, quem loricatum con-<lb/>ſtituat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3658" xml:space="preserve">ita quoquè ſopiti igniculi, atque deſides Spiritus, à Quali-<lb/>tatis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3659" xml:space="preserve">Caloris notione abſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3660" xml:space="preserve">neque quicquam incaleſcere ex ijs <lb/>antè dicitur, quàm agitari incipiant.</s>
  <s xml:id="echoid-s3661" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3662" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3663" xml:space="preserve">Hæc Spirituum atque Igniculorum agitatio ſi nobis in-<lb/>noteſceret (nec diffiteor) ſatis commodè atque probabiliter ca-<lb/>loris proprietates explicaremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3664" xml:space="preserve">Verùm, quamuis flammam tre-<lb/>mulam ſubuolare in cœlum videamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3665" xml:space="preserve">in ardentibus carboni-<lb/>bus, excuſſo cinere, nictationem quandam, quaſi ignìculi hùc <lb/>illùc diſcurrerent, obſeruemus, anceps tamen hæreo, vtrùm <lb/>quid ſimile omnibus, quæ ſinè luce incaleſcunt, contingat, in <lb/>quibus nullus eſt conſpicuus motus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3666" xml:space="preserve">ſubuereor ſcilicet, ne <lb/>fortè videar nimis craſſam philoſophandi rationem ſectari, <lb/>ſi calorem gigni, nihil eſſe dixero, quàm ſpiritus agi-<lb/>tari.</s>
  <s xml:id="echoid-s3667" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3668" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3669" xml:space="preserve">Abducenda quidem eſt non rarò acies mentis à con-<lb/>ſuetudine oculorum, ſi ratio ſuadeat ſeuocare intelligentiam à
<pb o="120" file="0132" n="132" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
ſenſibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3670" xml:space="preserve">in explicatione tamen Naturæ (*in qua ineſt in ſatiabilis* <lb/>*quædam è cognoſcendis rebus voluptas*, vt aiebat Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3671" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s3672" xml:space="preserve">de <lb/>Fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s3673" xml:space="preserve">in qua vna, confectis rebus neceſſarijs, vacui negotijs, ho-<lb/>neſtè ac liberaliter poſſumus viuere) ita ſenſibus fidem ſinè ratione <lb/>habere non debemus, vt neque rationes ſinè ſenſibus exquiramus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3674" xml:space="preserve">Quapropter optimè monuit Ariſtoteles Metaph. </s>
  <s xml:id="echoid-s3675" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3676" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3677" xml:space="preserve">ſub finem. </s>
  <s xml:id="echoid-s3678" xml:space="preserve">{τὴυ} <lb/>ἀκριβολογίαν τ{ὴυ} μαθηματικ{ὴυ} ὁυκ ἐν ἀπασ ιν ἄπ{αι}τητέον ἀλλ’ ἐν τοῖς <lb/>μὴ έχουσιν ὕλ{ηυ}. </s>
  <s xml:id="echoid-s3679" xml:space="preserve">διόπερ ὀυ φυσικὸς ὁ τρώπος. </s>
  <s xml:id="echoid-s3680" xml:space="preserve">ἅπασα γὰρ ἴσως ἡ <lb/>φύσις ἔχ{ει} ὕλ{ην}. </s>
  <s xml:id="echoid-s3681" xml:space="preserve">*Exacta determinatio mathematica non eſt in* <lb/>*omnibus exigenda, ſed in ijs, quæ materiam non habent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3682" xml:space="preserve">Quare* <lb/>*modus non eſt naturalis; </s>
  <s xml:id="echoid-s3683" xml:space="preserve">omnis enim pariter natura habet mate-* <lb/>*riam.</s>
  <s xml:id="echoid-s3684" xml:space="preserve">* Idcirco in rerum corporatarum contemplatione orationem <lb/>ad vulgarem popularemque ſenſum accommodatam minimè reij-<lb/>ciendam duco: </s>
  <s xml:id="echoid-s3685" xml:space="preserve">Sienim Phyſicè philoſophari volumus, conſenta-<lb/>neum eſt ea animis effingi noſtris, quæ à ſenſibus tradita ſunt, at-<lb/>que impreſſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3686" xml:space="preserve">ex his quæ manifeſta ſunt, paulo occultiores, <lb/>penitiuſque abditas rerum proprietates indagare. </s>
  <s xml:id="echoid-s3687" xml:space="preserve">Quid eſt, quod <lb/>liquenti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3688" xml:space="preserve">fuſo metallo ſi inijciatur eiuſdem ſpeciei metallum ſo-<lb/>lidum, hoc innatat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3689" xml:space="preserve">Certè metallum fuſum, vbi refrixerit, mi-<lb/>norem in molem cogitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3690" xml:space="preserve">ſi verò maior eſt moles metalli fuſi, <lb/>quàm ſolidi, hoc, vtpote ſecundùm ſpeciem grauius, demergi <lb/>in illo oporteret. </s>
  <s xml:id="echoid-s3691" xml:space="preserve">Niſi fortè dicamus igniculos metallo liquenti im-<lb/>miſtos grauiores eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3692" xml:space="preserve">molem illam liquentem eſſe ſimplici me-<lb/>tallo grauiorem, ſicut aqua limoſa grauior eſt quàm clara &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3693" xml:space="preserve">lim-<lb/>pida. </s>
  <s xml:id="echoid-s3694" xml:space="preserve">Satisigitur conſtare videtur, ita validè in liquente metal-<lb/>lo igniculos agitari, vt ſuo motu repugnent, ne ſolidi metalli <lb/>grauitas deorſum vrgens deprimatur, atque immergatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3695" xml:space="preserve">Neque <lb/>ſolùm quæ manifeſtè calida ſunt, agitantur, verùm etiam aliqua <lb/>ſunt, quæ tandiu calida ſentiuntur, quandiuagitantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3696" xml:space="preserve">Præcla-<lb/>rum huiuſce rei argumentum ſuppeditare poteſt nitrum, quod pla-<lb/>cet afferre ipſis verbis Boyle in Tentamine circa partes Nitri ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3697" xml:space="preserve"><lb/>13. </s>
  <s xml:id="echoid-s3698" xml:space="preserve">Illud profectò, inquit, nemo inficiabitur, ſenſibus externis <lb/>Nitrum apprimè frigidum videri: </s>
  <s xml:id="echoid-s3699" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3700" xml:space="preserve">tamen huiuſce Corporis tam <lb/>vſquequaque frigidi partes (verbi gratia, Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3701" xml:space="preserve">Alcali, quo-<lb/>rum poſterius Chymiſtis nihil aliud ſignificat, quàm quiuis Sal <lb/>vſtione productus) inter ſe commiſtæ, nullâ interpoſita morâ, ſeſe <lb/>inuicem agitant, cientque vehementer. </s>
  <s xml:id="echoid-s3702" xml:space="preserve">Nota loquor: </s>
  <s xml:id="echoid-s3703" xml:space="preserve">Cum ego <lb/>hoc experimentum agerem, tantos feruores dabant, vt phialam
<pb o="121" file="0133" n="133" rhead="De Calore."/>
(in qua longè minus quàm vncia ſingulorum leniter fuerat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3704" xml:space="preserve">pe-<lb/>nè guttatim, infuſa) ambuſtis digitis ægrè continuerim, perin-<lb/>de ac ſi Calor nihil aliud foret, quàm minuſcularum in corpori-<lb/>bus partium multiplex &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3705" xml:space="preserve">celer motus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3706" xml:space="preserve">Eſt enim hoc verum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3707" xml:space="preserve">re-<lb/>ipſa experti ſumus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3708" xml:space="preserve">quandiu confuſa illa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3709" xml:space="preserve">temeraria commotio <lb/>durabat, tandiu etiam Calor durabat, eaque remittente, ſenſim <lb/>remittebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3710" xml:space="preserve">ac tandem, eâ deſitâ, ceſſabat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3711" xml:space="preserve">Hæc ille. </s>
  <s xml:id="echoid-s3712" xml:space="preserve">Quid igi-<lb/>tur timendum, ne tanquam pingues Philoſophos nos derideant <lb/>Metaphyſici, quòd argumento, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3713" xml:space="preserve">quaſi latentis veritatis notâ, <lb/>vtamur tremulo flammarum motu, atque prunarum nictatione, <lb/>ad probandam calidorum Spirituum agitationem? </s>
  <s xml:id="echoid-s3714" xml:space="preserve">Satis-ne cogni-<lb/>tionis ex Phyſicæ diſciplinæ theſauro deprompſiſſe me putem, ſi <lb/>hoc demum intelligam, ideò corpus aliquod incaleſcere, quòd <lb/>Qualitatem, cui nomen eſt Calori, ab eſſiciente quapiam cauſâ <lb/>productam recipiat? </s>
  <s xml:id="echoid-s3715" xml:space="preserve">Vocabula huiuſmodi ſi cui faciant ſatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3716" xml:space="preserve"><lb/>ſciendi famem ſitimque depellant, illi *ego ſum promus condus, pro-* <lb/>*eurator peni*, vt cum Poëtâ loquar, oppidò liberalis, nec facilè <lb/>exhaurietur promptuarium.</s>
  <s xml:id="echoid-s3717" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3718" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3719" xml:space="preserve">Proculdubio, quicquid oritur, qualecunque eſt, con-<lb/>gruentem cauſam habeat à Natura, neceſſe eſt, adeò vt, ſicut cau-<lb/>ſa effectum indicat, ſic quod effectum eſt, quæ fuerit cauſa, de-<lb/>monſtret. </s>
  <s xml:id="echoid-s3720" xml:space="preserve">Cum igitur Caloris, ob idipſum quia Calor eſt, vis ef-<lb/>ficiendi vna ſit atque eadem, effectus verò tam multiplices videa-<lb/>mus ex illo prodire vtique eam ſtatuere oportet Caloris ipſius na-<lb/>turam, quæ vnâ eâdemque manu atque operâ tantam effectuum <lb/>varietatem adminiſtret; </s>
  <s xml:id="echoid-s3721" xml:space="preserve">tam aptâ cauſæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3722" xml:space="preserve">effectuum conſenſione, <lb/>vt ex caufâ quid efficiendum ſit proſpiciamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3723" xml:space="preserve">ex diſſimilibus, <lb/>quæ effecta ſunt, eiuſdem Caufæ ratio innoteſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3724" xml:space="preserve">Et quidem ex <lb/>Ariſtotele Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s3725" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s3726" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s3727" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3728" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s3729" xml:space="preserve">*Calor mouendi vim obtinet, fri* <lb/>*gus contrà efficit, vt res conſiſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3730" xml:space="preserve">contrahatur*: </s>
  <s xml:id="echoid-s3731" xml:space="preserve">Iam verò, ſi <lb/>placet, præcipuos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3732" xml:space="preserve">manifeſtos Caloris effectus ad examen ſingil-<lb/>latim vocemus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3733" xml:space="preserve">vobiſque recipio me oſtenſurum, omnes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3734" xml:space="preserve">ſin-<lb/>gulos ex hoc pendere, quod igniculi, ſiue Spiritus (liceat hæc <lb/>vocabula promiſcuè vſurpare) corpora peruadentes ſuo agitan-<lb/>tur motu. </s>
  <s xml:id="echoid-s3735" xml:space="preserve">In eodem quippe hypocauſto, quod iniectis fornaci <lb/>ignibus vehementiùs incaluerit, Madida lintea exiccantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3736" xml:space="preserve">homo <lb/>ſudore diffluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3737" xml:space="preserve">dureſcit molle lutum; </s>
  <s xml:id="echoid-s3738" xml:space="preserve">cera durior mollitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3739" xml:space="preserve">lique-<lb/>factum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3740" xml:space="preserve">dilapſum butyrum diffunditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3741" xml:space="preserve">ſpiritus vini puriſſimus
<pb o="122" file="0134" n="134" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
in vaſculo hiante euaneſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3742" xml:space="preserve">plures naturæ permiſtæ, ſed indige-<lb/>ſtæ, in vnam concreſcunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3743" xml:space="preserve">temperantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3744" xml:space="preserve">alia concreta diſſol-<lb/>uuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3745" xml:space="preserve">Vtique non alius atque alius pro locorum varietate eſt <lb/>calor, vt in hoc quidem angulo certum effectum, in illo verò di-<lb/>uerſum gignat; </s>
  <s xml:id="echoid-s3746" xml:space="preserve">nam etiam commutatis locis, neque dureſcit bu-<lb/>tyrum, neque liquefit lutum. </s>
  <s xml:id="echoid-s3747" xml:space="preserve">Calorem autem ſimplicem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3748" xml:space="preserve">vnius <lb/>modi, antequam in hypocauſtum quicquam inferretur, illico mul-<lb/>tiformem fieri, ſibique ipſi diſſimilem, quaſi Proteum, fabula <lb/>eſt in Philoſophiam non inuehenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s3749" xml:space="preserve">Quare ſatis apertè conſtare <lb/>videtur vnicum calori eſſe efficiendi modum, quamuis diſſimiles <lb/>oriantur effectus.</s>
  <s xml:id="echoid-s3750" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3751" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3752" xml:space="preserve">Hæc ita eſſe in promptu, vt res diſputatione non egeat, <lb/>confeſtim affirmabunt omnes: </s>
  <s xml:id="echoid-s3753" xml:space="preserve">petendam videlicet ex ſubiectâ ca-<lb/>lori materiâ effectuum diſſimilitudinem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3754" xml:space="preserve">id quod tuâ quoquè con-<lb/>ceſſione licèt aſſumatur, adhuc tamen explicandum ſupereſſe vi-<lb/>detur, qua id ratione contingat pro materiæ diſſimilitudine. </s>
  <s xml:id="echoid-s3755" xml:space="preserve">Et <lb/>quidem hæc, quæ propoſita ſunt, ex indicatâ tuâ hypothe-<lb/>ſi non obſcurè (niſi me fallo) explanare me poſſe confi-<lb/>derem.</s>
  <s xml:id="echoid-s3756" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3757" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3758" xml:space="preserve">Quo præditus es ingenij acumine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3759" xml:space="preserve">quæ vis eſt verita-<lb/>tis, vbi primùm in conſpectum venerit, ſuâ ſe luce proden-<lb/>tis, nullus dubito, quin mentem meam fueris planiſſimè aſſe-<lb/>cutus.</s>
  <s xml:id="echoid-s3760" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3761" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3762" xml:space="preserve">Hypocauſti aërem igniculis refertum concipio, qui mo-<lb/>bilitate ſuâ omnem ſe verſantes in partem corporibus diuerſis ibi <lb/>conſtitutis occurrunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3763" xml:space="preserve">Cum igitur madidis linteis adhæreat hu-<lb/>mor nullo vinculo connexus cum cœteris partibus, quæ illo im-<lb/>butæ ſunt, mobiles igniculi in humorem incurrentes, eius parti-<lb/>culas vſque adeò impetunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3764" xml:space="preserve">ſenſim exturbant, donec ſuper-<lb/>uacaneo humore penitus expulſo areſcant lintea: </s>
  <s xml:id="echoid-s3765" xml:space="preserve">hæc enim ſub <lb/>dio perflantibus ventis expoſita pariter exiccantur, dum aura ſuo <lb/>motu tenuiſſimas humoris particulas auellit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3766" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3767" xml:space="preserve"><lb/>à morboſorum veſtibus noxios ſpiritus difflat, nequando in in-<lb/>cautos ijs vtentes ſerpat contagio. </s>
  <s xml:id="echoid-s3768" xml:space="preserve">Neque aliter agitati igniculi <lb/>in molle lutum irrumpentes, particulas aquæ craſſiores ruditer <lb/>cum terrâ permiſtas comminuunt, tum infractas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3769" xml:space="preserve">extenuatas <lb/>paulatim diuellunt, atque in interiora ſe inſinuantes, quicquid <lb/>ibi malè compacti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3770" xml:space="preserve">redundantis liquoris inueniunt, indè exi-
<pb o="123" file="0135" n="135" rhead="De Calore."/>
gunt, adeò vt lutum ex terrâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3771" xml:space="preserve">non niſi congruâ aquâ reſidua <lb/>temperatum ad duritiem adducatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3772" xml:space="preserve">Eadem videtur eſſe cauſa, <lb/>cur homo ſe, ex nimio calore, multo ſudore manantem expe-<lb/>riatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3773" xml:space="preserve">igniculi enim tum qui per cutis meatus penetrant, tum <lb/>quos aſpera arteria excipit vnâ cum aëre, qui ſpiritu in pulmones <lb/>ducitur, vario motu conciti tumultuantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3774" xml:space="preserve">diffuſum per membra <lb/>ſanguinem agitantes, proximè latentem ſub cute humorem per po-<lb/>ros exprimunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3775" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3776" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3777" xml:space="preserve">Quid verò confert igniculorum motus, vt ceram, quæ <lb/>frigore rigens fragilis erat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3778" xml:space="preserve">friabilis, admiſſo calore adeò mollem <lb/>atque flexibilem inueniamus, vt eam ad noſtrum arbitrium forme-<lb/>mus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3779" xml:space="preserve">fingamus? </s>
  <s xml:id="echoid-s3780" xml:space="preserve">An ſicut luto, quod obduruit, affuſa aqua mol-<lb/>litudinem conciliat, ita quoquè cera igniculis imbuta tractabilem <lb/>ſe præbet?</s>
  <s xml:id="echoid-s3781" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3782" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3783" xml:space="preserve">Non eodem planè pacto ceram atque lutum molleſcere <lb/>crediderim: </s>
  <s xml:id="echoid-s3784" xml:space="preserve">quamuis enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3785" xml:space="preserve">argillæ aquam miſceat figulus, vt <lb/>ſequatur, quocunque illam torqueat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3786" xml:space="preserve">ad conficiendorum ſigno-<lb/>rum typos ceram admiſſo calore molliat ſtatuarius, non eadem ta-<lb/>men calori atque humori ineſt efficientia: </s>
  <s xml:id="echoid-s3787" xml:space="preserve">Nam humor quidem <lb/>ſuapte naturâ ſiccas arenteſque terræ particulas connectit, ſi illis <lb/>proportione reſpondeat, nec nimius fuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3788" xml:space="preserve">Calor verò, quorum <lb/>corporum partes peruadit, illas pro viribus commouet. </s>
  <s xml:id="echoid-s3789" xml:space="preserve">Ex eo au-<lb/>tem quod aqua facilè comprimi collidique poteſt, in luto redun-<lb/>dans ſuam cum illo communicat mollitudinem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3790" xml:space="preserve">At Calor, quem <lb/>in commotis agitatiſque igniculis conſiſtere ponimus, ceræ immi-<lb/>ſtus ſuo motu tenuiſſimas particulas diducens, atque agitans, lo-<lb/>cum facit compreſſioni; </s>
  <s xml:id="echoid-s3791" xml:space="preserve">faciliùs quippe commota mouentur, quàm <lb/>quieſcentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s3792" xml:space="preserve">Quod ſi vehementior eſſet calor, non ſolùm anguſtiſ-<lb/>ſimos ceræ poros modicè dilataret (id quod compreſſioni ſatis eſt) <lb/>verùm etiam ita particulas comminueret &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3793" xml:space="preserve">agitaret, vt earum <lb/>nexu ſoluto liquefacta diffunderetur cera; </s>
  <s xml:id="echoid-s3794" xml:space="preserve">quemadmodum butyro <lb/>contingit, etiamſi remiſſior fuerit calor: </s>
  <s xml:id="echoid-s3795" xml:space="preserve">butyri ſcilicet particule <lb/>tenuiores ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3796" xml:space="preserve">eâ præditæ figurâ, vt ſe inuicem non adeò arctè <lb/>complectantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3797" xml:space="preserve">ideoque facilè à paucioribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3798" xml:space="preserve">languidioribus igni-<lb/>culis agitari poſſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3799" xml:space="preserve">diffundi. </s>
  <s xml:id="echoid-s3800" xml:space="preserve">Quia tamen butyro pingue@@ <lb/>ineſt, etiam ſi fluidum factum fuerit, non ſoluitur in vaporem, <lb/>ſaltem adeò facilè, ſicut aqua, cuius partes non firmo nexu co-<lb/>hærent: </s>
  <s xml:id="echoid-s3801" xml:space="preserve">citiùs autem atque procliuiùs Spiritus vini puriſſimus
<pb o="124" file="0136" n="136" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
euaneſcens in auras abit, quia particulæ volatiles ab igni-<lb/>culis excitatæ atque agitatæ, leuiſſimâ vi inuicem diuel-<lb/>luntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s3802" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3803" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3804" xml:space="preserve">Haud dubium, quin aliqui liquores præ alijs faciliùs ſol-<lb/>uantur in halitum calore vrgente: </s>
  <s xml:id="echoid-s3805" xml:space="preserve">ſed id contingere ex igniculo-<lb/>rum ſeſe agitantium impulſione particulas ſenſim abſtrahente, pe-<lb/>rinde quaſi ac cum adducta reductaque lima chalybem, aut ferrum, <lb/>aut argentum, in ſcobem comminuit, non vnâ omnes voce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3806" xml:space="preserve">con-<lb/>ſenſu, approbabunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3807" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3808" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3809" xml:space="preserve">Multo ambitioſiùs philoſopharemur, quàm veritatis <lb/>amor poſtulat, ſi omnium aſſenſionem atque approbationem qua-<lb/>ſi iuſtam ac debitam expectaremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3810" xml:space="preserve">Satis eſt, ſi, qui nobis in re-<lb/>rum Phyſicarum inueſtigatione Phyſicè progredientibus, quà lux <lb/>aliqua veritatis affulget, adhærere voluerint, nihil præiudicati <lb/>afferant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3811" xml:space="preserve">Cœterùm ſicut ab animis conſuetudine imbutis peten-<lb/>dum non eſt veritatis conſilium, ita eos approbatores fruſtra ſpe-<lb/>raremus, qui certis quibuſdam deſtinatiſque ſententijs quaſi addi-<lb/>cti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3812" xml:space="preserve">conſecrati, vni philoſophandi methodo ancillantur, aut <lb/>abſtractis ratiocinationibus ſe iamdudum mancipârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3813" xml:space="preserve">Quam <lb/>indicaſti, Gradonice, igniculorum cum limâ comparationem, <lb/>non omnino probo: </s>
  <s xml:id="echoid-s3814" xml:space="preserve">ſi enim igniculi inciderent in corpus ita in <lb/>ſuas omnes minimas particulas diſſolutum, vt nullo planè nexu, <lb/>neque inuicem, neque cum alijs interiectis, copularentur, fortaſ-<lb/>ſe ex illorum agitatione diſſiparentur particulæ, quemadmodum <lb/>arida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3815" xml:space="preserve">minuta pulueris granula vento etiam leniter flanter diſij-<lb/>ciuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3816" xml:space="preserve">ſic, vt ego quidem arbitror, ſummo viatorum incom-<lb/>modo, æſtiuo ſolis calore excitantur minutiſſimi viarum puluiſcu-<lb/>li. </s>
  <s xml:id="echoid-s3817" xml:space="preserve">Verùm vix aliquid huiuſmodi habemus, immo fortaſſe ne <lb/>vix quidem, quod in omnia ſua minima Phyſica comminutum, <lb/>nihil admiſtum habeat extrarium, cui coagmententur plura mi-<lb/>nima ad molem aliquam conflandam, aut (ſi quid id genus apud <lb/>nos omnino ſincerum reperitur) ea ſit minimarum particularum <lb/>figura, vt nulla ſint corpuſcula curuata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3818" xml:space="preserve">quaſi adunca, quæ <lb/>ſe viciſſim apprehendant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3819" xml:space="preserve">Certè in liquoribus, nec ijs tantùm, <lb/>quos compoſitos nouimus admiſtum habere ſalem, vt in melicra-<lb/>to aut oxyſaccharo, ſed quos maximè ſimplices habemus, vt in <lb/>aquâ, particulas aliquantulum cohærere indicat gutta ex depleto <lb/>vaſe pendens, aut in globulum conformata herbarum folijs inſi-
<pb o="125" file="0137" n="137" rhead="De Calore."/>
ſtens poſt pluuiam. </s>
  <s xml:id="echoid-s3820" xml:space="preserve">Quapropter me haud temerè opinari cenſerem <lb/>exiſtimantem ita conſpicuis humorum particulis igniculos immi-<lb/>ſceri, vt, dum eorum agitatione minores aliquæ particulæ, ex qui-<lb/>bus maiores conſtant, commouentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3821" xml:space="preserve">quodammodo detor-<lb/>quentur, atque luxantur, quaſi reflexis per vim vncinulis ſol-<lb/>uatur arcta illarum compages, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3822" xml:space="preserve">à cœteris, quibus cohærebant, <lb/>abſtrahantur, locumque ampliorem liberiori plurium igniculo-<lb/>rum agitationi reliquentes, molem præſeferant maiorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s3823" xml:space="preserve">Vbi <lb/>verò nullis in auolantium locum ſuccedentibus igniculis, reliquo-<lb/>rum vis imminuta non omnino repugnare valet virtuti elaſticæ <lb/>reparantium ſibi priſtinam figuram corpuſculorum, quæ vncina-<lb/>ta hamataque eſſe Natura voluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3824" xml:space="preserve">illi primùm minùs celeriter <lb/>agitari; </s>
  <s xml:id="echoid-s3825" xml:space="preserve">poſtmodum paulatim inter anguſtias concludi, quas per-<lb/>rumpere nequeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3826" xml:space="preserve">demum maximâ ſaltem ex parte omnino ex-<lb/>trudi. </s>
  <s xml:id="echoid-s3827" xml:space="preserve">Ex quo fit humorem, ſenſim cohibitâ igniculorum agi-<lb/>tatione, frigeſcere, iterum concreſcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3828" xml:space="preserve">in antiquam molem <lb/>atque formam redire poſſe, niſi eius particulæ, dum vapor erant, <lb/>diſiectæ fuerint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3829" xml:space="preserve">aliæ aliò diſſipatæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s3830" xml:space="preserve">ἡ γὰρ ἀτμὶς ὕδατος διάκρσίς <lb/>ἐςι. </s>
  <s xml:id="echoid-s3831" xml:space="preserve">*Vapor enim aquæ diſgregatio eſt*, ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3832" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s3833" xml:space="preserve">Me-<lb/>teor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3834" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3835" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3836" xml:space="preserve">ad med. </s>
  <s xml:id="echoid-s3837" xml:space="preserve">ſeu apud latinos ſumma 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s3838" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3839" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s3840" xml:space="preserve">ſub init. </s>
  <s xml:id="echoid-s3841" xml:space="preserve">Non <lb/>itaque igniculus ſicut lima abradit particulas liquorum, ſed eas per-<lb/>uadens ſe illis immiſcet, atque à cęteris auulſas diſtrahit, alias qui-<lb/>dem faciliùs, alias verò difficiliùs, prout illæ ſe detorqueri ac reflecti <lb/>patiuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s3842" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3843" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3844" xml:space="preserve">Illabuntur hæc ſanè cum ſuauitate, animumque ti tillant, <lb/>dum rem quaſi ob oculos ponere videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3845" xml:space="preserve">ſed neſcio quomodo <lb/>iam tum à primis Philoſophiæ rudimentis omnia ſuſpecta habere <lb/>cępi, quæ velleuiter antiquiorum Philoſophorum placita redole-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s3846" xml:space="preserve">Idcirco non ſinè cunctatione in hanc deſcendo ſententiam, vt <lb/>humoris à calore in vaporem attenuati raritatem tribuam immiſ-<lb/>ſioni igniculorum in diſgregatas eiuſdem humoris particulas: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3847" xml:space="preserve">quaſi corpus aliquod rarum fieri nil aliud eſſet, quàm illud <lb/>alienis corpuſculis confertum intumeſcere, ijſdem verò expreſſis <lb/>denſari.</s>
  <s xml:id="echoid-s3848" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3849" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3850" xml:space="preserve">Optimo iure commoueris aduerſùs eos, qui aliquid ea-<lb/>tenus rarum fieri exiſtimant, quatenus extranea corpuſcula in-<lb/>trà poros admittens intumeſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3851" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3852" xml:space="preserve">arida gleba cœleſtes aquas <lb/>ſorbens inflatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3853" xml:space="preserve">panis fruſtulum vino imbutum turgeſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3854" xml:space="preserve">ne-
<pb o="126" file="0138" n="138" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
que tamen terram aut panem itidem rareſcere dicimus, vt aquam <lb/>in fumum abeuntem. </s>
  <s xml:id="echoid-s3855" xml:space="preserve">Longè ſcilicet aliud eſt intrà diſtractarum <lb/>particularum interualla admittere ætherem, commune corpus per <lb/>omnia diffuſum, aliud eſt ingeſto humore aërem aut ætherem à <lb/>poris excludi, eodemque humore abundantiùs irrumpente, ter-<lb/>ræ aut panis particulas propelli, ex quo oritur tumor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3856" xml:space="preserve">Quando <lb/>aqua in vaporem ſoluitur vi Caloris, tria contingere intelligo: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3857" xml:space="preserve">primùm ſe inſinuant igniculi in aquam, atque peruadunt, eo-<lb/>rumque incurſione pulſantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3858" xml:space="preserve">agitantur particulæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s3859" xml:space="preserve">Alterum <lb/>huic impulſioni conſequens eſt, quod aqueæ particulæ dum com-<lb/>mouentur, à ſe inuicem digredientes locum ampliorem occupant, <lb/>molemque maiorem præſeferunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3860" xml:space="preserve">Tertium eſt, quod in interual-<lb/>la inter diſiunctas aquæ particulas interiecta, vbi ſe agitant igni-<lb/>culi, ſuccedit æther ex proximo corpore tantiſper compreſſo ex-<lb/>preſſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3861" xml:space="preserve">neque enim fieri poteſt, vt corpus aliquod ad ampliora <lb/>ſpatia ſe explicet, quin proximum ſe contrahere cogatur, aut <lb/>ſaltem propulſum comprimat aliud ſibi cohærens. </s>
  <s xml:id="echoid-s3862" xml:space="preserve">Ex his tribus <lb/>primum tanquam cauſa antegreditur raritatem aquæ, immiſſio <lb/>quippe igniculorum effectrix eſt diffuſionis partium: </s>
  <s xml:id="echoid-s3863" xml:space="preserve">tertium hanc <lb/>dilatationem conſequitur, ſuccedente æthere in interualla, ne <lb/>quid inane reliquatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3864" xml:space="preserve">Quare, licèt in rarefactione contingat <lb/>alienorum corpuſculorum admiſtio, ſiuè vt quid antecedens, ſi-<lb/>ue vt quid conſequens raritatem, ipſa tamen raritatis notio in eo <lb/>conſiſtit, quod multum loci exigua materia occupet, quę pro-<lb/>pterea rareſcere dicitur, cùm ad ampliora ſpatia ſe explicat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3865" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur in motu corpus occupet ſpatium, per quod mouetur, ac pro-<lb/>pterea plus occupet ſpatij in motu, quàm quieſcens, fieri non <lb/>poteſt, quin ad ampliora ſpatia ſe dilatet incaleſcens, quando-<lb/>quidem eius particulæ agitantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3866" xml:space="preserve">ideò Calor dicitur cauſa ra-<lb/>ritatis.</s>
  <s xml:id="echoid-s3867" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3868" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3869" xml:space="preserve">Perdifficilis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3870" xml:space="preserve">perobſcura quæſtio eſt de Rarefactione, in <lb/>quam nec aduertentes delapſi eſtis: </s>
  <s xml:id="echoid-s3871" xml:space="preserve">ſi verò illam in Vulgarem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3872" xml:space="preserve"><lb/>Philoſophicam, vt quibuſdam placet, partiri volueritis, nullus <lb/>erit diſputandi ſinis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3873" xml:space="preserve">inſtituta noſtra de Calore diſſertatio, ex <lb/>huius immiſſione, in fumum reſoluta abibit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3874" xml:space="preserve">Quapropter ſiuè <lb/>ſola contingat particularum diſtractio admiſſo in interualla æthe-<lb/>re, ſiue diſtractæ particulæ ampliorem Vbicationem nacte maio-<lb/>rem in molem excreſcant, ſiue quacunque tandem aliâ ratione
<pb o="127" file="0139" n="139" rhead="De Calore."/>
contingat rarefactio, quam Philoſophicam vocant, non magno-<lb/>pere noſtra iutereſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3875" xml:space="preserve">ſatis enim habemus, ſi irrumpentibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3876" xml:space="preserve">agi-<lb/>tatis igniculis incaleſcat humor, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3877" xml:space="preserve">aliquando igni admotus <lb/>feruet ebulliens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3878" xml:space="preserve">in fumum abit adeò vrentem, vt non ſolùm con-<lb/>cluſę vitreis vaſculis herbæ exudent liquorem, verùm etiam eodem <lb/>illo fumo per tubi anguſtias erumpente redigi in calcem valeat Cor-<lb/>nu Cerui.</s>
  <s xml:id="echoid-s3879" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3880" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3881" xml:space="preserve">Non in ſolo igitur hypocauſti aëre igniculos agitatos ir-<lb/>repere ſenſim in expoſiti laticis particulas dicendum videtur, ſed <lb/>vt à ſubiectis aut circumpoſitis prunis in ahenum, fictilemue ollam <lb/>penetrare igniculos, immiſceri liquori, partes omnes agita-<lb/>re vehementiùs, bullas excitare, ex ijfque erumpere in <lb/>fumum ſecum pariter rapiendo attenuatas liquoris parti-<lb/>culas.</s>
  <s xml:id="echoid-s3882" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3883" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3884" xml:space="preserve">De hoc nullus mihi relinquitur dubitandi locus. </s>
  <s xml:id="echoid-s3885" xml:space="preserve">Si enim <lb/>Alabaſtri fruſtum in mortario contuſum, atque in tenuiſſimum <lb/>puluerem (vulgus *Impalpabilem*, Chymiſtæ *Alchool* dicerent) <lb/>redactum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3886" xml:space="preserve">pollinario cribro tranſmiſſum, vaſi ferreo aut cu-<lb/>preo immittas, cui ignis ſubiectus ſit primùm quidem lentus, <lb/>deinde gradatim auctus, ita puluiſculis immiſcentur igniculi, vt <lb/>quid fiat ex illis quaſi fluidum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3887" xml:space="preserve">liquorem motu imitetur, ſi vas <lb/>inclinetur in latus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3888" xml:space="preserve">nihil tamen humoris ibi deprehenditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3889" xml:space="preserve">Qua-<lb/>propter igniculos per vaſis meatus irrepere vix negari à quoquam <lb/>poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s3890" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3891" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3892" xml:space="preserve">Id ſi ita eſt, per omnìa permeent &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3893" xml:space="preserve">tranſeant igniculi, <lb/>neceſſe eſt, per æs, per lapidem, per vitrum, quod tamen minimè <lb/>poros admittere conſtans eſt plurimorum opinio.</s>
  <s xml:id="echoid-s3894" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3895" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3896" xml:space="preserve">Quod quidem ad vitrum ſpectat (ex quo vtpote perſpi-<lb/>cuo facilis eſt de cœteris coniectura) maiores omni exceptione te-<lb/>ſtes qui ſe vidiſſe aſſerunt, producere poſſem: </s>
  <s xml:id="echoid-s3897" xml:space="preserve">ſed leui ſumptu, <lb/>nec multo labore vobis ipſis experimentum capere licebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3898" xml:space="preserve">Vi-<lb/>tream phialam (quæ tamen nulli adiecto pedi in@itatur) aquâ ex <lb/>puteo aut ex fonte hauſtâ replete, eamque candentibus carboni-<lb/>bus imponite: </s>
  <s xml:id="echoid-s3899" xml:space="preserve">vbi illa ſatis incaluerit, tum follium flatu cineres <lb/>ex prunis decutite, ipſaſque aſſiduo flatu vrgete: </s>
  <s xml:id="echoid-s3900" xml:space="preserve">demum flam-<lb/>mulas per aquam aſcendentes conſpicietis, quæ vobis vberiorem <lb/>philoſop handi materiam ſuppeditabunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s3901" xml:space="preserve">Quod ſi fortè ſuſpice-<lb/>mini, an flammulæ aſcendentes ſint, an verò rutilantium pruna-
<pb o="128" file="0140" n="140" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
rum lux excepta amplis bullis per aquam aſcendentibus, qua par-<lb/>te ſufflatur ignis; </s>
  <s xml:id="echoid-s3902" xml:space="preserve">illud certum eſt, ceſſante flatu illico ceſſare <lb/>creberrimas illas atque ampliſſimas bullas; </s>
  <s xml:id="echoid-s3903" xml:space="preserve">quæ vtique indicant <lb/>igniculos flatu intrudi per vitrum in aquam.</s>
  <s xml:id="echoid-s3904" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3905" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s3906" xml:space="preserve">Si igitur illabuntur igniculi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3907" xml:space="preserve">aquæ immiſcentur, quid <lb/>eſt, quod *Scutum ſeu operculum teſtudinis fœminæ ſuper ollâ po-* <lb/>*ſitum facit, ut illa nunquam ebulliat*? </s>
  <s xml:id="echoid-s3908" xml:space="preserve">vt ſcribit Mizaldus centur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3909" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s3910" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s3911" xml:space="preserve">24.</s>
  <s xml:id="echoid-s3912" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3913" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3914" xml:space="preserve">Si ſcutum huiuſmodi teſtudineum in promptu eſſet, nihil <lb/>me prohiberet, quin experiens probarem, num res ita ſe habeat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3915" xml:space="preserve">Quanquam, ſi non reſponderet aſſertioni experimentum, anceps <lb/>hærerem, an forte mas, non fœmina, fuerit teſtudo, cui oper-<lb/>culum exemptum fuiſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s3916" xml:space="preserve">aut, ſi de hoc quidem non poſſet dubi-<lb/>tari, certè adhuc ambigerem, vtrùm marina, an fluuiatilis, an <lb/>terreſtris teſtudo, num iunior, an ſenior vim hanc habeat cohi-<lb/>bendi aquam, ne ebulliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3917" xml:space="preserve">Illud addo, quod non admodum ve-<lb/>hementem ignem ollæ ſubdere oporteret, ne calore nimio aduſtæ <lb/>prominentes extra ollæ labra illius operculi laciniæ, ingratiſſimo ni-<lb/>dore domum replerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s3918" xml:space="preserve">mediocri autem igne aquam (præſertim ſi <lb/>multa ſit) non bullare ſæpè contingit, etiamſi nullum adſit teſtu-<lb/>dineum operculum.</s>
  <s xml:id="echoid-s3919" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3920" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3921" xml:space="preserve">Sua (per me licet) conſtet authoris dicto fides: </s>
  <s xml:id="echoid-s3922" xml:space="preserve">rem <lb/>non narrat omninò incredibilem, aut ſimilem portento: </s>
  <s xml:id="echoid-s3923" xml:space="preserve">fieri quip-<lb/>pe poteſt, vt igniculi aquam permeantes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3924" xml:space="preserve">cum tenuiſſimo va-<lb/>pore ad teſtudineum operculum venientes ex eo halitum excitent, <lb/>qui in ſubiectam aquam immiſſus ſuo impetu cohibeat igniculos, <lb/>ne eâ vehementiâ agitentur, qua opus eſſet ad excitandas bullas; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3925" xml:space="preserve">quas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3926" xml:space="preserve">diſijci atque ſedari videmus in aquâ ebulliente, ſi quis eam <lb/>paulo validiùs ſufflet. </s>
  <s xml:id="echoid-s3927" xml:space="preserve">Cœterùm in vaſa ſiue ahenea, ſiue fictilia, <lb/>ſiue vitrea immigrare igniculos, ſatis manifeſto argumento con-<lb/>ſtare videtur ex eo, quod excitatis flatu prunis ſi flammula in vas <lb/>impoſitum dirigatur, longè citiùs feruet incluſa aqua, quàm ſi <lb/>nullo flatu igniculi è prunis erumpentes impellerentur in vas; </s>
  <s xml:id="echoid-s3928" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3929" xml:space="preserve"><lb/>follium flatu prunas extimulant fabri ferrarij, vt citiùs molleſcat <lb/>ferrum; </s>
  <s xml:id="echoid-s3930" xml:space="preserve">atque ex vitreis opificijs ad lucernæ flammam elaboratis <lb/>vnuſquiſque videt, quantum interſit, vtrùm flatu per fiſtulam <lb/>emiſſo lampadis flamma impulſa excipiatur à vitro, vt liquetur, <lb/>an verò ipſi flammę nullo flatu directæ admoueatur vitrum, vt igne-
<pb o="129" file="0141" n="141" rhead="De Calore."/>
ſcat quidem, ſed concretum maneat. </s>
  <s xml:id="echoid-s3931" xml:space="preserve">Mihi certè dubium non eſt, <lb/>an flatu impulſa corpuſcula, quæcunque illa ſint, faciliùs pe-<lb/>netrent; </s>
  <s xml:id="echoid-s3932" xml:space="preserve">iter enim habenti tempeſtate cœli humidiſſimâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3933" xml:space="preserve">nebu-<lb/>loſâ, Borrhapeliote continuo totum ſolidum diem flante, conti-<lb/>git penulam quidem omnino madidam in hoſpitium referre ſiccis <lb/>interioribus veſtibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s3934" xml:space="preserve">ſed qua parte ventus humidiſſimam nebulam <lb/>impellebat in ſiniſtrum latus, nec penula, nèc interiores veſtes <lb/>reſiſtere valuerunt, quin humor ad intimam vſque ſubuculam <lb/>penetraret. </s>
  <s xml:id="echoid-s3935" xml:space="preserve">Cum igitur igniculi ſua tenuitate ſuperent humorem <lb/>quencunque, haud dubium, quin illi ſe faciliùs inſinuent in an-<lb/>guſtiſſimos quoſque meatus, etiam vitri, quod cœteroqui per-<lb/>meare nequeunt ſubtiliſſimi ſpiritus Chymicè extillati. </s>
  <s xml:id="echoid-s3936" xml:space="preserve">Hinc alia <lb/>præ alijs vaſa diutiùs igni reſiſtunt, prout impetum ferre va-<lb/>lent irrumpentium, ſeſeque agitantium magnâ vi igniculorum: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3937" xml:space="preserve">propterea in ignis adminiſtratione certi gradus ſeruandi ſunt, vt <lb/>ſenſim illabentes igniculi viam ſequentibus pateſaciant, ne fortè <lb/>plurimis initio irruentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3938" xml:space="preserve">nimiâ vi particulas vaſis concu-<lb/>tientibus, vaſa ipſa dirumpantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s3939" xml:space="preserve">ideò vitrea vaſa viuo igni ex-<lb/>poſita obducuntur luto, quod *Philoſophicum*, ſeu *Sapientiæ* vo-<lb/>cant; </s>
  <s xml:id="echoid-s3940" xml:space="preserve">neque enim hoc tam facilè, ac vitrum, diſſilit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3941" xml:space="preserve">per-<lb/>meantium igniculorum impetum infringit, ne tantâ vi in vitrum <lb/>irruant, illudque, quaſi adacti cuneoli, diffindant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3942" xml:space="preserve">Sic in vi-<lb/>tream, aut ex Sinenſi cretâ (Porcellanam dicimus) ſcutellam <lb/>iniecturi calidiorem potionem, priùs calentem fumum inuerſâ <lb/>ſcutellâ excipiunt, vt ſenſim illa incaleſcat, poſtmodum liquo-<lb/>rem ipſum calidiorem infundunt, citrà metum, ne ſcutella dif-<lb/>fringatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s3943" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3944" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s3945" xml:space="preserve">Nunquam ſatis laudata ſolertia ingenioſiſſimorum Aca-<lb/>demicorum Florentinorum igniculis peruium eſſe vitrum depre-<lb/>hendit, cùm craſſiuſculæ laminæ vitreæ in hyperbolam aut para-<lb/>bolam (aut etiam anomalè) inflexæ colligatas intentâ chorda <lb/>extremitates ad ſe primùm accedere obſeruârunt (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3946" xml:space="preserve">chor-<lb/>da flacceſcens grauiorem ſonum reddebat) quando, ad curuatu-<lb/>ræ verticem applicato ardenti carbone, igniculi conuexam tan-<lb/>tùm vitri ſuperſiciem dilatantes nondum illud ita permeârunt, vt <lb/>ad concauam ſuperficiem venerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s3947" xml:space="preserve">ac proinde introrſum reflectunt <lb/>ipſas extremitates, quæ deinde diducuntur, cum igniculi ad con-<lb/>cauam ſuperficiem penetrauerint, eiuſque particulas dilatauerint;</s>
  <s xml:id="echoid-s3948" xml:space="preserve">
<pb o="130" file="0142" n="142" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
tunc enim acutior ſonus à percuſſâ chordâ redditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3949" xml:space="preserve">Alijs quo-<lb/>què experimentis vitrum à calore dilatari, vi frigoris conſtringi <lb/>deprehenderunt, adeò vt omnes omnino poros quantumuis mi-<lb/>nimos à vitro excludere nemo poſſit, qui Phyſicas rationes phi-<lb/>loſophando conſectari voluerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s3950" xml:space="preserve">eſto, non adeò ampli ſint pori, <lb/>vt per eos aditum aut exitum inuenire valeant humores, neque <lb/>odores acerrimi, licèt odores aliquam cum igne cognationem <lb/>habeant, nam, vt loquitur Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3951" xml:space="preserve">de ſenſu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3952" xml:space="preserve">ſenſibil. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3953" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3954" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s3955" xml:space="preserve">fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s3956" xml:space="preserve">*Odor fumoſa euapor atio eſt, fumoſa autem euaporatio ab* <lb/>*igne.</s>
  <s xml:id="echoid-s3957" xml:space="preserve">* An non quæ per cribri foramina decidunt frumenti ſordes, per <lb/>ſubcerniculi anguſtiores meatus vni pollini patentes, exitum non <lb/>inueniunt?</s>
  <s xml:id="echoid-s3958" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s3959" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3960" xml:space="preserve">Equidem nullum vaſorum genus igniculis imperuium <lb/>agnoſco, cum in omnibus liquores incaleſcant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3961" xml:space="preserve">ferueant: </s>
  <s xml:id="echoid-s3962" xml:space="preserve">Si <lb/>enim igniculi per vaſis latera, aut fundum, non permeant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3963" xml:space="preserve"><lb/>tranſeunt in incluſum liquorem, quid facit operculum, vt in ollâ <lb/>citiùs incaleſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3964" xml:space="preserve">bullet aqua? </s>
  <s xml:id="echoid-s3965" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3966" xml:space="preserve">ſi nimis ebulliat, ita vt <lb/>iam vaſe contineri nequeat, cur amoto operculo ſubſidens fer-<lb/>uorem cohibet? </s>
  <s xml:id="echoid-s3967" xml:space="preserve">quæ tamen hiante vaſe lentiſſimè calorem con-<lb/>cipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s3968" xml:space="preserve">Niſi quia igniculi in operculum incurrentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3969" xml:space="preserve">reflexi alijs <lb/>igniculis occurrunt, atque pariter permiſti incluſo humori in eo <lb/>vehementiùs tumultuantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3970" xml:space="preserve">bullas excitant, qui detracto oper-<lb/>culo in auras abeuntes diſſipantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s3971" xml:space="preserve">Fruſtra nimirum à circumflui <lb/>aëris frigore cauſam omnem petas; </s>
  <s xml:id="echoid-s3972" xml:space="preserve">tum quia in calidiſſimo hy-<lb/>pocauſto eadem contingunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s3973" xml:space="preserve">tum quia externum frigus calorem <lb/>non rarò fouet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3974" xml:space="preserve">notauit Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s3975" xml:space="preserve">34. </s>
  <s xml:id="echoid-s3976" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s3977" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s3978" xml:space="preserve">*æs omne frigore* <lb/>*magno meliùs fundi*; </s>
  <s xml:id="echoid-s3979" xml:space="preserve">prohibitâ videlicet igniculorum expiratio-<lb/>ne. </s>
  <s xml:id="echoid-s3980" xml:space="preserve">Hinc Hippocrates 5. </s>
  <s xml:id="echoid-s3981" xml:space="preserve">aphor. </s>
  <s xml:id="echoid-s3982" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s3983" xml:space="preserve">aquam, quæ citò caleſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3984" xml:space="preserve"><lb/>citò refrigeratur, leuiſſimam pronunciauit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3985" xml:space="preserve">quia facilè igniculos <lb/>admittit, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3986" xml:space="preserve">facilè auolant, nullo lentore cohibiti. </s>
  <s xml:id="echoid-s3987" xml:space="preserve">Nonne <lb/>in menſâ quotidie experimur pinguiora inſcula difficiliùs tepeſce-<lb/>re, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3988" xml:space="preserve">cœteris epulis vix modico calore tepentibus, artocreis <lb/>adhuc feruorem ineſſe? </s>
  <s xml:id="echoid-s3989" xml:space="preserve">cum ſcilicet incluſi igniculi exitum non <lb/>reperiant aut à pingui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3990" xml:space="preserve">lento humore, aut à thecâ prohibiti. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3991" xml:space="preserve">Hanc certè igniculorum in vaſe occluſo reflexionem manifeſtam <lb/>faciunt Chymicæ Circulationes, quibus liquor ad pręſtantiorem <lb/>gradum exaltatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s3992" xml:space="preserve">dum enim vaſis latera ſubeuntes igniculi atte-<lb/>nuatas liquoris particulas in ſupremam vaſis Circulatorij partem
<pb o="131" file="0143" n="143" rhead="De Calore."/>
ſecum abripiunt, deorſum reflectuntur pariter cum particulis il-<lb/>lis, quæ tenuiores factę faciliùs penetrant in liquorem ipſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s3993" xml:space="preserve">ex <lb/>quo fit, vt hic, licèt aliquando ex diuerſorum generum liquoribus <lb/>confletur, demum in vnum liquorem perfectè temperetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3994" xml:space="preserve">ſi <lb/>quæ inerant ſordes, ſeparatim in vaſis fundo ſubſidant. </s>
  <s xml:id="echoid-s3995" xml:space="preserve">Haud ab-<lb/>ſimili ratione ſtomachi calor tam varias eſculentorum atque po-<lb/>tulentorum ſpecies digerensin chylum conuertit; </s>
  <s xml:id="echoid-s3996" xml:space="preserve">ignei videlicet <lb/>ſpiritus ventriculum peruagantes ſe inſinuant in ingeſtos cibos, <lb/>quos aſſiduâ agitatione ſenſim comminuunt, atque permiſcent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s3997" xml:space="preserve">Hoc autem Naturę opus fuis imitatur Ars Digeſtionibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s3998" xml:space="preserve">Fer-<lb/>mentationibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s3999" xml:space="preserve">ex quibus arguuntur inepti quidam qui ſalis <lb/>vſum in cibis prorſus interdicunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4000" xml:space="preserve">ſi enim nôſſent, quantum Fer-<lb/>mentationem acceleret prudens ſalis, aut alicuius acidi additamen-<lb/>tum, intelligerent additas ſoluti ſalis particulas, dum diſiuncta <lb/>Spiritus aut Sulphuris corpuſcula congregat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4001" xml:space="preserve">in motum ſuſci-<lb/>tat, Spirituum cibis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4002" xml:space="preserve">ventriculo ingenitorum operam iuuare, <lb/>adeòque cibos faciliùs fermentari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4003" xml:space="preserve">aptos fieri, vt in chylum ver-<lb/>tantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4004" xml:space="preserve">Et ſanè abſque hac igniculorum ſiuè Spirituum agitatione <lb/>vix intelligi, aut explicari poteſt, quomodo fermenteſcat Mu-<lb/>ſtum, atque ſenſim rite permiſtis particulis ad dulcem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4005" xml:space="preserve">ſuauem <lb/>maturitatem adducatur vinum depoſitis fœcibus atque ſuperua-<lb/>cuo Tartaro: </s>
  <s xml:id="echoid-s4006" xml:space="preserve">quod ſi in cellas incuſtoditas irrepat æſtiuus calor, <lb/>agitatæ fæces iterum vino permiſcentur, quod turbatum corrum-<lb/>pitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4007" xml:space="preserve">Hinc vulgaris illa caloris deſcriptio, quod nimirum ho-<lb/>mogenea congreget, heterogenea diſgreget, non eo ſenſu acci-<lb/>pienda eſt, quaſi naturas ad ſpeciem eandem pertinentes in vnum <lb/>locum cogeret, atque à cœteris naturis ſegregaret; </s>
  <s xml:id="echoid-s4008" xml:space="preserve">id quod ni-<lb/>hil aliud eſſet, quàm miſta corpora diſſoluere, cum tamen in <lb/>ijs componendis calore tanquam præcipuo inſtrumento Natura <lb/>vtatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4009" xml:space="preserve">Sic Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4010" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s4011" xml:space="preserve">de Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4012" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s4013" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4014" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s4015" xml:space="preserve">ad med. </s>
  <s xml:id="echoid-s4016" xml:space="preserve">*Nul-* <lb/>*lum lac*, inquit, *coit frigore, ſed ſerum potiùs trabit, igne ni-* <lb/>*mirum omne ſpiſſatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4017" xml:space="preserve">craſſeſcit*: </s>
  <s xml:id="echoid-s4018" xml:space="preserve">Calor ſiquidem coagu-<lb/>lum agitans, atque diſpertiens, illud particulis lactis commi-<lb/>ſcet; </s>
  <s xml:id="echoid-s4019" xml:space="preserve">id quod frigus eſſicere nequit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4020" xml:space="preserve">vt autem idem ſequenti cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4021" xml:space="preserve"><lb/>21. </s>
  <s xml:id="echoid-s4022" xml:space="preserve">docet, *coagulum eſt lac ignem habens intra ſeſe*. </s>
  <s xml:id="echoid-s4023" xml:space="preserve">Homoge-<lb/>neæ igitur Naturæ intelligendæ ſunt, quæ, licèt ſingulæ in di-<lb/>uerſis ſpecierum familijs cenſeantur, certo tamen aſſinitatis nexu <lb/>iunguntur, vt in vnum quoddam homogeneum temperari va-
<pb o="132" file="0144" n="144" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
leant: </s>
  <s xml:id="echoid-s4024" xml:space="preserve">Sic vinum maximè purum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4025" xml:space="preserve">defæcatum, homogeneum <lb/>quid eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4026" xml:space="preserve">ex pluribus tamen naturis inter ſe quidem ſpecie diſcre-<lb/>pantibus, ſed ad coniunctionem congregationemque aptis, coa-<lb/>luiſſe indicabit artiſicioſa diſſolutio exhibens Phlegma, Spiritum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4027" xml:space="preserve">Caput Mortuum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4028" xml:space="preserve">Heterogeneæ verò dicendæ Naturæ illæ ſunt, <lb/>quæ ita ſpecie differunt, vt cum cœteris, quibus conſunduntur, <lb/>copulari nequeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4029" xml:space="preserve">in naturam vnam coaleſcere, ſiue quia <lb/>prorſus extraneæ ſunt, ſiue quia non ſuppetit ſufficiens copia affi-<lb/>nium naturarum, quibuſcum vniantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4030" xml:space="preserve">Sic vina aliqua ſunt in-<lb/>ſuauia, quia Tartaro non ſatis diluto abundant, quibus ſi, dum <lb/>fermenteſcebant, addita fuiſſet congruens aqua, ſuauitatem con-<lb/>ciliâſſet, tartari particulis atque Spiritibus congruo humore permi-<lb/>ſtis. </s>
  <s xml:id="echoid-s4031" xml:space="preserve">Hæ autem naturæ extraneæ, factâ affinium naturarum copula-<lb/>tione, aut in fundo ſubſidunt, aut in ſuperſicie innatant, pro earum <lb/>grauitate aut leuitate.</s>
  <s xml:id="echoid-s4032" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4033" xml:space="preserve">Ex his itaque conſtat, quid in ſimilibus dicendum ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s4034" xml:space="preserve">omnia <lb/>quippe, quæ caloris efficacitati tribuuntur, ex hac igniculorum <lb/>agitatione pendent, prout validiore aut imbecilliore motu cien-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4035" xml:space="preserve">eaque calidiora dicimus, quæ ſenſum tactûs vehementiùs ir-<lb/>ritant, blandus verò cenſetur calor, quando igniculi cum ſuaui-<lb/>tate affluentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4036" xml:space="preserve">illabentes ſenſum leniter titillant: </s>
  <s xml:id="echoid-s4037" xml:space="preserve">*Calidum enim* <lb/>*paſſio quædam ſenſûs eſt*, vt ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4038" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s4039" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s4040" xml:space="preserve">ſumma 1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4041" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4042" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s4043" xml:space="preserve">poſt med.</s>
  <s xml:id="echoid-s4044" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4045" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4046" xml:space="preserve">His autem conſequens videtur ea, quæ calorem extrin-<lb/>ſecus aſſumpſerunt, tunc dici intepeſcere, quando immiſſi igni-<lb/>culi aut ſenſim auolantes minuuntur, aut ſegniùs agitantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4047" xml:space="preserve">at-<lb/>que adeò tunc demum frigida erunt, quando nullus erit igniculo-<lb/>rum motus, quemadmodum in ſilice obſeruamus, cuius in venis <lb/>igniculi latent, ſed quia agitari nequeunt, propterea frigidus <lb/>apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s4048" xml:space="preserve">At ſi frigus caloris inopiam aut abſentiam dicamus, qua-<lb/>ſi nihil eſſet poſitiuum, vt vocant, ſed mera priuatio, non lycæa <lb/>tantummodo reclamabunt, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4049" xml:space="preserve">ſenſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4050" xml:space="preserve">quamuis enim ſatis in-<lb/>telligam, quando extima animalis membra hyberni frigoris vi <lb/>obriguere, ſpiritus calidos ita ſe ad intima viſcera recipere (extru-<lb/>ſa videlicet à partibus frigore conſtipatis) vt ſæpè plus æquo inca-<lb/>leſcat cerebrum, eiuſque temperatione vitiatà, rheumatiſmo la-<lb/>boremus, aut incendatur iecur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4051" xml:space="preserve">Membra tamen ipſa ex illapſo fri-<lb/>gore cruciari ſentimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4052" xml:space="preserve">Illud autem, vi cuius extremæ partes
<pb o="133" file="0145" n="145" rhead="De Calore."/>
membrorum inalgeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4053" xml:space="preserve">cutis conſtipatur, antequam, vt <lb/>cum Poëtâ loquar (Iuuenal. </s>
  <s xml:id="echoid-s4054" xml:space="preserve">Sat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4055" xml:space="preserve">11.) </s>
  <s xml:id="echoid-s4056" xml:space="preserve">*Noſtra bibat uernum contra-* <lb/>*cta cuticula S@lem*, non vtique ſimplex priuatio eſt, ſed aliquid <lb/>moleſtiam tactui inferens nimio appulſu: </s>
  <s xml:id="echoid-s4057" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4058" xml:space="preserve">horror, quo <lb/>febrientes corripiuntur, vbi totum corpus intremiſcit, non ex ſolo <lb/>caloris ad intima receſſu oritur, ſed cauſam habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s4059" xml:space="preserve">Quis enim <lb/>mihi perſuadeat, ſi calente manu glaciem apprehendam, nil <lb/>aliud contingere quàm igniculorum, ſiue ſpirtituum diſſipatio-<lb/>nem, quorum alijin glaciem ſe inſinuent illam colliquefacientes, <lb/>alij ad interiores manûs partes diffugiant, dum cutis contrahi-<lb/>tur? </s>
  <s xml:id="echoid-s4060" xml:space="preserve">An ipſa ſe contrahit cutis ſponte ſuâ? </s>
  <s xml:id="echoid-s4061" xml:space="preserve">hoc quidem accidit <lb/>emaciatis atque areſcentibus, abſumpto &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4062" xml:space="preserve">expirante humore, <lb/>neque verò vno momento, ſed aliquâ temporis diuturnitate: </s>
  <s xml:id="echoid-s4063" xml:space="preserve">at <lb/>in manu nunc primùm glaciem arripiente nihil huiuſmodi com-<lb/>miniſci licet. </s>
  <s xml:id="echoid-s4064" xml:space="preserve">Aliquid igitur in glacie eſt, aut è glacie erumpit, <lb/>quod vim habeat tactum corpus conſtipandi: </s>
  <s xml:id="echoid-s4065" xml:space="preserve">hoc autem illud eſt, <lb/>quod Frigus omnes indigitamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4066" xml:space="preserve">Memini ante aliquot annos me <lb/>legiſſe apud 10: </s>
  <s xml:id="echoid-s4067" xml:space="preserve">Rodulphum Glauberum in Furnis Philoſophicis <lb/>part. </s>
  <s xml:id="echoid-s4068" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4069" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s4070" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s4071" xml:space="preserve">ex Lunæ, hoc eſt argenti, chryſtallis elici oleum <lb/>lunæ viride, quod abſtractâ omni humiditate reducitur ad ſic-<lb/>citatem lapideam: </s>
  <s xml:id="echoid-s4072" xml:space="preserve">huiuſmodi verò lapis ſoluitur affuſo ſpiritu <lb/>vini, vel Spiritu Salis Ammoniaci: </s>
  <s xml:id="echoid-s4073" xml:space="preserve">qua in ſolutione vitrum adeò <lb/>refrigeſcit, vt vix illud manu tenere quis poſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4074" xml:space="preserve">Non eſt profe-<lb/>ctò tanta vis frigoris mera caloris negatio in vitro, quod etiam <lb/>antè, quàm Spiritus vini aut Salis Ammoniaci affunderetur, fri-<lb/>gidum percipiebatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4075" xml:space="preserve">Eſto, animalis membra recedentibus ſpiri-<lb/>tibus frigeſcant, licet nihil addatur, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4076" xml:space="preserve">ferrum ab <lb/>igne remotum ſpontè frigeſcit abiectis igniculis: </s>
  <s xml:id="echoid-s4077" xml:space="preserve">attamen tam <lb/>magnum frigoris incrementum (ſi priuatio eſſet) vitro acci-<lb/>dere nequiret, niſi multo calore pereunte inſignis fieret mu-<lb/>tatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s4078" xml:space="preserve">caloris autem notabilis expreſſum veſtigium nullum ex-<lb/>tabat.</s>
  <s xml:id="echoid-s4079" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4080" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4081" xml:space="preserve">Non habebimus, opinor, refragantem Maurocenum, <lb/>ſi quid frigori præter nudum vocabulum tribuamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4082" xml:space="preserve">quamuis <lb/>non paucos habituri ſimus aduerſarios, qui ex hoc, quod in-<lb/>tenſius appareat frigus, vbi calorem deprehendunt remiſſiorem, <lb/>eò adducuntur, vt idem eſſe arbitrentur illud intendi, hunc re-<lb/>mitti. </s>
  <s xml:id="echoid-s4083" xml:space="preserve">Connectuntur hæc quidem, ſed vnum non ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4084" xml:space="preserve">ſi enim
<pb o="134" file="0146" n="146" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
igniculi aut extruduntur à corpore, quod incaluerat, aut tar-<lb/>diùs agitari coguntur (id quod eſt intepeſcere) vtique cauſam ha-<lb/>bent, quæ aut illos exigat, aut ſi expellere non valeat, eorum <lb/>motui moram inferat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4085" xml:space="preserve">hanc verò cauſam calori proximè aduer-<lb/>ſantem Frigus vocamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4086" xml:space="preserve">porrò cauſam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4087" xml:space="preserve">effectum duo eſſe nemo <lb/>negat; </s>
  <s xml:id="echoid-s4088" xml:space="preserve">atque idcirco igniculorum expulſio, aut eorum tarditas, <lb/>à frigore diſtincta intelligitur, licet, cum illo pariter exiſtant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4089" xml:space="preserve">Hinc non ſenſum habet Formalem, ſed Cauſalem, vt ſcholæ <lb/>loquuntur, Ariſtotelis dictum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4090" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s4091" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s4092" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4093" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s4094" xml:space="preserve">ſin. </s>
  <s xml:id="echoid-s4095" xml:space="preserve">*indigentia* <lb/>*caliditatis, frigiditas eſt:</s>
  <s xml:id="echoid-s4096" xml:space="preserve">* aliquid enim motum impediens, aut <lb/>igniculos excludens datur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4097" xml:space="preserve">nam ſequenti cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4098" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s4099" xml:space="preserve">vbi de Inquina-<lb/>tione diſſerit, defectum caliditatis oriri ait, propter multitudi-<lb/>nem frigiditatis in humido; </s>
  <s xml:id="echoid-s4100" xml:space="preserve">adeoque ex Philoſophi mente aliud <lb/>eſt caloris priuatio, aliud frigoris copia: </s>
  <s xml:id="echoid-s4101" xml:space="preserve">Non igitur frigiditas <lb/>eſt formaliter ipſe defectus calidi; </s>
  <s xml:id="echoid-s4102" xml:space="preserve">cum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4103" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4104" xml:space="preserve">de Part. </s>
  <s xml:id="echoid-s4105" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4106" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4107" xml:space="preserve">ex-<lb/>preſsè dicat, *Patet frigiditatem aliquam eſſe naturam, non pri-* <lb/>*uationem in ijs, quorum ſubiectum calidum per affectionem, ſi-* <lb/>*ue paſſionem, eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s4108" xml:space="preserve">* Quibus ex verbis aliquis fortaſſe non ineptè in-<lb/>ferat Philoſopho non aduerſari, ſi quis naturam aliquam inter qua-<lb/>litates enumeret.</s>
  <s xml:id="echoid-s4109" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4110" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4111" xml:space="preserve">An mihi ab æſtate ad hyemem, vobis vrgentibus, tran-<lb/>ſeundum eſt, vt inſtituta de Calore diſputatio ad frigus transfe-<lb/>ratur? </s>
  <s xml:id="echoid-s4112" xml:space="preserve">in nimis amplam atque denſam ſyluam nos abſtrudere-<lb/>mus, ex qua non facile eſſet exitum reperire; </s>
  <s xml:id="echoid-s4113" xml:space="preserve">tam multa ſunt, <lb/>quæ de frigore in quæſtionem vocari poſſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s4114" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4115" xml:space="preserve">ex vna in alteram, <lb/>atque deinceps, dellaberemur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4116" xml:space="preserve">Quapropter vniuerſam frigoris <lb/>Naturam inueſtigare non eſt operæ pretium de Igne diſſerentibus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4117" xml:space="preserve">Meum tamen quærentes ſuffragium ne fortè viderer aſpernari, in eâ <lb/>pariter profiteor me eſſe ſententiâ, vt frigori naturam ſtatuen-<lb/>dam eſſe exiſtimem. </s>
  <s xml:id="echoid-s4118" xml:space="preserve">Quamuis enim calida frigidis aduerſentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4119" xml:space="preserve">arida humidis, non ea tamen ratione, qua corpora humore <lb/>deſtituta areſcunt, quin aliquid præterea ijs addatur, cenſendum <lb/>videtur frigeſcere corpora non niſi auolantibus, aut compreſſis <lb/>igniculis. </s>
  <s xml:id="echoid-s4120" xml:space="preserve">Nam ſi corpori cuipiam naturaliter inſitus ſit calor, <lb/>quem vtique ſponte ſuâ non abijceret, illique proximum fiat <lb/>corpus aliud naturâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4121" xml:space="preserve">ſpecie ſuâ idcirco frigidum, quod paucu-<lb/>los, aut fortè nullos, contineat igniculos, vt illi quidem aiunt, <lb/>non ſatis video, quomodo contingat vt corpus frigidum ex pro-
<pb o="135" file="0147" n="147" rhead="De Calore."/>
ximo calente exugat ſibi aduerſos igniculos, quibus incaleſcere in-<lb/>cipiat, illo præter naturam tepeſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s4122" xml:space="preserve">Quod ſi tenuiſſimas na-<lb/>turas in corporibus alias Calidas, Frigidas alias concipiamus in-<lb/>uicem, vbi proximæ fiant, pugnantes, adeò vt, dum igniculi <lb/>frigidos Spiritus commouere atque agitare conantur, hi motione <lb/>huiuſmodi à ſuâ figurâ nonnihil diſtorti, viciſſim illos virtute ſuâ <lb/>elaſticâ circumplecti, atque conſtringere tentent, ac propterea <lb/>fugam, quâ data via, molientes igniculi alij ad interiora ſui cor-<lb/>poris ſe recipiant, alij extruſi in proximi corporis poros ſe inſi-<lb/>nuent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4123" xml:space="preserve">inde alios ſpiritus frigidos extrudant, quibus locum in <lb/>altero corpore reliquerunt auolantes: </s>
  <s xml:id="echoid-s4124" xml:space="preserve">Haud ægrè intelligimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4125" xml:space="preserve"><lb/>quomodo accidat non exiguo Naturæ compendio hoc caloris at-<lb/>que frigoris commercium, commigrantibus ſcilicet ex altero in <lb/>alterum corpus expirationibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4126" xml:space="preserve">quo pacto ex contrarij cir-<lb/>cumſeſſione, ſeu Antiperiſtaſi, augeatur calor, aut frigus, re-<lb/>cedentibus ad interiora ſpiritibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4127" xml:space="preserve">Ex hac, confligentibus in-<lb/>ter ſe diſſimilibus corporibus, commutatione ſpirituum, vt ferè <lb/>tantundem frigoris proximo corpori reddant, quantum caloris <lb/>ab illo recipiunt (quemadmodum cum manus calida frigidam <lb/>fouet) oritur pax inter ea corpora, quorum par caloris atque <lb/>frigoris menſura deprehenditur, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4128" xml:space="preserve">, vt Scholæ loquuntur, Simile <lb/>non agit in ſimile: </s>
  <s xml:id="echoid-s4129" xml:space="preserve">Cum enim, ex Naturæ corpora molientis in-<lb/>ſtituto, efficientia omnis à calore ortum habeat, quippe qui eſt <lb/>motûs initium, ſi calor in vtroque corpore æqualis fuerit, par <lb/>eſt igniculorum menſura, ſimilis eorum impetus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4130" xml:space="preserve">agitatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s4131" xml:space="preserve">vbi <lb/>autem duo æqualia æqualiter mouentur, ſe viciſſim vrgere ne-<lb/>queunt, vt alterum ab altero extrudatur, aut, ſi ſpatia commu-<lb/>tent, perinde ſe res habet, atque ſi vtrunque ſuâ ſe iactâſſet in <lb/>aulâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s4132" xml:space="preserve">ac proinde ſemper æqualis manet calor in vtroque, atque <lb/>frigus æquale: </s>
  <s xml:id="echoid-s4133" xml:space="preserve">hoc tamen intelligendum eſt, ſi paria ſint cetera <lb/>omnia; </s>
  <s xml:id="echoid-s4134" xml:space="preserve">nam ſi particulæ aliquæ non agitabantur, nil prohibet, <lb/>quin immiſſis igniculis nouis agitari incipiant, aut nouis ſpiritibus <lb/>frigidis magis conſtringantur, ſi facilior ſit ab altero in alterum <lb/>tranſitus.</s>
  <s xml:id="echoid-s4135" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4136" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4137" xml:space="preserve">Hanc igniculorum immiſſionem facilè admittent, eam-<lb/>que prohiberi obſtructis poris, illi exiſtimabunt, qui plumbum <lb/>liquefactum manibus ſucco Mercurialis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4138" xml:space="preserve">Portulacæ madefactis <lb/>pertractare ſe poſſe profitentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4139" xml:space="preserve">Alij ſucco Maluæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4140" xml:space="preserve">ouorum al-
<pb o="136" file="0148" n="148" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
bumine illitas manus, deinde Alumine inſperſas nihil ab igne lę-<lb/>di docent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4141" xml:space="preserve">Neque defuit, qui tantam vim Alumini aduersùs <lb/>ignem tribueret, vt hominem aſſereret abſque noxâ conflagratu-<lb/>rum ita, vt totus ignitus appareret, ſi liniatur Alumine, tum <lb/>Sulphure inſpergatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4142" xml:space="preserve">Alios audiui præſcribentes puluerem Amian-<lb/>ti, calcem exiccatam, oui albumen, ſuccum Altheæ, Hyoſcia-<lb/>mum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4143" xml:space="preserve">Pſillij ſemen miſceri, ſimulque omnia vſque eò contundi, <lb/>dum vnguinis formam accipiant, quo illitæ manus ignem impune <lb/>attreſtare poſſint.</s>
  <s xml:id="echoid-s4144" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4145" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4146" xml:space="preserve">Magnificam hanc agyrtarum ſupellectilem alijs, ſi pla-<lb/>cet, excutiendam relinquamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4147" xml:space="preserve">Iudicare difficile eſt niſi exper-<lb/>tum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4148" xml:space="preserve">in me ipſo autem experiri prorſus renuo. </s>
  <s xml:id="echoid-s4149" xml:space="preserve">Perge potiùs, Mau-<lb/>rocene, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4150" xml:space="preserve">, ſi quid habes, indica, quo frigoris appulſus ad ſenſum <lb/>habeamus exploratos.</s>
  <s xml:id="echoid-s4151" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4152" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4153" xml:space="preserve">Calor atque frigus percipiuntur ſenſu tactûs, qui ferè per <lb/>vniuerſum corpus explicatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4154" xml:space="preserve">neque dubium, quin ſenſûs motio ad <lb/>neruoſum genus pertineat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4155" xml:space="preserve">Id verò vt probabili aliqua methodo <lb/>exponerem, concipiebam aliquando minutiſſima illa, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4156" xml:space="preserve">, vt ita <lb/>dicam, innumera capillamenta, in quæ neruorum caudices poſt <lb/>multiplicem ramuſculorum diffuſionem vſque ad extremam cu-<lb/>tem demum diuiduntur, perinde ipſius cutis ſtaminibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4157" xml:space="preserve">ſubteg-<lb/>mini interſeri, atque in holoſerico villoſo tenuiſſimi pili eminent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4158" xml:space="preserve">Quapropter in prominulas huiuſmodi neruorum fibrillas in curren-<lb/>tes igniculi, ſiue extrinſecùs immiſſi, ſiue ab animalis viſceri-<lb/>bus erumpentes, dum illas agitant, caloris ſenſum efficiunt, <lb/>blandum quidem ſi titillentur, quaſi leni aurâ commotæ ſegetes <lb/>fluctuent, acrem verò, ſi vehementiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4159" xml:space="preserve">inordinatè conciten-<lb/>tur, quaſi tempeſtate iactatæ ſegetes aliæ perturbatè proſternan-<lb/>tur, aliæ per vim à ſolo diuellantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4160" xml:space="preserve">Qua in agitatione, quemad-<lb/>modum frictione excitantur electricæ expirationes, ſpiritus in mo-<lb/>rum proni, qui per neruos excurrunt, erumpentes calorem au-<lb/>gent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4161" xml:space="preserve">Quod ſi frigidi balitus in extremas illas neruorum fibras <lb/>incurrant, non ſolùm igniculorum agitationem impediunt, ſed <lb/>elaſticâ vi, qua pollent, ſe recipientes, neruorum extremita-<lb/>tem circumplectuntur, atque conſtringunt quaſi vellicantes: </s>
  <s xml:id="echoid-s4162" xml:space="preserve">ex <lb/>quo quædam velut conuulſio oritur, dum ſucci neruoſi, atque <lb/>ſpirituum animalium motui moram inferunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4163" xml:space="preserve">hi quaſi in fu-<lb/>gam retroacti partem continentem exagitant, atque inflant; </s>
  <s xml:id="echoid-s4164" xml:space="preserve">vn-
<pb o="137" file="0149" n="149" rhead="De Calore."/>
de aliquando tremor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4165" xml:space="preserve">horror. </s>
  <s xml:id="echoid-s4166" xml:space="preserve">Hinc dolor ille acerbiſſimus, ſi <lb/>quis adhuc gelidam manum propiùs, quàm par ſit, admoueat <lb/>ardentibus carbonibus, vt calefiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s4167" xml:space="preserve">irruentium enim illicò ma-<lb/>gnâ copiâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4168" xml:space="preserve">vehementi impetu, igniculorum appulſus con-<lb/>tingere non poteſt ſinè aſpero motu ſibrarum, dum has illi tu-<lb/>multuoſiſſimè adoriuntur, nec frigidis expirationibus exitum <lb/>concedentes eas obruunt potiùs, non expellunt, nec rarò ſpaſ-<lb/>mus excitatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4169" xml:space="preserve">Quod ſi manum obijciens prunis mediocriter di-<lb/>ſtantibus, igniculos languidiùs venientes excipiat, hi frigidis <lb/>particulis ſe inſerentes, quibus aſtrictæ erant fibræ, arctiſſi-<lb/>ma vincula ſenſim laxant, adeò vt animales ſpiritus erum-<lb/>pere incipiant, atque collatis viribus nexum ſoluant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4170" xml:space="preserve">fri-<lb/>gidos halitus immiſſos particulatim extrudant abſque tu-<lb/>multu.</s>
  <s xml:id="echoid-s4171" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4172" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4173" xml:space="preserve">Quando igitur lego Hyacinthum gemmam frigidæ na-<lb/>turæ, in ore magis frigeſcere, dicam oris calore educi alios at-<lb/>que ſubinde alios frigidos ſpiritus ex gemmâ, qui extremas ner-<lb/>uorum linguæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4174" xml:space="preserve">palati fibrillas plures &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4175" xml:space="preserve">plures conſtringendo ma-<lb/>iorem frigoris ſenſum excitent; </s>
  <s xml:id="echoid-s4176" xml:space="preserve">cum tamen in gemmâ paucio-<lb/>res ſint.</s>
  <s xml:id="echoid-s4177" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4178" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4179" xml:space="preserve">Meâ quidem ſententiâ à ſummâ veritatis ſimilitudine <lb/>non recedes.</s>
  <s xml:id="echoid-s4180" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4181" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4182" xml:space="preserve">Illud ſanè, quod paulò antè ex Plinio indicabas, Mau-<lb/>rocene, *æs omne frigore magno meliùs fundi*, ſatis apertè indi-<lb/>care videtur, non ſolùm à frigido aëre circumfluo calidos ſpiri-<lb/>tus abeſſe, verùm etiam in illo aliquid eſſe, quod igniculorum <lb/>diſſipationi aduerſetur, ideoque ab illis confertim irruentibus in <lb/>metallum eius particulas ſolui · quæ amoto igne ad natiuam <lb/>figuram paulatim redeuntes, ſeque inuicem complectentes, con-<lb/>creſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4183" xml:space="preserve">*Iam audiui*, inquit Plutarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4184" xml:space="preserve">de Oraculorum defe-<lb/>ctu. </s>
  <s xml:id="echoid-s4185" xml:space="preserve">*qui de Igne dicerent, byeme illum meliùs ardere, pluſque* <lb/>*habere virium, frigore in ſeſe coactum atque ſtipatum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4186" xml:space="preserve">in æſtu* <lb/>*autem raritate contractâ imbecillum reddi atque languidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4187" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4188" xml:space="preserve">ſub* <lb/>*ſole accenſum remiſſiùs agere, materiamque molliter inuadere, ac tar-* <lb/>*diùs conſumere.</s>
  <s xml:id="echoid-s4189" xml:space="preserve">* Id quod confirmatum legi à Scaligero exercit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4190" xml:space="preserve">73. </s>
  <s xml:id="echoid-s4191" xml:space="preserve">ſic ſcribente. </s>
  <s xml:id="echoid-s4192" xml:space="preserve">*Ignis quoque in caſtrenſibus coquinis, ſi Solis* <lb/>*radijs feriatur, minùs validus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4193" xml:space="preserve">diſſipatur enim in aëre ſimilio-* <lb/>*re atque tenuiore.</s>
  <s xml:id="echoid-s4194" xml:space="preserve">* Sic igniculos, ne diſpergantur, cohibent fur-
<pb o="138" file="0150" n="150" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
nuli latera, non contemnendo ab œconomis rei lignariæ com <lb/>pendio. </s>
  <s xml:id="echoid-s4195" xml:space="preserve">Ariſtoteles quoque Sect. </s>
  <s xml:id="echoid-s4196" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4197" xml:space="preserve">Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s4198" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s4199" xml:space="preserve">*Cur*, inquit, *in cal-* <lb/>*darijs tum magis ſudamus, cum tempus frigidum ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s4200" xml:space="preserve">An quo-* <lb/>*niam calor propter frigoris obſistentiam foras euadere non po-* <lb/>*test? </s>
  <s xml:id="echoid-s4201" xml:space="preserve">arcetur enim: </s>
  <s xml:id="echoid-s4202" xml:space="preserve">verùm intus ſe peruoluens, ac inſidens, bu-* <lb/>*morem ſoluit interiorem, ſudoremque ex eo producit.</s>
  <s xml:id="echoid-s4203" xml:space="preserve">* E conuerſo <lb/>autem in Atlante Sinico in XIII. </s>
  <s xml:id="echoid-s4204" xml:space="preserve">Prouincia Quangſi pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s4205" xml:space="preserve">145. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4206" xml:space="preserve">*Hau mons ad Tolin eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4207" xml:space="preserve">frigidus dicitur, eo quod propter frigus* <lb/>*nimium ab hominibus inhabitari non poſſit, cum tamen intrà* <lb/>*Zonam Torridam ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s4208" xml:space="preserve">* Quid igitur montanum illum aërem Solis <lb/>ardoribus æquè expoſitum, ac reliqua circùm regio, adeò fri-<lb/>gidum facit? </s>
  <s xml:id="echoid-s4209" xml:space="preserve">niſi quia frigidæ montis expirationes aĕri commi-<lb/>ſcentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4210" xml:space="preserve">quid enim prohiberet, quin aĕr ſaltem intepeſceret? </s>
  <s xml:id="echoid-s4211" xml:space="preserve"><lb/>niſi quia tam multi ſunt huiuſmodi halitus, tamque valida vis <lb/>eorum elaſtica, vt illos agitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4212" xml:space="preserve">diſtorquere nequeant ſpiritus ca-<lb/>lidi à Sole immiſſi.</s>
  <s xml:id="echoid-s4213" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4214" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4215" xml:space="preserve">Huiuſmodi frigidos ſpiritus eâ figurâ præditos eſſe, <lb/>quæ calore commouente nonnihil præter naturam mutari poſſit, <lb/>mihi facilè perſuades: </s>
  <s xml:id="echoid-s4216" xml:space="preserve">Non ſolùm enim mirari deſino cum qui-<lb/>buſdam, Cur Hæmatites atque Epheſtites in lebetem depoſitus <lb/>aquam feruentem refrigeret, quia ſcilicet calore vrgente educti <lb/>ex lapide halitus complectuntur igniculos aquæ permiſtos, ne-<lb/>que eos agitari permittunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4217" xml:space="preserve">adſtringendi quippe vim hæmatiti <lb/>ineſſe non eſt dubium, nam coti madefactæ attritus facultatem <lb/>habet ſiſtendi ſanguinem, vt ex Galeno, Dioſcoride, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4218" xml:space="preserve">Plinio <lb/>conſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4219" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4220" xml:space="preserve">fortaſſe huiuſmodi halitus ita ſe inſinuant in venas <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4221" xml:space="preserve">in ſanguinem geſtantis hunc lapidem, vt ſanguis non incale-<lb/>ſcat vltra modum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4222" xml:space="preserve">potuerit Mylius ſcribere geſtantes Hæma-<lb/>titem à feruore Solis non lædi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4223" xml:space="preserve">Verùm etiam mihi videor non ob-<lb/>ſcurè intelligere, quo artiſicio Natura varias ſpecies componat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4224" xml:space="preserve">miſceat in vno corpore, dum igniculi primo impetu irruentes <lb/>luxant frigidos ſpiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4225" xml:space="preserve">intorquent, hi verò ſe reſtituentes vir-<lb/>tute elaſticâ manum inijciunt igniculis, quò non adeò celeriter, <lb/>aut omnino non agitentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4226" xml:space="preserve">ſic virgultum à profluente inflecti pri-<lb/>mùm videmus, ſeque poſtea erigere contra vim aquæ currentis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4227" xml:space="preserve">Neque aliter accidere videtur, quod Argentum Viuum concre-<lb/>ſcat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4228" xml:space="preserve">ſolidetur, vbi combiberit calidum vaporem metallicum, <lb/>quem expirant liquidum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4229" xml:space="preserve">fuſum cuprum, aut ferrum, aut ſtan-
<pb o="139" file="0151" n="151" rhead="De Calore."/>
num, aut plumbum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4230" xml:space="preserve">particulæ enim metallicæ in vaporem ſolu-<lb/>tæ particulis Mercurij penitus commiſtæ, dum ceſſante calore <lb/>extrinſecùs aſſumpto redeunt ad ingenitum frigus, complicantur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4231" xml:space="preserve">natiuam duritiem ſibi reparant, permiſtas Mercurij particulas <lb/>cohibent, ne fluant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4232" xml:space="preserve">Cum itaque naturæ omnes ſimplices, ſint <lb/>aut calidæ, aut frigidæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4233" xml:space="preserve">pro diuerſâ earum ſpecie varijs ſint <lb/>præditæ magnitudinibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4234" xml:space="preserve">figuris, aliæ præ alijs ad ſe validiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4235" xml:space="preserve"><lb/>celeriùs agitandum aptæ ſunt tum mobilitate ſuâ, tum figurâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4236" xml:space="preserve"><lb/>mole minus impedimenti inueniente à particulis, in quas incur-<lb/>runt, prout calidiores cenſentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4237" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4238" xml:space="preserve">viciſſim prout frigidiores <lb/>ſunt, aliæ præ alijs ſe difficiliores præbent, vt igniculorum im-<lb/>pulſu diſtorqueantur, atque ſi multâ vi impetitæ fuerint, ſe <lb/>poſtmodum validiùs reſtituunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4239" xml:space="preserve">quamproximè priorem figu-<lb/>ram recipientes intercludunt ſpiritum, quem arctè conſtringunt <lb/>incluſum, ne auolet. </s>
  <s xml:id="echoid-s4240" xml:space="preserve">Quemadmodum ſi ferream lamellam in <lb/>circulum (non tamen ferruminatis extremitatibus) contortam, in <lb/>chalybem temperaueris, tum illi ex cupreis filis paulo craſſiorem <lb/>faſciculum celeriter intruſeris, illa quidem aliquantulum dilata-<lb/>tur recedentibus à ſe inuicem extremitatibus, ſed ingeſta fila ar-<lb/>ctè complectitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4241" xml:space="preserve">Quoniam verò initio Naturæ huiuſmodi calidę <lb/>cum frigidis complicatæ adhuc luctantur, atque ab alijs ignicu-<lb/>lis pelluntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4242" xml:space="preserve">agitantur, in ſimiles alias calidorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4243" xml:space="preserve">frigidorum <lb/>complexiones incurrunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4244" xml:space="preserve">ex quo impulſu, conflictu, ac tritu <lb/>in tenuiores particulas comminutæ exquiſitiùs permiſcentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4245" xml:space="preserve"><lb/>in vnam naturam temperantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4246" xml:space="preserve">Porrò vbi in molem ſatis conſpi-<lb/>cuam, vt ſenſu tactûs percipi queat, coaluerint naturæ illæ per-<lb/>miſtæ, tum calorem, tum frigus habent inſitum, quo carere <lb/>non poſſunt, quin tota compages, pereunte ſpecie, diſſolua-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4247" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4248" xml:space="preserve">præterea igniculos atque frigidos halitus continent, <lb/>quos ad rerum viciſſitudines ex Naturæ inſtituto efficiendas pro re <lb/>natâ expirent, prout illi aut ſponte ſuâ agitati erumpunt, aut <lb/>extrinſecùs excitati euocantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4249" xml:space="preserve">Ab harum aut illarum expiratio-<lb/>num copiâ, quatenus ex contactu ſenſum mouere poſſunt, ca-<lb/>lidi aut Frigidi nomen inuenerunt corpora. </s>
  <s xml:id="echoid-s4250" xml:space="preserve">Hinc ſi duæ manus, <lb/>altera calida, gelida altera, idem corpus tepidum contingant, <lb/>illi frigidum, huic calidum apparet; </s>
  <s xml:id="echoid-s4251" xml:space="preserve">cum enim ex tepido cor-<lb/>pore erumpant vnâ cum frigidis expirationibus languidiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4252" xml:space="preserve"><lb/>pauciores igniculi non admodum agitati, non valent concitatio-
<pb o="140" file="0152" n="152" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
res calentis manûs igniculos ad celeriorem motum extimulare, ſed <lb/>potiùs eorum agitationi moram inferunt frigidæ expirationes, quę <lb/>neruorum fibrillas dum vellicant, ſenſum frigoris efficiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4253" xml:space="preserve">contra <lb/>verò in gelidam manum, quam ſpiritus languidè pererrant, vbi <lb/>ſe inſinuauerint igniculi illi paulo concitatiores, iuuant ſpirituum <lb/>motum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4254" xml:space="preserve">vincula laxant, quibus fibræ arctiùs conſtringebantur, <lb/>adeòque ſenſus caloris efficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4255" xml:space="preserve">Neque fortè aliunde petenda eſſet <lb/>cauſa, Cur *Demophon, qui Alexandro menſæ ſtructor erat, cum* <lb/>*ad Solem ſtabat, aut in balneo erat, algebat, in vmbrâ autem* <lb/>*caleſcebat*, vt refert Sextus Empiricus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4256" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s4257" xml:space="preserve">Pyrrhon. </s>
  <s xml:id="echoid-s4258" xml:space="preserve">Hypot. </s>
  <s xml:id="echoid-s4259" xml:space="preserve">cap. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4260" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s4261" xml:space="preserve">§. </s>
  <s xml:id="echoid-s4262" xml:space="preserve">de ſecundo modo.</s>
  <s xml:id="echoid-s4263" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4264" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4265" xml:space="preserve">Nimijeſſemus, ſi perſequi ſingula vellemus, quæ de fri-<lb/>gore explicari poſſent ex hac, quam innui, hypotheſi petitâ ex <lb/>virtute elaſticâ ſe conſtringendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4266" xml:space="preserve">Vtique nemo ignorat, quan-<lb/>tum igniculorum Sali infit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4267" xml:space="preserve">Aquæ ardenti ex Spiritu vini recti-<lb/>ficato, vt aiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4268" xml:space="preserve">ſi tamen (vt in æſtate conſueuimus ad ſedan-<lb/>dos ſitis feruores) niui congeſtæ circa vas plenum aquâ, vt con-<lb/>glaciet, commiſtus fuerit Sal, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4269" xml:space="preserve">multo magis ſi nix illa Aquâ <lb/>ardente aſpergatur, aqua in vaſe, vt plurimum metallico, in ſo-<lb/>lidiorem glaciem concreſcit, quàm ſi ſolâ niue obrueretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4270" xml:space="preserve">Acui <lb/>vim frigoris in niue, aſſerunt omnes; </s>
  <s xml:id="echoid-s4271" xml:space="preserve">Id autem vt explicem, ſi <lb/>quis me vrgeret, dicerem, à Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4272" xml:space="preserve">Aquæ ardentis igniculis <lb/>ſpiritus in niue frigidos agitari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4273" xml:space="preserve">propelli in vaſis poros, quos <lb/>faciliùs ſubeunt, cum à figurâ ſecundum Naturam curuatâ in quaſi <lb/>directam fuerint reflexi per vim ab igniculis illos commouentibus, <lb/>ſecumque rapientibus intrà aquam; </s>
  <s xml:id="echoid-s4274" xml:space="preserve">à cuius naturali frigore dum <lb/>cohibentur igniculi, tanto validiùs niuales halitus ad priſtinam fi-<lb/>guram redire conantur, quanto maiorem paſſi fuerant vim ab igni-<lb/>culis Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4275" xml:space="preserve">Aquę ardentis: </s>
  <s xml:id="echoid-s4276" xml:space="preserve">ac propterea validiùs conſtringunt <lb/>aquæ particulas extrudendo igniculos; </s>
  <s xml:id="echoid-s4277" xml:space="preserve">qui vagè diſiecti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4278" xml:space="preserve">in <lb/>paruulos quoſdam manipulos coacti, dum collatis viribus mo-<lb/>tum tentant, intercluſi bullas plurimas immiſcent glaciei, quæ <lb/>idcirco in molem maiorem excreſcit, quàm eſſet aquæ ſolutæ ma-<lb/>gnitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s4279" xml:space="preserve">Hinc aiebat Cicero de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4280" xml:space="preserve">*Aqua neque conglaciaret* <lb/>*frigoribus, neque niue pruinaque concreſceret, niſi eadem ſe ad-* <lb/>*miſto calore liquefacta diffunderet.</s>
  <s xml:id="echoid-s4281" xml:space="preserve">* Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4282" xml:space="preserve">Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4283" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s4284" xml:space="preserve">Me-<lb/>teor. </s>
  <s xml:id="echoid-s4285" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s4286" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s4287" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4288" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4289" xml:space="preserve">*Corporum*, inquit, *quæcunque concreſcunt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4290" xml:space="preserve">* <lb/>*indur antur, bæc quidem à calido patiuntur boc, bæc autem à fri-*
<pb o="141" file="0153" n="153" rhead="De Calore."/>
*gido: </s>
  <s xml:id="echoid-s4291" xml:space="preserve">à calido quidem exiccante Humidum, à frigido autem ex-* <lb/>*primente calidum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4292" xml:space="preserve">* Neque verò ab igniculis commotis tantum-<lb/>modo perturbari poſſe frigidorum halituum figuram, quam <lb/>ceſſante vi externâ recipiant, exiſtimo, verùm etiam ex impul-<lb/>ſu id contingere poſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s4293" xml:space="preserve">flante enim Aquilone delati ſpiritus frigi-<lb/>di, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4294" xml:space="preserve">magno impetu in obiectum lutum impacti facilè flectuntur <lb/>aliquantulum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4295" xml:space="preserve">intruduntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4296" xml:space="preserve">vbi, dum ſuam ſibi reparantes fi-<lb/>guram proximas particulas conſtringunt, humorem exprimunt, <lb/>quem ſecum rapit ventus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4297" xml:space="preserve">exſiccatur lutum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4298" xml:space="preserve">Similiter citro-<lb/>rum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4299" xml:space="preserve">aurantiorum folia cum fructibus, niſi accuratè cuſtodian-<lb/>tur, penetrabile frigus adurit, adeò humorem omnem exprimens, <lb/>vt videatur non procul abfuiſſe ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s4300" xml:space="preserve">Verùm alia quædam ad ca-<lb/>loris naturam ſpectantia, cum nos frigoris conſideratio abripue-<lb/>rit, ſatius erit in ſequentem diem differre, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4301" xml:space="preserve">hanc diſſertatio-<lb/>nem abrumpere nimis fortaſſe vobis moleſtam.</s>
  <s xml:id="echoid-s4302" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div19" type="section" level="1" n="16">
<head xml:id="echoid-head46" xml:space="preserve">*DISSERTATIO SEXTA*.</head>
<head xml:id="echoid-head47" xml:space="preserve">De his quæ Virtute Calida dicuntur.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4303" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4304" xml:space="preserve">Non pauca de Calore diſſeruimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4305" xml:space="preserve">omnia examina-<lb/>re nec Vobis otium eſt, nec mihi facultas: </s>
  <s xml:id="echoid-s4306" xml:space="preserve">nullus enim <lb/>dubito, quin aliqua obijci poſſint, in quibus mihi hæreat aqua. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4307" xml:space="preserve">Nonnulla tamen ſuperſunt attingenda, quæ diſſimulanda non <lb/>videntur, vt propoſitæ quæſtionis *De Exarſione* ſolutioni viam ſter-<lb/>namus, quoad fieri poſſit, planiſſimam.</s>
  <s xml:id="echoid-s4308" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4309" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4310" xml:space="preserve">Verùm niſi graue fuerit, ſcrupulum mihi priùs eximi ve-<lb/>lim, vt inoffenſo pede progredi valeam. </s>
  <s xml:id="echoid-s4311" xml:space="preserve">His, quæ calefiunt, in-<lb/>geri igniculos, eoſque agitari corporis incaleſcentis particulis im-<lb/>miſtos dicebamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4312" xml:space="preserve">Quare, ſi vera ſunt, quæ de Succino nar-<lb/>rata legi, illud ſcilicet *molle inſtar luti euadere, ſi in ceram ef-* <lb/>*ferueſcenterm &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4313" xml:space="preserve">deſpumatam proijeiatur, nam illinc adeò tracta-* <lb/>*bile educitur, vt etiam ad ſigilla commodè adbiberi poſſit*; </s>
  <s xml:id="echoid-s4314" xml:space="preserve">hoc <lb/>ideò contingere dicendum eſt, quod igniculi in cerâ ſordibus li-<lb/>beratâ ſolutè mouentur, cumque non facilè auolent à ceræ pin-<lb/>guedine coërciti, ſe in ſuccinum iniectum inſinuant, quod pro-<lb/>pterea mollitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4315" xml:space="preserve">Si igitur calor ex cerâ in ſuccinum migrat, non-<lb/>ne Accidens ſe de ſubiecto transfert in ſubiectum? </s>
  <s xml:id="echoid-s4316" xml:space="preserve">id quod Peri-
<pb o="142" file="0154" n="154" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
pateticorum ſcholis aſſueti ne audire quidem ſuſtinebunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4317" xml:space="preserve">Ego <lb/>verò cum illis pacem habere quam maximè cupio; </s>
  <s xml:id="echoid-s4318" xml:space="preserve">vt enim aiebat <lb/>Cicero, *Nomen pacis dulce. </s>
  <s xml:id="echoid-s4319" xml:space="preserve">eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4320" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4321" xml:space="preserve">resipſa ſalutaris.</s>
  <s xml:id="echoid-s4322" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4323" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4324" xml:space="preserve">Neque nos bellum aduersùs Peripateticos ſuſcipimus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4325" xml:space="preserve">ita eorum placitis acquieſcimus, vt offucias veritati offundi non <lb/>patiamur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4326" xml:space="preserve">Accidentia ſolum vertere non iubemus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4327" xml:space="preserve">immò, vbi <lb/>non in alieno degit calor, inde nunquam migrare permittimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4328" xml:space="preserve"><lb/>Inſitus eſt igniculis calor, videlicet innata vis ſe agitandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4329" xml:space="preserve">cę-<lb/>tera commouendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s4330" xml:space="preserve">neque ab igniculis ad alias naturas tranſit hæc <lb/>facultas, vt accidens de ſubiecto in ſubiectum transferri dici queat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4331" xml:space="preserve"><lb/>eſto, igniculi ipſi plura ſubinde corpora quaſi inquilini peruagen-<lb/>tur, quæ ex hac igniculorum immiſſione incaleſcere dicuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4332" xml:space="preserve">Sic <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4333" xml:space="preserve">aridam tellurem decidentibus pluuijs humeſcere dicimus, quin <lb/>ab aquâ recedat humiditas, vt in terram transferatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4334" xml:space="preserve">Albario <lb/>parietum tectoria illinuntur, glaſto cęruleum colorem pannis in-<lb/>ducunt infectores; </s>
  <s xml:id="echoid-s4335" xml:space="preserve">ſaccharo imbuuntur amari immaturorum au-<lb/>rantiorum cortices, vt dulceſcant; </s>
  <s xml:id="echoid-s4336" xml:space="preserve">odoramentis vina condire <lb/>antiquis placuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4337" xml:space="preserve">Colorem igitur, ſaporem, odorem corpora ac-<lb/>cipiunt abſque hac, quam times, accidentium tranſmiſſione, ſed <lb/>ſola corpuſculorum, quibus aut color, aut ſapor, aut odor con-<lb/>gruit, immiſtione: </s>
  <s xml:id="echoid-s4338" xml:space="preserve">quidni pariter idem in calore contingat? </s>
  <s xml:id="echoid-s4339" xml:space="preserve">Cer-<lb/>tè Ariſtoteli non eſt viſum abſonum, calorem ad interiores cor-<lb/>poris partes compelli, quando non eſt adeò validus, vt frigori <lb/>reſiſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4340" xml:space="preserve">Nam in lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4341" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s4342" xml:space="preserve">auditionibus num. </s>
  <s xml:id="echoid-s4343" xml:space="preserve">48. </s>
  <s xml:id="echoid-s4344" xml:space="preserve">ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s4345" xml:space="preserve">Τὸν <lb/>Κασσίτερου τὸυ Κελτικὸν τήκε θαε φασί πολὺ τὰχιον μολύβδου. </s>
  <s xml:id="echoid-s4346" xml:space="preserve"><lb/>σημ{εῖ}ον δὲ τῆς ἐυτηξίας, ὄτι τήκε θαε δοκ{εῖ} Καὲ ἐν τῶ ϋδατι. </s>
  <s xml:id="echoid-s4347" xml:space="preserve">Χρώ-<lb/>ζ{ει} γ\~ουν, ὠς ἔοικε, ταχύ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4348" xml:space="preserve">τήκεταε δὲ Καὲ ἐν τ\~οις ψύχεσιν, ὅτε γέ-<lb/>νοιτο πάγη, ἐ@κατακλ{ει}ο {ue4v};</s>
  <s xml:id="echoid-s4349" xml:space="preserve">ον ἐντὸς, Καὶσ{uv}ωθου{ue4v}ύου τοῦ θερμοῦ <lb/>ἐνυπάρχοντος ἀυτῶ, διὰ {tn4v} ἀθέν{ει}αν. </s>
  <s xml:id="echoid-s4350" xml:space="preserve">*Stannum Celticum lique-* <lb/>*ſcere dicunt multo citiùs plumbo. </s>
  <s xml:id="echoid-s4351" xml:space="preserve">Signum autem facilis lique fa-* <lb/>*ctionis, quod liqueſcere videtur etiam in aquâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s4352" xml:space="preserve">colorat enim,* <lb/>*vt conſtat, celeriter. </s>
  <s xml:id="echoid-s4353" xml:space="preserve">Liqueſcit verò etiam in algoribus, quando* <lb/>*fit gelu, incluſo intus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4354" xml:space="preserve">compulſo calore ipſi inexiſtente, propter* <lb/>*debilitatem.</s>
  <s xml:id="echoid-s4355" xml:space="preserve">* Quomodo autem intus compelleretur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4356" xml:space="preserve">includere-<lb/>tur calor, ſi non eſſent corpuſcula, quæ ad interiores partes <lb/>commigrarent? </s>
  <s xml:id="echoid-s4357" xml:space="preserve">Et lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4358" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s4359" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s4360" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4361" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4362" xml:space="preserve">definiens Putrefactio-<lb/>nem Philoſophus ait, *Putrefactio eſt corruptio eius, quæin vno-* <lb/>*quoque bumido propriè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4363" xml:space="preserve">ſecundùm naturam, caliditatis ab alie-*
<pb o="143" file="0155" n="155" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
*nâ caliditate: </s>
  <s xml:id="echoid-s4364" xml:space="preserve">bæc autem eſt, quæ ambientis.</s>
  <s xml:id="echoid-s4365" xml:space="preserve">* Et paulo inferius. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4366" xml:space="preserve">*Exeunte enim proprio calido coëuaporat quod ſecundùm naturam* <lb/>*bumidum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4367" xml:space="preserve">* Vtique corruptio caliditatis à caliditate non poteſt <lb/>eſſe expulſio qualitatis à qualitate eiuſdem generis: </s>
  <s xml:id="echoid-s4368" xml:space="preserve">contraria <lb/>enim ſe viciſſim expellunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4369" xml:space="preserve">neque diceretur exire calor, ſi periret. </s>
  <s xml:id="echoid-s4370" xml:space="preserve"><lb/>At igniculos exire ab igniculis alijs validioribus protruſos, nihil ha-<lb/>bet difficultatis.</s>
  <s xml:id="echoid-s4371" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4372" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4373" xml:space="preserve">Ambiguum mihi videtur *Accidentis* vocabulum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4374" xml:space="preserve">no-<lb/>tio duplex. </s>
  <s xml:id="echoid-s4375" xml:space="preserve">Si quid enim naturæ cuipiam accedere intelligatur, <lb/>ſiue proprium, quo carere illa neutiquam poſſit, ſiue aliunde <lb/>aſſumptum, id illi accidere dicitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4376" xml:space="preserve">eam videlicet vtrumque <lb/>communem habent notionem, *alicuius eſſe*, quod illis affici dica-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4377" xml:space="preserve">ideò in Scholis Accidens audit *Entis ens.</s>
  <s xml:id="echoid-s4378" xml:space="preserve">* Sic ab Ariſtotele <lb/>*Potentia* inter Qualitates idcirco refertur, quia Potentiæ notio <lb/>euolui nequit, quin aliquid intelligatur, cui potentia tribua-<lb/>tur, qua potens ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4379" xml:space="preserve">eſto, re ipſa nequeat potentia auelli à natu-<lb/>râ, cuius eſt potentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s4380" xml:space="preserve">Item Accidentia recenſens Philoſophus <lb/>numerauit Habitum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4381" xml:space="preserve">veſtis enim non eſt niſi ad aliquem induen-<lb/>dum inſtituta; </s>
  <s xml:id="echoid-s4382" xml:space="preserve">quę tamenita alicuius eſt, vt etiam per ſemetipſam <lb/>conſiſtere poſſit, ſi nemo eam induat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4383" xml:space="preserve">Quæcunque igitur aliquid <lb/>quoquo modo afficiunt ſiuè propria, ſiuè aliunde aſſumpta, il-<lb/>lius accidentia dici poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4384" xml:space="preserve">Hinc apud Quintilianum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4385" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s4386" xml:space="preserve">cap. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4387" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s4388" xml:space="preserve">*Cauſa, tempus, locus, occaſio, inſtrumentum, modus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4389" xml:space="preserve">cœte-* <lb/>*ra ſunt rerum accidentia.</s>
  <s xml:id="echoid-s4390" xml:space="preserve">* Quapropter calor, quem diximus in <lb/>igniculis eſſe vim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4391" xml:space="preserve">facultatem ſeſe agitandi ac cœtera com-<lb/>mouendi, accidens vtique eſt igniculorum, quorum in poteſtate eſt <lb/>agitatio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4392" xml:space="preserve">commotio, quamuis ab illâ naturâ facultas huiuſmodi <lb/>ſeiungi nequeat, cuius eſt proprietas. </s>
  <s xml:id="echoid-s4393" xml:space="preserve">In ferro autem aſſumptus <lb/>ex igne calor, accidens pariter eſt, non tantùm quia ferro tribui-<lb/>tur, ſed etiam quia ferrum ita calore imbuitur, vt eo carere poſ-<lb/>ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4394" xml:space="preserve">Quæ ad primùm illud genus ſpectant Accidentia, à ſubiecto <lb/>in ſubiectum migrare nequeunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4395" xml:space="preserve">propterea ferrum calidum non <lb/>habet facultatem ſe agitandi, quæ ab igniculis in ferrum tran-<lb/>ſierit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4396" xml:space="preserve">ex ſecundo verò genere Accidentia aliunde aſſumpta, ex <lb/>vno in aliud corpus commigrandi poteſtatem habent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4397" xml:space="preserve">Loricæ <lb/>ferreę accidit ſanè figura, ſi ferri natura ſpectetur (quamuis 10-<lb/>rica, quà lorica eſt, figuram neceſſariò quaſi formam contineat) <lb/>quæ quidem figura ex ferro in aliud quidpiam tranſire nequit; </s>
  <s xml:id="echoid-s4398" xml:space="preserve">at
<pb o="144" file="0156" n="156" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
lorica ipſa, quæ accidit homini, quem loricatum conſtituit, <lb/>Therſiti primùm, deinde Achilli poteſt accidere. </s>
  <s xml:id="echoid-s4399" xml:space="preserve">Primum Ac-<lb/>cidentium genus *Metapbyſicum*, ſecundum *Phyſicum* indigitare <lb/>aliquibus placet. </s>
  <s xml:id="echoid-s4400" xml:space="preserve">In vocibus non hæreo; </s>
  <s xml:id="echoid-s4401" xml:space="preserve">modò inter nos con-<lb/>ueniat vtrumque genus cum naturâ coniunctum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4402" xml:space="preserve">Phyſicum <lb/>quid eſſe, nec alterum ſolâ mentis intelligentiâ fingi, alterum <lb/>reipſa conſiſtere; </s>
  <s xml:id="echoid-s4403" xml:space="preserve">quamuis primum fortaſſe aliquando ſolius ra-<lb/>tionis opificio ſeiungatur à Naturâ, cui eatenus ineſſe intelligi-<lb/>tur, quatenus illius notio cum naturæ notione quaſi conſequens <lb/>iungitur, ſecundum autem genus (quod Phyſicum dicitur, quia <lb/>propriam habet naturam, cui nexu non ſolubili cohæret) ſi ad <lb/>aliam naturam referatur, cui adueniat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4404" xml:space="preserve">à qua recedat, poſſit <lb/>ab illâ ſeparari.</s>
  <s xml:id="echoid-s4405" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4406" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4407" xml:space="preserve">Hìc, ſi ſatis intelligo, Naturas ipſas ſimplices &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4408" xml:space="preserve">pri-<lb/>mas, ex quibus poſtmodum corpora miſta temperantur, conſi-<lb/>deras, quatenus aliæ quidem ſuapte naturâ præditæ ſunt illa <lb/>mòbilitate, quam calori tribuimus, aliæ verò huiuſmodi mo-<lb/>bilitatis expertes ob idipſum calidæ fieri dicuntur, quia cum <lb/>illis ſociantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4409" xml:space="preserve">Quod ſi nexu nullo inter ſe copulentur, ita vt à <lb/>ſe inuicem facilè diſiungantur, quemadmodum in aquâ feruen-<lb/>ti obſeruamus, illa naturarum ſimplicium commiſtio non ex ijs <lb/>eſt, quæ decretis Naturæ primario loco ſtatutę ſunt, ſed quæ <lb/>ſecundum locum obtinent; </s>
  <s xml:id="echoid-s4410" xml:space="preserve">ideoque, quarum particularum pro-<lb/>pria non eſt mobilitas, per accidens incaluiſſe dicuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4411" xml:space="preserve">aſſum-<lb/>pto extrinſecùs calore quaſi fortuito. </s>
  <s xml:id="echoid-s4412" xml:space="preserve">Sin autem particulæ illæ <lb/>eo nexu non ſponte ſuâ diſſolubili ex Naturæ inſtituto iungantur, <lb/>vt in tertiam ſpeciem coëant, licèt, quæ calidę non ſunt, ſin-<lb/>gillatim acceptæ, calorem ſuſcepiſſe videantur, quia tamen, ſin-<lb/>gularibus notionibus depoſitis in vnam coaluere notionem, quæ <lb/>cunctas illas diuerſi generis naturas complectitur, non aſſumptus <lb/>dicendus eſt calor, ſed ingenitus corpori miſto, quod particulis <lb/>ſuapte naturâ calidis omnino carere non poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4413" xml:space="preserve">Quapropter tunc <lb/>ſolùm corpori miſto accidit incaleſcere, quando igniculorum men-<lb/>ſuram accipit, quæ cœteris particulis non pro ratâ portione reſpon-<lb/>dens cum illis non nectitur, quamuis inter patentia corporis inter-<lb/>ualla ſoluti vagentur igniculi.</s>
  <s xml:id="echoid-s4414" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4415" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4416" xml:space="preserve">Ita ſanè, quod quidem ſpectat ad Accidentis ratio-<lb/>nem, quod abeſſe poteſt citrà interitum eius, cui accidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4417" xml:space="preserve">Cęte-
<pb o="145" file="0157" n="157" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
rùm, quemadmodum præter diuerſi generis particulas, quas in-<lb/>uicem complicatas in vnum corpus Natura coagmentauit, alias <lb/>etiam illis inſeruit, quas pro ſuo vnumquodque ingenio exha-<lb/>laret (vt multorum corporum odoræ expirationes teſtantur) ci-<lb/>trâ corporis ipſius diſſolutionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s4418" xml:space="preserve">ita quoquè, ſi quæ ſint corpo-<lb/>ra à Naturâ conſtituta, vt ſenſum tactûs illicò calore feriant, ac <lb/>attrectentur (cuiuſmodi ſunt animalium viuentium carnes) præ-<lb/>ter igniculos, è quibus illorum temperatio conſtat, alios parti-<lb/>culis immiſtos continent, quos in proxima corpora immittant, <lb/>quin vlla corporis miſti particula pereat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4419" xml:space="preserve">Hos igniculos, quos ap-<lb/>pellare liceat Abundantes, atque Effluentes, ſiquis corporis mi-<lb/>ſti Accidentia eſſe dixerit, eo quod illorum diſceſſionem Natura <lb/>permittat, non repugnabo; </s>
  <s xml:id="echoid-s4420" xml:space="preserve">nunquam tamen corpori illi *per acci-* <lb/>*dens* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4421" xml:space="preserve">præter Naturæ inſtitutum, quaſi fortuitò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4422" xml:space="preserve">caſu, ineſſe <lb/>conceſſerim.</s>
  <s xml:id="echoid-s4423" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4424" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4425" xml:space="preserve">Inire poſſes gratiam non mediocrem à Philoſophis illis, <lb/>qui vim eſſiciendi eſſe aliquid aſſerunt naturæ additum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4426" xml:space="preserve">corpo-<lb/>ribus inanimatis facultates effectrices ſtatuunt accidentales: </s>
  <s xml:id="echoid-s4427" xml:space="preserve">ex <lb/>illis ſcilicet, quas indicaſti, expirationibus initium habere viden-<lb/>tur mutationes, quæ tanquam efficienti tribuuntur corpori, ex <lb/>quo expirationes illæ prodiere. </s>
  <s xml:id="echoid-s4428" xml:space="preserve">Neque graue, vt ego quidem ar-<lb/>bitror, illis eſſe deberet huiuſmodi accidentibus tribuere faculta-<lb/>tem gignendi corpora, quorum cauſam ægrè aſſignamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4429" xml:space="preserve">Sed <lb/>pleriſque eorum non placet hanc, qua nos progredimur, philo-<lb/>ſophandi ſemitam terere, tardis quidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4430" xml:space="preserve">hebetibus, vt ipſi <lb/>aiunt, ſatis commodam, ingenioſorum autem acumine minimè <lb/>dignam.</s>
  <s xml:id="echoid-s4431" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4432" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4433" xml:space="preserve">Suis ſe compungant acuminibus Metaphyſici, dum con-<lb/>torta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4434" xml:space="preserve">aculeata ſophismata vltro citròque vibrantes diu pugnant <lb/>abſque victoriâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4435" xml:space="preserve">Delectabar &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4436" xml:space="preserve">ego aliquando hoc certamine, in <lb/>quo ſinè cunctatione verba dare difficile non erat, modò præcur-<lb/>rentibus conſequentia afferrem; </s>
  <s xml:id="echoid-s4437" xml:space="preserve">vacuus ſcilicet periculo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4438" xml:space="preserve">metu, <lb/>ne me falſitatis redargueret Natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s4439" xml:space="preserve">At vbi mentem ad res natu-<lb/>rales Phyſicè examinandas tranſtuli, rem difficultatis adeò ple-<lb/>nam ac laboris inueni, vt non rarò effectum cum cauſa # ; </s>
  <s xml:id="echoid-s4440" xml:space="preserve">conſen-<lb/>tientem non inueniens animum abiecerim; </s>
  <s xml:id="echoid-s4441" xml:space="preserve">deſperatio ſiquidem, <lb/>vt aiebat Tullius, eſt *ægritudo ſinè vllâ rerum expectatione melio-* <lb/>*rum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4442" xml:space="preserve">* Quare ſatius fuerit his de Accidente ſiuè Metaphyſicis, ſi-
<pb o="146" file="0158" n="158" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
ue Dialecticis commentationibus non immorari diutiùs, ſed inue-<lb/>ſtigare &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4443" xml:space="preserve">perſcrutariea, quibus in caloris cognitionem pro noſtro in-<lb/>ſtituto deueniamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s4444" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4445" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4446" xml:space="preserve">Non tamen fruſtra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4447" xml:space="preserve">inutiliter digredi à propoſito viſi <lb/>ſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4448" xml:space="preserve">cum enim id quod re, ab eo quod virtute calidum dici-<lb/>tur, aliqua tandem ratione ſecernere opus ſit, vſui eſſe poſſunt, <lb/>quæ de Inſitis, Abundantibus, atque Effluentibus igniculis in-<lb/>dicauimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s4449" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4450" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4451" xml:space="preserve">Celeberrima hæc eſt tum apud Philoſophos, tum apud <lb/>Medicos Diuiſio: </s>
  <s xml:id="echoid-s4452" xml:space="preserve">Nam *Actu* calida dicuntur, aut frigida, quæ <lb/>id, quod eſſe dicuntur, actu quaſi abſoluto &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4453" xml:space="preserve">præſente obtinent <lb/>adeò expromptâ energiâ, vt primo quoque contactu ſenſum affi-<lb/>cere poſſint eâ qualitate, qua prædita ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4454" xml:space="preserve">ſic actu frigida gla-<lb/>cies, actu calidum ferrum candens. </s>
  <s xml:id="echoid-s4455" xml:space="preserve">*Poteſtate* verò calida aut fri-<lb/>gida ſunt, quæ primo contactu potiùs contrariè affecta videntur, <lb/>ac dicantur, nec eorum vis percipitur, niſi excitetur, vt in actum <lb/>prodeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4456" xml:space="preserve">ſic vinum Creticum ex lagenâ niuibus obſitâ deprom-<lb/>ptum, tangenti frigidum eſt, in ventriculo demum calorem ex-<lb/>citat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4457" xml:space="preserve">è conuerſo calida ex cucurbitis pulmenta æſtate comedi-<lb/>mus ad refrigerandum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4458" xml:space="preserve">propterea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4459" xml:space="preserve">calidum vinum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4460" xml:space="preserve">frigidam <lb/>cucurbitam pronunciamus Virtute &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4461" xml:space="preserve">Poteſtate. </s>
  <s xml:id="echoid-s4462" xml:space="preserve">Quo quidem in <lb/>vocabulo conſentimus omnes: </s>
  <s xml:id="echoid-s4463" xml:space="preserve">ſed cum ex Philoſopho quodam <lb/>non inerudito aliquando quærerem, quî fiat, vt epoto liberali-<lb/>ter vino generoſo (non tamen admodum frigido, ne mihi antipe-<lb/>riſtaſim aliquam obtruderet) adeò quis incaleſcat, id quod non <lb/>contingit eâdem copiâ dilutius bibenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s4464" xml:space="preserve">poſtquam multa dixiſſet <lb/>de Cauſis Vniuocis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4465" xml:space="preserve">Æquiuocis, vinumque non formaliter cali-<lb/>dum cauſam caloris æquiuocam eſſe ſtatuiſſet, inæqualem effi-<lb/>ciendi facultatem meraco atque diluto ineſſe pronunciauit, quem-<lb/>admodum neque æqualiter ſenſum tactûs proritant, aut calefa-<lb/>ciunt, quæ calida dicuntur *Actu*, ſi alia intenſiùs, alia remiſſiùs <lb/>ferueant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4466" xml:space="preserve">Meraciſſimo tamen hoc vocabulo *Cauſæ æquiuocæ* de-<lb/>pulſa non eſt ſitis cognoſcendi proximam cauſam familiariſſimi ef-<lb/>fectus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4467" xml:space="preserve">familiariſſimi, inquam, nam qui meæ cymbæ ad puppim <lb/>præeſt nauicularius, in proximo ænopolio, ne me otioſus expe-<lb/>ctet, cum ſuis combibonibus hanc horam terit, vt quotidie <lb/>ſolet.</s>
  <s xml:id="echoid-s4468" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4469" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4470" xml:space="preserve">Si quem hoc vocabulo *Cauſæ Aquiuocæ* contentum eſſe
<pb o="147" file="0159" n="159" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
oporteat, medicamenta omnia Hydrotica ſudorem prouocantia; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4471" xml:space="preserve">Diaphoretica, quæ materiam morboſam reſoluentia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4472" xml:space="preserve">diſcutien-<lb/>tia pertenuiſſimos corporis meatus occultâ perſpiratione educunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4473" xml:space="preserve"><lb/>Errhina, quę pituitam circa meninges hærentem in nares proli-<lb/>ciunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4474" xml:space="preserve">Ptarmica, quibus ad ſternutamenta irritatur cerebrum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4475" xml:space="preserve">Ve-<lb/>ſicantia, quæ cuticulam à cute diuellunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4476" xml:space="preserve">in veſicam attol-<lb/>lunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4477" xml:space="preserve">Eſcharotica, quæ cutim adurentia cruſtam inducunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4478" xml:space="preserve">Cau-<lb/>ſtica, quæ etiam carnem aliquando arrodunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4479" xml:space="preserve">Pſilothra, quæ <lb/>pilos ex tirpant, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4480" xml:space="preserve">, ſi cuti diutius adhæreant, eam exulcerant; </s>
  <s xml:id="echoid-s4481" xml:space="preserve">at-<lb/>que huiuſmodi non pauca, quæ inter calida recenſentur, non qui-<lb/>dem *Actu*, ſed *Poteſtate*, vbi Cauſas caloris Æquiuocas eſſe reſ-<lb/>ponderit, factum ſatis putabit quærenti, Qua ratione effectus il-<lb/>li eueniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4482" xml:space="preserve">At ſi interrogando vrgeas, quomodo calor i le geni-<lb/>tus non proximas tantùm particulas afficiat, ſed ad remotas <lb/>progrediatur, vix tandem probabile aliquid afferet, niſi in hanc <lb/>eandem particularum calidarum perrepentium hypotheſim de-<lb/>ueniat.</s>
  <s xml:id="echoid-s4483" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4484" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4485" xml:space="preserve">Haud equidem cauſis æquiuocis generatim acceptis li-<lb/>tem intendo; </s>
  <s xml:id="echoid-s4486" xml:space="preserve">res enim eſſet inſinitæ quæſtionis: </s>
  <s xml:id="echoid-s4487" xml:space="preserve">ſed quod ad Ca-<lb/>lorem attinet, omnia, quæ incaleſcunt, ab igniculis calefieri exi-<lb/>ſtimo in illo corporte comprehenſis, quod virtute calidum dicitur, <lb/>non Actu; </s>
  <s xml:id="echoid-s4488" xml:space="preserve">dicitur autem calidum virtute, non quia igniculis ca-<lb/>reat, ſed quia illi ita à reliquis particulis cohibiti, vt pro ſuo in-<lb/>genio agitari nequeant, ſenſum non mouent, mouebunt autem il-<lb/>lico, ac libertate donati ſe agitare valebunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4489" xml:space="preserve">atque adeò idem eſt <lb/>calefaciendi modus, videlicet per immiſſionem igniculorum, ſiuè <lb/>quid Re, ſiuè Poteſtate calidum dicatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4490" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4491" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4492" xml:space="preserve">An corporibus, quibus caloris poteſtatem attribuimus, <lb/>ita igniculos Natura ingenuit, quemadmodum ſilicibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4493" xml:space="preserve">chaly-<lb/>bi ſemina flammæ inſeruit? </s>
  <s xml:id="echoid-s4494" xml:space="preserve">Nullus enim dubito, quin ignis tan-<lb/>quam ex promptuario educatur è venis ſilicis, aut ex chalybis po-<lb/>ris, aut ex vtroque, quando ex eorum colliſione excitantur ſcin-<lb/>tillæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4495" xml:space="preserve">Neque mihi quiſquam perſuadeat ex attrito aëre ignem gi-<lb/>gni, cum non rarò emicantes ſcintillæ ſulphur manifeſtè redo-<lb/>leant, incluſum vtique in ſaxi viſceribus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4496" xml:space="preserve">quinimmo etiam ex <lb/>chryſtallo, ſi chalybe percutiatur, ſcintillas erumpere ſulphu-<lb/>reum quid redolentes ſæpiùs deprehendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s4497" xml:space="preserve">cumque chryſtallus in <lb/>hexagonum priſma exurgat, deinde in pyramidem hexagonam
<pb o="148" file="0160" n="160" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
deſinat, obſeruaui ex pyramide percuſſâ admodum paucas ſcintil-<lb/>las emicare, ex priſmate aliquanto plures, ſed ex baſi ſeu radice <lb/>admodum frequentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4498" xml:space="preserve">acriorem ſulphuris odorem emittentes: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4499" xml:space="preserve">ſi verò ex aĕre attrito ignis ille gigneretur, multo magis id con-<lb/>tingeret, quando durior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4500" xml:space="preserve">magis compacta, atque perfecta <lb/>chryſtalli pars, ſcilicet priſmatis, aut pyramidis angulus à radice <lb/>remotior, percutitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4501" xml:space="preserve">Nam quod aëris attriti ea ſit vis, vt plum-<lb/>beas ſagittarum cuſpides liquefaciat, vt ſcribit Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4502" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4503" xml:space="preserve"><lb/>de Cœlo text. </s>
  <s xml:id="echoid-s4504" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s4505" xml:space="preserve">nobis credibile non eſt, qui plumbeos (immò ne <lb/>cereos quidem) globulos è fiſtulis ferreis vi ignis euibratos non li-<lb/>quefieri, licèt velociùs impulſos, quàm ſagitta ab arcûs neruo <lb/>excuſſa, quotidie videmus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4506" xml:space="preserve">ſed vel ſycophanta aliquis immode-<lb/>ratè abuti voluit Philoſophi facilitate, vel ineptus quiſpiam au-<lb/>ceps calamum videns priuatum mucrone, qui fortè in motu ex-<lb/>cidit, ſatis inſulsè exiſtimauit liquefactum plumbum perijſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s4507" xml:space="preserve">Cœ-<lb/>terùm aliquando ex ſolo ſilice ſcintillas exilire poſſe conſtat, quia <lb/>illas ex mutuâ duorum ſilicum colliſione abſque vllo ferro erupiſſe <lb/>teſtantur plurimi (mihi quippe id videre non contigit) neque cre-<lb/>ditu difficile eſt, nam idem pyritibus colliſis accidit, atque, ſi Ari-<lb/>ſtoteli lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4508" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4509" xml:space="preserve">de part. </s>
  <s xml:id="echoid-s4510" xml:space="preserve">anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s4511" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4512" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s4513" xml:space="preserve">adhibenda eſt fides, ex percuſſis leo-<lb/>num oſſibus quaſi ex ſilice elicitur ignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s4514" xml:space="preserve">Aliquando ex ſolo cha-<lb/>lybe, nam memini vberes ſcintillas emanaſſe ex chalybeâ rotâ an-<lb/>tiquiori ſclopo affixâ, quoties ſiuè caſu, ſiuè conſultò, cum prę-<lb/>claram ferri temperationem vellem pueriliter experiri, laxato è la-<lb/>tere rota ipſa excurreret, nec omnino pyritem tangeret: </s>
  <s xml:id="echoid-s4515" xml:space="preserve">id quod <lb/>etiam paſſim obſeruare licet, quando circumactâ velociùs cote re-<lb/>ſtituitur acies obtuſis nouaculis, ſæpè enim plurimæ emicant ſcin-<lb/>tillæ, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4516" xml:space="preserve">in acuendis enſibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4517" xml:space="preserve">nam lapis è cotariâ <lb/>erutus non abundat huiuſmodi igniculis. </s>
  <s xml:id="echoid-s4518" xml:space="preserve">Ex ſilice autem pariter <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4519" xml:space="preserve">ex chalybe, cum vterque igniculos contineat, in vulgari <lb/>igniario excitari ſcintillas procliue eſt opinari: </s>
  <s xml:id="echoid-s4520" xml:space="preserve">ſiquidem ſi lapidem <lb/>ferro aliquoties percutias ad excutiendum ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4521" xml:space="preserve">ſubiectâ mun-<lb/>dâ papyro excipias minutiſſimas particulas, quæ ex illa colliſione <lb/>ſeparantur, adhibito microſcopio non ſolùm lapideas arenulas <lb/>videbis, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4522" xml:space="preserve">ferreas particulas cum exiguo foramine vt plurimum <lb/>in ſpeciem globi excauati, aut ſcaphij, efformatas, cuiuſmodi <lb/>ſunt, quas Bombas vulgariter appellamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4523" xml:space="preserve">quaſi illa fuerint con-<lb/>ceptacula ignis, quiex ijs à reliquo ferro diuulſis, aperto oſtiolo
<pb o="149" file="0161" n="161" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
eruperit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4524" xml:space="preserve">Mihi verò nihil negotij faceſſit, quod tenuiſſimæ ſint in <lb/>ſilice, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4525" xml:space="preserve">in ferro, illæ anguſtiæ, ſcintillæ autem tot &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4526" xml:space="preserve">tantę ap-<lb/>pareant, vt videantur, non potuiſſe tantillo ſpatio comprehen-<lb/>di: </s>
  <s xml:id="echoid-s4527" xml:space="preserve">propterea enim tantâ velocitate exiliunt, quia ibi per vim <lb/>congeſti detinebantur igniculi, qui libertatem nacti dum ſe celer-<lb/>rimè agitant, maiorem ſui ſpeciem noſtris oculis ingerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4528" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum titio ſi velociter moueatur, modò rectam regulam igni-<lb/>tam, modò circularem, modò ellipticam zonam ſui ſpecie in oculo <lb/>æmulatur, prout rectâ, aut in orbem mouetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4529" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4530" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4531" xml:space="preserve">Aptiſſimâ argumentatione, in re cœteroqui per ſe ſatis <lb/>perſpicuâ, vſus mihi videris, Gradonice, ad ſtatuendos inquili-<lb/>nos in ſilice &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4532" xml:space="preserve">in chalybe igniculos, antequam ex colliſione erum-<lb/>pant: </s>
  <s xml:id="echoid-s4533" xml:space="preserve">dum enim gigneretur lapis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4534" xml:space="preserve">potiſſimùm ex Sale, Terra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4535" xml:space="preserve"><lb/>Sulphure, congruo humore atque ſpiritu permiſtis, concreſceret, <lb/>particulæ aliquæ ſulphureæ, quaſi illius permiſtionis reliquiæ, in-<lb/>tercluſæ auolare nequinerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4536" xml:space="preserve">ibique tandiu concluſæ detinentur, <lb/>quàm effracto ex colliſione repagulo proſilire valeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4537" xml:space="preserve">In chalybe <lb/>quoquè, quia candens ferrum igne imbutum non ſponte ſuâ re-<lb/>frigeſcere permittitur, vt, qua viâ ingreſſi ſunt, eâdem euadant <lb/>igniculi, ſed in aquâ extinguitur, ideò illi ſe ad interiora reci-<lb/>pientes confertim in cauernulis conſtipantur, vnde &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4538" xml:space="preserve">diffractæ <lb/>chalybeæ laminæ granoſæ apparent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4539" xml:space="preserve">Hi tamen igniculi in poris la-<lb/>titantes atque incluſi, qui ſolâ percuſſione eliciuntur, non ſatis <lb/>eſſe videntur, vt ſilex &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4540" xml:space="preserve">chalybs Virtute calidi dicantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4541" xml:space="preserve">Siqui-<lb/>dem cum Galeno Medici non ignobiles ferrum inter frigida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4542" xml:space="preserve">ſic-<lb/>ca recenſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4543" xml:space="preserve">Quod ſi ferrum in eorum, quæ Virtute calida ſunt, <lb/>numerum referre malueris, cum calidam temperationem indicare <lb/>videatur facultas, qua ſuperfluos ventriculi humores abſumit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4544" xml:space="preserve"><lb/>contumaces obſtructiones reſerat, id tribuendum erit non ſcintil-<lb/>lis, quæ nullæ ſunt in minutiſſimâ ſcobe chalybis, ſed particulis <lb/>ſulphureis, quibus ferri natura conſtat ita ex artis præcepto præ-<lb/>paratis, vt animalis calor illas excitare valeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4545" xml:space="preserve">extimulare in <lb/>motum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4546" xml:space="preserve">Sulphur autem ferro ineſſe deprehendet, qui Aquam <lb/>Fortem, aut Spiritum Vitrioli ſcobi ferri affuderit, materia enim <lb/>incaleſcet, aut etiam flammam concipiet graueolentem; </s>
  <s xml:id="echoid-s4547" xml:space="preserve">cuius <lb/>odoris cauſa non niſi ſulphuri adſcribenda eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4548" xml:space="preserve">Sulphur verò cum <lb/>particulis ſalinis (cuiuſmodi reperiuntur in Aquâ Forti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4549" xml:space="preserve">in Spi-<lb/>ritu Vitrioli) commiſtum acuitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4550" xml:space="preserve">vim habet maiorem calefa-
<pb o="150" file="0162" n="162" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
ciendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4551" xml:space="preserve">Sic, vt aliquando legi apud Georgium Marcgrauium lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4552" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s4553" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4554" xml:space="preserve">rerum Natural. </s>
  <s xml:id="echoid-s4555" xml:space="preserve">Braſiliæ cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4556" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s4557" xml:space="preserve">in Annotatione Ioannis de <lb/>Laët, *Semenplantæ Milchilli adeò eſt acre, vt cauendum ſit, ne quis* <lb/>*digitos ad oculos ferat, cumillud confricuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4558" xml:space="preserve">Inſigniter vrit linguam* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4559" xml:space="preserve">guttur, præſertim cum ſale mixtum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4560" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4561" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s4562" xml:space="preserve">Cum multa ſint, quæ mutuo tritu caleſcunt, nam <lb/>duo Onychis fruſta ſi confricentur, ita calida fieri dicuntur, vt di-<lb/>gitis tangi nequeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4563" xml:space="preserve">ferreus ſtylus ſuper lignum aliquandiu du-<lb/>ctus ac reductus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4564" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4565" xml:space="preserve">ferreus modioli rotæ circulus axem terens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4566" xml:space="preserve">fer-<lb/>rum limâ diutiùs perpolitum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4567" xml:space="preserve">alia huiuſmodi calorem conci-<lb/>piunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4568" xml:space="preserve">rectène *Virtute* calida dixero?</s>
  <s xml:id="echoid-s4569" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4570" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4571" xml:space="preserve">Si meo ſuffragio acquieſcere quis vellet, haud grauatè <lb/>multis vocabulum permitterem: </s>
  <s xml:id="echoid-s4572" xml:space="preserve">ſi enim calida fiunt, vtique ca-<lb/>lorem exerunt, aut quem vtrumque habet, aut qui in altero tan-<lb/>tùm excitatur, ibique manet, aut quem alterutrum ab altero re-<lb/>cipit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4573" xml:space="preserve">cum autem ante tritum calor nullus appareret, qui poſtea <lb/>manifeſtus fit nullâ aliâ interueniente cauſâ, quid aliud deſiderare <lb/>oportet, vt vis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4574" xml:space="preserve">poteſtas caloris aut vtrique, aut alterutri ineſ-<lb/>ſe cenſeatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s4575" xml:space="preserve">Et primò quidem Onychina fruſta ſeſe inuicem atte-<lb/>rentia eiuſdem ſunt naturæ, ideoque calor vtrique conuenit, la-<lb/>xatis illo tritu repagulis, vt igniculi valeant agitari, quos Onychi <lb/>incluſos non negabunt, qui in locis calidis atque ſulphureis hos <lb/>lapides inueniri tradunt, quamuis cœteroqui frigidam tempera-<lb/>tionem Onychi adſcribant, qui ſpiritus vitales ab illo conſtringi <lb/>putant, adeoque robur addi eum geſtanti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4576" xml:space="preserve">vires confirmari. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4577" xml:space="preserve">Cui lapidi ſi plus non tribuant, quàm res &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4578" xml:space="preserve">veritas ipſa concedat, <lb/>non videtur habere igniculos niſi quemadmodum ſilex; </s>
  <s xml:id="echoid-s4579" xml:space="preserve">idcirco ſi <lb/>hic propter hoſpitantes igniculos Virtute calidus non cenſetur, par <lb/>eſſe debet Onychis conditio. </s>
  <s xml:id="echoid-s4580" xml:space="preserve">Quod deinde ad ferrum attinet, duo <lb/>ſunt in allatis exemplis, quæ ſibi aduerſari videantur, quando-<lb/>quidem quieſcente ligno, quod teritur, incaleſcit ferrum, quod <lb/>mouetur, contra verò non incaleſcit lima, quæ adducitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4581" xml:space="preserve">re-<lb/>ducitur, calidum tamen eſt ferrum, quod limatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4582" xml:space="preserve">Sed rectè <lb/>conſentiunt omnia, ſi attentè perpendantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4583" xml:space="preserve">Nam (præterquam <lb/>quod durior eſt limæ temperatio quàm ferri, quod limæ ſubijcitur <lb/>atterendum, ideoque faciliùs luxantur ſubiecti ferri particulæ, vt <lb/>agitari valeant excitati igniculi) ferrum à recurrente limâ perpe-<lb/>tuò tangitur, limæ verò partes à contactu ad liberum aerem tran-
<pb o="151" file="0163" n="163" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
feunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4584" xml:space="preserve">ex quo fit excitatos ſubinde in ferro igniculos à ſuperpo-<lb/>ſitâ limâ cohiberi, ne auolent, atque adeò plures congregari; </s>
  <s xml:id="echoid-s4585" xml:space="preserve">ſi <lb/>qui autem igniculi ſuperficiei ip ſius limæ adhæſerint, liberè ſta-<lb/>tim exilire poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s4586" xml:space="preserve">Id quod pariter ligno quieſcenti contingit, <lb/>quando ferreo ſtylo diutiùs teritur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4587" xml:space="preserve">ferri enim pars, quæ incaluit, <lb/>ligno ſemper in motu adhæſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4588" xml:space="preserve">factus eſt eiuſdem partis ferri <lb/>perpetuus tritus, vnde noua igniculorum excitatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s4589" xml:space="preserve">ligni autem <lb/>partes eædem non ſemper ferro terenti ſubiectæ igniculos auolare <lb/>permiſerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4590" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4591" xml:space="preserve">ſi qui reſidui ſunt igniculi, propter rariorem ſta-<lb/>minum ligni texturam non eo impetu erumpunt, vt in ſenſum ta-<lb/>ctûs irruant adeò vehementer, ſicut qui ex anguſtioribus ferri po-<lb/>ris exiliunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4592" xml:space="preserve">ideò minor in ligno quàm in ferro calor percipitur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4593" xml:space="preserve">Ex rhedarum diutiùs velociſſimè concitatarum rotis hæc confirma-<lb/>ta videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4594" xml:space="preserve">quamuis etenim, etiamſi currus lentè moueatur, <lb/>fiat axis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4595" xml:space="preserve">rotæ conflictus, tamen in tardâ illâ conuerſione antè <lb/>excitati igniculi auolant, quàm noui excitentur, neque poſſunt <lb/>plures coire, atque inſignem calorem efficere: </s>
  <s xml:id="echoid-s4596" xml:space="preserve">at in velociſſimo ro-<lb/>tæ motu, tam citò poſterior attritus priori ſuperuenit, vt multi-<lb/>plicentur igniculi, qui ex ferro in axis lignum ſe inſinuantes, poſt-<lb/>quàm abſumpſerint axungiam, aliquando ignem excitant: </s>
  <s xml:id="echoid-s4597" xml:space="preserve">qua-<lb/>propter vbi odoris grauitas monuerit imminuere inflammationis <lb/>periculum, expertus ſum præſens auxilium eſſe, ſi detractam la-<lb/>rido cutem rotæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4598" xml:space="preserve">axi interponat auriga, quia non ſolùm attri-<lb/>tus prohibetur, ſed vi caloris liquata pinguedo hiantes axis poros <lb/>ſenſim ingreditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4599" xml:space="preserve">celerem igniculorum motum retardans exar-<lb/>ſionem arcet: </s>
  <s xml:id="echoid-s4600" xml:space="preserve">immò quotieſcunque vehementiùs incaluerit axis, <lb/>ſatius eſt illum vnguine aliquo illinere, quàm aquam aſpergere; </s>
  <s xml:id="echoid-s4601" xml:space="preserve"><lb/>nam licèt aqua ſubitum ardorem auertat, igniculi ad interiora re-<lb/>pulſi fragile efficiunt lignum: </s>
  <s xml:id="echoid-s4602" xml:space="preserve">Sic, quemadmodum Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4603" xml:space="preserve">34. </s>
  <s xml:id="echoid-s4604" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4605" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s4606" xml:space="preserve">obſeruauit, *tenuiora ferramenta oleo reſtingui mos eſt, ne* <lb/>*aquâ in fragilitatem durentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4607" xml:space="preserve">* Periculum hoc declinant Mexi-<lb/>cani plauſtrorum rotas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4608" xml:space="preserve">axem illinentes ſucco foliorum Tuna-<lb/>rum (Tunæ ſunt, quas Ficus Indicas vulgo appellamus) quibus <lb/>frigus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4609" xml:space="preserve">humiditas in ſecundo gradu tribuitur, vt olim legi apud <lb/>Georg. </s>
  <s xml:id="echoid-s4610" xml:space="preserve">Marcgrau. </s>
  <s xml:id="echoid-s4611" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4612" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s4613" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4614" xml:space="preserve">15.</s>
  <s xml:id="echoid-s4615" xml:space="preserve">Hiſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s4616" xml:space="preserve">Nat.</s>
  <s xml:id="echoid-s4617" xml:space="preserve">Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s4618" xml:space="preserve">in annotat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4619" xml:space="preserve">ex Franc. </s>
  <s xml:id="echoid-s4620" xml:space="preserve"><lb/>Ximenez.</s>
  <s xml:id="echoid-s4621" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4622" xml:space="preserve">Ne tamen à communi loquendi conſuetudine recedamus, ſub <lb/>hac voce *Calidi Virtute* non ea eſt ſubijcienda ſententia, vt inter
<pb o="152" file="0164" n="164" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
calida illico recenſeatur, quicquid ex motu atque tritu incale-<lb/>ſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s4623" xml:space="preserve">incertum quippe eſſe poteſt, ſi duobus diuerſæ naturæ con-<lb/>fligentibus alterutrum caleſcat, ab vtro prodeant igniculi, quos <lb/>fortaſſe ab altero recipit corpus illud, quod naturâ frigidum eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4624" xml:space="preserve">Sic vitreâ phialâ vino plenâ intrà frigidam agitatâ, vinum refri-<lb/>geratur, ipſum tamen Virtute frigidum non eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4625" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4626" xml:space="preserve">quamuis agi-<lb/>tatâ eâdem phialâ intra aquam calidam, vinum incluſum cale-<lb/>ſcat, non propterea vinum dicitur virtute calidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4627" xml:space="preserve">quia ſiue in-<lb/>caleſcat, ſiue refrigeſcat, extrinſecùs aſſumit calorem, aut frigus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4628" xml:space="preserve"><lb/>Hæc autem agitatio intrà aquam eſt quidam tritus atque conflictus <lb/>cum aquâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4629" xml:space="preserve">Quod ſi aquæ, quam frigidam eſſe conſtat, aliquid <lb/>inijcias, de cuius naturâ ambigas, calidane ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s4630" xml:space="preserve">an frigida? </s>
  <s xml:id="echoid-s4631" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4632" xml:space="preserve"><lb/>citrà antiperiſta ſis ſuſpicionem augeri aquæ frigus percipias, corpus <lb/>illud aquæ iniectum *Virtute Frigidum* pronunciabis, maximè ſi <lb/>tunc calidum tactui apparebat, cum inijceres. </s>
  <s xml:id="echoid-s4633" xml:space="preserve">Ea igitur Calida <lb/>Virtute dicuntur, quæ licèt ſolitariè accepta caloris ſpeciem tan-<lb/>genti non exhibeant, vim tamen habent excitandi calorem abſque <lb/>eo, quod opus ſit illa affricare corpori, quod incaleſcit, ſed ſatis <lb/>eſt ea aptè congruenterque applicare: </s>
  <s xml:id="echoid-s4634" xml:space="preserve">Ex quà applicatione deinde <lb/>oritur ſopitorum igniculorum excitatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4635" xml:space="preserve">hanc ſæpè comitatur <lb/>corporis eiuſdem diſſolutio; </s>
  <s xml:id="echoid-s4636" xml:space="preserve">quicquid ſit, an aliquando opus ſit <lb/>illud in minutas particulas conterere, vt validiùs calefaciat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4637" xml:space="preserve">Sic alij <lb/>integrum piper deglutiunt, alij ſolùm rudìter contuſum, alij omni-<lb/>no contritum adhibent, prout agere cupiunt in ventriculo calo-<lb/>rem, erumpentibus ex pipere igniculis aut ſenſim, ſi integrum <lb/>fuerit, aut confertim, ſi comminutum: </s>
  <s xml:id="echoid-s4638" xml:space="preserve">ſpiritus enim per ven-<lb/>triculum vagantes dum mouentur, ſollicitant in motum ignicu-<lb/>los pìperis, adeò vt demum piperis natura ſoluatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4639" xml:space="preserve">igniculi <lb/>illi in ſtomacho tumultuantes atque agitati calorem maiorem effi-<lb/>ciant ad concoquendos grauiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4640" xml:space="preserve">difficiliores cibos, quibus per-<lb/>miſti eos comminuunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4641" xml:space="preserve">temperant in chylum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4642" xml:space="preserve">Idem de vino di-<lb/>cendum, quod calore ventriculi reſolutum in ſuos ſpiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4643" xml:space="preserve">igni-<lb/>culos miſcetur ingeſtis cibis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4644" xml:space="preserve">ad eorum reliquias in languente ſto-<lb/>macho adhuc hærentes vtiliùs exterendas atque fermentandas ali-<lb/>quando prodeſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4645" xml:space="preserve">quemadmodum non pauci ſibi perſuadent fidem <lb/>adhibentes Plinio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4646" xml:space="preserve">23.</s>
  <s xml:id="echoid-s4647" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4648" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s4649" xml:space="preserve">ſcribenti, *vinum ieiunos bibere, no-* <lb/>*uitio inuento, vtiliſſimum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s4650" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4651" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4652" xml:space="preserve">Ex his manifeſtum eſt, quare impij cuiuſdam Sophiſtæ,
<pb o="153" file="0165" n="165" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
vt habemus in Actis S. </s>
  <s xml:id="echoid-s4653" xml:space="preserve">Luciani Mart. </s>
  <s xml:id="echoid-s4654" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s4655" xml:space="preserve">Ianuar. </s>
  <s xml:id="echoid-s4656" xml:space="preserve">Crudelitas exco-<lb/>gitârit craſſum neſcio quod malagma potiſſimùm ex ſinapi, quod <lb/>duorum puerorum Chriſtum eiurare conſtanter renuentium abra-<lb/>ſo capiti impoſuit, eoſque in feruente hypocauſto concluſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4657" xml:space="preserve">Ibi <lb/>enim, quaſi fulmine icta eſſent puerorum capita, primùm in-<lb/>clinati, in ſolum deinde corruerunt, nec multo poſt ætate minor <lb/>occubuit prior, vehementiam flammæ in capite accenſæ ferre diu-<lb/>tiùs non valens. </s>
  <s xml:id="echoid-s4658" xml:space="preserve">Igniculi nimirum, quibus plenus erat hypocau-<lb/>ſti aër, agitantes acerrimas ſinapis particulas, eas in nudati capitis <lb/>caluam confertim intrudebant, quibus ſtatim corrupta fuit ſpiri-<lb/>tuum animalium in neruis harmonia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4659" xml:space="preserve">factâ maximâ cerebri dy-<lb/>ſcraſiâ demum perierunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4660" xml:space="preserve">prior autem cecidit, cui per ætatem <lb/>nondum adeò obduruerat calua, vt difficiliorem aditum relinque-<lb/>ret igniculis ex ſinapi excitatis à calore hypocauſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s4661" xml:space="preserve">Sic ſæpè illi-<lb/>tum vnguento aut oleo membrum calentibus pannis fouendum <lb/>præſcribunt Medici; </s>
  <s xml:id="echoid-s4662" xml:space="preserve">vt ſcilicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4663" xml:space="preserve">cutis pori recludantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4664" xml:space="preserve">atte-<lb/>nuatæ ab intercurrentibus igniculis medicamenti particulæ ſe in-<lb/>ſinuantes, atque validiùs agitatæ, diſcutiant humores no-<lb/>xios.</s>
  <s xml:id="echoid-s4665" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4666" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4667" xml:space="preserve">Non ſemper externo calore opus eſt, ſed ſatis eſt ipſius <lb/>animalis calor, vt quaſi ſopiti igniculi excitentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4668" xml:space="preserve">in carnis po-<lb/>ros ſe inſinuantes eiuſdem animalis calorem augeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4669" xml:space="preserve">Herba eſt, <lb/>quæ quia longa folia Nouena habet, Enneaphyllon dicitur, lum-<lb/>borum doloribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4670" xml:space="preserve">coxendicum, vtiliſſima; </s>
  <s xml:id="echoid-s4671" xml:space="preserve">ſed quia cauſticæ <lb/>naturæ eſt, imponitur lanâ circundata, ne vrat latus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4672" xml:space="preserve">continuò <lb/>enim puſtulas excitat, vt apud Plinium legi lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4673" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s4674" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4675" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s4676" xml:space="preserve">Narrat <lb/>etiam Ioan. </s>
  <s xml:id="echoid-s4677" xml:space="preserve">de Lery apud Fournier Hydrogr. </s>
  <s xml:id="echoid-s4678" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4679" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s4680" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4681" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s4682" xml:space="preserve">ſe vi-<lb/>diſſe ſępiùs mari innatantes immunditias quaſdam rubras ſimiles <lb/>criſtæ galli gallinacei adeò venenatas, vt manus tangens ſtatim ru-<lb/>beſceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s4683" xml:space="preserve">Adde S. </s>
  <s xml:id="echoid-s4684" xml:space="preserve">Auguſtinum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4685" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s4686" xml:space="preserve">de Ciu. </s>
  <s xml:id="echoid-s4687" xml:space="preserve">Dei cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4688" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s4689" xml:space="preserve">ſcriben-<lb/>tem *Pyritem lapidem Perſicum tenentis manum, ſi vehementiùs* <lb/>*prematur, adurere, propter quod ab igne nomen accepit.</s>
  <s xml:id="echoid-s4690" xml:space="preserve">* Si quis <lb/>Daphnoidis baccas è nigro rufeſcentes guſtauerit, os atque gut-<lb/>tur accenditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4691" xml:space="preserve">ipſarum videlicet baccarum humor igniculis fæ-<lb/>tus dum palato &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4692" xml:space="preserve">gutturi adhæreſcit, ex animalis calore attenua-<lb/>tur, eiuſque igniculi ſe in carnem inſinuantes eam accendunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4693" xml:space="preserve">ni-<lb/>mirum celeriùs perreptantes, quàm par ſit, carnis particulas exa-<lb/>gitant, atque neruorum fibras acriûs pungunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4694" xml:space="preserve">Sic de Pocinco-
<pb o="154" file="0166" n="166" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
bâ (herba eſt vulgari noſtræ Perſicariæ omnino ſimilis) memini <lb/>me legiſſe apud Guillelmum Piſonem de Medicina Braſilienſi lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s4695" xml:space="preserve">4. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4696" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4697" xml:space="preserve">64. </s>
  <s xml:id="echoid-s4698" xml:space="preserve">radicem quidem manſam intenſiore feruore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4699" xml:space="preserve">acrimoniâ <lb/>inficere linguam, quàm Europæum Hydropiper, herbam verò <lb/>recentem primas tenere inter cauſtica, ideoque à Chirurgis ad-<lb/>hiberi aduersùs vlcera putrida. </s>
  <s xml:id="echoid-s4700" xml:space="preserve">In Zeilan inſula, teſte Scaligero, <lb/>lapis eſt, qui à febribus cognomen accepit, quia carnem attin-<lb/>gens febrim excitat: </s>
  <s xml:id="echoid-s4701" xml:space="preserve">Cui lapidi cognatus videtur piſcis eiuſdem <lb/>regionis accola, vt alijtradunt, cognomento Febrius; </s>
  <s xml:id="echoid-s4702" xml:space="preserve">qui enim <lb/>illum manu apprehendit, illicò febre corripitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4703" xml:space="preserve">illapſis ex con-<lb/>tactu in venas igniculis ſanguinem inficientibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4704" xml:space="preserve">ad cor delatis, <lb/>vbi febrilis ardor accenditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4705" xml:space="preserve">Et de Mucunâ apud Braſilienſes <lb/>hæc habet Georgius Marcgrauius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4706" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s4707" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4708" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s4709" xml:space="preserve">*Mucuna planta* <lb/>*fert ſiliquas ſpithamam longas, autetiam longiores, tres digitos* <lb/>*circiter latas, exteriùs rugoſas, vtpote ſetis pungentibus rufis* <lb/>*præditas; </s>
  <s xml:id="echoid-s4710" xml:space="preserve">quæ non ſolùm adhærent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4711" xml:space="preserve">pungunt, ſed etiam puſtu-* <lb/>*las ardentes excitant, quæ vix octiduo ſanantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4712" xml:space="preserve">inſignem ex-* <lb/>*citant pruritum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4713" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4714" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4715" xml:space="preserve">In hoc admodum delector, quod exoticis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4716" xml:space="preserve">peregrinis <lb/>noſtratia confirmare poſſimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4717" xml:space="preserve">modò quis fabellas non obtrudat <lb/>ſimiles Plutarchi narratiunculæ, qui lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4718" xml:space="preserve">de tuenda ſanitate poſt <lb/>med. </s>
  <s xml:id="echoid-s4719" xml:space="preserve">ait, *Cerebrum Phænicis dulce admodum eſt, ſed dolores capitis* <lb/>*inducere fertur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4720" xml:space="preserve">* Si mihi non niſi eſitato Phenicis cerebro dolen-<lb/>dum eſſet capite, ſatis diu dedolerem: </s>
  <s xml:id="echoid-s4721" xml:space="preserve">quamuis non negauerim <lb/>apud nos aliqua eſſe dolorem capitis nimis ex vero inferentia. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4722" xml:space="preserve">Cœterum vt ad propoſitum reuertar, an ego poteram inficiari, <lb/>ſatis eſſe animalis calorem ad excitandos medicamenti igni-<lb/>culos, quem non rarus dentium dolor cogit pyrethri radicem <lb/>mandere?</s>
  <s xml:id="echoid-s4723" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4724" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4725" xml:space="preserve">Quandoquidem exoticis delectaris, Pyrethri vicem <lb/>apud Braſilienſes ſupplet Iaborandi radix, quæ dentibus modi-<lb/>cè contuſa *altè pituitam è capite ad os deriuat, oculoſque à per-* <lb/>*petuis catharris vindicat,* vt loquitur laudatus nuper Piſo cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4726" xml:space="preserve">59. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4727" xml:space="preserve">Et de eadem plantâ Iaborandi ſcribit Marcgrau. </s>
  <s xml:id="echoid-s4728" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4729" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4730" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s4731" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s4732" xml:space="preserve"><lb/>*Radix nullius odoris aut ſaporis videtur dentibus inciſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s4733" xml:space="preserve">at ſi* <lb/>*paululum maſticetur, vrit linguam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4734" xml:space="preserve">magis, quàm pyrethrum.</s>
  <s xml:id="echoid-s4735" xml:space="preserve">* <lb/>*Trahit maximam copiam pituitæ è linguâ, liberat caput à ca-* <lb/>*tharris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4736" xml:space="preserve">mitigat dolorem dentium.</s>
  <s xml:id="echoid-s4737" xml:space="preserve">* An quia vi igniculorum à
<pb o="155" file="0167" n="167" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
pyrethri, aut à Iaborandi radice emiſſorum amplificatis poris at-<lb/>tenuatus humor faciliùs exprimitur ex particularum commotione, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4738" xml:space="preserve">in abeuntis humoris locum alius ſuccedit defluens ex capite? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4739" xml:space="preserve">quemadmodum hauſtâ ex puteo aquâ, nouum laticem vena ſup-<lb/>peditat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4740" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4741" xml:space="preserve">illud mihi videtur probabiliter adijciendum, quod <lb/>huiuſmodi igniculi penetrantes in neruos motum ſpiritibus conci-<lb/>lient, adeoque illi recurrant in cerebrum, cui propterea vigor ad-<lb/>datur ex hac ſpirituum commotione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4742" xml:space="preserve">acceſſione; </s>
  <s xml:id="echoid-s4743" xml:space="preserve">ſpiritus autem <lb/>ſuâ virtute attenuant in cerebro pituitam, atque commouent, vt <lb/>faciliùs per deſtinatos meatus expellatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4744" xml:space="preserve">Refluos verò in cerebrum <lb/>ſpiritus per neruorum ductus mihi ſuadet ſubitum illud robur, quod <lb/>confeſtim ab aſſumpto vino generoſo, aut cardiaco aliquo, expe-<lb/>rimur quantumuis languidi: </s>
  <s xml:id="echoid-s4745" xml:space="preserve">neque enim aſſumpti cum cardiaco <lb/>ſpiritus videntur permeare poſſe tantâ celeritate à ſtomacho ad cor: </s>
  <s xml:id="echoid-s4746" xml:space="preserve"><lb/>ſed ſi hi peruadentes ventriculi neruos repellant in cerebrum inclu-<lb/>ſos ſpiritus, vt indè maiore copiâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4747" xml:space="preserve">aliquantò validiore impulſu <lb/>ſuppeditari poſſint cordi, facilè intelligimus, quomodo tam citò <lb/>caput, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4748" xml:space="preserve">cor corroborentur, quibus fit ſpirituum viuidorum ac-<lb/>ceſſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s4749" xml:space="preserve">Quod ſi ſpiritus à cerebro in neruorum ductum tranſmiſſos <lb/>ad ſuum fontem redire non admittas, ſatis eſt, ſi non cogatur ce-<lb/>rebrum nouos ſpiritus neruis ſubminiſtrare iam refertis alijs ſpiri-<lb/>tibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4750" xml:space="preserve">hinc enim oritur maior Spirituum copia in cerebro ipſo. </s>
  <s xml:id="echoid-s4751" xml:space="preserve"><lb/>Non negârim tamen ſuauitate odoris, qui afflatur è vino &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4752" xml:space="preserve">car-<lb/>diacis, atque ex ore per palati foramina aſcendit, recreari ſta-<lb/>tim cerebrum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4753" xml:space="preserve">nam hoc quoque contingit, vnguentis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4754" xml:space="preserve">floribus <lb/>ad nares admotis. </s>
  <s xml:id="echoid-s4755" xml:space="preserve">Quod ſi odoratus halitus vnâ cum ſpiritu, quem <lb/>ducimus, ad pulmones venerit, faciliorem aditum ad cor cum <lb/>ſanguine per arteriam venoſam inueniet: </s>
  <s xml:id="echoid-s4756" xml:space="preserve">Sed glutire cardiacum, <lb/>ſimulque ſpiritum ducere nemo poteſt, epiglottide aſperam arte-<lb/>riam occludente.</s>
  <s xml:id="echoid-s4757" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4758" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4759" xml:space="preserve">Plurimum ſanè odoriferæ expirationes valent ad reficien-<lb/>dam aut vitiandam cerebri aut cordis temperationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s4760" xml:space="preserve">Ex amico <lb/>ſemel ingreſſo Amſtelodamenſia Societatis Indicæ horrea pipere <lb/>referta non minùs, quàm apud nos ſint tritico plena, audiui ſe in-<lb/>dè quàm citiſſimè proripuiſſe, tam acrem odoris vim ferre non va-<lb/>lentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s4761" xml:space="preserve">In Æmiliâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4762" xml:space="preserve">in Campaniâ, vbi in foueis frumenta con-<lb/>duntur, ſi poſt aliquot menſes recludatur fouea, cauendum eſt, <lb/>ne quis ſtatim ab egeſtâ terrâ in foueam deſcendat, vt frumentum
<pb o="156" file="0168" n="168" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
inde eximat, ne tetrâ expiratione perimatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4763" xml:space="preserve">Incautos inducit <lb/>in ſomnum Mandragoræ odoratus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4764" xml:space="preserve">non pauca huiuſmodi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4765" xml:space="preserve">Im-<lb/>mo verò etiamſi aut nullus aut tenuiſſimus odor percipiatur ex <lb/>ijs, quæ in os ingeruntur, ſi tamen in ore vel modicè detenta inte-<lb/>peſcant, per palati ſpiracula, aut etiam per neruorum ductus, <lb/>aſcendunt ad cerebrum expirationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s4766" xml:space="preserve">Sic obſeruamus eos, qui pi-<lb/>tiſſando multum vini abſumunt, faciliùs ebrios fieri, quàm qui <lb/>ex eodem mero eoſdem cyathos vno continuo hauſtu exhauriunt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4767" xml:space="preserve">quia ex defluente in guttur vino vix in tranſitu calorem experto <lb/>pauculæ tantùm expirationes ſeparantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4768" xml:space="preserve">at ſi per partes in ore <lb/>incaluerit, plures vtique excitantur halitus, qui caput ten-<lb/>tant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4769" xml:space="preserve">Hoc fortaſſis exemplo admoniti quidam, quos Ameri-<lb/>cana potio, Chocolate dicitur, delectat, aut iuuat, paula-<lb/>tim ſorbillant, vt vberiores expirationes ad refocillandum caput <lb/>aſcendant.</s>
  <s xml:id="echoid-s4770" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4771" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4772" xml:space="preserve">Rem huc à vobis diſputando adductam fuiſſe gaudeo: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4773" xml:space="preserve">hoc ſiquidem illud eſt, quod paulo antè ſub hodiernæ noſtræ diſ-<lb/>ſertationis initium innuebam: </s>
  <s xml:id="echoid-s4774" xml:space="preserve">facilè quippe iam, vt opinor, da-<lb/>bitis plurimis ſaltem corporibus miſtis, præter particulas, in qui-<lb/>bus eſt vis omnis perfectæ atque integræ eorum naturæ, alias <lb/>quoquè interſitas quaſi permiſtionis reliquias, ſuorum quidem <lb/>miſtorum naturam redolentes, ſed non perfectè atque integrè aſ-<lb/>ſecutas, multum tamen auxilij conferentes ad conuenientiam con-<lb/>ſeruationemque naturæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4775" xml:space="preserve">Nam piperis aceruus tam vehementem <lb/>ſpirans odorem, vtique aliquid exhalat à piperis naturâ minimè <lb/>alienum, quod neque poma, neque balſamum expirarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s4776" xml:space="preserve">ita <lb/>tamen huiuſmodi halitibus cum pipere conuenit, vt illi integram <lb/>piperis naturam ſortiti non fuerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s4777" xml:space="preserve">Sed neque omnibus omnino <lb/>huius generis ſpiritibus carere poteſt piper, quin effœtum fiat, va-<lb/>cuum viribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4778" xml:space="preserve">eneruatum, atque adeò non valdè à corruptione <lb/>remotum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4779" xml:space="preserve">Huic rei fidem facere videtur minimè dubiam ipſum <lb/>vinum, cuius vtique complexionem nemo prudens dixerit illico <lb/>diſſolui, ac tenuiſſimo oris calore vix cęperit intepeſcere, aut le-<lb/>uiter in cyatho agitatum ad nares admoueatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4780" xml:space="preserve">Manente igitur <lb/>integrâ adhuc vini naturâ, particulæ aliquæ ad vinum pertinen-<lb/>tes, quibus vini notio non congruit, ſegregantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4781" xml:space="preserve">caput pe-<lb/>tunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4782" xml:space="preserve">Quod ſi omnibus hiſce particulis facilè auolantibus vidua-<lb/>tum vinum fingas, vappam habes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4783" xml:space="preserve">vinum vitiatum corruptio-
<pb o="157" file="0169" n="169" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
ni proximum. </s>
  <s xml:id="echoid-s4784" xml:space="preserve">Ex his, quæ manifeſta ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4785" xml:space="preserve">quotidiano ex-<lb/>perimento confirmata, de cæteris non leuem coniecturam capimus, <lb/>atque (ne à calore, quem propoſuimus examinandum, digredia-<lb/>mur) igniculos quoſdam Abundantes, non tamen redundantes <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4786" xml:space="preserve">ſuperuacaneos, agnoſcimus, qui excitati erumpunt ex Mixto <lb/>antè, quàm ipſius Mixti compages diſſoluatur, quandoquidem <lb/>procliuiores ſunt in motũ, vtpote non adeò tenaciter ligati, eo quod <lb/>ipſi perfectè compacti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4787" xml:space="preserve">coagmentati non fuerint cum omni genere <lb/>particularum, quæ in vnam Mixti naturam temperantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4788" xml:space="preserve">Hi pri-<lb/>mùm effluentes vim caloris exercent, ſoluto deinde Mixto, qui <lb/>ei erant Inſiti igniculi, libertatem nacti ipſi quoquè agitantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4789" xml:space="preserve"><lb/>calorem augent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4790" xml:space="preserve">Mixti autem diſſolutio faciliùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4791" xml:space="preserve">citiùs contin-<lb/>git, ſi illud fuerit in exiguas particulas comminutum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4792" xml:space="preserve">cum <lb/>aliquo humore permiſtum, vt ſatis conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4793" xml:space="preserve">Porrò, licèt omnia <lb/>mixta coaleſcant ex igniculis rite permiſtis cum naturis alijs diuer-<lb/>ſorum generum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4794" xml:space="preserve">potiſſimùm frigidis, ea inter calida recenſen-<lb/>tur, quæ in ſui complexione habent igniculos frigidorum ſpiri-<lb/>tuum copiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4795" xml:space="preserve">virtutem ſuperantes: </s>
  <s xml:id="echoid-s4796" xml:space="preserve">hanc verò exuperantiam in <lb/>Mixti temperatione indicant, inter cœtera, permiſtionis reliquię, <lb/>igniculi illi effluentes, quos Abundantes vocare placuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s4797" xml:space="preserve">quibus <lb/>ſcilicet quis abundat, ea diſpergit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4798" xml:space="preserve">Ex huiuſmodi igniculorum <lb/>multitudine atque eſficacitate, prout validiore impetu agitari <lb/>poſſunt aut remiſſiore, caloris gradus à Medicis deſignantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4799" xml:space="preserve">ne-<lb/>que enim par eſt omnibus facultas ſe mouendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4800" xml:space="preserve">in proximum <lb/>corpus penetrandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4801" xml:space="preserve">Hinc inter ea, quæ extrinſecùs applicantur à <lb/>Medicis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4802" xml:space="preserve">commune vocabulum Pyrotica obtinent, mitiſſima <lb/>ſunt, quæ, quia cutem calefaciendo rubefaciunt, Phænigmi di-<lb/>cuntur, ad materiam altiùs in corpore deliteſcentem euocandam <lb/>in ſuperficiem, ad quam dilatatis poris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4803" xml:space="preserve">irritatis ſpiritibus, <lb/>faciliùs expellitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4804" xml:space="preserve">Fortiora ſe exhibent, quæ phlyctænas exci-<lb/>tant, puſtulas videlicet veſicæ in morem intumeſcentes (ideò vul-<lb/>gus Veſicatoria nominat) dum igniculi ex fermento, puluere <lb/>cantharidum detractis alis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4805" xml:space="preserve">Capitibus, (quando intus aſſumendæ <lb/>eſſent Cantharides, integræ ſumendæ ſunt, ne noceant, quia <lb/>extrema, quæ reſecantur, ſunt alexipharmacum ventris) eu-<lb/>phorbio, aceto ſcillitico, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4806" xml:space="preserve">ſimilibus commiſtis, erumpentes vbi <lb/>cuticulam peruaſerint, ſuo motu cutem atterentes exulcerant, ac ab <lb/>eâ cuticulam auellunt, quæ tum à tumultuantibus igniculis, tum
<pb o="158" file="0170" n="170" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
à confluente, per aperta arteriolarum, fibrillarum que neruearum, <lb/>extrema capita, humore tenui attollitur, atque intumeſcit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4807" xml:space="preserve">Vehementiora adhuc ſunt Eſcharotica, quæ, quia igniculos craſ-<lb/>ſiori naturæ alligatos habent, non adeò citò penetrant, cutem <lb/>tamen ipſam non exulcerant ſolùm, abſtractâ cuticulâ, ſed velut <lb/>ignis adurunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4808" xml:space="preserve">non ſinè dolore cruſtam inducunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4809" xml:space="preserve">Horum au-<lb/>tem vim ſuperant Cauſtica, quæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4810" xml:space="preserve">repente adurunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4811" xml:space="preserve">cruſtam <lb/>denſiorem efficiunt, nec in ſolâ cute hærent, ſed altiùs in ſubie-<lb/>ctam carnem penetrant, acrioremque dolorem excitant. </s>
  <s xml:id="echoid-s4812" xml:space="preserve">Quibus <lb/>ſubnectenda videntur tùm Cathæretica, quæ excreſcentis carnis <lb/>mollis extimam ſuperficiem ſenſim attenuantia abſumunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4813" xml:space="preserve">qua-<lb/>ſi corrodunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4814" xml:space="preserve">tùm Septica, quæ acriori calore prædita duriorem <lb/>carnem, non inductâ cruſtâ, colliquefaciunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4815" xml:space="preserve">natiuo calori in-<lb/>fenſiſſima, cuius ſymmetriam deſtruunt, atque radicale humi-<lb/>dum diripientia, ita partem debilitant, vt cadaueris in morem putre-<lb/>dine vitietur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4816" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4817" xml:space="preserve">idcirco Septica, quaſi Putrefacientia appellantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4818" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4819" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4820" xml:space="preserve">Totum igitur diſcrimen Calidi in ea comparatione poſi-<lb/>tum videtur, vt *Calidũ Actu* illud ſit, cuius igniculi commouentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4821" xml:space="preserve">agitantur, atque cuicunque animalis parti, in qua tangendi ſenſus <lb/>vigeat, obijciatur aut applicetur, primo contactu irrumpentes <lb/>ſenſum caloris mouent: </s>
  <s xml:id="echoid-s4822" xml:space="preserve">*Calidum verò Poteſtate* igniculos quidem <lb/>habeat, ſed aut omnino quieſcentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4823" xml:space="preserve">irretitos, aut adeò lan-<lb/>guidè commotos, vt primo contactu non valeant ſenſum tactûs <lb/>afficere, ſed concitatione aliquâ indigeant, vt libertatem nacti <lb/>poſſint &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4824" xml:space="preserve">ipſi agitari, atque commouere particulas corporis, quod <lb/>ab illis calefieri dicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4825" xml:space="preserve">ſiue demum huiuſmodi Calida Poteſtate <lb/>extrinſecùs applicentur, ſiuè intus aſſumantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4826" xml:space="preserve">Quapropter eo-<lb/>dem modo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4827" xml:space="preserve">de *Frigidis Potestate* philoſophandum erit, à qui-<lb/>bus auulſi frigidi ſpiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4828" xml:space="preserve">permiſti agitatis igniculis, eorum <lb/>celerem commotionem, quaſi iniecto fræno, cohibent: </s>
  <s xml:id="echoid-s4829" xml:space="preserve">ſic pe-<lb/>pones eſitando æſtate ſanguinis feruorem miteſcere omnes nobis <lb/>perſuademus, quia reſolutis vi caloris in ventriculo partibus, <lb/>commiſtæ ſanguini particulæ illæ frigidæ nimiam ſpirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4830" xml:space="preserve">par-<lb/>ticularum ſulphurearum agitationem impediunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4831" xml:space="preserve">ſic incipientibus <lb/>oculorum, aliarumue partium inflammationibus aquam roſarum <lb/>adhibemus, vt opprimantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4832" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4833" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4834" xml:space="preserve">Nollem in certamen deſcenderemus, in quo pugnaciter <lb/>contendunt Authores non ignobiles, vtrùm Roſæ calidis, an fri-
<pb o="159" file="0171" n="171" rhead="Dehis quæ Virtute Calida dicuntur."/>
gidis annumerandæ ſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s4835" xml:space="preserve">Sienim propterea frigidæ cenſentur roſę, <lb/>quia eosiuuant, quos animi ægritudo aut ægrotatio corporis <lb/>ſomno priuat, ſedandis inflammationibus vtiles ſunt, laborante <lb/>ex caloris redundantiâ capite multas habent opportunitates, ſiuè <lb/>in coronas flexæ imponantur, ſiuè applicentur contuſæ, ſiue aquâ <lb/>ex illis deſtillando expreſſâ, aut oleo ijs condito, oblinatur caput: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4836" xml:space="preserve">Calidas roſas indicat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4837" xml:space="preserve">ſapor manifeſtè amarus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4838" xml:space="preserve">vis purgandi <lb/>non languida earum ſucco inſita, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4839" xml:space="preserve">odor fragrantiſſimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4840" xml:space="preserve">ſpiri-<lb/>tus ardens ſatis copioſus, qui ex illis extrahitur methodo, quam <lb/>indicat Beguinus Tyrocinij Chymici lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s4841" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4842" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s4843" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4844" xml:space="preserve">Roſas enim, quas <lb/>Incarnatas vocat, cœlo ſereno, vbiros euanuerit, collectas ac-<lb/>curatiſſimè teri iubet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4845" xml:space="preserve">in vitreo vaſe optimè clauſo repoſitas <lb/>tandiu in cellâ ſeruari, vt fermenteſcant, donec acidum quid-<lb/>dam redolere videantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4846" xml:space="preserve">Tum huiuſmodi florum pars aliqua bal-<lb/>nei calore ſoluenda eſt in ſtillas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4847" xml:space="preserve">aqua inde extracta, amotis fe-<lb/>cibus, affundenda parti florum nondum alembicum expertæ, vt <lb/>iterum ſimul cum recenti vapore extilletur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4848" xml:space="preserve">id quod ſimili ratio-<lb/>ne vſque eò toties perficitur, dum roſæ vniuerſæ fuerint deſtillatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s4849" xml:space="preserve"><lb/>Demum aqua ex roſis elicita balnei calori exponitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4850" xml:space="preserve">duodeci-<lb/>ma pars deſtillando abſtrahitur, quæ rectificata odorem gratiſſi-<lb/>mum exhalabit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4851" xml:space="preserve">flammam æquè concipiet, ac Spiritus vini. </s>
  <s xml:id="echoid-s4852" xml:space="preserve"><lb/>Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4853" xml:space="preserve">illud calidam roſarum temperationem indicare videtur, <lb/>quod ſuccus ex roſis expreſſus ſi dimidiatim in aquam præſtantiſſi-<lb/>mi odoris reſolutus fuerit, reliqua pars dimidia Soli expoſita ace-<lb/>ſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4854" xml:space="preserve">in acetum mutatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4855" xml:space="preserve">reſolutis enim ſenſim calore Solis non <lb/>minima ex parte Spiritibus atque Sulphureis particulis, quibus in-<lb/>teriectis particulæ ſalinæ diſiungebantur, hæ dominantur reliquis <lb/>ſpiritibus, quos figunt, ſimulque confluunt nouâ quadam per-<lb/>miſtione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4856" xml:space="preserve">acidum efficiunt ſuccum: </s>
  <s xml:id="echoid-s4857" xml:space="preserve">quæ verò frigida ſunt, non <lb/>abundant Sale, ſed, vbi ad corruptionem vergunt, mucorem po-<lb/>tiùs contrahunt, quàm acorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s4858" xml:space="preserve">ſic non acqua aceſcit ſed vinum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4859" xml:space="preserve">quò fuerit generoſius, eò acrius in acetum degenerat, vnde <lb/>factus prouerbio locus, ex optimo vino optimum acetum; </s>
  <s xml:id="echoid-s4860" xml:space="preserve">quia <lb/>ſcilicet pluribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4861" xml:space="preserve">acrioribus abundat ſalinis particulis; </s>
  <s xml:id="echoid-s4862" xml:space="preserve">atque <lb/>quemadmodum ſale, ita &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4863" xml:space="preserve">aceto, non pauca, cęteroqui corruptio-<lb/>ni facilè obnoxia, aliquandiu ſeruantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4864" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4865" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s4866" xml:space="preserve">At noſtri rei bellicæ tormentariæ Præfecti non exiguam <lb/>aceti, vim congerunt, vt poſt excuſſos continenter ſepties, aut
<pb o="160" file="0172" n="172" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
octies, ferreos globos refrigerari poſſit bombarda: </s>
  <s xml:id="echoid-s4867" xml:space="preserve">ex quo fit <lb/>roſarum calorem non ſatis indicatum videri ab acore ſucci ex ijs <lb/>expreſſi.</s>
  <s xml:id="echoid-s4868" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4869" xml:space="preserve">Non tamen ex hoc, quod aceto refrigerentur maiora tormen-<lb/>ta, quæ ex multo intus concepto igne incaluerunt, illicò con-<lb/>ſequens eſt frigidam eſſe aceti naturam: </s>
  <s xml:id="echoid-s4870" xml:space="preserve">quare enim aquâ, quam <lb/>ſemper in promptu habere poſſunt nullo, aut leuiſſimo diſpendio, <lb/>non vtuntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s4871" xml:space="preserve">Sed quia niſi Salintercedat, qui in aquâ facillimè <lb/>ſoluitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4872" xml:space="preserve">cum Sulphure affinitatem habet, Sulphur aquæ non <lb/>facilè cohæret (ſic liquoribus extillatis, in quibus cum Spiritu <lb/>Sulphur aſcendit, ſi aquam affundas puram, Sulphure præcipi-<lb/>tato, liquor velut turbidus apparet, Spiritus autem ſinè Sulphu-<lb/>re aquæ miſcetur) ideò ad detergendas pinguiores quaſdam ſul-<lb/>phureas particulas, quæ tubi lateribus ex toties iteratâ exploſio-<lb/>ne adhæſerint, adhibendus eſt latex aquoſus, qui ſalinis particu-<lb/>lis fœtus poſſit Sulphuri cohærere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4873" xml:space="preserve">illud ſecum rapere; </s>
  <s xml:id="echoid-s4874" xml:space="preserve">id quod <lb/>acetum præſtare valet, non aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s4875" xml:space="preserve">Cœterùm ſi aceti facultatem, <lb/>calidane ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s4876" xml:space="preserve">an frigida? </s>
  <s xml:id="echoid-s4877" xml:space="preserve">accuratiùs examinare placeret, aut otium <lb/>pateretur, plura fortaſſe pro calore, quàm pro frigore argumen-<lb/>ta ſuppeterent. </s>
  <s xml:id="echoid-s4878" xml:space="preserve">Memini certè me legiſſe quoſcunque lapides mi-<lb/>rum in modum molleſcere poſſe, ſi in calido ſanguine bouis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4879" xml:space="preserve"><lb/>pinguedine veruecis, additâ portione aceti acerrimi, pernoctent; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4880" xml:space="preserve">habet ſiquidem acetum vim penetrandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4881" xml:space="preserve">propterea multis <lb/>medicamentis additur, vt faciliùs penetrent; </s>
  <s xml:id="echoid-s4882" xml:space="preserve">hoc autem frigi-<lb/>dis naturis non conuenit, quibus non mollitur lapis, ſed dure-<lb/>ſcit humor.</s>
  <s xml:id="echoid-s4883" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4884" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4885" xml:space="preserve">Si in his, quæ explicationis gratiâ incidunt, immorari <lb/>voluerimus, ex aliâ in aliam quæſtionem delapſos deficiet dies: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4886" xml:space="preserve">illud vnum diſputationi noſtræ congruit, quod non continuò in-<lb/>ter frigida numerari oporteat ſiue roſas, ſiuè acetum, quia in mor-<lb/>bis calore excitatis adhibentur ad calorem ſedandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s4887" xml:space="preserve">ſicut enim <lb/>nonnunquam frigida calorem augent, quia cum feruentes parti-<lb/>culæ ad interiora repulfæ nequeant exhalare, ſimul coactę vehe-<lb/>mentiùs tumultuantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4888" xml:space="preserve">ita ſępè calida refrigerare dicuntur, quia <lb/>incluſis igniculis exitum parant, quibus imminutis ardor ceſſat. </s>
  <s xml:id="echoid-s4889" xml:space="preserve"><lb/>Certè Ariſtoteles ſect.</s>
  <s xml:id="echoid-s4890" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s4891" xml:space="preserve">Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s4892" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s4893" xml:space="preserve">quærens, Cur ampliùs in Sole <lb/>res calidæ, quàm in υmbrâ refrigerentur, concludit, In Sole, <lb/>υi nullâ arcente, calor effluit, atque ocyùs euaneſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4894" xml:space="preserve">Sic Cam-
<pb o="161" file="0173" n="173" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
phoram inter calida recenſendam eſſe ſuadet partium tenuitas cum <lb/>ſummâ vi penetrandi, odor vehemens, ſapor amarus, acer, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4895" xml:space="preserve">po-<lb/>tens, natura facilis ad exardeſcendum etiam in aquâ, nec frigida <lb/>eſſe poſſe videtur, ſi ex Auicennæ ſententia ventriculi, iecoriſque <lb/>concoctionem iuuat, pituitam incidit, flatus diſcutit, atque <lb/>vigilias parit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4896" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4897" xml:space="preserve">tamen ardorem faciei ex diuturnâ ſub Sole mo-<lb/>râ contractum curant fœminæ diſſolutâ in aqua roſarum Cam-<lb/>phorâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s4898" xml:space="preserve">hęc collyrijs ad calidas oculorum lippitudines permiſce-<lb/>tur, dolores capitis à calore prouenientes mitigat, inflamma-<lb/>tionibus medetur, ſubſidio eſt in Eriſipelate, ambuſta ſanat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4899" xml:space="preserve">Has autem refrigerationes ob idipſum efficit Camphora, quia, ca-<lb/>lida cum ſit, ſuis igniculis poros reſerat, per quos pars malè af-<lb/>fecta noxios igniculos faciliùs expellat; </s>
  <s xml:id="echoid-s4900" xml:space="preserve">aut etiam cum ſulphureis <lb/>camphorę particulis ſe inſinuant Spiritus, qui ſulphureas aut ſa-<lb/>linas partis inflammatę particulas ad auolandum proritent, ſecum-<lb/>que rapiant; </s>
  <s xml:id="echoid-s4901" xml:space="preserve">his verò abeuntibus, quæ inſunt frigidæ particulę, <lb/>plus habent virium aduersùs reliquos igniculos. </s>
  <s xml:id="echoid-s4902" xml:space="preserve">An non ad le-<lb/>niendum partis ambuſtę dolorem, pręſtantiſſimum remedium eſt, <lb/>igni, quam proximè ferre quis poſſit, partem lęſam admouere? </s>
  <s xml:id="echoid-s4903" xml:space="preserve"><lb/>nec tamen quis ignem, à quo primùm vſtus eſt, frigidum dein-<lb/>de factum dixerit, quod igniculos vſtulatam cutem ferientes fo-<lb/>ras euocet, dum poros ſuis igniculis recludit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4904" xml:space="preserve">Similiter ſuccus <lb/>cępe, olea calida, Petroleum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4905" xml:space="preserve">huiuſmodi, ambuſtis appli-<lb/>cantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4906" xml:space="preserve">Neque enim ſemper contraria contrarijs, ſed non rarò <lb/>ſimilia ſimilibus curantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4907" xml:space="preserve">A lapide Bufonite cutim aduri, ſi <lb/>materia venenata præſens ſit, narrat Michaël Mercatus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4908" xml:space="preserve">ideò ad <lb/>hanc vtilitatem percipiendam, eum annuli palæ perforatæ inſe-<lb/>runt, vt accedente veneno cutis calefieri poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4909" xml:space="preserve">Calidum igitur <lb/>Virtute lapidem hunc nemo negârit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4910" xml:space="preserve">Bufonitis tamen ſolo conta-<lb/>ctu, ictas à venenatis beſtijs partes liberari aſſerit Lęuinus Lemnius, <lb/>adeò vt, quando ictibus Crabronum, Veſparum, Apum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4911" xml:space="preserve">Ara-<lb/>nearum, membra tumeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4912" xml:space="preserve">inflammantur, lapide partibus <lb/>admoto, non ſolùm miteſcat dolor, ſed etiam tumores atque in-<lb/>flammationes diſſipentur, ac penitus ſoluantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s4913" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4914" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s4915" xml:space="preserve">Hęc fortaſſis non inſulsè explicare quis poſſet attendens <lb/>(quòd multi mirantur) qua ratione ex ſalitis carnibus feliciùs ex-<lb/>trahatur Sal, ſi in aquâ ſalſâ, quàm ſi in dulci, macerentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4916" xml:space="preserve">Sal <lb/>videlicet ſibi viam aperit, ſeque vnâ cum aquâ, cui iungitur,
<pb o="162" file="0174" n="174" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
inſinuat in carnem, cuius ſalis particulę dum aquę cohęreſcunt, à <lb/>carne ſeparantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s4917" xml:space="preserve">at aqua dulcis iungitur quidem ſali, quem tan-<lb/>git, non tamen tantam vim penetrandi obtinet, ſicut aqua ſalſa; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4918" xml:space="preserve">quamuis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4919" xml:space="preserve">ipſa poſtquam eſt imbuta ſale, quem ab extimis carnis <lb/>ſalitę partibus abſtraxit, aliquam nacta ſit vim penetrandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s4920" xml:space="preserve">Haud <lb/>diſſimili ratione calida quędam poſſunt calorem euocare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4921" xml:space="preserve">ſecum <lb/>abducere; </s>
  <s xml:id="echoid-s4922" xml:space="preserve">iungitur ſiquidem in Mixtis Sulphur cum Spiritibus, <lb/>ſunt enim principia inter ſe valdè cognata, vtpote agilia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4923" xml:space="preserve">facilè <lb/>diſſipabilia, hoc tamen inter ſe differentia, quod Spiritus, volatici <lb/>ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4924" xml:space="preserve">ſui iuris, ſemperque auolare nitentes, Sulphur verò pau-<lb/>lo craſſioris ſubſtantię non facilè auolat, ſi Spiritu deſtituatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4925" xml:space="preserve">Si <lb/>igitur in animali plures ſulphureæ particulæ fiant inuicem propio-<lb/>res, atque incipiant collatis viribus paulo concitatiùs, quàm par <lb/>ſit, agitari, iam fit inflammatio ad membri diſſolutionem ver-<lb/>gens. </s>
  <s xml:id="echoid-s4926" xml:space="preserve">Quare ſi medicamentum aptum non immodicè calidum ap-<lb/>ponatur, quod vim habeat penetrandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4927" xml:space="preserve">ſimul cum huius ſul-<lb/>phureis, aut ſalinis, particulis etiam Spiritus in partem affectam <lb/>penetrent, Spiritus à ſuo corpore miſto ſeparati, iamque ſui iu-<lb/>ris facti auolantes ſecum rapiunt aliquas ſulphureas particulas, ex <lb/>quarum copiâ oriebatur inflammatio, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s4928" xml:space="preserve">, quâ data porta, reli-<lb/>quæ paulatim ſubſequuntur, vrgentibus potiſſimùm particulis <lb/>mixti frigidis, quæ depulſo hoſtilium igniculorum manipulo pa-<lb/>res eſse incipiunt hoſti repellendo, ſeque ſuâ virtute elaſticâ con-<lb/>ſtringentes motum cohibent igniculorum, quos complectuntur, <lb/>adeò vt tumor ſubſidat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4929" xml:space="preserve">ſenſim inflammatio extinguatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4930" xml:space="preserve"><lb/>Hinc huiuſmodi calida medicamenta dicuntur Per accidens re-<lb/>frigerare, quia calorem minuunt, quamuis nihil frigidum in-<lb/>ſtillent.</s>
  <s xml:id="echoid-s4931" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4932" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4933" xml:space="preserve">Equidem de hac re non magnopere pugno: </s>
  <s xml:id="echoid-s4934" xml:space="preserve">quia ta-<lb/>men horum, quæ aduersùs inflammationes adhibentur, medica-<lb/>mentorum temperatio calida ea eſt, vt cum igniculis coniunctas <lb/>habeant particulas aliquas ſuapte naturâ frigidas, non negarem <lb/>in ipſius mixti diſſolutione, particulis omnibus agitatis, etiam <lb/>frigidas aliquas permiſtim cum calidis peruadere poſſe in locum <lb/>inflammatum, ibique ſuas vires exerere, vbi deponuntur à Spiri-<lb/>tibus auolantibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4935" xml:space="preserve">Vrtica (quæ Gręcis Acalephe rectè dicitur, <lb/>quaſi non commodum tactum præbens, eſt enim obſita duris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4936" xml:space="preserve">acu-<lb/>tiſſimis ſpiculis vt Microſcopio deprehenditur, ſecundùm longitu-
<pb o="163" file="0175" n="175" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
dinem perforatis, atque enaſcentibus ex veſiculâ acri humore ple-<lb/>nâ, quæ dum tactu comprimitur, humor per fiſtulam ſpiculi ex-<lb/>primitur, in vulnus à ſpiculo inflictum, vnde pruritus moleſtia <lb/>oritur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4937" xml:space="preserve">puſtula concitatur) in cibis cocta tam multas, vt Phy-<lb/>ſici ſcribunt, affert vtilitates, vt non niſi inter calidas herbas re-<lb/>cenſenda ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s4938" xml:space="preserve">eius tamen ſuccus arterijs illitus febrium ardores com-<lb/>peſcit, ſi Mizaldo memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s4939" xml:space="preserve">cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s4940" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s4941" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s4942" xml:space="preserve">63. </s>
  <s xml:id="echoid-s4943" xml:space="preserve">credimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4944" xml:space="preserve">Anideò <lb/>tantùm, quia vrticæ igniculi aperiant arteriarum oſcula, per <lb/>quæ accenſæ decurrentis ſanguinis ſulphureæ particulæ exiliant, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4945" xml:space="preserve">feruor minuatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s4946" xml:space="preserve">An potiùs, quia ex vrticæ ſucco in arterias <lb/>influant cum Spiritibus particulæ aliquæ (fortaſſis etiam ſalinæ) <lb/>quæ effręnatam ſulphuris accenſi ferociam compeſcant? </s>
  <s xml:id="echoid-s4947" xml:space="preserve">Particu-<lb/>las huiuſmodi fortaſsè Salinas dixi, quia ſal quidem calidus eſt, <lb/>non autem inflammabilis, immò particulas ſulphureas implexu ſuo <lb/>detinens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4948" xml:space="preserve">ab eruptione prohibens, inflammationi reſiſtit, at-<lb/>que eorum, quæ ardent, flammam minuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s4949" xml:space="preserve">ac propterea, cum <lb/>Vrticæ tertius caloris gradus aſſignetur, eiuſque ſulphureis parti-<lb/>bus tribuenda non ſit vis compeſcendi flammam in ſanguine ex-<lb/>citatam, abundare Sale dicenda eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s4950" xml:space="preserve">Cuius rei non obſcurum ar-<lb/>gumentum eſſe poteſt, quod, ſi aqua, in qua fuerint decoctæ vr-<lb/>ticæ, aut ex earum cineribus lixiuium, nocturno hyemis frigori ex-<lb/>ponatur, vt gelaſcat, ipſa glacies apparet conformata in ramos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4951" xml:space="preserve"><lb/>folia vrticæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s4952" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4953" xml:space="preserve">Si quis verò tam ſubitam ſalium traiectionem ægrè recipiat, ego <lb/>Spiritus Frigidos facilè concederem. </s>
  <s xml:id="echoid-s4954" xml:space="preserve">Quemadmodum enim tria <lb/>Calida principia ſuâ ſponte ſe commouentia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4955" xml:space="preserve">agitantia in mix-<lb/>tis agnoſcimus Spiritum, Sulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4956" xml:space="preserve">Salem (calidis principijs <lb/>Salem annumerandum ipſæ Diuinæ literæ docent, vbi Deuteron. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4957" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s4958" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s4959" xml:space="preserve">dicitur Deus affligere terram, Sulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4960" xml:space="preserve">Salis ardore <lb/>comburens) Primum quidem celerrimæ mobilitatis volaticum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4961" xml:space="preserve"><lb/>volubilem, Tertium fixum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4962" xml:space="preserve">ſtabilem, particulas inter ſe arctè <lb/>cohærentes habentem, ſi reliquorum conſortio deſtituatur, in <lb/>permiſtione tamen (præterquam ſi cum terrâ ſolâ commiſcea-<lb/>tur) vnâ cum Spiritu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4963" xml:space="preserve">Sulphure permeantem per corpus vniuer-<lb/>ſum, materiam variè exagitando, Secundum verò Mediæ cuiuſ-<lb/>dam naturę, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4964" xml:space="preserve">paulò craſſioris conſiſtentiæ, quàm Spiritus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4965" xml:space="preserve">Ita <lb/>quoquè tria ſuapte naturâ quieſcentia, nec niſi externo im-<lb/>pulſu commota, non incongruè ſtatuere poſſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4966" xml:space="preserve">Vnum qui-
<pb o="164" file="0176" n="176" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
dem craſſum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4967" xml:space="preserve">ponderoſum, quod omnium maximè reſiſtit im-<lb/>pulſui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4968" xml:space="preserve">difficilè agitatur, quod demum in corporum diſſolu-<lb/>tione remanet quaſi inutile pondus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4969" xml:space="preserve">Terram dicimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s4970" xml:space="preserve">vbi enim <lb/>vi ignis aſcenderint Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4971" xml:space="preserve">Phlegma, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4972" xml:space="preserve">Sulphureæ parti-<lb/>culæ, atque ex fœcibus in calcem redactis extractus fuerit Sal, <lb/>remanet terra, quam Terram damnatam appellare Chymiſtis <lb/>placuit, quippè quæ, cœteris libertatem nactis, nequit diſce-<lb/>dere. </s>
  <s xml:id="echoid-s4973" xml:space="preserve">Alterum eſt Aqua, commotionem quidem non habens in <lb/>ſuâ poteſtate poſitam, vt vltrò agitetur, faciliùs tamen, quàm <lb/>Terra cedit impellenti, aut ſecum rapienti, eamque, vtpote <lb/>tenuiorum partium, ſuſque deque permiſcenti. </s>
  <s xml:id="echoid-s4974" xml:space="preserve">Tria illa Cali-<lb/>da, Spiritum, Sulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4975" xml:space="preserve">Salem, Motûs Originem ſibi inſi-<lb/>tam habentia, Principia Actiua aptè vocamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s4976" xml:space="preserve">Terram &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4977" xml:space="preserve">Aquam, <lb/>quę per ſe ipſæ ac ſuâ ſponte non mouentur, ſed illorum incur-<lb/>ſione atque incitatione agitantur ad conſentientem coagmenta-<lb/>tionem, Principia Paſſiua dicere poſſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s4978" xml:space="preserve">His tertium Princi-<lb/>pium Paſſiuum addendum exiſtimo, partium ſubtiliſſimarum <lb/>aquæ tenuitatem longè ſuperantium, vi quidem ſuâ non procli-<lb/>uium in motum, facillimè tamen agitabilium velleuiſſimo impul-<lb/>ſu (neque hoc abſonum, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4979" xml:space="preserve">terreos puluiſculos exiguo fla-<lb/>tu excitari, diſſipari, rapi, diuque per aëra agitari videmus) <lb/>propterea, vt ab inani vocum nouitate abſtineam, Spiritus Fri-<lb/>gidos voco, Spiritus, quia ſubtiliſſimi ſunt, Frigidos, quia <lb/>virtute elaſticâ ſe contrahentes vim habent alias particulas con-<lb/>ſtringendi, atque impediendi, ne diſſipentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4980" xml:space="preserve">auolent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s4981" xml:space="preserve">Quemadmodum verò Spirituum Calidorum exuperantia efficere <lb/>poteſt, vt in mixti diſſolutione Sales ſuapte naturâ fixi fiant <lb/>volatiles, hos enim illi carcerem dedignati, auolantes ſecum <lb/>rapiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s4982" xml:space="preserve">ita pariter Spirituum huiuſmodi Frigidorum copia fi-<lb/>gere poteſt ac firmare, aut ſaltem retardare particulas alias cœ-<lb/>teroqui in motum pronas, ſeque incitaturas, primùm quidem <lb/>Salem, deinde Sulphur, demum Spiritum, prout multitudine <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4983" xml:space="preserve">virtute antecellunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s4984" xml:space="preserve">Liceat ne mihi apud amicos (nam, vt <lb/>aliquando aiebat Cicero in Tuſc. </s>
  <s xml:id="echoid-s4985" xml:space="preserve">Philoſophia paucis contenta iudi-<lb/>cibus, multitudinem conſultò fugiens) cuſtoditam diu ſuſpicionem <lb/>proferre in lucem?</s>
  <s xml:id="echoid-s4986" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4987" xml:space="preserve">Gradon. </s>
  <s xml:id="echoid-s4988" xml:space="preserve">Licet ſanè; </s>
  <s xml:id="echoid-s4989" xml:space="preserve">neque enim hìc contentiosè agi-
<pb o="165" file="0177" n="177" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
mus, vt præiudicatas ſententias mordicûs tueamur, ſed ve-<lb/>ritatis veſtigia indagamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s4990" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s4991" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4992" xml:space="preserve">Linteum Spiritu vini imbutum ſi candelæ quis admo-<lb/>ueat, flammam erumpentem videbit, aliquando quidem inco-<lb/>lumi linteo, aliquando verò illo abſumpto: </s>
  <s xml:id="echoid-s4993" xml:space="preserve">ſi enim Spiritus non <lb/>fuerit phlegmate liberatus, intactum permanet linteum, quia <lb/>exardeſcentis Spiritûs vim eludit aqua, qua illud imbuitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s4994" xml:space="preserve">at <lb/>ſi Spiritus vini fuerit optimè rectificatus, linteum pariter incen-<lb/>ditur, nullo præſidio munitum aduerſùs ignem. </s>
  <s xml:id="echoid-s4995" xml:space="preserve">Spiritus igitur <lb/>ad conflagrandum aptus, artis miniſterio, ab aquæ naturâ ſepara-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s4996" xml:space="preserve">Illud autem eſt omnibus manifeſtum, quod Spiritus vini in <lb/>vaſe poſitus, ſi nullo appoſito operculo vel leniſſimo balnei ca-<lb/>lore ſollicitaretur, prorſus in auras abiret diſſipatus, aciem ocu-<lb/>lorum fugiens; </s>
  <s xml:id="echoid-s4997" xml:space="preserve">at ab operculo coërcitus dum aſcendit, in laticem <lb/>cogitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s4998" xml:space="preserve">fluit. </s>
  <s xml:id="echoid-s4999" xml:space="preserve">Cum itaque ex Chymicorum Canone, Vitra <lb/>quò altiora, eò meliora; </s>
  <s xml:id="echoid-s5000" xml:space="preserve">ſic enim υna deſtillatio plus pr æſtat, quàm <lb/>tres rectificationes, vt docet Beguinus Tyrocinij Chymici lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5001" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5002" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5003" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s5004" xml:space="preserve">can. </s>
  <s xml:id="echoid-s5005" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5006" xml:space="preserve">ideò iubet, Sint autem eucurbitæ υt plurimum altæ <lb/>duos cubitos; </s>
  <s xml:id="echoid-s5007" xml:space="preserve">ad eam enim altitudinem non facilè attollitur phleg-<lb/>ma: </s>
  <s xml:id="echoid-s5008" xml:space="preserve">Hinc mihi ſuborta eſt ſuſpicio, in corporis diſſolutione Spi-<lb/>ritus Calidos aſcendere ſimul cum Spiritibus Frigidis, quò perti-<lb/>nere non poteſt ex tanto interuallo, tamque blando calore, neque <lb/>terra, neque aqueus vapor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5009" xml:space="preserve">in illo operculi faſtigio, maximè <lb/>remoto à ſubiecto caloris externi fomite, à Spiritibus Frigidis vi <lb/>ſuâ elaſticâ ſe reſtituere conantibus, Spiritus Calidos in laticem <lb/>cogi: </s>
  <s xml:id="echoid-s5010" xml:space="preserve">qui tamen latex, niſi in vaſe occluſo, cohibitâ Spirituum <lb/>Calidorum explicatione, cuſtodiatur, in auras ſolutus auo-<lb/>lat, vas inane relinquens. </s>
  <s xml:id="echoid-s5011" xml:space="preserve">Quando autem Spiritus, ſpecie fu-<lb/>mi aut nebulæ, prodeunt ex corpore, in Recipiente liquor ali-<lb/>quis aqueus apponitur, vt illi miſceantur nebule expirantes <lb/>aut fumi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5012" xml:space="preserve">concreſcant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5013" xml:space="preserve">demum Spiritus à liquore ſepa-<lb/>rantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5014" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5015" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5016" xml:space="preserve">Certè hyeme, quando tempeſtas maximè ſicca lutum <lb/>comminuit in puluerem, nec aqueas expirationes aërem peruagari <lb/>vllum argumentum ſuadet, aſpera arteria, quam exceperat, ani-<lb/>mam ſpiritu ductam à pulmonibus reſpirans ac reddens, per os &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5017" xml:space="preserve"><lb/>nares fumum exhalare videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5018" xml:space="preserve">non niſi quia Spiritus Frigidi, <lb/>quibus refertus eſtaër, calidi halitûs ex ore, aut naribus erum-
<pb o="166" file="0178" n="178" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
pentis impulſum excipientes, ſtatimque reluctantes vi ſuâ elaſti-<lb/>câ halitum expanſum conſtringunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5019" xml:space="preserve">quaſi captiuum antè ocu-<lb/>los ſiſtunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5020" xml:space="preserve">Spiritus huiuſmodi frigidos in aëre agitatos, ſed na-<lb/>turâ ſua deſides atque inertes, tandem corporibus actu frigidis <lb/>adhæreſcere facilè dixerim, vt marmori, metallo, chryſtallo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5021" xml:space="preserve"><lb/>ſimilibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5022" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5023" xml:space="preserve">puluiſculi demum ſubſidunt, qui <lb/>in corporibus ſcabris propter ſuperficiei aſperitatem latent, ſed <lb/>ſub aſpectum cadunt in maximè læuibus, cuiuſmodi ſunt ſpecula, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5024" xml:space="preserve">menſæ ex lapide Lydio. </s>
  <s xml:id="echoid-s5025" xml:space="preserve">Hinc difficile non fuerit explicare, cur <lb/>marmora, etiam mediâ æſtate, ſi tangantur, frigida appareant, <lb/>quin opus ſit ex marmoris ipſius naturâ aliquid auelli, quod in <lb/>mânu tangente ſenſum frigoris efficiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5026" xml:space="preserve">in illius enim poris licèt <lb/>exilibus recondi poſſunt vagi quidam Spiritus frigidi, qui à ma-<lb/>nûs calore excitantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5027" xml:space="preserve">peruenientes ad cutem fibrillas neruo-<lb/>rum vellicant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5028" xml:space="preserve">Immò velum illud, quo obducitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5029" xml:space="preserve">infuſcatur <lb/>Lydius Lapis politus, aut etiam exudare videtur, ſi calens vola, <lb/>non tamen madida, illi applicetur, quid aliud eſt, niſi expira-<lb/>tio à manu in marmor emiſſa, ibique à frigidis ſpiritibus coacta? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5030" xml:space="preserve">quia autem calidi Spiritus à manu immiſſi eluctantur, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5031" xml:space="preserve">, quem <lb/>ſecum aduexerant, halitum ſecum pariter rapiunt, ſponte ſuâ <lb/>diſſipatur nubecula illa, at que ſuus marmori redditur nitor; </s>
  <s xml:id="echoid-s5032" xml:space="preserve">niſi <lb/>fortè puluiſculis fuerat antè aſperſum, ex quibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5033" xml:space="preserve">ex halitu im-<lb/>miſſo commiſtum fuerit quaſi tenue lutum; </s>
  <s xml:id="echoid-s5034" xml:space="preserve">hoc enim facilè non <lb/>abit, niſi detergatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5035" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5036" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5037" xml:space="preserve">Non quoslibet tamen Spiritus Frigidos, perinde vt nihil <lb/>interſit, cuilibet marmori indiſcriminatim adhæreſcere concede-<lb/>rem; </s>
  <s xml:id="echoid-s5038" xml:space="preserve">ſed quemadmodum non quarumlibet arborum folijs adhæ-<lb/>ret ros ille melleus, quem Manna dicimus, in quernis enim potiſ-<lb/>ſimum frondibus obſeruatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5039" xml:space="preserve">ita ex vniuerſâ Spirituum Frigi-<lb/>dorum aërem peruagantium turbâ, alios alijs corporibus, pro di-<lb/>uerſâ tum Spirituum, tum corporum naturâ, inſidere exiſtima-<lb/>rem. </s>
  <s xml:id="echoid-s5040" xml:space="preserve">Siquidem ex Ophite (marmor eſt Serpentum in morem ma-<lb/>culis diſtinctum) parantur globi, qui à febrientibus contrectati <lb/>ardorem mulcere perhibentur, atque peſtilentiam arcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5041" xml:space="preserve">affe-<lb/>ctiones illas, in quibus exant emata apparere conſueuerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5042" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur id peculiare ſit Ophiti, nec cœteris quibuſque marmoribus <lb/>commune, etiam diuerſam Spirituum Frigidorum Ophiti adheren-<lb/>tium naturam ſtatuere oportet.</s>
  <s xml:id="echoid-s5043" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="167" file="0179" n="179" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5044" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5045" xml:space="preserve">Spiritibus Frigidis, æquè ac Calidis, alijs aliam eſſe na-<lb/>turam, ac proinde aliam magnitudinem, aliam figuram, non eſt <lb/>negandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5046" xml:space="preserve">Corporum autem miſtorum, duriorum præſertim, <lb/>pori, pro variâ Salium, Sulphuris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5047" xml:space="preserve">Terræ temperatione, nec <lb/>æqualiter patent, nec ſimiliter conformantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5048" xml:space="preserve">Ex quo fit neque <lb/>quoslibet ſpiritus, ſiue pauci ſint, ſiue plures congeſti, quibus-<lb/>libet poris congruere poſſe, vt inde vel ipſo aëris motu non extur-<lb/>bentur, ſed procul à calore ibi quieti reſideant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5049" xml:space="preserve">Propterea etiam <lb/>contingere poteſt, vt certi quidam ſpiritus frigidi certo corpori <lb/>adhæreſcant peculiaris efficacitatis, maximè ſi ex corpore ipſo, <lb/>cui adhærent, aliæ expirationes prodeuntes collatis viribus agant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5050" xml:space="preserve">Quamuis enim (vt ab Ophite non recedam) non reſolui vllam <lb/>ipſius marmoris particulam, ex manûs febrientis calore, exiſti-<lb/>mem, relinquitur tamen ambigendi locus, an intrà ipſius marmoris <lb/>interiores poros deliteſcant aliquæ permiſtionis reliquiæ, atque <lb/>Spiritus, quos diximus, Abundantes, qui erumpere valeant ex-<lb/>citati acri illo manûs calore. </s>
  <s xml:id="echoid-s5051" xml:space="preserve">Quapropter ex vno aliquo effectu <lb/>decerni non ſemper poteſt, vtrùm corpus aliquod ſit Virtute Ca-<lb/>lidum, an Virtute Frigidum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5052" xml:space="preserve">ſed plura attendenda ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5053" xml:space="preserve">Et vt <lb/>aliquid exempli cauſâ proferam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5054" xml:space="preserve">apud Antonium Mizaldum Me-<lb/>morab. </s>
  <s xml:id="echoid-s5055" xml:space="preserve">centur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5056" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s5057" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s5058" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s5059" xml:space="preserve">aliquando hæc legi: </s>
  <s xml:id="echoid-s5060" xml:space="preserve">*Ranarum cor, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5061" xml:space="preserve">* <lb/>*maximè fluuiatilium, febricitantibus ſpinæ adalligatum febriles* <lb/>*algores minuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5062" xml:space="preserve">Sunt qui cordis regioni etiam admoueant ad mi-* <lb/>*tigandos cauſonum æſtus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5063" xml:space="preserve">incendia.</s>
  <s xml:id="echoid-s5064" xml:space="preserve">* Ecce ab eodem corde ranæ <lb/>minuitur fri gus pariter atque calor. </s>
  <s xml:id="echoid-s5065" xml:space="preserve">Si alterutrum effectum ſin-<lb/>gillatim duo Philoſophi conſiderent, alter cordi ranæ calorem tri-<lb/>buet, quippe in algidâ febri opitulatur, alter frigidum pronun-<lb/>ciabit, cum æſtuanti febrientis cordi ſuccurrat incendium mi-<lb/>nuens: </s>
  <s xml:id="echoid-s5066" xml:space="preserve">Vtrumque ſimul conſideranti, atque inuicem comparan-<lb/>ti, apparebit calidum, immittendo quippe igniculos, quando <lb/>ſpinæ adalligatur, in neruos, ſpirituum motum iuuat, ne extre-<lb/>mæ membrorum partes inalgeſcant, aut ne tam validè totum cor-<lb/>pus horrore correptum intremiſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5067" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5068" xml:space="preserve">allij nucleolus antè <lb/>acceſſionem quartanæ comeſtus calorem mouet, qui, Celſo autho-<lb/>re, horrorem non admittit, vt idem ſcribit centur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5069" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s5070" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s5071" xml:space="preserve">44.</s>
  <s xml:id="echoid-s5072" xml:space="preserve">Cor-<lb/>dis autem regioni applicatum igniculos ipſos ingerens aperit exi-<lb/>tum interiori ſulphuri accenſo, quo expirante cor minùs exæſtuat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5073" xml:space="preserve"><lb/>Tunc verò non multum hæſitantes reſpondere poterimus calidam
<pb o="168" file="0180" n="180" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
virtutem corpori alicui ineſſe, ſi effectus non niſi à calore, hoc eſt <lb/>à Spiritibus calidis, originem ducere poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5074" xml:space="preserve">Sic quoniam quartanâ <lb/>laborantium ſanguinem ita vitiatum exiſtimare poſſumus, quem-<lb/>admodum vinum coaceſcens (propterea adhibitis remedijs vtri-<lb/>que incommodo ægrè ſubuenitur, difficillimè enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5075" xml:space="preserve">quartana <lb/>depellitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5076" xml:space="preserve">vinum deponit acorem) videlicet ſpiritibus multis <lb/>deſtitutum, ijs autem, qui reliqui fuerunt ſiue in ſanguine, ſiue <lb/>in aceto, fixis cum ſale vtriuſque liquoris: </s>
  <s xml:id="echoid-s5077" xml:space="preserve">ideò opus eſt exalta-<lb/>tum ſalem deprimere, additâ congruente ſpirituum copia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5078" xml:space="preserve">vir-<lb/>tute, qui Salem volaticum efficiendo, ſanguinem aut vinum ſuę <lb/>reſtituant integritati. </s>
  <s xml:id="echoid-s5079" xml:space="preserve">Quapropter Virtute Calidos nemo temerè <lb/>pronunciauerit Lapides in Caymani prægrandis lacerti ventriculo <lb/>ortos, fluuiorum calculis ſimiles, quos Indi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5080" xml:space="preserve">Hiſpani ad extermi-<lb/>nandam febrem quartanam temporibus febrientis alligant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5081" xml:space="preserve">Ex <lb/>huiuſmodi nimirum lapide excitati ſpiritus prodeunt, qui arteriam <lb/>penetrantes ſanguini decurrenti ſubinde commiſcentur, illiuſque <lb/>particulas agitando demum ſanguineos ſpiritus à ſalium captiuita-<lb/>te liberant, ipſaſque ſalinas particulas interiecti diſiungunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5082" xml:space="preserve">ſuppeditatis ex meliùs concocto alimento nouis ſpiritibus, <lb/>ſanguinis dulcedo redintegratur, ac demum quartana depel-<lb/>litur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5083" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5084" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5085" xml:space="preserve">Amico quartanâ laboranti ſuccurrere libentiùs tentarem <lb/>huiuſmodi lapide, quàm Cantharidibus telæ aranearum inuolutis, <lb/>à quibus quartanario ſuſpenſis eum perfectè liberari tradunt aliqui <lb/>apud Mizaldum, quem nuper laudaſti, cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s5086" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5087" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s5088" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s5089" xml:space="preserve">vim ete-<lb/>nim illius lapidis teſtati ſunt iteratis experimentis Indi atque Hiſ-<lb/>pani; </s>
  <s xml:id="echoid-s5090" xml:space="preserve">cum verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5091" xml:space="preserve">apud nos non infrequentes reperiantur cantha-<lb/>rides, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5092" xml:space="preserve">aranearum telis abundemus, mirum valde eſt à nemine, <lb/>quod ſciam, tentatum adhuc iſthuc remedium; </s>
  <s xml:id="echoid-s5093" xml:space="preserve">experiri autem <lb/>nolo, quod me aſſequi poſſe diffidam, præſertim cum ex altera <lb/>parte non vacet periculi ſuſpicione venenatis vti, cuiuſmodi eſſe <lb/>cantharides notum eſt, *quoniam ipſæ υenena ſunt potæ*, vt loqui-<lb/>tur Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5094" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s5095" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5096" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5097" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5098" xml:space="preserve">confirmatur exemplo Caij, qui *accuſan-* <lb/>*te L. </s>
  <s xml:id="echoid-s5099" xml:space="preserve">Craſſo cantharidas ſumpſiſſe dicitur*, quemadmodum ſcri-<lb/>pſit Cicero ad Pætum Epiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5100" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5101" xml:space="preserve">9: </s>
  <s xml:id="echoid-s5102" xml:space="preserve">ideò *Theodorus Lyſimacho mor-* <lb/>*tem minitanti, Magnum υerò, inquit, effeciſti, ſi cantharidis υim* <lb/>*conſecutus es*, teſte eodem Cicerone in Tuſcul. </s>
  <s xml:id="echoid-s5103" xml:space="preserve">Ex altera verò par-<lb/>te telas aranearum aſtringendi facultate præditas eſſe argumento
<pb o="169" file="0181" n="181" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
eſt, quod ancillulæ, ſi quando fallente cultro leuiuſculum vulnus <lb/>digito infligunt, telas aranearum imponunt, vt ſanguinem ſiſtant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5104" xml:space="preserve">Calidis annumerandas eſſe Cantharidas docet earum vſus in Veſi-<lb/>catorijs; </s>
  <s xml:id="echoid-s5105" xml:space="preserve">Frigidas fortaſſe aranearum telas indicat vis aſtringendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s5106" xml:space="preserve"><lb/>an autem hæc duo ita inter ſe congruant, vt ex cantharidibus <lb/>erumpentes igniculi, ſecumque ex telis aranearum, quas per-<lb/>meant, frigidos ſpiritus abripientes temperentur in calorem <lb/>aptum ad exaltandos in arteriâ, cui applicantur, ſanguineos <lb/>ſpiritus, adeoque ad profligandam quartanam, affirmare non <lb/>auſim.</s>
  <s xml:id="echoid-s5107" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5108" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5109" xml:space="preserve">Haud dubium, quin diuerſorum corporum Spiritus <lb/>complicati ſe inuicem temperare valeant ad certum aliquem effe-<lb/>ctum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5110" xml:space="preserve">neque ſolùm quando naturæ ſunt oppoſitæ, vt ſi calida <lb/>frigidis miſceantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5111" xml:space="preserve">infractis enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5112" xml:space="preserve">conciſis vtrinque viribus <lb/>igniculi tardiùs mouentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5113" xml:space="preserve">ſpiritus frigidi languidiùs ſtringunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5114" xml:space="preserve">verùm etiam quando ad idem genus pertinent, vt ſi ad curandam <lb/>fiſtulam emplaſtrum componatur ex auripigmento, calce, ſulphu-<lb/>re, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5115" xml:space="preserve">ſapone, iuxta peruulgatum Scholę Salernitanæ decretum, <lb/>*Auripigmento Sulphur miſcerememento, His decet apponi calcem,* <lb/>*coniuge ſaponi. </s>
  <s xml:id="echoid-s5116" xml:space="preserve">Quatuor bæc miſce; </s>
  <s xml:id="echoid-s5117" xml:space="preserve">commiſtis quatuor iſtis Fiſtu-* <lb/>*la curatur, quater ex his ſi repleatur*. </s>
  <s xml:id="echoid-s5118" xml:space="preserve">Satis autem manifeſtum <lb/>eſt hæc omnia inter calida recenſeri; </s>
  <s xml:id="echoid-s5119" xml:space="preserve">quia tamen non æqua vis <lb/>omnibus ineſt, nimia enim vis erodendi eſſet Auripigmenti aut <lb/>ſolitariè, aut vnâ cum Sulphure accepti (ab his duobus ſiqui-<lb/>dem additis omnia metalla præter aurum conſumuntur) calx ve-<lb/>rò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5120" xml:space="preserve">ſapo non ſatis eſſent ad vitiatam fiſtulæ materiam extermi-<lb/>nandam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5121" xml:space="preserve">ideò ſimul permiſcentur, vt ex variâ ſalium atque ſpi-<lb/>rituum complexione temperentur vires medicamenti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5122" xml:space="preserve">qui igni-<lb/>culi ſuapte naturâ remiſſiùs agitarentur, ab acrioribus atque ve-<lb/>hementioribus incitentur, hi verò illos tardiores impellendo ali-<lb/>quid de ſuo impetu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5123" xml:space="preserve">motu deperdant, mitiuſque agant mor-<lb/>boſam quidem materiam abſumendo, non tamen carnem adhuc <lb/>integram exulcerando. </s>
  <s xml:id="echoid-s5124" xml:space="preserve">Nam ſi, vt obſeruauit Palladius de re ru-<lb/>ſtica lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5125" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5126" xml:space="preserve">tit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5127" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s5128" xml:space="preserve">de nuce iuglande, *Nuces ſeruantur cepis mistæ,* <lb/>*quibus banc vieiſſitudinem reddunt, vteis acredinem tollant*; </s>
  <s xml:id="echoid-s5129" xml:space="preserve">mul-<lb/>to magis Spirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5130" xml:space="preserve">aliarum particularum commutatio interce-<lb/>dit inter ea, quæ comminuuntur, vt miſceantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5131" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5132" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5133" xml:space="preserve">Neque mirum, ſi plurium complexio vires ſingulorum
<pb o="170" file="0182" n="182" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
moderetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5134" xml:space="preserve">quandoquidem eiuſdem corporis miſti facultas, qua-<lb/>tenus ex calore pendet, aliquando acrior, aliquando languidior <lb/>apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s5135" xml:space="preserve">Certè Chalcitidis acrimonia tanta eſt, vt carnem vrat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5136" xml:space="preserve">eſcharam inducat, ideò inter venena, quæ viſcera erodendo <lb/>interimunt, collocatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5137" xml:space="preserve">combuſta tamen miteſcit, atque à Ga-<lb/>leno lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5138" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5139" xml:space="preserve">de Compoſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s5140" xml:space="preserve">medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s5141" xml:space="preserve">ſec. </s>
  <s xml:id="echoid-s5142" xml:space="preserve">gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s5143" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5144" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s5145" xml:space="preserve">enumeratur inter <lb/>alia, *quæ ignem non experta, acria ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5146" xml:space="preserve">combusta, moderata*; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5147" xml:space="preserve">*lota poſt combuſtionem, lenia, mordacitatiſque expertia ſunt*: </s>
  <s xml:id="echoid-s5148" xml:space="preserve">quia <lb/>ſcilicet combuſtione partes aliquæ ſulphureæ abſumuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5149" xml:space="preserve">ſpiri-<lb/>tus vnâ cum ſale volatili ſaltem ex parte auolant; </s>
  <s xml:id="echoid-s5150" xml:space="preserve">lauatione ve-<lb/>rò adhuc non exiguam ſulphuris cum ſale coniuncti partem ſecum <lb/>rapit aqua ſalem diſſoluens. </s>
  <s xml:id="echoid-s5151" xml:space="preserve">Quamuis autem (vt notauit Dioſco-<lb/>rides lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5152" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s5153" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5154" xml:space="preserve">78. </s>
  <s xml:id="echoid-s5155" xml:space="preserve">vbi de Calchanto, Chalcitide, Miſy, Sory, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5156" xml:space="preserve"><lb/>Melanteriâ egit) communiter, quæ vſtionem experta non ſunt, <lb/>peruſtis validiora eſſe exiſtimandum ſit, tamen aliqua ſunt, vt <lb/>Sal, Vini fæx, Nitrum, Calx, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5157" xml:space="preserve">ſimilia, quæ cruda remiſſiora ſunt, <lb/>combuſta autem viribus efficaciora redduntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5158" xml:space="preserve">ideò nimirum quòd, <lb/>præter ſulphureas particulas in vſtione immiſſas, vi ignis combu-<lb/>rentis ſeparantur partes aliquæ potiſſimùm aqueæ, quibus vis ſa-<lb/>lium infirmabatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5159" xml:space="preserve">abſumpto autem humore aqueo, ſales validiùs <lb/>exerunt ſuam acrimoniam. </s>
  <s xml:id="echoid-s5160" xml:space="preserve">Quanta ſit vis ſalis ab humore aqueo <lb/>ſeiuncti, patet, ſi lixiuium, ex quo ſapo niger coquitur, excipias <lb/>ſartagine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5161" xml:space="preserve">excoquas non ad omnimodam ſiccitatem, ſed vſque <lb/>eò, dum materia humore abſumpto ſpiſſior facta craſſitudinem <lb/>contrahat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5162" xml:space="preserve">vbi refrixerit, concreſcat in lapidem, qui in teſ-<lb/>ſeras ſcindi poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5163" xml:space="preserve">atque loco ſicco ſeruandus eſt in vitro clauſo, <lb/>ne humidus aër ſales concretos liquefaciat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5164" xml:space="preserve">Hic autem lapis <lb/>vim habet erodendi breui temporis ſpatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5165" xml:space="preserve">citrà dolorem <lb/>inurit cauterium: </s>
  <s xml:id="echoid-s5166" xml:space="preserve">id quod lixiuium illud omnino præſtare ne-<lb/>quiret.</s>
  <s xml:id="echoid-s5167" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5168" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5169" xml:space="preserve">Quam iniecimus calidorum aliquot medicamentorum <lb/>mentionem, ſcrupulum mihi obijcit, qui alicui fortaſſe non nihil <lb/>faceſſat negotij: </s>
  <s xml:id="echoid-s5170" xml:space="preserve">Multa enim etiamſi calida ſint, cuiuſmodi eſt <lb/>Chalcitis, Cadmia fornacum, ſal, quo in cibis vtimur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5171" xml:space="preserve">ſimi-<lb/>lia, de quorum calore non dubitatur, pollent facultate aſtrin-<lb/>gendi, vt vnâ mente, vnaque voce, Medici docent: </s>
  <s xml:id="echoid-s5172" xml:space="preserve">At calor di-<lb/>latat potiùs, frigus verò conſtringit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5173" xml:space="preserve">aſtrictio autem videtur eſſe <lb/>impedimento calori, hoc eſt igniculorum agitationi. </s>
  <s xml:id="echoid-s5174" xml:space="preserve">An, quia,
<pb o="171" file="0183" n="183" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
cum mixta omnia non ex igniculis tantùm, verùm etiam ex fri-<lb/>gidis particulis ſiue terreis, ſiue aqueis coagmententur, igniculi, <lb/>quibus in corpore ſupra mediocritatem calido vis maior ineſt, pe-<lb/>netrantes ſecum aduehunt frigidas aliquas certæ cuiuſpiam naturæ <lb/>particulas, quæ facilè cohærentes cum animalis particulis, quibus <lb/>applicantur, demum ſuam aſtringendi vim exercent, vbi auolaue-<lb/>rint igniculi?</s>
  <s xml:id="echoid-s5175" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5176" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5177" xml:space="preserve">Sed etiam inſuper, quia igniculos ſuperuacaneum humo-<lb/>rem ſuâ agitatione comminuentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5178" xml:space="preserve">exturbantes, ſecumque ra-<lb/>pientes, conſequitur ſiccitas; </s>
  <s xml:id="echoid-s5179" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5180" xml:space="preserve">quæ interiecto humore intentæ <lb/>erant carneæ ſibræ, ſe contrahunt, humore vel in auras abeunte, <lb/>vel cum terreis aut ſalinis cataplaſmatum particulis commiſto. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5181" xml:space="preserve">Fibrarum autem contractione coniunctâ cum humoris expiratione, <lb/>aut expreſſione, extenuari molem corporis, eiuſque particulas <lb/>conſe<unsure/>ringi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5182" xml:space="preserve">quidem vi caloris, non ea ſolùm manifeſtum fa-<lb/>ciunt, quæ ſucco cœteroqui plena torrentur in clybano, aut Solis <lb/>ardoribus expoſita areſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5183" xml:space="preserve">ſed etiam fructus aliqui ex arbore de-<lb/>cerpti, quos in vmbrâ ſponte ſuâ ſenſim areſcere, quin putre-<lb/>ſcant, videmus: </s>
  <s xml:id="echoid-s5184" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5185" xml:space="preserve">ſanè relictum ſuper menſam citrum poſt ali-<lb/>quot menſes ita aridum inueni, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5186" xml:space="preserve">mole diminutum (vt nihil <lb/>de grauitate inſigniter extenuatâ dicam) vt vix eſſet prioris <lb/>magnitudinis ſuboctuplum, valde conſpicuâ ſibrarum contra-<lb/>ctione.</s>
  <s xml:id="echoid-s5187" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5188" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5189" xml:space="preserve">Sol quidem admonet inueniendum eſſe huius diſſertatio-<lb/>nis exitum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5190" xml:space="preserve">ſed quia inter ea, quæ cruda remiſſiot<unsure/>a funt, com-<lb/>buſta efficaciora redduntur, cum Dioſcoride calcem quoquè enu-<lb/>meraſti, Maurocene, ſuperioribus autem diebus, cum de Ignis <lb/>grauitate diſputaremus, allatum à Dandulo memini experimen-<lb/>tum, quo calcem viuam recentiſſimam, iterum in catino vehe-<lb/>menti igni expoſitam, auctam fuiſſe pondere non contemnendo <lb/>deprehenſum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5191" xml:space="preserve">quod ponderis incrementum non niſi immiſſis <lb/>igniculis tribuendum videbatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5192" xml:space="preserve">Calcis combuſtæ efficacitas maior <lb/>adſcribenda erit immiſſis igniculis. </s>
  <s xml:id="echoid-s5193" xml:space="preserve">Ex hoc verò dubitare quis poſ-<lb/>ſit, an calcis viuæ, cui aqua affunditur, calor oriatur pariter ex <lb/>fornacis igniculis, qui lapidis meatus occupauerint, cum ille in <lb/>calcem excoqueretur, non autem ex ſulphure ingenito ipſi lapi-<lb/>di; </s>
  <s xml:id="echoid-s5194" xml:space="preserve">cum tamen non nihil interſit, ex quo lapide calx fiat, vt ædi-<lb/>ficiorum ſoliditati conſulatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5195" xml:space="preserve">id quod ex ſulphureis particulis
<pb o="172" file="0184" n="184" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
plurimum pendere exiſtimo. </s>
  <s xml:id="echoid-s5196" xml:space="preserve">Habent Romani, vt nôſtis, arenæ <lb/>loco puluerem, quem Puteolanum (fortaſſe quia extrahitur è <lb/>puteis in Arenariam deſcendentibus) vocant; </s>
  <s xml:id="echoid-s5197" xml:space="preserve">hic calci permiſtus <lb/>tenaciſſimè copulat tophos, lateres, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5198" xml:space="preserve">ſaxa, inſignem duritiem <lb/>acquirens. </s>
  <s xml:id="echoid-s5199" xml:space="preserve">Id miratus Belga neſcio quis artis Spagyricæ non igna-<lb/>rus, vt ex Viro fide digno accepi, diſſoluit puluerem illum in ſua <lb/>principia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5200" xml:space="preserve">certam ſulphuris portionem arenæ permiſtam depre-<lb/>hendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5201" xml:space="preserve">Quare in patriam redux carbonem foſſilem (ſulphure pro-<lb/>cul dubio redundantem) comminutum, iuxta obſeruatam Ratio-<lb/>nem, arenæ permiſceri iuſſit optimo euentu, quem animo deſti-<lb/>nauerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5202" xml:space="preserve">Hinc inferre licet validiorem calcem, ſi arena minimè <lb/>ſulphurea ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5203" xml:space="preserve">cœtera omnia ſint paria, abundare maiori <lb/>ſulphuris copiâ, pro lapidis melioris naturâ, ac proinde cal-<lb/>cis calorem non omnino tribuendum igniculis in fornace con-<lb/>ceptis.</s>
  <s xml:id="echoid-s5204" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5205" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5206" xml:space="preserve">Quod ad maiorem calcis viuæ iterum combuſtæ efficaci-<lb/>tatem attinet, non videtur admodum difficile explicatu: </s>
  <s xml:id="echoid-s5207" xml:space="preserve">vbi <lb/>ſcilicet calx è fornace exempta refrixerit, vtpote maximè ſicca, <lb/>facilè vnitur humido vapori, quo refertus eſt aĕr, præſertim quia <lb/>Sali nullo negotio coniungitur aqua; </s>
  <s xml:id="echoid-s5208" xml:space="preserve">lapides autem ex ſale potiſſi-<lb/>mùm &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5209" xml:space="preserve">terrâ coagmentatos negare nemo poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5210" xml:space="preserve">Quapropter ſi <lb/>calx viua humorem huiuſmodi aqueum combiberit, vtique Sa-<lb/>lis diluti acrimonia retunditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5211" xml:space="preserve">Nouâ igitur combuſtione diſſipa-<lb/>tur vapor aqueus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5212" xml:space="preserve">Salinæ particulæ vim ſuam obtinent inte-<lb/>gram, quam exercere non potuiſſent antè vſtionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s5213" xml:space="preserve">Non diſſi-<lb/>teor tamen etiam ſulphureas aliquas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5214" xml:space="preserve">ſalinas particulas, immò <lb/>etiam Spiritus ex Ignis materiâ exeuntes, addi in combuſtione: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5215" xml:space="preserve">Nam lateres nouos quantumuis frigidos ſi in vas aquâ plenum im-<lb/>merſeris, non ſolùm bullas excitabit aqua (id quod fortaſſe aëri <lb/>poris incluſo tribui poſſet) ſed etiam incaleſcet, autſaltem inte-<lb/>peſcet; </s>
  <s xml:id="echoid-s5216" xml:space="preserve">id verò non niſi igniculis adhuc reliquis exfornacis incen-<lb/>dio eſt adſcribendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5217" xml:space="preserve">Simile quid lapidi in calcem excocto con-<lb/>tigiſſe arbitror: </s>
  <s xml:id="echoid-s5218" xml:space="preserve">cum enim ita compacta ſit lapidis materia, vt <lb/>vehementi fornacis igne non diſſipetur, quemadmodum cum ar-<lb/>dent ligna, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5219" xml:space="preserve">ea, quorum rara eſt textura, adeoque, licèt hu-<lb/>mor lapidis elementa connectens expirauerit, maneat adhuc ea-<lb/>dem lapidis figura particulis vix cohærentibus (nam friabilis eſt <lb/>calx) plurimæ ſulphureæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5220" xml:space="preserve">ſalinæ particulæ in fornace conce-
<pb o="173" file="0185" n="185" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
ptæ (quidni etiam aliqui coniuncti cum Sulphure Spiritus?) </s>
  <s xml:id="echoid-s5221" xml:space="preserve">adhuc <lb/>hærent in calcis refrigeratæ cauernulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5222" xml:space="preserve">aliquæ etiam amico <lb/>quodam fœdere adhærent ſali lapidis. </s>
  <s xml:id="echoid-s5223" xml:space="preserve">Affuſâ igitur aquâ lique-<lb/>ſcit ſal; </s>
  <s xml:id="echoid-s5224" xml:space="preserve">tunc non ipſe ſolùm, ſed etiam ſulphureæ lapidis calcarij <lb/>particulæ, vnâ cum ſulphureis particulis abigne ingeſtis, quibus <lb/>non eſt proximè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5225" xml:space="preserve">immediatè cum aquâ commercium (ſicut néc <lb/>Sali cum Spiritibus) ſolutæ omni vinculo agitantur, atque ſeipſas <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5226" xml:space="preserve">reliquas calcis particulas commouendo efficiunt, vt calx intu-<lb/>meſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5227" xml:space="preserve">vehementiùs ab illis exagitatus humor abeat in fu-<lb/>mum, qui ſi congruo Recipiente excipiatur, cogitur in liquorem <lb/>ſubdulcem; </s>
  <s xml:id="echoid-s5228" xml:space="preserve">ſale nimirum facto volatili ex Sulphuris atque Spiri-<lb/>tuum Sulphuri coniunctorum conſortio. </s>
  <s xml:id="echoid-s5229" xml:space="preserve">Hinc ſi calx iteratis vi-<lb/>cibus lauetur, ita ſalem omnem in aquâ deponit, vt demum pul-<lb/>uis remaneat acrimoniæ penitùs expers, qui tutò adhiberi poſſit, <lb/>vbi opus ſuerit multis mitigationibus lenire medicamenta. </s>
  <s xml:id="echoid-s5230" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi aquæ loco, aut aquei humoris, oleum calci affundas, non ex-<lb/>citatur calor, neque fumus, quia oleo ſal non liqueſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5231" xml:space="preserve">atque <lb/>adeò ſulphureæ particulæ non liberantur vinculo, quo teneban-<lb/>tur, ſed potiùs obſtructis tenaciter poris impediuntur, ne ſimul <lb/>congregentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5232" xml:space="preserve">agitentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5233" xml:space="preserve">Calcem ſanè admirandum eſſe Natu-<lb/>ræ opus, negari non poteſt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5234" xml:space="preserve">, vt obſeruauit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s5235" xml:space="preserve">Auguſtinus lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5236" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s5237" xml:space="preserve">de Ciu. </s>
  <s xml:id="echoid-s5238" xml:space="preserve">Dei cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5239" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5240" xml:space="preserve">ſi de aliquo lapide in India ea narrarentur, <lb/>quæ in calce quotidie videmus, vix fortaſſe fidem adhiberemus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5241" xml:space="preserve">ferè pro miraculo haberemus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5242" xml:space="preserve">ſed lapis calcarius, vt ille qui-<lb/>dem lo quitur, *occultiſſimè ab igne ignem concipit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5243" xml:space="preserve">Cumque iam* <lb/>*gleba tangentibus frigida ſit, tam latenter ignem ſeruat, vt nul-* <lb/>*li noſtro ſen ſui prorſus appareat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5244" xml:space="preserve">ſed compertus experimento, etiam* <lb/>*dum non apparet, ſciatur eſſe ſopitus:</s>
  <s xml:id="echoid-s5245" xml:space="preserve">* Ex quibus S. </s>
  <s xml:id="echoid-s5246" xml:space="preserve">Doctoris ver-<lb/>bis non parùm confirmari videntur, quæ de igniculis ſopitis atque <lb/>excitatis diximus.</s>
  <s xml:id="echoid-s5247" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5248" xml:space="preserve">Verùm, antequam inuicem digrediamur, vnum adhuc mihi <lb/>videtur non prætereundum per diſſimulantiam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5249" xml:space="preserve">quod, vt verum <lb/>fatear, mecum ipſe tacitus miratus ſum à vobis hactenus intactum <lb/>relinqui: </s>
  <s xml:id="echoid-s5250" xml:space="preserve">niſi fortè idcircò, quia hìc Naturæ ſcrutatores agimus, <lb/>non myſteriorum interpretes, alienam à noſtro inſtituto diſpu-<lb/>tationem exiſtimâſtis. </s>
  <s xml:id="echoid-s5251" xml:space="preserve">Quia tamen Philoſophiam ita Diuinæ ſcien-<lb/>tiæ ancillari oportet, vt ne quid Catholicæ Fidei effatis, vel per <lb/>vmbram, minùs conſonum videri poſſit ijs, qui minùs attentè
<pb o="174" file="0186" n="186" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
noſtram philoſophandi methodum perpenderint, vbi de Acci-<lb/>dentibus diſſerimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5252" xml:space="preserve">ideò operæ pretium cenſeo, quæ à me <lb/>huius diſſertationis initio, atque in præcedenti, indicata ſunt, <lb/>ita dilucidè ac diſtinctè exponere, vt nulli calumniæ ſint ob-<lb/>noxia.</s>
  <s xml:id="echoid-s5253" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5254" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5255" xml:space="preserve">Quorſum tua tendat dubitatio, mihi videor ſatis perſpi-<lb/>cere. </s>
  <s xml:id="echoid-s5256" xml:space="preserve">An putas ita perperam à nobis, aut ab alijs intelligenda eſſe, <lb/>quæ dixiſti, vt illa demum cum Euchariſtico myſterio non ſatis co-<lb/>hærere deprehendantur?</s>
  <s xml:id="echoid-s5257" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5258" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5259" xml:space="preserve">Rem acu, vt aiunt, tetigiſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s5260" xml:space="preserve">Hoc illud eſt, quod me <lb/>anxium habere poſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s5261" xml:space="preserve">mallem ſcilicet in Philoſophiâ planè cæ-<lb/>cus haberi, quàm nimis oculatus in Fide: </s>
  <s xml:id="echoid-s5262" xml:space="preserve">hoc-enimuerò eſſet mi-<lb/>ſerè cœcutire. </s>
  <s xml:id="echoid-s5263" xml:space="preserve">Diximus multa corpora immiſſis extrinſecùs igni-<lb/>culis incaleſcere; </s>
  <s xml:id="echoid-s5264" xml:space="preserve">multorum ingenitos igniculos excitari in motum, <lb/>atque caloris ſenſum in tangente efficere: </s>
  <s xml:id="echoid-s5265" xml:space="preserve">Quidni pariter (dixerit <lb/>aliquis) ſaporum ſenſus à Salibus linguæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5266" xml:space="preserve">palati neruos vellican-<lb/>tibus ſeu ferientibus, colorum ſenſus à Sulphuribus immiſſam lu-<lb/>cem temperantibus ac repercutientibus, oriri dicatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s5267" xml:space="preserve">Hinc vere-<lb/>bar, ne quis abſurdam nobis ſententiam impingeret, quaſi admit-<lb/>teremus poſt Sacra Verba adhuc aliquam panis aut vini ſubſtan-<lb/>tiam manere, cum ſapor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5268" xml:space="preserve">color idem permaneat, atque cœtera <lb/>omnia, quæ ſenſum mouentia, panis aut vini ſpeciem ingerunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s5269" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5270" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5271" xml:space="preserve">Suborta eſt mihi quidem aliquando hæc eadem dubita-<lb/>tio; </s>
  <s xml:id="echoid-s5272" xml:space="preserve">ſed vix leuiter animum aduertebam. </s>
  <s xml:id="echoid-s5273" xml:space="preserve">Cum enim Theologum <lb/>quendam, nec ſanè imperitum, ſemel audierim perpendentem à <lb/>Patribus in Synodo coactis non vſurpari Accidentium vocabulum, <lb/>ne fortè Catholicum dogma videretur peculiari cuipiam Philoſo-<lb/>phorum Sectæ alligatum, ſed tantùm doceri, manentibus dun-<lb/>taxat ſpeciebus, panis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5274" xml:space="preserve">vini ſubſtantiam conuerti in Corpus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5275" xml:space="preserve"><lb/>Sanguinem Chriſti Domini; </s>
  <s xml:id="echoid-s5276" xml:space="preserve">non admodum intereſſe putabam, <lb/>quanam demum ratione Accidentis notio explicaretur, modò, <lb/>manentibusijs, quæ panis aut vini ſpeciem ingerunt ſenſibus, nul-<lb/>lam ibi eſſe panis aut vini ſubſtantiam fateamur, ſed integrum <lb/>Chriſtum Dominum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5277" xml:space="preserve">Si intactis armis, ſago, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5278" xml:space="preserve">baltheo, fulmine <lb/>ictus periret cataphractus miles, quis eadem inſignia ſibi nota <lb/>cernens non ſibi perſuaderet militem adhuc hærere in ſtatione? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5279" xml:space="preserve">cum tamen vacua eſſent arma. </s>
  <s xml:id="echoid-s5280" xml:space="preserve">Simili igitur quadam ratione, ſi <lb/>quis exiſtimet ea, quæ ſenſus noſtros mouent, ita quidem na-
<pb o="175" file="0187" n="187" rhead="De his quæ Virtute Calida dicuntur."/>
turaliter connecti cum panisaut vini naturâ, vt tamen ad panis <lb/>aut vini ſubſtantiam conſtituendam nullatenus pertineant; </s>
  <s xml:id="echoid-s5281" xml:space="preserve">quam-<lb/>uis illa eſſent corpuſcula non apta, vt per ſe ſic complicata ſubſi-<lb/>ſtant ſeiuncta à corpuſculis panis aut vini naturam conſtituentibus, <lb/>poſſent Diuinâ virtute contineri in illâ eadem complexione, qua <lb/>panis aut viniſpeciem præſeferrent, quin tamen panis aut vini na-<lb/>tura cum ijs permaneret.</s>
  <s xml:id="echoid-s5282" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5283" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5284" xml:space="preserve">An particulæ naturam panis aut vini conſtituentes adeò <lb/>inertes ſunt, vt nullum ſenſum mouere valeant? </s>
  <s xml:id="echoid-s5285" xml:space="preserve">nullus Sali ſapor, <lb/>nullus ſulphuri odor aut color, nullus Spiritibus calor? </s>
  <s xml:id="echoid-s5286" xml:space="preserve">nemoid fa-<lb/>cilè admittat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5287" xml:space="preserve">Quorſum igitur corpuſcula illa ſenſus noſtros mo-<lb/>uentia, neque tamen ad panis aut vini naturam conſtituendam <lb/>pertinentia, ſi ipſi naturæ vis ineſt, qua ſenſum moueat? </s>
  <s xml:id="echoid-s5288" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi cum panis aut vini ſubſtantiâ ſimul periret vis illa mouendorum <lb/>ſenſuum Sali, Sulphuri, atque Spiritibus inſita; </s>
  <s xml:id="echoid-s5289" xml:space="preserve">non ſatis intel-<lb/>ligo, quomodo poſt Sacra Verba maneant ſpecies panis aut vini <lb/>immutatæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s5290" xml:space="preserve">hæc ſcilicet vis ingenita ſubſtantiæ coniunctim cum <lb/>illis, quæ adſtruis, corpuſculis ſenſum mouens, cauſam vnam <lb/>componit, quæ vtique validiùs feriat, aut vellicet neruos, quàm, <lb/>cùm corpuſcula illa ſolitaria remanent, hac pereunte. </s>
  <s xml:id="echoid-s5291" xml:space="preserve">Quapropter <lb/>facultates illas mouendorum ſenſuum (quas aut Colorum, aut <lb/>Saporum, aut Odorum, aut Caloris, aut Frigoris, cœterorum-<lb/>que eiuſmodi, vocabulis indigitamus, vocum compendio vten-<lb/>tes) ita cum naturis, quibus tanquam proprietates conueniunt, <lb/>connexas ſtatuo, vt nullâ vi naturali auelli queant, ſed perpetuò <lb/>illis cohæreant, quamuis ex aliorum corpuſculorum alijs faculta-<lb/>tibus (intrà idem genus) præditorum admiſtione, earum eſſica-<lb/>citas temperetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5292" xml:space="preserve">Cœterùm illas eaſdem facultates, ſeu qualita-<lb/>tes, Diuinâ vi ſeparari poſſe à naturis ipſis, atque ſeparatas con-<lb/>ſeruari, nullus ambigo. </s>
  <s xml:id="echoid-s5293" xml:space="preserve">Quamuis enim hanc qualitatum à natu-<lb/>râ diſiunctionem nullo Phyſico experimento valeat Philoſophia <lb/>probare, neque vnquam abſque corpuſculorum immiſſione, aut <lb/>expiratione ſiat vlla naturalis qualitatum mutatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s5294" xml:space="preserve">illas tamen <lb/>facultates à ſubſtantiâ, non mentis opiſicio, ſed reipſa diſtingui, <lb/>ſatis eſt, ſi Fides doceat: </s>
  <s xml:id="echoid-s5295" xml:space="preserve">neque enim Phyſicis ratiocinationibus <lb/>fas eſt Diuina metiri. </s>
  <s xml:id="echoid-s5296" xml:space="preserve">Et quemadmodum Naturæ Vnitatem cum <lb/>Hypoſtaſeon Trinitate cohærere, naturalis ratio Fidei lumine de-<lb/>ſtituta non aſſequitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5297" xml:space="preserve">ita nil mirum, ſihæc, de qua ſermo eſt,
<pb o="176" file="0188" n="188" rhead="Diſſertatio Septima."/>
qualitatum à naturâ diſtinctio non niſi ex Fidei dogmate innote-<lb/>ſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5298" xml:space="preserve">Neque igitur Catholicum dogma quicquam officit noſtræ <lb/>philoſophandi methodo; </s>
  <s xml:id="echoid-s5299" xml:space="preserve">neque Phyſicæ, quas conſectamur, ratio-<lb/>nes quicquam detrahunt Fidei effatis, ſi à corpuſculis ſola Diuina <lb/>vis ſeparare valeat qualitates illis cœteroqui perpetuò affixas, ne-<lb/>que vlla naturali virtute perituras.</s>
  <s xml:id="echoid-s5300" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div20" type="section" level="1" n="17">
<head xml:id="echoid-head48" xml:space="preserve">*DISSERTATIO SEPTIMA.* <lb/>Quomodo Ignis accendatur.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5301" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5302" xml:space="preserve">Quamuis me nihil dicturum expectatione veſtrâ di-<lb/>gnum pro certo habeam, obſequi tamen voluntati ve-<lb/>ſtræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5303" xml:space="preserve">meam fidem demum liberare neceſſe eſt, explicando, <lb/>qua ratione contingat Ignem excitari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5304" xml:space="preserve">ardere, quin vlla gi-<lb/>gnatur natura, ſeu ſubſtantia, quemadmodum iam conſtituimus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5305" xml:space="preserve">Et quidem quæ de Calore heri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5306" xml:space="preserve">nudius tertius diſputauimus, ſa-<lb/>tis indicare poſſunt, quid de exarſione dicendum ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5307" xml:space="preserve">ſi enim, <lb/>dum comburitur lignum, nulla natura gignitur, ſed lignum de-<lb/>ſtruitur propter exuperantiam caloris, illud vnum examinandum <lb/>ſupereſt, quomodo ligni compages diſſoluatur, vt igneſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5308" xml:space="preserve">Ve-<lb/>rùm ne quid progredientem diſputationem remoretur, hoc mihi <lb/>conceſſum velim, ea in corpore miſto ineſſe, in quæ proximè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5309" xml:space="preserve">im-<lb/>mediatè diſſolui poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s5310" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5311" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5312" xml:space="preserve">Res mihi ſemper viſa eſt non in opinione dubia, ſed an-<lb/>te oculos poſita, vnumquodque corpus ex ijſdem partibus coag-<lb/>mentari, in quas poſtmodum reſoluetur, vbi primùm, ſiuè Na-<lb/>turæ vitio, ſiue Artis induſtriâ, corrumpetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5313" xml:space="preserve">adeò vt, quem-<lb/>admodum diſiectæ domùs rudera contemplans, ſi lateres, ſaxa, <lb/>marmora, cæmenta, calcem aquâ ſabuloque ſubactam, tegulas, li-<lb/>gna, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5314" xml:space="preserve">huiuſmodi deprehendam, non dubito aſſerere, ex his <lb/>ijſdem domum fuiſſe conſtructam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5315" xml:space="preserve">viciſſim ruituram domum <lb/>in hæc diſſoluendam, ſi ex his viderim illam ædiſicari; </s>
  <s xml:id="echoid-s5316" xml:space="preserve">ita pari-<lb/>ter, quas in particulas dirimi diſtrahique corpus obſeruamus, <lb/>abſque cunctatione affirmem ex naturis illis conflatum fuiſſe <lb/>corpus.</s>
  <s xml:id="echoid-s5317" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5318" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5319" xml:space="preserve">Neque mihi videtur relictus vllus à vobis diſſentiendi <lb/>locus cui enim cauſæ tribuerem virtutem nunc primùm efficiendi
<pb o="177" file="0189" n="189" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
aut aquam inſipidam, aut ſpiritum, aut oleum, aut ſalem, aut <lb/>tincturam, quæ à Chymiſtis igne ritè adminiſtrato, ex corpori-<lb/>bus miſtis extrahuntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s5320" xml:space="preserve">Accenditur ſulphur ſub vitreâ campanâ <lb/>fumum aſcendentem excipiente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5321" xml:space="preserve">ex orâ vitri ſtillat guttatim in <lb/>ſubiectam patinam oleum ſulphuris. </s>
  <s xml:id="echoid-s5322" xml:space="preserve">Quis illud gignit? </s>
  <s xml:id="echoid-s5323" xml:space="preserve">ſi non ine-<lb/>rat Sulphuri natura illa, quæ Sulphuris ſpiritus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5324" xml:space="preserve">quamuis per <lb/>Catachreſim Oleum dicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5325" xml:space="preserve">Si quem ex crumenâ nummos au-<lb/>reos (&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5326" xml:space="preserve">quidem potiùs quàm argenteos) omni præſtigiarum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5327" xml:space="preserve"><lb/>fallaciarum ſuſpicione remotà, educentem videro, quidni, abſque <lb/>vllâ temeritatis notâ, illico pronunciem in crumenâ aureos num-<lb/>mos fuiſſe? </s>
  <s xml:id="echoid-s5328" xml:space="preserve">Neque quantiſcunque argumentationibus mihi per-<lb/>ſuaderi vnquam poſſe puto, vinum in vuis, aut oleum in matu-<lb/>ris oliuæ baccis non eſſe, ſed à calcantium in torculari ruſticorum <lb/>pedibus vinum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5329" xml:space="preserve">à trapete oleum gigni: </s>
  <s xml:id="echoid-s5330" xml:space="preserve">licèt enim non diffitear <lb/>ſuccum illum tunc demum vini aut olei vocabulo donari, cum <lb/>fuerit expreſſus in fluidum liquorem (quia non eſt in folliculo qua-<lb/>ſi in vaſe, vt in vtre, aut dolio, ſed tanquam pars vuam conſti-<lb/>tuens, aut oleam) illius tamen liquoris particulæ omnes eductæ <lb/>ſunt ex vuis, aut ex oleis. </s>
  <s xml:id="echoid-s5331" xml:space="preserve">Simili ratione, quas in naturas abit <lb/>corpus miſtum, cum primùm eius textura ſoluitur, ex ijſdem illud <lb/>coaluiſſe libens, volenſque concedo: </s>
  <s xml:id="echoid-s5332" xml:space="preserve">nec tamen vel leui conie-<lb/>cturâ ducor ad ſuſpicandum me à formâ veritatis abeſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s5333" xml:space="preserve">An autem <lb/>in primas ſimpliceſque naturas, permiſtionis prorſus expertes, <lb/>diſſolutio corporum fiat, hoc enimuerò illud eſt, de quo ſub-<lb/>dubito.</s>
  <s xml:id="echoid-s5334" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5335" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5336" xml:space="preserve">Non nihil ſanè hoc habet dubitationis; </s>
  <s xml:id="echoid-s5337" xml:space="preserve">quantumuis <lb/>enim ars conetur id, quod vtile eſt, ab inutili dirimere, hoc <lb/>vnum præſtare valet, quod alienæ particulæ quam pauciſſimæ im-<lb/>miſceantur, ita, vt facilè contemnendæ ſint, cum iuxta propo-<lb/>ſitum ſcopum nihil afferant incommodi. </s>
  <s xml:id="echoid-s5338" xml:space="preserve">Cœterùm omnino ſince-<lb/>ram naturam aliquam ſimplicem exhibiturum ſe eſſe ſpondeat ne-<lb/>mo prudens &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5339" xml:space="preserve">peritus artifex. </s>
  <s xml:id="echoid-s5340" xml:space="preserve">Ex Spiritu vini (quamuis optimè <lb/>rectificato ita, vt totus deflagret) ſi, illum Sali Tartari affunden-<lb/>do, artiſiciosè ſeparetur Sal volatilis vini &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5341" xml:space="preserve">Sulphur, remanet <lb/>aqua inſipida, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5342" xml:space="preserve">quidem eâ copiâ, vt ex librâ vnâ Spiritûs vini, <lb/>vix ſemidrachma concretorum Spirituum, hoc eſt pars quæ ſit <lb/>adtotum vt 1, ad 256 (vt obſeruârunt peritiſſimi artiſices, qui-<lb/>bus libra eſt vnciarum 16) habeatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5343" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="178" file="0190" n="190" rhead="Diſſertatio Septima."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5344" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5345" xml:space="preserve">Quid verò obeſſę poſſit illa omnem ſenſum fugiens alie-<lb/>narum particularum permiſtio? </s>
  <s xml:id="echoid-s5346" xml:space="preserve">Vt ſimplicium naturarum genera <lb/>innoteſcant, ſatis eſt, ſi, quæ naturæ ob particularum exilitatem <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5347" xml:space="preserve">paucitatem deliteſcunt intrà aliam quampiam naturam, ali-<lb/>quando auctæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5348" xml:space="preserve">multiplicatæ, conſpicuæ fiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5349" xml:space="preserve">Quod enim <lb/>pauxillum argenti in cupri maſſâ inuoluatur, non continuò ar-<lb/>genti notitia ſublata eſt, ſiquidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5350" xml:space="preserve">argentum exhibetur, cui <lb/>exigua aliqua cupri particula permiſcetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5351" xml:space="preserve">Sic quoquè in corpori-<lb/>bus miſtis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5352" xml:space="preserve">Phlegma reperiri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5353" xml:space="preserve">Spiritum comperimus, licèt nec <lb/>ſincerum ſit phlegma omni Spiritu vacuum, nec planiſſimê defæ-<lb/>catus ſit Spiritus ab omni veltenuiſſimâ phlegmatis guttulâ, aut <lb/>Sale volatili, liber. </s>
  <s xml:id="echoid-s5354" xml:space="preserve">Impendere fortaſſe poſſet inter nos contentio <lb/>de ſimplicium naturarum numero, ſi ſuas in partes vniuerſum ge-<lb/>nus tribuatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5355" xml:space="preserve">in heſternâ ſcilicet diſſertatione viſus es, Mauro-<lb/>cene, ſex ſtatuere principia, tria Actiua Spiritum, Sulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5356" xml:space="preserve"><lb/>Salem, tria Paſſiua Terram, Aquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5357" xml:space="preserve">Spiritum Frigidum: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5358" xml:space="preserve">quibus procul dubio Elementi notio congrueret, cum ex illis <lb/>Mixtum coaleſcat: </s>
  <s xml:id="echoid-s5359" xml:space="preserve">quatuor autem tantummodo Elementa omnes <lb/>agnoſcunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s5360" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5361" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5362" xml:space="preserve">Si Corporis Miſti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5363" xml:space="preserve">Elementorum notiones à rebus ipſis <lb/>mentis opificio abſtrahamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5364" xml:space="preserve">metaphyſicè, vt aiunt, conſi-<lb/>deremus, vtique Elementi genus primum quadruplex differentia <lb/>partitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5365" xml:space="preserve">Aliæ nimirum particulæ reliquas naturas agitant, ſeque <lb/>cumillis confundunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5366" xml:space="preserve">permiſcent; </s>
  <s xml:id="echoid-s5367" xml:space="preserve">Aliæ permiſtas apprehen-<lb/>dunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5368" xml:space="preserve">coërcent, ne diffluant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5369" xml:space="preserve">Aliæ faciles ſe præbent ad coëun-<lb/>dum cum reliquis; </s>
  <s xml:id="echoid-s5370" xml:space="preserve">Aliæ ſe cum illis commiſceri, aut ab illis con-<lb/>tineri, ægrè patiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5371" xml:space="preserve">Hinc non niſi quatuor complexiones ori-<lb/>ri poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5372" xml:space="preserve">quæ enim naturæ ſuâ mobilitate alias permiſcent, hæ <lb/>quidem facilè, illæ autem difficulter miſcentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5373" xml:space="preserve">Ecce duas ſpecies: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5374" xml:space="preserve">quæ verò naturæ vim habent reliquas continendi, ipſæ parìter duas <lb/>in ſpecies diſtribuuntur, quarum altera complectitur eas, quæ ſa-<lb/>cilè, altera eas, quæ difficulter cum reliquis miſcentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5375" xml:space="preserve">cohe-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s5376" xml:space="preserve">Verùm niſi res ad Phyſicam trutinam reuocetur, nil dare poſ-<lb/>ſumus præter vocabula: </s>
  <s xml:id="echoid-s5377" xml:space="preserve">Quapropter ad Artem confugiendum eſt, <lb/>quæ mixtas naturas diſſoluens, ad ſimpliciorum naturarum noti-<lb/>tiam nos deducit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5378" xml:space="preserve">Simpliciorum, inquam, hoc eſt, minus permi-<lb/>ſtionis habentium, non verò ſimpliciſſimarum nihil prorſus com-<lb/>poſitionis admittentium; </s>
  <s xml:id="echoid-s5379" xml:space="preserve">cum enim illæ Artis labori ſines termi-
<pb o="179" file="0191" n="191" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
noſque conſtituant, ſatis eſſe poſſunt Phyſicæ contemplationi <lb/>Idcirco tria Principia Actiua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5380" xml:space="preserve">Calida Salem, Sulphur, atque Spi-<lb/>ritum, tria Paſſiua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5381" xml:space="preserve">Frigida Terram, Aquam, atque Spiritum Fri-<lb/>gidum admittenda eſſe exiſtimo. </s>
  <s xml:id="echoid-s5382" xml:space="preserve">Et quidem ex vino generoſo, ſi <lb/>per octiduum digeratur in vaſis circulatorijs, quinque illa priora <lb/>(quoad maximam partem) ſeparatim haberi poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5383" xml:space="preserve">Nam ſire-<lb/>frigerato vaſe, in quo facta eſt digeſtio, effundatur vinum in cu-<lb/>curbitas altas, quibus impoſiti ſint alembici roſtrati, rimis omni-<lb/>bus accuratè obſtructis, per balneum Maris elicietur primùm Spi-<lb/>ritus: </s>
  <s xml:id="echoid-s5384" xml:space="preserve">deinde mutato Recipiente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5385" xml:space="preserve">vrgente calore habebitur <lb/>Phlegma, vſque dum deueniatur ad ſimilem melli liquido craſſi-<lb/>tiem. </s>
  <s xml:id="echoid-s5386" xml:space="preserve">Tum per Retortam, ſeruatis ignis gradibus, deſtillatæ fæ-<lb/>ces dabunt oleum pingue. </s>
  <s xml:id="echoid-s5387" xml:space="preserve">Demum ex Capite Mortuo habebitur <lb/>Sal aſſuſo phlegmate, digerendo, ſiltrando, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5388" xml:space="preserve">coagulando. </s>
  <s xml:id="echoid-s5389" xml:space="preserve">Et <lb/>obtento Sale, ſi phlegma, quod fortaſſe reſiduum fuerit in Capi-<lb/>te Mortuo, abſtraxeris, Terra remanebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5390" xml:space="preserve">At Spiritum Frigidum <lb/>exhibere ſpectabilem ſeparatum à Spiritu Calido nulla ars poteſt, <lb/>ſiquidem Spiritus Calidus ob admiſtionem Spiritûs Frigidi cogitur <lb/>in liquorem, alioquin in auras abiens, niſi fortè cum humore <lb/>aqueo iungeretur, ſe oculis ſubduceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s5391" xml:space="preserve">Cœterùm Spiritus Fri-<lb/>gidos eſſe aliquos manifeſtum videtur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5392" xml:space="preserve">quando penetrabile fri-<lb/>gus adurit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5393" xml:space="preserve">quando cadens aliquandiu aqua ex fontis ſiſtulâ <lb/>ſuper phialam aquæ eiuſdem plenam eam ita refrigerat, vt multo <lb/>frigidior ſit, quàm aqua ipſius fontis, è quo deſumpta fuit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5394" xml:space="preserve">neque enim aqua, aut terra penetrat in corpus, quod frige-<lb/>ſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5395" xml:space="preserve">eſt igitur alia tenuior natura, quam Spiritum Frigidum <lb/>voco.</s>
  <s xml:id="echoid-s5396" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5397" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5398" xml:space="preserve">Niſi illa aquæ refrigeratio contingeret ex immiſſis per <lb/>vaſis poros ab aquâ cadente tenuiſſimis particulis, quibus referta, <lb/>quæ vaſe continetur, aqua vim concipit excitandi acriorem fri-<lb/>goris ſenſum, vix intelligi poteſt, quomodo cadentis aquæ fri-<lb/>gus, æquè lene ac remiſſum cum frigore aquæ in phialam incluſæ, <lb/>gignere valeat qualitatem magis intenſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5399" xml:space="preserve">quandoquidem huiuſ-<lb/>modi virtute prædita non eſſet illa eadem aqua quieſcens; </s>
  <s xml:id="echoid-s5400" xml:space="preserve">quas <lb/>enim frigefaciendi vires adderet motus ille? </s>
  <s xml:id="echoid-s5401" xml:space="preserve">Fatendum eſt igitur <lb/>frigidas particulas (quibus, quia frigidæ ſunt, vltrò commoueri <lb/>non conuenit, quemadmodum calidis) ex impetu cadentis aquæ <lb/>ingeri in vaſis poros adeò, vt alijs atque alijs vrgentibus, demum
<pb o="180" file="0192" n="192" rhead="Diſſertatio Septima."/>
ad aquam ipſam vaſe contentam deueniant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5402" xml:space="preserve">impulſus quoquè, <lb/>quo aqua cadens percutit phialam, iuuat ad aliquos ſaltem eiuſ-<lb/>dem phialæ poros dilatandos. </s>
  <s xml:id="echoid-s5403" xml:space="preserve">Quantum autem ad inſinuandas <lb/>particulas iuuet liquoris cadentis motus, teſtantur Medicorum <lb/>Embrochæ, ſiue ſit continuata irrigatio proluendo membrum li-<lb/>quore ex vaſculo proboſcide inclinatâ, ſiuè ſit ſtillicidium gutta-<lb/>tim decidente liquore ex gutturnio; </s>
  <s xml:id="echoid-s5404" xml:space="preserve">Porrò idem contingit, ſi phia-<lb/>la quieſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5405" xml:space="preserve">moueatur aqua, ac ſi intrà aquam ſtagnantem mo-<lb/>ueatur phiala: </s>
  <s xml:id="echoid-s5406" xml:space="preserve">id quod optimè nôrunt Benaci lacûs accolæ, qui <lb/>cænaturi ſcapham ingredientes, lagenas vino plenas ſcaphæ adal-<lb/>ligatas pendere ſinunt intrà aquam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5407" xml:space="preserve">remigibus ſcapham agen-<lb/>tibus, vinum refrigeratur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5408" xml:space="preserve">tunc enim pariter aqua mouetur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5409" xml:space="preserve">tenuiſſimæ particulæ aqueo latici permiſtæ Spiritûs natu-<lb/>ram ſubtilitate æmulantes penetrant per vaſis poros in vi-<lb/>num.</s>
  <s xml:id="echoid-s5410" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5411" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5412" xml:space="preserve">Ac ne hoc quidem mihi videtur ſilentio prætereundum, <lb/>quod multa habemus citrà controuerſiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5413" xml:space="preserve">omnium conſenſu, <lb/>Virtute Frigida iuxta varios gradus frigoris, quod re ipſa vim ſuam <lb/>exercens in actum deducitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5414" xml:space="preserve">vis autem illa frigefaciendi nec Ter-<lb/>ræ damnatę, nec Phlegmati inſipido tribuenda eſt, ſed particulis <lb/>multo tenuioribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5415" xml:space="preserve">Pneumaticis, quæ leni calore facilè ſeparan-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5416" xml:space="preserve">Quod ſi ex huiuſmodi corporibus ſtillati humores igne ad-<lb/>moto ferueant, omni ſuâ facultate deſtituuntur, Spiritibus ni-<lb/>mirum frigidis abreptis à Calore; </s>
  <s xml:id="echoid-s5417" xml:space="preserve">ideoque faciliùs muco-<lb/>rem contrahunt, atque putreſcunt, quàm communis aqua <lb/>decocta.</s>
  <s xml:id="echoid-s5418" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5419" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5420" xml:space="preserve">Conſtituto hoc Principiorum Phyſicorum numero, <lb/>quorum nomina ex quadam analogiâ mutuamur ab ijs, quæ ocu-<lb/>lis ſubiecta ſunt (neque enim Salis aut Sulphuris Communis <lb/>proprietates omnes conueniunt cuicunque Sali, aut Sulphuri,) <lb/>obſeruandum eſt Spiritum quidem Sulphuri, quaſi cognatæ na-<lb/>turæ, promptè cohærere, at non ita facilè Sali commiſceri; </s>
  <s xml:id="echoid-s5421" xml:space="preserve">vi-<lb/>demus nimirum Salem, aut Saccharum, iniectum Spiritui vi-<lb/>ni rite liberato ab omni phlegmate, ægrè diſſolui, Spiritum au-<lb/>tem, dum ex vino extillatur, ſecum trahere plurimas ſulphureas <lb/>particulas, quæ flammam concipere poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5422" xml:space="preserve">nam vt notauit <lb/>Beguinus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5423" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5424" xml:space="preserve">Tyrocinij Chym. </s>
  <s xml:id="echoid-s5425" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5426" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5427" xml:space="preserve">*quod inter Spiritum &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5428" xml:space="preserve">* <lb/>*Phlegma deſtillatur, aqua ardens eſt*; </s>
  <s xml:id="echoid-s5429" xml:space="preserve">primùm ſcilicet exeunt
<pb o="181" file="0193" n="193" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
Spiritus Abundantes, deinde alij Spiritus (nam vinum diſſolui-<lb/>tur) ſecum rapiunt ſulphureas particulas, quas indicat ipſe odor <lb/>non ingratus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5430" xml:space="preserve">Similiter ſpiritus, ſi careat ſulphure, aquæ facilli-<lb/>mè miſcetur, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5431" xml:space="preserve">facillimè auolat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5432" xml:space="preserve">ſi verò admiſtum habeat <lb/>ſulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5433" xml:space="preserve">aqua communis inijciatur, aliquando turbatur li-<lb/>quor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5434" xml:space="preserve">præcipitatur Sulphur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5435" xml:space="preserve">ſiquidem pinguia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5436" xml:space="preserve">oleoſa non <lb/>miſcentur aquæ, niſi fortè imbuta ſint Sale (ideò cum exhi-<lb/>bendum eſt in liquore oleum ex herbis aut aromatibus, ne ſuper-<lb/>natet, miſceri cum pauxillo ſacchari albiſſimi iubent Medici, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5437" xml:space="preserve"><lb/>ſaccharum, vbi oleum combiberit, diſſolui in liquore) Sal enim <lb/>dum in aquâ ſoluitur, cum eâdem commiſcet ſulphureas particu-<lb/>las ſibi coniunctas: </s>
  <s xml:id="echoid-s5438" xml:space="preserve">quemadmodum viciſſim Sulphur medium in-<lb/>ter Salem atque Spiritum illos coniungit, cum vtrique adhæreat, <lb/>vt indicant aliqua (cuiuſmodi eſt Terebinthina) ex quibus quod <lb/>primum extillatur oleum limpidum, ob Sulphur cum Spiritu mi-<lb/>ſtum, eſt grati odoris, quod verò poſterius, ob ſalem cum Sul-<lb/>phure commiſtum, fœtorem redolet. </s>
  <s xml:id="echoid-s5439" xml:space="preserve">Demum Salem Terræ ar-<lb/>ctè coniungi, argumento eſt cinis; </s>
  <s xml:id="echoid-s5440" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5441" xml:space="preserve">lapides atque metalla pro-<lb/>dunt, quàm tenaci vinculo cohæreant Terra, Sal, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5442" xml:space="preserve">Sulphur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5443" xml:space="preserve">cuius rei experimentum non vulgare ſumere licet ex Cohobatio-<lb/>ne, ſi ex metallo aliquo Spiritus acidus eductus ſuper Caput Mor-<lb/>tuum contritum affundatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5444" xml:space="preserve">namque in Capitis mortui meatus <lb/>plures vi ignis apertos liquor ille ſalinus ita ſe inſinuat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5445" xml:space="preserve">illum <lb/>terra arctè complectitur, vt ſi eliciendus iterum fuerit ſpiritus aci-<lb/>dus, multò vehementiori igne opus ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s5446" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5447" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5448" xml:space="preserve">Verùm, vt exarſionis initium veſtigem, inter tria illa <lb/>Principia, quæ Actiua vocas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5449" xml:space="preserve">Calida, cuinam præcipuus lo-<lb/>cus tribuendus ſit, ambigo. </s>
  <s xml:id="echoid-s5450" xml:space="preserve">Quamuis enim ſingulas ſpecies ſolâ <lb/>generis communione @um alijs conſentire facilè concedam, adeò <lb/>vt Spiritùs notio (quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5451" xml:space="preserve">Salis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5452" xml:space="preserve">Sulphuris) ad <lb/>plures differentias pertineat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5453" xml:space="preserve">alij alijs Spiritibus præſtent vir-<lb/>tute ſe ipſos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5454" xml:space="preserve">cœtera commouendi, atque idcirco alij alijs cali-<lb/>diores ſint, ac idem in Sulphuribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5455" xml:space="preserve">Salibus contingat: </s>
  <s xml:id="echoid-s5456" xml:space="preserve">dubi-<lb/>tare tamen me poſſe video, Vtrùm Spiritus, an Sales, in genere <lb/>ſuo calidiores cenſendi ſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s5457" xml:space="preserve">Quandoquidem, ſi Calor eſt virtus <lb/>illa, quam diximus ſeſe agitandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5458" xml:space="preserve">cœtera commouendi, longè <lb/>celeriori agitatione cientur Spiritus naturâ ſuâ volatici, quàm Sa-<lb/>les, qui non niſi ex Spirituum copiosè circumfluentium conſortio
<pb o="182" file="0194" n="194" rhead="Diſſertatio Septima."/>
volatiles fieri videntur, cum ab illis abripiantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5459" xml:space="preserve">eâ ferè ratione, <lb/>qua plumbeus globulus pluribus veſiculis inflatis, aut ſuberis cor-<lb/>ticis fragmentis connexus ex altiſſimâ aquâ emergit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5460" xml:space="preserve">Contra ve-<lb/>rò, ſi Aquæ Stygiæ, quæ ſunt liquores ſalini, conferantur cum <lb/>Spiritibus quibuſuis vehementioribus, longiſſimè acriores ſunt, <lb/>cum metallum erodant, ac ſoluant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5461" xml:space="preserve">Audiui ſæpius commemo-<lb/>rantes, in Sicilia hoc edulij genus aliquando parari; </s>
  <s xml:id="echoid-s5462" xml:space="preserve">in ahenum, <lb/>vbi excoquitur ſaccharum, immittunt Capum, aut lactentem por-<lb/>cellum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5463" xml:space="preserve">(tanta vis eſt ſucci illius feruentis) poſt exiguam tem-<lb/>poris moram extrahunt benè coctum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5464" xml:space="preserve">conditum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5465" xml:space="preserve">hoc ſanè <lb/>tribuendum eſt Sali. </s>
  <s xml:id="echoid-s5466" xml:space="preserve">Mihi autem ſpectanti ingens caldarium, in <lb/>quod aquę ſalſæ riuulum deriuabant, vt ope ignis in vaporem <lb/>abeunte aquâ reliquus eſſet ſal regionis illius ciuibus diſtribuendus, <lb/>narrauit operarum præfectus, infelicis cuiuſdam infortunium, qui <lb/>dum circa ſupremum vaſis labrum neſcio quid pro ſuo munere in-<lb/>cautiùs ageret, caſu pedem in liquorem illum feruentem immi-<lb/>ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5467" xml:space="preserve">illico abſtracta eſt ab oſſibus caro: </s>
  <s xml:id="echoid-s5468" xml:space="preserve">id quod vtique non <lb/>præſtitiſſet quilibet Spiritus etiam inflammatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5469" xml:space="preserve">Ex quibus hoc <lb/>probabiliter inferri poteſt, quod acrior ſit Salium, quàm Spiri-<lb/>tuum calor.</s>
  <s xml:id="echoid-s5470" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5471" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5472" xml:space="preserve">Duplex mobilitas Principijs Calidis ingenita attenden-<lb/>da eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5473" xml:space="preserve">altera ſpectat poſitionem in ſphærâ elementari, prout iux-<lb/>ta ſuam quodque ſpeciem leuitatem habet, aut grauitatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s5474" xml:space="preserve">al-<lb/>tera reſpicit corporis miſti compactionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s5475" xml:space="preserve">Primam non exercent <lb/>aſcendendo aut deſcendendo, niſi priùs extr à locum ſibi debitum <lb/>delata fuerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s5476" xml:space="preserve">ſublatâ enim externâ vi, in locum ſuum conten-<lb/>dunt rectâ, quoad fieri poteſt, viâ, ibique conquieſcunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5477" xml:space="preserve">qua-<lb/>propter motus ille rectus in quietem naturæ debitam deſinens non <lb/>eſt abſolutè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5478" xml:space="preserve">ſimpliciter naturalis, ſed tantùm comparatè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5479" xml:space="preserve"><lb/>ex hypotheſi; </s>
  <s xml:id="echoid-s5480" xml:space="preserve">namque ſi per vim abſtracta non fuiſſent à loco ſe-<lb/>cundum naturam ſibi conſtituto, neque aſcendere, neque de-<lb/>ſcendere conarentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5481" xml:space="preserve">Altera mobilitas ad corporum temperatio-<lb/>nem inſtituta, non ad locum, aut ad medium circumſtans refer-<lb/>@ur, ſed tantummodo ad naturas, quas vnumquodque proximè <lb/>attingit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5482" xml:space="preserve">ſi enim non fuerint ſpecie diſpares, ſed eiuſdem planè <lb/>rationis, vt ſi fuerint Sales ad ſpeciem eandem vltimam pertinen-<lb/>tes, non eſt cur ſe ad motum incitent, qua commotione inter ſeſe <lb/>commiſceantur, nihil quippe emolumenti perciperetur, neque
<pb o="183" file="0195" n="195" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
quid nouum conſurgeret ex illâ permiſtione particularum prorſus <lb/>homogenearum, cum idem haberetur etiam, ſi omnes quieſce-<lb/>rent: </s>
  <s xml:id="echoid-s5483" xml:space="preserve">*Natura* autem, vt illam vocat Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5484" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5485" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5486" xml:space="preserve">*Con-* <lb/>*ſultrix &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5487" xml:space="preserve">prouida vtilitatum opportunitatumque omnium* nihil agit <lb/>niſi cum vtilitate coniunctum, quia fruſtra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5488" xml:space="preserve">ſinè cauſâ quid fa-<lb/>cere, ſicut Deo dignum non eſt, ita abhorret à Naturæ (quæ <lb/>vtique nil aliud eſt præter Deum iuxta rerum exigentias operan-<lb/>tem) prouidentiâ, qua omnia in mundo adminiſtrantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5489" xml:space="preserve">ideò, <lb/>vbi nulla ſenſibus obijciuntur motûs argumenta, neque menti <lb/>vlla apparet motûs vtilitas, motum adſtruere non debemus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5490" xml:space="preserve">quia, vt iterum cum Cicerone loquar lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5491" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5492" xml:space="preserve">Offic. </s>
  <s xml:id="echoid-s5493" xml:space="preserve">*Nihil tam eſt* <lb/>*ſecundùm Naturam, quàm vtilitas*. </s>
  <s xml:id="echoid-s5494" xml:space="preserve">Sic obſeruatum eſt ea, quæ <lb/>omnino ſimiles habent particulas, minimè fermenteſcere; </s>
  <s xml:id="echoid-s5495" xml:space="preserve">ideò <lb/>nec aquæ deſtillatæ, nec olea Chymica, nec Spiritus Vini, nec <lb/>alij ſimplices huiuſmodi liquores commouentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5496" xml:space="preserve">Quod ſi proxi-<lb/>mæ fiant naturæ ſpecie differentes, ſiue ad idem genus, ſiuè ad <lb/>plura genera pertineant, iam cum vtilitate aliquâ contingere po-<lb/>teſt permiſtio, ex qua in tertiam aut inchoatam, aut perfectam <lb/>naturam plures diuerſæ particulæ temperentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5497" xml:space="preserve">propterea tunc <lb/>omnes mobilitatem ſuam exercentes ſe viciſſim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5498" xml:space="preserve">quas obuias <lb/>habent motûs expertes particulas, atterunt, atque comminuunt, <lb/>vt faciliùs minima commiſceantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5499" xml:space="preserve">Hinc ſi oleo Terebinthinæ <lb/>inſpergas in cyatho Spiritum vini defæcatiſſimum, innatabunt <lb/>quidem olei guttulæ, ſed quaſi æſtro agitate diſcurrent per ſu-<lb/>perſiciem Spiritûs vini; </s>
  <s xml:id="echoid-s5500" xml:space="preserve">vtrique enim vis caloris ineſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5501" xml:space="preserve">id quod <lb/>non contingit, ſi aquę fontanæ oleum illud inſpergatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5502" xml:space="preserve">Similiter <lb/>ſi Nitro liquenti in crucibulo inijcias Sulphuris Communis par-<lb/>ticulam, hæc vi caloris dum ſoluitur, igniculos emittens nitri <lb/>pinguedinem abſumentes, huc illùc diſcurrit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5503" xml:space="preserve">Motus hic agita-<lb/>tionis, quo Principia Calida ſe omnem in partem verſant, ſimpli-<lb/>citer &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5504" xml:space="preserve">abſolutè naturalis dicendus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5505" xml:space="preserve">naturæ quippe ſimplices <lb/>ad mixta componenda iam tum ab ortu rerum deſtinatæ ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5506" xml:space="preserve"><lb/>quamquam fieri non poſſit, vt ſingulæ careant omni reſiſtentiâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s5507" xml:space="preserve"><lb/>vel enim commouentur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5508" xml:space="preserve">luxantur Principia Paſſiua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5509" xml:space="preserve">Frigida, <lb/>que motui moram inferunt, vel occurrunt alia Principia Actiua <lb/>Calida diuerſæ mobilitatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5510" xml:space="preserve">inæqualis aut oppoſiti motûs, <lb/>adeoque ſe viciſſim vrgent, aut repellunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5511" xml:space="preserve">Hæc eſt celebris illa <lb/>Elementorum diſcordia concors, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5512" xml:space="preserve">concordia diſcors, qua gene-
<pb o="184" file="0196" n="196" rhead="Diſſertatio Septima."/>
re diſiunctæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5513" xml:space="preserve">motu diſſidentes naturæ conſentiunt ad formanda <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5514" xml:space="preserve">fingenda corpora.</s>
  <s xml:id="echoid-s5515" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5516" xml:space="preserve">Huiuſmodi mobilitas naturarum Calidarum (quæ ob idipſum <lb/>ſolùm quia calidæ ſunt, per ſe quidem non habent definitam ali-<lb/>quam regionem aut poſitionem) nullam peculiarem habet affini-<lb/>tatem cum grauitate potiùs, quàm cum leuitate, ſed illi cum <lb/>vtralibet æquè conuenit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5517" xml:space="preserve">Nam Sali &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5518" xml:space="preserve">Sulphuri grauitas ineſſe vi-<lb/>detur, Spiritibus verò, ſaltem aliquibus, fortaſſe leuitas tribui <lb/>poteſt, ſi cum Sale &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5519" xml:space="preserve">Sulphure comparentur, aut cum Terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5520" xml:space="preserve"><lb/>Aquâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s5521" xml:space="preserve">propterea, dum commiſtio perficitur, accidere poteſt <lb/>graues naturas ſurſum pelli, leues deorſum reflecti, motuque <lb/>compoſito particulas agitari; </s>
  <s xml:id="echoid-s5522" xml:space="preserve">id quod maximè confert ad illas ex-<lb/>quiſitiùs confundendas. </s>
  <s xml:id="echoid-s5523" xml:space="preserve">Cœterùm quando naturas aliquas vola-<lb/>tiles dicimus, hoc eſt vi caloris externi ſeparabiles, nec perma-<lb/>nentes, vt fixę, non continuò illas etiam leues ſtatuimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5524" xml:space="preserve">fieri <lb/>enim poteſt, vt à corpore euolent, quia, cum celerrimæ mobili-<lb/>tatis ſint, neque valeant omnes pro ſuâ ingenitâ vi agitari in-<lb/>trà corporis anguſtias, aliquas erumpere neceſſe eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5525" xml:space="preserve">Quemadmo-<lb/>dum ſi in aulâ hominibus refertâ omnes inuaderet ſubita quędam <lb/>libido huc illuc velociter excurrendi, fieri non poſſet, quin plu-<lb/>res, quâ data porta, erumperent, vt pauciores vacuâ in aulâ <lb/>ſe iactarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s5526" xml:space="preserve">nam etiamſi neminem illorum teneret cupiditas eua-<lb/>dendi in atrium, illis tamen incumberet exeundi neceſſitas, ſi con-<lb/>cepto vehementi diſcurrendi ſtudio ſatisfactum vellent. </s>
  <s xml:id="echoid-s5527" xml:space="preserve">Simili fe-<lb/>rè ratione, ſi corpus Spiritibus turgeſcens, cuiuſmodi eſt vinum <lb/>generoſum, aggrediatur proximi ignis calor, ſoluto cum alijs par-<lb/>ticulis vinculo, ſollicitati in motum ſpiritus agitari nequeunt <lb/>omnes intrà ſpatium, quo priùs continebantur, atque adeò, dum <lb/>plures ſimul conantur moueri, aliqui erumpant ex illis anguſtijs <lb/>neceſſe eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5528" xml:space="preserve">cumque ij, qui reliquiſunt, ſublato ſaltem ex parte <lb/>impedimento valeant celeriùs agitari, ſemper maius ſpatium exi-<lb/>gunt, ac proinde alij ſubinde ſpiritus partim extruduntur, partim <lb/>ſuâ agitatione ſe ex illis anguſtijs proripiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5529" xml:space="preserve">in aërem autem libe-<lb/>rum venientes dum illum agitant, etiamſi ſuopte nutu ſurſum non <lb/>ferantur, ab agitato aëre ob ſuam tenuitatem abripiuntur ſurſum, <lb/>deorſum, vltrò citroque commeantes, ſicut terrenis puluiſculis <lb/>accidere paſſim obſeruamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5530" xml:space="preserve">Hinc Sales aliquos naturâ ſuâ vola ti-<lb/>l<unsure/>es eſſe cenſeo, tametſi graues, quatenus præ ijs, quos, quia ignem
<pb o="185" file="0197" n="197" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
ſuſtinent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5531" xml:space="preserve">in cineribus relinquuntur, Sales Fixos dicimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5532" xml:space="preserve"><lb/>mole tenuiores ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5533" xml:space="preserve">motu concitatiores; </s>
  <s xml:id="echoid-s5534" xml:space="preserve">ideoque ignem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5535" xml:space="preserve">ca-<lb/>lorem non ſuſtinent, ſed auolant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5536" xml:space="preserve">calcinatione diſcutiuntur, <lb/>atque euaneſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5537" xml:space="preserve">Ex quo fit poſſe huiuſmodi Sales, dum igne <lb/>ſtimulante agitantur, ſponte erumpere ex corpore, atque à ſimul <lb/>exeuntibus Spiritibus deferri longiùs, quàm inſita Salibus graui-<lb/>tas cœteroqui pateretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5538" xml:space="preserve">Agitari autem Sales Volatiles ſuapte na-<lb/>turâ, illud indicat, quod ſi cum ſanguine è venis edacto permi-<lb/>ſceatur Sal Volatilis, fluidus permanet ſanguis, neque concre-<lb/>ſcit, vt multiplex docuit experimentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5539" xml:space="preserve">An quia, dum Sal ille <lb/>in omnes partes agitatur, non ſinit particulas ſanguinis quieſce-<lb/>re, vt concreſcant? </s>
  <s xml:id="echoid-s5540" xml:space="preserve">Certè in venis ſanguinem fluere, nec coa-<lb/>gulari, ſapientiores tribuunt tenuiſſimo halitui, vi cuius ſangui-<lb/>neæ particulæ incitantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5541" xml:space="preserve">cohæreſcunt verò, vbi halitus ille ex-<lb/>pirauerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5542" xml:space="preserve">Porrò *ex ſanguine adhuc calente exhalare vaporem* <lb/>*quendam, qui linguam palatumque acri, ac propè ſalſâ morda-* <lb/>*citate perſtringit*, teſtatur Thomas Cornelius progymn. </s>
  <s xml:id="echoid-s5543" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s5544" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5545" xml:space="preserve">ad-<lb/>dit, *Quin ſalſilago hæc manifeſtò ſe prodit in ſanguine intrà vi-* <lb/>*ui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5546" xml:space="preserve">palpitantis etiam tum cordis conceptacula contento; </s>
  <s xml:id="echoid-s5547" xml:space="preserve">quæ* <lb/>*mox euaneſcens, concretum ſanguinem guſtatui dulciorem reddit.</s>
  <s xml:id="echoid-s5548" xml:space="preserve">* <lb/>Huiuſmodi verò halitum, ex quo ſapor habetur, quis neget eſ-<lb/>ſe Salem Volatilem? </s>
  <s xml:id="echoid-s5549" xml:space="preserve">His Volatilibus Salibus refertus eſt aër, <lb/>quibus non paucorum effectuum origo tribuenda eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5550" xml:space="preserve">virtu-<lb/>te ſoluendi præditi ſunt, in ijs maximè, quæ diuturno tritu diſ-<lb/>ſoluuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5551" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5552" xml:space="preserve">Iam verò quod ad vim ipſam caloris attinet, maior ne ſpiriti-<lb/>bus? </s>
  <s xml:id="echoid-s5553" xml:space="preserve">an ſalibus? </s>
  <s xml:id="echoid-s5554" xml:space="preserve">inſideat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5555" xml:space="preserve">in tantâ Spirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5556" xml:space="preserve">Salium varie-<lb/>tate, aliquid quaſi definitum aut certum afferre, temeritatis no-<lb/>tâ fortaſſe non careat; </s>
  <s xml:id="echoid-s5557" xml:space="preserve">quid enim, ſi languidiores Spiritus cum <lb/>acerrimis Salibus, aut viciſſim mitiſſimi Sales cum vehementiſſi-<lb/>mis Spiritibus comparentur? </s>
  <s xml:id="echoid-s5558" xml:space="preserve">An ideò tantùm, quia pars generi <lb/>Spiritûs aut Salis ſubiecta eſt, natura quæpiam pollet virtute maio-<lb/>re commouendi reliquas naturas? </s>
  <s xml:id="echoid-s5559" xml:space="preserve">Celeres ſunt, fateor, Spirituum <lb/>motus, tardi Salium; </s>
  <s xml:id="echoid-s5560" xml:space="preserve">illis mira gracilitas facilem in tenuiſſimos <lb/>poros aditum præbet, hos prohibet paulo craſſior moles: </s>
  <s xml:id="echoid-s5561" xml:space="preserve">Sed, ſi <lb/>validiore impetu tardi Sales, quàm celeres Spiritus impellant ob-<lb/>uias particulas, nonne hæ à Salibus faciliùs, quàm à Spiritibus <lb/>diſſipantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s5562" xml:space="preserve">Certè ſi in quieſcentem nauim celerrimè acta ſcaph@
<pb o="186" file="0198" n="198" rhead="Diſſertatio Septima."/>
incurrat, multò leuiorem ictum infligit, quâm oneraria lento mo-<lb/>tu delata: </s>
  <s xml:id="echoid-s5563" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5564" xml:space="preserve">poſtes validiùs quatit aries non admodum velociter <lb/>commotus, quàm globus velociſſimè excuſſus à baliſtâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s5565" xml:space="preserve">Quapro-<lb/>pter ſi genus vniuerſum ſpectetur, Spiritibus magis promptam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5566" xml:space="preserve"><lb/>expeditam calefaciendi virtutem, Salibus validiorem efficacitatem <lb/>tribuendam eſſe cenſerem.</s>
  <s xml:id="echoid-s5567" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5568" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5569" xml:space="preserve">Haud dubium, quin Sales multâ caloris vi ſint præditi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5570" xml:space="preserve">In calce qualibet plurimum ineſſe Salis, nemo negare poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5571" xml:space="preserve">Sale <lb/>igitur abundat etiam calx Coraliorum: </s>
  <s xml:id="echoid-s5572" xml:space="preserve">nam ex Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5573" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s5574" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5575" xml:space="preserve">19-<lb/>multum ignis ineſt Coralio: </s>
  <s xml:id="echoid-s5576" xml:space="preserve">Sed ſi huic calci affundatur Spiritus <lb/>vini, calx hinc redditur acerrima, atque inſtar ignis vrens; </s>
  <s xml:id="echoid-s5577" xml:space="preserve">non niſi, <lb/>quia Sal volatilis Spiritûs vini iunctus cum ſulphure, ſe cum illo <lb/>Sale fixo vnit.</s>
  <s xml:id="echoid-s5578" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5579" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5580" xml:space="preserve">Coralio vis cauſtica facilè tribuenda eſt, ſiquidem, vt <lb/>haud ita pridem legi apud Fournier Hydrographiæ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5581" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5582" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5583" xml:space="preserve">27, <lb/>cum primùm ex aquis eximitur, molle eſt (quamuis Gorgonia di-<lb/>ctum ſit, quia ex aquis exemptum protinus in duritiem lapideam <lb/>conuertitur, quemadmodum illi, qui Gorgonas aſpexerunt) &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5584" xml:space="preserve">, <lb/>ſi digitis prematur, ex illo exprimitur albus ſuccus lacti ficuum <lb/>ſimillimus, qui eſt valdè cauſticus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5585" xml:space="preserve">aliquid ſolidum tangens eſt <lb/>velut ſemen coralij. </s>
  <s xml:id="echoid-s5586" xml:space="preserve">Ex quo video mirum non eſſe, ſi quando <lb/>oſtreorum teſtis innatos coralij ramuſculos obſeruamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5587" xml:space="preserve">fieri enim <lb/>potuit, vt agitatum fluctibus oſtreum incurrerit in coralij fruti-<lb/>cem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5588" xml:space="preserve">expreſſus (qua ſaltem anni tempeſtate ſucco illo ſperma-<lb/>tico coralium abundat) ex fracto ramo humor adhæſerit teſtæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s5589" xml:space="preserve">Si <lb/>igitur Sali diluto &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5590" xml:space="preserve">permiſto cum aqueo humore, hoc eſt ſucco illi, <lb/>vis vrendi conuenit, multò magis coralio in calcem redacto, cui in-<lb/>crementum virium addiderit Spiritus vini.</s>
  <s xml:id="echoid-s5591" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5592" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5593" xml:space="preserve">Quis præterea non obſtupeſcat facultatem adeò cauſti-<lb/>cam in Oleo, quod fuerit ex Calchanto, ſeu Vitriolo, deſtilla-<lb/>tum? </s>
  <s xml:id="echoid-s5594" xml:space="preserve">Quòd guſtatum feriat linguam non ſecus, ac ſi ferro can-<lb/>dente illa tangeretur, ideoque à Chirurgis in vlceribus putridis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5595" xml:space="preserve"><lb/>deploratis, atque in præſcindendis cancris ac membris corruptis <lb/>adhibeatur, non multum habet admirabilitatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s5596" xml:space="preserve">ſed, quod li-<lb/>gnum huiuſmodi oleo immiſſum perinde, atque ſi in igne confla-<lb/>graret, fumum emittat, hoc enimuerò non caret admiratione. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5597" xml:space="preserve">Oleum autem hoc rubicundum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5598" xml:space="preserve">acerrimum, illud eſt, quod <lb/>in Retortâ demum remanet, poſtquam, omni phlegmate abſtra-
<pb o="187" file="0199" n="199" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
cto, extillauit Spiritus Vitrioli clarus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5599" xml:space="preserve">albus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5600" xml:space="preserve">Neque cuiquam <lb/>dubium eſſe poteſt, an pars illa reſidua in Retortâ ſit maximè ſa-<lb/>lina; </s>
  <s xml:id="echoid-s5601" xml:space="preserve">quandoquidem priùs ex Spiritu rectificando abſtractum eſt <lb/>per Balneum phlegma vſque eò, dum acidæ guttæ defluere inci-<lb/>perent, tum acidus liquor, vtique ſalinus, inditus eſt in Retor-<lb/>tam, vt Vitrioli Spiritus clarus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5602" xml:space="preserve">albus eliciatur ex illo: </s>
  <s xml:id="echoid-s5603" xml:space="preserve">id verò, <lb/>quod remanet, ſeparatis fęcibus terreis, ad ſalis naturam perti-<lb/>net, quamuis Olei nomine donetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5604" xml:space="preserve">Hoc Oleo lapidis Turcheſiæ <lb/>cutim exedunt aliqui, vt ſubiectus color appareat elegantior, <lb/>quando iam extimus color euanuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5605" xml:space="preserve">Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s5606" xml:space="preserve">quod olea, partes ſci-<lb/>licet pingues, quæ extrahuntur ex herbis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5607" xml:space="preserve">floribus ſiccis, ex <lb/>ſeminibus, ex aromatibus, non ſinè ſalis ope educuntur, cuius <lb/>congrua menſura illis additur, vt longiore, aut breuiore dige-<lb/>ſtione diſſoluat Mixti particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5608" xml:space="preserve">deſtillatione eliciatur aqua <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5609" xml:space="preserve">oleum, quod deinde ſeparatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5610" xml:space="preserve">Hinc ſatis innoteſcere videtur <lb/>ſalis efficacitas in diſſoluendis corporibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s5611" xml:space="preserve">ideoque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5612" xml:space="preserve">calci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5613" xml:space="preserve">ci-<lb/>neri quę ineſt propria virtus caloris, non niſi Sali potiſſimùm tri-<lb/>buenda eſt, cum reliqua fuerint ab igne abſumpta: </s>
  <s xml:id="echoid-s5614" xml:space="preserve">πάνΤα γὰρ <lb/>ὅσα πεπύρωτ{αι}, vt cum Ariſtotele loquar lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5615" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5616" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s5617" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5618" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5619" xml:space="preserve">ad <lb/>med. </s>
  <s xml:id="echoid-s5620" xml:space="preserve">ἔχ{ει} δ{υν}άμ{ει} θερμότητα ἐν ἀυτοῖς. </s>
  <s xml:id="echoid-s5621" xml:space="preserve">ὁρᾶν \’δ έξεςι κὶ τ{ηὺ} κονίαν <lb/>{καὶ} τ{ηὺ} τέ φραν. </s>
  <s xml:id="echoid-s5622" xml:space="preserve">*Omnia enim quæcunque ignita fuerunt, habent* <lb/>*potentiâ calorem in ſeipſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s5623" xml:space="preserve">videre autem licet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5624" xml:space="preserve">calcem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5625" xml:space="preserve">ci-* <lb/>*nerem*.</s>
  <s xml:id="echoid-s5626" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5627" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5628" xml:space="preserve">Petenda eſt igitur exarſionis explicatio non aliunde, quàm <lb/>ex naturis illis, quæ in conflagrante corpore inſident, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5629" xml:space="preserve">ignicu-<lb/>los appellitauimus, quadam vocabuli communione, ſiue Sales <lb/>ſint, ſiuè Sulphureæ particulæ, ſiuè Spiritus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5630" xml:space="preserve">Cum autem exar-<lb/>ſionem omnem efficiat exuperantia caloris corpus abſumentis, ca-<lb/>lorem verò, ſiue lenis, ſiue acer ille ſit, incitationem igniculo-<lb/>rum ſiuè blandam, ſiuè vehementem, eſſe olim conſtituerimus, <lb/>manifeſtum eſt exardeſcere non poſſe corpus aliquod, quin eius <lb/>igniculi vehementi concitatione agitentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5631" xml:space="preserve">pro ſuâ igitur quiſ-<lb/>quenaturâ dum commouetur, corporis coagmentationem ſolui ne-<lb/>ceſſe eſt, vt igneſcat.</s>
  <s xml:id="echoid-s5632" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5633" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5634" xml:space="preserve">At quærenti, Vtrùm in ligneo huius cubiculi laqueari <lb/>prorſus integro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5635" xml:space="preserve">incolumi inſit ignis, ſi ineſſe reſpondeam, non <lb/>tamen ardere, nonne ignem ab ardore ſeiungens pugnantia lo-<lb/>qui videbor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5636" xml:space="preserve">vulgo riſum mouebo? </s>
  <s xml:id="echoid-s5637" xml:space="preserve">ſi negem, continuò
<pb o="188" file="0200" n="200" rhead="Diſſertatio Septima."/>
vrgeor, vt nouam naturam gigni admittam, ſi quando <lb/>ardeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s5638" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5639" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5640" xml:space="preserve">Similes in anguſtias conijcere Paulum quendam, altiora <lb/>myſteria nimis curiosè ſcrutantem, tentauit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s5641" xml:space="preserve">Iſidorus Peluſiota <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5642" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s5643" xml:space="preserve">epiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5644" xml:space="preserve">100. </s>
  <s xml:id="echoid-s5645" xml:space="preserve">*Ignis ille*; </s>
  <s xml:id="echoid-s5646" xml:space="preserve">ait, *à quo artes ſcaturiunt, non mo-* <lb/>*dò à ferro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5647" xml:space="preserve">ære, ac lapidibus, ſed etiam ab aquis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5648" xml:space="preserve">lignis,* <lb/>*naturæ vi exilit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5649" xml:space="preserve">Hoc ergo miraculum mihi expone: </s>
  <s xml:id="echoid-s5650" xml:space="preserve">ligno ne* <lb/>*inſitus eſt? </s>
  <s xml:id="echoid-s5651" xml:space="preserve">quin igitur illum abſumit? </s>
  <s xml:id="echoid-s5652" xml:space="preserve">At non inſitus eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5653" xml:space="preserve">quo-* <lb/>*nam igitur modo ex eo creatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s5654" xml:space="preserve">Cum igitur ignis, ſinè quo nihit* <lb/>*penè, quod alicuius pretij ſit, homines machinantur (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5655" xml:space="preserve">fri-* <lb/>*gori ſuccurrit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5656" xml:space="preserve">tenebraspropulſat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5657" xml:space="preserve">ad omnem artem ac ſcien-* <lb/>*tiam adiumento eſt) nemo explicare queat, quonam pacto in lignis* <lb/>*quidem deliteſcit, nec tamen ea abſumit, cum autem foras pro-* <lb/>*ſilierit, materias eas, ex quibus procreatus eſt, abſumit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5658" xml:space="preserve">deſine,* <lb/>*quæſo, ea perſcrutari, quæ nec comprehendi poſſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5659" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s5660" xml:space="preserve">* Multa <lb/>ſunt, fateor, in Naturâ per ſe quidem admirabilia, ſed quia aſſi-<lb/>duitate quotidianâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5661" xml:space="preserve">conſuetudine oculorum aſſueſcunt ani-<lb/>mi, mirari deſinimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5662" xml:space="preserve">Huiuſmodi eſt in corporibus miſtis contra-<lb/>riarum naturarum complexio, quæ ſuas inuicem vires retundunt, <lb/>tranquillamque pacem tandiu trahunt, dum nexu permanente <lb/>cohærent; </s>
  <s xml:id="echoid-s5663" xml:space="preserve">ſed tumultus oritur, vbi primùm natura aliqua domi-<lb/>nationem, aut libertatem affectat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5664" xml:space="preserve">Ignis igitur, ſi ſubſtantiam <lb/>ipſam ſpectemus, ligno eſt inſitus, feruida quidem natura, ſed, <lb/>quandiu incolume eſt lignum, nondum feruens. </s>
  <s xml:id="echoid-s5665" xml:space="preserve">Quia verò ignis <lb/>non eſt noſtris vſibus aptus, niſi ferueat, atque Ignis nomine au-<lb/>dito vulgus illicò intelligit Ignem hunc miniſtratorium, qui ſine <lb/>ardore non eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5666" xml:space="preserve">idcirco cum vulgaris hic ignis ad ligni naturam <lb/>conſtituendam non pertineat, ſed illam potiùs corrumpat, in li-<lb/>gno non inſidere ignem dicimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s5667" xml:space="preserve">tunc autem ſolùm igne corripl<unsure/>, <lb/>quando inſita ligno ſubſtantia feruida feruere incipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5668" xml:space="preserve">Neque <lb/>magis pugnantia loquitur affirmans Ignem non ſemper ardere, <lb/>quàm ſi dixerit naturam mobilitate præditam, nonniſi amoto <lb/>impedimento, commoueri. </s>
  <s xml:id="echoid-s5669" xml:space="preserve">Quapropter quæcunque conflagrant, <lb/>non alio igne (quaſi naturâ recens genitâ) exardeſcunt præter <lb/>eum, quem in viſceribus fouebant; </s>
  <s xml:id="echoid-s5670" xml:space="preserve">à quo tamen non abſumeban-<lb/>tur, quia nondum concepto feruore agita batur, ſed inductis in per-<lb/>miſtione compedibus, aliarum naturarum complexione detinebatur, <lb/>ne feruidam naturam proderet.</s>
  <s xml:id="echoid-s5671" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="189" file="0201" n="201" rhead="Quomodo Ionis accendatur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5672" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5673" xml:space="preserve">Quis ergo illum vindicat in libertatem?</s>
  <s xml:id="echoid-s5674" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5675" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5676" xml:space="preserve">Non vna eſt ignis accendendi forma: </s>
  <s xml:id="echoid-s5677" xml:space="preserve">aliquando enim <lb/>materia admoto extrinſecùs igne ignem concipit, vt quotidie ex-<lb/>perimur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5678" xml:space="preserve">aliquando intus incluſum periculum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5679" xml:space="preserve">ſponte ſuâ <lb/>materia exardeſcit, vt foeno non ſatis exiccato contingit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5680" xml:space="preserve">aliquan-<lb/>do verò vehementi tritu elicitur ignis, ex quo non rarò pro ratio-<lb/>ne corporis ortum habet eiuſdem corporis, aliqua ſaltem ex par-<lb/>te, conflagratio.</s>
  <s xml:id="echoid-s5681" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5682" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5683" xml:space="preserve">Ignem è ſilice excutere inuenit Pyrodes Cilicis filius, ſi <lb/>Plinio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5684" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s5685" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5686" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s5687" xml:space="preserve">credimus, eundem aſſeruare in ferulâ, Pro-<lb/>metheus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5688" xml:space="preserve">Paſtoribus autem tam vtile inuentum attribuit Ouidius <lb/>lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5689" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5690" xml:space="preserve">Faſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s5691" xml:space="preserve">..</s>
  <s xml:id="echoid-s5692" xml:space="preserve">.. </s>
  <s xml:id="echoid-s5693" xml:space="preserve">*cum ſaxis paſtores ſaxa feribant, Scintillam ſubitò* <lb/>*proſiluiſſe ferunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5694" xml:space="preserve">Prima quidem perijt, stipulis excepta ſecunda* <lb/>*eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5695" xml:space="preserve">Hoc argumentum flamma Palilis habet.</s>
  <s xml:id="echoid-s5696" xml:space="preserve">* Sed non ardet ſilex, <lb/>quantæcunque excutiantur ſcintillæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s5697" xml:space="preserve">cum tamen ex lignorum <lb/>tritu accendatur aut vtrumque, aut alterum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5698" xml:space="preserve">Ignis Veſtæ, vt ait <lb/>Feſtus Pompeius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5699" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s5700" xml:space="preserve">*ſiquando interſtinctus eſſet, Virginesverbe-* <lb/>*ribus afficiebantur à Pontifice, quibus mos erat tabulam felicis* <lb/>*materiæ tandiu terebrare, quouſque exceptum ignem cribro æneo* <lb/>*Virgo in ædem ferret.</s>
  <s xml:id="echoid-s5701" xml:space="preserve">* Cuiuſmodi verò eſſet lignum illud tere-<lb/>brandum, non commemorat Feſtus, quia fortaſſe deſinitum non <lb/>fuerat, modò eſſet felix materia, hoc eſt, vtilis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5702" xml:space="preserve">opportuna. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5703" xml:space="preserve">Neque enim ex quolibet ligno indiſcriminatim ignem tritu elicere <lb/>poſſumus, ſed aliquæ arbores ad hoc potiſſimùm aptæ ſunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5704" xml:space="preserve">ac-<lb/>commodatæ, quibus ſcilicet vis caloris ineſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5705" xml:space="preserve">Hinc Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5706" xml:space="preserve">I6. </s>
  <s xml:id="echoid-s5707" xml:space="preserve"><lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5708" xml:space="preserve">40. </s>
  <s xml:id="echoid-s5709" xml:space="preserve">ſcripſit calidas eſſe arbores, morum, laurum, hederam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5710" xml:space="preserve"><lb/>omnes, è quibus igniaria fiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5711" xml:space="preserve">*Exploratorum,* inquit, *boc vſus* <lb/>*in caſtris, paſtorumque reperit, quoniam ad excutiendum ignem* <lb/>*non ſemper lapidis occaſio eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5712" xml:space="preserve">Teritur ergo lignum ligno, ignem-* <lb/>*que concipit attritu, excipiente materiâ aridi fomitis, fungi,* <lb/>*vel foliorum, facillimè conceptum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5713" xml:space="preserve">Sed nibilbederâ præſtantius,* <lb/>*quæteratur lauro, laurumque terat.</s>
  <s xml:id="echoid-s5714" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5715" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5716" xml:space="preserve">His adde (quoniam exoticis noſtratia confirmari liben-<lb/>ter audis, Gradonice) Braſilienſium morem eliciendi ignem ex li-<lb/>gnis ſe viciſſim terentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s5717" xml:space="preserve">nam teſte Guillelmo Piſone de medici-<lb/>na Braſil.</s>
  <s xml:id="echoid-s5718" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5719" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s5720" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s5721" xml:space="preserve">5: </s>
  <s xml:id="echoid-s5722" xml:space="preserve">*è colliſis lignis Caragua-tâguacû, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5723" xml:space="preserve">Imbaiba* <lb/>*alijſque ferulaceis plantis ibidem naſcentibus, ignis luculentiùs,* <lb/>*quàm ex concuſſo Silice, à Barbaris elicitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5724" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5725" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5726" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5727" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5728" xml:space="preserve">22.</s>
  <s xml:id="echoid-s5729" xml:space="preserve">
<pb o="190" file="0202" n="202" rhead="Diſſertatio Septima."/>
pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s5730" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s5731" xml:space="preserve">*ex radice arboris Ambaiba ignem in deſertis peregrinates* <lb/>*collidendo, alijſque artibus, egregiè eliciunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s5732" xml:space="preserve">* Qua autem arte id <lb/>præſtent, deſcribit Georgius Marcgrau. </s>
  <s xml:id="echoid-s5733" xml:space="preserve">in Hiſtor. </s>
  <s xml:id="echoid-s5734" xml:space="preserve">rer. </s>
  <s xml:id="echoid-s5735" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5736" xml:space="preserve">Braſil. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5737" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5738" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5739" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5740" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s5741" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s5742" xml:space="preserve">92. </s>
  <s xml:id="echoid-s5743" xml:space="preserve">*Ex Ambaiba,* inquit, *ignem ſinè pyrite &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5744" xml:space="preserve">* <lb/>*chalybe ita eliciunt Braſilienſes. </s>
  <s xml:id="echoid-s5745" xml:space="preserve">Fruſtum ligni, aut potiùs radicis* <lb/>*buius arboris ſumunt exſiccatum; </s>
  <s xml:id="echoid-s5746" xml:space="preserve">in eo faciunt foraminulum,* <lb/>*buic immittunt bacillum faſtigiatum ex duro aliquo ligno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5747" xml:space="preserve">quaſi* <lb/>*terebrando circumagunt, pedibus frustum illud immotum deti-* <lb/>*nentes, ac applicantes folia ſicea arborum, ſeu goßypium: </s>
  <s xml:id="echoid-s5748" xml:space="preserve">ſic eli-* <lb/>*ciunt ignem, prout libet.</s>
  <s xml:id="echoid-s5749" xml:space="preserve">* Loquens verò lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5750" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5751" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5752" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s5753" xml:space="preserve">de li-<lb/>gno Caraguatâ-guacû ait illud ſiccatum inſtar funiculi ſulphurati <lb/>ardere, atque ex eo ignem elici poſſe duriore ligno applicato. </s>
  <s xml:id="echoid-s5754" xml:space="preserve">Et <lb/>apud eundem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5755" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s5756" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5757" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5758" xml:space="preserve">in Annotat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5759" xml:space="preserve">Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s5760" xml:space="preserve">de Laët ex Franciſco Xi-<lb/>menez, Achiotl (idem eſt cum Vrucu Braſilienſium) *eſt arbor mo-* <lb/>*le, trunco, figuraque omnino Aurantiæ ſimilis: </s>
  <s xml:id="echoid-s5761" xml:space="preserve">materies ſpinoſa &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5762" xml:space="preserve">* <lb/>*candida, quæ vtilis est ad ignem eliciendum inſtar ſilicis confri-* <lb/>*cando interſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s5763" xml:space="preserve">* Quantum autem frictus valeat, etiam ſi non ſint <lb/>ferulacea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5764" xml:space="preserve">exotica ligna, ſatis docetid, quod legimus in Dia-<lb/>rio Nautico Iacobi le Maire anno 1615. </s>
  <s xml:id="echoid-s5765" xml:space="preserve">die 6. </s>
  <s xml:id="echoid-s5766" xml:space="preserve">Decembris, ſub al-<lb/>titudine Poli gr.</s>
  <s xml:id="echoid-s5767" xml:space="preserve">47. </s>
  <s xml:id="echoid-s5768" xml:space="preserve">min.</s>
  <s xml:id="echoid-s5769" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s5770" xml:space="preserve">ad latus Septentrionale Portûs *Deſire;</s>
  <s xml:id="echoid-s5771" xml:space="preserve">* <lb/>vbi hæc habentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s5772" xml:space="preserve">*Atque bìc conſultum iudicauimus aliquandiu* <lb/>*ſubſiſtere, nec in apertum nos Oceanum dare, ne Maris æſtu retro-* <lb/>*ferremur, qui bìc loci tantâ rapiditate in Auſtrum fertur, vt demiſ-* <lb/>*ſus funis anchorarius, veloci nauis raptu, foraminis, per quòdrue-* <lb/>*bat, latera margineſque accenderet, vt fumigans lignum aquâ reſtin-* <lb/>*gui neceſſe eſſet.</s>
  <s xml:id="echoid-s5773" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5774" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5775" xml:space="preserve">Hæc omnia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5776" xml:space="preserve">multa huiuſmodi, quæ poſſem facilè <lb/>congerere, niſires eſſet extra omnem controuerſiam experimentis <lb/>plurimis teſtata, ſatis oſtendunt, non aliunde, ignem peten-<lb/>dum eſſe, à quo lignum accenditur, quàm ex ipſo ligno, quod <lb/>teritur; </s>
  <s xml:id="echoid-s5777" xml:space="preserve">adeò vt præclarè dixerit D. </s>
  <s xml:id="echoid-s5778" xml:space="preserve">Gregorius Nazianzenus à S. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5779" xml:space="preserve">Dorotheo laudatus ſerm.</s>
  <s xml:id="echoid-s5780" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s5781" xml:space="preserve">ante med. </s>
  <s xml:id="echoid-s5782" xml:space="preserve">*Ignis, materiæ fœtus &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s5783" xml:space="preserve">* <lb/>*germen eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5784" xml:space="preserve">ipſam materiam conſumit, velut malitia malos de-* <lb/>*perdit.</s>
  <s xml:id="echoid-s5785" xml:space="preserve">* Neque enim audiendi ſunt, qui in illo lignorum conflictu <lb/>ita aërem conteri exiſtimant, vt ex eo ignis gignatur, aëre ſcili-<lb/>cet in ignis naturam tranſeunte. </s>
  <s xml:id="echoid-s5786" xml:space="preserve">Nam illa aëris in ignem conuer-<lb/>ſio non temerè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5787" xml:space="preserve">nullâ ratione aſſerenda, ſed validioribus argu-<lb/>mentis ſtabilienda priùs eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s5788" xml:space="preserve">ſiquidem duriſſimam glaciem ſi te-
<pb o="191" file="0203" n="203" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
rat ligneus bacillus, ſiue ex hederâ, ſiue ex lauro deſumptus, vti-<lb/>que aër non minùs comminuitur, quàm ſi lignum aliud ſiue laurum, <lb/>ſiue hederam, idem bacillus tereret, nec tamen aër inignis natu-<lb/>ram tranſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s5789" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5790" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5791" xml:space="preserve">Non quæcunque, delectu omni &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5792" xml:space="preserve">diſcrimine remoto, <lb/>incendi poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5793" xml:space="preserve">ſed vt Ariſtoteles docet lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5794" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5795" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s5796" xml:space="preserve">ſumma 3. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5797" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5798" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s5799" xml:space="preserve">poſt med. </s>
  <s xml:id="echoid-s5800" xml:space="preserve">ἔςι δὲ καυςὰ, ὅσα ἔ χ{ει} πόρους δεκτικούς πυρὸς, <lb/>{καὶ} ὑγρότητα ἐν τοῖς κα\’τ ἐυθυψρίαν πόροις ἀ{σθ}ενεςέραν πυρός. </s>
  <s xml:id="echoid-s5801" xml:space="preserve">ὅσα <lb/>δὲ ἢ μὴ ἐχ{ει}, ἢ ἰχυροτέραν, \~ὁιον κρύςαλλος, {καὶ} τὰ σφόδρα χλωρὰ, <lb/>ἀκαυςά. </s>
  <s xml:id="echoid-s5802" xml:space="preserve">*ſunt autem combuſtibilia, quæcunque babent meatus ſuſce-* <lb/>*ptiuos ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5803" xml:space="preserve">bumiditatem in ijs, qui ſecundùm directum,* <lb/>*meatibus debiliorem igne: </s>
  <s xml:id="echoid-s5804" xml:space="preserve">quæcunque autem aut non babent* (poros <lb/>capaces) aut fortiorem (humiditatem habent) *velut glacies, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5805" xml:space="preserve">quæ* <lb/>*valdè uiridia ſunt, incombuſtibilia.</s>
  <s xml:id="echoid-s5806" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5807" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5808" xml:space="preserve">Ideò ſicca eſſe oportet ligna, vt ex eorum tritu accendi <lb/>poſſit ignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s5809" xml:space="preserve">ſietenim humore redundent, lentorem habent parti-<lb/>culæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5810" xml:space="preserve">flexibilitatem, cum potiùs friabiles eſſe conueniat, vt <lb/>in illo conflictu luxatione diſſolui incipiat compages, tùm Spiritus <lb/>vnâ cum Sulphure eluctantes Terræ permiſtæ vincula, atque poros <lb/>ligni peruagantes (quos vtique humore non obſtrui neceſſe eſt) ſuo <lb/>impulſu concutiant obuias particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5811" xml:space="preserve">coagmentatos in illis <lb/>cum aquâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5812" xml:space="preserve">terrâ igniculos ad defectionem ſollicitent: </s>
  <s xml:id="echoid-s5813" xml:space="preserve">vbi enim <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5814" xml:space="preserve">Sulphureas particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5815" xml:space="preserve">Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5816" xml:space="preserve">Sales Volatiles plures <lb/>libertatem nactos fuiſſe contigerit, collatis viribus proximas li-<lb/>gni partes impetunt, atque illas celerrimè commoti diſſoluunt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5817" xml:space="preserve">Qua in agitatione ſpatia ampliora querentes proſiliunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5818" xml:space="preserve">proxi-<lb/>mum fomitem, ſi quem repererint, corripiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5819" xml:space="preserve">Citò autem in <lb/>fomite propagatur, atque ampliſicatur ignis, quia materia arida <lb/>eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5820" xml:space="preserve">rara adeò, vt immiſſi igniculi facillimè per tam multos il-<lb/>lius meatus excurrere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5821" xml:space="preserve">plures ſubinde particulas ſulphureas <lb/>commouere, ac diſſoluere valeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5822" xml:space="preserve">Hinc fomite, ſtipulâ nimi-<lb/>rum, folijs aridis, paleis, papyro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5823" xml:space="preserve">ſimilibus vtimur ad accen-<lb/>denda ſarmenta, atque his ad craſſiora ligna comburenda, vt mul-<lb/>ti igniculi, potiſſimùm ſulphurei atque ſpiritus, è fomite vno impetu <lb/>erumpentes aggrediantur plures ſarmentorum particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5824" xml:space="preserve">in eo-<lb/>rum meatus per vim ſe inſinuent, vbi ſimili agitatione tumultuan-<lb/>tes horum Sulphur, atque Spiritum, ac Salem volatilem impel-<lb/>lunt, commouent, exagitant vſque eò, dum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5825" xml:space="preserve">iſti in libertatem
<pb o="192" file="0204" n="204" rhead="Diſſertatio Septima."/>
vindicati ad interiora ligni proſerpant pro ſuâ quiſque mobilitate, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5826" xml:space="preserve">incendium promoueant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5827" xml:space="preserve">Sic apud Virgilium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5828" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s5829" xml:space="preserve">Æneid.</s>
  <s xml:id="echoid-s5830" xml:space="preserve">..</s>
  <s xml:id="echoid-s5831" xml:space="preserve">..</s>
  <s xml:id="echoid-s5832" xml:space="preserve">. <lb/>*primùm ſilicis ſcintillam excudit Achates, ſuſoepitque ignem fo-* <lb/>*lijs, atque arida circum Nutrimenta dedit, rapuitque in fomite* <lb/>*flammam.</s>
  <s xml:id="echoid-s5833" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5834" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5835" xml:space="preserve">Satis dilucidè explicata mihi videtur incenſio ex tritu, <lb/>eiuſque propagatio in fomite &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5836" xml:space="preserve">in materiâ, neque aliquid circa <lb/>ignem noſtrum vulgarem contingere videmus, cuius explicatio-<lb/>nem hinc petere nequeamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5837" xml:space="preserve">Quamuis autem tuæ ſententiæ fi-<lb/>dem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5838" xml:space="preserve">autoritatem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5839" xml:space="preserve">ſirmamentum adiungere meâ oratio-<lb/>ne non ſit opus, ſi per vos licet, quid mihi antè aliquot an-<lb/>nos à præſenti diſputatione non alienum acciderit, expo-<lb/>nam.</s>
  <s xml:id="echoid-s5840" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5841" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5842" xml:space="preserve">Auidiſſimè excipio, quæcunque ad me docendum, <lb/>vel dedocendum, opportunitatis aliquid aut adiumenti ha-<lb/>bent.</s>
  <s xml:id="echoid-s5843" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5844" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5845" xml:space="preserve">Iuſſeram carbones in minutiſſimos puluiſculos contun-<lb/>di; </s>
  <s xml:id="echoid-s5846" xml:space="preserve">tùm illis in aceruum aggeſtis ardentem prunam admoui ita, vt <lb/>proximæ carbonum particulæ extinctæ ignem aliquatenus conci-<lb/>perent; </s>
  <s xml:id="echoid-s5847" xml:space="preserve">ſed, amotâ prunâ, non ſerpebat ignis ad conſequentes <lb/>carbonum particulas depaſcendas, verùm extinguebatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5848" xml:space="preserve">Carbo-<lb/>num pulueri immiſcui ferè tantundem ceruſſæ comminutæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5849" xml:space="preserve">mi-<lb/>ſturæ color ſubobſcurum cineris colorem æmulabatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5850" xml:space="preserve">Admoui de-<lb/>nuò candentem prunam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5851" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5852" xml:space="preserve">miſtura adeò feliciter ignem concepit, <lb/>atque ſeruauit, vt diu durauerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5853" xml:space="preserve">nihil demum reliquum fuerit <lb/>præter maſſulam ſubalbicantem ruditer concretam, quam procli-<lb/>ue eſt exiſtimare coaluiſſe ex ceruſſæ particulis vi caloris coëunti-<lb/>bus. </s>
  <s xml:id="echoid-s5854" xml:space="preserve">Mirabantur autem, quicunque aderant, quid cauſæ fue-<lb/>rit, quare, cum neque puluiſculi carbonum, neque ceruſſa ſepa-<lb/>ratim arderent, permiſti atque confuſi arderent; </s>
  <s xml:id="echoid-s5855" xml:space="preserve">neque enim <lb/>videbant, cur ad gignendam (vt ipſi quidem opinabantur) ignis <lb/>formam non ſatis eſſet carbo comminutus, qui integer eaſdem <lb/>particulas effectrici cauſæ ſubminiſtrâſſet opportunam materiam <lb/>ad nouæ formæ ignis eductionem: </s>
  <s xml:id="echoid-s5856" xml:space="preserve">Nam de ceruſſâ ex plumbo va-<lb/>pore aceti genitâ facilè conſtabat, ſeorſim ineptam eſſe ad conci-<lb/>piendum ignem: </s>
  <s xml:id="echoid-s5857" xml:space="preserve">quid verò hæc cum puluiſculis carbonum ruditer <lb/>confuſa tribuere poſſet, non ſatis intelligebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5858" xml:space="preserve">Verùm ſi nihil <lb/>gigni oporteat in exarſione, ſed ſolùm ab immiſſis igniculis opus
<pb o="193" file="0205" n="205" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
ſit carbonum Sulphur atque Spiritum concitari in motum, adeo-<lb/>que particulas diſſolui, res videtur carere diſſicultate. </s>
  <s xml:id="echoid-s5859" xml:space="preserve">Sienim, vt <lb/>ſuperioribus diebus innuebam ex Ariſtotele Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s5860" xml:space="preserve">ſect.</s>
  <s xml:id="echoid-s5861" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s5862" xml:space="preserve">quſae;</s>
  <s xml:id="echoid-s5863" xml:space="preserve">ſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s5864" xml:space="preserve">22. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5865" xml:space="preserve">*vix illa eliquant, quæ facilè tranſmeant, contrà celerrimè diri-* <lb/>*munt, quæ per vim ſe intrudunt,* id quoquè in vſtione dicendum <lb/>videtur, videlicet igniculis commotis exarſionem promoueri non <lb/>poſſe, ſi illis pateat multo facilior exitus ad auolandum, quàm <lb/>aditus in poros corporis comburendi, ſiue id ex meatuum angu-<lb/>ſtiâ, ſiue ex igniculorum paucitate contingat: </s>
  <s xml:id="echoid-s5866" xml:space="preserve">Fieri ſiquidem po-<lb/>teſt, vt amplior quidem ſit exitus, quàm meatuum oſcula, mul-<lb/>titudo tamen, aut vehementia igniculorum ſibi ipſa moram in-<lb/>ferat, ne omnes ſimul erumpant, adeoque interea, dum in mo-<lb/>liendâ eruptione momentum temporis teritur, igniculi aliqui ſe <lb/>per vim in poros corporis anguſtiores intrudant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5867" xml:space="preserve">compagem diſ-<lb/>ſoluendo, corporis eiuſdem igniculos ad ſimilem commotionem <lb/>proritent. </s>
  <s xml:id="echoid-s5868" xml:space="preserve">Hinc quia ſingulorum puluiſculorum pori exiliores ſunt <lb/>intercapedine, qua puluiſculi ipſi diſiunguntur, igniculi proſi-<lb/>lientes ex puluiſculis illis, quos primùm proxima pruna incendit, <lb/>cum pauci ſint, facillimè permeant per huiuſmodi interualla, quin <lb/>ſubeant poros aliorum puluiſculorum, qui propterea non accen-<lb/>duntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5869" xml:space="preserve">Quando verò ceruſſa permiſta eſt carbonum puluiſculis, <lb/>illa plumbeam adhuc naturam redolens, virtute igniculorum à <lb/>candente prunâ tranſmiſſorum liquata complectitur puluiſculos <lb/>aliquot carbonum, adeò vt ab ardentibus iam puluiſculis erum-<lb/>pentes igniculi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5870" xml:space="preserve">in hos puluiſculos, quos ceruſſæ liquatæ parti-<lb/>cula complectitur, incurrentes non valeant tranſmeare; </s>
  <s xml:id="echoid-s5871" xml:space="preserve">ac propte-<lb/>rea carbonum puluiſculos incendant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5872" xml:space="preserve">ex quibus ſimiliter exilien-<lb/>tes igniculi alias ſubinde ceruſſæ particulas proximas eliquant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5873" xml:space="preserve"><lb/>eadem ratione carbonum comminutorum exarſionem propagant. </s>
  <s xml:id="echoid-s5874" xml:space="preserve"><lb/>Ignis autem ampliſicatus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5875" xml:space="preserve">faciliùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5876" xml:space="preserve">vberiùs peruagatur in-<lb/>teriores acerui partes, nam carbonum plures puluiſculos cir-<lb/>cumplexus illos incendit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5877" xml:space="preserve">proximas ceruſſæ particulas eli-<lb/>quat.</s>
  <s xml:id="echoid-s5878" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5879" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5880" xml:space="preserve">Hoc tamen animaduertendum, interiores illas cauernu-<lb/>las non modò non ſemper obeſſe conſlagrationi, ſed etiam adiu-<lb/>mente<unsure/> eſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s5881" xml:space="preserve">cum enim in eas deuenerint tumultuantes igniculi, ibi <lb/>ſe liberiùs explicant, ac celeriùs agitati inuadunt proximas parti-<lb/>culas maiore impulſu, faciliùſque diſſolutâ compage earum igni-
<pb o="194" file="0206" n="206" rhead="Diſſertatio Septima."/>
culos diſſipant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5882" xml:space="preserve">incendium augent. </s>
  <s xml:id="echoid-s5883" xml:space="preserve">Hinc ligna, cuiuſmodi bu-<lb/>xum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5884" xml:space="preserve">ebenum eſſe omnes nôrunt, quorum ſtamina nimis ſpiſſa, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5885" xml:space="preserve">partes densè coagmentatæ, non adeò feliciter ardent, quia <lb/>igniculi-difficulter penetrant in interiores poros, nec illis in angu-<lb/>ftijs celeriter agitari poſſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s5886" xml:space="preserve">ideo de Buxo loquens Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5887" xml:space="preserve">16. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5888" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5889" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s5890" xml:space="preserve">ait, *in igne quoquè duritia, quæ ferro, nec flammâ, nec* <lb/>*carbone vtili.</s>
  <s xml:id="echoid-s5891" xml:space="preserve">* Contrà verò quæ tenui conſtant texturâ, vt minus <lb/>habent ſalis ſixi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5892" xml:space="preserve">terræ, ita Sulphure atque Spiritibus abundant, <lb/>pro ratione corporis; </s>
  <s xml:id="echoid-s5893" xml:space="preserve">propterea faciliùs conſlagrant, igniculis liberè <lb/>perreptantibus, ac celeriùs commotis.</s>
  <s xml:id="echoid-s5894" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5895" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5896" xml:space="preserve">Res eſt ita aperta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5897" xml:space="preserve">manifeſta, vt exempla adiungere <lb/>ſuperuacaneum ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5898" xml:space="preserve">illud tamen, quod de cauernulis aptiſſimè <lb/>animaduertiſti, videtur illuſtrari poſſe ijs, quæ de Iaracatiâ ſcri-<lb/>pſit Guillelmus Piſo de Medicina Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s5899" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5900" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s5901" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5902" xml:space="preserve">63. </s>
  <s xml:id="echoid-s5903" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s5904" xml:space="preserve">100. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5905" xml:space="preserve">*Trunco eſt,* inquit, *admodum ſpinoſo, eoque rectiſſimo Iaracatia.</s>
  <s xml:id="echoid-s5906" xml:space="preserve">* <lb/>*Caudicis medulla eſt Sambuci medullâ facilè mollior; </s>
  <s xml:id="echoid-s5907" xml:space="preserve">quæ ſectâ* <lb/>*arbore continuò exiccatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5908" xml:space="preserve">abitque in leuiſſimum puluerem, qui* <lb/>*decidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s5909" xml:space="preserve">moxque ablato ſpinoſo cortice relinquitur ſcapus concauus* <lb/>*arundine leuior, miris cancellis quaſi ex arte mirè fabricatus:</s>
  <s xml:id="echoid-s5910" xml:space="preserve">* <lb/>*qui ſi ab igne accendatur, flammam luculenter fouet, faciſque* <lb/>*loco nobis iter facientibus de noste inſeruiebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s5911" xml:space="preserve">* Ligneæ ſcilicet <lb/>particulæ cancellatim poſitæ à peruagante flammâ corripiuntur, <lb/>cui ſpatium patet, in quo ſe explicet, ac dilatet. </s>
  <s xml:id="echoid-s5912" xml:space="preserve">Sic aliquando <lb/>à ruſticis quibuſdam obſeruaui nocturnum lumen in ſuo mapali, <lb/>abſque olei diſpendio, nutriri accenſo ſuper laterem fruſtulo li-<lb/>gneo vix nucem æquante, quod valdè claram emittebat flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s5913" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5914" xml:space="preserve">vno poſt non modicum tempus abſumpto aliud ſubſtituebant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5915" xml:space="preserve"><lb/>Cum autem interrogâſſem, quidillud eſſet, accepi nil aliud eſſe <lb/>quàm ſeruatos ex conciſâ quercu nodos contuſos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5916" xml:space="preserve">optimè exic-<lb/>catos: </s>
  <s xml:id="echoid-s5917" xml:space="preserve">Exillâ nimirum contuſione factum eſt, vt partes diſiunge-<lb/>rentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5918" xml:space="preserve">abſumpto humore aqueo relinquerentur inanitates, in <lb/>quibus flamma pererrans conflagrationem promoueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s5919" xml:space="preserve">Subue-<lb/>reor tamen, vtrùm fuerint illæ nodoſæ ligni partes, an potiùs pi-<lb/>lulæ, de quibus ait Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5920" xml:space="preserve">16.</s>
  <s xml:id="echoid-s5921" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5922" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s5923" xml:space="preserve">Naſcuntur in eo (ſcilicet <lb/>in Robore) *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5924" xml:space="preserve">piluæ nucibus non abſimiles, intus babentes floc-* <lb/>*cos molles lucernarum luminibus aptos, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5925" xml:space="preserve">ſinè oleo flagrant.</s>
  <s xml:id="echoid-s5926" xml:space="preserve">* <lb/>Sed quæcunque tandem fuerit materia illa, certè interſita habebat <lb/>ſpatiola, in quibus flamma perreptare poſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s5927" xml:space="preserve">Neque alia ſubeſo<unsure/>
<pb o="195" file="0207" n="207" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
cauſa, curſæpè ſarmenta in faſcem colligata ſolui iubemus atque <lb/>laxari, vt citiùs vberior flamma exiliat, niſi vt erumpentium <lb/>ex vno ligno igniculorum agitationi amplius ſpatium pateat <lb/>quò validiùs commoti irrumpant in proxima ligna.</s>
  <s xml:id="echoid-s5928" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5929" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5930" xml:space="preserve">Cum itaque illa facilè ignem concipiant, quæ patenti-<lb/>bus poris excipiunt immiſſos igniculos, atque celeriùs conflagrent, <lb/>ſi diſſoluti Spiritus vnâ cum Sulphure in omne corpus liberè perma-<lb/>nare poſſint; </s>
  <s xml:id="echoid-s5931" xml:space="preserve">ex contrario ægrè ignem admittere dicenda erunt <lb/>illa, quorum obſtructi ſunt pori, quamuis cœteroqui non ſint <lb/>ad exardeſcendum difficilia. </s>
  <s xml:id="echoid-s5932" xml:space="preserve">Sic materiam viſco illitam non arde-<lb/>re affirmat Theophraſtus: </s>
  <s xml:id="echoid-s5933" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5934" xml:space="preserve">Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s5935" xml:space="preserve">29.</s>
  <s xml:id="echoid-s5936" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s5937" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s5938" xml:space="preserve">de ouorum gal-<lb/>linæ præſtantiâ loquens ait, *Vis verò tanta eſt, vt lignum per fu-* <lb/>*ſum ouo non ardeat, ac ne veſtis quidem contacta aduratur:</s>
  <s xml:id="echoid-s5939" xml:space="preserve">* in ob-<lb/>ſtructos ſcilicet viſco, aut oui albumine, poros non facilè ſe inſi-<lb/>nuatignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s5940" xml:space="preserve">Sic pariter æqualibus partibus Aluminis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5941" xml:space="preserve">Ichtyocol-<lb/>læ cum aceto permiſtis ſiquid imbutum fuerit, non comburi di-<lb/>citur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5942" xml:space="preserve">Huc fortaſſe ſpectat medicamentum (eonomine, vt docet <lb/>Caius Iureconſultus de Verborum ſigniſicatione, omne contine-<lb/>tur, quod adhibitum naturam eius, cui adhibitum eſt, mutat) <lb/>quod mihi neſcio quis aliquando præſcripſit, ne literæ poſſint com-<lb/>buri. </s>
  <s xml:id="echoid-s5943" xml:space="preserve">Accipe, aiebat, acetum acerrimum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5944" xml:space="preserve">ouorum albumina; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5945" xml:space="preserve">in quibus dilue, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5946" xml:space="preserve">coagita hydrargyrum; </s>
  <s xml:id="echoid-s5947" xml:space="preserve">eaque miſcellaneâ pa-<lb/>pyrum terinunge, ac toties reſicca: </s>
  <s xml:id="echoid-s5948" xml:space="preserve">poſtea ibi ſcribe, quicquid <lb/>viſum fuerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5949" xml:space="preserve">in ignem proijce: </s>
  <s xml:id="echoid-s5950" xml:space="preserve">videbis abſque vllâ combu-<lb/>ſtione reſilire. </s>
  <s xml:id="echoid-s5951" xml:space="preserve">Hæc ille. </s>
  <s xml:id="echoid-s5952" xml:space="preserve">Dubitanter tamen ſoli meatuum obſtru-<lb/>ctioni hoc tribuerem, ſed reſilientis chartæ motus, quo exarſionem <lb/>declinat, adſcribendus potiùs videtur particulis Mercurij, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5953" xml:space="preserve">ſalibus <lb/>ab aceto relictis in papyri poris.</s>
  <s xml:id="echoid-s5954" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5955" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s5956" xml:space="preserve">Haud temerè ſuſpicaris petendam eſſe cauſam à particu-<lb/>larum poros obſtruentium naturâ nam ſi oleo imbuta fuiſſet char-<lb/>ta, vtique pori fuiſſent oleo pleni, nec quicquam impedimenti <lb/>attuliſſet conflagrationi; </s>
  <s xml:id="echoid-s5957" xml:space="preserve">hydrargyrum verò neque albumen oui <lb/>ea ſunt, quæ igneſcere poſſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s5958" xml:space="preserve">ſed neque acetum, quod, vtpote <lb/>acerrimum, ſalem valdè exaltatum continet, atque Spiritus ita à <lb/>Sale comprehenſos, vt quaſi fixam naturam induerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s5959" xml:space="preserve">propte-<lb/>rea ſicut in deſtillatione aceti, vt omnibus acidis contingit, pri-<lb/>mùm Phlegma, deinde Spiritus elicitur, ita quando charta ace-<lb/>to illo delibuta leni aëris calore reſiccata eſt, in vaporem abijt pars
<pb o="196" file="0208" n="208" rhead="Diſſertatio Septima."/>
aceti phlegmatica, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5960" xml:space="preserve">Salreliquus fuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5961" xml:space="preserve">Porrò Sal inflammabili-<lb/>tati reſiſtit, quatenus partes ſulphureas detinet illis implexus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5962" xml:space="preserve"><lb/>prohibet, ne erumpant: </s>
  <s xml:id="echoid-s5963" xml:space="preserve">igitur chartæ vnitus ſal ſimul cum parti-<lb/>culis hydrargyri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5964" xml:space="preserve">albuminis, efficere poteſt, ne charta ignem <lb/>concipiat, ſed potiùs vi hydrargyri in flatum abeuntis, ab igne <lb/>reſiliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s5965" xml:space="preserve">Non poteram ſatis mirari, quæ de herbâ neſcio qua nar-<lb/>rat Atlas Sinicus in Præfatione pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s5966" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s5967" xml:space="preserve">vbi de Tartaris Orientali-<lb/>bus loquitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5968" xml:space="preserve">*Est herba quædam,* inquit (longè diſſimilis Ariani-<lb/>dis herbæ, quam ex Democrito refert Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s5969" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s5970" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s5971" xml:space="preserve">17. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s5972" xml:space="preserve">*in Arianis gigni igneam colore, colligi cum Sol in Leone ſit,* <lb/>*buius tactu peruncta oleo ligna accendi,* excitatis fortaſſe ex olei <lb/>contactu Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5973" xml:space="preserve">Sulphure in herbâ exiſtentibus, ſuaque agita-<lb/>tione oleum ipſum tenuiter ligno inductum, ſimulque cum eo li-<lb/>gni illiti particulas diſſoluentibus) *quam ſupra lapides naſci aiunt:</s>
  <s xml:id="echoid-s5974" xml:space="preserve">* <lb/>*bæc incombuſtibilis eſt, tametſi in igneminiecta diutiſſimè in eo hæ-* <lb/>*ſerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s5975" xml:space="preserve">rubeſcit quidem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5976" xml:space="preserve">igneſcit aliquomodo; </s>
  <s xml:id="echoid-s5977" xml:space="preserve">at educta ex igne* <lb/>*quàm mox pristinam albedinem recuperat, nonnibil in cineritium* <lb/>*colorem declinantem. </s>
  <s xml:id="echoid-s5978" xml:space="preserve">Haud ita longè excreſcit, ſed inſtar cannabi* <lb/>*breuioris fert capillitium, non tamen illi par eſt robore ac firmita-* <lb/>*te, ſed longè citiùs frangitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s5979" xml:space="preserve">Aquæ impoſita in lutum abit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5980" xml:space="preserve">ſta-* <lb/>*timque corrumpitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s5981" xml:space="preserve">* Et paucis interiectis addit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5982" xml:space="preserve">*Ex hac herbâ T ar-* <lb/>*tari ellychnium concinnant perpetuum, quod nunquam emungen-* <lb/>*dum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s5983" xml:space="preserve">ſed cùm ſordibus concreſcentibus oppletur aliquantum,* <lb/>*tantùm conijciendum in ignem, putreſque illi adbærentes fungi poſt* <lb/>*vstionem abstergendi, cum incorrupta igni illius perſtet materia.</s>
  <s xml:id="echoid-s5984" xml:space="preserve">* <lb/>Verùm hæc paulo attentiùs perpendens coniecturâ ducor ad ſuſpi-<lb/>candum herbam illam potiſſimùm ex plurimo Sale fixo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5985" xml:space="preserve">terrâ <lb/>compactam, cum exiguâ admiſtione Sulphuris Spirituum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5986" xml:space="preserve">hu-<lb/>moris, quorum nexum ſoluere non valet externus ignis, cui tan-<lb/>tummodo datur igniculos immittere in particularum interualla, <lb/>quemadmodum cum incandeſcit ferrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s5987" xml:space="preserve">Suadet enim plurimum <lb/>Salem terræ iunctum in herbâ illâ ſtatuere tum natale ſolum, quip-<lb/>pe lapidibus, quibus innaſcitur, cognata eſt hæc materia; </s>
  <s xml:id="echoid-s5988" xml:space="preserve">tum <lb/>natiuus color ſubalbicans, quem igne amoto recuperat, hoc ſci-<lb/>licet indicium eſt modici Sulphuris à terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5989" xml:space="preserve">Sale arctè compre-<lb/>henſi, ideoque nullum ab igne detrimentum paſſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s5990" xml:space="preserve">tum caulis mi-<lb/>nimum lentus aut flexilis, cum ſit cannabi fragilior; </s>
  <s xml:id="echoid-s5991" xml:space="preserve">tum maxi-<lb/>mè quòd in aquâ ſtatim corrumpitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5992" xml:space="preserve">abit in lutum, Sale ni-
<pb o="197" file="0209" n="209" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
mirum in aquâ ſoluto, terra admiſta ſubſidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s5993" xml:space="preserve">Quod verò hinc el-<lb/>lychnium perpetuum conſiciatur, conſequens eſt, cum pinguia <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5994" xml:space="preserve">oleoſa ſalem non ſoluant, ſicut aquea, flamma verò erumpens <lb/>non tantæ ſit efficacitatis, vt valeat arctum Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s5995" xml:space="preserve">terræ comple-<lb/>xum ſoluere: </s>
  <s xml:id="echoid-s5996" xml:space="preserve">id quod fortaſſe Chymicus artifex in Retortâ, <lb/>adminiſtratis ex artis præſcripto caloris gradibus, obti-<lb/>neret.</s>
  <s xml:id="echoid-s5997" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s5998" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s5999" xml:space="preserve">Iſtane eadem eſt cauſa, cur Larix, vt ſcribit Vitruuius <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6000" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6001" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6002" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s6003" xml:space="preserve">*flammam exigni non recipit, nec ipſe poteſt per ſe* <lb/>*ardere, niſi (vti ſaxum in fornace ad calcem coquendam) alijs* <lb/>*lignis vratur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6004" xml:space="preserve">nec tamen tunc flammam recipit, nec carbonem* <lb/>*remittit, ſed longo ſpatio tardè conſumitur?</s>
  <s xml:id="echoid-s6005" xml:space="preserve">* Nam grauitas ligni <lb/>non innatantis aquæ Salem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6006" xml:space="preserve">terram in Larice abundare indicat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6007" xml:space="preserve">meatuum obſtructio, quos anguſtos implet reſina, igniculis <lb/>facilem ingreſſum atque progreſſum negat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6008" xml:space="preserve">ideò ſubdit Vitruuius, <lb/>*Humore ex terreno est materia ſpiſsè ſolidata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6009" xml:space="preserve">non babens* <lb/>*ſpatia foraminum, quà poſſit ignis penetrare, reijcitque eius vim,* <lb/>*nec patitur ab eo ſibi citò noceri; </s>
  <s xml:id="echoid-s6010" xml:space="preserve">propterque pondus ab aquâ non* <lb/>*ſuſtinetur, ſed cùm portatur, aut in nauibus, aut ſupra abiegnas* <lb/>*rates collocatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6011" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6012" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6013" xml:space="preserve">Non aliam equidem arbitror ſubeſſe cauſam, præter hanc, <lb/>quod Salis fixi particulæ terram arctè complexæ intercluſas ſulphu-<lb/>ris particulas (quibus, atque humore reſina plurimum conſtat) <lb/>prohibent, ne facilè pro ſuâ naturâ commoueri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6014" xml:space="preserve">agitari valeant <lb/>ab ijs, qui primò immittuntur, igniculis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6015" xml:space="preserve">propterea iſti irrito co-<lb/>natu irrumpentes in laricis lignum reſiliunt, flammamque refle-<lb/>ctunt, adeò vt hoc videatur flammas dedignari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6016" xml:space="preserve">velle à ſe diſ-<lb/>cutere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6017" xml:space="preserve">quemadmodum facili experimento conſtare poteſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6018" xml:space="preserve">in <lb/>illum Vitruuij locum obſeruârunt Barbarus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6019" xml:space="preserve">Philander. </s>
  <s xml:id="echoid-s6020" xml:space="preserve">Cœte-<lb/>rùm vbi incurrens ignis iteratis impulſibus demum tot particu las <lb/>abſtraxit, vtiam Spiritus atque Sulphureæ Laricis particulæ ab <lb/>ingredientibus igniculis concitatæ ſpatium inueniant, in quo agi-<lb/>tari poſſint, incipit lignum diſſolui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6021" xml:space="preserve">ardere: </s>
  <s xml:id="echoid-s6022" xml:space="preserve">quia tamen non pro-<lb/>ſiliunt exardeſcentes particulæ tam vehementi impetu, quantus <lb/>ad flammam excitandam requiritur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6023" xml:space="preserve">ſenſim calor ſibi viam ape-<lb/>riens ad interiora ſerpit, idcirco larix lentè conſumitur, contra <lb/>quàmaccidat abieti, *quæceleriter accenditur, quòd, quæ inest* <lb/>*in eo corpore raritas aëris patens, accipit ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6024" xml:space="preserve">ita vehemen-*
<pb o="198" file="0210" n="210" rhead="Diſſertatio Septima."/>
*tem ex ſe mittit flammam,* vtibidem loquitur Vitruuius. </s>
  <s xml:id="echoid-s6025" xml:space="preserve">Ne-<lb/>que his, quæ de Larice ille ſcripſit, obſtat, quòd ad excoquendas <lb/>ferri venas larigni carbonis vſus ſit tum in Valle Solis Tridentinæ <lb/>ditionis, tum in Vallibus Brixienſibus Cammonicâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6026" xml:space="preserve">Tropiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s6027" xml:space="preserve">ibi <lb/>enim in vſtrinâ continuo flatu excitatur ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6028" xml:space="preserve">accenſi carbones <lb/>(minus habentes humoris aquei, quàm integrum lignum) pluri-<lb/>mi proximi ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6029" xml:space="preserve">Vitruuius verò loquitur de Larice, quatenus <lb/>lignum in ſtructuris vtile eſt ad liberanda periculo ædiſicia ab traie-<lb/>ctionibus incendiorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s6030" xml:space="preserve">Nimirum vbi in ſtruem congeſti ſunt car-<lb/>bones, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6031" xml:space="preserve">follium flatu extimulatur ignis, non ſolùm in vno car-<lb/>bone ſerpit ardor ex proprijs igniculis ſponte ſuâ agitatis, ſed etiam <lb/>erumpentes repellunturà flatu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6032" xml:space="preserve">ad alias partes non accenſas <lb/>propelluntur, immò in illum eundem irrumpunt exilientes à pro-<lb/>ximis carbonibus alij igniculi: </s>
  <s xml:id="echoid-s6033" xml:space="preserve">Ex quo fit, vt alacriùs ardeant <lb/>omnes mutuo quodam tranſmiſſorum igniculorum commercio, ſe-<lb/>que viciſſim foueant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6034" xml:space="preserve">follium ſcilicet flatus dum erumpentibus è <lb/>prunâ igniculis occurrit, illos repellit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6035" xml:space="preserve">in interiores carbonis <lb/>poros adigit, vt validiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6036" xml:space="preserve">citiùs diſſoluant compagem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6037" xml:space="preserve">Propte-<lb/>rea nil mirum, ſi larignis carbonibus vtantur in excoquendâ fer-<lb/>ri venâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6038" xml:space="preserve">cui ſanè vtilis eſt copia ſalis, quo larix abundat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6039" xml:space="preserve">nam <lb/>ſi ſalinæ particulæ in aquis ſtygijs metalla in minutiſſimas particu-<lb/>las ſoluunt, eædem cum flammâ permiſtæ vim ſimilem habebunt <lb/>ad ſeparandum ſerrum à terrâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6040" xml:space="preserve">At larignæ trabes aut tabulæ in ædi-<lb/>ficijs non ita ſunt collocatæ, vt<unsure/>ſibi inuicem, quemadmodum ac-<lb/>cenſi carbones, igniculos tranſmittere poſſint, neque conceptum <lb/>ab vna trabe ardorem flatus extimulat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6041" xml:space="preserve">Quod ſi flamma reli-<lb/>quam materiam corripuerit, nemini dubium eſt, quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6042" xml:space="preserve">larigna <lb/>materies ſicca, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6043" xml:space="preserve">reſinæ reliquijs abundans, accendatur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6044" xml:space="preserve">neque illam prorſus exarſionis expertem pronunciauit Vitruuius, <lb/>ſed ſolùm *non pati ab igne ſibi citò noeeri.</s>
  <s xml:id="echoid-s6045" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6046" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6047" xml:space="preserve">Non igitur commentitia tibi, ſicut non paucis, vide-<lb/>bitur narratio, qua ibi ille ſidem dictis adiungere conatur, de tur-<lb/>ri antè portam caſtelli, quod vocabatur Larignum, ex hac ma-<lb/>teriâ alternis trabibus tranſuerſis (vti pyra) inter ſe compoſitâ <lb/>altè, vt poſſent de ſummo ſudibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6048" xml:space="preserve">lapidibus accedentes repel-<lb/>lere. </s>
  <s xml:id="echoid-s6049" xml:space="preserve">Cum enim Cæſar imperâſſet faſciculos ex virgis alligatos, ac <lb/>faces ardentes ad eam munitionem accedentes mittere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6050" xml:space="preserve">celerri-<lb/>mè milites congeſſiſſent, *poſtquam flamma circa illam materiam*
<pb o="199" file="0211" n="211" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
*virgas comprehendiſſet, ad cœlum ſublata, effecit opinionem, vii* <lb/>*videretur iam tota moles concidiße. </s>
  <s xml:id="echoid-s6051" xml:space="preserve">Cum autem ea per ſe ex-* <lb/>*tincta eßet, # 010 requieta, turriſque intacta appanuiſſet, admirans* <lb/>*Cæſar iuſſit extra telorum miſſionem eos circumuallari.</s>
  <s xml:id="echoid-s6052" xml:space="preserve">* Cum <lb/>enim ſimile vero videatur illos virgarum faſciculos non ita <lb/>fuiſſe turri proximos, vt ab illâ nullo interuallo abeſſent, extra pro-<lb/>babilitatem non erit materiæ aduerſùs ignem contumaci nullum <lb/>importatum fuiſſe conſpicuum detrimentum à flammâ in cœlum <lb/>ſubuolante, nec in ipſam vicinam turrim impulſâ à ventorum <lb/>flatibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6053" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6054" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6055" xml:space="preserve">Non is ego ſum, qui inter fabulas illicò cenſeam reij-<lb/>cienda, quæcunque præter conſuetudinem eorum, quæ quotidie <lb/>cernimus, aliquando contigiſſe narrantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6056" xml:space="preserve">Si autem in mediâ <lb/>flammâ ex virgis ſub camino excitatâ larignam tabulam aliquan-<lb/>diu incolumem perſtare videmus, quidni in patente campo fub dio <lb/>à flammâ paſſus aliquot diſtante (neque enim faſciculos compor-<lb/>tando acceſserunt milites intrà proximi teli iactum) non fuiſſe <lb/>correptam turrim ex larignis trabibus compoſitam facilè credide-<lb/>rim? </s>
  <s xml:id="echoid-s6057" xml:space="preserve">ſi maximè, quo tempore hoſtes ignis materiam ſtruebant, <lb/>propugnatores, vt credere par eſt, affuſâ largiter aquâ lignum <lb/>aduerſùs ignis iniurias præmunierunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6058" xml:space="preserve">Non ita promptè fidem ad-<lb/>hibeo ijs, quæ de Ombriâ gemmâ narrata funt Plinio non omni-<lb/>no credulum ſe præbenti, ſed cautè ſcribenti lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6059" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s6060" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6061" xml:space="preserve">10 *Om-* <lb/>*bria, ſicut Ceraunia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6062" xml:space="preserve">Brontia, cadere cum imbribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6063" xml:space="preserve">fulmini-* <lb/>*bus dicitur, eundemque effectum babere, quem Brontia, dicitur* <lb/>(Brontiâ autem fulmine icta reſtingui putant, vt ibidem ſcribit) <lb/>*præterea in aras* additâ eâ, traditur libamenta non amburi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6064" xml:space="preserve">Nifi enim iſtiuſmodi gemma polleat virtute ignem extinguendi, <lb/>aut illum ex omni parte diffipandi, ne libamenta contingat (mo-<lb/>dò abſint præſtigiæ, de quibus in antiquis Dæmonum ſacris, nec <lb/>verò temerè, ſuſpicari licet) non video quid in libamentis ipſis <lb/>præſtare valeat, ne calorem nimium concipiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6065" xml:space="preserve">amburantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6066" xml:space="preserve"><lb/>Verba mihi dari libentiùs patior ab ijs, qui periculo facto teſtan-<lb/>tur modicam telam, in qua Amethyſtus fuerit inuolutus, ſupra <lb/>lucernæ flammam, velſupra prunas poſitam non comburi, niſi <lb/>qua parte lapidem non tetigerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6067" xml:space="preserve">fieri enim poſſe intelligo, vt vi <lb/>caloris per telæ meatus irrumpentis in lapidem particulas aliquas <lb/>Amethyſtus illico emittat, quibus imbuta fila ignis viribus reſi-
<pb o="200" file="0212" n="212" rhead="Diſſertatio Septima."/>
ſtant, nec admittant igniculos. </s>
  <s xml:id="echoid-s6068" xml:space="preserve">Sic non pauci putant deprehendi <lb/>poſſe, an adulterina ſit Ceraunia gemma; </s>
  <s xml:id="echoid-s6069" xml:space="preserve">nam ſi genuina fuerit, <lb/>filum ita illi applicatum, vt nuſquam duplicatum omnes illius <lb/>partes tegat, ab ardentibus prunis non vritur, ſed tantùm made-<lb/>ſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6070" xml:space="preserve">exſudante ſcilicet ex gemmâ, vicaloris, humore, qui filum <lb/>inficiĕs arceat igniculos. </s>
  <s xml:id="echoid-s6071" xml:space="preserve">Sic Droſelitus lapis igni admotus ſudorem <lb/>emittit, vt ſcribit Iſid.</s>
  <s xml:id="echoid-s6072" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6073" xml:space="preserve">16.</s>
  <s xml:id="echoid-s6074" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6075" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6076" xml:space="preserve">Hæc autem, vt vera fortaſ-<lb/>ſe non ſint, à veri tamen ſimilitudine non longiſſimè abeſſe vi-<lb/>dentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6077" xml:space="preserve">quandoquidem plumbum igne liqueſcere nemo ignorat, <lb/>adeò vt in fornace additum alijs metallis eorum ſordes abſtergens <lb/>ſecum rapiat auolando (propterea Græcis μολυβδός dicitur, quaſi <lb/>inquinamenta rodens) nihilominus vaſa plumbea, quibus alicu-<lb/>biaqua ſalſa excoquitur in ſalem, quandiu liquorem continent, <lb/>integra perſeuerant in igne vehementi, modò caueatur, ne calcu-<lb/>lus in aquam illam incidat, tunc enim vas perforatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6078" xml:space="preserve">Ideò Colu-<lb/>mella lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6079" xml:space="preserve">12.</s>
  <s xml:id="echoid-s6080" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6081" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s6082" xml:space="preserve">vbi de coctione defruti in vaſis plumbeis agit, <lb/>ſic monet, *ſubinde fœniculo peragitet, ne quid ſubſederit* <lb/>*quod poſſit plumbeum perforare.</s>
  <s xml:id="echoid-s6083" xml:space="preserve">* Immò (quod magis mira-<lb/>remur, niſi res obuia eſſet) charta ſupra craticulam ſubiectis <lb/>prunis impoſita non comburitur, dum oleum continet, quo pi-<lb/>ſciculi torrentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6084" xml:space="preserve">Nimirum liquor vaſe incluſus ita obſtruit plum-<lb/>bi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6085" xml:space="preserve">chartæ meatus, vt, licèt non neget igniculis tranſitum ad <lb/>calefaciendum liquorem, non tamen locum det illis, quo agitati <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6086" xml:space="preserve">commoti poſſint vaſis compagem ſoluere: </s>
  <s xml:id="echoid-s6087" xml:space="preserve">Quod ſi aliquid, vt <lb/>calculus aut quid ſimile, fundum tangat impediens, ne igniculi <lb/>tranſmeent, neque liquor influere valeat in poros vaſis, ſi fortè <lb/>vicaloris plus iuſto pateant, tunc igniculi in calculum incurrentes, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6088" xml:space="preserve">non tranſeuntes, ita ſe commouent, vt plumbum liquefaciant, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6089" xml:space="preserve">perforent, aut chartam comburant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6090" xml:space="preserve">Nec diſſentiet Ariſtote-<lb/>les, qui Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s6091" xml:space="preserve">ſect.</s>
  <s xml:id="echoid-s6092" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s6093" xml:space="preserve">quæſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s6094" xml:space="preserve">5.</s>
  <s xml:id="echoid-s6095" xml:space="preserve">ait, *Calor in fundum vaſis contractus* <lb/>*extingui ab aquâ poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6096" xml:space="preserve">Quo fit etiam, vt eliquari res nequeat eli-* <lb/>*quabilis, ſi quid bumoris admittatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6097" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6098" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6099" xml:space="preserve">Miror, nec niſi de induſtriâ factum ſuſpicor, à vobis <lb/>ea, quæ igni reſiſtunt, enumerantibus præteritum fuiſſe omnium <lb/>ferè ſermone celebratiſſimum Linum Asbeſtinum, quod *naſcitur in* <lb/>*deſertis, aduſtiſque Sole, Indiæ locis, vbinon cadunt imbres, inter* <lb/>*diras ſerpentes, aſſueuitque viuere ardendo,* vt loquitur Plinius <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6100" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s6101" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6102" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s6103" xml:space="preserve">, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6104" xml:space="preserve">ignibus non abſumitur, ideò viuum vo-*
<pb o="201" file="0213" n="213" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
*catur:</s>
  <s xml:id="echoid-s6105" xml:space="preserve">* teſtaturque ibi Plinius ſe vidiſſe ex eo ardentes in fo-<lb/>cis conuiuiorum mappas, ſordibus exuſtis ſplendeſcentes igni <lb/>magis, quam poſſent aquis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6106" xml:space="preserve">Regum inde funebres tunicæ cor-<lb/>poris fauillam ab reliquo ſeparant cinere. </s>
  <s xml:id="echoid-s6107" xml:space="preserve">Similes telas in igne <lb/>incorruptas ex Amianto lapide ab antiquis contextas memo-<lb/>rant paſſim Authores, quibus inuoluta cadauera cremaban-<lb/>tur, ne quid extraneum mortuorum cineribus ſacculo Amiantino <lb/>concluſis admiſceretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6108" xml:space="preserve">Hinc Brachmanes ex Amianto veſtes ſuas <lb/>conficere ſolitos, vt de ſe quoddam Diuinitatis ſpecimen ederent, <lb/>ex antiquo ſcriptore Hierocle refert Matthiolus in Dioſcoridis lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6109" xml:space="preserve">5 <lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6110" xml:space="preserve">113. </s>
  <s xml:id="echoid-s6111" xml:space="preserve">Sed multo meliùs S. </s>
  <s xml:id="echoid-s6112" xml:space="preserve">Athanaſius apud Leonem Caſtrium <lb/>in illa Iſaiæ verba cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6113" xml:space="preserve">43. </s>
  <s xml:id="echoid-s6114" xml:space="preserve">*cum ambulaueris in igne, non com-* <lb/>*bureris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6115" xml:space="preserve">flamma non ardebit in te,* dixit, Sicut ex Amian-<lb/>to lapide telæ fiunt igni inuiolabiles, ita Beata Virgo Agnum <lb/>peperit, cuius glorioſo vellere facta eſt nobis veſtis immor-<lb/>talitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6116" xml:space="preserve">Id quod idem S.</s>
  <s xml:id="echoid-s6117" xml:space="preserve">Athanaſ.</s>
  <s xml:id="echoid-s6118" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6119" xml:space="preserve">de Incarn. </s>
  <s xml:id="echoid-s6120" xml:space="preserve">Verbi. </s>
  <s xml:id="echoid-s6121" xml:space="preserve">tanquam <lb/>rem teſtatiſſimam aſſumpſit, Si quis, inquit, *ſtipulam copioſo Amian-* <lb/>*to veſtiat, cuius natura dicitur igni reſiſtere, nibil iam inde ignem* <lb/>*metuet, vtpote munita re, quæ comburi nequeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s6122" xml:space="preserve">* Ego verò <lb/>cum perſpectum habeam à Seplaſiarijs non rarò pro Amianto ſup-<lb/>poni Alumen ſciſſile, periculum facturus, an, qui apud me <lb/>erat lapis in villos diſſolutus, Amiantus eſſet, primùm guſtu ten-<lb/>taui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6123" xml:space="preserve">omnis acrimoniæ expertem deprehendi, cum tamen alu-<lb/>men ſciſſile linguam mordicet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6124" xml:space="preserve">tandem exulceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s6125" xml:space="preserve">deinde ar-<lb/>dentibus prunis impoſui, quas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6126" xml:space="preserve">flatu excitaui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6127" xml:space="preserve">in medio fo-<lb/>co diu detinui, nihilque paſſus eſt detrimenti, immò vix inte-<lb/>puerat; </s>
  <s xml:id="echoid-s6128" xml:space="preserve">alumen verò ſciſſile in igne liqueſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6129" xml:space="preserve">bullas excitat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6130" xml:space="preserve">Aquâ experiri nequiui, quia lapis integer non erat, Amian-<lb/>tus enim mergitur, Alumen ſciſſile aquæ innatat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6131" xml:space="preserve">Sed mihi vi-<lb/>ſus ſum ſatis habere argumenti, vt Amiantum eſſe exiſti-<lb/>marem.</s>
  <s xml:id="echoid-s6132" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6133" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6134" xml:space="preserve">Quod ad Amiantum à me ſilentio prætermiſſum attinet <lb/>(ſyncerè, quod res eſt, eloquar) non ſolùm declinandam putaui <lb/>quæſtionem, Vtrùm ab Amiantone diſtinguendus ſit Amiantus, <lb/>quamuis vterque igni reſiſtere concedatur à Leonardo in Speculo <lb/>lapidum. </s>
  <s xml:id="echoid-s6135" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6136" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s6137" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6138" xml:space="preserve">70. </s>
  <s xml:id="echoid-s6139" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6140" xml:space="preserve">72.</s>
  <s xml:id="echoid-s6141" xml:space="preserve">, verùm etiam non mihi magnam ad-<lb/>mirationem mouebat lapidis particulas incolumes perſtare in igne, <lb/>cui lapidem ipſum ex ijſdem particulis coagmentatum reſiſtere,
<pb o="202" file="0214" n="214" rhead="Diſſertatio Septima."/>
non pro magno Naturæ miraculo habetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6142" xml:space="preserve">Illud eſt in Amianto <lb/>fortaſſe ſingulare, certè rarum, quod lapis cum ſit, in ſila diui-<lb/>ditur, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s6143" xml:space="preserve">, quemadmodum lana aut linum, *lauatur, pectitur, ne-* <lb/>*tur, texitur,* vt laudatus nuper Matthiolus obſeruat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6144" xml:space="preserve">vulgus au-<lb/>tem quaſi lineam telam videns miratur non comburi; </s>
  <s xml:id="echoid-s6145" xml:space="preserve">ſi lapidem <lb/>putaret, quamuis extenuatum, ceſſaret admiratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s6146" xml:space="preserve">Asbeſtini <lb/>verò lini mentionem facere non ſum auſus, quia, quæ de illo nar-<lb/>rantur, fabulam nonnihil redolere videntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6147" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6148" xml:space="preserve">ſuſpicari licet <lb/>mappas igne mundatas non ex alio filo, quàm ex Amianto fuiſſe <lb/>contextas. </s>
  <s xml:id="echoid-s6149" xml:space="preserve">Cur autem lino illi *Asbeſtino* cognomen ſit, quaſi *inex-* <lb/>*tinguibili,* cum neque accendi poſſit, non video; </s>
  <s xml:id="echoid-s6150" xml:space="preserve">niſi fortè etiam <lb/>immortalem dixeris eum, qui nondum natus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6151" xml:space="preserve">An per antiphra-<lb/>ſim, quemadmodum Bellum quia minimè bellum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6152" xml:space="preserve">Parcæ quia <lb/>nemini parcunt, Asbeſtinum, hoc eſt ineetinguibile, dicitur li-<lb/>num, quòd ſemper eſt ignis expers? </s>
  <s xml:id="echoid-s6153" xml:space="preserve">Aptè quidem, congruenter-<lb/>que Asbeſto, hoc eſt inextincto, nomen fecerunt lapidi, quem <lb/>Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6154" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s6155" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6156" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s6157" xml:space="preserve">memorat, ferrei coloris, in Arcadiæ mon-<lb/>tibus naſcenti, qui cum ignem non habeat proprium, tamen ſic ar-<lb/>det, vt non poſſit extingui: </s>
  <s xml:id="echoid-s6158" xml:space="preserve">de quo cecinit Marbodeus, *Nam* <lb/>*ſemel accenſus conceptos detinetignes, Extinguique nequit collucens* <lb/>*perpete flammâ:</s>
  <s xml:id="echoid-s6159" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6160" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s6161" xml:space="preserve">Auguſtinus lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6162" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s6163" xml:space="preserve">de Ciu.</s>
  <s xml:id="echoid-s6164" xml:space="preserve">Dei cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6165" xml:space="preserve">5 ſcripſit <lb/>*Asbeſton Arcadiæ lapidem propterea ſic vocari, quòd accenſus ſemel* <lb/>*iam non poſſit extingui.</s>
  <s xml:id="echoid-s6166" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6167" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6168" xml:space="preserve">Quid ſi linum Asbeſtinum eiuſdem eſſet naturæ cum her-<lb/>bâ illâ apud Tartaros, quam ex Atlante Sinico paulò antè com-<lb/>memorâſti? </s>
  <s xml:id="echoid-s6169" xml:space="preserve">Quamquam, vt ego pariter ſubuereor, ab impoſto-<lb/>re quopiam efficta ad emungendos argento ſimpliciores fabula de <lb/>lino Asbeſtino inter diras ſerpentes nato in deſertis, aduſtiſque <lb/>Indiæ remotiſſimæ locis inualuit, quia nemo prudens adeò curioſus <lb/>eſſe potuit, vt tanto periculo, tantiſque incommodis vellet im-<lb/>poſturam detegere inueſtigando, num verè ibi creſcat linum huiuſ-<lb/>modi, vt certior fiat, Vtrùm exillo, an verò ex Amianto lapi-<lb/>de deductum fuerit filum, quod ad texendas mappas offerebatur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6170" xml:space="preserve">Verùm, vt vt eſt, vnâ comprehenſione omnia complector. </s>
  <s xml:id="echoid-s6171" xml:space="preserve">Illa <lb/>Ignem omnino reijciunt ita, vt nec in flammam, nec in prunas <lb/>accendantur, quæ plurimum conſtant ſale fixo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6172" xml:space="preserve">terrâ, minimum-<lb/>que habent Sulphuris cum Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6173" xml:space="preserve">humore permiſti, quo par-<lb/>tes conglutinantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6174" xml:space="preserve">illa verò, quæ non parum habent Sulphuris
<pb o="203" file="0215" n="215" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
atque Spirituum, ſed tamſpiſſâ coagmentatione cum Sale &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6175" xml:space="preserve">ter-<lb/>râ facta eſt permiſtio, vt exigui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6176" xml:space="preserve">pauci meatus pateant ad exci-<lb/>piendos immiſſos à proximo igne igniculos, ægrè accendantur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6177" xml:space="preserve">quod ſi ea ſint, quæ ſulphure quidem abundent, ſed anguſtos <lb/>habeant poros, tardè ignem concipiunt, quem diu retinent: </s>
  <s xml:id="echoid-s6178" xml:space="preserve">ſin <lb/>autem Sulphuris atque Spirituum copiam rara textura coniungat, <lb/>illa facilè exardeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6179" xml:space="preserve">citò abſumuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6180" xml:space="preserve">Ex quo patet non <lb/>eandem omnibus eſſe conflagrandi rationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s6181" xml:space="preserve">nam de arboribus <lb/>ipſis habemus Eccleſiaſtici 28.</s>
  <s xml:id="echoid-s6182" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s6183" xml:space="preserve">*ſecundùm ligna ſyluæ, ſic ignis* <lb/>*exardeſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s6184" xml:space="preserve">* Hinc arbores ſponte emortuæ, quia euaneſcentibus <lb/>vnâ cum optimâ Sulphuris parte Spiritibus pingui humore deſtitu-<lb/>tæ contabuerunt, non ſatis aptam ignibus materiam ſubmini-<lb/>ſtrant: </s>
  <s xml:id="echoid-s6185" xml:space="preserve">Contrà verò terra Viterbienſis, quippe ſulphurea, igni <lb/>admota ardet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6186" xml:space="preserve">In Siciliâ locus eſt, quem indigenæ vocant *la* <lb/>*Cremata,* quia ſulphureo olim concrematus incendio. </s>
  <s xml:id="echoid-s6187" xml:space="preserve">*in Lyciâ,* <lb/>teſte Plinio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6188" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6189" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6190" xml:space="preserve">106.</s>
  <s xml:id="echoid-s6191" xml:space="preserve">, *Hephæstij montes tædâ flammante ta-* <lb/>*cti flagrant adeò, vt lapides quoquè riuorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6192" xml:space="preserve">arenæ in ipſis* <lb/>*aquis ardeant, aliturque ille ignis pluuijs. </s>
  <s xml:id="echoid-s6193" xml:space="preserve">Baculo ſi quis ex* <lb/>*ijs accenſo traxerit ſulcos, riuos ignium ſequi narrant:</s>
  <s xml:id="echoid-s6194" xml:space="preserve">* id quod <lb/>bitumine refertos illos montes manifeſtè indicat, cum tam fa-<lb/>cilè ignem concipiant: </s>
  <s xml:id="echoid-s6195" xml:space="preserve">bitumen verò accenſum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6196" xml:space="preserve">liqueſcens per <lb/>ſulcos ab accenſo baculo in ſimili materiâ ſimiliter incensâ exca-<lb/>uatos deduci quaſi riuum ignis, non ſuperat fidem: </s>
  <s xml:id="echoid-s6197" xml:space="preserve">quemadmo-<lb/>dum neque illud à probabilitate longè abeſt, quod in medijs aquis <lb/>igniti lapides ardeant, quandoquidem pinguibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6198" xml:space="preserve">oleoſis aqua <lb/>non adhæreſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6199" xml:space="preserve">pluuijs demum cadentibus ignem quodammodo <lb/>ali nemo mirari poteſt, qui quotidie intueatur à fabro ferrario aſ-<lb/>perſas aquâ prunas, vt validiùs ardeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6200" xml:space="preserve">aqua enim ac pluuiæ <lb/>guttæ occurrentes Spiritibus atque Sulphuri ex valdè accensâ ma-<lb/>teriâ erumpentibus, illos reflectunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6201" xml:space="preserve">ad interiores partes adi-<lb/>gunt, vbi acriùs agitantur plures igniculi coniuncti, qui aquam <lb/>aſperſam in vaporem reſoluentes Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6202" xml:space="preserve">Sulphuri erumpenti-<lb/>bus permiſtum, nouâ hac flammâ ignem augere videntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6203" xml:space="preserve">Sulphu-<lb/>re pariter refertam fuiſſe terram in ſubiectis Ariciæ aruis neceſſe <lb/>eſt, cum arderet, ſi carbo decidiſſet, vt ex Authorum teſtifica-<lb/>tione refert Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6204" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s6205" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6206" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s6207" xml:space="preserve">Neque famæ refragandum eſt, <lb/>quæ percrebuit de incenſis aliquando in Brabantiâ integris iugeris; </s>
  <s xml:id="echoid-s6208" xml:space="preserve"><lb/>abundat ſcilicetregio illa carbone foſſili, hoc eſt terrâ bitumine
<pb o="204" file="0216" n="216" rhead="Differtatio Septima."/>
plenâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6209" xml:space="preserve">cuius quidem duplex quaſi ſpecies obſeruatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6210" xml:space="preserve">altera ex <lb/>ipsâ ſuperficie telluris abſcinditur in laterculos; </s>
  <s xml:id="echoid-s6211" xml:space="preserve">altera magis <lb/>compacta effoditur ex cauernis, quæ eſt valdè grauis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6212" xml:space="preserve">calorem <lb/>habet vehementem, vbi ſemelignem conceperit, adeò vt Leo-<lb/>dienſes de ſuo lithanthrace (Tourbam vocant Belgæ) loquentes <lb/>glorientur, *ſe babere ignem igne calidiorem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6213" xml:space="preserve">ferrum ferro du-* <lb/>*rius;</s>
  <s xml:id="echoid-s6214" xml:space="preserve">* quod enim ferrum effodiunt, huiuſmodi lapideis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6215" xml:space="preserve">bitumi-<lb/>noſis carbonibus funditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6216" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6217" xml:space="preserve">tertiam ſpeciem fortaſſe quis <lb/>addat, quæ ex aquis ſtagnantibus in Hollandiâ alicubi eruitur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6218" xml:space="preserve">Nam minuto reticulo limus ex fundo extrahitur, qui nauiculæ im-<lb/>poſitus demum in terram ex aquis prominentem exponitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6219" xml:space="preserve">ex-<lb/>planatur, vbi æſtiuo calore aquâ expirante lutum illud ita ſolida-<lb/>tur, vt hominem ferat, qui maſſam adhuc tractabilem apto in-<lb/>ſtrumento teſſellatim in laterculos diuidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6220" xml:space="preserve">hi verò in ſtruem can-<lb/>cellatim aggeſti Sole &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6221" xml:space="preserve">vento ſiccantur, atque aptiſſima ſunt ignis <lb/>materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s6222" xml:space="preserve">Verùm non tertia ſpecies Tourbæ hæc eſſe videtur, ſed <lb/>pertinere ad primam ſpeciem, quæ ſuperfusâ aquâ in limum abie-<lb/>rit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6223" xml:space="preserve">Adidem genus reuocari poteſt concretio quædam *Dauri* vo-<lb/>cata, vt author eſt Læuinus Lemnius, quæ in Zelandiâ gignitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6224" xml:space="preserve"><lb/>nam, velut ex fodinis, glebas nigras, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6225" xml:space="preserve">pinguedine imbutas eruunt, <lb/>quæ accenſæ calorem ingentem excitant.</s>
  <s xml:id="echoid-s6226" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6227" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6228" xml:space="preserve">Admirabili ſanè prouidentiâ mundum adminiſtrat Deus, <lb/>conſulitque rebus humanis, nec ſolùm vniuerſis, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6229" xml:space="preserve">ſingulis; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6230" xml:space="preserve">cum enim humana ſocietas igne carere nequeat, tum ad depel-<lb/>lendum frigus, tum ad coquendos cibos, tum ad artium opificia, <lb/>quibus regionibus lignorum copiam non tribuit, ſuccedaneum <lb/>aliquid conceſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6231" xml:space="preserve">modò ſolertiam non opprimat incuria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6232" xml:space="preserve">ſuis <lb/>nôrint homines vti bonis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6233" xml:space="preserve">Equidem ſuſpicor fieri poſſe, vt ex vr-<lb/>banis noſtris canalibus eductus limus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6234" xml:space="preserve">in patente areâ Soli ex-<lb/>poſitus atque exſiccatus, materiam igni ſubminiſtraret, quemad-<lb/>modum de Hollandiâ commemorâſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s6235" xml:space="preserve">Quod verò hìc in Euro-<lb/>pâ, idem etiam apud Sinenſes contingit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6236" xml:space="preserve">nam vt legi in Atlante <lb/>Sinico pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6237" xml:space="preserve">32.</s>
  <s xml:id="echoid-s6238" xml:space="preserve">de Vrbe Peking, *Carbonem pro lignis adbibent ex* <lb/>*Kie monte effoſsum:</s>
  <s xml:id="echoid-s6239" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6240" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6241" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s6242" xml:space="preserve">de Prouinciâ Xanſi eundem carbo-<lb/>num foſſilium vſum commemorans, *prius contuſos,* inquit, *adbi-* <lb/>*bent (lapides enim ſæpè ingentes, acnigerrimos effodiunt) tum,* <lb/>*vti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6243" xml:space="preserve">in Belgio moris est, aquâ perfuſos miſcent, maſſaſque confi* <lb/>ciunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6244" xml:space="preserve">difficulter quidem ignem concipiunt, at conceptum ſemel,</s>
</p>
<pb o="205" file="0217" n="217" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6245" xml:space="preserve">*diutiſſimè vegetum, vrentemque fortiſſimè, retinent.</s>
  <s xml:id="echoid-s6246" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6247" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6248" xml:space="preserve">Lapides hi bituminoſi, carbonum nigredinem æmulan-<lb/>tes, ex montibus eruti ſatis oſtendere videntur, non eandem vbi-<lb/>que in Naturâ eſſe carbonis foſſilis gignendi rationem, quam Simon <lb/>Steuinus Coſmographiæ lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6249" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6250" xml:space="preserve">qui eſt de Hylocineſi, prop.</s>
  <s xml:id="echoid-s6251" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s6252" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6253" xml:space="preserve">7. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6254" xml:space="preserve">indicauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6255" xml:space="preserve">Terræ nigræ in vitream phialam iniectæ puram aquam <lb/>affudit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6256" xml:space="preserve">tum ita aquam terræ permiſcuit vehementi agitatione, vt <lb/>aqua nigreſceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s6257" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6258" xml:space="preserve">poſt breue temporis interuallum, quantum <lb/>ſatis eſſet, vt quis quinque aut ſex paſſus conficeret, aquam ni-<lb/>gram effuſam excepit vaſe ad id parato, nouamque aquam pu-<lb/>ram reliquæ in phialâ terræ addidit, iterùm agitauit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6259" xml:space="preserve">turbidam <lb/>factam priori adiecit, hoc idem toties iterando, quouſque mera <lb/>arena reliqua fieret in phialâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6260" xml:space="preserve">Cum verò humor ille omnis in vapo-<lb/>rem abijſſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6261" xml:space="preserve">quod ſubſederat, exſiccatum fuiſſet, hoc admo-<lb/>tum ignem ita excepit, vt haud ſecus arſerit, ac funiculus ſul-<lb/>phuratus ſclopetariorum, aut fomes igniarius paratus ex fungis <lb/>arborum, detractâ parte lignoſâ, in lixiuio coctis, addito ſul-<lb/>phuris ſextante, hoc eſt vncijs duabus in ſingulas fungorum li-<lb/>bras. </s>
  <s xml:id="echoid-s6262" xml:space="preserve">Hinc ille intulit inundationibus aquarum abreptam eſſe ex <lb/>ſuperioribus locis terram nigram, quæ cum in aquâ diſſoluta fuiſ-<lb/>ſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6263" xml:space="preserve">primùm arena, vtpote grauior, depoſita fuerit, deinde <lb/>retardato aquæ campos inundantis curſu, etiam hunc limum ſub-<lb/>ſediſſe, qui demum exſiccatus conflagrare poſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6264" xml:space="preserve">Vt enim hæc <lb/>vera eſſe poſſint in depreſſis regionibus mari proximis, certè in <lb/>montibus locum habere non poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6265" xml:space="preserve">Huiuſmodi Lithanthraci <lb/>parum abſimile videtur lignum foſſile, quod antè non multos an-<lb/>nos effoſsum eſt ex agro Tudertino in Vmbriâ, præcipuè circa duo <lb/>Caſtra, quibus Colli Sicco, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6266" xml:space="preserve">Roſaro nomen eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6267" xml:space="preserve">Materia eſt <lb/>grauis, quę in aquâ mergitur, multis venis ſummâ varietate di-<lb/>ſtinguitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6268" xml:space="preserve">aliquando in vno fruſto pars eſt Creta dura, altera li-<lb/>gnum, tertia Carbonem refert. </s>
  <s xml:id="echoid-s6269" xml:space="preserve">Lignum recens è terrâ defoſſum <lb/>deflagrat quidem, ſed lentè, cum multo fumo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6270" xml:space="preserve">fętore; </s>
  <s xml:id="echoid-s6271" xml:space="preserve">ſiccum <lb/>verò non adeò inſuauiter olet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6272" xml:space="preserve">calorem ita acrem emittit, vt <lb/>neminem proximè adſtare permittat; </s>
  <s xml:id="echoid-s6273" xml:space="preserve">nec citò conſumitur, ſed <lb/>ignem diu alit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6274" xml:space="preserve">quod ſi lignum lapideſcere cœperit, in igne per-<lb/>ſtat biduum aut triduum, quin conſumatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6275" xml:space="preserve">de quo plura me le-<lb/>giſſe memini in Franciſci Stelluti Opuſculo Romæ impreſſo 1635. </s>
  <s xml:id="echoid-s6276" xml:space="preserve"><lb/>Verùm cum multum temporis in iſtâ vnâ diſputatione conſumpſe-
<pb o="206" file="0218" n="218" rhead="Differtatio Septima."/>
rimus, quomodo admoto igni ignem materia concipiat, tempo-<lb/>ris aliquid impertiendum videtur illi quoquè accenſioni, quæ nullo <lb/>extrinſecùs aſſumpto igniculo contingit, quemadmodum fœni non <lb/>ſatis exſiccati aceruos ſuâ ſponte exarſiſſe non rarò dolemus colo-<lb/>norum negligentiam fruſtrà incuſantes.</s>
  <s xml:id="echoid-s6277" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6278" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6279" xml:space="preserve">Sicut ignis adeò promptè materiam ad exardeſcendum <lb/>facilem corripuit, vt niſi illâ deficiente non extinguatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6280" xml:space="preserve">pa-<lb/>ſtu ſemper indigens ſatietur nunquam; </s>
  <s xml:id="echoid-s6281" xml:space="preserve">haud abſimili ratione de <lb/>materiâ ipſâ, quæ ab igne depaſci poteſt, diſſerentes tam am-<lb/>plam ingrediuntur ſyluam, vt diſputationis exitum vix reperiant: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6282" xml:space="preserve">id quod nobis contigit ex aliâ in aliam quæſtionem dilapſis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6283" xml:space="preserve">Mo-<lb/>rem igitur tibi geram, Gradonice; </s>
  <s xml:id="echoid-s6284" xml:space="preserve">quandoquidem non admo-<lb/>dum difficile erit, vt opinor, rem hanc explicare, ſi fermenta-<lb/>tionis perfectæ methodum perſpectam habeamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s6285" xml:space="preserve">fermentationis, <lb/>inquam, perfectæ, quæ ſcilicet ad naturæ alicuius perfectionem <lb/>atque abſolutionem progreditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6286" xml:space="preserve">hìc etenim quidam fermenta-<lb/>tioni ſimilis motus intercedit, eſt tamen corruptela: </s>
  <s xml:id="echoid-s6287" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6288" xml:space="preserve">fœnum <lb/>ipſum putreſcere indicat fœtor, qui exarſionem præcedit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6289" xml:space="preserve">Animum-<lb/>ne vnquam ad fermenti munus retuliſti?</s>
  <s xml:id="echoid-s6290" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6291" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6292" xml:space="preserve">Nihil vnquam me in eam mentem impulit, vt fermen-<lb/>tationem ſatis attentè perpenderem: </s>
  <s xml:id="echoid-s6293" xml:space="preserve">vix enim aliquando, cum <lb/>mihi venanti cibarius in caſâ panis oblatus fuiſſet (quo tamen, vt <lb/>Ptolemeo peragranti Ægyptum, comitibus non conſecutis, vt <lb/>Cicero refert in Tuſcul. </s>
  <s xml:id="echoid-s6294" xml:space="preserve">nihil viſum eſt iucundius) atque ſtoma-<lb/>cho poſtea leuiuſculè laboranti dictitarent ſocij non fuiſſe ſatis fer-<lb/>mentatum, cæpi mecum ipſe exquirere, quid nocere poſſet ſto-<lb/>macho inchoata tantùm panis fermentatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s6295" xml:space="preserve">verùm Lepores perſe-<lb/>quenti non licuit diutiùs philoſophari. </s>
  <s xml:id="echoid-s6296" xml:space="preserve">Memini tamen mihi tunc, <lb/>ipſo ſtatim illius commentationis initio, hoc peculiari animaduer-<lb/>ſione dignum viſum fuiſſe, quod, cum fermentum ſit maſſa quæ-<lb/>dam corrupta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6297" xml:space="preserve">acida, non ſolum pani gratum ſaporem tri-<lb/>buat omnium planè conſenſu (non enim hìc, vt ſingularibus qui-<lb/>buſdam palatis magis arrident perdices putredini proximæ) verùm <lb/>etiam illum ſalubrem efficiat, futurum alioquin ſinè fermento <lb/>coctu difficilem, ponderoſum, craſſum, glutinoſum, crudis hu-<lb/>moribus aptiſſimam materiam; </s>
  <s xml:id="echoid-s6298" xml:space="preserve">niſi fortè athletica corpora, quæ <lb/>multo labore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6299" xml:space="preserve">graui contentione ætatem traducunt, azymo pane <lb/>veſcantur, vt ſolidiore alimento, minuſque diſſipabili vtantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6300" xml:space="preserve">
<pb o="207" file="0219" n="219" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
Acorem illum fermenti pertinere ad conciliandum pani ſaporem <lb/>non multum habet difficultatis, nam ſæpè cibos acidis condimus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6301" xml:space="preserve">ſed acori fermenti cum cœteris panis proprietatibus quid commer-<lb/>cij intercedat, non ſtatim apparet.</s>
  <s xml:id="echoid-s6302" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6303" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6304" xml:space="preserve">Fermentum ex eâ parte quatenus maſſa illo imbuta fer-<lb/>uendo creſcit (ſic apud Poëtam, qui irâ turgeſcit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6305" xml:space="preserve">inflatur, in fer-<lb/>mento eſſe, aut iacere dicitur) acorem neceſſariò non expoſcit, <lb/>nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6306" xml:space="preserve">oua conquaſſata ſi addantur, panis fermenteſcit ampliùs, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6307" xml:space="preserve">ſpongiæ in morem magis excauatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6308" xml:space="preserve">præterquam quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6309" xml:space="preserve">me-<lb/>dicamenta non pauca, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6310" xml:space="preserve">vinum fermenteſcendo deducuntur ad <lb/>debitam ſuarum partium complexionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6311" xml:space="preserve">maturitatem (vt ni-<lb/>hil interim dicam de plantis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6312" xml:space="preserve">animalibus, in quibus fermentatio <lb/>eſt, *omnia enim, quæ aluntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6313" xml:space="preserve">creſcunt,* vt obſeruauit Cicero de <lb/>Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6314" xml:space="preserve">*continent in ſe vim caloris)* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6315" xml:space="preserve">tamen nihil acidum reperi tur, <lb/>cui vis fermentandi tribuenda ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6316" xml:space="preserve">Eſt autem Fermentatio genera-<lb/>tim ſumpta, inteſtina quædam commotio particularum hetero-<lb/>genearum, ex quibus conſtat corpus fermenteſcens; </s>
  <s xml:id="echoid-s6317" xml:space="preserve">quæ dum op-<lb/>portunè agitantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6318" xml:space="preserve">ſe viciſſim atterunt, comminuunt, permiſcent, <lb/>apprehendunt, atque in vnam naturam temperant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6319" xml:space="preserve">Quia verò ali-<lb/>quando huiuſmodi motus eſt paulò concitatior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6320" xml:space="preserve">corpus in motu <lb/>plus occupat ſpatij, quam repleat quieſcens, dum multæ ſunt <lb/>particulæ, quæ varijs motibus cientur, neceſſe eſt corpus ipſum <lb/>turgeſcere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6321" xml:space="preserve">inflari, bullas excitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6322" xml:space="preserve">feruere. </s>
  <s xml:id="echoid-s6323" xml:space="preserve">Hæc manifeſtè <lb/>deprehenduntur in pane &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6324" xml:space="preserve">vino. </s>
  <s xml:id="echoid-s6325" xml:space="preserve">Et quidem, quod ad panem ſpe-<lb/>ctat, primum fermentum piſtores, quos interrogaui, ſic parant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6326" xml:space="preserve">Farinæ ad pultis modum ſubactæ ſalem tantummodo aliqui ad-<lb/>dunt, plerique opportuniùs etiam acetum: </s>
  <s xml:id="echoid-s6327" xml:space="preserve">in loco non frigido <lb/>dimittunt ad horas aliquot, poſt quas inflatam ac turgidam pul-<lb/>tem illam inueniunt, cui deinde farinam aliam adijciunt cum aquâ <lb/>congruâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6328" xml:space="preserve">maſſa, ne à frigore lædatur, cuſtodita ſenſim intu-<lb/>meſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6329" xml:space="preserve">hanc verò iterum aquâ additâ diſſolutam cum nouâ farinâ <lb/>commiſcent; </s>
  <s xml:id="echoid-s6330" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6331" xml:space="preserve">vbi maſſa hæc turgida facta fuerit, idem tertiò <lb/>repetunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6332" xml:space="preserve">demum maſſam ipſam depſunt, in panes dirimunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6333" xml:space="preserve"><lb/>antequam detumeſcant, in furnum calidum condunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6334" xml:space="preserve">Ex maſſâ <lb/>illâ fermentatâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6335" xml:space="preserve">incoctâ partem aliquam ſale addito ad acorem <lb/>feruant, tanquam fermentum ad conficiendum iterum panem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6336" xml:space="preserve">Si <lb/>primi illius fermenti intumeſcentiam conſideremus, illa vtique ad <lb/>particulas ſalinas referenda eſt, quæ dum aqueis particulis vniun-
<pb o="208" file="0220" n="220" rhead="Differtatio Septima."/>
tur, ab admiſtæ terræ vinculis ſoluuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6337" xml:space="preserve">in motum concitatæ <lb/>impetunt proximas farinæ particulas, eaſque tandiu exagitant, <lb/>vt etiam inſitos farinæ Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6338" xml:space="preserve">Sulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6339" xml:space="preserve">Salem laxatâ eorum <lb/>compage demum excitent ad motum iuxta ipſorum indolem; </s>
  <s xml:id="echoid-s6340" xml:space="preserve">adeo-<lb/>que vniuerſa moles, cuius partes agitantur, nec tamen ſubtilio-<lb/>res auolare poſſunt ob materiæ glutinoſæ tenacitatem, intumeſcat <lb/>interiectis cauernulis. </s>
  <s xml:id="echoid-s6341" xml:space="preserve">Neque ſalinas particulas tantùm intelligo, <lb/>quæ ex Sale communi ſeparantur, ſed etiam quæ in aceto inſunt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6342" xml:space="preserve">liquores enim aceſcunt, quando eorum ſalinæ particulæ exaltan-<lb/>tur, videlicet non iam languidiùs ſingulæ mouentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6343" xml:space="preserve">quippe quæ <lb/>non ampliùs ſeparatæ interiectis Spiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6344" xml:space="preserve">Sulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6345" xml:space="preserve">terrâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6346" xml:space="preserve"><lb/>ſed dilapſis mignâ ex parte Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6347" xml:space="preserve">Sulphure coitionem fa-<lb/>ciunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6348" xml:space="preserve">rerum potiuntur huc illuc diſcurrentes, quaſi factæ <lb/>fluidæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s6349" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6350" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6351" xml:space="preserve">Acorem ex hoc ſalinarum particularum concurſu, nullâ <lb/>aut tenuiſſimâ terræ Spirituum ac Sulphuris admiſtione, oriri mihi <lb/>facilè perſuadebis; </s>
  <s xml:id="echoid-s6352" xml:space="preserve">quippe qui ſatis ſcio vehementi ignis calore ri-<lb/>tè adminiſtrato liquorem deſtillatione elicitum ex Sale communi <lb/>valde acidum eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6353" xml:space="preserve">Caput mortuum inſipidum, ſi iterum li-<lb/>quore eodem affuſo imbuatur, fieri denuo ſalſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s6354" xml:space="preserve">in liquore enim <lb/>illo particulæ ſalinæ non diſiunguntur interiectâ terrâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s6355" xml:space="preserve">hęc verò <lb/>illarum agitationem aliquo modo impedit, cum permiſcentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6356" xml:space="preserve">Si-<lb/>militer ſi Spiritûs Salis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6357" xml:space="preserve">Vini partes æquales miſceantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6358" xml:space="preserve">ter <lb/>vel quater per Retortam deſtillentur, vniuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6359" xml:space="preserve">quodammodo <lb/>dulceſcit Spiritus. </s>
  <s xml:id="echoid-s6360" xml:space="preserve">Quapropter non procul abeſſem ab eorum ſen-<lb/>tentiâ, qui potiſſimum Naturæ ignem elementarem in acidis ſta-<lb/>tuunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s6361" xml:space="preserve">illa nimirum plus habent ſalinarum particularum exſoluta-<lb/>rum vinculo terræ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6362" xml:space="preserve">Sulphuris. </s>
  <s xml:id="echoid-s6363" xml:space="preserve">Sed non eſt hic locus ad iſta digre-<lb/>diendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s6364" xml:space="preserve">pergendum potiùs in fermentationis explicatione, vt pro-<lb/>poſitæ quæſtionis exitum inueniamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6365" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6366" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6367" xml:space="preserve">Paratum itaque fermentum cum farinâ in maſſam ſubi-<lb/>gitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6368" xml:space="preserve">ſopiti in farinâ Spiritus, ſimul cum Sulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6369" xml:space="preserve">Sale, ex-<lb/>citantur in motum à cognatis fermenti particulis, quæ omnes dum <lb/>ſeſe varias in partes agitant pro ſibi ingenitâ mobilitate, inter ſe <lb/>quoquè confligunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s6370" xml:space="preserve">quo fit, vt craſſiores particulæ attenuentur, <lb/>viſcidæ diſſoluantur, aperianturque meatus, per quos agitati Spi-<lb/>ritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6371" xml:space="preserve">Sales volatiles vnâ cum Sulphure penetrare valeant, atque <lb/>multo liberiùs commoueri. </s>
  <s xml:id="echoid-s6372" xml:space="preserve">Hoc verò in motu ita ſit minimarum
<pb o="209" file="0221" n="221" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
particularum coagmentatio atque complexio, vt ſoluti Spiritus <lb/>peruagantes dum illas propellunt, excauent in maſſâ cauernulas; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6373" xml:space="preserve">quæ quidem licèt aliquanto minores fiant, dum maſſa depſitur, <lb/>ſi tamen panes calido furno condantur antè, quàm fermentatione <lb/>ceſſante ſubſidant partes, abſumpto vi caloris humore ſuperuaca-<lb/>neo, qui rareſcit primùm, deinde auolat, relinquitur panis ſpon-<lb/>giæ in morem plurimis patentibus meatibus excauatus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6374" xml:space="preserve">leuis, <lb/>atque adeò in ventriculo coctu facilis, quemadmodum etiam iure <lb/>aut vino conſperſus illo imbuitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6375" xml:space="preserve">At contra accidit pani azymo, <lb/>aut non rite fermentato, cuius ſubſtantia viſcida eſt, tenax, ar-<lb/>ctè conſtipata, ponderoſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6376" xml:space="preserve">difficillima ad concoquendum, quia <lb/>particularum apta commiſtio, vt conſiciatur chylus nutritioni <lb/>congruus, vniuerſa perficienda eſt calore ventriculi, qui niſi abun-<lb/>det Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6377" xml:space="preserve">ſubſtantiâ aliquâ fermenti vicem ſupplente, ne-<lb/>quit huiuſmodi cibum exterere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6378" xml:space="preserve">vel ſaltem diuturno tempore in-<lb/>diget, vt demum in ſtomacho permiſtionem illam obtineant par-<lb/>ticulæ, quam per fermentationem pridem conſecutę fuiſſent, an-<lb/>tequam panis furno committeretur coquendus. </s>
  <s xml:id="echoid-s6379" xml:space="preserve">Præterquam quod, <lb/>quando dentibus manditur, extenuatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6380" xml:space="preserve">mollitur cibus, cum <lb/>illo permiſcetur ſaliua, quę ex Tonſillis linguæ aſſidentibus eXpreſ-<lb/>ſa vim quandam habet fermentatiuam, eſt enim excretio, cui ma-<lb/>teriam ſuppeditat partim coctio prima, quæ ſit in ventriculo, par-<lb/>tim tertia, quæ fit in cerebro. </s>
  <s xml:id="echoid-s6381" xml:space="preserve">Cum igitur pani fermentato meliùs <lb/>quàm azymo commiſceatur ſaliua, ſatis apparet illum præ hoc faci-<lb/>liùs in ventriculo fermentari.</s>
  <s xml:id="echoid-s6382" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6383" xml:space="preserve">Sed ad inſtitutum noſtrum in hoc diutiùs immorari non eſt opus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6384" xml:space="preserve">tranſeamus, ſiplacet, ad vinum, quod muſti efferueſcentiâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6385" xml:space="preserve"><lb/>continenti quadam fermentatione, ad perfectam maturitatem per-<lb/>ducitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6386" xml:space="preserve">Vuę maturę ſuccum, acinorum folliculis incluſum, abun-<lb/>dare tum Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6387" xml:space="preserve">Sulphure, tum Sale, indicat Aqua ardens <lb/>ex vino educta à Chymicis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6388" xml:space="preserve">Tartarus adhęrens dolijs, in quo <lb/>multum Salis reperitur coniunctum cum non exiguâ terræ copiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6389" xml:space="preserve"><lb/>Hęcigitur omnia in Muſto confuſà non indigent extranei alicuius <lb/>fermenti ſtimulo, vt agitentur, ſed ſponte ſuâ efferueſcunt, vt <lb/>ſatis omnibus manifeſtum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6390" xml:space="preserve">immò non minùs cauendum, ne in <lb/>loco ardoribus Solis expoſito collocata vaſa concipiant calorem, <lb/>quo muſtum plus æquo ferueat, quàm ne in loco vimis frigido re-<lb/>ponantur, quo compreſſis particularum motibus muſtum ebullire
<pb o="210" file="0222" n="222" rhead="Diſſertatio Septima."/>
prohibeatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6391" xml:space="preserve">Amicus mihi erat vir nobilis, qui adeò dulci potio-<lb/>ne delectabatur, vt recens muſtum recondi iuberet in dolio, quod <lb/>perpetuò cuſtodiebatur in cryptâ ſeruandis niuibus deſtinatâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6392" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6393" xml:space="preserve"><lb/>planè muſtum, etiam vſque ad ſequentis anni vindemiam, vt ipſe <lb/>expertus ſum, videbatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6394" xml:space="preserve">Suam tamen valetudinem ita prudens <lb/>curabat, vt vix aliquid de eo aliquando guſtaret permiſcens in cya-<lb/>tho cum vino defæcato: </s>
  <s xml:id="echoid-s6395" xml:space="preserve">intelligebat nimirum muſtum huiuſmodi <lb/>liberaliùs hauſtum poſſe intra venas efferueſcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6396" xml:space="preserve">prauâ fermen-<lb/>tatione ſanguinem inſicere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6397" xml:space="preserve">quemadmodum ſialiquid iſtius liquo-<lb/>ris per ſiſtulam ſuperno dolij oſculo immiſſam infundatur vino in <lb/>vappam declinanti, tum leni baculi agitatione illi commiſceatur, <lb/>muſti denuo fermenteſcentis commotione agitatur vinum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6398" xml:space="preserve">ita <lb/>vires reſumere videtur, vt in vitro exiliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6399" xml:space="preserve">Contrà verò ſi in loco <lb/>nimis calido vaſa, quibus recens expreſſum ex vuis muſtum conti-<lb/>netur, collocata fuerint, periculum imminet, ne efferueſcentiâ ni-<lb/>miâ, ob externi caloris additamentum, Spiritus maximâ ex par-<lb/>te auolent, neque in tam celeri partium omnium commotione fe-<lb/>ces omnes ſubſidant, parteſque inutiles ſecernantur, atque adeò <lb/>neque vinum ſatis defœcatum hauriatur, neque ſanè diu perma-<lb/>nere poſſit, quin exoleſcat, neque grato ſapore palatum afficiat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6400" xml:space="preserve">Idcirco aliquos noui, quibus in more poſitum eſt muſti valdè ge-<lb/>neroſiferuorem interrumpere, innatantes vuæ expreſſæ reliquias <lb/>aliquoties demergendo affuſâ modicè aquâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6401" xml:space="preserve">quo ſit, vt ſuauitas <lb/>quædam permanens vino concilietur (quod cœteroqui ad nimiam <lb/>auſteritatem vergeret) prohibitâ ſcilicet multorum Spirituum ex-<lb/>piratione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6402" xml:space="preserve">diluto Sale. </s>
  <s xml:id="echoid-s6403" xml:space="preserve">Sic de tertio quodam Sinapis ſatiui ge-<lb/>nere, ſemine albo, minuſque acri, nec adeò excalfaciente, ſcri-<lb/>pſit Matthiolus in Dioſcor.</s>
  <s xml:id="echoid-s6404" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6405" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6406" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6407" xml:space="preserve">148. </s>
  <s xml:id="echoid-s6408" xml:space="preserve">*Tritum hoc, muſtoque* <lb/>*recenti commiſtum, diutiùs cius dulcedinem tuetur, atque eam* <lb/>*deficere prohibet, quod ebullitionem reprimat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6409" xml:space="preserve">Eaque propter qui* <lb/>*ex Tridentino agro in Germaniam muſtum comportant, hoc Sinapis* <lb/>*genere cadis impoſito, dulcedinem musti conſeruant.</s>
  <s xml:id="echoid-s6410" xml:space="preserve">* Quando enim <lb/>muſtum temperato quodam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6411" xml:space="preserve">æquabili feruore ebullit, particulæ, <lb/>non præter modum agitatæ, commiſcentur, ſeque viciſſim ap-<lb/>prehenduntillæ, quæ copulatæ in vnam naturam temperari poſ-<lb/>ſunt, reliquæ autem congrui nexûs expertes aut in fundo vaſis, ſi <lb/>graues fuerint, amurcæ inſtar, ſubſidunt, ſi verò leues, ad ſupre-<lb/>mam liquoris partem emergunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s6412" xml:space="preserve">intermedius humor minimè tur-
<pb o="211" file="0223" n="223" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
bidus eximitur per inferius epiſtomium ad vaſis latus poſitum pau-<lb/>lò ſupra fundum, ne fœces ſecum rapiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6413" xml:space="preserve">in dolijs reconditur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6414" xml:space="preserve">Nondum tamen ceſſat fermentatio, nam lentâ quidem, ſed conti-<lb/>nenti, commotione cum Sulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6415" xml:space="preserve">Sale volatili exquiſitiùs per-<lb/>miſcentur Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6416" xml:space="preserve">vniuntur, reiectis terreis particulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6417" xml:space="preserve">Sa-<lb/>le fixo, ac redundanti Sulphure, ex quibus potiſſimùm, modico <lb/>ſpiritu adiecto, coaleſcit Tartarus dolijs adhærens. </s>
  <s xml:id="echoid-s6418" xml:space="preserve">Hic autem Sul-<lb/>phure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6419" xml:space="preserve">Sale abundans, eſt quaſi fermentum, quo vinum ad ma-<lb/>turitatem ſenſim perducitur, quandiu æquabilis eſt commotio <lb/>particularum: </s>
  <s xml:id="echoid-s6420" xml:space="preserve">at ſi vel Auſtralibus ventis, vel externo calore, vel <lb/>vaſis agitatione, excitentur fœces, ac vino permiſceri incipiant, <lb/>hoc efferueſcit immodicè, vinumque turbatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6421" xml:space="preserve">&amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s6422" xml:space="preserve">, niſi ſtatim è <lb/>vaſe educatur, atque à fœcibus ſeiungatur, vinum fugiens dimit-<lb/>tet Spiritus, ſiue rancidum factum ob ſulphuris exaltationem, ſiuè <lb/>coaceſcens ob ſalinarum particularum concurſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s6423" xml:space="preserve">Neque enim <lb/>i lem vino contingit, quod aquæ, de qua Guillelmus Piſo de Me-<lb/>dicinâ Braſil.</s>
  <s xml:id="echoid-s6424" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6425" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s6426" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6427" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6428" xml:space="preserve">hæc ſcribit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6429" xml:space="preserve">*Sub Æquatore nauigantibus* <lb/>*aqua bis, terue fœtorem ac putredinem concipit in vaſis, antequam* <lb/>*durabilis, omniſque corruptionis tandem expersfiat*: </s>
  <s xml:id="echoid-s6430" xml:space="preserve">ſubſidentibus <lb/>videlicet fœcibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6431" xml:space="preserve">purâ factâ aquâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s6432" xml:space="preserve">at vinum corruptum non re-<lb/>ſtituitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6433" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6434" xml:space="preserve">Quamuis autem plura adhuc explicanda ſupereſſent ad rectam, <lb/>aut prauam vini fermentationem pertinentia, hæc tamen nobis <lb/>ſatis eſſe poſſunt ad intelligendam inteſtinam particularum com-<lb/>motionem, vt ex eâ innoteſcat, cur fœnum non ſatis ſiccum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6435" xml:space="preserve"><lb/>coaceruatum ſponte ſuâ accendatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6436" xml:space="preserve">id enim contingit ex peruer-<lb/>ſâ quadam fermentatione, qua non commiſcentur particulæ, ſed <lb/>diſſoluuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6437" xml:space="preserve">Fœnum ſiccum abundare Sulphure atque Spiritibus <lb/>manifeſtè oſtendit non in ſuauis odor, quem exhalat abſumpto <lb/>humore, quo obruebantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6438" xml:space="preserve">continebantur in herbâ virente. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6439" xml:space="preserve">Ex hac nimirum reciſâ in fœniſecio, atque ſenſim tabeſcente, <lb/>cum Sol immiſſis radijs, aut ſaltem ventus leni impulſu, euocaret <lb/>humorem minùs arctè cum terreis particulis copulatum, ac pro-<lb/>pterea in minorem molem herba areſcens contraheretur, multæ <lb/>ſulphuris atque Spirituum particulæ factæ ſunt inuicem propiores, <lb/>ideò efficaciores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6440" xml:space="preserve">quaſi ſui iuris, cùm, amoto humoris interme-<lb/>dij impedimento, relictiſque minuſculis meatibus, facilè com-<lb/>moueri valeant, ſi excitentur, immò aliquæ ſponte expirent,
<pb o="212" file="0224" n="224" rhead="Diſſertatio Septima."/>
quæ non iniucundo odore nares titillant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6441" xml:space="preserve">At ſi fœnum nondum <lb/>probè exſiccatum, ſeu pluuià madidum, loco nullis ventis peruio, <lb/>congeratur in grandem aceruum; </s>
  <s xml:id="echoid-s6442" xml:space="preserve">à Sulphure ac à Spiritibus exſo-<lb/>lutis attenuatus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6443" xml:space="preserve">propulſus humor ille ſuperuacaneus ex medio <lb/>aceruo expirare non poteſt (ſpiſſiùs quippe denſantur flaccidæ, <lb/>quàm aridæ herbæ) idcirco inuadit ingenitum herbæ humorem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6444" xml:space="preserve"><lb/>ſalinas particulas ſoluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6445" xml:space="preserve">à quibus, dum extraneo huic humori <lb/>vniuntur, dimittuntur Sulphur atque Spiritus: </s>
  <s xml:id="echoid-s6446" xml:space="preserve">hi verò liberati <lb/>vinculo, quo copulabantur cum Sale, nihil obſtat, quin tumul-<lb/>tuentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6447" xml:space="preserve">facto impetu ſimiles particulas, naturâ ſuâ in agita-<lb/>tionem pronas, ad defectionem ſollicitent, eas vrgendo. </s>
  <s xml:id="echoid-s6448" xml:space="preserve">Porrò <lb/>aucto ſenſim tumultuantium numero, atque conflatâ ſeditione, <lb/>malum ſerpit vſque eò, vt odoris tetri fœditas fidem faciat inte-<lb/>ſtinæ efferueſcentiæ, erumpentibus cum Sulphure Salibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6449" xml:space="preserve">at-<lb/>que demum agglomeratis plurimis ſpiritibus vnâ cum Sulphu-<lb/>reis particulis, vehementiuſque agitatis, flamma exiliat.</s>
  <s xml:id="echoid-s6450" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6451" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6452" xml:space="preserve">Non ante multos annos ſimilem calamitatem valdè no-<lb/>tabilem in inſigni Galliæ Ciſalpinæ vrbe accidiſſe memini: </s>
  <s xml:id="echoid-s6453" xml:space="preserve">Cum <lb/>enim ad quadringenta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6454" xml:space="preserve">eo amplius, fœni plauſtra congeſta <lb/>fuiſſent ſub porticu fornicatâ, poſt hebdomadas aliquot grauis <lb/>quidam odor, deinde vix tolerabilis fœtor expirabat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6455" xml:space="preserve">rei nouita-<lb/>te excitatus ſupremus ſtabuli pręfectus iuſſit furcâ tentari aceruum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6456" xml:space="preserve">fœni manipulos aliquot eximi; </s>
  <s xml:id="echoid-s6457" xml:space="preserve">ſed vix opus aggreditur famu-<lb/>lus, cum illico flamma ex modicè excauato aceruo erumpit inelu-<lb/>ctabili incendio. </s>
  <s xml:id="echoid-s6458" xml:space="preserve">Ne autem proximum ædiſicium flamma nimia <lb/>corriperet, ſi fortè in aream eijceretur fœnum, ſatius eſſe duxe-<lb/>runt aceruum illum non fodicare, ſed accenſum ignem ſub porticu <lb/>ſibi permittere, donec vniuerſa materia congeſta ſuas flammas <lb/>reſorbens à fornice reflexas abſumeretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6459" xml:space="preserve">opportuno ſanè conſilio, <lb/>non enim tam citò conflagrauit, ſed non niſi poſt quatuordecim <lb/>dies ſoli relicti ſunt cineres, inter quos repertæ ſunt maſſulæ ali-<lb/>quot, quæ in vitrum fluxerant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6460" xml:space="preserve">Ne verò fornix vi caloris vitium <lb/>faceret, ſuperius pauimentum affuſâ abundè aquâ ad cubiti alti-<lb/>tudinem munitum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6461" xml:space="preserve">id quod egregiè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6462" xml:space="preserve">ex ſententiâ ſuc-<lb/>ceſſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s6463" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6464" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6465" xml:space="preserve">In his itaque, quibus exardeſcendi cauſa eſt humor ex-<lb/>ternus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6466" xml:space="preserve">aduentitius, opus eſt plurimum Spirituum atque Sulphu-<lb/>rearum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6467" xml:space="preserve">pinguium particularum ineſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s6468" xml:space="preserve">quæ quandiu diſcretæ
<pb o="213" file="0225" n="225" rhead="Quomodo Ignis accendatur."/>
inuicem manent interiectis ſalibus, quibuſcum permiſtè implican-<lb/>tur, agitari nequeunt pro ſuâ naturali mobilitate; </s>
  <s xml:id="echoid-s6469" xml:space="preserve">vbi verò ſales <lb/>humori ſuperuacaneo copulantur, mixti compages laxatur, nec <lb/>particulæ fixę valent retinere volatiles, quin fugiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6470" xml:space="preserve">plures vnum <lb/>in locum congregentur, ibique efferatæ collatis viribus mixtum di-<lb/>ſcerpant, ac diſſipent. </s>
  <s xml:id="echoid-s6471" xml:space="preserve">Porrò ex hac ſalium diſceſſione huiuſmodi <lb/>conflagrationes oriri, non obſcurum argumentum ſuppeditant per-<lb/>miſtiones quædam corporum arte paratæ, quas pluuia, aut affuſa <lb/>aqua excitat ad exardeſcendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s6472" xml:space="preserve">Nam ſi Pix naualis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6473" xml:space="preserve">Græca, <lb/>Sulphur, Tartarus, Nitrum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6474" xml:space="preserve">Petroleum æquis portionibus mi-<lb/>ſceantur, ijſque ad duplum pondus omnium Calx viua addatur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6475" xml:space="preserve">cum Vitellis ouorum miſceantur, tum diebus aliquot in fimo <lb/>equino, aut balneo digerantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6476" xml:space="preserve">eam miſturam pluuiâ accendi per-<lb/>hibent non ignobiles Authores; </s>
  <s xml:id="echoid-s6477" xml:space="preserve">idemque affirmant de globis effor-<lb/>matis ex Calce viuâ, Sulphure, modico gummi Arabico, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6478" xml:space="preserve">oleo li-<lb/>ni, qui aquâ accenduntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6479" xml:space="preserve">Gaſſendus pariter in Vita Epicuri in Me-<lb/>teorologiâ pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6480" xml:space="preserve">1054. </s>
  <s xml:id="echoid-s6481" xml:space="preserve">notum eſſe ait, ex Nitro intermiſto Sulphuri, <lb/>bitumini, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6482" xml:space="preserve">Calci viuæ, miſturas fieri quaſdam, quæ aſperſione <lb/>humidi, vel etiam ſputo accendantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6483" xml:space="preserve">Cum enim in huiuſmodi <lb/>miſturis, alijſque ſimilibus, aqua non adhæreat naturis pingui-<lb/>bus, oleoſis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6484" xml:space="preserve">reſinoſis, ſatis conſtat illam potiſſimum inuade-<lb/>re Salinas particulas in Calce viuâ, Tartaro, Nitro, quorum Spi-<lb/>ritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6485" xml:space="preserve">Sulphureæ particulæ liberè commeantes ſollicitant reli-<lb/>quorum admiſtorum corporum ſimiles particulas facilè volatiles, <lb/>poſtquam digeſtione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6486" xml:space="preserve">ouorum vitellis quaſi fermento (Spiritu <lb/>enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6487" xml:space="preserve">Sale volatili abundant) adiectis laxata eſt eorum compages. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6488" xml:space="preserve">His addite, ſi placet, quæ adnotauit Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s6489" xml:space="preserve">Rodulphus Glauber Fur-<lb/>norum Philoſophicorum part. </s>
  <s xml:id="echoid-s6490" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s6491" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s6492" xml:space="preserve">43. </s>
  <s xml:id="echoid-s6493" xml:space="preserve">vbi hæc habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6494" xml:space="preserve">*Accipe* <lb/>*minerale aliquod, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6495" xml:space="preserve">inuolue linteo madido aliquantiſper, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6496" xml:space="preserve">expe-* <lb/>*rieris lapidem illum miner alem ab aquâ accenſum, atque adeò cale-* <lb/>*factum, ac ſi fuiſſet in igne, ita vt vix manuillum tenere poſſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6497" xml:space="preserve">qui* <lb/>*tandem etiam, diuturniore actione aquæ inſtar calcis viuæ fati ſcet*, <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6498" xml:space="preserve">conſumetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6499" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6500" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6501" xml:space="preserve">Vnum mihi ſupereſſet hìc interrogandum, Cur ex fœno <lb/>illo, quod paulo antè commemoraui, non eruperit flamma, niſi cùm <lb/>illud fodicare voluerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6502" xml:space="preserve">Sed fortaſſe iuſto longiorem ſermonem <lb/>protraheremus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6503" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6504" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6505" xml:space="preserve">Ita planè: </s>
  <s xml:id="echoid-s6506" xml:space="preserve">res eſſet non paucis verbis expedienda; </s>
  <s xml:id="echoid-s6507" xml:space="preserve">videli-
<pb o="214" file="0226" n="226" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
cet examinare oporteret, cur aliqua in flammam abeant, alia quaſi <lb/>lentâ tabe abſumantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6508" xml:space="preserve">his ſimilia, quæ opportuniùs in ſequen-<lb/>tem diſſertationem reijciuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6509" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div21" type="section" level="1" n="18">
<head xml:id="echoid-head49" xml:space="preserve">*DISSERTATIO OCTAVA.* <lb/>*De Flamma &amp; Fumo.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6510" xml:space="preserve">DAnd. </s>
  <s xml:id="echoid-s6511" xml:space="preserve">Poſt explicatam Ignis accenſionem, ad eiuſdem ex-<lb/>tinctionem proximè gradum facere conſequens videbatur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6512" xml:space="preserve">verùm de iſtâ interrogare paratum animaduertere contigit ex po-<lb/>ſtremis heſternæ collocutionis verbis, non eandem omnibus eſſe <lb/>exardeſcendi rationem: </s>
  <s xml:id="echoid-s6513" xml:space="preserve">alia quippe ita in flammam abeunt, vt ex <lb/>igne nihil reliquum fiat, vt oleoſa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6514" xml:space="preserve">pinguia: </s>
  <s xml:id="echoid-s6515" xml:space="preserve">alia ſoluuntur in ci-<lb/>nerem, vt ligna atque ſtipulæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6516" xml:space="preserve">alia non ardent niſi flammam conci-<lb/>piant, vt Sulphur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6517" xml:space="preserve">alia contabeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6518" xml:space="preserve">vix flammulam eiacu-<lb/>lantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6519" xml:space="preserve">ſi flatu excitentur, vt prunæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6520" xml:space="preserve">Quapropter, niſi vos aliter, <lb/>atque ego exiſtimo, ſtatuitis, hæc priùs examinanda ſunt, vt <lb/>poſtea clariùs innoteſcat, quomodo accenſus ignis, etiamſi pa-<lb/>bulum, quo alatur, non ſit procul poſitum, extin-<lb/>guatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6521" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6522" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6523" xml:space="preserve">His profectò paſſibus progrediendum, vt eluceſcat ve-<lb/>ritas eorum, quæ â nobis hactenus diſputata ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6524" xml:space="preserve">vbi enim om-<lb/>nia ſibi conſentire deprehenduntur, nullum certius expectandum <lb/>eſt in rebus Phyſicis veritatis veſtigium, in quibus apodicticæ ar-<lb/>gumentationes non ſuppetunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6525" xml:space="preserve">Præterquam quod erumpentem <lb/>ex fœno, quod incaluerat, flammam ne poſtremâ diſſertatione <lb/>explicaremus, permiſit Gradonicus, tùm breuitati conſultum <lb/>volens, tum anguſtijs temporis parcens. </s>
  <s xml:id="echoid-s6526" xml:space="preserve">Si tamen illa omnia, <lb/>quæ indicaſti, accuratiûs perpendere noluerimus, ne minuta <lb/>quæcunquè perſequamur, non omittenda eſt ſaltem flammæ <lb/>conſideratio, ex qua facilè patet, quid in cœteris dici opon-<lb/>teat.</s>
  <s xml:id="echoid-s6527" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6528" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6529" xml:space="preserve">Quò attentiùs ad inſtitutam hanc noſtram de Igne diſpu-<lb/>tationem animum aduerto, eò ampliorem philoſophandi ſyluam <lb/>mihi videor ingredi. </s>
  <s xml:id="echoid-s6530" xml:space="preserve">Ecce, quæ ex occaſione conflagrantis fœni <lb/>innuebas, Maurocene, de mixturis quibuſdam pluuiâ accenſis, <lb/>ſtatim mihi ſuſpicionem iniecerunt, non omnia fortaſſe tribuenda
<pb o="215" file="0227" n="227" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
eſſe Dœmonum præſtigijs, quæ apud Antiquiores ſcripta legi-<lb/>mus, ſed aliquando ex Naturalis Magiæ promptuario, a Sacrifi-<lb/>culis ſub religionis velamine ſua venditantibus, deſumi potuiſſe <lb/>impoſturæ materiam, vt opinione prodigij, ſuperſtitio hominum <lb/>mentes latiùs occuparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6531" xml:space="preserve">Sic Pauſanias ſe rei viſæ teſtem profitens, <lb/>Eliacorum libro priore, ad fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s6532" xml:space="preserve">*Sunt*, inquit, *in Lydis, qui Per-* <lb/>*ſici cognomine vocantur, urbes Hiero-Cæſarea, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6533" xml:space="preserve">Hypæpæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6534" xml:space="preserve">In* <lb/>*templo utriu ſque urbis ampliſſimo, cellæ cum aris; </s>
  <s xml:id="echoid-s6535" xml:space="preserve">ſuper his cinis* <lb/>*alio longè colore à uulgari cinere. </s>
  <s xml:id="echoid-s6536" xml:space="preserve">Huc ingreſſus Magus, ubi, foco* <lb/>*lignis impoſitis, tiarâ caput uelârit, implorat cognomen Dei, qui-* <lb/>*cunque ille ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6537" xml:space="preserve">ex libro enim carmen recitat barbaricum, linguâ* <lb/>*planè ignotâ Græcis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6538" xml:space="preserve">ubi perorauit, ſponte ſuâ è lignis, nullo igne* <lb/>*admoto, puriſſima emicat flamma.</s>
  <s xml:id="echoid-s6539" xml:space="preserve">* Quibus autem lignis vterentur, <lb/>habemus apud Strabonem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6540" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s6541" xml:space="preserve">non longè à fine. </s>
  <s xml:id="echoid-s6542" xml:space="preserve">De Magis apud <lb/>Perſas ſacriſicantibus ſcribentem in hæc verba, *Carnibus ſuper myr-* <lb/>*to lauroue impoſitis, eas Magi ſubtilibus uirgis comburunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s6543" xml:space="preserve">* Quid <lb/>autem prohibet, ne cinerem illum artificiosè compoſitum exiſtime-<lb/>mus, qui aquâ luſtrali aſperſus (aut ſaliuâ, quaſi per diſſimu-<lb/>lantiam, aut guttâ aliqua cruoris ex victimâ decidentis) ignem <lb/>conciperet, quo correptæ ſubtiles &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6544" xml:space="preserve">aridæ virgæ myrteæ aut laureæ <lb/>inflammarentur? </s>
  <s xml:id="echoid-s6545" xml:space="preserve">Idem facilè dixerim de eo, quod, eodem Pauſa-<lb/>nia teſte lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6546" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s6547" xml:space="preserve">in Atticis, contigit Seleuco, *cui haud ohſcura pro-* <lb/>*digia felicitatem ſignificârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6548" xml:space="preserve">Cum enim ex Macedoniâ cum Ale-* <lb/>*xandro profecturus Pellæ Ioui ſacrificaret, ligna aris impoſita ultro* <lb/>*ad Dei ſimulacrum acceſſerunt, nulliſque ſubiectis ignibus accenſa* <lb/>*ſunt:</s>
  <s xml:id="echoid-s6549" xml:space="preserve">* potuit ſcilicet ab aſſentabundo fani antiſtite excogitari la-<lb/>tens aliquod artificium, quo ligna ad ſimulacrum accurrere vide-<lb/>rentur vſque ad locum, vbi lapis eſſet, qui accenderetur aliquo hu-<lb/>more conſperſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6550" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6551" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6552" xml:space="preserve">Memini me apud Ortelium, vbi de Scotiâ diſſerit, legiſ-<lb/>ſe conſtantem famam eſſe, in Argadia (regio eſt ad Meridiem <lb/>poſita) naſci lapidem, à quo, ſialiquandiu relinquatur ſub pa-<lb/>leis aut ſtuppâ, illæ accendantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6553" xml:space="preserve">fortaſſe quia ex lapide exeunt <lb/>ex pirationes ſulphureæ at que ſubtiles, quæ recipiuntur â paleis at-<lb/>que â ſtuppâ (qua ferè ratione veſtes laneæ incaleſcunt ex igniculis, <lb/>quos per cutis poros emittimus) hæ verò congeſtæ poſt aliquod <lb/>tempus, ſollicitant ſulphureas particulas palearum at ſtuppæ, quæ <lb/>propterea accenduntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6554" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="216" file="0228" n="228" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6555" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6556" xml:space="preserve">Hanc lignorum ſponte ſuâ igneſcentium in aris accenſio-<lb/>nem, nomine fabulæ aut præſtigiarum, ſuſpectam mihi sĕper fuiſſe <lb/>non diffiteor: </s>
  <s xml:id="echoid-s6557" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6558" xml:space="preserve">Gyraldus de Dijs Gĕtium Syntagm.</s>
  <s xml:id="echoid-s6559" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s6560" xml:space="preserve">*Apud* <lb/>*Siculos, ait, in colle Vulcanio iuxta stagnum, dum ſacrum fieret, Sar-* <lb/>*mentorum faſces ſuper aras ſuâ ſponte ignem concepiſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6561" xml:space="preserve">nullo* <lb/>*flante halitu inc endium feciſſe fabulati ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s6562" xml:space="preserve">* Et de ſaxo quodam <lb/>ſacro in Salentino oppido Egnatiâ (hodie Iuuenatium dici aliqui <lb/>putant) de quo ſcribit Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6563" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6564" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6565" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s6566" xml:space="preserve">*impoſito ligno proti-* <lb/>*nus ſtammam exiſtere*, ſic cecinit Horatius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6567" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s6568" xml:space="preserve">ſerm. </s>
  <s xml:id="echoid-s6569" xml:space="preserve">ſat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6570" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s6571" xml:space="preserve">*de-* <lb/>*hinc Egnatia, lymphis Iratis extructa, dedit riſuſque iocoſque*, <lb/>*Dum, flammâ ſinè thura liqueſcere limine ſacro, Perſuadere cupit* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6572" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s6573" xml:space="preserve">* Idcirco aliquando curioſiùs euoluere cæpi eorum ſcripta, qui <lb/>multa artiſiciosè componere docent, ſi fortè in aliquid inciderem, <lb/>quod huiuſmodi narrationes à fabulæ ſuſpicione vindicaret; </s>
  <s xml:id="echoid-s6574" xml:space="preserve">cum <lb/>enim Ars Naturam imitetur, ſi quid artiſicioſum deprehendiſſem, <lb/>quod ligna vltro accenderet, facilè potuiſſe à Naturâ quid ſimile <lb/>conformari concederem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6575" xml:space="preserve">Ex Serapione in Tract de Mineral. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6576" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6577" xml:space="preserve">394. </s>
  <s xml:id="echoid-s6578" xml:space="preserve">Magnes ſepeliatur calce viuâ in vaſe teſtaceo diligenter <lb/>cretâ clauſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6579" xml:space="preserve">in fornace figulorum locato, donec cætera vaſa <lb/>percocta fuerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s6580" xml:space="preserve">Nam hic lapis extractus, ſputo vel aquâ madefa-<lb/>ctus flammam concipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6581" xml:space="preserve">Ad mentem Alberti, Accipe calcis viuæ, <lb/>Salnitri puriſſimi, Tutiæ Alexandrinæ non præparatæ, Calamitæ, <lb/>ſingulorum partem vnam; </s>
  <s xml:id="echoid-s6582" xml:space="preserve">Sulphuris viui, Caphuræ, ſingulorum <lb/>partes duas: </s>
  <s xml:id="echoid-s6583" xml:space="preserve">redigantur in puluerem tenuiſſimum omnia, cribren-<lb/>turque; </s>
  <s xml:id="echoid-s6584" xml:space="preserve">deinde puluis in panno lineo nouo probè conſtringatur, <lb/>atque in crucibulo ponatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6585" xml:space="preserve">mox aliud crucibulum ſuperimpona-<lb/>tur, atque filis ferreis ac luto ſapientiæ optimè concludatur, ne <lb/>vllo modo reſpirare poſſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6586" xml:space="preserve">ad Solem ſiccetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6587" xml:space="preserve">Quibus factis po-<lb/>nantur crucibula in fornace laterariâ, vel figulinâ, donec combu-<lb/>ratur materia; </s>
  <s xml:id="echoid-s6588" xml:space="preserve">quibus deinde ablatis, inuenies materiam lateritio <lb/>colore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6589" xml:space="preserve">perfectam: </s>
  <s xml:id="echoid-s6590" xml:space="preserve">quæ cùm guttâ aquæ, vel ſputo, madefacta <lb/>erit, ſtatim adhibito ſulphure flammam edit, quæ flatu deinde ex-<lb/>tinguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6591" xml:space="preserve">Lapis, qui ſaliuâ accenditur, apud Cardanum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6592" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s6593" xml:space="preserve"><lb/>de ſubtil. </s>
  <s xml:id="echoid-s6594" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6595" xml:space="preserve">727. </s>
  <s xml:id="echoid-s6596" xml:space="preserve">conſtat ex libris tribus calcis viuæ, picis Græcæ <lb/>vncijs tribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6597" xml:space="preserve">Magnetis vnciâ vna: </s>
  <s xml:id="echoid-s6598" xml:space="preserve">trita coquuntur in ollâ fictili <lb/>lateribus conclusâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s6599" xml:space="preserve">tum lapis ſepelitur in oleo laurino per dies <lb/>quindecim; </s>
  <s xml:id="echoid-s6600" xml:space="preserve">inde ſeruatur in ſicco: </s>
  <s xml:id="echoid-s6601" xml:space="preserve">addit tamen Cardanus, *Hoc mi-* <lb/>*nus habet veritatis, quia non ſemper accenditur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6602" xml:space="preserve">* Porta verò multi-
<pb o="217" file="0229" n="229" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
plicem tradit methodum, vt ſimilem lapidem acquiras. </s>
  <s xml:id="echoid-s6603" xml:space="preserve">Primò. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6604" xml:space="preserve">Viui ſulphuris, Salnitri vocati repurgati (quod ſcilicet eſt ſine <lb/>parte volatili) pari pondere, Caphuræ duplum, Nouæ Calci ad-<lb/>datur, ac omnia mortario conterantur vſque adeò attenuata, vt <lb/>in auram euolare poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s6605" xml:space="preserve">Simul ſtrictè linteolo deligata conuol-<lb/>uantur, teſtaceo vaſe claufa ſuper illitâ argilla, feruenti Sole de-<lb/>ſiccentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6606" xml:space="preserve">figulorum imponantur fornaci; </s>
  <s xml:id="echoid-s6607" xml:space="preserve">cumque figulinum vas <lb/>fuerit excoctum (in quo maxima adhibenda eſt diligentia) in la-<lb/>pidis duritiem coëunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6608" xml:space="preserve">rediguntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6609" xml:space="preserve">extracta ad vſum miniſtran-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6610" xml:space="preserve">Secundò. </s>
  <s xml:id="echoid-s6611" xml:space="preserve">Magnetem lapidem in ollam vel aliud conſimile <lb/>vas conijce viuâ calce immerſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s6612" xml:space="preserve">meliuſque fuerit, ſi Colopho-<lb/>niam adieceris cum calce pari. </s>
  <s xml:id="echoid-s6613" xml:space="preserve">Cùm vas expleueris, figulari cre-<lb/>tâ circumlito ſpiramento, fornaci immittito, alternis eadem pro-<lb/>ſequendo, dum vehementer inalbuerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6614" xml:space="preserve">torrefiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6615" xml:space="preserve">Cum opus <lb/>fuerit, aquâ vel ſaliuâ ſuper infuſâ flammam eleuabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6616" xml:space="preserve">qua ſopi-<lb/>tâ, loco calido ad vſum recondito. </s>
  <s xml:id="echoid-s6617" xml:space="preserve">Tertiò. </s>
  <s xml:id="echoid-s6618" xml:space="preserve">Sumatur Magnetis <lb/>lapidis prænarrata calx, Salnitri ſæpè purgati quadruplum, æquali <lb/>pondere Caphura, viui Sulphuris nondum ignem experti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6619" xml:space="preserve">Te-<lb/>rebinthinæ reſinæ Oleum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6620" xml:space="preserve">vini fœcis concretæ, quam Tartarum <lb/>dicimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s6621" xml:space="preserve">Hæc omnia molâ vel pilâ trita cribrentur, quæ infracta <lb/>ſunt, denuo terantur, cribrenturque. </s>
  <s xml:id="echoid-s6622" xml:space="preserve">Inſuper auſteri vini arden-<lb/>tem aquam paratam habeas, eamque infundas, vt ſuperemineat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6623" xml:space="preserve"><lb/>Vitreo vaſe condito, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6624" xml:space="preserve">operculato, ne halitum expiret, fimo <lb/>ſupponatur duobus vel tribus menſibus, denis viciſſim diebus in-<lb/>nouando, donec mellis ſpiſſamentum imitetur, nec vllum diuiſio-<lb/>nis indicium præbeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6625" xml:space="preserve">flagranti inde carbone inferueſcat, dum <lb/>humiditas omnis auolet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6626" xml:space="preserve">penitus ſiccata in lapidem coëat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6627" xml:space="preserve">Si <lb/>hoc cognoueris, vas frange, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6628" xml:space="preserve">exemptam iterum terito compo-<lb/>ſitionem: </s>
  <s xml:id="echoid-s6629" xml:space="preserve">aquâ vel humore aliquo leuiter ſuperinfuſo, flamma eri-<lb/>getur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6630" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6631" xml:space="preserve">inter omnes principem hæc ſibi vendicat locum, ſi aſſe-<lb/>renti Portæ credimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s6632" xml:space="preserve">An hiſce Authorum cogitatis (quæ <lb/>non alijs ferè verbis, atque legerim, afferre placuit) ex-<lb/>perimentum reſpondeat, fateor me ignorare: </s>
  <s xml:id="echoid-s6633" xml:space="preserve">obſeruo ta-<lb/>men ſemper Calcem viuam adhiberi permiſtam materiæ ali-<lb/>cui pingui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6634" xml:space="preserve">oleoſæ, vt humore aqueo affuſo calx excite-<lb/>tur, à cuius ſalibus irritatæ particulæ ſulphureæ erumpant <lb/>in flammam. </s>
  <s xml:id="echoid-s6635" xml:space="preserve">Cœterûm impoſita lapidi ligna nullo irritameu-
<pb o="218" file="0230" n="230" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
to accendi, aut fabula eſt, aut impoſtura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6636" xml:space="preserve">pręſtigiæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s6637" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6638" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6639" xml:space="preserve">Nullus dubito, quin Sales irritando partes ſulphureas va-<lb/>leant excitare flammam. </s>
  <s xml:id="echoid-s6640" xml:space="preserve">Si quis accipiat Spiritûs Terebinthinæ <lb/>Venetæ (hoc eſt larignæ) recens prolecti, ad frigus tamen nati-<lb/>uum redeuntis, vncias quatuor; </s>
  <s xml:id="echoid-s6641" xml:space="preserve">quibus in ampliori vaſe vitreo <lb/>affundat Aquæ Fortis generoſę pariter recentis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6642" xml:space="preserve">frigidæ vncias <lb/>ſex: </s>
  <s xml:id="echoid-s6643" xml:space="preserve">coagitet liquores vitro incluſos, vt permiſceantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6644" xml:space="preserve">vas ſub <lb/>dio relinquat: </s>
  <s xml:id="echoid-s6645" xml:space="preserve">intrà ſemihoræ ſpatium, operculo remoto, ſpiri-<lb/>tus terebinthinæ irritatus ab acidis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6646" xml:space="preserve">ſalinis particulis Aquę fortis <lb/>efferueſcere incipiet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6647" xml:space="preserve">inter fumum conſpicuam flammam emit-<lb/>tens, atque ex vitro erumpens, conflagrabit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6648" xml:space="preserve">Spiritum verò Te-<lb/>rebinthinæ ſulphureum eſſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6649" xml:space="preserve">oleoſum, ex eo conſtat, quod dum <lb/>elicitur, aquæ innatat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6650" xml:space="preserve">virtute calidâ præditum eſſe indicat eius <lb/>multiplex vſus in Medicina, quem notat Beguinus Tyrocin. </s>
  <s xml:id="echoid-s6651" xml:space="preserve">Chym. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6652" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6653" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6654" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6655" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s6656" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6657" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6658" xml:space="preserve">Non eſt autem diſſimulandum aliqua, quæ tangenti ap-<lb/>parent frigida, ſi commiſceantur, incaleſcere quidem, ſed non <lb/>accendi, alia verò etiam accendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s6659" xml:space="preserve">Oleum Sulphuris genuinum <lb/>(per Retorta<gap/>licet deſtillatum ex Sulphure trito, ſemiſſe cal-<lb/>cis viuæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6660" xml:space="preserve">quadrante Salis Mercurialis; </s>
  <s xml:id="echoid-s6661" xml:space="preserve">non verò per campanam <lb/>exceptum, hicenim eſt Spiritus, non Oleum) ſiaquæ frigidæ in <lb/>vitreo vaſe miſceatur, ita calidum efficitur, vt vas manu vix con-<lb/>tineri poſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6662" xml:space="preserve">a qua enim cum Salinis particulis iungitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6663" xml:space="preserve">partes <lb/>omnes tumultuantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6664" xml:space="preserve">ſed accendi non poſſunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6665" xml:space="preserve">emicare ſulphu-<lb/>reæ particulę, quamuis incaleſcant, quia ab a quâ nimiâ cohiben-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6666" xml:space="preserve">Spiritus Vitrioli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6667" xml:space="preserve">Oleum vel Sal Tartari, ſimiliter Aqua <lb/>Fortis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6668" xml:space="preserve">Tartarus, ſi miſceantur, incaleſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s6669" xml:space="preserve">Salium quippe <lb/>diuerſæ naturę ſuâ mobilitate ſe agitant, vbi proximę fiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6670" xml:space="preserve"><lb/>feruent ebulliendo, adeoque caloris ſenſum in tangente manu ex-<lb/>citant: </s>
  <s xml:id="echoid-s6671" xml:space="preserve">ſed quia ſales ſunt, nec ſulphureis particulis abundat li-<lb/>quor ille, nihil eſt, quod vehementi impetu in flammam erum-<lb/>pat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6672" xml:space="preserve">At ſi Aqua Fortis, vel Spiritus Vitrioli ſcobi ferri affundi-<lb/>tur, materia incaleſcit, immò, quia ferrum ſulphure abundat, <lb/>flammam concipit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6673" xml:space="preserve">grauis odor ob Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6674" xml:space="preserve">Sulphuris commiſtio-<lb/>naminde expirat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6675" xml:space="preserve">Si Aquæ Forti, in qua ferrum ſolutum eſt, <lb/>Oleum Tartari (non tamen guttatim) infundatur, non ebullit ſo-<lb/>lùm, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6676" xml:space="preserve">flammam miſtura illa concipit: </s>
  <s xml:id="echoid-s6677" xml:space="preserve">id quod pariter acci-
<pb o="219" file="0231" n="231" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
dit Butyro Antimonij dicto, ſiconfertim Spiritus Nitri infunda-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6678" xml:space="preserve">Cuius quidem accenſionis ratio inde petenda videtur, quod <lb/>in ferro funt fulphureę particulę non paucę, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6679" xml:space="preserve">ferri compages plu-<lb/>rimum conſtat vinculo Salino: </s>
  <s xml:id="echoid-s6680" xml:space="preserve">Cùmigitur Aquę Forti, in qua <lb/>ſolutum eſt ferrum, affunditur Oleum Tartari, huius partes Sali-<lb/>nę dum commouentur, vt cum ſalinis ferri particulis inuicem <lb/>vniantur, agitant ſulphureas ferri particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6681" xml:space="preserve">à ſuo ſale diſiun-<lb/>gunt, quę propterea vinculo ſolutę erumpunt in flammam: </s>
  <s xml:id="echoid-s6682" xml:space="preserve">id <lb/>quod accidit quoquèſcobiferri; </s>
  <s xml:id="echoid-s6683" xml:space="preserve">nam grauis odor indicat Sulphu-<lb/>ris cum Sale miſti eruptionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6684" xml:space="preserve">Nec diſſimiliratione philoſophan-<lb/>dum de Butyro Antimonij (qui eſt liquor gummoſusinſtar butyri <lb/>adhęrens collo retortę, dum conficitur Mercurius Vitę ex Anti-<lb/>monij crudi puluere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6685" xml:space="preserve">duplo Mercurij ſublimati; </s>
  <s xml:id="echoid-s6686" xml:space="preserve">idcirco liquor ille <lb/>etiam vocatur Spuma Venenata duorum Draconum, ſcilicet Mer-<lb/>curij &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6687" xml:space="preserve">Antimonij) cuius partes Salinę dum abundè affuſi Spiritûs <lb/>Nitri Salibus vniuntur, deſerunt ſulphureas; </s>
  <s xml:id="echoid-s6688" xml:space="preserve">hę verò concitatę in <lb/>motum emicant in flammam, cuius apta materia eft ſubſtantia illa <lb/>pinguis; </s>
  <s xml:id="echoid-s6689" xml:space="preserve">nam ea eft, vt, quemadmodum butyrum, appoſito carbo-<lb/>ne viuo fluat.</s>
  <s xml:id="echoid-s6690" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6691" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6692" xml:space="preserve">Cum Spiritus Nitri confertim affundendus ſit Butyro <lb/>Antimonij, atque Oleum Tartari non guttatim, ſed paulò libe-<lb/>raliùs immittendum ſit in Aquam Fortem ferro ſoluto grauidam, <lb/>mihi videor intelligereid fieri, vt plures ſimul particulę ſulphureę <lb/>agitari valeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6693" xml:space="preserve">erumpere in flammam, quę ſi ſolùm particula-<lb/>tim commouerentur, ebullitionem tantummodo efficerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s6694" xml:space="preserve">Sic <lb/>in foco, vbi duæ tantummodo aut tres exiguę prunę reperiuntur, <lb/>ſi nullo flatu excitentur, impoſitam quidem chartam ſenſim com-<lb/>burunt, ſed illa non abit in flammam: </s>
  <s xml:id="echoid-s6695" xml:space="preserve">quod ſi prunę follis ſpiritu <lb/>ſtimulentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6696" xml:space="preserve">flammulam concipiant, non iam charta merum <lb/>fumum exhalat, ſed in flammam diffolutæ particulę attolluntur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6697" xml:space="preserve">quandoquidem plures ſimul ſulphureę particulę cum impetu exi-<lb/>liunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6698" xml:space="preserve">Porrò impetum celeriter exilientium igniculorum indicat <lb/>ipſe bombus, quando follium flatu irritantur prunę, quem ſtrepi-<lb/>tum non edunt extincti carbones, ſi in eos ſimiliter immittatur <lb/>flatus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6699" xml:space="preserve">aërem ſcilicet ſecat velox flammula; </s>
  <s xml:id="echoid-s6700" xml:space="preserve">id quod etiam obſer-<lb/>uare contingit in Riſu Vulcani, vt eum vocat Ariſtoteles, quando <lb/>flatus accenſo ligno incluſus erumpit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6701" xml:space="preserve">flammeam lingulam cùm <lb/>ſtrepituimpellit.</s>
  <s xml:id="echoid-s6702" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="220" file="0232" n="232" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6703" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6704" xml:space="preserve">Nihil amplius à te dici puto, quàm ipſa veritatis ratio <lb/>ferat; </s>
  <s xml:id="echoid-s6705" xml:space="preserve">eſt nimirum ferox atque effrœnata Sulphuris indoles, niſi <lb/>aliarum particularum permiſtione penitùs implicatum inſideat in <lb/>corpore, quod conſtituit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6706" xml:space="preserve">idcirco ſtatim, atque ſe à reliquarum <lb/>naturarum vinculis velleuiter laxatum inuenit, omnem in partem <lb/>ſe agitare conatur, donec compedibus omnibus excuſſis expeditum <lb/>ac ſolutum cognatas particulas in motum concitet earum pariter <lb/>vincula ſoluens, dum terrenas atque ſalinas particulas, quaſi ada-<lb/>cto cuneo, à ſulphureis diſiungit, adeò vt conflatâ ſeditione plu-<lb/>res ſimul coactæ in manipulum, validiore adhuc impetu vniuerſam <lb/>corporis compagem diſſoluere nitantur ſe quoquouerſum agitan-<lb/>tes. </s>
  <s xml:id="echoid-s6707" xml:space="preserve">Tumultum huiuſmodi Sulphurearum particularum, quem <lb/>fouent auxiliares copiæ Spirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6708" xml:space="preserve">Salium volatilium, dupliciter <lb/>contingere docetipſa experientia: </s>
  <s xml:id="echoid-s6709" xml:space="preserve">aliquando enim intrà ipſius cor-<lb/>poris exardeſcentis terminos exercetur illa commotio, quandiu <lb/>ſulphurearum particularum multitudo congregata nondum ea eſt, <lb/>quæ vim obtineat vno impetu diſcutiendi repagula omnia, quibus <lb/>coërcetur à terrenis particulis immotis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6710" xml:space="preserve">à Salibus fixis; </s>
  <s xml:id="echoid-s6711" xml:space="preserve">propte-<lb/>rea circa extimam ſuperficiem intra cinerum cancellos excurrunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6712" xml:space="preserve">corpus paulatim abſumunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6713" xml:space="preserve">aliquando verò vis ferè innumera-<lb/>bilis collecta Spirituum, Salium Volatilium, atque Sulphurea-<lb/>rum particularum liberè diſcurrentium denſo agmine erumpit, re-<lb/>pagula conuellens atque perfringens, neque rarò, ſed ſemper, ali-<lb/>quideorum ſecum per vim aſportans, perinde ac fugitiua manci-<lb/>pia diffractæ catenæ reliquias. </s>
  <s xml:id="echoid-s6714" xml:space="preserve">Craſſiuſculis lignis ſi quis candentes <lb/>aliquot carbones ſubijciat, primum omnium fumum exilire con-<lb/>ſpicit, igniculienim ex carbonibus ſenſim expirantes ſe in ligni <lb/>meatus inſinuant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6715" xml:space="preserve">humorem extenuatum in vaporem è ligno <lb/>extrudunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6716" xml:space="preserve">deinde lignum ſubiectas prunas imitatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6717" xml:space="preserve">accendi-<lb/>tur, quia alijs atque alijs Spiritibus ac Sulphureis particulis abar-<lb/>dentecarbone ſenſim immiſſis in lignum, huius compages diſſolui <lb/>incipit in extima ſuperficie; </s>
  <s xml:id="echoid-s6718" xml:space="preserve">iamque plures ſulphureæ atque acido-<lb/>uolatiles particulæ, tum quasiniecit ſubiectus carbo, tum quæ <lb/>ex ligni naturâ diuulſæ ſunt, conglobatæ diſcurrunt inter terrenas <lb/>particulas Salem fixum arctiùs complexas, atque inde per ipſa ligni <lb/>vifcera peruadentes iteratis concuffionibus impetunt cognatas na-<lb/>turas ſulphureas, quas à partibus fixis ſeiungunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6719" xml:space="preserve">exarſionĕ pro-<lb/>pagant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6720" xml:space="preserve">Demum poſt aliquid ſpatijillicò multo impetu erumpen-
<pb o="221" file="0233" n="233" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
tem flammam videmus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6721" xml:space="preserve">nam toto eo tempore tam ingens multi-<lb/>tudo Spirituum, Salium Volatilium, atque partium Sulphurea-<lb/>rum ſeparata eſtà partibus fixis, vt illis libertatem nactis non ſatis <lb/>ſit per ligni meatus diſcurrere, ſed confertim ex illis anguſtijs magnâ <lb/>copiâ exiliant vnâ cum vapore fumi.</s>
  <s xml:id="echoid-s6722" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6723" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6724" xml:space="preserve">Hanccine Philoſophiam edocti ſunt, qui ad focum acce-<lb/>dentes toleranter expectare nequeunt flammæ eruptionem? </s>
  <s xml:id="echoid-s6725" xml:space="preserve">ſiqui-<lb/>dem aut pede impoſito ſarmentis, aut batillo ferreo, illa premunt <lb/>atque ſuccutiunt, vt eiuſmodi motu atque flexione apertis ligneis <lb/>poris, omni cunctatione remotâ, confertim erumpant in flammam <lb/>agglomerati intus igniculi.</s>
  <s xml:id="echoid-s6726" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6727" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6728" xml:space="preserve">Plurima ſunt, quæ primùm caſus obtulit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6729" xml:space="preserve">poſtmodum <lb/>tentatum eſt, an cum naturâ connexa ſint, ſi eadem ſæpiùs con-<lb/>tingant: </s>
  <s xml:id="echoid-s6730" xml:space="preserve">demum notatio Naturæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6731" xml:space="preserve">animaduerſio peperit artem <lb/>ſeu ſcientiam, qua quis felici exitu vſus cœteris exemplo fuit, quod <lb/>imitarentur quantumlibet cauſæ ignari, nec velleuiſſimo ad phi-<lb/>loſophandum ſtudio concitati: </s>
  <s xml:id="echoid-s6732" xml:space="preserve">adeò autem frequens eſt ignis ac-<lb/>cendendi vſus, vt ad exſtimulandam flammam ſarmenta concute-<lb/>re diſcant vel pueri, omnem maiorum motum obſeruantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s6733" xml:space="preserve">Pri-<lb/>ma itaque illa flammæ eruptio, nec ſine ſtrepitu, poſtquam ex <lb/>ſubiectis prunis ſatis incaluerint ligna, manifeſtum facit impetum <lb/>proſilientium igniculorum, quos alij ſubinde atque alij conſe-<lb/>quuntur, quandiu ea ſuppetit copia igniculorum à particulis fi-<lb/>xis diſiunctorum, vt confertim erumpant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6734" xml:space="preserve">illâ autem imminutâ <lb/>ceſſat flamma, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6735" xml:space="preserve">reliquæ fiunt prunæ, diſcurrentibus circa ſuper-<lb/>ficiem ſulphureis particulis, quarum aliquæ licèt cum Spiritibus <lb/>auolent, non tamen tot ſunt, neque eo impetu erumpunt, vt <lb/>flammam conſtituant. </s>
  <s xml:id="echoid-s6736" xml:space="preserve">Quod ſi craſſioribus lignis, extinctâ flam-<lb/>mâ, detrahantur partes extimæ, quæ in carbonem tranſierunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6737" xml:space="preserve"><lb/>quamuis accenſæ impedimento erant, neigniculi liberè confertim <lb/>erumpere poſſent, etiamſi intimas ligni partes penetrauerint, fa-<lb/>cilè iterum accenditur flamma: </s>
  <s xml:id="echoid-s6738" xml:space="preserve">id quod manifeſtè conſtat, quan-<lb/>do ferro aut baculo validiùs attritus ſtipes accenſus innumerabiles <lb/>eiaculatur ſcintillas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6739" xml:space="preserve">demum flammam emittit, apertis valido <lb/>illo tritu poris, ex quibus erumpunr igniculi. </s>
  <s xml:id="echoid-s6740" xml:space="preserve">Hinc ſi plura ſint <lb/>proxima ligna ignita, flammam multo diutiùs fouent; </s>
  <s xml:id="echoid-s6741" xml:space="preserve">quia ex <lb/>vno ligno exilientes igniculi in aliud lignum incurrunt, qui cœte-<lb/>roqui in auras obirent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6742" xml:space="preserve">non ſolùm carbonem abſumunt, atque
<pb o="222" file="0234" n="234" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
cinerem decutiunt, verùm etiam alterius ligni igniculos iuuant <lb/>ſuo impulſu, vt validiùs ad interiores partes peruadant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6743" xml:space="preserve">maiore <lb/>copiâ diſſolutæ ſulphureæ particulæ vnâ cum Spiritibus vehemen-<lb/>tiùs erumpant.</s>
  <s xml:id="echoid-s6744" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6745" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6746" xml:space="preserve">Pertinet etiam ad flam mæ ſpeciem exhibendam fumoſa <lb/>exhalatio ſulphureis illis particulis atque ſpiritibus commiſta; </s>
  <s xml:id="echoid-s6747" xml:space="preserve">nam <lb/>multo maiorem flammam ex accenſis lignis aſcendere obſeruamus, <lb/>quàm ex candentibus carbonibus, etiamſi follium flatu exciten-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6748" xml:space="preserve">quia videlicet lignum humore abundat, quo caret carbo. </s>
  <s xml:id="echoid-s6749" xml:space="preserve">Si <lb/>enim animum aduertiſtis, non videtur ignis per ſe lucere, multa <lb/>quippe comburit, quin ad ea pertingat flamma conſpicua, aut <lb/>tangantur à carbonibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s6750" xml:space="preserve">an non ſæpè cremantur carnes in craticu-<lb/>la, aut in veru, quin à ſubiectis prunis ardentibus tangantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s6751" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6752" xml:space="preserve"><lb/>tabula, à candelæ flammâ aſcendente diſtans quatuor aut quin-<lb/>que digitos, non ne ignem æquè concipit, ac ſi flammæ admoue-<lb/>retur? </s>
  <s xml:id="echoid-s6753" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6754" xml:space="preserve">ferrum ex igne eductum, poſtquam lucere deſijt, adhuc <lb/>tamen ignitum, ſi ligneam materiam tangat, vtique nigra vſtio-<lb/>nis veſtigia in eâ imprimit multò citiùs, quàm ſi ardens pruna ad-<lb/>hibita fuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6755" xml:space="preserve">Hinc manifeſtum eſt ad flammæ rationem pertinere <lb/>fumum, *eſt enim flamma ſpiritûs ſicci ardor*, vt ait Ariſtoteles <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6756" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s6757" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s6758" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s6759" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6760" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6761" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s6762" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6763" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s6764" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6765" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s6766" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s6767" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s6768" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6769" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6770" xml:space="preserve">*Flamma, ſpiritus aut fumus ardens eſt:</s>
  <s xml:id="echoid-s6771" xml:space="preserve">* ideò corpora inflamma-<lb/>bilia dicit *quæcunque non bumida exiſtentia, exhalabilia ſunt*, <lb/>*maximè autem quæcunque fumum emittunt:</s>
  <s xml:id="echoid-s6772" xml:space="preserve">* ſuperiùs verò dixe-<lb/>rat, *exhalatio est à calido vſtiuo communis excretio ſicci &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s6773" xml:space="preserve">* <lb/>*bumidi ſimul. </s>
  <s xml:id="echoid-s6774" xml:space="preserve">Eſt autem lignei quidem corporis exhalatio* <lb/>*Fumus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6775" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6776" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6777" xml:space="preserve">In remtamen præſentem, vt opinor, non eſt opus ſcru-<lb/>pulosè hærere in vocabulis, cum eodem Ariſtotele aſſerente, <lb/>*Lignorum igitur exhalatio, Fumus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6778" xml:space="preserve">ceræ autem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6779" xml:space="preserve">thuris, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s6780" xml:space="preserve">* <lb/>*picis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6781" xml:space="preserve">talium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6782" xml:space="preserve">eorum, quæcunque habent picem, aut talia*, <lb/>*Fuligo; </s>
  <s xml:id="echoid-s6783" xml:space="preserve">olei autem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6784" xml:space="preserve">eorum quæcunqne oleoſa ſunt, Nidor, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s6785" xml:space="preserve">* <lb/>*quæcunque minimè ardent ſola, quia paucum ſicci habent.</s>
  <s xml:id="echoid-s6786" xml:space="preserve">* Sed <lb/>Fumi vocabulo complecti poſſumus eas omnes eXpirationes, quæ <lb/>flammæ ſpeciem induere poſſunt, ex quacunque tandem materiâ <lb/>halitùs ille expiret. </s>
  <s xml:id="echoid-s6787" xml:space="preserve">In Diario Nautico Nauigationis Hollando-<lb/>rum ad Arcton part.</s>
  <s xml:id="echoid-s6788" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s6789" xml:space="preserve">die 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s6790" xml:space="preserve">Octobris 1596, quando coacti ſunt <lb/>hyemem tranſigere in Nouâ Zemblâ, longamque noctem tolera-
<pb o="223" file="0235" n="235" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
re, memini me legiſſe apparatam ab ijs lucernam, quæ noctu lu-<lb/>cem præberet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6791" xml:space="preserve">ad eam rem fuiſſe vſurpatam vrſi pinguedinem <lb/>liquefactam lampadi impoſitam; </s>
  <s xml:id="echoid-s6792" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6793" xml:space="preserve">die 12 Februarij 1597 ex vr-<lb/>ſi cadauere aperto penè centum axungiæ libras exemptas, quas <lb/>eliquârunt ad lucernarum vſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s6794" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6795" xml:space="preserve">bitumen ipſum ab aliqui-<lb/>bus adhibitum ad depellendas tenebras memorat Aldrouandus de <lb/>Miner.</s>
  <s xml:id="echoid-s6796" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s6797" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s6798" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s6799" xml:space="preserve">14.</s>
  <s xml:id="echoid-s6800" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s6801" xml:space="preserve">388.</s>
  <s xml:id="echoid-s6802" xml:space="preserve">, nam alicubi in Saxonia bitumine ad <lb/>currus inungendos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6803" xml:space="preserve">ad lucernarum lumina vtuntur, atque ex <lb/>caulibus aridi Verbaſci bitumine imbutis faces nuptiales effor-<lb/>mant: </s>
  <s xml:id="echoid-s6804" xml:space="preserve">immò in Valachiâ bituminis quandam ſpeciem reperiri <lb/>narrat odoris cerei, ex quo optimæ candele pro vſu regionis con-<lb/>ficiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6805" xml:space="preserve">Sic ex Atlante Sinico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s6806" xml:space="preserve">114. </s>
  <s xml:id="echoid-s6807" xml:space="preserve">in X Prouinciâ Chekiang, <lb/>Pinguedo quędam eſt ex arboribus nata, ex qua, veluti ex ſebo, <lb/>optimę atque albæ fiunt candelę, quæ manus non inficiunt, etſi <lb/>tangantur, nec fœtorem exhalant, dum extinguuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6808" xml:space="preserve">A Sinis <lb/>Kieu yeu vocari ſolet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6809" xml:space="preserve">Arbor eſt ſatis magna, pyros noſtrates &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6810" xml:space="preserve"><lb/>folijs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6811" xml:space="preserve">formâ refert; </s>
  <s xml:id="echoid-s6812" xml:space="preserve">florem album emittit, vt ceraſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s6813" xml:space="preserve">florem <lb/>excipit bacca rotunda omnino, ceraſo mole æqualis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6814" xml:space="preserve">tegit hanc <lb/>ſubniger, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6815" xml:space="preserve">tenuis cortex, alba intus caro eſt, quæ, cùm bac-<lb/>ca matura eſt, diſrupto cortice apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s6816" xml:space="preserve">Has baccas colligunt, <lb/>ac aquâ calidâ excoquunt, tum caro liquefit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6817" xml:space="preserve">at frigida iterum <lb/>omninò, vt ſebum ſolet, ſpiſſatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6818" xml:space="preserve">Nucleus dein remanet; </s>
  <s xml:id="echoid-s6819" xml:space="preserve">hunc <lb/>oleo plenum, vt oliuas nos, macerant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6820" xml:space="preserve">oleum non ad cibos, <lb/>ſed ad lucernas aptum exprimunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6821" xml:space="preserve">Hyberno tempore arboris fo-<lb/>lia, quaſi cuprea eſſent, omnino rubeſcunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s6822" xml:space="preserve">demum folia deci-<lb/>dunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6823" xml:space="preserve">quia pinguedine quadam prædita ſunt, gratiſſimum oui-<lb/>bus, ac vaccis cibum preſtant, ex quorum eſitatione egregiè pin-<lb/>gueſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6824" xml:space="preserve">Hæcibi. </s>
  <s xml:id="echoid-s6825" xml:space="preserve">Siigitur ex Ariſtotele, *Flamma fumus ar-* <lb/>*dens eſt*, quidni fumus ſit exhalatio, in quam reſoluitur accenſa <lb/>pinguedo, aut bitumen, cùm flammam emittunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s6826" xml:space="preserve">Certè *lignei* <lb/>*corporis exhalatio, Fumus;</s>
  <s xml:id="echoid-s6827" xml:space="preserve">* Piceam autem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6828" xml:space="preserve">Pinum, ſimileſque <lb/>reſinoſas arbores, ex quibus vi ignis elici poteſt pix naualis, lignea <lb/>eſſe corpora nemo neget, ideoque incenſa fumum exhalare: </s>
  <s xml:id="echoid-s6829" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6830" xml:space="preserve"><lb/>Betulla arbor vtique lignea eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s6831" xml:space="preserve">accenſa igitur fumum emittit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6832" xml:space="preserve">ex <lb/>eius verò delibrato &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6833" xml:space="preserve">contorto cortice, ad nocturna lumina, faces <lb/>concinnant, quæ inſtar tędæ flagrant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6834" xml:space="preserve">reſinoſum quiddam ni-<lb/>grum ſimile pici ſudant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6835" xml:space="preserve">idcirco ex Betullâ in Gallijs bitumen ex-<lb/>coquebatur, vt docet Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6836" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s6837" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6838" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s6839" xml:space="preserve">Non video autem
<pb o="224" file="0236" n="236" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
quid interſit inter flammam ex bitumine, aut oleo, aut pice, at-<lb/>que flammam ex lignis bituminoſâ, aut oleoſâ, aut piceâ pinguedi-<lb/>ne redundantibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6840" xml:space="preserve">vt illorum exhalatio Fuligo aut Nidor dicatur, <lb/>horum verò Fumus.</s>
  <s xml:id="echoid-s6841" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6842" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6843" xml:space="preserve">Mittamus omnem de vocabulis quæſtionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6844" xml:space="preserve">Spiritus <lb/>Terebinthinæ, cucurbitę incluſus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6845" xml:space="preserve">balneo arenæ impoſitus, ſi <lb/>calore modico vrgeatur, leniter ebullit; </s>
  <s xml:id="echoid-s6846" xml:space="preserve">ſin autem calor intenda-<lb/>tur, liquor magno impetu efferueſcit, donec in flammam erum-<lb/>pat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6847" xml:space="preserve">In metallis ipſis aliquid eſſe, quod poſſit in flammam abire, <lb/>docet illorum ſolutio artificioſa: </s>
  <s xml:id="echoid-s6848" xml:space="preserve">ideò Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s6849" xml:space="preserve">Beguinus Tyrocinij Chy-<lb/>mici lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6850" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6851" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6852" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s6853" xml:space="preserve">editionis Quintæ anni 1619 ſtudio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6854" xml:space="preserve">operâ Chri-<lb/>ſtophori Gluckradi ſcripſit, *Si quis dubitat, an etiam metalla* <lb/>*in ſulphur redire poſſint, is ſciat omnia metalla in liquoribus con-* <lb/>*uenientibus aliquoties ſoluta, tandem in liquorem vnctuoſum, facilè* <lb/>*flammam concipientem, reſolui, vt ſæpè meo damno expertus ſum.</s>
  <s xml:id="echoid-s6855" xml:space="preserve">* <lb/>Nonne huiuſmodi flammæ, fumi ardentes ſunt, neque tamen ex <lb/>ligno? </s>
  <s xml:id="echoid-s6856" xml:space="preserve">Certè Antimonij partes quędam adeò imperfectè miſtæ <lb/>ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6857" xml:space="preserve">ſolutę, vtin menſtruo quouis oleoſo, aut à communi li-<lb/>xiuio educantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6858" xml:space="preserve">aliæ ita pertinaciter cohærent, vt aquâ forti non <lb/>ſoluantur, ſed ſolâ aquâ regiâ, quę idita violenter pręſtat, vt <lb/>fumus indè excitatus cubiculum obſcuret. </s>
  <s xml:id="echoid-s6859" xml:space="preserve">Non itaque admodum <lb/>laborandum eſt, an ſit propriè fumus, quo ſenſu accepit Ariſtoteles <lb/>lignorum exhalationem.</s>
  <s xml:id="echoid-s6860" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6861" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6862" xml:space="preserve">Neque mihi placet in haſce vocabulorum tricas me co-<lb/>nijcere: </s>
  <s xml:id="echoid-s6863" xml:space="preserve">quanquam in ligno, vtpote re maximè familiari, fumi, <lb/>qui in flammam accendi poſſit, naturam liceat faciliùs contem-<lb/>plari; </s>
  <s xml:id="echoid-s6864" xml:space="preserve">admoto ſcilicet igne (nefas non ſit iterum dicere) excitan-<lb/>tur quidem in ligno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6865" xml:space="preserve">commouentur particulæ Sulphureę, atque <lb/>Spiritus, erumpentes vnâ cum particulis aqueis attenuatis in va-<lb/>porem miſtum cum particulis terreis, atque Salinis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6866" xml:space="preserve">Sed quandiu <lb/>pauciores aliquot Sulphureæ particulę ſenſim, nec multo impetu <lb/>prorumpunt, halitus ille eſt merus fumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s6867" xml:space="preserve">Sin autem aliquanto <lb/>plures ſulphuris particulę circa ſuperficiem diſcurrant agitantes <lb/>alias particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6868" xml:space="preserve">earum nexum diſſoluentes, fit pruna ardens: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6869" xml:space="preserve">vbi demum confertim agglomeratę plurimę ſulphuris particulæ, <lb/>quaſi inſtar turbidi torrentis, exiliunt permiſtim ſecum rapientes <lb/>alias particulas aqueas, terreas, ſalinas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6870" xml:space="preserve">pneumaticas, tunc eſt <lb/>flamma: </s>
  <s xml:id="echoid-s6871" xml:space="preserve">quæ deinde ceſſat, ſiuè quia non iam plures ſulphuris
<pb o="225" file="0237" n="237" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
particulæ confluentes coniunctim auolant ex accenſis titionibus, ſi-<lb/>ue quia non ſecum rapiunt particulas aqueas miſtas cum terreis, <lb/>quę flammam reddunt conſpicuam, prout contingit, vbi plurimæ <lb/>ardentes prunę congeſtæ fuerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s6872" xml:space="preserve">magnam enim igniculorum eru-<lb/>ptionem indicat vehemens calor, quem illæ excitant, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6873" xml:space="preserve"><lb/>multum vaporis attenuati ex prunarum congerie aſcendere mani-<lb/>feſtò prodit vmbra, quàm ex Solis radijs proijcit in pauimentum; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6874" xml:space="preserve">non tamen flamma vlla conſurgit, niſi fortè aliquando exigua quę-<lb/>dam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6875" xml:space="preserve">breuis flammula quaſi perſpicua, maximè ſi flatu inci-<lb/>tentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s6876" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6877" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6878" xml:space="preserve">In fumo ſalinas particulas ineſſe, non ex eo ſolùm con-<lb/>ſtat, quod oculos pungit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6879" xml:space="preserve">vellicat lacrimas ciens, verùm etiam <lb/>ex carnibus, alijſue ſubiecto fumo exſiccatis, quæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6880" xml:space="preserve">ab humore <lb/>aqueo, haud ſecùs ac ſale ſalita, liberantur, ne corrumpantur, <lb/>ſed vt diutiùs ſeruentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6881" xml:space="preserve">guſtata ſalſum quid ſapiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6882" xml:space="preserve">Terram <lb/>verò ſimul eſſe permiſtam docet tùm Cadmia fornacum, tum fuli-<lb/>go caminis adhęrens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6883" xml:space="preserve">lebetibus aut ollis flammam excipienti-<lb/>bus non ex lignis tantummodo, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6884" xml:space="preserve">ex oleo ac pinguibus liquo-<lb/>ribus excitatam. </s>
  <s xml:id="echoid-s6885" xml:space="preserve">Demum ad flammam requiri humorem ſatis <lb/>perſuadent odorati quidam paſtilli ex ſiccis aromatibus com-<lb/>poſiti, qui, niſi pingue aliquid contineant, prunis iniecti, <lb/>aut ſubiectâ candelâ accenſi non abeunt in flammam, ſed <lb/>in fumum ſoluuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6886" xml:space="preserve">ſenſim extabeſcunt in cinerem.</s>
  <s xml:id="echoid-s6887" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6888" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6889" xml:space="preserve">Ariſtoteles pariter hanc particularum permiſtionem in <lb/>fumo agnouit Problem. </s>
  <s xml:id="echoid-s6890" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s6891" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s6892" xml:space="preserve">quęſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6893" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s6894" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6895" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s6896" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6897" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s6898" xml:space="preserve">quęrens, Cur <lb/>thymiamata, ſeu ſuffitus, ſuauiùs è longinquo oleant, quàm <lb/>propè; </s>
  <s xml:id="echoid-s6899" xml:space="preserve">eamque affert potiſſimam cauſam, quòd ignis materiam <lb/>illam accendens expirare faciat cum odoratis halitibus (nos Sul-<lb/>phureos diceremus) etiam terreas particulas, quę cum illis permiſtę <lb/>minùs gratum in naribus excitant odoris ſenſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s6900" xml:space="preserve">in motu autem <lb/>progredientes particulę terreę ob ſuam grauitatem ſecedunt ab ha-<lb/>litibus odoratis, qui propterea magis ſinceri ſuauiùs ſenſum ti-<lb/>tillant.</s>
  <s xml:id="echoid-s6901" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6902" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6903" xml:space="preserve">Maneat ſua Ariſtoteli ſententia, quam non improbo: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6904" xml:space="preserve">ego autem ad hęc duplicem adderem cauſam: </s>
  <s xml:id="echoid-s6905" xml:space="preserve">Prima eſt, qia exi-<lb/>lientes è thymiamate halitus propè ignem adhuc ſunt plure con-<lb/>fertim coniuncti, qui poſtmodum explicantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6906" xml:space="preserve">dilatantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6907" xml:space="preserve"><lb/>@c proinde plures in ſenſum odoratûs incurrentes illum vehe-
<pb o="226" file="0238" n="238" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
mentiùs irritant, pauciores verò leniter titillant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6908" xml:space="preserve">ideoque ſua-<lb/>uiùs olent: </s>
  <s xml:id="echoid-s6909" xml:space="preserve">ſic quoquè pauciores igniculi blandè afficiunt ſenſum <lb/>tactûs, quem plures lædunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6910" xml:space="preserve">Altera cauſa petenda eſt ex ipſorum <lb/>halituum impetu, quo feriunt ſenſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s6911" xml:space="preserve">cum enim in primâ eru-<lb/>ptione eluctantes repagula, ac diſijcientes, validiorem impreſſio-<lb/>nem faciant, ſenſim verò in progreſſu langueſcat impetus, mitiùs <lb/>commouentur nerui appulſu languidioris halitûs: </s>
  <s xml:id="echoid-s6912" xml:space="preserve">Sic etiam liben-<lb/>tiùs tubicinem tubam inflantem procul audimus, quàm ſi vno <lb/>tantùm aut altero paſſu abeſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s6913" xml:space="preserve">Neque in odæo æquè grata ac-<lb/>cidit muſica, atque in mediocri diſtantiâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s6914" xml:space="preserve">impetus ſiquidem <lb/>aëris ſonum deferentis leniùs ferit aures, vbi aliquantulum <lb/>elanguerit.</s>
  <s xml:id="echoid-s6915" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6916" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6917" xml:space="preserve">Contemnenda tamen non eſt illa Philoſophi doctrina, ex <lb/>qua ſatis aptè explicari videtur, Cur aromata calentibus cineribus <lb/>impoſita oleant magis, quàm ſi in prunas ardentes inijcerentur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6918" xml:space="preserve">mitis enim cinerum calor non adeò validâ agitatione diſſoluens <lb/>aromatum particulas efficit, vt cum ſulphure atque Spiritibus <lb/>erumpentibus vix aliquid terræ aut Salis miſceatur, quod fragran-<lb/>tiam obtundat, aut corrumpat; </s>
  <s xml:id="echoid-s6919" xml:space="preserve">Contrà verò ignitorum carbo-<lb/>num calor, aromatum particulas vehementiùs concutiens, cum <lb/>odoratis halitibus etiam terreas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6920" xml:space="preserve">Salinas particulas erumpere co-<lb/>git, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6921" xml:space="preserve">cùm illis carbonum pariter expirationes commiſcen-<lb/>tur, quibus obtunditur, aut inquinatur, aromatum odor. </s>
  <s xml:id="echoid-s6922" xml:space="preserve">Ideò <lb/>etiam huiuſmodi aromata, ſiue paſtilli, pleniùs ac diutiùs ſuum <lb/>ſeruant odorem, cùm cinere calido ſuffiuntur, quia lentiùs abſu-<lb/>muntur, quàm à viuis carbonibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s6923" xml:space="preserve">Hìc autem nobis fumi natu-<lb/>ram contemplantibus ſermo eſt de odore, qui in ſuffitu prodit, <lb/>non verò de eo, qui etiam ſinè igne effunditur, de quo viſus eſt <lb/>dubitâſſe Ariſtoteles ibidem quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6924" xml:space="preserve">10.</s>
  <s xml:id="echoid-s6925" xml:space="preserve">, an quemadmodum in fu-<lb/>mo fit particularum diſſolutio, ita quoquè odor propagetur ef-<lb/>fluentibus corpuſculis; </s>
  <s xml:id="echoid-s6926" xml:space="preserve">quæ enim odoratiſſima ſunt (vt ille qui-<lb/>dem ait) minui atque decreſcere neceſſe eſſet tam multis corpuſcu-<lb/>lis effluentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6927" xml:space="preserve">videmus autem eandem planè magnitudinem per-<lb/>ſeuerare. </s>
  <s xml:id="echoid-s6928" xml:space="preserve">Verùm huiuſmodi corpuſculorum expirationes odoratas <lb/>aliquod molis decrementum conſpicuum efficere non eſt neceſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s6929" xml:space="preserve"><lb/>Nam licèt ampliſſimam aulam replere videatur odor roſarum, aut <lb/>ſimilium, effluentes halitus in minimas particulas ita diſſipantur, <lb/>vt per aërem vſquequaque diſpergantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s6930" xml:space="preserve">quemadmodum aliquan-
<pb o="227" file="0239" n="239" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
do corpus in plurimam aquam immerſum vniuerſam colore inficit, <lb/>quin eiuſdem corporis moles diminuta appareat, quamuis reipſâ <lb/>aliquid ex illo in aquam tranſierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s6931" xml:space="preserve">Certè paſtilli ex aromatibus, <lb/>Moſchus, Ambar, ſi diu in aperto, ac ventis peruio, loco ma-<lb/>neant, demum vix olent, quia iam effœta eſt virtus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6932" xml:space="preserve">ferè om-<lb/>nes halitus odorati expirârunt, contra quàm accidat, ſi in clauſâ <lb/>pyxide ſeruentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6933" xml:space="preserve">immò quis neſciat Moſchum poſt aliquot annos <lb/>ita fieri inodorum, vt vix nares feriat? </s>
  <s xml:id="echoid-s6934" xml:space="preserve">cum tamen ille idem recens <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6935" xml:space="preserve">fincerus (cuiuſmodi ad nos non defertur) tam acutos halitus <lb/>emittat, vt ſanguinem è naribus eliciat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6936" xml:space="preserve">Cœterùm odorum ef-<lb/>fluuia ille vnus neget, qui ignorat alijs odoribus caput grauari, alijs <lb/>cerebrum ad ſternutamenta irritari, alijs hyſtericas paſſiones ex-<lb/>citari.</s>
  <s xml:id="echoid-s6937" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6938" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6939" xml:space="preserve">Si venatici canes reſpondere poſſent, nullus dubito, <lb/>quin aſſererent ex ferarum corporibus effluxiſſe corpuſcula, quo-<lb/>rum indicio feras veſtigant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6940" xml:space="preserve">nam aëre frigido aut gelido corpo-<lb/>rum meatus conſtipante, quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6941" xml:space="preserve">ipſorum Spirituum motum co-<lb/>hibente, multo pauciores expirationes odoratas percipiunt, quàm <lb/>æſtate. </s>
  <s xml:id="echoid-s6942" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6943" xml:space="preserve">nosipſi, ſi fortè contingat eâdem progredi viâ, <lb/>qua paulò antè ruſtici hircum olentes præceſſerint, ſatis docemur, <lb/>quî fieri poſſit, vt tam multi halitus ex corpore exeant, quin <lb/>conſpicuo decremento minuantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s6944" xml:space="preserve">Hinc mihi conſtare videtur, <lb/>non perpetuo effluxu emanare odores, neque tandiu emitti à pa-<lb/>ſtillis aut Moſcho corpuſcula, quandiu illorum odor percipitur, <lb/>hic ſiquidĕ eſt aliquid aliquandiu permanens etiam abſente corpo-<lb/>re, cui odoris ipſius originem tribuimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6945" xml:space="preserve">ac proinde contingere <lb/>poteſt ſemel emiſſos halitus diutiùs conſiſtere circa idem corpus <lb/>nullo nouo effluxu, niſi aut calore, aut frictione, irritetur ad <lb/>nouas expirationes: </s>
  <s xml:id="echoid-s6946" xml:space="preserve">idcirco odoratiſſima diu permanere poſſunt, <lb/>quin eorum moles notabiliter decreſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s6947" xml:space="preserve">Immò, ſi per vos licet, <lb/>audeo ſuſpicari corpus ipſum translatum ſecum deferre ex alio in <lb/>alium locum maximam ſuarum expirationum partem, quaſi ſuam <lb/>atmoſphæram, perinde ferè at que malo Perſico, aut Cydonio, <lb/>adhærens ſua lanugo illud comitatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6948" xml:space="preserve">quandoquidem odoris ve-<lb/>hementia illicò hic, vnde receſſit, debilitata dignoſcitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6949" xml:space="preserve"><lb/>acrioribi percipitur, quò ſeceſſit corpus, ex quo odor emanauit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6950" xml:space="preserve">Si igitur aliqua ſolùm, non autem omnia effluuia in priore loco <lb/>permanent, neque, præter hæc relicta veſtigia, cœteras expira-
<pb o="228" file="0240" n="240" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
tiones ſtatim euanuiſſe vllo probabili argumento ſuadetur, conſe-<lb/>quens eſſe videtur ſulphureos illos cum Spiritibus commiſtos <lb/>halitus odoratos (aut cum Salibus implicitos, ſi fœtorem <lb/>redoleant) occulto quodam tenuis pinguedinis nexu adhuc <lb/>cohærentes corpori, ex quo prodiere, cum illo pariter trans-<lb/>ferri.</s>
  <s xml:id="echoid-s6951" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6952" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6953" xml:space="preserve">Hanc Sulphuream, ſed tenuiſſimam ac raram odorum <lb/>quaſi atmoſphæram corpori circumfuſam haud grauatè admitte-<lb/>rem: </s>
  <s xml:id="echoid-s6954" xml:space="preserve">Cum enim Naphtham adeò facilè igne corripi obſeruem, <lb/>vt non opus ſit illam ab igne proximè contingi, vt accendatur, <lb/>ſed, vt cum Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6955" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s6956" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6957" xml:space="preserve">105. </s>
  <s xml:id="echoid-s6958" xml:space="preserve">loquar, *huic magna cognatio* <lb/>*ignium, tranſiliuntque protinus in eam undecunque viſam*, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6959" xml:space="preserve"><lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s6960" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s6961" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s6962" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s6963" xml:space="preserve">*à Pythagora Aproxis appellatur herba, cuius ra-* <lb/>*dix è longinquo concipiatignes, vt Naphtha;</s>
  <s xml:id="echoid-s6964" xml:space="preserve">* id non aliâ ratione <lb/>contingere exiſtimo, niſi quia pinguis halitus circa Naphtham <lb/>conſiſtit, qui vbi ignem contigerit, protinus accenditur, ſerpit-<lb/>que ignis per halitum illum vſque eò, vt ad Naphtham ipſam per-<lb/>ueniat, quæ inflammata ignem ad ſe rapuiſſe videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6965" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum ſi candelam recenti ſimè extinctam atque fumantem ita <lb/>colloces infra alterius accenſæ candelæ flammam, vt in hanc fumus <lb/>nondum diſſipatus incurrat, illa iterum accenditur, flammâ cor-<lb/>ripiente ſulphureas aſcendentis fumi particulas, à quibus pariter <lb/>inferiores particulæ incenduntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6966" xml:space="preserve">demum ipſum candelæ elly-<lb/>chnium, tantâ celeritate, vt inferior candela videatur ignem <lb/>ad ſerapere. </s>
  <s xml:id="echoid-s6967" xml:space="preserve">Sic Creuſam (ſi ſat memini) Creontis Corinthio-<lb/>rum Regis filiam incendio extinctam hiſtoriæ produnt, cum ad <lb/>aras ſacrificatura acceſſiſſet coronam in capite deferens à Medeâ ſe-<lb/>cretò illitam Naphthâ, quod propterea Oleum Medeæ à Græcis <lb/>dictum volunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6968" xml:space="preserve">Et ſanè vaporem Naphthæ facillimè inflammari, <lb/>non ſemel alieno periculo didicimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s6969" xml:space="preserve">cum enim ingredientes in <lb/>ſpecum, vnde Naphtha promanat, aut in puteum, ex quo aqua <lb/>ſalſa hauritur Naphthæ permiſta, deſcendentes, aliquid inſtau-<lb/>raturi, lumen, licèt in laternâ diligenter clauſum, intuliſſent, <lb/>incendio periere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6970" xml:space="preserve">vapore ſcilicet eaſdem rimas ſubeunte, per quas <lb/>neceſſe eſt fumum ex laternâ erumpere, ne lumen extinguatur, <lb/>aut certè igniculis cum fumo exilientibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6971" xml:space="preserve">vapori Naphthæ <lb/>commiſtis: </s>
  <s xml:id="echoid-s6972" xml:space="preserve">tantoque impetu erupit ex puteo flamma, vt bom-<lb/>bardæ exploſionem fragore imitaretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6973" xml:space="preserve">ea, quæ puteo immi-
<pb o="229" file="0241" n="241" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
nebant, ac tectum diſijceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s6974" xml:space="preserve">Quapropter cautiùs operantur, qui <lb/>ſpeculo plano excipientes Solis radium, illum in aliud ſpeculum <lb/>intorquent, ex quo in puteum reflectitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6975" xml:space="preserve">Mihique contigit ali-<lb/>quando hac arte obſeruare aquæ motum in puteo alto cubitos octo-<lb/>ginta, excepto per feneſtram ſolis radio. </s>
  <s xml:id="echoid-s6976" xml:space="preserve">Non omnes tamen pu-<lb/>teos, ex quibus aqua ſalſa hauritur admiſtam habere Naphtham, <lb/>conſtat ex ſalinis fontibus Hallæ Saxonum, vbi operarij, vt adue-<lb/>nis fontium profunditatem commonſtrent, in eos demittunt ſtra-<lb/>mineas faces, ſinè tamen vllo vaporum incendio.</s>
  <s xml:id="echoid-s6977" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6978" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s6979" xml:space="preserve">Non longè à probabilitate abeſt inferiorem putei partém <lb/>repletam fuiſſe vaporibus illis pinguibus, qui ſubitâ flammâ exar-<lb/>deſcentes tanto impetu eruperunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6980" xml:space="preserve">Cœterùm ſi naphthæ guttas <lb/>aliquot aquæ innatantes admota candela accendat, obſeruatum <lb/>eſt illius ardorem in aquâ aliquanto diutiùs perſeuerare, quàm <lb/>ſi in ſicco vaſe eadem naphthæ quantitas incendatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6981" xml:space="preserve">id quod <lb/>fortaſſe tribuendum aliquis putetaquæ cohibenti, ne ſulphureæ <lb/>particulæ toto ſuo impetu agitentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6982" xml:space="preserve">naphtham citiùs diſſol-<lb/>uant; </s>
  <s xml:id="echoid-s6983" xml:space="preserve">in ſicco autem vaſe nihil prohibet: </s>
  <s xml:id="echoid-s6984" xml:space="preserve">At aqua non com-<lb/>plectitur guttarum innatantium niſi tenuiſſimam partem, quæ <lb/>mergitnr pro ratione grauitatis ſpecificæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s6985" xml:space="preserve">An ideò diu durat, <lb/>quia ſubiecta aqua ſuo frigore nititur conſtipare ſulphureas <lb/>particulas naphthæ ſibi proximas, quæ propterea languidiùs <lb/>agitentur?</s>
  <s xml:id="echoid-s6986" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s6987" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s6988" xml:space="preserve">His aliud adnecte in artificioſis ignibus, qui in aquis <lb/>conflâgrant, obſeruatum, videlicet eos ampliore flammâ collu-<lb/>cere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6989" xml:space="preserve">plerunque autem ex Naphtha, Sulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6990" xml:space="preserve">cerâ parantur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s6991" xml:space="preserve">Non negârim quidem aliquid Optici Phænomeni intercedere; </s>
  <s xml:id="echoid-s6992" xml:space="preserve">quia <lb/>enimea, quæ lucent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6993" xml:space="preserve">noctu maiora apparent, quàm inter-<lb/>diu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6994" xml:space="preserve">remota maiorem in oculo ſui imaginem imprimunt, quàm <lb/>vicina, huiuſmodi verò ignium artificioſa ſpectacula in aquis exhi-<lb/>bentur noctu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6995" xml:space="preserve">à ſpectatoribus abſunt, idcirco nil mirum ſi <lb/>amplior flamma videatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s6996" xml:space="preserve">præterquam quod ad ſpectantium ocu-<lb/>los non ſoli radij directi, ſed etiam ab aquâ reflexi veniunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6997" xml:space="preserve"><lb/>maiorem lucis ſpeciem in oculi retinâ pingunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s6998" xml:space="preserve">Re tamen verâ <lb/>flammam ipſam augeri exiſtimo, calore ſcilicet accenſi ſulphuris <lb/>aqua in vaporem ſoluta miſcetur erumpentibus igniculis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s6999" xml:space="preserve"><lb/>amplior flamma gignitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7000" xml:space="preserve">adeoque cum nequeant tam celeriter <lb/>auolare ſic permiſti exilientes igniculi, diutiùs flamma durat, quaſi
<pb o="230" file="0242" n="242" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
fomitem ex aquâ accipiens. </s>
  <s xml:id="echoid-s7001" xml:space="preserve">Sic memini me legiſſe apud S. </s>
  <s xml:id="echoid-s7002" xml:space="preserve">Am-<lb/>broſium in cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7003" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s7004" xml:space="preserve">Eccleſiaſtici ſerm. </s>
  <s xml:id="echoid-s7005" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7006" xml:space="preserve">Sœpè quidem videmus boc <lb/>fieri, vt aqua effuſa flammarum reſtinguat incendia; </s>
  <s xml:id="echoid-s7007" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7008" xml:space="preserve">è con-<lb/>trario interdum videmus, quod immenſi ignium globi aquarum <lb/>fluenta conſumant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7009" xml:space="preserve">veluti ab aquis acceptâ eſcâ vehementiùs re-<lb/>diuiuis ardoribus conualeſcant, ita vt videatur aqua non extinxiſſe <lb/>incendia, ſed auxiße. </s>
  <s xml:id="echoid-s7010" xml:space="preserve">Quod ſi non immodica aqua in magnum <lb/>ignem iniecta flammam excitat ampliorem, non videtur abſonum <lb/>idem contingere, vbi conflagrat in aquis materia ſibi aſſumens <lb/>ex proximo aliquid, quodin vaporem rareſcens augeat fumum, <lb/>adeoque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7011" xml:space="preserve">flammam.</s>
  <s xml:id="echoid-s7012" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7013" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7014" xml:space="preserve">Non eſt ab hac doctrinâ alienum id, quod me aliquando <lb/>amicus monuit, cum iuſſiſſem lateres in fornace excoqui, ad ædi-<lb/>ficium neſcio quod excitandum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7015" xml:space="preserve">Monebat, inquam, vbi for-<lb/>nax incenſis virgis in faſciculos colligatis ita probè iam incaluerit, <lb/>vt paulo craſſiora ligna immittenda ſint, conſultius accidere hæc <lb/>nec adhuc viridia, nec penitùs arida eſſe, ſed medio quodam mo-<lb/>do ſe habere; </s>
  <s xml:id="echoid-s7016" xml:space="preserve">quia viridia multo humore ſuperuacaneo abundant, <lb/>nec flammam perennem nutriunt, ſed priùs in fumum ſinè flam-<lb/>mâ ſoluuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7017" xml:space="preserve">arida citiſſimè quidem comburuntur, ſed non tam <lb/>ampla flamma ſerpit per omnia laterum interualla (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7018" xml:space="preserve">flam-<lb/>ma ex prunarum congerie aſſurgens, yt dicebamus, minor eſt <lb/>eâ, quæ ex ſarmentis excitatur, quamuis acrior ſit) atque ca-<lb/>loris vehementia nimia alios lateres quaſi in metallicam maſſam <lb/>conflat, alios inæqualiter excoquit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7019" xml:space="preserve">At ſi ita exſiccata ſint ligna, <lb/>vt adhuc aliquid redundet humoris, flammam, quam in ar-<lb/>denti iam fornace facilè concipiunt, amplificant vapore ſulphu-<lb/>reis particulis permiſto, ita vt neque tam citò abſumantur, ne-<lb/>que tam efferata ſit igniculorum vehementia à vapore aqueo <lb/>cohibita, vt lentiùs excocti lateres in æ quabilem duritiem ſo-<lb/>lidentur, flammâ mitiore vniuerſos fornacis receſſus permeante. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7020" xml:space="preserve">Et ſanè multa ſunt, quibus ſuadetur ad flammam opus eſſe hu-<lb/>more; </s>
  <s xml:id="echoid-s7021" xml:space="preserve">nam ſi Ariſtoteli credimus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7022" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s7023" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7024" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s7025" xml:space="preserve">34. </s>
  <s xml:id="echoid-s7026" xml:space="preserve"><lb/>Circa Atitaniam iuxta confinia Apolloniatis ſaxum quoddam <lb/>ineſſe autumant, ex quo quidem emiſſus ignis non percipitur, <lb/>cum verò oleo deſuper reſpergitur, inflammatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7027" xml:space="preserve">In candelis <lb/>etiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7028" xml:space="preserve">lucernis, ex quibus non adeò anomalè, ſicut ex lignis, <lb/>flamma conſurgit, prope ellychnium flammam maiorem obſer-
<pb o="231" file="0243" n="243" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
uamus, quæ deinde extenuatur in apicem, quia in obſtante aëre <lb/>diuidendo viam ſibi quærit exacutus in cuneum vapor cum ignicu-<lb/>lis erumpens: </s>
  <s xml:id="echoid-s7029" xml:space="preserve">ſi tamen ex illa flammâ ignem petere quis voluerit, <lb/>multò faciliùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7030" xml:space="preserve">citiùs accenditur candela immiſſa in flammam non <lb/>prope ellychnium, ſed verſus apicem, immo ſupra apicem ipſum, <lb/>ſi flamma non fluctuet; </s>
  <s xml:id="echoid-s7031" xml:space="preserve">quia propè ellychnium humor terreis par-<lb/>ticulis permiſtus nondum eſt adeò attenuatus, ſicut in progreſſu <lb/>ex concepto calore raritatem maiorem induit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7032" xml:space="preserve">ac proinde in can-<lb/>delæ accendendæ ellychnium ſe faciliùs inſinuat flammæ apex, vbi <lb/>maior eſt vis igniculorum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7033" xml:space="preserve">quippe qui minùs ab admiſto humore <lb/>cohibentur, quando hic eſt valde rarus, ac quando nondum eſt <lb/>ſatis attenuatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7034" xml:space="preserve">Hinc ignis, quem Reuerberij vocant, eſt validiſ-<lb/>ſimus, quia repercuſſa flamma à furni fornice ita reflectitur, vt <lb/>apex ipſius flammæ incurrat in corpus diſſoluendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7035" xml:space="preserve">Cum igitur <lb/>ibi deſinat flammæ apex, vbi humore ſatis attenuato libertatem <lb/>nanciſcuntur igniculi, manifeſtum videtur ad flammam requiri <lb/>humorem vi caloris diſſolubilem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7036" xml:space="preserve">Propterea, vt ante me dicere <lb/>memini, amplior flamma ex lignis, quàm ex carbonibus excita-<lb/>tur, quia plus humoris in ligno ineſt, quàm in carbone. </s>
  <s xml:id="echoid-s7037" xml:space="preserve">Hìc ta-<lb/>men carbonum duplex genus diſtinguendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7038" xml:space="preserve">alij ſcilicet ſunt <lb/>prunæ poſt flammam extinctæ in foco relictæ, alij verò ſunt ligno-<lb/>rum fragmenta, quæ dum admoto igne comburi incipiebant, ſuper <lb/>iniectâ humo prohibitaſunt, ne conflagrarent, adeò vt vix ali-<lb/>quid præter humorem aqueum redundantem expirauerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s7039" xml:space="preserve">Hiau-<lb/>tem poſteriore loco recenſiti carbones, ſiaccenſi extimulentur <lb/>flatu, maiorem reddunt flammam, quàm illi priores, quippe qui <lb/>longè maiore copiâ ſulphurearum particularum, humoris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7040" xml:space="preserve">Sa-<lb/>lium volatilium referti ſunt præ illis, quos ſubſidens flamma reli-<lb/>quit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7041" xml:space="preserve">propterea ſicuti horum efficacitas in calefaciendo ob ignicu-<lb/>lorum multitudinem vehementior eſt, ita expiratio (maximè in lo-<lb/>co clauſo) eſt multò nocentior.</s>
  <s xml:id="echoid-s7042" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7043" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7044" xml:space="preserve">Idetiam in Lithanthrace, ſeu carbone foſſili, ſuo damno <lb/>experti ſunt Hollandi, qui in Nouâ Zemblâ hyemârunt anno 1596, <lb/>vt in Diario Nautico part. </s>
  <s xml:id="echoid-s7045" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s7046" xml:space="preserve">die 7 Decembris narrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s7047" xml:space="preserve">Veſperi, <lb/>inquiunt, ex dictis carbonibus luculentumignem ſtruximus, qui <lb/>quidem magnum calorem præbuit, ſed ab infortunio nobis non <lb/>cauebamus, nam, quandoquidem calor ita nos reſiciebat, <lb/>conſilium quærebamus, quo illum multo tempore retine-
<pb o="232" file="0244" n="244" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
remus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7048" xml:space="preserve">Propterea conſultum cenſuimus, vt omnes ianuas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7049" xml:space="preserve"><lb/>caminum obſtrueremus ad gratum illum calorem intrà ædes reti-<lb/>nendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7050" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7051" xml:space="preserve">ſinguli conceſſimus cubitum hilares ob receptum ca-<lb/>lorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7052" xml:space="preserve">Sed tandem oborta eſt nobis magna vertigo, vni tamen <lb/>maior, quàm alteri, quam primùm deprehendimus in quodam, <lb/>quiæger erat, quique propterea magis offendebatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7053" xml:space="preserve">atque etiam <lb/>in nobis deprehendimus magnam anxietatem oboriri, ſic vt, qui <lb/>robuſtiores erant, exſuis cubilibus deſilientes primùm caminum <lb/>aperuerint, deinde ianuam; </s>
  <s xml:id="echoid-s7054" xml:space="preserve">quiverò ianuam aperiebat, animi <lb/>deliquio correptus concidit cum magno ſtrepitu ſupra niuem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7055" xml:space="preserve">Ia-<lb/>nuis apertis, omnesillo frigore fuimus refecti; </s>
  <s xml:id="echoid-s7056" xml:space="preserve">quodque nobis tam <lb/>acris hoſtis antè fuerat, tum ſalutis occaſionem attulit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7057" xml:space="preserve">Sic illi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7058" xml:space="preserve">Neque mirum videatur huiuſmodi expirationes ſulphureas ex Li-<lb/>thanthrace adeò fuiſſe noxias; </s>
  <s xml:id="echoid-s7059" xml:space="preserve">ſiquidem multa ſunt, quæ vi ignis <lb/>in fumum ſoluta alijs nocent, aliosiuuant, proſulp hurum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7060" xml:space="preserve">Sa-<lb/>lium varietate. </s>
  <s xml:id="echoid-s7061" xml:space="preserve">Nuperrimè audiui ſuadentem, ex thure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7062" xml:space="preserve">Sac-<lb/>charo permiſtis fumum apprimè ſalutaremijs eſſe, qui rheumate <lb/>laborant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7063" xml:space="preserve">nam qui in aſperam arteriam defluxit ex capite humor, <lb/>illiquc adhæret, niſialiquid cum ſpiritu, quem ducimus, hauria-<lb/>tur, rarò educitur tam multis Eclegmatis, quæ Medici præſcri-<lb/>bunt, cùm eorum potiſſima pars in ventriculum deſcendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7064" xml:space="preserve">Sic <lb/>Sandaracha, authore Dioſcoride lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7065" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s7066" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7067" xml:space="preserve">81. </s>
  <s xml:id="echoid-s7068" xml:space="preserve">ſuffitur cum reſi-<lb/>nâ, aduerſùs veterem tuſſim, rapto per fiſtulam nidore. </s>
  <s xml:id="echoid-s7069" xml:space="preserve">Et ſcio <lb/>me legiſſe Sulphuris communis ſuffitu ſurditatem curari, lethar-<lb/>gicos excitari, Paralyticos iuuari, paroxyſmo Epileptico deten-<lb/>tos liberari; </s>
  <s xml:id="echoid-s7070" xml:space="preserve">fumo ſulphuris cumbdellio, ſtyrace, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7071" xml:space="preserve">aſſâ fœtidâ, <lb/>culices &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7072" xml:space="preserve">cimices perire, aut ſulphuri additis tantùm myrti fo-<lb/>lijs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7073" xml:space="preserve">bdellio.</s>
  <s xml:id="echoid-s7074" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7075" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7076" xml:space="preserve">Quin addis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7077" xml:space="preserve">Sycophantas Sulphuris fumo faciem de-<lb/>colorare, atque addito paleæ combuſtæ fumo os macilentum men-<lb/>tiri? </s>
  <s xml:id="echoid-s7078" xml:space="preserve">Sed quod ad Epilepticos attinet, legi Gagatem (vocamus <lb/>Succinum nigrum) ſuo nidore Comitialibus opitulari; </s>
  <s xml:id="echoid-s7079" xml:space="preserve">Apuleius <lb/>verò, in Apologiâ propèmed.</s>
  <s xml:id="echoid-s7080" xml:space="preserve">, notauit huius ſuffitu exploratos <lb/>ſeruos venales in foro expoſitos, nùm Epilepſiæ paroxyſmum incur-<lb/>rerent, cum incenſus Gagates lapis, vt apud Phyſicos lego, pul-<lb/>chrè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7081" xml:space="preserve">facilè hunc morbum exploret; </s>
  <s xml:id="echoid-s7082" xml:space="preserve">cuius odore etiam in ve-<lb/>nalitijs vulgo ſanitatem, aut morbum venalium experiantur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7083" xml:space="preserve">Quia fortaſle morbi comitialis cauſa eſt tenuis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7084" xml:space="preserve">vaporoſa quæ-
<pb o="233" file="0245" n="245" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
dam materia ſubito motu cerebrum totumque neruoſum genus <lb/>peruadens, quæ etiam paulo-poſt nullo ferè relicto ſui veſtigio diſ-<lb/>cutitur, vt placuit Sennerto Inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7085" xml:space="preserve">Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s7086" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7087" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7088" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s7089" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s7090" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s7091" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7092" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7093" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s7094" xml:space="preserve">; <lb/>ideoque in motum excitatur ab eodem fumo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7095" xml:space="preserve">nunc corripit ce-<lb/>rebrum, nunc ab illo diſcutitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7096" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7097" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7098" xml:space="preserve">Hoc etiam habet eiuſdem Gagatis fumus, quod ſer-<lb/>pentes fugare cenſetur, omneſque ferè vires cum bitumine com-<lb/>munes habere: </s>
  <s xml:id="echoid-s7099" xml:space="preserve">Nicander autem in Theriacis ad necanda anima-<lb/>lia venenata ſuffimentum prædicat ex bitumine, ad quod opus <lb/>laudat Nigellam, Sulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7100" xml:space="preserve">Bitumen: </s>
  <s xml:id="echoid-s7101" xml:space="preserve">atque ex Anatolij men-<lb/>te bitumen ſuffitum plurimum valet aduerſùs erucas, ne herbas <lb/>atque olera depaſcantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7102" xml:space="preserve">Similiter Palladius de re ruſticâ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7103" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s7104" xml:space="preserve">tit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7105" xml:space="preserve">35. </s>
  <s xml:id="echoid-s7106" xml:space="preserve">ait Campas (campe eſt vermis hortenſis herbis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7107" xml:space="preserve">arborum fron-<lb/>dibus infeſtus) fertur euincere, qui fuſticulos allij ſinè capiti-<lb/>bus per horti omne ſpatium comburens nidorem locis pluribus ex-<lb/>citârit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7108" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7109" xml:space="preserve">poſt pauca. </s>
  <s xml:id="echoid-s7110" xml:space="preserve">Naſci quoque prohibentur, ſi circa arbo-<lb/>rum υvel vitium crura, bitumen &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7111" xml:space="preserve">Sulphur incendas. </s>
  <s xml:id="echoid-s7112" xml:space="preserve">Styracem <lb/>ſuffitu omnia fermè inſecta animalia pellere docet Cardanus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7113" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s7114" xml:space="preserve"><lb/>de Variet. </s>
  <s xml:id="echoid-s7115" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7116" xml:space="preserve">30. </s>
  <s xml:id="echoid-s7117" xml:space="preserve">Pennas Vpupæ, quot volueris, ſi in cubiculo ac-<lb/>cenderis, ita vt fumum ſentiant, Muſcas, Araneas, Scorpiones, <lb/>aliaque animalia domo expelles, vt notauit Aldroandus de Inſectis <lb/>in Prolegomenis ad finem pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s7118" xml:space="preserve">19.</s>
  <s xml:id="echoid-s7119" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7120" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7121" xml:space="preserve">Ego quoque pennarum combuſtarum tam tetro odore <lb/>fugatus abirem multò certiùs, quàm Cornu Ceruinum antè ſer-<lb/>pentes aduſtum illosad fugam adigat, ſicut pulices odor crema-<lb/>tæ calcis, ſi Mizaldo credimus Memorabil. </s>
  <s xml:id="echoid-s7122" xml:space="preserve">cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7123" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7124" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s7125" xml:space="preserve">93. </s>
  <s xml:id="echoid-s7126" xml:space="preserve">aut Vac-<lb/>carum vngulæ ex prioribus pedibus, carbonibus ardentibus impoſi-<lb/>tæ ſuſfitu enecent mures, aut aliò abigant, vt idem Mizaldusſcri-<lb/>pſit cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7127" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s7128" xml:space="preserve">nu. </s>
  <s xml:id="echoid-s7129" xml:space="preserve">75.</s>
  <s xml:id="echoid-s7130" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7131" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7132" xml:space="preserve">Mures fugari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7133" xml:space="preserve">fruges aduerſùs cicadas cuſtodiri, ſuffitu <lb/>lapidis Hæmatitis, aut Myricæ viridis, aliquando quidem audi-<lb/>ui, ſed non maiorem dicenti fidem adhibui, quàm Camillo Leo-<lb/>nardo in Speculo lapidum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7134" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7135" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7136" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s7137" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s7138" xml:space="preserve">ſcribenti, ex Magnete <lb/>trito, prunis ardentibus per domûs angulos iniecto fumum exci-<lb/>tari, quo fugantur morantes in eâ domo, quia domus videtur <lb/>corruere, quo artificio latrones poſtmodum eorum bona diripiunt, <lb/>dominis fugientibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7139" xml:space="preserve">Nos enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7140" xml:space="preserve">Magnete, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7141" xml:space="preserve">furibus abunda-<lb/>mus, neque tamen ſcio illos aliquando vſos hoc artiſicio: </s>
  <s xml:id="echoid-s7142" xml:space="preserve">quem-
<pb o="234" file="0246" n="246" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
admodum neque timeo horribilia illa monſtra, quæ in ædibus <lb/>apparere fabulantur aliqui, ſi quis Magnetis puluerem prunis <lb/>inſpergat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7143" xml:space="preserve">modò abſint Dæmonum præſtigiæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s7144" xml:space="preserve">tunc enim veriùs <lb/>Magnes Lithodæmon, quaſilapis Dęmonis, vocaretur, quàm <lb/>hoc vocabulo donandus eſſet Gagates, cuius ſuffitu Dæmones fu-<lb/>gari perhibent, qui arreptitias temerè pronunciant fœminas, <lb/>quas hyſtericæ paſſiones inuadunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7145" xml:space="preserve">ex incenſi Gagatis fumo <lb/>leuamen accipiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7146" xml:space="preserve">Facilioresaures præbeo Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7147" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s7148" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7149" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s7150" xml:space="preserve">ad <lb/>fin. </s>
  <s xml:id="echoid-s7151" xml:space="preserve">aſſerenti Iuniperum accenſam fugare ſerpentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s7152" xml:space="preserve">certè ex Iuni-<lb/>pero fumum in peſte ſalutarem eſſe omnium ferè conſenſione opi-<lb/>namur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7153" xml:space="preserve">quemadmodum aërem peſtilentem abſque vlla noxâ emen-<lb/>dant teterrimi odoris pleraque (vt loquar cum laudato nuper Mi-<lb/>zaldo cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7154" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7155" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s7156" xml:space="preserve">74.) </s>
  <s xml:id="echoid-s7157" xml:space="preserve">cuiuſmodi ſunt Caſtoreum, Galbanum, Sa-<lb/>gapenum, Sulphur, Coriorum, Cornuumque ſuffitus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7158" xml:space="preserve">puluis bom-<lb/>bardicus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7159" xml:space="preserve">qui, ceu præſtantiſſimum diſcutiendæ peſtis remedium ſu-<lb/>perioribus annis adhibitus fuit (inquit Lemnius) cum apud Tor-<lb/>nacenſes peξtis totâ vrbe graſſaretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7160" xml:space="preserve">Nam milites præſidiarij, <lb/>qui in arce excubias agebant, tormenta bellica puluere bombar-<lb/>dico, ſed abſque globis, repleta vrbi obuertebant, illaque ſub diei <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7161" xml:space="preserve">noctis crepuſculum explodi curabant. </s>
  <s xml:id="echoid-s7162" xml:space="preserve">Hinc factum eξt, υt ſo-<lb/>nitu υiolento, fumique odore teterrimo contagium aëris diſcuteretur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7163" xml:space="preserve">aliò depelleretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7164" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7165" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7166" xml:space="preserve">Hæc omnia ſi attentè perpenderentij, qui odores propa-<lb/>gari non per corpuſculorum effluuia, ſed per Species quaſdam In-<lb/>tentionales, vt vocant, vix, puto, non erubeſcerent ſe diu me-<lb/>ris vocabulis adhæſiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s7167" xml:space="preserve">Particulæ ſulphureæ, atque ſalinæ, quæ <lb/>ex huiuſmodi corporibus incenſis exeunt in fumum, ac diſſipan-<lb/>tur, pungunt ac vellicant animalia, quibus infeſta dicuntur, pro-<lb/>inde illa aufugiunt, autintercepto Spirituum animalium ac vita-<lb/>lium motu pereunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7168" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7169" xml:space="preserve">arbores ſuffitu Chalcanthi aut Arſe-<lb/>nicienecantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7170" xml:space="preserve">id quod vtique non contingit niſi propter ipſas <lb/>expirationes, quæ arborum meatus peruadentes debitam particu-<lb/>larum temperationem corrumpunt, aut illarum motum ad nutri-<lb/>tionem neceſſarium impediunt, aut nexum diſſoluunt, quo illæ <lb/>copulabantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7171" xml:space="preserve">Antiquirei ruſticæ peritiſſimi Oleo maximè caue-<lb/>bant à fumo: </s>
  <s xml:id="echoid-s7172" xml:space="preserve">Nam Columella lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7173" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s7174" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7175" xml:space="preserve">52. </s>
  <s xml:id="echoid-s7176" xml:space="preserve">ait, Neque fu-<lb/>mus, neque fuligo, quandiu uiride oleum conficitur, in torcular <lb/>admittatur, aut in cellam oleariam: </s>
  <s xml:id="echoid-s7177" xml:space="preserve">nam eſt utraque res inimi-
<pb o="235" file="0247" n="247" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
ca huic rei; </s>
  <s xml:id="echoid-s7178" xml:space="preserve">peritiſſimique olearij uix patiuntur ad unam lucer-<lb/>nam opus fieri. </s>
  <s xml:id="echoid-s7179" xml:space="preserve">Quapropter ad eum ſtatum cæli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7180" xml:space="preserve">torcular, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7181" xml:space="preserve"><lb/>cella olearia conſtituenda eſt, qui maximè à frigidis ventis auer-<lb/>ſus est, quoniam minimè vapor ignis deſideratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7182" xml:space="preserve">Nec diſſimilis <lb/>eſt Palladij ſententia lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7183" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s7184" xml:space="preserve">tit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7185" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s7186" xml:space="preserve">de oleari cellâ loquentis: </s>
  <s xml:id="echoid-s7187" xml:space="preserve">At ſi <lb/>quis, inquit, maiori diligentiæ ſtudeat, ſubiectis hinc indè cuni-<lb/>culis pauimenta ſuſpendat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7188" xml:space="preserve">ignem ſuggerat fornace ſuſpenſâ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7189" xml:space="preserve">Ita purus calor, olei cellam ſinè fumi nidore vaporabit, quo ſæ-<lb/>pè infectum, colore corrumpitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7190" xml:space="preserve">ſapore. </s>
  <s xml:id="echoid-s7191" xml:space="preserve">Si igitur non Spe-<lb/>cies Intentionales, ſed particulæ ſulphureæ atque ſalinæ arbores <lb/>enecant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7192" xml:space="preserve">olei ſaporem vitiant ac colorem, quidni eædem, <lb/>cùm feriunt nares, excitent ſenſum odoratûs, neruorum fibrillas <lb/>vellicando?</s>
  <s xml:id="echoid-s7193" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7194" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7195" xml:space="preserve">Quando Galenus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7196" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7197" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7198" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s7199" xml:space="preserve">de Arte curat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7200" xml:space="preserve">ad Glauco-<lb/>nem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7201" xml:space="preserve">ad tollendos tumores ſcyrrhoſos ſuffitum Pyritis proponit, <lb/>docetque oportere Pyritem candefactum aceto inſpergere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7202" xml:space="preserve">par-<lb/>tem affectam mox ſuper lapidem mouere, vtab eleuato ſurſum <lb/>vapore durus tumor diſſoluatur (hoc idem ſuffimen extenuando <lb/>lieni aptiſſimum prædicat Cardanus) non vtique diſſimili vapore <lb/>ægroti tumorem afflari, ac Medici nares exiſtimauit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7203" xml:space="preserve">atque adeò <lb/>ſulphureæ Pyritis particulæ iunctæ ſalinis particulis aceti, quæ <lb/>ſcyrrhi particulas diſſoluere, ac ſecum rapere poſſunt, vim etiam <lb/>habent efficiendi odoratûs ſenſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7204" xml:space="preserve">Carbo ille foſſilis, cuius pau-<lb/>lò antè meminimus, adeò grauem exhalat odorem, vt qui aſ-<lb/>ſueti non ſunt, ſæuiſſimos capitis dolores patiantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7205" xml:space="preserve">an Species <lb/>Intentionales cephalalgiam excitant? </s>
  <s xml:id="echoid-s7206" xml:space="preserve">Quid autem eſt, quodil-<lb/>lius graueolentia purgatur iniecto pauxillo ſalis? </s>
  <s xml:id="echoid-s7207" xml:space="preserve">habetne Sal vir-<lb/>tutem cohibendi Species intentionales? </s>
  <s xml:id="echoid-s7208" xml:space="preserve">Sed, ſidixerimus Salem <lb/>commiſceri Sulphureis atque Salinis particulis Lithanthracis, <lb/>adeoque prohibere, neſulphureæ particulæ auolantes ſecum ra-<lb/>piant tam multas carbonis ſalinas particulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s7209" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7210" xml:space="preserve">odorem habe-<lb/>mus mitiorem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7211" xml:space="preserve">ſublata eſt magnâ ex parte cauſa doloris, quem <lb/>in capite excitarent ſales illi, ſi cum Sulphure per nares aſcen-<lb/>derent.</s>
  <s xml:id="echoid-s7212" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7213" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7214" xml:space="preserve">Quandoquidem ad tam multa de fumo diſputanda nos <lb/>deduxit flammæ conſideratio, liceat ex S. </s>
  <s xml:id="echoid-s7215" xml:space="preserve">Auguſtino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7216" xml:space="preserve">de hære-<lb/>ſibus ad Quod vultdeum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7217" xml:space="preserve">hær. </s>
  <s xml:id="echoid-s7218" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s7219" xml:space="preserve">ridere ineptiam Manichæorum <lb/>quinque elementa ſtatuentium, Fumum, Tenebras, Ignem, Aquam,
<pb o="236" file="0248" n="248" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
Ventum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7220" xml:space="preserve">In fumo nata animalia bipedia, vnde homines origi-<lb/>nem ducere, cenſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s7221" xml:space="preserve">in tenebris ſerpentia; </s>
  <s xml:id="echoid-s7222" xml:space="preserve">in igne quadrupedia; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7223" xml:space="preserve">in aquis natatilia; </s>
  <s xml:id="echoid-s7224" xml:space="preserve">in vento volatilia. </s>
  <s xml:id="echoid-s7225" xml:space="preserve">His quinque elementis ma-<lb/>lis debellandis, alia quinque elementa de regno &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7226" xml:space="preserve">ſubſtantia Dei <lb/>miſſa eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7227" xml:space="preserve">inilla pagnâ fuiſſe permiſta Fumo Aëra, Tenebris <lb/>Lucem, Igni malo Ignem bonum, Aquæ malæ Aquam bonam, <lb/>Vento malo Ventum bonum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7228" xml:space="preserve">Etinferiùs. </s>
  <s xml:id="echoid-s7229" xml:space="preserve">Adam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7230" xml:space="preserve">Euam ex pa-<lb/>rentibus principibus fumi aſſerunt natos, cum pater eorum, no-<lb/>mine Saclas, Sociorum fætus omnium deuorâßet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7231" xml:space="preserve">quicquid in-<lb/>de commixtum Diuinæ ſubstantiæ ceperat, cum vxore concumbens <lb/>in carne prolis tanquam tenaciſſimo vinculo colligâſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s7232" xml:space="preserve">Quibus <lb/>vtique dici potuit, quod idem S. </s>
  <s xml:id="echoid-s7233" xml:space="preserve">Doctor lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7234" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7235" xml:space="preserve">contra Fauſtum <lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7236" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s7237" xml:space="preserve">ait, An in fumo veſtra mendacia, tanquam fumus ipſe, <lb/>euaneſcunt, atque deficiunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s7238" xml:space="preserve">Immò illis congruiſſet exitus Vetro-<lb/>nij Turini, quem conuictum, quod accepiſſet pecuniam, quaſi <lb/>cuiuſdam cauſam Imperatori commendâſſet, cum tamen nihil di-<lb/>xiſſet (vt ſcriptum reliquit Lampridius in Vita Alexandri Seueri) <lb/>ipſe Alexander in foro tranſitorio ad ſtipitem ligari præcepit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7239" xml:space="preserve"><lb/>fumo appoſito, quemex ſtipulis atque humidis lignis fieri iuſſerat, <lb/>necauit, præcone dicente, Fumo punitur, qui vendidit fumum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7240" xml:space="preserve"><lb/>Aut potius quia Auſi, quod liceat tunicâ punire Moleſtâ, vt lo-<lb/>quitur Iuuenalis Satyr. </s>
  <s xml:id="echoid-s7241" xml:space="preserve">8.</s>
  <s xml:id="echoid-s7242" xml:space="preserve">, induendi fuiſſent, quippe hæreſeos rei, <lb/>tunicâ alimentis ignium illitâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7243" xml:space="preserve">intextâ, quam propterea Mole-<lb/>ſtam dixere Antiqui; </s>
  <s xml:id="echoid-s7244" xml:space="preserve">non enim fumo, ſed flammâ digna erat <lb/>tanta impietas. </s>
  <s xml:id="echoid-s7245" xml:space="preserve">Verùm non æquè acres ſunt omnes flammæ, tum <lb/>quia inæqualis eſt Sulphuris copia, neque eadem cuiuſuis ſulphu-<lb/>ris natura, tum quia non æquè ſinceræ ſunt flammæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s7246" xml:space="preserve">Nam ſicar-<lb/>bonum flamma cum flammâ lignorum comparetur, hæc, cœteris <lb/>paribus, eſt languidior, plus etenim habet fumi admiſtum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7247" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7248" xml:space="preserve"><lb/>quemadmodum vinum aquâ dilutum imbecillius eſt mero, itaigni-<lb/>culi fumo permiſti, quaſi diſtracti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7249" xml:space="preserve">diſſipati, minus habent vi-<lb/>rium: </s>
  <s xml:id="echoid-s7250" xml:space="preserve">contra verò flamma ex congeſtis prunis vel ſponte exiliens, <lb/>vel follium flatu excitata, multo acrior eſt, quam ſcilicet non infi-<lb/>cit aqueus humor ſuperuacaneus, quo redundant ligna, etiamſiari-<lb/>davideantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7251" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7252" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7253" xml:space="preserve">Atra quidem carbonibus eſt ſpecies; </s>
  <s xml:id="echoid-s7254" xml:space="preserve">ſed eorum naturam <lb/>attendentes non pauca habent, quæ mirentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7255" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s7256" xml:space="preserve">Auguſtinus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7257" xml:space="preserve">21. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7258" xml:space="preserve">de Ciu. </s>
  <s xml:id="echoid-s7259" xml:space="preserve">Dei cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7260" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s7261" xml:space="preserve">de carbonibus loquens, Nonne miranda res eſt,
<pb o="237" file="0249" n="249" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
inquit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7262" xml:space="preserve">tanta infirmitas, vt ictu leuiſſimo frangantnr, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7263" xml:space="preserve">preſ-<lb/>ſa facillimè conterantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7264" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7265" xml:space="preserve">tanta firmitas, vt nullo humore cor-<lb/>rumpantur, nulla ætate vincantur, vſque adeò, vt eos ſubſter-<lb/>nere ſoleant, qui limites figunt, ad conuincendum litigatorem, <lb/>quiſquis poſt quantalibet tempora extiterit, fixumque lapidem li-<lb/>mitem non eſſe contenderit? </s>
  <s xml:id="echoid-s7266" xml:space="preserve">Quis eos in terrâ humidâ infoſſos, vbi <lb/>ligna putreſcerent, tandiu durare incorruptibiliter poſſe, niſi re-<lb/>rum ille corruptor ignis, effecit? </s>
  <s xml:id="echoid-s7267" xml:space="preserve">Ideo ex mente Vitruuij lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7268" xml:space="preserve">5. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7269" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7270" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s7271" xml:space="preserve">in Ciuitatibus ambulationes, vt ſint ſemper ſiccæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7272" xml:space="preserve">non <lb/>lutoſæ, ſic erit faciendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7273" xml:space="preserve">Fodiantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7274" xml:space="preserve">exinaniantur quàm <lb/>altiſſimè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7275" xml:space="preserve">dextrâ atque ſiniſtrâ ſtructiles cloacæ fiant, inque <lb/>earum parietibus, qui ad ambulationem ſpectauerint, tubuli in-<lb/>ſtruantur inclinati faſtigio in cloacis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7276" xml:space="preserve">His perfectis compleantur <lb/>ea loca carbonibus, deinde inſuper ſabulone eæ ambulationes ſter-<lb/>nantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7277" xml:space="preserve">exæquentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7278" xml:space="preserve">ita propter carbonum naturalemrarita-<lb/>tem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7279" xml:space="preserve">tubulorum in cloacas inſtructionem, excipientur aqua-<lb/>rum abundantiæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7280" xml:space="preserve">ita ſiccæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7281" xml:space="preserve">ſinè humore perfectæ fuerint <lb/>ambulationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s7282" xml:space="preserve">Hinc fortaſſe aliqui deſumpſerunt methodum con-<lb/>ſtruendi ſicca pauimenta in cubiculis, ſub quibus excauari ne-<lb/>queunt hypogæa: </s>
  <s xml:id="echoid-s7283" xml:space="preserve">fodiunt enim ad mediocrem quandam altitu-<lb/>dinem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7284" xml:space="preserve">ſolo fiſtucato ſtatumen inducunt ſilicibus, atque exæ-<lb/>quant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7285" xml:space="preserve">tum carbonibus congeſtis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7286" xml:space="preserve">ſpiſsè calcatis imponunt, <lb/>vt moris eſt, lateritium pauimentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7287" xml:space="preserve">Sic Theodorus Samius, <lb/>teſte Heſychio Mileſio in lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7288" xml:space="preserve">de ijs, qui famâ eruditionis clarue-<lb/>re, conſuluit, vt templi Epheſini fundamentis carbones ſubſter-<lb/>nerentur, quòd loco vliginoſo carbones ligneâ exuti naturâ ſoli-<lb/>ditatem acciperent aquis inexpugnabilem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7289" xml:space="preserve">Occultâ autem putre-<lb/>dine non vitiari carbones humi defoſſos, ideò contingit, quòd <lb/>ſublato multo humore aqueo, qui ligno inſitus erat, vix tan-<lb/>tum humoris reliquum eſt, quantum ſatis eſt ad terreas particu-<lb/>las cum Salibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7290" xml:space="preserve">Sulphure conglutinandas (ex quo carbonum <lb/>fragilitas oritur) circumſiſtentis autem terræ calor non valet hu-<lb/>morem illum exiguum attenuare, atque particularum carbonem <lb/>componentium nexum diſſoluere, quemadmodum ligni alicuius <lb/>humorem abundantem attenuans euocat etiam Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7291" xml:space="preserve">reli-<lb/>quæ partes minùs arctè complicatæ concitantur in motum, vnde <lb/>fit putredo. </s>
  <s xml:id="echoid-s7292" xml:space="preserve">Hęc humoris aquei inopia carbonem efficit facilem ad <lb/>exardeſcendum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7293" xml:space="preserve">flammam, ſi paria ſint cœtera, puriorem reddit,
<pb o="238" file="0250" n="250" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
magiſque perſpicuam, quàm quæ prodiret ex ligno, quod in car-<lb/>bones peruſtum fuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s7294" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7295" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7296" xml:space="preserve">Quod ad flammæ ex carbonibus perſpicuitatem maio-<lb/>rem attinet, quæ ſæpiùs aliquid habet cærulei, non obſcuram <lb/>Sulphuris notam, nihil nunc de luce diſputemus, res enim eſt, <lb/>quæ tenebris fortaſſe non caret; </s>
  <s xml:id="echoid-s7297" xml:space="preserve">ſed ſubtilitas illa flammæ ex car-<lb/>bonibus magis perſpicuæ nos in cognitionem deducat, cur illa va-<lb/>lidior ſit, quippe quæ ob ſuam tenuitatem, ac minorem cum hu-<lb/>more aqueo permiſtionem, faciliùs ſe in corporum meatus inſi-<lb/>nuat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7298" xml:space="preserve">ideò carbonibus potiùs, quàm lignis, vti placet in lique-<lb/>faciendis metallis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7299" xml:space="preserve">Porrò in tanto fornacum ardore ſatis conſtat <lb/>etiam multos ſales à particulis ſulphureis abripi, atque commiſce-<lb/>ri liquenti metallo, quod pro carbonum varietate aliquando fle-<lb/>xile euadit, aliquando nimis durum, ac fractioni obnoxium. </s>
  <s xml:id="echoid-s7300" xml:space="preserve">Cu-<lb/>ius rei argumentum ſuppeditat Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s7301" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s7302" xml:space="preserve">in XII Pro-<lb/>uincia Quangtung. </s>
  <s xml:id="echoid-s7303" xml:space="preserve">Fuſæ, inquit, ex hoc ferro fiſtulæ pro bom-<lb/>bardis, quod ſanè mirum, nunquam diſſiliunt in frusta, ſed, ſi <lb/>nimium infarciantur puluere, aut ignis vim nimiam aliàs ferre <lb/>non poſſint, vt ſummum finduntur, aperiunturque aliquantum <lb/>abſque adſtantium noxâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s7304" xml:space="preserve">ex eo fortaſſe, quod ligneo carbone il-<lb/>lic liquefiat ferrum, qui lentitudinem aliquam illi conciliet, ac <lb/>viſcoſitatem relinquat, non foſſili, qui nimium induret ferrum, at-<lb/>que conſtipet. </s>
  <s xml:id="echoid-s7305" xml:space="preserve">Nam ſulphur ſali iunctum tribuit ferro duritiem, ſed <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7306" xml:space="preserve">ſragilitatem.</s>
  <s xml:id="echoid-s7307" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7308" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7309" xml:space="preserve">Hìc verò, vbi de tenuitate flammæ ſermo eſt, nobis non <lb/>excidat diſcrimen, quod inter vim vrendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7310" xml:space="preserve">virtutem calefa-<lb/>ciendi, hoc eſt ſenſum caloris in tangente excitandi, intercedit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7311" xml:space="preserve">flamma etenim licèt exilis paleas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7312" xml:space="preserve">ſtuppam breui momento com-<lb/>burit, aqua quantumuis feruens nunquam illas accendet; </s>
  <s xml:id="echoid-s7313" xml:space="preserve">contrà <lb/>verò per aſcendentem ex ſtramine aut ſtuppâ ardentibus flammam <lb/>celeri motu traijcies manum innocuam, at non item abſque dolo-<lb/>ris ſenſu per aquam feruentem; </s>
  <s xml:id="echoid-s7314" xml:space="preserve">ac propterea flamma ex paleis <lb/>comburitea, quæ accendere nequit aqua feruens; </s>
  <s xml:id="echoid-s7315" xml:space="preserve">hæc autem ci-<lb/>tiùs caloris ſenſum infert, quàm illa flamma. </s>
  <s xml:id="echoid-s7316" xml:space="preserve">Exarſio nimirum <lb/>eſt partium ſulphurearum atque Spirituum vehementiùs concita-<lb/>torum eruptio è corpore, quod igneſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7317" xml:space="preserve">idcirco recepti ex flam-<lb/>mâ igniculi in paleis, aut ſtuppâ, harum particulas diſſoluere at-<lb/>que agitare valent, vt confertim exiliant, neque illas erumpen-
<pb o="239" file="0251" n="251" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
tes circumſtans flamma opprimit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7318" xml:space="preserve">at ignei ſpiritus, quibus ex-<lb/>trinſecùs receptis aqua feruens ſcatet, licèt ſtuppam imbuentes ca-<lb/>lefacere valeant, quia tamen cum humore permiſti in illam pe-<lb/>netrant, non valent ſtuppæ particulas diſſoluere, vt turmatim <lb/>erumpant, immò, ſi erumpere conarentur, a circumſtante aquâ <lb/>comprimerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7319" xml:space="preserve">Contra verò manum traijciens per flammam à ſu-<lb/>perioribus partibus auolantibus nihil recipit, ab inferioribus, quę <lb/>in manum incurrunt, in tantâ motûs celeritate vix pauciſſimos re-<lb/>cipit igniculos, quibus intepeſcat manus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7320" xml:space="preserve">at ſi æquali motu per <lb/>aquam feruentem deducat manum, tum anteriores aquæ partes, <lb/>quæ propelluntur, tum poſteriores, quæ ſubſequuntur, tum que <lb/>ad latera manum complectuntur, ſuos igniculos immittunt, qui-<lb/>bus neruorum fibrillæ acriùs vellicantur, cum maximè aqua manui <lb/>adhærens calorem foueat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7321" xml:space="preserve">augeat, flamma autem ex paleis ſit val-<lb/>dè rara, nec hæreat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7322" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7323" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7324" xml:space="preserve">Simile quid fortaſſe dicendum erit, ſi fidem adhibeamus <lb/>tum Ariſtoteli lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7325" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s7326" xml:space="preserve">aud. </s>
  <s xml:id="echoid-s7327" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s7328" xml:space="preserve">35. </s>
  <s xml:id="echoid-s7329" xml:space="preserve">ſcribenti, *In Pithecu-* <lb/>*ſis ardentem ac ſupra modum calidum ignem reperiri aiunt, ve-* <lb/>*rùm non adurentem*; </s>
  <s xml:id="echoid-s7330" xml:space="preserve">tum Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7331" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7332" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7333" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s7334" xml:space="preserve">loquenti de igne <lb/>in Megalopolitanorum agro, quem *lucundum* vocat, cum fron-<lb/>dem denſi ſupra ſe nemoris non adurat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7335" xml:space="preserve">iuxta gelidum fontem <lb/>ſemper ardeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7336" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7337" xml:space="preserve">ſequenti cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7338" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s7339" xml:space="preserve">flamma, quæ *exit ad Aquas* <lb/>*Scantias, inualida eſt, cum tranſit, nec longè in aliâ durans ma-* <lb/>*teriâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s7340" xml:space="preserve">Viret æternò hunc fontem igneum contegens fraxinus.</s>
  <s xml:id="echoid-s7341" xml:space="preserve">* <lb/>Cum enim fraxinus ſit ex ijs arboribus, quæ Sale abundant cum <lb/>mediocri ſulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7342" xml:space="preserve">exiguâ Spirituum copiâ, ideoque vt <lb/>plurimum longæuæ ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7343" xml:space="preserve">ſub cortice ſuccum, quo nutrian-<lb/>tur, etiam hyeme ſeruant, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7344" xml:space="preserve">quercus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7345" xml:space="preserve">vlmus (licèt <lb/>apud nos frondibus ſpolientur) fieri potuit, vt fraxinus illa <lb/>nullis pateret hyemis iniurijs, quam blandus ſubiecti ignis ca-<lb/>lor foueret, nec tamen adurerentur frondes, ad quas procero <lb/>trunco altiùs ſublatas non peruenirent acriores igniculi aut flatu <lb/>aliquo diſſipati, aut (vt tibi aliquando, Maurocene, placuit) <lb/>poſt modicum in eruptione aſcenſum ſuâ grauitate deorſum re-<lb/>cidentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s7346" xml:space="preserve">Si autem flamma illa inualida eſt, cum tranſit, nec <lb/>longè in alia durat materiâ, manifeſtum eſt illam tenuibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7347" xml:space="preserve">lan-<lb/>guidis conſtare igniculis, qui vix alienæ materiæ, in quam in-<lb/>currunt, irritare poſſint particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7348" xml:space="preserve">in motum concitare, adeò
<pb o="240" file="0252" n="252" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
vt abſque vehementi eruptione Sulphurearum particularum ad <lb/>ſummum non niſi extima ſuperſicies ignem breuem concipiat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7349" xml:space="preserve">Idem quoquè affirmarem de Iucundo illo Megalopolitanorum <lb/>igne innoxiè ardente ſub denſi nemoris fronde. </s>
  <s xml:id="echoid-s7350" xml:space="preserve">Ne verò in Sa-<lb/>pientiſſimi Philoſophi mentem nimis facilè credulitatem irrepſiſ-<lb/>ſe dicam, cum ignem calidiſſimum, nec tamen adurentem in Pi-<lb/>thecuſis dignum eſſe cenſuit, qui literis conſignaretur, fortaſſe <lb/>exigne illo acerrimi ſpiritus prodibant, qui citiſſimè ac vehemen-<lb/>ter ferirent tangentis neruos, adeoque moleſtiſſimum caloris ſen-<lb/>ſum excitarent, nimiâ tamen velocitate præteruolarent materiam, <lb/>quamuis ad conflagrandum facilem, ſedeam vix lamberent, non pe-<lb/>netrarent, quemadmodum de Ætnæâ flammâ, quæ ſcit niuibus ſer-<lb/>uare fidem, Poëta cecinit.</s>
  <s xml:id="echoid-s7351" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7352" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7353" xml:space="preserve">Poëticè profectò: </s>
  <s xml:id="echoid-s7354" xml:space="preserve">ſicuti de nauigantibus dicitur, *T ur-* <lb/>*reſque vrbeſque recedunt,* ita de Ætnæâ flammâ canitur, *Lam-* <lb/>*bit contiguas innoxia flamma pruinas:</s>
  <s xml:id="echoid-s7355" xml:space="preserve">* ijs videlicet, qui procul <lb/>montis verticem ſpectant, erumpens ex cratere, cuius amplitu-<lb/>dinem non vident, flammam ſui imaginem oculo imprimit proxi-<lb/>mam imagini niuis, qua extimus crateris margo conueſtitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7356" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea flamma procul aſpectanti oculo apparet niui proxima: </s>
  <s xml:id="echoid-s7357" xml:space="preserve">cœ-<lb/>terùm ex intimis Ætnæ viſceribus erumpens flamma abeſt à niue <lb/>tanto interuallo, quanta ferè eſt crateris ſemidiameter: </s>
  <s xml:id="echoid-s7358" xml:space="preserve">adeoque <lb/>non miror, ſi flamma à niue diſtans centenos aliquot paſſus, ſur-<lb/>ſumque aſcendens, niuem ad latus poſitam intactam relinquat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7359" xml:space="preserve">quis enim hoſtem abſentem, nec ad ſe venientem, ſed aliorſum <lb/>magnis itineribus progredientem reformidet? </s>
  <s xml:id="echoid-s7360" xml:space="preserve">Ego verò (pace tua <lb/>dixerim, Gradonice) non adeò benignum interpretem me exhi-<lb/>beo Ariſtoteli; </s>
  <s xml:id="echoid-s7361" xml:space="preserve">cum enim Pithecuſæ non ſint à nobis admodum <lb/>remotæ, ſed in Sinu Puteolano, quam inſulam Ænariam, Ho-<lb/>mero Inarimen, hodie Iſchiam, ab oppido coxendicis formam <lb/>referente vocant, nullum tam mirandi in Naturâ prodigij ve-<lb/>ſtigium retinere nouimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7362" xml:space="preserve">Quapropter ſuſpicor ab aliquo fictilia <lb/>dolia (quæ Pithecuſis nomen dederunt) indè in Græciam adue-<lb/>hente fabulam exiſſe, atque in vulgus emanâſſe tam conſtanti <lb/>famâ, cui non putârit Philoſophus operæ pretium reluctari. </s>
  <s xml:id="echoid-s7363" xml:space="preserve">Quo-<lb/>niam autem vt plurimum, ſicuti tritici grana in Lolium vitio de-<lb/>prauati nutrimeuti degenerant, ita veritas aliqua commentis fu-<lb/>cata tranſit in fabulam; </s>
  <s xml:id="echoid-s7364" xml:space="preserve">idcirco contingere potuit aduenam illum
<pb o="241" file="0253" n="253" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
baculo flammam tentâſſe, ſed cum vim caloris ferre nequiret, ce-<lb/>lerrimè manum retraxiſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s7365" xml:space="preserve">cumque in baculo, præter opinionem, <lb/>nullum ignis veſtigium cerneret, ac miraretur in tanto incendio <lb/>non ſtatim conflagrâſſe lignum, in patriam redux confidenter <lb/>pronunciauit flammam illam vehementer quidem calidam, non ta-<lb/>men adurentem eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s7366" xml:space="preserve">Iubeat quis famulum ex ingenti flammâ ac-<lb/>cendere candelam, nullus dubito, quin ſeruus nimio calori ferendo <lb/>impar ſtatim ad dominum rediens ſanctè aſſeueretid à flammâ præ-<lb/>ſtari non poſſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s7367" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7368" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7369" xml:space="preserve">Ego verò famulum huiuſmodi non redarguerem omnino; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7370" xml:space="preserve">nimio ſcilicet calore liqueſcens cera, aut ſebum, affatim ellych-<lb/>nium obſtruit, nec igniculis celerrimè agitatis aditum permittit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7371" xml:space="preserve"><lb/>quemadmodum enim accenſa candela ſi deorſum inclinetur, af-<lb/>fluens in ellychnium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7372" xml:space="preserve">circa illud, cereus liquor flammam ſuf-<lb/>focat, ita illud imbuens &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7373" xml:space="preserve">complectens prohibet, ne flammam <lb/>concipiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7374" xml:space="preserve">Quod ſi ellychnium calido cineri priùs immittat, <lb/>tum illud flammæ admoueat, facilè accenditur candela, adhæ-<lb/>rent ſiquidem ellychnio cineres permiſti ceræ, quam diuiſam ſu-<lb/>beunt igniculi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7375" xml:space="preserve">accendunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7376" xml:space="preserve">Neque enim ijs aſſentire poſſum, <lb/>qui putant pinguia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7377" xml:space="preserve">oleoſa ideò ſeorſim non ardere, quia non <lb/>niſi ardenti corpori iuncta accendantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7378" xml:space="preserve">cereis atque Lucernis <lb/>ellychnia addi, vt accenſo ellychnio oleum pariter aut cera ar-<lb/>deat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7379" xml:space="preserve">His, inquam, non aſſentio, ellychnia enim ſæpè parantur <lb/>ex materiâ, quæ comburi neque accendi poteſt, ſatis tamen ſunt, <lb/>vt materia pinguis, qua imbuuntur, flammam concipiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7380" xml:space="preserve">ideò <lb/>igitur pinguia non accenduntur ſolitaria, quia eorum particulæ co-<lb/>hæreſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7381" xml:space="preserve">quæ ſi diuidantur interiectis ellychnij particulis, ab <lb/>igne corripiuntur, atque his in flammam abeuntibus aliæ ſuc-<lb/>cedunt, quandiu inter ellychnij particulas commiſceri valent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7382" xml:space="preserve"><lb/>Cineres itaque candelæ illis immiſſæ ellychnio adhærentes locum <lb/>præbent igniculis, in quem ſe inſinuent.</s>
  <s xml:id="echoid-s7383" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7384" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7385" xml:space="preserve">Satis quidem, quæ de flammâ hactenus diſputauimus, <lb/>cohærere videntur cum experimentis; </s>
  <s xml:id="echoid-s7386" xml:space="preserve">Sed nobis nullum veritati <lb/>ſucum induci patientibus diſſimulandum non eſt vehementem <lb/>hanc ſulphurearum, Salium volatilium, atque pneumaticarum <lb/>particularum eruptionem, quæ flammam conſtituit, ægrè con-<lb/>ciliari cum celebratiſſimis antiquorum lucernis perpetuis; </s>
  <s xml:id="echoid-s7387" xml:space="preserve">neque <lb/>enim perpetua fieri poteſt huiuſmodi particularum ſeparatio, quin
<pb o="242" file="0254" n="254" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
tandem aut exhauriatur, aut euaneſcat corpus, quod fuit in-<lb/>flammatum.</s>
  <s xml:id="echoid-s7388" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7389" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7390" xml:space="preserve">Non eſt nobis peculiaris hæc difficultas: </s>
  <s xml:id="echoid-s7391" xml:space="preserve">etiamſi enim <lb/>materiam accenſam mutari in ignem, factâ illâ, quam communi-<lb/>ter Peripateticæ Scholæ adſtruunt, ſubſtantiali conuerſione, <lb/>quis dixerit, nemo tamen dubitat, an ea conſumatur, ſi igneſcat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7392" xml:space="preserve">quomodo igitur perpetuam lucernæ flammam ſubminiſtrare po-<lb/>terit?</s>
  <s xml:id="echoid-s7393" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7394" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7395" xml:space="preserve">Poſſe carbones igneſcere, nec tamen conſumi, aliqui <lb/>putant: </s>
  <s xml:id="echoid-s7396" xml:space="preserve">iubent ollam fictilem ſatis validam, vt ignem ferre poſſit, <lb/>impleri extinctis carbonibus, tum impoſito operculo rimas omnes <lb/>luto obſtrui: </s>
  <s xml:id="echoid-s7397" xml:space="preserve">Exſiccato luto imponatur olla fornaci, atque igne <lb/>circulari tota igneſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7398" xml:space="preserve">Carbones fuiſſe accenſos conſtabit, ſi ol-<lb/>lam à fornace extractam frangas, omnes enim apparebunt igniti; </s>
  <s xml:id="echoid-s7399" xml:space="preserve">at <lb/>carbones non conſumi affirmabis, ſi ollam ſimilem carbonibus <lb/>plenam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7400" xml:space="preserve">ignitam permittas ſponte ſuâ refrigeſcere; </s>
  <s xml:id="echoid-s7401" xml:space="preserve">vbi enim <lb/>frigidæ ollæ operculum detraxeris, integros carbones depre-<lb/>hendes.</s>
  <s xml:id="echoid-s7402" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7403" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7404" xml:space="preserve">An ſint carbones accenſi, quandiu integra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7405" xml:space="preserve">clauſa <lb/>manet olla, ſi dubitare velim, quis prohibet? </s>
  <s xml:id="echoid-s7406" xml:space="preserve">Non nego pluri-<lb/>mos igniculos per ollæ meatus intruſos ſe inſinuaſſe in carbonum <lb/>extimam ſuperficiem aëre excluſo, qui propterea in anguſtiorem <lb/>locum per vim coactus aptus eſſet ſuâ virtute elaſticâ vas diffrin-<lb/>gere, niſi ſatis validum eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s7407" xml:space="preserve">Ob illas tamen anguſtias agitari non <lb/>poſſunt immiſſi igniculi, neque ſulphureæ carbonum particulæ; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7408" xml:space="preserve">ideò nulla fit, ſaltem notabilis, accenſio, neque partium diſſolu-<lb/>tio: </s>
  <s xml:id="echoid-s7409" xml:space="preserve">cumque per exemptæ è fornace ollæ meatus eoſdem, per quos <lb/>ingreſſi fuerant igniculi, iterum exiliant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7410" xml:space="preserve">refrigeſcente ollâ ſen-<lb/>ſim incluſus aër qui fuerat conſtipatus, dilatetur, neque permit-<lb/>tat ſulphurearum particularum agitationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s7411" xml:space="preserve">propterea in frigidâ <lb/>ollâ, qui nunquam fuere accenſi, integri carbones reperiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7412" xml:space="preserve"><lb/>At, inquiet aliquis, fractâ ollâ ignitâ carbones omnes videntur <lb/>accenſi. </s>
  <s xml:id="echoid-s7413" xml:space="preserve">Ita planè ſed momento eodem, quo, egrediente aëre, <lb/>datur igniculis immiſſis ſpatium ſe agitandi, agitantur pariter <lb/>Sulphureæ carbonum particulæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7414" xml:space="preserve">prunæ fiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7415" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>enim non rarò contingit ignem in loco clauſo contineri ſinè flam-<lb/>mâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7416" xml:space="preserve">vbi primùm exitus aliquis aperitur, illico flamma erum-<lb/>pit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7417" xml:space="preserve">ita fieri poteſt, vt carbonum pori pleni ſint immiſſis ignicu-
<pb o="243" file="0255" n="255" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
lis, quibus non ſuppetat ſpatium ſe agitandi, quia comprimun-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7418" xml:space="preserve">vbi primùm ſublata fuerit illa violenta compreſſio, confe-<lb/>ſtim ſein motum concitent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7419" xml:space="preserve">fiat accenſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s7420" xml:space="preserve">Quapropter mate-<lb/>riam aliquam accendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7421" xml:space="preserve">non conſumi, mihi velim validioribus <lb/>argumentis perſuaderi. </s>
  <s xml:id="echoid-s7422" xml:space="preserve">Neque omnino leuem eſſe cenſeo propoſi-<lb/>tam de Lucernis perpetuis difficultatem, ſi illas fabulis non ad-<lb/>numerandas eſſe concedamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7423" xml:space="preserve">Ex Bonſinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7424" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7425" xml:space="preserve">Decad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7426" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7427" xml:space="preserve">ha-<lb/>bemus, Leone Pontiſice à Normannis capto, Pallantis corpus <lb/>ſtupendæ magnitudinis inuentum Romæ adhuc incorruptum, cu-<lb/>ius hiantia quoquè vulnera cernere erat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7428" xml:space="preserve">Præterea lucerna ad ca-<lb/>put ardens, quæ neque vento, neque aquâ, nec quouis alio <lb/>liquore extingui poterat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7429" xml:space="preserve">verùm adacto ſtylo, per foramen in-<lb/>gruente aëre lumen euanuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7430" xml:space="preserve">Si igitur lumen vaſi incluſum erat, <lb/>quid mirum, ſi vento vas perflante, aut aquâ alioue liquore vas <lb/>extrinſecùs perluente, incluſa flamma non extinguebatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s7431" xml:space="preserve">Si au-<lb/>tem flamma lucernæ conſpicua erat, vaſis materiam perſpicuam <lb/>fuiſſe neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7432" xml:space="preserve">igitur aut ex vitro, aut ex lapide ſpeculari, <lb/>aut ex cornu in lamellas diſſecto, cuiuſmodi noſtratibus Laternis <lb/>opponitur, vas illud erat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7433" xml:space="preserve">Sed neque de vaſis materia, neque de <lb/>incluſi ignis fomite perpetuo, ex antiquorum monumentis quic-<lb/>quam conſtat, quod quidem qpud probatos authores lege-<lb/>rim. </s>
  <s xml:id="echoid-s7434" xml:space="preserve">Quod ſi flamma non erat in vaſe concluſa, neque ſtatim <lb/>aperto ſepulchro exticta eſt, non facilè crediderim voluiſſe il-<lb/>lius ætatis viros tam nobile artis aut Naturæ prodigium extin-<lb/>guere iniectâ aquâ, alioue liquore, ita vt eam non poſſe extingui <lb/>experirentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7435" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7436" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7437" xml:space="preserve">Lucernæ inextinguibilis in fano Veneris ſub dio, quæ <lb/>neque vento, neque pluuiâ extinguebatur, meminit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s7438" xml:space="preserve">Augaſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7439" xml:space="preserve">de Ciu. </s>
  <s xml:id="echoid-s7440" xml:space="preserve">Dei. </s>
  <s xml:id="echoid-s7441" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7442" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s7443" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7444" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s7445" xml:space="preserve">; non tamen ſcribit id contigiſſe ma-<lb/>nente ſemper eodem fomite; </s>
  <s xml:id="echoid-s7446" xml:space="preserve">ſed potuit igni ſuppeditari nouus <lb/>ſemper fomes ex bituminoſis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7447" xml:space="preserve">pinguibus materijs; </s>
  <s xml:id="echoid-s7448" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7449" xml:space="preserve">apud <lb/>nos nocturnæ faces viatoriæ parantur, quas nec ventus, nec <lb/>pluuia extinguunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7450" xml:space="preserve">non tamen ſunt perpetuę. </s>
  <s xml:id="echoid-s7451" xml:space="preserve">Neque aliter in-<lb/>telligendum puto, quod Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7452" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s7453" xml:space="preserve">de templo Mineruæ in qua-<lb/>dam Atticæ vrbe loquens ait; </s>
  <s xml:id="echoid-s7454" xml:space="preserve">*Saxum eſt in plano quaquauerſum* <lb/>*babitato, quo in ſaxo vetuſtum Mineruæ Poliadis templum ſur-* <lb/>*git, in quo lucis inextinctæ lychnus est, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7455" xml:space="preserve">virginum domus,* <lb/>*quàm Ictinus londidit, vbi Palladium eſt ex ebore perfectum,*
<pb o="244" file="0256" n="256" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
*opus Phydiæ:</s>
  <s xml:id="echoid-s7456" xml:space="preserve">* ille etenim lucis inextinctæ Lychnus non continuò <lb/>cenſendus eſt habuiſſe lucem inextinguibilem; </s>
  <s xml:id="echoid-s7457" xml:space="preserve">ſiquidem Plutar-<lb/>chus in Vita Numæ ſcribit, *ignem perpetuum à mulieribus ma-* <lb/>*trimonio ſolutis ſeruari conſueuiße in Græciâ, ut Pythiæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7458" xml:space="preserve">A-* <lb/>*thenis: </s>
  <s xml:id="echoid-s7459" xml:space="preserve">ubi ſi quando extinguebatur, ex Solis flammâ peregri-* <lb/>*num ignem elici oportebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7460" xml:space="preserve">* Ignis igitur perpetuus ac inextinctus <lb/>erat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7461" xml:space="preserve">tamen extinctioni obnoxius; </s>
  <s xml:id="echoid-s7462" xml:space="preserve">erat ſcilicet ignis, cui fo-<lb/>mitem ſubminiſtrabat oleum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7463" xml:space="preserve">nam idem Plutarchus tùm in Vita <lb/>Numæ tùm Problem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7464" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7465" xml:space="preserve">75. </s>
  <s xml:id="echoid-s7466" xml:space="preserve">tradit Lychnum in arce Athenis <lb/>Mineruæ conſecratum fuiſſe, qui oleo ſemel repletus aſſiduo lu-<lb/>mini alimenta ſuſſiciebat ad inſequentis anni eundem diem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7467" xml:space="preserve">Sic <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7468" xml:space="preserve">æternos, adiectâ ſubinde ad exardeſcendum materiâ, Veſtæ <lb/>ignes dicebant Romani; </s>
  <s xml:id="echoid-s7469" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7470" xml:space="preserve">inextinguibilem lucernam in templo <lb/>Ammonis, quia adiecto ſemper fomite ardebat, vocabant, ex <lb/>qua eius templi Sacerdotes, vt ſcriptum reliquit Plutarchus lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7471" xml:space="preserve">de defectu oraculorum, annorum inæqualitatem probare vole-<lb/>bant, cum in illâ ignis ſingulis conſequentibus annis minus olei <lb/>abſumeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s7472" xml:space="preserve">Id quod ſi à figmento abſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7473" xml:space="preserve">fabulæ ſuſpicione <lb/>prorſus careat, fortaſſe non incongruè tribuatur fœcibus olei ſu-<lb/>periore anno relictis, quæ permiſtæ oleo deinceps iniecto effice-<lb/>rent, vt hoc minùs feliciter arderet, adeòque minor olei copia <lb/>diutiùs duraret, non erumpentibus in flammam tot ſulphureis <lb/>particulis per ſingula momenta, quot erumperent ex oleo om-<lb/>ninò defœcato. </s>
  <s xml:id="echoid-s7474" xml:space="preserve">Sic minor lignorum copia in fornace pari tempo-<lb/>re abſumitur, ſi illa adhuc aliquid humoris aquei retineant, quàm <lb/>ſi arida fuerint.</s>
  <s xml:id="echoid-s7475" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7476" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7477" xml:space="preserve">Quidni fœcibus olei idem contingat, quod Sali? </s>
  <s xml:id="echoid-s7478" xml:space="preserve">Si ex <lb/>Sale Communi contrito, miſto oleo fiat meta cum ellychnio, <lb/>multo diutiùs flamma durat in modico oleo, quàm ſi nulla facta <lb/>fuiſſet Salis permiſtio. </s>
  <s xml:id="echoid-s7479" xml:space="preserve">*Cares, qui Ægyptum incolebant,* vt ſcri-<lb/>bit Herodotus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7480" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7481" xml:space="preserve">*Vbi in Saim urbem conuenerant ſacrificaturi,* <lb/>*noctu ſub dio uniuerſi circùm mœnia frequentes lucernas accende.</s>
  <s xml:id="echoid-s7482" xml:space="preserve">* <lb/>*bant imbutas Sale, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7483" xml:space="preserve">Oleo plenas cum multo lychno, ut totâ ar-* <lb/>*derent nocte: </s>
  <s xml:id="echoid-s7484" xml:space="preserve">cui feſto nomen impoſitum eſt, Accenſio lucernarum.</s>
  <s xml:id="echoid-s7485" xml:space="preserve">* Ex <lb/>Georgio Marcgrauio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7486" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s7487" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7488" xml:space="preserve">rer. </s>
  <s xml:id="echoid-s7489" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7490" xml:space="preserve">Braſilię cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7491" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s7492" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s7493" xml:space="preserve">47. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7494" xml:space="preserve">Ghandiroba fructum producit magnitudine pomi maioris, in quo <lb/>eſt nucleus oleaginoſus ex albo flaueſcens pelliculæ incluſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7495" xml:space="preserve">Ex <lb/>hoc nucleo oleum parant Braſilienſes, quo in lucernis vtuntur,
<pb o="245" file="0257" n="257" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
clariſſimum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7496" xml:space="preserve">optimum, tardè enim conſumitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7497" xml:space="preserve">in cibo non po-<lb/>teſt vſurpari, quia amarum eſt, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7498" xml:space="preserve">totus fructus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7499" xml:space="preserve">Amarus ſapor videtur ſatis indicare non modicam Salis copiam <lb/>ſulphureis particulis implicitam, quæ propterea illis manum inij-<lb/>cit, ne tam celeriter commoueantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7500" xml:space="preserve">auolent in flammâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s7501" xml:space="preserve">Cer-<lb/>tè iterato ſæpiùs experimento comprobatum eſt, iniecto in L@-<lb/>cernæ oleum Sale communi, flammam longè diuturniorem eſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s7502" xml:space="preserve"><lb/>non quia Sal ſit ardoris fomes, ſed quia olei particulis implici-<lb/>tus prohibet, ne illæ tam celeri motu, ac ſi ſolitariæ eſſent, ſol-<lb/>uantur in flammam. </s>
  <s xml:id="echoid-s7503" xml:space="preserve">Hinc valdè hallucinantur quidam ſibi per-<lb/>ſuadentes Oleum ex Sale communi elicitum ſubminiſtrare poſſe <lb/>materiam flammæ perpetuò duraturæ, atque huiuſmodi oleo in-<lb/>ſtructas fuiſſe lucernas ſepulchrales antiquorum, quas inextinctas <lb/>perennâſſe tradunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7504" xml:space="preserve">Nam oleum ex Sale deſtillatum non eſſe op-<lb/>portunum flammæ nutrimentum manifeſtò conſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7505" xml:space="preserve">An verò ſi <lb/>Oleum hoc Salis cum oleo oliuarum (aut ſimili oleo ex amygdalis, <lb/>ex nucibus, ex ſeminibus lini, vuarum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7506" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s7507" xml:space="preserve">expreſſo) miſceatur, <lb/>efficere queat, quemadmodum Sal ipſe, vt oleum illud lentiùs <lb/>ardens diutiùs flammam emittat, nihil auſim affirmare, quippe <lb/>nullo nixus experimento: </s>
  <s xml:id="echoid-s7508" xml:space="preserve">ſed perennaturam flammam prorsùs non <lb/>ſperarem.</s>
  <s xml:id="echoid-s7509" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7510" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7511" xml:space="preserve">Quod ad perennes illas ſepulchrales lucernas attinet, ſi <lb/>fas eſt ſincerè eloqui, quod ſentio, primùm anceps hæreo, quan-<lb/>tam fidem adhibere oporteat hiſtorijs, quæ paſſim circunferun-<lb/>tur, cum videantur alij ex alijs exſcripſiſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7512" xml:space="preserve">à quibuſdam quan-<lb/>doque aliqua addantur, quę, vtpotè minùs probabilia, ſcriben-<lb/>tium fidem eleuent; </s>
  <s xml:id="echoid-s7513" xml:space="preserve">quemadmodum de Pallante, cuius paulò <lb/>antè memini, haſtâ quidem transfixo, legi, non ſinè riſu, tam <lb/>amplam vulneris cicatricem in incorrupto cadauere fuiſſe deprehen-<lb/>ſam, nempe pedum quatuor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7514" xml:space="preserve">dimidij (vt ex Krantzio narrat <lb/>Beyerlinck in Theatr. </s>
  <s xml:id="echoid-s7515" xml:space="preserve">Vit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7516" xml:space="preserve">Hum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7517" xml:space="preserve">V. </s>
  <s xml:id="echoid-s7518" xml:space="preserve">Gigas) quantâm vix relin-<lb/>quere potuiſſet validus ictus bipenni inflictus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7519" xml:space="preserve">Deinde lucernas <lb/>quidem cadaueribus apponi ſolitas non inficior, cum non paucæ <lb/>præ multorum manibus habeantur fictiles lucernulæ in cryptis in-<lb/>uentæ, ac potuiſſe tam exiguo ellychnio illas inſtrui; </s>
  <s xml:id="echoid-s7520" xml:space="preserve">vt tenuem <lb/>flammulam, quæ, pro ſepulchri amplitudine, ſuo ipſius fumo <lb/>non præfocaretur, emitteret aliquandiu duraturam fomite lentiùs <lb/>abſumpto. </s>
  <s xml:id="echoid-s7521" xml:space="preserve">Verûm ſi fuiſſe perpetuas lucernas admittamus, adhuc
<pb o="246" file="0258" n="258" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
in dubium reuocari poteſt, vtrùm lucerent ſolùm, an verò etiam <lb/>arderent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7522" xml:space="preserve">Si enim arſiſſent, vix aliter flammam illam perennare <lb/>potuiſſe intelligo, quàm ſi ſieret quidam materiæ in orbem redi-<lb/>tus, quemadmodum in vaſis Chymiſtarum Circulatorijs, vt in <lb/>Pelicano; </s>
  <s xml:id="echoid-s7523" xml:space="preserve">aſcendens ſcilicet fumus ad ſummum vaſis apicem ibi <lb/>iterum cogeretur in Liquorem, qui per recurua vaſis brachia de-<lb/>ſcendens ad lucernæ fundum, fomitem flammæ denuo ſubmini-<lb/>ſtraret. </s>
  <s xml:id="echoid-s7524" xml:space="preserve">Hic tamen exardeſcentis atque poſtmodum concreſcentis <lb/>materiæ circuitus ſuis non caret difficultatibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7525" xml:space="preserve">propterea veroſi-<lb/>milius videtur lucem fuiſſe ab ardore ſeiunctam, cuiuſmodi in Ci-<lb/>cindelis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7526" xml:space="preserve">quernis lignis putridis obſeruatur, aut in ſucco ex-<lb/>preſſo ex vermiculis, quos vulgus Ballaros vocat, innaſcentibus <lb/>ſaxo marinæ aquæ immerſo in Portu Anconitano; </s>
  <s xml:id="echoid-s7527" xml:space="preserve">huiuſmodi enim <lb/>vermic ulos contuſos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7528" xml:space="preserve">in vitream phialam iniectos tantum lu-<lb/>minis emiſiſſe, vt in obſcuro cœteroqui cubiculo potuerit literas <lb/>legere, mihi ſanctè affirmauit non ſemel vir fide digniſſimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7529" xml:space="preserve">Et <lb/>Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7530" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s7531" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7532" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s7533" xml:space="preserve">de gemmis loquens ait, *in Phlegontide in-* <lb/>*tus ardere quædam videtur flamma, quæ non exeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7534" xml:space="preserve">In Anthra-* <lb/>*citide ſcintillæ diſcurrere aliquando videntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7535" xml:space="preserve">* Sed mihi ægrè per-<lb/>ſuadeo, quo tempore Pallas extinctus eſt, tantam fuiſſe in Latio <lb/>artis Chymicę notitiam, vt liquorem ex ſalibus volatilibus con-<lb/>denſatum pararent, aut materiam aliquam lucibibulam, ex quibus <lb/>lumen perpetuò emicaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s7536" xml:space="preserve">Certum quoque eſt non fuiſſe appoſi-<lb/>tam Phlegontidem gemmam, hec enim ſuam flammulam non ami-<lb/>ſiſſet, neque in illam adigi potuiſſet ſtylus, quo adacto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7537" xml:space="preserve">per fora-<lb/>men ſubeunte aëre, flamma euaneſceret.</s>
  <s xml:id="echoid-s7538" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7539" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7540" xml:space="preserve">Proclìue eſt omnibus (nemo enim vult neſcire) eorum, <lb/>quę pręter communem naturæ conſuetudinem contingunt, cauſas <lb/>venari, ſi fortè in illas incurrat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7541" xml:space="preserve">idcirco aliquando mentem ſubijt <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7542" xml:space="preserve">de hiſce perpetuis lucernis aliquid comminiſci. </s>
  <s xml:id="echoid-s7543" xml:space="preserve">Narrauerat mi-<lb/>hi Amicus ille noſter, qui @am acres nobis ſubdidit ſtimulos ad hanc <lb/>de Igne commentationem, aliquid, cui ipſe interfuerat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7544" xml:space="preserve">pro-<lb/>prijs oculis admirabundus ſpectauerat adhuc puer, ſed iam tum in <lb/>illâ ætatulâ ſatis curioſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7545" xml:space="preserve">Conſueuerantin patriâ illâ nobiles pue-<lb/>ri plures progredi ſimul ad deambulandum, inſtituto quaſi con-<lb/>tubernio ad racienda inter familias amicitię ſemina; </s>
  <s xml:id="echoid-s7546" xml:space="preserve">ijque pro di-<lb/>ſcretâ parentum indulgentiâ, bacchanaliorum tempore, quibus <lb/>diebus ab ſtudijs feriabantur, ſub noctem in alicuius ex illis do-
<pb o="247" file="0259" n="259" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
mum, comitibus pędagogis, ſe recipiebant honeſtæ animorum <lb/>remiſſioni operam daturi vſque ad tertiam noctis horam, cum ex <lb/>ſingulis cuiuſque domibus famulus adueniſſet facem pręlaturus, <lb/>quam, habitâ ragionis valdè niuoſę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7547" xml:space="preserve">tempeſtatis hyemalis ratio-<lb/>ne, eam eſſe oportebat, cuius flammam neque ventus neque plu-<lb/>uia facilè extinguere valeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s7548" xml:space="preserve">Contigit autem ſemel ex famulis <lb/>vnum, cum adueniſſet herilem filium domum reducturus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7549" xml:space="preserve">ad-<lb/>huc aliquandiu illum pręſtolari neceſſe eſſet, voluiſſe facem extin-<lb/>guere, ideoque illam appreſſiſſe angulo, quem ſcalarum gradus <lb/>cum pariete conſtituebant: </s>
  <s xml:id="echoid-s7550" xml:space="preserve">compreſsâ flammâ retraxit facem, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7551" xml:space="preserve">ne quid fœtoris exhalaret ellychnium fumigans &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7552" xml:space="preserve">adhuc accen-<lb/>ſum, iterum facem ad angulum eundem applicuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7553" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7554" xml:space="preserve">ecce ex ino-<lb/>pinato flamma corripuit ellychnium; </s>
  <s xml:id="echoid-s7555" xml:space="preserve">obſtupuit primùm; </s>
  <s xml:id="echoid-s7556" xml:space="preserve">tum lu-<lb/>dibundus iterum facem in angulo eodem graduum extinxit, ite-<lb/>rumque accendit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7557" xml:space="preserve">id quod puer vnus illac fortuitò tranſiens ob-<lb/>ſeruauit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7558" xml:space="preserve">pueros aliquos, inter quos Amicus, ex proximo <lb/>conclaui euocauit, atque interfuerunt ludo aliquoties iterato. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7559" xml:space="preserve">Non aliam rei huius cauſam agnoſco pręter hanc, quod ſcilicet in <lb/>angulo illo hęrebant ſulphureę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7560" xml:space="preserve">bituminoſę particulę rarę atque <lb/>calentes, quę admotâ face adhuc valdè calente facilè nouo impetu <lb/>agitari incipiebant atque inflammari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7561" xml:space="preserve">viciſſim ſulphureas facis <lb/>particulas excitabant, vt confertim in flammam erumperent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7562" xml:space="preserve">Sic <lb/>obſtupeſcunt rudiores, ſiquando viderint candelam recens extin-<lb/>ctam iterum accendi admotam pauimento aut parieti, ignorantes <lb/>fuiſſe latenter conſperſum contrito ſulphure, quod facilè accenſum <lb/>(ideò viuum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7563" xml:space="preserve">viuax dicitur, namque vt cecinit Ouidius, *Ad-* <lb/>*motas rapiunt viuacia ſulphura flammas)* etiam candelam ac-<lb/>cendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7564" xml:space="preserve">Hinc ſuſpicari cæperam, an fortè materia aliqua inflam-<lb/>mabilis parari poſſet, quæ vaſe in conum faſtigiato concluſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7565" xml:space="preserve"><lb/>accenſa, ita flammæ reliquias ad angulum compelleret, vt illæ <lb/>iterum à reſiduo ellychnij calore accenderentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7566" xml:space="preserve">reciprocan-<lb/>te motu (ſicut faci illi contingebat) ad ellychnium redirent: </s>
  <s xml:id="echoid-s7567" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea exiguus flammæ fomes requireretur, ne nouâ materiæ ac-<lb/>cenſione flamma præfocaretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7568" xml:space="preserve">id autem ſi fieret, manifeſtum eſt <lb/>aperto vaſe flammam illico expiraturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s7569" xml:space="preserve">Mihi tamen ineptè blan-<lb/>diri nolui, quaſi eâ facilitate in praxim deduci poſſent hæc, qua <lb/>licuit ea mentis intelligentiâ complecti; </s>
  <s xml:id="echoid-s7570" xml:space="preserve">quæ enim erit materia illa? </s>
  <s xml:id="echoid-s7571" xml:space="preserve"><lb/>quæ vaſis amplitudo? </s>
  <s xml:id="echoid-s7572" xml:space="preserve">quæ fomitis menſura?</s>
  <s xml:id="echoid-s7573" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="248" file="0260" n="260" rhead="Diſſertatio Octaua"/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7574" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7575" xml:space="preserve">Quod de vaſe in conum faſtigiato innuiſti, conuenit cum <lb/>co, quod aliquando excogitare placuit ſuper hoc eodem argumen-<lb/>to. </s>
  <s xml:id="echoid-s7576" xml:space="preserve">Siquidem enim Oleum Sulphuris, vt vocant, ex campanâ <lb/>vitreâ ſtillat, ſub qua accenſum ſulphur comburitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7577" xml:space="preserve">nil pro-<lb/>hibere videtur, quin pariter, ſi puriſſimo œnoſtagmate ellych-<lb/>nium imbuatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7578" xml:space="preserve">in vaſe conico accendatur, id, quod in flam-<lb/>mam aſcendit rarum, per vitri latera deſcendat concreſcens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7579" xml:space="preserve"><lb/>addatur reliquo œnoſtagmati, quod baſi incumbens ſenſim per <lb/>ellychnium attrahitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7580" xml:space="preserve">ſi videlicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7581" xml:space="preserve">tam amplum ſit vas, vt <lb/>flammula non præfocetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7582" xml:space="preserve">ellychnium tenue ex amianti filis ita <lb/>emineat ſupra œnoſtagmatis ſuperficiem, vt illud non incendat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7583" xml:space="preserve">Verùm ſubuereor, ne noſtris huiuſcemodi cogitatis operam luda-<lb/>mus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7584" xml:space="preserve">rem enim, ſi flamma accendenda eſt, ad praxim deducere <lb/>non leuibus, vt video, ſcatet difficultatibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7585" xml:space="preserve">Quapropter in <lb/>Mauroceni ſententiam facilè venio, nempe lucem fuiſſe ſinè ar-<lb/>dore; </s>
  <s xml:id="echoid-s7586" xml:space="preserve">quandoquidem, vt ad cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7587" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s7588" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7589" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s7590" xml:space="preserve">de Ciu. </s>
  <s xml:id="echoid-s7591" xml:space="preserve">Dei Ludouicus <lb/>Viues ſcripſit, *Erutum eſt ſepulchrum memoriâ patrum, in quo* <lb/>*ardebat lucerna condita ibi, vt exinſcriptione apparebat, ſupra* <lb/>*milleſimum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7592" xml:space="preserve">quingenteſimum annum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7593" xml:space="preserve">eaque tota, extemplo ut* <lb/>*contrectari cœpta est, inter admotas manus friata in tenuiſſi-* <lb/>*mum abijt puluerem.</s>
  <s xml:id="echoid-s7594" xml:space="preserve">* Cum ergo nulla liquoris fiat mentio, immò <lb/>in puluerem abierit tota materia, quæ manibus potuit innoxiè <lb/>contrectari, non temerè ſuſpicemur lucidum quid fuiſſe citrà flam-<lb/>mam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7595" xml:space="preserve">fluiditatem liquori debitam. </s>
  <s xml:id="echoid-s7596" xml:space="preserve">Addo me legiſſe ſcriptum, <lb/>Valentiæ in Delphinatu anno labentis ſęculi 53 in Campo, vbi <lb/>magna ſepulcrorum antiquorum ex lapidibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7597" xml:space="preserve">marmore conſtru-<lb/>ctorum copia inuenta fuit, repertum pariter globum vitreum, in <lb/>quo lux quædã circulabatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7598" xml:space="preserve">quæ tamen illico extincta eſt, ac rupto <lb/>globo admiſſus eſt aër. </s>
  <s xml:id="echoid-s7599" xml:space="preserve">Audiui Sereniſſimo Electori Brandeburgico <lb/>haud ita pridem exhibitum duplicem Phoſphorum, alterum qui-<lb/>dem fulgurantem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7600" xml:space="preserve">colore atque duritie non abſimilem ſuccino <lb/>flauo, alterum verò liquidum (quem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7601" xml:space="preserve">Ignem frigidum indigita-<lb/>re aliquibus placuit) qui, ſi vitrum aperiatur, in denſum fumum <lb/>abit, Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7602" xml:space="preserve">ferè Allium redolentem.</s>
  <s xml:id="echoid-s7603" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7604" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7605" xml:space="preserve">Apud Aldrouandum de Mineral. </s>
  <s xml:id="echoid-s7606" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7607" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s7608" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s7609" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s7610" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s7611" xml:space="preserve">348. </s>
  <s xml:id="echoid-s7612" xml:space="preserve">Ca-<lb/>neparius in lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7613" xml:space="preserve">de Atramentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7614" xml:space="preserve">Liquorem, qui ſit fomes ignis per-<lb/>petui in Lucernis ſepulchralibus, ſic parat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7615" xml:space="preserve">Sumantur, inquit, <lb/>tres ſitulæ Lotij putrefacti, in quo ſex librę Chalcanthi Romani
<pb o="249" file="0261" n="261" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
ſolutę triduo infundantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7616" xml:space="preserve">deinde leui igne organis vitreis deſtil-<lb/>lentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7617" xml:space="preserve">nam egredietur pars tenuior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7618" xml:space="preserve">halituoſa inſtar ſpumę, <lb/>quęrurſus deſtillatione leui igne rectificanda eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7619" xml:space="preserve">quia tunc exibit <lb/>Spiritus Lotij cum Spiritu Vitrioli inſtar Salis, qui in nouâ ampul-<lb/>lâ reponaturalteri ſubiectâ ſtipatis iuncturis; </s>
  <s xml:id="echoid-s7620" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7621" xml:space="preserve">ignis augeatur, <lb/>donec Sal aſcendat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7622" xml:space="preserve">ſeptieſque huius ſalis ſublimatio repetatur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7623" xml:space="preserve">Deinde libra huius ſalis addatur vncijs tribus Talci minutim mo-<lb/>liti, cum lapillis fluminis in ſacculo, vt moris eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7624" xml:space="preserve">poſtea ter ſubli-<lb/>metur per balneum maris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7625" xml:space="preserve">ſoluetur inſtar olei viridis, quod per-<lb/>petuò ardere perhibetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7626" xml:space="preserve">An liquor iſte ex ſalibus volatilibuslucet, <lb/>quin tamen ardeat?</s>
  <s xml:id="echoid-s7627" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7628" xml:space="preserve">Quęcunque demum fuerit perennis illa lucernarum lux (de qua <lb/>omnino non conſentiunt Authores, præterquam in hoc, quod <lb/>aperto ſepulchro illicò euanuerit, fortaſſe quia adeò languida erat, <lb/>vt admiſſâ Solari luce omnino non appareret) vt ad ea, quæ oculis <lb/>noſtris ſubiecta ſunt, redeamus, inijs, quæ inflammantur, va-<lb/>rietas quædam obſeruanda eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7629" xml:space="preserve">*Ecquando-ne vidiſtis*, vt Apuleij <lb/>in Apologiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s7630" xml:space="preserve">verbis vtar, *flammam ſtipulà exortam, claro crepi-* <lb/>*tu, largo fulgore, cito incremento? </s>
  <s xml:id="echoid-s7631" xml:space="preserve">Sedenim materiâ leui, cadu-* <lb/>*co incendio, nullis reliquijs.</s>
  <s xml:id="echoid-s7632" xml:space="preserve">* At verò ſi craſſiuſcularum virgarum <lb/>faſciculis admoueatur ignis, nec adeò promptè exurgit flamma, <lb/>nec in tantam amplitudinem excreſcit, nec tam celeri impetu au-<lb/>getur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7633" xml:space="preserve">Sed, quia ſolidiorem materiam pluribus terrenis particu-<lb/>iis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7634" xml:space="preserve">Salibus fixis conſtantem ægrè permeant, atque diſſoluunt <lb/>igniculi, adeoque exilientes ſulphurearum particularum mani-<lb/>puli turmas minores conſtituunt, minor quidem excitatur flam-<lb/>ma, verùm diuturnior; </s>
  <s xml:id="echoid-s7635" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7636" xml:space="preserve">quia non omnes confertim exilire poſ-<lb/>ſunt ſulphureæ particulæ pentiùs implicitæ ſalibus fixis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7637" xml:space="preserve">terræ, <lb/>relinquuntur prunæ, quæ lento incendio extabeſcunt in cineres, <lb/>vix exiguis aliquot carbonibus relictis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7638" xml:space="preserve">Ideò ex incenſis ſtipitibus <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7639" xml:space="preserve">craſſioribus lignis, quæ terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7640" xml:space="preserve">Sale abundant, vbi flamma <lb/>reſederit (relinquuntur titiones ac prunæ craſſiores, quæ auolan-<lb/>tibus igniculis iam diſſolutis extinguuntur, plureſque carbones <lb/>ex ijs ſuperſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7641" xml:space="preserve">ex paleis verò atque ſtipulis, quas flamma vſ-<lb/>quequaque corripit, vix fauilla relinquitur, cùm earum ſulphur <lb/>exiguo ſale modicaque terrâ contineatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7642" xml:space="preserve">Porrò oleoſa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7643" xml:space="preserve">pinguia, <lb/>ſi fuerint ſincera, nullis reliquijs exardeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7644" xml:space="preserve">flammam non <lb/>quidem amplam, ſicut ligna aut ſtipulæ, alunt, ſed multò diu-
<pb o="250" file="0262" n="262" rhead="Diſſertatio Octaua"/>
turniorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s7645" xml:space="preserve">quia eorum particulæ, ex quibus coaluerunt, ita <lb/>fuere à Naturâ minutatim conciſæ, exquiſitè permiſtę, inuicem <lb/>complicatæ, atque tenaci vinculo coagmentatę, vt nequeant <lb/>Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7646" xml:space="preserve">Sulphur auolare, quin ſecum rapiant, quicquid ter-<lb/>reum atque Salinum illis admiſcetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7647" xml:space="preserve">Hinc flamma perennis vide-<lb/>tur indiguiſſe fomite pingui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7648" xml:space="preserve">oleoſo, qui totus paulatim ab-<lb/>ſumeretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7649" xml:space="preserve">iterum ſubinde concreſceret in vaſe occluſo; </s>
  <s xml:id="echoid-s7650" xml:space="preserve">alioquin <lb/>euanuiſſet diſſipatus in auras incenſus vapor, niſi cohibitus fuiſſet <lb/>in vaſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s7651" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7652" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7653" xml:space="preserve">Sedneque illud diſſimulare poſſum, quod flammę mo-<lb/>tus velociſſimus eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7654" xml:space="preserve">multo impetu propellit incumbentem ſibi <lb/>atque aduerſantem aërem, vt in caminis experimur, ſi cubicu-<lb/>lum fuerit clauſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7655" xml:space="preserve">aſcendens quippe flamma per camini tubum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7656" xml:space="preserve">ſuo calore rarefacit, leuioremque efficit obuium ac proximum <lb/>aërem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7657" xml:space="preserve">ſuo impetu ita illum propellit, vt per ianuę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7658" xml:space="preserve">feneſtrę <lb/>rimas alium externum aërem attrahat, qui in aëris camino proxi-<lb/>mi, atque in tubum attracti, locum ſuccedat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7659" xml:space="preserve">quantoque maior <lb/>eſt flamma, eò validiùs ſiue attrahitur, ſiue irrumpit aër per rimas <lb/>clariſſimo murmure, nec ſinè ſenſu acuti frigoris, ſi quis ad rimam <lb/>proximè accedat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7660" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7661" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7662" xml:space="preserve">Ideò neſcio quem aliquando audiui, ioco-ne? </s>
  <s xml:id="echoid-s7663" xml:space="preserve">an ſerio? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7664" xml:space="preserve">ſuggerentem amico methodum refrigerandi in ſummo ęſtu vinum <lb/>aut aquam opeignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s7665" xml:space="preserve">iubebat ſcilicet rimas omnes feneſtrarum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7666" xml:space="preserve"><lb/>ianuę accuratè obſtrui pręter vnam, cui intrà cubiculum, aut au-<lb/>lam, opponeretur vitrea phiala vino plena; </s>
  <s xml:id="echoid-s7667" xml:space="preserve">tum ſub camino ac-<lb/>cendi ſarmenta, quorum flamma vberior celeriter aſcendens <lb/>aërem per patentem rimam attraheret in ſpeciem venti valdè fri-<lb/>gidi, qui perinde frigidum efficeret vinum vitreę phialę in-<lb/>cluſum.</s>
  <s xml:id="echoid-s7668" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7669" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7670" xml:space="preserve">Cum itaque flamma &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7671" xml:space="preserve">proximum aërem calefaciens <lb/>rarum faciat amplioris ſpatij indigum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7672" xml:space="preserve">ſuo motu obuium aë-<lb/>rem impellat, ſi fuerit in vaſe penitus clauſo, fieri non poteſt, <lb/>quin reliquus aër comprimatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7673" xml:space="preserve">hic verò vi ſuâ elaſticâ compreſ-<lb/>ſioni reluctans, expanſionem flammę impediat, neceſſe eſt, atque <lb/>demumillam extinguat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7674" xml:space="preserve">Contigit mihi aliquando templum in-<lb/>gredienti, cùm humandum eſſet cadauer, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7675" xml:space="preserve">recens apertum <lb/>fuiſſet ſepulchrum, videre rem tunc prorſus inopinatam: </s>
  <s xml:id="echoid-s7676" xml:space="preserve">etenim <lb/>cum veſpillo in ſepulchrum inferre vellet facem accenſam, illa,
<pb o="251" file="0263" n="263" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
quamuis eſſet ex maioribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7677" xml:space="preserve">amplam flammam emitteret, vbi <lb/>aëre illo ſepulchrali circumfundebatur, illicò extinguebatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7678" xml:space="preserve">id <lb/>quod, multis mirantibus, aliquoties euenit, neque niſi poſt ali-<lb/>quod temporis ſpatium licuit illam inferre accenſam: </s>
  <s xml:id="echoid-s7679" xml:space="preserve">aëri ſiqui-<lb/>dem craſſiori, flammæ expanſionem impedienti, tribuendam om-<lb/>nes cenſebant facis extinctionem, quæ, attenuato aliquantulum <lb/>aëre, accenſa illata eſt in ſepulchrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s7680" xml:space="preserve">Contra verò memini me <lb/>legiſſe in Experimentis Phyſico-Mechanicis Roberti Boyle exper. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7681" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s7682" xml:space="preserve">in aëre admodum raro ampliorem apparuiſſe flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s7683" xml:space="preserve">nam, <lb/>vt ipſe teſtatur, Sclopetto immiſſo (in amplum illud recipiens <lb/>vitreum, ex quo aërem exſuxerat antlia) cum puluere pyrio in <lb/>excipulo, ſemelſucceſſit, vt ſcintillæ ex ſilice excuſſæ eum cor-<lb/>riperent; </s>
  <s xml:id="echoid-s7684" xml:space="preserve">viſus eſt accenſus puluis in maiores expandi flammas, <lb/>quàm in aperto aëre, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7685" xml:space="preserve">more ſolito ſurſum aſcendit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7686" xml:space="preserve">facta autem <lb/>priùs fuerat exantlatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s7687" xml:space="preserve">hęcille. </s>
  <s xml:id="echoid-s7688" xml:space="preserve">Quapropter, ſi in vaſe prorſus <lb/>occluſo flamma contineatur, niſi valdè amplum illud fuerit, aëris <lb/>compreſſio aliqua contingit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7689" xml:space="preserve">in aëre autem compreſſo flammæ pe-<lb/>rennitatem adſtruere non audeo.</s>
  <s xml:id="echoid-s7690" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7691" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7692" xml:space="preserve">Flammæ extinctionem, ne longiores ſimus, in aliam diſ-<lb/>ſertationem, ſi placet, differamus, atque perennium huiuſmodi <lb/>Lucernarum fidem penes Authores dimittamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7693" xml:space="preserve">vix enim mihi <lb/>perſuadeo Philoſophos interfuiſſe, cùm ſepulchra antiqua ape-<lb/>rirentur, qui omnia ad lucernas haſce pertinentia accuratè ob-<lb/>ſeruarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s7694" xml:space="preserve">ſed operarum dictis adhibita eſt fides. </s>
  <s xml:id="echoid-s7695" xml:space="preserve">In Boylæo, <lb/>quod attuliſti, experimento, animaduerſione dignum exiſtimo <lb/>flammę motum in ſuperiora contendentis, etiamſi reliquus in Re-<lb/>cipiente aër valdè rarus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7696" xml:space="preserve">explicatus eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s7697" xml:space="preserve">ex quo flammæ ra-<lb/>ritas maior innoteſcit, atque leuitas: </s>
  <s xml:id="echoid-s7698" xml:space="preserve">nam licèt in flammâ par-<lb/>ticulæ aliquæ ſingillatim ſumptæ ſint aëre grauiores, illa tamen <lb/>particularum omnium complexio molem conſtituit minus mate-<lb/>riæ continentem, quàm aër pari mole reſpondens flammæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s7699" xml:space="preserve">Hanc <lb/>autem non ab aëre circumfluo, ſecundùm ſpeciem grauiore, ſur-<lb/>ſum extrudi (quaſi aër inferior à ſuperiore compreſſus, virtute <lb/>ſuâ elaſticâ ſe explicans atque dilatans propelleret ſurſum flam-<lb/>mam minùs grauem, vt aliqui opinantur) ſed ſponte ſuâ aſcen-<lb/>dere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7700" xml:space="preserve">obſtantem aërem perrumpere indicat in lucernis ipſa flam-<lb/>mæ figura in cuſpidem deſinens: </s>
  <s xml:id="echoid-s7701" xml:space="preserve">quandoquidem virtus elaſtica eò <lb/>validiùs ſe prodit, quò magis corpus à debitâ ſecundùm Natu-
<pb o="252" file="0264" n="264" rhead="Diſſertatio Octaua."/>
ram partium poſitione remouetur, atque comprimitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7702" xml:space="preserve">ſi verò <lb/>ab incumbente aëre conſtiparetur aër, ille vtique, qui flammæ <lb/>baſi adiacet, validiùs conaretur ſe explicare, quàm qui flammę <lb/>apicem complectitur, ille quippe præ hoc conſtiparetur magis, <lb/>vtpote à longiore aëris prementis cylindro compreſſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7703" xml:space="preserve">infima igi-<lb/>tur flammæ pars à circumfluo aëre ad latera vrgeretur magis, <lb/>quàm ſuprema pars; </s>
  <s xml:id="echoid-s7704" xml:space="preserve">ideoque non in Conoidem, ſed in cala-<lb/>thoidem deſineret flamma conſurgens ex lucernâ, vt aliàs nos dice-<lb/>re memini.</s>
  <s xml:id="echoid-s7705" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7706" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7707" xml:space="preserve">Etiamſi verò in flammâ prodeunte ex vnico ellychnio <lb/>aliquid comminiſci liceret extruſioni illi aliquatenus fauens, certè <lb/>in lignorum incendio, vbi flamma fluctuans in plures apices di-<lb/>uiditur, nihil video magis rerum naturę accommodatum afferri <lb/>poſſe, quàm ſi dicamus flammam ex particulis heterogeneis con-<lb/>ſtare, atque illi ex lignis erumpenti obſiſtere aërem diuidendum, <lb/>propterea ſubtiliores aliquas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7708" xml:space="preserve">in motum concitatiores parti-<lb/>culas præ cœteris velociùs præcurrere, atque faciliùs tenui rimâ <lb/>aërem findere, quas aliæ tardiores ſubſequuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7709" xml:space="preserve">in cunei ſpe-<lb/>ciem aërem penetrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s7710" xml:space="preserve">Quia autem ex diuerſis lignorum partibus <lb/>exiliunt huiuſmodi velociores particulæ, ideò plures cuſpides flam-<lb/>ma emittit, atque in eo tot flammularum vndequaque erumpen-<lb/>tium, ſeque viciſſim collidentium, atque cum aëre colluctan-<lb/>tium, tumultu fieri nequit, quin flamma perpetuo fluctu agite-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7711" xml:space="preserve">Quemadmodum verò ſi breuiori flammulæ ex lucernę ellych-<lb/>nio exilienti maiorem candelæ flammam ita admoueas, vt ſe <lb/>contingant, illam confeſtim altiûs aſſurgere videmus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7712" xml:space="preserve">maioris <lb/>flammæ altitudinem exęquare, immò ex duabus vnicam amplio-<lb/>rem atque altiorem flammam fieri, collatis ſiquidem viribus aë-<lb/>rem faciliùs diuidunt, ſeque vlteriùs promouent; </s>
  <s xml:id="echoid-s7713" xml:space="preserve">ita ex maiore <lb/>lignorum ſtrue incenſâ ampliorem exurgere flammam ex tam mul-<lb/>tis compoſitam neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7714" xml:space="preserve">Nam ſicut multę confluentes aquę <lb/>rapidiorem fluuium conſtituunt, plures quoquè ſulphureę parti-<lb/>culę ex pluribus lignis vnâ erumpentes, atque in vnam flam-<lb/>mam coëuntes celeriùs agitantur, aëremque validiùs repellunt, <lb/>ac findunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s7715" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7716" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7717" xml:space="preserve">Hinc ſanè ridenda vana atque futilia Pyromantum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7718" xml:space="preserve"><lb/>Capnomantum dogmata, qui flammam ignis, quo victima ab-<lb/>ſumenda erat, obſeruabant, ſi enim illa in vnam coiret pyrami-
<pb o="253" file="0265" n="265" rhead="De Flamma &amp; Fumo."/>
dem, proſperum euentum portendere dictitabant, ſi diuidere-<lb/>tur, aduerſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s7719" xml:space="preserve">ſimiliter in accensâ tędâ ex flammâ in vnum api-<lb/>cem aſcendente proſperum, ex diuiſa infelicem, ex tricuſpide glo-<lb/>rioſum euentum ominabantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7720" xml:space="preserve">ſi variè diſperſa, in ęgro mortem, <lb/>in ſano morbum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7721" xml:space="preserve">Si crepitans, infortunium; </s>
  <s xml:id="echoid-s7722" xml:space="preserve">ſi ſubitò extincta, <lb/>ingens periculum timebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s7723" xml:space="preserve">Sed mittenda ſunt hęc delirantium <lb/>ſomnia.</s>
  <s xml:id="echoid-s7724" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7725" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7726" xml:space="preserve">Conſiderandi potiùs viderentur flammę colores, qui <lb/>iuxta variam materię accenſę naturam ipſi quoque varij ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7727" xml:space="preserve">ſi <lb/>enim materię comburendę adijciatur Camphora, flamma exurgit <lb/>pallida, lactea; </s>
  <s xml:id="echoid-s7728" xml:space="preserve">ſi addatur ſulphur, cęrulea eſt flamma; </s>
  <s xml:id="echoid-s7729" xml:space="preserve">ſi pix Grę-<lb/>ca, fit rubea; </s>
  <s xml:id="echoid-s7730" xml:space="preserve">ſi pix naualis, atra; </s>
  <s xml:id="echoid-s7731" xml:space="preserve">addito Antimonio crudo, <lb/>flamma eſt buxea, ex Sale Ammoniaco viridis: </s>
  <s xml:id="echoid-s7732" xml:space="preserve">Id quod fumorum <lb/>ex huiuſmodi rebus erumpentium admiſtioni cum Luce ignis pro-<lb/>priâ adſcribendum omnes quidem ſtatim intelligimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7733" xml:space="preserve">verùm ab <lb/>hac diſputatione nobis abſtinendum iudico, ne nimis obſcuram lu-<lb/>cis naturam longiore diſſertatione perſequamur.</s>
  <s xml:id="echoid-s7734" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div22" type="section" level="1" n="19">
<head xml:id="echoid-head50" xml:space="preserve">*DISSERTATIO NONA.*</head>
<head xml:id="echoid-head51" style="it" xml:space="preserve">De Ignis extinctione.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7735" xml:space="preserve">DAnd. </s>
  <s xml:id="echoid-s7736" xml:space="preserve">Viuum in flammâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7737" xml:space="preserve">in prunis, Ignem hactenus <lb/>contemplatos, de eiuſdem interitu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7738" xml:space="preserve">quomodo extingui <lb/>contingat, nunc demum diſſerere opportunum videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7739" xml:space="preserve">ſic enim <lb/>fiet, vt, quemadmodum in diſſectis cadaueribus viuentium anima-<lb/>lium motus explorant Medici, ita ex ignis extinctione eiuſdem con-<lb/>flagratio nobis clariùs innoteſcat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7740" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7741" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7742" xml:space="preserve">*Heraclitus dicebat*, vt eſt apud Plutarchum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s7743" xml:space="preserve">de <lb/>{ει apud Delphos, *Ignis mors, aëri est ortus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7744" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7745" xml:space="preserve">aëris mors*, <lb/>*aquæ ortus.</s>
  <s xml:id="echoid-s7746" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7747" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7748" xml:space="preserve">Ariſtoteles verò, ſi meminiſtis, lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s7749" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s7750" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s7751" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7752" xml:space="preserve">Corr. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7753" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s7754" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s7755" xml:space="preserve">ait, *Nibil ex glacie gignitur, neque ex igne.</s>
  <s xml:id="echoid-s7756" xml:space="preserve">* Vtri aſ-<lb/>ſentiendum? </s>
  <s xml:id="echoid-s7757" xml:space="preserve">alter ex igne aërem oriri, alter ex igne nihil gigni <lb/>aſſirmat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7758" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7759" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7760" xml:space="preserve">Philoſophos conciliemus, ne diſſideant inter ſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7761" xml:space="preserve"><lb/>cum vtroque pacificè philoſophemur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7762" xml:space="preserve">Nulla gignitur noua natu-<lb/>ra, quando ignis accenditur, vt iam conſtituimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7763" xml:space="preserve">nulla pariter
<pb o="254" file="0266" n="266" rhead="Diſſertatio Nona."/>
oriaturnatura, quando ille extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7764" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7765" xml:space="preserve">cum Ariſtotele ſen-<lb/>timus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7766" xml:space="preserve">particulæ eædem, quæ luce ſuâ in oculos incurrebant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7767" xml:space="preserve"><lb/>calore ſenſum tactûs ſollicitabant, auolantes ac diſſipatæ nullam <lb/>ampliùs ignis ſpeciem præſeferant, ſed aëri immiſceantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7768" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7769" xml:space="preserve">ſa-<lb/>tis habet Heraclitus, vt aërem ex ignis interitu oriri dicat, cùm <lb/>particularum illarum adiectione augeatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7770" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7771" xml:space="preserve">va-<lb/>pores, qui attenuati ad aërem ſpectabant, ijdem concreſcentes <lb/>atque denſati ſeiunguntur ab aëre, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7772" xml:space="preserve">aquæ formam induunt, quę <lb/>propterea ex aëris morte ortum ducere cenſetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7773" xml:space="preserve">Maluiſſem ab <lb/>Heraclito explicari, quibus modis adducatur ignis ad interitum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7774" xml:space="preserve">ne-<lb/>que enim ſemper fame perire, deficiente alimento, conſtat, quam-<lb/>uis multiuorus ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s7775" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7776" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7777" xml:space="preserve">Non vnum eſt igni mortis genus, ſicut neque animanti-<lb/>bus, quæ ſæpè quidem ſponte ſuâ, non rarò tamen vi extrinſe-<lb/>cùs illatâ pereunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7778" xml:space="preserve">Idem quoquè igni accidere obſeruamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7779" xml:space="preserve">ali-<lb/>quando enim pabulo deficiente, aut viribus extenuatis elangue-<lb/>ſcens in auras ſenſim dilabitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7780" xml:space="preserve">aliquando autem, licèt præferox <lb/>graſſetur, hoſtilem manum inuenit, à qua extinguatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7781" xml:space="preserve">Qui-<lb/>nimmò neque eadem ſemper deprehenditur flammæ, atque ar-<lb/>dentibus prunis extinctionis cauſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s7782" xml:space="preserve">Id quod familiari experi men-<lb/>to compertum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7783" xml:space="preserve">Nam ſi rimæ, per quam ventus ingreditur, <lb/>candelam accenſam opponas, extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7784" xml:space="preserve">ſi ardentem prunam, <lb/>accenditur magis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7785" xml:space="preserve">Similiter ex ſebaceâ candelâ, cuius ardens el-<lb/>lychnium opus eſſet emunctorio caſtigare, ſi flammam exſuffles, <lb/>illa extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7786" xml:space="preserve">at ſi validiore flatu pergas ellychnium ardens ir-<lb/>ritare, ne prodiens fumus longam moleſtiam naribus ſuo fœtore <lb/>inferat, quandoque iterum exilit flamma, quæ poſtmodum leuiore <lb/>flatu difflatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7787" xml:space="preserve">Ellychnium ſcilicet poſt diſſipatam flammam ad-<lb/>huc ardens perinde ſe habet, atque candens carbo, qui flatu exti-<lb/>mulatus flammulam emittit.</s>
  <s xml:id="echoid-s7788" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7789" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7790" xml:space="preserve">Cum primùm in lucem prodiere ingenio ſiſſimi, atque ad <lb/>excogitandas Naturam perſcrutandi vias ſolertiſſimi, Roberti <lb/>Boyle Noua Experimenta Phyſico-Mechanica de Vi aëris Elaſticâ, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7791" xml:space="preserve">eiuſdem effectibus, auidiſſimè perlegi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7792" xml:space="preserve">viuidam non ſanè vul-<lb/>garis ingenij vim admiratus delectabar tam multiplici &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7793" xml:space="preserve">vario ex-<lb/>perimentorum genere confirmari illa eadem Philoſophorum pla-<lb/>cita, quæ ille nititur conuellere, aliâ hypotheſi eorundem effectuum <lb/>cauſas explicare conatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7794" xml:space="preserve">Memini autem inſtituta ab eo fuiſſe ali-
<pb o="255" file="0267" n="267" rhead="De Ignis extinctione."/>
quot experimenta, quæ in præſentem rem noſtram faciunt, vbide <lb/>Ignis extinctione diſputamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s7795" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7796" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7797" xml:space="preserve">Opportunam in rebus Phyſicis philoſophandi metho-<lb/>dum inire mihi videtur, quiſquis à viris doctis, ſed in diuerſam <lb/>ſententiam abeuntibus, experimenta mutuatur, quibus opinio-<lb/>nem ſuam ſtabilire valeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7798" xml:space="preserve">caret enim omni ſubleſtæ fidei ſuſpicio-<lb/>ne non ſua venditans, ſed aliena exponens experimenta alium in <lb/>ſcopum deſtinata. </s>
  <s xml:id="echoid-s7799" xml:space="preserve">Quapropter ſi doctiſſimi illius Viri experimen-<lb/>ta, quę innuis, conſentiant cum his, quæ hactenus à nobis diſ-<lb/>putata ſunt, magnam vtique fidem faciunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7800" xml:space="preserve">Neque verò, vtrùm <lb/>experimenta illa fuerint a Nobiliſſimo Viro ſincerè expoſita, in <lb/>dubium reuocare quiſquam prudens poſſit (familiare quippe eſt <lb/>aliquibus fidem temerè abrogare experimentis, quæ eorum ſen-<lb/>tentiæ non fauent) cum maximè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7801" xml:space="preserve">hìc apud nos pleraque à curio-<lb/>ſo Naturæ ſcrutatore, in quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7802" xml:space="preserve">patritij generis claritas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7803" xml:space="preserve">eximij <lb/>ingenij vigor emicant, non paucorum oculis fuerint exhibita. </s>
  <s xml:id="echoid-s7804" xml:space="preserve">Ex-<lb/>promeigitur, quæ in rem noſtram facere exiſtimas, Dandule, <lb/>mihi enim fortaſſe memoriam refricabis eorum, quæ apud <lb/>eundem Authorem legi: </s>
  <s xml:id="echoid-s7805" xml:space="preserve">â Mauroceno autem, quàm aptè <lb/>illa cum noſtris placitis conſentiant, ſi id illi graue non fue-<lb/>rit, audiemus.</s>
  <s xml:id="echoid-s7806" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7807" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7808" xml:space="preserve">Morem vobis pro meâ tenuitate gerere non grauabor: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7809" xml:space="preserve">meum tamen non fuerit rem ipſam deſinire: </s>
  <s xml:id="echoid-s7810" xml:space="preserve">ſatis enim habeo, ſi <lb/>quaſi manu tentans in probabilem aliquam cauſam incurram. </s>
  <s xml:id="echoid-s7811" xml:space="preserve">Me-<lb/>moriâ autem ne excidat Boylęæ illius Machinæ Pneumaticæ expe-<lb/>rimenta omnia pendere ex aëris raritatem aſſumentis motu: </s>
  <s xml:id="echoid-s7812" xml:space="preserve">am-<lb/>plum ſiquidem vitreum Recipiens ferè octoginta noſtratium libra-<lb/>rum aquæ capax, collo adnexum habens epiſtomium (vbi ſupe-<lb/>rius foramen, per quod immittuntur ea, quę ſunt ad examen <lb/>adducenda, fuerit accuratè occluſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7813" xml:space="preserve">aëri imperuium) inſe-<lb/>ritur antliæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s7814" xml:space="preserve">huiuſque embolo reducto, Recipientis aër explica-<lb/>tur, vt non 4olum Recipiens, verùm etiam Modiolum impleat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7815" xml:space="preserve">de-<lb/>inde claue verſatili epiſtomium clauditur, ne adductus em-<lb/>bolus aërem Modioli impellat in Recipiens, ſed per valuu-<lb/>lam expellat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7816" xml:space="preserve">iteratâ autem ſępiùs agitatione antlię, re-<lb/>cluſoque epiſtomio, nouus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7817" xml:space="preserve">nouus aër è Recipiente edu-<lb/>citur, adeò vt, qui reliquus eſt, ſpatium idem repleat val-<lb/>dè rarus.</s>
  <s xml:id="echoid-s7818" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="256" file="0268" n="268" rhead="Diſſertatio Nona."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7819" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7820" xml:space="preserve">A flammâ exordium ducam, de qua experim. </s>
  <s xml:id="echoid-s7821" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s7822" xml:space="preserve">Se-<lb/>bacea candela eius magnitudinis, vt earum octo libram vnam (vn-<lb/>ciarum 16) conſtituerent, ita ſuſpenſa, vt fermè in medio Re-<lb/>cipiente flamma arderet, poſt obſtructas rimas celerrimè agita-<lb/>tâ antliâ, extincta eſt intra minuri vnius ſemiſſem. </s>
  <s xml:id="echoid-s7823" xml:space="preserve">Eadem <lb/>verò candela accenſa iterum ibi concluſa, ſed citrà antlię <lb/>agitationem, flammam ad aliquot minuta retinuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7824" xml:space="preserve">demum <lb/>extincta eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s7825" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7826" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7827" xml:space="preserve">Hoc poſtremum ideò contigiſſe, quia flamma pręfocata <lb/>eſt, manifeſtum videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7828" xml:space="preserve">nam cum cereoli ſex, cygnei calami <lb/>craſſitudinem ęmulantes ſinguli, in facem vnam fuiſſent compo-<lb/>ſiti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7829" xml:space="preserve">accenſi, antequàm penitus claudi Recipiens poſſet, <lb/>nec expectatâ antliæ agitatioue, extincti ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s7830" xml:space="preserve">vnici verò ce-<lb/>reoli flamma euanuit intra horæ minutum à primâ exſu-<lb/>ctione.</s>
  <s xml:id="echoid-s7831" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7832" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7833" xml:space="preserve">Suffocari flammam in clauſo vaſe non inficior. </s>
  <s xml:id="echoid-s7834" xml:space="preserve">Verùm, <lb/>anipſa ſe flamma extinguit? </s>
  <s xml:id="echoid-s7835" xml:space="preserve">Fumo ſuffocatam dicent. </s>
  <s xml:id="echoid-s7836" xml:space="preserve">Atillo eo-<lb/>dem, qui in flammâ erumpit, ipſamque flammam conſtit uit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7837" xml:space="preserve">id quod explicatione aliquâ indiget. </s>
  <s xml:id="echoid-s7838" xml:space="preserve">Ardentem flammam iniectâ <lb/>humo comprimi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7839" xml:space="preserve">extingui faciliùs intelligimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7840" xml:space="preserve">prohibentur ni-<lb/>mirum ab incumbente terrâ ſulphureæ particulæ, ne confertim <lb/>erumpant ex corpore ignito vnâ cum humore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7841" xml:space="preserve">ſalibus volatili-<lb/>bus; </s>
  <s xml:id="echoid-s7842" xml:space="preserve">qua vehementi eruptione impeditâ non conſiſtit flamma. </s>
  <s xml:id="echoid-s7843" xml:space="preserve"><lb/>Similiter affuſa affatim aqua ardentium lignorum, aut carbonum, <lb/>meatus obſtruit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7844" xml:space="preserve">agitatos igniculos ſuo complexu detinens effi-<lb/>cit, ne pergant lignum diſſoluere tanto impetu, quantus ad flam-<lb/>mam requiritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7845" xml:space="preserve">Accenſæ candelæ aut Lucernæ ferreum cucullum <lb/>imponens, intrà illas anguſtias coërcet exilientes halitus, nec per-<lb/>mittit rareſcere; </s>
  <s xml:id="echoid-s7846" xml:space="preserve">qui quaſi reflexi iterum cum oleo, aut cerâ, aut <lb/>ſebo commiſcentur, atque demum concreſcunt frigeſcentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s7847" xml:space="preserve">Ne-<lb/>que diſpari ratione igniculorum tumultum compeſcit, qui inflam-<lb/>matum ellychnium comprimit emunctorio illorum celerem mo-<lb/>tum cohibente. </s>
  <s xml:id="echoid-s7848" xml:space="preserve">Sed flammâ excitari potiûs, quàm reſtingui <lb/>flammam oporteret, ſiquidem ex motu motum oriri conſenta-<lb/>neum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7849" xml:space="preserve">qui in priore flammâ erupere igniculi, non videntur <lb/>conſecuturæ alioqui flammæ igniculos impedire poſſe, ne com-<lb/>moueantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7850" xml:space="preserve">nihil quippe in vas concluſum ingeſtum eſt, quod fa-<lb/>ciat anguſtias; </s>
  <s xml:id="echoid-s7851" xml:space="preserve">nam igniculi ijdem exiliunt in flammâ, qui in can-
<pb o="257" file="0269" n="269" rhead="De Ignis extinctione."/>
delâ latitabant: </s>
  <s xml:id="echoid-s7852" xml:space="preserve">Sicut igitur prioribus momentis flamma candelæ <lb/>aut cereoli exilire potuit, explicandum ſupereſt, quid prohibeat, <lb/>ne poſtmodum ſimiliter erumpat.</s>
  <s xml:id="echoid-s7853" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7854" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7855" xml:space="preserve">Eos, qui ſubſtantiales formas Peripatetico, quem vo-<lb/>cant, modo perire &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7856" xml:space="preserve">gigni, atque in exarſione nouam naturam <lb/>fieri adſtruunt, libenter audirem: </s>
  <s xml:id="echoid-s7857" xml:space="preserve">Quid enim ex flammâ extincta <lb/>in Recipiente clauſo oriri dicerent, niſi aërem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7858" xml:space="preserve">quidem à cir-<lb/>cumfluo aëre genitum? </s>
  <s xml:id="echoid-s7859" xml:space="preserve">Non video autem, qui fieri poſſit, vt in-<lb/>caleſcens præter naturam in vaſe clauſo aër (qui liber flammam <lb/>non extinguit) adeò aduerſetur igni, vt illum corrumpat, cum <lb/>procliuius eſſet aërem ipſum in ignem conuerti addito calore im-<lb/>modico cum naturâ aëris non conſentiente. </s>
  <s xml:id="echoid-s7860" xml:space="preserve">Nobis verò exarſio-<lb/>nem in igniculorum agitatione ac cœterarum particularum diſſo-<lb/>lutione, flammam autem in vehementi eorundem eruptione con-<lb/>ſtituentibus, difficilis explicatu non erit flammę in vaſe clauſo ex-<lb/>tinctio. </s>
  <s xml:id="echoid-s7861" xml:space="preserve">Primùm enim fieri non poteſt corpus rareſcens ad amplio-<lb/>ra ſpatia ſe explicare, quin proximum corpus, cuius locum oc-<lb/>cupare nititur, propellat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7862" xml:space="preserve">huic verò ſi ſpatium aliud occupandum <lb/>non ſuppetat, in quod ſe recipiat, comprimi neceſſe eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7863" xml:space="preserve">con-<lb/>trahi præter na turam, adeoque virtute ſuâ elaſticâ conari, vt ſuas <lb/>ſibi dimenſiones reparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s7864" xml:space="preserve">Cum verò particulæ, quæ in cerâ, ſebo, <lb/>aut oleo, exiguis ſpatijs continentur, reſolutæ in flammam val-<lb/>dè dilatentur, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7865" xml:space="preserve">ipſum Recipientis aërem ſuo calore non <lb/>nihil rarefaciant, conſequens eſt aliquas aëris concluſi, minuſque <lb/>calidi, particulas comprimi à validioribus ſe dilatantibus, atque <lb/>ipſas materiæ, quæ fomitem flammæ proximè ſubminiſtraret, par-<lb/>ticulas cohiberi, ne ſeſe explicent, atque exiliant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7866" xml:space="preserve">ac proinde <lb/>ceſſat flamma; </s>
  <s xml:id="echoid-s7867" xml:space="preserve">cui videlicet nullus pateret locus, aëre iam com-<lb/>preſſo repugnante, ne per vim conſtipetur magis. </s>
  <s xml:id="echoid-s7868" xml:space="preserve">Deinde, ſi à <lb/>rarefactionis vocabulo abſtinere conſultius quis duxerit, perpen-<lb/>dat continuum igniculorum effluxum in flammâ, eorumque ve-<lb/>hementem motum, quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7869" xml:space="preserve">ipſi ſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7870" xml:space="preserve">aëris in Recipiente concluſi <lb/>particulas, quibus alij ſubinde atque alij immiſcentur, nouo ſem-<lb/>per impetu magis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7871" xml:space="preserve">magis exagitant: </s>
  <s xml:id="echoid-s7872" xml:space="preserve">cumque ex ellychnio ſul-<lb/>phureæ aliæque particulæ diſſolui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7873" xml:space="preserve">ſecedere conantes, exilire ne-<lb/>queant, niſi proximum circumfluum aërem propellant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7874" xml:space="preserve">hinc fit <lb/>tandiu ſolùm flammæ eruptionem durare poſſe, quandiu illæ vali-<lb/>diùs commoueri poſſunt, quàm agitetur circumſtans aër, quem
<pb o="258" file="0270" n="270" rhead="Diſſertatio Nona."/>
loco extrudere oporteret: </s>
  <s xml:id="echoid-s7875" xml:space="preserve">vbi verò hic tot conceperit ex flammâ <lb/>ſubinde diſſipatâ igniculos ſui iuris factos, qui collatis viribus ſe <lb/>atque aërem ipſum immiſtum agitent celeriùs, quàm repelli va-<lb/>leant à primò erumpentibus necdum omnimodam libertatem na-<lb/>ctis igniculis, neceſſe eſt, intercluſo exitu, concitatam in ellychnio <lb/>ſeditionem comprimi, flammamque ceſſare.</s>
  <s xml:id="echoid-s7876" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7877" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7878" xml:space="preserve">Vix puto rem potuiſſe probabiliùs explicari, conſentit <lb/>quippe cum experimento. </s>
  <s xml:id="echoid-s7879" xml:space="preserve">Nam cereolus accenſus Recipienti in-<lb/>cluſus aliquandiu ſatis luculenter exarſit, deinde iuxta omnes ſuas <lb/>dimenſiones flamma contracta eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7880" xml:space="preserve">quidem ad imam ellychnij <lb/>partem, à qua deinde pauxillum aſcendit proximè extinguenda: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7881" xml:space="preserve">ſuperior verò ellychnij pars aliquandiu ſupra flammæ ſummitatem <lb/>apparuit lucida, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7882" xml:space="preserve">poſt quinque circiter minuta fumi effluuium, <lb/>rectâ furſum aſcendens, ei ſucceſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7883" xml:space="preserve">Quod enim aliquandiu lu-<lb/>culenter arderet cereolus, tribuendum eſt flammulæ tenuitati pro <lb/>Recipientis amplitudine, cuius aër non niſi aliquantò longiore <lb/>temporis ſpatio indigebat, vt igniculis repletus, atque commo-<lb/>tus, erumpentis flammæ motui repugnaret, quæ nacta reſiſten-<lb/>tiam, neque valens ſe adeò explicare, apparuit imminuta, craſ-<lb/>ſioribus particulis minùs recedentibus à loco, ex quo emanabant, <lb/>ideoque in imâ ellychnij parte apparentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7884" xml:space="preserve">cumque primò ceſ-<lb/>ſaret vehemens eruptio ſulphurearum particularum ad flammam <lb/>neceſſaria, deſijt in imâ illâ parte apparere noua flamma, ſed, <lb/>quæ iam eruperat flammula, pauxillum aſcendit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7885" xml:space="preserve">diutiùs <lb/>autem ellychnij accenſio permanſit, quia ſatis erat iam exci-<lb/>tatis igniculis ellychnium permeare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7886" xml:space="preserve">ſenſim expirare vnâ cum <lb/>vapore fumi.</s>
  <s xml:id="echoid-s7887" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7888" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7889" xml:space="preserve">Porrò Recipientis aërem, licèt incaluerit, non fuiſſe <lb/>factum ſecundùm ſpeciem leuiorem fumo, ex hoc rectâ ſurſum <lb/>aſcendente innotuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s7890" xml:space="preserve">vel quia igniculi aliqui fortaſſe grauiores <lb/>ſunt aëre, quem peruolitant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7891" xml:space="preserve">aëris grauitatem auxerunt, ſicut <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7892" xml:space="preserve">terreni puluiſculi, qui aquam efficiunt lutulentam, aut parti-<lb/>culæ Salis in aqua diſſoluti, eam efficiant grauiorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s7893" xml:space="preserve">vel quia ſi <lb/>quæ particulæ rareſcentes factæ ſunt leuiores, alias vaſis lateribus <lb/>concluſas compreſſerunt, quæ propterea grauiores euaſere, adeò <lb/>vt moles ex leuioribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7894" xml:space="preserve">grauioribus compoſita adhuc ſecundùm <lb/>ſpeciem ſit grauior fumo, cui idcirco rectus ſurſum motus conue-<lb/>nit. </s>
  <s xml:id="echoid-s7895" xml:space="preserve">Quicquid ſit, quod in ſebaceâ candelâ obſeruatum fuerit,
<pb o="259" file="0271" n="271" rhead="De Ignis extinctione."/>
illâ extinctâ fumum in tenui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7896" xml:space="preserve">continuo cylindro aſcendentem ad <lb/>ſummum perueniſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7897" xml:space="preserve">indè per latera ad inferiorem vaſis par-<lb/>tem ſe ſtitiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s7898" xml:space="preserve">potuit ſcilicet pars humida fumi in receſſu con-<lb/>creſcere, vbi minus eſt caloris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7899" xml:space="preserve">grauior fieri. </s>
  <s xml:id="echoid-s7900" xml:space="preserve">Cœterùm abſo-<lb/>lutè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7901" xml:space="preserve">ſimpliciter rarefactum Recipientis aërem non dicerem, <lb/>quippe qui adhuc integer nec diminutus implet ſpatium idem, <lb/>quod antea occupabat, nec eadem materia maiores habet dimen-<lb/>ſiones. </s>
  <s xml:id="echoid-s7902" xml:space="preserve">Contra verò res accidit, quando exercita antlia aëris <lb/>partem è Recipiente exugit ad implendum in modiolo ſpatium <lb/>ab embolo relictum; </s>
  <s xml:id="echoid-s7903" xml:space="preserve">qui enim reliquus eſt in Recipiente aër, ad illud <lb/>implendum dilatatur, atque rareſcit, ideoque ſecundùm ſpeciem <lb/>leuior eſt fumo; </s>
  <s xml:id="echoid-s7904" xml:space="preserve">quilicèt aliquando non ſubſequatur extinctio-<lb/>nem flammæ, aliquando tamen *ſuperiori ellychnij parte poſt ex-* <lb/>*tinctam flammam accenſâ permanente, tenuia, quæ exorieban-* <lb/>*tur, fumi effluuia ſurſum baud longè aſcendebant, ſed dein poſt* <lb/>*incertos aliquos vltro citroque motus de repente conciderunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s7905" xml:space="preserve">* Prima <lb/>videlicet fumi effluuia pereuntis flammæ veſtigijs inſiſtentia aſcen-<lb/>debant, atque ponè vrgebantur à conſequentibus fumi particu-<lb/>lis iuxta eandem directionem ex ellychnio erumpentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7906" xml:space="preserve">ſed quia <lb/>fumus aëre circumfluo grauior erat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7907" xml:space="preserve">igniculis deſtituebatur, <lb/>deſcendebat occurrens alijs fumi particulis ſurſum exilientibus, <lb/>à quibus repellebatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7908" xml:space="preserve">ex quo illa motuum viciſſitudo tan-<lb/>tiſper oriebatur, dum effluuia aut omnino ceſſarent, aut <lb/>languidiora non valerent deſcendentem fumum ab igniculis le-<lb/>uioribus deſtitutum repellere: </s>
  <s xml:id="echoid-s7909" xml:space="preserve">tunc enim conciditfumus, vtpote <lb/>grauior aëre rarefacto.</s>
  <s xml:id="echoid-s7910" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7911" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7912" xml:space="preserve">Optimè ſanè de re literariâ meritus eſt Nobiliſſimus Vir <lb/>ſuâ illâ Machinâ Pneumaticâ, cuius ope deprehendit aëremita <lb/>poſſe rarefieri, vt non ſolùm bis millies ſeptingenties, ſed etiam <lb/>tredecies millìes maius ſpatium occupet, quemadmodum narrat <lb/>in Tractatu, cui titulum fecit, *Mira aëris etiam citrà calo-* <lb/>*rem Rarefactio detecta.</s>
  <s xml:id="echoid-s7913" xml:space="preserve">* Cum tamen de Rarefactione conſtet, <lb/>valdè ambiguum relinquitur, qua demum ratione illa contingat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7914" xml:space="preserve">Si enim diſtractis in diuerſa particulis interiectæ dicantur inanita-<lb/>tes, erit in recipiente Vacuum tredecies millies maius Pleno: </s>
  <s xml:id="echoid-s7915" xml:space="preserve">Si <lb/>ad vitandum inane, aduocetur per vaſis poros Æther, non vti-<lb/>que à rareſcente aëre attrahi dixerit ipſe Boyle; </s>
  <s xml:id="echoid-s7916" xml:space="preserve">neque enim hu-<lb/>inſmodi tractio eiuſdem placitis conſentanea eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7917" xml:space="preserve">ſed neque in-
<pb o="260" file="0272" n="272" rhead="Diſſertatio Nona."/>
truſus videtur ab externoaëre, vt vocant compreſſo; </s>
  <s xml:id="echoid-s7918" xml:space="preserve">nam ſic <lb/>expreſſo æthere comprimeretur magis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7919" xml:space="preserve">illum iterum momen-<lb/>to reſorberet, cum in aperto Recipiente aër deſineret eſſe rarus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7920" xml:space="preserve">Sin autem, vt Ariſtoteli tribuitur, tredecies milleſima pars aë-<lb/>ris, quæ priùs tam exiguo ſpatio continebatur, eadem adæqua-<lb/>tè repleat totum Recipiens, hoc illud eſt, quod omnem captum ſu-<lb/>perare dicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s7921" xml:space="preserve">perinde quippe eſt, ac ſi dixeris pollicem, nulla facta <lb/>adiectione, euadere in cubitum.</s>
  <s xml:id="echoid-s7922" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7923" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s7924" xml:space="preserve">Equidem ab inanitatibus admittendis abhorreo: </s>
  <s xml:id="echoid-s7925" xml:space="preserve">ſicut <lb/>enim tredecim millibus cyathorum vini ſi quis cyathum vnum <lb/>aquæ admiſcuerit, non ſatis aptè aquâ plenum vas diceret, ſed <lb/>vino; </s>
  <s xml:id="echoid-s7926" xml:space="preserve">ita quoque ſi in Recipiente omne ſpatium fuerit inane, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7927" xml:space="preserve">vnica tantùm pars tredecies milleſima relicta fuerit, abſolu-<lb/>tè vacuum pronunciandum eſſet (omitto hìc Logicum axioma, <lb/>*Negatio eſt malignantis naturæ*, nam exhauſtum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7928" xml:space="preserve">exinanitum <lb/>dicimus cyathum, in quo vna aut altera vini guttula relicta eſt) <lb/>certè non plenum aëre, cùm inanitates tanto exceſſu ſuperent par-<lb/>ticulam illam. </s>
  <s xml:id="echoid-s7929" xml:space="preserve">Neque mihi facilè perſuadeo vim elaſticam aë-<lb/>ris, quæ vtique eſt naturalis virtus ſe explicandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7930" xml:space="preserve">dilatan-<lb/>di, eam eſſe, vt exigat in tota aëriâ regione, ſi exularent <lb/>vapores, tredecies millies plas eſſe Vacui quàm Aëris, atque <lb/>huiuſmodi eſſe aërem, qui ſupra Atmoſphæram ſimplex &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7931" xml:space="preserve">ra-<lb/>rus, neque compreſſus, reperitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7932" xml:space="preserve">Admitterem potiùs vitrum <lb/>ſubtiliſſimo ætheri peruium, illumque eâdem vi, qua aër di-<lb/>ſtrahitur, intus attrahi, vt interijciatur ſeiunctis particulis, at-<lb/>que iterum exprimi ab aëre ſe contrahente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7933" xml:space="preserve">ad naturales di-<lb/>menſiones recipiente. </s>
  <s xml:id="echoid-s7934" xml:space="preserve">Quamquam pro eâ animi propenſione, <lb/>qua in Ariſtotelicos feror, non adeò abſurdè eos loqui arbi-<lb/>tror, qui materiam eandem, ſi diuerſimodè afficiatur, modò <lb/>maiori, modò minori ſpatio coæquari poſſe exiſtimant. </s>
  <s xml:id="echoid-s7935" xml:space="preserve">Nemini <lb/>certè abſonum videtur corpus aliquod veloci motu percurrere cen-<lb/>tum palmos, quo tempore non niſi decem ſpatij palmos lento mo-<lb/>tu percurrebat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7936" xml:space="preserve">quia nimirum huic ſpatio aut illi ſucceſſiuè coa-<lb/>ptarinon ex ſolâ corporis ſubſtantiâ pendet, ſed prout hac aut il-<lb/>lâ velocitate mouetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7937" xml:space="preserve">neque enim idem eſt, corpus exiſtere, <lb/>atque ipſum moueri hoc aut illo impetu, ſiuè extrinſecùs im-<lb/>preſſo, ſiue promanante à naturali facultate. </s>
  <s xml:id="echoid-s7938" xml:space="preserve">Cum itaque cor-<lb/>pus non ſit ita certo ſpatio aſfixum, vt nullatenus alibi poſſit
<pb o="261" file="0273" n="273" rhead="De Ignis extinctione."/>
conſiſtere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7939" xml:space="preserve">idcircò per aliquid ſibi additum (Vbicationem <lb/>ſcholæ vocant) in hoc potiùs quàm in alio ſpatio conſtitui opor-<lb/>teat, ſecluſis omnibus extrinſecis; </s>
  <s xml:id="echoid-s7940" xml:space="preserve">adeò ne eſt ab omni intelli-<lb/>gentiâ remotum poſſe corpus per Maiorem Vbicationem in ma-<lb/>iore ſpatio, per minorem in minore, conſtitui? </s>
  <s xml:id="echoid-s7941" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>in veloci motu plus ſpatij occupat, minus in tardo. </s>
  <s xml:id="echoid-s7942" xml:space="preserve">Sic corpus <lb/>omne aſpectabile colore aliquo affectum eſſe neceſſe eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7943" xml:space="preserve">nil tamen <lb/>prohibet, quin eiuſdem corporis color modò intenſior ſit, modò <lb/>remiſſior, quo corpus illud magis aut minùs in oculos incurrat; </s>
  <s xml:id="echoid-s7944" xml:space="preserve">ſi-<lb/>mili igitur ratione natura eadem collocari poterit in ſpatio per Vbi-<lb/>cationem ſiuè ampliorem, ſiuè contractiorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s7945" xml:space="preserve">quamuis negan-<lb/>dum non ſit certam ac definitam Vbicationem ſingulis corporibus <lb/>pro eorum naturâ congruere. </s>
  <s xml:id="echoid-s7946" xml:space="preserve">Hinc corporum menſura, vt pal-<lb/>maria dicantur, ſiue cubitalia, non ex ipſa eorum materiâ deſu-<lb/>mitur, ſed ab extenſione, qua ſpatium occupant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7947" xml:space="preserve">adeoque li-<lb/>cèt Ariſtotelici affirmarent Recipiens adæquatè impleri ab aëre, <lb/>non tamen concederent impleriab aëre digitali, cum aër ille re-<lb/>liquus non habeat ampliùs Vbicationem, quæ à digito appella-<lb/>tionem tribuebat, antequam rareſceret, ſed ex violentâ particula-<lb/>rum diſtractione aſſumpſerit Vbicationem capacitati Recipientis <lb/>congruentem.</s>
  <s xml:id="echoid-s7948" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7949" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7950" xml:space="preserve">Sæpiûs in hanc Philoſophorum crucem, implexam ni-<lb/>mirum de rarefactione quæſtionem, offendimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7951" xml:space="preserve">Sed noſtrâ pla-<lb/>nè non refert, quorumnam Philoſophorum placitis in explicand â <lb/>rarefactione adhæreamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s7952" xml:space="preserve">quacunque tandem ratione illa contin-<lb/>gat, hoc firmum ac ratum ſit, eductâ per antliam aëris parte, <lb/>reliquum in Recipiente aërem rareſcere ac dilatari: </s>
  <s xml:id="echoid-s7953" xml:space="preserve">vtrùm ſponte <lb/>ſuâ ſe explicet, atque compreſſionis iugum excutiens virtutem <lb/>elaſticam exerceat, an verò per vim diſtrahatur, non omnes con-<lb/>ſentiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7954" xml:space="preserve">Mihi profectò vis aëri ſic rareſcenti illata videtur, non <lb/>ſolùm quia poſt agitatam diutiùs antliam ſumma percipitur diffi-<lb/>cultas in reducendo embolo (qui potiùs faciliùs deprimeretur, ſi <lb/>motui aëris ſe ſuâ ſponte explicantis obſecundaret, vt à nobis <lb/>aliàs obſeruatum memini) immò ſi dimittatur manubrium, aut <lb/>vectis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7955" xml:space="preserve">manu nihil conante apprehendatur emboli pars extre-<lb/>ma extans, nullus extrinſeci aëris percipitur impulſus, ſed cum <lb/>manu ſurſum magnâ vi trahitur embolus ab aëre tantam raritatem <lb/>reſpuente: </s>
  <s xml:id="echoid-s7956" xml:space="preserve">yerùm etiam quia, niſi aër præter naturam rareſceret,
<pb o="262" file="0274" n="274" rhead="Diſſertatio Nona."/>
accenſa in Recipiente candela, de qua nobis ſermo, non eſſet, <lb/>cur extingueretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7957" xml:space="preserve">An extinguitur, quia aëris vis elaſtica aduer-<lb/>ſatur expanſioni flammæ, quam aër ſe dilatans comprimat, ac <lb/>ſuffocet? </s>
  <s xml:id="echoid-s7958" xml:space="preserve">At quò ſe magis dilatat aër, minoremque patitur com-<lb/>preſſionem, eò languidior fit vis elaſtica, vt omni elateri accidit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7959" xml:space="preserve">ſemper igitur minùs comprimi flammam, non verò magis exte-<lb/>nuari, oporteret, cùm maximè aër, reducto embolo, ſe dila-<lb/>tans locum in antliæ modiolo inueniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s7960" xml:space="preserve">Quod ſi in aëre libero, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s7961" xml:space="preserve">, <lb/>vt ipſi quidem Elateriſtæ autumant, valdè compreſlo flamma <lb/>præualet, neque comprimitur, multo minùs comprimi poterit <lb/>ab aëre languidiùs conante ſe dilatare, vtpote minùs compreſſo: </s>
  <s xml:id="echoid-s7962" xml:space="preserve"><lb/>Multò autem citiùs in Recipiente extinguitur flamma, ſi antlia <lb/>exhauriat aëris partem, quàm ſi aër idem integer in Recipiente <lb/>permaneat: </s>
  <s xml:id="echoid-s7963" xml:space="preserve">Non igitur flamma comprimitur ab aëre dilatato. </s>
  <s xml:id="echoid-s7964" xml:space="preserve"><lb/>Quare ex iſtâ aëris expanſione oriri celeriorem flammæ interitum, <lb/>cum videatur manifeſtum, conſequens eſt aërem per vim diſtra-<lb/>hi, atque conantem ſe contrahere, exſugere ex accenſâ cande-<lb/>lâ particulas vi ignis diſſolutas; </s>
  <s xml:id="echoid-s7965" xml:space="preserve">quæ abſtractæ ab ellychnio ne-<lb/>queunt vlteriorem flammæ accenſionem efficere. </s>
  <s xml:id="echoid-s7966" xml:space="preserve">*Eâdem ſebaceâ* <lb/>*candela denuò in Recipiens immiſſà (poſtquam Follium molli af-* <lb/>*flatu à fumis fuiſſet liberata) duo circitor minuta à tempore,* <lb/>*quo exerceri cœpit antlia, flamma perdurauit: </s>
  <s xml:id="echoid-s7967" xml:space="preserve">atque à primâ* <lb/>*factâ exſuctione viſa eſt flamma ſecundùm omnes ſuas dimenſiones* <lb/>*ſeſe contraxiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s7968" xml:space="preserve">Poſt aëris exantlati ſecundum aut tertium bau-* <lb/>*stum flamma (extremâ ſummitate exceptâ) cœrulea admodum* <lb/>*apparuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7969" xml:space="preserve">à ſeuo magis magiſque receſſit, donec tandem ſum-* <lb/>*mum ellychnij cacumen poſſidere videretur, vbi etiam expirauit.</s>
  <s xml:id="echoid-s7970" xml:space="preserve">* <lb/>Hæc Phænomena aptiſſimè congruunt cum aëris ſe contrahentis <lb/>conatu; </s>
  <s xml:id="echoid-s7971" xml:space="preserve">quem indicâſſe videtur veſica arefacta, filo firmiter ob-<lb/>ſtricta, modiceque inflata, ac in Recipiente appenſa, quæ <lb/>poſt exhauſtum àmbientem aërem diſrupta eſt *non ſinè ſciβurâ* <lb/>*maximè biulcâ, nec minùs obliquâ, non ſecus ac ſimanuum con-* <lb/>*uellentium vi lacerata atque diſrupta eſſet,* vt habetur Exper.</s>
  <s xml:id="echoid-s7972" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s7973" xml:space="preserve"><lb/>Sicut igitur aër diſtractus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7974" xml:space="preserve">veſicam circumplexus, dum ad ſe <lb/>redire nititur, illam vndequaque ita attrahit, vtintumeſcere vi-<lb/>deatur, atque diſtendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s7975" xml:space="preserve">ita pariter ſulphureas cœteraſque parti-<lb/>culas iam diſſolutas in candelâ attrahere nitens prohibet primùm, <lb/>ne tanto impetu intrà ellychnium ſuos motus agant, tantaque
<pb o="263" file="0275" n="275" rhead="De Ignis extinctione."/>
copiâ erumpant; </s>
  <s xml:id="echoid-s7976" xml:space="preserve">ex quo fit à primâ exſuctione flammam extenuari; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s7977" xml:space="preserve">quia, licèt in ellychnio adhuc agitentur ſulphureæ particulæ, atque <lb/>alias diſſoluere conentur, non tamen adeò multas, neque tam validè, <lb/>vt priùs, impetunt, cum hinc atque hinc ab aëre diſtrahantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s7978" xml:space="preserve"><lb/>perinde ferè ac Lanij ſilueſtrem bouem ad macellum deducturi du-<lb/>plici longo fune cornua complectuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7979" xml:space="preserve">alter præcedit, al-<lb/>terſequitur, ne poſſit bellua omnino pro libito excurrere: </s>
  <s xml:id="echoid-s7980" xml:space="preserve">illa ta-<lb/>men pro ſuis viribus adhuc omnem in partem agitatur, quamuis <lb/>à funibus in diuerſa trahentibus aliquatenus impediatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7981" xml:space="preserve">Cum ve-<lb/>rò pauciores ſubinde atque pauciores igniculi ab aëre diſtracti agi-<lb/>tentur, neceſſe eſt flammam decreſcere, ac demum extingui, <lb/>quando iam in ellychnio diſſolutorum igniculorum numerus adeò <lb/>exiguus eſt, vt non poſſint confertim in flammam erumpere, ſed <lb/>ab aëre ſe contrahente quaquauerſum abripiantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7982" xml:space="preserve">Languidiorem <lb/>illam igniculorum agitationem indicat flamma admodum cæru-<lb/>lea, quia videlicet ſulphureæ potiſſimum particulæ (flamma ex <lb/>accenſo ſulphure cærulea eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s7983" xml:space="preserve">hinc apud Claudianum legimus, <lb/>*Sulphure cæruleo, nigroque bitumine fumat)* quippe præ cœte-<lb/>ris magis in motum pronæ, erumpunt, neque alias ſecum ra-<lb/>piunt, niſi pauculas; </s>
  <s xml:id="echoid-s7984" xml:space="preserve">ſic ex congeſtis prunis ſponte exiliens flam-<lb/>mula cærulea obſeruatur, quia ſulphureis particulis modicus fu-<lb/>mi vapor admiſcetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s7985" xml:space="preserve">Quia demum in accenſo ellychnio particu-<lb/>læ inflammabiles, quibus illud imbuitur, magis à ſebo remotæ, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7986" xml:space="preserve">ad ipſius ellychnij apicem pertinentes, ita ſunt iam diſſolutæ, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7987" xml:space="preserve">vehementiùs agitantur, vt ſint proximè erupturæ in flammam, <lb/>quæ verò infimam ellychnij partem liquatæ implent, non omnes <lb/>in libertatem ſe vindicare valent, niſi adhuc ſoluantur magis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7988" xml:space="preserve"><lb/>agitentur, idcirco flamma magis magiſque à ſebo recedere videtur, <lb/>cum infimæ illæ particulæ minùs agitatæ faciliùs compeſcantur à <lb/>ſuo motu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7989" xml:space="preserve">attrahantur ab aëre per vim raro, ſead naturalem di-<lb/>menſionem contrahente.</s>
  <s xml:id="echoid-s7990" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s7991" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s7992" xml:space="preserve">Ex his, quæ de flammâ dixiſti, procliue eſt intelligere, <lb/>quid de carbonibus ardentibus in Recipiente concluſis, atque, <lb/>exhauſtâ aëris parte, extinctis ſis dicturus. </s>
  <s xml:id="echoid-s7993" xml:space="preserve">Filo ferreo in cylin-<lb/>dricam ſpiram non adeò ſpiſſam contorto paratum eſt concepta-<lb/>culum benè accenſarum prunarum ad quinque digitorum altitudi-<lb/>nem (vt habetur experim, II.) </s>
  <s xml:id="echoid-s7994" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7995" xml:space="preserve">vitro quam citiſſimè, duobus <lb/>circiter minutis, obſtipato, cum primùm exerceri cœpit antlia,
<pb o="264" file="0276" n="276" rhead="Diſſertatio Nona."/>
ignis in carbonibus obſcuriùs ardere deprehenſus eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7996" xml:space="preserve">vix tri-<lb/>bus minutis præterlapſis apparere deſijt. </s>
  <s xml:id="echoid-s7997" xml:space="preserve">Aër videlicet à naturali <lb/>ſtatu per violentam raritatem dimotus dum ſe contrahere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7998" xml:space="preserve">igni-<lb/>culos in prunarum ſuperſicie collucentes ad ſe rapere nitebatur, il-<lb/>li &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s7999" xml:space="preserve">languidiùs agitabantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8000" xml:space="preserve">ex carbonum poris etiam intimis <lb/>fenſim educebantur vſque eò, vt poſt tria minuta ſiqui pauculi <lb/>fuperfuere igniculi diſſoluti, ac in cauernulis deliteſcentes, quin <lb/>fuerint indè extracti, non ſatis haberent virium, vt alias parti-<lb/>culas diſſoluerent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8001" xml:space="preserve">ad defectionem ſollicitarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s8002" xml:space="preserve">ideoque ignis <lb/>apparere deſierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8003" xml:space="preserve">Delituiſſe autem igniculos aliquot deprehen-<lb/>ſum eſt, cùm illicò extractiè Recipiente carbones, in aperto aë-<lb/>re, varijs in locis denuo exardeſcere cæperunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8004" xml:space="preserve">quia, aëre iam <lb/>non attrahente, relicta eft igniculis libertas ſeſe agitandi, immò <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8005" xml:space="preserve">exarſionem promouendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s8006" xml:space="preserve">frequenti enim eorum in filo ferreo <lb/>circumrotatione (quæ idem præſtat, quod follium flatus) iterum <lb/>toti ſunt accenſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s8007" xml:space="preserve">in recipiente autem intrà aërem rarum licèt agi-<lb/>tatione antliæ commoueretur vas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8008" xml:space="preserve">carbones ſuſque deque <lb/>cum ferreâ ſpirâ pendulâ rotarentur, nil proderat ad ſuſcitandum <lb/>ignem, quia validior erat aëris rarefacti attractio ad educendos <lb/>igniculos, quàm eiuſdem aëris occurſus ad illos in prunas repel-<lb/>lendos. </s>
  <s xml:id="echoid-s8009" xml:space="preserve">Non negârim tamen motum illum conferre aliquid po-<lb/>tuiſſe, vt aliquanto diutiùs lucerent, qui citrà illam rotationem, <lb/>aëre tantummodo exſugente igniculos, fortaſſe fuiſſent citiùs ex-<lb/>tincti; </s>
  <s xml:id="echoid-s8010" xml:space="preserve">nam in vaſe prorſus quieſcente, nec rarefacto aëre ab antlià <lb/>exhauriente, ijdem carbones accenſi poſt quatuor minuta extincti <lb/>ſunt aëre vi admiſſi caloris ſe expandente, atque igniculorum in car-<lb/>bonibus motum comprimente.</s>
  <s xml:id="echoid-s8011" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8012" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8013" xml:space="preserve">Mihi certè non alia probabilior huiuſmodi effectuum <lb/>cauſa occurrit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8014" xml:space="preserve">Nam cum eadem ferrea ſpira viuis carbonibus <lb/>æqualiter repleta penderet immota in conclaui, obſeruatum eſt <lb/>in ſummitate &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8015" xml:space="preserve">lateribus carbonum primò ignem defeciſſe, inte-<lb/>riùs verò, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8016" xml:space="preserve">versùs imum vltrà ſemihoram apparuiſſe, magnâ <lb/>carbonum, præcipuè fundo propiorum, parte in cinerem con-<lb/>uerſâ antequàm ignis extingueretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8017" xml:space="preserve">Hinc patere videtur in aëre <lb/>libero atque immoto eatenus prunas extingui, quatenus igniculi <lb/>expirant, nec ad interiores carbonis partes ſe inſinuant, vt exar-<lb/>ſionem promoueant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8018" xml:space="preserve">ideò ad latera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8019" xml:space="preserve">in ſummis carbonibus <lb/>primò defecit ignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s8020" xml:space="preserve">at verò interiorum atque imarum prunarum
<pb o="265" file="0277" n="277" rhead="De Ignis extinctione."/>
exarſio longè diutiùs durat, quia ex his prunis expirantes igniculi <lb/>in alias prunas incurrunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8021" xml:space="preserve">facto quaſi commercio igniculorum ſe <lb/>viciſſim extimulant ad exardeſcendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s8022" xml:space="preserve">ac propterea abſumpto <lb/>humore ſoluitur non exigua huiuſmodi carbonum pars in cineres, <lb/>qui demum carbonem circumueſtientes prohibent igniculorum <lb/>commercium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8023" xml:space="preserve">conſequitur extinctio, quin ad illam aër quic-<lb/>quam notabiliter conferat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8024" xml:space="preserve">nam licèt aër ex proximo igne inca-<lb/>leſcens rarefiat, tam multum aëris circumquaque ſuppetit, in <lb/>quem auolantes igniculi perrepant, vt nulla conſpicua rarefa-<lb/>ctio aut conſtipatio contingat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8025" xml:space="preserve">In vaſe igitur clauſo, vbi citiùs <lb/>extinguitur ignis, quàm in aëre libero, vel agitati igniculi impe-<lb/>diuntur, ne partim expirare valeant, partim intra corporis <lb/>accenſi particulas agitari; </s>
  <s xml:id="echoid-s8026" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8027" xml:space="preserve">tunc ſuffocatione perit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8028" xml:space="preserve">vel <lb/>ita per vim educuntur ex corpore, vt nequeant ſeſe agitando <lb/>permeare alias particulas, atque exarſionem promouere; </s>
  <s xml:id="echoid-s8029" xml:space="preserve">vt ac-<lb/>cidit exhauſto per vim ope antliæ aëre in Machinâ Pneu-<lb/>maticâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s8030" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8031" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8032" xml:space="preserve">Videntur hæc ſatis aptè conuenienterque dicta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8033" xml:space="preserve"><lb/>Phænomenis congruentia; </s>
  <s xml:id="echoid-s8034" xml:space="preserve">ſed non pauci, quos ſua trahit volu-<lb/>ptas in philoſophando, hanc corporum contiguorum tra-<lb/>ctionem reſpuunt, ſolam impulſionem admittunt, atque aë-<lb/>ri virtutem quidem ſe dilatandi, non verò ſe contrahendi, <lb/>concedunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8035" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8036" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8037" xml:space="preserve">Aduersùs hos vniuerſim pugnare, non eſt huius loci: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8038" xml:space="preserve">longè nimis proueheremur ab inſtituto. </s>
  <s xml:id="echoid-s8039" xml:space="preserve">Cœterùm, ſi admitti-<lb/>mus à progrediente corpore corpus non ſponte recedens impelli, <lb/>quia, cum Vniuerſitatis ordo poſtulet, ne ſe corpora inuicem <lb/>penetrent, atque in vnum idemque ſpatium confluant, ſed ſuo <lb/>quæque loco, quoad eius fieri poterit, diſponantur, hanc eſſe <lb/>corporum naturam, quâ corpora ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8040" xml:space="preserve">molem habent, vt <lb/>ſe loco viciſſim extrudant, omnes concedunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8041" xml:space="preserve">quare pariter àre-<lb/>cedente corpore non trahatur proximum corpus, niſi ſponte ſuâ <lb/>ſubſequatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s8042" xml:space="preserve">nam eiuſdem Vniuerſitatis concinnitati conuenit <lb/>membra non eſſe temerè diuulſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s8043" xml:space="preserve">diuellerentur autem, ſi corpus <lb/>ex alio in alium locum migrans relinqueret ſpatium inane. </s>
  <s xml:id="echoid-s8044" xml:space="preserve">Hæc <lb/>verò inanitas contingere nequiret, niſi vel corpus, quod moue-<lb/>tur, in eundem cum proximo corpore locum penetraret, id quod <lb/>omnium conſenſu Natura refugit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8045" xml:space="preserve">vel obuium corpus compri-
<pb o="266" file="0278" n="278" rhead="Diſſertatio Nona."/>
meretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8046" xml:space="preserve">nimia autem plurimorum corporum violenta compreſſio <lb/>fieret, cum tam multa corpora in omnem plagam moueantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8047" xml:space="preserve">id <lb/>quod longè maiorem perturbationem inueheret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8048" xml:space="preserve">motibus ob-<lb/>ſiſteret magis, quàm ſi trahatur, aut diſtrahatur corpus proxi-<lb/>mum vſque eò, dum aliud ſuccedere valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8049" xml:space="preserve">Quapropter ſi Natura <lb/>à corporum penetratione, hoc eſt à Nimis Pleno, abhorret, ideo-<lb/>que à corpore corpus impellitur, ſi opus fuerit, quidni &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8050" xml:space="preserve">Va-<lb/>cuum reſpuat, atque, ſi itidem opus fuerit, corpus à corpore <lb/>trahatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s8051" xml:space="preserve">Porrò an ſatis fuerit corporum quaſi in orbem redeun-<lb/>tium Circumpulſo ad amoliendum Vacui periculum, atque ad <lb/>excludendam omnem tractionis aut diſtractionis neceſſitatem, <lb/>modò ne diſputemus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8052" xml:space="preserve">aliò enim auocaremur per multa vagantes. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8053" xml:space="preserve">Quid verò aëri peculiare ſit præter reliqua Elaſmata, quibus fa-<lb/>cultas elaſtica tribuens vim ſe reſtituendi in naturalem partium <lb/>poſitionem, non ſolùm illa explicat, ſi comprimantur, ſed etiam <lb/>contrahit, ſi diſtrahantur, hoc validioribus argumentis proban-<lb/>dum potiùs eſſet, quàm ſimpliciter aſſerendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8054" xml:space="preserve">Niſi fortè pu-<lb/>tent aërem nullo raritatis termino naturaliter coërceri, ſed poſſe, <lb/>(immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8055" xml:space="preserve">poſtulare, ſi ſemper aliquam patitur compreſſionem) <lb/>ſemper magis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8056" xml:space="preserve">magis rareſcere. </s>
  <s xml:id="echoid-s8057" xml:space="preserve">At ſicuti cœteris corporibus <lb/>certum raritatis, ſeu extenſionis modum Natura conſtituit, <lb/>æquum eſt eaſdem leges aërem ſubire; </s>
  <s xml:id="echoid-s8058" xml:space="preserve">Si igitur præter naturam <lb/>diſtractus aër dilataretur, nonne, ceſſante extrinſecâ vi, ſe ad <lb/>naturalem ſtatum contraheret? </s>
  <s xml:id="echoid-s8059" xml:space="preserve">Quapropter, ne ad aliena digre-<lb/>diamur, ſtatuamus aërem in Recipiente relictum poſt exhauſtam <lb/>illius partem factum præter Naturam rarum conari ſe aliquate-<lb/>nus reſtituere diſtrahendo alia corpuſcula, ſi qua proximè adhæ-<lb/>reant, quæ attrahi atque diſtrahi patiantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8060" xml:space="preserve">prout de flammæ <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8061" xml:space="preserve">carbonum igniculis dicebamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s8062" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8063" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8064" xml:space="preserve">Cohęrent hæc cum Experimentis 12 &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8065" xml:space="preserve">13; </s>
  <s xml:id="echoid-s8066" xml:space="preserve">cum enim <lb/>accenſus funis, quo ignis bombardarum fomiti adhibetur, mini-<lb/>mo humano digito craſſitudine æqualis immiſſus fuiſſet in Reci-<lb/>piens, vniuerſum vas occupauit fumus, qui agitatione antliæ <lb/>paulatim ſimul cum aëre exhauſtus eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s8067" xml:space="preserve">*Cum primùm exerceri* <lb/>*cæ pit antlia, funis perfectè accendi videbatur, ſenſim verò ma-* <lb/>*gis magiſque obſcurè ardere cæpit, etiamſi aëre fumoque celeri-* <lb/>*ter exbauſtis vas minùs opacum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8068" xml:space="preserve">comprimenti materiâ magis* <lb/>*depletum reddertur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8069" xml:space="preserve">ignis tamen in fune lentè tantùm expira-*
<pb o="267" file="0279" n="279" rhead="De Ignis extinctione."/>
*uit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8070" xml:space="preserve">* Vt autem de extincto igne conſtaret, obſcurato cubiculo, <lb/>ne minima quidem ſcintillula apparuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8071" xml:space="preserve">adhibita lucerna ne-<lb/>que tantillum fumi emanantis oſtendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8072" xml:space="preserve">Quare poſt agitatam ad-<lb/>huc ſexies aut ſepties antliam, reuolutâ epiſtomij claue admiſſus <lb/>eſt aër; </s>
  <s xml:id="echoid-s8073" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8074" xml:space="preserve">ecce extinctus reuixit ignis tum luce ſuâ, tum fumo-<lb/>rum copiâ ſe prodens. </s>
  <s xml:id="echoid-s8075" xml:space="preserve">Verùm agitatâ denuo antliâ per octauam <lb/>ferè horæ partem, ita euanuerat ignis, vt admiſſus iterum aër ni-<lb/>hil proſiceret ad eum exſuſcitandum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8076" xml:space="preserve">Porrò cum idem experimen-<lb/>tum non iam in amplo illo Recipiente, ſed in multò minori vaſe <lb/>non niſi 24 vnciarum aquæ capaci, inſtitueretur, nunquam <lb/>fieri potuit, vt priùs obſtruerentur operculi rimæ, quàm ignis <lb/>plurimo fumo oppreſſus omnino apparere deſineret: </s>
  <s xml:id="echoid-s8077" xml:space="preserve">propterea, <lb/>licèt extinctus videretur, demum tentatum eſt, an occluſo va-<lb/>ſe, ſtatimque agitatâ bis terue antliâ, ac per reſeratum epiſto-<lb/>mium admiſſo aëre reuiuiſceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8078" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8079" xml:space="preserve">planè reuixit, nam aër vi *ma-* <lb/>*gnâ irruens, quaſi per follem traiectus, cineres adbærentes diſper-* <lb/>*ſit, ignemque penè extinctum redintegrauit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8080" xml:space="preserve">idque conſtabat eo,* <lb/>*quod funis, qui priùs fumare deſierat, fumos de nouo emitte-* <lb/>*ret.</s>
  <s xml:id="echoid-s8081" xml:space="preserve">* Hac ratione accenſo fune in Recipiente iam clauſo, ſtatim <lb/>agitari cœpit antlia; </s>
  <s xml:id="echoid-s8082" xml:space="preserve">*ſed aëre illicò exſucto, funis fumare protinus* <lb/>*deſijt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8083" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8084" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8085" xml:space="preserve">Hæc vtique ex dictis planam, neque violentam habent <lb/>explicationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s8086" xml:space="preserve">Fumo vas peruagante comprimuntur igniculi in <lb/>accenſo fune diſſoluti, ne agitentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8087" xml:space="preserve">quidem citiùs in minori <lb/>vaſe quàm in maiori, quia minor aëris menſura magis conſtipa-<lb/>tur ab eâdem fumorum copiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s8088" xml:space="preserve">ideò citiùs apparere deſinit ignis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8089" xml:space="preserve">In magno Recipiente cum primùm exercetur antlia, videtur funis <lb/>perfectè accendi, quia exhauſtâ aëris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8090" xml:space="preserve">fumi parte, minuitur <lb/>compreſſio, quæ ignem opprimebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8091" xml:space="preserve">ſed iterum ac tertiò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8092" xml:space="preserve">ſe-<lb/>piùs exhauſto aëre, qui reliquus eſt præter naturam rarus, cona-<lb/>turſe contrahere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8093" xml:space="preserve">igniculos attrahens eorum agitationem im-<lb/>pedit, ne funis particulas adoriantur, ac porrò diſſoluant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8094" xml:space="preserve">idcir-<lb/>co ſenſim langueſcit ardor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8095" xml:space="preserve">demum nullâ exiſtente igniculo rum <lb/>agitatione, neque apparet ſcintilla, neque fumus expirat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8096" xml:space="preserve">Si ni-<lb/>mis diu agitetur antlia, exhauriuntur ex fune omnes igniculi li-<lb/>beri, ac ſoluti vinculo cum reliquis partibus, neque vllus ſupe-<lb/>veſt, quiadmiſſo aëre, atque ceſſante omni attractione aut com-
<pb o="268" file="0280" n="280" rhead="Diſſertatio Nona."/>
preſſione, agitari valeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s8097" xml:space="preserve">At ſi admittatur aër paulo poſt quàm <lb/>deſierit ignis apparere, non pauci igniculi adhuc in interioribus <lb/>funis partibus latitantes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8098" xml:space="preserve">ſoluti, ſed hactenus violentâ aëris at-<lb/>tractione compediti, hac ceſſante liberè agitantur, particulas <lb/>facilè diſſolui paratas adoriuntur, ac ſoluunt in fumum, ignemque <lb/>exſuſcitant, difflatis aëre ingrediente ac commoto cineribus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8099" xml:space="preserve">æquè enim velociter ingreditur aër, ſiue ab extrinſeco aëre com-<lb/>preſſo intrudatur, dum ſe dilatat ingrediens in locum, vbi aër <lb/>minùs compreſſus exiſtit, ſiue ab interno aëre raro attrahatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8100" xml:space="preserve"><lb/>Ceſſat tamen illico fumus, ſi ſtatim exhauriatur aër, quia pauci <lb/>illi igniculi excitati, protinus in diuerſa abripiuntur ab aëre rare-<lb/>ſcente.</s>
  <s xml:id="echoid-s8101" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8102" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8103" xml:space="preserve">Huic aëris rari attractione fauebit-ne Experimentum 14, <lb/>quod in fine antecedentis diſſertationis attuli? </s>
  <s xml:id="echoid-s8104" xml:space="preserve">In Recipiente in-<lb/>cluſus eſt breuis ſclopus ita aptatus, vt poſt exhauſtum aërem, di-<lb/>miſſo ferreo elatere, ſilex magnâ vi, vt ſolet, percuteret cha-<lb/>lybem: </s>
  <s xml:id="echoid-s8105" xml:space="preserve">atque tot, tamque conſpicuæ ſcintillæ excuſſæ ſunt, ac <lb/>in libero aëre prodijſſent, Tum inditus eſt ſclopi excipulo pyrius <lb/>puluis, vt de eius accenſione in vaſe clauſo, atque aëre, quo-<lb/>ad eius fieri potuit, exhauſto, aliquid conſtaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s8106" xml:space="preserve">Verùm quia <lb/>priùs excutiebatur puluis, quàm eum ſcintilla aliqua corriperet, <lb/>ſemel tantùm accenſus eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s8107" xml:space="preserve">viſus eſt autem *in maiores expandi* <lb/>*flammas, quàm ſi in aperto aëre diſploſus eſſet, atque more ſo-* <lb/>*lito ſurſum aſcendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8108" xml:space="preserve">Extinctâ flammâ Recipiens obſcurari viſum* <lb/>*eſt fumo, qui buc illuc liberè ſe mouere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8109" xml:space="preserve">quaſi vndulare vide-* <lb/>*batur, atque aëre per Epistomium intromiſſo, celeriùs multò quàm* <lb/>*priùs circumagi.</s>
  <s xml:id="echoid-s8110" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8111" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8112" xml:space="preserve">Rem puto non potuiſſe aliter contingere. </s>
  <s xml:id="echoid-s8113" xml:space="preserve">Siquidem aër <lb/>per vim rarus pulueri pyrio ſe in flammas expandenti libens locum <lb/>conceſſit, ſeque contrahens (&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8114" xml:space="preserve">fortaſſe etiam vndequaque at-<lb/>trahens flammam) iuuit expanſionem illam maiorem, quam non <lb/>permiſiſſet apertus aër. </s>
  <s xml:id="echoid-s8115" xml:space="preserve">Fumum autem Nitro-ſulphureum liberis <lb/>atque ſolutis igniculis fœtum agitari oportebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8116" xml:space="preserve">ſed, aëre ni-<lb/>mis raro ſe contrahere nitente, ac trahente, fluctuare cogebatur <lb/>tantiſper, dum admiſſo per epiſtomium nouo aëre ceſſaret lucta; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8117" xml:space="preserve">cùm aër in ſtatum naturalem facilè ſe reſtituens ſineret fumum ſuos <lb/>motus agere; </s>
  <s xml:id="echoid-s8118" xml:space="preserve">qui propterea, iam non attractus, celeriùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8119" xml:space="preserve">liberiùs <lb/>circumagebatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8120" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="269" file="0281" n="281" rhead="De Ignis extinctione."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8121" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8122" xml:space="preserve">Exhiſce Boylæis Experimentis non incongruè arguimus <lb/>ab aëre rarefacto &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8123" xml:space="preserve">attrahente, aut conſtipato &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8124" xml:space="preserve">comprimente <lb/>extingui ignem, ſiue perreptaret in carbonibus, ſiue ex facibus aut <lb/>lucernis in flammam exiliret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8125" xml:space="preserve">aër ſcilicet tam aduersùs prunas <lb/>quàm aduersùs flammam exercet eamdem vim Elaſticam aut ſe ex-<lb/>plicandi, aut ſe contrahendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s8126" xml:space="preserve">At verò, ſi aër agitetur, non æquè <lb/>cum prunis atque cum flammâ pugnat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8127" xml:space="preserve">hanc enim ſæpè extin-<lb/>guit, illas acriùs incendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8128" xml:space="preserve">Sic noctu vrbem obambulantes vento <lb/>flante cogimur Vulcanum in cornu incluſum gerere, vt ille aiebat, <lb/>ne diſijciatur, laternis, inquam, vti: </s>
  <s xml:id="echoid-s8129" xml:space="preserve">Sin autem in prunarum <lb/>congeriem incidat ventus, ex illis flammam exſuſcitat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8130" xml:space="preserve">Mihi ſa-<lb/>nè non ſemel contigit imprudenti candelam ex improuiſâ aurâ ve-<lb/>hementiore extingui, cùm per obſcura cubicula pergerem, atque <lb/>ellychnium adhuc ardens inſufflando recuperare amiſſam flam-<lb/>mam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8131" xml:space="preserve">Hoccine miraretur Satyrus, qui ſtupebat oris halitu frigidas <lb/>manus calefieri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8132" xml:space="preserve">eiuſdem oris flatu calens pulmentum refrigera-<lb/>ri? </s>
  <s xml:id="echoid-s8133" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8134" xml:space="preserve">eiuſdem oris flatus accenſam candelam extinguit, atque <lb/>extinctam iterum accendit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8135" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8136" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8137" xml:space="preserve">Res hæc tam obuia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8138" xml:space="preserve">vulgaris vno flatu diſſipat toties <lb/>decantatam, quam non pauci ad nauſeam vſque inculcant, Ignis <lb/>nouam formam ſubſtantialem, quotieſcunque incidit Mutationis <lb/>mentio. </s>
  <s xml:id="echoid-s8139" xml:space="preserve">Eadem eſt candela cum eodem ardente ellychnio flam-<lb/>mam edens: </s>
  <s xml:id="echoid-s8140" xml:space="preserve">inſufflas, flamma perit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8141" xml:space="preserve">iterum inſufflas, flamma <lb/>reuiuiſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8142" xml:space="preserve">ortûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8143" xml:space="preserve">interitûs eadem eſt cauſa, ſcilicet idem fla-<lb/>tus, eædem diſpoſitiones, idem ſubiectum quod flammâ priua-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8144" xml:space="preserve">flammam recipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8145" xml:space="preserve">Metaphyſicis igitur rationibus vale-<lb/>reiuſſis, cùm res Phyſicè agitur, attendenda eſt flammæ natura; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8146" xml:space="preserve">hæc enim non eſt in prunâ autin ellychnio, ſed circa ellychnium <lb/>aut carbonem, ex quo confertim erumpunt diſſolutæ particulæ, <lb/>quibus conſtabat pinguis materia fomitem igni ſubminiſtrans. </s>
  <s xml:id="echoid-s8147" xml:space="preserve"><lb/>Quandiu intrà ellychnium aut carbonem agitantur particulæ, <lb/>quamuis diſſolutæ, nondum eſt flamma; </s>
  <s xml:id="echoid-s8148" xml:space="preserve">ſed flammæ notionem <lb/>habet vapor ille accenſus, qui emanat: </s>
  <s xml:id="echoid-s8149" xml:space="preserve">perinde ferè atque ſi ter-<lb/>ra alicubi eſſet plurimo quidem humore referta, ſed aqua non ma-<lb/>naret, fons non eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s8150" xml:space="preserve">ſcrobiculo autem excauato, aut ducto <lb/>ſulco, aut humore creſcente, ſi aqua fluat, iam fontis nomen <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8151" xml:space="preserve">rationem obtinet. </s>
  <s xml:id="echoid-s8152" xml:space="preserve">Hinc vt flatu extinguatur flamma, adeò va-<lb/>lidum eſſe oportet ſpiritum, cuius impulſu illa propellenda eſt, vt
<pb o="270" file="0282" n="282" rhead="Diſſertatio Nona"/>
vniuerſum vaporem flammeum diuellat ab elly chnio; </s>
  <s xml:id="echoid-s8153" xml:space="preserve">nam ſi exi-<lb/>lis ac languidior ſit flatus, inclinatur quidem flamma, ſed non <lb/>diſijcitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8154" xml:space="preserve">Videmus autem ex maiore ellychnio imbuto materiâ <lb/>inflammabili maiorem prodire flammam, nec poſſe extingui, niſi <lb/>validiore aëris impulſu; </s>
  <s xml:id="echoid-s8155" xml:space="preserve">quotus enim quiſque eſt, qui facem ex qua-<lb/>tuor craſſioribus candelis conflatam vno oris flatu, perinde atque <lb/>cereolum extinguat?</s>
  <s xml:id="echoid-s8156" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8157" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8158" xml:space="preserve">An ideò, quia tam multi igniculi, collatis viribus, adeò <lb/>valido impetu erumpunt, vt flatûs impulſum eluctentur? </s>
  <s xml:id="echoid-s8159" xml:space="preserve">ſic exilis <lb/>riuuli decurrentis motum facilè tenui obiecto aggerulo inflectimus, <lb/>aut etiam ſiſtimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8160" xml:space="preserve">ſed amplo canali torrentis inſtar ruenti moles <lb/>opponenda eſt, vt aliorſum dirigatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8161" xml:space="preserve">Nam craſſioris facis accen-<lb/>ſæ flammam, quaſi torrentem plurimorum igniculorum ſecum <lb/>rapientem aqueas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8162" xml:space="preserve">terreas, atque ſalis fixi particulas, conci-<lb/>pio; </s>
  <s xml:id="echoid-s8163" xml:space="preserve">ac proinde vehementi opus eſt impetu, quo aër propellatur, <lb/>vt ſurſum celerrimè aſcendentis flammæ impetum retundat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8164" xml:space="preserve">aliò <lb/>deflectat, multò magis vt eam diſſipet.</s>
  <s xml:id="echoid-s8165" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8166" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8167" xml:space="preserve">Hoc quidem verum eſſe non diffiteor; </s>
  <s xml:id="echoid-s8168" xml:space="preserve">ſed aliud aliquid <lb/>præterea addendum videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8169" xml:space="preserve">etenim flamma, quæ ellychnium <lb/>ambit, fugiens fortaſſe nil iuuat conſequentis flammæ eruptionem, <lb/>niſi ab illâ abeunte educi attractos, iam in ellychnio diſſolutos, <lb/>igniculos dicamus, quemadmodum ex longiore ſiphonis crure di-<lb/>labenti aquæ vim attrahendi a quam ex breuiori crure tribuendam <lb/>opinamur communiter. </s>
  <s xml:id="echoid-s8170" xml:space="preserve">At ſi, cum primùm accenſa eſt candela, <lb/>agitati ac diſſoluti igniculi, quin ab alio quopiam educerentur, <lb/>cruperunt ex ellychnio in flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s8171" xml:space="preserve">quare diſiectam flammam <lb/>non conſequitur alia flamma, exilientibus igniculis iam in el-<lb/>lychnio agitatis? </s>
  <s xml:id="echoid-s8172" xml:space="preserve">Vtique exhauſtum fontis labrum mox iterum <lb/>aqua replet ex eodem capite manans: </s>
  <s xml:id="echoid-s8173" xml:space="preserve">quid ni ſimiliter flam-<lb/>mæ accidat?</s>
  <s xml:id="echoid-s8174" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8175" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8176" xml:space="preserve">Non omnem flammam flatu extingui manifeſtum eſt, <lb/>cum ſæpè incendia ampliorem edant ſtragem delatis ab vrgente <lb/>vento flammis ad nouam materiam corripiendam, quin exarde-<lb/>ſcere deſinat ea, quæ iam inflammabatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8177" xml:space="preserve">Sed de candelâ aut <lb/>lucernâ eſt nobis ſermo. </s>
  <s xml:id="echoid-s8178" xml:space="preserve">Quoniam verò dubitare viſus es, Dandu-<lb/>le, vtrùm præcedentis flammæ eruptio aliquid conferat ad proximè <lb/>ſubſequentem flammam, vnum rogo; </s>
  <s xml:id="echoid-s8179" xml:space="preserve">Quid cauſæ eſt, quòd lucernæ <lb/>flamma, quieto aĕre, in apicem faſtigiata aſcendit?</s>
  <s xml:id="echoid-s8180" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="271" file="0283" n="283" rhead="De Ignis extinctione."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8181" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8182" xml:space="preserve">Cum primùm ellychnij pars extrema concipit ignem, <lb/>non illico faſtigiata flamma aſcendit, quemadmodum, cum iam <lb/>ellychnij longitudo notabilis ardet: </s>
  <s xml:id="echoid-s8183" xml:space="preserve">immò obſeruaui, ſi cœtera <lb/>ſint paria, magis acutam in cuſpidem deſinere flammam, quan-<lb/>do longior eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8184" xml:space="preserve">ex maiore ellychnij parte exit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8185" xml:space="preserve">Elly chnium au-<lb/>tem tres in partes diſtinguo, ſummam, mediam, imam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8186" xml:space="preserve">Sum-<lb/>ma pars prior accenditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8187" xml:space="preserve">ex illâ ſerpit ignis ad mediam, à me-<lb/>diâ ad imam, cui proximum eſt oleum, aut cera, aut alia pin-<lb/>guedo, quæ vi caloris liqueſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8188" xml:space="preserve">ellychnium imbuit ſucce-<lb/>dens in locum auolantium particularum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8189" xml:space="preserve">Ex ſummo igitur el-<lb/>lychnio erumpens flamma prior ſurſum fertur, aëremque diuidit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8190" xml:space="preserve">ſubſequitur autem ex mediâ parte ad latera potiſſimùm exiliens ac-<lb/>cenſus vapor, quem in aëre aſcendentem præuenit flamma per <lb/>ellychnium propulſa ex ipſius ellychnij ſummitate emanans, ſe-<lb/>que ille inſinuat in locum aëris diuiſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s8191" xml:space="preserve">demum ex imo ellych-<lb/>nio ad latera exiliunt igniculi, qui aſcendentes incurrunt in igni-<lb/>culos magnâ vi erumpentes ex medio, a quibus, vtpote vali-<lb/>dioribus, illi propelluntur aliquantulum, ideoque flamma dila-<lb/>tatur potiſſimùm ad mediam ellychnij partem. </s>
  <s xml:id="echoid-s8192" xml:space="preserve">Cœterùm, quia <lb/>non ſola lucernæ flamma, verùm alia quælibet aliquandiu du-<lb/>rans, in apicem deſinit, id vniuerſim euenire exiſtimo, quia non <lb/>omnes particulæ, in quas diſſoluitur materia inflammata, æquâ <lb/>mobilitate præditæ ſunt, ſed velociores præcurrunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8193" xml:space="preserve">viam ſub-<lb/>ſequentibus aperiunt, quippe qùæ validiùs aërem diuidunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8194" xml:space="preserve">ideò <lb/>cuneata aſcendit flamma validioribus igniculis præcurrentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s8195" xml:space="preserve"><lb/>qui quoniam non ſemperæquali menſurâ exiliunt, idcirco modò <lb/>altiùs aſſurgit flamma, modò breuioribus terminis coërcetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8196" xml:space="preserve">Eo-<lb/>rum autem, quæ vnico ferè impetu exardeſcunt, vt pyrius pul-<lb/>uis, flamma non acuminata apparet, ſed conglobata. </s>
  <s xml:id="echoid-s8197" xml:space="preserve">Sic ali-<lb/>qui ſubtiliſſimum Succini puluerem versùs lampadem exſuf-<lb/>flant, vt inflammatus magnum excitet ignem, ſed nihil <lb/>comburentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s8198" xml:space="preserve">Similes flammarum globos exhibet pix Græca ad <lb/>pollinis tenuitatem contrita, ſi aduerſùs ardentis facis flammam <lb/>proijciatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8199" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8200" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8201" xml:space="preserve">Cum igniculi eximo ellychnio prodeuntes, dum aſcen-<lb/>dunt, incurrant in alios ex medio erumpentes, fieri nequit, <lb/>quin horum eruptio aliquantulum retardetur, ac proinde magis <lb/>agitati intrà ipſum ellychnium diſſolutionem particularum pro-
<pb o="272" file="0284" n="284" rhead="Diſſertatio Nona."/>
moueant; </s>
  <s xml:id="echoid-s8202" xml:space="preserve">quæ propterea etiam magis conantes ſurſum in ipſo <lb/>ellychnio propellant flammam ex ſummitate manantem. </s>
  <s xml:id="echoid-s8203" xml:space="preserve">Quare <lb/>flamma licèt fugiens, dum ambit lucernæ ellychnium, nonnihil <lb/>conferre videtur ad conſequentem flammam, quatenus ignicu-<lb/>los aliquos exilire paratos adhuc intrà ellychnium detinet, vbi <lb/>agitati particulas reliquas magis attenuant, vt deinde faciliùs <lb/>erumpant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8204" xml:space="preserve">Hinc ſatis patere videtur, cur flatu extinguatur lu-<lb/>cerna, aut etiam veloci motu manûs aërem in Lucernam im-<lb/>pellentis: </s>
  <s xml:id="echoid-s8205" xml:space="preserve">aër ſcilicet tanto impetu commouetur, vt impellat <lb/>vaporem illum accenſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8206" xml:space="preserve">ab ellychnio prorſus abſtractum diſ-<lb/>ſipet, atque vnâ extrudat ex ellychnio non exiguam ſolutorum <lb/>igniculorum partem, quibus abſentibus reliquæ in ellychnio par-<lb/>ticulæ ſulphureæ nequeunt eâ vehementiâ confertim erumpere, <lb/>quæ ad conſtituendam flammam requiritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8207" xml:space="preserve">Maior autem fax <lb/>vt extinguatur, non ſatis eſt aut oris flatu, aut palmæ ex-<lb/>plicatæ motu, aërem impellere, ſed opus eſt vento, qui mul-<lb/>rum aërem validè vrgens ſecum rapiat cum flammâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8208" xml:space="preserve">igniculos, <lb/>qui nouam flammam excitare poſſent additi reliquis permanen-<lb/>tibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s8209" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8210" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8211" xml:space="preserve">Illæ igitur faces vento extingui non poterunt, quæ ex <lb/>materiâ conſtant adeò ſulphureis particulis abundanti, vt, quam-<lb/>uis aliquas venti impetus abſtrahat, tot tamen adhuc in facis el-<lb/>lychnio ſuperſint agitatæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8212" xml:space="preserve">diſſolutæ, quæ nouam ſubinde flam-<lb/>mam excitare valeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8213" xml:space="preserve">Aliqui ad formandas faces ventis inextin-<lb/>guibiles, ellychnia primùm Salenitro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8214" xml:space="preserve">aqua feruefieri, deinde ex-<lb/>ſiccata ſulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8215" xml:space="preserve">aquâ ardente inſici præſcribunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8216" xml:space="preserve">Gaudentius <lb/>Merula lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8217" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s8218" xml:space="preserve">de Miner. </s>
  <s xml:id="echoid-s8219" xml:space="preserve">ex puriſſimi ſulphuris puluere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8220" xml:space="preserve">cæræ pa-<lb/>ri pondere candelam componi poſſe tradit, quam accenſam nulla <lb/>aura etiam vehementiſſima extinguat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8221" xml:space="preserve">quibus ſi addatur tantun-<lb/>dem Camphoræ, affirmat eam lucere etiam cadentibus imbribus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8222" xml:space="preserve">Nocturnas faces, quæ, vento incaſſum vrgente, luceant, com-<lb/>muniter parari audiui ex Picis Græcæ partibus decem, Reſinæ <lb/>ex pinu partibus quinque, ceræ partibus octo, Terebinthinæ <lb/>partibus tribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s8223" xml:space="preserve">Ex quibus apertè conſtat adhiberi materiam <lb/>ſulphureis particulis abundantem, cuiuſmodi ſunt bitumina, re-<lb/>ſinæ, ſulphur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8224" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8225" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8226" xml:space="preserve">Vt extinguantur accenſæ candelæ aut lucernæ, perinde <lb/>eſt, ſi aura commota illas ſufflet, atque ſi in aëre quieſcente illæ
<pb o="273" file="0285" n="285" rhead="De Ignis extinctione."/>
celeriter agitentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8227" xml:space="preserve">ideò miſſiles ignes ne extinguantur in motu, ſi-<lb/>militer ex materiâ ſulphureâ aut bituminoſâ componi oportet. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8228" xml:space="preserve">Flauius Vopiſcus in Vitâ Aureliani recenſet epiſtolam ab eodem ad <lb/>Mucaporem miſſam, vbi inter cœteros conatus contra Palmyram <lb/>vrbem, *Ignes etiam,* inquit, *tormentis iaciuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8229" xml:space="preserve">* De ignibus <lb/>pariter in hoſtiles naues immiſſis memini me plura legiſſe apud <lb/>Ioannem Schefferum de Militia Nauali lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8230" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8231" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8232" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s8233" xml:space="preserve">Hos verò ignes <lb/>accenſos fuiſſe ex materiâ bituminoſâ, argumento eſt, quod apud <lb/>Perſas, vt author eſt Ammianus Marcellinus, bitumine aut na-<lb/>phthâ inungebantur tela, quæ in hoſtilia tecta eiaculantes mirum <lb/>incendium ſuſcitabant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8234" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8235" xml:space="preserve">apud Zecuruas Indiæ populos, vt ſcripſit <lb/>Aldrouand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8236" xml:space="preserve">de Miner.</s>
  <s xml:id="echoid-s8237" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8238" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s8239" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8240" xml:space="preserve">15.</s>
  <s xml:id="echoid-s8241" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s8242" xml:space="preserve">392. </s>
  <s xml:id="echoid-s8243" xml:space="preserve">reperitur bitumen li-<lb/>quidum, quo telorum cuſpides ex arundine paratorum liniunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8244" xml:space="preserve"><lb/>accenſa in hoſtes eiaculantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8245" xml:space="preserve">Erat igitur eiuſmodi flamma, quæ <lb/>ex aëris occurſu, licèt retrorſum flecteretur, non tamen omni-<lb/>no impediri poterat, quin noua ſubinde exurgeret, ob mul-<lb/>titudinem ſulphurearum particularum iam ſolutarum, quæ exilire <lb/>poterant multâ vi, nequicquam repugnante aëre.</s>
  <s xml:id="echoid-s8246" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8247" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8248" xml:space="preserve">Hinc videtis, quare flatus ex prunâ, aut ex ardente <lb/>longiore ellychnio (imitatur enim prunam) excitet flammam; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8249" xml:space="preserve">quia ſcilicet erumpentes languidiùs ſulphureas particulas, quin <lb/>ſecum alias raperent, flatus ingerit in carbonem accenſum (ſic <lb/>videmus ex accenſâ carbonis particulâ igniculos ſerpere propulſos <lb/>à flatu in reliquas particulas, adeò vt totus carbo incendatur) il-<lb/>læque cœteris iam intus tumultuantibus additæ agitantur vehe-<lb/>mentiùs, atque confertim erumpunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8250" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8251" xml:space="preserve">quidem cum ſtrepitu; </s>
  <s xml:id="echoid-s8252" xml:space="preserve"><lb/>flamma nimirum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8253" xml:space="preserve">ſponte ſuâ commota, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8254" xml:space="preserve">à flatu impulſa mo-<lb/>uetur velociùs, ac aërem findens ſonum illum ſeu ſibilum edit, <lb/>quem etiam in fabrorum vſtrinis obſeruamus, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8255" xml:space="preserve">in candelâ <lb/>poſt extinctam flammam, ſi quis ellychnium citiùs extinguere <lb/>voluerit flatu exturbante igniculos, ne diutiùs perſeuerans exarſio <lb/>fumi fœtorem excitet moleſtiorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s8256" xml:space="preserve">nam exturbati igniculi, licèt <lb/>in flammam non abeant, velociori tamen motu aërem findunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8257" xml:space="preserve"><lb/>ſtrepitum edunt aliquanto maiorem eo, quem flatus ipſe efficit in-<lb/>cidens in corpus ſolidum, à quo diuiditur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8258" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8259" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8260" xml:space="preserve">Etiam, cùmin aquâ extinguitur accenſus titio, aut fer-<lb/>rum ignitum, exauditur friritus igniculorum, qui per a quam cir-<lb/>cumcurſantes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8261" xml:space="preserve">ex eâ auolantes, illius etiam particulas aliquas
<pb o="274" file="0286" n="286" rhead="Diſſertatio Nona."/>
in fumum diſſoluunt, ſecumque rapiunt aſcendentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s8262" xml:space="preserve">id quod fu-<lb/>mi illius manifeſtus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8263" xml:space="preserve">aliquando etiam ſatis acer, calor conſir-<lb/>mat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8264" xml:space="preserve">Quamquam non omnes erumpunt in fumo, ſed aliquos re-<lb/>manere aquæ commiſtos indicat aqua ferraria fabrorum, qua non <lb/>inutiliter in morbis aliquibus cutim afficientibus vti poſſumus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8265" xml:space="preserve">alios comprimit ipſa aqua extimos carbonis poros ſubiens, eoſque <lb/>coërcens, ne ampliùs agitentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8266" xml:space="preserve">adeoque ceſſat exarſio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8267" xml:space="preserve">ignis ex-<lb/>tinguitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8268" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8269" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8270" xml:space="preserve">Videtur hæc eſſe communis ratio extinguendi ignem; </s>
  <s xml:id="echoid-s8271" xml:space="preserve">ſi <lb/>quid obſtruat poros corporis exardeſcentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s8272" xml:space="preserve">Bartholomæus Angli-<lb/>cus de rerum proprietatibus lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8273" xml:space="preserve">16.</s>
  <s xml:id="echoid-s8274" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8275" xml:space="preserve">104. </s>
  <s xml:id="echoid-s8276" xml:space="preserve">hæc ſcribit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8277" xml:space="preserve">*Zingni-* <lb/>*tes lapis eſt vitrei coloris, qui geſtatus in collo valet contra ny-* <lb/>*ctalopam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8278" xml:space="preserve">ſanguinem ſtringit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8279" xml:space="preserve">mentis alienationem repel-* <lb/>*lit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8280" xml:space="preserve">ſi tenetur ad lignum accenſum, extinguitur flamma eius,* <lb/>*vt dicit Dioſcorides.</s>
  <s xml:id="echoid-s8281" xml:space="preserve">* Quæſiui non ſemel, vtrùm ex Dioſcoride ali-<lb/>quid deprehendere poſſem, quo mihi innoteſceret ratio extin-<lb/>guendi flammam ligni accenſi, admoto huiuſmodi lapide; </s>
  <s xml:id="echoid-s8282" xml:space="preserve">ſed <lb/>nihil inueni: </s>
  <s xml:id="echoid-s8283" xml:space="preserve">quapropter, ne continuò inter fabulas hoc reijce-<lb/>rem, illud vnum potui ſuſpicari, quòd vi caloris ex accenſo li-<lb/>gno prodeuntis, ex hoc lapide erumperent halitus craſſiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8284" xml:space="preserve"><lb/>ſtyptici, quibus ligni meatus obſtruerentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8285" xml:space="preserve">igniculi conſtipa-<lb/>rentur, atque idcirco flamma ceſſaret: </s>
  <s xml:id="echoid-s8286" xml:space="preserve">Nam ſi glaciem ligno in-<lb/>flammato admouerem, nullus dubitat, quin ſolutæ glaciei par-<lb/>ticulæ ligni poros ſubirent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8287" xml:space="preserve">flammam extinguerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s8288" xml:space="preserve">Quidni <lb/>igitur ex lapide illo aut humor aliquis exſudet, aut expiret halitus <lb/>igniculos exilire conantes compeſcens? </s>
  <s xml:id="echoid-s8289" xml:space="preserve">Sic mihi videbar aliqua-<lb/>tenus ſatisfacere. </s>
  <s xml:id="echoid-s8290" xml:space="preserve">Sed vbi tentaui explicare, quî fieri poſſet, vt <lb/>cum veritate cohærerent, quæ S.</s>
  <s xml:id="echoid-s8291" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8292" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8293" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s8294" xml:space="preserve">de Ciu Dei cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8295" xml:space="preserve">5. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8296" xml:space="preserve">refert de fonte in Epiro (de quo, niſi mè fallit memoria, ſcripſit <lb/>Mela lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8297" xml:space="preserve">2.) </s>
  <s xml:id="echoid-s8298" xml:space="preserve">*in quo faces, vt in cæteris, extinguuntur accenſæ,* <lb/>*ſed, non vt in cæteris, accenduntur extinctæ,* mihi, fateor, hę-<lb/>rebat aqua: </s>
  <s xml:id="echoid-s8299" xml:space="preserve">Si enim fons ille tot ſcatebat igniculis, qui ellych-<lb/>nium penetrantes valerent extinctam facem accendere, nonne <lb/>ijdem poterant accenſæ ardorem promouere? </s>
  <s xml:id="echoid-s8300" xml:space="preserve">Subijt animum ali-<lb/>quando ſuſpicari, an fortè adeò frigidus eſſet fons ille, vt in face <lb/>extinctâ coacti propter antiperiſtaſim in vnum igniculi ita ſeſe ve-<lb/>hementer agitarent, vt demum in flammam erumperent; </s>
  <s xml:id="echoid-s8301" xml:space="preserve">quo <lb/>eodem frigore è contrario accenſæ facis igniculi iam ſoluti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8302" xml:space="preserve">exi-
<pb o="275" file="0287" n="287" rhead="De Ignis extinctione."/>
lientes ita conſtringerentur, vt flammæ motus ceſſaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s8303" xml:space="preserve">Habuiſ-<lb/>ſem fortaſſe adſtipulatorem Plinium, quo authore lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8304" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8305" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8306" xml:space="preserve">103. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8307" xml:space="preserve">*in Dodone Iouis fons cum ſit gelidus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8308" xml:space="preserve">immerſas faces extin-* <lb/>*guat, ſi extinctæ admoueantur, accendit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8309" xml:space="preserve">* Verùm, quamuis in <lb/>eorum numero non ſim, qui vel nomen ipſum Antiperiſtaſis hor-<lb/>rent, nimium tamen Antiperiſtaſi tribuere mihi videbar, neque <lb/>mihi perſuadebam frigidas faces altiùs immergendas fuiſſe, ibi-<lb/>que diutiùs detinendas, vt demum incaleſcentes accenderentur <lb/>Exiſtimo igitur potuiſſe faces ſtatim ab extinctione admoueri fonti, <lb/>atque iterum accendi, ſi nimirum aquæ ſupernataret, quaſi ve-<lb/>lum, tenuis liquor pinguis facilè inflammabilis, qui adhærens <lb/>ellychnio adhuc valdè calenti in flammam abiret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8310" xml:space="preserve">quemadmo-<lb/>dum vt facem extinctam cum adſtantium admiratione denuo ac-<lb/>cendas, iubent aliqui parietem antecedenter occultè illini ſulphure, <lb/>tum candelam flatu extinctam admoueri parieti, vt accendatur <lb/>Quia verò accenſa fax altiùs immergebatur fonti adeò, vt infra pin-<lb/>guem illum liquorem deprimeretur ellychnium, vtique ab aquâ ex-<lb/>tingui oportebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s8311" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8312" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8313" xml:space="preserve">Non omnem tamen ignem aquâ extingui compertum <lb/>eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8314" xml:space="preserve">Cteſias Cnidius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8315" xml:space="preserve">Indicorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8316" xml:space="preserve">apud Photium in Bibliotheca <lb/>Cod. </s>
  <s xml:id="echoid-s8317" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s8318" xml:space="preserve">habet, *Ignem eſſe in Lyciâ, non procul Phaſelide, per-* <lb/>*petuum noctes atque dies ſine intermiſſione ardentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8319" xml:space="preserve">eum* <lb/>*aquâ non extingui, ſed magis accendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s8320" xml:space="preserve">fimo tamen illum extingui.</s>
  <s xml:id="echoid-s8321" xml:space="preserve">* <lb/>At Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8322" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8323" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8324" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s8325" xml:space="preserve">hunc eundem ignem terrâ, aut fœno, <lb/>(fortaſſe fimo) tradit extingui, ex eodem Cteſia Cnidio, eum-<lb/>que docet erumpere ex monte Chimærâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s8326" xml:space="preserve">Immò ex ipſo Plinio <lb/>item lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8327" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8328" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8329" xml:space="preserve">104. </s>
  <s xml:id="echoid-s8330" xml:space="preserve">*in Commagenes vrbe Samoſatâ stagnum est* <lb/>*emittens limum (Maltham vocant) flagr antem; </s>
  <s xml:id="echoid-s8331" xml:space="preserve">cum quid attin-* <lb/>*git ſolidi, adhæret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8332" xml:space="preserve">præterea tactus ſequitur fugientes. </s>
  <s xml:id="echoid-s8333" xml:space="preserve">Sic de-* <lb/>*fendêre muros oppugnante Lucullo, flagrabatque miles armis ſuis.</s>
  <s xml:id="echoid-s8334" xml:space="preserve">* <lb/>*Aquis etiam accenditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8335" xml:space="preserve">terrâ tantùm reſtingui docuere experi-* <lb/>*menta.</s>
  <s xml:id="echoid-s8336" xml:space="preserve">* Sic candelam in aquâ ardentem aliqui docent parandam <lb/>ex vncijs duabus Sulphuris apyri (hoc eſt nondum ignem experti) <lb/>calcis viuæ, terebinthinæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8337" xml:space="preserve">Salis Ammoniaci, vnciâ naphthæ, <lb/>ſemunciâ Camphoræ, ſelibrâ ceræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s8338" xml:space="preserve">Ignem verò, cuius incendium <lb/>nulla aquæ violentia extinguat, alij putant parari poſſe ex Sul-<lb/>phure, Pice nauali, Tartaro, Sarcocolla, Halinitro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8339" xml:space="preserve">Naph-<lb/>thâ, addito calcis viuæ duplo, ex quibus cum vitellis ouorum
<pb o="276" file="0288" n="288" rhead="Diſſertatio Nona."/>
maſſa componatur, quam in fimo equino ſepeliant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8340" xml:space="preserve">Ideò autem <lb/>hæc atque alia huiuſmodi accenſa non extinguuntur ab affuſâ <lb/>aquâ, quia pingui materiæ aqua non adhæret, neque eius poros <lb/>implere poteſt, ſed potiùs ab ignis violentiâ diſſoluitur in vaporem, <lb/>qui videtur ignem augere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8341" xml:space="preserve">flammam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8342" xml:space="preserve">Sic etiam carbo foſſilis <lb/>accenſus non extinguitur aquâ, ſed oleo, hoc enim adhærens po-<lb/>ros obſtruit, quos a qua non poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8343" xml:space="preserve">Cœterùm terra aggeſta ignem <lb/>aut Montis Chimæræ, aut Samoſateni limi opprimit, atque re-<lb/>ſtinguit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8344" xml:space="preserve">impedit ſcilicet igniculorum eruptionem in flammam, <lb/>atque eorum agitationem in accenſâ materiâ, ſi illam ita arctè <lb/>complectatur, vt omnem ferè expirationem impediat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8345" xml:space="preserve">Quod ſi <lb/>accenſi lignei carbones cineribus obruantur, licèt flamma com-<lb/>peſcatur, exarſio tamen non prohibetur, ſed multò diutiùs du-<lb/>rat, quia igniculorum agitatio, eorumque aliqua expiratio pro-<lb/>pter raritatem cinerum non impeditur, ſed neque tam promptè <lb/>illi exilire poſſunt ac in aperto aëre; </s>
  <s xml:id="echoid-s8346" xml:space="preserve">ex quo ſit, vt intimas carbo-<lb/>nis partes peruadant, magiſque accendant, atque diu ibi ma-<lb/>neant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8347" xml:space="preserve">An autem verum ſit cineribus iuniperi ad ſex menſes ſup-<lb/>poſitum ignem foueri, non auſim affirmare, quamuis non apud <lb/>vnum Authorem legerim. </s>
  <s xml:id="echoid-s8348" xml:space="preserve">Non eſt tamen eadem de cineribus, <lb/>atque de aggeſtâ terrâ ratio: </s>
  <s xml:id="echoid-s8349" xml:space="preserve">Vix aliquem puto reperiri poſſe <lb/>ignem, quem terra nequeat ſuffocare; </s>
  <s xml:id="echoid-s8350" xml:space="preserve">quia ſpiſſa eſt terra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8351" xml:space="preserve"><lb/>humorem aliquem continet, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8352" xml:space="preserve">fimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8353" xml:space="preserve">at cineres quia aridi <lb/>ſunt, non cohærent, ideoque ignem omnino opprimere in car-<lb/>bonibus nequeunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8354" xml:space="preserve">Legi quidem in Atlante Sinico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s8355" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s8356" xml:space="preserve">in <lb/>Prou. </s>
  <s xml:id="echoid-s8357" xml:space="preserve">V Honam ad vrbem Changte: </s>
  <s xml:id="echoid-s8358" xml:space="preserve">*Piſcis eſt, quem Sinæ Haiùl* <lb/>*piſcem vocant, hoc eſt piſcis puerulus, nam, cum capitur, vo-* <lb/>*cem omnino pueruli lamentantis emittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8359" xml:space="preserve">Figura illius ferè Cro-* <lb/>*codilum refert, caudam oblongam, quatuor que habet pedes: </s>
  <s xml:id="echoid-s8360" xml:space="preserve">eius* <lb/>*adeps ſemel accenſus nullâ aquâ vel arte ampliùs extingui potest.</s>
  <s xml:id="echoid-s8361" xml:space="preserve">* <lb/>Verùm, licèt aquæ vim ignis ille eludat, non video quî fieri poſ-<lb/>ſit, vt flamma ex adipe incenſo prodiens (neque enim ardet adeps, <lb/>niſi vt oleum, ſebum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8362" xml:space="preserve">ſimilia, quæ inflammantur) perſeueret, ſi <lb/>adeps ille terrâ obruatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8363" xml:space="preserve">ceſſante autem flammâ extinguitur, quia <lb/>non remanet ex adipe carbo ignitus, ſicut ex ligno combu-<lb/>ſto. </s>
  <s xml:id="echoid-s8364" xml:space="preserve">Quapropter, ſi non aquâ alioue liquore, neque flatu aut <lb/>vento, aliqua tamen arte extingui poteſt, obrutus nimi-<lb/>rum terrâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s8365" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="277" file="0289" n="289" rhead="De Ignis extinctione."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8366" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8367" xml:space="preserve">Etiamſi plura ſint, quæ dicuntur non poſſe aquâ extin-<lb/>gui, id intelligendum puto, quatenus aquâ non poteſt imbui <lb/>corpus accenſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8368" xml:space="preserve">illi commiſceri: </s>
  <s xml:id="echoid-s8369" xml:space="preserve">eaque ratione communiter <lb/>dicitur aqua marina inepta ad extinguendum ignem: </s>
  <s xml:id="echoid-s8370" xml:space="preserve">hinc Ma-<lb/>crobius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8371" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s8372" xml:space="preserve">Saturnal. </s>
  <s xml:id="echoid-s8373" xml:space="preserve">*Eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8374" xml:space="preserve">hoc,* inquit, *indicium pinguis aquæ* <lb/>*marinæ, quod cum inſpergitur flammæ, non tam extinguit,* <lb/>*quàm pariter accenditur, aquæ pinguedine alimoniam igni ſub-* <lb/>*miniſtrante.</s>
  <s xml:id="echoid-s8375" xml:space="preserve">* Cœterùm ſi magna aquæ vis vno impetu effundatur <lb/>in ignem multò minorem aquâ, non facilè mihi perſuadeo flam-<lb/>mam non extingui: </s>
  <s xml:id="echoid-s8376" xml:space="preserve">fieri quidem poſſe fateor, vt dilabente ſta-<lb/>tim aquâ iterum flamma emicet ex ignis reliquijs, ideoque ignis <lb/>dicatur non extinctus: </s>
  <s xml:id="echoid-s8377" xml:space="preserve">ſi tamen iugiter affunderetur aqua, aut <lb/>ignis ille fuiſſet in vaſe, quod affuſâ aquâ impleretur, libenter vi-<lb/>derem, vtrùm flamma reuiuiſceret: </s>
  <s xml:id="echoid-s8378" xml:space="preserve">quamuis enim aqua propter <lb/>ardentis corporis pinguedinem illi non adhæreret, flammam ta-<lb/>men atque igniculos opprimeret, quemadmodum illos opprimit <lb/>aggeſta terra. </s>
  <s xml:id="echoid-s8379" xml:space="preserve">Certè oleum, quo lucernarum flammæ aluntur, ſi <lb/>copiosè affundatur, extinguit flammam: </s>
  <s xml:id="echoid-s8380" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8381" xml:space="preserve">narrantem audiui <lb/>aliquando in domûs cuiuſdam incendio effuſum ex ſuperiore loco <lb/>ingentem olei cadum graſſantes flammas adcò compeſcuiſſe, vt <lb/>ſpatium daretur alijs præſidijs aduerſùs ignem adhibendis: </s>
  <s xml:id="echoid-s8382" xml:space="preserve">oppreſſa <lb/>quippe eſt ab ingenti olei copiâ flamma erumpens, cui, ſi illud <lb/>lentiùs inſtillatum fuiſſet, non modica incrementa dediſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s8383" xml:space="preserve">An <lb/>non cera accenſi ellychnij flammam nutrit? </s>
  <s xml:id="echoid-s8384" xml:space="preserve">eam tamen extinguit, <lb/>ſi cerei craſſitudini non reſpondeat ellychnium. </s>
  <s xml:id="echoid-s8385" xml:space="preserve">Obtulit neſcio <lb/>quis amico tres aut quatuor cereos cylindros, quorum diameter <lb/>tres tranſuerſos digitos æquabat, altitudo paulo maior; </s>
  <s xml:id="echoid-s8386" xml:space="preserve">at ellych-<lb/>nium, quale eſſe ſolet cereolis vix calamo ſcriptorio æqualibus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8387" xml:space="preserve">tantillo autem ellychnio cum videretur circumſtans cera poſſe in-<lb/>tegram noctem ſufficere alimentum flammæ, ſibi perſuadebat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8388" xml:space="preserve">amico, opportunos valdè futuros iter habenti, vt totâ nocte <lb/>lumen in hoſpitio haberet citrà omne periculum incendij, ſi cy-<lb/>lindrum accenſum in lateritio cubiculi pauimento ſtatueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s8389" xml:space="preserve">Rem <lb/>voluit amicus experiri, ſed poſt horas aliquot extinctum eſt lu-<lb/>men; </s>
  <s xml:id="echoid-s8390" xml:space="preserve">nec quidem id tentauit ſemel, ſed iterum, ac tertiò, pari <lb/>ſemper euentu: </s>
  <s xml:id="echoid-s8391" xml:space="preserve">quia videlicet flammula illa non poterat ceram <lb/>vſque ad cylindri nimis craſſi extremum marginem liquefacere; </s>
  <s xml:id="echoid-s8392" xml:space="preserve">ac <lb/>proinde ita abſumebatur cera, vt in ſcaphij morem excauare tur
<pb o="278" file="0290" n="290" rhead="Diſſertatio Nona."/>
cylindrus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8393" xml:space="preserve">camque ſcaphij latera ambirent flammam, atque hæc <lb/>ſuo calore hinc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8394" xml:space="preserve">hinc plus ceræ liquaret, quàm poſſet exile el-<lb/>lychnium ſoluere in flammam, ſenſim liquata cera excreſcens <lb/>in ſcaphio, maximam ellychnij partem demerſam circumqua-<lb/>que obſidebat, atque imbuebat ſuo humore, nec erat igniculis <lb/>facultas ſe agitandi; </s>
  <s xml:id="echoid-s8395" xml:space="preserve">propterea flamma ita minuebatur, vt demum <lb/>periret.</s>
  <s xml:id="echoid-s8396" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8397" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8398" xml:space="preserve">Vno verbo, quoties igniculorum agitatio impeditur, <lb/>ignis extinguitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8399" xml:space="preserve">id quod non ſemper frigori tribuendum, quam-<lb/>uis hoc vim habeat conſtringendi, ac motum impediendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s8400" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea non aſſentior Flauiano apud Macrobium lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8401" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s8402" xml:space="preserve">Saturnalio-<lb/>rum dicenti, *Quid aceto frigidius, quod culpatum vinum eſt? </s>
  <s xml:id="echoid-s8403" xml:space="preserve">So-* <lb/>*lum enim hoc ex omnibus humoribus cr eſcentem flammam vio-* <lb/>*lenter extinguit, dum per frigus ſuum calorem vincit elementi.</s>
  <s xml:id="echoid-s8404" xml:space="preserve">* <lb/>Aceto ſiquidem flammam extingui validiùs, quàm aquâ, ad-<lb/>mitto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8405" xml:space="preserve">ad vſum comprimendi incendij ſeruatum ab Antiquis <lb/>acetum, manifeſtum eſt ex ff. </s>
  <s xml:id="echoid-s8406" xml:space="preserve">de penu legata l. </s>
  <s xml:id="echoid-s8407" xml:space="preserve">qui penum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8408" xml:space="preserve">vbi Vl-<lb/>pianus ait, *Penori acetum quoque cedere nemo dubitat, niſi extin-* <lb/>*guendi ignis cauſà fuerit paratum: </s>
  <s xml:id="echoid-s8409" xml:space="preserve">tunc enim eſui, potuique non fuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8410" xml:space="preserve">* <lb/>Non tamen continuò frigidum eſſe acetum permitto. </s>
  <s xml:id="echoid-s8411" xml:space="preserve">Scio pluri-<lb/>mos ex vino Spiritus euanuiſſe cum aceſceret, non tamen omni-<lb/>bus particulis inflammabilibus acetum caret, cum ex eo elici poſ-<lb/>ſit liquor æquè flagrans atque Spiritus vini; </s>
  <s xml:id="echoid-s8412" xml:space="preserve">ſi videlicet ex plum-<lb/>bo in calcem excocto extrahatur Sal ope aceti deſtillati: </s>
  <s xml:id="echoid-s8413" xml:space="preserve">quia enim <lb/>particulæ ſalinæ aceti vniuntur ſali ipſius plumbi, Spiritus vino-<lb/>ſi à Salium captiuitate liberantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8414" xml:space="preserve">ideoque ſi extractus plumbi Sal <lb/>in Retortâ vrgeatur igne, Spiritus vinoſus propellitur in Recipiens, <lb/>qui conflagrabit, ſicuti Spiritus è vino eductus. </s>
  <s xml:id="echoid-s8415" xml:space="preserve">Quare ex ipſius <lb/>aceti natura, non ex eius frigidâ qualitate petenda eſt vis compe-<lb/>ſcendi flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s8416" xml:space="preserve">quia videlicet auolantibus ex vino Spiritibus <lb/>atque Sulphureis particulis non paucis, particulæ Salinę præualen-<lb/>tes confluxerunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8417" xml:space="preserve">exaltatæ ſunt in aceto: </s>
  <s xml:id="echoid-s8418" xml:space="preserve">hoc autem corpori <lb/>ignito affuſum, in quo ſulphureæ particulæ agitantur, eatenus <lb/>flammam comprimit, quatenus aceti ſalinæ particulæ ſulphureis <lb/>ligni ardentis particulis commiſcentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8419" xml:space="preserve">vniuntur, earumque mo-<lb/>tum retardantes efficiunt, ne confertim erumpant, adeoque extin-<lb/>guitur flamma. </s>
  <s xml:id="echoid-s8420" xml:space="preserve">Eadem planè eſt ratio, cur acetum ſiue intus ſuſce-<lb/>ptum, ſiue extrinſecùs adhibitum refrigerare dicatur, compeſcendo
<pb o="279" file="0291" n="291" rhead="De Ignis extinctione."/>
motum ſulphurearum particularum in ſanguine, qui in flammatus <lb/>dicitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8421" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8422" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8423" xml:space="preserve">Quod ad flammam attinet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8424" xml:space="preserve">illud obſeruandum eſt, <lb/>quod aliquando contingit vehementi flammæ admoueri lucernam, <lb/>eamque accendi, ſed, dum retrahitur, extingui; </s>
  <s xml:id="echoid-s8425" xml:space="preserve">motus enim <lb/>accenſi vaporis concitatiſſrmus illud idem in lucernæ flammâ mi-<lb/>tiore operatur, quod aèr ipſe flatu agitatus efficeret, diſſipando <lb/>tenuiorem illam flammulam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8426" xml:space="preserve">Huc fortaſſe reuocauerit aliquis id, <lb/>quod non rarò, nec inutiliter vſurpatur, cùm in camino accenſa <lb/>fuligo incendium minitatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8427" xml:space="preserve">exploſo enim per camini tubum ſclo-<lb/>po extinguitur fuliginis flamma, quæ diſijcitur à vehementi motu <lb/>vaporis nitro ſulphurei ex pyrij pulueris accenſione. </s>
  <s xml:id="echoid-s8428" xml:space="preserve">Quare in-<lb/>firma eſt ſimilitudo, qua Pelagius vtebatur ad arguendum S. </s>
  <s xml:id="echoid-s8429" xml:space="preserve">Au-<lb/>guſtinum, qui docuerat, aliquando Deum permittere grauibus <lb/>peccatis pollui ſuperbos ad eorum ſuperbiam retundendam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8430" xml:space="preserve">ſa-<lb/>nandam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8431" xml:space="preserve">*Quid ampliùs dicam,* aiebat Pelagius, *niſi quia credi* <lb/>*poteſt, quod ignes ignibus extinguuntur, ſi credi poteſt, quòd pec-* <lb/>*catis peccata curentur?</s>
  <s xml:id="echoid-s8432" xml:space="preserve">* Cui reſpondet S. </s>
  <s xml:id="echoid-s8433" xml:space="preserve">Doctor lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8434" xml:space="preserve">de Natura <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8435" xml:space="preserve">Gratia cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8436" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s8437" xml:space="preserve">*Quod ſi ignes extinguere quiſquam non poteſt* <lb/>*ignibus, ſed tamen poſſunt, vt docui, dolores curari doloribus,* <lb/>*poßunt etiam, ſi quærat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8438" xml:space="preserve">diſcat, venenis venena depelli &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s8439" xml:space="preserve">* <lb/>*Nam, ſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8440" xml:space="preserve">aduertit aliquando calores febrium quibuſdam calo-* <lb/>*ribus Medicinalibus frangi, etiam ignes ignibus fortaſſe concedes* <lb/>*extingui.</s>
  <s xml:id="echoid-s8441" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8442" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8443" xml:space="preserve">Non pauca aliquando præter opinionem atqueid, quod <lb/>communiter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8444" xml:space="preserve">vt plurimum euenit, contingunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s8445" xml:space="preserve">flammam à <lb/>flammâ extingui paradoxum videtur, niſi ipſa flammæ natura <lb/>attendatur, quæ in vaporis accenſi motu conſiſtit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8446" xml:space="preserve">id verò, quod <lb/>minùs celeriter mouetur, à maiori &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8447" xml:space="preserve">longè concitatiori abripi, at-<lb/>que abſtrahi, quid habet portenti? </s>
  <s xml:id="echoid-s8448" xml:space="preserve">ideò flammam ab lucernæ el-<lb/>lychnio abſtrahi à maiore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8449" xml:space="preserve">concitatiore flammâ ex accenſis ſar-<lb/>mentis prodeunte, non eſt mirandum.</s>
  <s xml:id="echoid-s8450" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8451" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8452" xml:space="preserve">Semper quidem ipſa rerum natura attentè perpendenda <lb/>eſt, ſed multò certè accuratiùs, vbi de Igne agitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8453" xml:space="preserve">neque enim, <lb/>qui ex particularum diſſolutione oriuntur effectus, ritè explicari <lb/>poſſunt, niſi natura, quæ in illarum complexione conſiſtebat, <lb/>inſpiciatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8454" xml:space="preserve">Hinc quia alia eſt lapidis, alia ligni textura, fieri p o-<lb/>teſt, vt ardeat lapis bituminoſis particulis imbutus, ardeat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8455" xml:space="preserve">li-
<pb o="280" file="0292" n="292" rhead="Diſſertatio Nona."/>
gneus carbo, ſed hunc magis accendat follium flatus, illum ex-<lb/>tinguat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8456" xml:space="preserve">quia ſcilicet flatus in raro carbone propellit igniculos cę-<lb/>teroqui erupturos, vt ſubeant alios atque alios carbonis poros; </s>
  <s xml:id="echoid-s8457" xml:space="preserve">at <lb/>in ſpiſſâ lapidis texturâ, igniculi in ſuperſicie agitati nequeunt <lb/>à flatu in interiores partes impelli, ſed potiùs exſufflantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8458" xml:space="preserve">Sic <lb/>apud Ariſtotelem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8459" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s8460" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8461" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s8462" xml:space="preserve">I I O. </s>
  <s xml:id="echoid-s8463" xml:space="preserve">legimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s8464" xml:space="preserve">*Scyta-* <lb/>*rum Medorumque regio eſt, Thracia nomine, quam fluuius, cui* <lb/>*Ponti nomenclatura extat, inundare proditur, in quo lapides ar-* <lb/>*dentes deferuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8465" xml:space="preserve">verùm ligneis carbonibus contrarium effectum* <lb/>*conſequuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8466" xml:space="preserve">etenim follibus excitati quam citiſſimè extinguun-* <lb/>*tur, aquâ autem reſperſire fulgent, pulchriorique flammâ fla-* <lb/>*grant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8467" xml:space="preserve">Cæterùm cum comburuntnr, flagitioſam grauemque olentiam* <lb/>*bitumini proximam efficiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s8468" xml:space="preserve">qua de re reptilia eâ in regione bis ar-* <lb/>*dentibus degere nequeunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8469" xml:space="preserve">*</s>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div23" type="section" level="1" n="20">
<head xml:id="echoid-head52" xml:space="preserve">*DISSERTATIO DECIMA.*</head>
<head xml:id="echoid-head53" style="it" xml:space="preserve">De Cineribus.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8470" xml:space="preserve">GRad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8471" xml:space="preserve">Poſt heſternam de Ignis extinctione diſſertationem, de <lb/>Cineribus diſputandum videretur, nam ex Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8472" xml:space="preserve">4. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8473" xml:space="preserve">Meteor.</s>
  <s xml:id="echoid-s8474" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s8475" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8476" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8477" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8478" xml:space="preserve">*Combuſtibilia videntur eße, quæcunque cor-* <lb/>*porum in cinerem dißoluuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8479" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8480" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8481" xml:space="preserve">Ita ſanè; </s>
  <s xml:id="echoid-s8482" xml:space="preserve">ſed non viciſſim quęcunque comburuntur, in <lb/>cineres rediguntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8483" xml:space="preserve">vritur enim in fornace figulinâ ollæ incluſum <lb/>Cornu Cerui vſque ad albedinem, non tamen cinefactum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8484" xml:space="preserve">ca-<lb/>lens adhuc in conueniente liquore extinguitur, ac poſtea teritur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8485" xml:space="preserve">In cinerem autem diſſoluitur id, quod comburitur, quando om-<lb/>nis humor, quo partes cohærebant, igne abſumitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8486" xml:space="preserve">ſiuè id <lb/>contingat, quia res nuda igni obijcitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8487" xml:space="preserve">quicquid eſt volatile, <lb/>in auras elabitur, ſiuè quia materia in vaſe clauſo igneſcens com-<lb/>buritur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8488" xml:space="preserve">quædam volatiles particulæ cum fixis retinentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8489" xml:space="preserve"><lb/>figuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8490" xml:space="preserve">Quamuis verò Calcinatio à Geber definiatur rei per <lb/>ignem pulueriſatio per priuationem humiditatis partes coniun-<lb/>gentis, videtur tamen Calx à Cinere diſtinguenda; </s>
  <s xml:id="echoid-s8491" xml:space="preserve">quæ enim <lb/>per ſe non ardent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8492" xml:space="preserve">duriorem habent compagem Lapideæ du-<lb/>ritiei ſimilem, cuiuſmodi ſunt teſte ouorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8493" xml:space="preserve">conchyliorum, <lb/>coralia, lapides in animalibus nati, metalla, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8494" xml:space="preserve">mineralia, hæc
<pb o="281" file="0293" n="293" rhead="De Cineribus."/>
propriè in Calcem rediguntur ab igne, plantæ verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8495" xml:space="preserve">animalia <lb/>in cineres. </s>
  <s xml:id="echoid-s8496" xml:space="preserve">Præterquam quod metalla aliqua in calcem redacta <lb/>ſæpè iterum ſuam in formam reducuntur, id quod cineribus non <lb/>accidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8497" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8498" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8499" xml:space="preserve">Cum hæc eadem mecum ipſe perpenderem (neſcio vtrùm <lb/>importunè, an opportunè) incidi in Solini caput 35. </s>
  <s xml:id="echoid-s8500" xml:space="preserve">ad finem, <lb/>vbi de quibuſdam in Britanniâ fontibus loquens ait, *Quibus fon-* <lb/>*tibus præſul eſt Mineruæ numen; </s>
  <s xml:id="echoid-s8501" xml:space="preserve">in cuius æde perpetui ignes nun-* <lb/>*quam caneſcunt in fauillas: </s>
  <s xml:id="echoid-s8502" xml:space="preserve">ſed vbi cinis contabuit, vertitur in* <lb/>*globos ſaxeos.</s>
  <s xml:id="echoid-s8503" xml:space="preserve">* Hæſi aliquandiu anceps, an ſatis Solini mentem <lb/>aſſequerer; </s>
  <s xml:id="echoid-s8504" xml:space="preserve">fauilla enim propriè eſt ſcintilla igne deſtituta, cuiuſ-<lb/>modi flammæ impetu egeri ſolet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8505" xml:space="preserve">videtur eſſe particula ligni <lb/>ſimul cum flammâ erumpens omnino accenſa, quæ dilabentibus <lb/>particulis ſulphureis atque pneumaticis illicò extinguitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8506" xml:space="preserve">re-<lb/>manet cinereus puluiſculus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8507" xml:space="preserve">quemadmodum etiam, quando ſtipes <lb/>ignitus ferro aut ligno teritur, emicant plurimæ ſcintillulæ, qua-<lb/>rum lux &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8508" xml:space="preserve">calor ſtatim euaneſcit, atque demum ſubſidunt de-<lb/>ſcendentes in aëre candidi puluiſculi. </s>
  <s xml:id="echoid-s8509" xml:space="preserve">De his fauillis locutum pu-<lb/>tabam Solinum, non autem intellexiſſe vniuerſim cineres etiam, <lb/>qui ex carbonum diſſolutione reliqui fiunt, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8510" xml:space="preserve">cineris conta-<lb/>beſcentis, quaſi quid ſit à fauillâ diſtinctum, mentionem fecit <lb/>Verùm niſi ignibus illis ita peculiarem fomitem tribuamus, vt cum <lb/>eius flammâ nullæ emicarent ſcintillæ, vix credibile eſt in nullas <lb/>deſijſſe fauillas: </s>
  <s xml:id="echoid-s8511" xml:space="preserve">de huiuſmodi verò peculiari ignium materiâ ni-<lb/>hil conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8512" xml:space="preserve">Porrò nihil eſt hìc fingendum affine igni illi, de quo <lb/>meminit Gyraldus Cambrenſis in Hyberniæ Topographiâ (vt eſt <lb/>apud Raynaudum in libro, qui inſcribitur Tituli ſpecialiter co-<lb/>lendi aliquem ſanctum præ alijs. </s>
  <s xml:id="echoid-s8513" xml:space="preserve">puncto 6.) </s>
  <s xml:id="echoid-s8514" xml:space="preserve">narrans ſeruari in Par-<lb/>thenone illius Inſulæ ignem perpetuum, quem vocant S. </s>
  <s xml:id="echoid-s8515" xml:space="preserve">Brigidæ, <lb/>à monialibus tantâ ſolicitudine curatum, vt ſemper adſit noctu <lb/>diuque vna, quæ excubet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8516" xml:space="preserve">igni fouendo ligna ſufficiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8517" xml:space="preserve">Con-<lb/>cluditur ignis virgeo ſepto orbiculari, intrà quod nullus mas in-<lb/>trat impunè. </s>
  <s xml:id="echoid-s8518" xml:space="preserve">Huic igitur igni, cùm, tot ſæculis, quot a S. </s>
  <s xml:id="echoid-s8519" xml:space="preserve">Brigi-<lb/>dâ ad Cambrenſisætatem iam decurrerant, tam multiplex ligno-<lb/>rum ſtrues ſit admota, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8520" xml:space="preserve">in eo conſumpta, *nunquam tamen ci-* <lb/>*nis excreuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8521" xml:space="preserve">* Quare Solini menti magis conſonum duxi, ſi verbo-<lb/>rum vim interpretarer, quaſi nunquam cinis ita excoqueretur, vt <lb/>demum caneſcens cineris ſpeciem retineret, ſed perpetui ignis ca-
<pb o="282" file="0294" n="294" rhead="Diſſertatio Decima."/>
lore coaleſceret in maſſulas lapideæ duritiei non abſimiles vitro; </s>
  <s xml:id="echoid-s8522" xml:space="preserve">ſic <lb/>enim, vt aliàs narraſſe me memini, in diuturno ac lento foeni in-<lb/>cendio, non niſi poſt quatuordecim dies deficiente materiâ reſtin-<lb/>cto, inuentæ ſunt cineribus immiſtæ maſſulæ quaſi vitreæ, quibus <lb/>peritus aurifex mihi notus feliciter vſus eſt tanquam Encauſto. </s>
  <s xml:id="echoid-s8523" xml:space="preserve">Id <lb/>quod cineri contabeſcenti congruere videtur, quaſi colliquefa-<lb/>cto: </s>
  <s xml:id="echoid-s8524" xml:space="preserve">nam etiam Sal tabeſcere dicitur à Catone de re ruſticâ, cum in <lb/>humorem diffunditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8525" xml:space="preserve">Poſtrema autem caloris operatio cenſetur <lb/>Vitrificatio.</s>
  <s xml:id="echoid-s8526" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8527" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8528" xml:space="preserve">Sententiæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8529" xml:space="preserve">opinionis tuæ particeps eſſe non renuo, ad-<lb/>mittens potuiſſe aliquatenus cineres illos in vitrum lapideſcere; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8530" xml:space="preserve">quamuis ægrè mihi perſuadeam cineres planè omnes aræ illius abijſ-<lb/>ſe in vitream naturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8531" xml:space="preserve">Verùm in focis noſtratibus inter prunas <lb/>non rarò obſeruamus maſſulas quaſdam, quæ præter immiſtos <lb/>igniculos mutuatâ ex proximis ignibus Luce nitentes accenſum <lb/>carbonem mentiuntur, ſeiunctæ verò, ſtatim euaneſcentibus lu-<lb/>cidis igniculis, pallentes exalbeſcunt, atque, friabiles cùm ſint, <lb/>deprehenduntur nil eſſe præter cineres humore aliquo ex lignis, <lb/>dum comburuntur, exſudante coagmentatos. </s>
  <s xml:id="echoid-s8532" xml:space="preserve">Fieri igitur potuit, <lb/>vt eiuſmodi lignorum genere ignis ille perpetuus aleretur, ex qui-<lb/>bus in ſubiectos cineres ſuccus quidam manaret, qui illos ſuâ te-<lb/>nuitate peruadens, ſecumque deferens ſulphureas aliquas parti-<lb/>culas, ita complecteretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8533" xml:space="preserve">conglutinaret, vt, quemadmodum <lb/>in fornace lateres &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8534" xml:space="preserve">fictilia vaſa, excocti dureſcerent in lapideam <lb/>naturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8535" xml:space="preserve">Simile quid fortaſſe dici poſſet de cineribus, quos ven-<lb/>tus agitare nequeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s8536" xml:space="preserve">Liuius ſiquidem Decad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8537" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8538" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8539" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s8540" xml:space="preserve">poſt princip. </s>
  <s xml:id="echoid-s8541" xml:space="preserve"><lb/>de templo Iunonis Laciniæ loquens ait, *Fama est aram eſſe in* <lb/>*vestibulo templi, cuius cinerem nullus vnquam moueat ventus.</s>
  <s xml:id="echoid-s8542" xml:space="preserve">* <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8543" xml:space="preserve">Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8544" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8545" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8546" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s8547" xml:space="preserve">*In Laciniæ Iunonis arâ ſub dio ſitâ ci-* <lb/>*nerem immobilem eſse, perflantibus vndique procellis:</s>
  <s xml:id="echoid-s8548" xml:space="preserve">* id quod <lb/>inter Naturæ miracula recenſet Valer. </s>
  <s xml:id="echoid-s8549" xml:space="preserve">Max lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8550" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s8551" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8552" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s8553" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s8554" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s8555" xml:space="preserve">in <lb/>externis, dicens, *Quapropter Crotonæ in templo Iunonis Laciniæ* <lb/>*aram, adomnes ventos immobili cinere, donauerit potiſſimùm.</s>
  <s xml:id="echoid-s8556" xml:space="preserve">* <lb/>Neque enim admodum incredibile videtur potuiſſe ex eo lapide <lb/>aram conſtrui, qui, vi caloris, tenuem vaporem exhalaret, <lb/>iſque bibulos cineres imbuens ita demum complecteretur, vt quaſi <lb/>moles vna conſiſteret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8557" xml:space="preserve">quemadmodum farinæ contingeret, <lb/>quam in vaſe expoſitam nocturnus ros, aut humens nebu-
<pb o="283" file="0295" n="295" rhead="De Cineribus."/>
la vberiùs perfudiſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s8558" xml:space="preserve">Sic antelucanos viatores puluis non <lb/>vexat, quem auræ, aut pedum motus excitare nequit adhuc <lb/>rore imbutum.</s>
  <s xml:id="echoid-s8559" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8560" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8561" xml:space="preserve">Scriptoribus fidem temerè abrogare iniquum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8562" xml:space="preserve">valdè <lb/>tamen operoſum, ſingulas eorum narrationes cum Philoſophiæ <lb/>placitis tam aptè conciliare, vt cum ſimilitudine veri conſentiant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8563" xml:space="preserve">Saxeos illos globos ex contabeſcente cinere genitos ſi quis ſub aſ-<lb/>pectum noſtrum ſubijceret, aliquidne ſit vitro, an coctis fictilibus <lb/>cognatum, faciliùs dijudicare poſſemus: </s>
  <s xml:id="echoid-s8564" xml:space="preserve">nunc verò nullâ conie-<lb/>cturâ res deſiniri poteſt, ſed in medio relinquenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s8565" xml:space="preserve">Quamquam <lb/>non deſint, qui ollarum fictilium atque laterum coctionem Vitri-<lb/>ficationi affinem exiſtiment, adeoque res perinde ſe habeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8566" xml:space="preserve">Du-<lb/>bitauerit fortaſſe quiſpiam, noſtrorum hyalurgorum fornaces tam <lb/>valido igne redundantes contemplatus, an ſolo igne, qui in arâ <lb/>arderet (vtique non adeò vehementem fuiſſe credibile eſt) po-<lb/>tuerit materia cinerum fluere in vitream naturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s8567" xml:space="preserve">Sed ſi Plinio <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8568" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s8569" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8570" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s8571" xml:space="preserve">vitri originem deſcribenti fidem adhibemus, non <lb/>opus eſt vehementiſſimo fornacis calore, ſiquidem *fama eſt, ap-* <lb/>*pulſâ naue* (ad oſtia fluminis Beli iuxta Ptolemaidem Coloniam in <lb/>mare perfluentis) *mercatorum nitri, cùm ſparſi per Litus epulas* <lb/>*pararent, nec eſſet cortinis attollendis lapidum occaſio, glebas* <lb/>*nitri è naue ſubdidiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s8572" xml:space="preserve">Quibus accenſis permiſtâ arenâ litoris,* <lb/>*translucentes nobilis liquoris fluxiſſe riuos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8573" xml:space="preserve">banc fuiſſe origi-* <lb/>*nem vitri.</s>
  <s xml:id="echoid-s8574" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8575" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8576" xml:space="preserve">Maiorem, ſiuè mìnorem ìgnìs vìm requìri ad conflan-<lb/>dum vitrum, pendet ex eo, quod ſales &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8577" xml:space="preserve">arena, quibus illud con-<lb/>ſtat, faciliùs aut difficiliùs calore ſoluantur, ac liqueſcant, <lb/>atque demum minimæ Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8578" xml:space="preserve">terræ particulæ commiſcean-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8579" xml:space="preserve">Plurimum autem ad arenæ ſolutionem confert præter <lb/>ignem ipſa ſalis natura, qui ſuo motu particulas arenæ ſe-<lb/>iungit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8580" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8581" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8582" xml:space="preserve">Ex eodem Plinio vìs ìſta Salis colligitur, nam Belus <lb/>amnis *limoſus, vado profundus, non niſi refuſo mari arenas fa-* <lb/>*tetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8583" xml:space="preserve">fluctibus enim volutatæ niteſcunt, detritis ſordibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s8584" xml:space="preserve">Nunc* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8585" xml:space="preserve">à marino creduntur aſtringi morſu, non priùs vtiles. </s>
  <s xml:id="echoid-s8586" xml:space="preserve">Quingen-* <lb/>*torum eſt paſſuum, non amplius, litoris ſpatium; </s>
  <s xml:id="echoid-s8587" xml:space="preserve">idque tantùm* <lb/>*multa per ſæcula gignendo fuit vitro.</s>
  <s xml:id="echoid-s8588" xml:space="preserve">* Videtur ſcilicet marinus <lb/>ſal arenis limo liberatis adhærens eas reddidiſſe faciliùs ſolubiles,
<pb o="284" file="0296" n="296" rhead="Diſſertatio Decima"/>
cum priùs non eſſent admodum vtiles. </s>
  <s xml:id="echoid-s8589" xml:space="preserve">An verò quodcunque are-<lb/>næ genus aptum ſit, vt vi caloris demum fluat in vitrum additis <lb/>ſalibus, non eſt nobis diſputandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s8590" xml:space="preserve">certè non omne ſaxorum ge-<lb/>nus contunditur ab artificibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8591" xml:space="preserve">in minutum ſabulum conteri-<lb/>tur, vt addito nitro, aut ſale foſſili, aut marino, aut cineribus <lb/>herbæ Anthyllidis combuſtæ, alteriuſue herbæ ſalſæ, aut alio <lb/>etiam cinere ex combuſtis arboribus, confletur vitrum; </s>
  <s xml:id="echoid-s8592" xml:space="preserve">neque enim <lb/>lapides omnes æquè apti ſunt, vt liqueſcant, atque in minimas par-<lb/>ticulas diſſoluantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8593" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8594" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8595" xml:space="preserve">Audiui dubitantes, vtrùm dicendum ſit tam ſales, quàm <lb/>arenam liqueſcere, an verò ſolas arenas, quarum ſolutionem iu-<lb/>uent admiſti ſales, an demum tantummodo ſales ipſi liquefiant, <lb/>ijſque per minima commiſceantur particulæ ſaxorum comminu-<lb/>torum, quæ ſi candida fuerint, atque ad perſpicuitatem <lb/>accedant (vt microſcopio deprehenduntur) vitrum reddant <lb/>elegantius, vbi refrixerint ſales, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8596" xml:space="preserve">coaleſcentes obdurue-<lb/>rint.</s>
  <s xml:id="echoid-s8597" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8598" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8599" xml:space="preserve">Lapides, atque ſaxa, an ex terrâ potiſſimum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8600" xml:space="preserve">ſale <lb/>conſtent, non videtur poſſe in dubium reuocari; </s>
  <s xml:id="echoid-s8601" xml:space="preserve">terrâ enim abun-<lb/>dare ita manifeſtum eſt, vt ſi quis terram ſaxis inficietur, terram <lb/>ab omni corpore mixto releget, neceſſe ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8602" xml:space="preserve">Salem autem in ſaxis <lb/>ineſſe, ſatis indicat Calx, in quam excoquuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8603" xml:space="preserve">Porrò arenæ, <lb/>quæ ad conflandum vitrum adhibentur, non ſunt particulæ limi, <lb/>ſed prorſus ſaxeam habent naturam, commiſtum cum terrâ ſalem <lb/>continentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s8604" xml:space="preserve">propterea, eſto, terram præcisè ſi ſpectes, ſaxa li-<lb/>queſieri nequeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8605" xml:space="preserve">ſluere, ratione tamen admiſti ſalis illa li-<lb/>queſcere poſſent, niſi ſalis copiam terra ſuperaret; </s>
  <s xml:id="echoid-s8606" xml:space="preserve">ideò aut ni-<lb/>trum, aut aliud ſalis genus additur, vt multo ſale vi ignis maxi-<lb/>mè agitato attenuentur terreæ particulæ minutiſſimæ, atque cum <lb/>ſale ipſo commiſceantur, ac demum frigeſcente materia ſales con-<lb/>creti terreas particulas nexu non ampliùs diſſolubili commiſtas <lb/>contineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8607" xml:space="preserve">Tribuendam verò ipſis Salibus facultatem concreſcen-<lb/>di, manifeſtum facit apud Chymiſtas Chryſtalliſatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s8608" xml:space="preserve">Quapro-<lb/>pter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8609" xml:space="preserve">arenæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8610" xml:space="preserve">Sales ſoluuntur, atque confluunt in vitrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8611" xml:space="preserve">At <lb/>fictilia vaſa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8612" xml:space="preserve">lateres in fornace obdureſcunt, non idcirco tan-<lb/>tum, quia vi caloris ſuperuacuus humor abit in fumum, ſed quia <lb/>tam ſales cretæ ingeniti, autſaltem arenis, quæ cum argillâ per-<lb/>miſcentur, quàm qui ex ligno combuſto erumpunt, ita terreis
<pb o="285" file="0297" n="297" rhead="De Cineribus."/>
particulis exquiſitè commiſti vniuntur, vt illas arctiùs apprehen-<lb/>dant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8613" xml:space="preserve">Sin autem nimis vehemens fuerit calor, præſertim ex lignis <lb/>quernis, non rarò, ob nimiam ſalium copiam, contingit ficti-<lb/>les ollas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8614" xml:space="preserve">lateres euadere in fornace flexiles quaſi vitrum, immò <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8615" xml:space="preserve">aliquando à formâ, quam figulus dederat, deficientes in <lb/>maſſam confluere: </s>
  <s xml:id="echoid-s8616" xml:space="preserve">plurimum enim ſalis in ligno querno exiſtere <lb/>indicat tum eius pondus atque durities, tum acidus ſpiritus, qui ex <lb/>illo in ſcobem comminuto educitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8617" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8618" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8619" xml:space="preserve">Certè arenam luto grauiorem eſſe, nemini dubium eſt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8620" xml:space="preserve">nam vbi primùm rapidus torrentis, aut fluuij, arenâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8621" xml:space="preserve">Limo in-<lb/>quinati, motus à celeritate in tarditatem deſciuerit, arenam <lb/>aqua dimittit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8622" xml:space="preserve">deinde imminutâ adhuc velocitate, limum in <lb/>ſubiecto alueo ponit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8623" xml:space="preserve">Immò ex Diuinis literis grauitas quædam <lb/>præcipua tribuitur arenæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s8624" xml:space="preserve">Sic Salomon Prou. </s>
  <s xml:id="echoid-s8625" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s8626" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8627" xml:space="preserve">ait, *Graue eſt* <lb/>*ſaxum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8628" xml:space="preserve">oneroſa arena: </s>
  <s xml:id="echoid-s8629" xml:space="preserve">ſed iraſtulti vtroque grauior.</s>
  <s xml:id="echoid-s8630" xml:space="preserve">* Et Sira-<lb/>cides Eccleſiaſtici 22. </s>
  <s xml:id="echoid-s8631" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s8632" xml:space="preserve">*Arenam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8633" xml:space="preserve">Salem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8634" xml:space="preserve">maſſam ferri fa-* <lb/>*ciliùs eſt ferre, quàm bominem imprudentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8635" xml:space="preserve">fatuum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8636" xml:space="preserve">im-* <lb/>*pium.</s>
  <s xml:id="echoid-s8637" xml:space="preserve">* Iob verò calamitatis, quam patiebatur, grauitatem exag-<lb/>gerans, non cum arenâ quacunque, ſed cum arenâ maris illam <lb/>comparauit, vtpote grauiore; </s>
  <s xml:id="echoid-s8638" xml:space="preserve">*quaſi arena maris,* inquit cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8639" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s8640" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8641" xml:space="preserve"><lb/>*bæc grauior appareret;</s>
  <s xml:id="echoid-s8642" xml:space="preserve">* marinus quippe Sal arenæ grauitatem au-<lb/>get illi adhærens: </s>
  <s xml:id="echoid-s8643" xml:space="preserve">quam ſalis adhæſionem vltro fatentur cæmen-<lb/>tarij marinam arenam reijcientes in ædium ſtructurâ vt minùs <lb/>aptam, quæ cum calce commiſceatur, niſi neceſſitas ſuadeat illâ <lb/>vtendum, poſtquam aquâ dulci, ſi hæc ſuppetat, fuerit dili-<lb/>genter abluta: </s>
  <s xml:id="echoid-s8644" xml:space="preserve">ſal quippe ille ex humido aëris vapore facilè lique-<lb/>ſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8645" xml:space="preserve">parietis tectorium humore inficit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8646" xml:space="preserve">Hinc Vitruuius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8647" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8648" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8649" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s8650" xml:space="preserve">de arenâ ex marino litore deſumptâ loquens ait, *ea in ſtru-* <lb/>*cturis hæc habet vitia, quod difficulter ſicceſcit, neque, vbi ſit,* <lb/>*onerari ſe continenter paries patitur, niſi intermiſſionibus re-* <lb/>*quieſcat, neque concamerationes recipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8651" xml:space="preserve">Marina autem hoc am-* <lb/>*plius, quod etiam parietes, cum in his tectoria facta fuerint, re-* <lb/>*mittentes ſalſuginem, ea diſſoluunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8652" xml:space="preserve">* Hanc autem maiorem præ <lb/>ſimplici terrâ arenæ grauitatem, ſi ſuas illa in partes tribuatur, at-<lb/>que ſoluatur, ſali adſcribendam ego pariter exiſtimo; </s>
  <s xml:id="echoid-s8653" xml:space="preserve">atque adeò, ſi <lb/>vitrum cum fictili quocunque comparetur, grauius eſſe ſecundùm <lb/>ſpeciem eatenus dicerem, quatenus pro ratâ portione plus terræ <lb/>ineſt in fictili, plus ſalis in vitro.</s>
  <s xml:id="echoid-s8654" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="286" file="0298" n="298" rhead="Diſſertatio Decima."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8655" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8656" xml:space="preserve">Ea corpora dura, cuiuſmodi ſunt metalla, quæ vi calo-<lb/>ris colliquefiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8657" xml:space="preserve">iterum frigeſcentia concreſcunt, atque ſoli-<lb/>dantur, ab ijs corporibus pariter duris, cuiuſmodi ſunt ſaxa, <lb/>quæ ſoluuntur quidem ab igne, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8658" xml:space="preserve">in calcem excoquuntur, ſed <lb/>non liqueſcunt, aut mollitudinem accipiunt, neque iterum con-<lb/>creſcunt, hoc diſtare videntur (quantum ad rem præſentem per-<lb/>tinere arbitror) quod illa, ſcilicet metalla, multum habent ſa-<lb/>lis cum terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8659" xml:space="preserve">Sulphure, aquâ, atque Spiritibus probè ſubacti; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8660" xml:space="preserve">dumque metallum in minutiſſimas particulas, quaſi adactis cuneis <lb/>ab igne ſoluitur, manet quidem adhuc exquiſita illa principio-<lb/>rum componentium permiſtio, ſed intercurrentibus igniculis agi-<lb/>tati ſales dum commouentur, atque valido, quamuis lento, im-<lb/>petu omnia commiſcentes, magiſque, quoad eius fieri poſſit, at-<lb/>tenuantes, arctiùs reliqua principia complectuntur, aut fluidum, <lb/>aut ſaltem molle metallum efficiunt, adeò vt particulæ minùs ex-<lb/>quiſitè compactæ in ſcoriam, aut recrementa facilè ſeparabilia <lb/>abeant (vt obſeruare eſt in ſtricturis ferri, quando illud adhuc, <lb/>ignitum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8661" xml:space="preserve">molle fabrorum malleis ſuper incude tunditur) receden-<lb/>tibus vero ſenſim igniculis in vſtrinâ conceptis, demum ceſſat ex-<lb/>trinſecùs impreſſa agitatio, atque ad natiuam duritiem redit me-<lb/>tallum compactione partium, dum ſales potiſſimùm cohæreſcunt <lb/>inter ſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8662" xml:space="preserve">alij alios apprehendentes continuantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8663" xml:space="preserve">At non idem <lb/>ſaxis communiter accidit, in quibus terra ſuperat, neque tam ar-<lb/>ctis vinculis ſales cum coeteris principijs colligantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8664" xml:space="preserve">propterea <lb/>dum ignis in ſaxa ſæuit, partes illorum diſſoluit perinde ferè, atque <lb/>cum lignum comburitur, niſi quod ex ſaxis Calx, ex lignis Cinis <lb/>relinquitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8665" xml:space="preserve">niſi fortaſſe Calcem, ſaxorum cinerem ſed tenuio-<lb/>rem, dicere placuerit, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8666" xml:space="preserve">ignem exigit vehementiorem, quàm <lb/>vt in Cinerem abeant ligna, quorum textura infirmior eſt, quam <lb/>ſaxorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8667" xml:space="preserve">Aliqua tamen ſaxa liquere poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8668" xml:space="preserve">*liqueſcit autem la-* <lb/>*pis Pyrimachus, vt stillet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8669" xml:space="preserve">fluat,* ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8670" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s8671" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s8672" xml:space="preserve"><lb/>ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s8673" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8674" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8675" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8676" xml:space="preserve">qui valdè affinis eſt ſaxis, quibus vitrorum opifices <lb/>vtuntur, eſt enim albus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8677" xml:space="preserve">lucidus.</s>
  <s xml:id="echoid-s8678" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8679" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8680" xml:space="preserve">Facultatem illam liqueſcendi, atque iterum concreſcen-<lb/>di, exſalibus oriri docet ipſa vitri natura, quando ipſi per ſe ci-<lb/>neres abeunt in vitrum, eò autem faciliùs, quo magis ſale abun-<lb/>dant; </s>
  <s xml:id="echoid-s8681" xml:space="preserve">aptiſſimum enim eſſe cinerem Sodæ, quem vocant Arabes <lb/>Kali, ex combuſtâ herbâ ſalſâ, quam Valentini Regni ora mari-
<pb o="287" file="0299" n="299" rhead="De Cineribus."/>
tima magnâ copia profert, quotidiana experientia teſtatur hya-<lb/>lurgorum: </s>
  <s xml:id="echoid-s8682" xml:space="preserve">ex quo cinere ſi quis ſalem eduxerit affuſâ aquâ mace-<lb/>rato, aut in lixiuium excocto, quod reliquum ſubſidit, ineptum eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8683" xml:space="preserve">Quantum autem ſalis in herbâ illâ (vtrùm ad Anthyllida Dioſcori-<lb/>dis referenda ſit, non diſputo) deprehendatur, argumento eſt, quod <lb/>paſtores inopiâ ſalis laborantes eam Soli expoſitam exſiccant, at-<lb/>que in puluerem contritam ſalis loco adhibent.</s>
  <s xml:id="echoid-s8684" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8685" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8686" xml:space="preserve">In cineribus ſalem ineſſe vel ipſi barbari montium incolæ <lb/>apud Sinas nôrunt, de quibus ab Authore Sinico Scriptum refert <lb/>Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s8687" xml:space="preserve">151. </s>
  <s xml:id="echoid-s8688" xml:space="preserve">in XIV Prouinciâ Queicheu, *ſunt quidem* <lb/>*barbari, ſed ſimplices, ac ruſticè comes; </s>
  <s xml:id="echoid-s8689" xml:space="preserve">ſale carent, cuius loco herbæ* <lb/>*Kiue exuſtæ cineres adbibent.</s>
  <s xml:id="echoid-s8690" xml:space="preserve">* An autem cineres edulijs commi-<lb/>ſceant, an verò illos excoquant, vt ſalſa ſiat aqua ad parandos <lb/>cibos, incertum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8691" xml:space="preserve">fieri enim poteſt, vt cineres illi inſuaues non <lb/>ſint, neque ciborum ſaporem corrumpant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8692" xml:space="preserve">quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s8693" xml:space="preserve">ſi cinerem etiam <lb/>non reſpuant tanquam medicamentum? </s>
  <s xml:id="echoid-s8694" xml:space="preserve">cum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8695" xml:space="preserve">antiquis Roma-<lb/>nis cinerem in potu aſſumere, viſa fuerit res minimè abſurda, te-<lb/>ſte Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8696" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s8697" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8698" xml:space="preserve">27.</s>
  <s xml:id="echoid-s8699" xml:space="preserve">, vbi de Ignis medicinis loquens ait, <lb/>*Ad conuulſa viſcera, autcontuſa, ut M. </s>
  <s xml:id="echoid-s8700" xml:space="preserve">Varro author est, ipſis* <lb/>*enim uerbis eius utar, Lix cinis eſt, inquit, foci: </s>
  <s xml:id="echoid-s8701" xml:space="preserve">inde enim cinis* <lb/>*luxatis potus medetur, ut licet uidere, gladiatores, cum deluſe-* <lb/>*rint, hac iuuari potione.</s>
  <s xml:id="echoid-s8702" xml:space="preserve">* Memini etiam à Mizaldo centur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8703" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s8704" xml:space="preserve">nu. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8705" xml:space="preserve">75. </s>
  <s xml:id="echoid-s8706" xml:space="preserve">traditum, vaccarum vngulas ex prioribus pedibus abſtractas, <lb/>crematas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8707" xml:space="preserve">in ſubtiliſſimum puluerem redactas, lac nutricibus <lb/>augere, ſi illis exhibeantur in iuſculo, vino, vel liquore alio ido-<lb/>neo. </s>
  <s xml:id="echoid-s8708" xml:space="preserve">Ex quibus liquet ita in a liquibus cineribus admiſtam eſſe ter-<lb/>ram, vt abſque incommodo aſſumi poſſint cum cibo, aut potu: </s>
  <s xml:id="echoid-s8709" xml:space="preserve">eſto <lb/>alij cineres ſint inepti.</s>
  <s xml:id="echoid-s8710" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8711" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8712" xml:space="preserve">Non omnium vtique cinerum eadem eſt ratio; </s>
  <s xml:id="echoid-s8713" xml:space="preserve">pro Natu-<lb/>râ ſiquidem corporis, quod combuſtum in cineres deſijt, alia eſt <lb/>ijs, atque alia vis efficiendi, cum non eiuſdem generis ſint ſales, <lb/>ex quibus diuerſæ naturæ componuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8714" xml:space="preserve">in cineribus autem potiſ-<lb/>ſima efficacitas ſali tribuenda videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8715" xml:space="preserve">quandoquidem conſtat edu-<lb/>cto ex cineribus ſale reſiduam ſieri terram, vt plurimum, infirmam, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8716" xml:space="preserve">parum vtilem; </s>
  <s xml:id="echoid-s8717" xml:space="preserve">quamquam non ſemper omnes omnino particu-<lb/>læ ſalinæ ita extrahantur, vt remaneat terra prorſus ſincera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8718" xml:space="preserve"><lb/>omnis expers Salis. </s>
  <s xml:id="echoid-s8719" xml:space="preserve">Quare cineres aliqui plus habent terræ admi-<lb/>ſtum, alij minus, qua retunditur ſalis vigor, quandiu illi permi-
<pb o="288" file="0300" n="300" rhead="Diſſertatio Decima"/>
ſcetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8720" xml:space="preserve">maximè ſi non fuerint penitus vi ignis abſtracta alia prin-<lb/>cipia, quę Corpus miſtum conſtituebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8721" xml:space="preserve">Quod ſi cineres aliqui <lb/>ſint excocti adeò, vt partes ſulphureæ ferè omnes abierint, neque <lb/>iam vllo nexu ſales reliqui iungantur cum terrâ, cui commiſcen-<lb/>tur, ſed ab eâ facilè ſeparabiles ſint, ex his faciliùs lixiuium con-<lb/>ficitur affuſâ aquâ, quæ ſale imbuitur, etiamſi frigida ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8722" xml:space="preserve">quam-<lb/>uis multo plus extrahat ſalis, ſi feruens fuerit, nam igniculis cum <lb/>aquâ penetrantibus cinereos puluiſculos aqueæ particulæ ſalibus <lb/>vniuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8723" xml:space="preserve">ſecum rapiunt particulas ſalinas, quas frigida non <lb/>potuiſſet inde auellere, ſaltem tam breui tempore. </s>
  <s xml:id="echoid-s8724" xml:space="preserve">Hinc pluri-<lb/>mum intereſt in foco cineres diu manſiſſe, quo meliùs noui ignis <lb/>calore excoquantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8725" xml:space="preserve">ſales aliorum principiorum conſortio pri-<lb/>uentur, vt faciliùs affuſæ aquæ iungantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8726" xml:space="preserve">alioquin ex recentibus <lb/>cineribus (niſi fortè ex ingenti aliquo igne calcariæ aut laterariæ <lb/>fornacis reliqui fiant) parùm efficax lixiuium paratur, cum <lb/>exiguæ tantùm ſalis particulæ ſoluantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8727" xml:space="preserve">contra verò ex ci-<lb/>nere probè excocto plurimum ſalis longâ maceratione au <lb/>ebullitione educitur, ideoque valdè acre lixiuium paratur.</s>
  <s xml:id="echoid-s8728" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8729" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8730" xml:space="preserve">Humore aqueo ſalem ſolui notiſſimum eſt, huncque ſo-<lb/>lutum educi ex cineribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s8731" xml:space="preserve">Id quod viſus eſt obſeruâſſe olim Any-<lb/>ſis cœcus Rex Ægypti apud Herodotum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8732" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8733" xml:space="preserve">, qui, Sabaco cum <lb/>magnâ Æthiopum manu excurrente in Ægyptum, fugâ ſe in <lb/>paluſtria proripuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8734" xml:space="preserve">quinquaginta annos) quandiu Sabacus <lb/>Ægyptum obtinuit) habitauit Inſulam *cinere atque humo ag-* <lb/>*geſtâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s8735" xml:space="preserve">Nam ut quiſque Ægyptiorum iuſſus illuc ibat portans fru-* <lb/>*mentum, ei mandabat, ut clam Æthiope ad ſe dono etiam cine-* <lb/>*rem ferret:</s>
  <s xml:id="echoid-s8736" xml:space="preserve">* cui Inſulæ nomen eſt Elbo, decem omnino ſtadio-<lb/>rum magnitudinis. </s>
  <s xml:id="echoid-s8737" xml:space="preserve">Voluit ſcilicet paluſtris ſoli vitium purgare, <lb/>atque tellurem frugiferam reddere; </s>
  <s xml:id="echoid-s8738" xml:space="preserve">quemadmodum enim ſal car-<lb/>nibus, aut piſcibus aſperſus humori ſuperſluo adhæret, illum-<lb/>que attenuans in vaporem ſenſim abire cogit, eaque ratione <lb/>carnes aut piſces exſiccatos à putredine immunes reddit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8739" xml:space="preserve">ita <lb/>pariter cinerum ſal vliginoſi agri ſuperuacaneum humorem <lb/>diſſoluebat, atque addita ſicca cinerum terra imbuebatur <lb/>humore.</s>
  <s xml:id="echoid-s8740" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8741" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8742" xml:space="preserve">Oboeſas mulieres, quæ magna ex parte ſteriles ſunt, mo-<lb/>derato ſalis vſu in condimentis fœcundas euaſiſſe non ſemel audi-<lb/>ui; </s>
  <s xml:id="echoid-s8743" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8744" xml:space="preserve">ex Læuino Lemnio ſcripſit Mizaldus Memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s8745" xml:space="preserve">cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s8746" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8747" xml:space="preserve">nu. </s>
  <s xml:id="echoid-s8748" xml:space="preserve">66.</s>
  <s xml:id="echoid-s8749" xml:space="preserve">
<pb o="289" file="0301" n="301" rhead="De Cineribus."/>
ſteriles agros, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8750" xml:space="preserve">plus æquo paluſtres ac vliginoſos ſalis conſper-<lb/>ſu feraces factos fuiſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s8751" xml:space="preserve">ſale videlicet humorem nimium ſiue in <lb/>agris, ſiue in corporibus, abſumente.</s>
  <s xml:id="echoid-s8752" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8753" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8754" xml:space="preserve">Sed quanto ſale opus fuiſſet, vt opimum corporis habi-<lb/>tum ad gracilitatem adduceret duorum illorum, quos ex Nicolao <lb/>Neandro deſcribit Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s8755" xml:space="preserve">Riolanus fil. </s>
  <s xml:id="echoid-s8756" xml:space="preserve">Enchirid. </s>
  <s xml:id="echoid-s8757" xml:space="preserve">Anatom. </s>
  <s xml:id="echoid-s8758" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8759" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s8760" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8761" xml:space="preserve">4. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8762" xml:space="preserve">in Conſid. </s>
  <s xml:id="echoid-s8763" xml:space="preserve">Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s8764" xml:space="preserve">*Rabbi Eleazar, inquit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8765" xml:space="preserve">Rabbi Iſmæl babue-* <lb/>*runt ventres tam groſſos, ut, cum ſtarent erecti conuerſis facie-* <lb/>*bus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8766" xml:space="preserve">uentribus contiguis, duo ualidi boues potuerint inter eos* <lb/>*tranſire neutrum contingendo:</s>
  <s xml:id="echoid-s8767" xml:space="preserve">* aut Franciſci illius Erhardi, cuius <lb/>cadauer ex Epitaphio (quod Durlaci inueniri teſtatur Cruſius in <lb/>Annal. </s>
  <s xml:id="echoid-s8768" xml:space="preserve">Sueu. </s>
  <s xml:id="echoid-s8769" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s8770" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s8771" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8772" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s8773" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8774" xml:space="preserve">11.) </s>
  <s xml:id="echoid-s8775" xml:space="preserve">conſtat æquâſſe pondus <lb/>ſex centenariorum, hoc eſt vnciarum 9600, ſiue librarum <lb/>Romanarum octingentarum, tributis in ſingulas libras vn-<lb/>cijs 12.</s>
  <s xml:id="echoid-s8776" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8777" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8778" xml:space="preserve">Sui, ne putreſceret, animam ipſam pro ſale datam eſſe <lb/>dicebat Chryſippus apud Ciceronem de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8779" xml:space="preserve">In his, quos com-<lb/>memorâſti, non aliam ſalis energiam, quàm ne putreſcerent, <lb/>exhibuiſſe videtur anima. </s>
  <s xml:id="echoid-s8780" xml:space="preserve">Cœterùm ad fœcunditatem ſal pluri-<lb/>mum valet. </s>
  <s xml:id="echoid-s8781" xml:space="preserve">Scio equidem, Tyrannorum ædibus ſolo æquatis, <lb/>aream fuiſſe à Veteribus ſale conſperſam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8782" xml:space="preserve">deſtructam ab Abi-<lb/>melech vrbem Sichimorum Iudic.</s>
  <s xml:id="echoid-s8783" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s8784" xml:space="preserve">45. </s>
  <s xml:id="echoid-s8785" xml:space="preserve">*ita ut ſal in eâ diſpergeret,* <lb/>ad extinguendam eorum memoriam; </s>
  <s xml:id="echoid-s8786" xml:space="preserve">quaſiſalis nunquam rena-<lb/>ſcentis ſterilitatem ijs imprecarentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8787" xml:space="preserve">Verùm ita nimia ſalis co-<lb/>pia adurit germina, vt tamen ſi ille fuerit congruâ aquâ dilutus, <lb/>non modò ſterilitatem non inferat, ſed fœcunditatem maximè <lb/>conciliet. </s>
  <s xml:id="echoid-s8788" xml:space="preserve">Sic à Palmâ ſalſum ſolum diligi ſcripſit Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s8789" xml:space="preserve">13. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8790" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8791" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s8792" xml:space="preserve">adeò vt, *Vbinon eſt tale, ſalem aſpergant, non radicibus,* <lb/>*ſed paulo longiùs;</s>
  <s xml:id="echoid-s8793" xml:space="preserve">* cauentes nimirum, ne ad radìces veniat ſal, niſi <lb/>quem humor deferat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8794" xml:space="preserve">Oleæ pariter ſalſo ſolo gaudentes, ſi plu-<lb/>uia faueat, vberiorem prouentum ferunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8795" xml:space="preserve">immò quibuſdam fa-<lb/>miliare eſſe audiui oliueti fœcunditatem extimulare addito ſin-<lb/>gulis plantis triente modioli ſalis, atque affuſâ aquâ ſalſâ, tum <lb/>agro diligenter occato, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8796" xml:space="preserve">pluuiâ aquâ identidem inſperſo. </s>
  <s xml:id="echoid-s8797" xml:space="preserve"><lb/>Non igitur mirandum ex cineribus pingueſcere agros, plu-<lb/>uijs cinerum ſalem ſoluentibus, atque illo glebas imbuen-<lb/>tibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s8798" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8799" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8800" xml:space="preserve">Iuuat videlicet Salis calor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8801" xml:space="preserve">motus ad exquiſitiùs per-
<pb o="290" file="0302" n="302" rhead="Diſſertatio Decima"/>
miſcendas, vniendaſque cum humore cœteras particulas, quibus <lb/>planta alenda eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8802" xml:space="preserve">quæ propterea meliore ſucco abundans fru-<lb/>ctum præbet vberiorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s8803" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8804" xml:space="preserve">animalia ex cibo in <lb/>laudabilem chylum ſubacto ſaginantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8805" xml:space="preserve">Neque aliunde oriri pu-<lb/>to, quod foſſionibus fit terra fæcundior, niſi quia ſales extimæ fa-<lb/>ciei adhærentes, in ea conuerſione radicibus plantarum propiùs <lb/>admouentur, vt vnâ cum humore reliquæ particulæ extimulatæ <lb/>faciliùs ſe radicum meatibus inſinuent. </s>
  <s xml:id="echoid-s8806" xml:space="preserve">Hoc verò potiſſimùm præ-<lb/>ſtant pluuiæ diluentes conſperſum cinerem, cuius ſalem ſecum de-<lb/>uehentes terram penetrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s8807" xml:space="preserve">Nihil detraho meritæ laudis Virgilio <lb/>canenti lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8808" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s8809" xml:space="preserve">Georg. </s>
  <s xml:id="echoid-s8810" xml:space="preserve">Sæpè etiam ſteriles incendere profuit agros, <lb/>Atque leuem ſtipulam crepitantibus vrere flammis; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8811" xml:space="preserve">Siue indè occultas vires &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8812" xml:space="preserve">pabula terræ <lb/>Pinguia concipiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8813" xml:space="preserve">ſiue illis omne per ignem <lb/>Excoquitur vitium, atque exſudat inutilis humor: </s>
  <s xml:id="echoid-s8814" xml:space="preserve"><lb/>Seu plures calor ille vias, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8815" xml:space="preserve">cœca relaxat <lb/>Spiramenta, nouas veniat quà ſuccus in herbas; </s>
  <s xml:id="echoid-s8816" xml:space="preserve"><lb/>Seu durat magis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8817" xml:space="preserve">venas aſtringit hiantes, <lb/>Net tenues pluuiæ, rapidi-ue potentia Solis <lb/>Acrior, aut Boreæ penetrabile frigus adurat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8818" xml:space="preserve"><lb/>Præcipuam tamen fæcunditatis cauſam cineribus ex combuſtâ ſti-<lb/>pulâ relictis adſcribendam dicerem; </s>
  <s xml:id="echoid-s8819" xml:space="preserve">quicquid enim ſalis in ſtipulâ <lb/>eductum eſt ex agro, in eiuſdem ſinum recidit, pluuiâ illum ex <lb/>cineribus iterum extrahente. </s>
  <s xml:id="echoid-s8820" xml:space="preserve">Et ſanè hæc conſirmata videntur ex <lb/>ijs, quæ habet Childrey in Hiſtor. </s>
  <s xml:id="echoid-s8821" xml:space="preserve">Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8822" xml:space="preserve">Angliæ pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s8823" xml:space="preserve">18; </s>
  <s xml:id="echoid-s8824" xml:space="preserve">vbi de <lb/>Prouincia Cornvvalliæ loquitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8825" xml:space="preserve">ait enim, Menſe Maio agricolæ <lb/>demetunt omnes herbas in agris natas, in quibus ſementem face-<lb/>re cogitant: </s>
  <s xml:id="echoid-s8826" xml:space="preserve">diſponunt demeſſas in monticulos, vt citò à ventis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8827" xml:space="preserve"><lb/>Sole ſiccentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8828" xml:space="preserve">ſiccatas in cineras redigunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8829" xml:space="preserve">cum ſabulo ma-<lb/>rino (pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s8830" xml:space="preserve">37.</s>
  <s xml:id="echoid-s8831" xml:space="preserve">notat incolas obſeruâſſe ſabulum marinum multo <lb/>magis conducere ad fœcundandum agrum propter adiunctam ſal-<lb/>ſedinem, quàm ſabulum ex terrâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8832" xml:space="preserve">fertilius adhuc ſabulum, <lb/>quod non circa litora maris, ſed ex profunditate ipſius extrahi-<lb/>tur) miſcent: </s>
  <s xml:id="echoid-s8833" xml:space="preserve">Mixturam hanc paulò ante granorum iniectionem <lb/>agris inſpergunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8834" xml:space="preserve">Mirabiliter hoc calefacere aiunt radices frumen-<lb/>ti, vt copioſiùs producatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8835" xml:space="preserve">hanc verò cinerum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8836" xml:space="preserve">ſabuli marini <lb/>mixturam adeò fœcundare terram, vt ſi in nimiâ copiâ aſperga-<lb/>tur, vnâ cum frumento incredibilis herbarum numerus ſimul ex
<pb o="291" file="0303" n="303" rhead="De Cineribus."/>
agro enaſcatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8837" xml:space="preserve">hoc tamen obſeruari, vbi in taliter diſpoſito agro <lb/>dup lex facta fuerit meſſis, vna quidem frumenti, altera auenæ, <lb/>dein per ſeptem annos agrum iſtum incultum relinqui. </s>
  <s xml:id="echoid-s8838" xml:space="preserve">Hæc ille. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8839" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8840" xml:space="preserve">vitibus quoquè fertilitas cinere conciliatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8841" xml:space="preserve">ſi enim <lb/>fertiles non fuerint, earum radicibus cinerem acri aceto ſuba-<lb/>ctum apponendum, quo rigentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8842" xml:space="preserve">oblinantur, docet Plinius <lb/>lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8843" xml:space="preserve">17.</s>
  <s xml:id="echoid-s8844" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8845" xml:space="preserve">vlt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8846" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8847" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8848" xml:space="preserve">Cinerum vim ad fœcundandum ſolum maximè com-<lb/>mendat Inſula Materia in Atlantico Oceano antè Fortunatas ſita, <lb/>quæ intermiſſâ nauigatione diu latuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8849" xml:space="preserve">ſuperioris ſæculi decimi-<lb/>ſexti anno vigeſimo reperta *inde nomen accepit, quod, totam cùm* <lb/>*ſyluæ occupâſſent, materiâ abundabat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8850" xml:space="preserve">Itaque igne ſubdito ſeptem* <lb/>*annis tenuiſſe incendium ferunt, eaque ratione culturæ aper-* <lb/>*tam adeò felici gremio mandata excepiſſe ſemina, vt mul-* <lb/>*tis deinceps annis in ſexageſimam frugem multiplicata red-* <lb/>*diderit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8851" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8852" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8853" xml:space="preserve">Salibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8854" xml:space="preserve">Nitro præcipuè, fœcunditatis pręrogatiua <lb/>conuenit, ideoque Nilus *amnis fætifer* à Plinio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8855" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s8856" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8857" xml:space="preserve">20. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8858" xml:space="preserve">dictus fuit, quòd eius aqua Nitrum contineat, atque ex illius <lb/>potu Ægyptiæ mulieres adeò fœcundæ fiant, vt ſeptenos partus <lb/>vnico vtero gerere dicantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8859" xml:space="preserve">propterea Ptolemæus cognomento <lb/>Philadelphius ſecundus Ægypti Rex cum, teſte Polybio, filiam <lb/>Berenicem Antiocho Syriæ Regi vxorem dediſſet, Nili aquam, <lb/>quam ſolam biberet, ei miſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s8860" xml:space="preserve">Neque aliam ſubeſſe cauſam pu-<lb/>tandum eſt, cur Nilus cum Ægyptum æſtate obrutam oppletam-<lb/>que tenuerit, mollitos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8861" xml:space="preserve">oblimatos agros ad ſerendum relinquens <lb/>celeberrimæ fertilitatis ſpem faciat: </s>
  <s xml:id="echoid-s8862" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8863" xml:space="preserve">ipſis ſeminibus vtile <lb/>eſſe nitrum cenſetur, non ſolùm vt legumina facilè coquantur, ſi <lb/>antè ſationem nitrum cum lætamine aruis committatur, verùm <lb/>etiam ad vberiorem prouentum, ſi nitro ſemina imbuantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s8864" xml:space="preserve">cum <lb/>ſcripſerit Virgilius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8865" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s8866" xml:space="preserve">Georg. </s>
  <s xml:id="echoid-s8867" xml:space="preserve">*Semina vidi equidem multos me-* <lb/>*dicare ſerentes, Et nitro prius, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8868" xml:space="preserve">nigrâ per fundere amurcâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s8869" xml:space="preserve">* <lb/>Nec experientia fruſtrata eſt quoſdam, qui collectam ex ſterquili-<lb/>nio defluentem aquam nitro miſcuerunt, atque igne excoctam, <lb/>donec tertia pars in vaporem abijſſet, ſponte ſuâ frigeſcere permi-<lb/>ſerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8870" xml:space="preserve">tum in reliquâ aquâ maceratas triduo fabas terræ com-<lb/>miſerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8871" xml:space="preserve">euentu enim non pœnitendo vberrimos fructus college-<lb/>runt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8872" xml:space="preserve">Cineres tamen, meâ quidem ſententiâ, ad fœcundandos
<pb o="292" file="0304" n="304" rhead="Diſſertatio Decima"/>
agros certiùs adhiberi poſſunt, non ſolùm, quia eorum aliqui ſalem <lb/>Nitro homogeneum continent (nam inter Nitri artificioſi ſpecies <lb/>enumeratur, quod ex combuſtâ quercu aut robore paratur) ſed quia <lb/>ſal ille ex reliquijs plantarum vegetabilis eſt, adeoque facilis, vt na-<lb/>turam alterius plantæ conſtituat, vtpote non parùm affinis germini-<lb/>bus, quæ terra proferre conſueuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8873" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8874" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8875" xml:space="preserve">Reseſt Braſilienſibus nota, qui, teſte Georgio Marcgrauio <lb/>hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8876" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8877" xml:space="preserve">Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s8878" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8879" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8880" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8881" xml:space="preserve">16; </s>
  <s xml:id="echoid-s8882" xml:space="preserve">arundines contuſas, ex quibus ex-<lb/>preſſus eſt ad conficiendum ſaccharum ſuccus, in cumulos con-<lb/>gregant; </s>
  <s xml:id="echoid-s8883" xml:space="preserve">accenſis, atque igne conſumptis cumulis, reliquo cinere <lb/>ad ſtercorandos agros vtuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8884" xml:space="preserve">Qua in re conſentiunt veteribus <lb/>Tranſpadanis, quibus cineris vſus adeò placebat, vt antepone-<lb/>rent fimo iumentorum, quemadmodum habemus ex Plinio lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8885" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s8886" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8887" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s8888" xml:space="preserve">Addit autem Marcgrauius, *Hæc arundineta deſtruit in-* <lb/>*cendium, præcipuè tempore æſtiuo, tunc enim ad radices vſque* <lb/>*conſumit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8889" xml:space="preserve">poteſt tamen ex parte damnum reſarciri, ſi pluuio ſuc-* <lb/>*cedat post combustionem:</s>
  <s xml:id="echoid-s8890" xml:space="preserve">* quia videlicet pluuia ex cineribus ſa-<lb/>lem educit, ac telluri inſinuat, iſque incidens in concipien-<lb/>tem, comprehendentemque naturam, quaſi vim ſeminis obti-<lb/>net ad nouas radices gignendas, quippe qui ſibi vnit, quas proximè <lb/>inuenit cognatas particulas, quibus permiſtis conflatur radix <lb/>arundinis.</s>
  <s xml:id="echoid-s8891" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8892" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8893" xml:space="preserve">Vim hanc vniendi ſibi cognatas particulas, ſali cinerum <lb/>tribuendam facilè concedo: </s>
  <s xml:id="echoid-s8894" xml:space="preserve">Nam ex Columella lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8895" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s8896" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s8897" xml:space="preserve">31. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8898" xml:space="preserve">*Si quod animal in muſtum deciderit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8899" xml:space="preserve">interierit, vti ſerpens,* <lb/>*aut mus, ſorex-ue, ne mali odoris vinum faciat, ita, vt repertum* <lb/>*corpus fuerit, id igne aduratur, ciniſque eius in vas, quò decide-* <lb/>*eat, frigidus infundatur, atque rutabulo ligneo permiſceatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8900" xml:space="preserve">ea* <lb/>*res erit remedio.</s>
  <s xml:id="echoid-s8901" xml:space="preserve">* Quî enim fieri id poſſet, niſi ſal cinerum ſibi ite-<lb/>rum vniret aliquas cadaueris illius particulas, quæ vinum vitiare <lb/>potuiſſent illi admiſtæ?</s>
  <s xml:id="echoid-s8902" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8903" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8904" xml:space="preserve">Quadam affinitatis coniunctione deuinciri particulas ali-<lb/>quas corporum cum certis ſalibus, ita perſpicuum fit ex his, quæ <lb/>videmus, vt omnino negari nequeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s8905" xml:space="preserve">Quicquid ſit, quod ſali-<lb/>bus omnibus ſiuè ex animalium, ſiue ex plantarum cinere eductis, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8906" xml:space="preserve">ad pondus drachmarum duarum cum ſemiſſe aſſumptis, parem <lb/>purgandi facultatem ineſſe contendant aliqui, quaſi ſimiliter ex-<lb/>ſtimulent facultatem expultricem, ſicut pharmaca lenientia. </s>
  <s xml:id="echoid-s8907" xml:space="preserve">Cœ-
<pb o="293" file="0305" n="305" rhead="De Cineribus."/>
terùm differunt ipſi ſales corporibus ingeniti. </s>
  <s xml:id="echoid-s8908" xml:space="preserve">Cum enim non om-<lb/>nibus cineribus promiſcue &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8909" xml:space="preserve">indiſcriminatim vti liceat ad quoſ-<lb/>cunque effectus, non eandem eſſe ſalium omnium naturam mani-<lb/>feſtum eſt, ſali quippe vniuerſa efficiendi facultas in cineribus ob-<lb/>ſeruata tribuenda eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8910" xml:space="preserve">neque enim admiſtæ inutili terræ adſcribi <lb/>probabiliter poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8911" xml:space="preserve">Quid eſt, quod purpurarum cinis (vt ex Dio-<lb/>ſcoride lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8912" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s8913" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8914" xml:space="preserve">4.) </s>
  <s xml:id="echoid-s8915" xml:space="preserve">vlcera repurgat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8916" xml:space="preserve">ad cicatricem adducit, <lb/>buccinorum autem cinis maiore vi vrendo exulcerat? </s>
  <s xml:id="echoid-s8917" xml:space="preserve">Si par eſſet <lb/>vtrique ſali efficacia. </s>
  <s xml:id="echoid-s8918" xml:space="preserve">Cineres certè inter ſe differunt, neque niſi <lb/>aut ratione ſalis, aut terræ, ex quibus conſtant; </s>
  <s xml:id="echoid-s8919" xml:space="preserve">conſultius igi-<lb/>tur videtur differentiam ſali adſcribere quàm terræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s8920" xml:space="preserve">Vtique, ſi <lb/>verum eſt *contra arthritidem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8921" xml:space="preserve">quoduis ulcus depaſcens, ſummè* <lb/>*prodeſſe humani brachij, vel tibiæ, os combuſtum, facto puluere* <lb/>*ex eo, quod album intus manſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8922" xml:space="preserve">parti affectæ appoſito,* vt ex <lb/>Geber docuit Mizaldus memorab.</s>
  <s xml:id="echoid-s8923" xml:space="preserve">cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s8924" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s8925" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s8926" xml:space="preserve">11.</s>
  <s xml:id="echoid-s8927" xml:space="preserve">, ſatis conſtat non <lb/>eadem ſperari poſſe adhibitis cuiuſcunque generis cineribus; </s>
  <s xml:id="echoid-s8928" xml:space="preserve">quia, <lb/>teſte Galeno lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8929" xml:space="preserve">8.</s>
  <s xml:id="echoid-s8930" xml:space="preserve">de Simpl. </s>
  <s xml:id="echoid-s8931" xml:space="preserve">medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s8932" xml:space="preserve">Facultatibus V. </s>
  <s xml:id="echoid-s8933" xml:space="preserve">Tephra. </s>
  <s xml:id="echoid-s8934" xml:space="preserve">*non* <lb/>*omnis cinis eâdem temperaturâ præditus est, ſed pro combuſtæ ma-* <lb/>*teriæ diuerſitate variatur:</s>
  <s xml:id="echoid-s8935" xml:space="preserve">* additque ex acerbis lignis (ceu quer-<lb/>cus, ilex, arbutus, fagus, lentiſcus, hedera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8936" xml:space="preserve">hoc genus alia) fa-<lb/>ctum cinerem vim habere non modicam adſtringendi, ſeque ali-<lb/>quando, *cum aliud ad manum non eſſet medicamen, per hunc ſan-* <lb/>*guinis ſupreſſiſſe eruptionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s8937" xml:space="preserve">Verùm nullus vnquam ad tale uti* <lb/>*ficulneo audeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8938" xml:space="preserve">ſiquidemhic acrimoniæ multum adurentiſque fa-* <lb/>*cultatis obtinet.</s>
  <s xml:id="echoid-s8939" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8940" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8941" xml:space="preserve">Nullus dubito, quin ficulneus cinis multum habeat ca-<lb/>loris; </s>
  <s xml:id="echoid-s8942" xml:space="preserve">lignum enim ficus, vt notauit Plutarchus lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8943" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s8944" xml:space="preserve">Sympoſ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s8945" xml:space="preserve">quæſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s8946" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s8947" xml:space="preserve">amariſſimi ſaporis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8948" xml:space="preserve">plenum ſucci ſi comburatur, <lb/>fumum edit acerrimum: </s>
  <s xml:id="echoid-s8949" xml:space="preserve">hinc ſunt nonnulli, qui in hortis reſper-<lb/>ſo cinere ficulneo erucas perſequuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s8950" xml:space="preserve">idemque cinis appoſitus <lb/>cinaræ radicibus mures indè arcet; </s>
  <s xml:id="echoid-s8951" xml:space="preserve">radices ſiquidem cinaræ à mu-<lb/>ribus ſummè expetuntur, quarum voluptate ſemel allecti turma-<lb/>tim vel è longinquo accurrunt, vt monuit Varro Græcus in ſele-<lb/>ctis Agriculturæ præceptionibus, qui tradit etiam inſultantem <lb/>illorum aciem, lanâ radicibus obuolutâ, arceri, aut ſterco-<lb/>re ſuillo.</s>
  <s xml:id="echoid-s8952" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8953" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8954" xml:space="preserve">Quare mures auerſentur cinerem ficulneum radicibus illis <lb/>appoſitum, me non ſatis ſcire ingenuè profiteor; </s>
  <s xml:id="echoid-s8955" xml:space="preserve">non enim eate-
<pb o="294" file="0306" n="306" rhead="Diſſertatio Decima"/>
nus non audent cinaræ radices cineribus obuallatas attingere, qua-<lb/>tenus os cinere implere iniucundum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8956" xml:space="preserve">quia id præſtaret quilibet <lb/>alius cinis, nec opus eſſet ficulneos ramos comburere, vt habea-<lb/>tur cinis: </s>
  <s xml:id="echoid-s8957" xml:space="preserve">ſin autem, quia acer ille cinis cutim vellicat, ac vi <lb/>mordaci pruritum excitat; </s>
  <s xml:id="echoid-s8958" xml:space="preserve">non ita præcipuè ficulneo conuenit, <lb/>quin etiam alijs cineribus vis eadem tribui poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s8959" xml:space="preserve">Nam, teſte Pal-<lb/>ladio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8960" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s8961" xml:space="preserve">tit.</s>
  <s xml:id="echoid-s8962" xml:space="preserve">35. </s>
  <s xml:id="echoid-s8963" xml:space="preserve">*Mures ruſticos, ſi querneo cinere aditus eorum* <lb/>*ſatures, attactu frequenti ſcabies occupabit, acperimet:</s>
  <s xml:id="echoid-s8964" xml:space="preserve">* quo eo-<lb/>dem Authore, *Formicas abiges, cochlearum vacuas teſtas ſi vſſeris,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8965" xml:space="preserve">eo cinere for amen inculces.</s>
  <s xml:id="echoid-s8966" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8967" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s8968" xml:space="preserve">An cinis ficulneus terreno humore imbutus mures depel-<lb/>lat odoris (illis quidem intolerabili) fœditate? </s>
  <s xml:id="echoid-s8969" xml:space="preserve">non enim omnia <lb/>omnibus animantibus æquè benè, aut malè olent. </s>
  <s xml:id="echoid-s8970" xml:space="preserve">Pluribus certè <lb/>felium odor grauis non eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s8971" xml:space="preserve">at non item muribus, qui arrodere non <lb/>audent ſemina priùs reſperſa cinere muſtelæ, aut felis, diluto, ſi <lb/>Plinio credimus lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s8972" xml:space="preserve">18.</s>
  <s xml:id="echoid-s8973" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s8974" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s8975" xml:space="preserve">*Mures,* ait, *abiguntur cinere mu-* <lb/>*ſtelæ, vel felis, diluto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8976" xml:space="preserve">ſemine ſparſo, vel decoctarum aquâ:</s>
  <s xml:id="echoid-s8977" xml:space="preserve">* <lb/>*ſed redolet virus animalium eorum etiam in pane.</s>
  <s xml:id="echoid-s8978" xml:space="preserve">* Odor igitur in <lb/>cineribus aliquis ineſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s8979" xml:space="preserve">Quid ergo, ſi ficulneus cinis muribus fe-<lb/>lem redoleat, aut muſtelam, cum quibus non conueniunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s8980" xml:space="preserve">Ex <lb/>Mizaldo de ſecretis hortorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8981" xml:space="preserve">*Multi in ficulneo lixiuio proijcien-* <lb/>*da ſemina præmacerant.</s>
  <s xml:id="echoid-s8982" xml:space="preserve">* Vtrum ad tutelam, an ad fœcundita-<lb/>tem, incertum. </s>
  <s xml:id="echoid-s8983" xml:space="preserve">Audiui narrantem ſe legiſſe à Cornelio Agrippa <lb/>ſcriptum, Si cerebrum muſtelæ coagulo addatur, à muribus non <lb/>attingi caſeos, neque corrumpi vetuſtate: </s>
  <s xml:id="echoid-s8984" xml:space="preserve">id quod, niſi inter <lb/>familiaria Authori illi commenta reijciatur, tribuendum videtur <lb/>infeſti animalis odori, quem ferre non poſſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s8985" xml:space="preserve">ideoque fortaſſe <lb/>ſimiliter ex ficulneo illo cinere terrâ obruto particulæ aliquæ ſa-<lb/>linæ humore diſſolutæ halitum emittunt ſiuè muribus fœtoris <lb/>acerrimi, ſiue qui cum ſpiritu attractus in pulmones, præcor-<lb/>dia vexet.</s>
  <s xml:id="echoid-s8986" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8987" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s8988" xml:space="preserve">Salem, quem cineres continent, ſi ab admiſtâ terrâ li-<lb/>beretur, poſſe ſulphureas particulas aut Spiritus, proximorum <lb/>corporum in motum incitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8989" xml:space="preserve">ſibi vnire, atque adeò ſiue gra-<lb/>tum, ſiue tetrum odorem gignere, mihi facilè perſuadeo: </s>
  <s xml:id="echoid-s8990" xml:space="preserve">Nam <lb/>ex Tarentino, Nuces iuglandes ad cinerem exuſtæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8991" xml:space="preserve">cum maio-<lb/>ranâ tritæ, atque cum pane puro aquâ madefacto, caſeoque ca-<lb/>prino, in maſſas coactæ, opportunæ ſunt ad Thynnos capiendos:</s>
  <s xml:id="echoid-s8992" xml:space="preserve">
<pb o="295" file="0307" n="307" rhead="De Cineribus."/>
quos nimirum allicit odor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8993" xml:space="preserve">in retia ind ucit; </s>
  <s xml:id="echoid-s8994" xml:space="preserve">cineres autem iuglan-<lb/>dium vtique aliquid faciunt ad maioranæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s8995" xml:space="preserve">caſei odorem tempe-<lb/>randum; </s>
  <s xml:id="echoid-s8996" xml:space="preserve">idque non niſi ratione ſalis, quem cineres illi con-<lb/>tinent.</s>
  <s xml:id="echoid-s8997" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s8998" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s8999" xml:space="preserve">In cinere particulas ſalinas, licèt cum terrâ permiſtas, <lb/>plurimum tamen libertatis nactas, ſatis declarant Lixiuia, in qui-<lb/>bus ſal aquæ facilè iungitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9000" xml:space="preserve">terra ſubſidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9001" xml:space="preserve">idcirco etiamſi à <lb/>terrâ non ſeiungantur ſales, poſſunt tamen vim ſuam exerere, aliaſ-<lb/>que ſibi vnire particulas, quas vtique apprehendere non valebant, <lb/>quando cum cœteris principijs colligati conſtituebant corpus, an-<lb/>tequam combureretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9002" xml:space="preserve">Huius rei luculentum experimentum ſup-<lb/>peditare nobis poterit Calx viua communis, quæ eſt veluti cinis <lb/>reliquus ex ſaxo combuſto. </s>
  <s xml:id="echoid-s9003" xml:space="preserve">Calcis viuæ communis contuſæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9004" xml:space="preserve"><lb/>cribratæ ſeſcuncia commiſta eſt pari ponderi ſulphuris communis <lb/>contuſi pariter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9005" xml:space="preserve">cribrati: </s>
  <s xml:id="echoid-s9006" xml:space="preserve">in vaſe fictili lati fundi miſtura hæc ex-<lb/>poſita eſt igni, ac ferreo bacillo iugiter agitata vſque adeò, vt om-<lb/>nino abſumeretur ſulphur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9007" xml:space="preserve">qua calcinatione peractâ, cum iterum <lb/>expenderetur calx, inuenta eſt ſuo ponderi addidiſſe ſcrupula de-<lb/>cem cum dimidio: </s>
  <s xml:id="echoid-s9008" xml:space="preserve">inſtitutâ autem denuo calcinatione, cum com-<lb/>miſta fuiſſet alia ſulphuris ſeſcuncia, demum abſumpto ſulphure <lb/>nihil incrementi in pondere accepiſſe calcem deprehenſum eſt, ſed <lb/>retinuit ſcrupula illa 10{1/2}, quæ primùm acquiſierat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9009" xml:space="preserve">Hinc vide <lb/>tur colligi poſſe, dum vi ignis diſſoluerentur ſulphuris particulæ, <lb/>aliquas fuiſſe à calcis ſalibus apprehenſas, quæ quoniam graues <lb/>ſuapte naturâ erant, calcis pondus auxerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9010" xml:space="preserve">quia verò tot fue-<lb/>rant in primâ calcinatione apprehenſæ, quot retineri poterant à <lb/>ſalibus, ideò in ſecundâ omnes ſulphuris particulæ abire permiſsæ <lb/>ſunt, nec factum eſt calci vllum grauitatis additamentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s9011" xml:space="preserve">Por-<lb/>rò additas fuiſſe ſalibus ſulphureas particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9012" xml:space="preserve">ab ijs de-<lb/>tentas, manifeſtum fuit, cum affuſa aqua communis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9013" xml:space="preserve"><lb/>aliquoties agitata, poſt dies quindecìm ſulphureum fœtorem <lb/>halabat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9014" xml:space="preserve">vbi ſcilicet ſoluti ſales in aquâ dimiſiſſent ſulphureas <lb/>particulas.</s>
  <s xml:id="echoid-s9015" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9016" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9017" xml:space="preserve">Quod præſtant calcis viuæ ſales, cinerum ſalibus non <lb/>videtur denegandum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9018" xml:space="preserve">quare &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9019" xml:space="preserve">horum ſales ſibi ſulphureas parti-<lb/>culas vnire valent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9020" xml:space="preserve">non quidem omnes, ſed quæ peculiari affini-<lb/>tate ſpectant ad certos ſales: </s>
  <s xml:id="echoid-s9021" xml:space="preserve">vt enim ſæpiùs diximus, neque om-<lb/>nes ſales, neque omnia ſulphura eâdem ſpecie continentur aut Sa-
<pb o="296" file="0308" n="308" rhead="Diſſertatio Decima"/>
lis, aut Sulphuris, licèt eiuſdem generis communione iungantur, <lb/>ad quod eorum differentia referri poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9022" xml:space="preserve">ideò alij ſales alia ſul-<lb/>phura apprehendunt, ac complectuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9023" xml:space="preserve">Hinc *cataplaſma ex pul-* <lb/>*uere combuſtarum hirundinum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9024" xml:space="preserve">nidi carumdem, efficaciter pro-* <lb/>*deſt diſcutiendis tumoribus gutturis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9025" xml:space="preserve">cur andæ anginæ,* vt ſeribit <lb/>Mizaldus cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s9026" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s9027" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s9028" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s9029" xml:space="preserve">Sulphureæ enim particulæ gutturis in-<lb/>flammationem efficientes cinerum ſalibus vniuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9030" xml:space="preserve">grauiter <lb/>affectum membrum relinquentes leuamento doloris ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9031" xml:space="preserve">Ex quo <lb/>mirari ceſſant, qui ſæpè calida medicamenta (cuiuſmodi eſt cinis) <lb/>adhiberi non inutiliter morbis ex calore prouenientibus vident, fi <lb/>animum aduertant à medicamenti Sale ac Sulphure agitari atque <lb/>diſſolui morboſæ materiæ particulas ſalinas atque ſulphureas, qua-<lb/>rum alias depellunt, alias ſibi vniunt, atque ex parte affectâ edu-<lb/>centes inflammationem ſedant.</s>
  <s xml:id="echoid-s9032" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9033" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9034" xml:space="preserve">Haud abſimili ratione, quia Sal humori aqueo facilè <lb/>iungitur, dicemus humorem extrahi à ſale cinerum applicatorum: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9035" xml:space="preserve">propterea *Muſcis humore exanimatis, ſi cinere condantur, redit* <lb/>*vita,* vt loquitur Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9036" xml:space="preserve">11.</s>
  <s xml:id="echoid-s9037" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9038" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s9039" xml:space="preserve">Sic cinis ſpongiarum ſtru-<lb/>moſis mederi dicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9040" xml:space="preserve">quanquam alios cineres, videlicet Talpæ, <lb/>latentibus ſcrophulis conuenire, alios exulceratis, nimirum Sa-<lb/>lamandræ, aliqui doceant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9041" xml:space="preserve">Certè ex Mizaldo Memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s9042" xml:space="preserve"><lb/>cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9043" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9044" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s9045" xml:space="preserve">54. </s>
  <s xml:id="echoid-s9046" xml:space="preserve">*Omnium generum vlceribus auxiliatur ane-* <lb/>*thi ſemen combuſtum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9047" xml:space="preserve">nam illa detergit, carne replet, ac* <lb/>*ſolidat.</s>
  <s xml:id="echoid-s9048" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9049" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9050" xml:space="preserve">Siue igitur ex humore, ſiue ex ſulphure (quandoqui-<lb/>dem vtrique Sal vnitur) oriatur dentium dolor, vti potero cine-<lb/>ribus, quos proponit Cardanus in Opuſculis Medicis Senilibus lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9051" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9052" xml:space="preserve">par.</s>
  <s xml:id="echoid-s9053" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s9054" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9055" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s9056" xml:space="preserve">ſect.</s>
  <s xml:id="echoid-s9057" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9058" xml:space="preserve">, apud quem Q. </s>
  <s xml:id="echoid-s9059" xml:space="preserve">Serenus laudat vngulam por-<lb/>cæ in cinerem redactam ad dolorem dentium ſedandum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9060" xml:space="preserve">ip-<lb/>ſe verò vermium terrenorum cineres denti imponere, maxi-<lb/>mè ſi exeſus ſit, docet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9061" xml:space="preserve">Verùm, vt ſcrip ſit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9062" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9063" xml:space="preserve">de Na-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9064" xml:space="preserve">*Æſculapius primus dentis euulſionem inuenit:</s>
  <s xml:id="echoid-s9065" xml:space="preserve">* id demum <lb/>remedio eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9066" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9067" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9068" xml:space="preserve">At *Vermium terrenorum cineres, aut ſtercoris murium,* <lb/>*vel ceruini dentis, dentium exeſorum cauernis immiſſi illos abſque* <lb/>*ferro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9069" xml:space="preserve">machinulis eradicant,* teſte eodem, quem paulo <lb/>ante laudaui, Mizaldo cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9070" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9071" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s9072" xml:space="preserve">63.</s>
  <s xml:id="echoid-s9073" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9074" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9075" xml:space="preserve">An verò etiam citrà dolorem?</s>
  <s xml:id="echoid-s9076" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="297" file="0309" n="309" rhead="De Cineribus."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9077" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9078" xml:space="preserve">Hoc mihi quidem nullo experimento conſtat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9079" xml:space="preserve">facilè tamen <lb/>in eam ſententiam venio, vt id mihi perſuadeam; </s>
  <s xml:id="echoid-s9080" xml:space="preserve">ſi nimirum huiuſ-<lb/>modi cinerum Sales ſaliuæ humore diſſoluti penetrent ad dentis <lb/>exeſi radicem, eiuſque extremum nexum adeò tenerum ac mollem <lb/>efficiant, vt leui negotio ſeiungi poſſit à mandibulâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s9081" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9082" xml:space="preserve">cor-<lb/>nua longâ coctione molleſcunt in aquâ addito modico cinere; </s>
  <s xml:id="echoid-s9083" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9084" xml:space="preserve"><lb/>Palladius de re ruſtica. </s>
  <s xml:id="echoid-s9085" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9086" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9087" xml:space="preserve">tit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9088" xml:space="preserve">16.</s>
  <s xml:id="echoid-s9089" xml:space="preserve">de Nuce iuglande transferendâ <lb/>loquens ait, Fimo bubulo ima planta tingenda eſt, *ſed meliùs ct-* <lb/>*nis aſpergatur in ſcrobibus, ne calore ſtercoris aduratur, nam ci-* <lb/>*nis creditur vel corticis teneritudinem procurare,* vel fructuum <lb/>denſitatem afferre. </s>
  <s xml:id="echoid-s9090" xml:space="preserve">Sal quippe aquæ vnitus, cum in corporis cœ-<lb/>teroqui duri poros ſe inſinuat, illius fibras flexiles efficit, vnde <lb/>oritur mollitudo locum dans comprimenti, aut etiam aliquando <lb/>cedens diſtrahenti. </s>
  <s xml:id="echoid-s9091" xml:space="preserve">Herba creſcit in Noruegiâ propiùs accedens ad <lb/>iunci formam, Oſſifragam vocant, quæ ſingularem habet vim <lb/>emolliendi oſſa iumentorum, quæ illâ veſcuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9092" xml:space="preserve">vſque adeò bo-<lb/>ues ad ambulandum fiunt inepti, vt elumbes videantur, nec veſti-<lb/>gium facere valeant: </s>
  <s xml:id="echoid-s9093" xml:space="preserve">Suſpicio eſt ibi deliteſcere mineram Plumbi <lb/>aut Mercurij. </s>
  <s xml:id="echoid-s9094" xml:space="preserve">Illud autem mirum, quod mollia iumentorum oſſa <lb/>firmantur, ſi alterius iumenti, quod perierit, ſic emollita oſſa come-<lb/>derint; </s>
  <s xml:id="echoid-s9095" xml:space="preserve">quaſi ad ſe rapiant oſſa mortua comminuta particulas oſſi-<lb/>fragæ, quæ emolliebat oſſa viuentia.</s>
  <s xml:id="echoid-s9096" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9097" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9098" xml:space="preserve">Magna ſanè inter humorem aqueum atque Salem inter-<lb/>cedit cognatio, adeò vt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9099" xml:space="preserve">humor in concreti ſalis particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9100" xml:space="preserve"><lb/>ſal in aquam ſe inſinuet, à qua defertur, quocunque illa fluitans <lb/>penetrat, niſi iterum ſeparetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9101" xml:space="preserve">Sic humidâ tempeſtate Sal tabe-<lb/>ſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9102" xml:space="preserve">fit grauior, addito ſibi vapore, Sal verò in aquam inie-<lb/>ctus diſſoluitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9103" xml:space="preserve">ita aquæ particulis immiſcetur, vt pellucidior, <lb/>ac magis perſpicua ſit aqua ſalſa, quàm dulcis, ſi cœtera ſint pa-<lb/>ria, neque cum ſale ſordes inijciantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9104" xml:space="preserve">Quærunt aliqui cum Ari-<lb/>ſtotele Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s9105" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s9106" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s9107" xml:space="preserve">quæſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9108" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s9109" xml:space="preserve">vnde contingat *cineris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9110" xml:space="preserve">aquæ tan-* <lb/>*tundem ſimul uas idem capere poſſe, quantum plurimum utriuſ-* <lb/>*que ſeorſim infuſi capiat?</s>
  <s xml:id="echoid-s9111" xml:space="preserve">* Et cum eodem Philoſopho reſpondent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9112" xml:space="preserve">*Cineris enim complur a caua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9113" xml:space="preserve">inania eſſe videntur, quibus aqua* <lb/>*ſeſe inſinuat, vt quæ tenuior ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9114" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9115" xml:space="preserve">conſtipat verò, ſpiſſatque ar-* <lb/>*ctiſſimè, quoniam particulatim conſtipatio agitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9116" xml:space="preserve">denſantur* <lb/>*enim, adductanturque omnia pleniùs, cum paulatim conſti-* <lb/>*patur, quàm cum vniuerſa: </s>
  <s xml:id="echoid-s9117" xml:space="preserve">quod cum ita fiat, cinis col-*
<pb o="298" file="0310" n="310" rhead="Diſſertatio Decima"/>
*labitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9118" xml:space="preserve">ſubſidet, ſimulque bumorem in ſe per cauorum* <lb/>*ſuorum opportunitatem admittit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9119" xml:space="preserve">* Quibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9120" xml:space="preserve">illud adderem, quod <lb/>ex cinere educitur Sal, hic autem per interualla particularum <lb/>aquæ penetrans ita illi admiſcetur, vt ea non indigeat ampliore <lb/>ſpatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s9121" xml:space="preserve">ex cinere verò eductus Salrelinquit inter particulas terreas <lb/>locum aquæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s9122" xml:space="preserve">ac propterea terra aquæ ſalſæ particulis imbuta, ex-<lb/>cluſo aëre, in fundo vaſis ſubſidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9123" xml:space="preserve">Cum autem aqua ſalſa craſ-<lb/>ſior ſupra vaſis labra magis intumeſcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9124" xml:space="preserve">aſſurgere poſſit, <lb/>quàm ſimplex aqua dulcis, hinc eſt, quod vas cinere plenum ad-<lb/>mittat tantum aquæ, quantum ſufficeret ad occupandam vaſis <lb/>inanitatem.</s>
  <s xml:id="echoid-s9125" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9126" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9127" xml:space="preserve">Hæc aquæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9128" xml:space="preserve">cinerum commiſtio in mentem mihi reuo-<lb/>cat praxim aliquorum, qui, vt florum ſemina terræ vtiliùs man-<lb/>dent in elegantiorum florum ſpem, punctum expectant, quo Lu-<lb/>na, luſtrato ſuo curſu, Solem conſequitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9129" xml:space="preserve">Hoc verò nouæ Lu-<lb/>næ momentum non ex Mathematicorum Ephemeridibus petunt, <lb/>ſed phialam obſeruant, in qua cineribus aqua ſupereminet: </s>
  <s xml:id="echoid-s9130" xml:space="preserve">vbi <lb/>enim ex fundo cinerum paruas bullas ad aquæ ſuperficiem emer-<lb/>gere viderint, Lunam in eodem Zodiaci gradu cum Sole coniungi <lb/>intelligunt, eoque temporis puncto, quæ manu continent ſemi-<lb/>na, in paratam terram dimittunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9131" xml:space="preserve">Sunt qui hanc in rem ex vi-<lb/>tium ſarmentis cinerem parant; </s>
  <s xml:id="echoid-s9132" xml:space="preserve">ſed alij obuijs quibuſque cineri-<lb/>bus ex foco vtuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9133" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9134" xml:space="preserve">ipſe elegantiſſimos flores duplicatis folijs <lb/>hac arte procreatos vidi: </s>
  <s xml:id="echoid-s9135" xml:space="preserve">fortaſſe quia ſicut oſtrea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9136" xml:space="preserve">conchylia <lb/>omnia cum Lunâ creſcunt, etiam ſemina vberiùs fœcundum <lb/>humorem combibunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9137" xml:space="preserve">Non eſt tamen diſſimulandum id, <lb/>quod iſti florum cultores ſincerè aſſerunt, aliquando fruſtra <lb/>expectari Nouæ Lunæ punctum, quia ex cineribus nullæ erum-<lb/>punt bullæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s9138" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9139" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9140" xml:space="preserve">Cineres illos à Lunâ concitari, videtur manifeſtum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9141" xml:space="preserve">ſed <lb/>aliquando expectationem fruſtrari poſſunt, vel quia iam ſint effę-<lb/>ti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9142" xml:space="preserve">careant ſalibus, qui à Lunâ excitati, ſuo motu agitantes ma-<lb/>teriam, ſinant in bullas expirare leues aliquas particulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s9143" xml:space="preserve">vel quia <lb/>ſint minùs excocti, quàm oporteat, ideoque nequeant à lunaribus <lb/>effluuijs ſalinæ particulæ commoueri, vtpote adhuc colligatæ cum <lb/>alijs particulis.</s>
  <s xml:id="echoid-s9144" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9145" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9146" xml:space="preserve">An ex Nouâ Lunâ halitus in cinerem deſcendiſſe putatis, <lb/>qui ſalinas particulas extimularent in motum?</s>
  <s xml:id="echoid-s9147" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="299" file="0311" n="311" rhead="De Cineribus."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9148" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9149" xml:space="preserve">Quidni putemus? </s>
  <s xml:id="echoid-s9150" xml:space="preserve">A Lunâ, atque ſyderibus ceeteris, <lb/>multa manant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9151" xml:space="preserve">fluunt pro cuiuſque ſyderis Naturâ, quibus gra-<lb/>uidata tellus miram rerum varietatem parit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9152" xml:space="preserve">fundit exſeſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s9153" xml:space="preserve">Si <lb/>autem ex tellure tam multæ exhalationes ſurſum aſcendunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9154" xml:space="preserve"><lb/>planè ignoramus ad quantam altitudinem (licèt ex primâ crepuſ-<lb/>culorum Luce conemur inueſtigare Atmoſphæi æamplitudinem, <lb/>quæ fortaſſe ſolùm vapores comprehendit, no nautem halitus <lb/>multo tenuiores) quid abſonum loquetur, qui dixerit ex Lunâ <lb/>pariter expirationes effluere à Sole excitatas, quæ ad terram vſque <lb/>pertingant, eoſque pariant effectus, quos à Lunâ ortum ducere <lb/>omnes concedunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s9155" xml:space="preserve">Neque timendum, ne demum effœta ſiat Lu-<lb/>na, aut imminuatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9156" xml:space="preserve">quemadmodum tellus perpetuos ex ſe fun-<lb/>dens halitus non decreſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9157" xml:space="preserve">Natura quippe, quæ telluri auolantes <lb/>particulas reſtituit, factâ quadam circulatione, eadem Lunæ at-<lb/>que ſyderibus plurimas, quas olim in terram effuderunt, expira-<lb/>tiones, vbi hæ ab inferioribus corporibus fuerint abſolutæ, redde-<lb/>re poteſt, vt ſuæ origini iterum vniantur, vel ſicut pului-<lb/>ſculi in terram recidunt, vel motu pluuijs atque ventis <lb/>analogo.</s>
  <s xml:id="echoid-s9158" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9159" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9160" xml:space="preserve">Quandoquidem igitur per vos licet admittere, corpo-<lb/>reas expirationes è Lunâ delapſas cineribus immiſceri, eaſque agi-<lb/>tari adeò, vt per aquam erumpant bullæ ipſo Nouæ Lunæ momen-<lb/>to, quis prohibet opinari, æſtus marinos ortu aut obitu Lunæ <lb/>commotos non diſſimili cauſæ tribuendos? </s>
  <s xml:id="echoid-s9161" xml:space="preserve">Fieri ſcilicet poteſt in <lb/>maris fundo deliteſcere materiam, quæ concepto Lunari halitu <lb/>fermenteſcat, atque intumeſcens, quemadmodum maſſa farinę <lb/>cum fermento ſubacta, incumbentem aquam attollat, quę pro-<lb/>pterea ad Litus fluat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9162" xml:space="preserve">iterum refluat, illâ detumeſcente, in lo-<lb/>cum depreſſiorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9163" xml:space="preserve">Hinc facilè (niſi mihi nimis blandior) ſolue-<lb/>rentur non paucę quęſtiones, quę de Maris ęſtu excitantur, quin <lb/>opus eſſet aut telluris annuam conuerſionem in Orbe magno, atque <lb/>diurnam circa ſuum axem, à Philolao mutuari, aut Lunam fingere <lb/>aquarum ſitientem, quas ſurſum attrahat, ſiuè illis aduerſam, quas <lb/>repellens deprimat, aut terrenum globum Magneticâ lunę faculta-<lb/>te ab vniuerſi centro abſtrahere.</s>
  <s xml:id="echoid-s9164" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9165" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9166" xml:space="preserve">Adeò perplexa res eſt ęſtus marinus, vt ſibi doctus videri <lb/>poſſit, qui, vbi de eo agatur, elinguis non maneat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9167" xml:space="preserve">Aquę marinę, <lb/>non ob id ipſum quia aqua eſt, aut quia ſalſa, ęſtum contingere,
<pb o="300" file="0312" n="312" rhead="Diſſertatio Decima"/>
certum videtur, cum neque lacus, neque fontes, etiamſi ſalſi ſint <lb/>ſimilem in motu reciprocando conſtantiam ſeruent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9168" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9169" xml:space="preserve">ſi qui putei <lb/>alicubi deprehenduntur cum mari intumeſcere, ac detumeſcere, <lb/>cenfentur aquas è mari per cuniculos accipere, aquâ ſe in vnam <lb/>ſupe rficiem horizonti parallelam librante. </s>
  <s xml:id="echoid-s9170" xml:space="preserve">Luna autem non adeò <lb/>inæqualiter litorum, ac maris, tractus varios reſpicit, vt hinc <lb/>tanta æſtuum inæqualitas, quanta obſeruatur, oriri queat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9171" xml:space="preserve">In <lb/>Palude Mæotide, Ponto Euxino, Propontide, Ægæo, Caſpio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9172" xml:space="preserve"><lb/>Balthico, vbi ſe illi inter Noruegiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9173" xml:space="preserve">Daniam Oceanus infun-<lb/>dit, nullus percipitur notabilis æſtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9174" xml:space="preserve">In litore Africæ à freto Ga-<lb/>ditano ad Tropicum Cancri, in litore Mexicano, Cubæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9175" xml:space="preserve">vicina-<lb/>rum Inſularum, æſtus eſt exiguus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9176" xml:space="preserve">Mediterraneum mare in Ligu-<lb/>ſtico Litore alicubi vix ſenſibiliter intumeſcit, alibi verò, vt in <lb/>portu Maſſilienſi, valdè parum teſtante Scaligero. </s>
  <s xml:id="echoid-s9177" xml:space="preserve">Mediocris eſt <lb/>in Atlantico circa Ter<unsure/>eras, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9178" xml:space="preserve">in Mediterraneo ad oram Hiſpani-<lb/>cam. </s>
  <s xml:id="echoid-s9179" xml:space="preserve">Sed valdè notabilis in Noruegiâ, Daniâ, Hollandiâ, Flan-<lb/>driâ, Angliâ, in litore Britannico, Aquitanico, Cantabrico, Lu-<lb/>ſitano, in litore Africę Occiduo à fluuio Nigro ad promontorium <lb/>Bonæ ſpei, ad Inſulam S. </s>
  <s xml:id="echoid-s9180" xml:space="preserve">Thomæ ſub Æquatore, in freto Ma-<lb/>gellanico, in Oceano Pacifico ad Panamam, in Mediterraneo ad <lb/>Litus Africæ, in freto Siculo ſeu Mamertini. </s>
  <s xml:id="echoid-s9181" xml:space="preserve">In Ægæo Euripus in-<lb/>ter Aulidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9182" xml:space="preserve">Eubœam Inſulam (qui non ſepties ſingulis diebus <lb/>reciprocatur, vt lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9183" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s9184" xml:space="preserve">Decadis 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9185" xml:space="preserve">habet Liuius, ſed quater tan-<lb/>tùm ſingulis diebus mutatur, duplici nimirum fluxu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9186" xml:space="preserve">duplici <lb/>refluxu, vt teſtatur Petrus Gyllius ex eorum relatione, qui ibi <lb/>molas habent) valdè intumeſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9187" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9188" xml:space="preserve">in noſtro hoc Sinu Adriatico <lb/>tantus eſt æſtus, vt dicatur aliquando aqua ſumpſiſſe incremen-<lb/>tum duarum Orgyarum, hoc eſt pedum duodecim. </s>
  <s xml:id="echoid-s9189" xml:space="preserve">At Caleti, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9190" xml:space="preserve">per vniuerſam exinde Flandriam, Zelandiam, Hollandiam, ma-<lb/>re octodecim ferè pedes attollitur, immò, vbi litora ad ſe inuicem <lb/>accedunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9191" xml:space="preserve">in vaſtum aliquem ſinum expanditur, longè altiùs <lb/>aſſurgit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9192" xml:space="preserve">quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9193" xml:space="preserve">alicubi modum omnem excedere videtur, vt Bri-<lb/>ſtoniæ in Cornubiâ, vbi ad ſexaginta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9194" xml:space="preserve">Maclouiæ in Gallo-Bri-<lb/>tanniâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9195" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s9196" xml:space="preserve">Michaelis in Normannia, vbi ad nonaginta Roma-<lb/>nos pedes aſcendit, vt apud Guicciardinum me legiſſe memini in <lb/>Deſcriptione Generali Belgij, vbi de Oceano diſſerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9197" xml:space="preserve">In hac verò <lb/>æſtuum varietate mihi non videor ſatisfacere, ſi ad aqueos montes <lb/>à Lunâ culminante per Magnetiſmum attractos confugiam; </s>
  <s xml:id="echoid-s9198" xml:space="preserve">ab ho-
<pb o="301" file="0313" n="313" rhead="De Cineribus."/>
rum enim, quæ poſtremo loco commemoraui, litorum vertice ma-<lb/>gis diſtat Luna, quàm ab eorum vertice, quibus minor aquarum al-<lb/>titudo contingit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9199" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9200" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9201" xml:space="preserve">Propterea perſuaſiſſimum mihi ſemper fuit, à Lunâ qui-<lb/>dem pendere maris æſtum, ita tamen, vt etiam ab ipſo mari pro <lb/>locorum varietate petenda ſit caufa, quę non vbique eadem ſit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9202" xml:space="preserve">Cum verò non ſatis probabiliter ad aquarum varietatem referenda <lb/>videatur, quippe quæ aſſiduo motu huc illuc feruntur, neceſſariò <lb/>in maris fundo ſtatuenda eſt diuerſitas, cum ſtabilis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9203" xml:space="preserve">firma perma-<lb/>neat cauſa maioris æſtûs hìc potius quàm alibi. </s>
  <s xml:id="echoid-s9204" xml:space="preserve">Porrò non vbique, <lb/>vbi æſtus percipitur, eſt origo ipſius aquarum intumeſcentiæ, ſed <lb/>aliquando procul poſita eſt illa materia, quæ in maris fundo fer-<lb/>menteſcens impoſitas a quas attollit, hæ verò fluunt ad litora, in <lb/>quibus æſtus percipitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9205" xml:space="preserve">Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9206" xml:space="preserve">aliquibus fluuijs communicatur ęſtus <lb/>à mari; </s>
  <s xml:id="echoid-s9207" xml:space="preserve">fluuius enim Maragnon, ſeu Amazonum in Americâ adeò <lb/>intumeſcit in æſtu Oceani, qui nobis Occidentalis eſt, vt ad cen-<lb/>tum leucas ſurſum reflectatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9208" xml:space="preserve">in mari Arabico tantus eſt ęſtus, vt <lb/>Indus fluuius propè Cambaiam ſub Tropico Cancri ad triginta leu-<lb/>cas retroagatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9209" xml:space="preserve">Similiter Tagus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9210" xml:space="preserve">alia flumina in Luſitaniâ, Bę-<lb/>tis in Hiſpaniâ, Garumna in Aquitaniâ, Tameſis in Anglia, qui <lb/>ad quinquaginta milliaria repellitur, Scaldis in Belgio, Albis qui <lb/>Hamburgum vſque maris ęſtum defert, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9211" xml:space="preserve">alij fluuij alibi, qui <lb/>cum marino ęſtu verſùs ſuos fontes retrocedunt tanto aliquando <lb/>impetu, vt ſecum onerarias naues eò reuehant, vnde diſceſſerunt <lb/>incauti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9212" xml:space="preserve">ſomniculoſi nautę. </s>
  <s xml:id="echoid-s9213" xml:space="preserve">Sicut igitur per fluminum alueos <lb/>marina aqua influit, atque refluit, quin ibi ſit ęſtûs origo; </s>
  <s xml:id="echoid-s9214" xml:space="preserve">ita <lb/>pariter in mari aqua fluere poteſt ad litora, cum aliquando valdè <lb/>procul abſit prima aquarum intumeſcentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s9215" xml:space="preserve">Hinc patere videtur <lb/>cauſa, cur non in omnibus litoribus, quamuis ſub eodem Meri-<lb/>diano conſtitutis, eadem horâ contingat ęſtus, vt notat Fournier <lb/>lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9216" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s9217" xml:space="preserve">Hydrograph: </s>
  <s xml:id="echoid-s9218" xml:space="preserve">quia videlicet a quę procul venientes priùs ad <lb/>vicina, dein ad remotiora litora perueniunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9219" xml:space="preserve">Quia verò continge-<lb/>re poteſt, vt incitatę aquę ad locum aliquem deueniant, quo tem-<lb/>pore iam detumeſcere incępit materia illa, quę fluxui aquarum <lb/>cauſam dedit, hinc fieri poteſt tempora fluxûs atque refluxûs non <lb/>eſſe inter ſe ęqualia: </s>
  <s xml:id="echoid-s9220" xml:space="preserve">ſic iuxta fluuium Nigrum in Guineâ Africę <lb/>Oceanus quatuor horis affluit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9221" xml:space="preserve">octo horis refluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9222" xml:space="preserve">contrà autem <lb/>Garumna, teſte Scaligero exercit, 52. </s>
  <s xml:id="echoid-s9223" xml:space="preserve">Oceano Aquitanico ſeptem
<pb o="302" file="0314" n="314" rhead="Diſſertatio Decima"/>
horis intumeſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9224" xml:space="preserve">quinque horis detumeſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9225" xml:space="preserve">Vbi fluxus bre-<lb/>uior eſt refluxu, indicat procul venientem a quam aliquod tempo-<lb/>ris ſpatium inſumere antequam perueniat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9226" xml:space="preserve">detumeſcente ma-<lb/>teriâ, quę ęſtum efficit, ſtatim refluere: </s>
  <s xml:id="echoid-s9227" xml:space="preserve">At vbi fluxus refluxu lon-<lb/>gior apparet, id accidere poteſtex eo, quod ex materię fermente-<lb/>ſcentis intumeſcentiâ aquę in oppoſitas plagas decurrunt, tum <lb/>illâ detumeſcente, cum aquę in depreſſiorem locum refluere inci-<lb/>piant, ſibi ex aduerſo occurrentes attolluntur, at que ſe inuicem <lb/>reflectunt, adeoque iterum fluunt ad litus, ex quo refluere incępe-<lb/>rant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9228" xml:space="preserve">Quanquam non negauerim materiam illam fermenteſcentem, <lb/>quam in maris fundo ſtatuimus, ita diuerſam eſſe poſſe, vt alia qui-<lb/>dem feruorem facilè concipiens paucioribus horis intumeſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9229" xml:space="preserve"><lb/>lentiùs detumeſcat, alia verò paulo diutiùs in fermento ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9230" xml:space="preserve">fa-<lb/>ciliùs ſubſidat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9231" xml:space="preserve">Communiter tamen fluxuum atque refluxuum <lb/>tempora videntur eſſe ęqualia; </s>
  <s xml:id="echoid-s9232" xml:space="preserve">flux uum enim initia ſunt Lunâ aut <lb/>fupra Horizontem Ortiuum aſcendente, aut infra Occiduum ſe <lb/>occultante; </s>
  <s xml:id="echoid-s9233" xml:space="preserve">refluxus autem incipiunt Lunâ Circulum Meridianum <lb/>attingente: </s>
  <s xml:id="echoid-s9234" xml:space="preserve">quæ puncta initiorum dicuntur puncta debilia fluxûs, <lb/>aut refluxûs; </s>
  <s xml:id="echoid-s9235" xml:space="preserve">quia robuſtior &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9236" xml:space="preserve">incitatior æſtus, in quo notabili-<lb/>ter aquæ creſcunt, aut decreſcunt, tunc contingit, quando <lb/>Luna dimidium curſum peregit aut ab Horizonte ad Meridianum, <lb/>aut à Meridiano ad Horizontem; </s>
  <s xml:id="echoid-s9237" xml:space="preserve">quæ dicuntur puncta fortia fluxûs <lb/>aut refluxûs.</s>
  <s xml:id="echoid-s9238" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9239" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9240" xml:space="preserve">*Nihil eſt tam incredibile, quod non dicendo fiat probabile*, <lb/>rectè aiebat aliquando Cicero. </s>
  <s xml:id="echoid-s9241" xml:space="preserve">Hæc quidem à veri ſimilitudine non <lb/>videntur abeſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s9242" xml:space="preserve">ſed adhuc explicandum ſupereſſet, quare fluxus in-<lb/>cipiant Lunâ Horizontem attingente, refluxus autem, quando ad <lb/>circulum Meridianum venerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9243" xml:space="preserve">quare fortiores ſint in Nouilunio <lb/>ac Plenilunio, quàm in Quadraturis.</s>
  <s xml:id="echoid-s9244" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9245" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9246" xml:space="preserve">Non hìc plenam de Maris æſtu diſputationem inſtitui-<lb/>mus, ſed breui declinatione à propoſito, ex occaſione cinerum in <lb/>phialâ aquę plenâ commotorum in ipſo Nouilunij puncto, deflexi-<lb/>mus ad fermentationem, quę fieri poteſt in maris fundo, vbi apta <lb/>fuerit materia, quæ recipiens Lunę expirationes agitari incipiat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9247" xml:space="preserve">intumeſcere. </s>
  <s xml:id="echoid-s9248" xml:space="preserve">Sicut autem aliqua corpora faciliùs admittunt <lb/>ſtyli cuſpidem, ſi obliquè feriantur, quàm ſi ad perpendiculum, <lb/>ita fortaſſe Lunares halitus obliquè incidentes in a quam, quando <lb/>illa eſt horizonti proxima aut aſcendens aut deſcendens, faciliùs ſe
<pb o="303" file="0315" n="315" rhead="De Cineribus."/>
inſinuant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9249" xml:space="preserve">vſque ad maris fundum penetrantes ſe immiſcent ma-<lb/>teriæ, quę incipit fermenteſcere adeò, vt poſt ſex horas abſolutâ <lb/>fermentatione incipiat ſuâ ſponte ſubſidere: </s>
  <s xml:id="echoid-s9250" xml:space="preserve">ſic maſſa farinę cum <lb/>fermento ſubactę certam habet temporis menſuram, quo intu-<lb/>meſcit, deinde ſponte ſuâ ſubſidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9251" xml:space="preserve">Quoniam verò Lunares expi-<lb/>rationes compertum eſt efficaciùs manare etiam in terram <lb/>quando Luna eſt Soli oppoſita, aut coniuncta, nil mirum, ſi <lb/>eriam mari contingat tunc maiore æſtu agitari. </s>
  <s xml:id="echoid-s9252" xml:space="preserve">Sed ad cineres, ſi <lb/>placet, reuertamur, ſi quid adhuc noſtrâ conſideratione dignum <lb/>ſuperſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9253" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9254" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9255" xml:space="preserve">Satis multa de cineribus diſſeruimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s9256" xml:space="preserve">vnum occurrit ani-<lb/>mo, quod Fournerius Hydrog. </s>
  <s xml:id="echoid-s9257" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9258" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9259" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9260" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s9261" xml:space="preserve">vidiſſe ſe memorat in <lb/>Flandriâ haud procul Tornaco, quidam videlicet cinis calcis ex <lb/>Marmore, quem præſtantiſſimum prędicat ad opera omnia, quæ <lb/>in aquis ędificantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9262" xml:space="preserve">ſubſtratis enim ingentibus lapidibus magnâ <lb/>copiâ huiuſmodi cineres imponebantur cęmenti loco; </s>
  <s xml:id="echoid-s9263" xml:space="preserve">aqua verò <lb/>ſe inter lapides inſinuans cineribus immiſta ita illis ſaxeam natu-<lb/>ram inducebat, vt breui marmoream duritiem æmularentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9264" xml:space="preserve">Sed <lb/>horum cinerum vocabulo nil aliud intelligo, quàm minutum il-<lb/>lum puluerem, qui detractis ex fornace calcis glebis reliquus eſt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9265" xml:space="preserve">ipſe verò à calce nihil diſtat, niſi fortaſſe quia omnis abeſt humor, <lb/>quo puluiſculi inuicem compingantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9266" xml:space="preserve">cinis quippe ex S. </s>
  <s xml:id="echoid-s9267" xml:space="preserve">Iſidoro <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9268" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s9269" xml:space="preserve">Origin.</s>
  <s xml:id="echoid-s9270" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9271" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9272" xml:space="preserve">eſt puluis ex incendio reſiduus, in quem res <lb/>vſta redigitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9273" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9274" xml:space="preserve">meritò calcem eſſe quandam cineris ſpeciem exi-<lb/>ſtimamus, quamuis plus habeat feruidę efficacitatis, quàm cinis ex <lb/>lignis aut ſtipulis combuſtis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9275" xml:space="preserve">plus enim ſalis communiter ineſt in ſa-<lb/>xis, quàm in plantis.</s>
  <s xml:id="echoid-s9276" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9277" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9278" xml:space="preserve">Calcem à cinere vulgariter ſegregamus vocabulis, vt ci-<lb/>nerem dicamusid, quod ex combuſtione reliquum, pulueris ſpe-<lb/>ciem induit, ſi quidem incenſum corpus ad eorum genus pertineat, <lb/>quæ ſtirpium vitam viuunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9279" xml:space="preserve">reliqua verò, vt ſaxa, Marmora, <lb/>metalla, foſſilia ſi comburantur, in calcem redigi dicuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9280" xml:space="preserve">Hinc <lb/>ſiqua planta lapideſcat (nam vt apud Ouidium aliquando legi, <lb/>*Flumen habent Cicones, quod potum ſaxea reddit Viſcera, quod* <lb/>*tactis inducit marmorarcbus)* in calcem potiùs quàm in cinerem <lb/>reſolui vi ignis dicimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s9281" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9282" xml:space="preserve">malumus combuſti coralij puluerem <lb/>calcem appellare quàm cinerem, quia ex aquâ eductum lapideam <lb/>duritiem acquirit, quamuis intrâ aquam fruticis more creſcat:</s>
  <s xml:id="echoid-s9283" xml:space="preserve">
<pb o="304" file="0316" n="316" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
animalium autem oſſa combuſta cinerem reddunt, niſi fuerint in <lb/>ſaxeam naturam conuerſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s9284" xml:space="preserve">propterea etiamſi *animalium calcanei* <lb/>*combuſti ſummè polleant aduerſùs colicos cruciatus*, vt ſcribit Ra-<lb/>ſis apud Mizaldum cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9285" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9286" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s9287" xml:space="preserve">50.</s>
  <s xml:id="echoid-s9288" xml:space="preserve">, non item eiuſdem virtutis <lb/>cenſeri debent, ſi fortè in lapideam naturam tranſierint; </s>
  <s xml:id="echoid-s9289" xml:space="preserve">additi <lb/>ſcilicet ſales, qui lapideam duritiem addiderunt, non eâdem prę-<lb/>diti ſunt facultate. </s>
  <s xml:id="echoid-s9290" xml:space="preserve">Cœterùm non admodum laborandum eſt de <lb/>vocabulis, vtrùm cinis, an calx vocandus ſit puluis quiſpiam ex <lb/>incendio reliquus.</s>
  <s xml:id="echoid-s9291" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div24" type="section" level="1" n="21">
<head xml:id="echoid-head54" xml:space="preserve">DISSERTATIO VNDECIMA. <lb/>*De Aquis Fortibus.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9292" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9293" xml:space="preserve">Cum Lixiuiâ, aquâ videlicet, in qua decoctus eſt ci-<lb/>nis, non modicam affinitatem habere videntur Aquæ, quas <lb/>Fortes, aut Acres ſeu Acutas, aut etiam Stygias vocant, quam-<lb/>uis hæ illâ multo validiores ſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s9294" xml:space="preserve">Idcirco de ijs aliqua diſputare poſt <lb/>cineres, non erit incongruum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9295" xml:space="preserve">ſi vobis placuerit hoc, vt ita di-<lb/>cam, liquidi ignis, ſeu igneæ aquæ, genus pauliſper contempla-<lb/>ri; </s>
  <s xml:id="echoid-s9296" xml:space="preserve">neque enim res eſt planè inutilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s9297" xml:space="preserve">Cardanus Opuſc. </s>
  <s xml:id="echoid-s9298" xml:space="preserve">Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s9299" xml:space="preserve">Senil. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9300" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9301" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9302" xml:space="preserve">de Dentibus cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9303" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9304" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9305" xml:space="preserve">mihi 14. </s>
  <s xml:id="echoid-s9306" xml:space="preserve">vbi de curatione dentium, <lb/>ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s9307" xml:space="preserve">At pręcipua ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9308" xml:space="preserve">ſinè malitiâ, Aquę Separationis, quę <lb/>vim ignis habent, Salis nitri, atque aluminis, quorum altero <lb/>calefacit, altero adſtringit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9309" xml:space="preserve">Nullus primùm eſt dolor, ſeu ſuper <lb/>gingiuam, ſeu dentem ponatur, quanquam ſuper gingiuam po-<lb/>ſita ſtatim illam dealbet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9310" xml:space="preserve">fumum, velutignis vrens, efficiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9311" xml:space="preserve"><lb/>Quinimmo duo habet pręcipua, primum, quod corruptum à ſano <lb/>ſeparat, atque corruptum extrahit, ſanam partem confirmat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9312" xml:space="preserve">ſi-<lb/>cut in dente meo anteriore dextro atque ſuperiore, cum mouere-<lb/>tur, nec durum quicquam premere poſſet, ſquammam eduxit <lb/>quartę parti dentis ferme coęqualem ab imo vſque ad radicem, <lb/>reliquum firmauit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9313" xml:space="preserve">ſanum reddidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9314" xml:space="preserve">Secundum, quod dentes, <lb/>qui per illam excidunt, quoniam, quod ſanum eſt, ab eâ non vi-<lb/>tiatur, iterum redeunt, ac renaſcuntur, modò radicis por-<lb/>tio aliqua ſit incorrupta; </s>
  <s xml:id="echoid-s9315" xml:space="preserve">ea enim naturali vi incrementum ac-<lb/>cipiens, liberaque à putrefactâ parte, dum in dies auge-<lb/>tar, dentem producit, ſed non eminentem à gingiuâ, ve-
<pb o="305" file="0317" n="317" rhead="De Aquis Fortibus."/>
rùm quaſi altitudine coæqualem illi. </s>
  <s xml:id="echoid-s9316" xml:space="preserve">Hæc Cardanus.</s>
  <s xml:id="echoid-s9317" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9318" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9319" xml:space="preserve">Non eſt à noſtro inſtituto aliena, nec iniucunda nobis <lb/>accidet hæc diſputatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s9320" xml:space="preserve">multis ſcilicet admirationi eſt metalla in <lb/>calcem ſolui huiuſmodi aquis facultatem erodendi habentibus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9321" xml:space="preserve">quas propterea Stygias dici puto, quia, quemadmodum Stygis <lb/>fluuij circà Theſſalica Tempe aqua neque in argenteo vaſe diu <lb/>contineri poteſt, neque in æneo, neque in ferreo, ſed id vi ſuâ <lb/>corrodens demum effluit (ſolâ mulæ vngulâ contineri ferunt) ita <lb/>huiuſmodi Aquæ Fortes metalla erodunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9322" xml:space="preserve">in tenuiſſimas <lb/>particulas diſſoluunt, quæ deinde ad vaſis fundum præcipi-<lb/>tatæ ſeparantur ab aquâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9323" xml:space="preserve">metallum in calcem abijſſe di-<lb/>citur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9324" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9325" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9326" xml:space="preserve">Quorum corporum materia durior validâ partium tem-<lb/>peratione compacta ſubſiſtit, eam ali quando in calcem redigen-<lb/>dam, vt deinde ſoluatur commodiùs, aut cum alijs miſceatur, <lb/>Ars docuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9327" xml:space="preserve">faciliùs quippe minutiſſimas particulas calor peruadit, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9328" xml:space="preserve">agitat, quàm craſſiuſculas, atque demum compoſitæ naturæ <lb/>coagmentationem diſſoluit, aut ſaltem illam cum alijs naturis ex-<lb/>quiſitiùs commiſcet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9329" xml:space="preserve">Ea videlicet, quæ ad confirmandam, ſeu <lb/>reſtituendam valetudinem adhibenda ſunt, ita diſſimilibus con-<lb/>ſtant naturis, vt non omnes æquè vtiles accidere poſſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s9330" xml:space="preserve">propte-<lb/>rea earum nexus ſoluendus eſt, vt, quę ſalutares ſunt, à reli-<lb/>quarum impeditione liberę efficaciùs agere valeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9331" xml:space="preserve">quę mi-<lb/>nùs opportunæ, aut incommodę eſſent, ipſâ ignitione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9332" xml:space="preserve">Calci-<lb/>natione diſſipentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9333" xml:space="preserve">Simile quid dicendum de cœteris, quę ad <lb/>corporis valetudinem non pertinent, ſed alium in ſcopum <lb/>diriguntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9334" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9335" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9336" xml:space="preserve">Hinceſt, quod aliquorum Calx mitior ſit ipſis corpo-<lb/>ribus combuſtis, aliorum verò acrior, congruis mitigationibus <lb/>aliquando lenienda: </s>
  <s xml:id="echoid-s9337" xml:space="preserve">quorum enim acrimonia à ſale volatili pen-<lb/>det, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9338" xml:space="preserve">in tenui ſubſtantiâ reſidet, vtique combuſtione miteſcunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9339" xml:space="preserve">quoniam vi ignis diſiectæ tenues huiuſmodi naturę acriores, quod <lb/>lene eſt, relinquunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9340" xml:space="preserve">contra verò, quę plus ſalibus fixis valent, <lb/>ſed eorum vim humor aqueus extenuat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9341" xml:space="preserve">diluit, illa in cal-<lb/>cem, humore abſumpto, excocta acriora euadunt, vt in Tarta-<lb/>ro atque Vitriolo obſeruamus, quorum vis erodendi Calcinatio-<lb/>ne acuitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9342" xml:space="preserve">Verùm, cum particulę corporum diſſimilibus vincu-<lb/>lis connectantur, eas ſoluendi ratio diſpar ſit, neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9343" xml:space="preserve">alia
<pb o="306" file="0318" n="318" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
etenim ſolâ virtute ignis per ſe excoquuntur in calcem nul’o ad-<lb/>dito, quod eorum ſolutionem iuuet, alia verò aliquid ſibi addi <lb/>poſtulant, quemadmodum in metallorum Cęmentatione, quam <lb/>vocant, cum ſcilicet metallum in lamellas extenuatum ita in ca-<lb/>tino diſponitur, vtinterillas puluis facultate erodendi pręditus <lb/>interijciatur, ſiuè ſiccus, ſiuè inſtar pulticulę aceto, aut vrinę, <lb/>aut Aquę Forti commiſtus, qui vehementi calore incitatus in me-<lb/>talli poros ſe inſinuans eiuſdem particulas volatiles concutit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9344" xml:space="preserve">diſ-<lb/>ſipat, atque friabiles factę laminę poſſunt in puluerem comminui. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9345" xml:space="preserve">Nec aliter dicendum de lapidibus durioribus, qui, ſulphure addito, <lb/>in igne vruntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9346" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9347" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9348" xml:space="preserve">Quęcunque tamen ignis ardore comburuntur, ea ſpiriti-<lb/>bus, oleo, ſale volatili ſpoliantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9349" xml:space="preserve">ſed hęc eadem retinent, ſi <lb/>vaporis aquei calore abſumatur tantummodo lentus quidam hu-<lb/>mor nondum cum cœteris particulis exquiſitè permiſtus, quo <lb/>dempto reliqua materia friabilis eſt, ſicut ſaxum in calcem exco-<lb/>ctum: </s>
  <s xml:id="echoid-s9350" xml:space="preserve">id quod in Cornu Cerui obſeruari poteſt, ſi enim abſ-<lb/>que vſtione in alembico per vaporem aſcendentem pręparetur, <lb/>ita vt albeſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9351" xml:space="preserve">fragile euadat, ſpiritum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9352" xml:space="preserve">oleum ſeruat, <lb/>vt ex odore percipitur, ſi ardentibus carbonibus inijciatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9353" xml:space="preserve"><lb/>exipſâ deſtillatione per Retortam manifeſtum euadit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9354" xml:space="preserve">hoc autem <lb/>non contingit, ſi illud igneo afflatu comburatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9355" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9356" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9357" xml:space="preserve">Propterea excogitata ſunt Magiſteria, quæ vocant, vt <lb/>Sales volatiles cum Sale fixo iterum vniantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9358" xml:space="preserve">vnitorum enim ma-<lb/>ior eſt efficacitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s9359" xml:space="preserve">Ex Tartaro combuſto, atque in calcem probè ex-<lb/>cocto, affuſa aqua Salem extrahit, qui ab omni admiſtione purga-<lb/>tus coagulatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9360" xml:space="preserve">ſed hic Sal fixus eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9361" xml:space="preserve">ideò illi affunditur Spiritus vi-<lb/>ni, ſimul digeruntur, deinde deſtillantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9362" xml:space="preserve">id quod toties repetitur <lb/>affuſo iterum Spiritu vini, donec Sal Tartari combiberit omnem ſa-<lb/>lem volatilem vini, qui in Spiritu inerat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9363" xml:space="preserve">abſtracto enim demum <lb/>phlegmate habetur Sal vini maximè commendatus à Chymicis. </s>
  <s xml:id="echoid-s9364" xml:space="preserve">In <lb/>illâ videlicet Salis Tartari atque Spiritûs vini mutuâ digeſtione, ſeu <lb/>concoctione, dum inuicem permiſcentur, ſe viciſſim Sales appre-<lb/>hendunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9365" xml:space="preserve">ij ſolùm exhalant, cùm deſtillantur, qui adhuc ſo-<lb/>luti manent in Spiritu vini. </s>
  <s xml:id="echoid-s9366" xml:space="preserve">Simile quid contingere videtur pu-<lb/>mici, quando vritur, vt vim adſtringentem, extergentem, atque <lb/>purgantem ea, quę oculorum pupillis tenebras offundunt, acqui-<lb/>rat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9367" xml:space="preserve">nam prunis obruitur pumex; </s>
  <s xml:id="echoid-s9368" xml:space="preserve">vbi igne incanduit, vino odo-
<pb o="307" file="0319" n="319" rhead="De Aquis Fortibus."/>
rato extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9369" xml:space="preserve">iterum igneſcit, atque iterum ſimili vino ex-<lb/>tinguitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9370" xml:space="preserve">vbi tertio incanduerit, ſponte ſuâ refrigeſcere permit-<lb/>titur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9371" xml:space="preserve">in vſum ſeruatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9372" xml:space="preserve">Dum enim in vino extinguitur can-<lb/>dens pumex, vinum combibit, atque tum vi præſentis caloris, <lb/>tum prunis denuo obrutus aqueam vini partem exhalat, ſalem <lb/>retinens.</s>
  <s xml:id="echoid-s9373" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9374" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9375" xml:space="preserve">Magiſterij vocabulo donantur communiter aliqua, <lb/>etiamſi ſales volatiles non fuerint à fixis ſeparati, atque cum il-<lb/>lis denuo vniantur, cuiuſmodi Magiſteria Margaritarum, Cora-<lb/>liorum, aliorumque huiuſmodi, quæ non comburuntur, ſed <lb/>acido aliquo liquore ſoluuntur primùm, deinde ex liquore illo Sal <lb/>abſtrahitur, cui Magiſterij appellationem tribuunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9376" xml:space="preserve">Sic commu-<lb/>niter Margaritas affuſo aceto deſtillato in vitro clauſo ſuper are-<lb/>nam aut cineres calidos aliquandiu digerunt vſque eò, dum meri <lb/>margaritarum cortices innatent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9377" xml:space="preserve">acetum enim calore illo, licèt <lb/>blando, excitatum agitatur, ſuiſque igniculis impetit margari-<lb/>tas, quarum compagem ſoluit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9378" xml:space="preserve">ſibi earum particulas agitatas <lb/>vnit, præter cortices: </s>
  <s xml:id="echoid-s9379" xml:space="preserve">tum guttatim infuſo Oleo Tartari per <lb/>deliquium parato, ad fundum vaſis præcipitatur Sal Margari-<lb/>tarum, qui, effuſo aceto, aliquoties aquâ abluitur, vt omnem <lb/>exuat acrimoniam, quam ab aceti Salibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9380" xml:space="preserve">ab Oleo Tartari <lb/>acquiſiuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9381" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9382" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9383" xml:space="preserve">Haud aliâ ratione, vt mihi quidem videtur, adminiſtra-<lb/>tur opus Calcinationis per Ignem, vt vocant, Potentialem, vi-<lb/>delicet per Aquas Fortes, ſoluendo corpora quædam durio-<lb/>ra, eorumque particulas ita iam comminutas, vt in liquo-<lb/>rem abijſſe videantur, ſeparando à menſtruo ſoluente, at-<lb/>que ad fundum vaſis præcipitando ſpeciem pulueris præſefe-<lb/>rentes.</s>
  <s xml:id="echoid-s9384" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9385" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9386" xml:space="preserve">Eſt, Gradonice, ita, vt dicis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9387" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9388" xml:space="preserve">Magiſteria huiuſmo-<lb/>di cum illâ Calcinatione admodum conueniunt, adeò vt per hęc <lb/>illa explicari valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9389" xml:space="preserve">Illud autem admirabilitate non vacat, quod <lb/>aliquando per Aquas Fortes efficaciùs, quàm per ignem ipſum, <lb/>cui diu obluctarentur, duriſſima corpora ſoluantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9390" xml:space="preserve">in calcem <lb/>redigantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9391" xml:space="preserve">contra verò, quorum corporum Magiſteria, hoc <lb/>eſt Sales, elicimus, aliqua ſunt, quæ nimis ab Igne abſu-<lb/>merentur, cuiuſmodi ſunt Margaritæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s9392" xml:space="preserve">Verùm vt Aquarum <lb/>Fortium efficacitati explicandæ viam ſternamus, an non In-
<pb o="308" file="0320" n="320" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
fuſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9393" xml:space="preserve">Decocta aliquando conſiderâſtis?</s>
  <s xml:id="echoid-s9394" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9395" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9396" xml:space="preserve">Tam crebrò vocabula hæc inculcantes Medicos audi-<lb/>mus, vt nec ignorare, nec obliuiſci, quiſquam valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9397" xml:space="preserve">Immo cum <lb/>aliquando apud me famulum haberem in pharmacopolio annos <lb/>aliquot verſatum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9398" xml:space="preserve">pro quodam ex domeſticis, ex Medici præ-<lb/>ſcripto, parandum eſſet Medicamentum purgans, obſeruaui illum <lb/>folia Senæ à ſtirpibus, pulueribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9399" xml:space="preserve">ſordibus omnibus accuratè <lb/>mundantem, atque item paſſulas minores, quas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9400" xml:space="preserve">lauit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9401" xml:space="preserve">tum fo-<lb/>liorum Senæ vncijs duabus (multo liberaliùs quam pro præſenti <lb/>neceſſitate) duplum paſſularum pondus addidit, omniaque ſimul <lb/>in lapideo mortario contudit, vt fieret maſſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s9402" xml:space="preserve">cui (additis cinna-<lb/>momi Drachmis tribus) in fictili vaſe oris patuli feruentiſſimæ a quę <lb/>quintuplum, ſcilicet vncias triginta, affudit, ſtatimque citiſſimè <lb/>permiſcuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9403" xml:space="preserve">abſque morâ appoſito congruente operculo clauſit <lb/>fictile, quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9404" xml:space="preserve">linteis inuoluit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9405" xml:space="preserve">Poſt horas ſex, non plures, liquo-<lb/>rem per linteum ſponte ſuâ ſtillatim effluere permiſit, nullâ vi ex-<lb/>primens; </s>
  <s xml:id="echoid-s9406" xml:space="preserve">integrum adhuc diem expectauit, vt, ſi quæ eſſent fęcu-<lb/>læ, ſubſiderent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9407" xml:space="preserve">effuſumque liquorem clarum ſepoſuit in vſum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9408" xml:space="preserve">Adeò liquorem hunc Medicus commendabat, vt infantibus ipſis <lb/>pondere Drachmarum quatuor tutò exhiberi poſſe aſſereret; </s>
  <s xml:id="echoid-s9409" xml:space="preserve">pueris <lb/>vero à Drachmìs octo ad duodecim; </s>
  <s xml:id="echoid-s9410" xml:space="preserve">adultis demum ab vncijs trib us <lb/>ad quinque, pro virium ratione.</s>
  <s xml:id="echoid-s9411" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9412" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9413" xml:space="preserve">Sed quare horarum ſex modum adhibuit, quem vltra <lb/>progredi non oporteret in illâ fermentatione?</s>
  <s xml:id="echoid-s9414" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9415" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9416" xml:space="preserve">Mihi pariter hoc idem interroganti fecit ille ſatis, reſpon-<lb/>dens caueri, ne nimis inſuaui ſapore liquor inficeretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9417" xml:space="preserve">Intellige-<lb/>bam ſcilicet contuſa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9418" xml:space="preserve">comminuta Senæ folia, paſſularum pulpæ <lb/>commiſta faciliùs patere, quàm integra, irruptioni igniculorum, <lb/>quibus ſcatet feruentiſſima aqua: </s>
  <s xml:id="echoid-s9419" xml:space="preserve">ne verò calor citò auolaret, pro-<lb/>pterea illico occluſum operculo fictile, ac linteis inuolutum, vt <lb/>concluſorum igniculorum incurſione tenuiores particulæ (videlicet <lb/>Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9420" xml:space="preserve">Sales volatiles) pulſatæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9421" xml:space="preserve">agitatæ educerentur, atque <lb/>commiſcerentur affuſo liquori. </s>
  <s xml:id="echoid-s9422" xml:space="preserve">Quia verò non omnes primo ſtatim <lb/>impetu euocari poterant, idcirco longiore temporis ſpatio opus <lb/>erat, cum maximè ſenſim deferueſcente ardore languidiùs igniculi <lb/>impeterent iniectæ maſſæ particulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s9423" xml:space="preserve">Quod ſi adhuc vltra ſex ho-<lb/>ras perrexiſſentigniculi alias atque alias Senæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9424" xml:space="preserve">paſſularum parti-<lb/>culas diſſoluere, atque educere, iam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9425" xml:space="preserve">Salis fixi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9426" xml:space="preserve">ſulphuris
<pb o="309" file="0321" n="321" rhead="De Aquis Fortibus."/>
partem aliquam liquori immiſcuiſſent, quæ nimis iniucunda ſa-<lb/>pore moleſtiam guſtui exhiberent, aut etiam torminibus inteſtina <lb/>vexarent.</s>
  <s xml:id="echoid-s9427" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9428" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9429" xml:space="preserve">Vbiferuentiſſima aqua affunditur, Infuſum à Decocto <lb/>vix diſtare videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9430" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9431" xml:space="preserve">lactucas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9432" xml:space="preserve">intuba ad acetaria, at-<lb/>que aſparagos, diligentiores ancillulæ vt coquant, aqueę fer-<lb/>uenti ab igne remotæ immittunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9433" xml:space="preserve">vſque eò, dum flacceſcant, <lb/>dimittunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9434" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9435" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9436" xml:space="preserve">Vocabulis, vt ſæpiùs inculcauimus, litem non intenda-<lb/>mus, id ſolum attendentes, quod in rem noſtram facit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9437" xml:space="preserve">fiue <lb/>enim ſuccenſis ignibus liquor incaleſcens iniecta ſemina, aut her-<lb/>bas, aut ligna, aut aromata concoquat, fiue amoto igne aqua <lb/>adhuc feruens, aut iam tepida, aut etiam nullum ignem experta <lb/>(modò circumfluus aër modico tepore caleat) eadem maceret, pe-<lb/>rinde nobis eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9438" xml:space="preserve">igniculis quippe ſiuè liquori illi ingenitis, fiue ab <lb/>igne ſubiecto aut ab aëre tepido immiſſis, tribuendum eſt, quod <lb/>iniectorum corporum particulæ ſeparentur, atque liquori immi-<lb/>ſceantur, quæ ſi tenues fuerint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9439" xml:space="preserve">facilè à reliquarum ſocietate <lb/>ſeuocari poſſint, ſatis eſt, ſi in congruum liquorem infundantur, <lb/>ibique diu, aut breui tempore, iuxta propofitum finem, mace-<lb/>rentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9440" xml:space="preserve">Sin autem educendæ particulæ firmiore nexu copulentur, <lb/>præſtat illa corpora coquere, prius tamen conciſa, vt plures ſube-<lb/>untes igniculi faciliùs atque vberiùs educant quæfitas particu-<lb/>las. </s>
  <s xml:id="echoid-s9441" xml:space="preserve">Non negârim tamen aliqua eſſe corpora tam ſubtilibus atque <lb/>volatilibus particulis, vt vel in frigidâ illas deponant; </s>
  <s xml:id="echoid-s9442" xml:space="preserve">id quod ex <lb/>odore atque ſapore dignoſcitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9443" xml:space="preserve">fieri enim poteſt, vt humor (vix <lb/>aliquis excogitari poteſt omnis planè ſalis expers, aut ſpiritûs) ſa-<lb/>les volatiles huiuſmodi corporum, quorum rara eſt textura, perua-<lb/>dens eos ſibi vniat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9444" xml:space="preserve">illique à reliquis particulis ſeiuncti dum ſe ſpon-<lb/>te ſuâ agitant, alios pariter ſales volatiles ad defectionem ſollici-<lb/>tent, cum quibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9445" xml:space="preserve">aliqui Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9446" xml:space="preserve">Sulphureæ particulę agitan-<lb/>tur, adeò vt demum corpus illud putreſcat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9447" xml:space="preserve">facilè autem obfer-<lb/>uamus herbas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9448" xml:space="preserve">flores, ſi diu in aquâ detineantur, putreſcere, at-<lb/>que putiſcere.</s>
  <s xml:id="echoid-s9449" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9450" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9451" xml:space="preserve">Si hoc aquæ ſimplici contingit, vt herbarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9452" xml:space="preserve">flo-<lb/>rum, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9453" xml:space="preserve">lignorum temperationem corrumpat illis affuſa, ſi-<lb/>bique aliquas eorum particulas immiſceat, nil mirum, ſi acriores <lb/>liquores, aut vapores, valeant non leue@@ mutationem moliri,
<pb o="310" file="0322" n="322" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
hi quidem in his, illi verò in illis corporibus, prout ſingulorum cor-<lb/>porum poros ſubire poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9454" xml:space="preserve">Cum enim varia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9455" xml:space="preserve">multiplex ſit li-<lb/>quoribus particularum figura, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9456" xml:space="preserve">moles, nec æquè, aut ſimili-<lb/>ter in corporibus omnibus pateant meatus, in quos illæ pene-<lb/>trent, hinc procul dubio oritur diſpar illa facilitas ſe infi-<lb/>nuandi.</s>
  <s xml:id="echoid-s9457" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9458" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9459" xml:space="preserve">Adde acriores illos liquores, aut vapores (nam aurum <lb/>fumo plumbi imbutum redigi in tenuiſſimum puluerem legi) ſali-<lb/>bus abundare; </s>
  <s xml:id="echoid-s9460" xml:space="preserve">pro diſſimili autem ipſorum ſalium naturâ eorum <lb/>quoquè motus concitatiores eſſe aut remiſſiores, impreſſionem vali-<lb/>diorem aut languidiorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s9461" xml:space="preserve">cumque ſingulorum corporum coag-<lb/>mentatio non ſit æquè diſſolubilis, neque qualibet quorumcunque <lb/>ſalium impulſione labefactatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9462" xml:space="preserve">Hinc alij liquores acres alijs corpo-<lb/>ribus diſſoluendis adhibendi ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9463" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9464" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9465" xml:space="preserve">Liquorum acrimoniam ex admiſtis ſalibus ortum ducere, <lb/>adeò manifeſtum videtur, vt de hoc ambigi vix poſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9466" xml:space="preserve">iratæ for-<lb/>micæ (tantæ animis exilibusiræ) quodam tenuiſſimo humore, <lb/>ſed egregiè mordaci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9467" xml:space="preserve">aculeato, cutem eas irritantis perfun-<lb/>dunt, quam ille penetrans acrem caloris vrentis ſenſum excitat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9468" xml:space="preserve">id verò ſali tribuendum eſſe nemo negauerit, qui nouerit ex formi-<lb/>cis parari Salem volatilem ὀξύπορου maximâ penetrandi facultate <lb/>præditum, ad opem affecto cerebro ferendam præſtantiſſimum, <lb/>qui vel ſolo odore, partium neruoſarum dolores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9469" xml:space="preserve">cruciatus lan-<lb/>cinantes lenit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9470" xml:space="preserve">Quinimmo noui contumacem brachij &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9471" xml:space="preserve">pedis para-<lb/>lyſim demum difiectam fuiſſe quotidiano balneo ex formicis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9472" xml:space="preserve"><lb/>earum myrmecio, cum aquâ fontanâ decoctis, adeò vt affectis <lb/>partibus firmum, conſtanſque robur redierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9473" xml:space="preserve">Plurimas autem <lb/>formicas capi poſſe quis neſciat, ſi intus ollam melle leuiſſimè li-<lb/>niat? </s>
  <s xml:id="echoid-s9474" xml:space="preserve">Vinum acefcere ex Salibus fluorem adeptis, nos quoque, ſi <lb/>ſatis memini, aliquando admiſimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s9475" xml:space="preserve">ideò ſæpè aceto vtimur, <lb/>vbi vis penetrandi quæritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9476" xml:space="preserve">Docebat me neſcio quis literas albu-<lb/>mini oui inſcribere, præſcribebatque Alumen cum aceto ſubtiliſ-<lb/>ſimè terendum, hac mixturâ ſcribendum exteriùs in putaminc <lb/>oui, quod calido Soli exponatur, vt ſiccetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9477" xml:space="preserve">tum in acerrimo <lb/>aceto triduum aut quatriduum relinquatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9478" xml:space="preserve">iterum exſiccari <lb/>permittatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9479" xml:space="preserve">Ouum enim ſi coquaturita, vt obdureſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9480" xml:space="preserve">pu-<lb/>tamine ſpolietur, inſcriptæ albumini literæ apparebunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9481" xml:space="preserve">Ouo huiuſ-<lb/>modi ſi nota aliqua eXteriùs apponatur, qua à cœteris in eodem ca-
<pb o="311" file="0323" n="323" rhead="De Aquis Fortibus."/>
niſtro repoſitis atque tranſmiſſis diſcriminetur, ſecreti nuncij mu-<lb/>nere fungi poterit, vbi fuerit excoctum.</s>
  <s xml:id="echoid-s9482" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9483" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9484" xml:space="preserve">Tam occultè ſcribere in lapide nequimus, niſi commu-<lb/>nium characterum loco vtamur notâ, quæ nobis cum amico con-<lb/>uenit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9485" xml:space="preserve">felle ſcilicet hirci ſcribenda eſt in lapide nota, deinde la-<lb/>pis aceto immergendus: </s>
  <s xml:id="echoid-s9486" xml:space="preserve">demum extrahitur lapis inſignitus literis <lb/>quaſi inſculptis: </s>
  <s xml:id="echoid-s9487" xml:space="preserve">acetum videlicet vnâ cum felle illo lapidis par-<lb/>ticulas erodit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9488" xml:space="preserve">Immo ſunt qui ſpondeant literas, aut notas alias, in <lb/>ſilice exprimi poſſe ſolo aceto, ſi nimirum ſilex cerâ oblinatur, <lb/>deinde ſtylo notæ ita exarentur, vt ibi nudus ſilex appareat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9489" xml:space="preserve">ſienim <lb/>ſeptem horas in aceto acerrimo demerſus detineatur lapis extrahe-<lb/>tur inſcriptus notis: </s>
  <s xml:id="echoid-s9490" xml:space="preserve">Simili ferè ratione ac in laminâ cupreâ non cę-<lb/>lo, ſed ſuperfuſo humore, ſeu Aquâ Forti, quam vocant, inci-<lb/>duntur lineæ aut figuræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s9491" xml:space="preserve">Obducitur nimirum lamina ærea vernice <lb/>communi cum modicâ portione ceræ liquefacta: </s>
  <s xml:id="echoid-s9492" xml:space="preserve">tum graphio de-<lb/>ſcribuntur lineæ, aut figuræ: </s>
  <s xml:id="echoid-s9493" xml:space="preserve">erecto autem circa laminæ oram ag-<lb/>gerulo ex cerâ, affunditur liquor conſtans ex ſucco limonum, aut <lb/>acerrimo aceto, in quo feruente in olla fictili vitro obductâ pau-<lb/>liſper ebullierint vncia Vitrioli, atque Sublimatum, Alumen <lb/>rupeum, Ærugo, ſeu, vt vulgus loquitur, Viride æris, exſingu-<lb/>lis ſemuncia, priùs tamen contrita, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9494" xml:space="preserve">in puluerem comminuta, <lb/>quàm cum ſucco limonum, aut aceto, commiſcerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9495" xml:space="preserve">Liquor <lb/>igitur ille contingens ſubiectę laminę non niſi partes graphij ductu <lb/>deſignatas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9496" xml:space="preserve">obductâ cerâ nudatas, ita illas ſenſim arrodit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9497" xml:space="preserve"><lb/>exeſt laminam excauans, vt intrà ſeſquihoram circiter, quaſi operâ <lb/>cælatoris inſculptæ appareant lineæ, aut figuræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s9498" xml:space="preserve">Quis autem dubi-<lb/>tat, an liquor ille acidus imbutus ſalibus ebullitione eductis ex pul-<lb/>ueribus, qui fuerant iniecti, aggrediatur, quam attingit, <lb/>laminam, atque ſalinæ particulæ ſuo motu impetentes pro-<lb/>ximas cupri particulas, illas abſtrahant à reliquis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9499" xml:space="preserve">laminam <lb/>excauent?</s>
  <s xml:id="echoid-s9500" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9501" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9502" xml:space="preserve">At viciſſim literas ex chartâ deleri poſſe, ſunt qui ſpe-<lb/>rent, ſiex Sale communi, Sale gemmæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9503" xml:space="preserve">Alumine rupeo, ex <lb/>ſingulis vncias duas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9504" xml:space="preserve">ex Sale Ammoniaco vneias quatuoriuxta <lb/>Artis pręcepta deſtillent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9505" xml:space="preserve">eâ aquâ literæ madefiant, vt eua-<lb/>neſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9506" xml:space="preserve">Mizaldum veròcent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9507" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9508" xml:space="preserve">memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s9509" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s9510" xml:space="preserve">85. </s>
  <s xml:id="echoid-s9511" xml:space="preserve">ſiaudiamus, <lb/>carnem leporinam ſiccabimus, tritam in puluerem viuæ calci mi-<lb/>ſcebimus, hac conſpergentur aut illinentur literæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9512" xml:space="preserve">infra triduum
<pb o="312" file="0324" n="324" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
nullum apparebit illarum veſtigium, quaſi ex lepore fugam arripe-<lb/>re didicerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s9513" xml:space="preserve">Quę quidem, ſi vera ſint, ſalium acrimonię vel in <lb/>aquam extillatorum, vel ex leporinę carnis ſiccatę particulis edu-<lb/>ctorum calcis ope, tribuenda ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9514" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9515" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9516" xml:space="preserve">Quàm igitur acri ſale plenus eſt ſuccus, quem continet <lb/>fructus Ananas? </s>
  <s xml:id="echoid-s9517" xml:space="preserve">de quo Guilielmus Piſo de Medicina Braſilienſi <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9518" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s9519" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9520" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s9521" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9522" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s9523" xml:space="preserve">hęc ſcribit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9524" xml:space="preserve">Fructus Ananas adev̀ corroden-<lb/>di facultate pollet, vt non ſolùm linguam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9525" xml:space="preserve">palatum ſauciet, <lb/>ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9526" xml:space="preserve">in cultro, quo ſecatur, ſuæ mordacitatis veſtigia relinquat, <lb/>idque intenſiùs, ſinon probè maturus fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9527" xml:space="preserve">Hęc cum legiſſem, <lb/>procliuiùs fidem adhibui Kirchero in Arte Magnetica fol. </s>
  <s xml:id="echoid-s9528" xml:space="preserve">381. </s>
  <s xml:id="echoid-s9529" xml:space="preserve">edit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9530" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9531" xml:space="preserve">narranti, ſi fructui Ananas infigatur ferreus clauus, nocte vnâ <lb/>totum chalybem conſumi, qui in fructu transfixo deliteſcebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9532" xml:space="preserve"><lb/>Hinc licet inferre ſuccum illius fructûs abundare ſale analogo Sa-<lb/>libus Vitrioli; </s>
  <s xml:id="echoid-s9533" xml:space="preserve">ab his namque corrodi ferrum manifeſtum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9534" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9535" xml:space="preserve">ipſe <lb/>quidem experimento didici vel nolens, cum vterer ſtylo fer-<lb/>reo ad agitandum goſſyppium atramento ſcriptorio imbutum, <lb/>neque tamen ſtylum detergerem: </s>
  <s xml:id="echoid-s9536" xml:space="preserve">poſt aliquod enim tempus, <lb/>vix credibile eſt, quàm exeſa apparuerit pars illa ferri, cui <lb/>atramentum adhæſerat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9537" xml:space="preserve">quantula verò eſſe potuit in illo atramen-<lb/>to vitrioli particula?</s>
  <s xml:id="echoid-s9538" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9539" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9540" xml:space="preserve">Planè multiplex &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9541" xml:space="preserve">varia eſt Salium natura, eorumque <lb/>vires aliquatenus conamur explicare ad ſimilitudinem eorum, qui <lb/>nobis, vtpote vulgares, magis innotuere: </s>
  <s xml:id="echoid-s9542" xml:space="preserve">cœterùm non in om-<lb/>nibus proprietatibus conuenire cenſendi ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9543" xml:space="preserve">idcircò ſalem ſucco <lb/>fructûs Ananas inhærentem, Sali Vitrioli tantummodo analogum <lb/>ſapienter pronunciâſti; </s>
  <s xml:id="echoid-s9544" xml:space="preserve">an enim omnimodâ ſimilitudine conſen-<lb/>tiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9545" xml:space="preserve">ad eandem ſpeciem pertineant, incertum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9546" xml:space="preserve">Hinc cum <lb/>aliquando legerem apud Ioſephum Langium in Elementis Geo-<lb/>graphicis cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9547" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s9548" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s9549" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s9550" xml:space="preserve">in Comitatu Mansfeldico quendam <lb/>ſalſum locum eſſe, in quem retia piſcatorum altiùs immer ſa pror-<lb/>ſus aduruntur perinde, ac ſi igne exarſiſſent, ſubdubitabam, <lb/>vtrùm ſalis illius acrior eſſet natura, quàm noſtratis ſalis, quo <lb/>marina aqua imbuitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9551" xml:space="preserve">an verò illa retium exuſtio oriretur, quia <lb/>pro ratione aquæ maior eſſet copia ſalis minùs diluti: </s>
  <s xml:id="echoid-s9552" xml:space="preserve">id quod <lb/>indicatum videtur ex eo, quod exarſio contingat, ſi retia fue-<lb/>rint altiùs immerſa, quaſi grauior facta ſit aqua fundo proxima <lb/>ex maiore ſalis copiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s9553" xml:space="preserve">an demum, quia ad contexenda retia pi-
<pb o="313" file="0325" n="325" rhead="De Aquis Fortibus."/>
fcatores illi Mansfeldici adhibeant filum, quod aquam ſalſam non <lb/>ferat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9554" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9555" xml:space="preserve">noſtri piſcatores non ex quolibet ſilo indiſcrimina-<lb/>tim ſua contexuntretia, quibus in mari vtantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9556" xml:space="preserve">Immo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9557" xml:space="preserve">ancil-<lb/>lulæ pro linteorum varietate acriorem aut mitiorem lixiuiam pa-<lb/>randam nôrunt, ne nimia ſalis portio ex cineribus educta tenuio-<lb/>ra lintea adurat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9558" xml:space="preserve">id quod potiſſimum euenit, ſiquando, ad maio-<lb/>rem candorem linteis conciliandum, calcem cineribus addant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9559" xml:space="preserve">Vt nihil hic dicam de pretioſâ illa lauatione adamantis, cuius na-<lb/>tiuas maculas, ac nubes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9560" xml:space="preserve">colores illum fœdantes, aquâ Mercu-<lb/>riali ex Stibio deſtillatâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9561" xml:space="preserve">ope ignis auferri docet Anſelmus boë-<lb/>tius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9562" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9563" xml:space="preserve">de gemmis cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9564" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s9565" xml:space="preserve">Sic enim adamantem adeò nitidum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9566" xml:space="preserve"><lb/>purum reddi autumat, vt valore purum natum longè ſuperet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9567" xml:space="preserve">Hęc <lb/>ſiquidem (tanquam veritati conſentientia admittantur) ſalibus <lb/>aquæ Mercurialis tenuiſſimis ſe in adamantis poros ope ignis dilata-<lb/>tos inſinuantibus adſcribenda videntur, vi quorum abſtergan-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9568" xml:space="preserve">educantur ſordes illæ adamantis pulcritudinem vitian-<lb/>tes. </s>
  <s xml:id="echoid-s9569" xml:space="preserve">Sed non ab omni aquâ quibuslibet Salibus imbutâ ſperari id <lb/>poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9570" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9571" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9572" xml:space="preserve">Quandoquidem de rebus Braſilienſibus aliquid attuli, <lb/>apud eundem Piſonem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9573" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9574" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9575" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s9576" xml:space="preserve">legi de ſucco quodam morda-<lb/>ciſſimo, quem olei nomine indigitat, ex arbore Acaiu: </s>
  <s xml:id="echoid-s9577" xml:space="preserve">ſic au-<lb/>tem habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9578" xml:space="preserve">Remedium, quo Luſitani ac Braſilienſes præcauent <lb/>ab illis vermiculis, qui pedum extremis digitis innaſcuntur, eſt <lb/>mordaciſſimum illud oleum glandium, quæ pomis arborum Acaiu <lb/>adnaſcuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9579" xml:space="preserve">eo ſcilicet inungunt plantas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9580" xml:space="preserve">digitos pedum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9581" xml:space="preserve">Quod quidem oleum extrahitur ex immaturis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9582" xml:space="preserve">crudis glandi-<lb/>bus: </s>
  <s xml:id="echoid-s9583" xml:space="preserve">nam ſi maturuerint, qualitate vstiuâ caret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9584" xml:space="preserve">gulæ po-<lb/>tiùs delicias, quàm huic affectui remedium, præbet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9585" xml:space="preserve">De eadem <lb/>autem arbore Acaiu iterùm loquens lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9586" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s9587" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9588" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s9589" xml:space="preserve">ait, Cirea Decem-<lb/>brem pomifera hæc arbor incipit defloreſcere, caſtaneamque pha-<lb/>ſeoli formâ, ac cineritij coloris, è ſummitate pomi producit, oleo <lb/>adeò mordaci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9590" xml:space="preserve">cauſtico, inter duos cortices, vt contrectanti <lb/>valdè noxium habeatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9591" xml:space="preserve">quamobrem non niſi inter erodentia nu-<lb/>meratur, nec niſi canoroſis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9592" xml:space="preserve">malignis vlceribus vitioſâ carne la-<lb/>borantibus adhibetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9593" xml:space="preserve">Matureſcente autem caſtaneâ, ipſa cum <lb/>oleo intus contento ſenſim miteſcit, ac vim ſuam maximâ ex <lb/>parte deponit, quod principio quidem auſterum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9594" xml:space="preserve">acidum, den-<lb/>tibus ac palato ingratum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9595" xml:space="preserve">noxium, mox à Sole excoctum, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s9596" xml:space="preserve">
<pb o="314" file="0326" n="326" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
matutino rore turgidum, nostris Europæis gratiſſimum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9597" xml:space="preserve">in deli-<lb/>aijs eſſe ſolet.</s>
  <s xml:id="echoid-s9598" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9599" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9600" xml:space="preserve">Sicut aliqui ſunt liquores, qui vetuſtate coaceſcunt auo-<lb/>lantibus maximâ ex parte Spiritibus, nec paucis ſulphureis parti-<lb/>culis, adeò vt diſſolutâ compage ſales confluentes dominentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9601" xml:space="preserve">rerum potiantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9602" xml:space="preserve">ita quandiu immaturi ſunt fructus, peracer-<lb/>bi ſunt guſtui, eorumque ſuccus acidus, quemadmodum om-<lb/>phacium, quia ſalinæ particulæ licèt humore imbuantur, nondum <lb/>diſiunguntur interiectis ſpiritibus, atque ſulphureis particulis, <lb/>quibus cum vniantur, atque eo vinculo coërceantur, ne tam acri-<lb/>ter atque turmatim linguam ac palatum feriant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9603" xml:space="preserve">Accedente verò <lb/>Solis calore, qui particularum agitationem atque commiſtionem <lb/>adiuuet, ac ſubminiſtratis à radice paulatim ſpiritibus alijſque <lb/>fulphureis particulis, ita aliæ alijs admiſcentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9604" xml:space="preserve">copulantur, <lb/>vt omnes temperationem acquirant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9605" xml:space="preserve">ſalium vis infracta mite-<lb/>ſcat, atque adeò fructus ad maturitatem adductus ſaporis ſuaui-<lb/>tate guſtatum blandè commoueat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9606" xml:space="preserve">Hinc ſatis conſtare videtur, <lb/>cur oleum illud eXimmaturâglande, ſeu caſtaneâ adnatâ pomis <lb/>Acaiu deſumptum vim cauſticam obtineat, atnon item, ſi illa <lb/>maturuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9607" xml:space="preserve">eadem enim eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9608" xml:space="preserve">mutati ſaporis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9609" xml:space="preserve">imminutæ fa-<lb/>cultatis cauſticæ cauſa: </s>
  <s xml:id="echoid-s9610" xml:space="preserve">Mitigatur ſcilicet ſalis acerbitas facto alia-<lb/>rum particularum additamento; </s>
  <s xml:id="echoid-s9611" xml:space="preserve">quandoquidem in poros faciliùs <lb/>penetrat ſimplex ſal, quàm ſi cum alijs particulis vniatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9612" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum per anguſtum foramen faciliùs ſe inſinuat latrunculus <lb/>nudus, quàm multâ veſte indutus.</s>
  <s xml:id="echoid-s9613" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9614" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9615" xml:space="preserve">An non aliquando obſeruâſtis æſtate dulcia vina coace-<lb/>ſcere multo faciliùs, quàm auſtera? </s>
  <s xml:id="echoid-s9616" xml:space="preserve">quia ſcilicet auſtera plus ha-<lb/>bere videntur ſalis fixi, dulcia verò, vtpote ſubpinguia, plus ſul-<lb/>phuris: </s>
  <s xml:id="echoid-s9617" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9618" xml:space="preserve">dulcibus (quia ſal cum ſulphure à calore vitali <lb/>quandam quaſi aduſtionem patitur) bilem augeri communis opi-<lb/>nio fert; </s>
  <s xml:id="echoid-s9619" xml:space="preserve">ſiquidem dulcia à ſuauitate degenerant, ſi nimis co-<lb/>quantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9620" xml:space="preserve">amara fiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9621" xml:space="preserve">Cum igitur æſtiuus calor particulas vi-<lb/>ni validiùs agitet, faciliùs ſulphureas eius particulas atque Spiri-<lb/>tus excitat ad auolandum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9622" xml:space="preserve">ſalinæ particulæ confluentes exal-<lb/>tantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9623" xml:space="preserve">Dulcia autem ſulphure abundare, quod ſali addatur, ex-<lb/>perimento ſatis obuio conſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9624" xml:space="preserve">Nam qui per fiſtulam ori admotam <lb/>Tabaci fumum excipiunt, ſi Vitriolum præguſtârint, non iam <lb/>auſterum ſaporem à ſalinis Vitrioli particulis linguæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9625" xml:space="preserve">palato im-
<pb o="315" file="0327" n="327" rhead="De Aquis Fortibus."/>
preſſum experiuntur, ſed planè dulceſcentem ac melleum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9626" xml:space="preserve">ſiqui-<lb/>dem in Tabaci exarſione ſeparantur Spiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9627" xml:space="preserve">particulæ ſulphu-<lb/>reæ, quæ cum fumo in os attractæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9628" xml:space="preserve">ſalinis particulis additæ ef-<lb/>ficiunt, vt iam non acriter feriant guſtatûs organum, ſed leni af-<lb/>frictu illud titillent, ac voluptatis ſenſum excirent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9629" xml:space="preserve">Hinc non <lb/>immeritò melli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9630" xml:space="preserve">ſaccharo naturam ſulphureo-ſalinam tribuimus, <lb/>cum illa non ſolùm grauia ſint, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9631" xml:space="preserve">multum caloris contineant, <lb/>vt ex ſingulorum reſolutione conſtare poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9632" xml:space="preserve">Si enim mel, aut <lb/>ſaccharum, alembico committamus, primùm roris in morem <lb/>guttulæ adhærentes manabunt in liquorem inſipidum, vtpote <lb/>phlegma; </s>
  <s xml:id="echoid-s9633" xml:space="preserve">deinde in ſtirias coacti ſpiritus defluent, qui valdè acres <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9634" xml:space="preserve">cauſtici deprehendentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9635" xml:space="preserve">demum reſidua erit in Capite mortue <lb/>poſt deſtillationem terra inſipida vna cum Sale ſixo cauſtico. </s>
  <s xml:id="echoid-s9636" xml:space="preserve">Ex <lb/>qua particularum diſſolutione apparet cum Spiritibus attolli, ma-<lb/>ximâ ſaltem ex parte, particulas ſulphureas, quæ vim vrendi ob-<lb/>tinent, ijſque à ſale ſeparatis perire dulcedinem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9637" xml:space="preserve">Illud verò præ-<lb/>ter multorum opinionem accidit, quod ſuccus, qui ex arundini-<lb/>bus in fruſta conciſis trapeto exprimitur ad conficiendum ſaccha-<lb/>rum, ad viginti quatuor horas dumtaxat dur at, moxque ace ſcit, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9638" xml:space="preserve">ad conficiendum ſacch arum prorſus fit inidoneus, vt loquitur <lb/>Guilielm. </s>
  <s xml:id="echoid-s9639" xml:space="preserve">Piſo de Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s9640" xml:space="preserve">Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s9641" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9642" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s9643" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9644" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s9645" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9646" xml:space="preserve">51.</s>
  <s xml:id="echoid-s9647" xml:space="preserve">; Et Georg. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9648" xml:space="preserve">Marcgrau. </s>
  <s xml:id="echoid-s9649" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9650" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9651" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9652" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s9653" xml:space="preserve">ait, Latex ſacchareus ne vnam quidem <lb/>diem durare poteſt, quin aceſcat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9654" xml:space="preserve">ideò continuâ operâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9655" xml:space="preserve">expreſſio, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9656" xml:space="preserve">coctio eius fit, cum ex acido ſucco nullum ſaccharum fieri poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9657" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9658" xml:space="preserve">ſi biduum ſaltem aßeruetur, in acetum acerrimum degenerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9659" xml:space="preserve"><lb/>Succum illum expreſſum dulcem eſſe manifeſtum eſt cuicunque, <lb/>qui arundinum ex Siciliâ aliquando ad nos delatarum, detracto <lb/>cortice, medullam dentibus premat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9660" xml:space="preserve">Cum verò tam facilè ace-<lb/>ſcat, ſi vel vnam diem fœculentus permaneat, neque craſſiores <lb/>quædam partes coctione ſeparentur, ſuſpicor perturbatam quan-<lb/>dam fermentationem fieri, vi cuius ſulphureæ particulæ, atque <lb/>ſpiritus in auras abeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9661" xml:space="preserve">ſalinis particulis dominatum relin-<lb/>quant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9662" xml:space="preserve">Coquitur autem primùm ſuccus ille in ingentibus ahenis <lb/>igne vehementi, atque affuſo forti lixiuio ſeparantur craſſiores il-<lb/>læ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9663" xml:space="preserve">inutiles partes, non abſimili ratione, ac cum feruenti lacti <lb/>affunditur ſerum acidum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9664" xml:space="preserve">caſeoſæ partes ſeiunguntur à ſero: </s>
  <s xml:id="echoid-s9665" xml:space="preserve">Sa-<lb/>les ſcilicet alkali ipſius lixiuij apprehendunt ſulphureas illas parti-<lb/>culas abundantes, quæ fermentationem incitabant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9666" xml:space="preserve">à fœcibus
<pb o="316" file="0328" n="328" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
repurgatur ſuccus, dum eius particulæ vtiles coctione meliùs <lb/>vniuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9667" xml:space="preserve">qui deinde in minoribus cacabis demum perficitur, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s9668" xml:space="preserve">, <lb/>vt habet idem Piſo, ob ignem intenſiſſimum, vehementioris ebul-<lb/>litionis hahenda eſt ratio: </s>
  <s xml:id="echoid-s9669" xml:space="preserve">ſtatutiſque temporibus olei Oliuarum <lb/>modicum guttatim inſtillatur, ne ignis vehementiâ ſaccharum ali-<lb/>quid detrimenti capiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9670" xml:space="preserve">oleo enim cohibentur vtiles ſulphureæ <lb/>partes, ne in ebullitione auolent. </s>
  <s xml:id="echoid-s9671" xml:space="preserve">Obſeruatu dignum, addit ibi, <lb/>quod oleum, ſi maioribus inderetur ahenis, in quibus liquor pu-<lb/>rificatur, ſaccharo conficiendo planè foret ineptus; </s>
  <s xml:id="echoid-s9672" xml:space="preserve">oleum quippe <lb/>non ſepararet fęces, ſicut Sal lixiuij. </s>
  <s xml:id="echoid-s9673" xml:space="preserve">Viciſſim ſi minoribus lixi-<lb/>uium illud forte, quod maioribus affunditur ad exquiſitiùs ſe-<lb/>cernendas immundities, infundatur, æquè impoſſibile ſaccharum <lb/>conficere, nam abſtraheretur ſulphur, ſale cum terrâ relicto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9674" xml:space="preserve"><lb/>dulcedo periret. </s>
  <s xml:id="echoid-s9675" xml:space="preserve">Si denique momentum ſucci Limonij, vel acidi <lb/>quid inijciatur, ſacchari conſistentiam nunquam acquiret, ſed <lb/>in totum perditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9676" xml:space="preserve">quia videlicet acido ſepararentur ſalinæ ſucci <lb/>illius particulæ à ſulphureis. </s>
  <s xml:id="echoid-s9677" xml:space="preserve">Quod verò ſpectat ad poſtremam <lb/>Sacchari purgationem, qua albeſcit impoſito limo gryſeo, quem <lb/>Barro vocant, aquâ frigidâ madefacto (cuius artificij notitiam <lb/>Franc. </s>
  <s xml:id="echoid-s9678" xml:space="preserve">Ximenez apud laudatum Marcgrauium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9679" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9680" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9681" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s9682" xml:space="preserve">acce-<lb/>ptam refert gallinis, quæ pedibus lutulentis in ſaccharum inſilien-<lb/>tes illud quidem infecerunt, verùm quæ partes infectæ fuerant, <lb/>demum apparuerunt notabili candore magis conſpicuæ) ad præ-<lb/>ſentem diſputationem non attinet; </s>
  <s xml:id="echoid-s9683" xml:space="preserve">quemadmodum neque tin-<lb/>ctura rubra educta ex Saccharo albo in puluerem contrito, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9684" xml:space="preserve">cum <lb/>aquâ vitæ rectificatâ in cineribus calidis macerato, de qua Be-<lb/>guinus Tyrocinij Chymici lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9685" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s9686" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s9687" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s9688" xml:space="preserve">Hoc vnum ſcilicet vole-<lb/>bam, quod Maurocenus indicabat, dulcedinem ſuccorum ex <lb/>congruâ Salis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9689" xml:space="preserve">Sulphuris vnitorum commiſtione oriri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9690" xml:space="preserve">domi-<lb/>nantibus ſalibus liquores priùs dulces fieri acidos.</s>
  <s xml:id="echoid-s9691" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9692" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9693" xml:space="preserve">Duplicem ſuccum acidum ex vite habemus, Omphacium <lb/>videlicet ex vuis immaturis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9694" xml:space="preserve">acetum ex vino conſeneſcente, <lb/>ſed omphacium non adeò acre eſt ac acetum, illoque præ hoc ſæ-<lb/>pè coqui libentiùs vtuntur in condiendis cibis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9695" xml:space="preserve">præterquam quod <lb/>non eoſdem vſus afferunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9696" xml:space="preserve">neque enim bombardarum maiorum <lb/>moderatores omphacio vtentur ad refrigerandum, vt vocant, <lb/>veriùs dixerint ad detergendum, metallum, neque ad ſoluendas <lb/>margaritas æquè valeret omphacium deſtillatum, atque acetum
<pb o="317" file="0329" n="329" rhead="De Aquis Fortibus."/>
pariter deſtillatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s9697" xml:space="preserve">Quia nimirum dum ad maturitatem adduci-<lb/>tur vua, alij atque alij ſales ſubminiſtrantur à radice, quos non-<lb/>dum ſuppeditauit, quando illa adhuc acerba eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9698" xml:space="preserve">propterea om-<lb/>phacium mitius eſt aceto, neque tantùm quia pauciores, verùm <lb/>ctiam quia minùs acres ſales complectitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9699" xml:space="preserve">Porrò acetum deſtilla-<lb/>tum licèt magis penetret, eſt tamen minùs acre, quia Sal fixus aceti <lb/>non aſcendit, ſed in capite mortuo remanet.</s>
  <s xml:id="echoid-s9700" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9701" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9702" xml:space="preserve">diſpar acidorum facultas diſſimilem ſalium naturam <lb/>oſtendit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9703" xml:space="preserve">id quod multò magis in cœteris acidis aſſirmandum eſt, <lb/>inter quæ nulla videtur intercedere cognatio, quemadmodum in-<lb/>ter omphacium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9704" xml:space="preserve">acetum. </s>
  <s xml:id="echoid-s9705" xml:space="preserve">Hinc ſolers quidam Medicus, vt ob-<lb/>ſeruaret, quàm variè ſales ſanguinem immutarent, ex ſectâ <lb/>Canis arteriâ cruorem pluribus vaſculis excepit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9706" xml:space="preserve">primo qui-<lb/>dem affudit acetum deſtillatum, alteri Spiritum vini, tertio <lb/>oleum Salis Tartari, quarto Spiritum Salis Ammoniaci, quinto ſo-<lb/>lutionem Aluminis.</s>
  <s xml:id="echoid-s9707" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9708" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9709" xml:space="preserve">Medicorum non ignobilium ſententia eſt ſanguinem ni-<lb/>mis fluxilem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9710" xml:space="preserve">tenuem acidis ad debitam craſim adduci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9711" xml:space="preserve">mo-<lb/>dicè cogi, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9712" xml:space="preserve">pariter acidis reſolui ſanguinem craſſum atque <lb/>concretum, cuius partes omnes cohærent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9713" xml:space="preserve">in grumos coale-<lb/>ſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9714" xml:space="preserve">Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9715" xml:space="preserve">apud Virgilium lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s9716" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9717" xml:space="preserve">Georg. </s>
  <s xml:id="echoid-s9718" xml:space="preserve">Iupiter humidus Auſtris <lb/>denſat, erant quæ rara modò, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9719" xml:space="preserve">quæ denſa, relaxat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9720" xml:space="preserve">Quic-<lb/>quid verò ſit de calidis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9721" xml:space="preserve">humidis halitibus Auſtri, quibus con-<lb/>ſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9722" xml:space="preserve">quos ſecum defert, qui corpora quæuis ſubeuntes fer-<lb/>menti vim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9723" xml:space="preserve">vicem obtinent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9724" xml:space="preserve">in acidis vis illa denſandi ſangui-<lb/>nem ſalibus tribuenda videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9725" xml:space="preserve">quemadmodum enim ſi panis tri-<lb/>tus ſit iuri ruditer commiſtus, eo quod adhuc breuem ignis ca-<lb/>lorem paſſus eſt, non niſi longiore coctione demum pultis in mo-<lb/>dum ſpiſſatur, quia immiſſi igniculi panis particulas multo minu-<lb/>tiùs concidunt, illaſque diutiùs agitatas exquiſitiùs iuri permi-<lb/>ſcent; </s>
  <s xml:id="echoid-s9726" xml:space="preserve">ita pariter particulæ ſanguinem conſtituentes ſi liquori <lb/>aqueo non fuerint, pro debitâ ſanguinis temperatione, implicatæ <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9727" xml:space="preserve">permiſtæ, quia craſſiuſculæ ſunt, ab accedentibus ſalibus, qui <lb/>in congruo acido inſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9728" xml:space="preserve">comminuuntur magis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9729" xml:space="preserve">diuiduntur ita, <lb/>vt caloris vitalis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9730" xml:space="preserve">ipſorum ſalium vi agitatæ omnes in probatum <lb/>ſanguinem temperentur, cuius ſcilicet ſibræ mediocrem tenuitatis <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9731" xml:space="preserve">craſſitiei habitum obtineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s9732" xml:space="preserve">Hinc facultas eadem ſalium, qui <lb/>ab acidis ſubminiſtrantur, reſoluit ac relaxat concretas ſanguinis
<pb o="318" file="0330" n="330" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
partes adeò, vt per venarum atque arteriarum ductus fluere ac <lb/>manare queant: </s>
  <s xml:id="echoid-s9733" xml:space="preserve">ſuo videlicet motu ſales volatiles incurrunt in con-<lb/>ſtipatas aut coaleſcentes particulas, eaſque comminutas à cœteris <lb/>ſeiungendo, ſanguinem attenuant.</s>
  <s xml:id="echoid-s9734" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9735" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9736" xml:space="preserve">Propterea in Cardiacis affectionibus, quæ ex ſanguinis <lb/>coagulatione oriuntur (ſi enim liquore aliquo, aut vapore, ſan-<lb/>guis notabiliter concreſcat in grumum, Lipothymias &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9737" xml:space="preserve">ſyncopes <lb/>efficit, cum à corde diſcuti nequeat, ſin autem leuiùs denſetur, <lb/>palpitationem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9738" xml:space="preserve">tremorem infert, irritato corde ad perturbatum <lb/>motum, vtillum expellat) proſunt Coralia, Oculi Cancrorum, <lb/>Margaritæ, Lapis Bezoar, ſuccus citri, quorum ſales volatiles <lb/>impediunt, ne ſanguis concreſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9739" xml:space="preserve">Quinimmo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9740" xml:space="preserve">acetum extrinſe-<lb/>cùs illitum valdè iuuat cor huiuſmodi ægritudinibus laborans; </s>
  <s xml:id="echoid-s9741" xml:space="preserve">ſa-<lb/>les enim aceti volatiles in venas penetrant, atque natiuâ agilitate <lb/>ſanguinem permeantes atque incitantes, à quo deferuntur ad cor, <lb/>diſſoluunt grumos. </s>
  <s xml:id="echoid-s9742" xml:space="preserve">Acetum autem ad nares admotnm eatenus in <lb/>lipothymijs prodeſſe exiſtimo, quatenus eius ſales volatiles ad <lb/>cerebrum aſcendentes fugientibus ſpiritibus manum inijciunt, <lb/>eoſque quodammodo figunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9743" xml:space="preserve">ſpiritibus verò huiuſmodi ſalibus <lb/>permiſti, atque per neruos ad cor delati attenuant atque com-<lb/>minuunt craſſiores particulas, quæ legitimum cordis motum im-<lb/>pediebant.</s>
  <s xml:id="echoid-s9744" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9745" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9746" xml:space="preserve">Plurima ſanè ſatis probabiliter explicantur, eX quo in-<lb/>notuit ſanguinis motus in Orbem rediens ex corde per arterias, ex <lb/>his per venas iterum in cor delatus; </s>
  <s xml:id="echoid-s9747" xml:space="preserve">hinc fit, vt cor afficiatur <lb/>ab his, quæ ſanguini permiſcentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9748" xml:space="preserve">ideoque aceti, aut alterius <lb/>liquoris ſales volatiles ſe per cutim in arterias aut in venas inſi-<lb/>nuantes ſanguini permiſcentur, eodemque impetu, quo ſanguis <lb/>in dextrum cordis ventriculum propellitur, ipſi quoquè eò defe-<lb/>runtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9749" xml:space="preserve">Sic ſuſpicor non rarò contingere, pleuritide laborantes <lb/>idcirco extingui, quia inflammationis membranæ coſtas ſuccin-<lb/>gentis materia per venam Azygon in Cauam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9750" xml:space="preserve">per hanc in dex-<lb/>trum Cordis ventriculum delata aut nimiâ copiâ cor opprimit, <lb/>aut deleteriâ qualitate Spiritus profligando illos ſiuè extinguens, <lb/>ſiuè abigens, eiuſdem cordis motum impedit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9751" xml:space="preserve">quod ſi illa ſenſim <lb/>in tenues atque ſeroſas particulas reſoluatur, demum per Emul-<lb/>gentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9752" xml:space="preserve">renes excernitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9753" xml:space="preserve">ſin autem materia purulenta ſit, vbi <lb/>a dextro cordis ventriculo in pulmones expreſſa fuerit, ab his per
<pb o="319" file="0331" n="331" rhead="De Aquis Fortibus."/>
aſperam arteriam ſcreatu eijcitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9754" xml:space="preserve">Neque enim, niſiægrè, cum <lb/>vulgo opinari poſſum ſemper abſceſſum diſrumpi, atque pure illo <lb/>pulmones, quaſi ſpongiam, imbui; </s>
  <s xml:id="echoid-s9755" xml:space="preserve">quippe in depreſſam dia-<lb/>phragmatis partem purulentus liquor deflueret, neque pulmo-<lb/>nes ſubire poſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s9756" xml:space="preserve">quamuis membranam pulmones cingentem <lb/>poris multis inſignitam admittamus cum Harueio de Generat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9757" xml:space="preserve">Animal. </s>
  <s xml:id="echoid-s9758" xml:space="preserve">exercit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9759" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9760" xml:space="preserve">pag 43. </s>
  <s xml:id="echoid-s9761" xml:space="preserve">Si igitur per venam azygon de-<lb/>mum ad renes materia illa vi appoſiti medicamenti attenua-<lb/>ta defertur, quidni itidem, ſi purulenta fuerit, ſed congruè <lb/>extenuata, per eandem azygon &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9762" xml:space="preserve">Cauam ad pulmones de-<lb/>ferri poſſit?</s>
  <s xml:id="echoid-s9763" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9764" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9765" xml:space="preserve">Ne ſanguinis circulatio nos à propoſito abducat, ca-<lb/>uendum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9766" xml:space="preserve">Hoc vnum addo, quandoquidem de eâ incidit men-<lb/>tio: </s>
  <s xml:id="echoid-s9767" xml:space="preserve">Illam quidem primùm innotuiſſe probabile eſt ex venarum <lb/>valuulis, quæ ab extremis corporis partibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9768" xml:space="preserve">ex minuſculis ve-<lb/>nis in maiores venienti ſanguini patent, at non item reditum per-<lb/>mittunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s9769" xml:space="preserve">ideò etiam compreſſa vinculo vena turgeſcit in inferio-<lb/>re parte, non verò qua parte ſpectat præcordia. </s>
  <s xml:id="echoid-s9770" xml:space="preserve">Verùm &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9771" xml:space="preserve">in Di-<lb/>uinis literis veſtigium aliquod huiuſmodi circuitûs deprehenditur <lb/>apud Eccleſiaſten cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9772" xml:space="preserve">12; </s>
  <s xml:id="echoid-s9773" xml:space="preserve">vbi ſenectæ incommodis ſymbolicè ac <lb/>velut ænigmaticè explicatis, mortem ipſam deſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9774" xml:space="preserve">poſt ocu-<lb/>lorum hebetudinem, aurium ſurditatem, dentium ad pàucosre-<lb/>dactorum otium, addit *florebit amygdalus*, propter canitiem <lb/>capitis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9775" xml:space="preserve">*impinguabitur locuſta*, hoc eſt, iuxta chaldaicam expo-<lb/>ſitionem, inflabuntur crura, quæ in locuſtis ſuâ ſubtilitate ſunt <lb/>maximè conſpicua; </s>
  <s xml:id="echoid-s9776" xml:space="preserve">*diſſipabitur capparis*, quia in ſenectute libido <lb/>extinguitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9777" xml:space="preserve">*antequam rumpatur funiculus argenteus*, ſpiritibus <lb/>animalibus per neruos, qui albi ſunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9778" xml:space="preserve">teretes, fluere deſinen-<lb/>tibus, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9779" xml:space="preserve">recurrat vitta aurea* contrahente ſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9780" xml:space="preserve">flacceſcente ce-<lb/>rebri membranâ, quæ, propter multiplices venarum atque arte-<lb/>riarum plexus, aurea dicitur (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9781" xml:space="preserve">adagium *ἀνδρὸς γέ ρονΤος* <lb/>*ἀςαφὶς τ\‘θ κρανίον, Viri ſenis velut vua paſſa cranium*, admonet <lb/>inualidum eſſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9782" xml:space="preserve">flaccidum ſenile corpus exhauſto ſucco) *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9783" xml:space="preserve">con-* <lb/>*teratur hydria ſuper fontem*, vaſe ſanguineo, hoc eſt vena Ca-<lb/>ua, ſanguinem ex iecore, quaſi ex fonte, non ampliùs hau-<lb/>riente, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9784" xml:space="preserve">confringatur rota ſuper ciſternam*, abruptâ ſanguinis <lb/>circulatione in corde, quod ciſterna dicitur, quia ſicut aqua in ci-<lb/>ſternam aliunde deriuatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9785" xml:space="preserve">in eâ purgatur, ita ſanguinem cor
<pb o="320" file="0332" n="332" rhead="Diſſertatio Vndecima."/>
recipit ex venâ Cauâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9786" xml:space="preserve">puriorem exprimit per magnam arte-<lb/>riam; </s>
  <s xml:id="echoid-s9787" xml:space="preserve">*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9788" xml:space="preserve">reuertatur puluis in terram ſuam*; </s>
  <s xml:id="echoid-s9789" xml:space="preserve">ex quibus poſtremis <lb/>verbis ſermonem eſſe de morte periphaſi hac deſcriptâ, manife-<lb/>ſtum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9790" xml:space="preserve">Sed iam ad propoſitum, à quo aliquantulum declinare <lb/>viſi ſumus, reuertamur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9791" xml:space="preserve">Illud certè, quod breui huic declina-<lb/>tioni à propoſito cauſam dedit, videlicet ſalium aliquorum vola-<lb/>tilium (cùm non omnes indiſcriminatim vtiles eſſe cenſeantur) ef-<lb/>ficacitas in cardiacis affectionibus ſanguinem concreſcentem re-<lb/>ſoluendo, ſuadet non eandem eſſe quibuſcunque ſalibus naturam, <lb/>vt ſæpiùs inculcaui: </s>
  <s xml:id="echoid-s9792" xml:space="preserve">ſietenim ſpecie non differrent ſales diuerſorum <lb/>corporum, quemadmodum aliqui autumant timentes, ne nimis <lb/>multa principia ſtatuant; </s>
  <s xml:id="echoid-s9793" xml:space="preserve">ad auertendam hanc principiorum, à <lb/>qua abhorrent multitudinem, etiam ſpiritus omnes vnica ſpecies <lb/>complecteretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9794" xml:space="preserve">Quod ſi Spiritus eſt notio ad plures differentias <lb/>pertinens (niſi Spiritus vini, nitri, Salis communis, Vitrioli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9795" xml:space="preserve"><lb/>ſimilium, eiuſdem planè ſpeciei exiſtimemus) nil vetat Salem <lb/>ſtatuere genus, quod plures partes ſubiectas habeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9796" xml:space="preserve">At, inquiunt, <lb/>vinum, lac, mulſum, herbarum ſucci, pultes, alijque liquores, <lb/>cum vario ſapore, quandiu particulæ ritè compactæ manent, gu-<lb/>ſtum moueant, ſieorum ſales ſui iuris fiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9797" xml:space="preserve">ſupra alias parti-<lb/>culas componentes euehantur, ſpiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9798" xml:space="preserve">ſulphureis particulis <lb/>ſiue depreſſis, ſiue maximâ ex parte abeuntibus (vel quia diu ſer-<lb/>uantur, vel quia concutiuntur, vel quia immodico aëris feruore <lb/>agitantur) omnium ſapor in acorem vertitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9799" xml:space="preserve">immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9800" xml:space="preserve">ſolidiora <lb/>corpora, quæ ſale abundant, cuiuſmodiſunt ligna ponderoſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9801" xml:space="preserve"><lb/>pleraque foſſilia, ſiſatis valido igne vrgeantur, ſtagma acidum <lb/>extillant: </s>
  <s xml:id="echoid-s9802" xml:space="preserve">communis igitur eſt ſalibus omnibus indoles, quippe <lb/>qui ſtatim ac ſuæ poteſtatis fiunt, natiuum acorem exerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9803" xml:space="preserve">Ve-<lb/>rùm licèt omnibus acor conueniat, negari certè non poteſt diſſi-<lb/>milem eſſe acorem, quem vinum aceſcens contrahit, ab aco-<lb/>re lactis: </s>
  <s xml:id="echoid-s9804" xml:space="preserve">præterquamquod, etiamſi in acido ſapore conueni-<lb/>rent, ſatis eſſet ad naturam diuerſam aſſerendam, ſi in alijs pro-<lb/>prietatibus non conſentiant: </s>
  <s xml:id="echoid-s9805" xml:space="preserve">ſic enim neque omnia dulcia ad ean-<lb/>dem ſpeciem referuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9806" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9807" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9808" xml:space="preserve">Audiui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9809" xml:space="preserve">ego aliquos contentiosè propugnantes vnicam <lb/>eſſe Salium naturam: </s>
  <s xml:id="echoid-s9810" xml:space="preserve">ſed, fateor, non poteram illis acquieſcere. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9811" xml:space="preserve">Quid enim Sales alij Fixi, qui non niſi vehementiſſimo calore in <lb/>liquorem acrem ſoluuntur, alij volatiles, quos mediocris calor à
<pb o="321" file="0333" n="333" rhead="De Aquis Fortibus."/>
corpore ſeparat? </s>
  <s xml:id="echoid-s9812" xml:space="preserve">An, quia auolantes Spiritus hosſecum rapiunt? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9813" xml:space="preserve">At in eodem corpore miſto etiam illis ſalibus cohærebant ſpiritus, <lb/>illos tamen ſecum auferre nequiuerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9814" xml:space="preserve">Alijigitur præ alijs faci-<lb/>liùs moueri ſuapte naturâ poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9815" xml:space="preserve">Si varias chryſtallorum figuras, <lb/>in quas ſoluti ſales conformantur, obijcias, illico opponunt non <lb/>omnino ſimplicia elementa eſſe, neque ſales huiuſmodi prorſus <lb/>eſſe deſtitutos ſpiritibus, quibus tribui poſſit pro vario eorum ex-<lb/>curſu varia conformatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s9816" xml:space="preserve">ideò ſal marinus, niſiaqua in multum <lb/>vaporem reſoluatur, ægrè in cubos efformatur, cum vix Spiri-<lb/>tuum aliquid habere videatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9817" xml:space="preserve">alumen verò ſolutum paulo plu-<lb/>res ſpiritus continens concreſcit in chryſtallos octoëdras; </s>
  <s xml:id="echoid-s9818" xml:space="preserve">ſed ſal ni-<lb/>tri abundans ſpiritibus ſeſe in gyrum contorquentibus aſſurgit in <lb/>chryſtallos conicas. </s>
  <s xml:id="echoid-s9819" xml:space="preserve">Verùm, non vocato in controuerſiam hoc <lb/>Spirituum motu, vbinam demum ſimplices ſales ab omnibus ſpi-<lb/>ritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9820" xml:space="preserve">ſulphure ſeiunctos inueniemus, vt omnino ſimilem eo-<lb/>rum inuicem comparatorum naturam pronunciemus? </s>
  <s xml:id="echoid-s9821" xml:space="preserve">Siqui ſales <lb/>ſulphure atque ſpiritibus careant, certè ſunt ſales fixi, ſeu Alka-<lb/>li, ex herbarum combuſtarum cineribus parati; </s>
  <s xml:id="echoid-s9822" xml:space="preserve">his verò quàm <lb/>diſpar eſt agendi efficacitas, quæ neque ſpiritibus, neque ſulphuri <lb/>adſcribatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s9823" xml:space="preserve">ignis ſiquidem adurentis vehementiâ, vix ſupereſt in <lb/>cineribus illis ex herbarum combuſtarum tenui ſubſtantiâ relictis <lb/>aliquod leue ſulphuris atque Spirituum veſtigium, quibus proba-<lb/>biliter tribui poſſit tanta in agendo diſſimilitudo.</s>
  <s xml:id="echoid-s9824" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9825" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9826" xml:space="preserve">Id verò potiſſimùm euincere videntur Aquæ Fortes, quip-<lb/>pe quæ non eadem corrodendi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9827" xml:space="preserve">diſſoluendi facultate pręditæ ſunt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9828" xml:space="preserve">harum autem efficacitatem à ſalibus oriri nemo negat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9829" xml:space="preserve">aqua ſcilicet <lb/>ſeparationis, qua argentum ſoluitur intacto manente auro, quod <lb/>illi iungitur, nequit aurum ipſum ſoluere; </s>
  <s xml:id="echoid-s9830" xml:space="preserve">quod propterea exi-<lb/>git Aquam Regiam, vt vocant, quæ ſoluto auro intactum relin-<lb/>quit argentum.</s>
  <s xml:id="echoid-s9831" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9832" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9833" xml:space="preserve">Non eadem eſt omnibus artificibus huiuſmodi aquæ for-<lb/>tis argentum ſoluentis compoſitio. </s>
  <s xml:id="echoid-s9834" xml:space="preserve">Aliqui iubent Vitrioli Roma-<lb/>ni libram vnam, Salis Ammoniaci libras quinque, Salis Nitri vn-<lb/>cias quatuor, Cinnabaris vncias tres teri, miſceri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9835" xml:space="preserve">ſecundùm <lb/>Artem deſtillari. </s>
  <s xml:id="echoid-s9836" xml:space="preserve">Alijs apud Aldrouandum de mineralibus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9837" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9838" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9839" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s9840" xml:space="preserve">ſatis eſſe videtur, ſi libræ Atramenti Sutorij, libra Salis ad-<lb/>datur cum tribus aquę fontanæ partibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s9841" xml:space="preserve">aut ſi libræ quatuor <lb/>Atramenti Sutorij, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9842" xml:space="preserve">duæ Halinitri libræ, cum ſelibrâ Alumi-
<pb o="322" file="0334" n="334" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
nis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9843" xml:space="preserve">aquę fontanæ ſeſquilibrâ miſceantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9844" xml:space="preserve">Fallopius Salis petræ <lb/>vncias octo, Vitrioli vncias quatuor, Sulphuris vnciam vnam terit, <lb/>atque deſtillat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9845" xml:space="preserve">manantem aquam ad vſum ſeruat, in qua inie-<lb/>ctum argentum auro miſtum reſoluitur in aquam ſubſidente auro, <lb/>quod deinde ſeparatur ab aquâ argento grauidâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s9846" xml:space="preserve">Cardanus præ-<lb/>ſcribit accipiendam Halinitri partem vnam, liquidi Aluminis, quod <lb/>Rochæ vocant, partes tres, arenæ mediam: </s>
  <s xml:id="echoid-s9847" xml:space="preserve">hæc ſiccata diligen-<lb/>ter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9848" xml:space="preserve">purgata, igni deſtillanda committanturin vitreis vaſis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9849" xml:space="preserve">Colligenda eſt, quæ priùs effluit aqua, cùm demum crocea vide-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9850" xml:space="preserve">tum auctis ignibus alia ſuccedit, quæ plerunque priore ex-<lb/>cipitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9851" xml:space="preserve">Aquæ extractæ partem modicam accipe, cui argenti pu-<lb/>riſſimi obolum, hoc eſt grana duodecim immitte, atque vaſculum <lb/>calidis cineribus impoſitum vſque dimitte, dum diſſolutum fue-<lb/>rit argentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s9852" xml:space="preserve">In imo vaſculo inſtar tenuis calcis ſubſident fęculæ, <lb/>quibus ſublatis, reliqua purior aqua affundatur toti aquæ, ex <lb/>qua modica hęc pars detracta fuerat, quæ ſimiles tenues fęculas <lb/>in fundum vaſis abijciet: </s>
  <s xml:id="echoid-s9853" xml:space="preserve">quibus pariter ſublatis, puriſſimam <lb/>aquam habebis ad argentum, ac cœtera metalla, præter aurum, <lb/>diſſoluenda efficacem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9854" xml:space="preserve">Beguinus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9855" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9856" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9857" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9858" xml:space="preserve">Tyroc. </s>
  <s xml:id="echoid-s9859" xml:space="preserve">Chym. </s>
  <s xml:id="echoid-s9860" xml:space="preserve">Com-<lb/>munem Aquam Fortem eliciendam docet ex Vitrioli exſiccati li-<lb/>bris duabus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9861" xml:space="preserve">Salis petræ repurgati librâ vnâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s9862" xml:space="preserve">ſimul terantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9863" xml:space="preserve"><lb/>miſceantur, atque in Retortâ optimo luto munitâ, igne per gra-<lb/>dus adminiſtrato, deſtillentur, appoſito amplo Recipiente, in <lb/>quo vbi Spiritus albi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9864" xml:space="preserve">nebuloſi diſſipantur, finis adeſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s9865" xml:space="preserve">Tumſen-<lb/>ſim refrigeſcere permittatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9866" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9867" xml:space="preserve">ad purgandam aquam ex Reci-<lb/>piente exemptam, accipiatur eius quarta pars, velſaltem vncia <lb/>vna atque altera, cui inijciatur puri argenti drachma vna, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9868" xml:space="preserve"><lb/>ſuper prunis in cucurbitâ altâ ſoluatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9869" xml:space="preserve">ſolutio reliquis tribus par-<lb/>tibus affundatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9870" xml:space="preserve">inſtar lactis tota aqua albeſcet: </s>
  <s xml:id="echoid-s9871" xml:space="preserve">vbi reſederit, <lb/>quod purum eſt, in vitro probè munito ſeruetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s9872" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9873" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9874" xml:space="preserve">Omnes tamen, quos recenſuiſti, præter Cardanum, <lb/>Vitriolum adhibent, cui videtur inſidere vis quædam præcipua diſ-<lb/>ſoluendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s9875" xml:space="preserve">eius quippe ſalfacillimè adhæret metallis, illorumque <lb/>ſales apprehendens dum agitatur, compagem diſſoluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s9876" xml:space="preserve">niſi for-<lb/>tè plumbum excipias; </s>
  <s xml:id="echoid-s9877" xml:space="preserve">glebas enim illas, ex quibus Vitriolum, hic <lb/>in Italiâ, eruere moris eſt, aquâ ſoluunt, hancque à ſordibus ſe-<lb/>paratam in vaſis plumbeis coquunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9878" xml:space="preserve">nam ſucci illius concreſcentis <lb/>acrimonia non corrodit plumbeam materiam: </s>
  <s xml:id="echoid-s9879" xml:space="preserve">Eſto in vetuſtiſſi-
<pb o="323" file="0335" n="335" rhead="De Aquis Fortibus."/>
mis huius Venetæ vrbis fundamentis, quorum quadrata marmo-<lb/>ra ferreæ virgæ plumbo ferruminatæ connectebant, deprehenda-<lb/>tur plumbum longo annorum ſpatio maceratum vi marini ſalis <lb/>abijſſe in Argentum viuum: </s>
  <s xml:id="echoid-s9880" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9881" xml:space="preserve">Fallopius ex lami-<lb/>nis plumbeis ſale communi interiecto in vaſe vitreo ſub terrâ con-<lb/>ditis, poſt nouem dies argentum viuum colligi poſſe affirmat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9882" xml:space="preserve">Cer-<lb/>tè Aldrouandus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9883" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9884" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9885" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s9886" xml:space="preserve">teſtatur ſe dono accepiſſe Chalcan-<lb/>thum Hungaricum, cui in aquâ diſſoluto ſi inijceretur ferrum, ſen-<lb/>ſim abibat in rubiginem, ex qua deinde cuprum eliciebatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9887" xml:space="preserve">Cro-<lb/>cus Martis abraditur ex ſuperficie ferri, poſtquam abierit in vapo-<lb/>rem Aqua Fortis deſtillata ex Vitrioli calce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9888" xml:space="preserve">æquali Sale com-<lb/>muni, cum tribus argillæ partibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9889" xml:space="preserve">Et ad ſoluendum ferrum, ex <lb/>quadrante Vitrioli albi, ſeptunce Vitrioli Hungarici, triente ſalis, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9890" xml:space="preserve">ſemunciâ Aluminis paratur aqua fortis. </s>
  <s xml:id="echoid-s9891" xml:space="preserve">Quàm facilè verò Chal-<lb/>canthiaut Aluminis particulæ ſalinæ adhæreant ferro, hinc appa-<lb/>ret, quod ferrum aquis Chalcantho aut Alumine imbutis im-<lb/>merſum æris colorem induit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9892" xml:space="preserve">immò ex Atlante Sinico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9893" xml:space="preserve">127. </s>
  <s xml:id="echoid-s9894" xml:space="preserve">in <lb/>XI Prouinciâ Fokien in monte Kin, hoceſt aureo, quia ibi ſunt <lb/>aurifodinæ, *tria parua ſuntſtagna, quibus ſicrudum ferrum merga-* <lb/>*tur, mutatur in cuprum*: </s>
  <s xml:id="echoid-s9895" xml:space="preserve">idcirco procliue eſt opinari ſtagna illa <lb/>abundare Chalcantho, ſiue hoc ſubiecta terra ferat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9896" xml:space="preserve">aqua diſſol-<lb/>uat, ſiuè ex terræ venis profluens humor in ipſis montis viſceribus <lb/>vitriolicos ſpiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9897" xml:space="preserve">ſales aſſumpſerit.</s>
  <s xml:id="echoid-s9898" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9899" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s9900" xml:space="preserve">Quoniam cupri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9901" xml:space="preserve">Atlantis Sinici mentio incidit, non vi-<lb/>detur hìc illud diſſimulandum, quod mihi memoria ſuggerit fre-<lb/>quenti experimento Authoris comprobatum, nec à noſtrâ diſpu-<lb/>tatione alienum. </s>
  <s xml:id="echoid-s9902" xml:space="preserve">In X Prouincia Chekiang pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9903" xml:space="preserve">113. </s>
  <s xml:id="echoid-s9904" xml:space="preserve">*Naſcitur* <lb/>*per totam hancregionem* (Kiahing) *in ſtagnantibus aquis fructus* <lb/>*figurâ rotundus, Peci Sinæ vocant, cuius magnitudo caſtaneam* <lb/>*nucem haud multum excedit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9905" xml:space="preserve">pellis ſubtiliſſima pulli coloris nu-* <lb/>*cleum vestit, cuius intus candidiſſimacaro eſt plena ſucci, grati-* <lb/>*que ſaporis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9906" xml:space="preserve">durior eſt quàm pomorum vulgarium, ac parumper* <lb/>*acida. </s>
  <s xml:id="echoid-s9907" xml:space="preserve">Si ſimul cumhoc frustu cupream monetam oriori immiſe-* <lb/>*ris, dentibus eâdem facilitate, qua frustum, comminues, acin* <lb/>*pulpam comeſtibilem rediges, mirâ Naturævi, mihique alias ipſo* <lb/>*experimento ſæpè compertâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s9908" xml:space="preserve">* Succus igitur ille ſubacidus in cupri <lb/>poros ſe inſinuans eius duritiem emollit, vt dentibus mandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9909" xml:space="preserve"><lb/>extenuari poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9910" xml:space="preserve">id quod valdè affine eſt diſſolutioni, quando per
<pb o="324" file="0336" n="336" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
Aquam fortem diſſolutum cuprum affuſione aquæ tepidæ cum par-<lb/>ticulâ ferri vel argenti præcipitatur ad fundum vaſis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9911" xml:space="preserve">mollitudo <lb/>ſiquidem, acteneritas, aliquarum ſaltem partium diſiunctionem <lb/>indicat, qua fit, vt corpus ipſum facilè flecti queat: </s>
  <s xml:id="echoid-s9912" xml:space="preserve">neque ali-<lb/>ter videtur contingere, quando artifices, vt metalla ad molli-<lb/>tiem adducant, inſpergunt argentum ſublimatum, boracem, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9913" xml:space="preserve">Euphorbium in puluerem contritum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9914" xml:space="preserve">hęc enim ſuâ acri-<lb/>moniâ penetrant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9915" xml:space="preserve">partes aliquas diſiungunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9916" xml:space="preserve">quamuis non <lb/>omnes particulas minutè concidant, quemadmodum Aqua <lb/>Fortis.</s>
  <s xml:id="echoid-s9917" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9918" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9919" xml:space="preserve">In diſſolutione tamen, quæ fit ab Aquâ forti, ita vi-<lb/>dentur iniecti metalli particulæ à ſe inuicem ſeiungi, vt ipſins <lb/>aque particulis aliquâ ratione vniantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9920" xml:space="preserve">quemadmodum enim, <lb/>vbi ſalis communis vncia, in aquæ communis vncijs tribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9921" xml:space="preserve">di-<lb/>midiâ, ſoluta fuerit, ſi plus ſalis in eandem aquam inijciatur, <lb/>non ſoluitur, ſed fundum petit: </s>
  <s xml:id="echoid-s9922" xml:space="preserve">ita pariter ſi in vnicâ aquæ fortis <lb/>vnciâ diſſoluatur vncia Mercurij, quicquid præterea addideris Mer-<lb/>curij, non ſoluitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9923" xml:space="preserve">id qnod etiam cœteris metallis contingit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9924" xml:space="preserve">quandoquidem non ita ſe habet, vt aqua turbida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9925" xml:space="preserve">limo inquina-<lb/>ta, cui alios atque alios terreni pulueris pugillos adijcere potes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9926" xml:space="preserve"><lb/>immiſcere, quæ ſi quieſcat, demum depoſito limo ſponte ſuâ per-<lb/>ſpicua cuadit, quia aqueæ particulæ terrenos puluiſculos, ſaltem <lb/>craſſiores, non apprehendunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s9927" xml:space="preserve">eſto illis aliquid non conſpicuum <lb/>adhæſerit, quod non niſi diuturnitate temporis ſubſideat, cùm il-<lb/>la fit defęcatior. </s>
  <s xml:id="echoid-s9928" xml:space="preserve">At ſales, quibus referta eſt aqua fortis, ſibi <lb/>vniunt ſales metalli iniecti, aliquando quidem ita, vt corrumpant <lb/>metalli illius temperationem, aliquando verò manente ipſâ me-<lb/>talli naturâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s9929" xml:space="preserve">nam ſępiùs ſcparantur metalla, veluti aurum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9930" xml:space="preserve">ar-<lb/>gentum, vt ſingula ſeorſim habeantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9931" xml:space="preserve">habentur autem, quando <lb/>præcipitantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9932" xml:space="preserve">ab aquâ forti ſeparantur, potiſſimùm iniecto gut-<lb/>tatim Oleo Tartari per deliquium parato: </s>
  <s xml:id="echoid-s9933" xml:space="preserve">guttatim, inquam, nam <lb/>ſinimis liberaliter infundatur, tanta excitatur aquæ ebuilitio, vt <lb/>vaſis labra excedens effundatur aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9934" xml:space="preserve">pereat ſolutum in illâ me-<lb/>tallum, quod eſſet per præcipitationem colligendum.</s>
  <s xml:id="echoid-s9935" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9936" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s9937" xml:space="preserve">Quanam verò facultate id præſtat Oleum Tarcari? </s>
  <s xml:id="echoid-s9938" xml:space="preserve">hoc <lb/>nihil eſt aliud, quàm Sal Tartari inloco frigido &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9939" xml:space="preserve">humido diſſo-<lb/>lutus in liquorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9940" xml:space="preserve">An Saliſte liquidus infuſus in aquam fortem <lb/>metallo grauidamita adhæret metalli particulis, vt illæ hoc addi-
<pb file="0337" n="337" rhead="De Aquis Fortibus."/>
tamento grauiores factæ deſcendant? </s>
  <s xml:id="echoid-s9941" xml:space="preserve">An verò Sal Tartari ita ap-<lb/>prehendit Sales, quibus Aqua fortis conſtat, vt hi dimittant me-<lb/>talli particulas, quæ ſuâ grauitate fundum petant?</s>
  <s xml:id="echoid-s9942" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s9943" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9944" xml:space="preserve">Sales ſe viciſſim apprehendere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9945" xml:space="preserve">potiſſimùm fixos vola-<lb/>tilibus iungi, communis fert opinio. </s>
  <s xml:id="echoid-s9946" xml:space="preserve">Quodcunque acidum ſi cum <lb/>Sale Tartari deſtilletur per balneum Maris, qui vapor per alembi-<lb/>cum defluit, planè inſipidus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9947" xml:space="preserve">omni ſapore priuatus deprehen-<lb/>ditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9948" xml:space="preserve">Sal verò Tartari ſi denuò ad libram examinetur, pondere au-<lb/>ctus inuenitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9949" xml:space="preserve">non niſi quia, expirante humore aqueo, reliqui <lb/>ſales volatiles, quibus acidus liquor abundabat, iuncti ſunt ſali-<lb/>bus fixis Tartari. </s>
  <s xml:id="echoid-s9950" xml:space="preserve">Ex quo quaſi per tranſennam prætereuntes ſtri-<lb/>ctim confirmabimus id, quod alias dicebamus, ſales nimirum <lb/>volatiles dici, non quia leues ſint, ſed quia vim caloris non fe-<lb/>rant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9951" xml:space="preserve">facilè ſeparentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9952" xml:space="preserve">idcirco quando Sales fixi vehementi <lb/>calore abeuntin liquorem acrem, dicuntur acquirere volatilita-<lb/>tem: </s>
  <s xml:id="echoid-s9953" xml:space="preserve">ſed Sal Tartari per deliquium liqueſcens adhuc fixi nomen <lb/>retinet. </s>
  <s xml:id="echoid-s9954" xml:space="preserve">Præterea guttæ Olei Tartari in Aquam Fortem inſtillatæ <lb/>tumultum cient, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9955" xml:space="preserve">ebullitionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s9956" xml:space="preserve">qua ceſſante, nouus ſubinde <lb/>excitatur tumultus, ſialiæ guttę inſtillentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s9957" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9958" xml:space="preserve">demum nulla fit <lb/>ebullitio, etiamſi Oleum Tartari infundatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9959" xml:space="preserve">Hinc licet arguere, <lb/>diuerſos ſales, cùm proximi fiunt, agitari tandiu, dum ſibi inui-<lb/>cem cohæreant; </s>
  <s xml:id="echoid-s9960" xml:space="preserve">vbi verò coaluerint omnes interſe, exnouo ſa-<lb/>lis additamento nullas turbas excitari, cùm non inueniat parti-<lb/>culas ſalinas, quibuſcum vniri valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s9961" xml:space="preserve">Histamen adde Aquam <lb/>fortem communem, vbi ſemel diſſoluerit iniectum metallum, fa-<lb/>ctam fuiſſe effœtam, neque valere denuo metallum ſoluere, niſi <lb/>affuſa recenti materiæ, nouâ deſtillatione, iterum imbuatur ſali-<lb/>bus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9962" xml:space="preserve">Igitur Aquæ fortis ſales, qui metalli particulas apprehende-<lb/>rant, licet cum Tartari Salibus vniantur, non dimittunt metal-<lb/>lum; </s>
  <s xml:id="echoid-s9963" xml:space="preserve">alioquin maneret aqua ſuis imbuta ſalibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9964" xml:space="preserve">Quid autem ar-<lb/>tifices toties metalli calcem ſimplici aquâ abluunt, niſi vt acri-<lb/>moniam ab adiectis ſalibus inditam deponat? </s>
  <s xml:id="echoid-s9965" xml:space="preserve">Neque dixerit quiſ-<lb/>piam, idcirco tantùm aquam poſt metalli præcipitationem non <lb/>valere iterum ſoluere metallum, quia eius Sales ſalibus Tartari <lb/>coniunctinequeant apprehendere ſalinas metalli particulas, non <lb/>autem quia ſint exhauſtæ eius vires. </s>
  <s xml:id="echoid-s9966" xml:space="preserve">Hæc etenim ſi vera eſſent, <lb/>iniecti Sales Tartari non iungerentur particulis metalli: </s>
  <s xml:id="echoid-s9967" xml:space="preserve">id verò <lb/>ex Cerauno-Chryſo, ſeu Auro fulminante, manifeſtæ falſitatis
<pb o="326" file="0338" n="338" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
redargui videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9968" xml:space="preserve">Iam nôſtis Aquam Regiam, ſeu Philoſophicam, <lb/>auri metallorum regis ſolutiuam, admittere Salem Ammoniacum, <lb/>ſiue ex mente Hartmanni in notis ad Crollium pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s9969" xml:space="preserve">57. </s>
  <s xml:id="echoid-s9970" xml:space="preserve">quatuor <lb/>vncijs tum Chalcanthi, tum Nitri, tum Aluminis addatur vncia <lb/>vna Salis Ammoniaci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9971" xml:space="preserve">omnia commiſta ex Alembico per are-<lb/>nam deſtillentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s9972" xml:space="preserve">ſiue iuxta præceptum Beguini lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s9973" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s9974" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s9975" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s9976" xml:space="preserve">æqua-<lb/>les partes Nitri repurgati, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9977" xml:space="preserve">Salis Ammoniaci, vtriuſque ſcilicet <lb/>vncias duas, permiſceas, atque ex cineribus per amplam r tor-<lb/>tam deſtilles in magnum vas Recipiens. </s>
  <s xml:id="echoid-s9978" xml:space="preserve">Hæc aqua ex ſoluto auro <lb/>flaueſcit, eiuſque vncia vna Drachmam vnam auri puriſſimi diſ-<lb/>ſoluit. </s>
  <s xml:id="echoid-s9979" xml:space="preserve">Vtſolutum aurum præcipitetur, poſtquam per noctem in <lb/>aremâ facta fuerit digeſtio, manè infunditur guttatim Oleum <lb/>Tartari per deliquium ſoluti, velſaltem Tartari Sal in aquâ com-<lb/>muni ſolutus: </s>
  <s xml:id="echoid-s9980" xml:space="preserve">Neque aurum totum abſtractum eſt, quandiu aquæ <lb/>color flauedinem aliquam retinet; </s>
  <s xml:id="echoid-s9981" xml:space="preserve">ſed totum fuiſſe repercuſſum in-<lb/>dicat aquæ color albus. </s>
  <s xml:id="echoid-s9982" xml:space="preserve">Hæc auri calx cautè exſiccata eſt Aurum <lb/>fulminans. </s>
  <s xml:id="echoid-s9983" xml:space="preserve">Verùm ſi perrexeris infundendo Oleum Tartari, poſt-<lb/>quam alba facta fuit aqua, adeò vt inſtar atramenti nigreſcat, <lb/>certus quidem eris vniuerſum aurum deſcendiſſe, ſed fulminan-<lb/>dipoteſtate ſpoliabitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9984" xml:space="preserve">Vniuntur igitur Tartari ſales cum ipſo au-<lb/>ro, cui adimunt fulmineam facultatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s9985" xml:space="preserve">Quapropter perpenſis <lb/>omnibus rationum momentis, illud mihi ſtatuendum videtur, <lb/>quod ſales quidem facilè ſe viciſſim apprehendant, complicatis <lb/>inuicem eorum particulis; </s>
  <s xml:id="echoid-s9986" xml:space="preserve">ſed non continuò etiam illud conſe-<lb/>quens eſt, quod ſe complectentes dimittant metalli particulas, <lb/>quas apprehenderant; </s>
  <s xml:id="echoid-s9987" xml:space="preserve">niſi fortè (quemadmodum contingit, cùm <lb/>Oleum Tartari non ſenſim, ſed confertim affunditur) ſuperinie-<lb/>cti ſalini liquoris particulæ tantâ vi alias exagitent, vt à metallo <lb/>abſtrahant, aut affuſa ſimplex aquaita ſibi vniat ſalinas particu-<lb/>las menſtrui ſoluentis, vt metallicæ particulæ dimittantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9988" xml:space="preserve">Ita-<lb/>que mihi vero ſimillimum videtur, iniecto Oleo Tartari per deli-<lb/>quium parato, huius ſales fixos vniri ſalibus Aquæ Regiæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9989" xml:space="preserve">ipſi <lb/>auro: </s>
  <s xml:id="echoid-s9990" xml:space="preserve">ex quibus coniunctis fit moles magis compacta in ſpecie gra-<lb/>uior ipſâ aquâ Regiâ, ac proinde in vaſis fundum deſcendit, prout <lb/>guttatim inſtillatum Oleum Tartari apprehendit auri particulas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9991" xml:space="preserve">Quod ſi auro in aquâ Regiâ ſoluto admiſceatur ſuccus limonum, <lb/>antequam præcipitetur, ex affuſione Olei Tartari non omnes auri <lb/>particulæ præcipitantur, ſed aliquæ cum ſoluente manent, quæ
<pb o="327" file="0339" n="339" rhead="De Aquis Fortibus."/>
temporis decurſu abeunt in virides lapillos Vitriolo ſimillimos, <lb/>purgantes quoſuis humores noxios, etiamſi exiguâ quantitate <lb/>exhibeantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s9992" xml:space="preserve">Ex quo inferendum videtur Oleum Tartari non com-<lb/>plecti particulas auri, quibus limonum ſuccus coniunctus eſt, <lb/>ideoque illas non deſcendere, vtpote Sale Tartari non prægrauatas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s9993" xml:space="preserve">Cœterùm puluis ſubſidens, pręcipitatione ſenſim factâ, licèt ſæ-<lb/>piùs aquâ calidâ eluatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9994" xml:space="preserve">exſiccetur, auri diſſoluti pondus gra-<lb/>uitate ſuperat; </s>
  <s xml:id="echoid-s9995" xml:space="preserve">id quod fieri non poteſt, niſi ſalis grauitas fuerit ad-<lb/>dita. </s>
  <s xml:id="echoid-s9996" xml:space="preserve">Quando verò cuprum in aquâ forti ſolutum præcipitatur af-<lb/>fuſâ aquâ tepidâ, hæc ſales aquæ fortis ita diluit, vt liquoris to-<lb/>tius moles fiat ſecundùm ſpeciem notabiliter minûs grauis, <lb/>quàm particulę cupri ſalibus iunctę; </s>
  <s xml:id="echoid-s9997" xml:space="preserve">quę propterea deſcendunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s9998" xml:space="preserve">iniecto ferro aut argento adhæret calx cupri, ob affinitatem, <lb/>quam cuprum habet cum duobus illis metallis, inter quæ quodam-<lb/>modo medium cenſeri poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s9999" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10000" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10001" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10002" xml:space="preserve">hoc fortaſſe addi poſſet, quod minimæ diſſoluti <lb/>metalli particulæ per aquam fortem diſperſę ob ſuam exilitatem <lb/>non valeant aquam ipſam diuidere, vt deſcendant, ſed tùm inna-<lb/>to impetu, tùm igniculorum ſeu ſalium impulſu, agitatæ tan-<lb/>tùm in eâ vagentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10003" xml:space="preserve">quemadmodum puluiſculos terreos in aëre <lb/>volitantes atque agitatos indicat Solisradius per rimam ingrediens <lb/>in obſcurum conclaue: </s>
  <s xml:id="echoid-s10004" xml:space="preserve">inſtillatum autem Tartari Oleum plures <lb/>huiuſmodi minimas particulas apprehendens coagmenter adeò, vt <lb/>moles quædam maior componatur, quę ſuâ grauitate diuidens <lb/>aquam valeat fundum petere, ſicut plures puluiſculi in vnum gra-<lb/>num coagmentati deſcendunt in aëre. </s>
  <s xml:id="echoid-s10005" xml:space="preserve">Et hæc quidem, quando <lb/>metalli calx præcipitatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10006" xml:space="preserve">nam ſi diſſoluto metallo per alembicum <lb/>aqua in vaporem abeat, vt ſæpè fit, nulla eſt difficultas, cur metal-<lb/>lum aſſumptâ calcis ſpecie in vaſis fundo ſubſidat diſcedente in va-<lb/>porem liquore, ac relictis ſalibus metallo adhærentibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s10007" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10008" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10009" xml:space="preserve">Expeditiùs multo, quàm per aquam fortem, ſeparari <lb/>aurum ab argento aliqui putant ope ſulphuris: </s>
  <s xml:id="echoid-s10010" xml:space="preserve">nam vt ab auratis <lb/>vaſis aurum detrahant, comminutum ſulphur ijs inſpergunt, at-<lb/>que accendunt, deinde ſupra catinum materiam decutiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10011" xml:space="preserve">cum <lb/>ſulphure enim aurum cadit, quod deinde purum habetur abſum-<lb/>pto ſulphure. </s>
  <s xml:id="echoid-s10012" xml:space="preserve">Alij Sulphuri duplum Salis Ammoniaci addunt, <lb/>quorum minutiſſimum puluerem inſpergunt vaſis parti auratæ oleo <lb/>oblitæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10013" xml:space="preserve">vas igni exponunt, ex quo optimè calefacto aurum
<pb o="328" file="0340" n="340" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
decutiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10014" xml:space="preserve">Verùm hi non ſatis animaduerterunt, quanta aquę <lb/>Regiæ copia paranda eſſet, vt illi ingens vas auratum immergere-<lb/>tur ad diſſoluendum aurum; </s>
  <s xml:id="echoid-s10015" xml:space="preserve">id ſcilicet nullo ſumptuum compen-<lb/>dio fieret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10016" xml:space="preserve">ſatius eſt aliquid auri hac ratione fortaſſe deperdi, <lb/>quàm tantam vim aquæ Regiæ parare. </s>
  <s xml:id="echoid-s10017" xml:space="preserve">Cœterùm, quia aurum <lb/>alteri metallo obductum fuit ope Mercurij, probabile eſt ſulphu-<lb/>ris accenſi virtute (videlicet eius ſalibus, atque ſpiritibus, vaſis <lb/>ſuperficiem penetrantibus) Mercurij particulas aurum cum ſubie-<lb/>cto Metallo connectentes diſcuti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10018" xml:space="preserve">expirare, adeoque aurum, <lb/>ſoluto nexu, decuti poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s10019" xml:space="preserve">In ſulphure autem communi eſſe ſali-<lb/>nas particulas Chalcantho ſimiles &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10020" xml:space="preserve">analogas, oſtendit Sulphuris <lb/>Oleum per campanam collectum, cui atque Spiritui Vitrioli pla-<lb/>nè ſimilis acor eſſe deprehenditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10021" xml:space="preserve">Porrò quamuis ad ſeparandum <lb/>aurum, quod argenti ſuperficiem veſtit, ſulphur accenſum va-<lb/>leat, non æquè tamen vtile erit, ſiaurum fuerit argento permi-<lb/>ftum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10022" xml:space="preserve">temperatum, præſertim ex communi vſu: </s>
  <s xml:id="echoid-s10023" xml:space="preserve">Nam qui in <lb/>metallis verſantur, quomodo ſulphure vti poſſint ad ſeparandum <lb/>ab argento aurum, nôrunt ex his, quæ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10024" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s10025" xml:space="preserve">de re metallicâ ſcri-<lb/>bit Georgius Agricola. </s>
  <s xml:id="echoid-s10026" xml:space="preserve">Contra verò argento dealbatur cupri ſu-<lb/>perficies, ſiargenti portio diſſoluatur aquâ forti, tum ſal Am-<lb/>moniacus eâ copiâ addatur, vt ſpiſſioris pultis in morem craſſeſcat, <lb/>quaſi maſſa, quę in trochiſcos diuidatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10027" xml:space="preserve">exſiccata ſeruetur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10028" xml:space="preserve">Nam ſi vel tenuiter ſaliuâ humeſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10029" xml:space="preserve">cupro eam affrices, hoc <lb/>niteſcet eximio quodam candore, ſed cui ab acribus ſuccis ca-<lb/>nendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10030" xml:space="preserve">Particulæ ſcilicet argenti tum ſalibus illis aquę fortis, <lb/>tum Ammoniaco iunctæ, vbi ſaliuæ humore ſeparantur à reliquis, <lb/>adhęrent cupro, eorumdem ſalium ope: </s>
  <s xml:id="echoid-s10031" xml:space="preserve">hi autem à ſucco aci-<lb/>do irritati abſtrahuntur à ſuperficie cupri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10032" xml:space="preserve">ſucco illi commi-<lb/>ſcentur, adeoque ſecum abripiunt argenti particulas, quę cando-<lb/>rem cupro tribuebant.</s>
  <s xml:id="echoid-s10033" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10034" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10035" xml:space="preserve">Salibus ingenitam eſſe facultatem ſeſe agitandi, ſatis per-<lb/>ſpicuum facere videturilla aquę fortis ebullitio, cùm Oleum Tar <lb/>tari inijcitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10036" xml:space="preserve">ſiquidem nonniſi ſalibus tribui poteſt vehemens illa <lb/>liquoris agitatio, quę conſpicua eſt, vſque dum complicati ſales <lb/>diuerſi eamdem ferè, quatenus ſenſus percipere valet, temperatio-<lb/>nem acquirant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10037" xml:space="preserve">ſic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10038" xml:space="preserve">muſtum feruore notabili exilit, partibus <lb/>verò vnam in ſpeciem temperatis vinum quieſcit, licèt occultis <lb/>motibus non deſinat fermenteſcere. </s>
  <s xml:id="echoid-s10039" xml:space="preserve">Similique ratione ſales mor-
<pb o="329" file="0341" n="341" rhead="Dè Aquis Fortibus."/>
ueri in liquore acri, etiam citrà ebullitionem, dicendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10040" xml:space="preserve">quo <lb/>motu iniecti metalli particulas ſenſim abſtrahere poſſunt, ſibique <lb/>vnire. </s>
  <s xml:id="echoid-s10041" xml:space="preserve">Si Mercurium in aquæ fortis pari pondere diſſolueris, tum <lb/>aquæ ſuperficiem contingat particula cupri aut auri, imbuitur illa, <lb/>quantacunque eſt, Mercurio: </s>
  <s xml:id="echoid-s10042" xml:space="preserve">id autem non niſi ſalibus Mercu-<lb/>rio grauidis aurum aut cuprum perreptantibus tribui poteſt, alij <lb/>enim alios conſe quuntur per horum metallorum poros, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10043" xml:space="preserve">ſecum <lb/>aduehunt Mercurij particulas.</s>
  <s xml:id="echoid-s10044" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10045" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10046" xml:space="preserve">Aurum combibiſſe Mercurij particulas, ipſa ſaltem auro <lb/>inducta albedo indicat: </s>
  <s xml:id="echoid-s10047" xml:space="preserve">ſed quid mihi perſuadeam de his, quæ <lb/>ſcripſere tum Plinius, tum Mizaldus de auro ipſo, quod combiba-<lb/>tur, planè ignoro. </s>
  <s xml:id="echoid-s10048" xml:space="preserve">Ille lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10049" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s10050" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s10051" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s10052" xml:space="preserve">ait, *Non præteribo Naturæ* <lb/>*miraculum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10053" xml:space="preserve">Si auro liqueſcenti gallinarum membra miſceantur,* <lb/>*conſumuntidin ſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s10054" xml:space="preserve">Ita boc venenum auri eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10055" xml:space="preserve">* Hic autem Memorab. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10056" xml:space="preserve">centur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10057" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10058" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s10059" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s10060" xml:space="preserve">ſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s10061" xml:space="preserve">*Si in recenti muris ſtercore,* verbo ſit <lb/>venia, *ſepelitur aurum, comburitur, vt fieri ſolet cum plumbo.</s>
  <s xml:id="echoid-s10062" xml:space="preserve">* <lb/>*Idem ſic combustum ſi in puluerem conuertatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10063" xml:space="preserve">ſtercoribus ca-* <lb/>*ti obruatur, in priſtinum ſtatum redit, ac propriam natur am cum* <lb/>*colore agnoſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10064" xml:space="preserve">Ex Pedemontano. </s>
  <s xml:id="echoid-s10065" xml:space="preserve">Sunt qui combibi potiùs, quàm* <lb/>*conſumi dicant.</s>
  <s xml:id="echoid-s10066" xml:space="preserve">* Hæc Mizaldus, de quorum veritate, vt equidem <lb/>puto, liberum eſt ambigere; </s>
  <s xml:id="echoid-s10067" xml:space="preserve">quanquam non negârim vera eſſe <lb/>poſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s10068" xml:space="preserve">ſicut enim aurum interdum odore plumbi ita rigeſcit, vt <lb/>malleo dilatari nequeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10069" xml:space="preserve">opus ſit illud denuo liqueſieri, atque <lb/>à parauâ plumbi qualitate purgari, addito modico vitro, vel ſulbli-<lb/>mato: </s>
  <s xml:id="echoid-s10070" xml:space="preserve">ita pariter aliqua eſſe poſſunt, quorum ſalinæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10071" xml:space="preserve">ſulphu-<lb/>reę particulæ peruadant aurum, ac friabile reddant, mutato etiam <lb/>colore; </s>
  <s xml:id="echoid-s10072" xml:space="preserve">quod deinde ſi in minutas particulas conteratur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10073" xml:space="preserve">alio <lb/>corpore obrutum liberetur ab aſſumpto Sale ac Sulphure, ſibi <lb/>ipſum reddatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10074" xml:space="preserve">in antiquum ſtatum atque colorem reſtitua-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10075" xml:space="preserve">Similiter fieri poſſe videtur, vt aurum liqueſcens intercur-<lb/>rentibus igniculis in minimas particulas reſolutum diſpergatur in-<lb/>ter retorridas gallinæ carnes, quæ immiſcentur, adeò vt aurum <lb/>non apparens conſumptum videatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10076" xml:space="preserve">quemadmodum ſi bibulum <lb/>aliquod corpus ex vaſculo omnem aquam exhauriat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10077" xml:space="preserve">Id verò à <lb/>gallinæ potiùs, quàm aliorum animalium carnibus præſtari, con-<lb/>tingere poſſet ex peculiari carnis illius facultate ſuis ſalibus <lb/>volatilibus atque ſulphuribus diſſipante auri particulas iam <lb/>virtute ignis diſſolutas, adeò vt aurum euanuiſſe viſum
<pb o="330" file="0342" n="342" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
fuerit ijs, quibus hoc primùm innotuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10078" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10079" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10080" xml:space="preserve">Philoſophantinon vacat de omnibus, quæcunque le-<lb/>gerit, experimentum ſumere, vt diſpiciat, an cum veritate con-<lb/>ſentiant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10081" xml:space="preserve">ſatis eſt, ſi id dicamus, quod noſtros animos probabi-<lb/>litate percuſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s10082" xml:space="preserve">probabile autem, ait Cicero de Inuent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10083" xml:space="preserve">*eſt id,* <lb/>*quod verè fieri ſolet, aut quod in opinione poſitum eſt, aut quod* <lb/>*habet in ſe ad hoc quandam ſimilitudinem, ſiuè id falſum eſt, ſiuè* <lb/>*verum.</s>
  <s xml:id="echoid-s10084" xml:space="preserve">* Quare niſi pugnantia, ac minimè inter ſe cohærentia <lb/>loquantur Authores, quæ cœteroqui arreptæ philoſophandi me-<lb/>thodo non officiant, cur reijciamus? </s>
  <s xml:id="echoid-s10085" xml:space="preserve">Huiuſmodi ſunt, quæ attu-<lb/>liſti, Gradonice, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10086" xml:space="preserve">cum ſalium motu, de quo nobis erat ſermo, <lb/>congruunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s10087" xml:space="preserve">Eſto, in ſolo non ſatis ſirmo iaceremus fundamenta, <lb/>ſi his tantummodo experimentis niterentur admodum raris, quip-<lb/>pe quæ ſinè impendij &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10088" xml:space="preserve">iacturæ periculo non inſtituuntur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10089" xml:space="preserve">ſed ſi hæc cum pluribus alijs non æquè dubijs conueniant <lb/>ineo, quod quæritur, opinionem, etiam fortaſſe naturâ cadu-<lb/>cam, fulciunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10090" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10091" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10092" xml:space="preserve">Quod verò ſalibus ſolutis ab aliarum particularum nexu <lb/>virtutem ſeſe agitandi tribuamus, quo motu impetere valeant <lb/>proximum aliud corpus, eiuſque particulas aliquando abſtrahere, <lb/>atque diſſoluere, non ideò negamus eorum motum externo impul-<lb/>ſuiuuari poſſe, vt validiùs aggrediantur alienas particulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s10093" xml:space="preserve">Sic <lb/>cumin aquâ forti digeritur aliquandiu ex arenâ metallum, inci-<lb/>tantur abigniculis ſales, qui abſque illo tepore remiſſiùs moue-<lb/>rentur, adeoque etiam tardiùs metallum ſoluerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10094" xml:space="preserve">*Sic Hydrar-* <lb/>*gyrumin oxymelite ſcillitico diu agitatum, optimè incineratur,* ait <lb/>Mizaldus cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10095" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s10096" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s10097" xml:space="preserve">75. </s>
  <s xml:id="echoid-s10098" xml:space="preserve">*exinde aceto lotum purificatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10099" xml:space="preserve">ſic* <lb/>*ad multa vtile eſſe traditur:</s>
  <s xml:id="echoid-s10100" xml:space="preserve">* Non ſolùm enim agitatione illâ con-<lb/>funduntur partes tum oxymelitis, tum Mercurij, vt faciliùs ex-<lb/>ternę incurſioni pateat Mercurius, quem comminutum vſque-<lb/>quaque ambit oxymeli; </s>
  <s xml:id="echoid-s10101" xml:space="preserve">verùm etiam ſales ipſi tum mellis, tum <lb/>aceti, tum ſcille (cui magnam vim incidendi tribuit Galenus lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10102" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s10103" xml:space="preserve">ſimpl. </s>
  <s xml:id="echoid-s10104" xml:space="preserve">medic.) </s>
  <s xml:id="echoid-s10105" xml:space="preserve">externo impetu concitati, atque diuulſi, acriùs <lb/>Mercurium inuadunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10106" xml:space="preserve">ſoluunt in cinerem; </s>
  <s xml:id="echoid-s10107" xml:space="preserve">aceto deinde eluitur <lb/>pars mellis ſulphurea, quæ adhæſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10108" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10109" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10110" xml:space="preserve">Sales ipſos ſuapte naturâ moueri, niſi ab aliarum parti-<lb/>cularum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10111" xml:space="preserve">potiſſimùm terræ, nexu coerceantur, mihi pariter <lb/>ſuadet aliquorum corporum ſponte ſuâ ſe agitantium motus, ſiace-
<pb o="331" file="0343" n="343" rhead="De Aquis Fortibus."/>
to perfundantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10112" xml:space="preserve">vtiaccidit Oculis cancrorum, Lapidi Aſtroiti ſi-<lb/>ue Trochiti ſtellulis ſeu roſis inſignito, atque marmoribus quibuſ-<lb/>dam varijs: </s>
  <s xml:id="echoid-s10113" xml:space="preserve">Stellæ ſiquidem lapidis illius Stellarij ſunt exiguæ que-<lb/>dam rimæ, vt Microſcopium indicat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10114" xml:space="preserve">varium marmor ex diſſi-<lb/>milibus partibus compactum habet interuenia: </s>
  <s xml:id="echoid-s10115" xml:space="preserve">aceti igitur ſales <lb/>volatiles per rimulas illas ſe inſinuantes aggrediuntur lapidis ſeu <lb/>marmoris ſales, eâque in luctâ agitatur lapis, ſeu marmor: </s>
  <s xml:id="echoid-s10116" xml:space="preserve">id <lb/>quod etiam oculis cancrorum contingit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10117" xml:space="preserve">Neque enim illis aſſen-<lb/>tior, qui huiuſmodi corpora ideò in aceto moueri putant, quòd <lb/>acetum penetrans in eorum venas indè aërem extrudat, qui in exi-<lb/>tu incurrens in acetum, motum illum efficiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s10118" xml:space="preserve">ſimili ferè ratione <lb/>ac pyroboli accenſi flammam eiaculantes in oppoſitam plagam <lb/>promouentur, eo quòd flamma expanſa aërem multâ vi impellens <lb/>hunc inuenit repugnantem, ideoque in aduerſam plagam repellit <lb/>pyrobolum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10119" xml:space="preserve">Hæc, inquam, non facilè admitto; </s>
  <s xml:id="echoid-s10120" xml:space="preserve">plurima enim <lb/>ſunt corpora, quæ poris atque rimis æquè diſtinguuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10121" xml:space="preserve">æquè <lb/>patent aceti particulis, quę aërem incluſum excludant, neque <lb/>tamen illa ſimiliter mouentur in aceto: </s>
  <s xml:id="echoid-s10122" xml:space="preserve">aliquid igitur peculiare in <lb/>his, quæ mouentur, præſtat acetum, cui ſatis non eſt aërem in-<lb/>dè exturbare, quemadmodum in cœteris, quæ acetum quidem <lb/>admittunt, ſed quieſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10123" xml:space="preserve">Quare verò in aceto motus ille con-<lb/>tingit, non autem in vino? </s>
  <s xml:id="echoid-s10124" xml:space="preserve">niſi quia in vino ſales non ſunt ſoluti <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10125" xml:space="preserve">exaltati, ſicut in aceto; </s>
  <s xml:id="echoid-s10126" xml:space="preserve">ſpiritus enim, quibus vinum abundat, <lb/>licèt ſalibus tenuiores ſint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10127" xml:space="preserve">maximè mobiles cenſeantur, atque <lb/>fortaſſe aliquatenus in immerſi corporis meatus ſe inſinuent, tantæ <lb/>efficacitatis non ſunt, vt valeant adoriri particulas lapidis, illum-<lb/>que agitare. </s>
  <s xml:id="echoid-s10128" xml:space="preserve">Vis ſcilicet penetrandi non ex ſolâ particularum exi-<lb/>litate &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10129" xml:space="preserve">ſubtilitate pendet, ſed etiam ex ipſâ mobilitate. </s>
  <s xml:id="echoid-s10130" xml:space="preserve">Hinc <lb/>acetum deſtillatum faciliùs penetrat, quia eius ſales volatiles in <lb/>deſtillatione ſe iuncti à ſalibus fixis, qui in capite mortuo rema-<lb/>nent, liberiùs valent ſeſe, pro ſuâ naturâ, agitare. </s>
  <s xml:id="echoid-s10131" xml:space="preserve">An non ſuc-<lb/>cus ex folijs iuniperi expreſſus minutam auri ſcobem triduò in eo <lb/>maceratam ſoluit inſtar aquæ, qua ad aureas literas, aut figuras <lb/>delineandas vti poſſumus? </s>
  <s xml:id="echoid-s10132" xml:space="preserve">Quidillud ſit, quod aureum puluiſcu-<lb/>lum valeat adhuc ſubtiliùs comminuere, non video præter ſales, <lb/>quos ſuccus ille continet: </s>
  <s xml:id="echoid-s10133" xml:space="preserve">id autem ſinè ſalium motu effici nequit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10134" xml:space="preserve">Neque repugnabit Ariſtoteles, qui Problem. </s>
  <s xml:id="echoid-s10135" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10136" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s10137" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10138" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s10139" xml:space="preserve">quæ-<lb/>rens, *Cur ſaleliquari ocyùs aquâ ſalſâ, quàm dulci, poſſit?</s>
  <s xml:id="echoid-s10140" xml:space="preserve">* re-
<pb o="332" file="0344" n="344" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
fpondet *eliquari non aliud eſt niſi ab humore, calore ve ſubeunte* <lb/>*reſolui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10141" xml:space="preserve">dirimi ita, vt liquidum ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10142" xml:space="preserve">* Et poſt pauca, *vix illa* <lb/>*eliquant, quæ facilè tranſmeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s10143" xml:space="preserve">contra celerrimè dirimunt, quæ* <lb/>*per vim ſe intrudunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10144" xml:space="preserve">Atqui vt dulcis aqua tenuior, ita ſalſa craſ-* <lb/>*ſior eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10145" xml:space="preserve">ergo altera ſuâ tenuitate facilè penetrans vix lique facit,* <lb/>*altera ſubit quidem, ſed minùs, propter ſuarum partium magni-* <lb/>*tudinem: </s>
  <s xml:id="echoid-s10146" xml:space="preserve">itaque cogere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10147" xml:space="preserve">proinde dirimere celeriùs poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10148" xml:space="preserve">* Qua <lb/>autem virtute, niſi ſalis, valet aqua ſalſa ſe intrudere? </s>
  <s xml:id="echoid-s10149" xml:space="preserve">habet igi-<lb/>tur ſal vim, qua ſe intrudat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10150" xml:space="preserve">Ex hac eadem Philoſophi doctrinâ <lb/>apparet, cur Columella de re ruſticâ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10151" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s10152" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10153" xml:space="preserve">52. </s>
  <s xml:id="echoid-s10154" xml:space="preserve">præceperit, <lb/>*Si frigoribus oleum cum amurcâ congelabitur, pluſculo ſale cocto* <lb/>*vtique vtendum erit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10155" xml:space="preserve">ea res reſoluit oleum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10156" xml:space="preserve">ſeparat ab omni* <lb/>*vitio. </s>
  <s xml:id="echoid-s10157" xml:space="preserve">Neque verendum eſt, ne ſalſum fiat, nam quantumcunque* <lb/>*adieceris ſalis, nihilominus ſaporem non recipit oleum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10158" xml:space="preserve">Solet au-* <lb/>*tem ne ſic quidem reſolui, cum maiora frigor a inceſſerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s10159" xml:space="preserve">ita-* <lb/>*que nitrum torretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10160" xml:space="preserve">contritum in ſpergitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10161" xml:space="preserve">commiſcetur;</s>
  <s xml:id="echoid-s10162" xml:space="preserve">* <lb/>*ea res eliquat amurcam.</s>
  <s xml:id="echoid-s10163" xml:space="preserve">* Salis particulas non complecti oleum, <lb/>hinc manifeſtum eſt, quod hoc exillis ſaporem non recipit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10164" xml:space="preserve">at niſi <lb/>illæ mouerentur, conglaciatam amurcam non diſſoluerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s10165" xml:space="preserve">id ve-<lb/>rò, quod ſal communis præſtare nequit in maioribus frigoribus, <lb/>præftat nitrum, cui vis maior ſeſe agitandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s10166" xml:space="preserve">Sic ex aridis vege ta-<lb/>bilibus vt oleum extilletur, monet Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s10167" xml:space="preserve">Rodulphus Glauber Furno-<lb/>rum Philoſophicorum par. </s>
  <s xml:id="echoid-s10168" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s10169" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10170" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10171" xml:space="preserve">ea priùs maceranda eſſe in aquâ <lb/>falſâ, vtpote hæc illa emollit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10172" xml:space="preserve">aperit, quo faciliùs olea ſua <lb/>elargiri poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s10173" xml:space="preserve">Ne verò quis aquæ potiùs quàm ſali tribuat hanc <lb/>vim aperiendi, idem Author part. </s>
  <s xml:id="echoid-s10174" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s10175" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10176" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s10177" xml:space="preserve">docet, *non in veſicâ* <lb/>*ponenda eſſe arida illa cum magnâ aquæ quantitate, ſed potiùs in* <lb/>*cucurbitâ cum Spiritu Salis, qui propterea ob ſuam acrimoniam* <lb/>*meliùs penetrat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10178" xml:space="preserve">meliùs facit olea extillare.</s>
  <s xml:id="echoid-s10179" xml:space="preserve">* Adiuuat quoquè <lb/>deſtillationem olei Tartarus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10180" xml:space="preserve">Alumen, ſi admiſceatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10181" xml:space="preserve">ritè ad-<lb/>miniſtretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10182" xml:space="preserve">Ex quibus ſatis conſtare videtur ingenitam eſſe ſalibus <lb/>ſe mouendi facultatem.</s>
  <s xml:id="echoid-s10183" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10184" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10185" xml:space="preserve">Re tamen ipſâ facultatem hanc non exerunt, niſi quan-<lb/>do, vt ita dicam, prodeundum eſt in aciem; </s>
  <s xml:id="echoid-s10186" xml:space="preserve">ſi enim ad ſpeciem <lb/>eandem pertineant Sales, nullum huiuſmodi motûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10187" xml:space="preserve">agitationis <lb/>indicium habemus, vt ſi Oleum Tartari oleo Tartari addas: </s>
  <s xml:id="echoid-s10188" xml:space="preserve">at ſi <lb/>illud in Spiritum Vitrioli infundas, commotio tandiu apparet, <lb/>dum durat lucta, qua ſe viciſſim coagitantes demum complectun-
<pb o="333" file="0345" n="345" rhead="De Aquis Fortibus."/>
tur, ſuaſque particulas aptè congruenterque diſponunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10189" xml:space="preserve">Nam <lb/>quemadmodum ea, quę ſurſum aut deorſum ſponte ſuâ feruntur, <lb/>nullum affectant motum, niſi collocata fuerint in medio ſecundùm <lb/>grauitatis ſpeciem diſſimili; </s>
  <s xml:id="echoid-s10190" xml:space="preserve">ita pariter corporum principia, cum <lb/>inſtituta ſint ad mixtorum temperationem conſtituendam, eate-<lb/>nus excitantur ad motum, quatenus diſſimilis naturæ particulis <lb/>occurrunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10191" xml:space="preserve">Sic Aqua Separationis ſimili aquæ addita nihil am-<lb/>plius efficit, quàm ſi ex eodem dolio in ſubiectum vas vinum vino <lb/>affunderes; </s>
  <s xml:id="echoid-s10192" xml:space="preserve">eſto aqua ipſa fortis plures ſalium ſpecies inuicem, dum <lb/>ſimul extillarentur, temperatas contineat, ſiue quia Sales Nitri, <lb/>exempli gratiâ, Salibus Vitrioli iunguntur, ſiue quia vnius gene-<lb/>ris ſalinę particulæ alterius generis particularum interualla ſubiere, <lb/>quin inter ſe nectantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10193" xml:space="preserve">Si plures diuerſorum ſalium particulæ com-<lb/>ponuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10194" xml:space="preserve">vnam in ſpeciem temperantur, molis compoſitæ <lb/>conformatio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10195" xml:space="preserve">figura vtique alia eſt, quàm quæ ſingulis conuenit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10196" xml:space="preserve">ac proinde ſi hiantium immiſſi metalli pororum capacitati prorſus <lb/>congruat, eamque impleat illa coniunctorum ſalium ſigura, his <lb/>velut inter anguſtias deprehenſis liberum non eſt ſpatium, in quo <lb/>ſe agitent, ideoque aggredi nequeunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10197" xml:space="preserve">conuellere metalli par-<lb/>ticulas: </s>
  <s xml:id="echoid-s10198" xml:space="preserve">Sin autem ſaline particulæ non ſint metalli poris congruen-<lb/>tes, quæ illud proximè attingunt, incitantur illico in motum; </s>
  <s xml:id="echoid-s10199" xml:space="preserve"><lb/>quo fit, vt, dum ſeſe agitant, vicinaſque eiuſdem liquoris ſalibus <lb/>imbuti particulas commouent, alię atque aliæ ſubinde incurrant <lb/>in metallum, atque demum luxatas immerſi metalli particulas <lb/>abſtrahant, comminutaſque ſibi coniungant; </s>
  <s xml:id="echoid-s10200" xml:space="preserve">niſi fortè tam tena-<lb/>ci vinculo illæ copulentur, vt vim incurrentium ſalium eludant; </s>
  <s xml:id="echoid-s10201" xml:space="preserve"><lb/>id quod auro accidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10202" xml:space="preserve">eius enim particulas ſoluere non valer aqua <lb/>fortis communis, cui proptereà addendus eſt Sal Ammoniacus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10203" xml:space="preserve"><lb/>ſiquidem coniumctorum ſalium maior eſt vis, quàm ſingulorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10204" xml:space="preserve"><lb/>At ſi in Aquâ Forti permiſtos quidem ac ſimili temperatione con-<lb/>fuſos ſales quis dixerit, nullo tamen nexu ſibi inuicem cohæren-<lb/>res, adeò vt ſinguli ſuo motu cieantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10205" xml:space="preserve">inæquali illâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10206" xml:space="preserve">diſſimili <lb/>impreſſione à Salibus variè conformatis percuſſæ metalli particulæ <lb/>diuelluntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10207" xml:space="preserve">perinde ferè atque cùm mordacis limæ tenuiſſimis <lb/>dentibus chalybs teritur, à quo nihil abſtraheret lamella nihil <lb/>habens aſperitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10208" xml:space="preserve">Res eſt, fateor, initio omnem oculorum <lb/>aciem fugiens, ob ſummam particularum auulſarum exilitatem, <lb/>ſed temporis decurſu fit notabilis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10209" xml:space="preserve">conſpicua metalli extenuatio,
<pb o="334" file="0346" n="346" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
ficut ex aduerſo diurna arboris occulto æuo creſcentis incrementa <lb/>latent, ſed demum manifeſtò deprehenduntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s10210" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10211" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10212" xml:space="preserve">Statim igitur Sales, quibus conſtat aqua fortis, metallum <lb/>ſoluere incipiunt?</s>
  <s xml:id="echoid-s10213" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10214" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10215" xml:space="preserve">Incipiunt profecto; </s>
  <s xml:id="echoid-s10216" xml:space="preserve">aggrediuntur videlicet proximas me-<lb/>talli particulas ſtatim, ac illas attingunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10217" xml:space="preserve">Vix calentem manum <lb/>aquâ frigidâ perfundimus, cùm illam in halitum à calore ſolutam <lb/>fumum imitari videmus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10218" xml:space="preserve">Vix anhelitus hyeme ex ore aut naribus <lb/>erumpit, cùm in vaporem cogitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10219" xml:space="preserve">Quidni pariter aquæ fortis ſa-<lb/>les inuadant metallum, quod proximè attingunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s10220" xml:space="preserve">Haud equidem <lb/>dixerim primâ ſtatim incurſione abripi ex metallo particulam ali-<lb/>quam; </s>
  <s xml:id="echoid-s10221" xml:space="preserve">ſaltem concutitur, iteratiſque impulſibus demum excuti-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10222" xml:space="preserve">Sic formicæ euntes redeunteſque toties eumdem tramitem <lb/>calcant, vt demum tot veſtigijs tritus appareat; </s>
  <s xml:id="echoid-s10223" xml:space="preserve">non quòd prima <lb/>formica, cùm primùm tranſijt, aliquem minimum puluiſculum <lb/>ex ſubiecto lapide excuſſiſſe putanda ſit, neque enim tantum va-<lb/>let tenuiſſimo ſuo impulſu, ſed neque nihil prorſus feciſſe dicenda <lb/>eſt, alioquin neque ſecunda, neque tertia, neque innumeræ con-<lb/>ſequentes paribus viribus præditæ quicquam tum in itu, tùm in <lb/>reditu efficere potuiſſent: </s>
  <s xml:id="echoid-s10224" xml:space="preserve">ſingulæ igitur formicæ ſuo impulſu pul-<lb/>uiſculi nexum ita ſenſim labefaciunt, vt, magis ac magis creſcen-<lb/>te labe, demum minimo impulſu excutiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10225" xml:space="preserve">Simili ferè ratione <lb/>ex vario ſalium incurſu toties metalli particulam in hanc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10226" xml:space="preserve">in il-<lb/>lam partem impelli, atque concuti exiſtimo, vt illa tan-<lb/>dem auellatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10227" xml:space="preserve">idque de ſingulis dicendum particulis, do-<lb/>nec metallum totum in aquâ forti ſolutum è conſpectu ſe <lb/>auferat.</s>
  <s xml:id="echoid-s10228" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10229" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10230" xml:space="preserve">In Cohobatione, quam vocant Artifices, quando ex-<lb/>tillatus liquor affunditur Capiti Mortuo, vt poſt conuenientem <lb/>digeſtionem iterum extillatus validior proueniat, ſimile quid, quod <lb/>Aquis Fortibus, contingit, citrà tamen ipſius Capitis Mortui ab-<lb/>ſolutam diſſolutionem: </s>
  <s xml:id="echoid-s10231" xml:space="preserve">Cum enim in Capite Mortuo poſt primam <lb/>deſtillationem adhuc reliquæ ſint particulæ aliquæ integræ, à qui-<lb/>bus nondum educti ſunt Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10232" xml:space="preserve">Sales volatiles, affuſi liquoris <lb/>extillati ſpiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10233" xml:space="preserve">ſales libertatem nacti, ſeſe agitantes permeant <lb/>Caput mortuum, integras corporis partes inuadunt, concutiunt, <lb/>diſtrahunt, ac incluſos in aliarum particularum compagibus ſales <lb/>atque Spiritus in libertatem aſſerunt, adeo vt conſequens extil-
<pb o="335" file="0347" n="347" rhead="De Aquis Fortibus."/>
latio aucta nouis Spiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10234" xml:space="preserve">Salibus volatilibus liquorem ferat <lb/>validiorem.</s>
  <s xml:id="echoid-s10235" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10236" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10237" xml:space="preserve">An poſſit res commodiùs explicari ignoro: </s>
  <s xml:id="echoid-s10238" xml:space="preserve">Mihi certè <lb/>tanta experimentorum omnium conſenſio cum Spirituum atque <lb/>ſalium motu tanquam inſignita notâ veritatis apparet; </s>
  <s xml:id="echoid-s10239" xml:space="preserve">nec mihi <lb/>iam videtur relictus vllus ambigendi locus, an huiuſmodi ignicu-<lb/>lis, quos Salium, Sulphuris, Spirituum vocabulis nominamus, <lb/>conueniat innata facultas ſeſe agitandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s10240" xml:space="preserve">Hinc (ne à propoſito de-<lb/>flectam) iniecta eſt mihi aliquando ſuſpicio, vtrùm metalli in aquâ <lb/>forti ſoluti Præcipitatio poſt iniectum Salem Tartari oriatur ex eo, <lb/>quod in illâ luctâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10241" xml:space="preserve">ebullitione potiſſimi Sales aquæ fortis, quibus <lb/>nulla coniuncta eſt metalli particula, auolent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10242" xml:space="preserve">in reſiduo liquo-<lb/>re phlegmatico, ingenitâ ſuâ grauitate deorſum ferantur metalli <lb/>particulę ſalibus iunctæ, quaſi factus ſit liquor ſecundùm ſpeciem <lb/>minûs grauis, abeuntibus ſalibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s10243" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10244" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10245" xml:space="preserve">Nec longè aberas ab aliquâ probabilitate; </s>
  <s xml:id="echoid-s10246" xml:space="preserve">credibile enim <lb/>eſt in aquis fortibus cum ſalibus etiam commiſtos eſſe Spiritus ali-<lb/>quos, atque ſulphureas particulas, quibus in ebullitione exci-<lb/>tatis liberior pate at exitus, ita vt auolantes ſecum rapiant Salium <lb/>volatilium non paruam manum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10247" xml:space="preserve">Sed de his, vt puto, ſatis ſu-<lb/>perque.</s>
  <s xml:id="echoid-s10248" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10249" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10250" xml:space="preserve">Vnum (niſi graue fuerit diſſertationem hanc paululum <lb/>prouehere) mihi ſupereſſet quærendum, quod cum his, quæ ha-<lb/>ctenus diſputata ſunt, connectitur, videlicet, vnde auro ſolu-<lb/>to, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10251" xml:space="preserve">præcipitato per oleum Tartari accedat vis illa mirabilis to-<lb/>nandi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10252" xml:space="preserve">fulminandi: </s>
  <s xml:id="echoid-s10253" xml:space="preserve">vidi enim ipſe huiuſmodi auri granum non <lb/>maius lentis grano impoſitum cochleari ex orichalco; </s>
  <s xml:id="echoid-s10254" xml:space="preserve">vbi ſubie-<lb/>ctæ candelæ flammâ incaluit auri calx, tanto fragore perſonuit cu-<lb/>biculum, atque ſi minor ſclopus fuiſſet exploſus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10255" xml:space="preserve">lamina ap-<lb/>paruit perforata, auro deſcendente, quemadmodum excuſſa è <lb/>nubibus fulmina in terras delabuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s10256" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10257" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10258" xml:space="preserve">Pleriſque adeò perſuaſum eſt aurum huiuſmodi Oleo <lb/>Tartari præcipi tatum leuiſſimo calore ſollicitari ad fulminandum, <lb/>vt ſinè ſcrupulo non auderent ferreo ſtylo illud in patinâ expoſitum <lb/>agitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10259" xml:space="preserve">conuertere, timentes, ne fortè incaleſcente ferro ſu-<lb/>bitâ accenſione corriperetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10260" xml:space="preserve">propterea non niſi ligneâ rudiculâ <lb/>vtendum præcipiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10261" xml:space="preserve">Sed cautionem hanc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10262" xml:space="preserve">timiditatem planè <lb/>nimiam eſſe profitentur, quicunque ferro huiuſmodi aurum in-
<pb o="336" file="0348" n="348" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
noxiè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10263" xml:space="preserve">quidem non rarò, tractârunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s10264" xml:space="preserve">neque enim tam cito <lb/>incaleſcit ferrum leuiſſimo illo tritu. </s>
  <s xml:id="echoid-s10265" xml:space="preserve">Quin etiam dubitari poteſt, <lb/>an, vbi primùm calorem vtcunque ſenſerit auri calx, illico ful-<lb/>minet; </s>
  <s xml:id="echoid-s10266" xml:space="preserve">ſiquidem certum eſt poſt admotam candelam aliquantu-<lb/>lum temporis expectandum eſſe, antequam tonet; </s>
  <s xml:id="echoid-s10267" xml:space="preserve">ideoque in-<lb/>certum eſt, vtrùm id primis igniculis tribuendum ſit, an potiùs cer-<lb/>ta eorum copia requiratur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10268" xml:space="preserve">id quod multo probabilius exiſtimo <lb/>Verùm de hoc certius aliquid ſtatui fortaſſe poterit, vbi innotuerit <lb/>cauſa fulmineæ illius facultatis.</s>
  <s xml:id="echoid-s10269" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10270" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10271" xml:space="preserve">Si res ſit exactè diſcutienda, non ita paucis expediri po-<lb/>terit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10272" xml:space="preserve">præſens diſſertatio in noctem vſque progredietur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10273" xml:space="preserve">Opor-<lb/>teret enim auri naturam, facultates ſalium, quibus aqua Regia <lb/>conſtat, ipſumque Tartari ſalem expendere, vt demum probabi-<lb/>li aliquâ coniecturâ aſſequeremur cauſam, cui tribuendus ſit effe-<lb/>ctus adeò mirabilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10274" xml:space="preserve">Sed ſi vobis ſatis fuerit quæſtionem hanc leui <lb/>manu tractari, paucis exponam, quæ mihi probabilia videntur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10275" xml:space="preserve">Quoniam Salem Ammoniacum requirit Aqua Regia aurum diſſol-<lb/>uens, qui ſal in aquâ forti communi non reperitur, huic ſali vim <lb/>tonandi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10276" xml:space="preserve">fulminandi tribuendam cenſent non pauci. </s>
  <s xml:id="echoid-s10277" xml:space="preserve">Verùm non <lb/>vni tantùm auro præcipitato, ſed etiam ferro in calcem ope Salis <lb/>Tartari redacto vis eadem tonandi conuenit, nec tamen Sali Am-<lb/>moniaco, qui aquam ſtygiam ferrum ſoluentem non ingreditur, <lb/>adſcribi poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10278" xml:space="preserve">Ideò ſunt, qui opinentur in cauſa eſſe ſulphur, <lb/>quo ferrum abundare nemo negat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10279" xml:space="preserve">in auro pariter puriſſimum <lb/>ſulphur agnoſcunt, atque id ex odore ſulphureo, qui in horum <lb/>metallorum tonitru percipitur, conſirmatum volunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10280" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10281" xml:space="preserve">his <lb/>acquieſcere non poſſum, quia licèt ferri natura tum aquâ forti, tum <lb/>calore diſſoluatur, eiuſque ſulphur accendi poſſe concedatur, auri <lb/>tamen natura, quamuis in calcem redacti, non diſſoluitur, neque <lb/>virtute aquæ Regiæ, nam aurum præcipitatum demum purgatur <lb/>à ſalibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10282" xml:space="preserve">ſuam formam recipit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10283" xml:space="preserve">neque vi caloris, nam factâ <lb/>exploſione ad partes inferiores, poſtquam detonuit, in ſubiecto <lb/>vaſe, quod cadentes particulas recipit, Sales cinereus color in-<lb/>dicat, auri particulas purpureus puluiſculus, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10284" xml:space="preserve">colligi poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10285" xml:space="preserve"><lb/>Quare ad Tartari ſalem confugiendum videtur, ſiquidem aurum <lb/>in aquâ Regiâ ſolutum ſi Mercurio, aut alia ratione præcipitetur, <lb/>preterquam per Oleum Tartari, caret facultate fulmineâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s10286" xml:space="preserve">hęc autem <lb/>quamuis à Tartaro communicata illi adimitur, ſi Spiritu Salis aſper-
<pb o="337" file="0349" n="349" rhead="De Aquis Fortibus."/>
gatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10287" xml:space="preserve">quę enim cum Tartaro commiſta ebulliunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10288" xml:space="preserve">cum eo efferue-<lb/>ſcunt, cum eodem coniungi appetunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10289" xml:space="preserve">ideò Spiritus Salis Salem Tar-<lb/>tari coagitans illum ab auro quodammodo abſtrahit, efficitque, ne <lb/>cum eò adeò tenaciter nectatur, ac proinde ne fulminet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10290" xml:space="preserve">Porrò ita ex <lb/>Sale Tartari res iſta pendet, vt etiam reliqui ſales aquæ Regiæ cum <lb/>auro connexi aliquid præſtent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10291" xml:space="preserve">Si enim abſque auro temperari <lb/>poteſt mixtura, quæ ſimiliter tonet, non mirum, ſi etiam au-<lb/>rum ſimilibus ſalibus coniunctum fulminet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10292" xml:space="preserve">*Salis Tartari partem* <lb/>*vnam,* inquit Glauber Furn. </s>
  <s xml:id="echoid-s10293" xml:space="preserve">Philoſ.</s>
  <s xml:id="echoid-s10294" xml:space="preserve">part.</s>
  <s xml:id="echoid-s10295" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s10296" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10297" xml:space="preserve">56.</s>
  <s xml:id="echoid-s10298" xml:space="preserve">, *Sulphuris par-* <lb/>*tem vnam cum dimidiâ, Nitri partes tres miſce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10299" xml:space="preserve">contere. </s>
  <s xml:id="echoid-s10300" xml:space="preserve">Hæc* <lb/>*mixtura inſtar auri tonitruantis fulminat.</s>
  <s xml:id="echoid-s10301" xml:space="preserve">* Hoc autem habet huiuſ-<lb/>modi mixtura, vt non ſtatim à calore accendatur, quamuis de-<lb/>inde validiore ſtrepitu diſſiliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10302" xml:space="preserve">Et ibidem. </s>
  <s xml:id="echoid-s10303" xml:space="preserve">*Sulphuris partem vnam,* <lb/>*T artari crudi partes duas, Nitri partes quatuor contere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10304" xml:space="preserve">de-* <lb/>*ſtilla Philo ſophicè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10305" xml:space="preserve">egredietur Spiritus mir abilis pr æſtanti ſſimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s10306" xml:space="preserve">* <lb/>*Nemini author fuerim deſtillare illum per Retortam, quia illa mix-* <lb/>*tura ab infra cale facta inſtar pulueris tormentarij tonat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10307" xml:space="preserve">per-* <lb/>*cutit, ſupernè verò cum carbone viuo accenſa non fulminat, ſed* <lb/>*celerrimè conſumitur, in ſeruiens metallis fundendis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10308" xml:space="preserve">reducendis.</s>
  <s xml:id="echoid-s10309" xml:space="preserve">* <lb/>Simile quid habet part.</s>
  <s xml:id="echoid-s10310" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s10311" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10312" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s10313" xml:space="preserve">Cum itaque Tartari natura ſit <lb/>quodammodo lapidea, eius Sal vim habere videtur reliquos ſales, <lb/>quibuſcum iungitur, arctè complectendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s10314" xml:space="preserve">ex quo fit, vrgente ca-<lb/>lore, illorum arctam compagem diſſolui non poſſe, niſi multâ vi <lb/>adhibitâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s10315" xml:space="preserve">ac proinde multo impetu diſſilientes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10316" xml:space="preserve">celerrimè aë-<lb/>rem findentes, ſonum edunt validiſſimum; </s>
  <s xml:id="echoid-s10317" xml:space="preserve">ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10318" xml:space="preserve">aliquando vi-<lb/>tra, ſi crepuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s10319" xml:space="preserve">Facultatem autem ad ampliſſima ſpatia ſe ex-<lb/>plicandi, vbi ſatis incaluerit, potiſſimùm conuenire nitro, mani-<lb/>feſtum eſt omnibus, qui nôrunt pulueris pyrij differentias peti ma-<lb/>ximè ex Rationibus Nitri ad Sulphur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10320" xml:space="preserve">Carbonem, quorum ſem-<lb/>per menſura par eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s10321" xml:space="preserve">craſſiori enim pulueri pro maioribus tormen-<lb/>tis muralibus tribuunt Nitri beſſem, reliquus triens ad Aſſem ce-<lb/>dit Sulphuri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10322" xml:space="preserve">Carboni: </s>
  <s xml:id="echoid-s10323" xml:space="preserve">perfectiſſimus puluis (qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10324" xml:space="preserve">cautè adhi-<lb/>bendus, ne, ſi præter modum ingeratur, fiſtulæ diſſiliant) do-<lb/>drantem habet Nitri, quadrantem Sulphuris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10325" xml:space="preserve">Carbonis: </s>
  <s xml:id="echoid-s10326" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10327" xml:space="preserve">me-<lb/>dio loco ſe habet, qui ex ſeptem partibus quinque habet Nitri, <lb/>vnam Sulphuris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10328" xml:space="preserve">reliquam Carbonis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10329" xml:space="preserve">Quare triplex conſtitui-<lb/>tur Ratio Nitri ad duas reliquas ſpecies tanquam ad vnum Conſe-<lb/>quentem Rationis terminum, prima eſt dupla, ſecunda dupla ſeſ-
<pb o="338" file="0350" n="350" rhead="Diſſertatio Vndecima"/>
quialtera, tertia triplex: </s>
  <s xml:id="echoid-s10330" xml:space="preserve">quò autem Maior eſt Ratio, eò validior eſt <lb/>pulueris impetus, ſi cœtera fuerint paria. </s>
  <s xml:id="echoid-s10331" xml:space="preserve">Porrò, vt multiplici at-<lb/>que notiſſimo experimento didicimus, magni refert ad ſonitûs ve-<lb/>hementiam, quàm validè impediatur accenſo pulueri exitus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10332" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea ferreas fiſtulas, quibus vulgus fecit nomen Mortariolis, pul-<lb/>uere pyrio grauidas vt exquiſitiùs obſtruant ad feſtiuos bombos, li-<lb/>gneum cylindrum tudite per vim adigunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10333" xml:space="preserve">longè maiore ſtrepitu <lb/>accenſus puluis tonat, altiuſque excutit cylindrum, quàm ſi hic fi-<lb/>ſtulæ oſculo ingeſtus fuiſſet leui manu.</s>
  <s xml:id="echoid-s10334" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10335" xml:space="preserve">His, vt mihi quidem blandior, ſatis probabiliter conſtitutis, <lb/>obſeruo in aquâ Regiâ potiſſimam partem eſſe Nitri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10336" xml:space="preserve">Salis Am-<lb/>moniaci, cui magna eſt cum Nitro affinitas; </s>
  <s xml:id="echoid-s10337" xml:space="preserve">ideò his cum auro <lb/>iunctis conuenit vis ſe ad ampliora ſpatia explicandi, ſi calore <lb/>vrgeantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10338" xml:space="preserve">id verò non adeò promptè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10339" xml:space="preserve">expeditè perficere poſſunt <lb/>ſales illi, cùm quaſi compediti detineantur à Salibus Tartari; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10340" xml:space="preserve">idcirco non ſenſim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10341" xml:space="preserve">particulatim erumpunt, ſed aucto calore om-<lb/>nes ſimul turmatim magno impetu exiliunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10342" xml:space="preserve">ingentem frago-<lb/>rem excitant, perinde quaſi, ac vitrei globuli prunis iniecti diſſi-<lb/>liunt, aëre incluſo rareſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s10343" xml:space="preserve">Quapropter vim quidem valido im-<lb/>petu exiliendi tribuendam cenſeo Nitroſis ſalibus volatilibus, fa-<lb/>cultatem verò eos tantiſper coërcendi, dum additis igniculis vi-<lb/>rium incrementa ſumant, Salibus fixis Tarrari adſcribo. </s>
  <s xml:id="echoid-s10344" xml:space="preserve">Cur enim <lb/>*Aurum fulminans præcipitatum Spiritu vrinæ,* vt docet Glau-<lb/>ber cit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10345" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s10346" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10347" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s10348" xml:space="preserve">132. </s>
  <s xml:id="echoid-s10349" xml:space="preserve">*fortiùs fulminat, quàm præcipitatum* <lb/>*cum Oleo Tartari?</s>
  <s xml:id="echoid-s10350" xml:space="preserve">* niſi quia plurimum nitri vrina continet, vt <lb/>omnibus notum eſt, adeoque nitroſis Aquæ Regiæ ſalibus alij pa-<lb/>riter nitroſi additi vim augent, Spiritus autem ille etiam Tartareos <lb/>ſales complectitur, vtpote eductus ex vrinâ hominis ſani vinum <lb/>bibentis, ac proinde facultatem obtinet præcipitandi aurum ſo-<lb/>lutum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10351" xml:space="preserve">ſales cum illo coniunctos conſtipandi. </s>
  <s xml:id="echoid-s10352" xml:space="preserve">Contra verò ex <lb/>affuſione Olei Tartari contingere poteſt, vt aurum ſolutum quam-<lb/>uis præcipitetur, aut non acquirat vim fulminandi, aut illam amit-<lb/>tat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10353" xml:space="preserve">Non acquirit vim fulminandi, niſi fortè exiguam, ſi Oleum <lb/>Tartari confertim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10354" xml:space="preserve">præcipitanter magnâ copiâ ſimul affundatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10355" xml:space="preserve"><lb/>tam vehemens ſcilicet oritur ebullitio, atque ſalium conflictus, vt <lb/>ab auri particulis abſtrahantur ſales nitroſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10356" xml:space="preserve">ad fundum deci-<lb/>dant aliquæ auri particulæ pulueris purpurei ſpeciem habentes, <lb/>quæ nihil, aut parum Nitri ac Salis Ammoniaci retinentes, non
<pb o="339" file="0351" n="351" rhead="De Aquis Fortibus."/>
admodum fulmineæ eſſe poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10357" xml:space="preserve">Quod ſi ſtillatim infundatur <lb/>Oleum Tartari, moderata fit efferueſcentia, tantumque abeſt, <lb/>vt ab auro ſales abſtrahat, vt potiùs inter præcipitandum eos ar-<lb/>ctiùs colliget, adeoque vis fulminandi compleatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10358" xml:space="preserve">At verò fi <lb/>præcipitato auro adhuc pergas Oleum Tartari infundere, atrum-<lb/>que colorem aqua concipiat, vis fulminea auro adimitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10359" xml:space="preserve">quia <lb/>Sales Tartari proportione adeò excedunt Nitri particulas auro ad-<lb/>hærentes, vt hæ licèt ab igniculis excitatę non valeant vno impe-<lb/>tu eluctari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10360" xml:space="preserve">tonare.</s>
  <s xml:id="echoid-s10361" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10362" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10363" xml:space="preserve">Satis probabiliter expoſita mihi videtur vis tonandi ex <lb/>Nitroſis Salibus Sale Tartarl coërcitis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10364" xml:space="preserve">quaſi in granula con-<lb/>globatis, ita vt illinequeant ſtatim ex primo caloreſenſim ſe ex-<lb/>pedire à vinculis, ſed retardati, poſtadmiſſam aliquam ignicu-<lb/>lorum copiam aucti viribus, omnes ſimul erumpant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10365" xml:space="preserve">excu-<lb/>tiant nexus, quibus tenebantur permiſti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10366" xml:space="preserve">connexi cum particu-<lb/>lis auri. </s>
  <s xml:id="echoid-s10367" xml:space="preserve">Sic in pyrobolis pyrius puluis contritus particulatim ac-<lb/>cenditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10368" xml:space="preserve">licèt ſcintillarum congeries vehementer ſibilet, dum <lb/>ex fiſtulâ erumpit, tunc ſolùm demum tonat, vbi in extremâ <lb/>parte fiſtulæ concluſa integra pulueris grana proſerpens ignis <lb/>corripuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10369" xml:space="preserve">Verùm, ſinitri vno impetu rareſcentis natura ſpecte-<lb/>tur, quoquouerſus ſe explicare deberet, neque ſolùm deſcendere, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10370" xml:space="preserve">ſubiectam laminam perfodere.</s>
  <s xml:id="echoid-s10371" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10372" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10373" xml:space="preserve">Grauiſſimo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10374" xml:space="preserve">firmiſſimo argumento vulgi opinionem <lb/>elidis, cui ſatis fuit admirari tonitruum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10375" xml:space="preserve">perforatæ ſubiectæ la-<lb/>minæ labem, vt ſolum motum deorſum adſtruat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10376" xml:space="preserve">Cœterùm, ſi-<lb/>quis tibi refragetur, manifeſto experimento conuinces, ſi vnum <lb/>aut alterum huiuſmodiauri fulminantis granum cochleari impoſi-<lb/>tum argenteo ducato noſtrate obtegas, deinde candelę flammam <lb/>ſubijcias; </s>
  <s xml:id="echoid-s10377" xml:space="preserve">videbit enim, quàm altè ducatum vis nitri exturbet. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10378" xml:space="preserve">Nonigitur deorſum tantummodo, vt rectè arguebas, ſed etiam <lb/>quoquo verſus conatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10379" xml:space="preserve">ſi enim ſubiecta lamina ſuâ craſſitie &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10380" xml:space="preserve"><lb/>ſoliditate aliquantum obſiſtit, fieri certè non poteſt, quin dila-<lb/>tantisſe Nitri impetus alias quoquè in partes, vbi minus reſi-<lb/>ſtentiæ inuenit, dirigatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10381" xml:space="preserve">Illud quidem ſingulare hìc accidit, <lb/>quodimpulſionis deorſum conantis veſtigium recipit lamina, cum <lb/>perforetur, aut ſaltem preſſa excauetur in foueam; </s>
  <s xml:id="echoid-s10382" xml:space="preserve">haud ſecus ac <lb/>ferreæ loricæ ab exploſo globo non traijciuntur, ſed tantùm com-<lb/>primuntur temperatæ ad excipiendos innoxiè ſcloporum etiam ma-
<pb o="340" file="0352" n="352" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
iorum ictus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10383" xml:space="preserve">Neque enim, vt quidam magnificè iactant, hanc <lb/>fulminandi vim, laminam quantumlibet craſſam exigua auri calx <lb/>perfodit, quamuis auri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10384" xml:space="preserve">Salis Tartari grauitas, connexi Nitri <lb/>impetum dirigat deorſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s10385" xml:space="preserve">ſed ſi lamina tenuis ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10386" xml:space="preserve">ex metal-<lb/>lo non admodum tenero &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10387" xml:space="preserve">flexili, perforatur, dum Sales &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10388" xml:space="preserve">mini-<lb/>mæ auri particulæ ſe inſinuant per meatus eoſdem, per quos igni-<lb/>culi penetrârunt, atque vrgendo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10389" xml:space="preserve">abſtrahendo, ac diſſipando <lb/>particulas laminæ, in quas incurrunt, foramen relinquunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10390" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi paulo craſſior fuerit lamina, quàm pro Ratione virium ipſius <lb/>aureæ calcis, cuius impetus in tranſitu proximarum partium elan-<lb/>gueſcat, non perforat laminam, ſed preſſu tantùm ſui veſtigium <lb/>imprimit, quemadmodum contingit, ſi non craſſitudine reſiſtat <lb/>lamina, ſed potiùs fàcili flexibilitate, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10391" xml:space="preserve">exploſi è bombar-<lb/>dâ globi impetum retundit obiecta lana ſacco incluſa, dum cedit <lb/>percutienti. </s>
  <s xml:id="echoid-s10392" xml:space="preserve">An verò ideò tam facilè metallicam laminam perfo-<lb/>diat aurea calx accenſa, quia nitrum calore igneo ſollicitatum ſe <lb/>in gyrum ingenitâ facultate contorquet, auri autem coniuncti <lb/>grauitas illud deorſum vrget, ac proinde quaſi vim terebræ exer-<lb/>ceat, nolo diſputare, cum nihil certi habeam, quod proferam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10393" xml:space="preserve"><lb/>malo profiteri me neſcire, quàm diuinare. </s>
  <s xml:id="echoid-s10394" xml:space="preserve">Verùm, ſi placet, ne plu-<lb/>ra in hanc ſententiam.</s>
  <s xml:id="echoid-s10395" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10396" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10397" xml:space="preserve">Placet ſanè: </s>
  <s xml:id="echoid-s10398" xml:space="preserve">ſedignoſce, ſi moleſtus fui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10399" xml:space="preserve">fortaſſe ni-<lb/>mis curioſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10400" xml:space="preserve">quamquam, vt aliquando dicebat Cicero, Curioſum <lb/>eſt ea ſcire velle, quæ ad nos non pertinent: </s>
  <s xml:id="echoid-s10401" xml:space="preserve">ad me autem om-<lb/>nino pertinet Naturæ opera inueſtigare, atque Vobis ducibus <lb/>ſcrutari.</s>
  <s xml:id="echoid-s10402" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div25" type="section" level="1" n="22">
<head xml:id="echoid-head55" xml:space="preserve">DISSERTATIO DVODECIMA.</head>
<head xml:id="echoid-head56" xml:space="preserve">De Luce Ignis.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10403" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10404" xml:space="preserve">Quæ ad Ignis calorem potiſſimùm ſpectant, hactenus <lb/>conſiderauimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10405" xml:space="preserve">Nunc ad alteram Ignis proprietatem ma-<lb/>ximè conſpicuam, nempe ad Lucem, progrediendum videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10406" xml:space="preserve">ſi <lb/>id quidem vobis arrideat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10407" xml:space="preserve">*Lucis natura,* vt loquitur S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10408" xml:space="preserve">Ambroſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s10409" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10410" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10411" xml:space="preserve">Hexaëm. </s>
  <s xml:id="echoid-s10412" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10413" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s10414" xml:space="preserve">*buiuſmodi eſt, vt non in numero, non in menſurâ, non* <lb/>*in pondere, vt alia, ſed omnis eius in aſpectu gratia ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10415" xml:space="preserve">* In eam verò <lb/>mentis aciem defigere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10416" xml:space="preserve">obtutum, moleſtum fortaſſe non accidet.</s>
  <s xml:id="echoid-s10417" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="341" file="0353" n="353" rhead="De Luce Ignis."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10418" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10419" xml:space="preserve">Mihi certè pergrata, perque iucunda erit hæc diſputatio, <lb/>ex qua diſcutiendas à meâ mente tenebras ſpero: </s>
  <s xml:id="echoid-s10420" xml:space="preserve">quò enim prom-<lb/>ptiùs in corporis oculos incurrit lux, eò celeriùs à mentis acie ſe <lb/>ſubducit lucis natura: </s>
  <s xml:id="echoid-s10421" xml:space="preserve">Lucem quippe omnes intuemur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10422" xml:space="preserve">quid au-<lb/>tem ſit lux, breui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10423" xml:space="preserve">circumſcriptâ quadam explicatione definire, <lb/>adeò operoſum eſt, vt neminem, qui ſatis mihi faciat, adhuc in-<lb/>uenerim.</s>
  <s xml:id="echoid-s10424" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10425" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10426" xml:space="preserve">Niſi id pro tuâ modeſtiâ dixeris, Dandule, pares æquè <lb/>inter nos ſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10427" xml:space="preserve">An ego nunc viuam, an fax accenſa luceat, nul-<lb/>lus dubito: </s>
  <s xml:id="echoid-s10428" xml:space="preserve">ſed ſi quis ex me quærat, quid demum ſit viuere, <lb/>quid lucere, rem hanc inuolutam aptis vocibus euoluere me poſſe <lb/>diffido, ita vt neque abſit quicquam, neque redundet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10429" xml:space="preserve">An quia <lb/>*in luce vitæ ratio verſatur*, vt verbis vtar Lactantij Firm. </s>
  <s xml:id="echoid-s10430" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10431" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10432" xml:space="preserve">Diuin. </s>
  <s xml:id="echoid-s10433" xml:space="preserve">Inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10434" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10435" xml:space="preserve">10.</s>
  <s xml:id="echoid-s10436" xml:space="preserve">, idcirco vtrumque explicare æquè difficile eſt? </s>
  <s xml:id="echoid-s10437" xml:space="preserve"><lb/>Idem verò lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s10438" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s10439" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10440" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s10441" xml:space="preserve">*Vt lux,* inquit, *eſſe ſinè igne non poteſt, ſic* <lb/>*vita ſinè luce. </s>
  <s xml:id="echoid-s10442" xml:space="preserve">Ignis igitur elementum eſt lucis, ac vitæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s10443" xml:space="preserve">* Propterea <lb/>ſuſpicabar aliquando inter lucem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10444" xml:space="preserve">vitam, analogiæ veſtigium <lb/>deprehendi poſſe, ex quo alterutrius naturam venaremur, adeò ve <lb/>ex manifeſtâ aliquâ Lucis facultate vitæ notio innoteſceret, atque <lb/>viciſſim ex aliquâ vitæ proprietate iucis naturam aſſequeremur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10445" xml:space="preserve"><lb/>Quemadmodum enim vis ipſa videndi, aut audiendi, vitalis qui-<lb/>dem eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10446" xml:space="preserve">vt Scholæ loquuntur, eſt Vita in Actu Primo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10447" xml:space="preserve">in <lb/>homine perſeuerat, etiam ſianimus nullâ externâ viſione, aut au-<lb/>ditione pulſetur, quæ ſunt Vita in Actu Secundo: </s>
  <s xml:id="echoid-s10448" xml:space="preserve">ita pariter vis <lb/>ipſa lucendi ingenita eſt atque inſita igniculis, non ſe tamen pro-<lb/>dit, niſi corporis compages accenſione diſſoluatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10449" xml:space="preserve">Quod anima-<lb/>lia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10450" xml:space="preserve">plantæ (his vita communiter tribuitur) vitalem faculta-<lb/>tem exercendo ſibi comparant, id illis in ipſo viuendi exordio Na-<lb/>tura non debuit, neque enim ſtirpibus, cum primùm germinant, <lb/>debita eſt aut trunci altitudo, aut ramorum explicatio, aut fru-<lb/>ctuum fœcunditas, neque animali, dum adhuc in materno vtero <lb/>concluditur, debite ſunt notitiæ, quas poſtmodum per ſenſus ac-<lb/>quirit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10451" xml:space="preserve">Sic quoquè igniculi, aut in ſilicis venis latitantes, aut <lb/>ex miſtis corporibus, ſub Spirituum ſeu acrium liquorum ſpecie, <lb/>educti nullam vim pati cenſendi ſunt, etiamſi minimè luceant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10452" xml:space="preserve"><lb/>cum enim ad corporum coagmentationem primò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10453" xml:space="preserve">per ſe fuerint à <lb/>Naturâ inſtituti, non eſt ijs debitus fulgor, quem ſolùm obtinent, <lb/>cum excutiuntur è Silice, aut ex pyrite, aut cum exardeſcit cor-
<pb o="342" file="0354" n="354" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
pus, cui immiſcentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10454" xml:space="preserve">Fortaſſe etiam lux ipſa ſe vibrat, quemad-<lb/>modum viuens ipſum ſe mouet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10455" xml:space="preserve">Verùm analogiæ iſtæ parum mihi <lb/>lucis afferunt, vt mihi lucis ipſius natura affulgeat, quam breuiter, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10456" xml:space="preserve">abſolutè, aptâ definitione exprimam.</s>
  <s xml:id="echoid-s10457" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10458" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10459" xml:space="preserve">Id equidem, vt cum Cicerone loquar, *in principio fie-* <lb/>*ri in omnibus diſputationibus oportere cenſeo, vt, quid ſit illud, de* <lb/>*quo diſputetur, explanetur, ne vagari &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10460" xml:space="preserve">errare cogatur oratio,* <lb/>*ſi ij, qui inter ſe diſſenſerint, non idem eſſe illud, de quo agitur,* <lb/>*intelligent:</s>
  <s xml:id="echoid-s10461" xml:space="preserve">* non tamen accuratâ illâ definitione opus eſt, quæ ge-<lb/>nere declaratur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10462" xml:space="preserve">proprìetate quadam, aut etiam communium <lb/>frequentiâ, ex quibus, proprium quid ſit, eluceat: </s>
  <s xml:id="echoid-s10463" xml:space="preserve">id ſcilicet <lb/>diſputatione ipſâ ſæpè inquiritur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10464" xml:space="preserve">fruſtra autem diſputatio inſti-<lb/>tueretur de eius rei naturâ, cuius propria vis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10465" xml:space="preserve">poteſtas fuiſſet <lb/>iam dilucidè propoſita, atque definitione explicata. </s>
  <s xml:id="echoid-s10466" xml:space="preserve">Satis igitur <lb/>fuerit, ſi, quęnam verbo ſubiecta ſit notio, inter diſputantes con-<lb/>ueniat: </s>
  <s xml:id="echoid-s10467" xml:space="preserve">Nobis verò ne hoc quidem neceſſarium eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10468" xml:space="preserve">audito enim <lb/>lucis vocabulo, idem omnes ſtatim intelligimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10469" xml:space="preserve">ſed ſiquis ver-<lb/>bum hoc alijs vocibus interpretari voluerit, an eadem notio in <lb/>ſingulorum animis conſignanda ſit, ſubdubito. </s>
  <s xml:id="echoid-s10470" xml:space="preserve">Quapropter ſo-<lb/>licitos nos eſſe non oportet, neque angi, quàm exquiſitâ defi-<lb/>nitione quid ſit lux, in huius diſſertationis principio expri-<lb/>mamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s10471" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10472" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10473" xml:space="preserve">Haud dubium, quin lux præſtantiſſima res ſit, adeò vt <lb/>à Philone lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10474" xml:space="preserve">de mundo. </s>
  <s xml:id="echoid-s10475" xml:space="preserve">Sapienter dictum cenſeatur, ἐν τῶ σώ-<lb/>ματι τὸ ἡγεμουικώτατον ὄ Ψις ἐςιν, ἐν δὲ τῶ τιαν Τὶ ἡ τοῦ φωτὸς φύσις. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10476" xml:space="preserve">*in corpore id, quod est longè omnium princeps, eſt aſpectus, in vni-* <lb/>*uer ſo autem lucis natura:</s>
  <s xml:id="echoid-s10477" xml:space="preserve">* Neque minor in cognoſcendâ lucis na-<lb/>turâ ſuauitas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10478" xml:space="preserve">delectatio animum delinit, quàm ſit in illâ aſpi-<lb/>ciendâ oculorum voluptas: </s>
  <s xml:id="echoid-s10479" xml:space="preserve">ideò, quid illa ſit, curiosè inquiri-<lb/>mus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10480" xml:space="preserve">Ariſtoteles tamen ipſe, vbi de videndi facultate diſſerit, non <lb/>videtur omnibus plenè ſatisfeciſſe lucem definiens reſpiciendo cor-<lb/>pora, quæ perſpicua dicuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10481" xml:space="preserve">φῶς δὲ ἑςιν ἡ τού του ἐνέργ{ει}α τοῦ <lb/>διαφανοῦς, ἡ διαφανές; </s>
  <s xml:id="echoid-s10482" xml:space="preserve">ait lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s10483" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10484" xml:space="preserve">de anima text.</s>
  <s xml:id="echoid-s10485" xml:space="preserve">69. </s>
  <s xml:id="echoid-s10486" xml:space="preserve">Diaphanum verò <lb/>dixerat illud, quod ſub aſpectum quidem cadit, non tamen ſe-<lb/>cundum ſe, ſed propter alienum colorem, δἰ ἀλλότριον Χοῶμα: </s>
  <s xml:id="echoid-s10487" xml:space="preserve"><lb/>vbi neſcio, quàm aptè Interpretes nonnulli hunc *alienum colorem* <lb/>intelligi voluerunt ipſum lumen, cum tamen ibi Ariſtoteles colo-<lb/>rem à lumine diſtinguat: </s>
  <s xml:id="echoid-s10488" xml:space="preserve">perinde enim eſſet, ac ſi Philoſophus
<pb o="343" file="0355" n="355" rhead="De Luce Ignis."/>
dixiſſet, Diaphanum eſſe id, quod eſt aſpectabile propter lumen, <lb/>lumen verò, quod definit *Actum Diaphani, quâ Diaphanum eſt,* <lb/>eſſe id, per quod Diaphanum conſtituitur Diaphanum, hoceſt, <lb/>aſpectabile propter lumen. </s>
  <s xml:id="echoid-s10489" xml:space="preserve">Quæ definiendi ratio longè abeſt à Phi-<lb/>loſophi Sapientiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s10490" xml:space="preserve">Sed Interpretes miſſos faciamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10491" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10492" xml:space="preserve">huic ver-<lb/>bo, cum *Perſpicuum* dicimus, hæc ſubiecta ſit notio, *quod cor-* <lb/>*poris diſſiti aſpectum non impedit, etiamſi inter illud &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10493" xml:space="preserve">oculos in-* <lb/>*terijciatur;</s>
  <s xml:id="echoid-s10494" xml:space="preserve">* neque enim alia videtur eſſe Diaphani ratio, quà Dia-<lb/>phanum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10495" xml:space="preserve">cum videndi quippe facultate confertur id, quod <lb/>apparet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10496" xml:space="preserve">aſpicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10497" xml:space="preserve">idcirco tranſparens &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10498" xml:space="preserve">perſpicuum illud eſt, <lb/>trans quod, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10499" xml:space="preserve">per quod videri aliquid poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10500" xml:space="preserve">Quare autem per <lb/>aërem volantes auiculas, per aquam natantes piſces, per feneſtra-<lb/>rum vitra, quid ab hominibus in proximâ plateâ agatur, proſpi-<lb/>cere valeamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10501" xml:space="preserve">contra verò nos lateant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10502" xml:space="preserve">ſcena, quæ ſipario ob-<lb/>tenditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10503" xml:space="preserve">ſub nauigij foris collocatæ merces, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10504" xml:space="preserve">captiui in fer-<lb/>reâ arcâ theſauri, vno verbo, quare hæc quidem corpora perſpi-<lb/>cua ſint, illa autem opaca, non ſatis explicari poſſe exiſtimo, niſi <lb/>etiam, qua ratione lux propagetur innoteſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10505" xml:space="preserve">Illud ratum ac fir-<lb/>mum ſit, lucis rationem, quamuis per ſe aſpectabilis ſit, per ſe <lb/>tamen &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10506" xml:space="preserve">proximè ad videndi facultatem non referri, perſpicuum <lb/>vero, quâ peſpicuum eſt, aſpectui reſpondere: </s>
  <s xml:id="echoid-s10507" xml:space="preserve">hinc de fonte Apo-<lb/>no Claudianus cecinit</s>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div26" type="section" level="1" n="23">
<head xml:id="echoid-head57" xml:space="preserve">Denſus nube ſuâ, tactuque immitis, &amp; hauſtu, <lb/>Sed vitreis idem lucidus vſque vadis. <lb/>Conſuluit Natura ſibi, ne merſa lateret, <lb/>Admiſitque oculos, quò vetatire calor.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10508" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10509" xml:space="preserve">Ante omnia ſtatuere oportet, vtrum Lux Natura quæ-<lb/>dam ſit, an veròijs, quæ naturæ alicui attribuuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10510" xml:space="preserve">in Scho-<lb/>lis Accidentia paſſim dicuntur, annumeranda ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10511" xml:space="preserve">Et quidem <lb/>primam illam lucem (de qua loquens S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10512" xml:space="preserve">Baſilius hom.</s>
  <s xml:id="echoid-s10513" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10514" xml:space="preserve">in Hexaëm. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10515" xml:space="preserve">ait *Prima Dei uox lucis naturam creauit,* pauciſque interiectis <lb/>addit, *Aër autem omni ex parte illuſtrabatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10516" xml:space="preserve">immò uerò totam* <lb/>*immixtam ſibi per omnia lucem babebat)* corpus quoddam fuiſſe, <lb/>quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10517" xml:space="preserve">natura eſſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10518" xml:space="preserve">aëri commiſceretur, ſplendorem vſque-<lb/>quaque emittens, plurimi Sacrorum librorum Interpretes opinan-<lb/>tur, atque ipſa Diuini imperij forma, *Fiat lux,* ſatis apertè indi-<lb/>cat; </s>
  <s xml:id="echoid-s10519" xml:space="preserve">nam, vt idem S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10520" xml:space="preserve">Baſilius loquitur, *imperium boc, opus ipſum*
<pb o="344" file="0356" n="356" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
*erat; </s>
  <s xml:id="echoid-s10521" xml:space="preserve">mox enim fiebat natura, qua vnâ nibil poſſit bumana ratio-* <lb/>*cinatio comminiſci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10522" xml:space="preserve">excogitare, quo ſe oblectet ſuauiùs.</s>
  <s xml:id="echoid-s10523" xml:space="preserve">* Poſt-<lb/>quam verò facta lux tenebras, quæ ſuper faciem abyſſi erant, diſ-<lb/>cuſſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10524" xml:space="preserve">à Diuino opifice laudata eſt, quòd eſſet bona, diuiſa eſt <lb/>à tenebris, ita vt lux dies appellaretur, tenebræ Nox, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10525" xml:space="preserve">ex vtriſ-<lb/>que Dies vnus componeretur, *ſiue illâ luce ſuum ſplendorem diſ-* <lb/>*fundente, ſeque rur ſum contrabente, idque pro menſurâ à Deode-* <lb/>*finitâ,* iuxta eiuſdem S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10526" xml:space="preserve">Doctoris ſententiam, ſiue illâ in molem <lb/>vnam compactâ, quæ terraquei globi partem alteram illuſtraret, <lb/>alteram tenebris obductam relinqueret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10527" xml:space="preserve">certâ lege in gyrum acta <lb/>primo illo triduo, antè formatum Solem, eò rediens, vnde mo-<lb/>tum inchoauerat, diei menſuram conſtitueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s10528" xml:space="preserve">Qui proféctò mo-<lb/>tus, ſiue circuitus fuerit, ſiue lucis porrectio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10529" xml:space="preserve">ſubinde contra-<lb/>ctio, multo probabiliùs tribuitur corpori per aërem diffuſo, quàm <lb/>qualitati.</s>
  <s xml:id="echoid-s10530" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10531" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10532" xml:space="preserve">De primæ illius lucis naturâ corporeâ plurimorum eſt <lb/>opinio conſentiens, quibus me fateor adhærere: </s>
  <s xml:id="echoid-s10533" xml:space="preserve">quin etiam non <lb/>me inconſultâ temeritate ductum putarem, ſi lucem illam Ignem <lb/>fuiſſe affirmarem; </s>
  <s xml:id="echoid-s10534" xml:space="preserve">quandoquidem ijſdem characteribus Aleph, Vau, <lb/>Reſc, vnius puncti mediæ literæ Vau appoſiti aut impoſiti diſcrimi-<lb/>ne, exprimitur Vr, ſcilicet Ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10535" xml:space="preserve">Or ſcilicet lux, vt quidam He-<lb/>braicæ linguæ periti notârunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10536" xml:space="preserve">ideò fortaſſe vtrumque Diuinus <lb/>Scriptor ſignificauit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10537" xml:space="preserve">Certè adſtipulator accederet S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10538" xml:space="preserve">Cæſarius S. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10539" xml:space="preserve">Gregorij Nazianzeni frater, qui dialogo 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s10540" xml:space="preserve">ſic interrogantem in-<lb/>ducit, *Cupimus ex te diſcere de ortu Ignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s10541" xml:space="preserve">Nuſquam enim in* <lb/>*Scripturâ legimus, quod dixerit Deus, Fiat ignis:</s>
  <s xml:id="echoid-s10542" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10543" xml:space="preserve">reſpondet; </s>
  <s xml:id="echoid-s10544" xml:space="preserve">*Omniũ* <lb/>*maximè efficax est natura ignis, uidetur que conſiſtere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10545" xml:space="preserve">latitare in* <lb/>*creatione terræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s10546" xml:space="preserve">Quando lapidem percuſſeris, ex eo concipitur ignis;</s>
  <s xml:id="echoid-s10547" xml:space="preserve">* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10548" xml:space="preserve">ferro colliſo ſimiliter effici ſolet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10549" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10550" xml:space="preserve">lignis colliſis conſimiliter * <lb/>*conſpicitur, ut ostendit axis in curru ex preſſurâ oneris ardens* <lb/>*per admistum ignem. </s>
  <s xml:id="echoid-s10551" xml:space="preserve">Neque id tantùm, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10552" xml:space="preserve">molæ ſi circum- * <lb/>*agantur inanes, apparet ignis exiliens: </s>
  <s xml:id="echoid-s10553" xml:space="preserve">ad quarum ſimilitudi-* <lb/>*nem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10554" xml:space="preserve">nubium colliſiones ventis impulſarum efficere fulgura con- * <lb/>*ſueuerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10555" xml:space="preserve">Omnia cnim igni miſta ſunt, vt inquit Petrus il-* <lb/>*le claues regni cœlorum geſtans.</s>
  <s xml:id="echoid-s10556" xml:space="preserve">* Et poſt pauca iterum interro-<lb/>ganti, *Vbinam dixerit Deus, Fiat ignis,* reſpondet, *Moſes* <lb/>*ſcribit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10557" xml:space="preserve">dixit Deus, Fiat lux, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10558" xml:space="preserve">facta eſt Lux;</s>
  <s xml:id="echoid-s10559" xml:space="preserve">* <lb/>*aidelicet Ignis natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s10560" xml:space="preserve">Non enim ſolummodo is ignis eſt,*
<pb o="345" file="0357" n="357" rhead="De Luce Ignis."/>
*ignis eſt, qui apud nos eſt, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10561" xml:space="preserve">ſupernæ illæ poteſtates ignis eſ-* <lb/>*ſe uidentur, cognatæ ei, qui apud nos eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10562" xml:space="preserve">* Ex quibus videtur ve-<lb/>lut duplex Ignis genus agnoſcere, alterum terræ, alterum ſyderi-<lb/>bus cognatum.</s>
  <s xml:id="echoid-s10563" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10564" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10565" xml:space="preserve">Fauent hæc ijs, quæ de Ignis loco diſputantes diximus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10566" xml:space="preserve">igni etenim terræ cognato grauitatem tribuebamus, quæ vtique Sa-<lb/>libus atque Sulphuribus conuenit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10567" xml:space="preserve">Spiritibus, ſiqui ſunt cognati <lb/>ſyderibus, leuitas concedi poterit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10568" xml:space="preserve">quandoquidem non ægrè pa-<lb/>tiar aſſerentem plurimas illius primæ lucis particulas fuiſſe terræ, <lb/>aut etiam aquæ, immiſtas. </s>
  <s xml:id="echoid-s10569" xml:space="preserve">Neque omnino præter rationem quis <lb/>dixerit, quemadmodum tellus abyſſo aquarum priùs circumfuſa <lb/>ita deinde apparuit arida congregatis aquis in maria, vt tamen <lb/>plurimum aquæ ſe in terræ viſcera inſinuauerit, eiuſque particulas <lb/>copulauerit, quare à S. </s>
  <s xml:id="echoid-s10570" xml:space="preserve">Petro epiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10571" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10572" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10573" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s10574" xml:space="preserve">u. </s>
  <s xml:id="echoid-s10575" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s10576" xml:space="preserve">dicitur *terra de* <lb/>*aquâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10577" xml:space="preserve">per aquam conſiſtens uerbo Dei;</s>
  <s xml:id="echoid-s10578" xml:space="preserve">* Similiter quoquè fa-<lb/>ctum, vt quarto die potiſſima quidem lux coagmentata fuerit in <lb/>Solem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10579" xml:space="preserve">in cœtera ſydera, quæ lumine non mutuato fulgent, quaſi <lb/>ſplendida quędam cœlorum maria, plurimæ tamen reliquæ fue-<lb/>rint lucis particulæ per vniuerſum hunc infimum orbem diſperti-<lb/>tæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s10580" xml:space="preserve">Nihil verò ſolidi video, quod afferri poſſit ad adſtruendam <lb/>lucem illam primæuam prorſus homogeneam, adeò vt quæ aquam <lb/>proximè lambebat, eiuſdem planè naturæ eſſet cum eâ, quæ Cę-<lb/>lo finitima maximè diſtabat à terrâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s10581" xml:space="preserve">Quid enim incredibile aut ab-<lb/>ſurdum, ſi ſub eodem genere plures lucis ſpecies comprehendan-<lb/>tur in primâ rerum molitione circa vniuerſi centrum pro variâ ea-<lb/>rum naturâ collocatæ, atque diſtinctè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10582" xml:space="preserve">ordinatè diſpoſitæ? </s>
  <s xml:id="echoid-s10583" xml:space="preserve">in-<lb/>ſtituta ſcilicet fuerat lux, vt partim conglobaretur in tot aſtra vi-<lb/>ribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10584" xml:space="preserve">proprietatibus diuerſa, ſiue illa ſint certis infixa locis, ſi-<lb/>ue non re, ſed vocabulo errantia, ad temperandas in infimo hoc <lb/>orbe eorum, quæ oriuntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10585" xml:space="preserve">intereunt, viciſſitudines; </s>
  <s xml:id="echoid-s10586" xml:space="preserve">partim <lb/>vt aſpectabilibus corporibus immiſcerentur, ſiue ad repercutien-<lb/>dos extrinſecùs immiſſos alienæ lucis radios, ſiue ad ipſorum cor-<lb/>porum concinnitatem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10587" xml:space="preserve">decus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10588" xml:space="preserve">adeoque lucis dignitati nihil of-<lb/>ficit multiplex natura diſſimilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10589" xml:space="preserve">Hinc ſi diſſolutâ corporum ali-<lb/>quorum compage, inſitę lucis particulæ in libertatem vindicatæ <lb/>auolent, non continuò exiſtimandum eſt eas vſque ad ſydeream <lb/>regionem contendere, ſed vnaquæque à tellure certo ſibique de-<lb/>bito interuallo diſiuncta ſubſiſtet, niſi aut ab aſcenſu repella-
<pb o="346" file="0358" n="358" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
tur extraneo impulſu, aut obuij halitus captiuam detineant, ſibi-<lb/>que iungant.</s>
  <s xml:id="echoid-s10590" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10591" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10592" xml:space="preserve">Cœcum planè eſſe oporteat, qui lucem aliquam in ter-<lb/>ris hoſpitari pernegauerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10593" xml:space="preserve">Quamuis enim Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10594" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s10595" xml:space="preserve">de Ani-<lb/>ma tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s10596" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s10597" xml:space="preserve">dixerit, *Non omnia autem uiſibilia in lumine ſunt,* <lb/>*ſed ſolùm uniuſcuiuſque proprius color: </s>
  <s xml:id="echoid-s10598" xml:space="preserve">Quædam enim in lumine* <lb/>*quidem non uidentur, in tenebris autem faciunt ſenſum, ut quæ* <lb/>*ignea uidentur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10599" xml:space="preserve">lucentia: </s>
  <s xml:id="echoid-s10600" xml:space="preserve">Innominata autem ſunt bæc uno no-* <lb/>*mine, ut fungus, cornu, capita piſcium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10601" xml:space="preserve">ſquammæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10602" xml:space="preserve">oculi:</s>
  <s xml:id="echoid-s10603" xml:space="preserve">* <lb/>*ſed nullius borum uidetur proprius color.</s>
  <s xml:id="echoid-s10604" xml:space="preserve">* Negari tamen non poteſt <lb/>lucem eſſe eam, quæ in tenebris, hoc eſt, in loco nullâ aliâ lu-<lb/>ce perfuſo, videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10605" xml:space="preserve">eſto, lux illa tenuis ſit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10606" xml:space="preserve">imbecilla; </s>
  <s xml:id="echoid-s10607" xml:space="preserve">lux <lb/>tamen eſt, quæ in oculos incurrit alienâ maiore luce non imbutos; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10608" xml:space="preserve">quanquam ad videndum proprium vniuſcuiuſque colorem opus <lb/>ſit extrinſecâ luce huiuſmodi corporum ſuperficiem afficiente; </s>
  <s xml:id="echoid-s10609" xml:space="preserve">vt <lb/>contingit lignis quernis putridis, quorum colorem noctu in tene-<lb/>bris non videmus, ſed ſolam lucem, contra verò in diurnâ luce <lb/>eorum colorem videmus, non autem lucem. </s>
  <s xml:id="echoid-s10610" xml:space="preserve">Si quis linteum craſ-<lb/>ſiuſculo filo contextum (ſed ſpiſſo ſtamine) ad focum explicaue-<lb/>rit, tum vehementiùs calefactum arctè complicauerit, etiam poſt <lb/>vnam aut alteram horam in obſcuro conclaui ſi illud explicet, aut <lb/>confricet, ſcintillarum copioſam multitudinem emicare videbit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10611" xml:space="preserve"><lb/>Quo notiſſimo experimento excitatus ipſe aliquando cubitum itu-<lb/>rus, poſt extinctam candelam detracto thorace, ſtatim ſubuculæ <lb/>manicas vehementiùs manu perfricui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10612" xml:space="preserve">modò quidem nullis, mo-<lb/>dò pauculis modò pluribus ſcintillulis micantes vidi. </s>
  <s xml:id="echoid-s10613" xml:space="preserve">Si verò Seruius <lb/>Tullus adhuc puer (vt rem Hiſtoricorum celeberrimorum ſcriptis <lb/>teſtatam, verbis Dionyſij Halicarnaſſęi lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10614" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s10615" xml:space="preserve">Antiq. </s>
  <s xml:id="echoid-s10616" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s10617" xml:space="preserve">exponam) <lb/>*cum aliquando circa meridiem in regio thalamo conſedißet, ſomno-* <lb/>*que eſſet oppreſſus, flamma è capite ipſius emicuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s10618" xml:space="preserve">net priùs to-* <lb/>*tum eius caput flammâ collucere deſijt, quàm à matre accurren-* <lb/>*te excitaretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10619" xml:space="preserve">quo facto, flamma ſimul cum ſomno diſperſa eua-* <lb/>*nuit:</s>
  <s xml:id="echoid-s10620" xml:space="preserve">* Et Religioſo illi Carmelitani Ordinis, de quo Cardanus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10621" xml:space="preserve"><lb/>8: </s>
  <s xml:id="echoid-s10622" xml:space="preserve">de rerum Variet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10623" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10624" xml:space="preserve">43. </s>
  <s xml:id="echoid-s10625" xml:space="preserve">ſcribit, per annos tredecim perpetuos <lb/>contigit, vt quoties capillitium (alij legendum putant Capitium) <lb/>ad occiput reduceret, ſcintillæ ignis è capillis erumperent: </s>
  <s xml:id="echoid-s10626" xml:space="preserve">Et <lb/>Heroinæ illius apud Scaligerum exerc. </s>
  <s xml:id="echoid-s10627" xml:space="preserve">174. </s>
  <s xml:id="echoid-s10628" xml:space="preserve">capillus, dum in me-<lb/>dijs tenebris pecteretur, ignem vomere videbatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10629" xml:space="preserve">Et puellæ cu-
<pb o="347" file="0359" n="359" rhead="De Luce Ignis."/>
iuſdam è capite inter pectendum ignis ſcintillulæ in gremium ca-<lb/>debant; </s>
  <s xml:id="echoid-s10630" xml:space="preserve">id quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10631" xml:space="preserve">Chriſtiano V Daniæ Principi ſimiliter acci-<lb/>diſſe audiui. </s>
  <s xml:id="echoid-s10632" xml:space="preserve">An non lux illa erat? </s>
  <s xml:id="echoid-s10633" xml:space="preserve">quanquam citrâ ardorem, aut <lb/>corporis miſti ſolutionem, aut noui alicuius corporis procreatio-<lb/>nem. </s>
  <s xml:id="echoid-s10634" xml:space="preserve">Latebat igitur ipſa eadem lux vſque eò, dum excuſſa erum-<lb/>peret. </s>
  <s xml:id="echoid-s10635" xml:space="preserve">Quid autem huiuſmodi lux ex humano capite exiliens di-<lb/>ſtet ab eâ luce, quæ in piſcium capitibus, aut ſquammis, aut <lb/>in aliquorum animalium oculis conſpicua eſt, non video. </s>
  <s xml:id="echoid-s10636" xml:space="preserve">Qua-<lb/>re nimis exiguè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10637" xml:space="preserve">exiliter ad calculos reuocâſſe vocabula vide-<lb/>tur Ariſtoteles, qui corporum noctu lucentium (vt quidam <lb/>ſaltem interpretantur) ſplendorem, luminis nomine frau-<lb/>dauit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10638" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10639" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10640" xml:space="preserve">Habet Philoſophus aliquid excuſationis, fortaſſe non <lb/>illius quidem omnino iuſtę, ſed quæ ſaltem probari poſſe videatur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10641" xml:space="preserve">Luminis videlicet nomenclatione donandam ſolùm lucem illam <lb/>exiſtimauit, quæ præter ſe alia quoquè corpora facit conſpi-<lb/>cua: </s>
  <s xml:id="echoid-s10642" xml:space="preserve">in tenebris verò exigua illa lux vix ipſa ſe conſpiciendam <lb/>exhibet.</s>
  <s xml:id="echoid-s10643" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10644" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10645" xml:space="preserve">Mitem, atque Philoſopho beneuolum interpretem te <lb/>præbes, Gradonice, vt ſemper ſoles; </s>
  <s xml:id="echoid-s10646" xml:space="preserve">neque diſſentio; </s>
  <s xml:id="echoid-s10647" xml:space="preserve">vſus enim <lb/>videtur Philoſophus oratione ad vulgarem popularemque ſenſum <lb/>accommodatâ, vbi de vocabulo agebatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10648" xml:space="preserve">Cœterùm licèt vnicus <lb/>piſciculus exiguâ luce niteat, plures tamen ſi in vnum coëant, ſa-<lb/>tis notabiliter fulgent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10649" xml:space="preserve">Haleces maiores, quos communiter Ha-<lb/>ringas dicimus, turmatim incedunt tam denſo agmine, vt ſæpè <lb/>piſcatoribus in trahendis retibus, quin illa ſcindantur, non pa-<lb/>rum faceſſant negotij: </s>
  <s xml:id="echoid-s10650" xml:space="preserve">agmina verò ipſa tam ampla ſunt, vt ali-<lb/>quando decem aut duodecim Leucas Gallicas (quemadmodum <lb/>ſcribit Fournier lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10651" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s10652" xml:space="preserve">Hydrogr. </s>
  <s xml:id="echoid-s10653" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10654" xml:space="preserve">30.) </s>
  <s xml:id="echoid-s10655" xml:space="preserve">longitudo, duas aut tres <lb/>latitudo occupet: </s>
  <s xml:id="echoid-s10656" xml:space="preserve">hinc mare multâ luce perfuſum noctu apparet; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10657" xml:space="preserve">immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10658" xml:space="preserve">ipſum nocturnum aërem loco illi imminentem ſplendeſce-<lb/>re, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10659" xml:space="preserve">à procul poſitis videri fulgorem, non pauci teſtantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10660" xml:space="preserve">Pi-<lb/>ſcem, cui nomen à Lucernâ inditum eſt, commemorat Plinius <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10661" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s10662" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10663" xml:space="preserve">27.</s>
  <s xml:id="echoid-s10664" xml:space="preserve">, qui *linguâ igneâ per os exertâ tranquillis noctibus* <lb/>*relucet:</s>
  <s xml:id="echoid-s10665" xml:space="preserve">* ſi plures in vnum conuenirent, non mediocriter luce-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10666" xml:space="preserve">Neque me difficilem præbeam ad credendum, ipſe enim, <lb/>cum ad vitandum diurnum æſtum noctuabundus iter haberem, ali-<lb/>quando tantam offendi Nitedularum volantium copiam, vt illis per
<pb o="348" file="0360" n="360" rhead="Diſſertatio Duodecima."/>
interualla micantibus, viam, qua equus, quo vehebar, gradieba-<lb/>tur, omnino viderem.</s>
  <s xml:id="echoid-s10667" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10668" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10669" xml:space="preserve">Profectò, vt ais, populariter locutus eſt Ariſtoteles, ſi-<lb/>quidem vulgus lucem abſolutè vocat eam, qua communiter reli-<lb/>qua dicuntur eſſe non in tenebris, ſed in lumine, ac fieri omni-<lb/>bus conſpicua. </s>
  <s xml:id="echoid-s10670" xml:space="preserve">Omnibus, inquâm, quia non potuit ignorare <lb/>Philoſophus felium oculos ita lucidos eſſe, vt non ſolùm ipſi con-<lb/>ſpicui fiant, verùm etiam non admodum remotis corporibus lu-<lb/>cem aliquam inſpergant, quæ tanta ſit, quantâ opus <lb/>habent feles, vt vel intempeſtâ nocte perſequi valeant fugientem <lb/>murem, aut ſibi furtiuos cibos quærere: </s>
  <s xml:id="echoid-s10671" xml:space="preserve">illa tamen lucula, quę <lb/>felibus ſatis eſt, vt ijs illuſtrata appareant corpora, non omnibus <lb/>ſufficit ad illa eadem videnda: </s>
  <s xml:id="echoid-s10672" xml:space="preserve">id quod de muribus, cœteriſque <lb/>noctiuagis animantibus dicendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10673" xml:space="preserve">licèt enim ad inquirendos <lb/>cibos fortaſſe ſolo odoratu duci poſſint, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10674" xml:space="preserve">canes <lb/>venatici perueſtigant feram, quam nondum oculis perſpexerunt, <lb/>in fugâ tamen ab hoſte perſequente, niſi viderent, quo ſe recipe-<lb/>rent, non ſatis eorum incolumitati Natura conſuluiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10675" xml:space="preserve">Cum ve-<lb/>rò in medijs felium oculis lucentibus nigra macula obſeruetur, argu-<lb/>mentum eſt atque indicium, non ex interioribus oculi partibus <lb/>poſt vueam tunicam poſitis erumpere lucem; </s>
  <s xml:id="echoid-s10676" xml:space="preserve">alioquin illa ex me-<lb/>dio oculo per pupillam, hoc eſt, per vueæ tunicæ foramen, exili-<lb/>ret; </s>
  <s xml:id="echoid-s10677" xml:space="preserve">ideò lux ipſa tunicæ vueæ tribuenda eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s10678" xml:space="preserve">Nam ſi humori aqueo, <lb/>aut corneæ tunicæ luminis origo adſcriberetur, non eſſet, cur ni-<lb/>gra macula in mediâ luce appareret, cum humor aqueus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10679" xml:space="preserve">Cornea <lb/>etiam pupillæ obtendatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10680" xml:space="preserve">Id autem ad perficiendam viſionem <lb/>maximè neceſſarium fuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10681" xml:space="preserve">quò enim imbecilliore lumine perfun-<lb/>ditur corpus, quod aſpiciendum eſt, eò magis obſcuram eſſe opor-<lb/>tet poſtremam oculi partem, ſcilicet Retinam, vt in eâ obiecti <lb/>corporis imago percipiatur, quæ nullum efficeret ſenſum, ſi maio-<lb/>ri aut æquali luce afficeretur Retina: </s>
  <s xml:id="echoid-s10682" xml:space="preserve">afficeretur autem, ſi poft <lb/>vueam tunicam lux illa reſideret. </s>
  <s xml:id="echoid-s10683" xml:space="preserve">Neque aliter philoſophandum <lb/>exiſtimo de Aſclepiodoro Philoſopho, qui, teſte Photio in Bi-<lb/>bliotheca, in denſis tenebris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10684" xml:space="preserve">literas legebat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10685" xml:space="preserve">adſtantes digno-<lb/>ſcebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s10686" xml:space="preserve">atque de Tiberio, quem noctu cuncta vidiſſe ſcribit Sue-<lb/>tonius cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10687" xml:space="preserve">68.</s>
  <s xml:id="echoid-s10688" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10689" xml:space="preserve">Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10690" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s10691" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10692" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s10693" xml:space="preserve">Non enim lux illa intimam <lb/>oculi partem affeciſſe cenſenda eſt, ſed vel ex vueâ tunicâ, vel ex an-<lb/>teriori oculi parte erumpebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s10694" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="349" file="0361" n="361" rhead="De Luce Ignis."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10695" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10696" xml:space="preserve">Tuę huic ſententiæ fidem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10697" xml:space="preserve">autoritatem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10698" xml:space="preserve">firmamen-<lb/>tum adiungere poteſt exemplum eruditi cuiuſdam viri, qui cùm <lb/>animum ſtudendo feſſum recreare vellet fidibus ludendo, dum che-<lb/>lys neruum vnum intenderet, ille diſruptus dextrum oculum af-<lb/>flixit, atqueictu acrem dolorem inuſſit, adeò vt inflammationi <lb/>obuiam eundum fuerit adhibitis remedijs opthalmicis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10699" xml:space="preserve">Cum au-<lb/>tem nocte euigilans à ſomno cuncta, quæ in cubiculo erant, clarè <lb/>videret, ſi oculum læſum apertum teneret, hoc autem clau-<lb/>ſo, altero licèt aperto, nihil prorſus videret, manifeſtò ap-<lb/>paruit lucem illam oriri ex confluentibus ad membrum læ-<lb/>ſum multâ copiâ Spiritibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10700" xml:space="preserve">Nam ad aliquot dies tantùm per-<lb/>manſit hoc ſymptoma, deinde ſenſim euanuit, prout conua-<lb/>leſcebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s10701" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10702" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10703" xml:space="preserve">Si adfuiſſem, hominis illius oculos in tenebris curiosè <lb/>conſiderâſſem, an mihi lucerent, ſicut felium oculos lucentes de-<lb/>prehendimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10704" xml:space="preserve">interrogâſſem, anille ſcintillas videret, quemad-<lb/>modum aliquibus valdè tuſſientibus, aut multo conatu vomenti-<lb/>bus contingit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10705" xml:space="preserve">de quibus loquitur Alexander Aphrodiſæus ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10706" xml:space="preserve">5. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10707" xml:space="preserve">Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s10708" xml:space="preserve">53.</s>
  <s xml:id="echoid-s10709" xml:space="preserve">, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10710" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10711" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s10712" xml:space="preserve">Probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s10713" xml:space="preserve">59. </s>
  <s xml:id="echoid-s10714" xml:space="preserve">quærit, Curalapis cæſi ignem in-<lb/>tueantur?</s>
  <s xml:id="echoid-s10715" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10716" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10717" xml:space="preserve">Huiuſmodi Lucem Spiritibus quidem facilè concedo; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10718" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10719" xml:space="preserve">illam Salibus quoque aliquando tribuendam cenſeo. </s>
  <s xml:id="echoid-s10720" xml:space="preserve">Nam <lb/>ſi in tenebris cultro ſeces cucurbitam multo ſaccharo conditam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10721" xml:space="preserve"><lb/>duriore cruſtâ obductam, micare videbis ſcintillulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s10722" xml:space="preserve">id quod <lb/>cum primùm ex inſperato adhuc iunior viderem, planè obſtupui. </s>
  <s xml:id="echoid-s10723" xml:space="preserve"><lb/>Neque id mirum, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10724" xml:space="preserve">ipſa aqua marina noctu remis verberata, <lb/>ſaltem aliquando, ſcintillas emittit, vt à fide dignis accepi, qui <lb/>in triremibus nauigârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10725" xml:space="preserve">Et Guilielm. </s>
  <s xml:id="echoid-s10726" xml:space="preserve">Piſo de Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s10727" xml:space="preserve">Braſil. </s>
  <s xml:id="echoid-s10728" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10729" xml:space="preserve"><lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s10730" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s10731" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s10732" xml:space="preserve">de Mari Braſilienſis plagæ diſſerens ait, *Æquor Bra-* <lb/>*ſilienſe rariſſimis procellis infeſtatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10733" xml:space="preserve">vt plurimum tranquil-* <lb/>*lum est. </s>
  <s xml:id="echoid-s10734" xml:space="preserve">Cui temeritas Barbarorum ſe fidens, gemino ligno ſube-* <lb/>*roſo inſidentes ſecurè piſcaturam exercent aliquot leucas à litore* <lb/>*remoti. </s>
  <s xml:id="echoid-s10735" xml:space="preserve">Cærulea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10736" xml:space="preserve">ſubnigra eſt exterior eius facies, inte-* <lb/>*riùs viridis: </s>
  <s xml:id="echoid-s10737" xml:space="preserve">agitatum noctu igneſcit, fortiuſque lumen emit-* <lb/>*tit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10738" xml:space="preserve">tum ſalſius quoquè deprebenditur, quàm verſùs Polos,* <lb/>*adeoque pellucidum, vt piſces vltra viginti vlnarum pro-* <lb/>*funditatem aureo colore micantes ex altis puppibus commo-* <lb/>*dè conſpiciantur meridiano tempore Sole ſplendente.</s>
  <s xml:id="echoid-s10739" xml:space="preserve">* Vbi ob-
<pb o="350" file="0362" n="362" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
ſeruo plurimum ſalis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10740" xml:space="preserve">multam lucem in aquâ eâdem con-<lb/>iungi. </s>
  <s xml:id="echoid-s10741" xml:space="preserve">Neque leue huius rei argumentum deſumi poſſe videtur <lb/>ex lignis quernis putridis noctu lucentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10742" xml:space="preserve">ligna enim querna gra-<lb/>uitate præſtant, non tantùm ob admiſtam terræ copiam, verùm <lb/>etiam ex ſale, quo abundant, vt indicat acidus liquor, qui exijs, <lb/>ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10743" xml:space="preserve">ex guaiaco, alijſque lignis ponderoſis, extillatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10744" xml:space="preserve">acidus <lb/>quippe ſapor ex ſalis confluentis exaltatione ortum ducit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10745" xml:space="preserve">At li-<lb/>gna leuiora, vt populea, quæ ſale non abundant, etiamſi pu-<lb/>treſcant, noctu non lucent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10746" xml:space="preserve">Familiarem autem quercui eſſe ſa-<lb/>lem, ex noſtro hoc Veneto nauali diſcere poſſumus, in quo infrà <lb/>aquam ſalſam demerſa aliquot annos iacent ligna querna ad fabri-<lb/>candas naues maiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10747" xml:space="preserve">triremes parata, vt ſolidiora fiant, nec <lb/>adeò facilè corruptioni obnoxia. </s>
  <s xml:id="echoid-s10748" xml:space="preserve">Nec ineptè quis hìc addat, vbi <lb/>de lucis ac Salis communione in ligno querno ſermo eſt, inter mi-<lb/>tiora medicamenta pituitam tenuem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10749" xml:space="preserve">aquoſam, non verò viſci-<lb/>dam, purgantia enumerari Agaricum, ventriculo quidem non adeò <lb/>commodum (ideò aliquo additamento corrigendum) ſed in pri-<lb/>mis cerebri atque pulmonum excrementa educentem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10750" xml:space="preserve">obſtructa <lb/>viſcera aperientem: </s>
  <s xml:id="echoid-s10751" xml:space="preserve">id quod fit Agarici ſale diſſoluto ab aqueo <lb/>humore, quem propterea ſecum educit, motum illi tribuens. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10752" xml:space="preserve">Noctu autem Agaricus lucet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10753" xml:space="preserve">De hoc ait Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10754" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s10755" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s10756" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s10757" xml:space="preserve"><lb/>*Galliarum glandiferæ maximè arbores Agaricum ferunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10758" xml:space="preserve">Est au-* <lb/>*tem fungus candidus, odoratus, antidotis efficax, in ſummis ar-* <lb/>*boribus naſcens, nocte relucens. </s>
  <s xml:id="echoid-s10759" xml:space="preserve">Signum boc eius, quo in tenebris de-* <lb/>*cerpitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s10760" xml:space="preserve">* Porrò inter Salem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10761" xml:space="preserve">Lucem intercedere ſiue cognatio-<lb/>nem, ſiue affinitatem, ſiue amicitiam, documento eſt Phoſpho-<lb/>rus ex lapide Bononienſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s10762" xml:space="preserve">licèt enim optimæ notæ lapides ſeligan-<lb/>tur, ſplendidi, Diaphani, nullis ſordibus inquinati, ponderoſi, <lb/>ſciſſiles in bracteas, aut, cùm franguntur, diſſilientes in paruulos <lb/>cubos chryſtallinos; </s>
  <s xml:id="echoid-s10763" xml:space="preserve">quantumuis meridiano Soli exponantur, nun-<lb/>quam tamen lucem combibunt, quam in tenebris oſtentent, niſi <lb/>priùs ope ignis in calcem excoquantur, atque Salinæ particulæ à <lb/>craſſo ſulphure (quo ipſos lapides abundare indicat fœtor, dum <lb/>igneſcunt) aliquâ ſaltem ratione liberentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10764" xml:space="preserve">Immò verò neque <lb/>ſatis eſt ad concipiendam lucem integros lapides fornaci com-<lb/>mittere, diuque ac multum excoquere, ſed, vtignis omnes <lb/>minimas particulas exagitet, ad abſumendum ſulphur, opus eſt <lb/>illos in tenuiſſimum pollinem comminutos aut validiſſimo igne in
<pb o="351" file="0363" n="363" rhead="De Luce Ignis."/>
Crucibulo calcinare, aut (quod alijs magis placet) ſimplici aquâ <lb/>pollini ab omnibus ſordibus eluto modicè affusâ in trochiſcos ſeu <lb/>placentulas efformatos, ſuperque chartam bibulam exſiccatos, <lb/>in furnulum ſub dio, tempeſtate ſerenâ, immittere cum carboni-<lb/>bus, facto, vt Chymici loquuntur, ſtrato ſuper ſtratum. </s>
  <s xml:id="echoid-s10765" xml:space="preserve">Fur-<lb/>nulo autem ſuâ ſponte refrigerato, demum eximuntur placentulę: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10766" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10767" xml:space="preserve">ſiquæ lucem concipere deprehenduntur, ſeruantur ad vſum, re-<lb/>liquæ iterum ac tertiò igni magis excoquendæ traduntur, vt reli-<lb/>quum ſulphur, quoad eius fieri poterit, abſumatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10768" xml:space="preserve">Remanet <lb/>igitur Sal acerrimus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10769" xml:space="preserve">mordax, nam poſt calcinationem lapi-<lb/>dis, illius puluis linguam acriter vellicat, vi cauſticâ pol-<lb/>let, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10770" xml:space="preserve">ex eo Pſilothra facilè parantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10771" xml:space="preserve">Cum hoc ſale demum <lb/>lux ſocietatem facilè init, eâque imbutus in loco obſcuro <lb/>lucet.</s>
  <s xml:id="echoid-s10772" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10773" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10774" xml:space="preserve">Lapis iſte Bononienſis ex Sole, cui exponitur, lucem <lb/>concipiens, in memoriam mihi reuocat Nyctegretum plantam, <lb/>quæ poſt Æquinoctium Vernum eruitur radicitùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10775" xml:space="preserve">triginta <lb/>diebus ad Lunæ lumen ſiccata inſtar faculæ noctibus ſplendeſcit, <lb/>vt ſcribit Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10776" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s10777" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s10778" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s10779" xml:space="preserve">Dum enim plantæ illius Sal ab <lb/>humore aqueo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10780" xml:space="preserve">phlegmatico liberatur (exſiccatur enim) tanta <lb/>fieri poteſt particularum ſolutio, vt illi lunare lumen iungatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10781" xml:space="preserve">niſi <lb/>potiùs placuerit dicere plantam illam putreſcentem lucere, ſicut <lb/>lignum quernum.</s>
  <s xml:id="echoid-s10782" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10783" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10784" xml:space="preserve">Addam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10785" xml:space="preserve">ego, ex Ludouico Romano, in Inſulâ Zei-<lb/>lan arborem creſcere robuſto trunco, proceritate mediocri, mi-<lb/>nuto ac criſpo folio, colore corticis cinereo, quæ noctu fulgores <lb/>igneos ita vibrat, vt obſcuriſſimam etiam noctem rutilo ſplendo-<lb/>re vincat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10786" xml:space="preserve">Sicut Lapis Bononienſis lucem concipit, ita arbor hęc <lb/>diurno lumine imbuta poteſt illud ita ſeruare, vt noctu luceat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10787" xml:space="preserve">Id quod fortaſſe contingit Æthiopum campis iuxta Heſperium <lb/>montem, qui, vt Plinius ait lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s10788" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s10789" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s10790" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s10791" xml:space="preserve">*Stellarum modo, no-* <lb/>*ctu nitent.</s>
  <s xml:id="echoid-s10792" xml:space="preserve">* Quod verò aliqui magis mirari videntur, ſcilicet in <lb/>denſiſſimis tenebris lucere, hoceſt, quod minus habet admirabi-<lb/>litatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s10793" xml:space="preserve">minima quippe lux in ſummis tenebris conſpicua eſt, me-<lb/>diocris euaneſcit, quando à maiore luce obruitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s10794" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10795" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10796" xml:space="preserve">In dubium reuocaret fortaſſe aliquis, an in Æthiopum <lb/>Campis, quos commemorat Plinius ſtellarum modo noctu niten-<lb/>tes, glebæ ipſæ luceant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10797" xml:space="preserve">quis enim nouit, an non vermes ſint in
<pb o="352" file="0364" n="364" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
agris illis degentes? </s>
  <s xml:id="echoid-s10798" xml:space="preserve">Apud Atlantem Sinicum in XIII Prouinciâ <lb/>Quangſi pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10799" xml:space="preserve">146. </s>
  <s xml:id="echoid-s10800" xml:space="preserve">*Ho mons, ſiue igneus, ita dictus, quod ſingulis* <lb/>*noctibus quædam in eo appareant lumina, veluti candelæ accenſæ* <lb/>*forent: </s>
  <s xml:id="echoid-s10801" xml:space="preserve">putant Sinæ eſſe animalcula, quæ carbunculos vocamus,* <lb/>*ſeu cicindelas, eaque ex flumine in montem exire, ibique collu-* <lb/>*cere.</s>
  <s xml:id="echoid-s10802" xml:space="preserve">* Et in VIII Prouincia Kiangſi pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10803" xml:space="preserve">92. </s>
  <s xml:id="echoid-s10804" xml:space="preserve">*Tiencho mons ad vr-* <lb/>*bis* (Cancheu) *Orientalem partem eſt, in quo noctulux veluti* <lb/>*accenſorum carbonum apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10805" xml:space="preserve">Quidam ſerpentes eſſe putant, aut* <lb/>*araneos, quos fabulantur pretioſos quoſdam, quos capite gestent,* <lb/>*euomere lapillos, eoſque denuo ſorbere.</s>
  <s xml:id="echoid-s10806" xml:space="preserve">* Quæ fabula euomendi la-<lb/>pillos, acreſorbendi, indicat lucem illam per interualla apparere, <lb/>vt nos quoquè in cicindelis obſeruamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10807" xml:space="preserve">ideo probabiliùs lux illa <lb/>animalibus tribuitur, quàm lapillis. </s>
  <s xml:id="echoid-s10808" xml:space="preserve">Eſto lapillis aliquibus lu-<lb/>cemà Naturâ datam non pauci exiſtiment; </s>
  <s xml:id="echoid-s10809" xml:space="preserve">Sic in VI Prouincia <lb/>Suchuen pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s10810" xml:space="preserve">67. </s>
  <s xml:id="echoid-s10811" xml:space="preserve">*Chu flumen Cu ciuitatem præterlabitur, unio-* <lb/>*num uulgo dicitur, quia noctu in eo lumina micantia collucent,* <lb/>*quæputantilli carbunculos eſſe, ſeu lapides illos pretioſos, quos Si-* <lb/>*næ Yeming uocant, hoc eſt noctilucos.</s>
  <s xml:id="echoid-s10812" xml:space="preserve">* Carbunculos enim noctu lu-<lb/>cere omnes ſcribunt, ſiue fuerint Lychnites, quoniam more flam-<lb/>marum lucernæ ſplendeant, ſiue Anthracites, in quibus veluti <lb/>ſcintillæ igneæ diſcurrere videantur, ſiue perfectum ruborem ob-<lb/>tineant, ex quo illis Rubinis factum eſt nomen, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10813" xml:space="preserve">in tenebris ra-<lb/>diantes dicuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10814" xml:space="preserve">quos tamen vix reperiri, omnes nouimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10815" xml:space="preserve">Fidem <lb/>quidem non abrogo M.</s>
  <s xml:id="echoid-s10816" xml:space="preserve">Paulo Veneto admirabilem Rubini apud Re-<lb/>gem Orientalis Inſulæ Zeilan aſſeruati magnitudinem commemo-<lb/>ranti; </s>
  <s xml:id="echoid-s10817" xml:space="preserve">quippe qui longitudine palmum æquaret, craſſitie huma-<lb/>num brachium, coruſcatione verò igneam flammam ſuperaret: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10818" xml:space="preserve">Mihi tamen vitio non vertatur, ſi dubius hæream: </s>
  <s xml:id="echoid-s10819" xml:space="preserve">vix enim ad-<lb/>duci poſſum, vt mihi perſuadeam tantam fuiſſe lapidis pretiofiſ-<lb/>ſimià Naturâ efformati magnitudinem, tamque claram lucem, vt <lb/>igneæ flammæ fulgorem vinceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s10820" xml:space="preserve">Niſi fortè fuerit lapis ille ita ex <lb/>arte effictus, vt Rubinum colore mentiretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10821" xml:space="preserve">de Phoſphororum <lb/>genere, lucem in tenebris oſtentaret, eaque ratione Barbari exte-<lb/>ris hominibus imponerent.</s>
  <s xml:id="echoid-s10822" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10823" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10824" xml:space="preserve">Aliquando me curioſitas vellicabat, vt ex perirer, an vera <lb/>ſint, quæ Alexius ſcribit, ad alliciendos in rete piſces oblato lu-<lb/>mine. </s>
  <s xml:id="echoid-s10825" xml:space="preserve">Mugiles ſeu Capitones, quos Cephalos vulgariter dicimus, <lb/>à lumine allici, res eſt hìc Venetijs in æſtuario notiſſima: </s>
  <s xml:id="echoid-s10826" xml:space="preserve">de reliquis
<pb o="353" file="0365" n="365" rhead="De Luce Ignis."/>
piſcibus, ignoro, quid affirmandum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10827" xml:space="preserve">Iubet igitur ille cicinde-<lb/>las noctu lucentes in cucurbitâ vitreâ lento igne deſtillari, donec <lb/>aqua omnis exierit, tum aquam illam infundi in vitream phialam <lb/>cum argenti viui vncijs quatuor: </s>
  <s xml:id="echoid-s10828" xml:space="preserve">Si enim phiala accurratè clauda-<lb/>tur, ne fluminis aquam excipiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10829" xml:space="preserve">diligenter (ne frangatur) in re-<lb/>te aliquo collocetur, ſpondet futurum, vt in aquis demerſa phiala <lb/>tam blandè luceat, vt piſces eò confertim accurrant lumine al-<lb/>lecti. </s>
  <s xml:id="echoid-s10830" xml:space="preserve">Sed quia ſcribenti fidem non adhibebam, nunquam peri-<lb/>culum feci, an admittendum eſſet hoc Phoſphori genus aquis tan-<lb/>tummodo familiare.</s>
  <s xml:id="echoid-s10831" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10832" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10833" xml:space="preserve">Suboſcurè aliquid inaudij de nouis quibuſdam Phoſpho-<lb/>ris, quos ars inuenit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10834" xml:space="preserve">magnâ celebritate famæ in Germaniâ <lb/>innotuiſſe narratum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s10835" xml:space="preserve">Sed præter vocabula nihil intellexi, quod <lb/>rem ipſam notam faceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s10836" xml:space="preserve">Quid ſi, vt ſuſpicaris, Dandule, ali-<lb/>quid eiuſmodi ars excogitâſſet, quod Rubino tribueretur? </s>
  <s xml:id="echoid-s10837" xml:space="preserve">Lapi-<lb/>dem Bononienſem, de quo paulò ante diſſerebas, notum habe-<lb/>mus, quem in calcem excoctum, ac deinde varias in figuras con-<lb/>formatum, ex Solijs radijs lucem combibere, quam in obſcuro <lb/>conclaui emittat, familiaris experientia docet: </s>
  <s xml:id="echoid-s10838" xml:space="preserve">an autem, vir-<lb/>tutem hanc concipiendi ex Sole Lucem vix vltra annum ab eo ſer-<lb/>uari, vt quidam teſtantur, cum veritate cohęreat, non auſim af-<lb/>firmare (iudicare enim difficile eſt niſi expertum) quamuis veri ali-<lb/>quam ſimilitudinem habeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s10839" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10840" xml:space="preserve">calx vulgaris, temporis diu-<lb/>turnitate, effœta euadit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10841" xml:space="preserve">Ab hoc Bononienſi Phoſphoro narrant <lb/>differre alium, quem Magnetem Luminoſum, ſiue Phoſphorum <lb/>Hermeticum vocant; </s>
  <s xml:id="echoid-s10842" xml:space="preserve">hunc ex aëre illuminato, Sole ſupra Hori-<lb/>zontem exiſtente, meliùs quàm exipſis Solis radijs, Lucem mu-<lb/>tuari aſſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10843" xml:space="preserve">Sed ab his diſcrepare dicitur Phoſphorus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10844" xml:space="preserve">qui à <lb/>Smaragdo nomen inuenit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10845" xml:space="preserve">non enim aut Solis radio, aut aëri il-<lb/>luminato ſplendorem ſuum acceptum refert, ſedigni; </s>
  <s xml:id="echoid-s10846" xml:space="preserve">quia ſi <lb/>argenteæ, aut cupreæ laminę, huius Phoſphori particula impo-<lb/>natur, eique ardentes carbones ſubijciantur, ſplendor ex cæru-<lb/>leo albicans apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s10847" xml:space="preserve">Nouiſſima inuenta duo celebrantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10848" xml:space="preserve">pri-<lb/>mum eſt Phoſphorus Fulgurans, quia in obſcuro conclaui inſtar <lb/>Lampyridis æſtiuis noctibus per aërem volitantis ſplendorem eiacu-<lb/>lari dicitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s10849" xml:space="preserve">Alterum eſt liquor quidam in vitreo vaſculo clauſus, <lb/>duplici parte conſtans; </s>
  <s xml:id="echoid-s10850" xml:space="preserve">altera quidem craſſior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10851" xml:space="preserve">opaca, colore <lb/>imitata ſulphur impurum, ſubſidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10852" xml:space="preserve">altera verò clara, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10853" xml:space="preserve">tenuior,
<pb o="354" file="0366" n="366" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
colore referens citrei mali corticem, ſupernatat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10854" xml:space="preserve">Quandiu vi-<lb/>trum clauſum manet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10855" xml:space="preserve">liquor in eo quieſcit, nullus eſt ſplend or; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10856" xml:space="preserve">at ſi in obſcuro loco vel leuiter moueatur vitrum ita, vt craſſior <lb/>pars liquoris cum tenuiori miſceatur, illico flamma per vitrum <lb/>circumacta peruagatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10857" xml:space="preserve">breui tamen iterum extinguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10858" xml:space="preserve">At ſi <lb/>commotum vitrum, detracto operculo, aperiatur, denſus fu-<lb/>mus, ad Allij odorem accedens, erumpit, adeò vt, ſi quis in com-<lb/>mouendo vitro perſeueraret, vniuerſus liquor eſſet in fumum abi-<lb/>turus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10859" xml:space="preserve">Chartam hoc liquore illitam in tenebris elegantiſſimè ſplen-<lb/>dere narrant quaſi ab igne accenſam, non tamen concipere flam-<lb/>mam ab ardente candelâ, ſi illi admoueatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10860" xml:space="preserve">Eiuſdem liquoris <lb/>guttula manui inſtillata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10861" xml:space="preserve">leui affrictu dilatata, ſoluitur in cæ-<lb/>ruleam flammam, quaſi Spiritus vini accenſus, quæ vſque eò du-<lb/>rat, dum fuerit liquor penitùs abſumptus. </s>
  <s xml:id="echoid-s10862" xml:space="preserve">Quia verò hoc liquo-<lb/>re illita ardent innoxiâ flammâ, liquor hic Ignis Frigidi vocabu-<lb/>lum apud aliquos inuenit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10863" xml:space="preserve">Quanam arte parentur huiuſmodi <lb/>Phoſphori, ſi nobis innoteſceret, non leuem lucem noſtræ huic <lb/>diſputationi afferrent, ſed nos interim meris vocabulis contentos <lb/>eſſe oportet; </s>
  <s xml:id="echoid-s10864" xml:space="preserve">quamquam hunc poſtremum liquorem ex ſalibus <lb/>volatilibus potiſſimùm conſtare indicent ea, quæ de illo narran-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10865" xml:space="preserve">Certè laude maximâ digni ſunt tam ingenioſi atque in-<lb/>duſtrijartiſices, quorum ſtudio Phyſica ſcientia miram in modum <lb/>promouetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s10866" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10867" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10868" xml:space="preserve">Ex his, quæ hactenus diſſeruimus, illud confici poſſe <lb/>videtur, quod lux in eo corpore, quod lucidum dicitur, Natura <lb/>quædam ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10869" xml:space="preserve">ſubſtantia, atque particula primæuæ illius lucis <lb/>abinitio conditæ, quæ licèt non ſemper ſe prodat, vim tamen <lb/>habeat ſuos radios proferendi, vbi ſe à cœteris particulis explicet, <lb/>quibus commiſcetur, aut alia ſubmoueantur impedimenta. </s>
  <s xml:id="echoid-s10870" xml:space="preserve">Qua-<lb/>re fortaſſe redarguendi non ſunt, qui lucem à lumine diſtinguen-<lb/>dam eſſe opinantur, adeò vt illa ſit principium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10871" xml:space="preserve">radix illuſtra-<lb/>tionis atque ſplendoris, hoc autem ſit ipſe fulgor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10872" xml:space="preserve">illuſtratio: </s>
  <s xml:id="echoid-s10873" xml:space="preserve">de <lb/>quo videtur præcipua eſſe difficultas in explicando, qua ratione ſe <lb/>lux ipſa propaget illuſtrando corpora à ſe diſiuncta, aut incurre n-<lb/>do in oculos. </s>
  <s xml:id="echoid-s10874" xml:space="preserve">Neque enim facilè aſſenſum præberem aſſerentibus, <lb/>nuſquam alibi lumen eſſe, quàm in ipſomet videntis oculo, ſicut <lb/>dolor non eſt in gladio, ſed in parte animalis, quę vulneratur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10875" xml:space="preserve">Siquidem quemadmodum eſt gladius, eſt gladij motus, eſt ex illo
<pb o="355" file="0367" n="367" rhead="De Luce Ignis."/>
in membrum impacto continui diuiſio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10876" xml:space="preserve">hinc dolor; </s>
  <s xml:id="echoid-s10877" xml:space="preserve">ita eſt lux <lb/>ipſa, eſt fulgor, eſt huius incurſus in oculum, eſt aſpectus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10878" xml:space="preserve">hic au-<lb/>tem eſt in oculo, vt dolor in parte vulneratâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s10879" xml:space="preserve">at fulgor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10880" xml:space="preserve">gladij <lb/>motus comparandi ſunt inuicem: </s>
  <s xml:id="echoid-s10881" xml:space="preserve">alioquin, ſi lumen nuſquam eſt <lb/>niſi in oculo, neque ſonus erit niſi in aure; </s>
  <s xml:id="echoid-s10882" xml:space="preserve">aut certè communes re-<lb/>rum notiones peruertere opus erit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10883" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10884" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10885" xml:space="preserve">Ipſum fulgorem ſeu illuſtrationem ſinè motu non perfi-<lb/>ci, didici ex Ariſtotele; </s>
  <s xml:id="echoid-s10886" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10887" xml:space="preserve">quidem alicuius naturæ ſuam molem <lb/>habentis motum hunc eſſe conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10888" xml:space="preserve">Quærit enim Philoſophus Pro-<lb/>bl. </s>
  <s xml:id="echoid-s10889" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10890" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s10891" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10892" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s10893" xml:space="preserve">*Cur aſpectus corpora penetrare ſolida non po-* <lb/>*teſt, vox autem poteſt?</s>
  <s xml:id="echoid-s10894" xml:space="preserve">* Et quæſtionis ſolutioni iacto fundamento, <lb/>*quod aſpiciendi delatio ſimplex eſt, quæ per directum proſtuere ſo-* <lb/>*leat, vox autem motu multiplici ferri poteſt,* omnem demum <lb/>cauſam refert in meatuum diſpoſitionem, quiniſi fuerint directo <lb/>ordine collocati, aſpectum impediunt, cum ſolùmea, quæ ſunt <lb/>è regione poſita, cernere valeamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s10895" xml:space="preserve">*at vox, quoniam quoquò* <lb/>*verſùs profertur, omnia proreptat, penetrat, translapſa audiri* <lb/>*vndique poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10896" xml:space="preserve">* Porrò in meatibus ipſis obſeruat Ariſtoteles non eo-<lb/>rum amplitudinem, ſed diſpoſitionem attendendam eſſe, *nec quic-* <lb/>*quam iuuat amplos eſſe meatus, niſi rectè ad lineam poſiti ſint,* <lb/>vt perſpici poſſint obiecta corpora; </s>
  <s xml:id="echoid-s10897" xml:space="preserve">nam per vitrum, quod denſiſſi-<lb/>mum eſt, tranſpicere licet, non autem per ferulam, quæ rara, ſoluta-<lb/>que eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s10898" xml:space="preserve">*in altero enim meatus reſpondent inter ſe, in alterâ variant.</s>
  <s xml:id="echoid-s10899" xml:space="preserve">* <lb/>Hinc aqua, ſimileſque humores perſpicui ſunt, *quoniam bumoris* <lb/>*meatus parui, denſi, continuatique ſunt, vt minimè aſpectus impe-* <lb/>*diatur, quominus tramite directo ingredi poſſit:</s>
  <s xml:id="echoid-s10900" xml:space="preserve">* fit autem aqua <lb/>tenebroſa in nubibus aëris, vt Pſalmographi vocibus vtar, quia hu-<lb/>moris in vaporem ſoluti, atque attenuati, particulæ itaſunt diſſi-<lb/>patæ, vt meatus in directum non ſint poſiti, neque continuati, <lb/>cum ſint plures ſuperficies; </s>
  <s xml:id="echoid-s10901" xml:space="preserve">ideò Sol, cui nubes obtenditur, vide-<lb/>ri nequit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10902" xml:space="preserve">Neque nobis quicquam ſcrupuli inijciant Ariſtotelis <lb/>verba, quę aſpectui potiùs, quàm radijs ab obiecto corpore emiſſis, <lb/>motum tribuere videntur, ac vim penetrandi; </s>
  <s xml:id="echoid-s10903" xml:space="preserve">cum enim de hoc ibi <lb/>non eſſet quęſtio, ſatis habuit illud explicare, de quo quærebatur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10904" xml:space="preserve">perinde quippe erat, ſiue radij ab oculo, ſiue ab obiecto corpore <lb/>emiſſi, ingredi deberent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10905" xml:space="preserve">Cęterùm comparans cum ſono radios opti-<lb/>cos, ſatis oſtendit, quęnam fuerit eius ſententia. </s>
  <s xml:id="echoid-s10906" xml:space="preserve">Reddens autem ra-<lb/>tionem, cur in aquâ vox minimè exaudiatur, meatuum anguſtias
<pb o="356" file="0368" n="368" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
aff ert; </s>
  <s xml:id="echoid-s10907" xml:space="preserve">*vox autem,* inquit, *minimè in aquâ ſentiri poteſt, quoniam mi-* <lb/>*nù s aquainanit,* hoc eſt minores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10908" xml:space="preserve">tenuiores habet inanitates, ſeu <lb/>poros, *quàm vt aërem capere, vocemque tranſmittere poſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10909" xml:space="preserve">vox enim* <lb/>*aër quidam eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10910" xml:space="preserve">Haud enim omner arius per meariſe patitur, niſietiam* <lb/>*meatus ei reſpondeant, quod permeare conetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10911" xml:space="preserve">congruant.</s>
  <s xml:id="echoid-s10912" xml:space="preserve">* Similiter <lb/>Probl.</s>
  <s xml:id="echoid-s10913" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10914" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s10915" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10916" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s10917" xml:space="preserve">quærens, *Cur aër, qui luce craſſior eſt, ſolida* <lb/>*valeat permeare, lux ipſa non valeat?</s>
  <s xml:id="echoid-s10918" xml:space="preserve">* reſpondet, *quia lux per dire-* <lb/>*ctum tantummodo fertur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10919" xml:space="preserve">obeamque remoculus, qui tranſpicere per* <lb/>*rara non potest, vt per pumicem, quia meatus euariant, per vitrum* <lb/>*facilè poteſt, quia meatus poſiti è directo ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10920" xml:space="preserve">At aër impedimento* <lb/>*nullo arcetur, quoniam, quà tranſit, tendere è directo non ſoleat.</s>
  <s xml:id="echoid-s10921" xml:space="preserve">* His <lb/>addere poſſumus ex ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s10922" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s10923" xml:space="preserve">quæſtionem 15. </s>
  <s xml:id="echoid-s10924" xml:space="preserve">*Cur mare perſpectius &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s10925" xml:space="preserve">* <lb/>*dilucidius est, quàm aqua potuidonea, cum craſſius ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s10926" xml:space="preserve">dulcis enim* <lb/>*ſalſâ tenuior eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s10927" xml:space="preserve">* Cui quæſtioni ſatisfacturus ait, *tenuitas cauſa non* <lb/>*eſt, cur mare dilucidius ſit, ſed directi meatus id faciunt, quos tum plu-* <lb/>*rimos, tum ampliſſimos continet: </s>
  <s xml:id="echoid-s10928" xml:space="preserve">ergo illa potu idonea ſpiſſa ex tenui-* <lb/>*tate ſuarum partium est, ſalſa amplioribus interſtitijs inanit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10929" xml:space="preserve">* An pro-<lb/>poſitæ quæſtioni ſatisfaciat Philoſophus, non diſputo; </s>
  <s xml:id="echoid-s10930" xml:space="preserve">eatenus tan-<lb/>tum eius verba attuli, vt intelligamus in aquâ meatus ab ipſo ad-<lb/>mitti. </s>
  <s xml:id="echoid-s10931" xml:space="preserve">Cum itaque adeò ſibi conſtans fuerit Ariſtoteles in corporum <lb/>perſpicuitate explicandâ per meatus ſecundùm rectam lineam poſi-<lb/>tos, ex quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10932" xml:space="preserve">illud conſequens eſt, quod lux ſit natura quædam per <lb/>huiuſmodi meatus tranſiens, audiendi non ſunt, qui, vt Philoſophi <lb/>authoritatem declinent, vbi cum eorum placitis non conſentiat, <lb/>illico ipſum cum Veteribus, non ex propriâ ſententiâ, locutum pro-<lb/>nunciant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10933" xml:space="preserve">hæc quippe, niſi me ipſe fallo, cum reliquis eiuſdem dog-<lb/>matis non pugnant: </s>
  <s xml:id="echoid-s10934" xml:space="preserve">eſto, aliquibus, qui ſe Ariſtotelis aſſeclas proſi-<lb/>tentur, non arrideant. </s>
  <s xml:id="echoid-s10935" xml:space="preserve">Qua enim ratione fieri poſſit, vt in Qualitatum <lb/>Categoriam referatur lux, quamuis ipſa ſit natura quędam, ſatis <lb/>conſtat exijs, quæ à nobis aliàs diſputata ſunt, cum de Calore age-<lb/>remus; </s>
  <s xml:id="echoid-s10936" xml:space="preserve">nec opus eſt cramben recoquere.</s>
  <s xml:id="echoid-s10937" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10938" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10939" xml:space="preserve">Si hęc quidem à formâ veritatis non abſunt, lucem defer-<lb/>ri, atque motu propagari neceſſe eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s10940" xml:space="preserve">Quamuis autem hunc velociſſi-<lb/>mum eſſe admittamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10941" xml:space="preserve">Lucretium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s10942" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s10943" xml:space="preserve">200. </s>
  <s xml:id="echoid-s10944" xml:space="preserve">canentem audiamus,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10945" xml:space="preserve">Præterea ſiquę penitus corpuſcula rerum</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10946" xml:space="preserve">Exalto in terras mittuntur, Solis vti lux,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10947" xml:space="preserve">Aut vapor, hæc puncto cernuntur lapſa diei</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10948" xml:space="preserve">Per totum Cœli ſpatium diffundere ſeſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s10949" xml:space="preserve">&amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s10950" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s10951" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="357" file="0369" n="369" rhead="De Luce Ignis."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10952" xml:space="preserve">Id quod confirmaturus ait, Hoc etiam inprimis ſpecimen ve-<lb/>rum eſſe videtur,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10953" xml:space="preserve">Quàm celeri motu rerum ſimulacra ferantur;</s>
  <s xml:id="echoid-s10954" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10955" xml:space="preserve">Quod ſimul ac primùm ſub diuo ſplendor aquai</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10956" xml:space="preserve">Ponitur, extemplo, cœlo ſtellante, ſerena</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10957" xml:space="preserve">Sydera reſpondent in aquâ ſtellantia mundi.</s>
  <s xml:id="echoid-s10958" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10959" xml:space="preserve">Iam ne vides igitur, quàm puncto tempore imago</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10960" xml:space="preserve">Ætheris ex oris ad terrarum accidat oras?</s>
  <s xml:id="echoid-s10961" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10962" xml:space="preserve">Quamuis, inquam, maximam luci celeritatem tribuamus, fieri <lb/>tamen non poteſt, quin aliquâ temporis diuidui menſurâ motus <lb/>huiuſmodi definiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s10963" xml:space="preserve">Hinc dubitandi anſam arripiunt non pau-<lb/>ci, an Meridianum circulum iam prætergreſſa ſit ſtella, quo mo-<lb/>mento, nobis videtur circuli illius orbitam attingere; </s>
  <s xml:id="echoid-s10964" xml:space="preserve">cum enim <lb/>ſydera motu perpetuo, nec interrupto cieantur, eoque, ſupra <lb/>quàm intelligentiâ comprehendi valeat, velociſſimo, cum primùm <lb/>radius ex Meridiano emiſſus in oculos aſpicientis incurrit, iam <lb/>ſtella ſuo motu indè diſceſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s10965" xml:space="preserve">adeoque nunquam eſſet, vbi ap-<lb/>pareret iuxta radij immiſſi directionem: </s>
  <s xml:id="echoid-s10966" xml:space="preserve">quemadmodum ferè Sol, <lb/>cum iam occiderit, adhuc ſupra Horizontem apparet, ob radios <lb/>refractos ab humidâ Atmoſphæra, quorum directio ſpeciem Solis <lb/>in oculo efficit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10967" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10968" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s10969" xml:space="preserve">Audiui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10970" xml:space="preserve">ego non ſemel hæc eadem obijcientes; </s>
  <s xml:id="echoid-s10971" xml:space="preserve">ſed mi-<lb/>hi viſa ſunt leuioris momenti, quod quidem pertinet ad ſydera; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10972" xml:space="preserve">hæc ſcilicet perpetuâ luce fulgent, nec minùs ſecum deferre ſuos <lb/>radios cenſenda videbantur, ac magnes ſuas magneticas expira-<lb/>tiones, aut potiùs, vt craſſiùs loquar, hiſtrix ſua ſpicula. </s>
  <s xml:id="echoid-s10973" xml:space="preserve">Nam <lb/>ſi tellus aliò abſtraheretur, nonne facilè concederemus cum eâ pa-<lb/>riter Atmoſphęram transferri? </s>
  <s xml:id="echoid-s10974" xml:space="preserve">Quidni igitur ſimiliter ſydus ſuos <lb/>ſecum radios deferat? </s>
  <s xml:id="echoid-s10975" xml:space="preserve">qui quemadmodum ad tellurem pertinge-<lb/>bant, antequam ſydus oriretur, aut in illud oculi acies dirigere-<lb/>tur, ita nullo alio motu præter ſtellæ motum indigent, vt ab eâ <lb/>manantes ad oculum veniant, autſupra Horizontem appareant. </s>
  <s xml:id="echoid-s10976" xml:space="preserve"><lb/>Hinc Lucretiani argumenti infirmitas deprehenditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10977" xml:space="preserve">qui enim <lb/>radius terram at tingens non reflectebatur ad oculum, vt in illo ſy-<lb/>deris imago efformaretur, appoſito vaſe aquâ pleno humor ra-<lb/>dium reflectit, quin tunc<unsure/> primùm exipſo ſummo æthere idem ra-<lb/>dius deſcendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10978" xml:space="preserve">Quod verò de ſtellis dici poteſt, non alienum eſt <lb/>à reliquis corporibus, quorum ſplendor dudum lucet: </s>
  <s xml:id="echoid-s10979" xml:space="preserve">dubitari,
<pb o="358" file="0370" n="370" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
vt ſummum, poſſet de luce, cum primùm emicat, vt cùm ſcin-<lb/>tillæ ex ſilice excutiuntur, aut lignum inflammatur, aut potiùs <lb/>cùm bombarda procul poſita exploditur, ſeu fulgur in nube ac-<lb/>cenditur, an ſit mora aliqua notabilis, antequam ab igne lux <lb/>ad intuentium oculos perueniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10980" xml:space="preserve">Verûm ſiue quis aſſerat, ſiue <lb/>quis neget, neuter ſolido argumento, vt equidem arbitror, per-<lb/>ſuadere poterit.</s>
  <s xml:id="echoid-s10981" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s10982" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s10983" xml:space="preserve">Nihil hac in quæſtione ſtatui poſſe videtur, niſi inter <lb/>diſputantes conueniat, qua ratione contingat, corpus lucidum <lb/>procul poſitum ita ſuos radios euibrare, vt oculum feriant. </s>
  <s xml:id="echoid-s10984" xml:space="preserve">Non <lb/>rarò ſiquidem accidit, vt viatori intempeſtâ nocte per auia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10985" xml:space="preserve">de-<lb/>uia erranti lucernæ fulgor ex ruſticanâ caſâ appareat, ad quam iter <lb/>dirigens non niſi poſt aliquarum horarum viam perueniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s10986" xml:space="preserve">Ex te-<lb/>nui illâ lucernæ flammulâ tantam ſplendidarum particularum vim <lb/>effluere, quibus vniuerſa ſphæra (ex quocunque ſcilicet eius in-<lb/>terualli puncto in orbem videri poteſt lux obiecta) compleatur, <lb/>quamuis à centro ad orbitam plura milliaria numerentur, aſſerere <lb/>non auderem, quia quaſi quiddam incredibile à me dici putarem, <lb/>meque dicentem (vobis quidem pro veſtrâ humanitate conniuen-<lb/>tibus) fortaſſe non pauci ſibilis exciperent. </s>
  <s xml:id="echoid-s10987" xml:space="preserve">quamuis enim ma-<lb/>nantem ex roſâ odorem in minutiſſimas particulas diuidi, atque per <lb/>vniuerſum conclaue ita diſpergi concedam, vt eo alij recreentur, <lb/>alij moleſtiâ afficiantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10988" xml:space="preserve">non eandem tamen eſſe lucis rationem in-<lb/>telligo, quæ à vento non diſſipatur, aut aliò defertur, quemad-<lb/>modum odor; </s>
  <s xml:id="echoid-s10989" xml:space="preserve">diſſiparetur autem lux &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10990" xml:space="preserve">transferretur, ſi quid eſ-<lb/>@ aëri immiſtum; </s>
  <s xml:id="echoid-s10991" xml:space="preserve">vt ſcintillis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s10992" xml:space="preserve">flammæ accidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s10993" xml:space="preserve">Similiter aliam <lb/>eſſe video caloris ex prunarum aceruo erumpentis, atque lucis ex <lb/>eodem prodeuntis naturam; </s>
  <s xml:id="echoid-s10994" xml:space="preserve">nam ſi vel tenui cineris integumento <lb/>obducantur prunæ, nulla lux apparet, calor tamen percipitur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s10995" xml:space="preserve">contra verò per interiectum vitrum craſſiuſculum, aut per aquam <lb/>puram vitreo vaſi incluſam, illico lux videtur, at non item traij-<lb/>citur calor. </s>
  <s xml:id="echoid-s10996" xml:space="preserve">Quapropter ſi lux, quâ lux eſt, propagaretur expi-<lb/>rationibus à lucido corpore prodeuntibus, hæ multo faciliùs per <lb/>ampliores, quàm per tenuiores interiecti corporis meatus progre-<lb/>derentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s10997" xml:space="preserve">adeoque lux permeans vitream laminam, vtique præ ci-<lb/>neribus arctiori particularum compactione denſam, etiam per cine-<lb/>res erumperet, ſeque videndam præberet, ſicuti calidi igniculi fa-<lb/>ciliùs permeant corpus rarum quàm denſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s10998" xml:space="preserve">neque enim rara &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s10999" xml:space="preserve">
<pb o="359" file="0371" n="371" rhead="De Luce Ignis."/>
perſpicua, aut denſa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11000" xml:space="preserve">opaca, reciprocantur, ita vt quæcunque <lb/>perſpicua ſint pariter rara, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11001" xml:space="preserve">opacitas cum denſitate perpetuò <lb/>coniungatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11002" xml:space="preserve">raritas ſiquidem ex meatuum amplitudine, perſpi-<lb/>cuitas ex directâ eorundem meatuum poſitione modum accipere <lb/>videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11003" xml:space="preserve">Meigitur non improbabili coniecturâ duci exiſtimo ad opi-<lb/>nandum procul poſitam lucernæ flammulam videri, quin particu-<lb/>læ vllæ indè abſtractæ ad aſpicientis oculum veniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11004" xml:space="preserve">Id quod de li-<lb/>gnis putridis noctu lucentibus potiſſimùm dixerim; </s>
  <s xml:id="echoid-s11005" xml:space="preserve">neque enim mi-<lb/>hi perſuadeo tantam igniculorum lucidorum copiam à ligno putri-<lb/>do emitti continenter poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s11006" xml:space="preserve">Scio à pleriſque, qui ſe Peripatetico-<lb/>rum ſectam atque inſtitutionem proſequi profitentur, excogitatas <lb/>eſſe Opticas Species quaſdam, quas Intentionales vocant, ex genere <lb/>Qualitatum, quarum nulla prorſus ſit natura, cum inter mera Acci-<lb/>dentia recenſeantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11007" xml:space="preserve">Sed ſi rem demum phyſicè explicare aggre-<lb/>diantur, in eas delabuntur difficultates, quibus non ſe admodum <lb/>feliciter expediant, vt ſibi cœteriſque plenè ſatisfaciant, atque <lb/>nec experimentis, nec Ariſtoteli refragentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11008" xml:space="preserve">Quę enim ex Ariſto-<lb/>tele corporum perſpicuitatem conſtituente in directâ mea-<lb/>tuum poſitione nuper afferebas, Maurocene, quæ de radijs <lb/>reflexis Catoptrica, quę de refractis Dioptrica, diſpu-<lb/>tat, cum huiuſmodi ſpeciebus, quæ ſint mera Accidentia, <lb/>nec de corpore in corpus migrantia, ægrè cohærent, neque per has <lb/>illa ſatis dilucidè exponuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11009" xml:space="preserve">Idcirco (fortaſſe non temerè) du-<lb/>cebar aliquando ad ſuſpicandum quandam eſſe luci cum ſono ſimi-<lb/>litudinem, adeò vt, quemadmodum colliſa corpora interiectum <lb/>aërem conterunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11010" xml:space="preserve">ex eius motu ſubinde conſequens aër criſpa-<lb/>tur, donec aurem verberans in eâ efficiat ſenſum, ita pariter lux ipſa <lb/>lucido corpori inſidens ſuo motu cieatur, impellatque æthereas <lb/>particulas àëri immiſtas, quæ oculum ferientes aſpectum excitent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11011" xml:space="preserve">Hinc non ineptè Cicero de Natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s11012" xml:space="preserve">*Ipſe aer nobiſcum uidet, nobiſ-* <lb/>*cum audit, nobiſcum ſonat.</s>
  <s xml:id="echoid-s11013" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11014" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11015" xml:space="preserve">Quicunque ſententiæ huius tuæ atque opinionis volue-<lb/>rit eſſe particeps, facillimè declarabit, minimo momento etiam <lb/>longè poſitam lucem apparere: </s>
  <s xml:id="echoid-s11016" xml:space="preserve">nam cum interiectum corpus per-<lb/>ſpicuum ſit, in meatibus ſibi directè reſpondentibus æthereæ par-<lb/>ticulæ extremæ cum primis per intermedias (quamuis nullo nexu <lb/>inuicem copulentur) inter ſe quam aptiſſimè cohærent, adeò vt <lb/>lux ſibi proximam particulam impellens, eodem temporis puneto
<pb o="360" file="0372" n="372" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
reliquas omnes ſecundùm eandem rectam lineam propellat non mi-<lb/>nùs, quàm ſi quis longiſſimam ac rigidam haſtam impelleret; </s>
  <s xml:id="echoid-s11017" xml:space="preserve">id <lb/>quod vtique fieret vno eodemque momento. </s>
  <s xml:id="echoid-s11018" xml:space="preserve">Quoniam verò etiam <lb/>oculus æthereis huiuſinodi particulis plenos habet meatus, hæ ab <lb/>externis particulis impulſum recipiunt vſque eò, dum extremæ <lb/>particulæ æthereæ oculi fundo proximæ nerueas Retinæ fibrillas fe-<lb/>riant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11019" xml:space="preserve">pro Retinæ autem parte, quę afficitur, figura fſammę aut <lb/>alterius corporis lucidi ibi picta intelligitur, quæ demum euaneſcit <lb/>ceſſante particularum ætherearum impulſu. </s>
  <s xml:id="echoid-s11020" xml:space="preserve">Sic etiam aër au-<lb/>rem implens ab externi aëris impulſu impetum recipit, ſi-<lb/>milibuſque vibrationibus mouetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11021" xml:space="preserve">auditûs organum per-<lb/>cellit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11022" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11023" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11024" xml:space="preserve">Hæc ſatis commodè dicta videntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11025" xml:space="preserve">nam tenebroſum <lb/>fieri aërem in conclaui priùs illuſtrato, ſi feneſtræ occludantur, at-<lb/>que ijs reſeratis iterum momento illuſtrari, ideò neceſſe eſt, quia <lb/>æthereæ particulæ à Sole commotæ in aëre externo, impellere ne-<lb/>queunt æthereas particulas in conclaui, cum illæ ab his diriman-<lb/>tur interiecto corpore, cuius meatus non ſunt in directum poſiti; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11026" xml:space="preserve">illo autem ſublato, iterum communicatur impulſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11027" xml:space="preserve">Sic per pa-<lb/>rietis foramen audimus loquentem in proximâ plateâ, obſtructo <lb/>foramine nihil audimus, quia aëris motus interrumpitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11028" xml:space="preserve">Fortaſ-<lb/>ſise tiam Lapidem Bononienſem ritè præparatum ideò ex Sole lu-<lb/>cem concipere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11029" xml:space="preserve">aliquandiu ſeruare quis dixerit, quia æthereæ <lb/>aëris particulæ à Sole commotę excitant ad motum lucis proprium <lb/>ſalinas ipſius lapidis particulas, quę tandiu luceant, quandiu im-<lb/>pulſum validè à Sole per æthereas particulas impreſſum retinent; </s>
  <s xml:id="echoid-s11030" xml:space="preserve"><lb/>nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11031" xml:space="preserve">ærea, aut argentea regula ſuſpenſa, ſi validè percutiatur, <lb/>valdè diu ſonum edit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11032" xml:space="preserve">longum habet tinnitum, quem maximè <lb/>quiſque percipere poteſt, ſi ex auribus fidiculæ neruo ſuſpenſa pen-<lb/>deat regula. </s>
  <s xml:id="echoid-s11033" xml:space="preserve">Alia huiuſmodi non pauca facilem habent ſolutio-<lb/>nem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11034" xml:space="preserve">phyſicè explicantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11035" xml:space="preserve">Duo tamen potiſſimùm explica-<lb/>tione egent: </s>
  <s xml:id="echoid-s11036" xml:space="preserve">primum videlicet, quinam ſit motus lucis impel-<lb/>lentis æthereas particulas corpori perſpicuo immiſtas: </s>
  <s xml:id="echoid-s11037" xml:space="preserve">alterum eſt, <lb/>quęnam figura æthereis particulis tribuenda ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11038" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11039" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11040" xml:space="preserve">Aſcendentem accenſæ ex puro oleo lucernæ flammulam <lb/>in quatuor partes intelligentiâ diſtinguite: </s>
  <s xml:id="echoid-s11041" xml:space="preserve">tum inter oculum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11042" xml:space="preserve"><lb/>lucernam (ſed procul ab oculo) interiecta tabella occultet tres <lb/>ſupremas flammæ partes, ſolamque infimam conſpicuam relin quat:</s>
  <s xml:id="echoid-s11043" xml:space="preserve">
<pb o="361" file="0373" n="373" rhead="De Luce Ignis."/>
hanc primùm ex ellychnio erumpentem tenuiter lucidam, ac ſub-<lb/>cæruleam videbitis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11044" xml:space="preserve">aliquo modo perſpicuam. </s>
  <s xml:id="echoid-s11045" xml:space="preserve">Paululum eleuata <lb/>tabella detegat etiam proximam ſecundam partem, quę aliquanto <lb/>lucidior apparebit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11046" xml:space="preserve">nihil habere perſpicuitatis deprehendetur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11047" xml:space="preserve">Tertia pars omnium lucidiſſima conſpicietur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11048" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11049" xml:space="preserve">Quarta iuxta api-<lb/>cem erit valdè diminuta lumine, immò aliquando in rubrum ac <lb/>ſuboſcurum mucronem exacuetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11050" xml:space="preserve">Vtique ijdem ſunt ex ellych-<lb/>nio proſilientes igniculi, qui per vniuerſum flammæ tractum fluunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11051" xml:space="preserve">ſupra flammam inconſpicui vagantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11052" xml:space="preserve">Quare igitur primùm mi-<lb/>nore lucc micant, deinde auctiore, poſtmodum clariſſimâ, ite-<lb/>rum remiſſiore, demum nullâ? </s>
  <s xml:id="echoid-s11053" xml:space="preserve">Præterea cur accenſæ candelæ (po-<lb/>tiſſimùm ſebaceæ) ellychnium emunctorio præcidi iubemus, vt lu-<lb/>cidiore flammâ fruamur? </s>
  <s xml:id="echoid-s11054" xml:space="preserve">His extra omnem controuerſiam poſitis, <lb/>vtpote manifeſtis, ſic liceat ratiocinari. </s>
  <s xml:id="echoid-s11055" xml:space="preserve">Cum in lucernâ flammę <lb/>apex præ cœteris eiuſdem flammę partibus inferioribus plus habeat <lb/>caloris (faciliùs quippe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11056" xml:space="preserve">citiùs admotum fomitem accendit) mi-<lb/>nus tamen lucis, hinc non obſcurum argumentum poſſumus du-<lb/>cere ad oſtendendum alium eſſe ijſdem igniculis motum, vt luceant, <lb/>alium, vt calefaciant; </s>
  <s xml:id="echoid-s11057" xml:space="preserve">eos enim lucere videt oculus abſentes, at <lb/>manum non calefaciunt niſi præſentes, in quam ſe inſinuant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11058" xml:space="preserve"><lb/>Quando oleum integrum eſt (de cœteris, quę comburuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11059" xml:space="preserve"><lb/>lucent, ſeruatâ analogiâ ſimilia dicta intelligantur) illiuſque om-<lb/>nes particulæ adhuc ritè compactę ac coagmentatæ, vt olei ſpe-<lb/>ciem exhibeant, nihil lucis emicare videmus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11060" xml:space="preserve">ingenitas tamen <lb/>habet aliquas particulas, quæ niſi à cœteris cohiberentur, eo mo-<lb/>tu ſe ipſæ agitarent, quo opus eſt, vt luceant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11061" xml:space="preserve">*Hoc oleo peculiare* <lb/>*eſt,* ait Plutarchus lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11062" xml:space="preserve">de primo frigido: </s>
  <s xml:id="echoid-s11063" xml:space="preserve">*quod ſplendorem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11064" xml:space="preserve">per-* <lb/>*ſpicuitatem in fundo aquæ præſtat, aëre bumorem diſſipante,* <lb/>*non enim dumtaxat in ſuperficie ijs, qui noctu ſpongias captant:</s>
  <s xml:id="echoid-s11065" xml:space="preserve">* <lb/>*ſed etiam vrinando eas in profundo maris conſectantibus ex ore ef-* <lb/>*flatum lumen præbet.</s>
  <s xml:id="echoid-s11066" xml:space="preserve">* Qua de re nihil dubitans S. </s>
  <s xml:id="echoid-s11067" xml:space="preserve">Ambroſius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s11068" xml:space="preserve"><lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s11069" xml:space="preserve">Hexaem.</s>
  <s xml:id="echoid-s11070" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11071" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s11072" xml:space="preserve">*Quid miramur,* inquit, *ſi Deus locutus eſt lucem,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11073" xml:space="preserve">caliganti mundo lumen emicuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11074" xml:space="preserve">quando, ſi quis inter aquas mer-* <lb/>*ſus oleum ore emiſerit, clariora faciatea, quæ profundi tegeban-* <lb/>*tur occultis?</s>
  <s xml:id="echoid-s11075" xml:space="preserve">* Quàm ergo in ſplendorem procliues ſunt particulę, <lb/>quibus ſatis eſt oris humani calor, vt ſe aliquam in libertatem ven-<lb/>dicent ad lucendum? </s>
  <s xml:id="echoid-s11076" xml:space="preserve">quamuis idem calor non ſufficiat (ſaltem tam <lb/>breui tempore) ad olei temperationem prorſus diſſoluendam, ita
<pb o="362" file="0374" n="374" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
vt in flammam reſoluatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11077" xml:space="preserve">ardor enim igniculorum diſſipationem <lb/>corpori incenſo importat, at non item lux, quà lux eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11078" xml:space="preserve">vt ob-<lb/>ſeruare eſt in ligno querno putrido, cuius fruſtulum citrà accenſio-<lb/>nem diu lucet, cum tamen æquale ligni ſani &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11079" xml:space="preserve">integri fruſtum in <lb/>cineres breui abiret, ſi inflammaretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11080" xml:space="preserve">Quinimmo igniculos ſo-<lb/>lutos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11081" xml:space="preserve">in plenam libertatem vindicatos non lucere palàm eſt, <lb/>quandoquidem neque igniculis ſupra flammæ apicem vllus eſt ful-<lb/>gor, quamuis vrendi facultate polleant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11082" xml:space="preserve">chartam aut linteum <lb/>accendant, neque qui ex candela ad flammę latera, aut ex pru-<lb/>nis erumpunt, conſpiciuntur, licèt proximam manum calefa-<lb/>ciant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11083" xml:space="preserve">Lucent itaque igniculi nec planè ligati, vt in oleo adhuc <lb/>integro, aut in ligno ſano, nec omnino ſoluti, vt extra flammæ <lb/>ſpeciem, aut ab ardentibus prunis ſeparati. </s>
  <s xml:id="echoid-s11084" xml:space="preserve">Reliquum igitur eſt, <lb/>vt moueantur quaſi fugam tentantes, ſed retenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s11085" xml:space="preserve">quem auo-<lb/>landi conatum ſæpiùs iterantes, ſed prohibiti, mouentur motu <lb/>quodam diaſtoles &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11086" xml:space="preserve">ſyſtoles, ſeu porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11087" xml:space="preserve">ſubinde contractio-<lb/>nis. </s>
  <s xml:id="echoid-s11088" xml:space="preserve">Hinc ex huiuſmodi porrectionum amplitudine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11089" xml:space="preserve">crebritate, <lb/>iuxta impetùs rationem, oriri videtur ſplendoris claritas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11090" xml:space="preserve">effica-<lb/>citas.</s>
  <s xml:id="echoid-s11091" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11092" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11093" xml:space="preserve">Aptiſſimè confirmas, quæ innuebam de luminis cum ſo <lb/>no ſimilitudine: </s>
  <s xml:id="echoid-s11094" xml:space="preserve">quemadmodum enim corpora percuſſa, grauiter <lb/>aut acutè ſonant pro vibrationum raritate aut frequentiâ, remiſsè <lb/>verò aut intensè pro earundem vibrationum paruitate aut ampli-<lb/>tudine, prout validiore aut infirmiore impetu mouentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11095" xml:space="preserve">ita pa-<lb/>riter videtur fulgoris maior quidem claritas pendere ex illarum <lb/>porrectionum crebritate, efficacitas verò ex earum amplitudine. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11096" xml:space="preserve">Ideo, ſi ſatis mentem tuam aſſequor, flammæ baſis in lucernâ <lb/>languidiùs fulget, quia pluribus igniculis adhuc aliarum parti <lb/>cularum carcere concluſis, pauci ſoluti languidiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11097" xml:space="preserve">tardiûs egreſ-<lb/>ſum moliuntur, nec adeò frequenter, tantoque impulſu, ſe ex-<lb/>plicant, ac poſtmodum, quando diſtractis ampliùs particulis, pau-<lb/>lo plures igniculi in ſecundâ flammæ parte liberiùs moueri inci-<lb/>piunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11098" xml:space="preserve">Vbi verò ex maiore igniculorum conatu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11099" xml:space="preserve">agitatione, in <lb/>tertiâ flammæ parte, facta fuerit adhuc maior particularum diſ-<lb/>ſolutio, ita tamen, vt nondum illi turmatim erumpere valeant, <lb/>tunc creberrima eſt vibratio, adeoque lux clariſſima apparet: </s>
  <s xml:id="echoid-s11100" xml:space="preserve">quæ <lb/>deinde in ſupremâ parte langueſcit, pluribus igniculis auolanti-<lb/>bus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11101" xml:space="preserve">reliquis mitiûs rariùſque micantibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11102" xml:space="preserve">qui demum omvi vin-
<pb o="363" file="0375" n="375" rhead="De Luce Ignis."/>
culo, quo detineantur, ſoluti, fiunt inconſpicui, cum deſierit <lb/>motus ille porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11103" xml:space="preserve">contractionis, quo crebris impulſioni-<lb/>bus vrgeant atque ſtimulent æthereas particulas oculum ferien-<lb/>tes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11104" xml:space="preserve">Ideò autem emunctorio candelæ ellychnium caſtigare opor-<lb/>tet, vt clarior flamma luceat, quia illud interiectum impedit, ne <lb/>igniculi celeriùs atque liberiùs agitentur in tertiâ illâ flammæ <lb/>parte.</s>
  <s xml:id="echoid-s11105" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11106" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11107" xml:space="preserve">Hæc eadem ſoni atque luminis analogia videtur expli-<lb/>care, quare pro diſtantiâ à corpore lucido extenuetur lumen, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11108" xml:space="preserve"><lb/>languidiùs aſpectum feriat, ſicut ſonus procul excitatus remiſſior <lb/>venit ad auditum; </s>
  <s xml:id="echoid-s11109" xml:space="preserve">quemadmodum ampliſſimi lacûs aqua ſta-<lb/>gnans, iniecto ſcrupulo, criſpatur in circulos, qui tamen quò <lb/>ampliorem in orbitam explicantur, eò minùs aſſurgunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11110" xml:space="preserve">tar-<lb/>diùs moueri videtur aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s11111" xml:space="preserve">Quamquam non eadem prorſus ſit cau-<lb/>ſa, cur ſonus ſenſim remittatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11112" xml:space="preserve">aqua depreſſiùs criſpetur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11113" xml:space="preserve">præterquamquod hæc per circulos explicatur, ille per ſphæram <lb/>quaquauerſùs propagatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11114" xml:space="preserve">id quod lumini quoquè contingit <lb/>Concipio autem corpus ſuâ fulgens luce, quaſi nucleum in ſphæ <lb/>râ ex facilè mobilibus particulis coagmentatâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s11115" xml:space="preserve">qui nucleus ſice-<lb/>lerrimo motu intumeſcat, omnes circumſtantes ſphærę particu-<lb/>las propellit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11116" xml:space="preserve">Sed, quia impetus in plures particulas diſtributus, <lb/>minor eſt in ſingulis, quàm ſi ęqualis impetus inter pauciores par-<lb/>ticulas diuideretur, ſphæra autem in maioribus à centro interual-<lb/>lis plures partes complectitur, quàm prope centrum, idcirco <lb/>quæ remotæ ſunt ab illo nucleo particulæ, remiſſiorem impulſum <lb/>recipiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11117" xml:space="preserve">Lucido autem corpore ſe contrahente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11118" xml:space="preserve">iterum mi-<lb/>cante crebris vibrationibus, extremæ illę particulę iterum feriunt <lb/>ſphærę orbitam, aut ſaltem oculum ibi conſtitutum; </s>
  <s xml:id="echoid-s11119" xml:space="preserve">cui leuiter <lb/>percuſſo lux apparet languida; </s>
  <s xml:id="echoid-s11120" xml:space="preserve">qui ſi propiùs admitteret percuſ-<lb/>ſionem validiùs impulſarum particularum, etiam acrioris lucis <lb/>ſpeciem ſuſciperet. </s>
  <s xml:id="echoid-s11121" xml:space="preserve">Nemo tamen ex huiuſmodi reciprocâ porre-<lb/>ctione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11122" xml:space="preserve">contractione timeat alternas lucis ac tenebrarum vices, <lb/>ſicut neque vocis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11123" xml:space="preserve">ſilentij viciſſitudo ab aure percipitur, quam-<lb/>uis ex corporis ſonantis tremore aër in aurem impellatur per vi-<lb/>ces; </s>
  <s xml:id="echoid-s11124" xml:space="preserve">ita enim proximæ accidunt percuſſiones, prioremque alte-<lb/>ra ſubinde conſequitur, vt nihil diſtare videantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11125" xml:space="preserve">immò hinc oria-<lb/>tur titillatio quędam.</s>
  <s xml:id="echoid-s11126" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11127" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11128" xml:space="preserve">Ex his conſtat certos eſſe illuminationis fines; </s>
  <s xml:id="echoid-s11129" xml:space="preserve">licet enim
<pb o="364" file="0376" n="376" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
intempeſtâ nocte valdè procul conſpici poſſit lucernæ lumen, non <lb/>tamen ex quocunque interuallo: </s>
  <s xml:id="echoid-s11130" xml:space="preserve">quia demum ita tenuis eſt impul-<lb/>ſus, vt nullum in oculo ſenſum efficiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11131" xml:space="preserve">Neque mirum, ſi lu-<lb/>cerna remotiſſima videri nequeat, cum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11132" xml:space="preserve">aliquæ ſint ſtellæ, qua-<lb/>rum directi radij adeò ſunt imbecilli, vt aſpectum non mo-<lb/>ueant, niſi teleſcopij ope plures excipiantur, qui coniuncti id <lb/>præſtent, quod ſinguli nequeunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11133" xml:space="preserve">Porrò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11134" xml:space="preserve">illud hìc animaduer-<lb/>ſione dignum eſt, quod lucernę quidem flammulam procul vide-<lb/>mus, eiuſque luce afficitur oculus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11135" xml:space="preserve">ſed ab illâ non illuſtrantur cor-<lb/>pora reliqua nobis proxima: </s>
  <s xml:id="echoid-s11136" xml:space="preserve">immo pręter flammulam illam ſępè <lb/>nihil conſpicimus abſentes eorum, quę in eâdem patente areâ il-<lb/>lius ope videntur à circumſtantibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11137" xml:space="preserve">quia videlicet in tanto in-<lb/>teruallo directus ætherearum particularum appulſus ad oculum, <lb/>adhuc ſatis validus eſt, vt moueat ęthereas particulas oculo inſi-<lb/>dentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s11138" xml:space="preserve">at impetus idem debilior eſt, quàm vt valeat incidens <lb/>in obiecta corpora alias pręterea particulas vrgere, quę demum <lb/>oculum feriant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11139" xml:space="preserve">Equidem neque abſurdę, neque omnino incre-<lb/>dibilis notam inurerem opinioni aſſerenti corporibus ſingulis ſuam <lb/>ineſſe lucem, ſuos videlicet igniculos (ſulphureis particulis co-<lb/>lorem tribuendum eſſe affirmant Chymici) qui cœteris particulis <lb/>commiſti non concipiant motum illum porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11140" xml:space="preserve">contractio-<lb/>nis, niſi fuerint excitati ab alio corpore lucido, ęthereas particulas, <lb/>atque adeò ipſos, quos percutiunt, igniculos commouente. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11141" xml:space="preserve">Sic amplus cyathus vitreus calathoides, ſiuè conicus, ſuo pe-<lb/>di inſiſtens, ſponte ſuâ nullum edit ſonum: </s>
  <s xml:id="echoid-s11142" xml:space="preserve">ſed, ſi propè illum <lb/>vocem attollas vehementiùs, ſiue acuta ſit, ſiue grauis, ille <lb/>ex ſolo aëris motu concipit vibrationem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11143" xml:space="preserve">ſonum ſuæ figuræ <lb/>congruentem edit, quem admotâ aure manifeſtè percipias. </s>
  <s xml:id="echoid-s11144" xml:space="preserve">Ex-<lb/>citati igitur in motum, ex ætherearum particularum appulſu, <lb/>igniculi corporum ſuapte naturâ non lucidorum, imitantes quo-<lb/>dammodo motum lucidorum, alias priùs quieſcentes æthereas <lb/>particulas propellunt, alias repellunt appulſas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11145" xml:space="preserve">aſpicientium <lb/>oculo coloris ſpeciem exhibent aliquando quidem diluti, ali-<lb/>quando verò ſaturati, pro externi luminis efficacitate, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11146" xml:space="preserve">varia <lb/>ipſorum igniculorum complexione ſuos motus inuicem temperan-<lb/>tium: </s>
  <s xml:id="echoid-s11147" xml:space="preserve">Ex quo oritur colorum varietas; </s>
  <s xml:id="echoid-s11148" xml:space="preserve">aliqua enim ſunt, quæ <lb/>diurnâ in luce apparent cærulea, ſed noctu ad facis lumen viden-<lb/>tur viridia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11149" xml:space="preserve">quò magis puræ lucis naturam participant, eò
<pb o="365" file="0377" n="377" rhead="De Luce Ignis."/>
magis ad colorem album accedunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11150" xml:space="preserve">Quapropter ſi à corpore luci-<lb/>do, ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s11151" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s11152" xml:space="preserve">à lucernæ flammâ impulſæ æthereæ particulæ langui-<lb/>dè percutiant corpus procul â lucernâ poſitum, excitari ne-<lb/>queunt ad motum illius igniculi, nec videri poteſt eius color co-<lb/>lor; </s>
  <s xml:id="echoid-s11153" xml:space="preserve">aut, ſi excitentur quidem igniculi ad motum, ab ijs ta-<lb/>men impulſæ particulę æthereæ ſiue oculum omnino non attin-<lb/>gant, ſiue ita exiguo impetu moueantur, vt ſub ſenſum non <lb/>cadant, neque æthereas oculi particulas irritent, pariter non <lb/>videtur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11154" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11155" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11156" xml:space="preserve">In tam mirâ ſonorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11157" xml:space="preserve">vocum varietate, ſi ex aëris <lb/>multipliciter impulſi motu, auditumque percutientis, tota res <lb/>pendet, haud ægrè patiar etiam colores, ex igniculorum ei-<lb/>dem corpori inſitorum motibus ſe viciſſim temperantibus, pen-<lb/>dere, ob varium ætherearum particularum motum, atque adeò <lb/>varios colores oculo apparere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11158" xml:space="preserve">Quod ſi per medium colore ali-<lb/>quo imbutum aſpiciatur aliud corpus, quia igniculi corporis <lb/>obiecti alium æthereis particulis motum imprimunt à motu, <lb/>quem igniculi ipſius medij perſpicui imprimunt, fit tertius mo-<lb/>tus ex vtroque compoſitus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11159" xml:space="preserve">alius apparet color. </s>
  <s xml:id="echoid-s11160" xml:space="preserve">Sic etiam <lb/>conſonæ voces auditum titillant, ob motum aëris varium à <lb/>diuerſis corporibus ſimul ſonantibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11161" xml:space="preserve">Nec plus difficultatis re-<lb/>perio in hoc, quod æthereę particulę oculi Retinam ſimul ferien-<lb/>tes hæ quidem hoc motu, aliæ verò alio motu, tertium colorem <lb/>exhibeant, quàm quod Infectores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11162" xml:space="preserve">Pictores commiſtis corpori-<lb/>bus non vno modo coloratis alium colorem producant; </s>
  <s xml:id="echoid-s11163" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum ſi flauo rubrum craſſarum partium paruâ quantitate ad-<lb/>miſceant, aurantius color conflatur, ſi autem largiore, con-<lb/>ſurgit color, qualis maturis cubebis ineſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s11164" xml:space="preserve">Sic flauo pallido <lb/>multum diluto ſi quam minimum rubri craſſarum partium commi-<lb/>ſceatur, componitur color, quem Iſabellam dicimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11165" xml:space="preserve">eadem-<lb/>que eſt de plurimis alijs ratio: </s>
  <s xml:id="echoid-s11166" xml:space="preserve">Et Microſcopij ope innotuit, par-<lb/>ticulis tenuibus commiſtis, alium atque alium eſſe colorem ſin-<lb/>gulis, quę cum ob ſuam exiguitatem oculo nudo ſingulę non <lb/>appareant, ſimul omnes tertium colorem exhibent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11167" xml:space="preserve">Sed de colo-<lb/>ribus, ſi placet, opportuniorem in locum diſputationem reijciamus, <lb/>ne à lucis contemplatione longiùs recedamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s11168" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11169" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11170" xml:space="preserve">Hoc vnum, quod ad colores attinet, addere liceat, ni-<lb/>mirum his, quæ diximus, ſatis commodè conciliari inter ſe diſſi-
<pb o="366" file="0378" n="378" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
dentes Philoſophos, quorum alij colorem reipſa planè ex toto in <lb/>corporibus ineſſe affirmant, licèt lumine opus ſit, vt appareat, <lb/>alij lucem exigunt quaſi coloris complementum, aut partem: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11171" xml:space="preserve">his enim damus, ab externo lumine incitari igniculos cœtero-<lb/>qui deſides corporis colorati; </s>
  <s xml:id="echoid-s11172" xml:space="preserve">illis verò concedimus facultatem <lb/>hac vel illâ ratione propellendi æthereas particulas, quę in ocu-<lb/>lo huius vel illius coloris ſpeciem exhibeant, in ipſis eſſe corpori-<lb/>bus, quę colore imbuta dicuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11173" xml:space="preserve">Verùm in motu illo porre-<lb/>ctionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11174" xml:space="preserve">contractionis, quo lucem moueri ponimus, difficile eſt <lb/>comprehendere æthereas particulas propelli, quin aër quoquè luci <lb/>proximus impellatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11175" xml:space="preserve">cuius tamen motum nullum percipimus, qui <lb/>luci tribuendus ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11176" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11177" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11178" xml:space="preserve">Cum lucem ipſam iam tum à primo rerum exordio crea-<lb/>tam fuiſse, atque per corpora diſperſam ſtatuerimus, corpoream <lb/>illam eſſe, adeoque, ſi moueatur, obſtantia corpora protru-<lb/>dere, neceſſariò affirmandum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s11179" xml:space="preserve">ſi igitur illa nondum aliarum <lb/>particularum nexibus prorſus exſoluta conatur in flammâ ſe la-<lb/>tiûs explicare, etiam proximum aërem propelli non negârim: </s>
  <s xml:id="echoid-s11180" xml:space="preserve">huius <lb/>quidem aëris motum, (quippe qui ſolo tactus ſenſu percipi valet ta-<lb/>ctus autem non facilè quolibet leui aëris appulſu afficitur) non ſenti-<lb/>mus, quia quæ apud nos lucent, non ita valido motu cientur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11181" xml:space="preserve">Si ta-<lb/>men vehemens eſſet lux, cuiuſmodi eſt Sol, neque aër terrenis expi-<lb/>rationibus agitaretur, non video, cur aëris à luce validè impulſi <lb/>motum percipere nequiremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11182" xml:space="preserve">Orę maritimę ad Meridiem ſpe-<lb/>ctantis accolę, quibus Mare ab Ortu in Occaſum protenditur, cœ-<lb/>lo ſereno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11183" xml:space="preserve">tranquillis fluctibus vt plurimum ventos eſſe S olis <lb/>aſſeclas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11184" xml:space="preserve">cum Sole oriente Subſolanum, Zephyrum cum oc-<lb/>cidente, flare obſeruarunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11185" xml:space="preserve">Quidni hoc Soli ipſi aërem cum ęthe-<lb/>re propellenti tribuatur, adeo vt aura illa Solis comes ſit motus <lb/>aëris à luce impulſi? </s>
  <s xml:id="echoid-s11186" xml:space="preserve">Validiſſimam autem eſſe Solis lucem quis <lb/>neget? </s>
  <s xml:id="echoid-s11187" xml:space="preserve">illum enim intueri nequimus aduerſum, eiuſque radijs <lb/>acies noſtra ſenſuſque vincitur, niſi inter oculum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11188" xml:space="preserve">Solem vi-<lb/>trum ſaturato colore infectum interijciatur, quo motûs il-<lb/>lius vehementia retundatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11189" xml:space="preserve">Vitrum ſcilicet ſuâ ſoliditate <lb/>oculum ab aëris incurſione protegit, cum aëri, vtpote craſſo, <lb/>non pateat aditus in exiguos vitri meatus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11190" xml:space="preserve">Sed quia vitrum pu-<lb/>rum, ac planè perſpicuum, non impedit motum particularum <lb/>etherearum, quę externo aëri commiſcentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11191" xml:space="preserve">vitri poros ſubi-
<pb o="367" file="0379" n="379" rhead="De Luce Ignis."/>
re valerent ſuâ tenuitate, niſi illos iam alijs ęthereis particulis <lb/>plenos reperirent, his communicant impulſum, quem cœtero-<lb/>qui nimis validum temperat admiſtus vitro color. </s>
  <s xml:id="echoid-s11192" xml:space="preserve">Quamuis au-<lb/>tem puriſſimum vitrum plurimos habeat, eoſque tenuiſſimos <lb/>meatus ita diſpoſitos, vt ſint quaquauerſus æthereis particulis <lb/>peruij, ipſa tamen vitri inter poros illos interiecti natura ea eſt, <lb/>quam æthereæ particulæ permeare non valeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s11193" xml:space="preserve">ac propterea nul-<lb/>lum eſt vitrum, quod luci expoſitum vmbram aliquam non ia-<lb/>ciat, cum ætherearum particularum in eius partes incurrentium <lb/>progreſſum impediat, ideoque reflectuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11194" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11195" xml:space="preserve">reſiliunt, atque <lb/>extrema vitri ſuperficies obtinet rationem ſpeculi, quatenus æ-<lb/>thereæ particulę cum progredi nequeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11196" xml:space="preserve">alias particulas im-<lb/>pellere iuxta directionem à lucido corpore impreſſam, prout inci-<lb/>dunt ſiuè ad perpendiculum, ſiuè obliquè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11197" xml:space="preserve">ad angulos inæqua-<lb/>les, in vitri ſuperficiem, reſiliunt, aur reflectuntur, nouamque di-<lb/>rectionem proximis æthereis particulis imprimentes lumen aliò di-<lb/>rigunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s11198" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11199" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11200" xml:space="preserve">Neque ſolùm vitri facies, quę luci obuertitur, reflectit <lb/>lumen, ſed etiam oppoſita facies; </s>
  <s xml:id="echoid-s11201" xml:space="preserve">nam ſi candelæ flammam in <lb/>conuexo perſpicilio aliquantulum remoto aſpiciam tanquam in <lb/>ſpeculo, triplicem flammæ imaginem, vnam quidem erectam <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11202" xml:space="preserve">minorem, duas verò euerſas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11203" xml:space="preserve">maiores video; </s>
  <s xml:id="echoid-s11204" xml:space="preserve">quia à priore <lb/>ſuperficie conuexâ redditur imago directa, ſed à poſteriore, quæ <lb/>aſpicienti concaua eſt, redditur imago euerſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s11205" xml:space="preserve">quę duplex eſt, <lb/>ſi vtroque oculo intueor, ſingulæ enim imagines euerſæ à di-<lb/>uerſis partibus venientes ſingulis oculis reſpondent, vt con-<lb/>ſtat, ſi alter oculus claudatur, tunc ſcilicet vnica im a-<lb/>go euerſa videtur, ſiniſtra ab oculo dextro, dextra à ſi-<lb/>niſtro.</s>
  <s xml:id="echoid-s11206" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11207" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11208" xml:space="preserve">Hæc pendent à legibus Dioptricis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11209" xml:space="preserve">Catoptricis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11210" xml:space="preserve">qui <lb/>enim radij à priore ſuperficie refringuntur, deinde à poſteriore <lb/>reflectunter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11211" xml:space="preserve">iterum ex vitro in aërem exeuntes refracti ve-<lb/>niunt, hi quidem ad vnum, hi verò ad alterum oculum.</s>
  <s xml:id="echoid-s11212" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11213" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11214" xml:space="preserve">Luminis reflexi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11215" xml:space="preserve">refracti vocabulis perſonant Lycæa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11216" xml:space="preserve"><lb/>Opticorum effatis conſonant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11217" xml:space="preserve">verùm vbi quæritur, quanam id <lb/>ratione, ex phyſicâ cauſâ, contingat, non ſatis dilucidè rem ex-<lb/>plicare videntur, qui in illuſtratione Qualitatem quandam Acci-<lb/>dentalem gigni exiſtimant in vniuerſo medio illuſtrato. </s>
  <s xml:id="echoid-s11218" xml:space="preserve">Quid
<pb o="368" file="0380" n="380" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
enim illud eſt, quod efficit plus luminis apparere in pariete, ad <lb/>quem candelæ lumen à ſpeculo reflectitur, quàm in reliquis con-<lb/>clauis partibus ſolo lumine directo, ſeu communi, illumina-<lb/>tis? </s>
  <s xml:id="echoid-s11219" xml:space="preserve">Motum à lumine ablegantes abſtineant à vocabulis ex mo-<lb/>tu deſumptis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11220" xml:space="preserve">rem phyſicè explicent, ſi valent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11221" xml:space="preserve">Idem dico <lb/>de luminis refractione; </s>
  <s xml:id="echoid-s11222" xml:space="preserve">nam ſi nullus eſt motus, qua lege cande-<lb/>læ flamma adigitur, vt ſui imaginem euerſam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11223" xml:space="preserve">lucidiorem pin-<lb/>gat in pariete, ſi inter flammam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11224" xml:space="preserve">parietem, ſeruatis congruis <lb/>interuallis, interijciatur lens vitrea conuexa? </s>
  <s xml:id="echoid-s11225" xml:space="preserve">cum tamen, ſubla-<lb/>tâ lente, nuſquam in pariete, aut aliâ conclauis parte appareat <lb/>flammę imago. </s>
  <s xml:id="echoid-s11226" xml:space="preserve">Quid porrò probabile afferent, quo explicetur <lb/>tanta luminis intenſio in foco lentis conuexæ, cum tamen in eâ-<lb/>dem diſtantiâ tam clarum lumen in reliquo aĕre non gignat can-<lb/>delæ flamma? </s>
  <s xml:id="echoid-s11227" xml:space="preserve">in illâ ſcilicet hypotheſi luminis nullum motum <lb/>admittentis, neque radios, neque eorum decuſſationem vſurpa-<lb/>re poſſunt, quippe qui ſolâ mentis deſignatione, non re ipſâ ſta-<lb/>tuuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11228" xml:space="preserve">Propterea, nec diffiteor, in eam ſententiam aliquan-<lb/>do propendebam, quę lumen in expirationibus lucidis conſtituit <lb/>à corpore lucido effluentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11229" xml:space="preserve">his quippe plurima conueniunt eo-<lb/>rum, quæ ad explicanda lucis phœnomena communiter vſurpan-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11230" xml:space="preserve">ab omnibus admittuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11231" xml:space="preserve">Cogebar tamen difficultates <lb/>non leues exſorbere, nec in omnibus ipſe mihi faciebam ſatis, <lb/>quamuis aliqua ſuppeterent, quibus aduerſarias argumentatio-<lb/>nes declinarem, ne elinguis eſſem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11232" xml:space="preserve">Nunc verò in hoc æthe-<lb/>rearum particularum appulſu, deſumptà ex ſono analogiâ, <lb/>lux quædam mihi oboritur ad facilem reflexionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11233" xml:space="preserve">refra-<lb/>ctionis explicationem, cœterorumque luminis ſymptoma-<lb/>tum.</s>
  <s xml:id="echoid-s11234" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11235" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11236" xml:space="preserve">In trudiculorum ludo ſæpiùs obſeruâſtis varium globo-<lb/>rum motum pro percuſſionis varietate, ſpectatâ directione mo. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11237" xml:space="preserve">tus globi percutientis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11238" xml:space="preserve">illâ parte, qua ictum recipit globus <lb/>quieſcens percuſſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11239" xml:space="preserve">Nam ſi in eadem rectâ lineâ, quam glo-<lb/>bus percutiens ſuo centro percurrit, reperiatur etiam globi per-<lb/>cuſſi centrum, adeoque etiam pars, quę ictum recipit, vti-<lb/>que rectâ pergit globus percuſſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11240" xml:space="preserve">At ſi centrum illud ſit ex-<lb/>tra lineam motûs globi in alium impacti, globus quieſcens per-<lb/>cuſſus ad dextram impellitur aut ad ſiniſtram, iuxta lineam, <lb/>quæ partem percuſſam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11241" xml:space="preserve">ipſius globi centrum iungit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11242" xml:space="preserve">Hinc ſi
<pb o="369" file="0381" n="381" rhead="De Luce Ignis."/>
globus in alueoli latus impactus reſiliat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11243" xml:space="preserve">in reflexio nis line â <lb/>directè incurrat in globum quieſcentem, illum pariter per li-<lb/>neam eandem propellit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11244" xml:space="preserve">Sin autem duo globi ſibi proximi fue-<lb/>rint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11245" xml:space="preserve">in eos globus alius impingatur ita, vt vtrumque im-<lb/>mediatè percutiat, illi in diuerſa abeunt pro ratione ictûs, quo <lb/>ſinguli pelluntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11246" xml:space="preserve">Contra verò, ſi globi duo fuerint in dire-<lb/>ctum diſpoſiti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11247" xml:space="preserve">alter tantùm percutiatur, hic quidem pa-<lb/>rùm mouetur, ſed alter excutitur longiùs, licèt eum percutiens <lb/>globus non attigerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11248" xml:space="preserve">Hinc ſimiliter intelligitis, ſi tres globuli <lb/>quieſcant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11249" xml:space="preserve">ita proximi ſint, vt ſe contingant, atque duo <lb/>alij globi ſimul vnum ex illis tribus percutiant, duos reliquos <lb/>globos in diuerſa impelli iuxta directionem, quàm ſinguli à per-<lb/>cutiente ſibi reſpondente recipiunt, vnicum verò illum globum à <lb/>duobus percuſſum, miſtâ quadam directione aliquantulum moueri. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11250" xml:space="preserve">Fingamus iam plurimos in alueolo eſſe globos inter ſe quam proxi-<lb/>mos: </s>
  <s xml:id="echoid-s11251" xml:space="preserve">tum percuſſione globus vnus impellatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11252" xml:space="preserve">nonne vnius mo-<lb/>tus plures commouebit? </s>
  <s xml:id="echoid-s11253" xml:space="preserve">alios quidem directè, alios verò obli-<lb/>què, prout ſingulis communicatur impulſus per intermedios. </s>
  <s xml:id="echoid-s11254" xml:space="preserve"><lb/>Siqui autem ex intermedijs, dum mouentur, in aliquid incur-<lb/>rant ſibi obſiſtens, ne iuxta impreſſam directionem pergant, <lb/>vtique reflectuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11255" xml:space="preserve">proximis, quos impellunt, globis <lb/>aliam imprimunt directionem ab eâ, quàm impreſſiſſent, niſi <lb/>paſſi fuiſſent reflexionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11256" xml:space="preserve">Hæc in eburneis globis manifeſta, ipſiſ-<lb/>que oculis ſubiecta, ad æthereos globulos, quibus omnia ple-<lb/>na ſunt, cum ratione transferantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11257" xml:space="preserve">ea, quæ de radijs dire-<lb/>ctis, reflexis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11258" xml:space="preserve">refractis dicuntur ab Opticis, ſatis probabilem <lb/>habent explicationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11259" xml:space="preserve">Quia verò omnia illa percurrere non eſt <lb/>operæ pretium, neque nobis tantum ſuppetit nunc otij aut tem-<lb/>poris, quæ placuerint, interrogate, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11260" xml:space="preserve">conabor, citrà paradoxa, <lb/>explicare.</s>
  <s xml:id="echoid-s11261" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11262" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11263" xml:space="preserve">Quandoquidem interrogandi facultatem præbes, illud <lb/>multis admiratione dignum videtur, quod in eodem aëris puncto <lb/>ſinè perturbatione aut confuſione ſint tot rerum obiectarum ſpe-<lb/>cies, vt vocant, Intentionales, quas aëri impreſſas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11264" xml:space="preserve">inhæren-<lb/>tes, vtpote Accidentia, ventus cum aëre non difflat, nec aliò <lb/>transfert: </s>
  <s xml:id="echoid-s11265" xml:space="preserve">quando enim plures homines diuerſa corpora reſpi-<lb/>ciunt, hic equum, ille domum, alius arborem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11266" xml:space="preserve">ſic de cę-
<pb o="370" file="0382" n="382" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
teris, fieri non poteſt, quin à ſingulis rebus obiectis tanquam à <lb/>centro prodeuntes in orbem ſpecies miſceantur, quemadmo-<lb/>dum ipſæ ſphærę maximam ſpatij partem communem habent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11267" xml:space="preserve">Similiter cum in obſcurum conclaue per exiguum feneſtræ fora-<lb/>men admittuntur externorum corporum ſpecies, in appoſitâ <lb/>chartâ inuerſam eorum imaginem exhibentes, vtique aërem <lb/>foramen illud implentem neceſſariò dicendum eſt omnium obie-<lb/>ctorum corporum ſpeciebus affici, nec tamen ex illarum miſtio-<lb/>ne tertiam quandam ſpeciem gigni, quemadmodum, cùm per <lb/>vitrum cæruleo colore infectum aſpicimus roſam, tertius qui-<lb/>dam color apparet ex cærulei vitri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11268" xml:space="preserve">purpureę roſæ ſpeciebus <lb/>conflatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11269" xml:space="preserve">Qui verò non ſpecies illas ad Qualitatis categoriam <lb/>ſpectantes ponunt, ſed à corporibus viſis manare expirationes <lb/>putant, non videntur ſe difficultati ſubducere; </s>
  <s xml:id="echoid-s11270" xml:space="preserve">non enim per an-<lb/>guſtias illas omnes ſimul diuerſorum corporum expirationes, ſuâ <lb/>mole non carentes, tranſire poſſunt, quippe quæ ſe viciſſim pe-<lb/>netrare nequeunt corpoream naturam participantes: </s>
  <s xml:id="echoid-s11271" xml:space="preserve">ſin autem <lb/>aliæ priores atque fortiores præcurrunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11272" xml:space="preserve">præuertunt eas, quæ <lb/>debiliores ſunt, vix apparet, qua ratione ſieri poſſit, vt integra <lb/>imago vno momento exhibeatur, ſi per partes veniunt aliæ alijs <lb/>priores.</s>
  <s xml:id="echoid-s11273" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11274" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11275" xml:space="preserve">Nihil hæc apud nos habent difficultatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11276" xml:space="preserve">nam vnica <lb/>ætherea particula (globulum vocemus, claritatis gratiâ) poteſt <lb/>à duobus vel etiam tribus globulis, quos ante ſe habet, aut ad <lb/>latera, ſimul eodemque momento percuti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11277" xml:space="preserve">impelli iuxta va-<lb/>riam ſingulorum directionem, atque adeò per vnum globulum <lb/>æthereum poſſunt impelli poſteriores alij globuli, quos contin-<lb/>git, ita vt impetus à parte dextrà veniens ad globulum illum in-<lb/>termedium imprimat ſecundùm eandem directionem motum po-<lb/>ſteriori globulo, qui eſt ad ſiniſtram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11278" xml:space="preserve">viciſſim veniens à læuâ <lb/>poſteriorem dexterum impellat: </s>
  <s xml:id="echoid-s11279" xml:space="preserve">ideò radios in eo puncto de-<lb/>cuſſatos concipimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11280" xml:space="preserve">Non eſt autem in exiguo feneſtræ forami-<lb/>ne vnicus globulus æthereus, ac proprerea non in ſingulis, quos <lb/>foramen complectitur, globulis radij omnes decuſſantur, ſed <lb/>vnicum eſt poſt foramen punctum, in quo conueniunt omnes ab <lb/>obiectis corporibus directæ luminis percuſſiones, quibus poſteriores <lb/>globuli propelluntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11281" xml:space="preserve">radij diuaricari intelliguntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11282" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="371" file="0383" n="383" rhead="De Luce Ignis."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11283" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11284" xml:space="preserve">Cum igitur poſſit vnus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11285" xml:space="preserve">idem globulus æthereus di-<lb/>uerſis impulſibus in diuerſas partes dirigi, quas directiones con-<lb/>ſequentibus globulis communicat, contingere poteſt, vnum im-<lb/>pulſum adeò cœteris validiorem eſſe, vt illi vix, aut ne vix qui-<lb/>dem, iuxta ſuam directionem impetum valeant conſequentibus <lb/>globulis imprimere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11286" xml:space="preserve">Hinc quærenti, cur candela noctu vniuerſum <lb/>conclaue illuſtrans, non itidem id præſtet interdiu Sole lucente, <lb/>niſi clauſis feneſtris obſcuratum fuerit cubiculum, Reſponderem <lb/>id accidere, quia æthereæ particulæ adeò validè propelluntur à <lb/>Solis luce, vt impelli non valeant à flammâ candelæ, niſi fortaſſe <lb/>valdè propè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11287" xml:space="preserve">ibi etiam eius impetus retunditur ab aliâ vali-<lb/>diore directione. </s>
  <s xml:id="echoid-s11288" xml:space="preserve">Sed vt exitum tandem aliquem hodiernæ collo-<lb/>cutionis inueniamus, luce ipſâ diurnâ ad occaſum properante, <lb/>cum Reflexionis ratio non videatur diſficilem habere explicatio-<lb/>nem, ſupereſt vt aliquid de Refractione breuiter dicamus, quæ <lb/>ex mediorum raritate &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11289" xml:space="preserve">denſitate pendet; </s>
  <s xml:id="echoid-s11290" xml:space="preserve">qui enim radij directè <lb/>procedunt, incidentem in ſuperſiciem medij diap hani quidem, <lb/>ſed denſioris, ſi ad angulos inæquales cadant, non directè per-<lb/>gunt, ſed versùs perpendiculum flectuntur intrà nouum illud me-<lb/>dium, ſin autem à denſo ad rarum diaphanum tranſeant, ne-<lb/>que tunc ſuſceptam directionem retinent, ſed magis à perpendicu-<lb/>lo deflectunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s11291" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11292" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11293" xml:space="preserve">Æthereas particulas minutiſſimas eſſe ſupra omnem, quę <lb/>excogitari poſſit, exiguitatem (nam vitrum permeant, quod ab <lb/>ipſis Spiritibus tenuiſſimis penetrari non poteſt) extra omnem <lb/>controuerſiam ſtatuendum eſt, ſi quamlibet vel minimam inani-<lb/>tatem à corporibus ablegamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11294" xml:space="preserve">ideò minimum omnium mea-<lb/>tum in corpore aliquo vna ſaltem ætherea particula implet: </s>
  <s xml:id="echoid-s11295" xml:space="preserve">ex <lb/>quo illud conſequens eſt, quod paulò ampliores meatus admit-<lb/>tant non vnicam, ſed plures æthereas particulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s11296" xml:space="preserve">At verò cor-<lb/>porum diuerſorum coagmentatio ea eſt, vt non omnes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11297" xml:space="preserve">ſin-<lb/>guli eorum meatus eâdem pręditi ſint figurâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s11298" xml:space="preserve">neceſſe igitur eſt, <lb/>eius eſſe naturę ęthereas particulas, quę poſſit ad replendum ſpa-<lb/>tium citrà quamlibet inanitatem accommodari: </s>
  <s xml:id="echoid-s11299" xml:space="preserve">neque enim fin-<lb/>gere poſſumus diuerſas eſſe ętherearum particularum figuras, quę <lb/>ſingulorum meatuum figurę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11300" xml:space="preserve">capacitati prorſus conueniant; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11301" xml:space="preserve">alioquin quę angulatę eſſent, non niſi ęgerrimè mouerentur:</s>
  <s xml:id="echoid-s11302" xml:space="preserve">
<pb o="372" file="0384" n="384" rhead="Diſſertatio Duodecima"/>
præterquam quod non vbique reperiri poſſent æthereæ particulæ <lb/>tam variè conformatæ, vt illico pręſto eſſent ad congruum mea-<lb/>tum replendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11303" xml:space="preserve">Cum itaque ſimiliter figuratas, vtpote eiuſ-<lb/>dem naturæ, atque ad motum aptiſſimas ponere cogamur huiuſ-<lb/>modi æthereas particulas, globoſas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11304" xml:space="preserve">rotundas probabili conie-<lb/>cturâ ſtatuimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11305" xml:space="preserve">Sed quia appoſiti ac propinqui globi ſpatium <lb/>non replent, globulos hoſce æthereos compreſſionis alicuius pa-<lb/>tientes, vt angulorum flexionibus aptentur, affirmare oportet; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11306" xml:space="preserve">qui deinde, remoto impedimento, ſe in globum reſtituant, vir-<lb/>tute ſuâ elaſticâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s11307" xml:space="preserve">Hinc lux (celerrimum illum porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11308" xml:space="preserve">con-<lb/>tractionis motum perficiens) æthereos, quos porrectione im-<lb/>pellit, globulos ſi comprimat, vbi aliquid motui obſiſtens inue-<lb/>nerint, illi deinde contractionis motum ſibi obſecundantem ſta-<lb/>tim habentes ſe reſtituunt, ſimulque cum luce motum recipro-<lb/>cant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11309" xml:space="preserve">Quapropter ætherei globuli extimam vitri ſuperficiem <lb/>proximè attingentes, ab alijs globulis inter ipſos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11310" xml:space="preserve">corpus luci-<lb/>dum interiectis propulſi aduersùs vitrum, impellunt globulos <lb/>in vitri poris concluſos. </s>
  <s xml:id="echoid-s11311" xml:space="preserve">Et quidem quorum globulorum dire-<lb/>ctio à puncto lucis ducta cadit ad angulos æquales in vitri ſuper-<lb/>ficiem, non mutatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11312" xml:space="preserve">in vitro globuli ætherei ſecundùm ean-<lb/>dem lineam poſiti iuxta directionem eandem pelluntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11313" xml:space="preserve">quia vi-<lb/>delicet ex aëre in patentem vitri meatum ſe liberè inſinuat globu-<lb/>lus æthereus, quin ad hoc vel illud pori latus alliſus cogatur ab <lb/>eiuſdem motûs rectitudine deflectere: </s>
  <s xml:id="echoid-s11314" xml:space="preserve">ideò radij perpendiculares <lb/>nullam patiuntur refractionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11315" xml:space="preserve">Globuli verò, quorum motûs di-<lb/>rectio ab eodem lucis puncto ducta ad angulos inęquales cadit in <lb/>vitri ſuperficiem, neceſſariò in alterum latus pori ſibi congruen-<lb/>tis incurrunt, vbi inuenientes reſiſtentiam, nec vlteriùs rectâ <lb/>pergere valentes, reflectuntur versùs perpendiculum, ſiue ma-<lb/>gis, ſiue minùs, pro maiore aut minore obliquitate. </s>
  <s xml:id="echoid-s11316" xml:space="preserve">Perpen-<lb/>diculum, inquam, ex eodem ſuperficiei puncto excitatum: </s>
  <s xml:id="echoid-s11317" xml:space="preserve">Si-<lb/>quidem in ipſo patentis meatûs oſculo vtrumque labrum atten-<lb/>dendum eſt, alterum quidem, quod propiùs reſpicit punctum, <lb/>à quo radius procedit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11318" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11319" xml:space="preserve">in hoc incurrens globulus vno ſui <lb/>latere, prohibetur, né recto itinere progrediatur, ſed flectitur <lb/>versùs impedimentum: </s>
  <s xml:id="echoid-s11320" xml:space="preserve">Sic ſi quis in directum ambulans offen-<lb/>dat imprudens ſiniſtro armo angulum domûs, dextera eius pars
<pb o="373" file="0385" n="385" rhead="De Luce Ignis."/>
inflectitur versùs aliam faciem domûs. </s>
  <s xml:id="echoid-s11321" xml:space="preserve">Alterum oſculi labrum, <lb/>quod remotius eſt, excipit impulſi globuli ictum, illumque iux-<lb/>ta Reflexionis leges reflectit, vt interiores vitri globulos æthe-<lb/>reos ſecundùm nouam directionem impellat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11322" xml:space="preserve">Porrò in hac cele-<lb/>ri globulorum protruſione intrà anguſtiores corporis magis den-<lb/>ſi, nec facilè diuidui meatus, fieri non poteſt, quin aliqua <lb/>contingat globulorum compreſſio, qui vi ſuâ elaſticâ conantes <lb/>ſe reſtituere validiùs impellant aduerſos globulos, non ſinè ali-<lb/>quâ etiam iſtorum preſſione, adeò vt extremi in vitro globuli <lb/>ætherei hoc impulſu erumpentes in aërem ex anguſtijs pororum <lb/>vitri, liberiùs ſe explicent ad ſuam figuram recuperandam: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11323" xml:space="preserve">quia verò omnes circumſtant globulum, qui perpendiculo reſ-<lb/>pondet ducto à puncto lucido, ſe vtique explicare nequeunt ac-<lb/>cedendo ad perpendiculum, ſed in latus ſecedendo ab illo. </s>
  <s xml:id="echoid-s11324" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur duplicem habeant directionem hi globuli erumpentes, ſci-<lb/>licet alteram ab impulſu iuxta directionem globulorum in vitro <lb/>propellentium, alteram in latus à virtute propriâ elaſticâ, im-<lb/>primunt proximis globulis æthereis, quos in aëre offendunt, <lb/>impetum cum directione magis deflectente à perpendiculo. </s>
  <s xml:id="echoid-s11325" xml:space="preserve">Ad-<lb/>de globulum ex vitro erumpentem obliquè, vno ſui latere tange-<lb/>re labrum oſculi meatûs, ac proinde reliquo latere flecti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11326" xml:space="preserve">dirigi <lb/>quaſi circa illud ſe conuertendo; </s>
  <s xml:id="echoid-s11327" xml:space="preserve">ac propterea magis à perpendicu-<lb/>lo declinat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11328" xml:space="preserve">Iam ſatis conſtat directionem motûs, quo globuli <lb/>ætherei impelluntur in vitrum, obliquam eſſe, aut rectam ad vi-<lb/>tri ſuperſiciem, prout ipſa ſuperſicies plana eſt, aut caua, aut <lb/>conuexa, atque ex illâ refractionis modum deſumi. </s>
  <s xml:id="echoid-s11329" xml:space="preserve">Ex quo <lb/>oritur radios à vitreâ lente conuexâ refractos, dum extra il-<lb/>lam ſinguli habent directionem à ſuo perpendiculo deflecten-<lb/>tem, ita in oppoſitas partes vergere, vt ſibi inuicem occur-<lb/>rant, hoc eſt, omnium globulorum poſtremæ vitri ſuperſiciei <lb/>proximorum motum eſſe cum eâ directione, vt multi globuli <lb/>pauciores protrudant, atque hi adhuc alios pauciores, do-<lb/>nec impulſus deueniat ad globulos æthereos exiguo ſpatio com-<lb/>prehenſos; </s>
  <s xml:id="echoid-s11330" xml:space="preserve">qui propterea recipientes à multis impetum, ſi eo in <lb/>loco apponatur corpus aliquod opacum, validiùs repercutiunt <lb/>alios globulos ad oculum venientes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11331" xml:space="preserve">paruulum circulum in <lb/>ſigniter lucidiorem repræſentant, quàm ſi propè vitrum ill@
<pb o="374" file="0386" n="386" rhead="Diſſertatio Duodecima."/>
conuexum appoſita fuiſſet charta, aut quid ſimile lucis progreſ-<lb/>ſionem impediens. </s>
  <s xml:id="echoid-s11332" xml:space="preserve">Quod ſi vitrum illud conuexum exponatur Soli, <lb/>in eo radiorum occurſu valdè notabilis calor conſurgit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11333" xml:space="preserve">accen-<lb/>ditur ignis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11334" xml:space="preserve">quia nimirum lux illa vehemens multo impetu pro-<lb/>pellit globulos ęthereos ſibi proximos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11335" xml:space="preserve">omnes conſequentes, <lb/>qui vitri ſuperficiei reſpondent; </s>
  <s xml:id="echoid-s11336" xml:space="preserve">per hos propeilit globulos in <lb/>vitreâ lente conſtitutos, per quos impetum imprimit globu-<lb/>lis immiſtis aëri poſt vitrum, adeò vt vniuerſus impetus in <lb/>paucis globulis coactus, dum his obijcitur corpus impediens, <lb/>ne alios ſubinde globulos ſinguli iuxta ſuam directionem pro-<lb/>pellant, vehementer illos ſibi tum directè, tum reflexè oc-<lb/>currentes exagitet, ita vt etiam obiecti ligni, aut alterius cor-<lb/>poris, particulas commoueant, earumque compagem diſſol-<lb/>uant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11337" xml:space="preserve">excitetur ignis: </s>
  <s xml:id="echoid-s11338" xml:space="preserve">Id quod feliciùs contingit, quo am-<lb/>pliores fuerint huiuſmodi lentes vitreæ, atque affabrè confor-<lb/>matæ, quia amplior ſnperſicies plures excipit ab eodem So-<lb/>lis puncto radios, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11339" xml:space="preserve">perfecta figura radios dirigit iuxta refra-<lb/>ctionis leges, vt coëant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11340" xml:space="preserve">Sed hìc video vos ad interrogandum <lb/>paratos, cur obiecta candida charta ignem non concipiat, <lb/>quemadmodum ea, quæ alijs coloribus imbuta fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s11341" xml:space="preserve">Bre-<lb/>uiter dixerim corpora alba multum habere lucis inſitæ, quę <lb/>dum externo lumine percuſſa excitatur, ipſa quoquè ſe vi-<lb/>brat motu illo porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11342" xml:space="preserve">contractionis, quo repel-<lb/>lens globulos æthereos aduersùs ſe à Sole impactos prohi-<lb/>bet, ne hi ſuâ agitatione corporis particulas diſſoluant.</s>
  <s xml:id="echoid-s11343" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div27" type="section" level="1" n="24">
<head xml:id="echoid-head58" xml:space="preserve">DISSERTATIO DECIMATERTIA.</head>
<head xml:id="echoid-head59" style="it" xml:space="preserve">De Coloribus per Ignem mutatis.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11344" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11345" xml:space="preserve">Affinis valdè luci eſt Colorum natura; </s>
  <s xml:id="echoid-s11346" xml:space="preserve">ideò poſt Ignis <lb/>lucem hìc nobis videtur inſtituenda diſputatio de Ignis <lb/>facultate, qua rerum <gap/> fæpè immutat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11347" xml:space="preserve">plura ſiquidem <lb/><gap/> <gap/>æ igni expoſita<unsure/>, aut impoſita, alium induunt colo-<lb/><gap/> <gap/> tamen vniuerſam de Coloribus quæſtionem ponere, <lb/>@@tituto noſtro congruit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11348" xml:space="preserve">ſatis fuerit ipſam Colorum mutatio-
<pb o="375" file="0387" n="387" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
nem, quatenus ex Igne pendet, examinare. </s>
  <s xml:id="echoid-s11349" xml:space="preserve">Et quidem non <lb/>exiſtimo eſſe operæ pretium immorari in fucatis coloribus, quos <lb/>rebus induxiſſe videtur ardens cereus ex variâ pinguedinis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11350" xml:space="preserve"><lb/>diſcolorum ac multiformium pigmentorum commiſtione com-<lb/>poſitus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11351" xml:space="preserve">cum enim accenſæ pinguedinis lux à pigmento-<lb/>rum colore temperatur, res perinde eſt, ac quando ſincera <lb/>lux per vitrum coloratum traijcitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11352" xml:space="preserve">Sed in diſputationem quæ-<lb/>ſtionemque vtiliùs vocantur colores rebus ipſis inſiti, cuiuſmodi <lb/>in communi luce conſtanter apparent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11353" xml:space="preserve">apud omnes ſimile voca-<lb/>bulum obtinent: </s>
  <s xml:id="echoid-s11354" xml:space="preserve">in his ſiquidem per Ignem contingit aliqua mu-<lb/>tatio.</s>
  <s xml:id="echoid-s11355" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11356" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11357" xml:space="preserve">Hanc colorum mutationem locupletiſſima experimenta <lb/>teſtantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11358" xml:space="preserve">nemo eſt, qui inficiari audeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11359" xml:space="preserve">Non omnibus ta-<lb/>men æquè facilè accidet cauſam exponere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11360" xml:space="preserve">Quibus vocabula fa-<lb/>ciunt ſatis, paucis ſe expediunt aſſerentes Ignem, validiſſimum <lb/>Naturæ inſtrumentum, pro variâ Primarum Qualitatum com-<lb/>plexione, quam in obiectis corporibus offendit, alios atque alios <lb/>Colores, qui inter Secundas Qualitates recenſentur, producere <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11361" xml:space="preserve">gignere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11362" xml:space="preserve">Quod ſi in vno eodemque igne adeò multiplicem vir-<lb/>tutem etiam oppoſitos colores gignendi adſtruere quis ægrè ferat, <lb/>Colorem ipſum reſultare aiunt ex Primis Qualitatibus, quarum <lb/>vtique complexionem ignis mutat ſuo Calore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11363" xml:space="preserve">ſiccitare. </s>
  <s xml:id="echoid-s11364" xml:space="preserve">Verûm <lb/>aut hæc mera ſunt vocabula, aut ego oppidò hebes ſum non in-<lb/>telligens, quid ſit nouam Qualitatem reſultare, ſeu emanare, ita <lb/>vt illa ſit aliquid de nouo exiſtens, quin habeat eſſicientem cau-<lb/>ſam, ex qua proximè pendeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s11365" xml:space="preserve">hanc verò probabiliter ab ijs aſſi-<lb/>gnari, valdè operoſum puto, ſi ſuis inſiſtant veſtigijs.</s>
  <s xml:id="echoid-s11366" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11367" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11368" xml:space="preserve">Niſi ad lucis temperationem confugiamus, vix coloris <lb/>naturam explicare poſſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11369" xml:space="preserve">cum enim corpora hoc vel illo colore <lb/>affecta dicamus, quatenus ex eorum aſpectu hoc vel illo modo af-<lb/>ficitur oculus, ſi certam impreſſionem hic recipiat, quando nihil <lb/>eſt præter lucem, cui illa tribuatur, (quemadmodum cum per <lb/>vitreum priſma trigonum congruâ ratione inclinatum reſpicimus) <lb/>quidni, ſimiliter temperatam lucem à corpore, in quod incidit, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11370" xml:space="preserve">à quo ad oculum reflectitur, dicamus efficere ſimilem viſionem? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11371" xml:space="preserve">Hoc vnum videlicet intercedit diſcrimen, quòd amoto ab oculis <lb/>vitreo priſmate venit lux temperata ab ipſo tantummodo corpore, <lb/>quod intuemur, illa verò dum per priſma traijcitur (eâ ratione,
<pb o="376" file="0388" n="388" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
quam ſuperiori diſſertatione poſuimus) nouam præterea tempera-<lb/>tionem ſuſcipit, quæ colores Iridis æmulos exhibet, quodcunque <lb/>tandem ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11372" xml:space="preserve">quocunque colore imbutum fuerit corpus, quod per <lb/>priſma aſpicimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s11373" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11374" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11375" xml:space="preserve">Propterea fortaſſe Colores in opaci ac Diaphani ſecun-<lb/>dùm varias Rationes permiſtione ſtatuendos cenſent aliqui, quip-<lb/>pe quos ex luce pendere obſeruant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11376" xml:space="preserve">ad lucem autem opacitas at-<lb/>que perſpicuitas referuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11377" xml:space="preserve">Vereor tamen plurimum, vt res ſa-<lb/>tis ab omnibus explicetur, qui cauſas huic ſententiæ congruen-<lb/>tes afferre conantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11378" xml:space="preserve">Illa enim opaci &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11379" xml:space="preserve">perſpicui commiſtio, ſi <lb/>meam excutio intelligentiam, quam animo notionem imprimat, <lb/>non video. </s>
  <s xml:id="echoid-s11380" xml:space="preserve">An particularum, quibus corpus conſtat, ea eſt com-<lb/>plicatio atque permiſtio, vt aliæ perſpicuæ ſint, aliæ lucem non <lb/>admittant? </s>
  <s xml:id="echoid-s11381" xml:space="preserve">Quæ igitur corpora magis luci peruia ſunt, cum eam <lb/>minùs reflectant, magis ad atrum colorem accedunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11382" xml:space="preserve">nam aquæ <lb/>puriſſimæ altus gurges nigrorem oſtentat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11383" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11384" xml:space="preserve">aper-<lb/>tæ conclauium feneſtræ procul viſæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s11385" xml:space="preserve">quia à gurgitis fundo, atque <lb/>à cubiculi pariete interiori reflexa lux ad oculum non venit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11386" xml:space="preserve">Con-<lb/>tra verò aqua turbida à Sole collucens albeſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11387" xml:space="preserve">Non tamen con-<lb/>tinuò inferre licet, quæcunque atra ſunt, pluribus perſpicuis con-<lb/>ſtare particulis, quàm opacis: </s>
  <s xml:id="echoid-s11388" xml:space="preserve">vix enim auderem hoc de fuligine <lb/>caminis adhærente affirmare, aut de ferro. </s>
  <s xml:id="echoid-s11389" xml:space="preserve">An quia corporum mo-<lb/>les ita coagmentata eſt, vt eorum meatus aliqui ſint in directum <lb/>poſiti, ſed conſequentes ab eadem rectitudine deflectant, ideò <lb/>opacum miſceri dicitur cum perſpicuo? </s>
  <s xml:id="echoid-s11390" xml:space="preserve">Sic craſſior lapidis ſpecu-<lb/>laris gleba perſpicua non eſt, atque ex Talco tabella libro impo-<lb/>fita characteres occultat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11391" xml:space="preserve">ſi verò in tenues lamellas diſſecentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11392" xml:space="preserve"><lb/>lapide ſpeculari munitæ ædium feneſtræ lucem tranſmittunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11393" xml:space="preserve"><lb/>Talci tenuitas characteres legendos relinquit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11394" xml:space="preserve">quia ſcilicet ſubtilis <lb/>lamellæ pori facilè, cum pauci ſint, directum ordinem ſuſcipiunt, <lb/>at non itidem, ſi craſſior fuerit lamina, meatus omnes ſibi recto <lb/>ordine reſpondent, quamuis ſingulæ lamellæ perſpicuæ ſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s11395" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11396" xml:space="preserve">ſubtiliſſimis rarioris texturæ velaminibus ſericis, ſi <lb/>ſimplicia quidem ſint, tegumentum mentiuntur minùs prudentes <lb/>mulierculæ, duplicia autem aut triplicia adhibent matronæ, <lb/>quibus honeſtas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11397" xml:space="preserve">pudor cordi eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11398" xml:space="preserve">Equidem luci ad aliquam cor-<lb/>poris altitudinem admiſſæ, ac poſtmodum, non reſpondentib us <lb/>meatibus, repercuſſæ temperationem aliquam accedere admitto:</s>
  <s xml:id="echoid-s11399" xml:space="preserve">
<pb o="277" file="0389" n="389" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
Sed hinc ſolùm pendere colorum ipſorum varietatem, mihi dif-<lb/>ficulter perſuadeo; </s>
  <s xml:id="echoid-s11400" xml:space="preserve">neque enim ex ſolâ particularum poſitione, <lb/>ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11401" xml:space="preserve">ex earum naturâ lux extrinſecùs immiſſa temperatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11402" xml:space="preserve">alio-<lb/>quin corpora, ſpecie longè diuerſa, quæ ſimilem opacitatis at-<lb/>que perſpicuitatis menſuram obtinerent, eodem colore prædita <lb/>eſſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s11403" xml:space="preserve">aut ſi æquè colorata apparerent, etiam æquè perſpicua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11404" xml:space="preserve"><lb/>opaca cenſenda eſſent, ſiue flores ſint, ſiue naturales ſucci, ſiue pig-<lb/>menta, ſiue marmora, ſiue gemmæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s11405" xml:space="preserve">id quod videtur à probabilitate <lb/>remotum.</s>
  <s xml:id="echoid-s11406" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11407" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11408" xml:space="preserve">Haud dubium, quin pro variâ lucis reflexione, aut re-<lb/>fractione, in corporis alicuius particulis etiam varius appareat <lb/>color, etiamſi eadem corporis natura permaneat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11409" xml:space="preserve">Sic in Valla-<lb/>chiâ ſalis foſſilis venam reperiri ſcribunt, ex qua eductæ Salis gle-<lb/>bæ duritie marmor imitantes colorem exhibent violaceum; </s>
  <s xml:id="echoid-s11410" xml:space="preserve">at ſi <lb/>conterantur, atque comminuantur, iam minutiſſimæ ſalis parti-<lb/>culæ ſatis albæ apparent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11411" xml:space="preserve">Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11412" xml:space="preserve">cornua quædam integra quidem <lb/>nigra ſunt, limæ autem aut ſerræ ſubiecta albam ſcobem relin-<lb/>quunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11413" xml:space="preserve">Id quod luci, non perinde à diſiunctis, vt à coniun-<lb/>ctis, particulis temperatæ tribuendum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11414" xml:space="preserve">Cum verò non æquè <lb/>omnia colorem alium induant, ſi conterantur, aut in ſcobem <lb/>redigantur, immò plerunque colorem eundem retineant partes <lb/>diuiſæ, quem oſtentabant coniunctæ, etiam ad ipſam vniuſcuiuſ-<lb/>que corporis naturam referenda eſt cauſa coloris.</s>
  <s xml:id="echoid-s11415" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11416" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11417" xml:space="preserve">Sed hìc, antequam progrediamur, quaſi prætereuntes <lb/>animum aduertamus, quàm inſirma ſit argumentandi ratio, quę <lb/>indiſcriminatim partium collectioni id tribuere vult, quod ſin-<lb/>gulis. </s>
  <s xml:id="echoid-s11418" xml:space="preserve">Opacum ſi opaco addatur, fit magis opacum: </s>
  <s xml:id="echoid-s11419" xml:space="preserve">id qui-<lb/>dem rectè: </s>
  <s xml:id="echoid-s11420" xml:space="preserve">at ſi quis hinc inferat, igitur perſpicuum additum <lb/>perſpicuo facit magis perſpicuum; </s>
  <s xml:id="echoid-s11421" xml:space="preserve">hoc præter veritatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s11422" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11423" xml:space="preserve"><lb/>coarguere ac refellere infirmam conſecutionem facile erit, ſi vi-<lb/>tri aut Talci plures laminas nitidiſſimas ſibi apprimè cohærentes <lb/>inter oculum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11424" xml:space="preserve">obiecta corpora interponas; </s>
  <s xml:id="echoid-s11425" xml:space="preserve">quia videlicet per-<lb/>ſpicuitas in directo meatuum ordine conſiſtit, opacitas in fle-<lb/>xuoſâ meatuum poſitione; </s>
  <s xml:id="echoid-s11426" xml:space="preserve">rectitudinis forma vnica eſt, flexio-<lb/>num multiplex: </s>
  <s xml:id="echoid-s11427" xml:space="preserve">plures igitur anfractus rectam luci viam non ape-<lb/>riunt, ſed tortuoſo itinere magis obſiſtunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11428" xml:space="preserve">ideò nunquam opa-<lb/>corum corporum complexio perſpicuitatem valet inducere: </s>
  <s xml:id="echoid-s11429" xml:space="preserve">at
<pb o="378" file="0390" n="390" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
niſi ſingulorum perſpicuorum corporum directè poſiti meatus ſe-<lb/>cundùm eandem rectam lineam ſibi viciſſim exquiſitiſſimè occur-<lb/>rant, illâ ipſâ flexione à perſpicuitate deſciſcunt, non quidem <lb/>ſingula, ſed compoſita. </s>
  <s xml:id="echoid-s11430" xml:space="preserve">Præterea variè temperatum in oculo <lb/>globulorum æthereorum motum poſſe varios colores referre, <lb/>quamuis nullam patiatur mutationem natura corporis, quod ſub <lb/>aliâ atque aliâ ſpecie videtur, mirum non eſt, cum quid ſimile <lb/>accidat auditui, à quo ſonus accipitur ab eodem corpore percuſ-<lb/>ſo proueniens, ſed ſub aliâ atque aliâ formâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s11431" xml:space="preserve">Suſpendatur ex <lb/>fidiculæ neruo argenteum aut æreum tintinnabulum, ex quo <lb/>percuſſo certus percipitur ſonus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11432" xml:space="preserve">tum vtraque nerui extremitas <lb/>deſinat in anſam, cui alicuius ex præſentibus vtraque auris in-<lb/>ſeratur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11433" xml:space="preserve">iterum percuſſum tintinnabulum eundem quidem cœte-<lb/>ris edit ſonum, ac priùs, ſed longè aliter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11434" xml:space="preserve">grauiùs ſonat ei, ex <lb/>cuius auribus pendet; </s>
  <s xml:id="echoid-s11435" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11436" xml:space="preserve">adhuc grauiùs ſonabit, ſi vtroque ma-<lb/>nuum indice aures obſtruat, atque ex indicibus ſuſpenſum pen-<lb/>deat tintinnabulum, quod percutitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11437" xml:space="preserve">Sicut igitur, quamuis <lb/>ſimilis ſit percuſſi tintinnabuli vibratio, non tamen ſimiliter aë-<lb/>rem auribus inſitum criſpat, ſi cum illis connectatur medio ner-<lb/>uo illo, aut etiam digitis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11438" xml:space="preserve">ita ſieri poteſt, vt eadem Salis na-<lb/>tura (quem commemorabas, Gradonice,) ſi in minutas parti-<lb/>culas contritus fuerit, album colorem referat aliter commouen-<lb/>do ac repellendo æthereos globos, ac quando in vnam mo-<lb/>lem particulæ omnes concreuerant, atque adeò qui motus <lb/>æthereorum globulorum coloris violacei ſpeciem oculo impri-<lb/>mebat, aliâ ratione commouebat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11439" xml:space="preserve">vrgebat ęthereos globulos <lb/>oculo inſidentes.</s>
  <s xml:id="echoid-s11440" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11441" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11442" xml:space="preserve">At graue non ſit paulò explicatiùs exponere modificatum <lb/>illum ætherearum particularum motum, ex quo colorum varietas <lb/>oriri poſſe creditur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11443" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11444" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11445" xml:space="preserve">Latet me, fateor, craſſis occultata &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11446" xml:space="preserve">circumfuſa tene-<lb/>bris colorum natura, nihilque habeo, tentatis rebus omnibus, <lb/>in quo plenè acquieſcam. </s>
  <s xml:id="echoid-s11447" xml:space="preserve">Vobis tamen morem gerere non de-<lb/>trecto, meamque inſcitiam magis prodere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11448" xml:space="preserve">Lucis, qua cœtera <lb/>corpora illuſtrantur, motum diximus ſitum eſſe in porrectione <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11449" xml:space="preserve">contractione, ſeu diaſtole quadam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11450" xml:space="preserve">ſyſtole, corporis luci-<lb/>di impellentis æthereos globulos, quibus replentur meatus aë-
<pb o="379" file="0391" n="391" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
ris circumfuſi, vſque ad corpus ipſum, quod illuſtratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11451" xml:space="preserve">Por-<lb/>rò corporibus ipſis inſitas eſſe primæuæ lucis particulas, non ſi-<lb/>nè aliquâ probabili coniecturâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11452" xml:space="preserve">ratione admittimus, ſiuè ſpiri-<lb/>tibus, ſiuè ſalibus, ſiuè ſulphuribus coniuncta illa ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11453" xml:space="preserve">Æthe-<lb/>reorum igitur globulorum aërem replentium impulſione excita-<lb/>tur lux inſita corpori illuſtrato; </s>
  <s xml:id="echoid-s11454" xml:space="preserve">eaque pariter agitata dum ſuâ <lb/>porrectione repellit incidentes æthereos globulos, hi à tergo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11455" xml:space="preserve"><lb/>à lateribus impulſi conuerſione quadam circùm ſe torquentur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11456" xml:space="preserve"><lb/>verſantur, adeò vt reflexus ille globuli impacti motus duplici qua-<lb/>dam impreſſione feratur, progreſſione vide icet, quatenus à cor-<lb/>pore non peruio aliorſum reflectitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11457" xml:space="preserve">conuerſione, quatenus <lb/>nouo impulſu circa ſuum centrum concitatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11458" xml:space="preserve">Hic verò globuli <lb/>motus à luce corporis reflectentis ſic modiſicatus, ſimilem con-<lb/>uerſionis ſimul atque progreſſionis impetum imprimit proximo, <lb/>in quem dirigitur, globulo, atque hic porrò conſequentibus vſ-<lb/>que ad extremos æthereos globulos oculi Retinam proximè con-<lb/>tingentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11459" xml:space="preserve">Hinc, quoniam pro lucis illuſtrantis, atque lucis re-<lb/>flectentis viribus diſſimilibus, aut inæqualibus, varia eſt tum <lb/>progreſſionis, tum conuerſionis concitatio, atque ſecundùm <lb/>aliam atque aliam Rationem contingit earum complexio, ita <lb/>vt nunc quidem progreſſio validior ſit conuerſione, nunc verò <lb/>conuerſio excedat progreſſionem, iuxta multiplicem exuperan-<lb/>tiæ menſuram, ideò etiam multipliciter affectus oculus ex globo-<lb/>rum ſic in retinam incurrentium appulſu, alios atque alios co-<lb/>lores videre dicitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11460" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11461" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11462" xml:space="preserve">Quæſo à vobis, vt mihi detis hanc veniam, vt patia-<lb/>mini dicentem Maurocenum à me interpellari, quò expeditiùs <lb/>eius aſſequar ſententiam, quæ mihi non parum arridet. </s>
  <s xml:id="echoid-s11463" xml:space="preserve">Vnius <lb/>globuli motum ex progreſſione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11464" xml:space="preserve">conuerſione compoſitum dum <lb/>exponis, vtique idem contingere neceſſe eſt reliquis globulis <lb/>eandem corporis illuſtrati ſuperſiciem contingentibus, vtpote ab <lb/>eodem lucido corpore propulſis, atque ab eâdem repulſis ſuperſi-<lb/>cie. </s>
  <s xml:id="echoid-s11465" xml:space="preserve">Ex quo ſit non ſimilem eſſe globulis omnibus reflexio-<lb/>nem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11466" xml:space="preserve">impulſionem, propter ſuperſiciei illuſtratæ aſperitatem, <lb/>ſaltem aliquam, ac propterea alijs aliam progreſſionem, aliam-<lb/>que conuerſionem tribui, adeò vt non rarò qui eſſet ſingulo-<lb/>rum globulorum motus, ab alijs globulis ſecundùm aliam
<pb o="380" file="0392" n="392" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
directionem propellentibus, ac voluentibus, temperetur, atque <lb/>alium colorem oculo exhibeat ſuperſicies obliquè viſa, ac ſi dire-<lb/>ctè aſpiceretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11467" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11468" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11469" xml:space="preserve">Profectò ad coloris ſpeciem pertinere ſuperſiciei aſperi-<lb/>tatem, manifeſtum faciunt argentea vaſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s11470" xml:space="preserve">qua enim parte poli-<lb/>ta ac læuigata eſt eorum facies, obſcurum quid, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11471" xml:space="preserve">ad ni-<lb/>grorem accedens repræſentat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11472" xml:space="preserve">qua verò parte rudis eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11473" xml:space="preserve">aſpera <lb/>facies, modò ſordibus careat, albeſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11474" xml:space="preserve">tam multæ ſiquidem <lb/>ſuperſicies aſperitatem conſtituentes, variè inclinatæ, dum ſibi <lb/>proximos globulos impactos, pro ſua quæque inclinatione, re-<lb/>flectunt, alij globuli multipliciter hinc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11475" xml:space="preserve">hinc pulſati validiùs <lb/>propellunt conſequentes globulos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11476" xml:space="preserve">luci affinem colorem, ſci-<lb/>licet albedinem, referunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11477" xml:space="preserve">Præterea ſalebræ illæ, ac prominulæ <lb/>particulę, quas in aſperâ aliquâ ſuperſicie intuemur, obliquè aſ-<lb/>picienti occultant particulas depreſſiores, à quibus reflexa lux <lb/>ad oculum non venit, ſaltem integra: </s>
  <s xml:id="echoid-s11478" xml:space="preserve">vt in ſericis, aut laneis <lb/>pannis vario ſtamine contextis obſeruamus, quorum color va-<lb/>rius apparet ex variâ poſitione, prout illos obliquè aut directè <lb/>propoſitos intuemur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11479" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11480" xml:space="preserve">hoc addo, quod non eadem vide-<lb/>tur eſſe lucis efficacitas, quæ Spiritibus, quæ Salibus, quę Sul-<lb/>phuribus tribuenda eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11481" xml:space="preserve">nam fortaſſe infirmior eſt in Salibus mo-<lb/>tus porrectionis, quàm in Spiritibus, Sulphuribus medio loco <lb/>ſe habentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11482" xml:space="preserve">Ex horum autem complicatione multiplici, pro <lb/>diuerſâ corporum naturâ, quàm varium recipiunt impulſionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11483" xml:space="preserve"><lb/>conuerſionis modum globuli ætherei in eos impacti? </s>
  <s xml:id="echoid-s11484" xml:space="preserve">Hinc ex <lb/>commiſtione ſecundùm varias Rationes corporum alio atque alio <lb/>colore imbutorum Infectores atque Pictores tam varios gradus <lb/>ſuis pariter nominibus diſtinctos noſtra hac ætate, in Galliâ prę-<lb/>ſertim atque in Angliâ, excogitârunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s11485" xml:space="preserve">id quod Salium atque <lb/>Sulphurum commiſtioni adſcribendum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11486" xml:space="preserve">Cuius rei argumen-<lb/>tum non leue ducere poſſumus ex Tincturâ, quæ cum Sale Tar-<lb/>tari educitur ex Sulphure communi; </s>
  <s xml:id="echoid-s11487" xml:space="preserve">hæc enim eſt inſigniter ru-<lb/>bra; </s>
  <s xml:id="echoid-s11488" xml:space="preserve">ſed præcipitatione cum aceto deſtillato abit in puluerem al-<lb/>bicantem, qui à colore *Lac Sulphuris* vocatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11489" xml:space="preserve">Hic autem pul-<lb/>uis iterum ſolutus in aquâ, admiſto Sale Alkali cuiuſdam <lb/>plantæ, priſtinum acquirit Sulphuris colorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11490" xml:space="preserve">Ex quibus <lb/>patere videtur, non Sulphuri tantummodo, vt non pauci
<pb o="381" file="0393" n="393" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
opinantur, ſed etiam Salibus originem ſuam debere corpo-<lb/>rum colores.</s>
  <s xml:id="echoid-s11491" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11492" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11493" xml:space="preserve">Memini me apud Sennertum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11494" xml:space="preserve">de conſenſu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11495" xml:space="preserve">diſſen-<lb/>ſu Chymicorum cum Galeniſtis. </s>
  <s xml:id="echoid-s11496" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11497" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s11498" xml:space="preserve">aliquando legiſſe aliquid, <lb/>quod huic argumento ſidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11499" xml:space="preserve">firmamentum adiungat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11500" xml:space="preserve">ſcribit <lb/>ſiquidem Argento per Mercurium Sublimatum calcinato ſi affun-<lb/>datur Spiritus Salis, ſieri indè colorem viridem inſtar Smarag-<lb/>di; </s>
  <s xml:id="echoid-s11501" xml:space="preserve">ſi verò affundatur Spiritus vini Sale vrinæ imprægnatus (vt <lb/>Chymici loquuntur) fieri colorem cæruleum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11502" xml:space="preserve">Non parum igitur <lb/>momenti habent Salinæ particulæ ad conſtituendos colores; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11503" xml:space="preserve">eſto, admiſcendæ ſint cum ſulphureis. </s>
  <s xml:id="echoid-s11504" xml:space="preserve">Quod ſi etiam Spi-<lb/>ritus plures, pro Ratione cœterarum particularum, admi-<lb/>ſceantur, videtur ſplendor quidam coloribus accedere: </s>
  <s xml:id="echoid-s11505" xml:space="preserve">ho-<lb/>rum verò ſi minor fuerit Ratio, aut ſaturatior ſit color, aut muta-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11506" xml:space="preserve">Id quod ne à me temerè dictum putetis, vadem accipite <lb/>Cardanum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11507" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s11508" xml:space="preserve">de ſubtilitate pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11509" xml:space="preserve">mihi 264. </s>
  <s xml:id="echoid-s11510" xml:space="preserve">loquentem de ligno <lb/>Braſilio, ſeu Verzino. </s>
  <s xml:id="echoid-s11511" xml:space="preserve">*Lignum*, inquit, *in tenuiſſima fila dedu-* <lb/>*ctum ſeco in fruſtula, quæ aquæ decuplo pondere immitto, relin-* <lb/>*quens infuſum horis ſaltem ſex: </s>
  <s xml:id="echoid-s11512" xml:space="preserve">indè excoquitur aqua cum ligno*, <lb/>*donec tres è quatuor partibus decedant, fitque color rubeus ſplen-* <lb/>*didus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11513" xml:space="preserve">ſi paulò plus excoquas, ſanguineus ruber; </s>
  <s xml:id="echoid-s11514" xml:space="preserve">ſi adhuc diu-* <lb/>*tiùs, cæruleus.</s>
  <s xml:id="echoid-s11515" xml:space="preserve">* Et poſt pauca addit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11516" xml:space="preserve">*Ex eâdem planta Indi omnes* <lb/>*colores, coquendo diutiùs, aut breuiori tempore, excipiunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s11517" xml:space="preserve">* <lb/>Cum enim ex ligni particulis probè maceratis faciliùs præ cœte-<lb/>ris particulis educantur Spiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11518" xml:space="preserve">Sales volatiles, hi per aquam <lb/>diffuſi cum particulis ſulphureis non adeò multis, ſicut cùm diu-<lb/>tius excoquuntur, ſplendidum ruborem aquæ communicant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11519" xml:space="preserve">vbi <lb/>verò diuturniore ignis ardore abſumitur aquæ pars, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11520" xml:space="preserve">aliæ ſul-<lb/>phureæ ex ligno educuntur, ac aliqui Spiritus, Saleſque vo-<lb/>latiles cum vapore abſcedunt, iam ſanguineum ruborem aqua <lb/>induit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11521" xml:space="preserve">Quandoquidem à congruâ diſſolutione ſulphuris rubi-<lb/>cundam ſanguinis tincturam in animali oriri veriſimile eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11522" xml:space="preserve">ete-<lb/>nim corpora ſulphurea, præ cœteris quibuſcunque, men-<lb/>ſtruo ſoluenti colorem rubedine maximè ſaturatum imper-<lb/>tiunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11523" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11524" xml:space="preserve">ſiquando ob nimiam cruditatem ſulphur minùs diſsoluitur, <lb/>ſanguis aquoſus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11525" xml:space="preserve">pallidus exiſtit, vt vix lintea rubore inſiciat.</s>
  <s xml:id="echoid-s11526" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11527" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11528" xml:space="preserve">Ipſum tamen ſulphur ſi ardeat, cæruleam abit in
<pb o="382" file="0394" n="394" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s11529" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11530" xml:space="preserve">prunæ ipſæ ſi flatu irritentur, cùm vapore aqueo ca-<lb/>reant, ſulphureas particulas emittunt in flammulâ cæruleâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s11531" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11532" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11533" xml:space="preserve">Valdè diſpar eſt ſulphuris diſſolutio, ſi exardeſcat, <lb/>atque ſi menſtruo ſoluatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11534" xml:space="preserve">atque adeò nil mirum, ſi non idem <lb/>illi contingat color: </s>
  <s xml:id="echoid-s11535" xml:space="preserve">Sulphur ſiquidem menſtruo ſolutum, cùm <lb/>ſuum colorem exhibet, externam lucem reflectit, qua opus <lb/>habet, vt videatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11536" xml:space="preserve">at ſi ardeat, ſuâ ſe luce prodit, etiam <lb/>in tenebris: </s>
  <s xml:id="echoid-s11537" xml:space="preserve">ardore enim ſit corporis combuſti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11538" xml:space="preserve">principiorum <lb/>illud componentium reſolutio: </s>
  <s xml:id="echoid-s11539" xml:space="preserve">at in menſtruo ſoluente videtur <lb/>fieri potiùs quædam particularum minuta conciſio, ac diſſipatio, <lb/>atque cum ipſius menſtrui ſoluentis particulis confuſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s11540" xml:space="preserve">Pro va-<lb/>riâ igitur particularum poſitione, ac miſtione, ſeu ſeparatione, <lb/>alius atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s11541" xml:space="preserve">alius æthereis globulis aërem implentibus communicatur <lb/>motus conuerſionis (ſiuè ille ſit rotatio, ſiuè turbinatio, ſiuè <lb/>gyrum compleant, ſiuè interrumpant, ſiuè ex pluribus minutiſ-<lb/>ſimis motibus, ab vno ad alium tranſeuntes, integrum motum <lb/>componant) ac proinde diuerſis impulſionibus pulſatur aſpectus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11542" xml:space="preserve">diuerſa colorum ſpecies exhibetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11543" xml:space="preserve">Quid niue ipſâ candidius <lb/>nobis innotuit? </s>
  <s xml:id="echoid-s11544" xml:space="preserve">ſi tamen illa nondum compreſſa, cauernis aliqui-<lb/>bus propè ſuperſiciem excauata fuerit, cærulea apparet, ſed colore <lb/>diluto; </s>
  <s xml:id="echoid-s11545" xml:space="preserve">videlicet lux diurna per niuem traiecta ita commouet <lb/>æthereos globulos in ſubobſcuris cauernulis illis, vt reflexa à niueis <lb/>cauernæ parietibus à candore deſciſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11546" xml:space="preserve">cærulei coloris ſpeciem <lb/>intuenti oculo imprimat.</s>
  <s xml:id="echoid-s11547" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11548" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11549" xml:space="preserve">Hyeme cum tellurem vſquequaque niues obſident, cœlo <lb/>ſereno ac Sole lucente, in obſcurum conclaue per apertum in fene-<lb/>ſtrâ foramen ſi quis niuis ſpeciem excipiat, niuis à Sole illuſtratæ <lb/>imaginem in aduerſo pariete depictam candidam videbit, niuis <lb/>verò, quę in vmbrâ iacet, imago colore Sapphirino imbuta ap-<lb/>parebit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11550" xml:space="preserve">eſto, in aëre libero eiuſdem niuis color non appareat cæ-<lb/>ruleus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11551" xml:space="preserve">multum quippe lumen in oculos incurrens, vi ſuâ ita <lb/>obtundit motum globulorum æthereorum in oculo, vt candoris <lb/>potiùs, quàm cærulei coloris ſpeciem referat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11552" xml:space="preserve">Ex quibus ſatis <lb/>coaſtare videtur ex variè modiſicato ætherearum particularum <lb/>motu, præſertim in oculo, pendere colorum varietatem, prout à <lb/>nobis videntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11553" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11554" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11555" xml:space="preserve">Huc pertinere non puto ruborem, quem nix vetuſtate
<pb o="383" file="0395" n="395" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
contrahere dicitur, de qua Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s11556" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s11557" xml:space="preserve">de Hiſtor. </s>
  <s xml:id="echoid-s11558" xml:space="preserve">Animal. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11559" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11560" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s11561" xml:space="preserve">hæc ſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11562" xml:space="preserve">*Quin etiam in ijs, quæ putredinem nullam* <lb/>*poſſe recipere existimantur, naſci animalia nouimus, vt vermes* <lb/>*in niue vetuſtiore, qui hirti ſunt pilis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11563" xml:space="preserve">rubidi; </s>
  <s xml:id="echoid-s11564" xml:space="preserve">quoniam &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s11565" xml:space="preserve">* <lb/>*ipſa nix vetustate rubeſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11566" xml:space="preserve">* Hunc etenim ruborem non tantum <lb/>ex variatâ partium poſitione contingere arbitror, ſed ex ali orum <lb/>corporum commiſtione, maximè ſi aquâ aſperſæ fuerint niues ſub <lb/>dio, aut aliqua earum pars liquefacta fuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11567" xml:space="preserve">aqua ſcilicet ipſa putre-<lb/>ſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11568" xml:space="preserve">adhærent particulæ plures per aërem delatæ, ex quarum com-<lb/>miſtione cum aquâ putreſcente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11569" xml:space="preserve">cum niue, color rubidus reſultat, <lb/>atque concolores vermes oriuntur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11570" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11571" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11572" xml:space="preserve">Cum itaque ex mutatâ particularum corpus aliquod <lb/>componentium poſitione conſurgat aliquando alius color, ſæpè <lb/>non alia quærenda erit cauſa, cur ignis appoſiti corporis, ſeu <lb/>liquoris, colorem immutet, præter ipſam particularum agita-<lb/>tionem ab igneo calore factam, eductis in ſuperficiem particulis <lb/>aliquibus, quæ latebant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11573" xml:space="preserve">aliam habent facultatem repellen-<lb/>di æthereos globulos. </s>
  <s xml:id="echoid-s11574" xml:space="preserve">Vt plurimum tamen hoc habet ignis, vt di-<lb/>uerſa corpora vi caloris commiſceat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11575" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11576" xml:space="preserve">ex huiuſmodi commiſtione <lb/>nouus color reſultat.</s>
  <s xml:id="echoid-s11577" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11578" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11579" xml:space="preserve">Ioannes Beguinus Tyrocinij Chymici lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s11580" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s11581" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11582" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s11583" xml:space="preserve">, vbi <lb/>de Panaceâ Vitrioli, ait: </s>
  <s xml:id="echoid-s11584" xml:space="preserve">Diſſolue Vitriolum cæruleum in aquâ <lb/>pluuiali deſtillatâ calidâ, quam tertiò filtratam lento balnei ca-<lb/>lore euaporare facies, donec cuticulam in ſuperficie contrahat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11585" xml:space="preserve">Tum liquorem reſtantem calidum proijce in vas plumbeum, in <lb/>quo priùs bacillos hinc indè tranſuerſos per circuitum poſueris. </s>
  <s xml:id="echoid-s11586" xml:space="preserve"><lb/>Ita per triduum in loco frigido relinque, vt chryſtallos virides <lb/>producat: </s>
  <s xml:id="echoid-s11587" xml:space="preserve">quibus ſeparatis, liquorem reſtantem decoque, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11588" xml:space="preserve"><lb/>in vaſe plumbeo repone; </s>
  <s xml:id="echoid-s11589" xml:space="preserve">toties id repetendo, donec omnis li-<lb/>quor in chryſtallos abierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11590" xml:space="preserve">En vitrioli tranſitus à colore cæruleo <lb/>ad viridem, ex particularum poſitione mutatâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s11591" xml:space="preserve">niſi quis dixe-<lb/>rit calidum liquorem ex plumbeo vaſe eduxiſſe particulas aliquas <lb/>vi coagulandi præditas, quę vitrioli ſalibus additæ efficiant chry-<lb/>ſtallos virides. </s>
  <s xml:id="echoid-s11592" xml:space="preserve">Verùm quia chryſtallorum huiuſmodi colorem ad <lb/>cæruleum potiùs quàm ad viridem vergerenotat in hunc Beguini <lb/>locum Chriſtophorus Glükradt, hìc fortaſſe non contingit nota-<lb/>bilis coloris mutatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s11593" xml:space="preserve">illud quidem obſeruandum, quod, eodem
<pb o="384" file="0396" n="396" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
monitore, oportet bacillos illos eſſe abiegnos, non quernos, ne <lb/>chryſtalli, atramenti inſtar, nigreſcant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11594" xml:space="preserve">ſi enim lignum quer-<lb/>num, ex quo fortè compactæ ſunt feneſtrarum valuæ, vbi aquâ <lb/>pluuiâ diluatur, dimittit particulas atro colore inficientes tecto-<lb/>rium parietis, per quem aqua delabitur, facilè intelligimus eo-<lb/>dem colore inficere poſſe ſolutionem Vitrioli, adeò vt chryſtalli <lb/>nigreſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11595" xml:space="preserve">Si igitur ex particularum diuerſarum commiſtio-<lb/>ne in liquoribus contingit coloris mutatio, multo magis id ac-<lb/>cidere poteſt accedente igneo calore, cui multa vis ineſt ad permi-<lb/>ſcendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11596" xml:space="preserve">Sic Sulphur vſtum cum ære, colorem violaceum, cum <lb/>argento, cęruleum producit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11597" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11598" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11599" xml:space="preserve">Ex hac ſanè corporum commiſtione, quorum non ea-<lb/>dem ſit natura, ſæpè originem ducit coloris mutatio, quę igne <lb/>perſicitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11600" xml:space="preserve">Quis Mercurio ſit color, quis Sulphuri communi, <lb/>omnes nouimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s11601" xml:space="preserve">Sed Cinnabari vulgari, quod ex Mercurio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11602" xml:space="preserve"><lb/>Sulphure conſicitur, quàm alius eſt color? </s>
  <s xml:id="echoid-s11603" xml:space="preserve">immò ex ęqualibus <lb/>partibus Antimonij &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11604" xml:space="preserve">Mercurij ſublimati per Retortam, igne ritè <lb/>adminiſtrato, elegantiſſimum Cinnabari elicitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11605" xml:space="preserve">quamquam hìc <lb/>non vniuerſa Antimonij natura Mercurio miſcetur, ſed potiſſimùm <lb/>pars ſulphurea; </s>
  <s xml:id="echoid-s11606" xml:space="preserve">ſiquidem remanet in Retortâ Caput Mortuum; </s>
  <s xml:id="echoid-s11607" xml:space="preserve">ſul-<lb/>phureis videlicet particulis, quibus Antimonium abundat, cõmiſtis <lb/>cum Mercurij ſublimati particulis, ex quibus diuerſis particulis ſic <lb/>commiſtis oritur motus compoſitus æthereorum globulorũ, qui co-<lb/>loris Cinnabari conuenientis ſpeciem exhibet. </s>
  <s xml:id="echoid-s11608" xml:space="preserve">Similiter ex Sale Tar-<lb/>tari iuncto cum pari quantitate Mercurij Sublimat communis, de-<lb/>ſtillando ex arenâ, in Retortę collum ſublimatur Sal aurei coloris.</s>
  <s xml:id="echoid-s11609" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11610" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11611" xml:space="preserve">Ignis calor vim habet diſſoluendi corpora in tenui ſſimas <lb/>particulas, eaſque diſſolutas agitando commiſcet adeò, vt ex ijs <lb/>componatur aliquid habens virtutem aliter repercutiendi lumen <lb/>extrinſecùs immiſſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11612" xml:space="preserve">Neque mirum id calori igneo conuenire, cum <lb/>etiam ſimile quid pręſtent aliqua, quę dicuntur Virtute calida. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11613" xml:space="preserve">Cęrulea tinctura violarum, vel charta ſaltem huiuſmodi colore im-<lb/>buta, Oleo Vitrioli ſuffuſa, purpuraſcit: </s>
  <s xml:id="echoid-s11614" xml:space="preserve">huic ſi guttas aliquas <lb/>Spiritûs ex Cornu Cerui affundas, color ille purpureus ſtatim in <lb/>viridem conuertitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11615" xml:space="preserve">Vulgaris eſt Methodus ceruſſam puriſſimam <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11616" xml:space="preserve">candidiſſimam pictoribus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11617" xml:space="preserve">pharmacopœis vſitatam conſicien-<lb/>di, infuſo in plumbeum vas aceto accrrimo, quod ita plumbeam
<pb o="385" file="0397" n="397" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
materiam corrodit, ac fermentando coagitat, commiſtis ſalinis <lb/>aceti particulis vnâ cum plumbeis, quas aceti acrimonia abſtraxit, <lb/>vt intrà paucos dies candida ceruſſa colligatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11618" xml:space="preserve">Similiter vapore ace-<lb/>ti laminæ cupreæ inficiuntur ærugine.</s>
  <s xml:id="echoid-s11619" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11620" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11621" xml:space="preserve">Hæc quidem, quę de Ceruſſâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11622" xml:space="preserve">Ærugine dicta ſunt, ma-<lb/>nifeſtam habent particularum commiſtionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11623" xml:space="preserve">charta cærulea <lb/>oleum Vitrioli, deinde Spiritum ex Cornu Cerui combibit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11624" xml:space="preserve">Sed <lb/>aliqua ſunt, quæ virtute igniculorum huiuſmodi, quos ſenſus <lb/>non percipit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11625" xml:space="preserve">ſinè manifeſtâ commiſtione, colorem mutant, <lb/>vel ſaltem perficiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11626" xml:space="preserve">*Cor alium*, ſi Mizaldo Memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s11627" xml:space="preserve">cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11628" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11629" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s11630" xml:space="preserve">86. </s>
  <s xml:id="echoid-s11631" xml:space="preserve">credimus, *Semine Sinapino obrutum, rubicundius &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s11632" xml:space="preserve">* <lb/>*præſtantius euadit*: </s>
  <s xml:id="echoid-s11633" xml:space="preserve">quo pariter authore num.</s>
  <s xml:id="echoid-s11634" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s11635" xml:space="preserve">*Succinum quodcun-* <lb/>*que in adipe lactentis ſuis decoctum, non ſolùm pellucidius rcdditur*, <lb/>*ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11636" xml:space="preserve">multo præſtantius.</s>
  <s xml:id="echoid-s11637" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11638" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11639" xml:space="preserve">Quandoquidem facta Mizaldi mentio in mentem mihi <lb/>reuocat duos capilli ſuperſtitioſos cultores, adoleſcentem alterum, <lb/>alterum ſenem, quibus, ex eodem Authore, ridens pręſcribe-<lb/>bam, qua arte capillis alienum colorem tribuerent, quia res eſt <lb/>à præſenti diſſertatione non admodum remota, patiemini hic à <lb/>me remedia illa commemorari. </s>
  <s xml:id="echoid-s11640" xml:space="preserve">Adoleſcenti ex cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s11641" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s11642" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s11643" xml:space="preserve">40. </s>
  <s xml:id="echoid-s11644" xml:space="preserve">hoc <lb/>præſcribebam. </s>
  <s xml:id="echoid-s11645" xml:space="preserve">*Capilli vt aurum flaue ſcent, ſi acceperis alumi-* <lb/>*nis rupei vncias ſex, vitrioli vncias quatuor, Salis Nitrivncias* <lb/>*duas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11646" xml:space="preserve">ex ijs ſtillatitiam aquam extraxeris, capillitiumque*, <lb/>*vel cæſariem, ſpongiâ in eâ made factâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11647" xml:space="preserve">tantillum expreſsâ*, <lb/>*tinxeris, ac identidem repetiueris.</s>
  <s xml:id="echoid-s11648" xml:space="preserve">* Quibus confirmantur ea, <lb/>quæ paulò antè Dandulus aſſerebat, videlicet colores non ex <lb/>ſulphuribus tantùm, verùm etiam ex Salibus, pendere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11649" xml:space="preserve">Seni <lb/>autem, cui non placebat ex canis autoritatem affectare, cum eo-<lb/>dem Mizaldo cent.</s>
  <s xml:id="echoid-s11650" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s11651" xml:space="preserve">num.</s>
  <s xml:id="echoid-s11652" xml:space="preserve">49. </s>
  <s xml:id="echoid-s11653" xml:space="preserve">dicebam: </s>
  <s xml:id="echoid-s11654" xml:space="preserve">*Capillos ſic denigrabis.</s>
  <s xml:id="echoid-s11655" xml:space="preserve">* <lb/>*Tere herbam Callitrichum ex oleo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11656" xml:space="preserve">coque cum ouo coruino; </s>
  <s xml:id="echoid-s11657" xml:space="preserve">ta-* <lb/>*lique vnguine capillum ſæpius illine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11658" xml:space="preserve">nigre ſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11659" xml:space="preserve">* Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11660" xml:space="preserve">illud addit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11661" xml:space="preserve">*Quod ſi cutem albiſſimam ac delic atam babere voles, fac vt libra* <lb/>*vna lithargyri argenti in aceto deſtillato ferueat: </s>
  <s xml:id="echoid-s11662" xml:space="preserve">quo partes ſua-* <lb/>*uiter madefac, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11663" xml:space="preserve">illine.</s>
  <s xml:id="echoid-s11664" xml:space="preserve">* In his autem, atque ſimilibus, dubi-<lb/>tari poteſt, vtrùm illa coloris mutatio oriatur ſolùm ex additis <lb/>particulis aliquibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11665" xml:space="preserve">an verò ex eo, quod virtute appoſiti medica-<lb/>menti aliquæ particulæ reſoluantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11666" xml:space="preserve">an demum quod vtrumque
<pb o="386" file="0398" n="398" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
præſtetur, nimirum, ex antiquis aliquę ſoluantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11667" xml:space="preserve">auolent <lb/>atque ex recentibus aliquę in abeuntium locum ſe inſinuent.</s>
  <s xml:id="echoid-s11668" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11669" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11670" xml:space="preserve">Vtique dubitationi locus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11671" xml:space="preserve">Nam ex Georgio Marcgra-<lb/>uio in Hiſtor. </s>
  <s xml:id="echoid-s11672" xml:space="preserve">rerum Natur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11673" xml:space="preserve">Braſiliæ lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11674" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s11675" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11676" xml:space="preserve">12.</s>
  <s xml:id="echoid-s11677" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11678" xml:space="preserve">117. </s>
  <s xml:id="echoid-s11679" xml:space="preserve">*Mui-* <lb/>*ua arboris folia ſiccata, eolatere, quod virebat, euadunt niger-* <lb/>*rima pulchro aſpectu*: </s>
  <s xml:id="echoid-s11680" xml:space="preserve">humore igitur auolante cum aliquibus par-<lb/>ticulis ſulphureis atque Spiritibus, reliquæ particulæ ſiccatæ ni-<lb/>grorem præſeferunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11681" xml:space="preserve">Et cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11682" xml:space="preserve">13.</s>
  <s xml:id="echoid-s11683" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11684" xml:space="preserve">119. </s>
  <s xml:id="echoid-s11685" xml:space="preserve">*Ex ligno veteri arbo-* <lb/>*ris Tatai-iba parant tincturam egregiè flanam, coquendo*: </s>
  <s xml:id="echoid-s11686" xml:space="preserve">vetu-<lb/>ſtate ſcilicet expirant è ligno aliquæ particulæ, adeò vt ex ijs, quæ <lb/>reliquæ ſunt, coquendo eliciantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11687" xml:space="preserve">à cœteris ſeiungantur alię <lb/>particulæ flauum colorem exhibentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11688" xml:space="preserve">Similiter ex lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s11689" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s11690" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11691" xml:space="preserve">8. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11692" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11693" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s11694" xml:space="preserve">*Arariba arbor cortice cinereo, inſtar Fraxini interiùs* <lb/>*albo, qui in aquâ coctus fit ruber, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11695" xml:space="preserve">cum illo tingitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11696" xml:space="preserve">* Et lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11697" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s11698" xml:space="preserve"><lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11699" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s11700" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11701" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s11702" xml:space="preserve">Ietica Braſilienſibus, Luſitanis Batata, herba eſt <lb/>ſuper terram ſerpens. </s>
  <s xml:id="echoid-s11703" xml:space="preserve">Radices colore ſunt exteriùs albo flaueſcen-<lb/>te, interiùs albiſſimo; </s>
  <s xml:id="echoid-s11704" xml:space="preserve">præbent de ſe ſuccum lacteum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11705" xml:space="preserve">Coquun-<lb/>tur, aut ſub cineribus aſſantur, ſuntque optimi ſaporis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11706" xml:space="preserve">præ-<lb/>ferendæ noſtris rapis. </s>
  <s xml:id="echoid-s11707" xml:space="preserve">*Quædam ſunt rubri coloris per totam ſub-* <lb/>*ſtantiam, ac coctæ tingunt manus cæruleo. </s>
  <s xml:id="echoid-s11708" xml:space="preserve">Cuticula eſt obſcurè* <lb/>*rubra: </s>
  <s xml:id="echoid-s11709" xml:space="preserve">cultro conciſa nigreſcit instar atr amenti ſcriptorij.</s>
  <s xml:id="echoid-s11710" xml:space="preserve">* Ex qui-<lb/>bus ſatis liquet ſępiùs ope caloris fieri aliquam partium diuulſio-<lb/>nem, quibus ſemotis reliquę lucem immiſſam ita repercutiunt, <lb/>vt color alius appareat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11711" xml:space="preserve">Quod verò inſtar atramenti nigreſcat cu-<lb/>ticula Batatę rubrę, ſi ferreo cultro concidatur, fortaſſe ex ferro <lb/>aliquid ſulphuris commiſcetur acri ſucco cuticulæ radicis illius; </s>
  <s xml:id="echoid-s11712" xml:space="preserve"><lb/>ſic enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11713" xml:space="preserve">apud diligentes pharmacopœos aliqua ſunt, quæ oſ-<lb/>ſeo aut lapideo cultro conciduntur, ne quid prauæ qualitatis <lb/>contraha<unsure/>nt ex ferro. </s>
  <s xml:id="echoid-s11714" xml:space="preserve">Itidem ex lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11715" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s11716" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11717" xml:space="preserve">24.</s>
  <s xml:id="echoid-s11718" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11719" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s11720" xml:space="preserve">*Omenapo γ ei-* <lb/>*ma Bro<unsure/>ſilienſibus, Batatæ ſpecies eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11721" xml:space="preserve">Radix cruda eſt alba, ſed co-* <lb/>*cta fit rubra.</s>
  <s xml:id="echoid-s11722" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11723" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11724" xml:space="preserve">Aliquando acceſſione, aliquando deceſſione particula-<lb/>rum perignem factâ colorem mutari, videtur manifeſtum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11725" xml:space="preserve">Vidi <lb/>ipſe roſam omninò rubram (ex ijs, quę ad Rhodoſaccharum confi-<lb/>ciendum adhibentur) ſulphuris fumo illicò albeſcere, admoto ſci-<lb/>licet filo ſulphura@o accenſo. </s>
  <s xml:id="echoid-s11726" xml:space="preserve">Fuluum auri colorem vapore fumo-<lb/>ue ſulphuris palleſcere, omnes nôrunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s11727" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11728" xml:space="preserve">à Nobili noſtro conci-
<pb o="387" file="0399" n="399" rhead="De Coloribus per Ignem mutatis."/>
ue, qui apud Magnę Britannię Regem legati munere fungebatur, <lb/>audiui pretioſis aulæis, quibus aurum aut intertextum erat, aut <lb/>in tęnias deductum, plurimum ſplendoris deceſſiſſe, quòd ex li-<lb/>thanthrace, cuius glebis ibi inſtruitur focus, vapor ſulphureus <lb/>conclaue peruagatus aurum infecerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11729" xml:space="preserve">Auro videlicet, aut roſis, <lb/>adhęrent ſulphuris particulę, quę natiui coloris ſuauitatem per-<lb/>dunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s11730" xml:space="preserve">Sic marmoris candorem infuſcat aqua ex caſtaneis deducta; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11731" xml:space="preserve">tam obſcuris etenim maculis ex illius contactu fœdatur, vt ad <lb/>illas delendas non ſatis ſit extimam ſuperſiciem abradere. </s>
  <s xml:id="echoid-s11732" xml:space="preserve">Contra <lb/>verò colorem mutari abſtractis aliquibus particulis videturſuadere <lb/>tùm Ochra, quę lutea cum ſit, in Rubricam exuſtione conuerti-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11733" xml:space="preserve">tùm Ceruſſa, cuius candor, ſi in crucibulo igni validiſſimo <lb/>exponatur, abit in rubedinem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11734" xml:space="preserve">eſt Minium vulgare officina-<lb/>rum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11735" xml:space="preserve">Quemadmodum enim Infectores Crocum ſacculo incluſum <lb/>in profluente aquâ tandiu pedibus ſubiectum pulſant, dum ex-<lb/>cluſis aliquibus particulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11736" xml:space="preserve">croceo colore diſiecto ſolus rubor <lb/>remaneat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11737" xml:space="preserve">*Crocum lotum* vocant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11738" xml:space="preserve">ita pariter vi caloris ignei <lb/>Ochra (Sil latinis dici colligit Daniel Barbarus ex Vitruuij lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s11739" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s11740" xml:space="preserve"><lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11741" xml:space="preserve">7.) </s>
  <s xml:id="echoid-s11742" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11743" xml:space="preserve">Auripigmentum ſi exurantur, amittunt aliquas parti-<lb/>culas, quas ſecum auolantcs igniculi rapiunt, adeò vt reliquæ <lb/>particulę rubeſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11744" xml:space="preserve">Aquâ nimirum atque igne ſimiliter elui vi-<lb/>dentur ſordes ſiuè ex lineis, ſiuè ex Asbeſtinis mappis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11745" xml:space="preserve">aquę enim <lb/>lixiuię immiſti ſales, addito aliquo motu, peruadunt telę fila, ſi-<lb/>bique vniunt particulas, quas demum ſecum auehunt, cùm ex <lb/>linteo exprimitur aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s11746" xml:space="preserve">Sic ex Atlante Sinico pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s11747" xml:space="preserve">82.</s>
  <s xml:id="echoid-s11748" xml:space="preserve">in VII Pro-<lb/>uinciâ Huquang. </s>
  <s xml:id="echoid-s11749" xml:space="preserve">*Propè Choxam amnis est Cungyang, cuius aqua* <lb/>*maculas omnes facilè è veſtibus eximit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11750" xml:space="preserve">ad ferramenta exacue n-* <lb/>*da optima eſſe ſcribitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11751" xml:space="preserve">quòd neſcio quid mordacitatis habere videa-* <lb/>*tur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11752" xml:space="preserve">* Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11753" xml:space="preserve">igniculi ſe inſinuantes in corpus aliquod, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11754" xml:space="preserve">ſul-<lb/>phuris non modicam copiam abſtrahentes, ſpirituumque nexum, <lb/>aut Salium volatilium, diſſoluentes, partim expellunt, partim <lb/>ſecum rapiunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s11755" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11756" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11757" xml:space="preserve">Vtique ea eſt caloris ignei efficacitas, vt pro variâ par-<lb/>ticularum reſolutione corpora lucem excipiendo eam aliter ad in-<lb/>tuentium oculos reflectant, aliumque, ac priùs, colorem repræ-<lb/>ſentent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11758" xml:space="preserve">Hoc compertum eſt effectoribus gemmarum, quibus faci-<lb/>lè imponant minùs peritis, effictas gemmas pro natiuis obtrudendo:</s>
  <s xml:id="echoid-s11759" xml:space="preserve">
<pb o="388" file="0400" n="400" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
Nam Sapphirus fœmina, vt vocant, in igne, quicquid habet fuſci <lb/>coloris, deponere dicitur, atque duritiem cum perſpicuitate con-<lb/>iunctam acquirere adeò, vt Adamantem mentiatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s11760" xml:space="preserve">id quod alij <lb/>pręſtare ſe poſſe conſidunt, ſi quatuor horarum ſpatio Sapphirum in <lb/>auro liquefacto detineant, cum illum, quaſi Adamantem, album <lb/>educant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11761" xml:space="preserve">A viro fide digniſſimo accepi, Topatium in crucibulo <lb/>Aurichalci Scobe pleno, ſubiecto igne moderato, ad aliquot horas <lb/>detentum, tandem ex illâ ſcobe erutum, aureo natiuo colore ſpo-<lb/>liatum inuentum eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11762" xml:space="preserve">quaſi Adamantem ſplendidè tranſparen-<lb/>tem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11763" xml:space="preserve">Chryſtallus autem ex rupe, fuſci obſcurique coloris, detenta <lb/>ſub validis cineribus (cauendum tamen ne nimio calore ſcindatur) <lb/>primùm poſt breue tempus indè educta reperitur leui aureo colore <lb/>tincta, quaſi topatium ęmulata: </s>
  <s xml:id="echoid-s11764" xml:space="preserve">ſi verò ſub illis cineribus diutiùs <lb/>detineatur, acquirit claritatem ſplendoremque pellucidum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11765" xml:space="preserve">Certè <lb/>Anſelmus Boëtius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11766" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s11767" xml:space="preserve">de gemmis cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s11768" xml:space="preserve">32. </s>
  <s xml:id="echoid-s11769" xml:space="preserve">ſcribit Amethyſtum <lb/>Orientalem vſtione ita album fieri, vt vix periti gemmarij eum à ve-<lb/>ro Adamante ſecernere valeant: </s>
  <s xml:id="echoid-s11770" xml:space="preserve">id quod profectò accidere nequit, <lb/>niſi igne abſumente ſordes, hoc eſt, igniculis illas ſuo motu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11771" xml:space="preserve">agi-<lb/>tatione pulſantibus, concutientibus, atque demum abſtrahenti-<lb/>bus, vtpote non adeò connexas, ſicut particulę ipſam gemmam <lb/>componentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11772" xml:space="preserve">conſtituentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11773" xml:space="preserve">Contra verò Rubini granati tam <lb/>firmo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11774" xml:space="preserve">conſtanti colore ſunt referti, vt, adnotante eodem Boëtio, <lb/>nullâ ignis violentiâ poſſit auferri: </s>
  <s xml:id="echoid-s11775" xml:space="preserve">valido ſcilicet nexu particulę <lb/>omnes colligantur, quem incurrentium igniculorum impetus labe-<lb/>factare nequeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11776" xml:space="preserve">Si autem ſaxa, quę in calcem excoquuntur, vt <lb/>ſcribit Vitruuius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11777" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s11778" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11779" xml:space="preserve">5.</s>
  <s xml:id="echoid-s11780" xml:space="preserve">, *quo pondere conijciuntur in fornacem*, <lb/>*cùm eximuntur, non poſſunt ad id re ſpondere, ſed, cum expendun-* <lb/>*tur, eâdem magnitudine permanente, excocto liquore, circiter tertiâ* <lb/>*parte ponderis imminuta inueniuntur*; </s>
  <s xml:id="echoid-s11781" xml:space="preserve">facilè perſuademur alia quo-<lb/>que corpora igniculorum incurſionibus aliquas deperdere particu-<lb/>las, licct ponderis imminutio non ſit manifeſta.</s>
  <s xml:id="echoid-s11782" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11783" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11784" xml:space="preserve">Sed etiam ipſe ignis ſuas inſerens particulas corpori, eius <lb/>colorem mutare poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11785" xml:space="preserve">ſicut multa ſunt, quę aqueo humore im-<lb/>buta alium habent colorem, ac ſicca: </s>
  <s xml:id="echoid-s11786" xml:space="preserve">id quod manifeſtum eſt in <lb/>agrorum glebis, quæ arentes albeſcunt, poſt pluuiam nigræ appa-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s11787" xml:space="preserve">Huius rei argumentum ſanè palmare ſuppeditat Glükradt in <lb/>Notis ad Beguini lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11788" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s11789" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11790" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s11791" xml:space="preserve">Accipe, inquit, Salis Tartari fre-
<pb o="389" file="0401" n="401" rhead="De Coloribusper Ignemmutatis."/>
quenti ſolutione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11792" xml:space="preserve">coagulatione ſummè depurati, quantũ volueris: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11793" xml:space="preserve">huic affunde de aceto deſtillato, vel potiùs de Spiritu vini, quantum <lb/>pro ſolutione Salis ſufficit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11794" xml:space="preserve">abſtrahe acetum, ſiuè vini ſpiritum, lento <lb/>ignein balneo, vt euaporet: </s>
  <s xml:id="echoid-s11795" xml:space="preserve">affunde denuo acetum deſtillatum nouũ, <lb/>vt priùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11796" xml:space="preserve">abſtrahe, eodem modo reiterando laborem, donec ace-<lb/>tum egrediatur eiuſdem ſaporis; </s>
  <s xml:id="echoid-s11797" xml:space="preserve">quod octauâ, vel nonâ, imbibitione <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11798" xml:space="preserve">deſtillatione fiet: </s>
  <s xml:id="echoid-s11799" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11800" xml:space="preserve">hoc Chymicis eſt imprægnare. </s>
  <s xml:id="echoid-s11801" xml:space="preserve">Huius Salis <lb/>Spiritu aceti imprægnati, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11802" xml:space="preserve">exſiccati accipe ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s11803" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s11804" xml:space="preserve">ſeſcunciam, flo-<lb/>rum Antimonij alborum vnciam vnam. </s>
  <s xml:id="echoid-s11805" xml:space="preserve">Miſce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11806" xml:space="preserve">in crucibulo ad <lb/>ignem ſubito liqueſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11807" xml:space="preserve">*Maſſam liquefactam, ferè instar ſan-* <lb/>*guinis rubram, effunde ſupra marmor; </s>
  <s xml:id="echoid-s11808" xml:space="preserve">quæ vbi refrixerit, erit* <lb/>*coloris cinericij.</s>
  <s xml:id="echoid-s11809" xml:space="preserve">* Ecce, quandiu liquenti materiæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11810" xml:space="preserve">feruenti commi-<lb/>ſti ſunt igniculi (fortaſsè ſulphurei) inſtar ſanguinis rubeſcit mate-<lb/>ria; </s>
  <s xml:id="echoid-s11811" xml:space="preserve">igniculis auolantibus dum refrigeſcit, cinereum colorem in-<lb/>duit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11812" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11813" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s11814" xml:space="preserve">Aptiſſimè ex humore ſe in corporis poros inſinuante, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11815" xml:space="preserve"><lb/>colorem illius mutante, ſimilitudinem deduxiſti, vt coloris muta-<lb/>tionem ex admiſtis igniculis explicares. </s>
  <s xml:id="echoid-s11816" xml:space="preserve">Atlas Sinicus in VIII Pro-<lb/>uinciâ Kiangſi pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s11817" xml:space="preserve">90. </s>
  <s xml:id="echoid-s11818" xml:space="preserve">ait, *Ad Orientalem vrbis*, Vucheu, *partem* <lb/>*mons eſt dictus Rang*k*iu, in quo mirabilem ſtatuam, quæ hominem* <lb/>*repræſentat, eſſe memorant; </s>
  <s xml:id="echoid-s11819" xml:space="preserve">eam aiunt pro variâ aëris futuri tem-* <lb/>*perie varios induere colores, ex quibus accolæ cœli ſerenitatem, aut* <lb/>*pluuias imminentes facilè ſoleant colligere.</s>
  <s xml:id="echoid-s11820" xml:space="preserve">* Id mihi nullam incutit <lb/>admirationem, qui puer ex gradibus ſcalarum domeſticarum, citrà <lb/>errorem, futuram pluuiam coniectabam; </s>
  <s xml:id="echoid-s11821" xml:space="preserve">lapis enim, ex quo gra-<lb/>dus erant, ita humidi vaporis particulas ex aëre combibebat, vt bi-<lb/>duo antè pluuiam atrum colorem indueret, cum cinereus appareret <lb/>ſereno cœlo. </s>
  <s xml:id="echoid-s11822" xml:space="preserve">Quod autem ſimiliter, igniculis commiſtis, color acce-<lb/>dat, illis auolantibus, recedat, habemus in examine Minij. </s>
  <s xml:id="echoid-s11823" xml:space="preserve">Minium <lb/>ex Vitruuio lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11824" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s11825" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s11826" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s11827" xml:space="preserve">vt probetur ſincerum, in ferreâ laminâ col-<lb/>locandum eſt, donec candeſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11828" xml:space="preserve">quando autem à vehementi ignis <lb/>calore in atrum colorem mutatum fuerit, lamina ab igne eſt remo-<lb/>uenda; </s>
  <s xml:id="echoid-s11829" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11830" xml:space="preserve">quando refrigeratum acquiſiuerit colorem priſtinum, <lb/>procul dubio Minium non eſſe adulteratum deprehendes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11831" xml:space="preserve">Porrò ex <lb/>commiſtione partium ſulphurearum, ſiuè ſalinarum, ſiuè pneuma-<lb/>ticarum, quæ ab ardentibus carbonibus ſeparantur, dum penetrant <lb/>meatus corporis, fieri nouum colorem, non magis fidem ſuperat,
<pb o="390" file="0402" n="402" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
quàm quod ex aliorum corporum complexione nouus color conſur-<lb/>gat, ſi comminuta in tenuiſſimas particulas agitatione permiſcean-<lb/>tur, etiam ſi nullus ſit ardor. </s>
  <s xml:id="echoid-s11832" xml:space="preserve">Hoc videre eſt in conficiendo Magiſte-<lb/>rio Tartari iuxta Beguinum lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11833" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s11834" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s11835" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s11836" xml:space="preserve">cum Notis nuper laudati <lb/>Glükradt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11837" xml:space="preserve">Accipe Olei Tartari ex Sale reſoluti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11838" xml:space="preserve">purificati vncias <lb/>quatuor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11839" xml:space="preserve">Spiritûs Vitrioli vnciam vnam, aut etiam alteram. </s>
  <s xml:id="echoid-s11840" xml:space="preserve">Hunc <lb/>guttatim ſupra Oleum Tartari in vitrum capax inſtilla; </s>
  <s xml:id="echoid-s11841" xml:space="preserve">Sic fiet duo-<lb/>rum iſtorum diuerſis inter ſe naturis pugnantium ebullitio cum ca-<lb/>lore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11842" xml:space="preserve">tandem amica pax, *&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11843" xml:space="preserve">coagulum albiſſimum.</s>
  <s xml:id="echoid-s11844" xml:space="preserve">* Humiditas ſu-<lb/>pernatans euocetur lento calore, veleuaporando, vel deſtillando ad <lb/>ſiccitatem Salis: </s>
  <s xml:id="echoid-s11845" xml:space="preserve">ſuper quo deſtilla ter vel quater Spiritum vini. </s>
  <s xml:id="echoid-s11846" xml:space="preserve">At-<lb/>que ita habebis Tartari albi Vitriolati fixi vncias duas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11847" xml:space="preserve">Drach-<lb/>mas duas. </s>
  <s xml:id="echoid-s11848" xml:space="preserve">Quis autem Tartaro color, ex quo paratum eſt Oleum? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11849" xml:space="preserve">quis Vitriolo, ex quo eductus eſt Spiritus? </s>
  <s xml:id="echoid-s11850" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11851" xml:space="preserve">tamen demum poſt <lb/>Olei Tartari atque Spiritûs Vitrioli luctam habetur coagulum illud <lb/>albiſſimum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11852" xml:space="preserve">Quidni igitur igniculi ex ardentibus carbonibus erum-<lb/>pentes ſimile quid præſtare valeant, quod Spiritus Vitrioli?</s>
  <s xml:id="echoid-s11853" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11854" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11855" xml:space="preserve">Ignis itaque, ſui caloris facultate, rerum colores mutare <lb/>valet, aut aliam poſitionem homogeneis corporis particulis tri-<lb/>buendo, aut diuerſæ naturæ particulas idem corpus conſtituentes <lb/>agitando, atque aliter commiſcendo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11856" xml:space="preserve">priùs occultas in ſuperfi-<lb/>ciem euocando, aut alieni corporis particulas addendo, aut ab eo-<lb/>dem corpore particulas aliquas abſtrahendo, aut etiam ſuos ignicu-<lb/>los inſinuando: </s>
  <s xml:id="echoid-s11857" xml:space="preserve">Immò vt plurimum contingit huiuſmodi motuum <lb/>complexio, ita vt ignis non ſolum ab admoto corpore extrudat par-<lb/>ticulas aliquas, ſed ſimul etiã ſuas in illuis poros inſinuet, aut ipſius <lb/>corporis particulas diſſoluat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11858" xml:space="preserve">agitet, ſimulque alienas commiſceat <lb/>ſuoſq; </s>
  <s xml:id="echoid-s11859" xml:space="preserve">igniculos, ſi non ſemper, certè ſæpiùs immittat: </s>
  <s xml:id="echoid-s11860" xml:space="preserve">Neque facilè <lb/>erit dijudicare, vtrùm in illâ coloris mutatione vnus, an plures ex <lb/>enumeratis motibus interueniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11861" xml:space="preserve">Quod verò de Igne dicitur, ſeruatâ <lb/>analogiâ, ad Solem transferri rationabiliter poteſt, cui tribuenda vi-<lb/>detur coloris mutatio in Roſâ Sinicâ, de qua Atlas Sinicus in XII <lb/>Prouincia Quangtung pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s11862" xml:space="preserve">132. </s>
  <s xml:id="echoid-s11863" xml:space="preserve">hæc enim *diebus ſingulis colorem* <lb/>*mutat, purpureaque modò tota, modò rurſus omnino alba euadit.</s>
  <s xml:id="echoid-s11864" xml:space="preserve">* Sic <lb/>Sol agricolarum faciem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11865" xml:space="preserve">manus denigrat, ceram dealbat; </s>
  <s xml:id="echoid-s11866" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11867" xml:space="preserve">plura <lb/>alia huiuſmodi.</s>
  <s xml:id="echoid-s11868" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11869" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s11870" xml:space="preserve">Vnum videretur ſupereſſe explicandum, cur videlicet ignis <lb/>hunc potiùs quàm alium colorem inducat corpori, in quod ſuas vi-
<pb o="391" file="0403" n="403" rhead="De Coloribusper Ignem mutatis."/>
res exercet. </s>
  <s xml:id="echoid-s11871" xml:space="preserve">Hæmatites vſtus, authore Braſauolo, in Minium ver-<lb/>titur; </s>
  <s xml:id="echoid-s11872" xml:space="preserve">at Lapis Renalis (qui à loco natali Sardiniâ Sardus vocatur) <lb/>nigerrimus cum ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11873" xml:space="preserve">maximi ponderis, euadit candidiſſimus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11874" xml:space="preserve">le-<lb/>uiſſimus, ſi ſpatio horæ vnius candenti ferro impoſitus igni admo-<lb/>ueatur, vt ſcribit Aldrouandus de Mineral. </s>
  <s xml:id="echoid-s11875" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s11876" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s11877" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s11878" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s11879" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s11880" xml:space="preserve">598. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11881" xml:space="preserve">Similiter Belemnites lapis ſi aduratur, fit cinereus vel candidus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11882" xml:space="preserve"><lb/>Ceruſſa verò in crucibulo validiſſimo igni expoſita intrà exiguum <lb/>tempus intenſam rubedinem acquirit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11883" xml:space="preserve">eſt Minium, ſed, ſi diu in <lb/>igne reliqu@tur, in nigram ſcoriam degenerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11884" xml:space="preserve">Hoc vtique con-<lb/>tingit pro variâ ipſorum corporum igni expoſitorum naturâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s11885" xml:space="preserve">ſed <lb/>quænam partes igne abſumantur, vt hic vel ille color conſurgat, <lb/>quænam exintimis receſſibus in ſuperſiciem euocentur, cuius gene-<lb/>ris igniculi addantur, hoc illud eſt, quod curioſitatem irritat.</s>
  <s xml:id="echoid-s11886" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11887" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11888" xml:space="preserve">Ingentem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11889" xml:space="preserve">cæcam ingrederemur ſyluam, ex qua exi-<lb/>tum reperire difficile eſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s11890" xml:space="preserve">ſingulas naturas perſpectas habere opor-<lb/>teret, earumque particulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s11891" xml:space="preserve">id quod immenſum eſſet, ac ſummi <lb/>laboris Chymici in ſingulis corporibus diſſoluendis in ſua principia, <lb/>tùm quę integra ſunt antequam ignem patiantur, tum quæ vim <lb/>ignis experta colorem mutârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11892" xml:space="preserve">In multis, immò ferè in omni-<lb/>b us, diuinare opus eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s11893" xml:space="preserve">neque certa aliqua regula ſtatui poſſet: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11894" xml:space="preserve">quamuis enim aliqua, quę lutei coloris ſunt, ope ignis in rubrum <lb/>tranſeant, vt Ochra in Rubricam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11895" xml:space="preserve">Auripigmentum exuſtum <lb/>in Sandaracham vertitur, quæ rubra eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s11896" xml:space="preserve">Sandaracha autem tri-<lb/>ta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11897" xml:space="preserve">in aquâ diſſoluta, ac ad picturæ opus accommodata, non <lb/>rubicundum, ſedintensè luteum colorem refert: </s>
  <s xml:id="echoid-s11898" xml:space="preserve">hæc tamen non <lb/>vniuerſim accipienda ſunt, quaſi omnia lutea corpora vi ignis <lb/>rubeſcerent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11899" xml:space="preserve">iterum colorem luteum aſſumerent, ſi in aquâ <lb/>diſſoluantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11900" xml:space="preserve">Idem de cœteris coloribus dicendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11901" xml:space="preserve">Præterquam <lb/>quod, ſiex modificato æthereorum globulorum motu, prout affi-<lb/>citur oculi retina, obiecta corpora hoc vel illo colore imbuta pro-<lb/>nunciamus, id autem pendet ex motibus porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11902" xml:space="preserve">conuer-<lb/>ſionis (vt paulo ante dicebamus) ſecundùm varias Rationes com-<lb/>poſitis, ſincerè fatendum eſt non poſſe à nobis niſi temerè ſtatui <lb/>huiuſmodi motuum menſuras ad definiendam ſingulorum colo-<lb/>rum naturam. </s>
  <s xml:id="echoid-s11903" xml:space="preserve">Illud, vt ſummum, generatim non ſinè probabi-<lb/>litate aſſerere licet, quod blandi colores, quibus viſus recreatur, <lb/>ij cenſendi videntur, quorum porrectionis motus non eſt cum
<pb o="392" file="0404" n="404" rhead="Diſſertatio Decimatertia"/>
vehementi impulſu, neque æthereorum globulorum conuerſio <lb/>perturbata; </s>
  <s xml:id="echoid-s11904" xml:space="preserve">ſed ex eorum appulſu fibrillæ tunicę retiformis cum <lb/>quadam ſuauitate titillantur æquabiliter. </s>
  <s xml:id="echoid-s11905" xml:space="preserve">Cęterùm affirmare non <lb/>auſim, in hoc quidem colore porrectionem æqualem eſſe globulo-<lb/>rum conuerſioni, in illo autem minorem, in alio globulos per-<lb/>petuâ conuolutione ferri, in alio interruptâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s11906" xml:space="preserve">nullo enim ſolido ar-<lb/>gumento duci poſſem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11907" xml:space="preserve">Quare mihi huiuſmodi rerum ignoratio-<lb/>nem profiteri ſatius eſt, quàm diuinare.</s>
  <s xml:id="echoid-s11908" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11909" xml:space="preserve">Imprimatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s11910" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11911" xml:space="preserve">Fr. </s>
  <s xml:id="echoid-s11912" xml:space="preserve">Io: </s>
  <s xml:id="echoid-s11913" xml:space="preserve">Thomas Rouetta Inquiſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s11914" xml:space="preserve">Gener. </s>
  <s xml:id="echoid-s11915" xml:space="preserve">Venet.</s>
  <s xml:id="echoid-s11916" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div28" type="section" level="1" n="25">
<head xml:id="echoid-head60" xml:space="preserve">*FINIS.*</head>
<pb file="0405" n="405"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div29" type="section" level="1" n="26">
<head xml:id="echoid-head61" xml:space="preserve">*INDEX*</head>
<head xml:id="echoid-head62" xml:space="preserve">Rerum præcipuarum.</head>
<head xml:id="echoid-head63" xml:space="preserve">A</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11917" xml:space="preserve">*A*Caiu arboris Braſilienſis fructus vi <lb/>cauſticà præditus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11918" xml:space="preserve">ſucco morda-<lb/>ciſſimo plenus. </s>
  <s xml:id="echoid-s11919" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s11920" xml:space="preserve">313. </s>
  <s xml:id="echoid-s11921" xml:space="preserve">Cur matu-<lb/>reſcendo vtrumque amittat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11922" xml:space="preserve">314</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11923" xml:space="preserve">Accidentia quomodo proximè gignãt ſub-<lb/>ſtantiam, ſi in mutatione nihil fit de no-<lb/>uo, niſi noua complexio naturarum ſim-<lb/>plicium. </s>
  <s xml:id="echoid-s11924" xml:space="preserve">90. </s>
  <s xml:id="echoid-s11925" xml:space="preserve">Non migrant de ſubiecto in <lb/>ſubiectum, licet ab vno corpore in aliud <lb/>fiat corpuſculorum tranſinigratio etiam <lb/>iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11926" xml:space="preserve">142. </s>
  <s xml:id="echoid-s11927" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11928" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s11929" xml:space="preserve">Vera acci-<lb/>dentium notio conciliatur cum corpu-<lb/>ſculis ſubſtantialibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s11930" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11931" xml:space="preserve">quæ ex iſtis ſint <lb/>accidentia metaphyſica naturæ ſimplicis <lb/>non traſinigrantia; </s>
  <s xml:id="echoid-s11932" xml:space="preserve">quæ verò Phyſica, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11933" xml:space="preserve"><lb/>migrantia, explicatur 143. </s>
  <s xml:id="echoid-s11934" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11935" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s11936" xml:space="preserve">Eadem <lb/>ratione exponitur, quando per accidens, <lb/>vel ex naturæ inſtituto ineſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11937" xml:space="preserve">accidere <lb/>corpori mixto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11938" xml:space="preserve">abundare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11939" xml:space="preserve">poſſe ſine <lb/>interitu ſubiecti abeſſe dicenda ſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s11940" xml:space="preserve">144. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11941" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11942" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s11943" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11944" xml:space="preserve">156. </s>
  <s xml:id="echoid-s11945" xml:space="preserve">Hinc explicatur phyſicè, <lb/>quomodo vis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11946" xml:space="preserve">facultas efficiendi ſit <lb/>accidentalis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11947" xml:space="preserve">ſtatuenda ſit in ipſis cor-<lb/>puſculis, quæ accidunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11948" xml:space="preserve">145. </s>
  <s xml:id="echoid-s11949" xml:space="preserve">Accidentis <lb/>vera notio etiam iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s11950" xml:space="preserve">117. </s>
  <s xml:id="echoid-s11951" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11952" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s11953" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11954" xml:space="preserve">Accenſio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11955" xml:space="preserve">excitatio flammæ quandonam <lb/>in incaleſcentibus fiat, vel non fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s11956" xml:space="preserve">218. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11957" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11958" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s11959" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11960" xml:space="preserve">Acetum licet refrigeret, an calidis ſit annu-<lb/>merandum. </s>
  <s xml:id="echoid-s11961" xml:space="preserve">160. </s>
  <s xml:id="echoid-s11962" xml:space="preserve">Non eſt frigidum, nec <lb/>propter hoc Ignem extinguit; </s>
  <s xml:id="echoid-s11963" xml:space="preserve">ſed quia <lb/>reprimit Igniculos erumpentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s11964" xml:space="preserve">228. </s>
  <s xml:id="echoid-s11965" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11966" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s11967" xml:space="preserve">Quomodo refrigeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s11968" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s11969" xml:space="preserve">Ratione <lb/>ſalium acrius eſt Omphacio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11970" xml:space="preserve">deſtilla-<lb/>tum minùs eſt acre, licet magis penetret. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11971" xml:space="preserve">316. </s>
  <s xml:id="echoid-s11972" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11973" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s11974" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11975" xml:space="preserve">331.</s>
  <s xml:id="echoid-s11976" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11977" xml:space="preserve">Acidorum diuerſitas ex diuerſitate ſalium. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11978" xml:space="preserve">317.</s>
  <s xml:id="echoid-s11979" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11980" xml:space="preserve">Acor in fructibus immaturis, vel in liquori-<lb/>bus vetuſtate coaceſcentibus prouenit <lb/>ex ſalibus do minantibus, nec coercitis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s11981" xml:space="preserve">314. </s>
  <s xml:id="echoid-s11982" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11983" xml:space="preserve">316. </s>
  <s xml:id="echoid-s11984" xml:space="preserve">ex diuerſis tamen ſalibus aco-<lb/>res etiam diuerſi ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s11985" xml:space="preserve">320.</s>
  <s xml:id="echoid-s11986" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11987" xml:space="preserve">Adamas quomodo ſalibus aquæ mercuria-<lb/>lis natiuis à maculis purgetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s11988" xml:space="preserve">313.</s>
  <s xml:id="echoid-s11989" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s11990" xml:space="preserve">Aeris grauitatem quomodo ex mercurio in <lb/>fiſtula ſuſpenſo aliqui adſtruant. </s>
  <s xml:id="echoid-s11991" xml:space="preserve">38. </s>
  <s xml:id="echoid-s11992" xml:space="preserve">Im-<lb/>pugnantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11993" xml:space="preserve">aere comparatè tantum <lb/>graui, vel leui, vt omnia alia, conſtituto, <lb/>quæ ad illud experimentum ſpectant, <lb/>examinantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11994" xml:space="preserve">ex aeris Grauitate, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11995" xml:space="preserve"><lb/>Preſſione non fieri oſtenditur à 4z. </s>
  <s xml:id="echoid-s11996" xml:space="preserve">ad <lb/>53. </s>
  <s xml:id="echoid-s11997" xml:space="preserve">Alia eandem aeris Grauitatem ſuade-<lb/>re viſa argumenta; </s>
  <s xml:id="echoid-s11998" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s11999" xml:space="preserve">experimenta affe-<lb/>runtur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12000" xml:space="preserve">refelluntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12001" xml:space="preserve">53. </s>
  <s xml:id="echoid-s12002" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12003" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12004" xml:space="preserve">Affertur <lb/>pariter pro eà, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12005" xml:space="preserve">refellitur experimen-<lb/>tum mercurij Siphone in ęqualiũ crurum <lb/>vtraque extremitate hiante à 56. </s>
  <s xml:id="echoid-s12006" xml:space="preserve">ad 59. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12007" xml:space="preserve">Eadem aeris Grauitas comprimens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12008" xml:space="preserve"><lb/>extrudens flammam aſcendentem impu-<lb/>gnatur ab huius figura, quæ non eſſet <lb/>Conica, ſi ab aere premente extrudere-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12009" xml:space="preserve">59. </s>
  <s xml:id="echoid-s12010" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12011" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s12012" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12013" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12014" xml:space="preserve">aer non rarefactus <lb/>fumo abſolutè grauior; </s>
  <s xml:id="echoid-s12015" xml:space="preserve">rarefactus verò <lb/>leuior Boylæà in machina apparuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12016" xml:space="preserve">258. </s>
  <s xml:id="echoid-s12017" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12018" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12019" xml:space="preserve">Rarefactus flammam ſugit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12020" xml:space="preserve">ex-<lb/>tinguit, ac veſicam inflatam attrahit, ac <lb/>diſcindit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12021" xml:space="preserve">262. </s>
  <s xml:id="echoid-s12022" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12023" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12024" xml:space="preserve">eadem valida attra-<lb/>ctione, dum rarefit carbones citiùs ex-<lb/>tinguit, quàm eoſdem extinguat non ra-<lb/>refactus in vaſe clauſo eos ſuffocando. </s>
  <s xml:id="echoid-s12025" xml:space="preserve"><lb/>264. </s>
  <s xml:id="echoid-s12026" xml:space="preserve">Tribuenda eſt aeri, vt alijs, vis ela-<lb/>ſtica ſe etiam contrahendi, ſi nimis rare-<lb/>ſcendo diſtrahatur, quo in conatu tra-<lb/>hit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12027" xml:space="preserve">ſugit igniculos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12028" xml:space="preserve">flammam ex-<lb/>tinguit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12029" xml:space="preserve">266. </s>
  <s xml:id="echoid-s12030" xml:space="preserve">Aeris vis elaſtica cohæret <lb/>etiam cum Boylæis experimentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12031" xml:space="preserve">269. </s>
  <s xml:id="echoid-s12032" xml:space="preserve"><lb/>Rarefactus ſe contrahens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12033" xml:space="preserve">flammam <lb/>attrahens magis conſpicuas reddit ſcin-<lb/>tillas in eo raro excuſſas chalybe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12034" xml:space="preserve">ſili-<lb/>ce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12035" xml:space="preserve">maiores in flammas pyrium pulue-<lb/>rem accendit, quàm in aperto aere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12036" xml:space="preserve"><lb/>fluctuantem fumum cogit vndulare. </s>
  <s xml:id="echoid-s12037" xml:space="preserve"><lb/>268.</s>
  <s xml:id="echoid-s12038" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12039" xml:space="preserve">Ananas fructus Braſilienſis mirè ſalibus <lb/>abundans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12040" xml:space="preserve">ferum corrodens. </s>
  <s xml:id="echoid-s12041" xml:space="preserve">312.</s>
  <s xml:id="echoid-s12042" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12043" xml:space="preserve">Animantium etiam corpora, vt omnia alia, <lb/>ex certa plurium rerum complexione <lb/>componuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12044" xml:space="preserve">90.</s>
  <s xml:id="echoid-s12045" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12046" xml:space="preserve">Animalcula plura minutiſſima recenſentur <lb/>à 110. </s>
  <s xml:id="echoid-s12047" xml:space="preserve">ad 113.</s>
  <s xml:id="echoid-s12048" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12049" xml:space="preserve">Antiperiſtaſis fit agitatione ſpirituum <lb/>igneorum ad interiora recedentium,
<pb file="0406" n="406" rhead="Index rerum pr æcipuarum."/>
dum à frigidis obſidentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12050" xml:space="preserve">135. </s>
  <s xml:id="echoid-s12051" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12052" xml:space="preserve">137. </s>
  <s xml:id="echoid-s12053" xml:space="preserve">ac <lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12054" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12055" xml:space="preserve">Aqua vt numen habita. </s>
  <s xml:id="echoid-s12056" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s12057" xml:space="preserve">Eius cum Igne <lb/>comparatio à 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s12058" xml:space="preserve">ad 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s12059" xml:space="preserve">Quomodo ardo-<lb/>rem validiorem reddat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12060" xml:space="preserve">203. </s>
  <s xml:id="echoid-s12061" xml:space="preserve">Quædam <lb/>aqua, vel ſputo adſperſa accenduntur <lb/>Sale diſcedente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12062" xml:space="preserve">liberatis, ac irritatis <lb/>Spiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12063" xml:space="preserve">particulis ſulphureis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12064" xml:space="preserve">213. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12065" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12066" xml:space="preserve">à 215. </s>
  <s xml:id="echoid-s12067" xml:space="preserve">ad 218.</s>
  <s xml:id="echoid-s12068" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12069" xml:space="preserve">Aquæ fortes cur Stygiæ dictæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s12070" xml:space="preserve">305. </s>
  <s xml:id="echoid-s12071" xml:space="preserve">Metalla <lb/>erodunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12072" xml:space="preserve">in calcem rediguut. </s>
  <s xml:id="echoid-s12073" xml:space="preserve">ibid. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12074" xml:space="preserve">Corpora efficaciùs igne ſoluunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12075" xml:space="preserve">in <lb/>calcem redigunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12076" xml:space="preserve">307. </s>
  <s xml:id="echoid-s12077" xml:space="preserve">Earum confectio, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12078" xml:space="preserve">vis corroſiua. </s>
  <s xml:id="echoid-s12079" xml:space="preserve">311. </s>
  <s xml:id="echoid-s12080" xml:space="preserve">Hæc vis corroſiua <lb/>oritur è ſalibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s12081" xml:space="preserve">nec tamen æquè omnes <lb/>ſunt efficaces, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12082" xml:space="preserve">corroſiuæ argenti, vel <lb/>auri. </s>
  <s xml:id="echoid-s12083" xml:space="preserve">321. </s>
  <s xml:id="echoid-s12084" xml:space="preserve">Aquafortis ſeparationis, vel <lb/>Regia aurum ſoluens intacto argento, <lb/>vel argentum intacto auro. </s>
  <s xml:id="echoid-s12085" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12086" xml:space="preserve">Eius <lb/>conficiendæ varij modi. </s>
  <s xml:id="echoid-s12087" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12088" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12089" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12090" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12091" xml:space="preserve"><lb/>326. </s>
  <s xml:id="echoid-s12092" xml:space="preserve">Aquæ fortis ſales metalla diſſoluen. </s>
  <s xml:id="echoid-s12093" xml:space="preserve"><lb/>tes eorum ſales ſibi vniunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12094" xml:space="preserve">324. </s>
  <s xml:id="echoid-s12095" xml:space="preserve">eius ſales <lb/>agitati metalla terunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12096" xml:space="preserve">333.</s>
  <s xml:id="echoid-s12097" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12098" xml:space="preserve">Aquæ mercurialis adamantem lauantis ra-<lb/>tio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12099" xml:space="preserve">virtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12100" xml:space="preserve">313.</s>
  <s xml:id="echoid-s12101" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12102" xml:space="preserve">Aqua ſalſa retium fila, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12103" xml:space="preserve">lintea adurens. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12104" xml:space="preserve">312. </s>
  <s xml:id="echoid-s12105" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12106" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12107" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12108" xml:space="preserve">Arena luto grauior. </s>
  <s xml:id="echoid-s12109" xml:space="preserve">285. </s>
  <s xml:id="echoid-s12110" xml:space="preserve">Præſertim arena <lb/>maris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12111" xml:space="preserve">Cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12112" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12113" xml:space="preserve">Cur arena maris ſit <lb/>minùs apta in ædium ſtructura, vt cum <lb/>calce miſceatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12114" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12115" xml:space="preserve">Cur eadem præ <lb/>alio ſabulo ad agros fœcundandos con-<lb/>ducat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12116" xml:space="preserve">290.</s>
  <s xml:id="echoid-s12117" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12118" xml:space="preserve">Argumenti à diſtributiuo ad Collectiuum <lb/>infirmitas patet in Opaci, ac diaphani <lb/>conſtitutione. </s>
  <s xml:id="echoid-s12119" xml:space="preserve">377.</s>
  <s xml:id="echoid-s12120" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12121" xml:space="preserve">Aſtroites, ſen Stellarius lapis Cur in aceto <lb/>moueatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12122" xml:space="preserve">331.</s>
  <s xml:id="echoid-s12123" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12124" xml:space="preserve">Auri ab argento ſeparandi ratio ope ſul-<lb/>phuris. </s>
  <s xml:id="echoid-s12125" xml:space="preserve">327. </s>
  <s xml:id="echoid-s12126" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12127" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12128" xml:space="preserve">Aurum an conſumi <lb/>carnibus, vel abſorberi, vel alia ratione <lb/>in puluerem verti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12129" xml:space="preserve">iterum ſuo ſtatui <lb/>reddi verum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12130" xml:space="preserve">329.</s>
  <s xml:id="echoid-s12131" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12132" xml:space="preserve">Aurum fulminans quomodo paretur, vel <lb/>fulminandi poteſtate ſpolietur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12133" xml:space="preserve">326. </s>
  <s xml:id="echoid-s12134" xml:space="preserve">eius <lb/>fulmineæ poteſtatis Cauſa conſideratur <lb/>à 335. </s>
  <s xml:id="echoid-s12135" xml:space="preserve">ad 340.</s>
  <s xml:id="echoid-s12136" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div30" type="section" level="1" n="27">
<head xml:id="echoid-head64" xml:space="preserve">B</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12137" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s12138" xml:space="preserve">*B*Aſilij ſententia de Aquarum multi-<lb/>tudine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12139" xml:space="preserve">Igne eas abſumente. </s>
  <s xml:id="echoid-s12140" xml:space="preserve">5.</s>
  <s xml:id="echoid-s12141" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12142" xml:space="preserve">Boyle Roberti obſeruatio de Mercurij in <lb/>fiſtula ſuſpenſi maiori, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12143" xml:space="preserve">minori altitu-<lb/>dine. </s>
  <s xml:id="echoid-s12144" xml:space="preserve">47. </s>
  <s xml:id="echoid-s12145" xml:space="preserve">Eiuſdem experimentum circa <lb/>partes nitri vehementi in agitatione ca-<lb/>lorem reddentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s12146" xml:space="preserve">120. </s>
  <s xml:id="echoid-s12147" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12148" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12149" xml:space="preserve">Eiuſdem <lb/>machina Pneumatica. </s>
  <s xml:id="echoid-s12150" xml:space="preserve">50. </s>
  <s xml:id="echoid-s12151" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12152" xml:space="preserve">255. </s>
  <s xml:id="echoid-s12153" xml:space="preserve">experi-<lb/>mentum in ea ſumptum ante rarefactio-<lb/>nem aeris de candelis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12154" xml:space="preserve">facibus ibi <lb/>clauſis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12155" xml:space="preserve">maioribus celeriùs extinctis <lb/>præ minoribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12156" xml:space="preserve">256. </s>
  <s xml:id="echoid-s12157" xml:space="preserve">experimentum rare-<lb/>facto ibidem per antliæ agitationem ae-<lb/>re ſumptum de celeriori extinctione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12158" xml:space="preserve"><lb/>varijs flammæ primò ſe contrahentis, <lb/>mox cæruleæ factæ, ac demùm in apicem <lb/>ellychnij recedentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12159" xml:space="preserve">expirantis ſym-<lb/>ptomatibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12160" xml:space="preserve">262. </s>
  <s xml:id="echoid-s12161" xml:space="preserve">Cereolus pariter ib dem <lb/>recedente ſenſim ad fummitatem elly-<lb/>chnij flammula extinctus; </s>
  <s xml:id="echoid-s12162" xml:space="preserve">ſed longius <lb/>exardens, quàm faces maiores. </s>
  <s xml:id="echoid-s12163" xml:space="preserve">258. </s>
  <s xml:id="echoid-s12164" xml:space="preserve">expe-<lb/>rimentum ibidem ſumptum de igne ex <lb/>puluere pyrio accenſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12165" xml:space="preserve">flamma aſcen-<lb/>dente etiam poſt aeris ingentem rarefa-<lb/>ctionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12166" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s12167" xml:space="preserve">experimentum Fumi ibi-<lb/>dem aſcendentis ante aerem ſimpliciter <lb/>rarefactum, etſi incaluiſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s12168" xml:space="preserve">non aſcen-<lb/>dentis verò poſt ſubſecutam ex antlia ra-<lb/>refactionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12169" xml:space="preserve">258. </s>
  <s xml:id="echoid-s12170" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12171" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12172" xml:space="preserve">Mira aeris in ea <lb/>machina Rarefactio ad tredecies millies <lb/>maius ſpatium occupandum, quàm <lb/>antea. </s>
  <s xml:id="echoid-s12173" xml:space="preserve">259. </s>
  <s xml:id="echoid-s12174" xml:space="preserve">Indicia violentiæ aeri in ea <lb/>rarefactione illatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s12175" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s12176" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12177" xml:space="preserve">261. </s>
  <s xml:id="echoid-s12178" xml:space="preserve">experi-<lb/>mentum veſicæ in eadem machina ap-<lb/>penfæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12179" xml:space="preserve">inflatæ, quæ diſrumpitur in <lb/>conatu, quo aer eam circumplexus rare-<lb/>ſcens ſe contrahit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12180" xml:space="preserve">262. </s>
  <s xml:id="echoid-s12181" xml:space="preserve">experimentum <lb/>ibidem ſumptum de accenſis carboni-<lb/>bus poſttria minuta extinctis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12182" xml:space="preserve">iterum, <lb/>poſtquam inde ſunt extracti, accenſis, <lb/>præſertim per circumrotationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12183" xml:space="preserve">263. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12184" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12185" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12186" xml:space="preserve">ijdem ibidem incluſi ſine exhau-<lb/>ſtione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12187" xml:space="preserve">rarefactione aeris poſt quattuor <lb/>minuta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12188" xml:space="preserve">tardiùs, quàm in aere rarefa. </s>
  <s xml:id="echoid-s12189" xml:space="preserve"><lb/>cto ſunt extincti. </s>
  <s xml:id="echoid-s12190" xml:space="preserve">264. </s>
  <s xml:id="echoid-s12191" xml:space="preserve">experimentum ibi-<lb/>dem ſumptum defune igniario accenſo, <lb/>qui ſenſim dum aer per antliam exhauri-<lb/>retur eſt extinctus, mox admiſſo aere re-<lb/>uixit, tùm nimia repetita exhauſtione pe-<lb/>nitus interijt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12192" xml:space="preserve">266. </s>
  <s xml:id="echoid-s12193" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12194" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12195" xml:space="preserve">Idem tentatum <lb/>in vaſe minori, vbi illicò Ignis funi ad-<lb/>hæreſcens ſuffocatus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s12196" xml:space="preserve">mox poſt leui-<lb/>ter procuratam aeris exhauſtionem aper-<lb/>to vaſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12197" xml:space="preserve">aere reſtituto reuixit, ac ite-<lb/>rum clauſus facta exhauſtione perijt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12198" xml:space="preserve"><lb/>267. </s>
  <s xml:id="echoid-s12199" xml:space="preserve">experimentum ſcintillarum in ea-<lb/>dem machina excuſſarum percuſſo in-<lb/>trà eam per chalybem ſilice, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12200" xml:space="preserve">pyrij <lb/>pulueris in flammas maiores, quàm in <lb/>aperto aere accenſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12201" xml:space="preserve">fumiflamma ex-
<pb file="0407" n="407" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
tincta vndulantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12202" xml:space="preserve">268. </s>
  <s xml:id="echoid-s12203" xml:space="preserve">experimenta à <lb/>Roberto Boyle allata pro ſua hypotheſi <lb/>explicanda, opportunè, cum non ſint <lb/>dubiæ apud eum fidei, afferuntur pro <lb/>contraria ſtabilienda. </s>
  <s xml:id="echoid-s12204" xml:space="preserve">254 &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12205" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12206" xml:space="preserve">Optimè <lb/>explicantur per vim aeris elaſtica@n ſe <lb/>contrahendi, vel explicandi, vnde Ignem <lb/>in vaſe clauſo vel per ſuffocationem, vel <lb/>per attractionem extinguat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12207" xml:space="preserve">269.</s>
  <s xml:id="echoid-s12208" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12209" xml:space="preserve">Buxus cur difficulter ardeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12210" xml:space="preserve">194.</s>
  <s xml:id="echoid-s12211" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div31" type="section" level="1" n="28">
<head xml:id="echoid-head65" xml:space="preserve">C</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12212" xml:space="preserve">*C*Alefactio corporum explicata per <lb/>igniculos immiſſos intrà texturam <lb/>corpuſculorum corpora componen-<lb/>tium. </s>
  <s xml:id="echoid-s12213" xml:space="preserve">116. </s>
  <s xml:id="echoid-s12214" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12215" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12216" xml:space="preserve">Ita eam fieri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12217" xml:space="preserve">gigni <lb/>calorem ſuadent remedia, quibus pori <lb/>obſtruendi curantur, ne ſentiatur ignis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12218" xml:space="preserve">135. </s>
  <s xml:id="echoid-s12219" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12220" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12221" xml:space="preserve">Calefactio mutua corporis <lb/>frigidi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12222" xml:space="preserve">frigefactio calidi explicatur <lb/>per ſpiritus igneos, qui in frigidos in-<lb/>currunt, vt commoueant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12223" xml:space="preserve">frigidos, qui <lb/>dum vi elaſtica ſe conſtringunt igneos <lb/>arripiunt, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12224" xml:space="preserve">diffugiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12225" xml:space="preserve">135.</s>
  <s xml:id="echoid-s12226" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12227" xml:space="preserve">Calida qua ratione aliquando ob mixtio-<lb/>nem Spiritum frigidorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12228" xml:space="preserve">depulſio-<lb/>nem humoris adſtringant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12229" xml:space="preserve">170. </s>
  <s xml:id="echoid-s12230" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12231" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12232" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12233" xml:space="preserve">Calida virtute in calefaciendi modo non <lb/>differunt à calidis actu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12234" xml:space="preserve">eorum verum <lb/>diſcrimen affertur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12235" xml:space="preserve">experimentis con-<lb/>firmatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12236" xml:space="preserve">147 &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12237" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12238" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12239" xml:space="preserve">158. </s>
  <s xml:id="echoid-s12240" xml:space="preserve">Plura eorum <lb/>genera afferuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12241" xml:space="preserve">157. </s>
  <s xml:id="echoid-s12242" xml:space="preserve">Sola applicatione <lb/>congrua excitatis ſine confricatione <lb/>igniculis actu calefaciunt 152. </s>
  <s xml:id="echoid-s12243" xml:space="preserve">Quomodo <lb/>per accidens refrigerent vel ſe ſolis, vel <lb/>etiam aliquibus frigidis ſpiritibus im-<lb/>miſſis à 160. </s>
  <s xml:id="echoid-s12244" xml:space="preserve">ad 164. </s>
  <s xml:id="echoid-s12245" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12246" xml:space="preserve">167 ac ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12247" xml:space="preserve">Quo-<lb/>modo cum frigidis temperentur, vel <lb/>etiam cum alijs calidis dinerfæ naturæ <lb/>infirmentnr, vt conſtat experimentis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12248" xml:space="preserve">169. </s>
  <s xml:id="echoid-s12249" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12250" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12251" xml:space="preserve">Actu calefaciunt immiſſis <lb/>igniculis attritu, vel calore animalis ap-<lb/>plicatis, vel cum eſſent ſopiti, excitatis, <lb/>quod pluribus experimentis præſertim <lb/>expirationum odoriferarum ſuadetur à <lb/>152. </s>
  <s xml:id="echoid-s12252" xml:space="preserve">ad 156.</s>
  <s xml:id="echoid-s12253" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12254" xml:space="preserve">Calor cur aeris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12255" xml:space="preserve">Ignis proprius. </s>
  <s xml:id="echoid-s12256" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s12257" xml:space="preserve">An ſit <lb/>qualitas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12258" xml:space="preserve">in qua ſpecie qualitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12259" xml:space="preserve">108. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12260" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12261" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12262" xml:space="preserve">Calor eſt ſubſtantia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12263" xml:space="preserve">ſimul acci-<lb/>dens iuxtà ipſum Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12264" xml:space="preserve">117. </s>
  <s xml:id="echoid-s12265" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12266" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12267" xml:space="preserve"><lb/>Conſiſtit in Igniculis cum commotione, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12268" xml:space="preserve">agitatione; </s>
  <s xml:id="echoid-s12269" xml:space="preserve">vnde ratione etiam motus <lb/>inter Accidentia recenſetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12270" xml:space="preserve">119. </s>
  <s xml:id="echoid-s12271" xml:space="preserve">expo-<lb/>nnntur quæ ad eum ſpectant pluribus ex-<lb/>perimentis comprobantibus, eum expli-<lb/>candum effe per hanc Spirituum igneo-<lb/>rum agitationem etiam iuxtà Ariltote-<lb/>lem à 119. </s>
  <s xml:id="echoid-s12272" xml:space="preserve">ad 122. </s>
  <s xml:id="echoid-s12273" xml:space="preserve">Caloris diuerſiſſimief-<lb/>fectus, dum aliqua liquefacit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12274" xml:space="preserve">alia ob-<lb/>durat eadem ratione per igniculorum <lb/>agitationem fieri oſtenduntur à 121. </s>
  <s xml:id="echoid-s12275" xml:space="preserve">ad <lb/>132. </s>
  <s xml:id="echoid-s12276" xml:space="preserve">In quo ſenſu calor iuxtà vulgatum <lb/>dictum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12277" xml:space="preserve">quænam homogenea congre-<lb/>get, ac heterogenea diſgreget, cum alio-<lb/>qui etiam iuxtà Ariſtotelem præcipuum <lb/>ſit Inſtrumentum componendi mixta. </s>
  <s xml:id="echoid-s12278" xml:space="preserve"><lb/>131. </s>
  <s xml:id="echoid-s12279" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12280" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12281" xml:space="preserve">Caloris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12282" xml:space="preserve">Frigoris pugna, ac <lb/>Temperamentum in ſpiritibus Igneis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12283" xml:space="preserve"><lb/>Frigidis ſe mutuò impellentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12284" xml:space="preserve">con-<lb/>ſtringentibus proponitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12285" xml:space="preserve">experimen-<lb/>tis confirmatur à 138. </s>
  <s xml:id="echoid-s12286" xml:space="preserve">ad 141.</s>
  <s xml:id="echoid-s12287" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12288" xml:space="preserve">Calx eſt cinis ſaxorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s12289" xml:space="preserve">286. </s>
  <s xml:id="echoid-s12290" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12291" xml:space="preserve">a cinere vul-<lb/>gari aliarum rerum differt efficacitate <lb/>ob Salis copiam, quæ ineſt ſaxis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12292" xml:space="preserve">303. </s>
  <s xml:id="echoid-s12293" xml:space="preserve">Cal-<lb/>cinatio ab Igne quorum propriè fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12294" xml:space="preserve">280. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12295" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12296" xml:space="preserve">303. </s>
  <s xml:id="echoid-s12297" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12298" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12299" xml:space="preserve">Calx cur alia mitior, vel <lb/>acrior. </s>
  <s xml:id="echoid-s12300" xml:space="preserve">305. </s>
  <s xml:id="echoid-s12301" xml:space="preserve">Calcinatio cuius commodi <lb/>cauſa ex arte ſit inuenta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12302" xml:space="preserve">exerceatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12303" xml:space="preserve"><lb/>305. </s>
  <s xml:id="echoid-s12304" xml:space="preserve">Eius conficiendæ iuxtà diuerſa cor-<lb/>pora diuerſa ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12305" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12306" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12307" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12308" xml:space="preserve">quomodo <lb/>differat à metallorum Cœmentatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s12309" xml:space="preserve"><lb/>306. </s>
  <s xml:id="echoid-s12310" xml:space="preserve">Quando per eam corpora ſpolientur <lb/>ſpiritibus, oleo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12311" xml:space="preserve">ſale volatili, vel illa <lb/>retineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12312" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12313" xml:space="preserve">Igne potentiali per aquas <lb/>fortes fit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12314" xml:space="preserve">conuenit cum magiſterio <lb/>Chymico. </s>
  <s xml:id="echoid-s12315" xml:space="preserve">307 experimentum de ponde-<lb/>ris Calcis augmento, eo quòd ratione Sa-<lb/>lis apprehendat alias particulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s12316" xml:space="preserve">295. </s>
  <s xml:id="echoid-s12317" xml:space="preserve">eius <lb/>aqua affuſæ calor oritur ex Igniculis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12318" xml:space="preserve"><lb/>partibus ſulphureis diſſoluto per aquam <lb/>ſale, quo conſtringebantur, erumpenti-<lb/>bus; </s>
  <s xml:id="echoid-s12319" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12320" xml:space="preserve">reliqua ad eam ſpectantia hinc <lb/>explicantur à 171 ad 174.</s>
  <s xml:id="echoid-s12321" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12322" xml:space="preserve">Camphora addita in compoſitione Tæda-<lb/>rum vento inextinguibilium, cadentibus <lb/>etiam imbribus eas collucere quis ſcri-<lb/>pſerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12323" xml:space="preserve">272.</s>
  <s xml:id="echoid-s12324" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12325" xml:space="preserve">Canopi Ægyptiorum dei origo. </s>
  <s xml:id="echoid-s12326" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s12327" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12328" xml:space="preserve">Carbonum duplex genus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12329" xml:space="preserve">231. </s>
  <s xml:id="echoid-s12330" xml:space="preserve">eorum expi-<lb/>rationes noxiæ, vel ſalubres ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12331" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12332" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12333" xml:space="preserve">vnde oriatur mira eorum firmitas aduer-<lb/>ſus putredinem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12334" xml:space="preserve">236. </s>
  <s xml:id="echoid-s12335" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12336" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12337" xml:space="preserve">Pro eorum <lb/>diuerſitate flamma ab ipſis excitata me-<lb/>tallis fuſis duritiem, aut fragilitatem <lb/>communicat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12338" xml:space="preserve">238. </s>
  <s xml:id="echoid-s12339" xml:space="preserve">In olla ignita clauſa <lb/>an accendantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12340" xml:space="preserve">igneſcant, nec tamen <lb/>conſumantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12341" xml:space="preserve">242. </s>
  <s xml:id="echoid-s12342" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12343" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12344" xml:space="preserve">Quàratione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12345" xml:space="preserve"><lb/>cur in vaſe clauſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12346" xml:space="preserve">aere rarefacto, per <lb/>exſuctionem igniculorum; </s>
  <s xml:id="echoid-s12347" xml:space="preserve">per ſuffoca-
<pb file="0408" n="408" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
tionem verò ibidem aere non rarefacto; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12348" xml:space="preserve">in aere autem libero ſenſim extinguan-<lb/>tur per expirationem, incipiendo à parti-<lb/>bus extremis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12349" xml:space="preserve">264. </s>
  <s xml:id="echoid-s12350" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12351" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12352" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12353" xml:space="preserve">Cardiacarum affectionum remedia è ſali-<lb/>bus petenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s12354" xml:space="preserve">318.</s>
  <s xml:id="echoid-s12355" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12356" xml:space="preserve">Cauſæ æquiuocæ notio non ſufficienter in <lb/>plurimis experimentis de rebus virtute <lb/>ſolùm, non actu calidis, vel frigidis ex-<lb/>plicatur, niſi corpuſcula immiſſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12357" xml:space="preserve">per-<lb/>re pentia admittantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12358" xml:space="preserve">146. </s>
  <s xml:id="echoid-s12359" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12360" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12361" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12362" xml:space="preserve">Cera calore molleſcit, vel liqueſcit, dum <lb/>igniculi eius particulas ita commouent, <lb/>vt vel illæ locum faciant compreſſioni, <lb/>vel earum nexus ſoluatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12363" xml:space="preserve">123.</s>
  <s xml:id="echoid-s12364" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12365" xml:space="preserve">Cinis quorum combuſtorum propriè ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12366" xml:space="preserve"><lb/>quatenus à Calce differat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12367" xml:space="preserve">280. </s>
  <s xml:id="echoid-s12368" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12369" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12370" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12371" xml:space="preserve"><lb/>303. </s>
  <s xml:id="echoid-s12372" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12373" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12374" xml:space="preserve">Quomodo differat à fauilla. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12375" xml:space="preserve">281. </s>
  <s xml:id="echoid-s12376" xml:space="preserve">Quomodo ex fœno combuſto, vel <lb/>lignis, dum ardent, ſuccum emittentibus <lb/>lapideſcat in vitrum, vel maſſulas ſaxeas. </s>
  <s xml:id="echoid-s12377" xml:space="preserve"><lb/>211. </s>
  <s xml:id="echoid-s12378" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12379" xml:space="preserve">ſeq &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12380" xml:space="preserve">282. </s>
  <s xml:id="echoid-s12381" xml:space="preserve">De eo lapideſcente in-<lb/>relligendum eſt, quod de eo alicubi à <lb/>ventis non diſſipato narratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12382" xml:space="preserve">282. </s>
  <s xml:id="echoid-s12383" xml:space="preserve">Cine-<lb/>res, quorum vſus eſt in vitro conflando, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12384" xml:space="preserve">alij etiam ſalibus abundant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12385" xml:space="preserve">287. </s>
  <s xml:id="echoid-s12386" xml:space="preserve">Vſus <lb/>cinerum in cibis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12387" xml:space="preserve">medicamentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12388" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12389" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12390" xml:space="preserve">296. </s>
  <s xml:id="echoid-s12391" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12392" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12393" xml:space="preserve">eorum diuerſa virtus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12394" xml:space="preserve"><lb/>potiſſimùm ex ſale. </s>
  <s xml:id="echoid-s12395" xml:space="preserve">287. </s>
  <s xml:id="echoid-s12396" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12397" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12398" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12399" xml:space="preserve">292. </s>
  <s xml:id="echoid-s12400" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12401" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12402" xml:space="preserve">ſal ex ijs educitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12403" xml:space="preserve">lixiuium para-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12404" xml:space="preserve">288. </s>
  <s xml:id="echoid-s12405" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12406" xml:space="preserve">295. </s>
  <s xml:id="echoid-s12407" xml:space="preserve">vſus cinerum in agris pa-<lb/>luſtibus purgandis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12408" xml:space="preserve">288. </s>
  <s xml:id="echoid-s12409" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12410" xml:space="preserve">Ratio cur <lb/>agros, et plantas fœcundent à 290. </s>
  <s xml:id="echoid-s12411" xml:space="preserve">ad <lb/>293. </s>
  <s xml:id="echoid-s12412" xml:space="preserve">Cineres præſertim ficulnei an odo-<lb/>rem ſeruent, quo mures arceant à 293. </s>
  <s xml:id="echoid-s12413" xml:space="preserve">ad <lb/>295. </s>
  <s xml:id="echoid-s12414" xml:space="preserve">Cineres in aqua cæmenti loco ſaxa <lb/>mirè conglutinantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s12415" xml:space="preserve">303.</s>
  <s xml:id="echoid-s12416" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12417" xml:space="preserve">Collocutio cum abſentibus miniſterio <lb/>Ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12418" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s12419" xml:space="preserve">eius ratio facilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12420" xml:space="preserve">15.</s>
  <s xml:id="echoid-s12421" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12422" xml:space="preserve">Color ex ſulphuribus lucem temperanti-<lb/>bus, et variè repercutientibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12423" xml:space="preserve">174. </s>
  <s xml:id="echoid-s12424" xml:space="preserve">Colo-<lb/>rum efformatio, et varietas ex Igniculo-<lb/>rum vibratorum complexione, et motu. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12425" xml:space="preserve">364. </s>
  <s xml:id="echoid-s12426" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12427" xml:space="preserve">conciliantur, qui colorem to-<lb/>tum corporibus ineſſe, vel à luce com-<lb/>pleri dicunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12428" xml:space="preserve">366. </s>
  <s xml:id="echoid-s12429" xml:space="preserve">Fit ex temperatione lu-<lb/>cis facta vel in ipſo corpore, vel iterum <lb/>per vitrum confecta. </s>
  <s xml:id="echoid-s12430" xml:space="preserve">375. </s>
  <s xml:id="echoid-s12431" xml:space="preserve">Colorum mu-<lb/>tatio difficilè iuxtà vocabula Peripateti-<lb/>corum explicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12432" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12433" xml:space="preserve">eorum pariter <lb/>varietas difficilè explicatur per ſolam <lb/>diaphani, ſeu perſpicui, et opaci commi-<lb/>ſtionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12434" xml:space="preserve">376. </s>
  <s xml:id="echoid-s12435" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12436" xml:space="preserve">lucitemperatæ in <lb/>ipſius corporis particulis tribuenda eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12437" xml:space="preserve"><lb/>377. </s>
  <s xml:id="echoid-s12438" xml:space="preserve">Quod confirmatur exemplo ſoni. </s>
  <s xml:id="echoid-s12439" xml:space="preserve"><lb/>378. </s>
  <s xml:id="echoid-s12440" xml:space="preserve">Idem corpus integrum, vel commi-<lb/>nutum diuerſos habet colores, quia variè <lb/>lux temperatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12441" xml:space="preserve">377. </s>
  <s xml:id="echoid-s12442" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12443" xml:space="preserve">Ipſa corporis <lb/>aſperitate, vel læuitate colores varian-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12444" xml:space="preserve">380. </s>
  <s xml:id="echoid-s12445" xml:space="preserve">Gignuntur omniumigniculo-<lb/>rum, nec ſolius ſulphuris; </s>
  <s xml:id="echoid-s12446" xml:space="preserve">ſed etiam ſa-<lb/>lium motu. </s>
  <s xml:id="echoid-s12447" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12448" xml:space="preserve">quod experimentis con-<lb/>firmatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12449" xml:space="preserve">381. </s>
  <s xml:id="echoid-s12450" xml:space="preserve">et 385. </s>
  <s xml:id="echoid-s12451" xml:space="preserve">variari etiam ex mu-<lb/>tata compoſitione particularum corpo-<lb/>ris experimento Chymico probatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12452" xml:space="preserve">383. </s>
  <s xml:id="echoid-s12453" xml:space="preserve"><lb/>et ſeq variari etiam ex corporum commi-<lb/>ſtione pluribus experimentis conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12454" xml:space="preserve"><lb/>384. </s>
  <s xml:id="echoid-s12455" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12456" xml:space="preserve">variari etiam additione, vel <lb/>amiſſione particularum pluribus experi-<lb/>mentis confirmatur à 386. </s>
  <s xml:id="echoid-s12457" xml:space="preserve">ad 392. </s>
  <s xml:id="echoid-s12458" xml:space="preserve">Colo-<lb/>res blandi ſenſum recreantes vnde pro-<lb/>ueniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12459" xml:space="preserve">391. </s>
  <s xml:id="echoid-s12460" xml:space="preserve">et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12461" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12462" xml:space="preserve">Combuſtio à diſſolutione in cineres quo-<lb/>modo diſtinguatur, et quando iungantur <lb/>ſimul 280.</s>
  <s xml:id="echoid-s12463" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12464" xml:space="preserve">Complexio plurium facta caſu, vel faciens <lb/>vnum per accidens quomodo etiam iux-<lb/>tà Ariſtotelem differat à varia comple-<lb/>xione elementorum facta à natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s12465" xml:space="preserve">85. </s>
  <s xml:id="echoid-s12466" xml:space="preserve">et <lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12467" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12468" xml:space="preserve">Corpora componi ex lgne, et aqua quinam <lb/>ſenſerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s12469" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s12470" xml:space="preserve">et præſertim ex Igne. </s>
  <s xml:id="echoid-s12471" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s12472" xml:space="preserve">et ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12473" xml:space="preserve">corporum, et membrorum certa confor-<lb/>matio, et figura ſpiritibus, et ſalibus ſic <lb/>particulas diſponentibus eſt tribuenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s12474" xml:space="preserve"><lb/>90. </s>
  <s xml:id="echoid-s12475" xml:space="preserve">vndenam figura coniectandi funda-<lb/>mentum præbeat Phyſiognomonibus, <lb/>vel ſtirpium, herbarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12476" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s12477" xml:space="preserve">virtutem in-<lb/>dicet. </s>
  <s xml:id="echoid-s12478" xml:space="preserve">91. </s>
  <s xml:id="echoid-s12479" xml:space="preserve">Corpora conſtant minimis par-<lb/>ticulis intra certos terminos, et figuras <lb/>circumſcriptis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12480" xml:space="preserve">109. </s>
  <s xml:id="echoid-s12481" xml:space="preserve">et 112. </s>
  <s xml:id="echoid-s12482" xml:space="preserve">Inter corpu-<lb/>ſcula non dantur ſpatiola vacua. </s>
  <s xml:id="echoid-s12483" xml:space="preserve">113. </s>
  <s xml:id="echoid-s12484" xml:space="preserve">non <lb/>ex ſola corpuſculorum figura, qua inui-<lb/>cem cohæreant; </s>
  <s xml:id="echoid-s12485" xml:space="preserve">ſed aliunde etiam cor-<lb/>porum ex eis formatorum denſitas, ſoli-<lb/>ditas, fluidas petenda eſt à 113. </s>
  <s xml:id="echoid-s12486" xml:space="preserve">ad 115. </s>
  <s xml:id="echoid-s12487" xml:space="preserve"><lb/>corporibus an vltrà vim impulſiuam <lb/>aliorum obuiorum, ne detur penetratio, <lb/>data ſit etiam à natura vis tractiua con-<lb/>tiguorum, ad impediendum vacuum. </s>
  <s xml:id="echoid-s12488" xml:space="preserve"><lb/>265. </s>
  <s xml:id="echoid-s12489" xml:space="preserve">et ſe q.</s>
  <s xml:id="echoid-s12490" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12491" xml:space="preserve">Creta communiter in Igne obdureſcens <lb/>flexilis etiam redditur ex nimio calore, <lb/>et copia ſalium, quibus abundant ligna, <lb/>queisilla excoquitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12492" xml:space="preserve">285.</s>
  <s xml:id="echoid-s12493" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12494" xml:space="preserve">Cucurbitulæ medicorum attrahentes car-<lb/>nem, quomodo per aerem, quicarnem <lb/>premat, ab aliquibus exponantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12495" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s12496" xml:space="preserve">Im-<lb/>pugnantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12497" xml:space="preserve">52.</s>
  <s xml:id="echoid-s12498" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12499" xml:space="preserve">Cupri argento dealbandi ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12500" xml:space="preserve">328.</s>
  <s xml:id="echoid-s12501" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0409" n="409" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
</div>
<div xml:id="echoid-div32" type="section" level="1" n="29">
<head xml:id="echoid-head66" xml:space="preserve">D</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12502" xml:space="preserve">*D*Ecoctionum, et Infuſionum conſide-<lb/>ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12503" xml:space="preserve">308. </s>
  <s xml:id="echoid-s12504" xml:space="preserve">et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12505" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12506" xml:space="preserve">Democritus, et alij atomorum aſſertores in <lb/>quo errauerint, vel non errauerint 115. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12507" xml:space="preserve">et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12508" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12509" xml:space="preserve">Dentium dolori quibus cineribus, et qua-<lb/>tenùs aliqui medeantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12510" xml:space="preserve">296. </s>
  <s xml:id="echoid-s12511" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12512" xml:space="preserve">et <lb/>aquis fortibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12513" xml:space="preserve">304.</s>
  <s xml:id="echoid-s12514" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12515" xml:space="preserve">Diaphani explicatio ex Ariſtotele, et eius <lb/>Interpretibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12516" xml:space="preserve">341. </s>
  <s xml:id="echoid-s12517" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12518" xml:space="preserve">eius vera notio <lb/>reſpectu aſpicientis ſumenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s12519" xml:space="preserve">343. </s>
  <s xml:id="echoid-s12520" xml:space="preserve">ei us <lb/>perſpicuitas ſemper à directis meatibus, <lb/>per quos lux penetrat, ab Ariſtotele ex-<lb/>plicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12521" xml:space="preserve">355. </s>
  <s xml:id="echoid-s12522" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12523" xml:space="preserve">et 359. </s>
  <s xml:id="echoid-s12524" xml:space="preserve">Quomodo in <lb/>opacum tranſeat, ſi meatus directè non <lb/>reſpondeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12525" xml:space="preserve">376.</s>
  <s xml:id="echoid-s12526" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12527" xml:space="preserve">Digeſtio naturalis ciborum in anima libus <lb/>fit ex igneorum ſpirituum agitatione. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12528" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s12529" xml:space="preserve">Huius imitatione pariter fiunt Chy-<lb/>micæ operationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s12530" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s12531" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12532" xml:space="preserve">Diſſolutio Chymica corporum fit in tria <lb/>prima principia, ſeu elementa, nimirùm <lb/>mercurium, ſalem, et ſulphur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12533" xml:space="preserve">30.</s>
  <s xml:id="echoid-s12534" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12535" xml:space="preserve">Dulcia palato ſulphure abundare oſtendi-<lb/>tur à 314. </s>
  <s xml:id="echoid-s12536" xml:space="preserve">ad 317.</s>
  <s xml:id="echoid-s12537" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div33" type="section" level="1" n="30">
<head xml:id="echoid-head67" xml:space="preserve">E</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12538" xml:space="preserve">*E*Benum cur difficulter ardeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12539" xml:space="preserve">194. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12540" xml:space="preserve">Ebullitio fit ex igniculis vas clauſum <lb/>permeantibus, qui ibi concluſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12541" xml:space="preserve">ab <lb/>oporculo reflexitumultuantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s12542" xml:space="preserve">non au-<lb/>tem ab externo frigore obſidente peten-<lb/>da ſuadetur pluribus experimentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12543" xml:space="preserve">130. </s>
  <s xml:id="echoid-s12544" xml:space="preserve"><lb/>et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12545" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12546" xml:space="preserve">Elementum quid ſit iuxtà veram eius no-<lb/>tionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12547" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s12548" xml:space="preserve">Elementorum numerus ex <lb/>numero variarum complexionum quali-<lb/>tatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s12549" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s12550" xml:space="preserve">elementa apud nos non ſunt <lb/>pura elementa iuxtà veram notionem ac-<lb/>oepta. </s>
  <s xml:id="echoid-s12551" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s12552" xml:space="preserve">Sed ſunt alijs mixta. </s>
  <s xml:id="echoid-s12553" xml:space="preserve">34. </s>
  <s xml:id="echoid-s12554" xml:space="preserve">elemen-<lb/>ta ſingula ita ſunt ſub genere elementi, <lb/>vt vnumquodque plures ſub ſe habeat <lb/>ſpecies. </s>
  <s xml:id="echoid-s12555" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s12556" xml:space="preserve">elementa Phyſica omnium <lb/>rerum ſunt quattuor; </s>
  <s xml:id="echoid-s12557" xml:space="preserve">tria autem apud <lb/>chymicos. </s>
  <s xml:id="echoid-s12558" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s12559" xml:space="preserve">In quo ſenſu accepta ele. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12560" xml:space="preserve">menta ſint, vel non ſint principia muta-<lb/>tionis, et materia omnium, etiam iuxtà <lb/>Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12561" xml:space="preserve">82. </s>
  <s xml:id="echoid-s12562" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12563" xml:space="preserve">et 84. </s>
  <s xml:id="echoid-s12564" xml:space="preserve">In quo ſenſu <lb/>eadem ſint, vel non ſint dicenda eſſe in <lb/>mixto, etiam iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12565" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s12566" xml:space="preserve">et <lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12567" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12568" xml:space="preserve">Epheſtites aquam feruentem quomodo re-<lb/>frigeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s12569" xml:space="preserve">138.</s>
  <s xml:id="echoid-s12570" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12571" xml:space="preserve">Eſdræ locus pro grauitate Ignis expendi-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12572" xml:space="preserve">60.</s>
  <s xml:id="echoid-s12573" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12574" xml:space="preserve">Euchariſtiæ myſterium optimè cum Acci-<lb/>dentibus, et qualitatibus per corpuſcula <lb/>explicatis conciliatur, et exponitur à <lb/>174. </s>
  <s xml:id="echoid-s12575" xml:space="preserve">ad 176.</s>
  <s xml:id="echoid-s12576" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12577" xml:space="preserve">Exarſio corporum eſt ſolum vehemens <lb/>calor, ſeu vehemens concitatio Ignicu-<lb/>lorum ſoluentium coagmentationem <lb/>corporis, quod comburitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12578" xml:space="preserve">187. </s>
  <s xml:id="echoid-s12579" xml:space="preserve">nihil in <lb/>ea de nouo producitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s12580" xml:space="preserve">ſed ſolùm inci-<lb/>pit moueri Ignis, et ſoluere compagem <lb/>corporis, cui inerat, et quod compone-<lb/>bat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12581" xml:space="preserve">188. </s>
  <s xml:id="echoid-s12582" xml:space="preserve">Aliqua ab exarſione in Igne vel <lb/>penitùs, vel aliquatenus, et quomodo <lb/>immunia à 199. </s>
  <s xml:id="echoid-s12583" xml:space="preserve">ad 203. </s>
  <s xml:id="echoid-s12584" xml:space="preserve">Pinguia ſolùm, et <lb/>oleoſa non exardent, quia nimis cohæ-<lb/>reſcunt, vnde ellychnium, vel cineres <lb/>adhibentur, vt aditus detur Igniculis <lb/>erupturis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12585" xml:space="preserve">241.</s>
  <s xml:id="echoid-s12586" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12587" xml:space="preserve">Exiccatio humidorum fit per extruſionem <lb/>particularum aquæ factam ab Igniculis <lb/>incurrentibus 122.</s>
  <s xml:id="echoid-s12588" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12589" xml:space="preserve">Experimentum magdeburgicum affertur, <lb/>et examinatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12590" xml:space="preserve">45. </s>
  <s xml:id="echoid-s12591" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12592" xml:space="preserve">experimentum <lb/>mercurij in fiſtula hiante. </s>
  <s xml:id="echoid-s12593" xml:space="preserve">49. </s>
  <s xml:id="echoid-s12594" xml:space="preserve">Alia <lb/>experimenta vide ſupra in verbo Boyle.</s>
  <s xml:id="echoid-s12595" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12596" xml:space="preserve">Exuſtio æquè ac conglaciatio non eſt vl-<lb/>lius nouæ ſubſtantiæ productio, etiam <lb/>iuxtà Ariſtotelem à 97. </s>
  <s xml:id="echoid-s12597" xml:space="preserve">ad 100. </s>
  <s xml:id="echoid-s12598" xml:space="preserve">In quo <lb/>differat à Glacie. </s>
  <s xml:id="echoid-s12599" xml:space="preserve">99. </s>
  <s xml:id="echoid-s12600" xml:space="preserve">eſt Ignis in materia, <lb/>quæ diſſipatur, quod non accidit in Fer-<lb/>ro candente. </s>
  <s xml:id="echoid-s12601" xml:space="preserve">105. </s>
  <s xml:id="echoid-s12602" xml:space="preserve">Quibus rationibus hoc <lb/>ſuadeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12603" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12604" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12605" xml:space="preserve">quid demùm ſit <lb/>etiam iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12606" xml:space="preserve">107.</s>
  <s xml:id="echoid-s12607" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div34" type="section" level="1" n="31">
<head xml:id="echoid-head68" xml:space="preserve">F</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12608" xml:space="preserve">*F*Aces extinctæ cur in angulis parietum, <lb/>vel parieti, aut pauim ento admotæ ite-<lb/>rum accedantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12609" xml:space="preserve">247. </s>
  <s xml:id="echoid-s12610" xml:space="preserve">et 275. </s>
  <s xml:id="echoid-s12611" xml:space="preserve">Faces vento <lb/>inextinguibiles quomodo formentur, et <lb/>vnde hoc habeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12612" xml:space="preserve">272.</s>
  <s xml:id="echoid-s12613" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12614" xml:space="preserve">Fermentatio ſine igneorum Spirituum agi-<lb/>tatione commodè non explicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12615" xml:space="preserve">131. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12616" xml:space="preserve">eius ratio in muſto, vt addebitam matu-<lb/>ritatem perducatur, vel vino vt cor-<lb/>rumpatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12617" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12618" xml:space="preserve">Et à 209. </s>
  <s xml:id="echoid-s12619" xml:space="preserve">ad 211. </s>
  <s xml:id="echoid-s12620" xml:space="preserve">Fermen-<lb/>ti, et Fermentationis natura, modus, et <lb/>ſeries in pane à 206 ad 209.</s>
  <s xml:id="echoid-s12621" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12622" xml:space="preserve">Ferrum candens quomodo Ignem habeat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12623" xml:space="preserve">104. </s>
  <s xml:id="echoid-s12624" xml:space="preserve">In eo non fit exuſtio, quia non diſ-<lb/>ſoluitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12625" xml:space="preserve">105.</s>
  <s xml:id="echoid-s12626" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0410" n="410" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12627" xml:space="preserve">Flamma, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12628" xml:space="preserve">Prunæ ardentes Ignis ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s12629" xml:space="preserve">ſed <lb/>non de nouo productus, etiam iuxtà Ari-<lb/>ſtotelem à 100. </s>
  <s xml:id="echoid-s12630" xml:space="preserve">ad 104. </s>
  <s xml:id="echoid-s12631" xml:space="preserve">Flamma, licet <lb/>Igniculi ſint pluſquam aer graues, in ae-<lb/>re grauiori aſcendit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12632" xml:space="preserve">eſt illo leuior <lb/>ratione vaporis Igniculos abripientis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12633" xml:space="preserve">60. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12634" xml:space="preserve">Quomodo aerem impellat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12635" xml:space="preserve">alium at-<lb/>trahat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12636" xml:space="preserve">250. </s>
  <s xml:id="echoid-s12637" xml:space="preserve">Aere etiam rarefacto in pari <lb/>mole leuior. </s>
  <s xml:id="echoid-s12638" xml:space="preserve">Boylæo experimento argui-<lb/>tur, quamuis Igniculi ſint graues. </s>
  <s xml:id="echoid-s12639" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s12640" xml:space="preserve"><lb/>Non ideò Flammatota aere leuior aſcen-<lb/>dit, quò d ab eo grauiore ſit preſſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s12641" xml:space="preserve">ſed <lb/>ſponte erumpens aſcendit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12642" xml:space="preserve">aerem pro-<lb/>pellit; </s>
  <s xml:id="echoid-s12643" xml:space="preserve">nec eſſet cuſpidata, ſi aſcenderet <lb/>ab aere circumfluo preſſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12644" xml:space="preserve">extruſa in <lb/>altum. </s>
  <s xml:id="echoid-s12645" xml:space="preserve">59. </s>
  <s xml:id="echoid-s12646" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12647" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s12648" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12649" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12650" xml:space="preserve">Eadem aeris pro-<lb/>pulſio per flammam Igniculis erumpen-<lb/>tibus facta; </s>
  <s xml:id="echoid-s12651" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12652" xml:space="preserve">flammæ in apicem faſtigia-<lb/>tæ ratio aſſeritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12653" xml:space="preserve">271. </s>
  <s xml:id="echoid-s12654" xml:space="preserve">Ratio item, cur <lb/>flamma ſit cuſpidata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12655" xml:space="preserve">ſemper agitetur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12656" xml:space="preserve">ex maiori materia incenſa amplior <lb/>prorumpat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12657" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s12658" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12659" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12660" xml:space="preserve">Flammæ colores <lb/>vari@ ex varia materiæ accenſæ natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s12661" xml:space="preserve"><lb/>253. </s>
  <s xml:id="echoid-s12662" xml:space="preserve">Eius cæruleus color exſulphure. </s>
  <s xml:id="echoid-s12663" xml:space="preserve"><lb/>ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12664" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12665" xml:space="preserve">263. </s>
  <s xml:id="echoid-s12666" xml:space="preserve">Quomodo flamma erumpat, <lb/>poſtquam ſpiritus ignei, ſales volatiles, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12667" xml:space="preserve"><lb/>ſulphureæ particulæ à partibus fixis ſunt <lb/>ſolutæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12668" xml:space="preserve">quomodo ceſſet à 220. </s>
  <s xml:id="echoid-s12669" xml:space="preserve">ad 222. </s>
  <s xml:id="echoid-s12670" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12671" xml:space="preserve">224. </s>
  <s xml:id="echoid-s12672" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12673" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12674" xml:space="preserve">non ſemper lucet, licet <lb/>vrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12675" xml:space="preserve">222. </s>
  <s xml:id="echoid-s12676" xml:space="preserve">Aliquando eſt fumus, velfumo-<lb/>ſa exhalatio, etiam iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12677" xml:space="preserve"><lb/>ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12678" xml:space="preserve">Plura, è quibus gignitur ad pellen-<lb/>das tenebras. </s>
  <s xml:id="echoid-s12679" xml:space="preserve">223. </s>
  <s xml:id="echoid-s12680" xml:space="preserve">Ad eam excitandam <lb/>requiritur humor, vel pingue aliquid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12681" xml:space="preserve"><lb/>225. </s>
  <s xml:id="echoid-s12682" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12683" xml:space="preserve">230. </s>
  <s xml:id="echoid-s12684" xml:space="preserve">Amplior ex ſarmentis, quàm <lb/>carbonibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12685" xml:space="preserve">in apice efficacior ob at-<lb/>tenuatum humorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12686" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s12687" xml:space="preserve">In ignibus arti-<lb/>ficioſis cur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12688" xml:space="preserve">quomodo amplior in <lb/>aquis erumpat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12689" xml:space="preserve">229. </s>
  <s xml:id="echoid-s12690" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12691" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12692" xml:space="preserve">Flammæ aliæ <lb/>alijs acriores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12693" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12694" xml:space="preserve">236. </s>
  <s xml:id="echoid-s12695" xml:space="preserve">Cur ex carboni-<lb/>bus, quàm exligno flamma ſit purior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12696" xml:space="preserve"><lb/>validior. </s>
  <s xml:id="echoid-s12697" xml:space="preserve">237. </s>
  <s xml:id="echoid-s12698" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12699" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12700" xml:space="preserve">Ratio, cur licet vim <lb/>habeat vrendi, ſæpè tamen per eam inno-<lb/>xiè manustraijciatur, quæ vix calefit, <lb/>cum traijci nequeat per aquam feruen-<lb/>tem, cui calefaciendi ſolùm; </s>
  <s xml:id="echoid-s12701" xml:space="preserve">non autem <lb/>vrendi vis ineſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12702" xml:space="preserve">238. </s>
  <s xml:id="echoid-s12703" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12704" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12705" xml:space="preserve">Flammæ <lb/>aliquæ cur inualidiores. </s>
  <s xml:id="echoid-s12706" xml:space="preserve">239. </s>
  <s xml:id="echoid-s12707" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12708" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12709" xml:space="preserve">In <lb/>Æthna quomodo innoxiæ dicantur ni-<lb/>uibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12710" xml:space="preserve">240. </s>
  <s xml:id="echoid-s12711" xml:space="preserve">Iuxtà materiam diuturniores, <lb/>vel minores. </s>
  <s xml:id="echoid-s12712" xml:space="preserve">249. </s>
  <s xml:id="echoid-s12713" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12714" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12715" xml:space="preserve">Phyſica redditur <lb/>ratio, cur flamma in prunis flatu accen-<lb/>datur; </s>
  <s xml:id="echoid-s12716" xml:space="preserve">in ellychnio verò extinguatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12717" xml:space="preserve"><lb/>mox codem flatu iterum accendatur à <lb/>266. </s>
  <s xml:id="echoid-s12718" xml:space="preserve">ad 273. </s>
  <s xml:id="echoid-s12719" xml:space="preserve">Flammæ notio non in folis <lb/>particulis igneis ſolutis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12720" xml:space="preserve">agitatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s12721" xml:space="preserve">ſed in <lb/>vehementi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12722" xml:space="preserve">continuata earum eruptio-<lb/>ne, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12723" xml:space="preserve">effluuio, ac humore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12724" xml:space="preserve">vapore ac-<lb/>cenſo conſiſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12725" xml:space="preserve">257. </s>
  <s xml:id="echoid-s12726" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12727" xml:space="preserve">269. </s>
  <s xml:id="echoid-s12728" xml:space="preserve">Quali flatu ſit <lb/>propellenda, vt extinguatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12729" xml:space="preserve">269. </s>
  <s xml:id="echoid-s12730" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12731" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12732" xml:space="preserve"><lb/>Cur aliquando in apicem faſtigiata non <lb/>ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s12733" xml:space="preserve">ſed conglobata in ijs, quæ vnico im-<lb/>petu tota ſimul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12734" xml:space="preserve">non per partes exar-<lb/>deſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12735" xml:space="preserve">271. </s>
  <s xml:id="echoid-s12736" xml:space="preserve">Quà ratione præcedentis <lb/>flammæ erumpentis fuga iuuet alterius <lb/>ſubſequentis eruptionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s12737" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12738" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12739" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12740" xml:space="preserve">Eo <lb/>ſolùm flatu extinguitur, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12741" xml:space="preserve">aſcenden-<lb/>ti obſiſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12742" xml:space="preserve">vlterius eam diuellat à ma-<lb/>teria, nec ad eam corripiendam deferat, <lb/>quod fit in incendijs, quando vi venti <lb/>augeſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12743" xml:space="preserve">270. </s>
  <s xml:id="echoid-s12744" xml:space="preserve">Paratos ſimul igniculos ad <lb/>emptionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12745" xml:space="preserve">ſubſecuturos debet fla-<lb/>tus diſſipare, vt flamma pereat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12746" xml:space="preserve">272. </s>
  <s xml:id="echoid-s12747" xml:space="preserve">ex-<lb/>tinguitur etiam, ſi in aere celeriter agi-<lb/>tetur, ita vc in motu diſſipentur igniculi <lb/>erumpentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s12748" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12749" xml:space="preserve">Flatu accenditur in <lb/>prunis, quia igneas particulas ingerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12750" xml:space="preserve"><lb/>alijs addit, vt mox confertim erumpant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12751" xml:space="preserve"><lb/>273. </s>
  <s xml:id="echoid-s12752" xml:space="preserve">Cur flamma minor maiori admota <lb/>extinguatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12753" xml:space="preserve">modicum incendium <lb/>ſcloporum diſploſione diſcutiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12754" xml:space="preserve">279. </s>
  <s xml:id="echoid-s12755" xml:space="preserve"><lb/>Iuxtà materiæ ardentis naturam flamma <lb/>extinguitur, ſi igniculi flatu diſijciantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s12756" xml:space="preserve"><lb/>vel accenditur, ſi eo ingerantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12757" xml:space="preserve">colli-<lb/>gantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12758" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12759" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12760" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12761" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12762" xml:space="preserve">Fœni ſpontaneum incendium ex ſalium <lb/>diſceſſione prouenit, vnde ad illud exci-<lb/>tandum ſulphurei, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12763" xml:space="preserve">ignei ſpiritus liberè <lb/>prorumpunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12764" xml:space="preserve">211. </s>
  <s xml:id="echoid-s12765" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12766" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12767" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12768" xml:space="preserve">214.</s>
  <s xml:id="echoid-s12769" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12770" xml:space="preserve">Fontium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12771" xml:space="preserve">fluuiorum origo commodè <lb/>nequit explicari, niſi proprius locus Ignis <lb/>ſit in centro terræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s12772" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s12773" xml:space="preserve">Fons gelidus, in-<lb/>quo faces accendi ſolitas ſcribunt S. </s>
  <s xml:id="echoid-s12774" xml:space="preserve">Au-<lb/>guſtinus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12775" xml:space="preserve">Plinius, cum accenſas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12776" xml:space="preserve">im-<lb/>merſas extingueret, vix per antiperiſta-<lb/>ſim explicabilis; </s>
  <s xml:id="echoid-s12777" xml:space="preserve">vel ſolùm poſt extin-<lb/>ctionem eas ſtatim admotas accendebat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12778" xml:space="preserve">274. </s>
  <s xml:id="echoid-s12779" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12780" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12781" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12782" xml:space="preserve">Forma rei etiam iuxtà Ariſtotelem nihil <lb/>aliud eſt, quàm certa complexio eorum, <lb/>ex quibus res componitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s12783" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12784" xml:space="preserve">ſunt eius <lb/>materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s12785" xml:space="preserve">87. </s>
  <s xml:id="echoid-s12786" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12787" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12788" xml:space="preserve">Ita explicatur eius <lb/>eductio ex potentia materiæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12789" xml:space="preserve">deſtru-<lb/>ctio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12790" xml:space="preserve">89. </s>
  <s xml:id="echoid-s12791" xml:space="preserve">Forma re, vel notione diſtincta à <lb/>materia quænam ſit iuxtà Ariſtotelem <lb/>95. </s>
  <s xml:id="echoid-s12792" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12793" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12794" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12795" xml:space="preserve">Formicæ ſalem acrem habent. </s>
  <s xml:id="echoid-s12796" xml:space="preserve">310. </s>
  <s xml:id="echoid-s12797" xml:space="preserve">earum <lb/>vſus, vt neruorum doloribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12798" xml:space="preserve">paralyſi <lb/>ſubueniatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12799" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s12800" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12801" xml:space="preserve">Frigus cur terræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12802" xml:space="preserve">Igni tribuendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s12803" xml:space="preserve">27.</s>
  <s xml:id="echoid-s12804" xml:space="preserve">
<pb file="0411" n="411" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
Quomodo reparetur à liquoribus, vt in <lb/>vaporem reſolui deſinant, explicatur per <lb/>defectum igniculorum ſuccedentium ad <lb/>continuandam diuulſionem vncinulo-<lb/>rum ſingularum partium, quæ iterum <lb/>ſua vi elaſtica adſtringutur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12805" xml:space="preserve">125. </s>
  <s xml:id="echoid-s12806" xml:space="preserve">Non eſt <lb/>ſola priuatio igniculorum; </s>
  <s xml:id="echoid-s12807" xml:space="preserve">ſed conſtat <lb/>particulis natura frigidis, ſeu pugnanci-<lb/>bus cum calidis à 132. </s>
  <s xml:id="echoid-s12808" xml:space="preserve">ad 136. </s>
  <s xml:id="echoid-s12809" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12810" xml:space="preserve">137. </s>
  <s xml:id="echoid-s12811" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12812" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12813" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12814" xml:space="preserve">Fumi cum flamma cognatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12815" xml:space="preserve">222. </s>
  <s xml:id="echoid-s12816" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12817" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12818" xml:space="preserve">non ſolæ lignorum expirationes fumus <lb/>ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s12819" xml:space="preserve">ſed etiam metallorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12820" xml:space="preserve">omnium, <lb/>quæ flammæ ſpeciem induere poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s12821" xml:space="preserve"><lb/>223. </s>
  <s xml:id="echoid-s12822" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12823" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12824" xml:space="preserve">Plurimis ſalis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12825" xml:space="preserve">terræ parti-<lb/>culis abundat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12826" xml:space="preserve">225. </s>
  <s xml:id="echoid-s12827" xml:space="preserve">variæ fumi in varijs <lb/>ſuffitibus virtutes ex rerum, vnde exha-<lb/>let, expirationibus ſalinis, ſulphureis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12828" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s12829" xml:space="preserve"><lb/>à 233. </s>
  <s xml:id="echoid-s12830" xml:space="preserve">ad 236. </s>
  <s xml:id="echoid-s12831" xml:space="preserve">Fumus, licet particulas ha-<lb/>beat grauiores aere non rarefacto; </s>
  <s xml:id="echoid-s12832" xml:space="preserve">eius <lb/>tamen totam molem aliunde eſſe ſecun-<lb/>dum ſpeciem aere leuiorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s12833" xml:space="preserve">aere autem <lb/>iam rarefacto grauiorem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12834" xml:space="preserve">ideò in eo <lb/>non aſcendere, niſi aliquantiſper propel-<lb/>latur, Boylæo experimento patuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s12835" xml:space="preserve">258. </s>
  <s xml:id="echoid-s12836" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12837" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12838" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div35" type="section" level="1" n="32">
<head xml:id="echoid-head69" xml:space="preserve">G</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12839" xml:space="preserve">*G*Agates lapis fumo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12840" xml:space="preserve">nidore morbo <lb/>comitiali laborantibus opitulatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12841" xml:space="preserve"><lb/>ſerpentes fugat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12842" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12843" xml:space="preserve">232. </s>
  <s xml:id="echoid-s12844" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12845" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12846" xml:space="preserve">Idem <lb/>fœminis, quas hyſtericæ Paſſiones inua-<lb/>dunt leuamen affert, non autem arreptis <lb/>à dæmone. </s>
  <s xml:id="echoid-s12847" xml:space="preserve">234.</s>
  <s xml:id="echoid-s12848" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12849" xml:space="preserve">Glacies in vaſe quomodo ſolidior fiat, ſi <lb/>circa vas nix aqua ardente, vel ſale con-<lb/>ſpergatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12850" xml:space="preserve">140.</s>
  <s xml:id="echoid-s12851" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12852" xml:space="preserve">Grauia omnia eſſequi aſſerunt, idem tenen-<lb/>tur dicere de Igne. </s>
  <s xml:id="echoid-s12853" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s12854" xml:space="preserve">eorum opinio non <lb/>ideò admittenda, quia facilè ommia ex-<lb/>plicant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12855" xml:space="preserve">37.</s>
  <s xml:id="echoid-s12856" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12857" xml:space="preserve">Grauitas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12858" xml:space="preserve">leuitas propriæ vnde ſumen-<lb/>dæ à 39. </s>
  <s xml:id="echoid-s12859" xml:space="preserve">ad 42. </s>
  <s xml:id="echoid-s12860" xml:space="preserve">Comparatè tantùm cor-<lb/>poribus tribuendæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s12861" xml:space="preserve">59.</s>
  <s xml:id="echoid-s12862" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12863" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s12864" xml:space="preserve">Gregorij Nazianzeni ſententia de Igne <lb/>lignum abſumente, cui antea inerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12865" xml:space="preserve">190.</s>
  <s xml:id="echoid-s12866" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div36" type="section" level="1" n="33">
<head xml:id="echoid-head70" xml:space="preserve">H</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12867" xml:space="preserve">*H*æmatites quomodo aquam feruen-<lb/>tem refrigeret, ſanguinem ſiſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12868" xml:space="preserve">à <lb/>ſolis feruore defendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12869" xml:space="preserve">138.</s>
  <s xml:id="echoid-s12870" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12871" xml:space="preserve">Halitus odorati cur è longinquo ſuauiores <lb/>ſint, affertur Ariſtotelica, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12872" xml:space="preserve">aliæ ratio-<lb/>nes. </s>
  <s xml:id="echoid-s12873" xml:space="preserve">225. </s>
  <s xml:id="echoid-s12874" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12875" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12876" xml:space="preserve">cur ijdem ſint ſuauiores, ſi <lb/>aromata cineribus, quàm ſi carbonibus <lb/>imponantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12877" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s12878" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12879" xml:space="preserve">Hau mons ſinicus ſub Zona torrida frigi-<lb/>dus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12880" xml:space="preserve">vnde. </s>
  <s xml:id="echoid-s12881" xml:space="preserve">138.</s>
  <s xml:id="echoid-s12882" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12883" xml:space="preserve">Humiditas aeris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12884" xml:space="preserve">aquæ propria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12885" xml:space="preserve">quo-<lb/>modo. </s>
  <s xml:id="echoid-s12886" xml:space="preserve">26.</s>
  <s xml:id="echoid-s12887" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12888" xml:space="preserve">Hyacinthus gemma quomodo magis fri. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12889" xml:space="preserve">geſcat in ore. </s>
  <s xml:id="echoid-s12890" xml:space="preserve">137.</s>
  <s xml:id="echoid-s12891" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div37" type="section" level="1" n="34">
<head xml:id="echoid-head71" xml:space="preserve">I</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12892" xml:space="preserve">*I*Aracatia lignum Braſilicum facis loco <lb/>flammam fouet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12893" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12894" xml:space="preserve">194.</s>
  <s xml:id="echoid-s12895" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12896" xml:space="preserve">Igniculi corporibus inhærentes quatenus <lb/>ea calida virtute poſſint denominare a <lb/>149. </s>
  <s xml:id="echoid-s12897" xml:space="preserve">ad 153. </s>
  <s xml:id="echoid-s12898" xml:space="preserve">Igniculorum nomine venit <lb/>quodlibet ex principijs calidis, ſiue ſpiri-<lb/>tus ignei ſint, ſiue ſales, ſiue particulæ <lb/>ſulphureæ 187. </s>
  <s xml:id="echoid-s12899" xml:space="preserve">Igniculos omnia vaſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12900" xml:space="preserve"><lb/>vitrum etiam penetrare pluribus experi-<lb/>men is oſtenditur à 127. </s>
  <s xml:id="echoid-s12901" xml:space="preserve">ad 13@. </s>
  <s xml:id="echoid-s12902" xml:space="preserve">quod <lb/>præſertim ſuadetur communi ex vſu <lb/>operculorum, quæ vaſis adhibentur, vt <lb/>liquor ebulliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12903" xml:space="preserve">130. </s>
  <s xml:id="echoid-s12904" xml:space="preserve">Igniculis debitus eſt <lb/>fulgor, ſed non lucent, cum latent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12905" xml:space="preserve"><lb/>corpora componunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s12906" xml:space="preserve">fulgent autem, cum <lb/>educti vibrantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12907" xml:space="preserve">341.</s>
  <s xml:id="echoid-s12908" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12909" xml:space="preserve">Ignes miſſiles in motu inextinguibiles ſæpè <lb/>vſitati vnde hoc habeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s12910" xml:space="preserve">273.</s>
  <s xml:id="echoid-s12911" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12912" xml:space="preserve">Ignis vt numen cultus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12913" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s12914" xml:space="preserve">deum eſſe qui pu-<lb/>tarint. </s>
  <s xml:id="echoid-s12915" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s12916" xml:space="preserve">Feris terrificus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12917" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s12918" xml:space="preserve">ſerpentes fu-<lb/>gat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12919" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12920" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12921" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12922" xml:space="preserve">eius vtilitates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12923" xml:space="preserve">commo-<lb/>da ad humanam vitam. </s>
  <s xml:id="echoid-s12924" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s12925" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12926" xml:space="preserve">à 12. </s>
  <s xml:id="echoid-s12927" xml:space="preserve">ad 14. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12928" xml:space="preserve">eius damna. </s>
  <s xml:id="echoid-s12929" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s12930" xml:space="preserve">Quomodo iuxtà lactan-<lb/>tium dici poſſit index immortalitatis <lb/>humani animi. </s>
  <s xml:id="echoid-s12931" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s12932" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12933" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12934" xml:space="preserve">In ſymbolum <lb/>Potentiæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12935" xml:space="preserve">regiæ dignitatis adhibitus. </s>
  <s xml:id="echoid-s12936" xml:space="preserve"><lb/>16. </s>
  <s xml:id="echoid-s12937" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12938" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12939" xml:space="preserve">In ſymbolum etiam aſſumptus <lb/>diuinitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12940" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s12941" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12942" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12943" xml:space="preserve">eius vſus in religio-<lb/>nis exercitio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12944" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s12945" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12946" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s12947" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s12948" xml:space="preserve">Ignis variæ ſpecies ex diuerſis locis, quali-<lb/>tatibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12949" xml:space="preserve">naturis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12950" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s12951" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12952" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12953" xml:space="preserve">eius defini-<lb/>tio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12954" xml:space="preserve">diuiſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12955" xml:space="preserve">32. </s>
  <s xml:id="echoid-s12956" xml:space="preserve">Proprium eius locum <lb/>ſublimem eſſe popularis fert opinio. </s>
  <s xml:id="echoid-s12957" xml:space="preserve">35. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s12958" xml:space="preserve">Refellitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12959" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s12960" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12961" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12962" xml:space="preserve">Poteſt eſſe grauis, <lb/>etiamſi aſcendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12963" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12964" xml:space="preserve">Flamma ſit aere le. </s>
  <s xml:id="echoid-s12965" xml:space="preserve"><lb/>uior. </s>
  <s xml:id="echoid-s12966" xml:space="preserve">60. </s>
  <s xml:id="echoid-s12967" xml:space="preserve">Argumenta pro eius grauitate <lb/>ducta ab experimentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s12968" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s12969" xml:space="preserve">experimenta <lb/>in contrarium ſoluuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s12970" xml:space="preserve">62. </s>
  <s xml:id="echoid-s12971" xml:space="preserve">experimenta <lb/>pro eius grauitate confirmantur reiecto <lb/>recurſu ad ſuligines. </s>
  <s xml:id="echoid-s12972" xml:space="preserve">63. </s>
  <s xml:id="echoid-s12973" xml:space="preserve">ab igniculis ſo-<lb/>lis intruſis pondus rerum augeri oſten-<lb/>ditur à 64. </s>
  <s xml:id="echoid-s12974" xml:space="preserve">ad 68. </s>
  <s xml:id="echoid-s12975" xml:space="preserve">Argumenta pro loco <lb/>proprio Ignis omnium elementorum gra
<pb file="0412" n="412" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
uiſſimiaſſerendi incentro terræ aſſignan-<lb/>do. </s>
  <s xml:id="echoid-s12976" xml:space="preserve">68. </s>
  <s xml:id="echoid-s12977" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12978" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12979" xml:space="preserve">Argumenta contrà locum <lb/>Ignis in terræ centro conſtitutum di-<lb/>luuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12980" xml:space="preserve">alia pro eodem tuendo affe-<lb/>runtur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12981" xml:space="preserve">aliorum autoritates adducun-<lb/>tur à 73. </s>
  <s xml:id="echoid-s12982" xml:space="preserve">ad 78. </s>
  <s xml:id="echoid-s12983" xml:space="preserve">Ignis elementaris ſinceri, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12984" xml:space="preserve">in centro terræ pabulo non indigen-<lb/>tis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12985" xml:space="preserve">ſine luce ſtagnantis diſcrimina à <lb/>noſtro materiæ admixto. </s>
  <s xml:id="echoid-s12986" xml:space="preserve">74. </s>
  <s xml:id="echoid-s12987" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12988" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s12989" xml:space="preserve">Quid <lb/>Ignis ſincerus elementaris in centro ter-<lb/>ræ iuxtà, vel ſupra naturam agat. </s>
  <s xml:id="echoid-s12990" xml:space="preserve">75. </s>
  <s xml:id="echoid-s12991" xml:space="preserve">Igni<unsure/>s <lb/>duplex eſt, terrenus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12992" xml:space="preserve">grauis, quia ſali-<lb/>bus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12993" xml:space="preserve">ſulphuribus conſtat; </s>
  <s xml:id="echoid-s12994" xml:space="preserve">cœleſtis verò <lb/>leuis cœleſtibus ſydereis ſpiritibus con-<lb/>ſtans. </s>
  <s xml:id="echoid-s12995" xml:space="preserve">345. </s>
  <s xml:id="echoid-s12996" xml:space="preserve">Ignis iam ineſt, antequam ex-<lb/>cudatur, chalybi, ſilici, chryſtallo, ony-<lb/>chi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s12997" xml:space="preserve">alijs; </s>
  <s xml:id="echoid-s12998" xml:space="preserve">nec ijs colliſis ex aere gigni <lb/>pluribus experimentis firmatur contra <lb/>id, quod Ariſtoteli excidit à 147. </s>
  <s xml:id="echoid-s12999" xml:space="preserve">ad 152. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13000" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13001" xml:space="preserve">190. </s>
  <s xml:id="echoid-s13002" xml:space="preserve">Eius accédendi, ſeu, cumiam la-<lb/>te@s præexiſteret, in motum incitandi <lb/>inuentores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13003" xml:space="preserve">variæ rationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s13004" xml:space="preserve">189. </s>
  <s xml:id="echoid-s13005" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13006" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13007" xml:space="preserve"><lb/>In Pithecuſis calidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s13008" xml:space="preserve">ſed non aduren-<lb/>tem eſſe iuxtà Ariſtotelis teſtimonium, <lb/>an fabula ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13009" xml:space="preserve">vnde orta - 239. </s>
  <s xml:id="echoid-s13010" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13011" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13012" xml:space="preserve"><lb/>Apud antiquos in lucernis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13013" xml:space="preserve">aris perpe-<lb/>tuus erat; </s>
  <s xml:id="echoid-s13014" xml:space="preserve">ſed non inextinguibilis; </s>
  <s xml:id="echoid-s13015" xml:space="preserve">at ſo-<lb/>lum inextinctus ob perpetuum fomitem <lb/>oblatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13016" xml:space="preserve">243. </s>
  <s xml:id="echoid-s13017" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13018" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13019" xml:space="preserve">Igne pereunte an <lb/>aer; </s>
  <s xml:id="echoid-s13020" xml:space="preserve">an verò nihil noui oriatur, contrariæ <lb/>Heraoliti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13021" xml:space="preserve">Ariſtotelis ſententiæ conci-<lb/>liatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13022" xml:space="preserve">253. </s>
  <s xml:id="echoid-s13023" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13024" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13025" xml:space="preserve">Varijs ex cauſis perit <lb/>iuxtà diuerſas materias, in quibus eſt ac-<lb/>cenſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13026" xml:space="preserve">254. </s>
  <s xml:id="echoid-s13027" xml:space="preserve">Cur extinguatur, dum aqua, <lb/>vel terra iniecta, vel alio modo Igniculi <lb/>erumpentes anguſtijs compeſcuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13028" xml:space="preserve"><lb/>256. </s>
  <s xml:id="echoid-s13029" xml:space="preserve">Cur citiùs maior Ignis; </s>
  <s xml:id="echoid-s13030" xml:space="preserve">tardius verò <lb/>minor cereoli in vaſe clauſo extingua-<lb/>tur, vera affertur ratio poſita ſententia, <lb/>quòd exarſio non ſit vllius nouæ ſub-<lb/>ſtantiæ generatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s13031" xml:space="preserve">ſed ſolummodo Igni-<lb/>culorum motus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13032" xml:space="preserve">agitatio ad corpus <lb/>diſſoluendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s13033" xml:space="preserve">flamma autem ſit conti-<lb/>nua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13034" xml:space="preserve">vehemens eorum eruptio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13035" xml:space="preserve">257. </s>
  <s xml:id="echoid-s13036" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13037" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13038" xml:space="preserve">Citius extinguitur in aere rareſcen-<lb/>te, non quia hic ab alio aere compreſſus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13039" xml:space="preserve">ſe dilatans flammam ſuffocet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13040" xml:space="preserve">262. </s>
  <s xml:id="echoid-s13041" xml:space="preserve">Sed <lb/>quia aer rareſcens dum diſtrahitur, tra-<lb/>hit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13042" xml:space="preserve">exſugit particulas vi Ignis diſſolu-<lb/>tas, vnde nequeunt continuam flammæ <lb/>accēſionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13043" xml:space="preserve">fluxum efficere. </s>
  <s xml:id="echoid-s13044" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13045" xml:space="preserve">Ra-<lb/>tio, cur in eodem rarefacto Ignis flamma <lb/>primò contrahatur, mox cærulea reddi-<lb/>ta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13046" xml:space="preserve">in apicem ellychnij recedens expi-<lb/>ret. </s>
  <s xml:id="echoid-s13047" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13048" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13049" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13050" xml:space="preserve">Cur ignis funis igniarij <lb/>accenſi in vaſe clauſo ſuffocetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13051" xml:space="preserve">vel, ſi <lb/>aer exhauriatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13052" xml:space="preserve">rarefiat, primò perfe-<lb/>ctiùs igneſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s13053" xml:space="preserve">tùm ſenſim exſuctus expi-<lb/>ret penitus, vel ita vt iterum reuiuiſcat <lb/>aere reſticuto. </s>
  <s xml:id="echoid-s13054" xml:space="preserve">267. </s>
  <s xml:id="echoid-s13055" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13056" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13057" xml:space="preserve">Ignis aquæ im-<lb/>merſus ita extinguitur, vt aliquas eius <lb/>particulas in fumum ſolua@; </s>
  <s xml:id="echoid-s13058" xml:space="preserve">igniculi ve-<lb/>rò alij comprimantur ab aqua poros <lb/>corporis igniti occludente, ne erumpant; </s>
  <s xml:id="echoid-s13059" xml:space="preserve"><lb/>alij autem in eadem aqua remaneant, <lb/>dum vt aſcendant erumpentes in ea ex-<lb/>cipiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13060" xml:space="preserve">274. </s>
  <s xml:id="echoid-s13061" xml:space="preserve">Ignis communiter extin-<lb/>guitur obſtructis poris corporis exarde-<lb/>ſcentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13062" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13063" xml:space="preserve">Aqua inextinguibilis vbi eſſe <lb/>ſcribatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13064" xml:space="preserve">qua arte paretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13065" xml:space="preserve">272. </s>
  <s xml:id="echoid-s13066" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13067" xml:space="preserve">275. </s>
  <s xml:id="echoid-s13068" xml:space="preserve"><lb/>vnde inextinguibilitas proueniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13069" xml:space="preserve">276. </s>
  <s xml:id="echoid-s13070" xml:space="preserve"><lb/>Cur quilibet Ignis terra ſuffocetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13071" xml:space="preserve">Cine-<lb/>@ibus autem, præſertim iuniperi ſolum <lb/>flamma compeſcatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13072" xml:space="preserve">exarſio verò fo-<lb/>ueatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13073" xml:space="preserve">quanto tempore. </s>
  <s xml:id="echoid-s13074" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13075" xml:space="preserve">Siaqua <lb/>ſit nimia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13076" xml:space="preserve">impediat igniculorum agi-<lb/>tationem, omnis Ignis aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13077" xml:space="preserve">oleo <lb/>etiam, ac cera extinguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13078" xml:space="preserve">277. </s>
  <s xml:id="echoid-s13079" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13080" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13081" xml:space="preserve"><lb/>Ignis in Hibernia perpetuò accenſus <lb/>numquam aucta Cinerum mole. </s>
  <s xml:id="echoid-s13082" xml:space="preserve">281. </s>
  <s xml:id="echoid-s13083" xml:space="preserve">Cur <lb/>Igne lutum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13084" xml:space="preserve">creta obdureſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s13085" xml:space="preserve">arenæ <lb/>autem, vnde fit vitrum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13086" xml:space="preserve">ſales lique-<lb/>ſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13087" xml:space="preserve">284. </s>
  <s xml:id="echoid-s13088" xml:space="preserve">Conditiones materiæ, cui iam <lb/>Ignis ineſt, vt accendatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13089" xml:space="preserve">propage-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13090" xml:space="preserve">præſertim verò raritas plurimis expe-<lb/>rimentis traditur à 191. </s>
  <s xml:id="echoid-s13091" xml:space="preserve">ad 206. </s>
  <s xml:id="echoid-s13092" xml:space="preserve">Ignis quo-<lb/>modo nouum colorem rebus inducat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13093" xml:space="preserve"><lb/>383. </s>
  <s xml:id="echoid-s13094" xml:space="preserve">variè res commiſcendo colores va-<lb/>riat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13095" xml:space="preserve">384. </s>
  <s xml:id="echoid-s13096" xml:space="preserve">Suos vel inſerendo igniculos, <lb/>vel Corporis particulas abſtrahendo, aut <lb/>alias addendo colores mutat à 388. </s>
  <s xml:id="echoid-s13097" xml:space="preserve">ad <lb/>391. </s>
  <s xml:id="echoid-s13098" xml:space="preserve">Cur hunc potiùs, quàm al@um colo-<lb/>rem inducat, pendet ex ipſa particularum <lb/>corporis natura, vbi Igniculorum, ſeu lu-<lb/>cis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13099" xml:space="preserve">ætherearum particularum in ocu-<lb/>lum appellentium motus modificatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13100" xml:space="preserve"><lb/>391. </s>
  <s xml:id="echoid-s13101" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13102" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13103" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13104" xml:space="preserve">Infuſionum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13105" xml:space="preserve">decoctionum conſideratio. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13106" xml:space="preserve">308. </s>
  <s xml:id="echoid-s13107" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13108" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13109" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13110" xml:space="preserve">Inſcribendi lapidibus ratio, ſine Cœlo, ſo-<lb/>lius liquoris acrimonia. </s>
  <s xml:id="echoid-s13111" xml:space="preserve">311.</s>
  <s xml:id="echoid-s13112" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13113" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s13114" xml:space="preserve">Iſidori Peluſiotæ ſententia de Igne cor-<lb/>poribus inſito etiam antequam ardeant, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13115" xml:space="preserve">eadem componente, quæ deinde diſ-<lb/>ſoluit, dum excitati ad motum igniculi <lb/>feruent. </s>
  <s xml:id="echoid-s13116" xml:space="preserve">188.</s>
  <s xml:id="echoid-s13117" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div38" type="section" level="1" n="35">
<head xml:id="echoid-head72" xml:space="preserve">L</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13118" xml:space="preserve">*L*Actantij opinio de corporum compoſi-<lb/>tione ex Igne, vnde humanæ nobilita-
<pb file="0413" n="413" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
tis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13119" xml:space="preserve">immortalitatis argumentum ſu-<lb/>mit à 9. </s>
  <s xml:id="echoid-s13120" xml:space="preserve">ad 12.</s>
  <s xml:id="echoid-s13121" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13122" xml:space="preserve">Lapis Bononienſis vt noctu luceat igne in <lb/>calcem̀ excoquendus indicat, ſali lu-<lb/>cem eſſe tribuendam, qui ideo coctione <lb/>à ſulphure liberandus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13123" xml:space="preserve">350. </s>
  <s xml:id="echoid-s13124" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13125" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13126" xml:space="preserve">Quomodo explicari poſſit, lucem ab eo <lb/>concipi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13127" xml:space="preserve">ſeruari. </s>
  <s xml:id="echoid-s13128" xml:space="preserve">360.</s>
  <s xml:id="echoid-s13129" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13130" xml:space="preserve">Larix facilè Ignem non recipit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13131" xml:space="preserve">cur à <lb/>197. </s>
  <s xml:id="echoid-s13132" xml:space="preserve">ad 199.</s>
  <s xml:id="echoid-s13133" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13134" xml:space="preserve">Liquefactio rerum ex calore fit ex Igniculis <lb/>partes diſſoluentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13135" xml:space="preserve">123.</s>
  <s xml:id="echoid-s13136" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13137" xml:space="preserve">Liquida non pinguia facilius ex calore in <lb/>vaporem ſoluuntur, quia præ pinguibus <lb/>leuiores habent partes ab igniculis diſſi-<lb/>pabiles. </s>
  <s xml:id="echoid-s13138" xml:space="preserve">123. </s>
  <s xml:id="echoid-s13139" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13140" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13141" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13142" xml:space="preserve">Liquorum acrimonia ex ſalibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13143" xml:space="preserve">310. </s>
  <s xml:id="echoid-s13144" xml:space="preserve">Cor-<lb/>pora ſoluunt, dum in eorum meatus pe-<lb/>netrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13145" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13146" xml:space="preserve">Certis rebus diſſoluendis <lb/>acriores etiam liquores ſunt adhibendi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13147" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s13148" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13149" xml:space="preserve">Lucerna ſemper ardens quomodo minùs <lb/>olei eadem vno anno, quam altero abſu-<lb/>mat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13150" xml:space="preserve">244. </s>
  <s xml:id="echoid-s13151" xml:space="preserve">lucernarum perpetuarum hiſto-<lb/>riæ minus certæ quid contineant fide <lb/>non dignum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13152" xml:space="preserve">243. </s>
  <s xml:id="echoid-s13153" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13154" xml:space="preserve">245. </s>
  <s xml:id="echoid-s13155" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13156" xml:space="preserve">251. </s>
  <s xml:id="echoid-s13157" xml:space="preserve">Cum <lb/>flamma ſit continuata eruptio ſalium, <lb/>ſpirituum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13158" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s13159" xml:space="preserve">vt perennis eſſet lucerna <lb/>ardens, deberet fomes abſumptus iterum <lb/>concreſcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13160" xml:space="preserve">excogitari reciprocatio <lb/>materiæ exardeſcentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13161" xml:space="preserve">concreſcentis, <lb/>velut in vaſe circulatorio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13162" xml:space="preserve">246. </s>
  <s xml:id="echoid-s13163" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13164" xml:space="preserve">250. </s>
  <s xml:id="echoid-s13165" xml:space="preserve">Ra-<lb/>tio huius intenti obtinendi in vaſe Coni-<lb/>co. </s>
  <s xml:id="echoid-s13166" xml:space="preserve">247. </s>
  <s xml:id="echoid-s13167" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13168" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13169" xml:space="preserve">Ratio conflandi pro lucer. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13170" xml:space="preserve">na perpetua liquoris lu centis; </s>
  <s xml:id="echoid-s13171" xml:space="preserve">non autem <lb/>ardentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13172" xml:space="preserve">249. </s>
  <s xml:id="echoid-s13173" xml:space="preserve">Lucernas perpetuas, ſi verè <lb/>extiterunt, lucentes, non ardentes fuiſſe, <lb/>veroſimilius eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13174" xml:space="preserve">246. </s>
  <s xml:id="echoid-s13175" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13176" xml:space="preserve">248. </s>
  <s xml:id="echoid-s13177" xml:space="preserve">ex pabulo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13178" xml:space="preserve"><lb/>motu proprio flammæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13179" xml:space="preserve">aeris quem illa <lb/>impellit, vnde ab aere craſſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13180" xml:space="preserve">compref. </s>
  <s xml:id="echoid-s13181" xml:space="preserve"><lb/>ſo ſuffocatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13182" xml:space="preserve">eius in vaſe clauſo diutur-<lb/>nitas, adeoque lucernarum perpetuarum <lb/>incertitudo arguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13183" xml:space="preserve">250. </s>
  <s xml:id="echoid-s13184" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13185" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13186" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13187" xml:space="preserve">Lumen, ſeu ipſa Illuſtratio eſt Splendor lu. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13188" xml:space="preserve">cis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13189" xml:space="preserve">ab ea diſtinguitur, vt à radice ha-<lb/>bente vim ſe prodendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13190" xml:space="preserve">lucendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s13191" xml:space="preserve">354. </s>
  <s xml:id="echoid-s13192" xml:space="preserve"><lb/>Non eſt in ſolo oculo vidente; </s>
  <s xml:id="echoid-s13193" xml:space="preserve">ſed etiam <lb/>in medio, per quod in oculum incurrit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13194" xml:space="preserve"><lb/>ibit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13195" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13196" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13197" xml:space="preserve">eius reflexio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13198" xml:space="preserve">refractio per <lb/>motum optime explicatur à 367. </s>
  <s xml:id="echoid-s13199" xml:space="preserve">ad 375. </s>
  <s xml:id="echoid-s13200" xml:space="preserve"><lb/>Cur eius refractione excitetur Ignis in <lb/>corpore non albo. </s>
  <s xml:id="echoid-s13201" xml:space="preserve">374.</s>
  <s xml:id="echoid-s13202" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13203" xml:space="preserve">Lunæ effluxus in terram non ſunt negandi, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13204" xml:space="preserve">illis tribuendum eſt, quòd flores ſati <lb/>in nouilunio elegantiores proueniant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13205" xml:space="preserve"><lb/>alia paſſim in terra fieri agnoſcendum <lb/>eſt ex lunaribus expirationibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13206" xml:space="preserve">298. </s>
  <s xml:id="echoid-s13207" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13208" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13209" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13210" xml:space="preserve">Lux ab Ariſtotele definitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13211" xml:space="preserve">ſed eius defini-<lb/>tio minùs ſatisfacit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13212" xml:space="preserve">342. </s>
  <s xml:id="echoid-s13213" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13214" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13215" xml:space="preserve">eius prima <lb/>notio non à reſpectu ad facultatem vi-<lb/>dendi eſt ſumenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s13216" xml:space="preserve">343. </s>
  <s xml:id="echoid-s13217" xml:space="preserve">An fit ſubſtantia, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13218" xml:space="preserve">natura; </s>
  <s xml:id="echoid-s13219" xml:space="preserve">an verò accidens à 343. </s>
  <s xml:id="echoid-s13220" xml:space="preserve">ad 355. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13221" xml:space="preserve">Lucem prima die Creationis mundi ſub-<lb/>ſtantiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13222" xml:space="preserve">quidem ipſum Ignem fuiſſe <lb/>plurium eſt opinion. </s>
  <s xml:id="echoid-s13223" xml:space="preserve">343. </s>
  <s xml:id="echoid-s13224" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13225" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13226" xml:space="preserve">Lux du-<lb/>plex, cœleſtis in ſole, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13227" xml:space="preserve">ſyderibus con-<lb/>gregata quarto die creationis mundi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13228" xml:space="preserve"><lb/>terrena per orbem diſpertita. </s>
  <s xml:id="echoid-s13229" xml:space="preserve">345. </s>
  <s xml:id="echoid-s13230" xml:space="preserve">lucis <lb/>plures ſpecies. </s>
  <s xml:id="echoid-s13231" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13232" xml:space="preserve">Lux terrena ineſt <lb/>corporibus, nec vbi liberè exilit, ad Cæ-<lb/>lum contendit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13233" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13234" xml:space="preserve">Lucem eſſe in terris, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13235" xml:space="preserve">ineſſe corporibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13236" xml:space="preserve">exilire citrà eo-<lb/>rum ſolutionem, vel ardorem pluribus <lb/>experimentis adſtruitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13237" xml:space="preserve">eam veram <lb/>eſſe lucem probatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13238" xml:space="preserve">non verò inomina-<lb/>tum aliquid, vt viſus eſt dicere Ariſtote-<lb/>les à 346. </s>
  <s xml:id="echoid-s13239" xml:space="preserve">ad 349. </s>
  <s xml:id="echoid-s13240" xml:space="preserve">Non ſolis ſpiritibus <lb/>igneis; </s>
  <s xml:id="echoid-s13241" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13242" xml:space="preserve">ſalibus tribuenda experi-<lb/>mentis probatur à 349. </s>
  <s xml:id="echoid-s13243" xml:space="preserve">ad 352. </s>
  <s xml:id="echoid-s13244" xml:space="preserve">Antequam <lb/>fulgeret per motum inerat oleo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13245" xml:space="preserve">alijs. </s>
  <s xml:id="echoid-s13246" xml:space="preserve"><lb/>361. </s>
  <s xml:id="echoid-s13247" xml:space="preserve">Quomodo omnia corpora ſuos ha-<lb/>beant igniculos, qui ſi ab alijs excitentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13248" xml:space="preserve">vibrentur, lucent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13249" xml:space="preserve">colores varios ef-<lb/>ficiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13250" xml:space="preserve">hinc corpora ſua natura lucida <lb/>à non lucidis diſtinguantur à 364. </s>
  <s xml:id="echoid-s13251" xml:space="preserve">ad 366. </s>
  <s xml:id="echoid-s13252" xml:space="preserve"><lb/>Lux eſt ſubſtantia non ſemper ſe pro-<lb/>dens, niſi vim liberatur ab alijs partiou-<lb/>lis; </s>
  <s xml:id="echoid-s13253" xml:space="preserve">ſed tamen eſt habens cum ſplenden-<lb/>di. </s>
  <s xml:id="echoid-s13254" xml:space="preserve">354. </s>
  <s xml:id="echoid-s13255" xml:space="preserve">diſtinguitur à lumine, quod eſt <lb/>ipſe ſplendor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13256" xml:space="preserve">Illuſtratio lucis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13257" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13258" xml:space="preserve"><lb/>eius propagatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13259" xml:space="preserve">Illuſtratio in oculos <lb/>incurrens fit motu celer rimo, licet verè <lb/>diuiduo à 354. </s>
  <s xml:id="echoid-s13260" xml:space="preserve">ad 357. </s>
  <s xml:id="echoid-s13261" xml:space="preserve">quomodo à ſyde-<lb/>ribus circumferatur ſecum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13262" xml:space="preserve">inde ad <lb/>terram vſque eodem temporis puncto <lb/>pertingat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13263" xml:space="preserve">357. </s>
  <s xml:id="echoid-s13264" xml:space="preserve">Quomodo exigua lux diſ-<lb/>ſitiſſime poſita ſtatim videatur à 358. </s>
  <s xml:id="echoid-s13265" xml:space="preserve">ad <lb/>361. </s>
  <s xml:id="echoid-s13266" xml:space="preserve">Lucis illu@ratio fit à motu ignicu-<lb/>lorum proprio, vt luceant, ſyſtoles nem-<lb/>pè veluti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13267" xml:space="preserve">diaſtoles, ſeu porrectionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13268" xml:space="preserve"><lb/>contractionis, longè diuerſo ab eo, quo <lb/>agitantur, vt fiat flamma. </s>
  <s xml:id="echoid-s13269" xml:space="preserve">361. </s>
  <s xml:id="echoid-s13270" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13271" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13272" xml:space="preserve">eius <lb/>propagatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13273" xml:space="preserve">diminutio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13274" xml:space="preserve">variorum per <lb/>eam colorum efformatio confirmatur <lb/>paritate ſoni. </s>
  <s xml:id="echoid-s13275" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13276" xml:space="preserve">ad vſque 366. </s>
  <s xml:id="echoid-s13277" xml:space="preserve">eius mo-<lb/>tu ſi ſit vehemens, vt motus lucis ſolis <lb/>aer etiam impellitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13278" xml:space="preserve">oculi læduntur,
<pb file="0414" n="414" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
vnde vitro colorato retūditur impulſus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13279" xml:space="preserve">366. </s>
  <s xml:id="echoid-s13280" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13281" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13282" xml:space="preserve">Hoc motu plura explicantur, <lb/>quæ difficilè exponuntur, ſi lux ſit quali-<lb/>tas, vel expiratio corporea. </s>
  <s xml:id="echoid-s13283" xml:space="preserve">370. </s>
  <s xml:id="echoid-s13284" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13285" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13286" xml:space="preserve"><lb/>Lucis temperatio, ſeu motus ætherearum <lb/>particularum variè, præſertim in oculo <lb/>modificatus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13287" xml:space="preserve">varios colores gignens <lb/>expli@atur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13288" xml:space="preserve">378. </s>
  <s xml:id="echoid-s13289" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13290" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13291" xml:space="preserve">Confirmatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13292" xml:space="preserve">379. </s>
  <s xml:id="echoid-s13293" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13294" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13295" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13296" xml:space="preserve">382.</s>
  <s xml:id="echoid-s13297" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div39" type="section" level="1" n="36">
<head xml:id="echoid-head73" xml:space="preserve">M</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13298" xml:space="preserve">*M*Anichæorum deliria circa Ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13299" xml:space="preserve"><lb/>Fumum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13300" xml:space="preserve">235. </s>
  <s xml:id="echoid-s13301" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13302" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13303" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13304" xml:space="preserve">Manus gelida cur dolorem ſentiat, ſi ni-<lb/>mium Igni admoueatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13305" xml:space="preserve">137.</s>
  <s xml:id="echoid-s13306" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13307" xml:space="preserve">Magiſterij Chymici Vitri, Pumicis, Mar-<lb/>garitarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13308" xml:space="preserve">c. </s>
  <s xml:id="echoid-s13309" xml:space="preserve">explicatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13310" xml:space="preserve">vſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13311" xml:space="preserve">306. </s>
  <s xml:id="echoid-s13312" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13313" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13314" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13315" xml:space="preserve">Maris æſtus in fluxu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13316" xml:space="preserve">refluxu, ex luna, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13317" xml:space="preserve"><lb/>fundo maris exceptis eius expirationi-<lb/>bus fermenteſcente quom@do poſſit ex-<lb/>plicari à 299. </s>
  <s xml:id="echoid-s13318" xml:space="preserve">ad 303.</s>
  <s xml:id="echoid-s13319" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13320" xml:space="preserve">Materiæ etiam iuxtà Ariſtotelem vera no-<lb/>tio non alligata vni materiæ communi <lb/>omnibus Corporibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13321" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s13322" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13323" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13324" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13325" xml:space="preserve">Mellis natura ſulphureo ſalina. </s>
  <s xml:id="echoid-s13326" xml:space="preserve">315.</s>
  <s xml:id="echoid-s13327" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13328" xml:space="preserve">Mercurius diſſolutus aqua forti quomodo <lb/>auro, vel Cupro abſorbeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13329" xml:space="preserve">329.</s>
  <s xml:id="echoid-s13330" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13331" xml:space="preserve">Metalla quomodo ratione ſalium lique-<lb/>fiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13332" xml:space="preserve">iterum concreſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13333" xml:space="preserve">286. </s>
  <s xml:id="echoid-s13334" xml:space="preserve">Aquis <lb/>fortibus eroſain calcem rediguntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13335" xml:space="preserve">305. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13336" xml:space="preserve">Quomodo fiat eorum Cœmentatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13337" xml:space="preserve">306. </s>
  <s xml:id="echoid-s13338" xml:space="preserve"><lb/>metallorum generatio vulgo tributa ſo-<lb/>li, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13339" xml:space="preserve">aſtris impugnatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13340" xml:space="preserve">69. </s>
  <s xml:id="echoid-s13341" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13342" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13343" xml:space="preserve">Igni in <lb/>Centro terræ reſidenti adſcribitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13344" xml:space="preserve"><lb/>71.</s>
  <s xml:id="echoid-s13345" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13346" xml:space="preserve">Mixta ijs conſtare dicendum eſt, in quæ <lb/>reſoluuntur, nec quidquam noui in eo-<lb/>rum corruptione gigni pluribus ſimili-<lb/>bus confirmatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13347" xml:space="preserve">176. </s>
  <s xml:id="echoid-s13348" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13349" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13350" xml:space="preserve">Per artem <lb/>numquam fit eorum diſſolutio in natu-<lb/>ras omninò ſimplices, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13351" xml:space="preserve">ſinceras, quas <lb/>tamen ibi eſſe ſatis innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13352" xml:space="preserve">177. </s>
  <s xml:id="echoid-s13353" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13354" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13355" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13356" xml:space="preserve">Mollitudo diuerſa luti ex aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13357" xml:space="preserve">Ceræ ex <lb/>calore quomodo explicetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13358" xml:space="preserve">123.</s>
  <s xml:id="echoid-s13359" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13360" xml:space="preserve">Mutationes corporum etiam per Ignem <lb/>factæ explicari poſſunt ſine materia pri-<lb/>ma Peripateticorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13361" xml:space="preserve">79.</s>
  <s xml:id="echoid-s13362" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div40" type="section" level="1" n="37">
<head xml:id="echoid-head74" xml:space="preserve">N</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13363" xml:space="preserve">*N*Aphta cur ignem è longinquo conci-<lb/>piat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13364" xml:space="preserve">228. </s>
  <s xml:id="echoid-s13365" xml:space="preserve">Cur eum diutiùs ſeruet in <lb/>aqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s13366" xml:space="preserve">229.</s>
  <s xml:id="echoid-s13367" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13368" xml:space="preserve">Neotericorum opinio circa materiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13369" xml:space="preserve"><lb/>Formam ſola notione diſtinctas magis <lb/>explicat quid ſit ſentiendum, an materia <lb/>omni Forma carere poſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s13370" xml:space="preserve">vel, an duas <lb/>ſimul formas poſſit habere. </s>
  <s xml:id="echoid-s13371" xml:space="preserve">92. </s>
  <s xml:id="echoid-s13372" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13373" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13374" xml:space="preserve">ex-<lb/>plicat etiam quid ſit ſentiendum de For-<lb/>mis partialibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13375" xml:space="preserve">94.</s>
  <s xml:id="echoid-s13376" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13377" xml:space="preserve">Nili aqua Ægypti agros; </s>
  <s xml:id="echoid-s13378" xml:space="preserve">imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13379" xml:space="preserve">mulieres <lb/>eam bibentes fertiles reddit nitro, quod <lb/>continet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13380" xml:space="preserve">291.</s>
  <s xml:id="echoid-s13381" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13382" xml:space="preserve">Nix variè lucem réflectens variè colorata <lb/>oculo apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13383" xml:space="preserve">382. </s>
  <s xml:id="echoid-s13384" xml:space="preserve">quomodo rubra fiat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13385" xml:space="preserve">383.</s>
  <s xml:id="echoid-s13386" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13387" xml:space="preserve">Nouilunij ex Cineribus aquæ immerſis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13388" xml:space="preserve"><lb/>bullas emittentibus obſeruandiratio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13389" xml:space="preserve"><lb/>defenſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13390" xml:space="preserve">298. </s>
  <s xml:id="echoid-s13391" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13392" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13393" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div41" type="section" level="1" n="38">
<head xml:id="echoid-head75" xml:space="preserve">O</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13394" xml:space="preserve">*O*Bduratio luti ex Calore fit ab ignicu-<lb/>lis aquæ particulas expellentibus, dum <lb/>aridas natura terræ particulas permeant, <lb/>quæ redundante aqua ita connecteban-<lb/>tur, vt facilè comprimi poſſent, in quo <lb/>ſita erat luti mollitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s13395" xml:space="preserve">123.</s>
  <s xml:id="echoid-s13396" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13397" xml:space="preserve">Oculi felium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13398" xml:space="preserve">aliorum noctu, vel in tuſſi, <lb/>ac vomitu vehementi lucentes lucem <lb/>habent in ſpiritibus ad vueam oculi tu-<lb/>nicam confluentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s13399" xml:space="preserve">non verò erum-<lb/>pentem ex interioribus oculi partibus, <lb/>vel adſcribendam retinæ, aut corneæ tu-<lb/>nicæ, aut humori aqueo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13400" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13401" xml:space="preserve">348. </s>
  <s xml:id="echoid-s13402" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13404" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13405" xml:space="preserve">Odoris cognatio cum Igniculis ex Ariſto-<lb/>tele. </s>
  <s xml:id="echoid-s13406" xml:space="preserve">130. </s>
  <s xml:id="echoid-s13407" xml:space="preserve">odores quomodo in corpuſcu-<lb/>lorum effluuio ſine conſpicua diminu-<lb/>tione corporis odorati ſtatui poſſint à <lb/>236. </s>
  <s xml:id="echoid-s13408" xml:space="preserve">ad 228. </s>
  <s xml:id="echoid-s13409" xml:space="preserve">ex hoc, quod lint expiratio-<lb/>nes corporum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13410" xml:space="preserve">corpuſcula miram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13411" xml:space="preserve"><lb/>variam vim habent. </s>
  <s xml:id="echoid-s13412" xml:space="preserve">234. </s>
  <s xml:id="echoid-s13413" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13414" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13415" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13416" xml:space="preserve">Omphacij ab aceto diuerſitas ex ſalibus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13417" xml:space="preserve">316. </s>
  <s xml:id="echoid-s13418" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13419" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13420" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13421" xml:space="preserve">Oſſifragæ herbæ in Noruegia mira vis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13422" xml:space="preserve"><lb/>vnde. </s>
  <s xml:id="echoid-s13423" xml:space="preserve">297.</s>
  <s xml:id="echoid-s13424" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0415" n="415" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13425" xml:space="preserve">Oui albumine illita cur ignem non conci-<lb/>piant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13426" xml:space="preserve">195. </s>
  <s xml:id="echoid-s13427" xml:space="preserve">Oui albumini quomodo in-<lb/>ſcribi poſſint literæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13428" xml:space="preserve">310.</s>
  <s xml:id="echoid-s13429" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div42" type="section" level="1" n="39">
<head xml:id="echoid-head76" xml:space="preserve">P</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13430" xml:space="preserve">*P*Eci ſinenſis fructus, cuius ſuccus acci-<lb/>dus cuprum emollit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13431" xml:space="preserve">323.</s>
  <s xml:id="echoid-s13432" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13433" xml:space="preserve">Pelagius S. </s>
  <s xml:id="echoid-s13434" xml:space="preserve">Auguſtinum deridens ſuper <lb/>peccatis permiſſione aliorum à Deo pu-<lb/>nitis, retuſus ipſo exemplo Ignis per <lb/>Ignem extincti. </s>
  <s xml:id="echoid-s13435" xml:space="preserve">279.</s>
  <s xml:id="echoid-s13436" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13437" xml:space="preserve">Peripatetici formas ſubſtantiales nouas in <lb/>mutatione gigni aſſerentes ægrè tueri <lb/>hoc poſſunt, dum in vaſe clauſo Ignis <lb/>extinguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13438" xml:space="preserve">257. </s>
  <s xml:id="echoid-s13439" xml:space="preserve">eandem nouæ ſub-<lb/>ſtantiæ produtionem in mutatione tueri <lb/>nequeunt, dum eiuſdem ellychnij, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13440" xml:space="preserve"><lb/>candelæ flamma eodem oris flatu, quo <lb/>extinguitur, etiam accenditur, nec no-<lb/>uæ ſubſtantiæ flammæ cauſam poſſunt <lb/>afferre præter ipſum flatum, qui eam in <lb/>eadem materia ellychnij deſtruxit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13441" xml:space="preserve">269.</s>
  <s xml:id="echoid-s13442" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13443" xml:space="preserve">Phoſphori plures noctu lucentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13444" xml:space="preserve">qui-<lb/>dem vi ſalium recenſentur à 350. </s>
  <s xml:id="echoid-s13445" xml:space="preserve">ad <lb/>355.</s>
  <s xml:id="echoid-s13446" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13447" xml:space="preserve">Phyſicà rerum explicatio vt tradatur, non <lb/>ſola ratione; </s>
  <s xml:id="echoid-s13448" xml:space="preserve">ſed etiam iuxtà ſenſus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13449" xml:space="preserve"><lb/>eorum experimenta eſt philoſophan-<lb/>dum, ipſo teſte Ariſtotelc. </s>
  <s xml:id="echoid-s13450" xml:space="preserve">120.</s>
  <s xml:id="echoid-s13451" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13452" xml:space="preserve">Plinij commentum de fraxino ſerpentibus <lb/>inimico. </s>
  <s xml:id="echoid-s13453" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s13454" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13455" xml:space="preserve">Principia rerum actiua, vtpotè Calida, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13456" xml:space="preserve"><lb/>natura motum habentia ſunt Spiritus <lb/>ignei, ſal, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13457" xml:space="preserve">ſulphur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13458" xml:space="preserve">Paſſiua verò ſe <lb/>ipſis quieſcentia ſunt terra, aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13459" xml:space="preserve"><lb/>Spiritus frigidi habentes vim elaſticam <lb/>ſe conſtringendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s13460" xml:space="preserve">164. </s>
  <s xml:id="echoid-s13461" xml:space="preserve">Horum exiſten-<lb/>tia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13462" xml:space="preserve">numerus Phyſicis experimentis <lb/>adſtruitur, cum tamen ſi res metaphy-<lb/>ſicè conſiderentur earum Principia, ſeu <lb/>elementa ad quattuor reducantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13463" xml:space="preserve">178. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13464" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13465" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13466" xml:space="preserve">eorum inuicem cohærentia, vel <lb/>repugnantia. </s>
  <s xml:id="echoid-s13467" xml:space="preserve">180. </s>
  <s xml:id="echoid-s13468" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13469" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13470" xml:space="preserve">ſingula plures <lb/>habent ſub ſe ſpecies alias alijs præſtan-<lb/>tiores. </s>
  <s xml:id="echoid-s13471" xml:space="preserve">181. </s>
  <s xml:id="echoid-s13472" xml:space="preserve">Calidorum mobilitas in ordi-<lb/>ne ad mixta componenda diſtinguitur <lb/>à Grauitate, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13473" xml:space="preserve">leuitate; </s>
  <s xml:id="echoid-s13474" xml:space="preserve">vnde etiam par-<lb/>ticulæ ſulphureæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13475" xml:space="preserve">ſales, licet graues, <lb/>natura, eadem tamem natura ſunt mo-<lb/>biles, quia calidi non ſecus ac ſpiritus <lb/>@gneià 182. </s>
  <s xml:id="echoid-s13476" xml:space="preserve">ad 185.</s>
  <s xml:id="echoid-s13477" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13478" xml:space="preserve">Promethei furtum iuxtà Platonem ſymbo <lb/>lum vtilitatum Ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13479" xml:space="preserve">13.</s>
  <s xml:id="echoid-s13480" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div43" type="section" level="1" n="40">
<head xml:id="echoid-head77" xml:space="preserve">Q</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13481" xml:space="preserve">*Q*Valitatum origo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13482" xml:space="preserve">diuiſio in Primas, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13483" xml:space="preserve">ſecundas. </s>
  <s xml:id="echoid-s13484" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s13485" xml:space="preserve">Primæ ſolùm qua-<lb/>litates in elementorum conſideratione <lb/>attendendæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13486" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13487" xml:space="preserve">Qualitates primæ <lb/>actiuæ vel Paſſiuæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13488" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s13489" xml:space="preserve">Quot qualitates <lb/>ſingulis elementis, poſſint conuenire. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13490" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13491" xml:space="preserve">Qualitates tùm actiuæ, tùm Paſſi-<lb/>uæ quomodo inuicem temperentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13492" xml:space="preserve"><lb/>aliqua exillis ſemper in quolibet elemen-<lb/>to præcellat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13493" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s13494" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13495" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13496" xml:space="preserve">qualitates eſſe <lb/>aliquam naturam argui poteſt ex ipſo <lb/>Ariſtotele. </s>
  <s xml:id="echoid-s13497" xml:space="preserve">134.</s>
  <s xml:id="echoid-s13498" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13499" xml:space="preserve">Quartanæ febris remedia. </s>
  <s xml:id="echoid-s13500" xml:space="preserve">168.</s>
  <s xml:id="echoid-s13501" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div44" type="section" level="1" n="41">
<head xml:id="echoid-head78" xml:space="preserve">R</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13502" xml:space="preserve">*R*Arefactio ex Calore fit non per ſolam <lb/>immiſſionem igniculorum; </s>
  <s xml:id="echoid-s13503" xml:space="preserve">ſed ex <lb/>æthere ſuccedente in locum relictu m à <lb/>partibus diſiunctis, vnde differt à tu-<lb/>meſactione, quæ eſt ſola immiſſio cor-<lb/>poris in aliud à 125. </s>
  <s xml:id="echoid-s13504" xml:space="preserve">ad 128. </s>
  <s xml:id="echoid-s13505" xml:space="preserve">Quomodo <lb/>à varijs, explicetur per vacuum admiſ-<lb/>ſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13506" xml:space="preserve">impugnatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13507" xml:space="preserve">259. </s>
  <s xml:id="echoid-s13508" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13509" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13510" xml:space="preserve">Quo-<lb/>modo admittentes Grauitatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s13511" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13512" xml:space="preserve"><lb/>Preſſionem aeris ætherem dicant intru-<lb/>di à reliquo aere compreſſo in locum <lb/>relictum à corpore rarefacto, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13513" xml:space="preserve">im-<lb/>pugnantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13514" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13515" xml:space="preserve">Quomodo dici poſſit <lb/>in rarefactione æther attractus ab aere ra-<lb/>reſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s13516" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13517" xml:space="preserve">Quomodo ſuſtineri poſſit <lb/>Ariſtotelicorum loquendi modus, dum <lb/>dicunt, rarefactionem fieri per maiorem <lb/>vbicationem eiuſdem. </s>
  <s xml:id="echoid-s13518" xml:space="preserve">Corporis rare-<lb/>ſcentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13519" xml:space="preserve">260. </s>
  <s xml:id="echoid-s13520" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13521" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13522" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13523" xml:space="preserve">Ritus ſponſarum antiquitus tangentium <lb/>Ignem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13524" xml:space="preserve">aquam quò ſpectaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s13525" xml:space="preserve">7.</s>
  <s xml:id="echoid-s13526" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13527" xml:space="preserve">Roſa an Calidis poteſtate, an Frigidis ad-<lb/>numeranda ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13528" xml:space="preserve">159.</s>
  <s xml:id="echoid-s13529" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div45" type="section" level="1" n="42">
<head xml:id="echoid-head79" xml:space="preserve">@</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13530" xml:space="preserve">*S*Acchari natural, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13531" xml:space="preserve">præparatio, pur-<lb/>gatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13532" xml:space="preserve">concoctio conſiderantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13533" xml:space="preserve">315. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13534" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13535" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13536" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0416" n="416" rhead="I@dex rerum præcipuarum."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13537" xml:space="preserve">Sal natura eſt igneus, licet conglaciatio-<lb/>nem iuuet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13538" xml:space="preserve">eſt aqua grauior. </s>
  <s xml:id="echoid-s13539" xml:space="preserve">33. </s>
  <s xml:id="echoid-s13540" xml:space="preserve">Sali-<lb/>bus vis caloris omninò tribuenda pluri-<lb/>bus experimentis ſtatuitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13541" xml:space="preserve">186. </s>
  <s xml:id="echoid-s13542" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13543" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13544" xml:space="preserve">ſal <lb/>oleo mixtus cur diuturniorem flammam. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13545" xml:space="preserve">244. </s>
  <s xml:id="echoid-s13546" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13547" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13548" xml:space="preserve">Cur ſit ſaltuaris in cibis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13549" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s13550" xml:space="preserve"><lb/>Cur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13551" xml:space="preserve">quomodo agros, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13552" xml:space="preserve">nonnullas <lb/>arbores; </s>
  <s xml:id="echoid-s13553" xml:space="preserve">imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13554" xml:space="preserve">mulieres obeſas fertiles <lb/>reddat à 288. </s>
  <s xml:id="echoid-s13555" xml:space="preserve">ad 293. </s>
  <s xml:id="echoid-s13556" xml:space="preserve">Eius vſus ad exte-<lb/>nuanda corpora. </s>
  <s xml:id="echoid-s13557" xml:space="preserve">289. </s>
  <s xml:id="echoid-s13558" xml:space="preserve">Salis in Calce, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13559" xml:space="preserve"><lb/>Cineribus virtus vniendi ſibi alias par-<lb/>ticulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s13560" xml:space="preserve">295. </s>
  <s xml:id="echoid-s13561" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13562" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13563" xml:space="preserve">ſal aquæ vnitus cor-<lb/>pora penetrat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13564" xml:space="preserve">mollia efficit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13565" xml:space="preserve">297. </s>
  <s xml:id="echoid-s13566" xml:space="preserve"><lb/>Eius cum aqua cognatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13567" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13568" xml:space="preserve">Eius <lb/>vis corroſiua etiam ferri patet in vitrio-<lb/>lo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13569" xml:space="preserve">alijs. </s>
  <s xml:id="echoid-s13570" xml:space="preserve">312. </s>
  <s xml:id="echoid-s13571" xml:space="preserve">Salium diuerſitas in <lb/>cauſa eſt, cur diuerſa ab ijs apprehen-<lb/>dantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13572" xml:space="preserve">non omnia ab omnibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13573" xml:space="preserve">296. </s>
  <s xml:id="echoid-s13574" xml:space="preserve"><lb/>Salium acrimoniæ efficacitas in lapidi-<lb/>bus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13575" xml:space="preserve">metallis, dum ijs inſcribitur <lb/>liquore ſalſo, erodendis, vel in era-<lb/>dendis è charta inſcripta literis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13576" xml:space="preserve">311. </s>
  <s xml:id="echoid-s13577" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13578" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13579" xml:space="preserve">diuerſa eorum natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s13580" xml:space="preserve">312. </s>
  <s xml:id="echoid-s13581" xml:space="preserve">Refel. </s>
  <s xml:id="echoid-s13582" xml:space="preserve"><lb/>luntur, qui Sales omnes ſimiles affir-<lb/>mant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13583" xml:space="preserve">320. </s>
  <s xml:id="echoid-s13584" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13585" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13586" xml:space="preserve">Salium diuerſitas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13587" xml:space="preserve"><lb/>præſertim differentia volatilium à fixis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13588" xml:space="preserve"><lb/>ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13589" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13590" xml:space="preserve">325. </s>
  <s xml:id="echoid-s13591" xml:space="preserve">eos ſe viciſſim apprehen-<lb/>dere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13592" xml:space="preserve">metalli ſales, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13593" xml:space="preserve">particulas <lb/>ſibi vnire, eas etiam diuellere, vel ab <lb/>alijs incurrentibus ſalibus priores ſales <lb/>à iam apprehenſis metalli particulis di-<lb/>ſtrahi experimentis chymicis ſuadetur <lb/>à 324. </s>
  <s xml:id="echoid-s13594" xml:space="preserve">ad 328. </s>
  <s xml:id="echoid-s13595" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13596" xml:space="preserve">à 330. </s>
  <s xml:id="echoid-s13597" xml:space="preserve">ad 333. </s>
  <s xml:id="echoid-s13598" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13599" xml:space="preserve">334. </s>
  <s xml:id="echoid-s13600" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13601" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13602" xml:space="preserve">ſalium exponitur vis ſe agitandi, <lb/>donec cum alijs complicentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13603" xml:space="preserve">328. </s>
  <s xml:id="echoid-s13604" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13605" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13606" xml:space="preserve">Hæc eorum vis ſe agitandi calore <lb/>etiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13607" xml:space="preserve">externo impulſu iuuatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13608" xml:space="preserve">330. </s>
  <s xml:id="echoid-s13609" xml:space="preserve"><lb/>eam non exerunt, niſi cum luctandum <lb/>eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13610" xml:space="preserve">cum diuerſæ ſpeciei ſales ſimul <lb/>coeunt à 332. </s>
  <s xml:id="echoid-s13611" xml:space="preserve">ad 334.</s>
  <s xml:id="echoid-s13612" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13613" xml:space="preserve">Sanguis ratione ſalium quomodo ab acci-<lb/>dis iuuetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13614" xml:space="preserve">317. </s>
  <s xml:id="echoid-s13615" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13616" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13617" xml:space="preserve">Sanguinis Circu-<lb/>latione poſita explicatur mors, vel con-<lb/>ualeſcentia laborantium pleuritide. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13618" xml:space="preserve">318. </s>
  <s xml:id="echoid-s13619" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13620" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13621" xml:space="preserve">Sanguinis Circulationem <lb/>quæ etiam ex ſacris literis videantur ſua-<lb/>dere. </s>
  <s xml:id="echoid-s13622" xml:space="preserve">319.</s>
  <s xml:id="echoid-s13623" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13624" xml:space="preserve">Sapor fit ex ſalibus linguæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13625" xml:space="preserve">Palati ner-<lb/>uos vellicantibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13626" xml:space="preserve">174.</s>
  <s xml:id="echoid-s13627" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13628" xml:space="preserve">Saxa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13629" xml:space="preserve">lapides ſerra potiſſimum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13630" xml:space="preserve">ſale <lb/>conſtant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13631" xml:space="preserve">284. </s>
  <s xml:id="echoid-s13632" xml:space="preserve">Cur non liqueſcant ve-<lb/>luti metalla; </s>
  <s xml:id="echoid-s13633" xml:space="preserve">ſed ſoluantur in calcem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13634" xml:space="preserve">286. </s>
  <s xml:id="echoid-s13635" xml:space="preserve">Aliqua liqueſount. </s>
  <s xml:id="echoid-s13636" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13637" xml:space="preserve">ob co-<lb/>piam ſalis, qui ſaxis ineſt Calx ferui-<lb/>dior eſt Cinere. </s>
  <s xml:id="echoid-s13638" xml:space="preserve">303.</s>
  <s xml:id="echoid-s13639" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13640" xml:space="preserve">Senſus Caloris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13641" xml:space="preserve">Frigoris, dum tactu <lb/>percipiuntur, exponitur anatomicè in <lb/>fibris neruorum conſtrictis per frigidos, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13642" xml:space="preserve">leniter, vel vehementer agitatis per <lb/>igneos ſpiritus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13643" xml:space="preserve">136. </s>
  <s xml:id="echoid-s13644" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13645" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13646" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13647" xml:space="preserve">Siccitas Terræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13648" xml:space="preserve">Igni quomodo conue-<lb/>niat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13649" xml:space="preserve">26.</s>
  <s xml:id="echoid-s13650" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13651" xml:space="preserve">Simile quomodo non agat in ſimile, dum <lb/>in duobus corporibus æqua eſt portio <lb/>Spirituum igneorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13652" xml:space="preserve">frigidorum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13653" xml:space="preserve">135.</s>
  <s xml:id="echoid-s13654" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13655" xml:space="preserve">Socialis hominum vitæ origo ex Igne iuxtà <lb/>vitruuium. </s>
  <s xml:id="echoid-s13656" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s13657" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13658" xml:space="preserve">Solini narratio de Ignibus ſine fauillis di-<lb/>ſcuſſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s13659" xml:space="preserve">281.</s>
  <s xml:id="echoid-s13660" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13661" xml:space="preserve">Sonus Flammæ è Carbonibus erumpen-<lb/>tis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13662" xml:space="preserve">in vſtrinis fabrorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13663" xml:space="preserve">in el-<lb/>lychnij cita extinctione fit ab igniculis <lb/>confertim erumpentibus vel exturba-<lb/>tis, qui aerem findunt maiore ſtrepitu, <lb/>quam ſi ipſe flatus diuidatur à Corpore <lb/>ſolido, in quod incidat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13664" xml:space="preserve">273. </s>
  <s xml:id="echoid-s13665" xml:space="preserve">Idem <lb/>euenit in ſciſſione aquæ facta per igni-<lb/>culos, dumilli ferrum ignitum immer-<lb/>gitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13666" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s13667" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13668" xml:space="preserve">Spirituum natura frigidorum præter Cali-<lb/>dos exiſtentiam, vim elaſticam ſe con-<lb/>trahendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13669" xml:space="preserve">alia adſtringendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13670" xml:space="preserve">eo-<lb/>rum vnà cum Calidis aſcenſionem in <lb/>Corporum diſſolutione, ac diuerſam <lb/>naturam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13671" xml:space="preserve">efficacitatem quæ ſua-<lb/>deant à 164. </s>
  <s xml:id="echoid-s13672" xml:space="preserve">ad 168. </s>
  <s xml:id="echoid-s13673" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13674" xml:space="preserve">179. </s>
  <s xml:id="echoid-s13675" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13676" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13677" xml:space="preserve">Spirituum igneorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13678" xml:space="preserve">ſalium virtus <lb/>ſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13679" xml:space="preserve">cætera mouendi comparatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13680" xml:space="preserve"><lb/>vtri ſint calidiores exquiritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13681" xml:space="preserve">181. </s>
  <s xml:id="echoid-s13682" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13683" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13684" xml:space="preserve">Inuicem præſtant; </s>
  <s xml:id="echoid-s13685" xml:space="preserve">nam Spiritus <lb/>ignei promptiorem habent virtutem, <lb/>ſales validiorem eſſicacitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s13686" xml:space="preserve">185. </s>
  <s xml:id="echoid-s13687" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13688" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13689" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13690" xml:space="preserve">Stygijs fluuij in Theſſalia aquæ vis mira <lb/>corrodendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s13691" xml:space="preserve">305.</s>
  <s xml:id="echoid-s13692" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13693" xml:space="preserve">Succinum quomodo molleſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13694" xml:space="preserve">141.</s>
  <s xml:id="echoid-s13695" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13696" xml:space="preserve">Sudor hominis prouenit, dum eo incale. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13697" xml:space="preserve">ſcente igniculi humorem ſub cute laten-<lb/>tem expellunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13698" xml:space="preserve">123.</s>
  <s xml:id="echoid-s13699" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13700" xml:space="preserve">Sulphuris ardentis, vel ſoluti diuerſus <lb/>motus diuerſos exhibet colores. </s>
  <s xml:id="echoid-s13701" xml:space="preserve">381. </s>
  <s xml:id="echoid-s13702" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13703" xml:space="preserve"><lb/>ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13704" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0417" n="417" rhead="Index rerum præcipuarum."/>
</div>
<div xml:id="echoid-div46" type="section" level="1" n="43">
<head xml:id="echoid-head80" xml:space="preserve">T</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13705" xml:space="preserve">*T*Elluris ignem concipientis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13706" xml:space="preserve">exarſio-<lb/>ni aptæ varia genera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13707" xml:space="preserve">natura à 203. </s>
  <s xml:id="echoid-s13708" xml:space="preserve">ad <lb/>206.</s>
  <s xml:id="echoid-s13709" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13710" xml:space="preserve">Tepefactio prouenit à ſegniori agitatione <lb/>ſpirituum. </s>
  <s xml:id="echoid-s13711" xml:space="preserve">132.</s>
  <s xml:id="echoid-s13712" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13713" xml:space="preserve">Teſtudinis fœminæ ſcutum quomodo <lb/>ebullitionem impediat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13714" xml:space="preserve">128.</s>
  <s xml:id="echoid-s13715" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div47" type="section" level="1" n="44">
<head xml:id="echoid-head81" xml:space="preserve">V</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13716" xml:space="preserve">*V*Aporis efformatio in reſolutione li-<lb/>quorum ex calore quatenus limæ ſi-<lb/>militudine exprimatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13717" xml:space="preserve">124. </s>
  <s xml:id="echoid-s13718" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13719" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13720" xml:space="preserve">For-<lb/>matur ex diſgregatione partium etiam <lb/>iuxtà Ariſtotelem. </s>
  <s xml:id="echoid-s13721" xml:space="preserve">125. </s>
  <s xml:id="echoid-s13722" xml:space="preserve">Explicatur per lu-<lb/>xationem corpuſculorum aduncorum <lb/>ſe inuicem apprehendentium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13723" xml:space="preserve">compa-<lb/>gem formantium, quæ ab intruſis ignicu-<lb/>lis labefactatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13724" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s13725" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13726" xml:space="preserve">Vas qua ratione aquæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13727" xml:space="preserve">cineris ſimul tan-<lb/>tumdem admittat, quantum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13728" xml:space="preserve">vtriuſ-<lb/>que ſeorſim. </s>
  <s xml:id="echoid-s13729" xml:space="preserve">297. </s>
  <s xml:id="echoid-s13730" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13731" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13732" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13733" xml:space="preserve">Vetronius Turinus iubente Alexandro Se-<lb/>uero fumo enecatus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13734" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13735" xml:space="preserve">236.</s>
  <s xml:id="echoid-s13736" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13737" xml:space="preserve">Vinum quomodo igniculorum agitatione <lb/>fermenteſcens matureſcat, vel corrum-<lb/>patur, vel aliquando aqua congru enti <lb/>admixta egeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13738" xml:space="preserve">131. </s>
  <s xml:id="echoid-s13739" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13740" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13741" xml:space="preserve">Vina dulcia <lb/>præ auſteris ſulphure abundant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13742" xml:space="preserve">ideò <lb/>calore vitali concocta in ſtomacho bi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13743" xml:space="preserve">lem gignunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13744" xml:space="preserve">calore æſtiuo faciliùs <lb/>coaceſcunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13745" xml:space="preserve">314.</s>
  <s xml:id="echoid-s13746" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13747" xml:space="preserve">Vitæ in Actu primo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13748" xml:space="preserve">ſecundo conſidera-<lb/>tæ analogia cum Igniculis vel actu lu-<lb/>centibus, vel lucendi ſolùm facultatem <lb/>habentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13749" xml:space="preserve">341.</s>
  <s xml:id="echoid-s13750" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13751" xml:space="preserve">Vitrioli efficacitas ratione ſalium in me-<lb/>talla reliqua. </s>
  <s xml:id="echoid-s13752" xml:space="preserve">322. </s>
  <s xml:id="echoid-s13753" xml:space="preserve">et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13754" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13755" xml:space="preserve">Vitrum poros habere, et eſſe igniculis per-<lb/>uium oſtenditur à 127. </s>
  <s xml:id="echoid-s13756" xml:space="preserve">ad 130. </s>
  <s xml:id="echoid-s13757" xml:space="preserve">vitri ori-<lb/>go, et conflatio, et qua arena, vel ſaxis, <lb/>vel herbarum cinere, et quanto igne, et <lb/>ſalibus opus habeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13758" xml:space="preserve">283. </s>
  <s xml:id="echoid-s13759" xml:space="preserve">et ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s13760" xml:space="preserve">et 286. </s>
  <s xml:id="echoid-s13761" xml:space="preserve">et <lb/>ſeq etiam arenæ cum ſahbus in ipſum li-<lb/>queſcentes confluunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13762" xml:space="preserve">284. </s>
  <s xml:id="echoid-s13763" xml:space="preserve">In vitri for-<lb/>matione ſales materia frigeſcente ſua <lb/>virtute concreſcunt, et particulas terreas <lb/>adſtringunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13764" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13765" xml:space="preserve">Cæteris paribus vi-<lb/>trum grauius eſt quouis fictili ratione <lb/>maioris copiæ ſalis, quàm terræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13766" xml:space="preserve">285. </s>
  <s xml:id="echoid-s13767" xml:space="preserve">vis <lb/>liqueſcendi, et concreſcendi in vitro pro-<lb/>uenit ex ſalibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13768" xml:space="preserve">286. </s>
  <s xml:id="echoid-s13769" xml:space="preserve">et ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s13770" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div48" type="section" level="1" n="45">
<head xml:id="echoid-head82" xml:space="preserve">Z</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13771" xml:space="preserve">*Z*Ingnites lapis quomodo lignum accen-<lb/>ſum poſſit extinguere. </s>
  <s xml:id="echoid-s13772" xml:space="preserve">274.</s>
  <s xml:id="echoid-s13773" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div49" type="section" level="1" n="46">
<head xml:id="echoid-head83" xml:space="preserve">Laus Deo, &amp; Beatæ Virgini, Sanctoque Ignatio <lb/>Loyolæ.</head>
<head xml:id="echoid-head84" style="it" xml:space="preserve">FINIS.</head>
<pb file="0418" n="418"/>
<note position="right" xml:space="preserve"> <lb/>Pag. # Lin. # Errata # Corrige <lb/>14 # 29 # Iam # Nam <lb/>16 # 5 # on # non <lb/> # 32 # collectam # collectan <lb/>24 # 21 # cocundi mu-\\tuam # coeundi in mu-\\tuam <lb/>46 # 33 # da # de <lb/>59 # 22 # &amp; # ne <lb/>62 # 17 # quæſtioni non # quæſtioni incipiam,\\non <lb/>64 # 2 # delibata # delibuta <lb/>68 # 23 # qui # quis <lb/>70 # 28 # @ummam # ſummum <lb/>76 # 4 # immò: &amp; # : immò &amp; <lb/>94 # 7 # quod # quid <lb/>97 # 19 # Peripatica # Peripatetica <lb/> # 22 # concipiant # concipiat <lb/>98 # 21 # præuenens # præueniens <lb/>109 # 14 # neque cui pal-\\lor propter ti-\\morem eſt: ſed\\magis eo quòd\\aliquid &amp; c. # neque cui pallor pro-\\pter timorem venit\\pallidus eſt; ſed\\magis eo quòd ali-\\quid paſſus eſt. Qua-\\re Paſſiones quidem\\hu@ſmodi dicun-\\tur; qualitates veròminimè. <lb/>110 # 17 # metum # motum <lb/>Pag. # Lin. # Errata # Corrige <lb/>111 # 8 # microſcopium\\meſocopiũ, &amp; c. # microſcopium (me-\\ſocopium &amp; c. <lb/>132 # 35 # extruſa # extruſos <lb/>134 # 26 # dellaberemur # delaberemur <lb/>202 # 14 # ineetinguibile # inextinguibile <lb/>203 # 3 # accendantur # accenduntur <lb/>225 # 35 # qia # quia <lb/> # 36 # plure # plures <lb/>240 # 18 # flammam # flamma <lb/>241 # 34 # ſucum # fucum <lb/>256 # 5 # minuri # minuti <lb/>266 # 10 # Circumpulſo # Circumpulſio <lb/>268 # 13 # attractione # attractioni <lb/>280 # 13 # bis # his <lb/> # 37 # teſte # teſtæ <lb/>292 # 16 # pluuio # pluuia <lb/> # 28 # decideca t # deciderat <lb/>297 # lin. vlt. # hat # fiat <lb/>298 # 1 # ſubſidet # ſubſidit <lb/>299 # 7 # no nautem # non autem <lb/>323 # 33 # oriori # ori <lb/>326 # 8 # rtortam # Retortam <lb/>346 # 30 # net # nec <lb/>365 # 4 # color color # color <lb/>371 # 17 # incidentem # incidentes <lb/>384 # 25 # Sublimat # Sublima@@ <lb/>390 # 26 # illuis # illius <lb/></note>
<pb file="0419" n="419"/>
<pb file="0420" n="420"/>
<pb file="0421" n="421"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div50" type="section" level="1" n="47">
<head xml:id="echoid-head85" xml:space="preserve">*DE IGNE* <lb/>*DISSERTATIONUM* <lb/>*PHYSICARUM*</head>
<pb file="0422" n="422"/>
<pb file="0423" n="423"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div51" type="section" level="1" n="48">
<head xml:id="echoid-head86" xml:space="preserve">*DE IGNE* <lb/>*DISSER TATIONUM* <lb/>*PHYSICARUM*</head>
<head xml:id="echoid-head87" xml:space="preserve"><emph style="sc">Pars</emph> <emph style="sc">Posterior</emph></head>
<head xml:id="echoid-head88" style="it" xml:space="preserve">AUCTORE</head>
<head xml:id="echoid-head89" xml:space="preserve">PAULO CASATO SOCIETATIS JESU <lb/>PLACENTINO.</head>
<head xml:id="echoid-head90" xml:space="preserve">DE IGNIBUS TERRÆ, AËRIS, COELI, <lb/>ET VIVENTIUM.</head>
  <figure>
    <image file="0423-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0423-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div52" type="section" level="1" n="49">
<head xml:id="echoid-head91" xml:space="preserve">EXCUDEBANT PARMÆ, MDCXCIV.</head>
<head xml:id="echoid-head92" xml:space="preserve">Albertus Pazzonus, &amp; Paulus Montius Socii.</head>
<head xml:id="echoid-head93" style="it" xml:space="preserve">SUPERIORUM PERMISSU.</head>
<pb file="0424" n="424"/>
<pb o="v" file="0425" n="425"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div53" type="section" level="1" n="50">
<head xml:id="echoid-head94" style="it" xml:space="preserve">SERENISSIMO</head>
<head xml:id="echoid-head95" xml:space="preserve">MAGNO HETRURIÆ DUCI</head>
<head xml:id="echoid-head96" xml:space="preserve">*COSMO TERTIO*</head>
<head xml:id="echoid-head97" xml:space="preserve">PAULUS CASATUS SOCIETATIS JESU <lb/>FELICITATEM.</head>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s13774" xml:space="preserve">POſterior bæc de Igne lucubratio <lb/>Tibi debita eſt, Sereniſſime Ma-<lb/>gne Dux, qui priores Diſſertatio-<lb/>nes, quamvis mutilas, tàm bene-<lb/>volo, clementique oculo excepiſti, ut non erraſſe in <lb/>Epiſtola Nuncupatoria Typotheta cenſendus ſit qui Te
<pb o="vi" file="0426" n="426"/>
Coſmum Secundum tunc inſcripſit, non quaſi numeri <lb/>ordinem perturbans, ſed de me augurans, qui ſecundiſ-<lb/>ſimam Tuam benignitatem eſſem experturus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13775" xml:space="preserve">Cæterùm <lb/>Tu veriùs, quàm apud Poetam Turnus, haud ulli <lb/>veterum virtute ſecundus, gloriam babens non ex <lb/>majorum numero profluentem, ſed propriæ virtutis <lb/>fructum, is es, quem ſeri nepotes, ad imitandum, <lb/>propoſitum ſibi primum exemplar admirari poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s13776" xml:space="preserve">Cum <lb/>igitur quod perfectum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13777" xml:space="preserve">abſolutum eſt, omnes numeros <lb/>habere, juxta Stoicorum placita, veteres dixerint, Tibi, <lb/>qui contines omnes numeros virtutis, nihil detractum <lb/>puta, quòd inter Sereniſſimos Coſmos non Tertium, ſed <lb/>Secundum imprudens Typographus numeraverit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13778" xml:space="preserve">Mihi <lb/>verò ad Tuos pedes iterum accidenti, quæ Tibi eſt <lb/>ſemper ſibi ſimilis benignitas, ſpem iniicit ſecundis ocu-<lb/>lis aſpiciendas baſce meæ tenuitatis curas, quas immor-<lb/>talis obſervantiæ monumentum Tibi obſequentiſſimus <lb/>ſiſto.</s>
  <s xml:id="echoid-s13779" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="vii" file="0427" n="427"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div54" type="section" level="1" n="51">
<head xml:id="echoid-head98" xml:space="preserve">*THYRSUS GONZALEZ*</head>
<head xml:id="echoid-head99" xml:space="preserve">PRÆPOSITUS GENERALIS <lb/>SOCIETATIS JESU.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13780" xml:space="preserve">CUM opus, cui titulus, De Igne, Diſser-<lb/>tationum Phyſicarum, Pars Poſterior, à <lb/>P. </s>
  <s xml:id="echoid-s13781" xml:space="preserve">Paulo Caſato noſtræ Societatis Sacer-<lb/>dote conſcriptum, aliquot ejuſdem So-<lb/>cietatis Theologi recognoverint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13782" xml:space="preserve">in lucem edi <lb/>poſſe probaverint, facultatem, facimus, ut typis <lb/>mandetur, ſi iis ad quos pertinet, ità videbitur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13783" xml:space="preserve">Cujus rei gratia has literas manu noſtra ſubſcrip-<lb/>tas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13784" xml:space="preserve">Sigillo noſtro munitas dedimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13785" xml:space="preserve">Romæ <lb/>25. </s>
  <s xml:id="echoid-s13786" xml:space="preserve">Julii 1691.</s>
  <s xml:id="echoid-s13787" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13788" xml:space="preserve">*THYRSUS GONZALEZ.</s>
  <s xml:id="echoid-s13789" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13790" xml:space="preserve">Locus <unsure/> Sigilli.</s>
  <s xml:id="echoid-s13791" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0428" n="428"/>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s13792" xml:space="preserve">IMPRIMATUR,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13793" xml:space="preserve">Fr. </s>
  <s xml:id="echoid-s13794" xml:space="preserve">Joannes Carolus Falconi Inquiſitor Generalis <lb/>Sancti Officii Parmæ, Burgi Sancti Donnini, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13795" xml:space="preserve">c.</s>
  <s xml:id="echoid-s13796" xml:space="preserve"/>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s13797" xml:space="preserve">IMPRIMATUR,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13798" xml:space="preserve">Joſeph Pallavicinus Provicarius.</s>
  <s xml:id="echoid-s13799" xml:space="preserve"/>
</p>
<p style="it">
  <s xml:id="echoid-s13800" xml:space="preserve">VIDIT,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13801" xml:space="preserve">Nicellus Præſes Cameræ.</s>
  <s xml:id="echoid-s13802" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="1" file="0429" n="429"/>
  <figure>
    <image file="0429-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0429-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div55" type="section" level="1" n="52">
<head xml:id="echoid-head100" xml:space="preserve">AD <lb/>*LECTOREM.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13803" xml:space="preserve"><emph style="sc">PRioribus</emph> de Igne Diſſerta-<lb/>tionibus, quas tunc auctiores <lb/>edere non licuit, datum eſt per <lb/>aliquot vacua horarum reſegmi-<lb/>na, alias addere, ad idem argu-<lb/>mentum ſpectantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s13804" xml:space="preserve">Iterùm te <lb/>monitum volo, Lector benevo-<lb/>le, Collocutores Maurocenum, <lb/>Gradonicum, Dandulum, nihil prorſus definitè <lb/>pronuntiare, ſed utentes familiaris colloquij liber-<lb/>tate de propoſità quæſtione diſſerere, eaque profer-<lb/>re, in quibus ſaltem tenuis aliqua veriſimilitudinis <lb/>lux mentis oculo blandiri videatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13805" xml:space="preserve">Cæterùm ſi <lb/>quid cum aliquorum placitis non conveniens pro-<lb/>ponatur, non continuò animus eſt illa convellere, <lb/>ſed tantummodò indicare, poſſe res alià metho-<lb/>do explicari, nec quidem omninò abſurdè. </s>
  <s xml:id="echoid-s13806" xml:space="preserve">Quid <lb/>prætereà addere hìc oporteat, non habeo. </s>
  <s xml:id="echoid-s13807" xml:space="preserve">Vale.</s>
  <s xml:id="echoid-s13808" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="2" file="0430" n="430"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div56" type="section" level="1" n="53">
<head xml:id="echoid-head101" xml:space="preserve">*INDEX* <lb/>*DISSER TATIONUM.*</head>
<head xml:id="echoid-head102" xml:space="preserve">DISSERTATIO I. <lb/>De Montibus Flammiferis.</head>
<head xml:id="echoid-head103" xml:space="preserve">DISSERTATIO II. <lb/>De Ignibus Aëris.</head>
<head xml:id="echoid-head104" xml:space="preserve">DISSERTATIO III. <lb/>De Calore Viventium.</head>
<head xml:id="echoid-head105" xml:space="preserve">DISSERTATIO IV. <lb/>An Igneæ ſint Brutorum Animæ.</head>
<head xml:id="echoid-head106" xml:space="preserve">DISSERTATIO V. <lb/>De Cometis.</head>
<head xml:id="echoid-head107" xml:space="preserve">DISSERTATIO VI. <lb/>De Ignibus Cæleſtibus.</head>
<head xml:id="echoid-head108" xml:space="preserve">DISSERTATIO VII. <lb/>De Empyreo.</head>
<pb o="3" file="0431" n="431"/>
  <figure>
    <image file="0431-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0431-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div57" type="section" level="1" n="54">
<head xml:id="echoid-head109" xml:space="preserve">DISSERTATIO PRIMA.</head>
<head xml:id="echoid-head110" xml:space="preserve">De Montibus Flammiferis.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13809" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13810" xml:space="preserve">De hoc, quem noſtris uſibus accom-<lb/>modatum ipſi excitamus ignem, ſatìs <lb/>diſſeruiſſe videmur, ejúſque præcipua <lb/>Symptomata examinavimus, ea quæ no-<lb/>bis probabiliora viſa ſunt, afferentes, ut <lb/>illorum cauſam aliquam in medium tan-<lb/>tiſper proferremus, dum à ſapientiori-<lb/>bus Naturæ ſcrutatoribus meliora do-<lb/>ceamur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13811" xml:space="preserve">Nunc abs re non fuerit, ſi vo-<lb/>bis quidem placeat, diſputationem no-<lb/>ſtram transferre ad Ignes, quos citrà humanum miniſterium in <lb/>Montium viſceribus Natura accendit, accenſósque tam diù, <lb/>vel per ſæcula foviſſe compertum eſt ex Hiſtoricis, ut perpetuos <lb/>indigitari aliqui non dubitaverint.</s>
  <s xml:id="echoid-s13812" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13813" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s13814" xml:space="preserve">Placet ſanè: </s>
  <s xml:id="echoid-s13815" xml:space="preserve">ſed perpetuos dicere non auſim, quos <lb/>conceſſerim accenſos: </s>
  <s xml:id="echoid-s13816" xml:space="preserve">perpetua ſiquidem eſſe nequit conflagra-<lb/>tio, quâ materies uſque diſſolvitur, atque diſſipatur, niſi hanc <lb/>ſtatuamus infinitam:</s>
  <s xml:id="echoid-s13817" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13818" xml:space="preserve">Nec quæ ſulphureis ardet fornacibus Ætna, <lb/>Ignea ſemper erit; </s>
  <s xml:id="echoid-s13819" xml:space="preserve">neque enim fuit ignea ſemper.</s>
  <s xml:id="echoid-s13820" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13821" xml:space="preserve">ut canebat Ovidius. </s>
  <s xml:id="echoid-s13822" xml:space="preserve">Nimirùm non, quemadmodum fluviorum <lb/>perennitatem aquis in orbem redeuntibus adſcribimus (cùm <lb/>ſcilicet in imas telluris latebras influens ex mari liquor, vicalo-
<pb o="4" file="0432" n="432" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ris ſubterranei, ſolutus in vaporem aſcendit ad fontium capita, <lb/>ubi refrigeſcens iterùm concreſcit, atque per rivulos defluit in <lb/>fluminis alveum, ac demùm in mare) ità pariter opinari licet, <lb/>flammam in ſublime evectam, atque in auras abeuntem, ite-<lb/>rùm cogi; </s>
  <s xml:id="echoid-s13823" xml:space="preserve">ac ſimilem, auteundem in ſinum, ex quo eruperat, <lb/>deſcendentem iterùm exardeſcere: </s>
  <s xml:id="echoid-s13824" xml:space="preserve">plurium quippè ſimplicium <lb/>naturarum, quibus illa conſtat, nexus ità ſolvitur, ut in ean-<lb/>dem flammę naturam denuò coalituras ſperari non poſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13825" xml:space="preserve">Quan-<lb/>quam non diffitear particulas alias ſponte ſuâ (ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13826" xml:space="preserve">terrei<unsure/> pul-<lb/>viſculi) deorsùm conniti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13827" xml:space="preserve">ſubſidere, alias vaporibus impli-<lb/>citas cum rore, aut pluviâ in terram detrudi.</s>
  <s xml:id="echoid-s13828" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13829" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s13830" xml:space="preserve">Certè Veſuvium poſt conceptum ſemel ignem non <lb/>ſemper arſiſſe, teſtis eſt Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s13831" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s13832" xml:space="preserve">ubi ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s13833" xml:space="preserve">Mons Veſuvius amœ-<lb/>niſſimis habitatus agris, excepto cacumine. </s>
  <s xml:id="echoid-s13834" xml:space="preserve">Id magna ex parte plani-<lb/>tiem habet fructum nullum omninò ferentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13835" xml:space="preserve">cineres in proſpectu ha-<lb/>bens, cavernoſ aque monſtr at antra combuſtis ex petris, ut color indi-<lb/>cat, utpotè quas ignis abroſerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s13836" xml:space="preserve">Quare conjecturis aſſequare plagam <lb/>iſtam prioribus annis ardere ſolitam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13837" xml:space="preserve">ignis habere crateras, reſtin-<lb/>ctam autem eſſe ceſſ ante materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s13838" xml:space="preserve">Id quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13839" xml:space="preserve">alijs montibus, quos <lb/>Ignivomos hiſtoriæ commemorant, contigiſſe nullus dubito; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13840" xml:space="preserve">quandoquidem nunc de ijs Fama ſilet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13841" xml:space="preserve">Veſuvij autem extinctos <lb/>ignes revixiſſe poſt Strabonis ætatem, in comperto eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s13842" xml:space="preserve">Ideò vo-<lb/>cabulo venia aliqua danda videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s13843" xml:space="preserve">ſi enim, ut Ariſtoteli pla-<lb/>cuit, lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s13844" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s13845" xml:space="preserve">De Cœlo text. </s>
  <s xml:id="echoid-s13846" xml:space="preserve">111. </s>
  <s xml:id="echoid-s13847" xml:space="preserve">Impoſſibile dicitur dupliciter, aut enim <lb/>ſimpliciter, quia non verum eſt dicere, quòd factum utique erit, aut <lb/>quia nonfacilè, neque citò, aut benè: </s>
  <s xml:id="echoid-s13848" xml:space="preserve">quid ni etiam Perpetuum di-<lb/>catur tùmid, quod omninò ſemper manet, neque unquam de-<lb/>feciſſe deprehenditur, tùm id, quod diutiſſimè perſeverat, ma-<lb/>ximè ſi per intervalla reſtituatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s13849" xml:space="preserve">Proptereà non valdè pugna-<lb/>rem, ſi quis perpetuum dixerit Veſuvijignem, quem poſt diu-<lb/>turnum fervorem, deindè ſopitum potiùs, quàm extinctum <lb/>exiſtimare potuit, quamdiù nec fumo, nec flammâ ſe prodidit, <lb/>neque ex tàm profundo ſpecu uſque ad ſummum crateris verti-<lb/>cem calorem evibrare valuit cineribus conſepultus; </s>
  <s xml:id="echoid-s13850" xml:space="preserve">cùm maxi-<lb/>mè flammarum ſemina montem in ſinu foviſſe indicaverit ite-<lb/>rata conflagratio.</s>
  <s xml:id="echoid-s13851" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13852" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13853" xml:space="preserve">Quandoquidem in ipſa Montium viſcera, noſtrâ hac <lb/>diſputatione ignem veſtigantes penetrare ſtatuimus, antequam <lb/>rem ipſam aggrediamur, vos rogatos velim, an cum ijs ſentia-<lb/>tis, qui crateres hujuſmodi eſſe ſæviſpir acula Ditis, ut Poeta Æ-<lb/>neid. </s>
  <s xml:id="echoid-s13854" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s13855" xml:space="preserve">loquitur, flammáſque ab imis Tartari ſedibus continuo
<pb o="5" file="0433" n="433" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
tractu deductas erumpere opinantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13856" xml:space="preserve">ut, quæ nobis in philoſo-<lb/>phando ineunda ſit via, perſpiciamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s13857" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13858" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s13859" xml:space="preserve">Nil opus eſt tam procul ignem evocare, cui infimum <lb/>in Syſtemate Elementari locum deberi olim perſuaſum habui-<lb/>mus; </s>
  <s xml:id="echoid-s13860" xml:space="preserve">ideóque non erumpere cenſendus eſt, quaſi carcerem in-<lb/>dignatus.</s>
  <s xml:id="echoid-s13861" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13862" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s13863" xml:space="preserve">Sed neque id fieri potuiſſet antè decimum ſeptimum ab <lb/>Orbe condito ſæculum, videlicèt, antequam univerſa tellus a-<lb/>quis obrueretur in Cataclyſmo, ſi quorumdam, qui ſibi plus <lb/>æquo placent, hypotheſes audiamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13864" xml:space="preserve">Hypotheſes dico, ut mi-<lb/>tiſſimo utar vocabulo: </s>
  <s xml:id="echoid-s13865" xml:space="preserve">cæterùm nobis illas obtrudunt, quaſi rem <lb/>ipſam loquantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s13866" xml:space="preserve">cùm tamen à meris nugis nihil diſtent.</s>
  <s xml:id="echoid-s13867" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13868" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s13869" xml:space="preserve">Quid autem prohibuiſſet ex eorum ſententia?</s>
  <s xml:id="echoid-s13870" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13871" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s13872" xml:space="preserve">Aqua univerſæ terræ, quam primi homines incole-<lb/>bant, ſubjecta; </s>
  <s xml:id="echoid-s13873" xml:space="preserve">quam ſcilicèt permeare ignis nequiviſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13874" xml:space="preserve">Ajunt <lb/>enim, initio materiam omnem confuſam, atque informem pro-<lb/>ductam, poſtmodum in centrum confluxiſſe ignem, atque cir-<lb/>cà illum conglobatam terram ex partibus craſſioribus, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s13875" xml:space="preserve">gra-<lb/>vioribus, cui ſuperfuſa remanſerit aqua, huic verò circumfuſus <lb/>aër adhuc plurimis refertus terræ particulis. </s>
  <s xml:id="echoid-s13876" xml:space="preserve">Quoniam autem <lb/>aquæ ſuperficiem occupabat liquor pinguis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13877" xml:space="preserve">oleaceus, huic <lb/>deſcendentes ex aëre terreæ particulæ commiſcebantur, adeò ut <lb/>demùm coaluerint in cruſtam, quæ fuerit terra uſque ad dilu-<lb/>vium habitabilis, nullis montibus aſperata, ſed æquabiliter fu-<lb/>ſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s13878" xml:space="preserve">Ovum puta, adeò ut interior ille ex igne, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13879" xml:space="preserve">terrâ nucleus <lb/>vitellum referat, aqua illum complectens, albumen, extima <lb/>terræ habitabilis cruſta, putamen. </s>
  <s xml:id="echoid-s13880" xml:space="preserve">Satìs igitur manifeſtum eſt, <lb/>ex intimâ illâ fornace non potuiſſe, per altiſſimam aquarum a-<lb/>byſſum, flammam aſcendere ad ultimam terræ ſuperficiem, <lb/>quin tantâ aquarum vi præſocaretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s13881" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13882" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s13883" xml:space="preserve">Quorſum ſpectant iſthæc commenta fabulis æquè ſi-<lb/>milia, acovum ovo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13884" xml:space="preserve">lac lacti?</s>
  <s xml:id="echoid-s13885" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13886" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s13887" xml:space="preserve">Concretam in aquarum ſuperficie hujuſmodi cruſtam <lb/>idcircò potiſſimùm adſtruunt, ut faciliùs explicent, quâ ratione <lb/>Aquæ prævaluerunt nimìs ſuper terram, opertique ſunt montes excelſi <lb/>ſub univerſo Cælo. </s>
  <s xml:id="echoid-s13888" xml:space="preserve">Quindecim cubitis altior fuit aqua ſuper montes, <lb/>quos operuerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13889" xml:space="preserve">Gen.</s>
  <s xml:id="echoid-s13890" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s13891" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s13892" xml:space="preserve">Cùm enim non inveniant, undè tot a-<lb/>quas derivent ad globum terraqueum ſubmergendum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13893" xml:space="preserve">qui-<lb/>dem eâ altitudine, quæ omnes excelſos montes quindecim cubi-<lb/>tis excederet (pluribus ſcilicèt Oceanis opus fuiſſet) neque vi-<lb/>deant, quem demùm in locum aquæ illæ abeuntes ſe recepiſſent,
<pb o="6" file="0434" n="434" rhead="Diſſertatio Prima."/>
in eam delapſi ſunt ſententiam, ut exiſtiment craſſam illam ter-<lb/>ræ tunc habitabilis cruſtam dehiſcentem plurimas in partes in-<lb/>æqualiter diffractam corruiſſe, eáſque à ſubjectâ abyſſo abſor-<lb/>ptas, adeò ut aquæ omninò eminerent; </s>
  <s xml:id="echoid-s13894" xml:space="preserve">fragmina verò illa in-<lb/>compoſita, fortuito caſu, cavernis, ac montibus ortum dediſ-<lb/>ſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s13895" xml:space="preserve">in quibus ordinem atque concinnitatem non agnoſcentes à <lb/>primâ rerum molitione illos excludunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s13896" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13897" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13898" xml:space="preserve">Plura hìc involvuntnr, quæ enucleatiùs examinare, <lb/>aut explicare, nec inſtituta à nobis diſputatio, nec temporis fert <lb/>ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s13899" xml:space="preserve">Illa profectò Divinis literis ſatìs conſona non videntur, <lb/>niſi opinatores hujuſmodi violentâ interpretatione Moyſis voces <lb/>ad ſua ſomnia detorqueant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13900" xml:space="preserve">Et nè poſtremum hoc, quod ad con-<lb/>cinnitatem ſpectat, intactum relinquam, an quemadmodum <lb/>in pompâ nuptiarum argentea vaſa ex ordine in abaco exponun-<lb/>tur, aut dapes in mensâ ex Architriclini arte inſtruuntur, ità <lb/>montes collocari oportuit, ut venuſtatis ſpeciem eorum ſeries <lb/>intuentibus exhiberet? </s>
  <s xml:id="echoid-s13901" xml:space="preserve">Hos ſi in conſilium adhibuiſſet Naturæ <lb/>Author, ſydera in quincuncem, velut in agro arboribus conſi-<lb/>to, diſponi voluiſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s13902" xml:space="preserve">Quanto ſit emolumento tàm varia ac <lb/>multiplex montium poſitio, illi admirantur, qui hìnc vento-<lb/>rum directiones atquc inflexiones, aquarum defluxûs ad irrigan-<lb/>dam terræ faciem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13903" xml:space="preserve">ad miſcenda com̃ercia opportunos, plan-<lb/>tarum pro aliâ, atque aliâ Cœli plagâ, quam clivus reſpicit, ori-<lb/>ginem, ſexcentáq; </s>
  <s xml:id="echoid-s13904" xml:space="preserve">alia, nobis quidem ignota, ſed ſummo Opi-<lb/>fici optimè perſpecta, pendere intelligunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s13905" xml:space="preserve">cujus pariter nuti-<lb/>bus (ut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13906" xml:space="preserve">allatis commentis inſiſtam) fragminum illorum mo-<lb/>lem, caſum, ſitum, ordinem tribuat neceſſe eſt, quiſquis Deum <lb/>ſingula, vel minutiſſima, moderantem agnoſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13907" xml:space="preserve">Quærentibus <lb/>verò, quò ſe demùm receperint aquæ, areſcente poſt diluvium <lb/>tellure, ſatìs me feciſſe exiſtimem digitum intendens in illum <lb/>eundem locum, quem, abyſſi aquis ſubductis, ut terræ nova <lb/>ſacies appareret, ipſi aſſignent. </s>
  <s xml:id="echoid-s13908" xml:space="preserve">Viderint autem, quàm aptè ex-<lb/>plicent factam die tertio congregationem aquarum ſub Cœlo in <lb/>Mare, ità ut apparuerit arida terra, ſi terra concreviſſet in ſu-<lb/>perſicie abyſſi; </s>
  <s xml:id="echoid-s13909" xml:space="preserve">erat enim Mare etiam ante diluvium, in quo e-<lb/>rant Cete grandia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13910" xml:space="preserve">dixerat Deus Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s13911" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s13912" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s13913" xml:space="preserve">Dominamini piſci-<lb/>bus Maris. </s>
  <s xml:id="echoid-s13914" xml:space="preserve">Erat etiam Tigris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13915" xml:space="preserve">Euphrates Gen.</s>
  <s xml:id="echoid-s13916" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s13917" xml:space="preserve">14.</s>
  <s xml:id="echoid-s13918" xml:space="preserve">, qui utíq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13919" xml:space="preserve">non permanſiſſent, ſi terra diſſiluiſſet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13920" xml:space="preserve">præceps in abyſſum <lb/>delapſa fuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13921" xml:space="preserve">Fateor quidem in Geneſeos libro antè diluvij de-<lb/>ſcriptionem nullam fieri de montibus mentionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s13922" xml:space="preserve">non tamen <lb/>continuò ortos poſt diluvium montes legitimâ conſecutione di-
<pb o="7" file="0435" n="435" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
camus, ne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13923" xml:space="preserve">pluribus alijs, quæ non niſi in poſterioribus pagi-<lb/>nis Divinus Codex commemorata continet, tàm ſeram origi-<lb/>nem tribuamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s13924" xml:space="preserve">Certè David Deum antè omnia extitiſſe deſcri-<lb/>bens cecinit Pſ.</s>
  <s xml:id="echoid-s13925" xml:space="preserve">89. </s>
  <s xml:id="echoid-s13926" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s13927" xml:space="preserve">Priuſquam Montes fierent, aut formaretur ter-<lb/>ra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13928" xml:space="preserve">Orbis, à ſeculo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13929" xml:space="preserve">uſque in ſeculum tu es Deus: </s>
  <s xml:id="echoid-s13930" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13931" xml:space="preserve">apud Sa-<lb/>lomonem Prov. </s>
  <s xml:id="echoid-s13932" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s13933" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s13934" xml:space="preserve">Sapientia ait, Nec dum Montes gravi mole <lb/>conſtiter ant, ante colles ego parturiebar, adhuc terram non fecerat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13935" xml:space="preserve">flumina, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13936" xml:space="preserve">cardines orbis terræ: </s>
  <s xml:id="echoid-s13937" xml:space="preserve">ubi Montium conſtitutio cum <lb/>terræ formatione conjuncta illos indicat huic coævos. </s>
  <s xml:id="echoid-s13938" xml:space="preserve">Quòd ſi <lb/>terra diffracta ſubſidiſſet in abyſſo, quàm rectè ſcripſiſſet Moy-<lb/>ſes? </s>
  <s xml:id="echoid-s13939" xml:space="preserve">Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s13940" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s13941" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s13942" xml:space="preserve">Multiplicatæ ſunt aquæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13943" xml:space="preserve">elevaverunt arc am in ſub-<lb/>lime à terra; </s>
  <s xml:id="echoid-s13944" xml:space="preserve">vehementer enim inundaverunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13945" xml:space="preserve">omnia repleverunt in <lb/>ſuperficie terræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s13946" xml:space="preserve">His enim ex vocibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13947" xml:space="preserve">terræ eandem manſiſſe ſu-<lb/>perficiem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13948" xml:space="preserve">aquas inundâſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13949" xml:space="preserve">arcam à terrâ, cui inſidebat, <lb/>aquarum vievectam, non autem terram ſe arcæ ſubduxiſſe de-<lb/>ſcendendo, omnes intelligunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s13950" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13951" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s13952" xml:space="preserve">Nunquam, puto, fabulam hanc (ſic liceat appellare) <lb/>comminiſci auſi fuiſſent, niſi eos deterruiſſet difficultas inve-<lb/>niendi eam aquarum copiam, quæ pluribus Oceanis par fuiſſet, <lb/>ut tellurem univerſam, excelſiſſimósq; </s>
  <s xml:id="echoid-s13953" xml:space="preserve">montes obrueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s13954" xml:space="preserve">Plu-<lb/>via enim, quantacunque illa ſit, terraquei globi humorem non <lb/>auget; </s>
  <s xml:id="echoid-s13955" xml:space="preserve">quippè quæ concreſcit ex vapore, in quem attenuata fue-<lb/>rat pars aquæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s13956" xml:space="preserve">aliam autem atque aliam ſubindè aquam, quæ in <lb/>pluviam caderet, à Deo ex nullâ materiâ creatam adſtruere, ab-<lb/>ſurdum, atque ſubinſulſum opinantur, niſi validius aliquod id <lb/>aſſerendi fundamentum accedat. </s>
  <s xml:id="echoid-s13957" xml:space="preserve">Subterraneos ſpecus tantam <lb/>aquarum vim continuiſſe, quam evomerent, ut Orbis univer-<lb/>ſus obvolveretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13958" xml:space="preserve">eâ quidem altitudine, quæ excelſiſſimum <lb/>omnium montem ſuperaret, probabile non ducunt, quia, ſi res <lb/>ad calculos revocetur (etiamſi maximum omnium montium <lb/>perpendiculum non niſi quinque milliaribus definiamus, aquis <lb/>verò generatim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13959" xml:space="preserve">universè ſumptis dimidiam totius globi ſuper-<lb/>ficiem tribuamus, atque altitudinem ad ſeſquimilliare deprima-<lb/>mus) quinque ut minimum Oceanis æqualem aquam ex terræ <lb/>viſceribus educere oportuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s13960" xml:space="preserve">Præterquàm quod, quæ cauſa <lb/>abyſſi aquas ſurſum tantâ copiâ expreſſiſſet? </s>
  <s xml:id="echoid-s13961" xml:space="preserve">à multiplicandis <lb/>ſcilicet miraculis religiosè abhorrent. </s>
  <s xml:id="echoid-s13962" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13963" xml:space="preserve">aquas ex ſupremo <lb/>Cœlorum hydrophylacio effuſas minùs credibile putant; </s>
  <s xml:id="echoid-s13964" xml:space="preserve">tùm <lb/>quia aquas noſtris ſimiles ibì cuſtodiri vix ſi bi perſuadent, tùm <lb/>quia quadragenario dierum atque noctium ſpatio diluvium per-<lb/>fectum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s13965" xml:space="preserve">ad delabendum verò ex immensâ illâ altitudine non
<pb o="8" file="0436" n="436" rhead="Diſſertatio Prima."/>
niſi diuturniorem temporis moram ſatìs eſſe exiſtimant. </s>
  <s xml:id="echoid-s13966" xml:space="preserve">Idcircò <lb/>rem totam unâ operâ perfectam eſſe autumant, diſſiliente in <lb/>plures partes terrâ tunc habitabili, atque aby ſſo eas cadentes ex-<lb/>cipiente.</s>
  <s xml:id="echoid-s13967" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13968" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s13969" xml:space="preserve">Siex naturalium cauſarum conſecutione maxima illa <lb/>univerſi Orbis inundatio ortum habuiſſet, utíque ſolicitos nos <lb/>eſſe deceret, ut philoſophando rationem aliquam aſſequeremur, <lb/>quâ facilè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13970" xml:space="preserve">dilucidè rem totam, citrà miracula, explicare-<lb/>mus: </s>
  <s xml:id="echoid-s13971" xml:space="preserve">Sed cùm generalis illa ſcelerum vindicta ultoris Judicis <lb/>manum agnoſcat, quidni multa pręter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13972" xml:space="preserve">ſuprà naturam con-<lb/>tingere potuiſſe fateamur? </s>
  <s xml:id="echoid-s13973" xml:space="preserve">Quid factum ſit, non niſi ex ipſis Di-<lb/>vinis literis docendi ſumus, ubi dicitur Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s13974" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s13975" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s13976" xml:space="preserve">Rupti ſunt om-<lb/>nes fontes Abyſſimagnæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13977" xml:space="preserve">cat arac̃tæ Cœli apertæ ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13978" xml:space="preserve">facta eſt <lb/>pluvia ſuper terram. </s>
  <s xml:id="echoid-s13979" xml:space="preserve">Ex quibus conſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13980" xml:space="preserve">dilatatas fontium om-<lb/>nium ſcatebras, ut è terrâ majore copiâ citiùs exilirent undæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13981" xml:space="preserve"><lb/>delapſas ex aperto Cœlo aquas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13982" xml:space="preserve">ſolutas in pluviam nubes, qua-<lb/>draginta dierum ac noctium ſpatio diluvium ſimul effeciſſe; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s13983" xml:space="preserve">quod tunc ceſsavit; </s>
  <s xml:id="echoid-s13984" xml:space="preserve">cùm Gen.</s>
  <s xml:id="echoid-s13985" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s13986" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s13987" xml:space="preserve">Clauſi ſunt fontes Abyſſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13988" xml:space="preserve">ca-<lb/>taractæ Cœli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s13989" xml:space="preserve">probibitæ ſunt pluviæ de Cœlo. </s>
  <s xml:id="echoid-s13990" xml:space="preserve">Hìc autem eos, qui <lb/>diffractam terram ex ſacro Codice adſtruere conantur, quia di-<lb/>citur Rupti ſunt fontes Abyſſi, libenter rogarem, ut indicarent, <lb/>quâ ratione Clauſi ſunt fontes Abyſſi? </s>
  <s xml:id="echoid-s13991" xml:space="preserve">Illi utíque fontes, qui fue-<lb/>rant rupti. </s>
  <s xml:id="echoid-s13992" xml:space="preserve">At fragmina illa, in quæ dehiſcentem terram diſſi-<lb/>lijſſe fabulantur, Abyſſi fundum petijſſent, neciterùm coaluiſ-<lb/>ſent, ut clauſi fontes dicerentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s13993" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s13994" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s13995" xml:space="preserve">Ità planè, ut ſapienter ais, Dandule. </s>
  <s xml:id="echoid-s13996" xml:space="preserve">Divina opera ſi <lb/>cogitationibus noſtris metiri voluerimus, quàm ſæpè timen-<lb/>dum, ne à conſideratione contemplationéque Naturæ abducta <lb/>mens de veritatis viâ deflectat? </s>
  <s xml:id="echoid-s13997" xml:space="preserve">Quæ mira, ac præter Naturæ <lb/>ordinem patravit Deus, non eâ perfecit Methodo, quam nos <lb/>facilè intelligeremus, ſed quæ ſapientiſſimis ejus conſilijs atque <lb/>decretis congrueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s13998" xml:space="preserve">Si plures enim hypotheſes difficultati pro-<lb/>poſitæ ſatisfacere poſſe videantur, neque ullo manifeſto argu-<lb/>mento deprehendatur, quænam præ cęteris admittenda ſit, ab <lb/>eoipſo, qui rem præſtitit, quærenda veritas eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s13999" xml:space="preserve">proptereà ubi <lb/>Naturam non ſuis nutibus obſecundantem Domino paruiſſe fa-<lb/>temur, Divinis oraculis preſsè omninò inſiſtendum, nec à pla-<lb/>nâ ſacrorum verborum ſignificatione temerè recedendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14000" xml:space="preserve">Deo <lb/>igitur per Moyſem loquenti fidem adhibeamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14001" xml:space="preserve">triplicem il-<lb/>lam ab aquis ſubterraneis, cœleſtibus, atque pluvijs cauſam di-<lb/>luvij agnoſcamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14002" xml:space="preserve">Certè anno ſęculari proximè elapſo 1600.</s>
  <s xml:id="echoid-s14003" xml:space="preserve">
<pb o="9" file="0437" n="437" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
Nolanam urbem afflixit inſignis clades, ac peſtilentia ex corru-<lb/>pto aëre ob ſtagnantes aquas, planitiem longè latéque ad duo <lb/>paſſuum millia occupantes, ſuperjecto nonnullis locis ad octo <lb/>pedum altitudinem æquore: </s>
  <s xml:id="echoid-s14004" xml:space="preserve">Siquidem, ad radices Gecalæ mon-<lb/>tis proximi, è duodecim puteis ad ima montis rudi opere defoſ-<lb/>ſis, ut ad irrigandos agros uſui forent, tanta facta eſt aquarum <lb/>eruptio uſque ad quintum menſem, ut fluctus in divortia dedu-<lb/>cti, ne urbem everterent, in vicinum flumen immittendi, im-<lb/>plerent alveum altum ad quinque pedes, latum ad novem, tor-<lb/>rentis in morem decurrentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s14005" xml:space="preserve">In veteribus monumentis habetur <lb/>idipſum eodem loco ſuperioribus ſęculis accidere ſolitum nona-<lb/>geſimo quoque anno: </s>
  <s xml:id="echoid-s14006" xml:space="preserve">ſeróſque Nepotes monitos voluere pij Ma-<lb/>jores antiquo elogio lapidi inſcripto his verbis, Cùm vernum dilu-<lb/>vium in agris tuis, Nolane, videris, mors mora, vit a fugaerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14007" xml:space="preserve">Utíq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14008" xml:space="preserve">hæc tanta aquarum eruptio indicat ingentem aquæ vim colle-<lb/>ctam fuiſſe in ampliſſimâ montis cavernâ ſpatio annorum nona-<lb/>ginta; </s>
  <s xml:id="echoid-s14009" xml:space="preserve">ipſius verò rupis latus perforatum eſſe duplici hiatu deor-<lb/>sùm reſpiciente, altero quidem intrà cavernam, altero autem <lb/>extrà illam, ita tamen, ut continuus ſit utriuſque canalis du-<lb/>ctus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14010" xml:space="preserve">in ſupremâ parte jungantur in morem ſpiritalis Diabe-<lb/>tis. </s>
  <s xml:id="echoid-s14011" xml:space="preserve">Ex quo fit ex interiore canali aquam non poſſe in fluere in ex-<lb/>teriorem, niſi quando aquæ ſuperficies ſupergreſſa fuerit locum, <lb/>ubi canales junguntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14012" xml:space="preserve">tunc enim, repleto uſque ad ſummum <lb/>interiore canali, dilabens aqua per exteriorem attrahit conſe-<lb/>quentem aquam, lacúmque exhaurit uſque ad infimum interio-<lb/>ris canalis foramen. </s>
  <s xml:id="echoid-s14013" xml:space="preserve">Et quidem plura eſſe, eáque ampliſſima, a-<lb/>quarum in terræ cavernis conceptacula, nemo dubitaverit, cui <lb/>Fournerij Hydrographiam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14014" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s14015" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14016" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14017" xml:space="preserve">legere placuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14018" xml:space="preserve">Has ve-<lb/>rò aquas per patentes hiatus educere in terræ ſuperficiem, cui ſu-<lb/>perfunderentur, non fuit difficile, partim fundo, fermenti in <lb/>morem, intumeſcente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14019" xml:space="preserve">incumbentes aquas ſursùm propel-<lb/>lente, partim in fiſtuloſæ terræ pervios meatus, vi ruentium <lb/>nimborum, immiſſo aëre, atque compreſſo, qui virtute ſuâ ela-<lb/>ſticâ ſubterraneam aquam ſursùm exprimeret; </s>
  <s xml:id="echoid-s14020" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14021" xml:space="preserve">in pneumaticis fonticulis, ex arte ſatìs vulgari, elaboratis ſa-<lb/>lientes obſervamus, aëre aquam per fiſtulas expellente. </s>
  <s xml:id="echoid-s14022" xml:space="preserve">Ex quo <lb/>etiam contingere poterat, ut Mare ſe ſuas in voragines exonera-<lb/>re nequiret, adeóque, fermenteſcente præter modum in pelagi <lb/>fundo materiâ, altiſſimis fluctibus æſtuaret, procellísque agi-<lb/>tatum eximiè intumeſcens ultrà antiquos limites ſe ſe in terram <lb/>undequaq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14023" xml:space="preserve">effunderet: </s>
  <s xml:id="echoid-s14024" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14025" xml:space="preserve">videmus, non ſolùm quotidianis
<pb o="10" file="0438" n="438" rhead="Diſſertatio Prima."/>
æſtibus alicubi Mare ad ſeptuaginta pedes attolli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14026" xml:space="preserve">ad aliquot <lb/>leucas excurrere, verùm etiam in ſemiplenis ollis aquam effer-<lb/>veſcentem, nullo facto aquæ additamento, ſupergredi labra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14027" xml:space="preserve"><lb/>effundi.</s>
  <s xml:id="echoid-s14028" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14029" xml:space="preserve">Jam verò quod ad Cœleſtes aquas attinet, in ſupremâ regione <lb/>jam tum à primâ rerum molitione collocatas, mihi nullus relin-<lb/>quitur dubitandi locus; </s>
  <s xml:id="echoid-s14030" xml:space="preserve">nam Gen.</s>
  <s xml:id="echoid-s14031" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s14032" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s14033" xml:space="preserve">Fecit Deus Firmamentnm, di-<lb/>viſitq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14034" xml:space="preserve">aquas, quæ erant ſub Firmamento, ab his, quæ er ant ſuper Fir-<lb/>mamentum; </s>
  <s xml:id="echoid-s14035" xml:space="preserve">fecítque ſtellas v. </s>
  <s xml:id="echoid-s14036" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s14037" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14038" xml:space="preserve">poſ uit eas in Firmamento Cœli: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14039" xml:space="preserve">Aquæ igitùr, quæ ſuper Firmamentum, remotiores à terrâ fue-<lb/>runt, quàm ſtellæ in Firmamento: </s>
  <s xml:id="echoid-s14040" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14041" xml:space="preserve">Pſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14042" xml:space="preserve">103. </s>
  <s xml:id="echoid-s14043" xml:space="preserve">dicitur Deus exten-<lb/>dens Cœlum ſicut pellem, qui tegis aquis ſuperiora ejus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14044" xml:space="preserve">Quare cùm <lb/>vocaverit Deus Firmamentum Cœlum, cataractas Cœli apertas <lb/>quid aliud fuiſſe exiſtimandum eſt præter hiatus in ipſo Firma-<lb/>mento, per quos aquæ cœleſtes deciderint? </s>
  <s xml:id="echoid-s14045" xml:space="preserve">Porrò nihil moror <lb/>immenſam illam altitudinem, quaſi longiſſimo tempore opus <lb/>habuiſſent, ut demùm terram attingerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s14046" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14047" xml:space="preserve">potuit Deus <lb/>earum motum ſuprà Naturæ vires incitare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14048" xml:space="preserve">dierum decades <lb/>quatuor abundè ſuffecerunt, ut ingens aquarum moles ad per-<lb/>pendiculum è Cœlo devoluta tantum ſpatium abſolveret; </s>
  <s xml:id="echoid-s14049" xml:space="preserve">motu <lb/>nova ſubindè incrementa naturaliter ſuſcipiente. </s>
  <s xml:id="echoid-s14050" xml:space="preserve">Cùm enim ſpa-<lb/>tia motu naturaliter accelerato decurſa (ut notum eſt) Ratio-<lb/>nem inter ſe habeant, quam temporum quadrata (ex quo ali-<lb/>quando deprehendi argillaceum globulum unciarum octo ex al-<lb/>titudine ſemidiametrorum terreſtrium 14000. </s>
  <s xml:id="echoid-s14051" xml:space="preserve">deſcenſurum in-<lb/>trà ſeſquidiurnum tempus, hoc eſt horas 36.</s>
  <s xml:id="echoid-s14052" xml:space="preserve">, atque adeò intrà <lb/>quadraginta dies poſſe perſicere ferè mille myria des ſemidiame-<lb/>trorum terreſtrium, videlicèt 9955555.) </s>
  <s xml:id="echoid-s14053" xml:space="preserve">quanta fuerit delapſa-<lb/>rum à ſummo Cœlo aquarum velocitas, is facilè æſtimabit, qui <lb/>aliquando præcipitem ex altâ rupe rivum, aut fluvium obſer-<lb/>vaverit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14054" xml:space="preserve">Adde tantâ velociſſimè ac denſiſſimè ruentium aqua-<lb/>rum vi propulſum aërem validiſſimo impetu ſubjectas marium <lb/>undas impuliſſe, vehementibúsque procellis concitatis altiùs <lb/>elevâſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s14055" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14056" xml:space="preserve">nos, æſtate potiſſimùm, ex eâ plagâ, ubi nim-<lb/>bus decidit, flantem ventum experimur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14057" xml:space="preserve">Demùm vapores om-<lb/>nes, quos Atmoſphæra complectitur, in pluviam concreviſſe, <lb/>purúmque aërem reliquiſſe, difficultate vacat.</s>
  <s xml:id="echoid-s14058" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14059" xml:space="preserve">Hìnc poſt quadrageſimum diem clauſi dicuntur fontes Abyſſi, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14060" xml:space="preserve">cataractæ Cœli, quia tunc aqua indè manare in terram deſijt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14061" xml:space="preserve">ceſſante autem procellæ impulſu, ingeſtus aër erumpere cœpit <lb/>ex aquis multâ agitatione euntibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14062" xml:space="preserve">redeuntibus, excitatúſq;</s>
  <s xml:id="echoid-s14063" xml:space="preserve">
<pb o="11" file="0439" n="439" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
ventus aquam deterebat ſuperficiem lambens, nam Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s14064" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14065" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14066" xml:space="preserve">Deus adduxit ſpiritum ſuper terram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14067" xml:space="preserve">imminutæ ſunt aquæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14068" xml:space="preserve">Sol <lb/>ipſe nullâ prohibente nube, plurimam aquam ſuo calore atte-<lb/>nuans exhauriebat, adeò ut demùm primâ die menſis decimi ap-<lb/>paruerint montium cacumina. </s>
  <s xml:id="echoid-s14069" xml:space="preserve">Deindè ſubſidente tùm A byſſi, <lb/>tùm Maris fundo, quod intumuerat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14070" xml:space="preserve">Mare ſubſidit priore <lb/>litore circumſcriptum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14071" xml:space="preserve">Abyſſus, quas evomuerat aquas, re-<lb/>ſorbuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14072" xml:space="preserve">Negotij aliquid faceſſunt, fateor, aquæ Cœlo delapſæ, <lb/>quò ſe demum receperint: </s>
  <s xml:id="echoid-s14073" xml:space="preserve">neque enim in nihilum abijſſe facilè <lb/>dixerim. </s>
  <s xml:id="echoid-s14074" xml:space="preserve">Si eas iterùm in Cœlum Divinâ virtute receptas nolue-<lb/>ris, dic partim in vaporem reſolutas, partim in terræ cavernas, <lb/>quas olim aër occupaverat, detruſas, partim mari additas: </s>
  <s xml:id="echoid-s14075" xml:space="preserve">plu-<lb/>rimum quippè aquarum inundantium incrementum, aëri im-<lb/>miſto tribuendum non abſurdè cenſerem: </s>
  <s xml:id="echoid-s14076" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14077" xml:space="preserve">Poſſidonius <lb/>apud Strabonem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14078" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14079" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14080" xml:space="preserve">mihi 552. </s>
  <s xml:id="echoid-s14081" xml:space="preserve">ſe meminiſſe inquit æſtivo ſol-<lb/>ſtitio, illuceſ cente Aurora, inter Hieram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14082" xml:space="preserve">Evonymam pelagus mi-<lb/>randum in modum in ſublime conſcendens apparuiſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14083" xml:space="preserve">aliquo tempo-<lb/>ris ſpatio permanſiſſe aſſiduis erectum flatibus, dein deſijſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s14084" xml:space="preserve">Hoc quod <lb/>ibicontigit, potuit pluribus ſimul in locis fieri, ac mare tume-<lb/>facere.</s>
  <s xml:id="echoid-s14085" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14086" xml:space="preserve">Hisigitùr ità conſtitutis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14087" xml:space="preserve">Montes antè diluvium extitiſſe, <lb/>quin opus fuerit Abyſſum diloricare, negandum non eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14088" xml:space="preserve">po-<lb/>tuiſſe etiam ab intimis terræ viſceribus, citrà aquæ impedimen-<lb/>tum, Naturam ignem accerſere ad conflagrandum, ſi nunc <lb/>quoque indè petendus fuerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14089" xml:space="preserve">id quod nobis à propoſito tantiſper <lb/>digrediendi anſam aliquam præbuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14090" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14091" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14092" xml:space="preserve">Infernum illum ignem tenebroſum eſſe, ac luce pror-<lb/>sùs carere, ferè omnes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14093" xml:space="preserve">quidem abſque gravi controverſiâ ad-<lb/>mittunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s14094" xml:space="preserve">erumpentes autem ex montium crateribus flammas <lb/>ſplendeſcere videmus: </s>
  <s xml:id="echoid-s14095" xml:space="preserve">proptereà hiatus hujuſmodi non eſſe In-<lb/>fernæ fornacis ſpiramenta non pauci exiſtimabunt, ne tenebras <lb/>lucis parentem agnoſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s14096" xml:space="preserve">Mihi tamen non ſatìs firma videtur <lb/>argumentatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s14097" xml:space="preserve">quippè qui ſæpiùs ſuprà ardentis candelæ flam-<lb/>mam à circumfluo aëre non agitatam obſervavi ignem eſſe mini-<lb/>mè conſpicuum, qui tamen aliam extinctam candelam facilli-<lb/>mè accenderet ellychnij fila ſubito impetu pervadens. </s>
  <s xml:id="echoid-s14098" xml:space="preserve">Quid ni <lb/>pariter ex corde terræ extruſus ignis, quanquam non lucidus, <lb/>incurrens in materiam flammæ capacem, háncque accendens <lb/>flammam conſpicuam emittat? </s>
  <s xml:id="echoid-s14099" xml:space="preserve">quæ tamen non ignis illius, ſed <lb/>conflagrantis materiæ flamma ſit, quamvis ab illo ortum ducat.</s>
  <s xml:id="echoid-s14100" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14101" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14102" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14103" xml:space="preserve">illud fortaſsè addi non incongruè poſſet, quod
<pb o="12" file="0440" n="440" rhead="Diſſertatio Prima."/>
etiamſi admitteretur non fieri novam in materiâ accenſionem, <lb/>ſed eundem ipſum ignem ex infimâ terræ regione deductum ad <lb/>ſupremum erumpere, mirum non eſſet, coarctatum, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14104" xml:space="preserve">in-<lb/>trò cohibitum ſplendore carere, ſed tunc ſolùm lucere, quando <lb/>explicare ſe, atque vibrare poteſt in aëre circumfuſo: </s>
  <s xml:id="echoid-s14105" xml:space="preserve">ſic enim <lb/>etiam in pyrite, atque in ſilice concluſæ ſcintillæ non lucent, niſi <lb/>cum primùm percuſſione diffractis repagulis excuſſæ moveri poſ-<lb/>ſunt motu illo porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14106" xml:space="preserve">ſubinde contractionis, quem luci-<lb/>dis igniculis convenire olim dicebamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s14107" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14108" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14109" xml:space="preserve">Equidem ægrè in animum induco, ut mihi perſua-<lb/>deam Montes ignivomos eſſe Inferorum vaporaria: </s>
  <s xml:id="echoid-s14110" xml:space="preserve">telluris enim <lb/>centrum à ſuperſicie abeſt milliaria Italica, ut minimur, 3500. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14111" xml:space="preserve">circiter: </s>
  <s xml:id="echoid-s14112" xml:space="preserve">tam altum verò hiatum ſtatuere, quæ nos cogit neceſ-<lb/>ſitas? </s>
  <s xml:id="echoid-s14113" xml:space="preserve">Neque ſatìs extenuatur hujuſmodi altitudo, ſi quis aſse-<lb/>rat non ab imo centro, ſed ab ipſius ignei globi ſuperficie definien-<lb/>dum eſſe intervallum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14114" xml:space="preserve">Quandoquidem ſi doctiſſimorum Viro-<lb/>rum cum Vendelino de Pluviâ purpureâ pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14115" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s14116" xml:space="preserve">opinioni adhæ-<lb/>reamus, qui admirabilem Lunaris motûs librationem conſenti-<lb/>re cum ſubterraneo illo igneo nucleo exiſtimant, quem totius <lb/>terreni globi quadrantem præciſiſſimè ſtatuunt, erit univerſus <lb/>globus terraqueus ad incluſum globum igneum ut 4. </s>
  <s xml:id="echoid-s14117" xml:space="preserve">ad 1.</s>
  <s xml:id="echoid-s14118" xml:space="preserve">, ſeu <lb/>ut 32. </s>
  <s xml:id="echoid-s14119" xml:space="preserve">ad 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14120" xml:space="preserve">Et quia ſphæræ ſunt in triplicatâ Ratione diametro-<lb/>rum (ſi Ratio 32. </s>
  <s xml:id="echoid-s14121" xml:space="preserve">ad 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14122" xml:space="preserve">dividaturita, ut duo ſint termini medij <lb/>in proportione continuâ, memini me olim inveniſſe ſecundum <lb/>terminum eſſe minorem quàm 21.</s>
  <s xml:id="echoid-s14123" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14124" xml:space="preserve">tertium minorem quàm <lb/>13.</s>
  <s xml:id="echoid-s14125" xml:space="preserve">, adeóque diametros eſſe proximè ut 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14126" xml:space="preserve">ad 2.</s>
  <s xml:id="echoid-s14127" xml:space="preserve">, ac magis accura-<lb/>tè ut 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s14128" xml:space="preserve">ad 17.) </s>
  <s xml:id="echoid-s14129" xml:space="preserve">erit terrena diameter ad diametrum ignis proxi-<lb/>mè ut 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14130" xml:space="preserve">ad 2.</s>
  <s xml:id="echoid-s14131" xml:space="preserve">, ſeu ut 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s14132" xml:space="preserve">ad 17.</s>
  <s xml:id="echoid-s14133" xml:space="preserve">; &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14134" xml:space="preserve">eadem eſt ſemidiametrorum <lb/>Ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s14135" xml:space="preserve">Quapropter ignis ſemidiameter minuit terrenam ſemi-<lb/>diametrum conſtitutam milliarium 3500.</s>
  <s xml:id="echoid-s14136" xml:space="preserve">, duabus tertijs parti-<lb/>bus ferè, hoc eſt milliaribus 2300.</s>
  <s xml:id="echoid-s14137" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14138" xml:space="preserve">adhuc ignei globi ſuperfi-<lb/>cies abeſſet à telluris ſuperſicie plusquam mille milliarium inter-<lb/>vallo: </s>
  <s xml:id="echoid-s14139" xml:space="preserve">quam caminorum altitudinem non adducar ut credam, <lb/>niſi validioribus argumentis fiat probabilis; </s>
  <s xml:id="echoid-s14140" xml:space="preserve">cùm maximè aliâ <lb/>ratione hujuſmodi ſubterranei ignes accendi poſſint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14141" xml:space="preserve">quæ illis <lb/>multipliciter accidunt, explicari nequeant, niſi pro variâ ma-<lb/>teriæ naturâ in montium cavernis abſtrusâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s14142" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14143" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14144" xml:space="preserve">Plurima ſanè ſunt, quæ, etiam evocato ex Inferis igne, <lb/>niſi intercurrentis materiæ habeatur ratio, vix, aut ne vix qui-<lb/>dem, explicari commodè valeant: </s>
  <s xml:id="echoid-s14145" xml:space="preserve">&amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s14146" xml:space="preserve">, ut cætera ſileam, ipſa <lb/>conflagrationis viciſſitudo ex eodem igne, quem conſtantem eſſe
<pb o="13" file="0441" n="441" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
nemo rationis ductum ſequens inficietur, oriri non poteſt, niſi <lb/>quid interveniat, quod fervorem obtundat, aut comprimat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14147" xml:space="preserve">A-<lb/>pud Ariſtotelem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14148" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s14149" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14150" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s14151" xml:space="preserve">35. </s>
  <s xml:id="echoid-s14152" xml:space="preserve">Ignem qui in Lipard <lb/>extat, aliquando anno decimoſexto deficere, decimo verò ſeptimo redi-<lb/>re, refert Xenophanes. </s>
  <s xml:id="echoid-s14153" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14154" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s14155" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s14156" xml:space="preserve">Exhalationem Ætnæ nec flam-<lb/>meam, nec continuam eſſe, ſed pluribus annis fieri aſſeverant. </s>
  <s xml:id="echoid-s14157" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14158" xml:space="preserve">ſimi-<lb/>liter num. </s>
  <s xml:id="echoid-s14159" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s14160" xml:space="preserve">Circa Lydiam ignem quamplurimum ſurſum ferri, ac <lb/>ſeptem dierum diſcrimine flagrare inquiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14161" xml:space="preserve">Præterquam quòd in-<lb/>cendia ipſa ex cratere eodem effuſa non uniuſmodi ſunt ſemper, <lb/>ſed ſæpè inæqualia, modò mitiùs aſſurgunt innocua, modò flam-<lb/>marum globos eructantia vaſtitatem finitimis regionibus mini-<lb/>tantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14162" xml:space="preserve">Id quod non niſi pro aliâ atque aliâ materiâ contingere <lb/>nemo non intelligit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14163" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14164" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14165" xml:space="preserve">Sunt etiam qui ſcribant Inſulam Ormuz ſeptennio <lb/>conflagrâſſe, tùm abſumptâ materiâ extinctus eſtignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s14166" xml:space="preserve">Æolias <lb/>Inſulas, Liparam cum reliquis, ob ignes erumpentes, Vulca-<lb/>nias dictas ita vulgatum eſt, ut meminiſſe ſupervacaneum ſit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14167" xml:space="preserve">nunc verò incendia deſierunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14168" xml:space="preserve">Ipſius Ætnæ non ſemper eaſdem <lb/>eſſe iras teſtatur Virgilius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14169" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14170" xml:space="preserve">Æneid.</s>
  <s xml:id="echoid-s14171" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14172" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s14173" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s14174" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s14175" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s14176" xml:space="preserve">Horrificis juxtà tonat Ætna caminis, <lb/>Interdúmque atram prorumpit ad æthera nubem <lb/>Turbine fumantem piceo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14177" xml:space="preserve">candente favillâ, <lb/>Attollítque globos flammarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14178" xml:space="preserve">ſidera lamb@t. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14179" xml:space="preserve">Interdùm ſcopulos, avulſáque viſcera Montis <lb/>Erigit eructans, liquefactáque ſaxa ſub auras <lb/>Cum gemitu glomerat, fundóque exæſtuat imo.</s>
  <s xml:id="echoid-s14180" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14181" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14182" xml:space="preserve">Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14183" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14184" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14185" xml:space="preserve">546. </s>
  <s xml:id="echoid-s14186" xml:space="preserve">de Ætnâ loquensait, Ipſaverò montis ca-<lb/>cumina multas ſuſ cipiunt mut ationes, veſcentibus incendijs, nunc qui-<lb/>dem unum in craterem collabente igne, nunc diviſo effluente, nunc ignei <lb/>emittuntur rivi, nunc flammæ, fumoſæve fuligines; </s>
  <s xml:id="echoid-s14187" xml:space="preserve">nunc ardentes ex-<lb/>halat lapides. </s>
  <s xml:id="echoid-s14188" xml:space="preserve">Et quidem quod ad fuligines fumoſas attinet, ali-<lb/>quando tantæ fuerunt, ut ſcripſerit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14189" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14190" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14191" xml:space="preserve">Nos au-<lb/>tem tenebras cogitemus tantas, quantæ quondam eruptione Ætnæorum <lb/>ignium finitimas regiones obſcuraviſſe dicuntur, ut per biduum nemo ho-<lb/>minem homo agnoſceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s14192" xml:space="preserve">cùm autem tertio die Sol illuxiſſet, tùm ut re-<lb/>vixiſſe ſibividerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14193" xml:space="preserve">Java Inſula montem ſemper habet arden-<lb/>tem; </s>
  <s xml:id="echoid-s14194" xml:space="preserve">non tamen ſemper perindè furit ibi Vulcanus, atque an-<lb/>no 1586.</s>
  <s xml:id="echoid-s14195" xml:space="preserve">, cùm tanto impetu eruperunt flammæ, ut ferè decem <lb/>millia hominum ab ijs extincta dicantur, projectis in urbem la-<lb/>pidibus, tantáque cineris ac fumi copia, toto triduo, aërem oc-<lb/>cupavit, ut nocturnæ tenebræ diem invaſiſſe viderentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14196" xml:space="preserve">Quæ
<pb o="14" file="0442" n="442" rhead="Diſſertatio Prima."/>
profectò varietas non niſi ex multiformi ratione materiæ modò <lb/>redundantis, modò diminutæ, aut abſumptæ, modò etiam di-<lb/>verſæ, petenda eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s14197" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14198" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14199" xml:space="preserve">Ex hac incendiorum ceſſatione non obſcurè intelligi <lb/>datur, potiſſimam eorum effectricem cauſam ſtatuendam eſſe <lb/>ſulphur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14200" xml:space="preserve">Nam Lipara, ut Plinius ac Dioſcorides teſtantur, opti-<lb/>mo ſulphure abundabat, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14201" xml:space="preserve">ignibus æſtuabat; </s>
  <s xml:id="echoid-s14202" xml:space="preserve">nunc neque <lb/>ignes habet, neque ſulphuris indè eruti ulla eſt fama. </s>
  <s xml:id="echoid-s14203" xml:space="preserve">Contra ve-<lb/>rò quæ loca thermalibus aquis ſcatent, ſulphur in ſinu fovent, <lb/>quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14204" xml:space="preserve">ipſæ aquæ redolent; </s>
  <s xml:id="echoid-s14205" xml:space="preserve">ut in celeberrimo noſtro agri Pata-<lb/>vini fonte Apono manifeſtum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14206" xml:space="preserve">in cæteris permultis in uni-<lb/>versâ paſſim Europâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14207" xml:space="preserve">Montes pariter, quos flammiferos eſſe no-<lb/>vimus, proximas habent ſulphuris venas: </s>
  <s xml:id="echoid-s14208" xml:space="preserve">ſic in Mexicano regno <lb/>ſulphuris copia colligitur circa Montes, qui flammam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14209" xml:space="preserve">lapi-<lb/>des eructant: </s>
  <s xml:id="echoid-s14210" xml:space="preserve">Et ne tam procul exempla petemus, Ætna, quola-<lb/>tere Eurum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14211" xml:space="preserve">Aphricum flantes excipit, ſpeluncas habet ſul-<lb/>phuris plenas uſque ad mare deductas. </s>
  <s xml:id="echoid-s14212" xml:space="preserve">Et quidem ſulphureum <lb/>fuiſſe ignem, qui ab Ætnâ in mare ejectus multos piſces extin-<lb/>xit, ſuo malo didicere Liparenſes, quos hujuſmodi piſcibus ſul-<lb/>phure infectis veſcentesalvi fluxus (hæc ſcilicet inter cęteras ſul-<lb/>phuris noxasà Medicis enumeratur) conſumpſit, ut legiſſe me <lb/>memini apud Ludov. </s>
  <s xml:id="echoid-s14213" xml:space="preserve">Vives in Notis ad lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14214" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14215" xml:space="preserve">de Civ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14216" xml:space="preserve">Dei. </s>
  <s xml:id="echoid-s14217" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14218" xml:space="preserve">31. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14219" xml:space="preserve">ex Julio obſequente. </s>
  <s xml:id="echoid-s14220" xml:space="preserve">Quòd ſi fœni non ſatis ſicci acervus in loco <lb/>ventis minimè pervio tandem flam̃am ſponte ſuâ concipit, pro-<lb/>pter ſulphurearum particularum exhalationem, quidni etiam <lb/>in cavernâ ſulphureis exhalationibus plenâ ignis non aliundè e-<lb/>vocatus accendatur?</s>
  <s xml:id="echoid-s14221" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14222" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14223" xml:space="preserve">At plurimæ ſunt terræ, ex quibus eruitur ſulphur, nec <lb/>tamen ex ijs ignis ullus erumpit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14224" xml:space="preserve">eſto non effodiantur cuniculi, <lb/>ſed ſub aperto Cœlo ſulphurea gleba abſcindatur, ne calore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14225" xml:space="preserve"><lb/>graveolentiâ ſuffocentur foſſores ſubterranei.</s>
  <s xml:id="echoid-s14226" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14227" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14228" xml:space="preserve">Sulphur quidem conceptæ ſemel flammæ fomitem ſub-<lb/>miniſtrat, donec abſumatur, ſed ipſum ex pingui terrâ compa-<lb/>ctum ſponte ſuâ non exit in ignem: </s>
  <s xml:id="echoid-s14229" xml:space="preserve">prima ſiquidem accenſio tri-<lb/>buenda eſt igniculis ſolutis, ac tumultuantibus, tanto impetu <lb/>agitatis, ut proximæ materiæ compagem ſolvant: </s>
  <s xml:id="echoid-s14230" xml:space="preserve">at ſi ſulphu-<lb/>reis halitibus imbutus humor terræ commiſceatur, illi invicem <lb/>disjuncti, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14231" xml:space="preserve">compediti, ſeditionem conflare nequeunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14232" xml:space="preserve">Qua-<lb/>propter etiamſi ſpongiæ in morem fiſtuloſa terra meatus pluri-<lb/>mos habeat, per quos ſulphurei halitus ſe inſinuent, atque ex-<lb/>currant, parietibus tamen illis diviſi non eam vim habent ſe con-
<pb o="15" file="0443" n="443" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
citandi, quam obtinerent, ſi plures unum eundemque in locum <lb/>ampliorem coirent: </s>
  <s xml:id="echoid-s14233" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14234" xml:space="preserve">ſingulis aquarum rivu-<lb/>lis exilis impetus contingit, qui validior fit, ſi unum in alveum <lb/>confluant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14235" xml:space="preserve">collectis viribus aggerem impetant; </s>
  <s xml:id="echoid-s14236" xml:space="preserve">quo diſrupto <lb/>concitatior eſt aquarum fluxus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14237" xml:space="preserve">Simili ferè ratione ſulphurei ha-<lb/>litus cavernulam nacti, in qua ſe liberiùs agitari valeant, parie-<lb/>tem multiplici impulſu arrodentes demoliuntur, ita ut exitum <lb/>inveniant, quo ſe in ampliora ſpatia recipiant, aliíſque aliunde <lb/>venientibus halitibus conjuncti agmine facto validiús irrumpant <lb/>in obſtantes terræ particulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s14238" xml:space="preserve">Hoc pariter incrementum ſubter-<lb/>raneis aquis accidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s14239" xml:space="preserve">nam, ut Curtius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14240" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14241" xml:space="preserve">narrat, ex ipſis radi-<lb/>cibus Montium, Zioberis amnis effunditur, qui tria ferè ſtadia <lb/>in longitudinem univerſus fluit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14242" xml:space="preserve">deinde ſaxo, quod alveolum in-<lb/>terpolat, repercuſſus duo itinera velut diſpenſatis aquis aperit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14243" xml:space="preserve">Indè torrens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14244" xml:space="preserve">ſaxorum, per quæ incurrit, aſperitate violentior <lb/>terram præceps ſubit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14245" xml:space="preserve">Per trecenta ſtadia conditus labitur, rur-<lb/>ſúsque velut ex alio fonte conceptus editur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14246" xml:space="preserve">novum alveum <lb/>intendit priore ſui parte ſpatioſior; </s>
  <s xml:id="echoid-s14247" xml:space="preserve">quippè in latitudinem trede-<lb/>cim ſtadiorum diffunditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14248" xml:space="preserve">Eundémque eſſe amnem cognovit <lb/>Alexander duos tauros, quâ ſubeunt aquæ terram, præcipitari <lb/>jubens; </s>
  <s xml:id="echoid-s14249" xml:space="preserve">quorum corpora, ubirurſus erumpit, expulſa videre qui <lb/>miſſi fuerant, ut exciperent. </s>
  <s xml:id="echoid-s14250" xml:space="preserve">Aucti igitur plurium acceſſione <lb/>ſulphurei halitus, ſi in materiam incurrant igneſcendi capacem, <lb/>ita illam invadunt, ut ignem concipiat, primùm ut carbones, <lb/>deinde, ſerpente malo, ut flamma erumpat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14251" xml:space="preserve">Hoc autem contin-<lb/>git in loco clauſo, non ſub dio: </s>
  <s xml:id="echoid-s14252" xml:space="preserve">ideò Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14253" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s14254" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14255" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s14256" xml:space="preserve">ne con-<lb/>volvulus fiat in vineâ, jubet amurcæ congios duos decoctos in craſſi-<lb/>tudinem mellis, rurſus cum bit uminis tertià parte, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14257" xml:space="preserve">ſulphuris quartà, <lb/>ſub dio coqui, ne excandeſcat ſubtecto: </s>
  <s xml:id="echoid-s14258" xml:space="preserve">hoc vites circa capita, ac <lb/>brachia, ungi.</s>
  <s xml:id="echoid-s14259" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14260" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14261" xml:space="preserve">Quandoquidem in ſubterraneos ſpecus penetrare non <lb/>datur, hæc (ut in re latebrosâ) ſatis probabiliter dicta viden-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14262" xml:space="preserve">Etquidem quod de carbonibus accenſis innuiíti, mihi ſug-<lb/>gerit, quæ de Inſulâ Hierâ, Liparæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14263" xml:space="preserve">Siciliæ interjectâ, ſcri-<lb/>pta reliquit Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14264" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14265" xml:space="preserve">qui eam Thermiſſam vocat priſcis Meli-<lb/>gunim appellatam. </s>
  <s xml:id="echoid-s14266" xml:space="preserve">Hæc enim eſt, de qua cecinit Virgilius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14267" xml:space="preserve">8.</s>
  <s xml:id="echoid-s14268" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14269" xml:space="preserve">Inſula Sicanium juxta latus, Æoliámque <lb/>Erigitur Liparen, fumantibus ardua ſaxis, <lb/>Quam ſubter ſpecus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14270" xml:space="preserve">Cyclopum exeſa caminis <lb/>Antra Ætnæatonant, validísque incudibusictus <lb/>Auditi referunt gemitum, ſtridúntque cavernis
<pb o="16" file="0444" n="444" rhead="Diſſertatio Prima."/>
Stricturæ chalybum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14271" xml:space="preserve">fornacibus ignisanhelat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14272" xml:space="preserve">Vulcanidomus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14273" xml:space="preserve">Vulcania nomine tellus.</s>
  <s xml:id="echoid-s14274" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14275" xml:space="preserve">Dicta eſt autem Hiera, quia Vulcano ſacra, cùm priùs appella-<lb/>tur Theraſia, ut docet Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14276" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14277" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14278" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s14279" xml:space="preserve">Hæc, inquam ex Stra-<lb/>bone, ſaxoſa tota, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14280" xml:space="preserve">deſerta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14281" xml:space="preserve">ignita, trifariámque quaſi <lb/>ternis ex crateribus efflat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14282" xml:space="preserve">è longà verò creditum eſt obſervatione <lb/>flammas ipſas flatibus concit aritùm hìc, tùm in Ætnà, quibus ceſſan-<lb/>tibus ceſſant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14283" xml:space="preserve">flammæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14284" xml:space="preserve">Sic ex congeſtis prunis nullam aut vix te-<lb/>nuem flammulam expirantibus, majorem aſſurgere flammam <lb/>experimur, ſi follium flatu irritentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14285" xml:space="preserve">quibus ceſſantibus flam-<lb/>ma ſubſidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14286" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14287" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14288" xml:space="preserve">Fuit hæc antiquorum ſatis vulgata ſententia, ut pari-<lb/>ter conſtat ex Juſtino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14289" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s14290" xml:space="preserve">initio: </s>
  <s xml:id="echoid-s14291" xml:space="preserve">ubide Siciliâ, atque ejus mon-<lb/>te Ætnâ loquens ait: </s>
  <s xml:id="echoid-s14292" xml:space="preserve">Eſt autem ipſa terra tenuis, ac fragilis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14293" xml:space="preserve"><lb/>cavernis quibuſdam fiſtulíſque ita penetrabilis, ut ventorum to-<lb/>ta fermè flatibus pateat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14294" xml:space="preserve">nec non &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14295" xml:space="preserve">ignibus generandis, nutrien-<lb/>dísque ſoli ipſius naturalis materia; </s>
  <s xml:id="echoid-s14296" xml:space="preserve">quippè intrinſecùs ſtratum <lb/>ſulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14297" xml:space="preserve">bitumine traditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14298" xml:space="preserve">quæ res facit, ut ſpiritu cum igne <lb/>inter interiora luctante frequenter, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14299" xml:space="preserve">compluribus locis, nunc <lb/>flammas, nunc vaporem, nunc fumumeructet. </s>
  <s xml:id="echoid-s14300" xml:space="preserve">Indè denique <lb/>Ætnæ montis per tot ſęcula durat incendium. </s>
  <s xml:id="echoid-s14301" xml:space="preserve">Et paulò infra <lb/>concurrentibus in Freto Mamertino undis, ſéque collidentibus <lb/>cauſam tribuit, quæ Ætnæ montis perpetuos ignes facit, Nam, <lb/>inquit, aquarum ille concurſus raptumſecum ſpiritum in imum fundum <lb/>trahit, atque ibì ſuffocatum tamdiu tenet, donec per ſpiramenta terræ <lb/>diffuſus nutrimentaignis accendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14302" xml:space="preserve">Verùm, ut cuique liberum ſit <lb/>Veterum opinioni adhærere, mihi tamen non æquè proclive eſt <lb/>in eam ſententiam deſcendere: </s>
  <s xml:id="echoid-s14303" xml:space="preserve">quando enim ventus irruens in <lb/>Ætnæ latus aërem propellit in obvias cavernas, ſi illum impelle-<lb/>ret per fiſtuloſæ terræ meatus uſque ad focum, ubi ignis ardet, <lb/>quàm longo tractu deductos hujuſmodi cuniculos fateri oporte-<lb/>ret? </s>
  <s xml:id="echoid-s14304" xml:space="preserve">quos utique non niſi obliquos, multifariam inflexos, atque <lb/>in diverſa abeuntes admittere neceſſe eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s14305" xml:space="preserve">ac pronide, quamvis <lb/>ventus validiùs ſpiraret, extenuato aëris impetu, languidiùs pul-<lb/>ſaretur ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s14306" xml:space="preserve">Præterquam quod licèt in uſtrinâ continuo flatu <lb/>urgeantur prunarum igniculi, ut metallum ſubeant, in dome-<lb/>ſticis tamen caminis, ubi ligna flammam conceperint, follium <lb/>opera ceſſat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14307" xml:space="preserve">flamma materiam depaſcens ſuis incrementis <lb/>augetur, acſubinde, deficiente materiâ, minuitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14308" xml:space="preserve">Quidni ſimi-<lb/>lia ſubterraneis ignibus contingant abſque ventorum ope? </s>
  <s xml:id="echoid-s14309" xml:space="preserve">Quic-<lb/>quid autem fuerit de flammis in Hieræ crateribus ceſſante vento
<pb o="17" file="0445" n="445" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
pariter ceſſantibus, id in Ætnâ, quià Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14310" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14311" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14312" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14313" xml:space="preserve">dicitur <lb/>Nocturnis mirus incendijs, non videtur obſervatum, cujus interio-<lb/>res ignes nem ni innoteſcunt niſi ex flamma erumpente; </s>
  <s xml:id="echoid-s14314" xml:space="preserve">neque <lb/>tamen ſingulis noctibus montem venti perflant. </s>
  <s xml:id="echoid-s14315" xml:space="preserve">Hæc tamen ita <lb/>dicta velim, ut non omninò negem ignitas in montium intimis <lb/>viſceribus glebas flatibus excitari, non ſolùm ad propagandum <lb/>fervorem, ſed etiam ad ejaculandas flammas; </s>
  <s xml:id="echoid-s14316" xml:space="preserve">verùm intrà mon-<lb/>tesipſos concipi flatum exiſtimo. </s>
  <s xml:id="echoid-s14317" xml:space="preserve">Notæ ſunt vobis, quas vocant, <lb/>Æolipilæ, vaſa ſcilicet ærea in ſphæram conformata unicotan-<lb/>tùm, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14318" xml:space="preserve">illo quidem valdètenui, foramine aëri pervia. </s>
  <s xml:id="echoid-s14319" xml:space="preserve">Igniad-<lb/>mota Æolipila ita incaleſcit, ut incluſus aër raritatem aſſumens <lb/>per apertum foramen erumpat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14320" xml:space="preserve">tum illa ab igne remota, ſtatímq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14321" xml:space="preserve">oſculo in aquam immerſo, dum refrigeſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14322" xml:space="preserve">aër incluſus ſe ſe <lb/>contrahens in minora ſpatia ſe recipit, aquam ſorbet. </s>
  <s xml:id="echoid-s14323" xml:space="preserve">At ſi ite-<lb/>rum Æolipila partim aëre, partim aqua plena, candentibus pru-<lb/>nis imponatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14324" xml:space="preserve">incaleſcat, aqua in vaporem ſolvitur, quiex <lb/>foramine erumpit in ſpiritum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14325" xml:space="preserve">Cum itaque quaſi pro Naturæ <lb/>miraculo habeat Plinius lib 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14326" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14327" xml:space="preserve">103. </s>
  <s xml:id="echoid-s14328" xml:space="preserve">exilire fontes etiam in <lb/>Ætnæ flagrantis radicibus, non videtur relictus dubitandi locus, <lb/>an aquæ intra montis viſcera contineantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14329" xml:space="preserve">hæ igitur vi proximi <lb/>ignis incaleſcentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14330" xml:space="preserve">in halitum extenuatæ, majora quærentes <lb/>ſpatia ex conceptaculi anguſtijs ſe proripiunt per rimas, quasin-<lb/>veniunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14331" xml:space="preserve">in accenſam glebam incurrentes follium munere <lb/>funguntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14332" xml:space="preserve">Sic quidam in Inſula Sancti Michaëlis diſtante 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s14333" xml:space="preserve"><lb/>leucis ab Tertia, hiatus terræ vidit, per quos evadente fumo, fragor <lb/>intus audiebatur ex imo ſpir antium ignium, non ſecus atque ſivehementi <lb/>follium ſpiritu cierentur, ut legitur in Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14334" xml:space="preserve">Soc. </s>
  <s xml:id="echoid-s14335" xml:space="preserve">Jeſu par. </s>
  <s xml:id="echoid-s14336" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14337" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14338" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14339" xml:space="preserve">n. </s>
  <s xml:id="echoid-s14340" xml:space="preserve">177.</s>
  <s xml:id="echoid-s14341" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14342" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14343" xml:space="preserve">Hinc illi ſivè gemitus, ſivè mugitus exauditi; </s>
  <s xml:id="echoid-s14344" xml:space="preserve">quando <lb/>ſcilicet intima montis antra multiplicato ſono referunt tùm ſibi-<lb/>lum erumpentis cum impetu ſpiritûs, tùm delati in ignem unà <lb/>cum halitu humoris crepitum, tùm propulſorum ex ardente <lb/>gleba igniculorum ſtridorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s14345" xml:space="preserve">Nam neq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14346" xml:space="preserve">ſine ſtrepitu, aut aërem <lb/>ex ore per fiſtulam, ſive per labia parùm diducta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14347" xml:space="preserve">compreſſis <lb/>dentibus, exprimimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s14348" xml:space="preserve">aut humoris gutta ſuper candentem æ-<lb/>ream laminam decidens abſumitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14349" xml:space="preserve">aut ardentes prunæ follium <lb/>flatu ſolicitantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14350" xml:space="preserve">id quod extinctis carbonibus non accidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14351" xml:space="preserve">Ad-<lb/>de nonnunquam diſſilientium ex vehementi fervore ſaxorum <lb/>fragorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s14352" xml:space="preserve">Porrò antra in monte &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14353" xml:space="preserve">ab abſumpta materia relin-<lb/>qui, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14354" xml:space="preserve">latiùs ab igne excavari nemodubitat, qui in foco ipſo ob-<lb/>ſervaverit congeſtos majores carbones accenſos ita ſemutuo igni-<lb/>culorum commercio atterere, ut cavernulas relinquant.</s>
  <s xml:id="echoid-s14355" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="18" file="0446" n="446" rhead="Diſſertatio Prima."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14356" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14357" xml:space="preserve">Quamvis autem primam accenſionem ſulphureis hali-<lb/>tibus tribuendam eſſe dixerimus, non continuò ſolam ſulphu-<lb/>ream glebam ignis materiam eſſe cenſendum eſt, ſed additur illi <lb/>bitumen, ſuccus videlicet concretus, pinguis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14358" xml:space="preserve">limoſus, cujuſ-<lb/>cunque tandem ſit generis; </s>
  <s xml:id="echoid-s14359" xml:space="preserve">hic enim ſua pinguedine eſt aptiſſi-<lb/>mus nutriendis ignibus fomes; </s>
  <s xml:id="echoid-s14360" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14361" xml:space="preserve">quia lentus, ac tenax glutinis <lb/>in morem, ardoris diuturnitatem juvat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14362" xml:space="preserve">Idcircò quo plus habet <lb/>ſordium admiſtum bitumen, obſcurior ac tetrior aſſurgit flam-<lb/>ma; </s>
  <s xml:id="echoid-s14363" xml:space="preserve">quæ enim ex ſulphure prodit, cærulea eſt, quemadmodum <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14364" xml:space="preserve">illa, quæ ex ardentium prunarum acervo emicat ſine fumo. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14365" xml:space="preserve">Ex quo licebit inferre Strongylem Inſulam ſuis ignibus puriora <lb/>alimenta ſubminiſtraſſe, quàm quibus ardebat Lipara, cum <lb/>Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14366" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14367" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14368" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s14369" xml:space="preserve">enumerans Inſulas illas ſcribat, Tertia Stron-<lb/>gyle, quæ à Liparà liquidiore flammà tantùm differt: </s>
  <s xml:id="echoid-s14370" xml:space="preserve">de qua pariter <lb/>ſcribens Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14371" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14372" xml:space="preserve">ait, aliam Strongylam à figura, ideſt rotundam <lb/>vocant. </s>
  <s xml:id="echoid-s14373" xml:space="preserve">Eſt hæc ipſ aignibus ſcatens, flammarum quidem viminor, lu-<lb/>mine verò major. </s>
  <s xml:id="echoid-s14374" xml:space="preserve">In hac Æoli domicilium fuiſſe, memoriæ proditum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s14375" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14376" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14377" xml:space="preserve">Æoli mentio in memoriam mihi revocatea, quæibi <lb/>Plinius ſubdit de Strongyles flamma, è cujus fumo, quinam flaturi <lb/>ſint venti, in triduum prædicere incolæ traduntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14378" xml:space="preserve">unde ventos Æolo <lb/>paruiſſe exiſtimatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14379" xml:space="preserve">Hæccine cum veritate convenire ſatis, pu-<lb/>tandum eſt?</s>
  <s xml:id="echoid-s14380" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14381" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14382" xml:space="preserve">Aëris motus aliquando ita tenuis ac languiduseſt, ut <lb/>illum incurrentem non ſentiamus, adeóque ventiforma, ac no-<lb/>mine tantiſper careat, dum majore impulſu urgeatur, ac ſui ſen-<lb/>ſum excitet: </s>
  <s xml:id="echoid-s14383" xml:space="preserve">præſagitio igitur futuri venti haberi poterit, ſi ra-<lb/>tio inveniatur, qua exilis ille motus innoteſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14384" xml:space="preserve">In ſumma æquo-<lb/>ris malacia, quando ſine anchoris eodem in loco hæret navis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14385" xml:space="preserve"><lb/>longa jam tædia cœperunt nautas ventum præſtolantes, ſclopum <lb/>explodunt, auditúrque ſatis diu ſonus in immenſa illa planitie <lb/>ſenſim langueſcens: </s>
  <s xml:id="echoid-s14386" xml:space="preserve">qui ſi, antequam omninò pereat, vires re-<lb/>ſumere videatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14387" xml:space="preserve">aliquantulum validior exaudiatur, exilla <lb/>plaga, in quam facta eſt exploſio, aut ex qua ſonus invaleſcit, <lb/>aëris motum dirigi conjectantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14388" xml:space="preserve">indè venturi venti ſpem <lb/>concipiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14389" xml:space="preserve">Fieri igitur potuit, ut Inſulæ illius incolæ, nullum <lb/>adhuc in ima planitie aëris motum percipientes, obſervarenta-<lb/>cuto intuitu ſupremos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14390" xml:space="preserve">altiſſimos fumi halitus jam tenuiores <lb/>factos, atque impetu, quo ſurſum propellebantur, deſtitutos <lb/>certam aliquam in plagam conſtanter inflecti; </s>
  <s xml:id="echoid-s14391" xml:space="preserve">ac proinde ean-<lb/>dem in plagam dirigi ſuperioris illius aëris motum deprehenden-<lb/>tes, ex adverſa plaga expectandum ventum præſagirent; </s>
  <s xml:id="echoid-s14392" xml:space="preserve">quando
<pb o="19" file="0447" n="447" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
videlicet retruſi halitus, quibus venti origo tribuitur, etiam in-<lb/>fimum aërem eſſent agitaturi. </s>
  <s xml:id="echoid-s14393" xml:space="preserve">Nam (ſi adhuc animo hærent, <lb/>quæ jamdudum Olympi cineres noſtra diſputatione fodicantes <lb/>diximus) expirationes, ſive ex terra, ſive ex mari prodeuntes <lb/>extenuatæ, ac aëre iſto infimo leviores, ſponte ſua aſcendunt, <lb/>motúmque naruraliter accelerant facto acquiſiti impetûs incre-<lb/>mento; </s>
  <s xml:id="echoid-s14394" xml:space="preserve">perinde atque corpora gravia deſcendendo. </s>
  <s xml:id="echoid-s14395" xml:space="preserve">Ideò quem-<lb/>admodum lignea pila ex alto deſcendens in aquam, viconcepti <lb/>impetûs, immergitur, ex qua deinde emergit pro ratione ſuæ <lb/>minoris gravitatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s14396" xml:space="preserve">ita pariter expiratio, vi concepti impetûs, aſ-<lb/>cendit ultrà terminos ſuæ levitati a Natura præſcriptos, in aërem <lb/>puriorem, ac leviorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s14397" xml:space="preserve">ideò deficiente impetu acquiſito deſ-<lb/>cendit in locum ſuę minori levitati debitum: </s>
  <s xml:id="echoid-s14398" xml:space="preserve">Verùm deſcendens <lb/>obviam habet aliam expirationem aſcendentem, cuialiæ, atque <lb/>aliæ ſuccedunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s14399" xml:space="preserve">hincque oritur conflictus, quo priores deſcen-<lb/>dentes à poſterioribus aſcendentibus urgentur, ac ſurſum impel-<lb/>luntur, atque illæ viciſſim iterum deorſum conantur, utà ſupe-<lb/>riore loco ſibi minimè debito recedant. </s>
  <s xml:id="echoid-s14400" xml:space="preserve">Quapropter ubi factus <lb/>fuerit conatus aſcendentium halituum minor reſiſtentia ſupe-<lb/>riorum, aliqui intermedij dum ab aſcendentibus urgentur, com-<lb/>primuntur, deinde virtute ſua elaſtica, cum neque ſeorſum, <lb/>neque deorſum explicare ſe valeant, obliquam ſibi ſemitam ape-<lb/>riunt, qua pariter conſequentes procedunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14401" xml:space="preserve">aërem impellunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14402" xml:space="preserve">atque hæc obliqui ventorum motûs cauſa aliqua videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14403" xml:space="preserve">Cum <lb/>itaque conflictus ille proculà terra incipiat, contingere poteſt, <lb/>ut halitus neque turmatim, neque valido impetu aſcendant, ac <lb/>proinde, ex quo primùm obliquè ferri, ſed languidè, cœperunt, <lb/>non modicum temporis ſpatium elabatur, ut etiam inferiores, <lb/>ac terræ proximi halitus confertim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14404" xml:space="preserve">obliquè moveantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14405" xml:space="preserve"><lb/>quàm ſæpè enim perflant altiſſima venti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14406" xml:space="preserve">in ſubjecta planitie <lb/>arborum frondes nulla aura commoventur? </s>
  <s xml:id="echoid-s14407" xml:space="preserve">Hinc fieri potuit, <lb/>ut Æoliarum Inſularum incolæ ex fumi motu in altiſſima aëris <lb/>regione obſervato prædicerent ſimilem aëris motum pariter in <lb/>hac infima futurum, huncque non niſi poſt triduum contigiſſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s14408" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14409" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14410" xml:space="preserve">Venit mihi in mentem ſubvereri, ne aliquid non om-<lb/>ninò ſynceri attulerint, qui ex fumo futuros ventos ſe prænôſſe <lb/>jactabant, cùm tamen fortaſſis aliunde argumenta deſumerent. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14411" xml:space="preserve">Nam de Inſula Hiera apud Strabonem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14412" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14413" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14414" xml:space="preserve">mihi 550. </s>
  <s xml:id="echoid-s14415" xml:space="preserve">Poly-<lb/>bius, ſi ſpiraturus eſt Auſter, nebuloſam circùm Inſulam effundicali-<lb/>ginem, dicit, adeò ut longè Sicilia cerni neque at: </s>
  <s xml:id="echoid-s14416" xml:space="preserve">flante verò Borea <lb/>puras flammas ex cratere altiùs extolli, ac majores emitti ſtrepitus: </s>
  <s xml:id="echoid-s14417" xml:space="preserve">Ze-
<pb o="20" file="0448" n="448" rhead="Diſſertatio Prima."/>
phyrum autcm medium quendam tenere ordinem. </s>
  <s xml:id="echoid-s14418" xml:space="preserve">Id quod cumijs, <lb/>quæ experimur, conſentit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14419" xml:space="preserve">ut enim notavit Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14420" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s14421" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14422" xml:space="preserve">34. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14423" xml:space="preserve">Aquilonem prænuntiat terra ſicceſcens repente, Auſtrum humeſcens <lb/>rore occulto. </s>
  <s xml:id="echoid-s14424" xml:space="preserve">Neque nos dubitare poſſumus, quos paſſim immi-<lb/>nente Auſtro lubrica marmora quaſi oleo peruncta monent, ut <lb/>cauti incedamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14425" xml:space="preserve">Mihi certè notiſſimæ ſunt in Amici ædibus ſca-<lb/>læ, quarum gradus exlapide coloris leucophæi, ſeu cinerei, a-<lb/>deò humoris bibulo, ut vel ipſi pueri prædicant intrà triduum <lb/>futuram pluviam, cùm viderint gradus ex concepto humore ni-<lb/>greſcere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14426" xml:space="preserve">iterum lapide nativum colorem reſumente proxi-<lb/>mam ſerenitatem expectent. </s>
  <s xml:id="echoid-s14427" xml:space="preserve">Quare occultum rorem, quo terra <lb/>humeſcebat, igneus viſcerum calor reſolvens in nebulam, quæ <lb/>Inſulam circumplecteretur, flaturum Auſtrum prænuntiabat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14428" xml:space="preserve">ipſe aër multo humore fœtus flammam comprimebat, ne adeò <lb/>altè clara aſſurgeret, ac quando tempeſtas Borealis purum aërem <lb/>efficiebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s14429" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14430" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14431" xml:space="preserve">Quodcunque tandem illud eſſet, quod futurum ven-<lb/>tum prænotaret, ſatis fuit, ut fabulæ locus eſſet Æolum vento-<lb/>rum cuſtodem comminiſcenti. </s>
  <s xml:id="echoid-s14432" xml:space="preserve">Ego tamen (ut, quod ſentio, elo-<lb/>quar) vero magis ſimilia exiſtimo, quæ à Poly bio afferuntur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14433" xml:space="preserve">quippe quæ ex longa obſervatione innoteſcere potuerunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14434" xml:space="preserve">cum <lb/>Natura conſentire videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14435" xml:space="preserve">flante enim Borea majores emitti <lb/>ſtrepitus facilè intelligo, quia frigidi Boreales halitus dum terræ <lb/>meatus conſtringunt, difficilem præbent exitum ſubterraneis <lb/>expirationibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s14436" xml:space="preserve">quæ propterea majore copia irrumpentes in cra-<lb/>teris ignem validiore impetu illum irritant, adeóque majorem <lb/>edit ſtrepitum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14437" xml:space="preserve">Sic velociùs incitati folles in uſtrina &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14438" xml:space="preserve">majorem <lb/>excitant ſtridorem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14439" xml:space="preserve">flammam altiùs attollunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14440" xml:space="preserve">Hæctamen <lb/>nonita dicta velim, quaſi major ille ſtrepitus ſit certum flantis <lb/>Boreæ indicium; </s>
  <s xml:id="echoid-s14441" xml:space="preserve">neque enim, ut paulò ante innuebam, ita ſub-<lb/>terraneis flatibus interiorem illum fremitum tribuendum cen-<lb/>ſeo, ut eam unicam eſſe cauſam mihi perſuadeam: </s>
  <s xml:id="echoid-s14442" xml:space="preserve">ſed quem-<lb/>admodum ligna quædam arida intrà meatus, quos olim humor <lb/>ſupervacaneus occupabat, ſpiritum continentia in valido igne <lb/>crepitant, ſpititu illo rareſcente; </s>
  <s xml:id="echoid-s14443" xml:space="preserve">ſimiliter ex proxima ignibus <lb/>terra, valido, ac ſubito impetu, erumpere poſſunt vi caloris ra-<lb/>refactæ aëris particulæ, atque ſtrepitum illum edere.</s>
  <s xml:id="echoid-s14444" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14445" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14446" xml:space="preserve">Exijs, quæ in oculos incurrunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14447" xml:space="preserve">paſſim obſervan-<lb/>tur, licet abditorum cauſas inveſtigare. </s>
  <s xml:id="echoid-s14448" xml:space="preserve">Nonne ſi in magnum <lb/>ignem aliquid aquæ injecerimus, protinus exauditur fragor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14449" xml:space="preserve"><lb/>aſcendente uberiore fumo multiplicata apparet flamma? </s>
  <s xml:id="echoid-s14450" xml:space="preserve">Quan-
<pb o="21" file="0449" n="449" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
tus fremitus, ſi in ſartaginem fervente oleo, ſimilive pinguedi-<lb/>ne plenam vel gutta aquæ inciderit? </s>
  <s xml:id="echoid-s14451" xml:space="preserve">Quis audeat eliquatum me-<lb/>tallum ſaliva irritare? </s>
  <s xml:id="echoid-s14452" xml:space="preserve">Quidni igitur ſimilia contingant, ſi quan-<lb/>do ex vena aqueus latex, maximè ſalinis particulis fœtus, in <lb/>ignem illum, atque ardens bitumen, ſeuetiam metallicam ma-<lb/>teriam decidat?</s>
  <s xml:id="echoid-s14453" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14454" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14455" xml:space="preserve">An Juſtino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14456" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s14457" xml:space="preserve">faves? </s>
  <s xml:id="echoid-s14458" xml:space="preserve">Perpetui, inquit, Ætnæ mon-<lb/>tisignes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14459" xml:space="preserve">Inſularum Æolidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s14460" xml:space="preserve">veluti ipſis undis alatur incendium: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14461" xml:space="preserve">neque enim in tam anguſtis terminis aliter durare tot ſæculis tantus ignis <lb/>potuiſſet, niſihumoris nutrimentis aleretur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14462" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14463" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14464" xml:space="preserve">Placeat ſua Trogo, atque Juſtino ſententia, qui ſyn-<lb/>ceram proximi maris aquam ignium fomitem ſtatuiſſe videntur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14465" xml:space="preserve">cum illis opinari non auſim, quantamlibet mari pinguedinem <lb/>concedendam velint, propter quam reſtinguendis incendijs mi-<lb/>nùs aptam marinam aquam communiter dicunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s14466" xml:space="preserve">ego verò licet <lb/>aquam marinam obadmiſtum ſalem non ita facilè ſe in ardentis <lb/>materiæ poros inſinuare, ſicut aqua pura, concedam, ſi utraque <lb/>parcè affundatur, tamen accenſos titiones in mare projectos ex-<lb/>tingui video, ſi immergantur, cum pariter accenſum lampadis <lb/>ellychnium in oleo depreſſum flammam omnem amittat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14467" xml:space="preserve">Ideò, <lb/>ſi ex mari ingens aquarum vis Ætnæo igni ſuperfunderetur, ar-<lb/>dentísque materiæ ſuperficiem omnem contegeret, non acquieſ-<lb/>cerem affirmanti futurum, ut indè ignis incrementa ſumeret: </s>
  <s xml:id="echoid-s14468" xml:space="preserve"><lb/>quippe qui novi in privatæ cujuſdam domusincendio, cum ad <lb/>manum aqua non eſſet, everſo confeſtim, atque uno impetu, ex <lb/>alto ingenti vaſe oleario, plurimo illo oleo compreſſam ex parte <lb/>flammam locum feciſſe, ut reliquæ domui ſuccurreretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14469" xml:space="preserve">cùm <lb/>tamen idem oleum paulatim affuſum incenſioni alimentum ſub-<lb/>miniſtraſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s14470" xml:space="preserve">id quod de aqua modicè affuſa non pariter admitto; </s>
  <s xml:id="echoid-s14471" xml:space="preserve"><lb/>neque enim ignem ſemper ex amplitudine flammæ æſtimo; </s>
  <s xml:id="echoid-s14472" xml:space="preserve">a-<lb/>deóque quamvis aſperſas à Fabro ferrario prunas follibus irrita-<lb/>tas plus aliquid flammæ emittere videam, non illicò auctum ig-<lb/>nem dixerim, ſed fumum, in quem vi caloris aqua inſperſa diſ-<lb/>ſolvitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14473" xml:space="preserve">ſiquidem igniculi plures expirantes, qui per ſe non eſ-<lb/>ſent conſpicui, immiſti vapori non nimis attenuato apparent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14474" xml:space="preserve"><lb/>flammæ ſpeciem exhibent. </s>
  <s xml:id="echoid-s14475" xml:space="preserve">Hinc intelligitur, quare Mons Ling-<lb/>fung (de quo Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14476" xml:space="preserve">91. </s>
  <s xml:id="echoid-s14477" xml:space="preserve">in VIII. </s>
  <s xml:id="echoid-s14478" xml:space="preserve">Provincia Kiangſi) <lb/>poſt pluvias ardens videatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14479" xml:space="preserve">Propè Xangcao, inquit, mons eſt, <lb/>Lingfung vocant, inquopoſt diurnas pluvias noctu ſemper ingens flam-<lb/>ma apparet, ſicco tempore non item: </s>
  <s xml:id="echoid-s14480" xml:space="preserve">quia videlicet expirationes <lb/>igneæ ſine fumi, ſeu vaporis aliquantulum concreti, conſortio
<pb o="22" file="0450" n="450" rhead="Diſſertatio Prima."/>
nonlucent; </s>
  <s xml:id="echoid-s14481" xml:space="preserve">pluvia autem aqua imbutus mons ignem in ſinu fo-<lb/>vens, illam ſolvit in vaporem. </s>
  <s xml:id="echoid-s14482" xml:space="preserve">Quapropter etiamſi aqua in Æt-<lb/>næam fornacem per intervalla decidens vim haberet excitandi <lb/>novas flammas, cùm ſoluta in vaporem aſcenderet immiſta ig-<lb/>neis expirationibus, non continuò aqua eſſet ignium nutrimen-<lb/>tum, ſed fumi. </s>
  <s xml:id="echoid-s14483" xml:space="preserve">Hoctamen non nihil faceret ad incendij diutur-<lb/>nitatem longiorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s14484" xml:space="preserve">materiæ ſiquidem pars, quæ priùs ardebat, <lb/>compreſſis ab aqua incidente igniculis, interturbato tantiſper <lb/>fervore ardere deſinit, donec humorem excuſſerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14485" xml:space="preserve">cúmque id <lb/>per vices contingat, diuturnior eſt conflagratio; </s>
  <s xml:id="echoid-s14486" xml:space="preserve">ſicut diutiùs <lb/>peregrinatur viator, qui plures moras motui interſerat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14487" xml:space="preserve">Cæte-<lb/>rùm ad explicandam hujuſmodi incendiorum perennitatem fru-<lb/>ſtrà videntur evocari ex proximo mariaquæ quandoquidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14488" xml:space="preserve"><lb/>in locis ab æquore valde remotis ignes è tellure erumpunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14489" xml:space="preserve">Præ-<lb/>terquam quod, ſi ex mari in fornacem ipſam influeret aqua, à <lb/>ſummo crateris labro ad materiam exardeſcentem tantum eſſet <lb/>intervallum, quantum ipſius altitudinem metitur perpendicu-<lb/>lum: </s>
  <s xml:id="echoid-s14490" xml:space="preserve">id quod (ut in aliquibus fortaſſe verum ſit) non omnibus <lb/>contingere probabile eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s14491" xml:space="preserve">nam in altiſſimis Americæ montibus, <lb/>Cordillera vocant, quatuordecim montes ignivomi enumeran-<lb/>turab Ovalle in Relatione Regni Chilenſis, nec niſi temerè ſin-<lb/>gulorum materiam ſuperficiei maris reſpondentem ſtatuere-<lb/>mus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14492" xml:space="preserve">Eſto Polybius apud Strabonem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14493" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14494" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14495" xml:space="preserve">550. </s>
  <s xml:id="echoid-s14496" xml:space="preserve">aſſerat in In-<lb/>ſula Hiera maximo crateri labrum ade ſſe rotundum ad ſtadia quinque, <lb/>in magnit udinemque paulatim conduci ad pedum quinquaginta diame-<lb/>trum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14497" xml:space="preserve">Cujus quidem profundit atem uſ que ad mare ſtadij ſpatio eſſe, ſi-<lb/>cutin ventorum languore licet intueri. </s>
  <s xml:id="echoid-s14498" xml:space="preserve">Viſus eſt autem Strabo de his <lb/>ſubdubitare, addens, Quod ſihæc ipſa credibilia cenſueris, fortè fi-<lb/>dem non abrogaveris ijs, quæ de Empedocle vulgò fabulantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14499" xml:space="preserve">Verùm <lb/>quò proclivius eſt aliena refellere, (apertè, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14500" xml:space="preserve">ingenuè loquor) <lb/>eò mihi operoſius eſt probabilia adſtruere, ut congruam alendis <lb/>in multa ſæcula ignibus materiam inveniſſe me profitear.</s>
  <s xml:id="echoid-s14501" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14502" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14503" xml:space="preserve">Nullus dubito, quin ſulphuream, atque bitumine re-<lb/>fertam materiam, qua abundare loca hujuſmodi conflagratio-<lb/>nibus obnoxia paulò antè dicebamus, exiſtimes idoneum eſſe <lb/>ignibus nutrimentum: </s>
  <s xml:id="echoid-s14504" xml:space="preserve">ſed in eo verti difficultatis cardinem in-<lb/>telligis, quomodo tam diturnis ardoribus ſufficere potuerit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14505" xml:space="preserve">Ignis eſt natura curioſos temerè propiùs accedentes repellens; </s>
  <s xml:id="echoid-s14506" xml:space="preserve"><lb/>propterea in caminos illos introſpicere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14507" xml:space="preserve">quid ibi contingat ve-<lb/>ſtigare non licet velijs, quos ardens ſciendi cupiditas ſtimulat; </s>
  <s xml:id="echoid-s14508" xml:space="preserve"><lb/>multò minùs ſperandum id fuit à rudibus accolis, quibus datum
<pb o="23" file="0451" n="451" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
fuit primos erumpentis ignis fulgores intueri; </s>
  <s xml:id="echoid-s14509" xml:space="preserve">quippè qui ſatis <lb/>habuerunt procul rei novitatem admirari: </s>
  <s xml:id="echoid-s14510" xml:space="preserve">idcircò nobis neceſſe <lb/>eſt conjecturas perſequi. </s>
  <s xml:id="echoid-s14511" xml:space="preserve">Et primò quidem non ita peculiares ſunt <lb/>montibus ignes, aut ſolùm è crateribus exiliunt, quin etiam <lb/>aliquando in planitie incenſionis capaces materiæ conflagrarint. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14512" xml:space="preserve">In Cilicia ardentes foſſas per camporum planitiem legimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s14513" xml:space="preserve">*Cam-* <lb/>*pus Babyloniæ flagrat, quadam veluti piſ cina jugeri magnit udine*, ait <lb/>Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14514" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s14515" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s14516" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s14517" xml:space="preserve">Duos ignes commemorat Ariſtoteles libr. </s>
  <s xml:id="echoid-s14518" xml:space="preserve"><lb/>de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s14519" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14520" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s14521" xml:space="preserve">33.</s>
  <s xml:id="echoid-s14522" xml:space="preserve">, alterum in Medijs, alterum in Pſitta-<lb/>cinæ gentis, ac Perſidis confinio, ille quidem minùs, hic verò <lb/>magis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14523" xml:space="preserve">ſyncera flamma ardet, *uterque locis planis, nec inæqua-* <lb/>*libus ineſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s14524" xml:space="preserve">* Iter noctu agentibus Bononia Florentiolam conſpicuus <lb/>fit ignis, nec ullus ibi crater, aut vorago. </s>
  <s xml:id="echoid-s14525" xml:space="preserve">Si igitur in planitie in-<lb/>veniri potuit materia, quæ incenderetur, nil prohibet, quin ſi-<lb/>milis materia in ſummo montis vertice reperiretur, quæ vel ca-<lb/>ſu, paſtoribus ad arcendum frigus ſtipulas incendentibus, ardo-<lb/>rem conciperet, vel delapſo è nubibus fulmine accenderetur, <lb/>vel ſponte ſua inardeſceret ſulphureo halitu ex inferioribus par-<lb/>tibus copioſiùs expirante, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14526" xml:space="preserve">ſulphureas glebæ particulas exti-<lb/>mulante. </s>
  <s xml:id="echoid-s14527" xml:space="preserve">Certè Ætnæi incendij initia in ſummo montis vertice <lb/>fuiſſe exiſtimo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14528" xml:space="preserve">quidem tam miti fervore, ut propiùs accede-<lb/>re liceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s14529" xml:space="preserve">ſcribit enim Lactantius Firm. </s>
  <s xml:id="echoid-s14530" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14531" xml:space="preserve">1.</s>
  <s xml:id="echoid-s14532" xml:space="preserve">Div. </s>
  <s xml:id="echoid-s14533" xml:space="preserve">inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14534" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s14535" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s14536" xml:space="preserve"><lb/>*Quia facibus ex Ætnæ vertice accenſis Proſerpinam quæſiſſe in Sicilia* <lb/>*Ceres dicitur, idcircò ſacra ejus ardentium tædarum jactatione cele-* <lb/>*brantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14537" xml:space="preserve">* Et Cicero 5. </s>
  <s xml:id="echoid-s14538" xml:space="preserve">Verr. </s>
  <s xml:id="echoid-s14539" xml:space="preserve">*Quam cum inveſtigare Ceres vellet, dici-* <lb/>*tur inflammaſſe tædas ijs ignibus, quiex Ætnæ vertice erumpunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s14540" xml:space="preserve">* Con-<lb/>ſequentibus ſanè ſæculis nemo facem admovere in illo vertice <lb/>potuit flam̃æ, ut eam accenderet: </s>
  <s xml:id="echoid-s14541" xml:space="preserve">ſiquidem narrat Strabo lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14542" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14543" xml:space="preserve"><lb/>pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14544" xml:space="preserve">547. </s>
  <s xml:id="echoid-s14545" xml:space="preserve">*Duos*, qui Ætnæ ſummum in verticem aſcenderant, <lb/>*in campum progredi auſos, cum ferventiores, altioresque calcaſſent pe-* <lb/>*dibus arenas, retuliſſe gradum, cum nibil ampliùs explic andum babe-* <lb/>*rent, quàm quod longè intuentibus apparuiſſet.</s>
  <s xml:id="echoid-s14546" xml:space="preserve">* Terram itaque bitu-<lb/>mine, ac ſulphure refertam, Belgico lithanthraci, qui non ſu-<lb/>bita flamma corripitur, ſicut ſtipulæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14547" xml:space="preserve">virgultorum faſciculi, <lb/>ſed lento igne abſumitur, aut nihil, aut parùm abſimilem con-<lb/>cipio in ſummo Ætnæ vertice (idem de pluribus alijs ignivomis <lb/>montibus fermè dicendum, niſi fortè ex diſrupta per terræmo-<lb/>tum rupe ignis ſubita flamma emicuerit) accenſam ſenſim pro-<lb/>pagaſſe ardorem in proxima ſimili materia, tum quæ ad latera, <lb/>tum quæ ſubtus jacebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s14548" xml:space="preserve">adeòque cum ignis ſerperet in inferio-<lb/>res partes, cavum efficiebat, ſimili ferè ratione ac majoris craſ-
<pb o="24" file="0452" n="452" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ſioríſque cerei ellychnium excavatam ceram relinquit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14549" xml:space="preserve">Hinc <lb/>creſcente, atque dilatata conflagratione facta ſunt crateris ini-<lb/>tia, cujus amplitudo incrementum ſumpſit tùm abſumpta cir-<lb/>cumquaque materia bituminea, tùm etiam ſaxis ab aſcendente <lb/>igneo vapore eroſis. </s>
  <s xml:id="echoid-s14550" xml:space="preserve">Ætnæ crater, Plinio teſte lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14551" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s14552" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s14553" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14554" xml:space="preserve">patet <lb/>ambitu ſfadia viginti, adeóque ejus ſumma diameter eſt ſtadio-<lb/>rum ſex cum triente; </s>
  <s xml:id="echoid-s14555" xml:space="preserve">ex quo fit, aream ſupremi illius circuli, <lb/>(rem craſſiu ſculè citra Geometricam ſubtilitatem accipio) com-<lb/>plecti pluſquam triginta ſtadia quadrata; </s>
  <s xml:id="echoid-s14556" xml:space="preserve">ducta videlicet peri-<lb/>pheria in diametrum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14557" xml:space="preserve">accepto numeri ex multiplicatione <lb/>producti quadrante. </s>
  <s xml:id="echoid-s14558" xml:space="preserve">Et, ut ex notiſſima menſura res clariùs in-<lb/>noteſcat, jam noſtis octo ſtadiorum longitudinem æquari paſſi-<lb/>bus mille, ſtadiíſque ſingulis tribuendos paſſus 125. </s>
  <s xml:id="echoid-s14559" xml:space="preserve">hoc eſt pe-<lb/>des 625: </s>
  <s xml:id="echoid-s14560" xml:space="preserve">Area igitur unius ſtadij quadrati complectitur pedes qua-<lb/>dratos (liceat mihi arrepto calamo hanc aream ad calculos re-<lb/>vocare) 390625; </s>
  <s xml:id="echoid-s14561" xml:space="preserve">qui numerus trigeſima patentis crateris pars <lb/>dat totius circuli aream pedum quadratorum 11.</s>
  <s xml:id="echoid-s14562" xml:space="preserve">718750. </s>
  <s xml:id="echoid-s14563" xml:space="preserve">Qua-<lb/>propter altitudine unici pedis aſſumpta, terræ bitumineæ pedes <lb/>cubicos habemus definitos undecim millionibus, ſeptingentis <lb/>octodecim millibus, ſeptingentis quinquaginta. </s>
  <s xml:id="echoid-s14564" xml:space="preserve">Si nota eſſet <lb/>voraginis illius altitudo, atque figura ſivè cylindrum, ſivè co-<lb/>num æmulata, difficile non eſſet univerſæ materiæ hactenùs <lb/>igne abſumptæ rationem ſupputare: </s>
  <s xml:id="echoid-s14565" xml:space="preserve">certum eſt non poſſe bre-<lb/>vibus numeris circumſcribi: </s>
  <s xml:id="echoid-s14566" xml:space="preserve">ſed adhuc perſeverans ardor vetat <lb/>propiùs accedere.</s>
  <s xml:id="echoid-s14567" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14568" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14569" xml:space="preserve">Fortaſsè etiam materia ſub ſaxis latens, cùm ad eam <lb/>depaſcendam venit ignis, reliquit concamerationes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14570" xml:space="preserve">furno-<lb/>rum in morem teſtudineata tecta: </s>
  <s xml:id="echoid-s14571" xml:space="preserve">harum cavernarum amplitu-<lb/>dinem æſtimare nemo poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s14572" xml:space="preserve">quæ tamen addenda eſſet cylin-<lb/>dro, aut cono decurtato ipſius crateris. </s>
  <s xml:id="echoid-s14573" xml:space="preserve">Neq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14574" xml:space="preserve">enim cenſendum <lb/>eſt crateris tantùm amplitudini reſpondere ignium materiam, <lb/>ſed illam etiam aliundè evocatam aliquando fuiſſe maximè con-<lb/>ſtare videtur, quando ex cratere factę ſunt igneę eruptiones; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14575" xml:space="preserve">de quibus S. </s>
  <s xml:id="echoid-s14576" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14577" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14578" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14579" xml:space="preserve">de Civ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14580" xml:space="preserve">Dei cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s14581" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s14582" xml:space="preserve">ait, *Legimus Æt-* <lb/>*næis ignibus ab ipſo montis vertice uſque ad litus proximum decurrenti-* <lb/>*bus it a ferviſſe mare, ut rupes exurerentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14583" xml:space="preserve">pices navium ſolveren-* <lb/>*tur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14584" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14585" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14586" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s14587" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s14588" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14589" xml:space="preserve">ex Apuleio narrat, *ex Ætnæ verticibus quon-* <lb/>*dam effuſis crateribus, per diluvia, incendio Divino, torrentis vice* <lb/>*flammarum flumina cucurriſſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s14590" xml:space="preserve">* Quia nimirum in alia montis parte <lb/>accenſum bitumen ſulphure miſtum dum proximum humo-<lb/>rem nitroſis, atque alumineis particulis fœtum ſuo calore rare-
<pb o="25" file="0453" n="453" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
ſcere cogebat, ſpiritus exitum quęrens viam ſibiaperuit per ri-<lb/>mas, quæ in craterem deducebant, atque per has dilatatas in-<lb/>fluxit multo impetu pariter cum humore plurimum bitumen <lb/>accenſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s14591" xml:space="preserve">ex quo factum eſt, ut intumeſcente aqua ſuperna-<lb/>tans bitumen ita fuerit elevatum, ut ſupra crateris labrum ex-<lb/>undaverit; </s>
  <s xml:id="echoid-s14592" xml:space="preserve">quia tunc non adeò profundè excavata fuerat vora-<lb/>go. </s>
  <s xml:id="echoid-s14593" xml:space="preserve">Sed poſtremis hiſce temporibus, non ex ſummo crateris <lb/>labro, ſed aperto montis latere defluxit torrens flammeus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14594" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14595" xml:space="preserve">in lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14596" xml:space="preserve">de Mundo, qui Ariſtoteli tribuitur, <lb/>cap 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s14597" xml:space="preserve">*Crateres Ætnæ abrupta terra patefacti conflagr ationem emi-* <lb/>*ſerunt inſtar torrentis, per terram, graſſabundam. </s>
  <s xml:id="echoid-s14598" xml:space="preserve">Quo tempore qui* <lb/>*è mort alium genere pietate erant imbuti, ij à Numine Divino eximio* <lb/>*bonore, ingentique affecti ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14599" xml:space="preserve">Siquidem juvenes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14600" xml:space="preserve">robore valentes* <lb/>*cùm parentes ſuos ætate jam confectos bumeris ſuſtuliſſent igneo flumine* <lb/>*jam opprimendi, in eo erant ipſi, ut interirent: </s>
  <s xml:id="echoid-s14601" xml:space="preserve">Cùm ecce flumen ipſum* <lb/>*ita ſe ſcidit, ut bùc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14602" xml:space="preserve">illùc diverſi fluctus digrederentur, juveneſque* <lb/>*int actos cum ſenibus tranſmitterent.</s>
  <s xml:id="echoid-s14603" xml:space="preserve">* Hanc narrationem innuit de <lb/>Catana loquens Strabo lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s14604" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s14605" xml:space="preserve">pag.</s>
  <s xml:id="echoid-s14606" xml:space="preserve">536. </s>
  <s xml:id="echoid-s14607" xml:space="preserve">dicens, *Quæ de filiorum in* <lb/>*parentes pietate fama diſſeminat, Ampbinomi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14608" xml:space="preserve">Anapiæ bìc geſta* <lb/>*ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14609" xml:space="preserve">Hi, cùm clades ipſa portaretur, parentes bumeris bajulantes in-* <lb/>*columes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14610" xml:space="preserve">ſalvos eduxerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14611" xml:space="preserve">Et poſt pauca addit, Fluxus autem* <lb/>*ille ad ſolidit atem permut ans terræ ſuperficiem, ad magnam profundi-* <lb/>*tatem ſaxificat, adeò ut priſtinam volentibus detegere ſuperficiem, la-* <lb/>*pides excindere ſit neceſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s14612" xml:space="preserve">liqueſcente enim in ipſis crateribus petra,* <lb/>*deinde ſparſa, bumor ſuper verticem diffuſus nigreſcit in limum è* <lb/>*monte defluens, deinde duritiem aſſumens, lapis molaris efficitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14613" xml:space="preserve">* <lb/>Nihil hìc moror Strabonem philoſophantem: </s>
  <s xml:id="echoid-s14614" xml:space="preserve">quæ hiſtoricus <lb/>affert, conveniunt cum ijs, quę in nuperrima Ætnę eruptione <lb/>contigere; </s>
  <s xml:id="echoid-s14615" xml:space="preserve">facta eſt enim ſaxea ſuperficies, obdureſcente bitu-<lb/>mine, cui fortaſſe permixta etiam fuit materia aliqua metalli-<lb/>ca: </s>
  <s xml:id="echoid-s14616" xml:space="preserve">quamquam bitumen per ſe ipſum durum non ſit, ſed len-<lb/>tum, ac tenax; </s>
  <s xml:id="echoid-s14617" xml:space="preserve">ideò pręcepit Deus Noë arcam bitumine liniri <lb/>intrinſecùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14618" xml:space="preserve">extrinſecùs; </s>
  <s xml:id="echoid-s14619" xml:space="preserve">atque in turris Babylonicæ ſtructu-<lb/>ra Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s14620" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s14621" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14622" xml:space="preserve">*babuerunt lateres pro ſaxis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14623" xml:space="preserve">bitumen pro cemento.</s>
  <s xml:id="echoid-s14624" xml:space="preserve">* <lb/>Sic memini me legiſſe apud Ælianum in var. </s>
  <s xml:id="echoid-s14625" xml:space="preserve">hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14626" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14627" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s14628" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14629" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s14630" xml:space="preserve"><lb/>circa Apolloniatarum urbem (hodie Vallonam vocant) Epi-<lb/>dauro finitimam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14631" xml:space="preserve">in ſinu Jonico ſitam, bituminis fodinam <lb/>eſſe, quę, veluti alię fontium ſcatebrę aquas fundunt, bitu-<lb/>men emittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14632" xml:space="preserve">Id quod fortaſſe idem eſt cum eo, quod ſcripſit <lb/>Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14633" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s14634" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14635" xml:space="preserve">631. </s>
  <s xml:id="echoid-s14636" xml:space="preserve">In ipſis Apolloniatarum finibus celeber <lb/>locus extat, quem Nimphęum vocitant; </s>
  <s xml:id="echoid-s14637" xml:space="preserve">ibi verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14638" xml:space="preserve">petra eſt
<pb o="26" file="0454" n="454" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ignem vomens, cui fontes ſubſunt, qui aquas tepidas, bituménq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14639" xml:space="preserve">ſcatent, dum ipſa bituminis petra uritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14640" xml:space="preserve">Propè verò in tumulo <lb/>ejus metalli effoſſilis locus eſt, quod exciſum temporis ſpatio de-<lb/>nuò repletur, cùmque tellus intrà foſſas aggeſta ſit, in bitumen <lb/>transformatur, Poſſidonio teſte. </s>
  <s xml:id="echoid-s14641" xml:space="preserve">Hæc ille. </s>
  <s xml:id="echoid-s14642" xml:space="preserve">Similiter apud Orte-<lb/>lium legimus montem inſtar Ætnæ ignivomum, fontémque <lb/>ignitæ aquæ in Groënlandia reperiri, ac tractu temporis aquam <lb/>in bitumen denſari, quo regionis incolæ imbuunt ſolidiſſima <lb/>opera adversùs omnem temporum injuriam. </s>
  <s xml:id="echoid-s14643" xml:space="preserve">Eſt igitur bitumen <lb/>ejuſmodi naturæ, ut etiam per rimas ſaxorum inſinuare ſe va-<lb/>leat, ac proinde etiam ex longinquo ſenſim influere poteſt in <lb/>craterem, ignibúsque nutrimentum ſubminiſtrare. </s>
  <s xml:id="echoid-s14644" xml:space="preserve">Novum <lb/>autem bitumen in ipſa vena gigni, non plus habet difficultatis, <lb/>quàm fontium perennitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s14645" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14646" xml:space="preserve">illud non videtur diſſimulan-<lb/>dum, quod vi caloris ſaxa excoquuntur in calcem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14647" xml:space="preserve">cinis ipſe <lb/>decidens in ardentem illam pinguem materiam, ejus vehemen-<lb/>tiorem conflagrationem retardat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14648" xml:space="preserve">Quæ omnia ad incendij diu-<lb/>turnitatem ſpectant.</s>
  <s xml:id="echoid-s14649" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14650" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14651" xml:space="preserve">Nec deſunt, qui opinentur ad hujuſmodi diuturnita-<lb/>tem aliquid etiam facere inflammationis viciſſitudinem; </s>
  <s xml:id="echoid-s14652" xml:space="preserve">ſi enim <lb/>ad unum aliquod efficiendum plures cauſę conveniant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14653" xml:space="preserve">coëant, <lb/>licèt ſingulæ tenues, non tamen leve eſt, quod efficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14654" xml:space="preserve">Opi-<lb/>nentur, inquam, non contemnendam illam viciſſitudinem no-<lb/>cturnæ flammæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14655" xml:space="preserve">diurnæ caliginis; </s>
  <s xml:id="echoid-s14656" xml:space="preserve">dicitur ſiquidem Ætna à <lb/>Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14657" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14658" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14659" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s14660" xml:space="preserve">*Nocturnis mirus incendijs*, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14661" xml:space="preserve">ut ait ſæpè lauda-<lb/>tus Strabo, *per noctem quidem lucet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14662" xml:space="preserve">ſplendens apparet; </s>
  <s xml:id="echoid-s14663" xml:space="preserve">interdiu* <lb/>*autem fumo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14664" xml:space="preserve">caligine obſidetur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14665" xml:space="preserve">* Sicut igitur craſſiores ſtipites <lb/>flammam per intervalla emittentes (aqueo humore priùs ſolu-<lb/>to in fumum, quàm flamma erumpat) diutiùs ignem in dome-<lb/>ſtico camino fovent, quàm ſi perpetuâ flammâ arderent; </s>
  <s xml:id="echoid-s14666" xml:space="preserve">idem <lb/>pariter autumant contingere glebæ tùm humore aqueo, tùm <lb/>bitumine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14667" xml:space="preserve">ſulphure refertæ quæ propterea non ita citò ab-<lb/>ſumatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14668" xml:space="preserve">Verùm conſtans illa diurni fumi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14669" xml:space="preserve">nocturni ſplen-<lb/>doris viciſſitudo, quaſi diem calor impendat in abſumendo hu-<lb/>more aqueo, noctem verò in depaſcendo ſulphure, ac bitumi-<lb/>ne, ſuſpectam mihi facit eorum ſententiam: </s>
  <s xml:id="echoid-s14670" xml:space="preserve">dies enim atque <lb/>noctes non æqualem ſemper horarum numerum complectun-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14671" xml:space="preserve">ſtatuere autem humoris menſuram diei longitudini ſemper <lb/>reſpondentem, atque bituminis, ac ſulphuris modum pro no-<lb/>ctis ſpatio, ita ſufficiente argumento caret, ut fabulam ſapiat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14672" xml:space="preserve">Ego ſanè viciſſitudinem illam fumi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14673" xml:space="preserve">flammæ non agnoſco;</s>
  <s xml:id="echoid-s14674" xml:space="preserve">
<pb o="27" file="0455" n="455" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
flamma enim eſt fumus ardens: </s>
  <s xml:id="echoid-s14675" xml:space="preserve">atque, ut arbitror, ſi, quacun-<lb/>que tandem ex cauſa, tenebræ diem occuparent, tunc etiam <lb/>ante noctem flamma appareret. </s>
  <s xml:id="echoid-s14676" xml:space="preserve">Quis neſcit diurnâ luce obtundi <lb/>flammarum fulgorem, maximè ſi procul aſpiciantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s14677" xml:space="preserve">In mari-<lb/>timis ſpeculis, ut adventantium Pyratarum ſignum accolæ mo-<lb/>mento temporis accipiant, parata ſtipula accenditur, aut ſar-<lb/>menta, aut virgulta, tam noctu, quàm interdiu, ſed in luce <lb/>fumum procul vident, in tenebris fulgorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s14678" xml:space="preserve">Speculator ipſe, <lb/>qui materiam accendit, quia propè eſt, interdiu aliquid quidem <lb/>fulgentis flammæ intuetur, ſed quaſi languentis, noctu autem <lb/>clariſſimam flam̃am. </s>
  <s xml:id="echoid-s14679" xml:space="preserve">Quapropter Ætnææ flammæ fumus tan-<lb/>tùm dignoſcitur, quando dies eſt, licèt cum fumo aſcendant <lb/>etiam particulæ lucidæ, quæ in tenebris ſuum exerunt lumen. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14680" xml:space="preserve">Quod ſi qui crateres ignei narrantur tam interdiu, quàm noctu <lb/>lucerc, quemadmodum Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14681" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14682" xml:space="preserve">cap 106. </s>
  <s xml:id="echoid-s14683" xml:space="preserve">loquitur, *flagrat* <lb/>*mons Chimœra immortali diebus ac noctibus flamma;</s>
  <s xml:id="echoid-s14684" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14685" xml:space="preserve">de Hekla <lb/>monte in Islandia, flammarum globos eructare nunquam ceſ-<lb/>ſante, fama eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s14686" xml:space="preserve">illius ignis lux vehementior eſt, quàm ut om-<lb/>ninò opprimatur à majore Solis luce, quamvis hebes fiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s14687" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14688" xml:space="preserve"><lb/>ſpectatores habuit non valdè remotos: </s>
  <s xml:id="echoid-s14689" xml:space="preserve">ſic nos quoque in agro ar-<lb/>dentes ſtipulæ acervos propè ſpectantes, flammeum colorem, <lb/>ſed diminutum, obſervamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s14690" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14691" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14692" xml:space="preserve">Parum abfuit, quin interrogarem de hac, in aſcenden-<lb/>te flamma, diurna lucis compreſſione, aut extenuatione, utrùm <lb/>re ipsâ fulgor ipſe igniculorum impediatur, quia concitatior So-<lb/>lis exporrectio atque contractio, in qua lumen conſiſtere olim <lb/>diximus, tam validè æthereas particulas uſquequaque impellat, <lb/>ut tenues igniculi prohibeantur, ne ſe valeant explicare, prout <lb/>fert lucis ratio; </s>
  <s xml:id="echoid-s14693" xml:space="preserve">an verò igniculi quidem ſuum motum luci con-<lb/>ſentaneum pro ſua virtute perficiant, ſed ætherei globuli alior-<lb/>ſum majore impulſu directi non valeant intuentium oculos per-<lb/>cellere. </s>
  <s xml:id="echoid-s14694" xml:space="preserve">Verùm mihi ipſe tacitus illicò reſpondi, utrumlibet <lb/>ſatis eſſe ad id, de quo ſermo eſt, aut fortaſſe etiam utrumque <lb/>ex parte concurrere: </s>
  <s xml:id="echoid-s14695" xml:space="preserve">modum autem huic diſſertationi, reciſis <lb/>quęſtiunculis eſſe ponendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14696" xml:space="preserve">Subdubito potiùs, an tanta ſit <lb/>flamma ex cratere erumpens, quanta procul aſpicientibus ap-<lb/>paret: </s>
  <s xml:id="echoid-s14697" xml:space="preserve">ſi enim minor fuerit, jam faciliùs explicabitur materiam <lb/>ſufficere diuturnæ conflagrationi. </s>
  <s xml:id="echoid-s14698" xml:space="preserve">Ad dubitandum anſam præ-<lb/>bet, quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14699" xml:space="preserve">lucernæ flammula noctu procul viſa, major con-<lb/>ſpicitur, quàm pro ratione tantulæ molis, ex tanto intervallo: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14700" xml:space="preserve">nec deſunt qui affirment ſibi ampliorem videri remotam, quàm
<pb o="28" file="0456" n="456" rhead="Diſſertatio Prima."/>
proximam. </s>
  <s xml:id="echoid-s14701" xml:space="preserve">Solis lucem per laminæ foramen deductam, eò ma-<lb/>jorem in oppoſito plano ſui imaginem deſcribere, quò amplius <lb/>patet foramen, retento ſemper eodem laminæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14702" xml:space="preserve">plani inter-<lb/>vallo, omnibus notiſſimum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s14703" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14704" xml:space="preserve">Aſtronomi apparentem So-<lb/>lis diametrum inveſtigaturi, antequam rationes ex Trigonome-<lb/>triæ legibus conficiant, ex diametro imaginis diametrum fora-<lb/>minis demendam nôrunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14705" xml:space="preserve">Simili ratione in oculi intima, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14706" xml:space="preserve">po-<lb/>ſtrema parte, Retinam vocant, excipitur objecti lucidi corpo-<lb/>ris imago eò amplior, quò ampliùs diducta patet pupilla: </s>
  <s xml:id="echoid-s14707" xml:space="preserve">Sa-<lb/>pientiſſimo autem Naturæ conſilio factum eſt, ut pupilla mul-<lb/>tam lucem, quæ nocere poſſet, facilè arceat ſe ipſam conſtrin-<lb/>gendo, in tenebris verò, ſemoto hujuſmodi periculo, ſe ipſa <lb/>dilatet: </s>
  <s xml:id="echoid-s14708" xml:space="preserve">ex quo fit, ut lucernæ accen ſæ procul poſitæ imaginem <lb/>ampliorem oculus excipiat in tenebris poſitus. </s>
  <s xml:id="echoid-s14709" xml:space="preserve">Nec levis illud <lb/>eſſe momenti puto, quòd flammulæ radijs extremis obliquè in <lb/>oculi ſuperficiem incidentibus, adeóq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14710" xml:space="preserve">magis refractis, ita lan-<lb/>guidè pulſatur Retina, ut præ validiore incurſu radiorum me-<lb/>diorum, vix ſe percelli ſentiat, quando propinquæ lucernæ va-<lb/>lidior eſt impreſſio: </s>
  <s xml:id="echoid-s14711" xml:space="preserve">at procul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14712" xml:space="preserve">in tenebris, radij medij mi-<lb/>tiùs feriunt oculum, extremi verò minùs obliquè incedentes, <lb/>minúsque refracti, ita Retinam afficiunt, ut eorum impreſſio <lb/>non multò languidior impreſſione mediorum, ſenſum ferè ſimi-<lb/>lem efficiat, ac proinde major appareat flamma. </s>
  <s xml:id="echoid-s14713" xml:space="preserve">Hoc, quod ar-<lb/>denti lucernæ contingit, etiam Ætnæ flammam eructanti acci-<lb/>dere poteſt, ſi procul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14714" xml:space="preserve">in tenebris aſpiciatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14715" xml:space="preserve">Quòd ſi Piſcium <lb/>aliquorum turmatim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14716" xml:space="preserve">denſo agmine incedentium lux ita no-<lb/>cturnum aërem imminentem afficit, ut etiam procul appareat <lb/>lucidus; </s>
  <s xml:id="echoid-s14717" xml:space="preserve">facilè aſſentirem affirmanti ex interioribus crateris car-<lb/>bonibus accenſis emiſſam lucem ita excipi à fumo flammæ pro-<lb/>ximo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14718" xml:space="preserve">vi nocturni frigoris, atque vaporis, aliquâ ex parte <lb/>denſato, ut fulgorem adaugeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s14719" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14720" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14721" xml:space="preserve">Hoc quidem, quod poſtremo loco innuiſti, admitti <lb/>poteſt, quando ingens aliquis crater patet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14722" xml:space="preserve">multus in imâ vo-<lb/>ragine eſt ignis, ſuâq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14723" xml:space="preserve">naturâ valdè lucidus: </s>
  <s xml:id="echoid-s14724" xml:space="preserve">at non item ſi con-<lb/>tingat alicubi non unum ingentem eſſe ignem, ſed plures mino-<lb/>res &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14725" xml:space="preserve">disjunctos; </s>
  <s xml:id="echoid-s14726" xml:space="preserve">cujuſmodi narratur in Atlante Sinico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14727" xml:space="preserve">71. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14728" xml:space="preserve">in V I. </s>
  <s xml:id="echoid-s14729" xml:space="preserve">Provinciâ Suchuen ad ſecundam Civitatem Muicheu: </s>
  <s xml:id="echoid-s14730" xml:space="preserve"><lb/>*Eſt etiam ad occaſum*, inquit, *Mons Peping, cujus vertex noctu* <lb/>*quaſi accenſis candelis collucet;</s>
  <s xml:id="echoid-s14731" xml:space="preserve">* de quibus flammulis ea tantùm dici <lb/>poterunt, quæ de lucernæ flammâ attuliſti. </s>
  <s xml:id="echoid-s14732" xml:space="preserve">Cæterùm ut aſcen-<lb/>dens vapor luce imbuatur à ſubjecto igne emiſsâ, requiritur, ut
<pb o="29" file="0457" n="457" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
lux ipſa clara ſit, nec ſubobſcura, qualem in puteis Sinenſibus <lb/>reperiri aſſerunt, qui de regione illa ſcripſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14733" xml:space="preserve">Atlas Sinicus <lb/>pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14734" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s14735" xml:space="preserve">in II. </s>
  <s xml:id="echoid-s14736" xml:space="preserve">Provinciâ Xanſi ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s14737" xml:space="preserve">Res in hac Provinciâ dictu <lb/>mira eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14738" xml:space="preserve">Ignei ibi putei ſunt, non ſecus atque aquei apud nos: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14739" xml:space="preserve">paſſim illi hìc viſuntur, magnóque compendio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14740" xml:space="preserve">ſumptuum <lb/>parſimoniâ, ad cibos coquendos adhibentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14741" xml:space="preserve">Putei os ita clau-<lb/>ditur, ut foramina aliqua ad cacabum, quæ eum capere poſſint, <lb/>relinquantur, atque ita nullo penè labore cibos ibi coquere con-<lb/>ſueverunt incolæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s14742" xml:space="preserve">Audivi quandoque hunc ignem craſſum eſſe, <lb/>nec admodum lucentem, aut diaphanum; </s>
  <s xml:id="echoid-s14743" xml:space="preserve">calidus quidem eſt, <lb/>ſed ligna injecta minimè comburit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14744" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14745" xml:space="preserve">in cannarum majo-<lb/>rum tubis collectus facilè circumfertur, ut, cum lubet, ad co-<lb/>quendum eo uti quis poſſit aperto in cannâ foramine, quo erum-<lb/>pens ignis res leviores facilè elixat, donec expiraverit; </s>
  <s xml:id="echoid-s14746" xml:space="preserve">miro na-<lb/>turæ arcano, ſi res ita ſe habet; </s>
  <s xml:id="echoid-s14747" xml:space="preserve">neque enim ipſe id coram vidi, <lb/>adeóque fides ſit penes hoſce Sinicos Auctores, quos in ijs, quæ <lb/>comperi, rarò inveni fallaces. </s>
  <s xml:id="echoid-s14748" xml:space="preserve">Et pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14749" xml:space="preserve">41. </s>
  <s xml:id="echoid-s14750" xml:space="preserve">addit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14751" xml:space="preserve">Hiaoy mons eſt <lb/>Coatang, in quo thermæ, ac calidi fontes plurimi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14752" xml:space="preserve">ignis il-<lb/>lius, de quo ſupra egi, putei crebri viſuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14753" xml:space="preserve">Hæc Atlas Sini-<lb/>cus, quia ſpectator non fuit, quaſi fubdubitanter affert: </s>
  <s xml:id="echoid-s14754" xml:space="preserve">ſed <lb/>antè illum etiam Alvarus Semedus part. </s>
  <s xml:id="echoid-s14755" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14756" xml:space="preserve">Relat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14757" xml:space="preserve">Cinenſis cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14758" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14759" xml:space="preserve"><lb/>de hiſce ijſdem puteis mentionem fecit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14760" xml:space="preserve">quapropter fidem huic <lb/>narrationi non auſim abrogare; </s>
  <s xml:id="echoid-s14761" xml:space="preserve">hinc potiùs aliqua obſervatione <lb/>elicio, quæ à re præſenti aliena non fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s14762" xml:space="preserve">Et primò quidem <lb/>ignis ille non eſt gleba ardens, ſicut carbo foſſilis, ſed materia <lb/>liquida, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14763" xml:space="preserve">ſine flammâ, quæ etiam arundineis tubis infundi <lb/>queat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14764" xml:space="preserve">transferri; </s>
  <s xml:id="echoid-s14765" xml:space="preserve">ſi autem flammam haberet, hæc procul <lb/>dubio extingueretur in arundine incluſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s14766" xml:space="preserve">Deinde plurimum ha-<lb/>bet caloris, quem expiret, ad coquendos cibos ſufficientis, nec <lb/>tamen immiſſum lignum, aut arundinem comburat, etiamſi <lb/>illam impleat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14767" xml:space="preserve">ſic enim fervens oleum calidiſſimum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14768" xml:space="preserve">cum <lb/>ne leviter quidem citrà acerbiſſimum dolorem tangi queat, præ <lb/>ſuâ pinguedine non ita ingredi poteſt immiſſi ligni meatus, ut <lb/>illud valeat incendere: </s>
  <s xml:id="echoid-s14769" xml:space="preserve">incluſam verò in arundinis tubo igneam <lb/>illam materiam, viatoris commodo, calorem ſervare nemo mi-<lb/>retur, qui novit ferventem aquam æreis, aut ſtanneis, aut ar-<lb/>genteis vaſis, cochleâ optimè occluſis infuſam ad plures horas <lb/>adversùs vim frigoris in cymbâ, aut etiam in lecto, ſuccurrere: </s>
  <s xml:id="echoid-s14770" xml:space="preserve"><lb/>porrò ad elixandum aliquod coctu facile edulium ſatis eſſe ignis <lb/>illius translati calorem ex apertæ arundinis foramine erumpen-<lb/>tem, haud ægrè admittent, qui audierint, aut ipſi viderint,
<pb o="30" file="0458" n="458" rhead="Diſſertatio Prima."/>
intrà vas æreum ſtanno intus obductum ſubjectâ lucernâ coqui <lb/>carnes, ex earum autem vapore aſcendente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14771" xml:space="preserve">in aliud vas lo-<lb/>co operculi impoſitum incurrente, excoqui pulmentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s14772" xml:space="preserve">Po-<lb/>ſtremò ignis ille craſſus, nec admodum lucens, quamvis cali-<lb/>dus, indicat igniculos ex materiâ illâ erumpentes eſſe quidem <lb/>maximè mobiles, prout caloris ratio exigit, ſed, quandiu in <lb/>craſsâ illâ materiâ complicati manent, non habere niſi langui-<lb/>dum motum exporrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14773" xml:space="preserve">contractionis, qui luci congruit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14774" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14775" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14776" xml:space="preserve">Sitanta ibi eſt puteorum hujuſmodi frequentia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14777" xml:space="preserve">qui-<lb/>dem igneorum, regio illa non erit terræmotibus valdè obno-<lb/>xia; </s>
  <s xml:id="echoid-s14778" xml:space="preserve">quandoquidem per illa ſpiramenta facilem exitum inve-<lb/>niunt ſpiritus, qui concluſi terram concutiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14779" xml:space="preserve">Sic in Regni <lb/>Chilenſis relatione lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14780" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s14781" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14782" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14783" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14784" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s14785" xml:space="preserve">Ovalle ex his quæ ſcripſit <lb/>Didacus Ordoñes Savallos lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14786" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14787" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14788" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s14789" xml:space="preserve">narrat diſrupto monte <lb/>propè Ariquipam, quæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14790" xml:space="preserve">perijt quaſſata, cineribúsque conſe-<lb/>pulta, desijſſe terræmotus, qui prius ibi vehementiſſimi erant; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14791" xml:space="preserve">ideóque mitiùs Regnum Chilenſe quàm Peruanum concuti exi-<lb/>ſtimat, quia illud in montibus plures habet (quatuordecim <lb/>enumerat) hiatus, per quos ignes erumpunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14792" xml:space="preserve">Strabo pariter <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14793" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s14794" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14795" xml:space="preserve">515. </s>
  <s xml:id="echoid-s14796" xml:space="preserve">de Inſulis circa fretum Mamertinum poſitis, quas <lb/>putat perinde atque Siciliam terræmotibus à continenti avulſas, <lb/>apertóſque in ijs crateres, notat *nunc biſce reſer atis oribus, per quæ* <lb/>*ignis reſpirat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14797" xml:space="preserve">ignitilapides, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14798" xml:space="preserve">aquæ effluunt, rarò vicinam freto* <lb/>*tellurem motibus quaſſari. </s>
  <s xml:id="echoid-s14799" xml:space="preserve">Eo autem tempore, cùm omnes ad ſuperfi-* <lb/>*ciem meatus occluderentur, in ſubterraneis concavit atibus ardentes* <lb/>*ignes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14800" xml:space="preserve">ſpiritus vebementes, terræmotus efficiebant.</s>
  <s xml:id="echoid-s14801" xml:space="preserve">* Hinc frequen-<lb/>tem terrorem Neapolitanis incutiunt terræ concuſſiones, ſi-<lb/>quando Veſuvius diffractis crateris ſaxis, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s14802" xml:space="preserve">delapſis, obſtruat <lb/>os camini, ex quo intimus ignis exiliebat; </s>
  <s xml:id="echoid-s14803" xml:space="preserve">quibus demum in ci-<lb/>nerem ſolutis, quietis ſpes redit, ubi flamma ſe liberè attollit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14804" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14805" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14806" xml:space="preserve">Probabilis ſanè ratio ſuadet, ſubterraneos ignes, ſi <lb/>paratum atque expeditum exitum inveniant, aut nullatenus, <lb/>aut ſaltem mitiori concuſſione terram vexare: </s>
  <s xml:id="echoid-s14807" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14808" xml:space="preserve">oppugna-<lb/>torum cuniculis ad mœnium ruinam pyrio pulvere gravidatis <lb/>abortionem afferunt ductæ propugnatorum induſtriâ foſſæ, aut <lb/>excavati opportuno loco putei. </s>
  <s xml:id="echoid-s14809" xml:space="preserve">Non tamen omni prorſus terræ-<lb/>motus periculo vacare cenſenda eſt regio, quæ ab hujuſmodi <lb/>caminis non procul abeſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14810" xml:space="preserve">Sicut enim concluſus intrà telluris <lb/>viſcera ſpiritus valido calore ſubitam raritatem aſſumens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14811" xml:space="preserve">ad <lb/>ampliora ſpatia ſe explicans, aut in latera diſcurrens atque re-<lb/>currens vehementi impulſu regionem tremefacit, aut firmiſſimo
<pb o="31" file="0459" n="459" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
munimento circumquaque obvallatus impoſitum ſolum elevat, <lb/>adeò ut flumina in contrarias partes fluant, aliquando autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14812" xml:space="preserve"><lb/>labes fiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14813" xml:space="preserve">terræ deſcendant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14814" xml:space="preserve">ſubterraneæ aquæ in lacum <lb/>confluant, aut ignis ex aperto hiatu erumpat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14815" xml:space="preserve">Ita contingere <lb/>poteſt, ut tantâ copiâ, támque celeri accenſione intumeſcat <lb/>ſpiritus, ut uno impetu non valens evadere prę meatuum angu-<lb/>ſtiâ, quibus in patentem craterem deducitur, montem ipſum, <lb/>finitimámque regionem reciprocato motu concutiat, auditis <lb/>inſolitis fragoribus, horrendísque mugitibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14816" xml:space="preserve">quaſi bombar-<lb/>darum exploſionibus, cùm per intervalla ſpiritus ex ſaxorum <lb/>rimis erumpit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14817" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14818" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14819" xml:space="preserve">Vix iſta fiunt, quin cineris, quo caminus ille abundat, <lb/>eructatio conſequatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s14820" xml:space="preserve">flatus videlicet ex nitro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14821" xml:space="preserve">naphthę ha-<lb/>litibus potiſſimùm ab accenſo ſulphure excitatus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14822" xml:space="preserve">in crate-<lb/>rem maximâ violentiâ delatus cinerem ſurſum propellit, qui <lb/>non ſolùm proximis agris ſuo fervore vaſtitatem infert, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14823" xml:space="preserve"><lb/>remotis plagis terrorem inijcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14824" xml:space="preserve">In Inſulâ Hierâ, ut ſcribit Ari-<lb/>ſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14825" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14826" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s14827" xml:space="preserve">ſumma 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14828" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14829" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14830" xml:space="preserve">*intumuit aliquid terræ, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s14831" xml:space="preserve">* <lb/>*aſcendit velut collis moles cum ſono; </s>
  <s xml:id="echoid-s14832" xml:space="preserve">tandem autem rupta exivit ſpiri-* <lb/>*tus multus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14833" xml:space="preserve">favillam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14834" xml:space="preserve">cinerem elevavit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14835" xml:space="preserve">Lyparæornm civit a-* <lb/>*tem, exiſtentem non longè, omnem incineravit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14836" xml:space="preserve">adquaſdam in Ita-* <lb/>*lia civit atum venit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14837" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14838" xml:space="preserve">nunc adbuc, ubi exſufflavit, manifeſtum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s14839" xml:space="preserve">* <lb/>Paulus Diac. </s>
  <s xml:id="echoid-s14840" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14841" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14842" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14843" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s14844" xml:space="preserve">De geſtis Longob. </s>
  <s xml:id="echoid-s14845" xml:space="preserve">ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s14846" xml:space="preserve">*Anno Conſtantini* <lb/>*decimo ſexto, Menſe Martio, Veſuvius exarſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14847" xml:space="preserve">ignes per aliquot* <lb/>*dies, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14848" xml:space="preserve">cinerem evomuit, adeò ut omnia virentia circumquaque per-* <lb/>*deret.</s>
  <s xml:id="echoid-s14849" xml:space="preserve">* In Quito (regione finitimâ regno Peruano) legi locum <lb/>eſſe, quem Vulcanum vulgus appellat: </s>
  <s xml:id="echoid-s14850" xml:space="preserve">hic flammam eructat, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14851" xml:space="preserve">cineres octoginta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14852" xml:space="preserve">eo amplius milliaria procul jactat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14853" xml:space="preserve">Ve-<lb/>ſuvius mons in Campaniâ anno 472. </s>
  <s xml:id="echoid-s14854" xml:space="preserve">Sigonio teſte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14855" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s14856" xml:space="preserve">Imper. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14857" xml:space="preserve">Occid. </s>
  <s xml:id="echoid-s14858" xml:space="preserve">*viſcera exuſta evomuit, nocturnisque in die tenebris incumben-* <lb/>*tibus omnem Europam minuto cinere cooperuit.</s>
  <s xml:id="echoid-s14859" xml:space="preserve">* Eâ re Lèo Imp. </s>
  <s xml:id="echoid-s14860" xml:space="preserve">ex-<lb/>territus urbe exceſſit, atque ad S. </s>
  <s xml:id="echoid-s14861" xml:space="preserve">Mamantem conſedit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14862" xml:space="preserve">An-<lb/>nuámque ejus portenti memoriam Conſtantinopolitani inſti-<lb/>tuerunt VIII. </s>
  <s xml:id="echoid-s14863" xml:space="preserve">Idus Novembris. </s>
  <s xml:id="echoid-s14864" xml:space="preserve">Idem Veſuvius circa annum <lb/>512. </s>
  <s xml:id="echoid-s14865" xml:space="preserve">eodem Sigonio teſte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14866" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s14867" xml:space="preserve">*biatum ingentem edidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s14868" xml:space="preserve">indè ſpiri-* <lb/>*tus quidam ater adeò ac denſus erupit, ut lucem Solis caligine tenebrisq;</s>
  <s xml:id="echoid-s14869" xml:space="preserve">* <lb/>*involveret, ſtrepitu it a borrendo, ut vicina loca concuteret: </s>
  <s xml:id="echoid-s14870" xml:space="preserve">Cinis indè* <lb/>*tantus effundebatur, ut Provincias quoque Tranſmarinas obrueret.</s>
  <s xml:id="echoid-s14871" xml:space="preserve">* <lb/>*In Campania verò quidam quaſi pulverei amnes fluebant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14872" xml:space="preserve">arenæ im-* <lb/>*petu fervente, more fiuminis decurrebant.</s>
  <s xml:id="echoid-s14873" xml:space="preserve">* Vadem me vobis non <lb/>dabo pro Hiſtorico; </s>
  <s xml:id="echoid-s14874" xml:space="preserve">penes illum ſit fides. </s>
  <s xml:id="echoid-s14875" xml:space="preserve">Quæ de nocturnis
<pb o="32" file="0460" n="460" rhead="Diſſertatio Prima."/>
tenebris, atque de caligine Soli offusâ, intelligo non univerſim, <lb/>ſed pro regione, quæ Campaniam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14876" xml:space="preserve">proxima loca complecti-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14877" xml:space="preserve">Quod ſpectat ad minutum cinerem in remotas uſque plagas <lb/>disjectum, hoc non ſolùm halitui ſe explicanti, ſed etiam aëri <lb/>tribuendum exiſtimo, qui ab exiliente unà cum cineribus ſpiri-<lb/>tu validè propulſus, atque momento compreſſus, dum ſe reſti-<lb/>tuit, univerſum circumquaque aërem impellit, à quo defertur <lb/>immiſſus cinis: </s>
  <s xml:id="echoid-s14878" xml:space="preserve">minutiores autem pulviſculi diutiùs ab aëre re-<lb/>tinentur, ac longiùs devehuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14879" xml:space="preserve">Demum pulvereos amnes, <lb/>ferventésque arenas fluminis in morem decurrentes potuit flatus <lb/>ipſe devolvere ex directione acceptâ in ipsâ eruptione per viſcera <lb/>hiantis montis.</s>
  <s xml:id="echoid-s14880" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14881" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14882" xml:space="preserve">*Ænæ favilla*, ait Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14883" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s14884" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14885" xml:space="preserve">8.</s>
  <s xml:id="echoid-s14886" xml:space="preserve">, *Taurominium &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s14887" xml:space="preserve">* <lb/>*Catanam uſque pervenit fervens:</s>
  <s xml:id="echoid-s14888" xml:space="preserve">* tamen aliquando etiam longiùs <lb/>provehitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s14889" xml:space="preserve">nam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14890" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s14891" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14892" xml:space="preserve">103. </s>
  <s xml:id="echoid-s14893" xml:space="preserve">in tantum flagrare Ætnam aſ-<lb/>ſerit, ut *quinquagena, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14894" xml:space="preserve">centena millia paſſuum arenas flammarum* <lb/>*globus eructet.</s>
  <s xml:id="echoid-s14895" xml:space="preserve">* Cęterum ut ſcribit Strabo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14896" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14897" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s14898" xml:space="preserve">537. </s>
  <s xml:id="echoid-s14899" xml:space="preserve">*proni Ca-* <lb/>*tanenſium colles alto exundant cinere, qui aliquando magno illos affi-* <lb/>*ciens mœrore, poſterioribus annis magnum terris attulit beneficium;</s>
  <s xml:id="echoid-s14900" xml:space="preserve">* <lb/>*quippe tam læta reddidit illis vineta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14901" xml:space="preserve">ſingulari bonit ate fructuoſa,* <lb/>*ut reliqua nulla vini nobilit ate eis compar abilia exiſtant:</s>
  <s xml:id="echoid-s14902" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14903" xml:space="preserve">pergit di-<lb/>cere de paſcuorum pinguedine; </s>
  <s xml:id="echoid-s14904" xml:space="preserve">quibus confirmari poſſunt ea, <lb/>quæ olim de cineribus ad agrorum fœcunditatem, diſſoluto à <lb/>pluvijs ſale, diximus.</s>
  <s xml:id="echoid-s14905" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14906" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14907" xml:space="preserve">Non cineres ſolùm terrorem incutiunt, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14908" xml:space="preserve">timen-<lb/>dum, ne flatu interiori ſurſum propellente ultra crateris labrum <lb/>in aëre diſpergatur accenſa materia bituminea, quæ pluviæ in <lb/>morem decidens abſumat, quæcunque tetigerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14909" xml:space="preserve">Hujuſmodi <lb/>fortaſsè fuerit ingens illa flam̃a, quæ, non multo ante noſtram <lb/>ætatem, in Inſulâ D. </s>
  <s xml:id="echoid-s14910" xml:space="preserve">Georgij (una eſt ex ijs, quas Tertias di-<lb/>cunt) erupit, ita ut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14911" xml:space="preserve">ipſa ſaxa comminueret, hominésque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14912" xml:space="preserve"><lb/>jumenta in cineres momento redigeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s14913" xml:space="preserve">Imò Joannes Vaſeus in <lb/>Hiſpaniæ Chronico anno Chriſtianæ Æræ 939. </s>
  <s xml:id="echoid-s14914" xml:space="preserve">ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s14915" xml:space="preserve">*F. </s>
  <s xml:id="echoid-s14916" xml:space="preserve">Alpbonſus* <lb/>*Venerus memoriæ prodidit boc anno ignem è mari ortum in diverſas Hi-* <lb/>*ſpaniæ partes Zamoram uſque diffuſum, multa Hiſpaniæ oppida incen-* <lb/>*dio conſumpſiſſe.</s>
  <s xml:id="echoid-s14917" xml:space="preserve">* Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14918" xml:space="preserve">infra mare cavernas reperiri, in quibus <lb/>ignes accendantur, non magis mirandum eſt, quàm perpetuis <lb/>nivibus candidoseſſe vertices trium in Islandiâ montium, quo-<lb/>rum radices perenni æſtuant incendio. </s>
  <s xml:id="echoid-s14919" xml:space="preserve">Probabile itaque eſt ac-<lb/>cenſum halitum diffracto maris fundo erupiſſe cum ardente ma-<lb/>teriâ eodem temporis momento per diductas aquas, altiúsque
<pb o="33" file="0461" n="461" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
ſublatum in aëra ſeipſum multâ vi explicando diſſipaſſe flagran-<lb/>tem materiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14920" xml:space="preserve">pluribus Oppidis perniciem intuliſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s14921" xml:space="preserve">Ali-<lb/>quando tamen accidere poteſt, ut non adeò vehemens ſit ignis <lb/>atque ſpiritûs, nec tota ſimul, ſed per partes, eruptio: </s>
  <s xml:id="echoid-s14922" xml:space="preserve">cùm <lb/>enim in maris fundo non inveniat reſiſtentem ſaxeam duritiem, <lb/>verùm raritatem quandam ac mollitudinem, intumeſcet qui-<lb/>dem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14923" xml:space="preserve">incumbentes aquas elevabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s14924" xml:space="preserve">ſed fundum turbabit, eíq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14925" xml:space="preserve">permiſcebit bitumen, atque diſperſus halitus igneus tetro odore <lb/>aquam inficiet; </s>
  <s xml:id="echoid-s14926" xml:space="preserve">ſubſidente autem procellâ, enatabit bitumen; </s>
  <s xml:id="echoid-s14927" xml:space="preserve"><lb/>quod, ſi adhuc igniculos tumultuantes foveat, etiam ardebit, <lb/>ubi in apertum aërem venerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s14928" xml:space="preserve">Non alio pacto conarer explicare <lb/>ea, quæ Poſidonius à me circa hujus Diſſertationis initium alla-<lb/>tus narrat, quando inter Hieram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14929" xml:space="preserve">Evonymam pelagus ali-<lb/>quo temporis ſpatio aſſiduis erectum flatibus permanſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s14930" xml:space="preserve">addit <lb/>enim quoſdam adnavigâſſe illuc auſos, exanimatos vidiſſe piſ-<lb/>ces, quos fluctus ageret; </s>
  <s xml:id="echoid-s14931" xml:space="preserve">quoſdam verò vapore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14932" xml:space="preserve">odore malo <lb/>percuſſos fugam captâſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s14933" xml:space="preserve">unámque è naviculis propiùs admo-<lb/>tam, nonnullis amiſſis, reliquos Liparam vix incolumes repor-<lb/>tâſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s14934" xml:space="preserve">qui nunc quidem inſtar eorum, qui comitiali morbo ca-<lb/>piuntur, deſiperent, nunc ad proprios ſenſus reſipiſcerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s14935" xml:space="preserve">Plu-<lb/>ribus poſt diebus viſum eſſe cœnum mari ſupernè germinans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14936" xml:space="preserve"><lb/>multis etiam locis flammas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14937" xml:space="preserve">fumum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14938" xml:space="preserve">caliginem erum-<lb/>pentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s14939" xml:space="preserve">poſtremò congelatum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14940" xml:space="preserve">molaribus lapidibus ſimilem <lb/>glaciem extitiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s14941" xml:space="preserve">Hæc Strabo ex Poſidonio. </s>
  <s xml:id="echoid-s14942" xml:space="preserve">Aliquando ſolus <lb/>flatus erumpit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14943" xml:space="preserve">aquam ac navim exagitat quaſi ſubverten-<lb/>dam perinde ac ſi in ſyrtes impingeretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14944" xml:space="preserve">Sic in Diario Guilielmi <lb/>Schouten poſt deprehenſum Fretum, cui factum eſt nomen le <lb/>Maire, nocte intercedente inter diem 28.</s>
  <s xml:id="echoid-s14945" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14946" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s14947" xml:space="preserve">Julij anni 1616. </s>
  <s xml:id="echoid-s14948" xml:space="preserve"><lb/>legimus, terruit nos terræmotus, it a ut ſocij omnes è lectulis exilirent <lb/>acti tremore; </s>
  <s xml:id="echoid-s14949" xml:space="preserve">videbatur navis vado illidi; </s>
  <s xml:id="echoid-s14950" xml:space="preserve">bolis ſæpè eijcitur, fundum <lb/>non deprebenditur.</s>
  <s xml:id="echoid-s14951" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14952" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s14953" xml:space="preserve">Submarinis hiſce ignibus atque flatibus tribuendam <lb/>aliqui volunt Inſularum in medio pelago extantium originem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14954" xml:space="preserve">Nam quemadmodum Inſulas Promontorijs obverſas exiſtimant <lb/>terras eſſe terræ motuum impetu à continenti avulſas, ſive quia <lb/>exiliens ſpiritus diſrupti montis partem reclinaverit in mare, <lb/>ſive potiùs quia terram intercidi contigerit apertâ voragine, in <lb/>quam mare influeret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14955" xml:space="preserve">terras freto disjungeret: </s>
  <s xml:id="echoid-s14956" xml:space="preserve">ita Inſulis à <lb/>continenti remotis ortum tribuunt ex terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14957" xml:space="preserve">ſaxis, quæ ex <lb/>maris fundo egeſſerit, atque aggeraverit ſpiritus ſubterraneum <lb/>carcerem indignatus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14958" xml:space="preserve">repagula diffringens. </s>
  <s xml:id="echoid-s14959" xml:space="preserve">Equidem incluſo
<pb o="34" file="0462" n="462" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ſpiritui, ac ſubito impetu erumpenti, facilè concedo vim non <lb/>ſolùm ſcindendi rupem, ſed etiam ejaculandi prægrandes lapi-<lb/>des, cùm ſatis vulgato ex perimento compertum ſit, quid in mi-<lb/>litaribus cuniculis præſtet pyrius pulvis accenſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s14960" xml:space="preserve">in ſubterra-<lb/>neis autem ſpecubus ſi fuerit aliquid argenti vivi, multò vehe-<lb/>mentiùs diſſilient ſaxa. </s>
  <s xml:id="echoid-s14961" xml:space="preserve">Quapropter enatos aliquando hoc pacto <lb/>in medio mari ſcopulos affirmantibus, litem non intendo; </s>
  <s xml:id="echoid-s14962" xml:space="preserve">par-<lb/>vam aliquam in ſulam potuiſſe ex inopinato emergere, ultrò ad-<lb/>mitto. </s>
  <s xml:id="echoid-s14963" xml:space="preserve">Sed inſulas omnes generatim, atque universè, etiam in-<lb/>gentes, aut in quibus altiſſimi montes aſſurgunt, ex diſrupto <lb/>ab ſpiritu maris fundo efformatas, mihi perſuaderi non patior, <lb/>quippe quas Divinâ Providentiâ conſtitutas ad plurimas huma-<lb/>næ ſocietatis utilitates agnoſco. </s>
  <s xml:id="echoid-s14964" xml:space="preserve">Legimus autem in Divinis Lite-<lb/>ris ex Japhet filio Noë ortum eſſe Javan, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14965" xml:space="preserve">de quatuor hujus <lb/>filijs ſcribitur Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s14966" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s14967" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s14968" xml:space="preserve">Ab bis diviſæ ſunt Inſulæ Gentium in regio-<lb/>nibus ſuis, unuſquiſque ſecundùm linguam ſuam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14969" xml:space="preserve">familias ſuas in <lb/>nationibus ſuis. </s>
  <s xml:id="echoid-s14970" xml:space="preserve">Hinc non detortâ conſecutione conficitur, Inſu-<lb/>las jam tum fuiſſe habitabiles, atque humano victui accommo-<lb/>datas, adeóque jam pridem arboribus conveſtitas etiam antè di-<lb/>luvium, non verò recentia maris ejectamenta: </s>
  <s xml:id="echoid-s14971" xml:space="preserve">id quod ſi fuiſ-<lb/>ſet, vix accidiſſet, quin majoribus inſulis adhuc adhærerent <lb/>voragines &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14972" xml:space="preserve">abyſſi aquarum: </s>
  <s xml:id="echoid-s14973" xml:space="preserve">unde enim advecta fuiſſet mate-<lb/>ria, quæ hiatum obſtruxiſſet? </s>
  <s xml:id="echoid-s14974" xml:space="preserve">Video ex ſacro Codice non con-<lb/>fici filios ipſos Javan migrâſſe in Inſulas, ſed ſatis fuiſſe Moy ſi <lb/>ſcribenti id factum fuiſſe ſaltem à ſeris eorum nepotibus, ut in-<lb/>telligerent Hebræi, ex quo ſtipite prodijſſent In ſularum incolæ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14975" xml:space="preserve">Cæterùm valdè mirandum eſſet Sacri Hiſtorici ſilentium, ſi In-<lb/>ſularum origo fuiſſet diluvio poſterior; </s>
  <s xml:id="echoid-s14976" xml:space="preserve">cum maximè ubique <lb/>apud Prophetas Inſularum mentio nobis ingerat cognitionem <lb/>rei non fortuitæ, ſed partium Orbis habitabilis conſpicua-<lb/>rum.</s>
  <s xml:id="echoid-s14977" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14978" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s14979" xml:space="preserve">Mihi faciliùs perſuaderi poterit ingentem Inſulam ab <lb/>igne intus ſæviente in plures minores diſcerpi ac diſtrahi, ita ut <lb/>illam quærentibus nova facies illudat, quàm ut credam Inſulam <lb/>multis milliaribus circum ſcriptam unico impetu repentè ena-<lb/>tam: </s>
  <s xml:id="echoid-s14980" xml:space="preserve">ſi enim per Inſulæ viſcera excurrens ſpiritus, pro caver-<lb/>narum ratione, quibus continetur, facilem eruptionem pluri-<lb/>bus in locis inveniat, continuò intelligimus Inſulam pluribus <lb/>hiatibus, in quos ſe pelagus inſinuet, interciſam. </s>
  <s xml:id="echoid-s14981" xml:space="preserve">At verò ex <lb/>æquoris fundo ejectam tantam ſaxorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14982" xml:space="preserve">terræ vim, quanta <lb/>non ſolùm profundum mare adæquet, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14983" xml:space="preserve">in altiſſimos mon-
<pb o="35" file="0463" n="463" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
tes exurgat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14984" xml:space="preserve">in planitiei ampliſſima ſpatia excurrat, niſi quis <lb/>me cogat etiam fabulis credere, fidem non adjungam.</s>
  <s xml:id="echoid-s14985" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s14986" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s14987" xml:space="preserve">Duram illam opinionem fortaſsè mollire tentabunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s14988" xml:space="preserve">extenuare, nos ad hiſtoriarum monumenta revocando, atq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s14989" xml:space="preserve">inculcando tantos terræmotus, ut ſcripſit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14990" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s14991" xml:space="preserve">de Divin. </s>
  <s xml:id="echoid-s14992" xml:space="preserve"><lb/>in Liguribus, totaque Italia factos eſſe, ut multa oppida corruerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s14993" xml:space="preserve"><lb/>item Apuliam maximis terræmotibus conquaſſ at am eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s14994" xml:space="preserve">Ex Seneca <lb/>nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s14995" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s14996" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s14997" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s14998" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s14999" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15000" xml:space="preserve">Aſia duo de cim urbes ſimul per didit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15001" xml:space="preserve">Anno prio-<lb/>re Acbaiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15002" xml:space="preserve">Macedoniam, quæcumque eſt iſta vis mali, quæ incur-<lb/>rit, nunc Campaniam læſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15003" xml:space="preserve">Ex Plinio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15004" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15005" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15006" xml:space="preserve">83. </s>
  <s xml:id="echoid-s15007" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15008" xml:space="preserve">Martio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15009" xml:space="preserve"><lb/>Sex. </s>
  <s xml:id="echoid-s15010" xml:space="preserve">Julio Coſs. </s>
  <s xml:id="echoid-s15011" xml:space="preserve">in agro Mutinenſi montes duo inter ſe concurre-<lb/>runt crepitu maximo aſſultantes, recedentésq;</s>
  <s xml:id="echoid-s15012" xml:space="preserve">, inter eos flam-<lb/>mâ fumóque exeunte interdiu, ſpectante è viâ Æ miliâ magnâ <lb/>Equitum Romanorum, familiarúmque, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15013" xml:space="preserve">viatorum multi-<lb/>tudine. </s>
  <s xml:id="echoid-s15014" xml:space="preserve">Eo concurſu villæ omnes eliſæ, animalia permulta, quæ <lb/>intrà fuerant, exanimata ſunt, anno ante ſociale bellum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15015" xml:space="preserve">Quin <lb/>imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15016" xml:space="preserve">recentem memoriam refricando, cùm nos in hoc æſtua-<lb/>rio poſitos perterrefecit tremor, quo ſub Æ quinoctium vernum <lb/>Æmilia fuit validiùs concuſſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s15017" xml:space="preserve">Ex quo intelligi volent poſſe tel-<lb/>luris partem ingentibus Inſulis æqualem ab incluſo ſpiritu com-<lb/>moveri.</s>
  <s xml:id="echoid-s15018" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15019" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15020" xml:space="preserve">Amplas regiones à terræmotibus aliquando vexatas <lb/>ultrò Hiſtoricis concedo; </s>
  <s xml:id="echoid-s15021" xml:space="preserve">quamquam in certum videri poſſit, an <lb/>regionis ejuſdem loca omnia fuerint ſimul uno impetu concuſſa, <lb/>an verò, per intervalla, modò hæc, modò illa oppida malum <lb/>occupaverit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15022" xml:space="preserve">Sed ingentem Inſulam particulatim eructare ſpi-<lb/>ritus non poſſet, quin erumpens cum ejectâ terrâ hiatum relin-<lb/>queret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15023" xml:space="preserve">illicò primam illam voraginem aquæ implerent: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15024" xml:space="preserve">prior autem enatæ Inſulæ pars in crementum non acciperet, niſi <lb/>ſpiritus reſiduus ſecundo impetu multò majorem terræ vim eij-<lb/>ceret, quæ ſcilicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15025" xml:space="preserve">aquam ex relictâ primâ illâ voragine ex-<lb/>truderet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15026" xml:space="preserve">prætereà ſuperaggeſta ex maris ſuperficie emerge-<lb/>ret. </s>
  <s xml:id="echoid-s15027" xml:space="preserve">Ex quo illud conſequens eſt, quod poſterior hic hiatus eſſet <lb/>priore multò major: </s>
  <s xml:id="echoid-s15028" xml:space="preserve">atque ita deinceps majores voragines im-<lb/>pleri non poſſent, niſi majore ſaxorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15029" xml:space="preserve">terræ copiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s15030" xml:space="preserve">id quod <lb/>utique contingere nequiret, niſi validioribus viribus ſe reliquus <lb/>ſpiritus explicaret: </s>
  <s xml:id="echoid-s15031" xml:space="preserve">probabile autem non eſt, ſpiritum prioribus <lb/>eruptionibus im minutum valid orem eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15032" xml:space="preserve">Quare ſi ex terræ mo-<lb/>tu emerſiſſet ex Oceano Inſula, oportuiſſet illam unico impetu <lb/>ejectam fuiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15033" xml:space="preserve">Atqui nullo terræmotu, quantumvis horrifico, <lb/>legimus tantam labem in terrâ factam fuiſſe, quæ Inſulæ alicui
<pb o="36" file="0464" n="464" rhead="Diſſertatio Prima."/>
ex majoribus par cenſeri valeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15034" xml:space="preserve">etiamſi illa fuiſſet, quam Ci-<lb/>cero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15035" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15036" xml:space="preserve">de Divin. </s>
  <s xml:id="echoid-s15037" xml:space="preserve">commemorat, labes agri Privernatis, cùm ad <lb/>infinit am altit udinem terra deſe diſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15038" xml:space="preserve">Igitur neque credibile fuerit <lb/>ex maris fundo à ſubterraneo ſpiritu extruſas fuiſſe hujuſmodi <lb/>Inſulas. </s>
  <s xml:id="echoid-s15039" xml:space="preserve">Quis enim non intelligat, longè difficilius eſſe ingentem <lb/>terræ molem uno impetu avellere, ac ſurſum pellere, quàm il-<lb/>lam concutere?</s>
  <s xml:id="echoid-s15040" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15041" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15042" xml:space="preserve">Utique tremorem facilè concipiunt corpora ſolida; </s>
  <s xml:id="echoid-s15043" xml:space="preserve">ſed <lb/>externo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15044" xml:space="preserve">adventitio pulſu non æquè ex ſuâ ſede &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15045" xml:space="preserve">ſtatu dimo-<lb/>ventur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15046" xml:space="preserve">Siquando noſtra plebecula, poſtquam ludicrâ concerta-<lb/>tione pugnis decertaverit, in contentione palmam ſe tuliſſe ge-<lb/>ſtiens, per compita diſcurrat vel unum timpanum pulſando, <lb/>quot ædes ex aëris vibratione contremiſcere percipimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s15047" xml:space="preserve">At u-<lb/>nius vaporarijex tecto eminens faſtigium non deturbaretur (ut <lb/>mihi quidem perſuadeo) ſi omnia ſimul pulſarentur timpana, <lb/>quotquot in armamentario ſervantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15048" xml:space="preserve">Verùm adeò ſum hebes <lb/>ad intelligendum, ut mihi proclivius ſit concipere labefactatam <lb/>vehementi impulſione telluris coag mentationem, atque ingen-<lb/>tium ſaxorum emiſſionem, quàm explicare ſimplices ejuſdem <lb/>concuſſiones. </s>
  <s xml:id="echoid-s15049" xml:space="preserve">Sicut enim in militari cuniculo validis repagulis <lb/>concluſus nitratus pulvis ubi flammam conceperit, tanto ſe im-<lb/>petu explicat, ut impoſitum propugnaculum elevans illud diſ-<lb/>ijciat: </s>
  <s xml:id="echoid-s15050" xml:space="preserve">ita ſulphuris ac nitri particulas plurimas in terræ viſceri-<lb/>bus permiſtas ſi animo fingam, continuò haud ægrè intelligo <lb/>accedente igneo calore ſulphur accendi, ac nitrum rareſcere tàm <lb/>ſubitâ expanſione, ut impoſitam molem excutiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15051" xml:space="preserve">amplas <lb/>urbes diruat, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15052" xml:space="preserve">ex illâ ſpiritus eruptione, multò magis quàm <lb/>in bellicorum tormentorum exploſione, finitimam regionem <lb/>treme factam quaſſari. </s>
  <s xml:id="echoid-s15053" xml:space="preserve">Quòd ſi rareſcens ſpiritus rimam ad latus <lb/>vel inveniat, vel ſibi aperiat, per quam exitum in amplam ca-<lb/>vernam habeat, exploſionem bombardis ſimilem, ſimilémque <lb/>tremorem effici concedo: </s>
  <s xml:id="echoid-s15054" xml:space="preserve">ſed neque ſemper, in terræ motibus, <lb/>hujuſmodi crepitus exauditur, neque facilè tanta cavernæ am-<lb/>plitudo admittetur, ut interni aëris vibratio poſſit amplam re-<lb/>gionem concutere.</s>
  <s xml:id="echoid-s15055" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15056" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15057" xml:space="preserve">Terræmotum non ad ingentia ſpatia diffuſum fortaſſe, <lb/>citrà nitroſas aſpirationes, aut ullam accenſionem, aër ipſe in <lb/>antro concluſus eſſicere poſſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s15058" xml:space="preserve">ſi videlicet aqua influens aërem, <lb/>cui exitus non pateat, ita conſtipet, ut facultate ſuâ elaſticâ <lb/>conatus ſe explicare rimam ſibi paret, ex quâ cum impetu erum-<lb/>pens tellurem concutiat, perinde ferè atque ſpiritus nitroſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15059" xml:space="preserve">
<pb o="37" file="0465" n="465" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
Sic ad hydraulica artificia, hypogea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15060" xml:space="preserve">concamerationes inſti-<lb/>tuimus, ita ut aquæ influenti locum concedens aër exire non <lb/>valeat per tubum niſi reſerato epiſtomio, adeóque ab aqua ur-<lb/>gente conſtipetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15061" xml:space="preserve">demum recluſo tubo tantâ vi exeat, ut <lb/>marmoreus Satyriſcus cornu validè inflet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15062" xml:space="preserve">Eſſe autem tellurem <lb/>pluribus ſpecubus interruptam, ejúſq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15063" xml:space="preserve">viſcera non ſolùm aquis <lb/>affatim imbuta, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15064" xml:space="preserve">alicubi profundos lacus complexa, com-<lb/>munis fert opinio: </s>
  <s xml:id="echoid-s15065" xml:space="preserve">immò ſi quando terrę deſederunt, nec ex con-<lb/>cuſſione facta èſt labes, tribuendum eſt humori, quo ſenſim <lb/>putreſcens argilla ſoluta eſt, nec potuit demum ferre impoſitum <lb/>onus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15066" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15067" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15068" xml:space="preserve">Hoc, quod de aqua aërem in ſpecu præter modum con-<lb/>ftipante, ac propterea cum exploſione erumpentem, innuiſti, <lb/>plus habet probabilitatis, quàm eorum ſententia, qui putant à <lb/>vento extrinſecùs irruente aërem in cavernas contrudi, atque <lb/>ibi graſſantem ſpiritum terras pulſare. </s>
  <s xml:id="echoid-s15069" xml:space="preserve">His enim minimè ac-<lb/>quieſco, tum quia terræmotus ut plurimum tranquillâ tempe-<lb/>ſtate accidunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15070" xml:space="preserve">tum quia experimur à vento per patentem fene-<lb/>ſtram ingrediente nihil in conclavi turbari, ſi fores ſint clauſæ; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15071" xml:space="preserve">ideó que niſi irruenti in cavernam vento exitus pateat, non pote-<lb/>rit concluſus aër admodum à venti impulſu conſtipari, ita ut <lb/>tumultum excitet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15072" xml:space="preserve">cavernæ latera quatiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15073" xml:space="preserve">tum quia caver-<lb/>nas tam longo tractu, quem terræmotus occupat, diffuſas æ-<lb/>gerrimè admitterem, pre ſertim in regione depreſſiore atque <lb/>humidâ, cujus extimos meatus humor obſti uens ventum re-<lb/>pellit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15074" xml:space="preserve">Fieriquidem poteſt, ut vapor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15075" xml:space="preserve">aër cavernam implens, <lb/>quamvis accenſionis non ſit capax, tamen incaleſcat vehemen-<lb/>ter à ſubjecto igne, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15076" xml:space="preserve">ſubito impetu rareſcens diffringat carce-<lb/>rem, quo detinebatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15077" xml:space="preserve">Sic vitrei globuli aëre pleni, ſic caſta-<lb/>neæ integro cortice, inter prunas diſrumpuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15078" xml:space="preserve">At ſi non fiat <lb/>ſimilis exploſio, ſed fiat ſimplex flatûs excurſio per cavernas, <lb/>hunc mihi ex animo ſcrupulum evellere nequeo, qui tot, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15079" xml:space="preserve">tam <lb/>longè porrectas cavernas diſſuadet; </s>
  <s xml:id="echoid-s15080" xml:space="preserve">earúmque latera à molli <lb/>ſpiritu, qui facilè comprimi, collidíque poſſit, perinde atque <lb/>ab æneo ariete pulſari, ita ut circumpoſita regio contremiſcat, <lb/>non ſat is intelligo. </s>
  <s xml:id="echoid-s15081" xml:space="preserve">Propterea mecum ipſe aliquando cogitabam, <lb/>quid accideret, ſi vaſa, ſive figuram, ſive altitudinem ſpectes, <lb/>multiformia impoſita eſſent menſæ, cujus altera extremitas in-<lb/>niteretur validiuſculo elateri? </s>
  <s xml:id="echoid-s15082" xml:space="preserve">ſi quis enim extremitatem illam <lb/>tantiſper attollat, dum ſe elater allevatus penitùs explicet, tum <lb/>menſam dimittat, illa ſuo pondere deſcendet, atque elaterem
<pb o="38" file="0466" n="466" rhead="Diſſertatio Prima."/>
flectet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15083" xml:space="preserve">quidem, ob impetum in deſcenſu conceptum, ali-<lb/>quantò ampliùs, quàm ipſa gravitas ferat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15084" xml:space="preserve">ideóque elater mul-<lb/>tâ vi ſe reſtituens menſam iterum non nihil elevabit: </s>
  <s xml:id="echoid-s15085" xml:space="preserve">quo in mo-<lb/>tu utique vaſa nutantia in hanc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15086" xml:space="preserve">in illam partem toties incli-<lb/>narentur, quoties menſæ extremitas ab elatere elevaretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15087" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15088" xml:space="preserve"><lb/>quidem majore motu agitarentur vaſa, quò propiora eſſent ex-<lb/>tremitati elevatæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s15089" xml:space="preserve">imò quæ altiora eſſent, faciliùs etia mdetur-<lb/>barentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15090" xml:space="preserve">Placuiſſet ſimilitudo, quæ plura terræmotuum phę-<lb/>nomena ſatis dilucidè explicaret; </s>
  <s xml:id="echoid-s15091" xml:space="preserve">niſi omnem fidem ſuperaret <lb/>tàm ampla planities à reliquis telluris circumjacentis partibus <lb/>avulſa, quæ à rareſcente ſpiritu ſecundùm alteram extremita-<lb/>tem elevaretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15092" xml:space="preserve">Ut igitur majorum terræ motuum cauſam pro-<lb/>babiliorem inquirerem, illud cum Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15093" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15094" xml:space="preserve">Meteor. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15095" xml:space="preserve">ſumma 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15096" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15097" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15098" xml:space="preserve">ſtatuendum duxi, quòd corpus tantos motus <lb/>efficiens neceſſe eſt ad plurimum natum ire, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15099" xml:space="preserve">vebementiſſimum ma-<lb/>ximè tale eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15100" xml:space="preserve">Vebementiſſimum igitur eſt ex neceſſitate, quod citiſſimè <lb/>fertur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15101" xml:space="preserve">Ad plurimim autem natum eſt pertranſire, quod per omne ire <lb/>maximè poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s15102" xml:space="preserve">tale autem eſt, quod ſubtiliſſimum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15103" xml:space="preserve">Cum autem ignea <lb/>celeritas ſubitâ exarſione ſe explicans, ejúsque tenuitas facilli-<lb/>mè corpora permeans, nihil habeant, à quo ſuperentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15104" xml:space="preserve">ac-<lb/>cenſioni in terræ viſceribus factæ tribuenda videtur potiſſima <lb/>terręmotuum origo. </s>
  <s xml:id="echoid-s15105" xml:space="preserve">Ideò ferè aſſimilem ſpongie raritatem in <lb/>terrâ admittens, cavernarum amplitudinem reijcio (quod qui-<lb/>dem ad rem pręſentem attinet) ſiquidem quò ampliores ſunt <lb/>cavernę, eò plus aëris continent, eumque proptereà, diſtributâ <lb/>in plures partes violentiâ, minùs comprimit eadem ignei ſpiri-<lb/>rûs expanſio, cui, ſi in parvo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15106" xml:space="preserve">anguſto loco concludatur, <lb/>quęrendum eſt ſpatium, in quo ſe explicet; </s>
  <s xml:id="echoid-s15107" xml:space="preserve">adeò ut ob caver-<lb/>narum amplitudinem cenſenda ſit regio minùs obnoxia terrę-<lb/>motibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s15108" xml:space="preserve">modò cęteroqui paria paribus reſpondeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15109" xml:space="preserve">Sic in mi-<lb/>litaribus cuniculis, ſi cella (Furnum vocant) amplior ſit, quàm <lb/>pro ratione nitrati pulveris, languidè concutitur hoſtile pro-<lb/>pugnaculum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15110" xml:space="preserve">Hìnc terręmotus, in quibus ex ipsâ, ut ajunt, <lb/>partium conſenſione loca aliqua concutiuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15111" xml:space="preserve">nullus uſ-<lb/>quam contingit hiatus, hac ego ratione fieri opinarer. </s>
  <s xml:id="echoid-s15112" xml:space="preserve">Accendi-<lb/>tur ſubterranea aſpiratio copioſa nitro-ſulphurea, quę ſubito <lb/>impetu vehementer rareſcens ſpatia ſibi querit incumbentem <lb/>terrę partem attollendo: </s>
  <s xml:id="echoid-s15113" xml:space="preserve">hęc licet turgeat, non tamen à cęteris <lb/>partibus divulſa, mox detumeſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15114" xml:space="preserve">ſuo pondere recidens <lb/>compreſſum ſpiritum exprimít in circumſtantes telluris mea-<lb/>tus, ubi deprehenſa materia nitro-ſulphurea ipſa quoque ignem
<pb o="39" file="0467" n="467" rhead="De Montibus Flammiferis."/>
concipit, aërémque reliquos meatus implentem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15115" xml:space="preserve">impellens <lb/>ex agitat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15116" xml:space="preserve">rarum facit, atque conſimili pulſu terram impo-<lb/>ſitam elevat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15117" xml:space="preserve">quæ pariter inſitæ gravitati obſecundans deſidit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15118" xml:space="preserve">Quòd ſi compreſſus ſpiritus non alios in meatus exprimatur, ne-<lb/>que ita latè diffundatur, ut non egeat novo ſpatio, vires reſu-<lb/>mit, iterúmque rareſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15119" xml:space="preserve">reciprocatur toties motus, donec <lb/>uſque eò diſſipata fuerit aſpiratio, ut acciſæ vires nequeant ad-<lb/>versùs incumbentem molem intumeſcere.</s>
  <s xml:id="echoid-s15120" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15121" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15122" xml:space="preserve">Eſt igitur (ſi ſatis tuam mentem aſſequor) eo in loco <lb/>quaſi fons &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15123" xml:space="preserve">origo terræmotûs, ubi primùm aſpirationis nitro-<lb/>ſulphureæ fit accenſio; </s>
  <s xml:id="echoid-s15124" xml:space="preserve">quæ non valens erumpere velut igneus <lb/>torrens devolvitur in latera, aërem ſimul incluſum multo im-<lb/>petu pellens, ac vi caloris rarum faciens; </s>
  <s xml:id="echoid-s15125" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15126" xml:space="preserve">ſi quas alias in a ſpi-<lb/>rationes ſimiliter nitro-ſulphureas incidat, illas accendens, mo-<lb/>túmque propagans tantâ celeritate, ut, licèt motus ſuccedat <lb/>motui, tota regio eodem planè momento concuti videatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15127" xml:space="preserve">Ex <lb/>hoc autem obliquo fluxu in latus, inflatione ſubinde per viſcera <lb/>ſerpente, conſtat ea, quæ telluri inſi ſtunt, inclinari, mox re-<lb/>ſtitui reſidente ſpiritûs tumore, atque reciprocato motu, non <lb/>citrà ruinæ periculum, ſi ex halatio maximè turgida ſubitò com-<lb/>preſſa valdè detumeſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15128" xml:space="preserve">excelſæ fuerint turres, aut alta pa-<lb/>latia: </s>
  <s xml:id="echoid-s15129" xml:space="preserve">dum enim nutant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15130" xml:space="preserve">ſuprema pars ultrà perpendiculum <lb/>in fundamenta cadens inclinata, cum redit, concepto impetu <lb/>celeriter movetur, faciliùs diſſolvitur ſaxorum compages, quo <lb/>periculo vacant humiliores ædiculæ, quarum faſtigium exiguo <lb/>ſuo motu parùm ſuperat motum inferiorum partium. </s>
  <s xml:id="echoid-s15131" xml:space="preserve">Unum <lb/>eſt, quod fortaſſe dubitationem aliquam inijciat, videlicet cum <lb/>Tremore circumjacentium partium conjungi ſemper Pulſum <lb/>loci, ubi eſt terræmotûs origo, cum tamen hunc rarò contin-<lb/>gere affirmet A riſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15132" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15133" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s15134" xml:space="preserve">ſumm 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15135" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15136" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15137" xml:space="preserve">ſub finem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15138" xml:space="preserve">Quando fuerit, inquit, multus ſpiritus, movet terram, ut Tremor, <lb/>ad latus quidem; </s>
  <s xml:id="echoid-s15139" xml:space="preserve">fit autem rarò, ſecundùm aliqua loca, velut Pulſus <lb/>ſurſum deſubter; </s>
  <s xml:id="echoid-s15140" xml:space="preserve">quapropter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15141" xml:space="preserve">rariùs quaſſat boc modo; </s>
  <s xml:id="echoid-s15142" xml:space="preserve">non enim <lb/>facile ſic multum convenire principium; </s>
  <s xml:id="echoid-s15143" xml:space="preserve">ad longit udinem enim multipli-<lb/>catior, quàmea, quæ à profundo ſecretior. </s>
  <s xml:id="echoid-s15144" xml:space="preserve">Video quidem te ſcru-<lb/>pulum hunc pręvertiſſe, ſtatuendo exhalationem non valentem <lb/>erumpere, cum Ariſtoteles addat, Ubicunque autem factus fuerit <lb/>talis terræmotus, egreditur multitudo lapidum: </s>
  <s xml:id="echoid-s15145" xml:space="preserve">boc enim modo facto <lb/>terræmotu, quæ circà Sipylon, everſa ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15146" xml:space="preserve">campus vocatus Pble-<lb/>græus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15147" xml:space="preserve">quæ circa Liguſticam regionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s15148" xml:space="preserve">Attamen Pulſui propior,
<pb o="40" file="0468" n="468" rhead="Diſſertatio Prima. De Montibus Flammiferis."/>
quàm Tremori videretur motus ille ſubſilientis tèrræ, cum ab <lb/>accensâ aſpiratione non obliquè impellatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s15149" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15150" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15151" xml:space="preserve">Id aliquando contingere poſſe non negaverim, nimi-<lb/>rum terram, ſub quâ fit prima exhalationis accenſio ſur ſum re-<lb/>ctâ impelli, ſi rareſcens ſpirit us æqualem circumquaque obſi-<lb/>ſtentiam inveniat: </s>
  <s xml:id="echoid-s15152" xml:space="preserve">hoc autem perrarò accidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15153" xml:space="preserve">quia ſubjectum <lb/>exhalationi ſolum aut non eſt Horizonti parallelum, aut partim <lb/>molle locum dat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15154" xml:space="preserve">cedit, partim durum reſiſtit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15155" xml:space="preserve">incumbens <lb/>autem terræ moles aut non eſt æquè compacta ſicut argilla &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15156" xml:space="preserve">la-<lb/>pis, aut non æquè gravis; </s>
  <s xml:id="echoid-s15157" xml:space="preserve">latera verò non æquè facilè pervios <lb/>meatus habent. </s>
  <s xml:id="echoid-s15158" xml:space="preserve">Quibus ex cauſis oritur inæqualis terræ eleva-<lb/>tio, adeóq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15159" xml:space="preserve">turrium ac ædium inclinatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15160" xml:space="preserve">viciſſim compreſſo <lb/>ſpiritu illarum reſtitutio, ac proinde ſimiliter nutant atque ea, <lb/>quæ obliquo ſpiritûs fluxu impelluntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15161" xml:space="preserve">Ex militaribus cunicu-<lb/>lis hujus rei documentum capere poſſumus, qui ita conſtruun-<lb/>tur ab aggreſſoribus, ut ab igne, non omninò rectâ ſurſum, <lb/>ſed obliquè in alterum latus, conante diruti muriruinæ devol-<lb/>vantur in foſſam, non in pomærium, quò paretur facilior aſ-<lb/>cenſus in oppugnatum propugnaculum, aut caſtellum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15162" xml:space="preserve">Fieri <lb/>igitur poteſt, ut ſimili ratione exhalatio accenſa terram elevet <lb/>cum eâ inclinatione, quæ in latus propelleret lapides, ſi illos <lb/>eructaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s15163" xml:space="preserve">Hæc certè calidarum a ſpirationum accenſio innotuit <lb/>aliquando, cum validam telluris concuſſionem ſubſecutus <lb/>eſt tantus æſtus ac fervor aëris, ut homines ægrè <lb/>ſpiritum ducerent.</s>
  <s xml:id="echoid-s15164" xml:space="preserve"/>
</p>
  <figure>
    <image file="0468-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0468-01"/>
  </figure>
<pb o="41" file="0469" n="469"/>
  <figure>
    <image file="0469-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0469-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div58" type="section" level="1" n="55">
<head xml:id="echoid-head111" xml:space="preserve">DISSER TATIO SECUNDA.</head>
<head xml:id="echoid-head112" xml:space="preserve">De Ignibus Aeris.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15165" xml:space="preserve">DAnd. </s>
  <s xml:id="echoid-s15166" xml:space="preserve">Injecto terrore concuſſionum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15167" xml:space="preserve">incendiorum, <lb/>quorum cauſas tellus in ſinu fovet, horreſcebat po-<lb/>ſtrema noſtra Diſſertatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s15168" xml:space="preserve">ad mitiorum Ignium ge-<lb/>nus, quos aër hoſpites recipit, transferendus eſt <lb/>ſermo. </s>
  <s xml:id="echoid-s15169" xml:space="preserve">Mitiores autem voco Ignes Aëreos, quia li-<lb/>cèt inter illos Fulmina enumerentur, tamen ad plurimos qui-<lb/>dem metus, ſed ad pauciſſimos periculum pertinet: </s>
  <s xml:id="echoid-s15170" xml:space="preserve">reliqui ferè <lb/>ſunt innoxij.</s>
  <s xml:id="echoid-s15171" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15172" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15173" xml:space="preserve">Siquidem ubicunque impreſſa Ignis veſtigia deprehen-<lb/>dimus, eò, vel in cæca telluris viſcera, noſtræ diſputationis <lb/>curſum intendimus, utique mentis aciem avertere non licet ab <lb/>Ignibus, qui ſponte ſuâ citrà noſtrum miniſterium in hoc ſpira-<lb/>bili aëre orti, lucem, ut plurimum à fervore ſejungentes, in <lb/>oculos ipſos incurrunt, cujuſmodi ſunt, quos Poëta hiſce ver-<lb/>ſiculis comprehenſos voluit,</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15174" xml:space="preserve">Saltantes Capreę. </s>
  <s xml:id="echoid-s15175" xml:space="preserve">Currentia Sydera. </s>
  <s xml:id="echoid-s15176" xml:space="preserve">Flammæ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15177" xml:space="preserve">Lancea. </s>
  <s xml:id="echoid-s15178" xml:space="preserve">Stella cadens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15179" xml:space="preserve">Ignis Perpendicularis. </s>
  <s xml:id="echoid-s15180" xml:space="preserve"><lb/>Fax. </s>
  <s xml:id="echoid-s15181" xml:space="preserve">Ignis Fatuus: </s>
  <s xml:id="echoid-s15182" xml:space="preserve">Lambens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15183" xml:space="preserve">Draco. </s>
  <s xml:id="echoid-s15184" xml:space="preserve">Caſtore Pollux, <lb/>Cúmq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15185" xml:space="preserve">Helenâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s15186" xml:space="preserve">Tonitru. </s>
  <s xml:id="echoid-s15187" xml:space="preserve">Fulgur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15188" xml:space="preserve">Fulménque. </s>
  <s xml:id="echoid-s15189" xml:space="preserve">Cometa.</s>
  <s xml:id="echoid-s15190" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15191" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15192" xml:space="preserve">Multa nomina, ſed non multarum rerum notæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s15193" xml:space="preserve">plu-<lb/>rium enim ex enumeratis Ignibus totum diſcrimen in figurâ, <lb/>aut in motu, poſitum videtur, cum eadem ſit natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s15194" xml:space="preserve">Sed ne <lb/>præpoſtero ordine Diſſertationem noſtram inſtituamus, à tui <lb/>illius Poëtæ, ſaltantes Capreas protinus inſequentis, ordine re-<lb/>cedendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s15195" xml:space="preserve">cum potiùs qui nobis propiores ſunt ignes, priorem <lb/>in Diſputatione ſibi locum vendicent. </s>
  <s xml:id="echoid-s15196" xml:space="preserve">Primò igitur ſpectandos <lb/>ſe præbent ignes, quibus Fatuis nomen fecere: </s>
  <s xml:id="echoid-s15197" xml:space="preserve">neque eatenus <lb/>ab ignium cenſu excludendi ſunt, quatenus nihil ardoris exhi-
<pb o="42" file="0470" n="470" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
bent, ſolâ luce contenti; </s>
  <s xml:id="echoid-s15198" xml:space="preserve">nam ab alterutrâ ignis vulgaris pro-<lb/>prietate, five luce, ſive calore, nomen ſatis commodè deſu-<lb/>mitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15199" xml:space="preserve">quemadmodum inter ignes connumerantur, qui lucis <lb/>expertes facultate tantum cauſticâ ſunt præditi: </s>
  <s xml:id="echoid-s15200" xml:space="preserve">hi Mortui, illi <lb/>Fatui generatim dicuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15201" xml:space="preserve">generatim, inquam, ſpeciei voca-<lb/>bulo ad genus traducto; </s>
  <s xml:id="echoid-s15202" xml:space="preserve">eſt quippe ſpecies, quam peculiari ignis <lb/>Fatui nomine indigitamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s15203" xml:space="preserve">huic autem valde affinis eſt ignis <lb/>Lambens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15204" xml:space="preserve">Nam Fatuus à Lambente hoc ſolùm diſtare videtur, <lb/>quòd Fatuus, ut plurimum, nulli corpori adhæreat, Lambens <lb/>verò hom̀inum capiti, aut animalium pilis circumfuſus appa-<lb/>reat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15205" xml:space="preserve">ideò ubi Ignis Lambentis conſtitutio innotuerit, de Fatui <lb/>naturâ conſtabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15206" xml:space="preserve">quamvis Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15207" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15208" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15209" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s15210" xml:space="preserve">ſcripſerit, Ho-<lb/>minum quoque capita, veſpertinis boris, magno præſagio circumful-<lb/>gent. </s>
  <s xml:id="echoid-s15211" xml:space="preserve">Omnia incertaratione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15212" xml:space="preserve">in Naturæ Majeſtate abdita.</s>
  <s xml:id="echoid-s15213" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15214" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15215" xml:space="preserve">Abigne tamen Lambente (ſi res ſingulas ſuo certo ac <lb/>proprio vocabulo nominare oporteat) ſcintillationem fecernen-<lb/>dam puto; </s>
  <s xml:id="echoid-s15216" xml:space="preserve">quando videlicet ab hominis, aut animalis corpore <lb/>ſcintillæ emicant; </s>
  <s xml:id="echoid-s15217" xml:space="preserve">ut ſæpè videre contingit, ſi quis in tenebris <lb/>feles, aut equos, adverſo pilo perfricuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15218" xml:space="preserve">Sic Scaliger exercit, <lb/>174. </s>
  <s xml:id="echoid-s15219" xml:space="preserve">de equo ſuo narrat, Ad Catapbracti uſum è Calabria candi-<lb/>dum habuimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15220" xml:space="preserve">Is in tenebris, ubi ſtrigili fricaretur, ſcintillas ejacu-<lb/>lari videbatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s15221" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15222" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15223" xml:space="preserve">Appoſitè erumpentes ſcintillas dixiſti, ne fortè quæ-<lb/>libet lux in aliquâ animalis parte fulgens ad præſentem cauſam <lb/>pertinere intelligatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15224" xml:space="preserve">Oppianus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15225" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15226" xml:space="preserve">άλιεντιχῶ, De Delphinis <lb/>noctivagis loquensait, . </s>
  <s xml:id="echoid-s15227" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15228" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15229" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15230" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15231" xml:space="preserve">βέλος ώςε, θάλασσαγ</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15232" xml:space="preserve">Γπτανται, φλογόεν τε σέλας πέμπουσιγ ὀμπονσιγ ὀπωπᾶτς <lb/>ΟΠ\’ντατογ . </s>
  <s xml:id="echoid-s15233" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15234" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15235" xml:space="preserve">. </s>
  <s xml:id="echoid-s15236" xml:space="preserve">.</s>
  <s xml:id="echoid-s15237" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15238" xml:space="preserve">teli inſtar per mare volant, flammeumque fulgorem emittunt oculis <lb/>acutiſſimum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15239" xml:space="preserve">Hanc autem fulgoris emiſſionem non aliam intelli-<lb/>go, quàm quæ felium oculis, piſcium capitibus, lignis putridis <lb/>convenit, quin ſcintillæ propriè dictæ erumpant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15240" xml:space="preserve">An verò ful-<lb/>gorille ex Delphini oculis prodeat, an ex toto corpòre, qui ſit <lb/>flammeus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15241" xml:space="preserve">aſpectui acutiſſimus, hoc eſt, clariſſimus, am-<lb/>bigi poteſt ex Oppiani verbis. </s>
  <s xml:id="echoid-s15242" xml:space="preserve">Sic etiam adamantem ve ſtibus <lb/>affrictum, vel duriore corpore compreſſum lucere in tenebris, <lb/>lucémque cicindelarum æmulari obſervârunt Boylæus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15243" xml:space="preserve">Tho-<lb/>mas Bartolinus de luce hominum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15244" xml:space="preserve">brutorum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15245" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15246" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15247" xml:space="preserve">7. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15248" xml:space="preserve">probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s15249" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s15250" xml:space="preserve">Apud Iſidorum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15251" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s15252" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15253" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s15254" xml:space="preserve">Carbunculus dictus, <lb/>quòd ſit ignitus ut carbo, cujus fulgor nec nocte vincitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15255" xml:space="preserve">lucet <lb/>enim in tenebris adeò, ut flammas ad oculos vibret. </s>
  <s xml:id="echoid-s15256" xml:space="preserve">Et cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15257" xml:space="preserve">14.</s>
  <s xml:id="echoid-s15258" xml:space="preserve">
<pb o="43" file="0471" n="471" rhead="De Ignibus Aeris."/>
Chry ſolampis ex auro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15259" xml:space="preserve">igne vocata gemma, aurea enim eſt <lb/>die, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15260" xml:space="preserve">nocte ignea. </s>
  <s xml:id="echoid-s15261" xml:space="preserve">Et ſi quid huju ſmodi ob ſervatum reperitun <lb/>Nihil ſcilicet hinc eruitur, niſi lucem corporibus ipſis inhæren-<lb/>tem eſſe aſpectabilem in tenebris, quia luce diurnâ obruitur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15262" xml:space="preserve">ſicut experiri quilibet poteſt, ſi carbones ignitos ſoli exponat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15263" xml:space="preserve"><lb/>tum in locum obſcurum eos inferat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15264" xml:space="preserve">priùs enim vix accenſi ocu-<lb/>lis apparent, deinde eorum fulgor cernitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15265" xml:space="preserve">Cæterùm non radij <lb/>tantùm optici, quos oculus excipit, quandiu lux ipſa manet, <lb/>ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15266" xml:space="preserve">ſcintillæ ex animalis corpore aliquando proſiliunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15267" xml:space="preserve">con-<lb/>tinuò evaneſcunt, ferè quemadmodum cum è ſilice excutiun-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15268" xml:space="preserve">ut contigit puero Jenenſi, cui, ut narrat Libavius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15269" xml:space="preserve">r. </s>
  <s xml:id="echoid-s15270" xml:space="preserve"><lb/>De origine rerum, detracta per occiput interula ſcintillas co-<lb/>pioſas unà deterſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s15271" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15272" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15273" xml:space="preserve">Huic ſi addas puerum alium Romanum duodennem, <lb/>qui, Alexandro Taſſono teſte lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15274" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s15275" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15276" xml:space="preserve">36.</s>
  <s xml:id="echoid-s15277" xml:space="preserve">, frictione ſcintil-<lb/>lasè capillis proliciebat, ejúsque caput olebat ſulphur, quodam <lb/>odore ſuſpicionis ſenties non omninò differre ſcintillas huju ſmo-<lb/>di ab igniculis è ſilice, aut è cryſtallo, alióve lapide pretioſo, <lb/>chaly bis percuſſione excuſſis, quos non rarò ſulphureum odo-<lb/>rem manifeſtò efflare experimur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15278" xml:space="preserve">Ut tamen pueri illius caput <lb/>deprehenſum fuerit olere ſulphur, quo abundaverit, hoc ad <lb/>Idioſy ncraſiam referendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15279" xml:space="preserve">ſiquidem neque omnes ſcintil-<lb/>læ è ſilice excuſſæ ſulphùr omninò redolent; </s>
  <s xml:id="echoid-s15280" xml:space="preserve">eſto, ſulphuris par-<lb/>ticipes ſint, cùm vim incendendi obtineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15281" xml:space="preserve">Scintillas verò ex <lb/>animalis alicujus corpore prodeuntes incendium excitaſſe nuſ-<lb/>quam legr, nec unquam audivi. </s>
  <s xml:id="echoid-s15282" xml:space="preserve">Quapropter illas citrà accen-<lb/>ſionem, ut plurimum ſaltem, proſilijſſe crediderim, ſed ipiri-<lb/>tum ſali volatili miſtum, ex cutis meatibus frictione apertis, <lb/>prodijſſe unà cum pingui vapore, cui complicatus, motu ex-<lb/>porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15283" xml:space="preserve">contractionis, lucis ſpeciem ex hibuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15284" xml:space="preserve">quæ <lb/>continuò perierit diſſipato vapore atque ſpiritu: </s>
  <s xml:id="echoid-s15285" xml:space="preserve">nam, ſicut aliàs <lb/>in lucernæ flammâ obſervavimus, non lucent igniculi à vapore <lb/>ſejuncti. </s>
  <s xml:id="echoid-s15286" xml:space="preserve">Ideò licèt calidas particulas plurimas animalium cor-<lb/>pora emittant, illæ tamen non ſemper lucent, quia vel nullo <lb/>pinguiuſculo vapore continentur, vel nimis tenui, vel præter <lb/>modum craſſo, ita ut vibrare ſe nequeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15287" xml:space="preserve">Nihiligitur habet <lb/>oſtenti ex Alexandri acriùs pugnantis capite ſcintillas emicuiſſe; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15288" xml:space="preserve">nemo enim neſcit in æſtuantis animi contentione, quam comi-<lb/>tetur corporis labor, ex capite plures ſpiritus confertim erum-<lb/>pere, atque hurnorem in vapores reſolvi, cùm multo ſudore <lb/>caput manat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15289" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15290" xml:space="preserve">ſæpiùs ex aliquor um capite, ob æſtiv um
<pb o="44" file="0472" n="472" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
calorem fumum aſcendere videmus, atque, ſi ſpeculi aciem op-<lb/>ponas, illud inſici manifeſtò videbis.</s>
  <s xml:id="echoid-s15291" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15292" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15293" xml:space="preserve">Si itaque hujuſmodi ſpirituum, atque ſalium volati-<lb/>lium, cum pingui vapore complicatorum eruptio ſiat non ſepa-<lb/>ratim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15294" xml:space="preserve">per intervalla, ſed conjunctim, quaſi ex uno eodémq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15295" xml:space="preserve">loco prodeant, jam non ſcintillarum, ſed flammæ ſpecies appa-<lb/>rebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15296" xml:space="preserve">Hoc Lucio Martio concionanti contigiſie putandum eſt, <lb/>cuifuſam è capite flammam ſcribit Livius, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15297" xml:space="preserve">Valer. </s>
  <s xml:id="echoid-s15298" xml:space="preserve">Max. </s>
  <s xml:id="echoid-s15299" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15300" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15301" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15302" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s15303" xml:space="preserve">Hoc Tiberio, cui veſtiment a mut anti tunica ardere viſ a eſt, <lb/>ut habemus apud Suetonium in Tiberio cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15304" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s15305" xml:space="preserve">Hoc Antonio <lb/>Cianfio. </s>
  <s xml:id="echoid-s15306" xml:space="preserve">Bibliopolæ Piſano, qui, ſicut narrat Licetus de Mon-<lb/>ſtrorum cauſis lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s15307" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15308" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s15309" xml:space="preserve">28.</s>
  <s xml:id="echoid-s15310" xml:space="preserve">, cum lineam ſubuculam arctiorem, <lb/>quàm pro corporis mole, exueret, flammas è dorſo brachiisq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15311" xml:space="preserve"><lb/>cum crepitu, magno totius familiæ horrore, efflavit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15312" xml:space="preserve">Peculia-<lb/>ris autem hic fuit crepitus erumpentis flammæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s15313" xml:space="preserve">fortaſſe quia du-<lb/>rior ſatis compactæ cutis temperies anguſtos meatus admittebat, <lb/>qui, licèt induſij tritu dilatati, minùs patebant, quàm ut multi <lb/>ſpiritus ſimulcum vapore rareſcente, nullâ vi ad hibitâ, liberè, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15314" xml:space="preserve">ſine tumultu exilire poſſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s15315" xml:space="preserve">ideóque cum exploſione erupe-<lb/>runt flammulæ ex anguſtis poris.</s>
  <s xml:id="echoid-s15316" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15317" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15318" xml:space="preserve">Ego ſanè non multo ſtudio rogandus eſſem, ut aſſen-<lb/>tirer opinanti aliquam ſieri accenſionem, cum primùm ſulphu-<lb/>reæ atque nitroſæ particulæ libertatem nanciſci poſſunt è cutis <lb/>meatibus erumpendo, vaporísque aquei guttulas calore inflatas <lb/>diſſilire, at que crepitum edere. </s>
  <s xml:id="echoid-s15319" xml:space="preserve">Sic videmus aliquando ex can-<lb/>delæ flammâ ſimiles crepitus audiri, ſi fortè materiæ ardenti <lb/>aliquid ſalis fuerit admiſtum, aut ellychnium antequam cerâ <lb/>vel ſebo indueretur, non fuit perfectè ab omni humore aqueo <lb/>liberum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15320" xml:space="preserve">Hujus ſententiæ at que opinionis participes eſſe non re-<lb/>nuetis, ſi mihi liceat, pace veſtrâ, exponere ferè totidem ver-<lb/>bis, quæ de Matronâ Veronenſi narrat Ezechiel de Caſtro, po-<lb/>ſtea Petrus dictus, in libello de Igne Lambente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15321" xml:space="preserve">affertur à <lb/>Th. </s>
  <s xml:id="echoid-s15322" xml:space="preserve">Bartolino de luce hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s15323" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15324" xml:space="preserve">brut. </s>
  <s xml:id="echoid-s15325" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15326" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15327" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15328" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s15329" xml:space="preserve">Erat illa æta-<lb/>tis conſiſtentis, corporis habitu mediocri, univerſalis tempera-<lb/>turæ calidæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15330" xml:space="preserve">humidæ, hepatis calidioris ſicciorisque, adeóque <lb/>bilioſo atróque ſanguine abundantis, ab innato fervore, adu-<lb/>ſtione, ætate proportionatâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15331" xml:space="preserve">animi mœrentis pathematis ve-<lb/>hementibus procreato; </s>
  <s xml:id="echoid-s15332" xml:space="preserve">reliquis coctionis, vitæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15333" xml:space="preserve">ſensûs in-<lb/>ſtramentis caliditate inſigni, humore non pauco exuberantibus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15334" xml:space="preserve">unde compactatotius temperies. </s>
  <s xml:id="echoid-s15335" xml:space="preserve">Huic Matronæ, quoties levi-<lb/>ter linteo corpus tangeret, ſcintillæ ex artubus copiosè proflue-
<pb o="45" file="0473" n="473" rhead="De Ignibus Aeris."/>
bant cunctis domeſticis conſpicuæ, non ſecus ac ſi è ſilice excu-<lb/>terentur, comitante etiam ſtridore omnibus audito. </s>
  <s xml:id="echoid-s15336" xml:space="preserve">Sæpè d u-<lb/>ctâ manu per induſij manicam ſcintillas excipientem, obſervavit <lb/>flammam caudato radio inſtar accenſarum exhalationum de-<lb/>currentem; </s>
  <s xml:id="echoid-s15337" xml:space="preserve">à quâ ſæpè deluſæ ancillæ arbitrabantur ignem ſe <lb/>intrà ſtragula linea ingeſſiſſe per incuriam, cùm cubile, hyemali <lb/>tempore frigidiori, de more calefacerent; </s>
  <s xml:id="echoid-s15338" xml:space="preserve">quo tempore etiam <lb/>copioſiores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15339" xml:space="preserve">clariores micabant ſcintillæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s15340" xml:space="preserve">Ignis autem hic non <lb/>niſi noctu, aut obſcuro loco cernebatur, nec extra ſe urebat ma-<lb/>teriam ad inflammationem promptiſſimam. </s>
  <s xml:id="echoid-s15341" xml:space="preserve">Hæc ille. </s>
  <s xml:id="echoid-s15342" xml:space="preserve">Quapro-<lb/>pter ſi cauſas obiter inquiramus, bilio ſum atrúmque ſanguinem <lb/>ſalinis particulis abundare (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15343" xml:space="preserve">amara bilis eſt) negare ne-<lb/>mo poteſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15344" xml:space="preserve">ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15345" xml:space="preserve">ſulphur copioſum calor acrior indicat in vitæ <lb/>ac ſensûs inſtrumentis deprehenſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15346" xml:space="preserve">Hujus igitur ſanguinis par-<lb/>ticulæ per venas aut arterias capillares ad extremam c utim dela-<lb/>tæ poterunt levi tritu in motum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15347" xml:space="preserve">d ſſolutionem excitari, ex <lb/>quo accenſionem oriri olim vidimus etiam in durioribus lignis: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15348" xml:space="preserve">ſalem autem in igne crepitare reseſt vulgatiſſima. </s>
  <s xml:id="echoid-s15349" xml:space="preserve">Si verò acce-<lb/>dat etiam pinguiuſculus vapor, jam igniculi fieri poſſunt con-<lb/>ſpicui: </s>
  <s xml:id="echoid-s15350" xml:space="preserve">à quibus non incendi præſentem materiam quantumli-<lb/>bet aridam non eſt mirum, quia non adeò valido impetu caloris <lb/>proprio ſe agitant, ut præſentis materiæ particulas laxare &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15351" xml:space="preserve"><lb/>diſſolvere valeant, neque in illius poros penetrare poſſunt com-<lb/>plicati cum vapore.</s>
  <s xml:id="echoid-s15352" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15353" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15354" xml:space="preserve">Quæ de Matronæ illius animi mœrentis pathematis <lb/>vehementibus commemorâſti, non parum favent obſervationi <lb/>eorum, qui animadverterunt ignes hujuſmodi (quantum qui-<lb/>dem ab hiſtoriâ docemur) ut plurimum prodijſſe ex eorum ho-<lb/>minum corporibus, quorum temperatio aliquid melancholici <lb/>humoris admiſtum habuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15355" xml:space="preserve">hunc videlicet cutis conſtipatio <lb/>conſequitur, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15356" xml:space="preserve">frigidam tempeſtatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s15357" xml:space="preserve">ideò plures &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15358" xml:space="preserve">cla-<lb/>riores ſcintillæ hyeme emicabant, utpote igniculi plures in u-<lb/>num coacti, atque coërciti, poſtea ubi primùm exitus patuit, <lb/>majore conatu evadentes ex anguſtis meatibus, aërem finden-<lb/>tes cum ſtridore ſe velociùs vibrabant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15359" xml:space="preserve">Sic equis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15360" xml:space="preserve">felibus corpo-<lb/>ris conſtitutionem melancholicam eſſe omnes novimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15361" xml:space="preserve">cu-<lb/>tem pilis densè obſitam; </s>
  <s xml:id="echoid-s15362" xml:space="preserve">qui verò eos adverſo pilo perfricuerit, <lb/>cutis ſpiramenta reſerat, exitum parans igniculis erumpenti-<lb/>bus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15363" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15364" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15365" xml:space="preserve">Siquem timor magnus corripuerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15366" xml:space="preserve">animi anxietas, <lb/>poros cutis laxari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15367" xml:space="preserve">expirationes prodire mihi compertum eſt:</s>
  <s xml:id="echoid-s15368" xml:space="preserve">
<pb o="46" file="0474" n="474" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
cum enim aliquando inter Syrtes anguſto tramite navis præter-<lb/>veheretur vento ſatis valido acta, juvenis quidam Hollandus, <lb/>ad quem plura vini dolia pertinebant, ſolicitus, ne per Navar-<lb/>chi incuriam carina altiùs arenis infigeretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15369" xml:space="preserve">navis dehiſcens <lb/>aquam hauriret cum vini jacturâ, totus, ſed maximè caput, <lb/>ſudore multo manabat, quandiu periculum manſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15370" xml:space="preserve">Si tenebræ <lb/>fuiſſent, ſuſpicor potuiſſe luculam aliquam apparere. </s>
  <s xml:id="echoid-s15371" xml:space="preserve">Scaliger <lb/>de ſe ſcribit exercit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15372" xml:space="preserve">104. </s>
  <s xml:id="echoid-s15373" xml:space="preserve">Ad Montem Bellum in excubijs milit aribus, <lb/>procul in arbore viſa eſt lucis ſpecies. </s>
  <s xml:id="echoid-s15374" xml:space="preserve">Senſim acceſſi, miratus immobi-<lb/>lem. </s>
  <s xml:id="echoid-s15375" xml:space="preserve">Gallina er at candida, quæ metu ob tumultum rapinamque Ger-<lb/>manorum peditum conterrita, ex villa cum aufugiſſet, ibi pernoctabat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15376" xml:space="preserve">Lucis illa ſpecies non erat candori omninò tribuenda; </s>
  <s xml:id="echoid-s15377" xml:space="preserve">neq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15378" xml:space="preserve">enim <lb/>omnia candida noctu ſplendent, ſed expirationibus calidis ex <lb/>Gallinæ conterritæ corpore prodeuntibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15379" xml:space="preserve">Nam, licèt primus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15380" xml:space="preserve"><lb/>repentinus timoris impetus ſanguinem atque ſpiritum ad inte-<lb/>riora revocet, conſequens an xietas animum in diverſa verſans, <lb/>vehementi crebráque cordis pulſatione ſanguinem affatim ex-<lb/>primit ad extimas corporis partes: </s>
  <s xml:id="echoid-s15381" xml:space="preserve">ex quo languor atque defectio <lb/>virium: </s>
  <s xml:id="echoid-s15382" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15383" xml:space="preserve">curæ Græcis μωθῆ ςες dicuntur, quaſi μωεοθῆςες, <lb/>quòd vires &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15384" xml:space="preserve">robur corporis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15385" xml:space="preserve">animi depaſcant ferino more. </s>
  <s xml:id="echoid-s15386" xml:space="preserve"><lb/>Ideò non ineptè Poëta in ſummo illo incenſæ Troiæ diſcrimine <lb/>ex pueri Aſcanij capite flammam erumpentem deſcribit lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15387" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15388" xml:space="preserve"><lb/>Æneid.</s>
  <s xml:id="echoid-s15389" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15390" xml:space="preserve">Namque manus inter, mœſtorúmq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15391" xml:space="preserve">ora parentum</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15392" xml:space="preserve">Ecce levis ſummo de vertice viſus Juli</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15393" xml:space="preserve">Fundere lumen apex, tactúque innoxia molli</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15394" xml:space="preserve">Lambere flamma comas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15395" xml:space="preserve">circùm tempora paſci.</s>
  <s xml:id="echoid-s15396" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15397" xml:space="preserve">Nos pavidi trepidare metu, crinémque flagrantem</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15398" xml:space="preserve">Excutere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15399" xml:space="preserve">ſanctos reſtinguere fontibus ignes.</s>
  <s xml:id="echoid-s15400" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15401" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15402" xml:space="preserve">Et quidem puero id congruentiùs adſcribitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15403" xml:space="preserve">illa <lb/>quippè ætas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15404" xml:space="preserve">calore abundat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15405" xml:space="preserve">humore in vaporem facilè ſo-<lb/>lubili, tenerámq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15406" xml:space="preserve">cutem permeante; </s>
  <s xml:id="echoid-s15407" xml:space="preserve">qui tamen ob pinguiu ſcu-<lb/>lam naturam non ſtatim diſſipatur, ſed quaſi modicè concretus <lb/>capillis complicatur, capitíque inſtar Atmoſphæræ adhæret, <lb/>adeò ut lucidi igniculi pariter erumpentes, ſéque intrà vaporem <lb/>explicantes, flammam innoxiè lambentem mentiantur, quan-<lb/>diu vapor ipſe perſeverat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15408" xml:space="preserve">igniculorum eruptio. </s>
  <s xml:id="echoid-s15409" xml:space="preserve">Quam vis au-<lb/>tem ut ex hominis aut animalis corpore proſilientes igniculi ſub <lb/>aſpectum cadant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15410" xml:space="preserve">luceant, opus ſit vapore, quo continean-<lb/>tur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15411" xml:space="preserve">proprium lucis motum exporrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15412" xml:space="preserve">contractionis <lb/>exerceant, non eſt tamen neceſſe vaporem ipſum ex eodem ani-
<pb o="47" file="0475" n="475" rhead="De Ignibus Aeris."/>
malis corpore prodire, ſed ſatis eſt, ſi vapor corpori adhær ens <lb/>excipiat lucidas expirationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s15413" xml:space="preserve">Nam videmus etiam ſereno a ëre <lb/>emiſſos à Sole radios in eâ tantùm Cœli plagâ conſpicuos eſſe, u bi <lb/>vapori alicui complicantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15414" xml:space="preserve">Si igitur contigerit animalis corpus <lb/>circumfundi vapore hujuſmodi pingui, ſimúlque emittere cali-<lb/>das &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15415" xml:space="preserve">lucidas expirationes, utique lucidum apparebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15416" xml:space="preserve">Ideò ſi <lb/>fidem habea mus narrantibus locum in Dania eſſe, per quem ſi equi <lb/>tranſeant, quaſi undique igniti conſpiciuntur, ut ſcripſit Th. </s>
  <s xml:id="echoid-s15417" xml:space="preserve">Bart. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15418" xml:space="preserve">De luce hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s15419" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15420" xml:space="preserve">anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s15421" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15422" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15423" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15424" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s15425" xml:space="preserve">, cum id alijs animalibus præ-<lb/>ter Equos accidere non fuerit obſervatum, neque ipſis Equis an-<lb/>tequam eò venerint, dicendum videtur, vaporibus ex terrâ illâ <lb/>expirantibus repletum aërem, cui immiſti ſint peculiares ſales <lb/>volatiles, ita Equorum pilis adhærere, ut ſales volatiles Equi-<lb/>nam cutim vellicantes proritent ſpiritus, ac in motum excitent, <lb/>adeóque erumpentes luceant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15426" xml:space="preserve">undique ignitum Equum oſten-<lb/>tent.</s>
  <s xml:id="echoid-s15427" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15428" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15429" xml:space="preserve">Hinc admirationem non habere cenſenda eſt flamma, <lb/>quæ non ſemel exilire viſa eſt ex ore ebrioſorum, qui ſe ſpiritu <lb/>vini immodicè ingurgitârunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15430" xml:space="preserve">ſatis quippe conſtat potuiſſe illos <lb/>ex ventriculo craſſum vaporem ſpiritibus miſtum eructare. </s>
  <s xml:id="echoid-s15431" xml:space="preserve">Id <lb/>quod ſi animadvertiſſet Julius Obſequens, minimè inter prodi-<lb/>gia recenſuiſſet, quòd ſub Coſs. </s>
  <s xml:id="echoid-s15432" xml:space="preserve">T. </s>
  <s xml:id="echoid-s15433" xml:space="preserve">Gracco, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15434" xml:space="preserve">M. </s>
  <s xml:id="echoid-s15435" xml:space="preserve">Juventio ad <lb/>forum Esij bovem flamma, ex ipſius ore nata, non læſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15436" xml:space="preserve">Parvi nimi-<lb/>rum refert, qua ex parte corporis proſiliant ſpiritus, qui cum <lb/>vapore complicati luceant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15437" xml:space="preserve">Sed Obſequenti quæcunque rariora, <lb/>ſunt prodigia: </s>
  <s xml:id="echoid-s15438" xml:space="preserve">ideò etiam oſtentis annumerat ſub Coſs. </s>
  <s xml:id="echoid-s15439" xml:space="preserve">C. </s>
  <s xml:id="echoid-s15440" xml:space="preserve">Vale-<lb/>rio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15441" xml:space="preserve">M. </s>
  <s xml:id="echoid-s15442" xml:space="preserve">Herennio in Lucanis gregem vervecum, cum paſceretur, <lb/>nocte in ſtabulo flammam circumdatam nibil aduſſiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15443" xml:space="preserve">Quid autem <lb/>in hoc admirabilitatis invenitur, quòd in ſtabulo ſit pinguis va-<lb/>por, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15444" xml:space="preserve">grex vervecum calidioribus fortaſſe herbis paſtorum no-<lb/>ctu emittat tantam ſpirituum copiam, ut luce ſuâ flammam <lb/>mentiantur, quandiu concreto illo craſſóque vapore concluſi <lb/>manent?</s>
  <s xml:id="echoid-s15445" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15446" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15447" xml:space="preserve">Si ex vivorum animalium corporibus proſiliunt ſpiri-<lb/>tus, qui in tenebris luceant, ſatis conſtat ex corruptis eorum ca-<lb/>daveribus, factâ particularum diſſolutione, poſſe ſimiliter pro-<lb/>dire ſpiritus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15448" xml:space="preserve">ſales volatiles, qui à pingui vapore comprehenſi <lb/>ſplendere valeant æquè ac in lignis quernis putridis; </s>
  <s xml:id="echoid-s15449" xml:space="preserve">ita tamen <lb/>ut in hac ligni putridi comparatione diſcrimen poſitum intelli-<lb/>gatur in eo, quod ſpiritus ſalibus admiſti, atque pinguis vapor <lb/>in ipsâ ligni extimâ facie apparent, at vapor ſpiritibus lucidis
<pb o="48" file="0476" n="476" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
imbutus, ut plurimum, non ipſi cadaveri adhæret; </s>
  <s xml:id="echoid-s15450" xml:space="preserve">niſi fortè <lb/>aliquando ex hominis ſuſpenſi capite erumpentes ſpiritus proxi-<lb/>mum aërem pinguem imbuant ita, ut Ignis Lambens videatur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15451" xml:space="preserve">Cæterum ex terrâ, ſub quâ plura cadavera fuere, aliquando tot <lb/>calidæ expirationes prodeunt, ut vi nocturni frigoris conſtipatæ <lb/>in unum coëant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15452" xml:space="preserve">intrà vaporem pinguem, quo hujuſmodi lo-<lb/>ca abundant, concluſæ vel invicem irritatæ accendantur, vel in <lb/>ſolum motum luci congruum exeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15453" xml:space="preserve">Ex putredine, ait Galenus <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15454" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15455" xml:space="preserve">De Morb. </s>
  <s xml:id="echoid-s15456" xml:space="preserve">diff. </s>
  <s xml:id="echoid-s15457" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15458" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15459" xml:space="preserve">calefiunt tum corpora reliqua omnia, tum <lb/>maximè ſemina, aut ſtercora. </s>
  <s xml:id="echoid-s15460" xml:space="preserve">Equidem vidi columbarum ſtercora ob <lb/>putredinem accenſa arſiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15461" xml:space="preserve">Hoc ego non vidi, ſed ex viro fide di-<lb/>gno audivi ingens illud incendium, quo maximum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15462" xml:space="preserve">antiquiſ-<lb/>ſimum Piſanæ Urbis templum olim abſumptum fuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15463" xml:space="preserve">poſteæ <lb/>reparatum, ortum habuiſſe ex ingenti acervo ſtercorum, quæ <lb/>infra tectum reliquerant per annos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15464" xml:space="preserve">ſæcula columbarum ibi <lb/>nidificantium agmina. </s>
  <s xml:id="echoid-s15465" xml:space="preserve">Putreſcentia igitur cadavera incaleſcunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15466" xml:space="preserve">reſolutas particulas igneas emittunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15467" xml:space="preserve">quæ ſi non adeò multæ <lb/>ſint, ut in ſlammam erumpant, aut ſi deficiat materia accenſio-<lb/>nis capax, ſaltem lucere poſſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s15468" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15469" xml:space="preserve">in hoc cum lignis putridis <lb/>conveniunt, quòd ſicut hæc ex alio in alium locum translata ſe-<lb/>cum lucem devehunt, quia igniculorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15470" xml:space="preserve">humoris putreſcen-<lb/>tis complexio non diſſipatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15471" xml:space="preserve">ita quoque ſepulcretis incumbens <lb/>vapor excipit lucidos ſpiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15472" xml:space="preserve">ſi cum aëre vapor impellatur, <lb/>etiam lux ipſa transfertur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15473" xml:space="preserve">Ideò Ignibus Fatuis nomen factum <lb/>eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15474" xml:space="preserve">videntur ſiquidem fugere ab accedentibus, quia aër propel-<lb/>litur, perſequi recedentes, quia in abeuntis locum aër, qui ponè <lb/>eſt, ſuccedit.</s>
  <s xml:id="echoid-s15475" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15476" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15477" xml:space="preserve">Vixit hìc apud nos ſuperioribus annis Medicus non in-<lb/>celebris famæ, mihi quoque notus, Joſeph de Aromatarijs, quo <lb/>indicante factum experimentum cuique obvium narrat paulò <lb/>ante laudatus Bartholinus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15478" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15479" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15480" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s15481" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s15482" xml:space="preserve">517. </s>
  <s xml:id="echoid-s15483" xml:space="preserve">Expreſſus, in-<lb/>quit, noctilucarum fulgens humor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15484" xml:space="preserve">in profluentem amnem abjectus, <lb/>lato diſſeminatur circulo, quantum nec infinitæ muſcæ complerent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15485" xml:space="preserve"><lb/>aquas ſucceſſivo impetu allapſ as clariſſimo ſplendore, quà ſubſiſtit, infi-<lb/>cit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15486" xml:space="preserve">Hinc perſpicuum eſt fulgorem ex animalis vitâ non pendere, <lb/>modò facta ſit congrua humoris atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15487" xml:space="preserve">ſpirituum lucidorum com-<lb/>miſtio: </s>
  <s xml:id="echoid-s15488" xml:space="preserve">proptereà ſi viventibus corporibus adhæret Flam̃a Lam-<lb/>bens, in ſepulchretis non eſt mirum aliquando confpici Ignes <lb/>Fatuos; </s>
  <s xml:id="echoid-s15489" xml:space="preserve">qui etiam quandoque ex locis paluſtribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15490" xml:space="preserve">uliginoſis <lb/>excitantur, eductis ab æſtivo Sole ſpiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15491" xml:space="preserve">pingui vapore-<lb/>Exiſtimarem autem inter Ignes Fatuos connumerandum illum,
<pb o="49" file="0477" n="477" rhead="De Ignibus Aeris."/>
de quo Photius in Bibliothecâ Cod. </s>
  <s xml:id="echoid-s15492" xml:space="preserve">224. </s>
  <s xml:id="echoid-s15493" xml:space="preserve">Methodius ait ſe vidiſſe in <lb/>Olympo Lyciæ Monte ignem ſponte ſua in montis cacumine ex imo terræ <lb/>enaſcentem, juxt a quem ſtirps erat, cui Pyragnus nomen, adeò florida, <lb/>virens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15494" xml:space="preserve">opaca, ut è fonte potiùs nata videretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15495" xml:space="preserve">Quid enim prohi-<lb/>bet in ſummo montis vertice reperiri uliginoſam terram, quæ <lb/>ſtirpi humorem abundè ſuppeditet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15496" xml:space="preserve">ex illâ pinguem vaporem <lb/>ſpiritibus miſtum erumpere inſtar ignis lucentem, citrà caloris <lb/>fervorem? </s>
  <s xml:id="echoid-s15497" xml:space="preserve">Nemo verò nos cogit, ut perſuaſum habeamus per-<lb/>petuum fuiſſe ignem, quem ſemel Methodius vidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15498" xml:space="preserve">Scio Pli-<lb/>nium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15499" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15500" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15501" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s15502" xml:space="preserve">ſcripſiſſe unam Fraxinum reperiri ad aquas <lb/>Scantias, quæ perpetuò viret, cum tamen ibi fons ignitus ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15503" xml:space="preserve"><lb/>qui ſemper ignem emittat: </s>
  <s xml:id="echoid-s15504" xml:space="preserve">ſed ignis ille Fatuus cenſendus eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15505" xml:space="preserve">Quamvis autem ſinè ardore propriè dicto lucere poſſint Ignes <lb/>Fatui, ut de Nocticularum humore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15506" xml:space="preserve">lignis putridis indica-<lb/>tum eſt, generatim tamen, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15507" xml:space="preserve">universè non negârim, contin-<lb/>gere aliquam exarſionem, igniculis ipſis pinguem vaporem, <lb/>lentè diſſolventibus, ferè quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15508" xml:space="preserve">accenſus carbo <lb/>abſumitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15509" xml:space="preserve">eſto non æquè ac prunarum igniculi proximam <lb/>materiam adurant, ut de Igne Lambente paulò ante Dandulus <lb/>diſſerebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15510" xml:space="preserve">Sicut igitur nonnunquam accenſos carbones crepi-<lb/>tantes audimus, ſpiritu intus concluſo ſubitam raritatem aſſu-<lb/>mente, ita etiam fieri poteſt, ut in illâ vaporis pinguis coag men-<lb/>tatione pars aliqua ſit ex craſſiore materiâ conſtans, ac ſpiritum <lb/>continens, qui in flatum ſolutus erumpat crepitando, ubi fuerit <lb/>ab igniculis irritatus: </s>
  <s xml:id="echoid-s15511" xml:space="preserve">ideòque iis, quos lux ipſa jam terruit, cre-<lb/>pitus voces mentiri viſus timorem auget; </s>
  <s xml:id="echoid-s15512" xml:space="preserve">maximè, ſi flatus ille <lb/>in flammulam incurrens ſtridorem aliquandiu continuum effi-<lb/>ciat ſimilem illi, quem Riſum Vulcani appellavit Ariſtoteles; </s>
  <s xml:id="echoid-s15513" xml:space="preserve">cui <lb/>addi poteſt ſtrepitus aliquis guttularum nocturni roris ſubinde <lb/>occurrentium accenſis igniculis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15514" xml:space="preserve">ſtridorem illum identidem <lb/>interrumpens, ita ut meticuloſis vox articulatim diviſa videa-<lb/>tur, ac Divinum aliquid reſonare.</s>
  <s xml:id="echoid-s15515" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15516" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15517" xml:space="preserve">His demum animi præ timore, quamvis vano, flu-<lb/>ctuantis perturbatione commotis venia aliqua danda eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s15518" xml:space="preserve">ſed <lb/>planè ridendi ſunt Ethnici, quorum mentes ſuperſtitio occupa-<lb/>verat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15519" xml:space="preserve">Cum enim Caſtorem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15520" xml:space="preserve">Pollucem, quòd Mare piratis <lb/>liberârint, tanquam Deos Marinos coluerint, quos in tempe-<lb/>ſtate invocarent, ſi quando duplicem flammam navium malo, <lb/>aut antennis adhæreſcere conſpicerent, Tyndaridas Cœlo delap-<lb/>ſos, ut opem ferrent, ſomniabant, vel ſaltem Helenam, ſi <lb/>unica eſſet flammula. </s>
  <s xml:id="echoid-s15521" xml:space="preserve">Opem autem tuliſſe eatenus arbitraban-
<pb o="50" file="0478" n="478" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
tur, quatenus non multò poſt deſæviebat procella, ſubſidebátq;</s>
  <s xml:id="echoid-s15522" xml:space="preserve">; <lb/>Oh ſanctas gentes, quibus hæc naſcuntur in undis Numina! <lb/>liceat mihi ab hortis ad Mare Poëtę ſcomma detorquere. </s>
  <s xml:id="echoid-s15523" xml:space="preserve">Utique <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15524" xml:space="preserve">Ignis Fatuus in ſepulcreto collucens aliquam ſibi Divinitatis <lb/>particulam vindicabit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15525" xml:space="preserve">hic nempe à Caſtore illo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15526" xml:space="preserve">Polluce non <lb/>diſtat naturâ, ſed loco; </s>
  <s xml:id="echoid-s15527" xml:space="preserve">ſiquidem ex ſimili omnes materiâ coaleſ-<lb/>cunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15528" xml:space="preserve">nec quicquam intereſt, humíne? </s>
  <s xml:id="echoid-s15529" xml:space="preserve">an ſublime ardeant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15530" xml:space="preserve">Vidi, ait Plin. </s>
  <s xml:id="echoid-s15531" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15532" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15533" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15534" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s15535" xml:space="preserve">Nocturnis militum vigiliis, inhærere pili s <lb/>pro vallo fulgorem, effigie ea. </s>
  <s xml:id="echoid-s15536" xml:space="preserve">Inter militare pilum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15537" xml:space="preserve">navis malum, <lb/>quod ad rem præſentem attinet, vix ullum diſcrimen agnoſco, <lb/>hoc uno excepto, quòd infixum vallo pilum in terra hæret, ma-<lb/>lus ex navis carinâ erectus in ſalo fluctuat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15538" xml:space="preserve">fulgor tenue pilum <lb/>circumplectens ejuſdem effigiem exprimit, craſſiorem autem <lb/>malum non complectitur, nec ad ejus formam effingitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15539" xml:space="preserve">Quis <lb/>neſciat haſtam ſub dio erectam nocturno vapore telluri circum-<lb/>fuſo humeſcere? </s>
  <s xml:id="echoid-s15540" xml:space="preserve">Si igitur vapor ipſe, quem terra exhalavit, <lb/>pinguis fuerit, habeátque immiſtos lucidos igniculos, cum ha-<lb/>ſtæ adhæreat, in tenebris ſplendentis haſtæ, aut eju ſdem ferreæ <lb/>cuſpidis, cui faciliùs humor adhæret, ſpeciem exhibebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15541" xml:space="preserve">Cur <lb/>autem vapor ille pilis adhærens ſplendeſceret, at non item aër <lb/>ipſe pilis interiectus, quamvis ſimili naturæ vapore imbutus, <lb/>duplicem cauſam agnoſcerem: </s>
  <s xml:id="echoid-s15542" xml:space="preserve">Altera eſt petita ex lucis naturâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s15543" xml:space="preserve"><lb/>cum enim motu exporrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15544" xml:space="preserve">contractionis cieatur, neque <lb/>quâ parte lignum aut ferrum tangit, explicare ſe valeat, vires <lb/>ſuas omnes exerit, quâ parte nihil obſtat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15545" xml:space="preserve">adeóque validiùs ur-<lb/>gens æthereos globulos impreſſionem facit in intuentium oculos: </s>
  <s xml:id="echoid-s15546" xml:space="preserve"><lb/>id quod præſtare nequit, cùm movetur languidiùs in aëre inter-<lb/>medio liberè circumquaque ſe explicans. </s>
  <s xml:id="echoid-s15547" xml:space="preserve">Altera verò cauſa, <lb/>ducitur ex vapore ipſo, qui ſenſim alius atque alius haſtæ, aut <lb/>ferreæ eju ſdem cuſpidi adhærens craſſeſcit (perinde ferè atque <lb/>exilis vapor herbarum foliis adhærens in rorem concreſcit) <lb/>lucidos autem igniculos non fieri conſpicuos nimis tenui vapori <lb/>immiſtos obſervavimus in lucernæ flammâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s15548" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15549" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15550" xml:space="preserve">Ex terrâ quidem à diurno Solis fervore evocatos cum <lb/>igneis exhalationibus aqueos vapores haud ægrè concipimus, qui <lb/>militaribus haſtis adhærentes noctu luceant; </s>
  <s xml:id="echoid-s15551" xml:space="preserve">ſed ex navi ſimi-<lb/>lem vaporis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15552" xml:space="preserve">igniculorum complexionem exurgere uſque ad <lb/>ſummum carcheſium, aut ad antennam, non eſt cur ſuſpice-<lb/>mur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15553" xml:space="preserve">cum maximè hujuſmodi ignes non niſi procellam ſubſe-<lb/>quantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15554" xml:space="preserve">Quapropter illud conſequens eſt, quòd aliunde accer-<lb/>ſitus vapor in navis malo, aut in antennâ conſideat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15555" xml:space="preserve">Verùm quî
<pb o="51" file="0479" n="479" rhead="De ignibus Aeris."/>
fieri poteſt, ut à vento adductus credatur, à quo tempeſtatem <lb/>excitante potiùs diſſipari debuiſſet?</s>
  <s xml:id="echoid-s15556" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15557" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15558" xml:space="preserve">Non ex navi ortum ducere Caſtorem illum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15559" xml:space="preserve">Pollu-<lb/>cem, ſive Helenam, ſatis manifeſtum videtur, adeóq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15560" xml:space="preserve">aliunde <lb/>advectos fuiſſe igniculos vapore pingui incluſos: </s>
  <s xml:id="echoid-s15561" xml:space="preserve">hi ſcilicet non <lb/>ſolùm ex domeſticis caminis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15562" xml:space="preserve">ignivomis montibus evecti, <lb/>ſivè à terrenis paludibus, aut ſepulcretis advecti, ac ope ven-<lb/>torum in pelagi plagam delati, verùm etiam ex ipſis marinis <lb/>undis, procellæ vi, invicem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15563" xml:space="preserve">ad ſcopulos colliſis ſeparati (æquè <lb/>ac ex remorum pulſu, verberatis emicant ſcintillæ) potuere <lb/>vaporibus, atque pulviſculis omnis generis, quibus refertus eſt <lb/>aër in tempeſtatibus, multâ coagitatione commiſceri, ac modi-<lb/>cè lenteſcere, ita ut illa coagmentatio non ſit leviter diſſolubilis, <lb/>ſed ſolido corpori cohærere valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15564" xml:space="preserve">Quæ quidem adhæſio licèt <lb/>ſæviente ventorum omnia ſecum abripientium impetu fieri ne-<lb/>queat, illis tamen ſubſidentibus, ac mitiùs flantibus, ſenſim <lb/>vapor pinguis alius atque alius concreſcit uſque eò, ut jam pluri-<lb/>mi igniculi in unum coacti ardorem concipiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15565" xml:space="preserve">in flammam <lb/>erumpant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15566" xml:space="preserve">Neque quicquam oſtenti habet, quòd flamma illa <lb/>citrà noxam ardeat, quia priùs aqueo humore imbuta erat pars <lb/>illa navis, cui poſtmodum vapor pinguis adhæſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s15567" xml:space="preserve">ſic neq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15568" xml:space="preserve">com-<lb/>buritur linteum imbutum ſpiritu vini non ab omni phlegmatis <lb/>admiſtione liberati, quamvis illud flamma circumplectatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s15569" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15570" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15571" xml:space="preserve">Poſſe in aëre diſſimilium halituum commiſtionem <lb/>fieri, adeò ut coaleſcant in materiam pinguem ac viſcidam ac-<lb/>cenſionis capacem, ſuadent Trajectiones, quas Stellas Cadentes <lb/>vocant; </s>
  <s xml:id="echoid-s15572" xml:space="preserve">ſereno quippe Cœlo noctu accenſæ ſtellarum lucem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15573" xml:space="preserve"><lb/>figuram æmulantur, ſubitóque impetu delatæ cadere videntur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15574" xml:space="preserve">Im̃ò aliquando materiam illam pinguem, vi caloris, in cujuſdam <lb/>glutinis modum decoctam uſque in terram cecidiſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15575" xml:space="preserve">à ſe vi-<lb/>ſam teſtatus eſt eruditus Lovanienſis Academiæ Doctor apud <lb/>Fromundum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15576" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15577" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s15578" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15579" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15580" xml:space="preserve">art. </s>
  <s xml:id="echoid-s15581" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15582" xml:space="preserve">Certè anno 829. </s>
  <s xml:id="echoid-s15583" xml:space="preserve">viſæ <lb/>ſunt Stellæ Cadentes, quę occiderunt pecudes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15584" xml:space="preserve">homines <lb/>quoſdam, ut refert Fiornovellus apud Ricciolum, ubi agit de <lb/>Cometis. </s>
  <s xml:id="echoid-s15585" xml:space="preserve">Propterea venia neganda non eſt bono illi Ruſtico, <lb/>qui poſt ſepem latitans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15586" xml:space="preserve">videns Herum Radio Aſtronomico <lb/>ſtellarum intervalla obſervantem exiſtimavit illum deſipere, <lb/>quaſi baliſtâ adversùs ſydera jaculantem, ſtatímque advocavit <lb/>ſodalem herilium ineptiarum teſtem: </s>
  <s xml:id="echoid-s15587" xml:space="preserve">Cum ecce Stellam Ca-<lb/>dentem videntes admirabundi exclamârunt, Mehercule unam <lb/>ſtellam dejecit, atque Herum egregium planè Sagittarium
<pb o="52" file="0480" n="480" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
pronunciârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15588" xml:space="preserve">Rarò tamen contingit hujuſmodi in terram uſq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15589" xml:space="preserve">dela pſus; </s>
  <s xml:id="echoid-s15590" xml:space="preserve">nam vento urgente obliquè feruntur, licèt deorſum <lb/>inflectatur motus, prout olim venti originem explicuimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15591" xml:space="preserve">Ideò <lb/>Trajectiones ventum prænunciant, quippe quæ indicant mul-<lb/>tam vim halituum, qui jam in ſuperioribus aëris partibus obli-<lb/>què deorſum moveri cœperunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15592" xml:space="preserve">Hinc Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15593" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15594" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15595" xml:space="preserve">36. </s>
  <s xml:id="echoid-s15596" xml:space="preserve">ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s15597" xml:space="preserve"><lb/>Fieri videntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15598" xml:space="preserve">diſcurſus ſtellarum, nunquam temerè, ut non ex ea <lb/>parte truces venti cooriantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15599" xml:space="preserve">Et Poëta cecinit</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15600" xml:space="preserve">Sæpè etiam ſtellas vento impellente videbis</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15601" xml:space="preserve">Præcipites Cœlo labi, noctíſque per umbras</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15602" xml:space="preserve">Flammarum longos à tergo albeſcere tractus:</s>
  <s xml:id="echoid-s15603" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15604" xml:space="preserve">aër videlicet ad latera accurrens, ut ſpatium relictum impleat, <lb/>poſteriores materiæ accenſæ partes comprimit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15605" xml:space="preserve">extenuat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15606" xml:space="preserve">aut fortaſſe accenſa materia longos poſt ſe albeſcentes tractus <lb/>relinquit, quemadmodum fax accenſa celeriter mota flammam <lb/>poſt ſe trahere videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15607" xml:space="preserve">Quod ſi quis opinetur flammam in ſupe-<lb/>rioribus accenſam non quidem deſcendere, ſed proximam ma-<lb/>teriam incendere, atque ſubinde aliam, qua fermè ratione ac-<lb/>cenditur pulvis pyrius ſecundùm lineam diſpoſitus, aut cande-<lb/>læ nuperrimè extinctæ fumus in ardentis ſuperioris candelæ <lb/>flammam incurrens; </s>
  <s xml:id="echoid-s15608" xml:space="preserve">non ibo inficias, ſi id aliquando contingere <lb/>dicatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15609" xml:space="preserve">maximè ſi incerto &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15610" xml:space="preserve">ſinuoſo curſu appareat Sydus <lb/>volans, nunc deſcendens, nunc denuò aſcendens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15611" xml:space="preserve">Cæterùm ut <lb/>plurimum Trajectiones eſſe materiam eandem accenſam exi-<lb/>ſtimo, quemadmodum Caſtor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15612" xml:space="preserve">Pollux, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15613" xml:space="preserve">Ignes Fatui, adeò <lb/>ut aptè dixerit Plinius, Exiſtunt Stellæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15614" xml:space="preserve">in mari, terriſque.</s>
  <s xml:id="echoid-s15615" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15616" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15617" xml:space="preserve">Flammæiſtæ, at idem Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15618" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15619" xml:space="preserve">proximè ſequenti <lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15620" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s15621" xml:space="preserve">Antennis navigantium, aliiſ que navium partibus, ceu vocali <lb/>quodam ſono, inſiſtunt, ut volucres ſedem ex ſede mut antes: </s>
  <s xml:id="echoid-s15622" xml:space="preserve">graves, <lb/>cum ſolit ariæ venere, mergenteſque navigia; </s>
  <s xml:id="echoid-s15623" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15624" xml:space="preserve">ſi in carinæ ima deci-<lb/>derint, exurentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s15625" xml:space="preserve">geminæ autem ſalut ares, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15626" xml:space="preserve">proſperi curſus præ-<lb/>nuntiæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s15627" xml:space="preserve">quarum adventu fugari dir am illam ac minacem, appellat amq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15628" xml:space="preserve">Helenam ferunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s15629" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15630" xml:space="preserve">ob id Caſtori &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15631" xml:space="preserve">Polluci id numen aſſignant, eoſ que <lb/>in Mari Deos invocant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15632" xml:space="preserve">Volucribus, cùm maria tranſmittunt, <lb/>defeſſis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15633" xml:space="preserve">ſi quam deprehenderint navim, requiem in illa, po-<lb/>tiſſimùm in malo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15634" xml:space="preserve">antennis, quærentibus eatenus comparan-<lb/>tur illæ flammæ, non quaſi alibi accenſæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15635" xml:space="preserve">aliunde advolan-<lb/>tes, ſed ſolùm quatenus iiſdem navium partibus inſiſtentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s15636" xml:space="preserve"><lb/>Quaſi vocalem autem ſonum, intelligo ſtridorem aliquem, aut <lb/>crepitum, cujuſmodi in Ignibus Fatuis explicabamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15637" xml:space="preserve">Sed am-<lb/>bigo, utrùm fides adhibenda ſit appellanti Helenam diram atq;</s>
  <s xml:id="echoid-s15638" xml:space="preserve">
<pb o="53" file="0481" n="481" rhead="De Ignibus Aeris."/>
minacem, gravem, mergentémque navigia: </s>
  <s xml:id="echoid-s15639" xml:space="preserve">nam eandem He-<lb/>lenam nautis ſalutarem pronuntiat A pollo in Oreſte apud Euri-<lb/>pidem.</s>
  <s xml:id="echoid-s15640" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15641" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15642" xml:space="preserve">Is ego ſum, qui me Authoribus, quoad ejus fieri poſſit <lb/>mitem præbeam: </s>
  <s xml:id="echoid-s15643" xml:space="preserve">neque enim facilè carpendi, aut vellicandi <lb/>ſunt, qui noſtram in utilitatem ſcribendi laborem ſubiere: </s>
  <s xml:id="echoid-s15644" xml:space="preserve">pro-<lb/>pterea Plinium cum Euripide conciliari poſſe exiſtimo, ſi neu-<lb/>trum generatim atque universè locutum dixerimus, ſed ita, ut <lb/>aliquando fauſtam, aliquando infeſtam Helenam fuiſſe aſſera-<lb/>mus: </s>
  <s xml:id="echoid-s15645" xml:space="preserve">ſiquidem credibile non eſt ſemper demerſa fuiſſe, aut com-<lb/>buſta navigia, quoties unicus ignis apparuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15646" xml:space="preserve">Si duo fuerint ignes, <lb/>ideò minorem inijciunt timorem, quia ſeparati cum ſint, mi-<lb/>nùs timendum, ne ſua gravitate (ferè ut liquentes ardentis ce-<lb/>rei guttæ) devolvantur ex malo in navim, neque tantam uren-<lb/>di vim obtinent igniculi diviſi, atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15647" xml:space="preserve">conjuncti. </s>
  <s xml:id="echoid-s15648" xml:space="preserve">At verò quando <lb/>unicus eſt ignis, ſuſpicari poſſunt nautæ conglomeratos vapores <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15649" xml:space="preserve">igniculos, cum in ipſo ardore agitentur, caſuros eſſe in tabu-<lb/>lata, aut etiam incendium excitaturos: </s>
  <s xml:id="echoid-s15650" xml:space="preserve">gravitas quippe etiam <lb/>acriorum igniculorum copiam indicat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15651" xml:space="preserve">Sivè igitur unicus, ſivè <lb/>duo hujuſmodi ignes adhæſerint navibus, ſignum quidem eſt <lb/>ventorum vim elanguiſſe, non tamen ſemper timendum.</s>
  <s xml:id="echoid-s15652" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15653" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15654" xml:space="preserve">Si quando verum eſt hoc accidiſſe, quod Plinius ſcri-<lb/>pſit, ut ab unico igne demergeretur navigium, perſuaderi mihi <lb/>facilè non patior, ut ponderi ignis tribuendum exiſtimem, ſivè <lb/>in malo ſubſtiterit, ſivè etiam in navim deciderit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15655" xml:space="preserve">Præterquam <lb/>quod diſpiciendum eſſet, cujuſmodi fuerit navigium illud, <lb/>quàm ingens, quàm onuſtum mercibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s15656" xml:space="preserve">fieri ſiquidem potuit, <lb/>ut imminente mortis timore projectæ fuerint merces graviores, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15657" xml:space="preserve">reliqua non fuerit ſufficiens ſaburra, quâ ſtabiliretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15658" xml:space="preserve">ideóq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15659" xml:space="preserve">à fluctu non modicè inclinatum in latus navigium, cùm primùm <lb/>apparuit ignis, prægravante malo (juxta ea, quæ in Acrobary-<lb/>cis conſideranda ſunt) hauſerit aquam, quá mergeretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15660" xml:space="preserve"><lb/>igni apparenti demerſio tribueretur, quam reverá non effeciſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15661" xml:space="preserve"><lb/>Ut tamen aliquid concedam, ne moroſus videar, dabo aliquan-<lb/>do, rarò tamen, potuiſſe Helenam in mali vertice collucentem <lb/>navigio eſſe (ſaltem ex parte) cauſam demerſionis, non quidem <lb/>vi ſuæ gravitatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15662" xml:space="preserve">nimij ponderis, ſed impulſu, quo malum <lb/>à fluctu inclinatum adhuc magis inclinaret, adeóque navigium <lb/>aquam largiùs hauriret: </s>
  <s xml:id="echoid-s15663" xml:space="preserve">ſi videlicet in ſatis pingui vapore con-<lb/>cluſus igneus ſpiritus ſubita accenſione diffringens clauſtra, nec <lb/>ſinè aliquo ſtrepitu, ceu voc ali quodam ſono, erupiſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s15664" xml:space="preserve">ſic enim &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s15665" xml:space="preserve">
<pb o="54" file="0482" n="482" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
manui impetum imprimi ſentimus, quoties ex ſclopo, quem <lb/>tenemus, exploditur ignis in nitrato pulvere accenſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15666" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15667" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15668" xml:space="preserve">Hoc ſanè probabilitate non prorſus caret: </s>
  <s xml:id="echoid-s15669" xml:space="preserve">nam ſicut <lb/>poteſt quis ceream candelam parare, cui inſeratur ex tenui pa-<lb/>pyro tubulus pyrio pulvere plenus, adeò ut, ubi candelæ pars <lb/>deflagraverit, ignis ad tubulum deveniens pulverem incendat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15670" xml:space="preserve">ita pariter contingere poteſt, ut conglomeratio illa ex ſatis pin-<lb/>gui vapore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15671" xml:space="preserve">igniculis non omninò æquabiliter commiſtis, pri-<lb/>mùm accendatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15672" xml:space="preserve">luceat, deinde ardor deveniens ad ſinum <lb/>aliquem materiâ in flatum facillimè ſolubili plenum, ſubitam <lb/>raritatem inducat, qua flatus multo cum impetu ſe explicet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15673" xml:space="preserve"><lb/>navim in latus inclinet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15674" xml:space="preserve">Sed non eſt in hoc diutiùs immorandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s15675" xml:space="preserve"><lb/>quanquam non inutiliter in hujuſmodi cogitationes delapſi ſu-<lb/>mus, quippe quæ lucem aliquam præferunt ad explicandos alios <lb/>ignes, quos Meteorologici contemplantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15676" xml:space="preserve">illorum videlicet <lb/>materia, qua conſtant, minimum differre cenſenda eſt, nec alio <lb/>diſcrimine ſecernuntur, præterquam figurá, aut motu. </s>
  <s xml:id="echoid-s15677" xml:space="preserve">Si enim <lb/>in aëre accenſa fuerit exhalatio brevi ardore permanens, ſinè <lb/>certa figura, Flamma, ſeu Fax ſimpliciter appellatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15678" xml:space="preserve">ſin au-<lb/>tem ex ampliore baſi in acutum verticem aſſurgat pyramidis in <lb/>morem, Igni Perpendiculari nomen fecere. </s>
  <s xml:id="echoid-s15679" xml:space="preserve">Jam verò ſi accenſa <lb/>materia oblonga fuerit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15680" xml:space="preserve">craſſior, aut jacenti ſimilis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15681" xml:space="preserve"><lb/>Trabs vocatur, aut erecta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15682" xml:space="preserve">tereti ſigurá, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15683" xml:space="preserve">eſt Columna. </s>
  <s xml:id="echoid-s15684" xml:space="preserve"><lb/>Quòd ſi brevior ſit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15685" xml:space="preserve">ſubtilior, aut Lancea, aut Sagitta dicitur, <lb/>prout veræ Lanceæ aut Sagittæ figuram imitatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15686" xml:space="preserve">Porrò accide-<lb/>re poteſt, ut illa pinguis vaporis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15687" xml:space="preserve">igneorum halituum conglo-<lb/>batio extremitatem in tenues lacinias conciſam habeat, quaſi <lb/>caprinum vellus, aut ejus craſſiori parti adhæreat hinc longiuſ-<lb/>culum ſyrma quaſi cauda, hinc verò quaſi caput, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15688" xml:space="preserve">ad latera ap-<lb/>pendices quaſi alas expanſas explicet, adeò ut illa Capræ, hæc <lb/>Draconis ſaltem rudem imaginem referat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15689" xml:space="preserve">ex hujuſmodi ſpe-<lb/>cie modò Capræ, modò Draconis nomen obtineat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15690" xml:space="preserve">Quoniam <lb/>autem ſic conformatus vapor non hæret in eadem ſtatione, ſed <lb/>movetur, nunc Capra ſaltans, nunc Draco volans apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15691" xml:space="preserve"><lb/>Saltus edere videbitur, ſi varijs in ſinubus contineatur materia <lb/>in ſubitum flatum ſolubilis, ubi eam ardor corripuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15692" xml:space="preserve">qui dum <lb/>ſerpit (licèt univerſus vapor colluceat) illam per intervalla ac-<lb/>cendit, adeóque rarefacta erumpens totam molem ita commo-<lb/>vet, ut ſubſiliat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15693" xml:space="preserve">Volatûs verò ſpeciem exhibebit, ſi obliquè <lb/>tranſverſo tramite feratur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15694" xml:space="preserve">id quod ferè tribui poterit aut leni <lb/>vento in ſuperioribus flanti, à quo impellatur vapor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15695" xml:space="preserve">fuerit in
<pb o="55" file="0483" n="483" rhead="De Ignibus Aeris."/>
partes diſtractus, quæ Draconem imitentur, aut frigido vapori <lb/>deorſum conanti, atque reluctanti huic, qui ex accenſione ra-<lb/>rus atque levior ſurſum nititur, adeóque inflexo motu procedere <lb/>coactus volatum mentiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15696" xml:space="preserve">Niſi fortè dicere quis málit explo-<lb/>ſum à nube hunc Draconem concepiſſe obliquam impulsûs dire-<lb/>ctionem, im̃ò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15697" xml:space="preserve">figuram aliquâ ex parte contraxiſſe, quaſi exi-<lb/>tum ſibi per vim aperuerit extenuata in caput &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15698" xml:space="preserve">collum accenſa <lb/>exhalatio, quam faciliùs deinde excluſerit, quamvis craſſio-<lb/>rem, aperta jam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15699" xml:space="preserve">dehiſcens nubes, cujus particulas, quaſi ad-<lb/>ditamenta, ſecum traxerit ad effingendas alas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15700" xml:space="preserve">demum ſe <lb/>contrahens, atque hiatum concludens nubes reliquum vaporis <lb/>pinguis cum præcedente connexi compreſſerit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15701" xml:space="preserve">in caudam ex-<lb/>tenuaverit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15702" xml:space="preserve">Draconem hunc mihi videre nunquam contigit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15703" xml:space="preserve">ſed me legiſſe ſcio coloris illum eſſe cærulei, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15704" xml:space="preserve">indicat mate-<lb/>riam accenſionis ſulphuream, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15705" xml:space="preserve">igniculos eſſe vapori pingui ad-<lb/>huc permiſtos; </s>
  <s xml:id="echoid-s15706" xml:space="preserve">quemadmodum in lucernæ flamma infimam <lb/>partem cæruleam obſervamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15707" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15708" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15709" xml:space="preserve">In nubis ſinu hujuſmodi Draconem concipi poſſe, <lb/>quem facta accenſione enitatur (ipſa ſe urgente exhalatione, <lb/>quæ, ubi nubis anguſtias evaſerit, rareſcens turgeſcat in ven-<lb/>trem) alienum non videtur ab ijs, quæ in nubibus accidere om-<lb/>nium oculis patet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15710" xml:space="preserve">Quotus enim quiſque eſt, qui ſæpiſſimè non <lb/>viderit, æſtivo tempore, præſertim poſt Solis occaſum, crebras <lb/>coruſcationes in vaporibus extremum Horizontem occupanti-<lb/>bus? </s>
  <s xml:id="echoid-s15711" xml:space="preserve">Hæc ſcilicet fulgetra ſine ſubita accenſione fieri non viden-<lb/>tur, quamvis flamma coruſcans propter materiæ tenuitatem <lb/>illicò evaneſcat: </s>
  <s xml:id="echoid-s15712" xml:space="preserve">Comparaverit illa quiſpiam cum flammarum <lb/>globis, quos in altum proijciunt ludentes pueri, quando colo-<lb/>phoniæ minutè contuſę pulverem volá excipientes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15713" xml:space="preserve">accenſam <lb/>inter digitos candelam tenentes, ſurſum excutiunt pulverem, <lb/>qui in candelæ flammam incurrens accenditur, ſtatímq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15714" xml:space="preserve">flam-<lb/>ma perit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15715" xml:space="preserve">Cum enim vi diurni æſtûs plurimæ calidæ aſpirationes <lb/>aſcenderint cum vaporibus, aliquæ in unum coëuntes ſe viciſ-<lb/>ſim irritant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15716" xml:space="preserve">inflammantur, atque proximas, ſi quas inve-<lb/>niunt, ad exardeſcendum faciles, incendunt, ac maximam nu-<lb/>bis partem ſubitò illuminant; </s>
  <s xml:id="echoid-s15717" xml:space="preserve">ſed quia ardor igniculos illos con-<lb/>tinuò diſſipat, illicò fulgor extinguitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15718" xml:space="preserve">Non eſt autem putan-<lb/>dum ignem in ſingulis coruſcationibus univerſam nubem perva-<lb/>gari, licèt tota colluceat, ſiquidem non omnia igneſcunt, quæ-<lb/>cunque à proximo, aut etiam à remoto igne lucem concipiunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15719" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15720" xml:space="preserve">circumfuſus aër, imò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15721" xml:space="preserve">noſtrum conclave lucem exci-
<pb o="56" file="0484" n="484" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
pit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15722" xml:space="preserve">Quoniam verò quidquid ſubitam raritatem aſſumens ad <lb/>majora ſpatia ſe explicat, circumpoſitum aërem urget atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15723" xml:space="preserve">con-<lb/>ſtipat, igniculi pariter, quibus ille replet us eſt, plures coguntur <lb/>in unum, adeò ut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15724" xml:space="preserve">ipſi novam accenſionem moliantur, at que <lb/>indè oriatur nova coruſcatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s15725" xml:space="preserve">Id quod faciliùs, atque crebriùs ac-<lb/>cidit, ſi igniculi aliqui in priore coruſcatione accenſi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15726" xml:space="preserve">diſſipati <lb/>incurrant in aliarum exhalationum nondum ignitarum tur-<lb/>mam, illásque accendant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15727" xml:space="preserve">Ex quo fieri poteſt, ut expirationes, <lb/>quæ ſimul conglobatę ſemel exarſerunt, alię alias in partes ab-<lb/>euntes dum per nubem diſperſę vagantur, incidant in alias ex-<lb/>halationes, quibuſcum uniantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15728" xml:space="preserve">cum illis iterum in flam-<lb/>mam exeant, idque multoties contingat pro multiplici earum <lb/>complexione. </s>
  <s xml:id="echoid-s15729" xml:space="preserve">Quare mirum non eſt, ſi aliquando multam in <lb/>noctem Cœlum coruſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s15730" xml:space="preserve">ſi videlicet intrà eandem nubem plu-<lb/>rimi igniculi, quamvis ardore ſemel diſſipati, retineantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15731" xml:space="preserve">poſ-<lb/>ſunt enim ijdem huc atque illuc diſcurrentes iterum in alias atq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15732" xml:space="preserve">alias turmas congregari, donec nubes ipſa diſſipetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15733" xml:space="preserve">Coruſca-<lb/>tiones has imitari docet Kircher de Arte Magnetica lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15734" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15735" xml:space="preserve">part. </s>
  <s xml:id="echoid-s15736" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15737" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15738" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15739" xml:space="preserve">in fine ſic pręſcribens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15740" xml:space="preserve">Accipe Sulphur, Salnitrum, Cam-<lb/>phuram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15741" xml:space="preserve">Naptham; </s>
  <s xml:id="echoid-s15742" xml:space="preserve">anaticè contrita miſceantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15743" xml:space="preserve">mixta <lb/>ſpiritu vini omnia diluantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15744" xml:space="preserve">diluta hac arte in cucurbita ſimul <lb/>ponantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15745" xml:space="preserve">cui ſi ignem ſuppoſueris, humor vini 4ulphureus ni-<lb/>troſis ac bituminoſis fœtus ſpiritibus evaporans ſe longè latéque <lb/>diffundet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15746" xml:space="preserve">Si itaque arrepto titione, candelâ, aut carbone, me-<lb/>dium hujuſmodi vapidum perſtrinxeris, in momento totus va-<lb/>por in flammam abibit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15747" xml:space="preserve">in loco obſcuro coruſcatione ſua ful-<lb/>gur perfectè mentietur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15748" xml:space="preserve">Quòd ſi vapor dictus in guttas per aërem <lb/>frigidum circumſtantem fuerit reſolutus, titio hoc medium <lb/>perſtringens, totúmque hunc indigeſtum vaporem accendens, <lb/>jacula, ſtellas cadentes, capreas ſaltantes, aliáque plurima ju-<lb/>cunda ſpectacula exhibebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15749" xml:space="preserve">Hęc ille; </s>
  <s xml:id="echoid-s15750" xml:space="preserve">quę tamen mihi aliquan-<lb/>do non ſubijt mentem experiri. </s>
  <s xml:id="echoid-s15751" xml:space="preserve">Sed video accenſam exhalatio-<lb/>nem poſſe aërem percurrendo in alias incidere, quas incendat, <lb/>etiamſi nulla nubes appareat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15752" xml:space="preserve">Sic apud Guilielmum Piſonem de <lb/>Medicina Braſilienſi lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15753" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15754" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s15755" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15756" xml:space="preserve">In Braſilia crebris fulguribus absq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15757" xml:space="preserve"><lb/>toni@ru Cœlum ſub veſperam coruſcat, tempeſtate maximè ſerena, <lb/>ſed ſicca.</s>
  <s xml:id="echoid-s15758" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15759" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15760" xml:space="preserve">Nullus dubito, quin pluſquam ſemel animadverteri-<lb/>tis, que diſtinctio ſit intra fulgetra hujuſmodi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15761" xml:space="preserve">fulgura, quę <lb/>in magna &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15762" xml:space="preserve">turbulenta tempeſtate non ſine terrore coruſcant: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15763" xml:space="preserve">illa enim abſque ſono, qui ſaltem à nobis exaudiatur, fulgent;</s>
  <s xml:id="echoid-s15764" xml:space="preserve">
<pb o="57" file="0485" n="485" rhead="De Ignibus Aeris."/>
hęc verò oculos primùm luce, mox aures feriunt tonitru con-<lb/>ſequente: </s>
  <s xml:id="echoid-s15765" xml:space="preserve">illorum fulgor ſe explicans ut plurimum nubem com-<lb/>plet; </s>
  <s xml:id="echoid-s15766" xml:space="preserve">horum autem multiplici lapſu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15767" xml:space="preserve">erratico velociſſimè ſer-<lb/>pit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15768" xml:space="preserve">Sinè ſtrepitu fulgetra micant, quia tenuis vapor accenſam <lb/>exhalationem circumplectens non reſiſtit ignis expanſioni, <lb/>quemadmodum etiam abſque fragore incenditur pulvis pyrius <lb/>ſub dio, aut contrita colophonia in flammam injecta. </s>
  <s xml:id="echoid-s15769" xml:space="preserve">Contra <lb/>verò in denſa atque humida nube, ac proinde etiam frigida, <lb/>refugientes à contrario plurimę ſulphureę expirationes nitroſis <lb/>admiſtę ſimul coëunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15770" xml:space="preserve">ſubito ardore concepto rareſcunt, <lb/>atque ſibi per vim exitum aperiunt cum exploſione, ac nubem <lb/>celerrimè findentes tonitru excitant: </s>
  <s xml:id="echoid-s15771" xml:space="preserve">cujus germanam ſimilitu-<lb/>dinem exhibent bellica tormenta majora, ſi quando noctu fer-<lb/>reum globum explodant; </s>
  <s xml:id="echoid-s15772" xml:space="preserve">globus enim aërem vehementiſſimè <lb/>ſecans primò acutum ſonum, poſtmodum languente impetu <lb/>graviorem edit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15773" xml:space="preserve">Neque enim in nubibus concavas altitudines <lb/>concipio, quæ ſonum ſemel emiſſum ſæpè repercutiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15774" xml:space="preserve"><lb/>aliquandiu protrahant, ut in montium vallibus, aut in cor-<lb/>porum aliquorum percuſſione, quemadmodum in Atlante Si-<lb/>nico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s15775" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s15776" xml:space="preserve">in IV. </s>
  <s xml:id="echoid-s15777" xml:space="preserve">Provinciâ Xantung, Lacus Lui, hoc eſt toni-<lb/>trui, ad Cao civit atem: </s>
  <s xml:id="echoid-s15778" xml:space="preserve">in medio enim illius lapis eſt, cujus corpus Dra-<lb/>conem, caput Hominem refert: </s>
  <s xml:id="echoid-s15779" xml:space="preserve">hunc ſpiritum tonitrui Sinæ vocant, <lb/>ſcribuntque pulſato illius ventre vocem tonitruiemitti. </s>
  <s xml:id="echoid-s15780" xml:space="preserve">Nimirum ex <lb/>vibratione aër per os expellitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15781" xml:space="preserve">Quare tonitruum differentiæ, <lb/>pro ratione exploſionis, atque impetûs, quo exhalatio velociùs <lb/>aut remiſſiùs cietur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15782" xml:space="preserve">Porrò tortuoſum, ac ſerpentis progredien-<lb/>tis inſtar, flexuoſum fulguris motum obſervamus in tetrâ nube <lb/>procul poſitâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s15783" xml:space="preserve">quia videlicet exhalatio multo impetu delata ce-<lb/>leriter, obvium vaporem validè comprimit, uſque dum ille <lb/>denſior factus, langueſcenti impulſui obſiſtat, ideóque inflexo <lb/>motu per minùs denſum vaporem excurrat illa eadem exhala-<lb/>tio, donec creberrimè reciprocatis minoribus ſemper flexioni-<lb/>bus demum deficiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15784" xml:space="preserve">Fieri autem vaporis conſtipationem ex hoc <lb/>ſatis manifeſtum eſt, quòd pluvio Cœlo validiora tonitrua con-<lb/>ſequitur imber.</s>
  <s xml:id="echoid-s15785" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15786" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15787" xml:space="preserve">Sunt qui audire refugiant ſulphur, nitrum, ac ſimilia <lb/>in nubibus reperiri, quibus tribuatur coruſcationum æquè, atq; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15788" xml:space="preserve">fulgurum cauſa, quia hujuſmodi corpora ſponte ſuâ illuc aſcen-<lb/>dere nequeunt, cum ſuapte naturâ gravia ſint, neque ſurſum <lb/>quicquam trahi à Sole exiſtimant. </s>
  <s xml:id="echoid-s15789" xml:space="preserve">Sed numquid non quotidie <lb/>videmus commoti aëris impulſu, aut levi oris, ſeu follis flatu
<pb o="58" file="0486" n="486" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
terreos pulviſculos (imò etiam aureos) atque cineres, gravitate <lb/>nequicquam repugnante, abripi, ac ſurſum tolli? </s>
  <s xml:id="echoid-s15790" xml:space="preserve">Venti, ait <lb/>Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15791" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15792" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15793" xml:space="preserve">38. </s>
  <s xml:id="echoid-s15794" xml:space="preserve">ingruunt inanes, ijdemque cum rapina remeant: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15795" xml:space="preserve">adeò ut ille arbitratus ſit, ideò lapidibus pluere interim, quòd vento <lb/>rapti ſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s15796" xml:space="preserve">im̃ò aliquando vitulum ex nube decidiſſe narrat Avi-<lb/>cenna, utique à Typhone abreptum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15797" xml:space="preserve">in ſublime elatum, ac <lb/>poſtea dimiſſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15798" xml:space="preserve">Quid ni pariter ſulphureas, nitroſas, alumi-<lb/>neas, omnísque generis tenues particulas, ſive à telluris ſuper-<lb/>ficie abſtractas, ſive jam in aëre vagantes, ſecum rapiant venti, <lb/>atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15799" xml:space="preserve">cum vaporibus demum in nubem coëuntibus commiſceant? </s>
  <s xml:id="echoid-s15800" xml:space="preserve"><lb/>Quod ad ſulphur attinet, Eſt mihi, ſcribit Olaus V Vormius in <lb/>Muſæo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15801" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15802" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15803" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s15804" xml:space="preserve">ſulphuris genus, quod anno 1646. </s>
  <s xml:id="echoid-s15805" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s15806" xml:space="preserve">Maij hìc <lb/>Haffniæ ex aere decidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15807" xml:space="preserve">Eo enim die cum pluvia ingenti tot a urbs, om-<lb/>nesque it à inundarentur plateæ, ut greſſus hominum impediret, ſul-<lb/>phureoque odore aerem inficeret, dilapſis aliquantulùm aquis, quibuſ-<lb/>dam in locis colligere licuit ſulphureum pulverem, cujus portionem ſervo, <lb/>colore, odore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15808" xml:space="preserve">alijs verum ſulphur referentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s15809" xml:space="preserve">Utique non obſcu-<lb/>rum argumentum atque indicium accenſi ſulphuris aquam de-<lb/>ciduam inficientis fuit ſulphurea illa graveolentia: </s>
  <s xml:id="echoid-s15810" xml:space="preserve">pulvis au-<lb/>tem qui colligi potuit, docet non omne ſulphur, quo nubes a-<lb/>bundabat, fuiſſe accenſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s15811" xml:space="preserve">ſic ſæpè propè bellica tormenta ma-<lb/>jora poſt exploſionem globi videmus non exiguam pulveris pyrij <lb/>adhuc integri copiam ex ore tubi in terram decidiſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s15812" xml:space="preserve">plus ſcili-<lb/>cet ingeſtum fuit, quàm potuerit ante exploſionem incendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s15813" xml:space="preserve">In <lb/>Pernambuco, ut ſcribit Piſo lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15814" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15815" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s15816" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15817" xml:space="preserve">Tonitrua, ſi quæ circa <lb/>Æquinoctia ſuboriantur, rariſſimè, eaque cum imbribus ſine fragore <lb/>multo, in Mar anbon propiùs ad Æquatorem vehementiùs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15818" xml:space="preserve">crebriùs <lb/>exaudiuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15819" xml:space="preserve">idque fortaſſe quia nitroſæ expirationes ibi non <lb/>multùm à terra recedunt, nam ut ille ait, Ros hic europæo tùm <lb/>pinguior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15820" xml:space="preserve">nitro multo imprægnatus fœcundior, tùm multò penetran-<lb/>tior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15821" xml:space="preserve">tenuior, præcipuè æſtate, exiſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15822" xml:space="preserve">Quod patet in omni met allo, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15823" xml:space="preserve">ferro in primis, quæ abſque ullo nubium adminiculo facilè exedit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15824" xml:space="preserve"><lb/>Cæterum aquæ pluviæ immiſtum decidere aliquid nitroſum atq; </s>
  <s xml:id="echoid-s15825" xml:space="preserve"><lb/>ſalinum, nôrunt mulierculæ pluviam colligentes ad coquenda <lb/>legumina, quibus cæteroqui affundenda eſſet aqua per cineres <lb/>tranſiens, ſecúmque abripiens ſalem, qui ſe durioribus granis <lb/>inſinuans nimis arctam particularum compagem luxaret, atque <lb/>adeò emolliret.</s>
  <s xml:id="echoid-s15826" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15827" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15828" xml:space="preserve">Quàm diſſimilium naturarum fortuitam coagmenta-<lb/>tionem nubes complectantur, nulla validior ratio æquè demon-<lb/>ſtrat, ac Fulmen, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15829" xml:space="preserve">Grando: </s>
  <s xml:id="echoid-s15830" xml:space="preserve">neque ſolùm ſingulatim ſed non
<pb o="59" file="0487" n="487" rhead="De Ignibus Aeris."/>
rarò utriuſque in eâdem fœdâ tempeſtate violentiam experimur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15831" xml:space="preserve">Aqueus enim vapor, qui facilè, vel ſolâ compreſſione, iterum <lb/>in aquam cogitur, non concreſceret in grandinem, niſi illi com-<lb/>miſceretur coagulum; </s>
  <s xml:id="echoid-s15832" xml:space="preserve">quod, præter frigidos ſpiritus à nobis <lb/>olim admiſſos, etiam plurimos ſales continet (ſali autem vim <lb/>coagulandi communiter tribuunt, nam ſpiritus ſalis non ſolùm <lb/>alios ſpiritus, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15833" xml:space="preserve">oleoſa quævis congelat, @@que coagulat) &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15834" xml:space="preserve"><lb/>quidem plantis valdè noxios; </s>
  <s xml:id="echoid-s15835" xml:space="preserve">vulneri ſiquidem plantæ ex per-<lb/>cuſſione grandinis inflicto adhæreſcunt ſalinæ particulæ ita in-<lb/>feſtæ, ut non ſolùm ramus aut palmes percuſſus tabeſcat, ſed <lb/>etiam in reliquas partes malum ſerpat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15836" xml:space="preserve">præcipuè in vitibus, <lb/>quibus fibrarum textura rarior, niſi fortè pluvia grandini ad-<lb/>miſta peſtem illam illicò abſtergat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15837" xml:space="preserve">Hoc verò in melonibus ma-<lb/>nifeſtum fit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15838" xml:space="preserve">quandoquidem, licèt duri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15839" xml:space="preserve">craſſi corticis vulnus <lb/>leve &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15840" xml:space="preserve">contemnendum videatur, tamen intimæ partis eſculen-<lb/>tæ ſapor corrumpitur, ſalibus grandinis ad ima permeantibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s15841" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15842" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15843" xml:space="preserve">Non ſales tantummodò tum volatiles, tum fixos in <lb/>ſublime cum vaporibus elatos, verùm etiam terreni pulveris <lb/>vim non modicam aliquando in nubium uſque regionem trans-<lb/>ferri concedent, qui lapidibus pluiſſe putant non à turbine ex <lb/>torrentis alveo ſurreptis, ac poſtmodum dimiſſis, ſed in ipſo nu-<lb/>bium gremio genitis: </s>
  <s xml:id="echoid-s15844" xml:space="preserve">adeò ut non perſpicua glacies, cujuſmodi <lb/>eſt grando, ſed, ob admiſtionem plurimi terreni pulveris, opa-<lb/>cum quid coaluerit, à ſaxeâ duritie minimum diſtans; </s>
  <s xml:id="echoid-s15845" xml:space="preserve">hanc <lb/>enim ipſa grando obtinet etſi pellucida. </s>
  <s xml:id="echoid-s15846" xml:space="preserve">In horum opinionem ſi <lb/>nos adduci patiamur, ſaxeam hujuſmodi pluviam dupliciter <lb/>comminiſci poſſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15847" xml:space="preserve">Primùm quidem ſi ſaxa illa decidua dica-<lb/>mus à grandinis natura non abfuiſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s15848" xml:space="preserve">ſed ſublatâ perſpicuitate <lb/>lapideam naturam mentita fuiſſe, atque poſtea grandinis in mo-<lb/>rem ſoluta fuiſſe in aqueum liquorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s15849" xml:space="preserve">ſic vino vi ſulminis coa-<lb/>gulato non ultra triduum rigor ille durat, ut fuit obſervatum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15850" xml:space="preserve">Deinde ſi ingentem terreni pulveris copiam in ſublime elatam <lb/>admittamus ope ventorum invicem confligentium unà cum va-<lb/>pore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15851" xml:space="preserve">ſalibus ſubactam, atque vehementi calore ſulphurea-<lb/>rum exhalationum excoctam in lapideam duritiem. </s>
  <s xml:id="echoid-s15852" xml:space="preserve">Huc for-<lb/>taſſe quis referat cauſam ejus, quod ſcribit Livius Decad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15853" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s15854" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15855" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s15856" xml:space="preserve"><lb/>ante med. </s>
  <s xml:id="echoid-s15857" xml:space="preserve">Novendiale deinde ſacrum tenuit, quòd in Piceno per tri-<lb/>duum lapidibus pluerat, ignesque Cœleſtes multifariam orti aduſſiſſe <lb/>complurium levi afflatu veſtiment a maximè dic ebantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15858" xml:space="preserve">quaſi potiſſi-<lb/>ma ignearum expirationum pars coiverit ad efformandos lapi-<lb/>des, reliquæ verò imbecilliores decidentes leviter aftlaverint
<pb o="60" file="0488" n="488" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
veſtimenta. </s>
  <s xml:id="echoid-s15859" xml:space="preserve">Verùm cum ſatis perſpectum ſit quàm vanis, ac ſæ-<lb/>piſſimè omninò falſis, rumoribus vulgus agatur, triduanam il-<lb/>lam lapidum pluviam mihi perſuaderi non æquè facile fuiſſet, ac <lb/>bonis illis Quiritibus, niſi fortè dixiſſent fœdam illam tempeſta-<lb/>tem eo triduo pervagatam Picenum, modò hoc, modò illud op-<lb/>pidum vexâſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s15860" xml:space="preserve">ſic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15861" xml:space="preserve">nos aliquando noſtro damno expe ti ſumus <lb/>grandinem pluribus diebus alias atque alias ſegetes diverſis in <lb/>agris afflixiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s15862" xml:space="preserve">Præterquamquod duriorem me ſentio, quàm ut <lb/>facilem me præbeam ad opinandum ſaxa in nubibus gigni tàm <lb/>brevi momento, quæ terra ſuis in viſceribus longo opere moli-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s15863" xml:space="preserve">neque enim quàm promptè aqua in grandinem conglaciat, <lb/>tam expeditè terrenæ particulæ non paucæ in nube coagmen-<lb/>tantur, atque tandiu ſuſpenduntur, donec in lapidem dure-<lb/>ſcant.</s>
  <s xml:id="echoid-s15864" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15865" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15866" xml:space="preserve">Tamen quis evellat ex animis vulgi opinionem tam pe-<lb/>nitus inſitam, tam vetuſtam, quâ ſibi perſuadet Cerauniam <lb/>cum fulmine in terram decidere, Brontiam cum tonitru, Om-<lb/>briam cum imbre? </s>
  <s xml:id="echoid-s15867" xml:space="preserve">Hos lapides ſi gignat nubes, quid ni pariter <lb/>ſaxa vulgaria pluviæ in morem decidua?</s>
  <s xml:id="echoid-s15868" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15869" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s15870" xml:space="preserve">Ut darem lapidem unum in nube effingi, non conti-<lb/>nuò adigor ad pluviam verè lapideam admittendam: </s>
  <s xml:id="echoid-s15871" xml:space="preserve">eſto, ad <lb/>ineundam ab antiquis gratiam, grandinem minimè perſpicuam, <lb/>immò varijs coloribus infectam, ita ut lapides imitaretur, ali-<lb/>quando decidere potuiſſe, non negem. </s>
  <s xml:id="echoid-s15872" xml:space="preserve">Si enim aqua pluvia ex <lb/>terrenis exhalationibus cum vapore ſublatis colorem aliquem <lb/>contrahat (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15873" xml:space="preserve">de Pluvia Purpureâ Bruxellenſi anno 1646. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15874" xml:space="preserve">die 6. </s>
  <s xml:id="echoid-s15875" xml:space="preserve">Octobris opuſculum ſcripſit Gottifredus Vendęlinus) <lb/>utique in nubibus conglaciata colorem eundem referet.</s>
  <s xml:id="echoid-s15876" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15877" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15878" xml:space="preserve">Appoſitè, Gradonice, pro tuâ ſapientiâ vulgarem po-<lb/>pularémque ſententiam dixiſti, quæ Cerauniam cum fulmine <lb/>è nubibus delabi opinatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15879" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15880" xml:space="preserve">quidem non alio argumento, <lb/>quàm quòd ejuſmodi lapis ex eoloco effodiatur, quem fulmen <lb/>percuſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15881" xml:space="preserve">An etiam aqueum eſſe fulmen dicemus? </s>
  <s xml:id="echoid-s15882" xml:space="preserve">quia, ut ha-<lb/>bet Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s15883" xml:space="preserve">139. </s>
  <s xml:id="echoid-s15884" xml:space="preserve">Urbi Luicheu fulmen nomen dedit, quod <lb/>ex monte amœnum aquæ fontem elicuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15885" xml:space="preserve">ubifulminum ſpiritui, ceu Deo, <lb/>magnificum, ac ſuperſtitioſum incolæ ædific arunt templum: </s>
  <s xml:id="echoid-s15886" xml:space="preserve">fingunt <lb/>enim fulminibus ſpiritum neſcio quem præeſſe, eſſeque fracti mallei <lb/>partem, cum decidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15887" xml:space="preserve">quo malleo ingentia pulſ ari tympana, indeque <lb/>fulminis erumpentis ſtrepitum ac murmur eſſe fingunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s15888" xml:space="preserve">toto autem anni <lb/>tempore frequentia admodum tonitrua hìc audiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15889" xml:space="preserve">De hoc lapide <lb/>ſcripſit V V ormius Muſæi lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15890" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15891" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15892" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s15893" xml:space="preserve">Ceraunias nomen à ful-
<pb o="61" file="0489" n="489" rhead="De Ignibus Aeris."/>
mine traxit, eò quòd cum fulmine è nubibus decidere omnibus <lb/>perſuaſum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15894" xml:space="preserve">Varias figuras præſefert, maximâ ex parte cu-<lb/>neum refert, pyramidem, malleum, ſecurim, clavam. </s>
  <s xml:id="echoid-s15895" xml:space="preserve">Lon-<lb/>gus quandoque pollices ſeptem, quandoque quinque; </s>
  <s xml:id="echoid-s15896" xml:space="preserve">latus tres <lb/>aut quatuor; </s>
  <s xml:id="echoid-s15897" xml:space="preserve">craſſitie inæquali. </s>
  <s xml:id="echoid-s15898" xml:space="preserve">Subſtantia ad ſilicem ut pluri-<lb/>mum accedit, durus adeò, ut limam non ſentiat, gravis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15899" xml:space="preserve"><lb/>ponderoſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s15900" xml:space="preserve">Quandoque foramen in medio, pollicis craſſitie, <lb/>obtinet ita conformatum, ut ab uno latere anguſtius ſit, quàm <lb/>ab altero. </s>
  <s xml:id="echoid-s15901" xml:space="preserve">Colore variat, quandoque cinereo, quandoque nigri-<lb/>cante, quandoque luteo ſubobſcuro. </s>
  <s xml:id="echoid-s15902" xml:space="preserve">Hæc ille, qui complures <lb/>hujuſmodi lapides, quos deſcribit, in ſuo Muſæo aſſervabat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15903" xml:space="preserve"><lb/>Amicus noſter Haffniæ ſe vidiſſe teſtatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15904" xml:space="preserve">Utique fulmen tanto <lb/>fulgore oculos perſtringit, tantóque terrore animum percellit, <lb/>ut nemo ſe lapidem deſcendentem vidiſſe audeat fabulari, cer-<lb/>tus ſe fidem non inventurum: </s>
  <s xml:id="echoid-s15905" xml:space="preserve">Neque ſtatim ab audito fragore <lb/>innoteſcit, in quem terræ ſinum ſe fulmen abdiderit: </s>
  <s xml:id="echoid-s15906" xml:space="preserve">co autem <lb/>cognito, quis tam immitis, ut à foſſoribus lapidem inquiri ju-<lb/>beat, antequam deſævierit tempeſtas? </s>
  <s xml:id="echoid-s15907" xml:space="preserve">Si igitur quis neget de-<lb/>lapſum è Cœlo lapidem, ſed terram aſſerat fulmineis exhalatio-<lb/>nibus imbutam obduruiſſe in lapidem, falſitatis redargui non <lb/>poſſe exiſtimo. </s>
  <s xml:id="echoid-s15908" xml:space="preserve">Hic certè affinem fulmini Cerauniam dabit, <lb/>quin è nubibus lapidem advocet: </s>
  <s xml:id="echoid-s15909" xml:space="preserve">in terram ſiquidem, non om-<lb/>nem, ſed cum certis particulis ſpirituum, ſalium, ſulphurum <lb/>commiſtam, incidens exhalatio efficaciſſima illi ſe pariter im-<lb/>miſcet, totámque maſſam celerrimè exagitans coagmentat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15910" xml:space="preserve"><lb/>excoquit in lapidem duriſſimum; </s>
  <s xml:id="echoid-s15911" xml:space="preserve">cujus figuræ terminos præ-<lb/>ſcribit tum materia ipſa (ex quâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15912" xml:space="preserve">color pendet) tum exhala-<lb/>tionis motus, prout maſſam illam aut imbuit, aut circumple-<lb/>ctitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15913" xml:space="preserve">Porrò quod ſpectat ad foramen illud in lapidibus cuneum <lb/>imitantibus, ut in re occultiſſimâ, auderem opinari exhalatio-<lb/>nis fulmineæ impetum aliquantulum retundi, cum terram per-<lb/>meat, adeò ut veniens ad materiam lapideſcendi capacem pars <lb/>quidem in illam recta juxta conceptam directionem penetret, <lb/>pars verò hinc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15914" xml:space="preserve">hinc diſperſa, pro variâ dividendæ terræ obſi-<lb/>ſtentiâ, facto divortio flectatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15915" xml:space="preserve">Hinc fit, ut ſingulæ partes ex-<lb/>halationis, quæ in latera ſecedunt, ſenſim (ſic loqui liceat, <lb/>quamvis res breviſſimo tempore perſiciatur) languidiores ſiant, <lb/>utpote à cæteris partibus ſejunctæ, adeóque infirmiores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15916" xml:space="preserve">in <lb/>ipſo motu impetûs imminutionem patientes à terrâ, quam divi-<lb/>dunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15917" xml:space="preserve">Quæ verò exhalatio recta ſe inſinuans terram imbuit, ini-<lb/>tio quamvis calidiſſima non valet admodum maſſam illam dila-
<pb o="62" file="0490" n="490" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
tare, validiùs adhuc urgente, arctiúſque premente exhalatio-<lb/>ne, quæ in latera tunc primùm ſecedit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15918" xml:space="preserve">ſed, hac poſtea latiùs <lb/>digrediente ac langueſcente, illa ſe faciliùs explicat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15919" xml:space="preserve">terra, <lb/>dilatatur, ut laterariâ exhalatione circumſcribente cunei for-<lb/>mam induat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15920" xml:space="preserve">Cum autem manifeſtum ſit exhalationem ex con-<lb/>cepto impetu rectâ progredientem celeriùs moveri, quàm quæ <lb/>obliquè flectitur ad latus, illa præ hac citiùs venit ad cunei ba-<lb/>ſim (&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15921" xml:space="preserve">quidem breviore viâ) atque adeò materiam exagitans <lb/>baſim amplificat, antequam eò perveniat exhalatio, quæ ad <lb/>latus tendit: </s>
  <s xml:id="echoid-s15922" xml:space="preserve">propterea hæc occurrens baſi amplificatæ, ab inte-<lb/>riori exhalatione etiam tùm commotâ ita inflectitur, ut ejus <lb/>pars motum, turbinis in morem, concipiens liquentem ac mol-<lb/>lem adhuc cunei materiam perfodiat, reliqua progrediatur in-<lb/>ſtituto itinere: </s>
  <s xml:id="echoid-s15923" xml:space="preserve">atque idcircò foramen amplius eſt, quâ parte <lb/>exhalatio perfodiens ſibi viam aperit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15924" xml:space="preserve">ingreditur, anguſtius <lb/>verò, quâ parte egreditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15925" xml:space="preserve">Dixi autem liquentem ac mollem <lb/>cunei materiam; </s>
  <s xml:id="echoid-s15926" xml:space="preserve">ſi enim in fornace ob nimium calorem, qui <lb/>igni proximi collocati fuere crudi lateres, non rarò, dum co-<lb/>quuntur, fluunt, ac ſolvuntur in quaſi ferream materiam; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15927" xml:space="preserve">quanto validior eſt fulminis calor, ut terram illo imbutam ſimi-<lb/>liter emolliat?</s>
  <s xml:id="echoid-s15928" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15929" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s15930" xml:space="preserve">Omninò ex animi mei ſententiâ rem hanc definis; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15931" xml:space="preserve">nunquam enim acquieſcere potui aſſerentibus Cerauniam, <lb/>Brontiam, Ombriam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15932" xml:space="preserve">ſi qui ſimiles ſunt lapides, è nubibus <lb/>decidiſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s15933" xml:space="preserve">quemadmodum neque ranas in nube genitas quiſ-<lb/>quam audet affirmare ex eo, quòd illas ſaltitantes videat in pul-<lb/>vere, dum æſtate nimbi cadunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15934" xml:space="preserve">Sicut autem non ex omni pul-<lb/>vere exurgunt ranæ, ita neque fulmen omnem terram, quam <lb/>penetrat, obdurat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15935" xml:space="preserve">effingit in Cerauniam, ſed illam tan-<lb/>tummodò, quam congruis particulis imbutam invenit.</s>
  <s xml:id="echoid-s15936" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s15937" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s15938" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15939" xml:space="preserve">illud adde, quòd, ſicut non omnem æſtivam <lb/>pluviam conſequuntur ranæ (ſi tamen tunc efformantur) ita <lb/>non omne fulmen efficax eſt, ut terram excoquat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15940" xml:space="preserve">efformet in <lb/>Cerauniam, etiamſi terra cæteroqui idonea eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s15941" xml:space="preserve">Hoc mihi <lb/>ſuadet tam varia fulminum naturâ, quæ licèt intrà exhalatio-<lb/>nis genus conſiſtat, eſt tamen multiplicium exhalationum tam <lb/>diverſa complexio, ut planè admirationem pariat earum effi-<lb/>cientia. </s>
  <s xml:id="echoid-s15942" xml:space="preserve">Mira fulminis, ſi intueri velis, ait Seneca lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15943" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15944" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15945" xml:space="preserve">quæſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s15946" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15947" xml:space="preserve">31.</s>
  <s xml:id="echoid-s15948" xml:space="preserve">, opera ſunt, nec quicquam dubii relinquentia, quin divina <lb/>inſit illis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15949" xml:space="preserve">ſubtilis potentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s15950" xml:space="preserve">Loculis integris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15951" xml:space="preserve">illæſis conflatur ar-<lb/>gentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s15952" xml:space="preserve">Manente vaginâ gladius liqueſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15953" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15954" xml:space="preserve">inviolato ligno circapila
<pb o="63" file="0491" n="491" rhead="De Ignibus Aeris."/>
*ferrum omne diſtillat. </s>
  <s xml:id="echoid-s15955" xml:space="preserve">Stat fracto dolio vinum, nec ultra triduum rigor* <lb/>*ille durat.</s>
  <s xml:id="echoid-s15956" xml:space="preserve">* Apud Plutarchum autem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s15957" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s15958" xml:space="preserve">Sympoſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s15959" xml:space="preserve">quæſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s15960" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15961" xml:space="preserve">Rhe-<lb/>tor Dorotheus ait: </s>
  <s xml:id="echoid-s15962" xml:space="preserve">*Ipſe memini apud nos fulmen ineidiſſe in domum* , <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15963" xml:space="preserve">multa mir abilia feciſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s15964" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15965" xml:space="preserve">vinum è doliis illæſis conſ umpſit, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s15966" xml:space="preserve">* <lb/>*bominem dormientem tranſ volavit, neque ipſum lædens, neque veſtem* <lb/>*tangens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15967" xml:space="preserve">cinguli æs, quo obductum erat, colliquavit. </s>
  <s xml:id="echoid-s15968" xml:space="preserve">Audio etiam* <lb/>*fulmen propè militem, qui templum Romæ cuſtodiebat, decidiſſe, cal-* <lb/>*ceorumque aduſtis loris nullum aliud maleficium intuliſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s15969" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15970" xml:space="preserve">cum ar-* <lb/>*gentei caliculi in ligneis repoſiti eſſent operculis, ligno incolumi argentum* <lb/>*colliquatum fuiſſe inventum.</s>
  <s xml:id="echoid-s15971" xml:space="preserve">* Non me latet plures acquieſcere in iis, <lb/>quæ Ariſtoteles docet lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s15972" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s15973" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s15974" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s15975" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s15976" xml:space="preserve">*Si in ipsà nube multus* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15977" xml:space="preserve">tenuis extrudatur ſpiritus, bic fit Fulmen; </s>
  <s xml:id="echoid-s15978" xml:space="preserve">ſiquidem valàe tenue* <lb/>*fuerit, non adurens propter tenuitatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s15979" xml:space="preserve">ſi autem minùs, adurens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15980" xml:space="preserve">Illud* <lb/>*enim propter tenuit atem fertur, propter velocit atem autem prævenit* <lb/>*pertranſire, antequam igniat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15981" xml:space="preserve">moram faciens denigret: </s>
  <s xml:id="echoid-s15982" xml:space="preserve">boc autem* <lb/>*tardius, coloravit quidem, non autem exuſſit, ſed prævenit pertran-* <lb/>*ſiens. </s>
  <s xml:id="echoid-s15983" xml:space="preserve">Quapropter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15984" xml:space="preserve">reſiſtentia quidem patiuntur aliquid, quæ autem* <lb/>*non, nibil: </s>
  <s xml:id="echoid-s15985" xml:space="preserve">ut clypei jam æramentum quidem liquef actum fuit, lignum* <lb/>*autem nibil paſſum fuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s15986" xml:space="preserve">propter enim raritatem prævenit ſpiritus* <lb/>*penetrare &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15987" xml:space="preserve">pertranſire: </s>
  <s xml:id="echoid-s15988" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15989" xml:space="preserve">per veſtimenta ſimiliter non combuſſit*, <lb/>*ſed velut attritionem fecit.</s>
  <s xml:id="echoid-s15990" xml:space="preserve">* Hanc tamen non univerſalem neque <lb/>abſolutam cauſam agnoſco. </s>
  <s xml:id="echoid-s15991" xml:space="preserve">Eſto, ignistenuis, velociſſimè juxta <lb/>conceptam directionem delatus per amplioris corporis meatus, <lb/>illud non accendat, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s15992" xml:space="preserve">nos per flammam celer-<lb/>rimè linteum trajicimus, quin incendatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s15993" xml:space="preserve">ut enim fiat accen-<lb/>ſio, morula aliqua neceſſaria eſt, nam opus eſt ut igniculi per-<lb/>vadant particulas, quarum nexum oportet diſſolvere: </s>
  <s xml:id="echoid-s15994" xml:space="preserve">verùm <lb/>non omnia, quæ fulmen efficit, ad reſiſtentiam aut facilitatem <lb/>referri poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s15995" xml:space="preserve">*Martia princeps Romanarum*, ait Plin. </s>
  <s xml:id="echoid-s15996" xml:space="preserve">lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s15997" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s15998" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s15999" xml:space="preserve">51. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16000" xml:space="preserve">*icta gravida, partu exanimato, ipſa citrà ullum aliud incommodum* <lb/>*vixit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16001" xml:space="preserve">* An amplioribus hiabat meatibus matris caro, quàm fœtûs? </s>
  <s xml:id="echoid-s16002" xml:space="preserve"><lb/>*Mitbridatis inf antis, cunas fulmen incendit, corpore int acto, vestigio* <lb/>*dunt axat ignis in fronte relicto*, ut habemus apud Plutarchum <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16003" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16004" xml:space="preserve">Sympoſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16005" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16006" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s16007" xml:space="preserve">hoc autem neſcio quomodo tribuam non <lb/>niſi reſiſtentię cunarum, non autem corporis infantis, cujus <lb/>ſaltem oſſa æquè dura eſſent ac cunarum lignum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16008" xml:space="preserve">Quapropter <lb/>tam varia fulminum opera referenda cenſeo in diverſas exha-<lb/>lationum complexiones, ex quibus fulmen conſtat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16009" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum Aquæ Fortes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16010" xml:space="preserve">menſtrua ſolventia, diverſæ Naturæ <lb/>cum ſint, in corpora diverſa ſuam exerunt efficacitatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s16011" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16012" xml:space="preserve">de <lb/>gne Puteolano non chartam, non lignum comburente, ſed
<pb o="64" file="0492" n="492" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
terram, ſed carnem, ſcio me aliquando legiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s16013" xml:space="preserve">ſit autem penes <lb/>authorem fides. </s>
  <s xml:id="echoid-s16014" xml:space="preserve">Similiter igitur potuit fulmen aliquando <lb/>dolium diſſipare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16015" xml:space="preserve">vino coagulum immiſcere, vi cujus vinum <lb/>obrigeret, aliquando verò intacto dolio vinum in vapores ſolve-<lb/>re: </s>
  <s xml:id="echoid-s16016" xml:space="preserve">Sic in Aquâ Regiâ aurum argento miſtum ſolvitur intacto <lb/>argento, contrà autem in Aquà Forti communi argentum ſol-<lb/>vitur auro integro manente.</s>
  <s xml:id="echoid-s16017" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16018" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16019" xml:space="preserve">Utique fulmen plures naturas igneas ardoris capaces <lb/>complectitur, ſed potiſſimum ſulphur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16020" xml:space="preserve">cum enim aliquando <lb/>mihi aliiſque colloquentibus clariſſimum fulgur oculos per-<lb/>ſtrinxiſſet, manifeſto odore ſulphureo conclave repletum eſt, <lb/>apertiſque feneſtris multò acriorem ſenſimus odorem ex ful-<lb/>mine, quod haud procul deciderat; </s>
  <s xml:id="echoid-s16021" xml:space="preserve">adeò ut nemini relictus <lb/>fuerit locus dubitandi, utrùm in fulmen accendatur ſulphur, <lb/>cujus ardore igneo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16022" xml:space="preserve">acri inficiuntur corpora fulmine icta; </s>
  <s xml:id="echoid-s16023" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16024" xml:space="preserve"><lb/>idcirco ſunt qui putent cum Plutarcho nuper laudato, canes, <lb/>avéſque abſtinere cadaveribus fulmine percuſſorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16025" xml:space="preserve">Niſi fortè <lb/>dicendum ſit etiam Arſenicum additum, quod pariter citò <lb/>ignem concipit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16026" xml:space="preserve">inflammatur, flammam reddens odoris ſul-<lb/>phurei, ſed ſulphure deterioris, atque ſpiritibus animalibus <lb/>cerebri valde infeſti: </s>
  <s xml:id="echoid-s16027" xml:space="preserve">eſt enim Arſenicum ſuccus ſulphureus, <lb/>conjunctum habens aliquid lithargyri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16028" xml:space="preserve">ſalis ſpiritum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16029" xml:space="preserve">Hanc <lb/>arſenicalem particulam complexum fuiſſe puto fulmen, quod <lb/>ante aliquot annos mihi amicum hominem eripuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16030" xml:space="preserve">cum enim <lb/>humerum cute denudaſſet, pars icta putreſcere cœpit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16031" xml:space="preserve">ſanguis <lb/>venenum concepit, quo tertiâ die extinctus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16032" xml:space="preserve">Bitumineam <lb/>pariter materiam fulmini admiſceri hinc arguere poſſumus, <lb/>quòd in Campo Sennaar, qui bitumine abundat, frequentiſſima <lb/>fulmina cadere dicuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16033" xml:space="preserve">ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16034" xml:space="preserve">in Inſulâ Lemno, propter <lb/>quod Lemnius dictus eſt Vulcanus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16035" xml:space="preserve">è Cœlo cecidiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s16036" xml:space="preserve">Naph-<lb/>tha autem videtur bituminis liquidi ſpiritus tam facilè inflam-<lb/>mabilis, ut non ſolùm ignem ad ſe rapiat, ſed etiam aliquando <lb/>Solis ardore accendi dicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16037" xml:space="preserve">Hoc verò omni bitumini com-<lb/>mune eſt, ut, conceptâ flammâ, rapidè ardeat, ſed effusâ aquâ <lb/>non extinguatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16038" xml:space="preserve">propterea non mirum fulminis ignem à nubis <lb/>pluviâ non lædi. </s>
  <s xml:id="echoid-s16039" xml:space="preserve">Porrò cum oleum ex cerâ deſtillatum ma-<lb/>gnam cum Naphthâ affinitatem habeat, tàm ratione facilis <lb/>accenſionis, quàm penetrationis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16040" xml:space="preserve">ab Apibus ceram cum melle <lb/>colligi ex rore floribus adhærente perſpicuum habeamus, hujuſ-<lb/>modi tenuiſſimas particulas facilè inflammabiles cum aëre, <lb/>vaporibus, aliiſque expirationibus commiſceri negare non poſ-
<pb o="65" file="0493" n="493" rhead="De Ignibus Aeris."/>
ſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16041" xml:space="preserve">Quapropter ad ſulphureum genus revocanda videtur <lb/>potiſſima fulminis natura; </s>
  <s xml:id="echoid-s16042" xml:space="preserve">cui tamen aliquas etiam ſalinas <lb/>particulas (ſivè Nitroſas, ſivè Tartareas dixeris, ſivè his ana-<lb/>logas) cum vapore aqueo in ſublime evectas admiſceri non <lb/>negaverim; </s>
  <s xml:id="echoid-s16043" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16044" xml:space="preserve">diximus, cum de Auro Fulmi-<lb/>nante diſierebamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16045" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16046" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16047" xml:space="preserve">In mediâ illâ aëris regione, ubi nubes coguntur, pluri-<lb/>morum generum anhelitus, etiam ſalinos, reperiri, ſatis apertè <lb/>oſtendit pluviæ fœcunditas, ſi præſertim inter tonitruum frago-<lb/>rem decidat, cujus tepor igniculorum admiſtionem indicat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16048" xml:space="preserve">In tempeſtatibus autem magna fit in nube halituum agitatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s16049" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16050" xml:space="preserve">quemadmodum pars lactis pinguior multâ agitatione ſepa-<lb/>ratur in butyrum, ita coagitatis vaporibus particulæ ſulphureæ <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16051" xml:space="preserve">bitumineæ congregantur ad conſtituendam fulminis mate-<lb/>riam, quæ demum accenditur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16052" xml:space="preserve">cum fragore erumpit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16053" xml:space="preserve">Cum <lb/>autem non alia mihi videatur eſſe fulguris materia ac fulminis, <lb/>hoc inter ſe diſtare crediderim, quòd fulminis materia magis <lb/>compacta ſit, quàm fulguris, atque idcircò illa non ſicut fulgur <lb/>intrà nubis anguſtias tantum fremat cum tonitru, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16054" xml:space="preserve">diſſipetur, <lb/>ſed etiam quaſi conglobata deſcendat, atque exploſa Montes <lb/>turreſque percutiat, vix credibili impulſu, niſi montium rimas, <lb/>turreſque diſiectas videremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16055" xml:space="preserve">Quòd ſi gravatè non audieritis, <lb/>paucis exponam, quâ ratione conatus fuerim fulminis motum <lb/>deorſum explicare, præter ipſam ignis, quam olim adſtrueba-<lb/>mus, gravitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16056" xml:space="preserve">Oſervabam in motu corporis fluidi turbina-<lb/>tim convoluti, ſivè aër fuerit, ſivè aqua, niſum eſſe deorſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s16057" xml:space="preserve"><lb/>motus enim in ſupremâ ſuperficie videtur incipere, ſimilem-<lb/>que impetûs directionem ſubjectis partibus communicare. </s>
  <s xml:id="echoid-s16058" xml:space="preserve">Sic <lb/>Typhones ex nube deſcendunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16059" xml:space="preserve">naves deprimendo ſubmer-<lb/>gunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16060" xml:space="preserve">ſic majores aquarum vortices, ut Charybdis, navigia <lb/>abſorbent: </s>
  <s xml:id="echoid-s16061" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16062" xml:space="preserve">in minoribus fluviorum vorticibus, quos in Pado <lb/>præſertim frequentes videmus, non ſolùm feſtucæ in illos inci-<lb/>dentes, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16063" xml:space="preserve">minùs periti natatores aliquando abſorbentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16064" xml:space="preserve"><lb/>atque ſi exundaverit flumen, poſtquam ſe in alveum recepit, <lb/>ſolum paſſim ab hujuſmodi vorticibus excavatum relinquit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16065" xml:space="preserve"><lb/>quin im̃ò nonnunquam ingentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16066" xml:space="preserve">amplæ voragines, atque adeò <lb/>altè depreſſæ conſpiciuntur, ut in iis aqua perpetuò ſcaturiat, <lb/>ut in puteis. </s>
  <s xml:id="echoid-s16067" xml:space="preserve">Si igitur in nube contingat non ſolùm materiam <lb/>fulmineam ex agitatione in unum congregari, ſed etiam adver-<lb/>ſis ventorum flatibus comprimi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16068" xml:space="preserve">convolui, illa utique conſti-<lb/>patur, atque deorſum exprimitur, uſque eò dum factâ accen-
<pb o="66" file="0494" n="494" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
ſione deorſum erumpat validiſſimo impetu turbinatim concep-<lb/>to: </s>
  <s xml:id="echoid-s16069" xml:space="preserve">ſic etiam ex ſclopis, quorum fiſtula interiùs eſt in ſpiram <lb/>excavata, exploſus globus validiorem ictum infligit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16070" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16071" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16072" xml:space="preserve">Quemadmodum in nubibus multâ agitatione cogun-<lb/>tur in unum plures expirationes igneæ fulguribus atque fulmi-<lb/>nibus materiam ſuppeditantes, ita non facilè negaverim in <lb/>aliquibus terræ cavernis multam vim hujuſmodi halituum <lb/>congregatam poſſe excitari, ut multo impetu erumpentes aſcen-<lb/>dant, atque deinceps incitatiſſimâ converſione convoluti atque <lb/>conſtipati citiſſimè in fulgura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16073" xml:space="preserve">fulmina accendantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16074" xml:space="preserve">Hinc <lb/>cum aliquando legerem in Atlante Sinico pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16075" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s16076" xml:space="preserve">in III. </s>
  <s xml:id="echoid-s16077" xml:space="preserve">Pro-<lb/>vinciâ Xenſi, *ad Ucung mons eſt T aipe: </s>
  <s xml:id="echoid-s16078" xml:space="preserve">ajunt in eo pulſ ata tympa-* <lb/>*na, fulgura ac fulmina &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16079" xml:space="preserve">ingentes excitare tempeſtates; </s>
  <s xml:id="echoid-s16080" xml:space="preserve">unde ſeverè* <lb/>*cautum, nec ulli omnino licitum ibi tympanis pulſ andis admovere* <lb/>*manum:</s>
  <s xml:id="echoid-s16081" xml:space="preserve">* Non aliam excogitare potui cauſam præter hanc, quòd <lb/>ſcilicet tympani pulſu vehementer concitatusaër quieſcentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16082" xml:space="preserve"><lb/>quaſi ſopitos intrà cavernarum fortaſſe ampliſſimarum ſinum <lb/>halitus commoveat, hoſque propterea erumpentes, motu, quin <lb/>immò tumultu, largiùs atque longiùs ſerpente, ſubſequatur <lb/>deinceps tanta ſimilium halituum vis, ut fœdam tempeſtatem <lb/>efficiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16083" xml:space="preserve">Hanc verò expíratiouum congeriem in montium ſpe-<lb/>culus ſuadebant ea, quæ in proximâ pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16084" xml:space="preserve">47. </s>
  <s xml:id="echoid-s16085" xml:space="preserve">legebam: </s>
  <s xml:id="echoid-s16086" xml:space="preserve">*Paoki* <lb/>*montem babet China ang, cujus vertex ad galli gallinacei figur am vide-* <lb/>*tur accedere: </s>
  <s xml:id="echoid-s16087" xml:space="preserve">cum tempeſtas aut tonitrua imminent, tantum murmur* <lb/>*ac boatum edere feruntur illius anfractus, ut ad triginta, eoque am-* <lb/>*pliùs ſtadia exaudiri poſſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16088" xml:space="preserve">* Evadentes nimirum catervatim cum <lb/>impetu ex cavernarum anguſtiis concitatæ exhalationes ſibi-<lb/>lum, immò veriùs ingentem mugitum edunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16089" xml:space="preserve">Simile quid habe-<lb/>tur pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16090" xml:space="preserve">128. </s>
  <s xml:id="echoid-s16091" xml:space="preserve">in XI. </s>
  <s xml:id="echoid-s16092" xml:space="preserve">Provinciâ Fokien. </s>
  <s xml:id="echoid-s16093" xml:space="preserve">*Ad radices montis Chinyven*, <lb/>*ad Bore alem urbis (Hinghoa) partem eſt lacus Chung, in cujus ripa* <lb/>*palatium ingens erectum eſt decem conſtans aulis: </s>
  <s xml:id="echoid-s16094" xml:space="preserve">in eo, quoties pluvia* <lb/>*aut tempeſtas imminet, ſonus veluti campanæ auditur:</s>
  <s xml:id="echoid-s16095" xml:space="preserve">* halitu vide-<lb/>licet ex imis erumpente, atque aulas illas pervagante, dum per <lb/>oſtiorum patentium latera, aut valuarum rimas, colliditur, <lb/>ſonitum edente: </s>
  <s xml:id="echoid-s16096" xml:space="preserve">Niſi fortè opinari quis maluerit, expiratio-<lb/>nem cum impetu ex ſubterraneo ſpecu per rimam exire cum <lb/>ſibilo, quem auctum reddat multiplex aularum repercuſſio, <lb/>adeò ut campanæ ſonitum æmulari valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16097" xml:space="preserve">Sic ſi quis in dome-<lb/>ſtico conclavi luculento camino utatur, experitur quanto fre-<lb/>mitu aër ingrediatur per clauſi oſtii rimam.</s>
  <s xml:id="echoid-s16098" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16099" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16100" xml:space="preserve">Quæ de concitato aëre excitante cavernarum halitus
<pb o="67" file="0495" n="495" rhead="De Ignibus Aeris."/>
dixiſti, confirmari poſſunt ex his, quæ Plinius lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s16101" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16102" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16103" xml:space="preserve">45. </s>
  <s xml:id="echoid-s16104" xml:space="preserve">ſcrip-<lb/>ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16105" xml:space="preserve">*Sinè fine*, inquit, *ventos generant jam quidam etiam ſpecus*, <lb/>*qualis in Dalmatiæ orâ vaſto in præceps bjatu, in quem dejecto levi* <lb/>*pondere, quamvis tranquillo die, turbini ſimilis emicat procella: </s>
  <s xml:id="echoid-s16106" xml:space="preserve">nomen* <lb/>*loco eſt Senta.</s>
  <s xml:id="echoid-s16107" xml:space="preserve">* Reperiuntur autem non uno in loco ſpecuum <lb/>tractus ampliſſimi, atque in multa ſpatia longè producti, in qui-<lb/>bus maxima halituum omnis generis copia contineatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16108" xml:space="preserve">Alicubi <lb/>igitur contingit, ut commotos ac prodeuntes halitus, alii atque <lb/>alii ſubſequi poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s16109" xml:space="preserve">Hinc ſi quando lacus aliqui ex injecto lapide <lb/>æſtuant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16110" xml:space="preserve">validâ tempeſtate agitantur, dicendum videtur im-<lb/>miſtas aquæ exhalationes motu illo excitari, ac tumultum <lb/>moliri, cum priùs quieſcerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s16111" xml:space="preserve">quemadmodum etiam ſæpè nihil <lb/>graveolens ſtagnum aquæ putridę tunc primùm fœtorem emit-<lb/>tit, cum aqua incipit agitari. </s>
  <s xml:id="echoid-s16112" xml:space="preserve">Fieri autem poteſt, ut ex commotâ <lb/>lacûs aquâ, aut irritato cavernarum aëre non exhalationes <lb/>tantùm, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16113" xml:space="preserve">vapores plurimi ſimul exiliant, ac propterea non <lb/>ſolùm ventus, ſed etiam pluvia gignatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16114" xml:space="preserve">Cujus rei exemplum <lb/>ſi ſatis meminiſti, tibi obtulit Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16115" xml:space="preserve">138. </s>
  <s xml:id="echoid-s16116" xml:space="preserve">in XII. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16117" xml:space="preserve">Provinciâ Quangtung hęc enim habet: </s>
  <s xml:id="echoid-s16118" xml:space="preserve">*Propè Sinbing mons eſt* <lb/>*Tienlu cavernoſus, atque horridus aſpectu: </s>
  <s xml:id="echoid-s16119" xml:space="preserve">in eo fontem eſſe ſcribunt*, <lb/>*ſeu ſtagnum inacceſſum, cui ſi ex alto vel lapillus iniiciatur, boatus ac* <lb/>*ſtrepitus auditur inſtar tonitrui, ac quàm mox turbidum fit Cœlum*, <lb/>*ac pluvia decidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16120" xml:space="preserve">indè Draconis ſtagnum dicitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s16121" xml:space="preserve">* Similiter pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16122" xml:space="preserve">82. </s>
  <s xml:id="echoid-s16123" xml:space="preserve"><lb/>in VII. </s>
  <s xml:id="echoid-s16124" xml:space="preserve">Provinciâ Huquang propè Choxan *eſt Xang yung amnis*, <lb/>*in quo ingens una Cat adupa, ſeu aquæ lapſus eſt, in quem ſi vel lapidem* <lb/>*injeceris, continuò tonitrua, ac pluvia ingruit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16125" xml:space="preserve">* Quod ſi cum vapori-<lb/>bus atque exhalationibus flatum gignentibus commiſcerentur <lb/>etiam non paucæ expirationes ex iis, quæ fulguribus atque ful-<lb/>minibus materiam exhibent, ſatis conſtat ex illâ commotione <lb/>poſſe etiam in nube, quæ ex vaporibns efformatur, concipi ful-<lb/>men, quod Cyclopas in antro fabricatos Poëtæ fabulentùr.</s>
  <s xml:id="echoid-s16126" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16127" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16128" xml:space="preserve">Aliqui fortaſſe opinentur, credulitatem in mentes <lb/>noſtras nimis facilè irrepſiſſe, cum aliquando peregrinis narra-<lb/>tionibus ſententiam noſtram firmare ſtudeamus, ſæpè autem <lb/>ea ſtudiosè inquiramus, quibus veriſimilitudinem conſectemur, <lb/>ne illa omni probabilitate prorsùs carere videantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16129" xml:space="preserve">Sed nun-<lb/>quid Authoribus temerè abroganda eſt fides, per quos, nullâ <lb/>falſitatis aut fraudis ſuſpicione laborantes, in longè diſſitarum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16130" xml:space="preserve">Provinciarum notitiam deducimur? </s>
  <s xml:id="echoid-s16131" xml:space="preserve">An quia exotica multa <lb/>ſunt, nec noſtris hiſce regionibus communia, idcirco etiam com-<lb/>mentitia? </s>
  <s xml:id="echoid-s16132" xml:space="preserve">Plura quoquè ſunt nobis vulgaria &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16133" xml:space="preserve">pervagata, quæ
<pb o="68" file="0496" n="496" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
remota ſunt à Sinenſium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16134" xml:space="preserve">Americanorum intelligentiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s16135" xml:space="preserve">quos <lb/>tamen utique reprehenderemus, ſi noſtra illi quaſi fabulas reii-<lb/>cerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16136" xml:space="preserve">Imò hæc eſt non contemnenda probabilitatis nota, ſi <lb/>nihil de noſtris opinionibus cogitantes hiſtoriarum ſcriptores ea <lb/>referant, quæ noſtris hypotheſibus favent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16137" xml:space="preserve">Quapropter non <lb/>mediocriter delectatus ſum his, quæ ex Atlante Sinico nuper <lb/>attuliſtis; </s>
  <s xml:id="echoid-s16138" xml:space="preserve">innoteſcit enim, quàm faciiè idonea gignendis ful-<lb/>minibus materia à tellure ſubminiſtretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16139" xml:space="preserve">quamquam nec ubi-<lb/>que, nec ſemper, eadem fiat halituum complexio, quæ aut in <lb/>ſulmen accendatur, aut eâdem efficacitate polleat adversùs cor-<lb/>pora, quæ feriuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16140" xml:space="preserve">Aliquando enim homines è Cœlo tacti <lb/>exanimantur corpore integro manente, nullóque apparente <lb/>percuſſionis veſtigio; </s>
  <s xml:id="echoid-s16141" xml:space="preserve">quia venenatus halitus vel ſubito illapſu <lb/>cor pervadit, vel ſpiritus animales in cerebro extinguit, vel ſan-<lb/>guinem in venis omnibus atque arteriis coagulat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16142" xml:space="preserve">Aliquando <lb/>verò manet integra corporis figura quaſi hominis dormientis, <lb/>ſed ſi quis tangit, illicò totum abit in cineres, perinde ferè ac <lb/>igniti carbones ſenſim tabeſcentes relinquunt cinerem aliqua-<lb/>tenus juxta priſtinam ſpeciem conformatum, qui tamen vel <lb/>levi tactu diſſolvitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16143" xml:space="preserve">Verùm palàm fatendum eſt hæc in Na-<lb/>turæ theſauris ita latere, ut nemo cordatus audeat confidenter <lb/>in medium proferre hanc vel illam expirationum complexio-<lb/>nem, quam his vel illis effectibus reſpondere aſſeveret.</s>
  <s xml:id="echoid-s16144" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16145" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16146" xml:space="preserve">Ita planè: </s>
  <s xml:id="echoid-s16147" xml:space="preserve">atque id tentantes ſe inani prorſus labore <lb/>ipſi conficiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16148" xml:space="preserve">ideò nos ſatis habuimus fulminum materiam <lb/>revocare ad genus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16149" xml:space="preserve">ad naturam univerſam ſulphuris ac Salis, <lb/>quin horum partes ſubjectas temerè attingeremus, quippe quæ <lb/>noſtræ cognitioni ſe ſubducunt ſuâ varietate, atque earum <lb/>efficacitas oritur ex ipsâ plurium complexione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16150" xml:space="preserve">quidem pro <lb/>ratâ ſingularum portione, quam nullâ ratione veſtigare aut <lb/>deprehendere poſſumus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16151" xml:space="preserve">Hinc fieri poteſt, ut excuſſum ex nube <lb/>fulmen in terram non perveniat, diſſipatis nimirum in aëre <lb/>particulis illud componentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s16152" xml:space="preserve">maximè ſi in exploſione adeò <lb/>obliquam directionem accipiat, ut in telluris ſuperficiem non <lb/>incurrat, ſed longiſſimo tramite per Atmoſphœram progredia-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16153" xml:space="preserve">Hujuſmodi ſunt fulmina, quæ innoxia prætervolarent, <lb/>niſi nimis ſublime caput efferentes excelſi montes aliquando ſe <lb/>opponerent, ita ut factum ſit jam tritum ſermone proverbium, <lb/>Feriunt altos fulmina montes: </s>
  <s xml:id="echoid-s16154" xml:space="preserve">quibus ſaxea durities non ſatis <lb/>eſt ad excludendos fervidiſſimos halitus, qui admiſſi rupem, <lb/>diſiiciant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16155" xml:space="preserve">Vidi ipſe paratum arte gummi, quod impoſitum
<pb o="69" file="0497" n="497" rhead="De Ignibus Aeris."/>
candidæ marmoreæ laminæ, ubi hæc ſubjectis prunís ſatis inca-<lb/>luit, liqueſcens permeavit laminam, atque non ſolùm extimam <lb/>faciem, verùm etiam intimas partes certo colore infecit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16156" xml:space="preserve">Multo <lb/>igitur faciliùs fulminea exhalationum complexio rupem per-<lb/>vadere poterit, ſaxeas particulas comminuere diſſoluto earum <lb/>nexu (quemadmodum metallicam laminam perforat Aurum <lb/>Fulminans) atque etiam intumeſcens, aut inteſtinis flatibus <lb/>raritatem ſuo calore adducens, militarium cuniculorum more, <lb/>rupem ipſam diſſipare.</s>
  <s xml:id="echoid-s16157" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16158" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16159" xml:space="preserve">Jove tonante &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16160" xml:space="preserve">fulgurante, comitia populi habere, <lb/>nefas eſſe aliquando apud Ciceronem legi: </s>
  <s xml:id="echoid-s16161" xml:space="preserve">nunc verò obductum <lb/>denſis nubibus Cœlum coruſcat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16162" xml:space="preserve">tonat, monetque abrum-<lb/>pendum eſſe nobis ſermonem, ne fortè domum redeuntes <lb/>imber occupet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16163" xml:space="preserve">Quæ brevi momento mens concipit, <lb/>ſermone aliquando non niſi benè longo lingua <lb/>explicat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16164" xml:space="preserve">ſic fulgura iſta breviſſimâ coruſca-<lb/>tione oculos percellunt, ſed eadem <lb/>exhalatio nubem percurrens longo <lb/>murmure aures <lb/>ferit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16165" xml:space="preserve"/>
</p>
  <figure>
    <image file="0497-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0497-01"/>
  </figure>
<pb o="70" file="0498" n="498"/>
  <figure>
    <image file="0498-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0498-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div59" type="section" level="1" n="56">
<head xml:id="echoid-head113" xml:space="preserve">*DISSERTATIO TERTIA.*</head>
<head xml:id="echoid-head114" xml:space="preserve">*De Calore Viventium.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16166" xml:space="preserve">GRad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16167" xml:space="preserve">Ignes, quos in abditis telluris viſceribus conclu-<lb/>ſos agnoſcimus, quja &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16168" xml:space="preserve">per apertos vehementi im-<lb/>pulſu hiatus erumpere conſpicimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16169" xml:space="preserve">quos aër ſpe-<lb/>ctabiles exhibet, ſcrutati ſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s16170" xml:space="preserve">at illum, qui noſtras <lb/>permanat in venas, noſtriſque in viſceribus hæret, <lb/>quid intactum relinquimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s16171" xml:space="preserve">Illum, inquam, qui permanat in <lb/>venas; </s>
  <s xml:id="echoid-s16172" xml:space="preserve">ſiquidem *quaſi quodam igneo motu venæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16173" xml:space="preserve">arteriæ micare* <lb/>*non deſinunt*, ajebat Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16174" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16175" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16176" xml:space="preserve">*animadverſ umque ſæpè* <lb/>*eſt, cum cor animantis alicujus evulſ um it a mobiliter palpit aret, ut* <lb/>*imit aretur igneam celerit atem:</s>
  <s xml:id="echoid-s16177" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16178" xml:space="preserve">ex Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16179" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16180" xml:space="preserve">De Animâ <lb/>text. </s>
  <s xml:id="echoid-s16181" xml:space="preserve">50. </s>
  <s xml:id="echoid-s16182" xml:space="preserve">*Omne animatum babet calorem.</s>
  <s xml:id="echoid-s16183" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16184" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16185" xml:space="preserve">Nemo nos ab hac Diſputatione prohibet: </s>
  <s xml:id="echoid-s16186" xml:space="preserve">ſed quja <lb/>homines cum brutis animantibus, atque plantis, quadam vitæ <lb/>communione jungimur, neque noſtri corporis ſatis clarâ notitiâ <lb/>abundamus, ab illis lucem aliquam mutuari cogimur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16187" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16188" xml:space="preserve"><lb/>ſtirpes arte Naturę vivunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16189" xml:space="preserve">vigent; </s>
  <s xml:id="echoid-s16190" xml:space="preserve">in omni autem rerum <lb/>naturâ nil vivit, nil viget, quod non caleat; </s>
  <s xml:id="echoid-s16191" xml:space="preserve">neque enim eſt <lb/>ullum, quod non vigeat interiore quodam motu, ut cum tuo <lb/>Cicerone loquar.</s>
  <s xml:id="echoid-s16192" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16193" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16194" xml:space="preserve">Duo ſunt, quæ in re cæteroqui adeò perplexâ, atque <lb/>occultâ, plurimum nobis hac poſtremâ ætate contulerunt adiu-<lb/>menti, quibus antiquitas caruit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16195" xml:space="preserve">Primum eſt Microſcopium, <lb/>cujus ope dum ſubjectæ minimæ corporum particulæ amplam <lb/>ſui ſpecjem oculo exhibent, tùm inopinata atque mirabilis ſin-<lb/>gularum particularum forma, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16196" xml:space="preserve">cum aliis textura innoteſcit, <lb/>tùm exigui quidam motus, quorum tanta eſt tenuitas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16197" xml:space="preserve">lenti-<lb/>tudo, ut nudam aciem fugiant, conſpicui fiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16198" xml:space="preserve">Alterum, <lb/>quod involutorum in animantis viſceribus motuum notitiam, <lb/>aliquâ ſaltem ex parte, aperuit, fuit laudanda quædam crude-
<pb o="71" file="0499" n="499" rhead="De Calore Viventium."/>
litas in vivorum brutorum corpora curiosè ſæviens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16199" xml:space="preserve">palpi-<lb/>tantium viſcerum fibras, aut liquorum fluxum rimata- Qua-<lb/>propter immortales habendæ ſunt gratiæ iis, quorum improbus <lb/>labor, ac ſedula diligentia tantam Phyſicę ſcientię lucem attulit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16200" xml:space="preserve">Equidem nunquam ſatis admirari potui Cl. </s>
  <s xml:id="echoid-s16201" xml:space="preserve">Viri Marcelli Mal-<lb/>pighii incredibilem patientiam, quâ plantarum particulas inde-<lb/>feſſo ſtudio ſcrutatus, earum Anatomen deſcripſit, quemad-<lb/>modum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16202" xml:space="preserve">pulli excluſionem ex ovo.</s>
  <s xml:id="echoid-s16203" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16204" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16205" xml:space="preserve">Novum planè naturæ theatrum aperuere Microſco-<lb/>pia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16206" xml:space="preserve">quaſi reducto ſipario corporum formas per mendacia <lb/>grandeſcentes in ſcenam produxere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16207" xml:space="preserve">Mirantur non pauci ſuper <lb/>appenſi ſpeculi læviſſimam ſuperficiem reptantes muſcas, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s16208" xml:space="preserve">, <lb/>ne præcipites ruant, neſcio quod pedum gluten, quo vitro adhæ-<lb/>reant, comminiſcuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16209" xml:space="preserve">Verúm acutiſſimos muſcarum ungui-<lb/>culos apprehendere ſcabræ ſuperficiei prominulas particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16210" xml:space="preserve"><lb/>per frequentiſſimas vitri rimulas, quas Microſcopium oſtendit, <lb/>ſibi gradum facere non magis mirandum eſt, quàm ſtelliones, <lb/>ac lacertas per murum aſcendere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16211" xml:space="preserve">Quis unquam perſuaſum <lb/>habuiſſet acutiſſimam acûs cuſpidem non in conum deſinere, <lb/>ſed clavum præfractum referre? </s>
  <s xml:id="echoid-s16212" xml:space="preserve">tenuiſſimam novaculæ aciem <lb/>denticulis aſperam tortuoſas ſerrulas imitari? </s>
  <s xml:id="echoid-s16213" xml:space="preserve">in chartâ politiſ-<lb/>ſimâ, quaſi in telâ ruſticâ, fibras, villos, cavernulas, eminentias <lb/>innumeras reperiri? </s>
  <s xml:id="echoid-s16214" xml:space="preserve">niſi hæc, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16215" xml:space="preserve">ſexcenta alia, quæ referre citrà <lb/>tædium non poſsem, Microſcopii ope innotuiſſent.</s>
  <s xml:id="echoid-s16216" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16217" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16218" xml:space="preserve">His excitata, in ſpem cognoſcendæ ſtirpium Naturæ, <lb/>ſciendi cupiditas Microſcopio ſubiecit primùm ſemina telluris <lb/>gremio commiſſa, ut quotidiana tùm radicum, tùm germinum <lb/>incrementa exploraret. </s>
  <s xml:id="echoid-s16219" xml:space="preserve">Deinde tùm rectâ, tùm obliquâ ſectione <lb/>in herbarum caules, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16220" xml:space="preserve">arborum caudices diligentèr inquiſitum <lb/>eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s16221" xml:space="preserve">poſtmodum in ramos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16222" xml:space="preserve">in folia; </s>
  <s xml:id="echoid-s16223" xml:space="preserve">demum in flores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16224" xml:space="preserve">peri-<lb/>carpia; </s>
  <s xml:id="echoid-s16225" xml:space="preserve">nam fructus propriè eſt ſemen ipſum, quo ſpecies pro-<lb/>pagatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16226" xml:space="preserve">Quamvis autem non eadem planè in omnibus depre-<lb/>hendatur particularum conformatio, atque textura, ſeu coag-<lb/>mentatio, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16227" xml:space="preserve">in aliquibus peculiaria vaſa reperiantur, <lb/>omnibus tamen commune eſſe videtur triplex particularum <lb/>genus: </s>
  <s xml:id="echoid-s16228" xml:space="preserve">Unum eſt Fibrarum juxta longitudinem ſtirpis excur-<lb/>rentium: </s>
  <s xml:id="echoid-s16229" xml:space="preserve">Alterum Veſicularum ita ſibi viciſſim mutuâ colla-<lb/>bellatione conjunctarum, ut incluſo vapori, ſeu liquori, ex unâ <lb/>in aliam tranſitus pateat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16230" xml:space="preserve">Tertium Fiſtularum, quarum inte-<lb/>riorem membranulam exteriùs lamella in ſpiſſam circumducta <lb/>ſpiram complectitur, ferè quemadmodum plumbeis tubis lineas
<pb o="72" file="0500" n="500" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
tænias ad firmitatem circumducunt, qui fontium aquas deri-<lb/>vant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16231" xml:space="preserve">Hujuſmodi Fiſtulæ non ſunt æqualiter ductæ ſicut Cy-<lb/>lindri, ſed (inſtar inteſtini, quod in animalibus Colon dicitur) <lb/>conſtant particulis, quarum ſingulæ interiùs quidem ſunt exca-<lb/>vatæ, ſed extimam ſuperficiem habent æmulantes Sphæroides <lb/>Ellipticum utrinque decurtatum, atque adeò ſecundùm extre-<lb/>mitates cohærent inter ſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s16232" xml:space="preserve">Fibræ ſimiliter particulis conſtant <lb/>perforatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16233" xml:space="preserve">rudem Cubum imitantibus, non tamen ita diſpo-<lb/>ſitis, atque ſuperimpoſitis, ut planas Priſmatis ſuperficies effor-<lb/>ment; </s>
  <s xml:id="echoid-s16234" xml:space="preserve">ſed aſpera eſt tùm interior, tùm extima ſuperficies ſingu-<lb/>larum Fibrarum, in quibus potiſſimùm pars lignea conſiſtit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16235" xml:space="preserve">Hæ autem Fibræ aptæ inter ſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16236" xml:space="preserve">cohæreſcentes faſciculorum <lb/>in morem, non ita ſecundùm ſtirpis longitudinem aſſurgunt, <lb/>quin etiam aliquæ ab uno ad alium faſciculum oblique defle-<lb/>ctentes aream relinquant veſiculis repletam.</s>
  <s xml:id="echoid-s16237" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16238" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16239" xml:space="preserve">Licebit hinc arguere ligna aliqua idcirco facillimè <lb/>juxta longitudinem findi poſſe præ aliis, quia pauciores habent <lb/>obliquos hujuſmodi fibrarum dividendarum excurſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s16240" xml:space="preserve">ſicuti <lb/>facilior eſt recta quàm tranſverſa ſtirpium ſectio.</s>
  <s xml:id="echoid-s16241" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16242" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16243" xml:space="preserve">His, quos dicebam, Fibrarum faſciculis interjectæ <lb/>ſunt fiſtulæ illæ, in quibus nullus deprehenditur liquor, quo <lb/>tamen &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16244" xml:space="preserve">fibræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16245" xml:space="preserve">veſiculæ plenæ apparent, quandiu planta <lb/>viget. </s>
  <s xml:id="echoid-s16246" xml:space="preserve">Porrò Fibræ videntur rationem habere ſtaminis, veſi-<lb/>cularum ſeries, ſubtegminis; </s>
  <s xml:id="echoid-s16247" xml:space="preserve">hæ nimirum alternis complicatio-<lb/>nibus (ut in quibuſdam plantis manifeſtiùs apparet, ex quibus <lb/>de cæteris probabilis conjectura ſumitur) Fibrarum faſciculis <lb/>decuſſatim intexuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16248" xml:space="preserve">Hæc quidem obſervatione deprehenſa <lb/>ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16249" xml:space="preserve">cæterùm cum de plantæ ipſius ortu atque incremento <lb/>diſputatur, ratio, quæ omnino neque redargui, neque convinci <lb/>poſſit, afferri nequit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16250" xml:space="preserve">ſed nobiſcum benè agi putamus, ſi ali-<lb/>quam ſimilitudinem veri conſequamur.</s>
  <s xml:id="echoid-s16251" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16252" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16253" xml:space="preserve">Quandoquidem conjecturas perſequi neceſſe eſt, <lb/>conandum eſt lumen aliquod rei obſcuræ adhibere ex his, quæ <lb/>nota ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16254" xml:space="preserve">Quod in arbore habetur præcipuum, utique eſt <lb/>lignum, quod etiam remanet exſiccatâ arbore, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16255" xml:space="preserve">in aridis <lb/>ſtipulis pars lignea reliqua eſt, opportuna incendio materia. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16256" xml:space="preserve">Idcirco ſi Fibræ cum Veſiculis comparentur, illæ his potiores <lb/>cenſendæ ſunt, atque hæ illis ſubſervire videntur, vaporem <lb/>atque humorem, quo turgeſcunt, ſubminiſtrando; </s>
  <s xml:id="echoid-s16257" xml:space="preserve">hic ſiqui-<lb/>dem in anguſtiſſimo ſingularum Fibrarum tramite valdè exilis <lb/>eſt, ac tenuis. </s>
  <s xml:id="echoid-s16258" xml:space="preserve">Quapropter humorem in Veſiculis ſenſim perfici,
<pb o="73" file="0501" n="501" rhead="De Calore Viventium."/>
atque ab admiſtis calidis particulis fermenteſcentem extenuari <lb/>probabile eſt, ut per anaſtomoſes ſe in fibras inſinuare valeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s16259" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16260" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16261" xml:space="preserve">At, quâ ratione humor iſte ex tellure ſe inferat, ac <lb/>ſuccedat in Veſiculas, hoc illud eſt, quod non parum negotii <lb/>faceſſit iis, qui (cum humor ſuapte naturâ gravis ſponte non <lb/>aſcendat, neque facultatem attrahendi, aut exſugendi plantis <lb/>concedant, ſed omnem hujuſmodi motum impulſione perfici <lb/>autument) aëri gravitatem neceſſariòtribuendam exiſtimant, <lb/>ut infimus aër ab incumbente ſuperiori aëre gravi compreſſus, <lb/>vim ſuam elaſticam exercens, per terræ meatus urgeat incluſum <lb/>vaporem, atque in plantæ poros contrudat, ſurſumque impellat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16262" xml:space="preserve">Verùm quid opus eſt hactenus aëri gravitatem adſcribere, ut <lb/>compreſſus valeat humorem in plantarum radices ingerere? </s>
  <s xml:id="echoid-s16263" xml:space="preserve"><lb/>Quantâvis levitate præditum univerſum aërem ponamus, ad <lb/>hoc ut munere iſto illum fungi concedamus, ſatis fuerit, ſi hic <lb/>infimus quocunque impellente urgeatur adversùs aſperam terræ <lb/>ſuperficiem; </s>
  <s xml:id="echoid-s16264" xml:space="preserve">utique enim comprimitur, séque virtute elaſticâ <lb/>explicans, cum nequeat impellentem repellere, aërem proxi-<lb/>mum terræ rimulas occupantem, atque adeò etiam incluſum <lb/>vaporem, poterit plantarum radicibus admovere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16265" xml:space="preserve">Ecquando <lb/>autem vel in ſumma tranquillitate quieſcit planè immotus aër? </s>
  <s xml:id="echoid-s16266" xml:space="preserve"><lb/>Certè illum nunquam non agitari oſtendunt pulviſculi, in quos <lb/>admiſſus per foramen in conclave cœteroqui obſcurum Solis <lb/>radius incidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16267" xml:space="preserve">Sed quid illud eſt, quod ſeminis terræ gremio <lb/>commiſſi poros aperit, ut humorem recipiat? </s>
  <s xml:id="echoid-s16268" xml:space="preserve">An aërii cuneoli? </s>
  <s xml:id="echoid-s16269" xml:space="preserve"><lb/>Hoc eſſe munus aëris ſe explicantis, atque compreſſionem <lb/>detrectantis, mihi perſuadere non poſſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s16270" xml:space="preserve">ſiquidem aliquando <lb/>ſub finem Junii plantulam Ocimi hortenſis (Baſilicam herbam <lb/>vulgus vocat) cum ſuâ radiculâ, excuſsâ terrâ adhærente, <lb/>amplæ vitreæ phialæ oris anguſti, ut folia extarent, aquâ com-<lb/>muni ex puteo eductâ plenæ immiſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s16271" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16272" xml:space="preserve">vix elapſis quindecim <lb/>diebus ingens radicularum coma phialam univerſam repleve-<lb/>rat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16273" xml:space="preserve">Non igitur aëri impellenti, ſed blando calori, quo vapor <lb/>imbutus eſt, tribuenda potiùs videtur facultas aperiendi ſeminis <lb/>poros, séque in illos unà cum vapore inſinuandi: </s>
  <s xml:id="echoid-s16274" xml:space="preserve">id quod ſi intrà <lb/>aquam, multò magis in telluris ſinu contingit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16275" xml:space="preserve">Ideò utiliùs <lb/>ſeruntur, ut plurimum, arbores ante brumam, quàm ineunte <lb/>vere, quia hyeme telluris viſcera miti calore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16276" xml:space="preserve">humore abun-<lb/>dant, atque radices validiores altiùs agit arbor, quibus æſtivus <lb/>fervor non ita noceat, ſicut teneris radicibus ex vernâ ſatione, <lb/>quando frigus jam in abditos terræ ſinus ſe recipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16277" xml:space="preserve">Hinc in
<pb o="74" file="0502" n="502" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
Braſiliâ, quia interiores terræ partes frigidæ ſunt, parum depri-<lb/>muntur infrà ſuperficiem etiam ingentium arborum radices; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16278" xml:space="preserve">quæ tamen ad plantæ firmitatem latè expanduntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16279" xml:space="preserve">Audivi <lb/>non ſemel agricolas conquerentes de terræ, quam colebant, fri-<lb/>giditate, cui non niſi frequenti ſtercoratione ſubveniretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16280" xml:space="preserve">ſic <lb/>vineam inſtituentes pugillum ſtercoris columbini ſcrobibus <lb/>iniiciunt, in quibus malleoli conduntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16281" xml:space="preserve">Ex quibus liquet non <lb/>aëris extrinſecùs urgentis, ſed interioris caloris munuseſſe plan-<lb/>tis alimenta parare, atque apponere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16282" xml:space="preserve">Hunc autem ſuccum, <lb/>quo planta alatur, minimè viſcidum ac tenacem eſſe oportet, <lb/>ut facilè in meatuum anguſtias ſe inſinuet; </s>
  <s xml:id="echoid-s16283" xml:space="preserve">ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16284" xml:space="preserve">nutriendo <lb/>animali Natura cibum extenuat in ventriculo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16285" xml:space="preserve">excoquit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16286" xml:space="preserve"><lb/>diſcrimen quippe intercedit inter famis moleſtiam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16287" xml:space="preserve">nutri-<lb/>menti neceſſitatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s16288" xml:space="preserve">licèt enim, ut aſſerenti Avicennæ credi-<lb/>mus, potuerit quis peregrè profecturus libram unam olei viola-<lb/>cei cum adipe miſti bibere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16289" xml:space="preserve">decem dierum inediam abſque <lb/>ullâ fame tolerare (id quod oleum amygdalinum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16290" xml:space="preserve">vaccinum <lb/>adipem præſtare poſſe tradit, ut refert Mizaldus cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16291" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16292" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16293" xml:space="preserve">55.) </s>
  <s xml:id="echoid-s16294" xml:space="preserve"><lb/>non propterea facta eſt melior nutritio, ſed tantùm materia, <lb/>illa pinguis lentè in ventriculo excocta cibi neceſſitatem prohi-<lb/>buit, cum fames communiter ex ventriculi inanitate oriatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s16295" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16296" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16297" xml:space="preserve">In lignis, quæ comburimus, ſulphur ineſſe humori <lb/>commiſtum atque ſpiritibus, indicat flamma; </s>
  <s xml:id="echoid-s16298" xml:space="preserve">Salem pariter <lb/>atque terram produnt cineres reliqui, ex quibus lixivium para-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16299" xml:space="preserve">Certè Vitruvius propter ingenitum lignis calorem præci-<lb/>pit lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16300" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s16301" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16302" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s16303" xml:space="preserve">*Trabes it a ſint compactæ ſubſcudibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16304" xml:space="preserve">ſecuriclis,* <lb/>*ut compactura duorum digitorum habeat laxationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s16305" xml:space="preserve">cum enim inter* <lb/>*ſe tangunt, ut non ſpiramentum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16306" xml:space="preserve">perflatum venti recipiant, concale-* <lb/>*faciuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16307" xml:space="preserve">celeriter, putreſcunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s16308" xml:space="preserve">* Cumigitur ligneas fibras ex his <lb/>componi atque conſtrui manifeſtum videatur, non longè recedi-<lb/>mus à probabilitate, ſi opinemur Veſiculas quidem potiſſimùm <lb/>humore, in quo diſſolutę ſint ſalinę particulę atquę terreę, ple-<lb/>nas eſſe, Fiſtulas verò illas, Fibrarum faſciculis interiectas, ſpi-<lb/>ritibus, Sulphure, ac Sale volatili, maximè nitroſo turgeſcere. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16309" xml:space="preserve">Has particulas naturâ calidas, nullóque terræ, ſalis fixi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16310" xml:space="preserve">aquæ <lb/>vinculo adhuc coërcitas, agitari neceſſe eſt, amplioremq; </s>
  <s xml:id="echoid-s16311" xml:space="preserve">locum <lb/>quærentes Fiſtulæ ipſius membranam inflare; </s>
  <s xml:id="echoid-s16312" xml:space="preserve">cui ſpiralem <lb/>illam tęniam Natura circumduxit, tùm ne rumpatur, tùm ut <lb/>ſupramodum intenta validiùs ſerecipiat, ac reſtituat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16313" xml:space="preserve">Propterea <lb/>hujuſmodi Fiſtulam in plures ſinus ideò diſtinctam exiſtimo, <lb/>ut particulæ calidæ non uno impetu quaſi per æquabilem tubum
<pb o="75" file="0503" n="503" rhead="De Calore Viventium."/>
excurrant, ſed per intervalla in ſingulis ſinubus moram aliquam <lb/>trahant, dum anguſtiorem exitum invenientes eorum latera <lb/>impellunt, à quibus ſe reſtituentibus in proximè conſequentem <lb/>ſinum exprimuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16314" xml:space="preserve">Intumeſcens itaque Fiſtulæ ſinus circum-<lb/>ſtantium Fibrarum proximam partem urget, atque inflectit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16315" xml:space="preserve">ex quâ compreſſione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16316" xml:space="preserve">flexione oritur, ut liquor Fibris incluſus <lb/>ſurſum propellatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16317" xml:space="preserve">anaſtomoſes recludantur ad recipiendum <lb/>ex Veſiculis cohærentibus novum liquorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16318" xml:space="preserve">Ne verò ſurſum <lb/>expreſſus liquor facilè deorſum recidat, prohibet tum Fibræ <lb/>exilitas, cui oleoſus adhæreſcit, tum interior ejuſdem aſperitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s16319" xml:space="preserve"><lb/>Inipsâ igitur Fiſtularum atque Fibrarum extremitate, ubi con-<lb/>veniunt tum liquor ex Fibris expreſſus, tum particulæ calidæ <lb/>ex Fiſtulis erumpentes, ita, Spirituum præſertim miniſterio, <lb/>permiſcentur, ut utrique ductuum generi novum fiat addita-<lb/>mentum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16320" xml:space="preserve">planta ſecundùm longitudinem augeatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16321" xml:space="preserve">qui verò <lb/>liquor tunc ritè permiſceri nequit, in bullas, ſeu Veſiculas abit, <lb/>olim debitam commiſtionem conſecuturus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16322" xml:space="preserve">Sic extremam fo-<lb/>liorum oram veſiculis ambiri deprehenſum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s16323" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16324" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16325" xml:space="preserve">Hæc quidem, ut in re cœcâ, atque ab aſpectûs judicio <lb/>remotâ, non temerè dicta videntur, ſi ductuum illorum, quos <lb/>microſcopium propoſuit, ratio habeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16326" xml:space="preserve">Immò non longè <lb/>abſum ab eâ ſententiâ, ut particulis calidis non tantùm per <lb/>anaſtomoſes, ſed etiam ubi ad Fiſtulæ extremum venerint, <lb/>ingreſſum in Fibras concedam, ut incluſo vapori permiſceantur, <lb/>atque ipſarum Fibrarum naturæ uniantur, eamque exquiſitiùs <lb/>compactam atque coagmentatam conſtituant, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s16327" xml:space="preserve">, ut ita loquar, <lb/>ad congruam maturitatem perducant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16328" xml:space="preserve">An verò particulæ calidæ <lb/>ex Fiſtulis in Fibras expreſsæ, necdum commiſtionem cum <lb/>cæteris adeptæ circuitum perficiant, veniantque ad caput, unde <lb/>Fiſtulæ motus incipit, perinde ferè atque ſanguis ex arteriâ in <lb/>venam illapſusita demum ad Cor venit, ut iterum per arteriam <lb/>fluat, affirmare non auſim, quamvis ad hanc ſententiam tan-<lb/>quam ad veritatis ſimilitudinem mihi videar eſſe propenſior: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16329" xml:space="preserve">atque fortaſſe argumentum deſumi poſſit ex abiete, quæ ramis <lb/>detruncatis durat, cacumine præciſo tota moritur, ex Plinio <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16330" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s16331" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16332" xml:space="preserve">30.</s>
  <s xml:id="echoid-s16333" xml:space="preserve">, interruptâ nimirum circulatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s16334" xml:space="preserve">Adde quòd <lb/>non ſolum vitis palmites, quos grando percuſſit, ad maturas ac <lb/>mites uvas inepti fiunt, quâ parte à vulnere ad extremitatem <lb/>vergunt, infecto in tranſitu pravis ſalibus ſucco, qui ad racemos <lb/>defertur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16335" xml:space="preserve">ſed etiam vitisipſa in alterum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16336" xml:space="preserve">ſæpè in tertium an-<lb/>num ſterileſcit, quamvis in vernâ putatione veteres palmites
<pb o="76" file="0504" n="504" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
abſcindantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16337" xml:space="preserve">quia videlicet pravi illi ſales in ipſum truncum <lb/>deferuntur à particulis iterum ad caput redeuntibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s16338" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum in animali venenum aut propinatum aut ex morſu in <lb/>venas infuſum, ſanguini commiſtum ad Cor defertur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16339" xml:space="preserve">tunc <lb/>aut mortem efficit, aut dira ſymptomata.</s>
  <s xml:id="echoid-s16340" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16341" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16342" xml:space="preserve">Aliquid igitur in plantis ſuſpicaris, quod animalium <lb/>Cordi quâdam analogiâ reſpondeat?</s>
  <s xml:id="echoid-s16343" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16344" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16345" xml:space="preserve">Vix, fateor, mihi relinquitur dubitandi locus, ſi ſemen <lb/>ipſum conſidero, quod terra (cum Cicerone loquar lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16346" xml:space="preserve">De Sene-<lb/>ctute) *gremio mollito ac ſubacto excepit, deinde tepefactum vapore* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16347" xml:space="preserve">complexu ſuo diffundit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16348" xml:space="preserve">elicit herbeſcentem ex eo viriditatem,* <lb/>*quæ nixa fibris stirpium ſenſim adoleſcit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16349" xml:space="preserve">* In ſemine Naturam po-<lb/>ſuiſſe rudimentum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16350" xml:space="preserve">quaſi ideam plantæ, ſatis manifeſtè indi-<lb/>cant nuclei pinei, quos aquâ, ſimiliúe liquore, emollitos ſi quis <lb/>diffindat in longitudinem, videbit ſurculum pineum cum foliis <lb/>arbori illi convenientibus, quaſi in thecâ fuiſſe concluſum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16351" xml:space="preserve">Similem ramuſculum folioſum in ſemine raporum, in nucleis <lb/>ceraſorum, prunorum, glandium, olearum, dactylorum, alio-<lb/>rumve ſimilium à ſe obſervatum teſtantur aliqui, quibus fidem <lb/>abrogare nefas duxerim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16352" xml:space="preserve">Et licèt in reliquis ſeminibus non ita <lb/>facilè deprehendi poſſit veſtigium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16353" xml:space="preserve">conformatio plantæ, ſæpè <lb/>enim ex minutiſſimis ſeminibus ingentes truncos ramóſque <lb/>terra procreat; </s>
  <s xml:id="echoid-s16354" xml:space="preserve">proclive tamen eſt opinari in illis quoque com-<lb/>plicatas ſervari particulas, quæ ſenſim evoluantur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16355" xml:space="preserve">explicen-<lb/>tur, atque ſuæ plantæ ſpeciem referant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16356" xml:space="preserve">Porrò vis ipſa ſeminis <lb/>non eſt per univerſum granum diffuſa, ſed in particulâ pere-<lb/>xiguâ deliteſcit, quam ambit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16357" xml:space="preserve">munit pericarpium: </s>
  <s xml:id="echoid-s16358" xml:space="preserve">hoc autem <lb/>in plantulæ ortu communiter in duo folia expanditur, ſed deci-<lb/>dua; </s>
  <s xml:id="echoid-s16359" xml:space="preserve">tabeſcunt enim erumpentibus, séque explicantibus foliis <lb/>ſtabilibus, ac plantæ propriis. </s>
  <s xml:id="echoid-s16360" xml:space="preserve">Particulam illam vim ſeminis <lb/>continentem erodunt formicæ, ne granum in ſubterraneo myr-<lb/>mecio germinet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16361" xml:space="preserve">Ino autem Athamantis Thebanorum Regis <lb/>uxor, ut in Phrixum privignum odium novercale exerceret, <lb/>toſta frumenti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16362" xml:space="preserve">leguminum ſemina omnia agricolis tradidit, <lb/>ne naſcerentur, vatibuſque per largitionem perſuaſit, ut Atha-<lb/>manti nunciarent, ideò ſemina non germinare, quia opus eſſet <lb/>unum ex Nepheles filiis Diis immolari. </s>
  <s xml:id="echoid-s16363" xml:space="preserve">Fama eſt pariter à <lb/>Turcis ad nos deferri granum Caffè, ſeu potiùs Cahvè, non niſi <lb/>toſtum, ut noſtris agris commiſſum nequeat propagari. </s>
  <s xml:id="echoid-s16364" xml:space="preserve">Calor <lb/>ſcilicet igneus pervadens ſemina extrudit indè ſpiritum, qui <lb/>vim in ſe habet vitalem; </s>
  <s xml:id="echoid-s16365" xml:space="preserve">qui pariter ſenſim evaneſcit, quando
<pb o="77" file="0505" n="505" rhead="De Calore Viventium."/>
ſemina effœta fiunt vetuſtate. </s>
  <s xml:id="echoid-s16366" xml:space="preserve">Hinc aliqui, ut ſcribit Palladius <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16367" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16368" xml:space="preserve">tit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16369" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s16370" xml:space="preserve">*coriandri folia frumentis miſcent ad ſervandum profu-* <lb/>*tura. </s>
  <s xml:id="echoid-s16371" xml:space="preserve">Herba Coniza* (aliis Pulicaria, aliis Cunilago dicitur) *ſicut* <lb/>*Græci aſſerunt, ſubstrata frumentis addit ætati. </s>
  <s xml:id="echoid-s16372" xml:space="preserve">Ab horreis tamen* <lb/>*Auſter debet eſſe averſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16373" xml:space="preserve">* Exiſtimant ſcilicet impediri effluxum <lb/>ſpirituum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16374" xml:space="preserve">ſalis volatilis ex illarum herbarum vicinitate, at <lb/>humidus Auſter ſalem prolicit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16375" xml:space="preserve">cum ſale ſpiritum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16376" xml:space="preserve">Cum igi-<lb/>tur commiſſum terræ granum tepefacto hnmore imbuitur, <lb/>mollitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16377" xml:space="preserve">ſenſim flexiles evadunt particulæ, adeò ut incluſus <lb/>ſpiritus non jam duris coërcitus vinculis, quin etiam blando <lb/>telluris calore excitatus, ſuos motus agere incipiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16378" xml:space="preserve">compli-<lb/>catas particulas ſenſim evoluat, atque ſe per illas diffundens <lb/>earum progreſſus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16379" xml:space="preserve">incrementa adminiſtret, recepto per epi-<lb/>dermidis poros humore fœto particulis ſulphureis, ſalinis, pneu-<lb/>maticis, atque terreis, quæ demum congruâ fermentatione <lb/>coagmententur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16380" xml:space="preserve">Priùs autem radicem deorſum agit, quàm <lb/>ſurſum expromat germen: </s>
  <s xml:id="echoid-s16381" xml:space="preserve">ex quo coniicere poſſumus alimen-<lb/>tum in radice aliquo modo confici, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16382" xml:space="preserve">ſurſum in Veſiculas expri-<lb/>mi, quando ſpiritu turgeſcunt Fiſtulæ inferiores. </s>
  <s xml:id="echoid-s16383" xml:space="preserve">Quapropter <lb/>ſicut in animantibus ſanguine præditis tam vena Cava, quàm <lb/>Aorta ramos habent aſcendentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16384" xml:space="preserve">deſcendentes, ita pariter <lb/>in plantis invenimus Fiſtulas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16385" xml:space="preserve">Fibras deſcendentes in radice, <lb/>aſcendentes in caule, aut caudice. </s>
  <s xml:id="echoid-s16386" xml:space="preserve">Ubi igitur Fiſtula aſcen-<lb/>dens atque deſcendens conveniunt, illud eſt, quod Cordi analo-<lb/>gum ſtatuo, ſiquidem vitalis motûs initium inde ſumitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16387" xml:space="preserve">Mihi <lb/>verò ſatis probabile, atque rationi conſonum videtur, hujuſ-<lb/>modi ſpiritûs vitalis fieri quandam in radice circulationem, ut <lb/>per Fiſtulam expreſſus ingrediatur Fibras, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16388" xml:space="preserve">in illis conſociatus <lb/>particulis calidis quæ per anaſtomoſes ex terrâ receptæ necdum <lb/>liquori ſunt ritè permiſtę, iterum redeat in ſinum, quo priùs <lb/>continebatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16389" xml:space="preserve">ex quo iterum partim per deſcendentem, partim <lb/>per aſcendentem Fiſtulam, utpote auctus, ſe expandat, ſuum-<lb/>que motum peragat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16390" xml:space="preserve">Quoniam autem ex radice planta recipit <lb/>alimentum, non temerè ſtatuuntur Fibræ radicis continuo <lb/>ductu cum Fibris aſcendentibus conjunctæ, adeò ut, quando <lb/>ſpiritus inflat Fiſtulas radicis, non ſolùm illam producat, humo-<lb/>ris particulam versùs extremum propellendo, ſed etiam humo-<lb/>rem in radicis Fibris contentum impellat in Fibras aſcendentes, <lb/>atque ex Veſiculis ſurſum exprimat liquorem vel novas Veſi-<lb/>culas conſtit uentem, vel conſtitutas implentem.</s>
  <s xml:id="echoid-s16391" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16392" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16393" xml:space="preserve">Confirmari hæc poſſent ex inſitionibus, quando ſilveſtri
<pb o="78" file="0506" n="506" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
trunco adhærent novæ frondes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16394" xml:space="preserve">non ſua poma: </s>
  <s xml:id="echoid-s16395" xml:space="preserve">nam ſurculus <lb/>inſitus ex trunco in ſuas Fibras atque Veſiculas ſuccum recipit, <lb/>quo alatur, utique expreſſum ex caudicis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16396" xml:space="preserve">potiſſimùm Corticis, <lb/>Fibris, quibus coniungitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16397" xml:space="preserve">Eſt autem inſitio compendiaria quæ-<lb/>dam plantatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s16398" xml:space="preserve">quandoquidem ſurculus non ex terrâ proximè <lb/>haurit crudum ſuccum, ſed jam aliqua ex parte in veteri trunco <lb/>concoctum, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16399" xml:space="preserve">miteſcit ex commiſtione cum ſpiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16400" xml:space="preserve"><lb/>ſulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16401" xml:space="preserve">ſalibus ipſius ſurculi, in quo gemma ipfa, ſeu ocu-<lb/>lus, ut vocant, rationem habet ſeminis, ex quo ramus, quaſi <lb/>nova planta prodit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16402" xml:space="preserve">Nec ſinè animadverſione prætereundum <lb/>eſt iſtiuſmodi gemmas, ſeu oculos, in plantis gigni ad pedem, <lb/>frondium (ſic etiam in recentibus ficûs ramis fructus prodit ad <lb/>pedem folii, quod ſi auferatur, relicto tamen ejus pendunculo, <lb/>adiacens groſſus ſenſim langueſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16403" xml:space="preserve">ficus autem præcoces ex ligno <lb/>veteri prioris anni ſinè foliis exeunt, ſed hi præcoces fructus ſub <lb/>cortice plurimum habent pulpæ ſubalbidæ minùs ſuavis ob <lb/>ſuccum non ſatis excoctum) quaſi ſuccus tenujor atque defæ-<lb/>catior in fronde excoctus à verno &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16404" xml:space="preserve">æſtivo Sole, atque nitroſis <lb/>aliiſque aëris particulis imbutus, dum in orbem redit, ibi ſen-<lb/>ſim relinquat nobiliſſimas atque efficaciſſimas particulas vim <lb/>ſeminis habentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s16405" xml:space="preserve">quæ niſi hyberno frigore adurantur, demum <lb/>appetente vere à tepidis Solibus excitentur ad germinandum, <lb/>quemadmodum telluris calore tepefacta ſemina. </s>
  <s xml:id="echoid-s16406" xml:space="preserve">Quantum <lb/>verò ad viventis nutrimentum conferat ſuccus jam excoctus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16407" xml:space="preserve">quaſi jam factus cum nutriendo membro homogeneus, expe-<lb/>rimentum docuit in humani oculi Aſtrophiâ, quæ ortum ducit <lb/>aut ex humoris nutritii defectu, aut ab humectatione debitâ <lb/>intermiſsâ, aut ex nimiâ Spirituum jactura: </s>
  <s xml:id="echoid-s16408" xml:space="preserve">ſiquidem maximè <lb/>profuit inſtillatus oculo humor aqueus ex oculis gallorum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16409" xml:space="preserve"><lb/>gallinarum expreſſus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16410" xml:space="preserve">Similiter igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16411" xml:space="preserve">plantis contingit, <lb/>quando ſurculus inſitus ex trunco haurit ſuccum ſuæ naturæ <lb/>congruentem.</s>
  <s xml:id="echoid-s16412" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16413" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16414" xml:space="preserve">Hic enimverò elucet efficientia caloris homogenea <lb/>congregantis, heterogenea diſgregantis, videlicet ea, quæ in <lb/>unam naturam coire apta ſunt, commiſcentis atque unientis, <lb/>quæ verò minùs congrua ſunt, ſecludentis; </s>
  <s xml:id="echoid-s16415" xml:space="preserve">idem ſcilicet, quod <lb/>in terræ ſucco radix præſtat, hoc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16416" xml:space="preserve">inſitus ſurculus efficit in <lb/>humore, qui à trunco ſubminiſtratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16417" xml:space="preserve">Non omnes particulæ, <lb/>cujuſcunque demum ſint naturæ, omnibus plantis conveniunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16418" xml:space="preserve">ideò uniuſcujuſque plantæ ſpiritus proprii vim habent ſibi adiun-
<pb o="79" file="0507" n="507" rhead="De Calore Viventium."/>
gendi, aut attrahendi particulas quaſdam, aliaſque relinquendi, <lb/>aut etiam reiiciendi; </s>
  <s xml:id="echoid-s16419" xml:space="preserve">dum enim particulas diverſi generis ruditer <lb/>permiſtas coagitant, cum aliquibus complicantur, eóque motu <lb/>minimè congruas extrudunt, quoad ejus fieri poſſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16420" xml:space="preserve">Quemad-<lb/>modum autem notiſſimo experimento compertum eſt Scor-<lb/>pium contritum appoſitum vulneri, quod inflixit, retrahere <lb/>infuſum venenum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16421" xml:space="preserve">omnium ferè ſerpentum capita contuſa <lb/>ac vulneri impoſita venenum ſuum reſorbere, ut legere eſt in <lb/>Naturali Hiſtoriâ Braſiliæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s16422" xml:space="preserve">ita probabilitate non prorſus carere <lb/>exiſtimanda ſunt, que ex Hollerio affert Mizaldus Memorab. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16423" xml:space="preserve">cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16424" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16425" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16426" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s16427" xml:space="preserve">nimirum cochlearum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16428" xml:space="preserve">limacum carnes tritas <lb/>hydropicorum ventri impoſitas exugere aquam intercutem, <lb/>nec priùs amovendas, quàm aut totus humor exſudaverit, aut <lb/>ſponte ſuâ decidant: </s>
  <s xml:id="echoid-s16429" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16430" xml:space="preserve">addit num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16431" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s16432" xml:space="preserve">Cochlearum carnes frixas <lb/>aut aſſatas hydropicos mirandum in modum juvare, ſi iis ſæpiùs <lb/>veſcantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16433" xml:space="preserve">Cum autem cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16434" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16435" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16436" xml:space="preserve">87. </s>
  <s xml:id="echoid-s16437" xml:space="preserve">ex Levino Lemnio ſcrip-<lb/>ſiſſet, *Inter ea, quæ calorem nativum augent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16438" xml:space="preserve">excitant, ac dolores* <lb/>*quorumcunque membrorum demulcent, primum locum habent catelli,* <lb/>*non omnes quidem, ſed ii præcipuè, quibus pilus eſt concolor. </s>
  <s xml:id="echoid-s16439" xml:space="preserve">Sic in chi-* <lb/>*ragrâ, podagrâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16440" xml:space="preserve">omni artbritide, nihil præſentius ad conſopiendos* <lb/>*cruciatus quamlibet effrænatos, ſi parti affectæ adhibeantur:</s>
  <s xml:id="echoid-s16441" xml:space="preserve">* Deinde <lb/>centur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16442" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16443" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16444" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s16445" xml:space="preserve">ex eodem Lemnio addit, *Videmus catellos ple-* <lb/>*roſque arthriticorum membris, dum dolores ſæviunt, admotos fractis* <lb/>*enervatiſque eſſe articulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16446" xml:space="preserve">ægrè pedibus inſiſtere, maximâ doloris* <lb/>*parte in eos translatâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s16447" xml:space="preserve">* Iteratis experimentis compertum eſt, <lb/>Tincam diviſam, à ſummo capite ad caudam, (quaſi in ſartagine <lb/>eſſet aſſanda) regioni hepatis applicatam mederi Ictericis: </s>
  <s xml:id="echoid-s16448" xml:space="preserve">tota <lb/>enim imbuitur flavo colore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16449" xml:space="preserve">tàm amaram bilem combibit, <lb/>ut neque canes, neque feles velint illam attingere, ut comedant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16450" xml:space="preserve"><lb/>Contra verò apud eundem centur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16451" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16452" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16453" xml:space="preserve">57. </s>
  <s xml:id="echoid-s16454" xml:space="preserve">ex Portâ, *Vitis lau-* <lb/>*rum non amat, quia ejus odore deterior redditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16455" xml:space="preserve">quamobrem cum* <lb/>*germen vitis ad laurum acceſſerit, retrograditur inimicum fugiens* <lb/>*odorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16456" xml:space="preserve">Siclappa lenti adverſatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16457" xml:space="preserve">cicer herbas omnes enecat, vici-* <lb/>*náque omnia ſtrangulat Cytiſus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16458" xml:space="preserve">* Similiter Pſeudonardus, qui eſt <lb/>noſtra lavendula, propinquis herbis ſuo calore noxam affert, <lb/>perinde ac raphanus ob acrimoniam. </s>
  <s xml:id="echoid-s16459" xml:space="preserve">Origanum, ruta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16460" xml:space="preserve">cycla-<lb/>minus braſſicæ nocent ſuâ facultate exſiccante. </s>
  <s xml:id="echoid-s16461" xml:space="preserve">Nimirum <lb/>inter vicinas ſtirpes intercedit particularum ex ſingulis effluen-<lb/>tium communicatio quedam, atque commercium, aliquando <lb/>quidem cum utilitate, aliquando cum detrimento; </s>
  <s xml:id="echoid-s16462" xml:space="preserve">alique enim <lb/>externâ vi ingeruntur, aliquę oblatę recipiuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16463" xml:space="preserve">intus affu-
<pb o="80" file="0508" n="508" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
muntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16464" xml:space="preserve">Scio vim extrahendi tela atque ſpicula è corporibus <lb/>tribui cancro fluviatili trito, ſi illis ſuperponatur, aut etiam <lb/>lacertę parietarię capiti, aut ranę ſectę: </s>
  <s xml:id="echoid-s16465" xml:space="preserve">ſed hęc non attrahunt <lb/>telum, ſolùm juvant, ut minùs arctè cohęrens cum carne faci-<lb/>liùs educi valeat, aut expellatur ab ipsâ carne ſenſim coale-<lb/>ſcente. </s>
  <s xml:id="echoid-s16466" xml:space="preserve">Cęterùm non video, cur vis attrahendi (quocunque <lb/>tandem modo illa operetur) opportunas particulas plantę dene-<lb/>getur, quę conſpicitur in Magnete ferrum attrahente, in Ada-<lb/>mante, electro, ſeu Succino, Gagate, Lapide Obſidiano Plinii, <lb/>Sardo, ſi attritu incaleſcant, paleas, in Pantarbe lapide, ut Phi-<lb/>loſtratus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16467" xml:space="preserve">Tzezes prodiderunt, atque Æliano teſte in oſſibus <lb/>accipitris, aurum attrahentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16468" xml:space="preserve">Apud eundem Mizaldum <lb/>cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16469" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16470" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16471" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s16472" xml:space="preserve">*Oſtrea viva peſtiferos bubones loco transferunt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s16473" xml:space="preserve">* <lb/>*virus omne ad ſe trahunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16474" xml:space="preserve">ſunt autem agglutinanda brachio, quà* <lb/>*axillaris decurrit, ſi quidem bubo in alis eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s16475" xml:space="preserve">ſi verò inguen obſidetur,* <lb/>*line amentis femoris, qnæ vena cruris deſcribit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16476" xml:space="preserve">* Et num. </s>
  <s xml:id="echoid-s16477" xml:space="preserve">65. </s>
  <s xml:id="echoid-s16478" xml:space="preserve">*Coluber* <lb/>*fluviatilis funiculo à caudâ præligatus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16479" xml:space="preserve">ſuſpenſus, ſubiecto vaſe* <lb/>*aquâ pleno, in quod debiſcat, aliquot poſt horis aut diebus, ore lapi-* <lb/>*dem eructat, qui exceptus vaſe, quod ſubiacet, tot am aquam ebibit:</s>
  <s xml:id="echoid-s16480" xml:space="preserve">* <lb/>*alligatus bydropicorum ventri eos liberat.</s>
  <s xml:id="echoid-s16481" xml:space="preserve">* Hęc ille. </s>
  <s xml:id="echoid-s16482" xml:space="preserve">Eſt igitur ra-<lb/>tioni conſentaneum plantarum radices ex proximâ tellure, <lb/>atque vapore recurrente, educere particulas ſibi opportunas, <lb/>eaſque cum cęteris permiſtas ſibi unire. </s>
  <s xml:id="echoid-s16483" xml:space="preserve">Hippocrates 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16484" xml:space="preserve">de Nat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16485" xml:space="preserve">hum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16486" xml:space="preserve">tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s16487" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s16488" xml:space="preserve">ait, *Quæ plantantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16489" xml:space="preserve">ſeruntur, ubi in terram* <lb/>*perveniunt, unumquodque attrahit, quod ſuæ naturæ conve-* <lb/>*niens ineſt terræ: </s>
  <s xml:id="echoid-s16490" xml:space="preserve">Ineſt autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16491" xml:space="preserve">acutum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16492" xml:space="preserve">amarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16493" xml:space="preserve">dulce,* <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16494" xml:space="preserve">ſalſum.</s>
  <s xml:id="echoid-s16495" xml:space="preserve">* Hinc peritiores agricolæ monent, communiter non <lb/>eſſe novellę arbuſculę radices defodiendas in eâdem ſcrobe, <lb/>unde evulſa fuerit antiqua arbor ejuſdem generis (maximè ſi <lb/>quid ſuperſit antiquę radicis) minùs enim feliciter creſceret, <lb/>cui tellus parcè ſubminiſtraret alimentum; </s>
  <s xml:id="echoid-s16496" xml:space="preserve">nimirum ab antiquâ <lb/>arbore fuit copiosè abſumptum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16497" xml:space="preserve">Contra verò plantis oppoſitum <lb/>ſuccum expoſcentibus benè convenit, etiamſi proximę ſint, <lb/>quippe quę defęcatius alimentum ſingulę recipiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16498" xml:space="preserve">neque enim <lb/>ſemper planta una utiles ſibi particulas affumit, quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16499" xml:space="preserve">alias <lb/>aliquas inutiles, ſibique parum opportunas, utilibus permiſtas <lb/>recipiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16500" xml:space="preserve">Rem declarat Plinii narratio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16501" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s16502" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16503" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s16504" xml:space="preserve">Civitas <lb/>Affricę, ait, in mediis arenis, petentibus Syrtes, Leptimque <lb/>Magnam, vocatur Tacape, felici ſuper omne miraculum riguo <lb/>ſolo: </s>
  <s xml:id="echoid-s16505" xml:space="preserve">terniſque ferè mil. </s>
  <s xml:id="echoid-s16506" xml:space="preserve">paſſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16507" xml:space="preserve">in omnem partem fons abundat, <lb/>largus quidem, ſed certis horarum ſpatiis diſpenſatus inter
<pb o="81" file="0509" n="509" rhead="De Calore Viventium."/>
incolas. </s>
  <s xml:id="echoid-s16508" xml:space="preserve">*Palmæ ibi prægrandi ſubditur olea, huic ficus, fico Punica,* <lb/>*illi vitis: </s>
  <s xml:id="echoid-s16509" xml:space="preserve">ſub vite ſeritur frumentum, mox legumen, deinde olus:</s>
  <s xml:id="echoid-s16510" xml:space="preserve">* <lb/>*omnia eodem anno, omniaque alienâ umbrâ aluntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16511" xml:space="preserve">Super omnia eſt* <lb/>*biferam vitem bis anno vindemiare. </s>
  <s xml:id="echoid-s16512" xml:space="preserve">Et niſi multiplici partu exinania-* <lb/>*tur ubertas, pereunt luxuriâ ſinguli fructus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16513" xml:space="preserve">* Corrumpuntur ſcili-<lb/>cet tum à nimio, tum ab extraneo ſucco, quem ab aliâ plantâ <lb/>abſumi oportuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16514" xml:space="preserve">Hęc eadem, quę radici, ſurculo inſito, <lb/>ſervatâ analogiâ, contingunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16515" xml:space="preserve">hic enim ex particulis à trunco <lb/>ſubminiſtratis aſſumit eas, quas congruentiùs ſuis permiſceat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16516" xml:space="preserve">ideò rejectis ſalibus, aut retusâ eorum efficacitate, qui in ſyl-<lb/>veſtri malo, aut pyro, ſubauſteros fructus edidiſſent, mitiora <lb/>poma profert, ſi quidem ſurculus cum trunco ſecundùm idem <lb/>plantę genus conveniat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16517" xml:space="preserve">ſin autem ad unam ſpeciem ſurculus, <lb/>ad aliam truncus pertineat, qui prodit fructus, miſto ſapore <lb/>gaudet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16518" xml:space="preserve">partium conformationem inter illa extrema mediam <lb/>acquirit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16519" xml:space="preserve">ut videmus ſi malo Perſicæ Armeniaca inſeratur, aut <lb/>Perſica Nuci, aut Ceraſus pruno, aut prunus corno: </s>
  <s xml:id="echoid-s16520" xml:space="preserve">diverſis <lb/>quippe ſpiritibus ſuos motus invicem temperantibus, tertia <lb/>quędam particularum coagmentatio exurgit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16521" xml:space="preserve">Ex Viro fide <lb/>digno haud ita pridem audivi, hominem ſatis curioſum ex vite <lb/>nuci proximâ palmitem trajeciſſe per Nucis truncum perfora-<lb/>tum: </s>
  <s xml:id="echoid-s16522" xml:space="preserve">poſtquam verò palmes cum nuce coaluit, abſcidit à vite, <lb/>ut jam ex ſola nuce ſuccum hauriret: </s>
  <s xml:id="echoid-s16523" xml:space="preserve">racemos protulit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16524" xml:space="preserve">expreſ-<lb/>ſusex uvis ſuccus admoto igne ardebat, perinde ferè atque ſpiri-<lb/>tus vini: </s>
  <s xml:id="echoid-s16525" xml:space="preserve">id quod utique tribuendum oleoſo nucis ſucco intra <lb/>palmitem admiſſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16526" xml:space="preserve">in racemos conformato à vitis ſpiritibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16527" xml:space="preserve"><lb/>Nec aliter, ut ſcribit Plutarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16528" xml:space="preserve">de audiendis Poëtis, ſub <lb/>initium, *Mandragora juxta vites naſcens, ſuamque in vinum vina* <lb/>*diffundens, efficit, ut ſuaviùs dormiant, qui id biberunt:</s>
  <s xml:id="echoid-s16529" xml:space="preserve">* ex ſucco <lb/>ſcilicet, quo alitur Mandragora, aliquid hypnoticum in vitis <lb/>radices ſe inſinuat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16530" xml:space="preserve">Si enim qui extrinſecùs accidunt halitus, <lb/>valent fructus ipſos corrumpere, multo faciliùs qui in terrę ſinu <lb/>vagantur, poſſunt ſe in radices inſinuare. </s>
  <s xml:id="echoid-s16531" xml:space="preserve">Illud autem ex Colu-<lb/>mellę pręceptis conſtat lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16532" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s16533" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16534" xml:space="preserve">44. </s>
  <s xml:id="echoid-s16535" xml:space="preserve">*Illud in totum*, inquit, <lb/>*maximè præcipimus, ne in eodem loco mala, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16536" xml:space="preserve">uvæ componantur, néve* <lb/>*in vicino, unde odor malorum poſſit ad eas pervenire; </s>
  <s xml:id="echoid-s16537" xml:space="preserve">nam bujuſcemodi* <lb/>*halitu celeriter acina corrumpuntur:</s>
  <s xml:id="echoid-s16538" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16539" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16540" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s16541" xml:space="preserve">loquens de pomis <lb/>in arcâ fagineâ conſervandis ait, *It a obſervandum eſt, ut unum-* <lb/>*quodque genus ſeparatim propriis arculis reponatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16542" xml:space="preserve">nam cum unâ* <lb/>*clauſa ſunt diverſa genera, inter ſe diſcordant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16543" xml:space="preserve">celeriùs vitiantur:</s>
  <s xml:id="echoid-s16544" xml:space="preserve">* <lb/>recitato autem modo, quo componi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16545" xml:space="preserve">in arculâ claudi debent,
<pb o="82" file="0510" n="510" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
concludit dicens, *Hæc tamen poma, non matura, ſed acerbiſſima* <lb/>*legi debent.</s>
  <s xml:id="echoid-s16546" xml:space="preserve">* Ex quo conſtat dum matureſcunt, atque ſpiritus <lb/>commoventur, extrudere particulas minùs aptas; </s>
  <s xml:id="echoid-s16547" xml:space="preserve">quę ſe inſi-<lb/>nuantes in reliquorum pomorum meatus, eorum particulas ad <lb/>diſſolutionem ſolicitant, ideóque corrumpuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16548" xml:space="preserve">Hoc accidere <lb/>poteſt etiam radicibus, ut in eas irrumpant alienæ particulæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s16549" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16550" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16551" xml:space="preserve">Silvam ingredimur, in quâ plurimam ad philoſophan-<lb/>dum materiem inveniemus, ſi de plantarum naturâ diſputare <lb/>voluerimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16552" xml:space="preserve">At nos tantummodo caloris opus perſequimur, cui <lb/>plantarum ortus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16553" xml:space="preserve">incrementa tribuenda ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16554" xml:space="preserve">Ita autem <lb/>calidas particulas per fiſtularum atque fibrarum ductus excur-<lb/>rere cenſendum eſt, ut etiam non paucæ per anaſtomoſes ſe <lb/>inſinuent in proximas veſiculas, tùm ad incluſum humorem <lb/>concoquendum, tum ad veſiculas ipſas in novarum fibrarum aut <lb/>fiſtularum naturam efformandas; </s>
  <s xml:id="echoid-s16555" xml:space="preserve">ſic enim novo lignearum <lb/>fibrarum circa priores additamento pingueſcit arbor, initio facto <lb/>ab infimâ trunci parte, ubi ſcilicet calor fiſtulas validiùs inflans <lb/>faciliùs erumpit per anaſtomoſes, atqué etiam per minima cir-<lb/>cumſtantium fibrarum intervalla diſcurrit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16556" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16557" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16558" xml:space="preserve">Itaque ſi omnia attentè circumſpiciamus, ſtirpium <lb/>vitam ex calore ingenito pendere deprehendimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s16559" xml:space="preserve">nam ſi tem-<lb/>peſtas frigida ita plantam aggrediatur, ut in poros immiſſi ſpi-<lb/>ritus frigidi particulas conſtringant, atque ex teneris ramuſculis <lb/>exprimant influentes calidas particulas, illi tabeſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16560" xml:space="preserve">exſic-<lb/>cantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16561" xml:space="preserve">immò aliquando adeò acutum gelu obſidet annoſas <lb/>quercus, ut ſulphureæ nitroſæque particulæ coëuntes indignen-<lb/>tur anguſtias, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16562" xml:space="preserve">ſubitam raritatem aſſumentes cum ingenti <lb/>fragore truncum diſrumpant; </s>
  <s xml:id="echoid-s16563" xml:space="preserve">vites autem omnino enectæ <lb/>pereant, niſi ſuperiniecta humus gelidi aëris complexum <lb/>prohibeat.</s>
  <s xml:id="echoid-s16564" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16565" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16566" xml:space="preserve">Verùm cum brumali frigore ſpoliatæ frondibus arbo-<lb/>res ſqualleant, nec ab aridis atque emortuis conſpicuâ diſſimi-<lb/>litudine diſtare videantur, nonne ſatis valido argumento, immò <lb/>certâ animæ notâ, uti poſſumus, ſi ineunte vere gemmas turge-<lb/>ſcere, tum folia erumpere, deinde etiam ramuſculos produci <lb/>videamus?</s>
  <s xml:id="echoid-s16567" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16568" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16569" xml:space="preserve">Ita planè: </s>
  <s xml:id="echoid-s16570" xml:space="preserve">neque potui non ſubiraſci inepto colono, <lb/>qui, cùm vites aliquas non ſimul cum cæteris germinare aſpi-<lb/>ceret, emortuas interpretatus præproperâ ſecuri abſcidit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16571" xml:space="preserve">ſed <lb/>cum ſarmenta in hypogæo condidiſſet, demum pluribus oculis <lb/>præter ſpem egerminâſſe videns intellexit vitæ principio non
<pb o="83" file="0511" n="511" rhead="De Calore Viventium."/>
caruiſſe plantam, cujus palmites germen protuliſſent.</s>
  <s xml:id="echoid-s16572" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16573" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16574" xml:space="preserve">Hinc ſatis mirari non poſſum eos, qui verno tempore <lb/>frondeſcentis plantæ germinationem vitæ inhærentis notam <lb/>agnoſcunt, ſemina verò, quæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16575" xml:space="preserve">radicem agunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16576" xml:space="preserve">folia atque <lb/>caulem ſimiliter exerunt, inſitam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16577" xml:space="preserve">ſibi connatam habere <lb/>animam, adduci non poſſunt, ut fateantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16578" xml:space="preserve">Si enim quo tem-<lb/>pore ſemen ſubacto ſolo committitur, carere animâ dicendum <lb/>eſt, undenam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16579" xml:space="preserve">quando illam arripiet? </s>
  <s xml:id="echoid-s16580" xml:space="preserve">An tellus, vitâ prorſus <lb/>carens, animam, qua ſtirpes vigeant, dabit? </s>
  <s xml:id="echoid-s16581" xml:space="preserve">Nonne ſurculus ex <lb/>arbore malo decerptos ſerimus, nec vivere dubitamus, ſi fron-<lb/>deſcant? </s>
  <s xml:id="echoid-s16582" xml:space="preserve">ſemina, quæ pericarpio incluſa eidem arbori cohære-<lb/>bant, neque minùs tunc vivebant quàm folia, cur emortua <lb/>dicamus, ſi non minùs quàm ſurculi germinant? </s>
  <s xml:id="echoid-s16583" xml:space="preserve">Ubi ſcilicet <lb/>actiones vitali facultati conſentaneas deprehendimus, animam <lb/>quoquè adeſſe negandum non eſt, quippe quæ à ſuis facultati-<lb/>bus non ſejungitur, atque per illas innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16584" xml:space="preserve">Eſto, in horreo <lb/>tritici ſicci nulla vitalis actio appareat; </s>
  <s xml:id="echoid-s16585" xml:space="preserve">non continuò vitæ prin-<lb/>cipio, hoc eſt animâ, carere dicendum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16586" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16587" xml:space="preserve">humore <lb/>extrinſecùs allapſo ſi turgeſcat frumentum, in ipſo horreo nimis <lb/>ex vero germinat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16588" xml:space="preserve">Neque in infante aut in dormiente vis intel-<lb/>ligentiæ ſe prodit, nec tamen illos animâ rationis compote deſti-<lb/>tutos dicimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s16589" xml:space="preserve">ſatis eſt illam non aliunde accipi poſt infantiam <lb/>aut poſt ſomnum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16590" xml:space="preserve">tunc ſibi conſentaneas actiones exercere. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16591" xml:space="preserve">Idem de ſeminibus dicendum.</s>
  <s xml:id="echoid-s16592" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16593" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16594" xml:space="preserve">Tantillam animam ſemini, ex quo procera arbor <lb/>enaſcatur, ſi tribuamus, utique illam pariter cum caudice &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16595" xml:space="preserve"><lb/>ramis augeri oportet: </s>
  <s xml:id="echoid-s16596" xml:space="preserve">neque enim illam in eâ tantùm genitæ <lb/>arboris parte hoſpitari credendum eſt, quæ reſpondet particulæ <lb/>ſeminis terræ commiſſi; </s>
  <s xml:id="echoid-s16597" xml:space="preserve">quandoquidem etiam recens abſciſsos <lb/>ab arbore ſurculos vivere dubitandum non eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16598" xml:space="preserve">Illam verò <lb/>animam, quæ in ſemine eſſet, ſi ita in minimas particulas dividi <lb/>dicamus, ut unicuique arboris parti ſua ejuſdem animæ particula <lb/>pro portione contingat, quemadmodum crocei aut alterius colo-<lb/>ris particula aquæ infuſa univerſam vaſis aquam inficit, nimis <lb/>exiguam vitam concedimus, ſicut valde dilutus eſt multæ aquæ <lb/>color, in quâ croci granulum ſolutum fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16599" xml:space="preserve">Quapropter novas <lb/>ſubinde animæ particulas addi neceſſe eſt, ut anima reſpondeat <lb/>arboris incremento. </s>
  <s xml:id="echoid-s16600" xml:space="preserve">Sed quærenti, quænam demum cauſa effi-<lb/>ciat novas hujuſmodi animæ particulas, oporteret probabili <lb/>aliquâ ratione ſatisfacere.</s>
  <s xml:id="echoid-s16601" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16602" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16603" xml:space="preserve">Huic verbo, cum Animam dicimus, ea ſubjecta eſt
<pb o="84" file="0512" n="512" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
notio, ut id, quo planta vivit, interpretemur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16604" xml:space="preserve">animæ autem, <lb/>quam Vegetativam appellant, tres agnoſcimus facultates, qui-<lb/>bus nimirum planta alitur, augeſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16605" xml:space="preserve">illud parat, quo nova <lb/>ſtirps gignatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16606" xml:space="preserve">neque naturam aliam præter eam, quæ hujuſ-<lb/>modi facultatum muneribus perfungatur, addi oportet, ut <lb/>planta vigere dicatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16607" xml:space="preserve">Atqui ſuccum, quem tellus ſuppeditat, <lb/>concoqui, diſpenſari, acdiſponi virtute particularum, quas cali-<lb/>das diximus per fiſtularum atque fibrarum ductus perpetuo <lb/>circuitu commeantes, ita videmur paulò ante explicuiſſe, ut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16608" xml:space="preserve"><lb/>abſumptas, vi potiſſimùm externi caloris, particulas reparari, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16609" xml:space="preserve">novo additamento caudicem ac ramos augeri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16610" xml:space="preserve">ad ſimilis <lb/>naturæ procreationem tenuiſſimum ſuccum vim ſeminis ha-<lb/>bentem, ſive intrà pericarpium, ſive in gemmâ, ſeparari, ſuiſ-<lb/>que locis collocari, intelligamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16611" xml:space="preserve">Animæ igitur notionem ſi <lb/>tribuamus naturæ, quæ efficiendi habet facultatem, animæ, <lb/>hoc eſt principio vitali, conſentaneam, quid incredibile aut <lb/>abſurdum dixerimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s16612" xml:space="preserve">modò nihil hic præjudicati afferamus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16613" xml:space="preserve">Phyſicis rationibus inſiſtere decretum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16614" xml:space="preserve">Idcirco ſtirpium <lb/>animam, calidarum particularum complexionem ſingulis ſpe-<lb/>ciebus congruentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16615" xml:space="preserve">ad ſuos motus perficiendos idoneam, <lb/>ſtatuendam duco: </s>
  <s xml:id="echoid-s16616" xml:space="preserve">adeò ut ſi complexio illa pereat, ſivè eva-<lb/>neſcente ſpiritu aut ſale volatili, ſivè præter modum ingeſto <lb/>ſulphure, ſivè immiſſis particulis motum calidarum impedien-<lb/>tibus, tabeſcat planta, atque moriatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16617" xml:space="preserve">Ex quo facilè cogno-<lb/>ſcitur, cur plantis noceat nimia ſtercoratio, ſalis aut calcis vivæ <lb/>copia radicibus appoſita, argenti vivi in terebratum caudìcem <lb/>infuſio, atque plura hujuſcemodi. </s>
  <s xml:id="echoid-s16618" xml:space="preserve">Hinc etiam explicatur quâ <lb/>ratione contingat, ut aliquando ex ſemine aliena planta progi-<lb/>gnatur, mutatâ videlicet, ſivè quid additum, ſive detractum <lb/>fuerit, particularum illarum ſeminis animam conſtituentium <lb/>complexione. </s>
  <s xml:id="echoid-s16619" xml:space="preserve">Sic apud Varronem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16620" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16621" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16622" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s16623" xml:space="preserve">Ex ſemine braſſicæ <lb/>vetere ſato naſci ajunt rapam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16624" xml:space="preserve">contra ex raporum braſſicam. </s>
  <s xml:id="echoid-s16625" xml:space="preserve">Et <lb/>apud Palladium, Rapa mutatur in napos, in alio ſolo per biennium <lb/>ſata; </s>
  <s xml:id="echoid-s16626" xml:space="preserve">alio verò napus tranſit in rapam. </s>
  <s xml:id="echoid-s16627" xml:space="preserve">Sic triticum, hordeumque <lb/>nimiâ loci uligine corruptum, jugibuſque pluviis dilutum, <lb/>vitium capit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16628" xml:space="preserve">tranſit in lolium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16629" xml:space="preserve">viciſſim aliquando ex lolio <lb/>oritur triticum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16630" xml:space="preserve">Quod ſi præter hanc calidarum particularum <lb/>complexionem, aliam adhuc animam ingerere quis voluerit, <lb/>explicet quænam cauſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16631" xml:space="preserve">quâ methodo, novam animam <lb/>efficiat.</s>
  <s xml:id="echoid-s16632" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16633" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16634" xml:space="preserve">Si hæc ita ſe habent, non erit magnoperè curandum,
<pb o="85" file="0513" n="513" rhead="De Calore Viventium."/>
quænam avicula in exiguâ marmoris rimâ dimiſerit ex ore <lb/>fici granulum, ut indè caprificus enaſceretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16635" xml:space="preserve">Quàm multæ <lb/>ſunt plantæ, quas terra ſponte ſuâ profert? </s>
  <s xml:id="echoid-s16636" xml:space="preserve">Nec tamen credi-<lb/>bile eſt omnes ex decerpto à ſimili plantâ ſemine procreatas, <lb/>præſertim quando poſt pluviam aliquam, paucis diebus elapſis, <lb/>confertus herbarum varietate ager apparet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16637" xml:space="preserve">Nemo dubitat, <lb/>intrà telluris viſcera, metallorum, omniſque generis foſſilium <lb/>varietate venas ditari, ſi vapor ſalibus fœtus aut ſpiritibus inci-<lb/>derit in concipientem comprehendentemque naturam, atque <lb/>ita permiſceantur particulæ, ut demum metalli ſpecies effin-<lb/>gatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16638" xml:space="preserve">Quid ni pariter fieri poſſit, ut vapor aut ex nube delap-<lb/>ſus, aut ex interioribus terræ viſceribus aſcendens, imbutus <lb/>ſalibus, atque ſpiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16639" xml:space="preserve">ſulphure, nanciſcatur materiam <lb/>idoneam, ex quâ convenienter fermenteſcente fiat complexio <lb/>ſimilis illi, quæ ſemini in plantâ tribueretur?</s>
  <s xml:id="echoid-s16640" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16641" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16642" xml:space="preserve">Equidem nihil hìc extra modum Naturalis Philoſo-<lb/>phiæ abſonum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16643" xml:space="preserve">abſurdum video: </s>
  <s xml:id="echoid-s16644" xml:space="preserve">facilè enim concipio in <lb/>terræ ſinu maſſulam fieri ex humore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16645" xml:space="preserve">particulis ad ſtirpis <lb/>alicujus ſpeciem pertinentibus, primùm confusè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16646" xml:space="preserve">permixtè <lb/>diſperſis ruditer coagmentatam, poſt diſcretè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16647" xml:space="preserve">electè leni fer-<lb/>mentatione ſenſim digeſtas potiſſimas particulasita convenire, <lb/>séque invicem complecti, ut, virtute pręſertim ſpirituum, con-<lb/>formationem acquirant minimè diſcrepantem ab eâ, quam <lb/>ſimiles particulę in plantę ſemine obtinerent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16648" xml:space="preserve">His conſequens <lb/>eſt, ut illę ſtatim ſuis ſe ciere motibus incipiant, radicem agere, <lb/>germinare, deſumpto primùm alimento ex circumſtante ejuſ-<lb/>dem maſſulę materiâ ſibi cognatâ, deinde etiam ex eâ, quam <lb/>aut inferiores telluris partes radicibus ſubminiſtrant, aut per <lb/>circumfuſum aërem delatus vapor imbutus ſale volatili atque <lb/>ſpiritibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16649" xml:space="preserve">Maſſulæ hujuſmodi, quam dixi, mollis atque flexilis <lb/>vicem ſubeunt matura ſeminum grana, quę planta profert; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16650" xml:space="preserve">continent enim particulam vim ſeminis habentem incluſam <lb/>pericarpio, quod poſtea terreno humore emollitum (oportuit <lb/>ſiquidem grana areſcere, tum ut transferri poſſent, tum ut ad <lb/>aliquam temporis diuturnitatem ſervarentur) explicatur in <lb/>duo folia craſſiuſcula: </s>
  <s xml:id="echoid-s16651" xml:space="preserve">ex his autem ſuccus, etiam ope tepentis <lb/>aëris exquiſitiùs concoctus, in tenerum ſtirpis caulem adductus <lb/>incrementi materiam tantiſper ſuppeditat, dum propagatis, <lb/>altiùſque actis radicum fibris uberius alimentum ex terrâ hau-<lb/>riri queat: </s>
  <s xml:id="echoid-s16652" xml:space="preserve">porrò ſucco foliorum hujuſmodi abſumpto, illa <lb/>tabeſcunt, cauliſqué frondeſcens ſuis ornatur frondibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16653" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="86" file="0514" n="514" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16654" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16655" xml:space="preserve">Si licet in mentes veſtras oculos inferre, ac penitùs intro-<lb/>ſpicere, nullus dubito, quin intelligatis ſtirpium animas ob idip-<lb/>ſum incrementa ſumere, quia tum à circunfluo aëre per poros <lb/>immiſſi ſpiritus atque ſales volatiles, tum à ſubiecto ſolo per <lb/>radicem attractæ calidæ particulæ primævis illis per fiſtulas ac <lb/>fibras in orbem recurrentibus uniuntur, ſimilique temperatione <lb/>permiſtæ efficiunt, ut anima augeſcat ſimul cum plantâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16656" xml:space="preserve">Qua-<lb/>propter non eſt putandum frondes ornamento tantùm eſſe <lb/>arbori, quinimmò plurimum juvant ejuſdem incrementum, in <lb/>eas ſcilicet faciliùs ſe inſinuant ex aëre ſpiritus ac ſales volatiles, <lb/>atque ab humore, quo illæ refertæ ſunt, comprehenduntur, adeò <lb/>ut dum per ipſarum frondium fiſtulas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16657" xml:space="preserve">fibras circuitus perfici-<lb/>tur caloris vitalis, hic ſecum deferat novum hoc additamentum, <lb/>quo fermente ſcens reliquas particulas ex tellure aſſumptas tem-<lb/>peret in homogeneam complexionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16658" xml:space="preserve">Simili ratione, in florum <lb/>foliolis excoquitur ſuccus à ramo ſuppeditatus, atque ſale vola-<lb/>tili, ſpiritibuſque ex aëre imbutus in calyculum refluus initia <lb/>ponit conſequentis fructus, marceſcente flore: </s>
  <s xml:id="echoid-s16659" xml:space="preserve">quod ſi nebula <lb/>florem adurat, ſpes fructuum perit.</s>
  <s xml:id="echoid-s16660" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16661" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16662" xml:space="preserve">His quidem adſtipulatores accedent, quicunque cum <lb/>Cicerone lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16663" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16664" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16665" xml:space="preserve">Deor. </s>
  <s xml:id="echoid-s16666" xml:space="preserve">affirmant ſic rem ſe habere, ut om-<lb/>nia quæ alantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16667" xml:space="preserve">quæ creſcant, contineant in ſe vim caloris, ſine <lb/>quâ neque ali poſſent, neque creſcere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16668" xml:space="preserve">Nam omne, quod eſt calidum <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16669" xml:space="preserve">igneum, cietur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16670" xml:space="preserve">agitur motu ſuo; </s>
  <s xml:id="echoid-s16671" xml:space="preserve">quod autem alitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16672" xml:space="preserve">creſcit, <lb/>motu quodam utitur certo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16673" xml:space="preserve">æquabili. </s>
  <s xml:id="echoid-s16674" xml:space="preserve">Qui quandiu remanet in <lb/>nobis, tandiu ſenſus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16675" xml:space="preserve">vita remanet; </s>
  <s xml:id="echoid-s16676" xml:space="preserve">refrigerato autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16677" xml:space="preserve">extincto <lb/>calore, occidimus ipſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16678" xml:space="preserve">extinguimur.</s>
  <s xml:id="echoid-s16679" xml:space="preserve">.. </s>
  <s xml:id="echoid-s16680" xml:space="preserve">Omne igitur quod vivit, ſive <lb/>animal, ſive terrâ editum, id vivit propter incluſum in eo calorem: </s>
  <s xml:id="echoid-s16681" xml:space="preserve">ex <lb/>quo intelligi debet eam caloris naturam vim babere in ſe vitalem per <lb/>omnem Mundum pertinentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16682" xml:space="preserve">immò calidum illud atque igneum ita <lb/>in omni fuſum eſſe naturâ, ut in eo inſit procreandi vis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16683" xml:space="preserve">cauſa <lb/>gignendi, à quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16684" xml:space="preserve">animantia omnia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16685" xml:space="preserve">ea, quorum (tirpes terrâ conti-<lb/>nentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16686" xml:space="preserve">naſcineceſſe ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16687" xml:space="preserve">augeſcere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16688" xml:space="preserve">Sed non pauci repugnabunt <lb/>timentes, ne plantarum animam ſeparabilem fateri cogantur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16689" xml:space="preserve">id quod ad humanæ mentis præſtantiam unicè pertinere videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16690" xml:space="preserve"><lb/>Quid enim prohibet, ne aliquando vitalis ille calor erumpat, ac <lb/>ſeparetur à plantâ? </s>
  <s xml:id="echoid-s16691" xml:space="preserve">aut etiam per quandam metempſychoſim <lb/>alteri plantæ vitam tribuat?</s>
  <s xml:id="echoid-s16692" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16693" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16694" xml:space="preserve">Ut ſeparabilis dici poſſet plantæ anima, quam in cali-<lb/>darum particularum certâ complexione juxta ſuum genus <lb/>conſtituimus, non ſatis eſt, ſi illæ erumpant ex Fiſtulis atque
<pb o="87" file="0515" n="515" rhead="De Calore Viventium."/>
ſibris, ſed oporteret complexionem eandem ſeparatam perma-<lb/>nere, quemadmodum humanæ animæ ab omni materiæ con-<lb/>cretione ſejunctæ concedunt, quicunque ſe à brutis animantibus <lb/>diſcriminatos volunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16695" xml:space="preserve">Atqui complexio illa juxta Naturæ leges <lb/>diſſolvitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16696" xml:space="preserve">in auras abit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16697" xml:space="preserve">quamvis autem ex hujuſmodi ſolutis <lb/>particulis aliquæ tranſirent in alterius plantæ alimentum, <lb/>non propterea dicenda eſſet facta Metempſychoſis, quia animę <lb/>ratio conſiſtit non in ſingulis particulis, ſed in earum permi-<lb/>ſtarum temperatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s16698" xml:space="preserve">Hippocrates lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16699" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16700" xml:space="preserve">de vict. </s>
  <s xml:id="echoid-s16701" xml:space="preserve">rat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16702" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s16703" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s16704" xml:space="preserve">ait, <lb/>Si quis autem animam animæ commiſceri minimè ſibi perſuadet, is <lb/>ratione caret: </s>
  <s xml:id="echoid-s16705" xml:space="preserve">id quod in plantis vix à quoquam negari poſſe <lb/>videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16706" xml:space="preserve">Nonne in ſurculorum inſitione videtur facta anima-<lb/>rum permiſtio, quando truncus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16707" xml:space="preserve">ſurculus ad diverſam ſpeciem <lb/>ſpectant? </s>
  <s xml:id="echoid-s16708" xml:space="preserve">quę enim ex inſitione crevit arbor, non eam tantum-<lb/>modò animę particulam habet, quę erat in ſurculo; </s>
  <s xml:id="echoid-s16709" xml:space="preserve">nam ſępè <lb/>qui gignitur fructus, compoſitam ex pluribus naturam oſtentat <lb/>figurâ, colore, ſapore. </s>
  <s xml:id="echoid-s16710" xml:space="preserve">Certè apud Ariſtotelem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16711" xml:space="preserve">de Mundo <lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16712" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16713" xml:space="preserve">Spiritus appellatur ſubſtantia animata &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16714" xml:space="preserve">genitalis in ſtirpibus <lb/>atque in animantibus exiſtens, perque omnia pertinens. </s>
  <s xml:id="echoid-s16715" xml:space="preserve">Quicquid <lb/>autem de hujuſcemodi ſpiritu citrà abſurdum quis affirmave-<lb/>rit, utique de ipsâ plantę animâ dici poterit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16716" xml:space="preserve">quippe quę non <lb/>omninò ſimplex quædam Natura conſtituitur, ſed plures com-<lb/>plicatas particulas calidas ſecundùm proprium genus ſuos motus <lb/>invicem temperantes complectitur ſub unicâ animæ notione. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16717" xml:space="preserve">Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16718" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16719" xml:space="preserve">de animâ text. </s>
  <s xml:id="echoid-s16720" xml:space="preserve">40. </s>
  <s xml:id="echoid-s16721" xml:space="preserve">ait, Videtur autem quibuſdam <lb/>ignis natura, ſimpliciter cauſa nutritionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16722" xml:space="preserve">augmentationis eſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s16723" xml:space="preserve"><lb/>etenim ipſe videtur ſolus corporum aut elementorum ali, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16724" xml:space="preserve">augmentari; </s>
  <s xml:id="echoid-s16725" xml:space="preserve"><lb/>unde &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16726" xml:space="preserve">in plantis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16727" xml:space="preserve">in animalibus putabit utique quis bunc eſſe id, <lb/>quod operatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16728" xml:space="preserve">Addit ſtatim Philoſophus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16729" xml:space="preserve">Hic autem, ſcilicet <lb/>ignis, concauſa quidem quodammodo eſt, non tamen ſimpliciter cauſa, <lb/>ſed magis anima; </s>
  <s xml:id="echoid-s16730" xml:space="preserve">ignis enim augmentum in infinitum abit, quouſque <lb/>fuerit combuſtibile; </s>
  <s xml:id="echoid-s16731" xml:space="preserve">natura autem conſtantium omnium terminus eſt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16732" xml:space="preserve">ratio magnitudinis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16733" xml:space="preserve">augmenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s16734" xml:space="preserve">hæc autem animæ ſunt, ſed non <lb/>ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16735" xml:space="preserve">rationis magis, quàm materiæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16736" xml:space="preserve">Ex quibus Philoſophi verbis <lb/>conſtat, illum quidem ignem, qui comburendi facultate prędi-<lb/>tus eſt, concauſam eſſe nutritionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16737" xml:space="preserve">augmentationis, ſed non <lb/>ſimpliciter cauſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s16738" xml:space="preserve">perinde ac ſi diceret particulas ſulphureas, <lb/>ſingulatim acceptas, eſſe ſolùm concauſam, ſed quia ab aliis <lb/>admiſtis temperantur, ſimpliciter cauſam eſſe ipſam particula-<lb/>rum calidarum diverſi generis complexionem, in qua conſiſtit <lb/>ratio an me, cum ſingulæ pertineant magis ad materiam: </s>
  <s xml:id="echoid-s16739" xml:space="preserve">quem-
<pb o="88" file="0516" n="516" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
admodum aliàs ex eodem Philoſopho obſervavimus in conſo-<lb/>nantiâ, quæ Diapaſon dicitur, ipſos ſonos materiam eſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16740" xml:space="preserve">Ra-<lb/>tionem Duplam eſſe formam, quamvis reipſa nihil ſit conſo-<lb/>nantia præter illos eoſdem ſonos. </s>
  <s xml:id="echoid-s16741" xml:space="preserve">Animæ autem, non verò igni <lb/>comburendi virtutem habenti, tribuendum eſſe magnitudinis <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16742" xml:space="preserve">augmenti terminum, ſatis conſtat, quia ſingulis ſtirpium ſpe-<lb/>ciebus non eadem convenit ſpirituum, ſalium volatilium, atque <lb/>ſulphuris natura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16743" xml:space="preserve">temperatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s16744" xml:space="preserve">ideò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16745" xml:space="preserve">diverſa magnitudo <lb/>diverſum calorem conſequitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16746" xml:space="preserve">ſiquidem aſſerente Ariſtotele <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16747" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16748" xml:space="preserve">de Part. </s>
  <s xml:id="echoid-s16749" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16750" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16751" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s16752" xml:space="preserve">Calor eſt qui vim obtine at augendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s16753" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16754" xml:space="preserve"><lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16755" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s16756" xml:space="preserve">de Gener. </s>
  <s xml:id="echoid-s16757" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16758" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16759" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s16760" xml:space="preserve">Infantes, qui calidiore utuntur lacte, <lb/>ocyùs dentiunt, calor enim vim obtinet augendi.</s>
  <s xml:id="echoid-s16761" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16762" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16763" xml:space="preserve">Ex his videtur non ineptâ conſecutione confici poſſe, <lb/>animalia, quæ, ut ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16764" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16765" xml:space="preserve">de Gener. </s>
  <s xml:id="echoid-s16766" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16767" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16768" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s16769" xml:space="preserve">, <lb/>priùs ſtirpis vitam vivere, quàm animantis, nemo inficiatur, <lb/>ſimili prorsùs ratione nutriri, atque augeri; </s>
  <s xml:id="echoid-s16770" xml:space="preserve">ac proinde ova æquè <lb/>ac ſeminum grana, quibus animam conceſſimus, animata eſſe, <lb/>ſiquidem intrà putamen pullus efformatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16771" xml:space="preserve">Quod ſi in Ovo <lb/>animam vegetativam contineri admiſerimus, etiam illam, quæ <lb/>vim movendi, atque ſentiendi habet, pari ratione concedere <lb/>oportebit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16772" xml:space="preserve">etenim, ut ſcribit ipſe Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16773" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s16774" xml:space="preserve">de Hiſtor. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16775" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16776" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16777" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16778" xml:space="preserve">de Gallinis, Viceſimo die jam pullus, ſi quis put amine <lb/>ſecto ſollicitet, movet intus ſeſe, pipitque aliquantulùm. </s>
  <s xml:id="echoid-s16779" xml:space="preserve">Immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16780" xml:space="preserve"><lb/>non rarò audiri pullos in ovo, nondum putamine perrupto, <lb/>pipizantes, narrârunt mulieres ruſticæ Boyleo, ut ipſe aſſerit <lb/>in exper. </s>
  <s xml:id="echoid-s16781" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16782" xml:space="preserve">Mech. </s>
  <s xml:id="echoid-s16783" xml:space="preserve">experim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16784" xml:space="preserve">41. </s>
  <s xml:id="echoid-s16785" xml:space="preserve">In dubium autem revocare, <lb/>utrùm brutorum animantium anima materialis ſit atque cor-<lb/>porea, nefas puto; </s>
  <s xml:id="echoid-s16786" xml:space="preserve">ideò fortaſſe juſtâ reprehenſione careret, qui <lb/>Ovis etiam animam concedi poſſe affirmaret, ſi animata ſunt <lb/>ſtirpium ſemina.</s>
  <s xml:id="echoid-s16787" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16788" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16789" xml:space="preserve">Hoccine à Philoſophiâ alienum arbitraris? </s>
  <s xml:id="echoid-s16790" xml:space="preserve">Certè apud <lb/>Ariſtotelem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s16791" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16792" xml:space="preserve">de Animâ text. </s>
  <s xml:id="echoid-s16793" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16794" xml:space="preserve">Anima eſttanquam principium <lb/>animalium: </s>
  <s xml:id="echoid-s16795" xml:space="preserve">nonne in ovoeſt principium pulli, qui indè exit? </s>
  <s xml:id="echoid-s16796" xml:space="preserve">in <lb/>ovo igitur animam eſſe oportet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16797" xml:space="preserve">Nihil ne intereſt inter ova, <lb/>que hypenemia dicuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16798" xml:space="preserve">ova fæcunda, ex quibus pullus <lb/>excluditur, cum tamen illa irrito incubatu foveantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s16799" xml:space="preserve">Illa nihil <lb/>habent præter id, quod ſponte ſuâ potuit mater ſuppeditare; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16800" xml:space="preserve">ideò carent plurimis ſpiritibus atque ſalibus, quos non niſi ex <lb/>congreſſu concipiunt, iique additi cæteris calidis particulis, <lb/>quas uterus dedit, conſtituunt complexionem animæ con-<lb/>gruentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16801" xml:space="preserve">Ex quo intelligitur animantium ſemina propriè
<pb o="89" file="0517" n="517" rhead="De Calore Viventium."/>
veréque (ſi ipſa per ſe præcisè ſumantur) non eſſe animata; </s>
  <s xml:id="echoid-s16802" xml:space="preserve">quia <lb/>licèt potiſſimam atque efficaciſſimam ſpirituum ac ſalium por-<lb/>tionem contineant, non tamen omnes complectuntur particu-<lb/>las, quibus anima conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16803" xml:space="preserve">Utique experimur Gallinarum ova <lb/>fœcunda ſapidiora eſſe hypenemiis, ſeu ſubventaneis; </s>
  <s xml:id="echoid-s16804" xml:space="preserve">non niſi <lb/>quia illa præ his alios ſales continent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16805" xml:space="preserve">Porrò ova fœcunda (ne <lb/>quis vocabulum in invidiam adducat) animata, hoc eſt, princi-<lb/>pium, quo pullus vivat, intra ſe complecti, haùd ægrè conce-<lb/>derem, non tamen ova ipſa vivere æquè facilè (niſi priùs de voca-<lb/>bulis inter nos conveniat) affirmarem, etiamſi pullum in ovo <lb/>vivere, quando jam vitalis facultas exercetur, dicendum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16806" xml:space="preserve">Si <lb/>enim in ovo (illud intelligo, quod maris ſemine afflatum fuit, <lb/>nam ex Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16807" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16808" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s16809" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16810" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16811" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16812" xml:space="preserve">Quibus animalibus <lb/>ova ſubventitia gignuntur, partes quidem utrorumque obtinet ovum <lb/>inſtitutum, ſed principio caret, quapropter animatum non est, id enim <lb/>à maris ſemine affertur) ſi, inquam, in ovo pulli anima non con-<lb/>cluditur, extrinſecùs illam advenire neceſſe eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16813" xml:space="preserve">Non utique <lb/>avi incubanti tribuenda eſt anima pulli, quem ex alieno ovo <lb/>excludit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16814" xml:space="preserve">ſiquidem ſæpiùs Meleagridi, non rarò etiam ſemi-<lb/>mari capo fovenda Gallinarum ova ſubiiciuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16815" xml:space="preserve">immò etiam <lb/>aliquando Coturnicum aut phaſianorumova foventur à Gallinâ, <lb/>nec exiſtimandum eſt eam poſſe tàm diſſimilibus ſecundùm <lb/>ſpeciem avibus animam, utique diverſam, impertiri. </s>
  <s xml:id="echoid-s16816" xml:space="preserve">Quid? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16817" xml:space="preserve">quod citrà ullum incubitum temperato furnorum calore, ex-<lb/>cluduntur pulli; </s>
  <s xml:id="echoid-s16818" xml:space="preserve">an furno vis ineſt pullis animam tribuendi? </s>
  <s xml:id="echoid-s16819" xml:space="preserve"><lb/>Incubitu avium fœtum excludendi Naturæ ratio eſt, ait Ariſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16820" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16821" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s16822" xml:space="preserve"><lb/>de Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16823" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16824" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16825" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16826" xml:space="preserve">non tamen ita ſolùm ova aperiuntur, ſedetiam <lb/>ſponte in terrâ, ut in Ægypto, obruta fimo pulliciem procreant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16827" xml:space="preserve">Et <lb/>Syracuſis potator quidam, ovis ſub ſtoreâ in terrâ poſitis, tandiu pota-<lb/>bat, donec ova ederent fœtum. </s>
  <s xml:id="echoid-s16828" xml:space="preserve">Fam verò &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s16829" xml:space="preserve">, cum in vaſis quibuſdam <lb/>tepidis eſſent conjecta, ſponte ova pullos prompſere. </s>
  <s xml:id="echoid-s16830" xml:space="preserve">Sed neque iis <lb/>aſſentiendum videtur, qui univerſalem cauſam, ſivè Cœlum, <lb/>ſivè Naturæ author dicatur, ad hujuſmodi animarum procrea-<lb/>tionem ſingulari efficientiâ advocant, brutorum animam, ſim-<lb/>plicem quandam naturam adſtruentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s16831" xml:space="preserve">Quàm multa enim <lb/>ſunt animantia, quæ ex ovo oriuntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s16832" xml:space="preserve">cujuſmodi ſunt piſces <lb/>ferè omnes, aves, inſecta plurima, atque reptilia, quorum ani-<lb/>mationem non facilè dixerim Deum ſibi reſervaſſe, qui Geneſ <lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s16833" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s16834" xml:space="preserve">dixit, Producant aquæ reptile animæ viventis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16835" xml:space="preserve">volatile ſuper <lb/>terram ſub firmamento Cœli: </s>
  <s xml:id="echoid-s16836" xml:space="preserve">Contra verò ut intelligeremus huma-<lb/>num animum ab ipſo Deo procreari, non dixit, producat terra
<pb o="90" file="0518" n="518" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
hominem, ſicut dixerat, Producat terra animam viventem in <lb/>genere ſuo, jumenta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16837" xml:space="preserve">reptilia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16838" xml:space="preserve">beſtias terræ ſecundùm ſpecies ſuas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16839" xml:space="preserve">Sed ipſe Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s16840" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16841" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s16842" xml:space="preserve">formavit hominem de limo terræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16843" xml:space="preserve">inſpiravit in <lb/>faciem ejus ſpiraculum vitæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16844" xml:space="preserve">factus eſt homo in animam viventem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16845" xml:space="preserve"><lb/>Quapropter cum in Philoſophiâ, ut ajebat Cicero, nihil debeat <lb/>eſſe commentitiis fabulis loci, ſi Phyſicas rationes conſectari, ut <lb/>par eſt, velimus, nihil eſt procliviùs, quàm opinari Naturam in <lb/>ovo condidiſſe quidquid ad pulli conformationem requiritur <lb/>(candida enim pars ovi ſuâ Naturâ humida est, caloremque anima-<lb/>lem intra ſe continet, ut loquitur Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16846" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16847" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s16848" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16849" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16850" xml:space="preserve">1.) </s>
  <s xml:id="echoid-s16851" xml:space="preserve">atque præcipuam ſpirituum portionem in particulâ <lb/>illâ ſtatuiſſe, quæ quibuſdam Cicatrix dicitur, unde pulli effor-<lb/>matio initium ſumit, incitatis in motum ab externo miti calore <lb/>ſpiritibus, qui ſenſim proximas particulas diſponunt, atque com-<lb/>miſcent, ac primum pulli rudimentum ponunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s16852" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16853" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16854" xml:space="preserve">Videre jam mihi videor, quorſum tua tendat oratio. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16855" xml:space="preserve">Extrinſecùs admiſſo incubantis, ſeu foventis calore, tàm albu-<lb/>minis quàm vitelli particulæ agitantur, ac paulatim ita diſſol-<lb/>vuntur, ut ſubtiliſſimæ ac maximè activæ ſimul coëant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16856" xml:space="preserve">in <lb/>craſſiore maſsâ ductus idoneos efforment, per quos opportunum <lb/>alimentum deſumat, qui formatur pullus, ſimili ferè ratione, <lb/>qua ex tellure ſtirpium ſemina nutrimentum ducere explicui-<lb/>mus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16857" xml:space="preserve">In animali autem non fiſtulæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16858" xml:space="preserve">fibræ ut in ſtirpibus, ſed <lb/>arteriæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16859" xml:space="preserve">venæ ſunt vaſa, per quæ defertur ſuccus, quo alitur <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16860" xml:space="preserve">augeſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16861" xml:space="preserve">Hinc etiam facilè dixeris animalia, quæ ex putri <lb/>materiâ oriri dicuntur, ſimilem ortum habere cum ſtirpibus <lb/>ſponte ſuâ nullo cultore naſcentibus, fierique ex pluribus na-<lb/>turis coëuntibus analogam ovo maſſulam, in qua fermenteſcente <lb/>vis ſpirituum plaſtica particulas commovet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16862" xml:space="preserve">diſponit, ita ut <lb/>vermis naſcatur, ſive id in terrâ contingat, ſive in fructibus aut <lb/>ſeminibus, ſive in ligno, ſive in veſtibus, ſive in animalium car-<lb/>nibus, aut oſſibus aut inteſtinis. </s>
  <s xml:id="echoid-s16863" xml:space="preserve">Ut plurimum autem ſemel <lb/>geniti vermes ova demum edunt, quibus ſobolem propagant.</s>
  <s xml:id="echoid-s16864" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16865" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16866" xml:space="preserve">Quod quidem ad vermes attinet, fortaſſe non multos <lb/>habebimus adverſarios: </s>
  <s xml:id="echoid-s16867" xml:space="preserve">Neque enim illa fermentatio fit ad <lb/>punctum temporis, hoc eſt, quod dicunt, in inſtanti. </s>
  <s xml:id="echoid-s16868" xml:space="preserve">Sic apud <lb/>Inſulas Hebrides, ut ſcribit Abrah-Ortelius in Scotiâ, Anſerum <lb/>genus (Clakis incolæ vocant, Bernacas Gil. </s>
  <s xml:id="echoid-s16869" xml:space="preserve">Gyraldus) non ex <lb/>arboribus, ut Scriptorum vulgus prodit, fed ex lignis in mari <lb/>illo putreſcentibus oritur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16870" xml:space="preserve">nam temporis tractu primùm in eo <lb/>vermes excavato ligno naſcuntur, qui, ſenſim enatis capite,
<pb o="91" file="0519" n="519" rhead="De Calore Viventium."/>
pedibus, atque alis, plumas poſtremò edunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s16871" xml:space="preserve">demum anſeribus <lb/>magnitudine æquales, cum ad juſtam pervenerint molem, <lb/>Cœlum petunt reliquarum avium more. </s>
  <s xml:id="echoid-s16872" xml:space="preserve">Hoc autem, tem-<lb/>poris ſpatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16873" xml:space="preserve">quidem fortaſſe non modico, perficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16874" xml:space="preserve">Id quod <lb/>dicendum de aviculis, quas commemorat Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16875" xml:space="preserve">163. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16876" xml:space="preserve">Hoeiniao lacus ad urbis (Vuting) Barrbolybicum quinque ſtadiorum <lb/>eſt, undique arboribus pulchrè ſeptus, vocatur Reddens aves, quia <lb/>folia, quæ in eum incidunt, non omnia, ſed certæ arboris, in nigras <lb/>mutantur aviculas, tantâ cum admiratione ac ſtupore accolarum, ut <lb/>ſpiritus eſſe credant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16877" xml:space="preserve">Scio non deeſſe, qui putent nos fidem com-<lb/>mentitiis rebus adiungere, ſi hæc à Scriptoribus tanquam vera <lb/>recipiamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s16878" xml:space="preserve">quaſi verò res eſſet inſueta vermes ex putreſcen-<lb/>tibus lignis aut foliis oriri: </s>
  <s xml:id="echoid-s16879" xml:space="preserve">vermes autem mutatâ formâ in aves <lb/>tranſire ipſi ſe docebunt, ſi Malpighii accuratam diligentiam <lb/>imitari voluerint in ovis obſervandis, quæ Gallina incubans <lb/>fovet, videbunt enim ex vermiculo efformari pullum, qui <lb/>demum in ſatis magnum Gallum evadit alis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16880" xml:space="preserve">plumis inſtru-<lb/>ctum ad volandum: </s>
  <s xml:id="echoid-s16881" xml:space="preserve">præterquamquod bombyces, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16882" xml:space="preserve">omne <lb/>erucarum genus, nonne in papiliones mutantur nullam referen-<lb/>tes ſimilitudinem vermis, à quo ortum duxere? </s>
  <s xml:id="echoid-s16883" xml:space="preserve">Verùm iſtam <lb/>Metamorphoſim plures non ſolùm horas, ſed etiam dies requi-<lb/>rere videmus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16884" xml:space="preserve">At quando, calidâ æſtate, decumanis guttis ſe <lb/>nubes exonerat in pulverem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16885" xml:space="preserve">illico ſaltitantes ranunculi appa-<lb/>rent, nullus videtur eſſe fermentationi locus; </s>
  <s xml:id="echoid-s16886" xml:space="preserve">ſiquidem mem-<lb/>brorum conformatio, longè operoſior quàm vermium, mo-<lb/>mento expediri non poſſe videtur, etiamſi cum pluviâ in ter-<lb/>ram decidiſſe ranarum ſpiritus comminiſci placeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s16887" xml:space="preserve">Plus habe-<lb/>ret difficultatis id, quod Ælianus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16888" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s16889" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16890" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s16891" xml:space="preserve">ſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16892" xml:space="preserve">In The-<lb/>baide, inquit, cùm grandine pluit, mures in terrâ apparere audio, qui <lb/>partim etiam num cœnum limoſum, partim jam caro exiſtunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16893" xml:space="preserve">Mures <lb/>ibi apparere facilè admiſerim, cum circa Thebas Ægyptias, ut <lb/>loquitur S. </s>
  <s xml:id="echoid-s16894" xml:space="preserve">Baſilius in Hexaem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16895" xml:space="preserve">hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s16896" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s16897" xml:space="preserve">ubi in æſtibus largè pluerit, <lb/>ſtatim arvalibus muribus regio compleatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16898" xml:space="preserve">Sed illos tunc oriri, immò <lb/>partim cœnum, partim carnem exiſtere, bonâ eorum pace, qui <lb/>Æliano narrarunt, non admitto; </s>
  <s xml:id="echoid-s16899" xml:space="preserve">cum potuerit fabulæ locum <lb/>facere, quod muſculus aliquis cœno obductus aliquando prodie-<lb/>rit ex limo, cum aqua pluvia agri cavernulas implens coëgerit <lb/>hoſpitantes mures exire: </s>
  <s xml:id="echoid-s16900" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16901" xml:space="preserve">pueri gryllorum venatores <lb/>aquam iniiciunt, ut eos prodire cogant. </s>
  <s xml:id="echoid-s16902" xml:space="preserve">Ideò non videtur facilis <lb/>horum murium cum ranarum ortu comparatio.</s>
  <s xml:id="echoid-s16903" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16904" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16905" xml:space="preserve">De hujuſmodi ranis ſæpiuſculè altercantes inter ſe
<pb o="92" file="0520" n="520" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
Philoſophos cum audierim, neque aliquid afferentes, quod pro-<lb/>babilitatem ſaperet, ſubdubitare cœpi, utrùm verè tunc illæ <lb/>gignantur, an verò ab humore cadentium guttarum excitatæ <lb/>prodirent ſaltitantes (hic quippe illis eſt motus) quemadmo-<lb/>dum in hortis videmus poſt pluviam æſtivam repentes cochleas <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16906" xml:space="preserve">limaces ex ſuis latebris prodiiſſe, quin cuiquam inciderit <lb/>ſuſpicio ex illâ pluviâ ortum habuiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s16907" xml:space="preserve">Non diſſimulabam <lb/>tamen cochlearum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16908" xml:space="preserve">ranarum hujuſmodi, diſparem condi-<lb/>tionem eſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s16909" xml:space="preserve">cochleas enim alias majores, minores alias videmus, <lb/>non autem majores ranas hiſce minoribus permiſtas eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s16910" xml:space="preserve">Ra-<lb/>nunculos illos dudum natos ſuadebant, qui ſanctè affirmarent <lb/>inventasà ſe in eorum ventriculis diſſectis manſas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16911" xml:space="preserve">comminu-<lb/>tas herbarum particulas: </s>
  <s xml:id="echoid-s16912" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16913" xml:space="preserve">de beſtiolâ deci-<lb/>dente per tempeſtates &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16914" xml:space="preserve">repentinos imbres leem dictâ in Norve-<lb/>giâ, de quâ Majolus colloq. </s>
  <s xml:id="echoid-s16915" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s16916" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16917" xml:space="preserve">347. </s>
  <s xml:id="echoid-s16918" xml:space="preserve">compertum est, ſtatim atque <lb/>deciderint, reperiri in viſceribus berbas crudas, nondum concoctas. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16919" xml:space="preserve">De hac Hondius in Atlante Mercatoris pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s16920" xml:space="preserve">81. </s>
  <s xml:id="echoid-s16921" xml:space="preserve">ſcribit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16922" xml:space="preserve">Habet <lb/>quoque Norvegia peculiares quaſdam beſtiolas, accolæ lemmer <lb/>vocant, certam illius regionis peſtem: </s>
  <s xml:id="echoid-s16923" xml:space="preserve">quadrupedes ſunt, ſoricis magni-<lb/>tudine, pelle variâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16924" xml:space="preserve">Hſae; </s>
  <s xml:id="echoid-s16925" xml:space="preserve">locuſtarum more omnia virentia depaſcuntur, <lb/>ſtato tempore moriuntur, tanto cumfætore, ut aër infectus varios incolis <lb/>morbos creet, vertiginem inprimis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16926" xml:space="preserve">icterum ſive morbum regium. </s>
  <s xml:id="echoid-s16927" xml:space="preserve"><lb/>Sed aliis pernegantibus, anceps hærebam, quibuſnam fidem <lb/>adhiberem, quibus abrogarem. </s>
  <s xml:id="echoid-s16928" xml:space="preserve">Quamvis enim non ſit res iſta <lb/>tàm denſo velamine obducta, ut curioſis oculis perſpici non <lb/>poſſit, imbre tamen quemquam, ex meis famulis ire juſſis, per-<lb/>fundi, ut ranunculos venaretur, non videbatur operæ pretium; </s>
  <s xml:id="echoid-s16929" xml:space="preserve"><lb/>contingere ſcilicet poterat, ut jejunos ranunculos afferret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16930" xml:space="preserve"><lb/>adhuc ambigerem, an vacuus ventriculus nuperrimè natos, an <lb/>verò nondum paſtos indicaret: </s>
  <s xml:id="echoid-s16931" xml:space="preserve">pluviâ autem ceſſante ranun-<lb/>culos capere, ſcrupulum omnem eximere non valebat, cum <lb/>incertum relinqueretur, an illi ex iis eſſent, quos imber cadens <lb/>produxiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s16932" xml:space="preserve">Quapropter cum mihi perſuadere omninò nequi-<lb/>rem tàm mirabili celeritate animalis membra fortuitò confor-<lb/>mari ex pluvia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16933" xml:space="preserve">pulvere, quæ non niſi plurium dierum ſpatio <lb/>Natura effingit, mihi neceſſitatem impoſitam videbam exco-<lb/>gitandi rationem aliquam à probabilitate non diſiunctam, qua <lb/>explicaretur hujuſmodi ranunculorum ortus. </s>
  <s xml:id="echoid-s16934" xml:space="preserve">Occurrebat <lb/>autem animo Cicada, de quâ Ariſtoteles ſcribit lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s16935" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s16936" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s16937" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16938" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s16939" xml:space="preserve">30. </s>
  <s xml:id="echoid-s16940" xml:space="preserve">in hæc verba: </s>
  <s xml:id="echoid-s16941" xml:space="preserve">Creſcit primò in terrâ vermiculus; </s>
  <s xml:id="echoid-s16942" xml:space="preserve">deinde fit ex <lb/>eo quæ Tettigometra vocatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s16943" xml:space="preserve">postmodum circa Solſtitia noctu exeunt,
<pb o="93" file="0521" n="521" rhead="De Calore viventium."/>
*ſtatimque rupto cortice prodeunt Cicadæ ex matrice illâ Cicadâ, quam* <lb/>*modo Tettigometram dixi, nigræ protinus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16944" xml:space="preserve">duriuſculæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16945" xml:space="preserve">majuſ-* <lb/>*culæ, atque incipiunt canere.</s>
  <s xml:id="echoid-s16946" xml:space="preserve">* Exuvias illas contigit mihi ruſti-<lb/>canti non ſemel videre: </s>
  <s xml:id="echoid-s16947" xml:space="preserve">erat autem cortex craſſiuſculus à ſum-<lb/>mo capite ad imum ſecundùm ſpinam dorſi rectâ diffiſſus, <lb/>adhærebantque pedum relictæ quaſi vaginæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s16948" xml:space="preserve">Hinc animum <lb/>ſubiit ſuſpicari, ſimile quiddam accidere hujuſmodi ranunculis, <lb/>qui ad rubetarum, aut bufonum in ſicco ſemper viventium <lb/>genus pertinere videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16949" xml:space="preserve">fortaſſe enim (mecum ipſe reputa-<lb/>bam) in ſummo æſtu vermes intra pulverem nocturno rore <lb/>perfuſum gignuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16950" xml:space="preserve">ex iis fit Batrachometra, adeò ut ſuper-<lb/>veniente tepido imbre dehiſcat cortex, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16951" xml:space="preserve">quemadmodum Ci-<lb/>cada prodit, ita pariter Rana. </s>
  <s xml:id="echoid-s16952" xml:space="preserve">Id quod ſatisfaceret iis, qui in, <lb/>ventriculo ſe deprehendiſſe aſſerunt herbarum particulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s16953" xml:space="preserve">quas <lb/>nimirum vermis comederit. </s>
  <s xml:id="echoid-s16954" xml:space="preserve">Verùm cum neque his plenè <lb/>acquieſcerem, eò procedebam, ut exiſtimarem à rubetis aut <lb/>bufonibus in pulvere depoſita ova, quæ Solis calore foveantur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16955" xml:space="preserve">nocturni roris humore ſalibus atque ſpiritibus fœto imbuta, <lb/>rareſcente ac fermenteſcente, quæ intus eſt, materiâ, intume-<lb/>ſcant, cortice membranaceo diſtentionem patiente, atque ſen-<lb/>ſim æquè ac ex furni aut fimi calore in gallinæ ovo pullus, <lb/>formetur ranunculus, qui demum erumpat dehiſcente puta-<lb/>mine aquâ pluviâ perfuſo. </s>
  <s xml:id="echoid-s16956" xml:space="preserve">Demum, utrumque cogitatum <lb/>conjungens, ſuſpicabar ex ovo vermem oriri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16957" xml:space="preserve">ex verme Ba-<lb/>trachometram; </s>
  <s xml:id="echoid-s16958" xml:space="preserve">eſto, depoſitas exuvias cum luto permiſtas, <lb/>ibique marceſcentes videre nequeamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s16959" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16960" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s16961" xml:space="preserve">Audivi aliquando narrantem curioſos quoſdam pileo, <lb/>penulâ, ocreis adversùs pluviam optimè munitos imminente, <lb/>imbre ingreſſos pulverulentam viam, ut obſervarent, an ranun-<lb/>culi, uti ſperabant, erumperent: </s>
  <s xml:id="echoid-s16962" xml:space="preserve">neque eos ſpes fruſtrata eſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16963" xml:space="preserve">Unum autem præter ſpem ex inopinato animadvertere conti-<lb/>git, videlicet non paſſim, ſed quaſi ordinatim erumpere ranun-<lb/>culos ſerie ad viæ longitudinem tranſversâ, perinde atque ſi <lb/>ranæ matres, cum ab uno ad alterum viæ marginem tranſirent, <lb/>ova in pulvere depoſuiſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s16964" xml:space="preserve">Id quod iis, quæ poſtremo loco, <lb/>Gradonice, excogitabas, favere videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16965" xml:space="preserve">Sed ut hujuſmodi ova <lb/>admittam, hunc mihi ex animo ſcrupulum evelle. </s>
  <s xml:id="echoid-s16966" xml:space="preserve">Si Plinio <lb/>lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s16967" xml:space="preserve">9.</s>
  <s xml:id="echoid-s16968" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s16969" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s16970" xml:space="preserve">ſcribenti credimus, Ranæ *pariunt minimas carnes* <lb/>*nigras, quas Gyrinos vocant, oculis tantùm &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16971" xml:space="preserve">caudâ inſignes: </s>
  <s xml:id="echoid-s16972" xml:space="preserve">mox pedes* <lb/>*figurantur, caudâ findente ſe in poſteriores, Mirumque; </s>
  <s xml:id="echoid-s16973" xml:space="preserve">ſemeſtrivitâ* <lb/>*reſolvuntur in limum nullo cernente, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16974" xml:space="preserve">rurſus vernis aquis renaſcun-* <lb/>*tur, quæ fuere natæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s16975" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<pb o="94" file="0522" n="522" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16976" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s16977" xml:space="preserve">Non pariunt ranæ Gyrinos, ſed hi ex putri limo ſponte <lb/>oriuntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s16978" xml:space="preserve">vera earum propagatio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16979" xml:space="preserve">ſoboles eſt ex ovo, quod <lb/>quidem perfectum (non imperfectum, ut plerique piſcium, qui <lb/>ova per ſe infœcunda edunt, ſed ex illis ea ſolùm ſœcunda eva-<lb/>dunt, quæ poſtmodum maſculo ſemine afflata fuerint) rana <lb/>emittit, ut notavit Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s16980" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16981" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s16982" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s16983" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s16984" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s16985" xml:space="preserve">Ut <lb/>quid enim ranis ova dediſſet Natura, ſi carnes parerent, non ova? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16986" xml:space="preserve">Ex ovo autem Gyrinum non naſci, Plinius fateri tenetur, qui <lb/>reſolutas in limum poſt ſemeſtrem vitam ranas rurſus vernis <lb/>aquis renaſci ſcribit: </s>
  <s xml:id="echoid-s16987" xml:space="preserve">niſi fortè putet relicta à ranis ova totam <lb/>hyemem in limo durare, ut Vere ineunte ex illis Gyrini exclu-<lb/>dantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s16988" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s16989" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s16990" xml:space="preserve">Ranunculos poſt pluviam ſaltitantes ad Bufonum in <lb/>ſicco viventium genus pertinere vix poteſt in dubium revocari: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s16991" xml:space="preserve">ideò illos ad ranarum ſpeciem in aquis degentium ſpectare non <lb/>exiſtimo: </s>
  <s xml:id="echoid-s16992" xml:space="preserve">Bufones autem non rarò defoſſis ſcrobibus inveni-<lb/>mus, Gyrinos verò non niſi in aquâ natare videmus, hiſque ad <lb/>natandi uſum Natura caudam conceſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s16993" xml:space="preserve">quæ tamen non findi-<lb/>turin poſteriores pedes, ut Plinius putavit, ſed ad radicem caudæ <lb/>adnatos pedunculos duos cum cruribus obſervavi in Gyrinis <lb/>mediocribus, nam in minoribus nondum eruperant: </s>
  <s xml:id="echoid-s16994" xml:space="preserve">in illis <lb/>autem cum non apparerent priores pedes, ſed ſolùm in cute <lb/>eſſet veſtigium loci, unde eſſent erupturi, cutem cultello diſcidi, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16995" xml:space="preserve">manifeſtò vidi interiùs latere parvula brachia demum indè <lb/>eruptura. </s>
  <s xml:id="echoid-s16996" xml:space="preserve">Ubi igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16997" xml:space="preserve">brachia &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16998" xml:space="preserve">crura cum manibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s16999" xml:space="preserve">pedi-<lb/>bus efformata ſuerint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17000" xml:space="preserve">apta ad natandi uſum, tunc nulla, <lb/>remanet caudę neceſſitas, ſed illâ abiectâ fit ex Gyrino Rana. </s>
  <s xml:id="echoid-s17001" xml:space="preserve"><lb/>Cum itaque Bufones intrà terram orti non indigeant caudâ ad <lb/>natandum, illâ carere in ſuo ortu probabile eſt, ſed crura cum <lb/>pedibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17002" xml:space="preserve">brachia cum manibus ſuccreſcere, quibus etiam <lb/>aliquando uti poſſint ad natandum. </s>
  <s xml:id="echoid-s17003" xml:space="preserve">Quare mihi facilè perſuadeo <lb/>intrà pulverem latitantes Bufones parvulosex effuſis ovis ortos, <lb/>jamque ſatis adultos, ab incidentis pluviæ guttis craſſioribus, <lb/>altiùſque pulverem penetrantibus, excitari ad fugam, ideóque <lb/>ſaltitare. </s>
  <s xml:id="echoid-s17004" xml:space="preserve">Sed his omiſſis illud certum videtur, quòd animan-<lb/>tia omnia aut vivipara ſunt, aut ovipara.</s>
  <s xml:id="echoid-s17005" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17006" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17007" xml:space="preserve">Recentiores Anatomici etiam in animalibus viviparis <lb/>diligentiſſimè viſcera ſcrutati deprehenderunt Ovarium, adeò <lb/>ut hoc differant ovipara à viviparis, quòd illa ovum egerunt, <lb/>hæc ovum in utero fovent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17008" xml:space="preserve">fœtum excludunt, quem deinde <lb/>ſequuntur ſecundæ Membranæ, quibus in utero obvolvebatur
<pb o="95" file="0523" n="523" rhead="De Calore Viventium."/>
fœtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17009" xml:space="preserve">Et quidem ſicut in ovis obſervamus extimam teſtam, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17010" xml:space="preserve">interiorem pelliculam, ſic in Viviparorum conceptu duplex <lb/>eſt membrana, extima utero proxima, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17011" xml:space="preserve">craſſior, ſcilicet Cho-<lb/>rion, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17012" xml:space="preserve">interior Amnios, de quibus plura Medici. </s>
  <s xml:id="echoid-s17013" xml:space="preserve">Olaus V Vor-<lb/>mius in ſuo Muſæo lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s17014" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s17015" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17016" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s17017" xml:space="preserve">narrat (quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17018" xml:space="preserve">ab Amico viſum <lb/>Haffniæ accepi) ad ſe delatum ex Norvegiâ ovum, vulgariovo <lb/>gallinaceo prorſus ſimile integrum, cum narratione, trium Viro-<lb/>rum fide dignorum manu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17019" xml:space="preserve">ſigillis, confirmatâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s17020" xml:space="preserve">Anna quædam <lb/>honeſta fœmina anno 1639. </s>
  <s xml:id="echoid-s17021" xml:space="preserve">die 17. </s>
  <s xml:id="echoid-s17022" xml:space="preserve">Aprilis eum vehementibus <lb/>doloribus torqueretur, vicinas cõvocavit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17023" xml:space="preserve">circa veſperam ovum <lb/>peperit, quod cum aperirent, vitello &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17024" xml:space="preserve">albumine prorſus nihil <lb/>diſtabat à communi ovo gallinaceo. </s>
  <s xml:id="echoid-s17025" xml:space="preserve">Die 18. </s>
  <s xml:id="echoid-s17026" xml:space="preserve">inſequenti iterum <lb/>doloribus correpta parturientium ſimilibus, circa meridiem, <lb/>præſentibus fœminis iiſdem aliud peperit, quod integrum in, <lb/>Aulam Regiam cum fide dignorum teſtimonio literis conſignato <lb/>tranſmiſſum fuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17027" xml:space="preserve">tandem ipſius V Vormii cuſtodiæ traditum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17028" xml:space="preserve">Anna illa in matrimonio pepererat duodecim filios, tunc adhuc <lb/>ſuperſtites, cum ſe tantis diſcruciatam doloribus conquerebatur, <lb/>quantos nunquam in aliis partubus eſſet experta. </s>
  <s xml:id="echoid-s17029" xml:space="preserve">Ova illa præ-<lb/>ſtigiis Diabolicis ſuppoſita exiſtimavit V Vormius, nondum <lb/>enim inciderat ſuſpicio vivipara animalia ex ovis in utero ſuos <lb/>educere fœtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17030" xml:space="preserve">Ex hac autem recentiore notitiâ non pauca, <lb/>facilè explicantur in viviparis, non ſolùm quæ ad ſexûs diſcri-<lb/>men attinent (nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17031" xml:space="preserve">ovipara, ut gallinæ, non excludunt ova <lb/>ita indifferentia, ut ex incubatu pendeat, utrùm pullaſter potiùs <lb/>quàm pullaſtra exeat, ſed ex ipsâ ovi conſtitutione) verùm <lb/>etiam, quæ ſpectant ad prolis multitudinem, ſivè ſingulos partus <lb/>enitantur fœmellæ, ſivè ſint gemelliparæ, ut ab Ovidio vocata <lb/>eſt Latona: </s>
  <s xml:id="echoid-s17032" xml:space="preserve">prout plura vel pauciora ova fœcunda continent, <lb/>aut unico conceptu duo ſimul aut tria ova fuerint afflata ſpiriti-<lb/>bus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17033" xml:space="preserve">virtute ſeminis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17034" xml:space="preserve">Neque mirandum hujuſmodi ova in, <lb/>Viviparis ſubterfugiſſe antiquiorum Anatomicorum diligen-<lb/>tiam, quippe quæ valde exigua ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17035" xml:space="preserve">plura in unum ſolidiuſ-<lb/>culum corpus ita coagmentata, ut aliud nomen apud ipſos ſor-<lb/>tita fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s17036" xml:space="preserve">Mihi autem valde probabile eſt hæc viviparorum <lb/>ova reſpondere *Cicatrici* in ovis avium, ex qua efformatur tum <lb/>Amnios, tum Chorion, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17037" xml:space="preserve">pullus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17038" xml:space="preserve">teſta enim includens albu-<lb/>men, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17039" xml:space="preserve">vitellum, ſervat pulli efformandi nutrimentum; </s>
  <s xml:id="echoid-s17040" xml:space="preserve">id <lb/>quod non eſt viviparis neceſſarium, quippe quibus à matris utero <lb/>ſubminiſtratur alimenti materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s17041" xml:space="preserve">Ideò hæc viviparorum ova, <lb/>non omnino ſimilia ſunt oviparorum ovis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17042" xml:space="preserve">Illis quidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17043" xml:space="preserve">ſpiri-
<pb o="96" file="0524" n="524" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
tus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17044" xml:space="preserve">ſales aliquos Natura ingeſſit, non tamen qui ſatis fuerint <lb/>ad abſolutam fœcunditatem, quam ex ſemine recipiunt, cujus <lb/>etiam afflatu ac virtute ſeparantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17045" xml:space="preserve">in utero conduntur, ubi <lb/>foventur, atque ſubinde à materno ſanguine incrementa ſuſci-<lb/>piunt tùm membranæ ipſæ, tùm qui indè formatur fœtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17046" xml:space="preserve">Id <lb/>quod qua Methodo à Naturâ perficiatur, à præſentis diſputa-<lb/>tionis inſtituto alienum exiſtimo; </s>
  <s xml:id="echoid-s17047" xml:space="preserve">cum ſatis habeamus à calidis <lb/>ipſius fœtus particulis materiam conformari, alimentumque, <lb/>diſtribui facto per arterias atque venas paſſim jam apud ſapien-<lb/>tes celebrato ſanguinis circuitu, ex quo ſingulis membris con-<lb/>gruentes particulæ deſumuntur, ut non ſolùm nutriantur, ſed <lb/>etiam novo additamento augeantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17048" xml:space="preserve">Hoc unum quaſi præte-<lb/>riens obſervo, adeò accuratam eſſe naturam in ſubminiſtrando <lb/>alimento fœtui, ut ſi fortè Mulieris uterum gerentis tibia, aut <lb/>aliud os, frangatur, difficillimè callus formetur oſſis partes firmi-<lb/>ter jungens, niſi poſtquam enixa fuerit infantem; </s>
  <s xml:id="echoid-s17049" xml:space="preserve">quia ſcilicet ad <lb/>gignendum callum neceſſariæ eſſent puriſſimæ ſanguinis parti-<lb/>culæ ad nutriendum fœtum tranſmiſſæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s17050" xml:space="preserve">quod enim uni datur, <lb/>cæteris ſubtrahitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17051" xml:space="preserve">Ideò ſpecioſæ arbori, ſed minùs fœcundæ, <lb/>prodeſt luxuriantem aliquem præ cæteris ſterilem ramum præ-<lb/>cidere, ut ſuccus ad alios ramos avertatur utiliùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17052" xml:space="preserve">fructus <lb/>uberiores fiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17053" xml:space="preserve">Quapropter ſi animam, quâ ſtirpes vigent, non <lb/>aliam ſtatuimus præter calidarum particularum unicuique, <lb/>ſpeciei convenientium complexionem, ex quâ oritur quicquid <lb/>ad vegetantis animæ facultates pertinet, æquè dicemus ſeu <lb/>pullum intrà ovum, ſeu fœtum in utero ſecundis membranis <lb/>incluſum, eatenus vivere, quatenus in ſuo cujuſque genere, <lb/>calidæ particulæ in arteriis ac venis ſanguini permiſtæ (nam <lb/>Levitici 17.</s>
  <s xml:id="echoid-s17054" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s17055" xml:space="preserve">Anima carnis in ſanguine eſt) ſuos motus peragunt, <lb/>atque ſingula membra pervadentes craſſiorem materiam exte-<lb/>nuant ac dividunt, tenuiorem, quàm par ſit, craſſiori commi-<lb/>ſcent, adeò ut, ſi quid deperditum fuerit, reparetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17056" xml:space="preserve">ampli-<lb/>ficata ſpatia compleantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17057" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17058" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17059" xml:space="preserve">Si pullus aut fœtus in ovo aut in utero vivit ac viget <lb/>calidis hujuſmodi particulis animatus, quidni eâdem pariter <lb/>animâ vegetante vivat, ubi ex ovo aut ex utero prodiit? </s>
  <s xml:id="echoid-s17060" xml:space="preserve">Simili <lb/>quippe ratione aſſumptum per os alimentum concoquitur ac <lb/>diſtribuitur, ut membra nutriantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17061" xml:space="preserve">augeſcant: </s>
  <s xml:id="echoid-s17062" xml:space="preserve">ac proptereà <lb/>diffuſæ per univer ſum animantis corpus jam nati particulæ illæ <lb/>calidæ non ſolum ſuppeditatum à venis atque arteriis per ana-<lb/>ſtomoſes nutrimentum exquiſitiùs concoquunt, verùm etiam
<pb o="97" file="0525" n="525" rhead="De Calore Viventium."/>
agitatione ac motu ſenſim proximas artuum particulas propel-<lb/>lendo locum faciunt uberiorialimento, quod prioribus particu-<lb/>lis additum ampliorem efficit animantis molem. </s>
  <s xml:id="echoid-s17063" xml:space="preserve">Quando au-<lb/>tem jam ita obduruerint oſſa, tàmque firmo nexu eorum par-<lb/>ticulæ cohærent, ut non permittant meatus ampliùs dilatari, <lb/>ceſſat animalis incrementum.</s>
  <s xml:id="echoid-s17064" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17065" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17066" xml:space="preserve">Hanc nôrunt Philoſophiam, qui ex catellis lucrum <lb/>quærunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17067" xml:space="preserve">ut enim valdè exigui permaneant, ſtatim à die, quâ <lb/>naſcuntur, ſpinam dorſi, ac crura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17068" xml:space="preserve">pedes ſpiritu vini ſæpiùs <lb/>imbuunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17069" xml:space="preserve">hinc enim fit, ut vertebræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17070" xml:space="preserve">crurum oſſicula ſuapte <lb/>narurâ initio humidiora ac molliora à ſpiritu vini exſiccata, <lb/>duritiem acquirant, neque ſint apta, ut à calore vitali exten-<lb/>dantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17071" xml:space="preserve">Simili utebatur Methodo quidam in ſuam prolem, <lb/>nimis ingeniosè immitis, qui unguento ex adipibus Gliris, Veſ-<lb/>pertilionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17072" xml:space="preserve">Talpæ confecto, filiorum ſpinam dorſi, atque, <lb/>artuum juncturas ſtatim à nativitate ungere ſolitus erat, ne <lb/>facilè creſcerent, ſed inter Naturæ ludibria accenſerentur pu-<lb/>milionibus, *quos Natura brevi ſtatu peracto nodoſum ſemel in globum* <lb/>*ligavit*, ut Poëta ludebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17073" xml:space="preserve">Hos autem neque diſtortos, neque <lb/>deformes Magnatibus offerebat, ex quorum liberalitate ſuis <lb/>rationibus conſulebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17074" xml:space="preserve">Utrùm adipes illi oſſium incrementa <lb/>juxtà Naturæ leges debita impedirent exſiccando illa, an potiùs <lb/>eorum particulas firmiùs conglutinando, quemadmodum, <lb/>fractis oſſibus callum Natura inducit, aut etiam caloris motum <lb/>cohibendo, nihil temerè auſim affirmare. </s>
  <s xml:id="echoid-s17075" xml:space="preserve">Certè oſſium firmi-<lb/>tatem non ex ſolâ ſiccitate oriri mihi perſuadet herbula, cujus <lb/>meminit Jacob. </s>
  <s xml:id="echoid-s17076" xml:space="preserve">Bontius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17077" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s17078" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17079" xml:space="preserve">33. </s>
  <s xml:id="echoid-s17080" xml:space="preserve">Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s17081" xml:space="preserve">Indorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s17082" xml:space="preserve">Hæc <lb/>propè Malaccam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17083" xml:space="preserve">in aliis Indiæ locis creſcit, fertque ſemen <lb/>inſtar hordei, ſed nigrius &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17084" xml:space="preserve">hirſutius; </s>
  <s xml:id="echoid-s17085" xml:space="preserve">vim autem tantam obti-<lb/>net oſſa firmandi ac roborandi, ut, ſi ejus ſucco dentes imbuan-<lb/>tur, ſilicem in pollinem redigere poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s17086" xml:space="preserve">Id quod majori den-<lb/>tium ſiccitati tribuendum non videtur, cum potiùs oſſa arida <lb/>fiant friabilia; </s>
  <s xml:id="echoid-s17087" xml:space="preserve">quemadmodum vetulæ cuidam contigit ob æta-<lb/>tem, cujus oſſa adeò fragilia reddita ſunt, ut vix tactum ſuſti-<lb/>neret, quin ipſa membra leviſſimo impetu frangerentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17088" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17089" xml:space="preserve">de <lb/>viro ſexagenario Arthritide pituitosâ laborante teſtatur Hil-<lb/>danus cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17090" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17091" xml:space="preserve">obſerv. </s>
  <s xml:id="echoid-s17092" xml:space="preserve">66. </s>
  <s xml:id="echoid-s17093" xml:space="preserve">tantam ſubiiſſe oſſium fragilitatem, ut <lb/>dum chirothecam in manum affectæ partis induere vellet leviſ-<lb/>ſimo conatu, brachii os, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17094" xml:space="preserve">poſtea quoquè os circa cubitum, <lb/>fractum fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17095" xml:space="preserve">Ideò oſſium atque ipſius animalis incrementa <lb/>exiſtimarem non definienda eſſe ex ſiccitate, quam abſumptus
<pb o="98" file="0526" n="526" rhead="Diſſertatio Secunda."/>
humor relinquat, ſed potiùs ex majori particularum compa-<lb/>ctione, ac validiore conglutinatione.</s>
  <s xml:id="echoid-s17096" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17097" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17098" xml:space="preserve">Niſi ipſe mihi aſſentari viderer, auderem hæc confir-<lb/>mare ex oppoſitâ facultate graminis cujuſdam Norvegici, <lb/>*Beengras* dicti, quod ad junci figuram propiùs accedere viſum eſt <lb/>iis, qui ſiccam plantam ſunt contemplati. </s>
  <s xml:id="echoid-s17099" xml:space="preserve">Herbam hanc *Oſſifra-* <lb/>*gam* nonnulli vocant, ſed vocabulum non probo, ſiquidem tan-<lb/>tum abeſt ab eo, ut oſſa jumentorum herbâ illâ veſcentium, <lb/>comminuat carioſa aut friabilia reddendo, ut potiùs mollia <lb/>atque flexibilia evadant; </s>
  <s xml:id="echoid-s17100" xml:space="preserve">quandoquidem boves eâ paſti uſque <lb/>adeò ad ambulandum inepti fiunt, ut elumbes videantur, nec <lb/>veſtigium facere poſſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s17101" xml:space="preserve">ſanantur autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17102" xml:space="preserve">confirmantur, ſi <lb/>ipſis comedenda exhibeantur oſſa alterius animalis hujus herbæ <lb/>eſu perempti. </s>
  <s xml:id="echoid-s17103" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17104" xml:space="preserve">illud addendum, quòd incolæ ex hujuſ-<lb/>modi herbâ unguentum parant ad oſſa conglutinanda: </s>
  <s xml:id="echoid-s17105" xml:space="preserve">prop-<lb/>terea minimè dicenda videtur Oſſifraga, ſed verbo litem non <lb/>intendamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17106" xml:space="preserve">Memini me apud Fernelium lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s17107" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17108" xml:space="preserve">de Abd. </s>
  <s xml:id="echoid-s17109" xml:space="preserve">rer. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17110" xml:space="preserve">cauſis cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17111" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s17112" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s17113" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s17114" xml:space="preserve">legiſſe hæc verba. </s>
  <s xml:id="echoid-s17115" xml:space="preserve">*Ipſi vidimus*, inquit, *in* <lb/>*milite quodam oſſa crurum, brachiorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17116" xml:space="preserve">femorum, ex morbo tam* <lb/>*mollia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17117" xml:space="preserve">flexibilia evaſiſſe, ut ceræ modo facilè ſequerentur, quocun-* <lb/>*que torqueres; </s>
  <s xml:id="echoid-s17118" xml:space="preserve">quæ tandem balnearum naturalium uſu (ejuſmodi* <lb/>*erant aluminoſæ) in priſtinum vigorem roburque reſtituta ſunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s17119" xml:space="preserve">* Cum <lb/>autem mecum ipſe perpenderem, quî fieri potuerit, ut ad tan-<lb/>tam mollitudinem oſſa dura pervenerint, obſervavi per artem <lb/>ebur molliri, ſi diutiùs detineatur in aceto ter deſtillato, in quo <lb/>fervente tres Salviæ manipuli excocti fuerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s17120" xml:space="preserve">Oſſa verò tracta-<lb/>bilia ac flexibilia fieri in aquâ, quæ ex Vitriolo Romano &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17121" xml:space="preserve">Sale <lb/>communi pari pondere optimè contuſis atque contriſis extilla-<lb/>verit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17122" xml:space="preserve">Hinc militis illius oſſa ex morbo mollia ac tenera eva-<lb/>ſiſſe exiſtimabam vi ſalium acidorum cum alimento ad oſſa, <lb/>delatorum, qui morbo cauſam dederint: </s>
  <s xml:id="echoid-s17123" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17124" xml:space="preserve">igniculi fer-<lb/>rum pervadentes, sèque inſinuantes in meatus, quos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17125" xml:space="preserve">laxant, <lb/>illud molliunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17126" xml:space="preserve">Quapropter non eſt à probabilitate alienum, <lb/>gramen illud Norvegicum hujuſmodi ſalibus acidis abundare, <lb/>qui ad oſſa bovis illo paſti cum alimento delati ea penetrando <lb/>emolliant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17127" xml:space="preserve">Quod ſi animali ſic laboranti alterius jumenti oſſa <lb/>(utique comminuta) hiſce ſalibus referta exhibeantur, conva-<lb/>leſcit, quia ſales iſti cognatos ſales educunt ex oſſibus morboſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s17128" xml:space="preserve"><lb/>ſic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17129" xml:space="preserve">aqua ſalſa magis, quàm dulcis, ſalem extrahit è ſalſamen-<lb/>tis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17130" xml:space="preserve">Hoc fortaſſe reſpexit empiricus quidam, qui oſſium molli-<lb/>tiem curavit balneo frigido ex ſulphure, vitriolo, alumine, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s17131" xml:space="preserve">
<pb o="99" file="0527" n="527" rhead="De Calore Viventium."/>
ſale gemmæ aquâ incoctis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17132" xml:space="preserve">Quòd autem Norvegi illo gramine <lb/>utantur in conficiendo unguento ad oſſa fracta glutinanda, nil <lb/>mirum, quia extremæ oſſis fracti partes ubi ſe tangunt, faciliùs <lb/>cohærent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17133" xml:space="preserve">admittendo glutinoſam pinguedinem cum ali-<lb/>mento callum inducunt, ſi molles fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s17134" xml:space="preserve">Ex quibus ſatis con-<lb/>ſtare videtur oſſium duritiem, quæ animalis augmento modum <lb/>ſtatuit, non præcisè ex ſiccitate ob humorem abſumptum peten-<lb/>dam eſſe, ſed præcipuè ex particularum oſſa conſtituentium <lb/>conſtipatione, ac firmiore conglutinatione.</s>
  <s xml:id="echoid-s17135" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17136" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17137" xml:space="preserve">Idcircò conſtitutum à Natura animantibus certum <lb/>magnitudinis terminum agnoſcimus, non tantùm ex fine præ-<lb/>ſtituto, quia inepta eſſent membra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17138" xml:space="preserve">multo incommodo, quæ <lb/>in ingentem molem excreſcerent, verùm etiam ex ipsâ mate-<lb/>riâ, quæ ſenſim ita coagmentatur, ut ab interiore calore demum <lb/>nequeat ampliores meatus acquirere, in quibus plus recipiatur <lb/>alimenti, quàm opusſit, ut deperditæ particulæ jactura repare-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17139" xml:space="preserve">Hinc quia ſubinde ſolidiora fiunt oſſa, mirari deſinimus, <lb/>cur infantis trimuli ſtatura indicet illum adhuc ſolummodò <lb/>tantundem longitudinis aſſecuturum, cum vigeſimum primum <lb/>ætatis annum exceſſerit, adeòque ſextuplici annorum ſpatio <lb/>non niſi æquale futurum altitudinis incrementum. </s>
  <s xml:id="echoid-s17140" xml:space="preserve">Porrò ſicut <lb/>variæ ſunt diverſorum animalium magnitudines pro diversâ <lb/>efficacitate vitalis caloris, prout hisaut aliis ſpiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17141" xml:space="preserve">ſalibus, <lb/>ac ſulphure conſtat, habitâ ratione compoſitionis atque coag-<lb/>mentationis oſſium, aut oſſibus analogorum membrorum; </s>
  <s xml:id="echoid-s17142" xml:space="preserve">ita <lb/>intrà eandem ſpeciem inæquales habentur magnitudines cor-<lb/>porum (neque enim eadem arbor prorſus æquales inter ſe omnes <lb/>fructus affert) tum pro variâ particularum calidarum tempe-<lb/>ratione, quam potiſſimum ex alimento ſuſcipiunt, à quo pari-<lb/>ter incrementum recipiunt, ut de ſtirpibus dicebamus, tum <lb/>pro oſſium præcoci aut tardâ conſtipatione; </s>
  <s xml:id="echoid-s17143" xml:space="preserve">niſi fortè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17144" xml:space="preserve">acce-<lb/>dat Atrophia: </s>
  <s xml:id="echoid-s17145" xml:space="preserve">quæ enim membra non nutriuntur, palàm eſt <lb/>augeri non poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s17146" xml:space="preserve">Cæterùm quia naturale temperamentum, <lb/>quod à calido naturali pendet, tot modis diſtinguitur, quot ipſe <lb/>calor, atque, ut ſcripſit Cardanus in Opuſc. </s>
  <s xml:id="echoid-s17147" xml:space="preserve">Medicis Senilibus <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17148" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17149" xml:space="preserve">part. </s>
  <s xml:id="echoid-s17150" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17151" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17152" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17153" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s17154" xml:space="preserve">68.</s>
  <s xml:id="echoid-s17155" xml:space="preserve">, in humano corpore ex variis affectio-<lb/>num calori accidentium complexionibus oriuntur bis millies <lb/>mille ſupra nonaginta ſeptem millia centum quinquaginta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17156" xml:space="preserve"><lb/>unum genera intemperiei in unoquoque membro, non eſt valde <lb/>laborandum, ut tantæ diſſimilitudinis eorum, quæ à vitali <lb/>calore pendent, cauſam ſubeſſe intelligamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s17157" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="100" file="0528" n="528" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17158" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17159" xml:space="preserve">quandoquidem animalis animam, quâ viget, ſtatuimus <lb/>in calidarum particularum complexione, cui tum nutriendi, <lb/>tum augendi efficientiam tribuimus, vereor, ne cui videamur <lb/>parum abeſſe à Kepleri ſententiâ, qui Aſtronomiæ Opticæ cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17160" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17161" xml:space="preserve">prop. </s>
  <s xml:id="echoid-s17162" xml:space="preserve">32. </s>
  <s xml:id="echoid-s17163" xml:space="preserve">ait, *Qui in animantibus eſt calor, certum quod ex arteriis in* <lb/>*corpus veniat: </s>
  <s xml:id="echoid-s17164" xml:space="preserve">ſtatim enim corpora frigeſcunt, arteriis intercluſis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17165" xml:space="preserve">In* <lb/>*arterias ex corde venit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17166" xml:space="preserve">in corde verò non vereor, cujus rei Fernclius* <lb/>*ſimilitudinem ineſſe dixit, rem ipſam ineſſe, affirmare, flammam* <lb/>*nempe perennem;</s>
  <s xml:id="echoid-s17167" xml:space="preserve">* nec dubitat, quin flammæ hujus *luculam oculis* <lb/>*quoque ſimus excepturi, ſi nobis contingat, exclusâ diei luce, in cordis* <lb/>*latebras illæsâ flammâ bac introſpicere.</s>
  <s xml:id="echoid-s17168" xml:space="preserve">* Ego verò cum perſuaſum <lb/>habeam, animam non in ſolo corde morari, ſed in pluribus <lb/>membris ſimul operantem univerſum corpus permeare, flam-<lb/>mam hujuſmodi perennem in corde accenſam, quæ tamen in <lb/>arterias ſe non inſinuet, non facilè admitterem. </s>
  <s xml:id="echoid-s17169" xml:space="preserve">Præterquam-<lb/>quod Cor eſt merus muſculus, quo ſe quaſi in ſpiram contor-<lb/>quente, per Syſtolen ejus ventriculi coarctantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17170" xml:space="preserve">ſanguis ex <lb/>ſiniſtro ſinu exprimitur per Aortam in omnes arteriarum pro-<lb/>pagines; </s>
  <s xml:id="echoid-s17171" xml:space="preserve">ac proinde ſi flamma in corde arderet, non video cur à <lb/>ſiniſtri ventriculi lateribus ad ſe invicem accedentibus com-<lb/>preſſa non extingueretur, cum notiſſima res ſit flammam can-<lb/>delæ ab emunctorio aut digitis compreſſam vigere non poſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s17172" xml:space="preserve"><lb/>Scio S. </s>
  <s xml:id="echoid-s17173" xml:space="preserve">Gregorium Nyſſenum hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s17174" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s17175" xml:space="preserve">in Cantica dixiſſe, *Cor* <lb/>*dicunt eſſe quendam fontem nobis innati caloris, à quo per arterias in* <lb/>*univerſum corpus calor diſtribuitur, per quem fiunt calida &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17176" xml:space="preserve">vitalia* <lb/>*membra corporis, ut quæ foveantur ab igne cordis.</s>
  <s xml:id="echoid-s17177" xml:space="preserve">* Non tamen ille <lb/>ignem hunc flammam vocat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17178" xml:space="preserve">Quid enim illud eſſet, quod hu-<lb/>juſmodi flammam accendere valeret, cujus nullum in corde <lb/>veſtigium ex Anatome deprehenditur?</s>
  <s xml:id="echoid-s17179" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17180" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17181" xml:space="preserve">St cordis ſinum animo concipiamus quaſi lampadem, <lb/>cui oleum inſtilletur, ne extinguatur, utique neſcio quid Poëtici <lb/>figmenti redolere videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17182" xml:space="preserve">Sunt tamen qui opinentur accen-<lb/>ſionem fieri flammæ ſimilem, quatenus aër per aſperam arte-<lb/>riam exceptus in pulmonibus nitroſas, quibus refertus eſt, <lb/>particulas communicat ſanguini, cujus ſulphureæ particulæ <lb/>nitroſis permiſtæ accendantur, ac propterea incaleſcat ſanguis, <lb/>qui per univerſum corpus diffuſus nutriendo animali inſerviat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17183" xml:space="preserve">Ideò fortaſſe hyeme validiorem eſſe interiorem animalium, <lb/>calorem dicent, quia tunc aër nitroſis halitibus abundans ma-<lb/>jori accenſioni cauſam præbeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17184" xml:space="preserve">Verùm in materno utero fœ-<lb/>tum non attrahere ſpiritum (quemadmodum nec ii qui infra
<pb o="101" file="0529" n="529" rhead="De Calore Viventium."/>
aquam demerſi ſunt) ita videtur certum, utin controverſiam <lb/>non abducatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17185" xml:space="preserve">ſanguinem tamen per illius arterias diſtribui <lb/>in univerſum corpus, quod alitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17186" xml:space="preserve">augetur, nemo negat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17187" xml:space="preserve">Quamvis autem quis facilè dixerit in viviparis matris ſangui-<lb/>nem à nitroſis halitibus cum aëre ab eâ attractis accenſum <lb/>communicari fœtui, quid dicendum de pullis adhuc intrà ovi <lb/>putamen concluſis, ad quorum trachæam nondum pervenit aër <lb/>nitro fœtus? </s>
  <s xml:id="echoid-s17188" xml:space="preserve">Eſto à miti avis aut furni foventis calore pullus <lb/>adhuc in ovo aliquantulum incaleſcat, non putarim tamen, <lb/>ejuſdem ſanguinem intepeſcere tantùm pro modo caloris, quem <lb/>ab incubante gallinâ recipit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17189" xml:space="preserve">Ipſe igitur pulli ſanguis vi cali-<lb/>darum, quibus conſtat, particularum interiore motu cietur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17190" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17191" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17192" xml:space="preserve">Nitroſis particulis refertum eſſe aërem non diffiteor; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17193" xml:space="preserve">non tamen omninò acquieſco eorum ſententiæ, qui nitrum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17194" xml:space="preserve"><lb/>maximè volatile, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17195" xml:space="preserve">inflammabile ſtatuunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17196" xml:space="preserve">ſales ſiquidem <lb/>volatiles ignem non ferunt, ſed facilè vi caloris ſeparantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17197" xml:space="preserve"><lb/>avolant; </s>
  <s xml:id="echoid-s17198" xml:space="preserve">nitrum autern in crucibulo liquatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17199" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17200" xml:space="preserve">quamvis illi <lb/>iniiciantur particulæ ſulphuris (quæ ardentes in ejus ſuperficie <lb/>diſcurrunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17201" xml:space="preserve">depaſcuntur id, quod ſulphureum remanſit in, <lb/>nitro nondum ſatis purgato) ipſum tamen non deflagrat, ne-<lb/>que evolat, ſed remanet Sal Prunellæ, ut vocant, cujus inſignis <lb/>eſt uſus apud Medicos in ardentibus febribus, iis præcipuè, <lb/>quibus inflammatio faucium adiungitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17202" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17203" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17204" xml:space="preserve">At pulveris pyrii vim maximam experimur ob com-<lb/>miſtionem ſulphuris cum nitro. </s>
  <s xml:id="echoid-s17205" xml:space="preserve">Similiter in præparatione, <lb/>Croci Metallornm, ubi permiſcentur Antimonium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17206" xml:space="preserve">Nitrum, <lb/>exurgit flamma: </s>
  <s xml:id="echoid-s17207" xml:space="preserve">id quod contingit quoquè, ſi Nitrum in igni-<lb/>tos carbones iniiciatur, tunc enim excitatur flamma.</s>
  <s xml:id="echoid-s17208" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17209" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17210" xml:space="preserve">Ita planè res ſe habet: </s>
  <s xml:id="echoid-s17211" xml:space="preserve">ſed numquid inflammabilem <lb/>dixeris aquam ex fonte, aut ex puteo, aut ex flumine hauſtam, <lb/>quia ardenti oleo, aut butyro, aut ſimili pinguedini accenſæ <lb/>iniecta flammam mirum in modum auget? </s>
  <s xml:id="echoid-s17212" xml:space="preserve">Utique dices ideò <lb/>flammam vehementiùs erumpere, atque altiùs exurgere, tum <lb/>quia ſulphureæ olei particulæ ab aquâ refugientes uniuntur, <lb/>atque validiùs agitantur, tum quia aqueæ particulæ aliquæ vi <lb/>caloris ſtatim in vaporem ſolutæ dum ſe explicant, urgent, <lb/>atque extrudunt ſulphureas particulas, à quibus incendium, <lb/>magis excitatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17213" xml:space="preserve">Simile quid Nitro contingere opinor, quod <lb/>calore extrinſecùs admiſſo in flatum vehementem expanditur, <lb/>cui ſubitæ expanſioni tribuendus eſt impetus pulveris pyrii, <lb/>(pro diversâ enim Nitri portione major eſt pulveris efficacitas
<pb o="102" file="0530" n="530" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
i<unsure/>n tormentis bellicis) non autem inflammationi, quæ ſulphuri <lb/>propria eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17214" xml:space="preserve">ideò videmus Nitrum candenti laminæ metallicæ <lb/>inſperſum non in flammam, ſed in flatum ſolvi, quia ſulphu-<lb/>reis metalli particulis non valet ita commiſceri, ut eas urgeat, <lb/>ac propellat in flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s17215" xml:space="preserve">quemadmodum ignitis carbonibus <lb/>inſperſum, sêque illis inſinuans, cum ſulphureas eorum parti-<lb/>culas jam inveniat accenſas, in flatum explicatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17216" xml:space="preserve">igniculos <lb/>urgens multâ vi cogit erumpere in flammam; </s>
  <s xml:id="echoid-s17217" xml:space="preserve">cui fortaſſe ſul-<lb/>phureum aliquid confert in commune: </s>
  <s xml:id="echoid-s17218" xml:space="preserve">id quod non inſicior, ſi <lb/>minùs purgatum fuerit nitrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s17219" xml:space="preserve">Ideò in præparatione Croci <lb/>Metallorum aliqui malunt uti Sale Prunellæ, quàm Nitro <lb/>adhuc ſulphurei aliquid retinente, ut in crucibulo liquati Anti-<lb/>monii ſulphureæ particulæ à nitroſis concitatæ divellantur, ac <lb/>penitus abſumantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17220" xml:space="preserve">At niſi accedat calor ſolvens tum Ni-<lb/>trum, tum Antimonium permiſta, nulla ſit accenſio, ut patet, <lb/>ſi in frigido crucibulo utrumque in tenuiſſimas particulas com-<lb/>minuatur, atque optimè contritum miſceatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17221" xml:space="preserve">Juſſi aliquando <lb/>coram me in mortario conteri minutiſſimè Sal Prunellæ, tum <lb/>additum oleum cum illo commiſceri, ut viderem, num ſaltem <lb/>intepeſceret: </s>
  <s xml:id="echoid-s17222" xml:space="preserve">Nihil minus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17223" xml:space="preserve">Hinc mihi perſuadere non poſſum <lb/>exiguum illud nitroſum, quod cum aëre in pulmonem adduci-<lb/>mus, cauſam eſſe, cur ſanguis incaleſcat, multò minùs, ut <lb/>accendatur in flammam.</s>
  <s xml:id="echoid-s17224" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17225" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17226" xml:space="preserve">Flammulam, propriè ſic dictam, in corde adſtruere <lb/>nihil nos cogit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17227" xml:space="preserve">aliquid tamen effe oportet, quod vitalem hu-<lb/>morem in motum incitet; </s>
  <s xml:id="echoid-s17228" xml:space="preserve">vita, ſcilicet, cum motu ceſſante <lb/>perit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17229" xml:space="preserve">propterea aliquid extrinſecùs petendum indicant tum in <lb/>piſcibus branchiæ, tum in inſectis multiplicia orificia, quibus <lb/>quaſi trachæis lumbricorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17230" xml:space="preserve">ſimilium corpora abundant; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17231" xml:space="preserve">quæ ſi oleo obſtruantur, animal perit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17232" xml:space="preserve">Siquidem, ut Ælianus <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17233" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s17234" xml:space="preserve">de Animal. </s>
  <s xml:id="echoid-s17235" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17236" xml:space="preserve">18.</s>
  <s xml:id="echoid-s17237" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17238" xml:space="preserve">Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17239" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s17240" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17241" xml:space="preserve">53. </s>
  <s xml:id="echoid-s17242" xml:space="preserve">teſtantur, <lb/>omnia inſecta oleo inſperſa enecantur, præſertim ſi capite uncto <lb/>in Sole ponantur, ut idem Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17243" xml:space="preserve">11.</s>
  <s xml:id="echoid-s17244" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17245" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s17246" xml:space="preserve">obſervat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17247" xml:space="preserve">Hoc <lb/>autem contingit propter meatuum anguſtiam, oleique adhæ-<lb/>reſcentis quendam lentorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s17248" xml:space="preserve">à morte autem vendicantur, ſi <lb/>aceto conſpergantur, quo oleum, ſaltem ex parte, detergatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17249" xml:space="preserve"><lb/>quemadmodum ſi nimio humore peritura videantur, reviviſ-<lb/>cunt, ſi antè occubitum cineribus commiſceantur, humore, <lb/>videlicet conſumpto, qui meatus obſtruebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17250" xml:space="preserve">Cum igitur ſpiri-<lb/>tum ducimus, non ſolùm nitroſos halitus attrahimus, ſed etiam <lb/>particulas pneumaticas non paucas ſuapte naturâ calidas, quæ
<pb o="103" file="0531" n="531" rhead="De Calore Viventium."/>
intrà pulmones ſanguini expreſſo ex dextro cordis ſinu com-<lb/>miſcentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17251" xml:space="preserve">Hic autem ſanguis non ille tantùm eſt, qui ex <lb/>arteriis in venas influxit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17252" xml:space="preserve">per venam cavam defertur in dex-<lb/>trum cordis ſinum, ſed illi quoquè permiſtus eſt, qui ex chylo <lb/>ſuccus nutritius nuper eſt excoctus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17253" xml:space="preserve">adeò ut ſales per ſpiritum <lb/>attracti, cum diverſi generis ſalibus ab alimento &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17254" xml:space="preserve">à ſanguine <lb/>delatis colluctantes incaleſcant, nitro etiam particulas agitan-<lb/>te, dum vi caloris in flatum ſolvitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17255" xml:space="preserve">id quod tum intra pul-<lb/>mones, tum in ſiniſtro cordis ſinu perficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17256" xml:space="preserve">Quod ſi ex alicu-<lb/>jus membri intemperie, ſanguinis partes ſulphureæ illac tran-<lb/>ſeuntes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17257" xml:space="preserve">alienas aut morboſas particulas aſſumentes, plus <lb/>æquo efferveſcant, dum aliis ſanguinis particulis in amplioribus <lb/>venis permiſcentur, fervorem ſuum illis communicant, atque <lb/>in dextrum cordis ſinum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17258" xml:space="preserve">in pulmones delatæ adeò incitantur, <lb/>ut demum in ſiniſtro cordis ſinu, perturbato motu agitatæ, <lb/>ejus ſyſtoles ac diaſtoles efficiant inæquales, ac pro varietate. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17259" xml:space="preserve">admiſtarum particularum tum pulſus varios arteriarum exci-<lb/>tent, tum cætero corpori intemperiem communicent: </s>
  <s xml:id="echoid-s17260" xml:space="preserve">de qua <lb/>plura Medicis conſideranda relinquimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17261" xml:space="preserve">Propterea prodigii <lb/>inſtar fuit anus illa Attica, quæ cicutæ triginta holcas ſine, <lb/>damno ſorbebat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17262" xml:space="preserve">Lyſis, quæ ſucci papaveris quatuor holcas <lb/>nullâ cum moleſtiâ hauriebat, quas commemorat Sextus <lb/>Empir. </s>
  <s xml:id="echoid-s17263" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17264" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17265" xml:space="preserve">Pyrrhon. </s>
  <s xml:id="echoid-s17266" xml:space="preserve">Hypot. </s>
  <s xml:id="echoid-s17267" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17268" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s17269" xml:space="preserve">§. </s>
  <s xml:id="echoid-s17270" xml:space="preserve">De ſecundo modo.</s>
  <s xml:id="echoid-s17271" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17272" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17273" xml:space="preserve">Alimenti materiam per arterias univerſo corpori ſub-<lb/>miniſtrari nullus dubitat: </s>
  <s xml:id="echoid-s17274" xml:space="preserve">verùm aliquid aliud reperiri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17275" xml:space="preserve">qui-<lb/>dem per nervos deductum, mihi ſuadet Atrophia non rarò <lb/>ſuccedens Paralyſi alicujus membri eatenus motu ac ſenſu <lb/>deſtituti, quatenus per nervos non influunt ſpiritus animales. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17276" xml:space="preserve">Si enim nervorum obſtructio prohibet, ne membrum movea-<lb/>tur ac ſentiat, ſed etiam ne alatur, utique rationi conſonum <lb/>videtur per nervos deferri aliquid, quod triplici huic functioni <lb/>inſerviat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17277" xml:space="preserve">Ex quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17278" xml:space="preserve">illud conſequens eſt, quod animalis cor-<lb/>pori non per arterias tantùm, ſed per nervos quoquè vita com-<lb/>municetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17279" xml:space="preserve">atque adeò non in ſolo ſanguine anima bruti con-<lb/>ſtituenda eſt, quia non per ſolum ſanguinem vitæ vegetativæ <lb/>munera perficiuntur, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17280" xml:space="preserve">aliquid per nervos additur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17281" xml:space="preserve">motus <lb/>autem ac ſenſus ad animantis vitam pręcipuè pertinentes, <lb/>quatenus animal eſt, ſpirituum animalium, qui per nervos <lb/>deſeruntur, miniſterio exercentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17282" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17283" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17284" xml:space="preserve">Sanguinem à corde ad utramque cerebri partem, <lb/>dexteram &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17285" xml:space="preserve">ſiniſtram deferri per arterias (duplicem ſcilicet
<pb o="104" file="0532" n="532" rhead="Diſſertatio Tertia."/>
Carotidem, ac duplicem Vertebralem miro Naturæ artificio <lb/>diſtributas, atque admirandis plexibus complicatas, innumeris <lb/>ramuſculis perreptantes, neque ſolùm per Anaſtomoſes cum <lb/>venis, ut in reliquo corpore, ſed etiam inter ſe communicantes) <lb/>ex Anatomicâ inſpectione conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17286" xml:space="preserve">Ex Arteriis ſubtiliſſimus, <lb/>atque ſpiritu refertus liquor in cerebri atque cerebelli ſubſtan-<lb/>tiam extillatur, ac in ipſorum cortice (quę pars ſpermatica, <lb/>videtur ex colore cineritio, atque ex odore armoniaco oſtendit <lb/>copiam ſpiritûs ac ſalis volatilis) naturam induit ſpiritûs Ani-<lb/>malis à ſale volatili exquiſitiús attenuatus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17287" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17288" xml:space="preserve">in ipſam cerebri <lb/>atque cerebelli medullam influens demum per nervos in univer-<lb/>ſum corpus diffunditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17289" xml:space="preserve">Non ſunt autem Nervi, ſicut arteriæ <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17290" xml:space="preserve">venæ, in tubuli morem excavati, per quos, juxta modum ſan-<lb/>guinis decurrat ſpiritus Animalis, ſed ex fibrillis conſtant ſibi <lb/>invicem cohærentibus intrà duplicem membranulam conclu-<lb/>ſis, quæ deinde in alios atque ſubinde alios minores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17291" xml:space="preserve">minores <lb/>fibrillarum faſciculos diſtributæ nervorum ramuſculos effi-<lb/>ciunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17292" xml:space="preserve">Hæ fibrillarum complexiones (perinde ferè atque aquâ <lb/>ſericus aut laneus funiculus) imbuuntur liquore à cerebro <lb/>demiſſo, qui eſt Animalium ſpirituum vehiculum: </s>
  <s xml:id="echoid-s17293" xml:space="preserve">atque hujuſ-<lb/>modi liquor Nerveus (ſic liceat appellare) ille eſt, qui in membra <lb/>delatus, atque commiſtus particulis, quas Arteriæ ſuppeditâ-<lb/>runt, vim habet illas ita temperandi, aut fermentandi, ut <lb/>membro adhærentes nutritionem perficiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17294" xml:space="preserve">Ex quo facilè <lb/>intelligo, cur Paralyſim conſequatur Atrophia, obſtructis ner-<lb/>vis, qui liquorem nerveum cum ſpiritu devehebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17295" xml:space="preserve">Ideò non <lb/>crit fortaſſe ineptum aliquando Cephalicis medicamentis uti, <lb/>ad reformandum hunc nerveum liquorem, qui ad affectum <lb/>membrum delatus morbum ſolvat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17296" xml:space="preserve">Hoc liquore imbutę muſ-<lb/>culorum fibræ, quando per nervos infiuunt ſpiritus animales, <lb/>novumque calorem excitant, intumeſcentes contrahuntur, ac <lb/>motum animalem perſiciunt, prout ex ipsâ Muſculorum con-<lb/>formatione pendet.</s>
  <s xml:id="echoid-s17297" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17298" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17299" xml:space="preserve">Cum duplex ſit animantis motus, alter Naturalis, ſeu <lb/>Vitalis, non exigens ullam præviam cognitionem aut appeti-<lb/>tionem, cujuſmodi eſt Syſtole ac Diaſtole Cordis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17300" xml:space="preserve">motus <lb/>Diaphragmatis, cæterorumque thoracis muſculorum reſpira-<lb/>tioni inſervientium, alter Voluntarius ex Appetitu ſivè ſenſi-<lb/>tivo, ſivè Rationali ortus, diligentiores Nervoſarum propagi-<lb/>num ſcrutatores obſervarunt ex cerebello quidem procedere <lb/>potiſſimùm Nervos ad motum naturalem ſeu Vitalem efficien-
<pb o="105" file="0533" n="533" rhead="De Calore Viventium."/>
dum pertinentes, ex cerebro autem nervos, qui ad motum, <lb/>voluntarium congruentem ſpirituum animalium copiam ſup-<lb/>peditant.</s>
  <s xml:id="echoid-s17301" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17302" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17303" xml:space="preserve">Ad vitam animalis, quatenus à ſtirpibus ſecernitur <lb/>per motum, cognitionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17304" xml:space="preserve">appetitionem, devenimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17305" xml:space="preserve">Sed <lb/>quia habuimus ſermonem benè longum de Igniculis, quos tum <lb/>arteriæ, tum nervi devehunt ad vitæ Vegetativæ functiones <lb/>perficiendas, ſatius videtur diſputationem abrumpere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17306" xml:space="preserve">in, <lb/>aliud tempus rejicere, ſi quid de brutorum animantium vitâ <lb/>dicere probabiliter poterimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17307" xml:space="preserve">Moneo interim non audiendos <lb/>eos, qui animam tunc primùm advenire brutis aut plantis <lb/>(quicquid de animâ humanâ dici oporteat) exiſtimant, cum <lb/>membra corporis efformata ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17308" xml:space="preserve">quia ex Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17309" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17310" xml:space="preserve">de <lb/>Animâ text. </s>
  <s xml:id="echoid-s17311" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s17312" xml:space="preserve">Anima eſt primus actus corporis naturalis inſtru-<lb/>mentalis: </s>
  <s xml:id="echoid-s17313" xml:space="preserve">Neque enim omnis vitalis operatio eſt Organica, <lb/>cujuſmodi eſt Nutritio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17314" xml:space="preserve">Augmentatio per ſe præcisè ſumpta: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17315" xml:space="preserve">ſiquidem os, etiam in animali perfecto non nutritur, quia tibia, <lb/>aut cubitus, ſed quia os eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17316" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17317" xml:space="preserve">membra ipſa, quæ partibus ſimi-<lb/>laribus conſtant, non aliâ ratione nutriri aut augeri dicuntur, <lb/>quàm quia partes ipſæ ſimilares congruum ſibi alimentum, <lb/>aſſumunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17318" xml:space="preserve">Ab animâ igitur etiam ante efformata organa per-<lb/>ficitur nutritio, diſpoſitio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17319" xml:space="preserve">augmentum partium, quæ orga-<lb/>num conſtituunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17320" xml:space="preserve">Eſto anima utatur conſtitutis organis, quæ <lb/>ſibi ipſa condidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s17321" xml:space="preserve">neque enim video, cui tribuenda ſit effectio <lb/>capitis, alarum, pedum, cæterorumque membrorum pulli, qui <lb/>ex ovo excluditur calore furni, niſi intus exiſtens anima com-<lb/>moveat particulas atque diſponat, ut membra ipſa ritè confor-<lb/>mentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17322" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17323" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17324" xml:space="preserve">Quoniam Ariſtotelis mentio incidit, præterire non, <lb/>poſſum me aliquando ſubdubitaſſe, an iſta calidarum particu-<lb/>larum complexio, in qua Animam vegetantem (ſi Phyſicè, <lb/>atque reipſa, non verò juxtà Logicam notionem, conſideretur) <lb/>conſtituimus, affinis ſit, aut potiùs eadem cum illâ, quam Ari-<lb/>ſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17325" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17326" xml:space="preserve">de Animâ text. </s>
  <s xml:id="echoid-s17327" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s17328" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17329" xml:space="preserve">ſeqq. </s>
  <s xml:id="echoid-s17330" xml:space="preserve">improbat, videlicet <lb/>animam eſſe Harmoniam. </s>
  <s xml:id="echoid-s17331" xml:space="preserve">Sed ille ipſe mihi ſcrupulum exe-<lb/>mit; </s>
  <s xml:id="echoid-s17332" xml:space="preserve">nam tum in antecedentibus, tum in conſequentibus ma-<lb/>nifeſtum eſt ipſum de animâ non corporeâ loqui; </s>
  <s xml:id="echoid-s17333" xml:space="preserve">ait enim, <lb/>text. </s>
  <s xml:id="echoid-s17334" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s17335" xml:space="preserve">Congruit autem magis de ſanitate dicere Harmoniam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17336" xml:space="preserve">om-<lb/>nino de corporeis virtutibus, quàm de animâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s17337" xml:space="preserve">Nos verò utique inter <lb/>corporeas virtutes connumeramus animam, quâ ſtirpes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17338" xml:space="preserve">ani-<lb/>mantes vigent, de quâ hactenus locuti ſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17339" xml:space="preserve">an autem ſimile
<pb o="106" file="0534" n="534" rhead="Diſſert. Tertia de Calore Viventium."/>
quid dicendum ſit de animante, quà animal eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17340" xml:space="preserve">animalis <lb/>vitam vivit, aliàs, ſi per otium licuerit, diſputandum erit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17341" xml:space="preserve">Neque <lb/>plures animas in uno corpore propterea admittimus, quòd in <lb/>diverſis partibus diverſa complexio, ſeu harmonia, reperiatur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17342" xml:space="preserve">quemadmodum enim non plures dicimus arbores ex eo quod <lb/>alia ſit corticis, alia papyri, alia ligni, alia medullæ, alia fron-<lb/>dium, alia florum, alia fructuum compoſitio, quia materiam <lb/>ejuſdem plantæ, ut planta ſit, non corpus homogeneum ſicuti <lb/>lapis, ſic multipliciter affici oportuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17343" xml:space="preserve">ita pariter neque plures <lb/>animæ dicendæ eſſent, quamvis diverſa in diverſis <lb/>membris complexio reperiretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17344" xml:space="preserve">omnes enim animæ <lb/>partes, etiamſi variam ſingulæ obtinerent com-<lb/>plexionem, unam conſtituunt animam, ſicut <lb/>diverſæ partes corporis unum conſti-<lb/>tuunt corpus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17345" xml:space="preserve">ſcilicet æquè una <lb/>debet eſſe materia, atque <lb/>una forma cor-<lb/>porea.</s>
  <s xml:id="echoid-s17346" xml:space="preserve"/>
</p>
  <figure>
    <image file="0534-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0534-01"/>
  </figure>
<pb o="107" file="0535" n="535"/>
  <figure>
    <image file="0535-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0535-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div60" type="section" level="1" n="57">
<head xml:id="echoid-head115" xml:space="preserve">*DISSERTATIO QUARTA.*</head>
<head xml:id="echoid-head116" xml:space="preserve">An Igneæ ſint brutorum animæ.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17347" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17348" xml:space="preserve">Legebam haud ita pridem apud Th. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17349" xml:space="preserve">Bartholinum de luce Animalium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17350" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s17351" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17352" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s17353" xml:space="preserve">probl. </s>
  <s xml:id="echoid-s17354" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s17355" xml:space="preserve">Idcirco lappones matrimonii <lb/>fædera igne ac ſilice auſpicantur, quia ignem <lb/>authorem vitæ rentur, ſilicem verò ejus <lb/>æternum theſaurum, ubi nunquam mar-<lb/>ceſcat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17356" xml:space="preserve">Id quod ſanè non multam bar-<lb/>bariem ſapit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17357" xml:space="preserve">Jam verò ſi Authorem, <lb/>libri de Spiritu inter Ariſtotelis Opera <lb/>cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17358" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s17359" xml:space="preserve">audiamus, in nervo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17360" xml:space="preserve">arteria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17361" xml:space="preserve"><lb/>venâ, vis caloris ingens eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17362" xml:space="preserve">Cæterùm qui in nervo habetur calor vebe-<lb/>mentiſſimus, naturæ ejus, qui in venis eſt, plurimum habet. </s>
  <s xml:id="echoid-s17363" xml:space="preserve">Si qui-<lb/>dem ex ſpiritu vitali per arterias decurrente, temperatur ſpiri-<lb/>tus Animalis in cerebro efformatus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17364" xml:space="preserve">quem propterea vehe-<lb/>mentiſſimum appellari, hoc eſt eſſicaciſſimum, non ineptè <lb/>crediderim, quòd omnis motus, quo animantis membra cien-<lb/>tur, ſive Vitalis aut Naturalis dicatur, ſive Voluntarius, pendet <lb/>ex ſpiritibus per nervos delatis.</s>
  <s xml:id="echoid-s17365" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17366" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17367" xml:space="preserve">Hujuſmodi ſpiritus, brutorum animam conſtituere <lb/>non dubitant aliqui; </s>
  <s xml:id="echoid-s17368" xml:space="preserve">quandoquidem illis abſumptis, aut tor-<lb/>peſcentibus, ceſſat motus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17369" xml:space="preserve">mortuum autem animal pronuntia-<lb/>mus, quotieſcunque nullum in eo motum deprehendimus, <lb/>Hinc narrationi Ariſtotelis lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s17370" xml:space="preserve">de admir. </s>
  <s xml:id="echoid-s17371" xml:space="preserve">audit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17372" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s17373" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s17374" xml:space="preserve">ubi ait. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17375" xml:space="preserve">Circa Siciliam aquæ ſtagnum ineſſe aſſerunt, in quo ſiquis aves, cæte-<lb/>ráve ſuſſocata animalia intinxerit, rurſus reviviſcere autumant, <lb/>firmamentum aliquod addere cenſeretur, qui diceret, torpe-<lb/>ſcentes in nervis ſuffocati non ita pridem animalis ſpiritus <lb/>excitari à ſtagni illius igniculis, ſivè ſpiritibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17376" xml:space="preserve">quemadmodum <lb/>in apothecâ, ubi à pharmacopæo tepidâ aquâ lavantur, vipe-
<pb o="108" file="0536" n="536" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
rarum corpora, quamvis abſciſſo capite, extractis inteſtinis, ac <lb/>detracto corio, mirum in modum aliquandiu contorqueri vide-<lb/>mus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17377" xml:space="preserve">excitati nimirum ab exteriori calore ſpiritus in nervis <lb/>reliqui, ſed, quia interiore principio urgente ac dirigente deſti-<lb/>tuti, adhuc otiantes, influunt in muſculos; </s>
  <s xml:id="echoid-s17378" xml:space="preserve">fibriſque contractis, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17379" xml:space="preserve">viciſſim remiſſis, corpus agitatur motu ſuo. </s>
  <s xml:id="echoid-s17380" xml:space="preserve">Neque mirum <lb/>extrinſecùs excitari in motum ſpiritus Animales, cum cenſue-<lb/>rit Ariſtoteles ipſam aliquorum animalium procreationem <lb/>oriri poſſe etiam à Solis calore: </s>
  <s xml:id="echoid-s17381" xml:space="preserve">ait enim lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s17382" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s17383" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17384" xml:space="preserve">Anim.</s>
  <s xml:id="echoid-s17385" xml:space="preserve">cap.</s>
  <s xml:id="echoid-s17386" xml:space="preserve">19. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17387" xml:space="preserve">Commune omnium vermium eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17388" xml:space="preserve">eorum, quæ ex vermibus prove-<lb/>niunt, animalium, ut primordium gener ationis aut à Sole, aut à Spiritu <lb/>præſtetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17389" xml:space="preserve">Id quod confirmari poteſt ex iis, quæ ſub finem ejuſ-<lb/>dem cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17390" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s17391" xml:space="preserve">ſcribit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17392" xml:space="preserve">Hypanis fluvius apud Cimmerium Boſphorum <lb/>ſub ſolſtitio defert veluti folliculos acinis majores, quibus quadrupedes <lb/>volucres erumpunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17393" xml:space="preserve">quod genus animalis in pomeridianum uſque diei <lb/>tempus vivit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17394" xml:space="preserve">volat: </s>
  <s xml:id="echoid-s17395" xml:space="preserve">mox deſcendente Sole macreſcit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17396" xml:space="preserve">languet; </s>
  <s xml:id="echoid-s17397" xml:space="preserve"><lb/>deinde occidente emoritur, vitâ non ultra unum diem peractâ, unde <lb/>Ephemerum, ideſt Diarium, appellatum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17398" xml:space="preserve">De hoc mentio habe-<lb/>tur apud Plinium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17399" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s17400" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17401" xml:space="preserve">36.</s>
  <s xml:id="echoid-s17402" xml:space="preserve">, eique aptè congruere videtur <lb/>Lactantii Firm. </s>
  <s xml:id="echoid-s17403" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17404" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17405" xml:space="preserve">Inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17406" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17407" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s17408" xml:space="preserve">dictum, ſicut lux Orientis eſt, <lb/>in luce autem vitæ ratio verſatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17409" xml:space="preserve">ſic Occidentis tenebræ, in tenebris <lb/>autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17410" xml:space="preserve">mors, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17411" xml:space="preserve">interitus continetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17412" xml:space="preserve">Siquidem cum Oriente Sole <lb/>oritur, cum Occidente occidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17413" xml:space="preserve">Porrò ab eodem alibi dicitur <lb/>Ignis Elementum vitæ.</s>
  <s xml:id="echoid-s17414" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17415" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17416" xml:space="preserve">Abſurdas quidem Veterum aliquot Philoſophorum <lb/>ſententias fuiſſe, cum de hominis animo loquerentur, palàm <lb/>eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17417" xml:space="preserve">quippe qui ab omni concretione mortali ſegregatus, neque <lb/>eſt cordi ſuffuſus ſanguis, ut Empedocles cenſuit, Cicerone teſte <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17418" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17419" xml:space="preserve">Tuſcul. </s>
  <s xml:id="echoid-s17420" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17421" xml:space="preserve">neque cor ipſum, ex quo vecordes, excordes, <lb/>concordeſque dicuntur, neque cerebri quædam pars principa-<lb/>tum tenens, ut aliis placuit, neque eſt ignis, ut Zenoni ſtoico <lb/>videbatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17422" xml:space="preserve">Neque minùs inepti fuere Seleuciani vel Hermiani <lb/>ab authoribus Seleuco &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17423" xml:space="preserve">Hermia, qui, ut ſcribit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s17424" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17425" xml:space="preserve">lib. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17426" xml:space="preserve">de Hæreſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s17427" xml:space="preserve">hæreſi 59.</s>
  <s xml:id="echoid-s17428" xml:space="preserve">, nec animam Deo tribuunt creatori, ſed crea-<lb/>tores eſſe animarum Angelos volunt de igne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17429" xml:space="preserve">ſpiritu. </s>
  <s xml:id="echoid-s17430" xml:space="preserve">Nam ſi per ani-<lb/>mumipſum, ut cum eodem Cicerone loquar, nibil eſſet in eo niſi id, <lb/>ut per eum viveremus, tam naturâ put arem hominis vit am ſuſtentari, <lb/>quàm vitis, quàm arboris: </s>
  <s xml:id="echoid-s17431" xml:space="preserve">hæc enim etiam dicimus vivere. </s>
  <s xml:id="echoid-s17432" xml:space="preserve">Item ſi <lb/>nihil haberet animus hominis niſi ut appeteret, aut fugeret, id quoquè <lb/>eſſet ei commune cum beſtiis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17433" xml:space="preserve">Verùm ſepoſità humani animi (qui <lb/>tam non poteſt exprimi, quàm videri, ut loquitur Lact. </s>
  <s xml:id="echoid-s17434" xml:space="preserve">Firm. </s>
  <s xml:id="echoid-s17435" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17436" xml:space="preserve">de
<pb o="109" file="0537" n="537" rhead="Anigneæ ſint brutorum animæ."/>
Opif. </s>
  <s xml:id="echoid-s17437" xml:space="preserve">Dei cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17438" xml:space="preserve">17.) </s>
  <s xml:id="echoid-s17439" xml:space="preserve">conſideratione, utpote à noſtrarum diſſerta-<lb/>tionum inſtituto alienâ, non ita fortaſſe à veritatis ſcopo aber-<lb/>raret, qui ad animantium rationis expertium animam, ejuſque <lb/>ſunctiones explicandas aliqua Veterum placita modeſtè tradu-<lb/>ceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s17440" xml:space="preserve">neque enim ſemper, aut omnino, deſipiebant: </s>
  <s xml:id="echoid-s17441" xml:space="preserve">ac proinde <lb/>ſpirituum tùm Vitalium, tùm Animalium rationem haben-<lb/>dam eſſe non minimam exiſtimarem.</s>
  <s xml:id="echoid-s17442" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17443" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17444" xml:space="preserve">Non contemnendum fuerit compendium, ſi probabili <lb/>aliquâ conjecturâ devenerimus in cognitionem earum rerum, <lb/>quibus actio vitæ animalibus conſentaneæ continetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17445" xml:space="preserve">hinc <lb/>enim etiam pars humanæ vitæ, quæ ſenſum, quæ motum, quę <lb/>appetitum habet, innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17446" xml:space="preserve">Quamvis enim animal hoc pro-<lb/>vidum (liceat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17447" xml:space="preserve">mihi Tullii vocibus uti) ſagax, multiplex, <lb/>acutum, memor, plenum rationis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17448" xml:space="preserve">conſilii, quem vocamus <lb/>hominem, ſolum ſit ex tot animantium generibus atque natu-<lb/>ris, particeps rationis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17449" xml:space="preserve">cogitationis, curn cætera ſint omnia <lb/>expertia; </s>
  <s xml:id="echoid-s17450" xml:space="preserve">cum illis tamen convenit earum actionum commu-<lb/>nione, quæ corporeæ impreſſioni nituntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17451" xml:space="preserve">Quapropter non <lb/>tenue fuerit operæ noſtræ pretium, ſi, quę ad animalium vitam <lb/>pertinent, veſtigiis aliquibus conſequamur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17452" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17453" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17454" xml:space="preserve">Primùm quidem, ne Ariſtotelem adverſarium habere <lb/>videamur, illud animadvertere oportet, quod ex ejus placitis <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17455" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17456" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s17457" xml:space="preserve">Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s17458" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17459" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s17460" xml:space="preserve">ignis nullum animal generat: </s>
  <s xml:id="echoid-s17461" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17462" xml:space="preserve">poſt <lb/>pauca aſſerit, calorem in animalibus contentum nec ignem eſse, neque <lb/>ab igne originem ducere. </s>
  <s xml:id="echoid-s17463" xml:space="preserve">Libro autem 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17464" xml:space="preserve">de gener. </s>
  <s xml:id="echoid-s17465" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17466" xml:space="preserve">corrup. </s>
  <s xml:id="echoid-s17467" xml:space="preserve">text.</s>
  <s xml:id="echoid-s17468" xml:space="preserve">45. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17469" xml:space="preserve">Manifeſtum, inquit, quod, ſiquidem ignis anima ſit, paſſiones inerunt <lb/>ei; </s>
  <s xml:id="echoid-s17470" xml:space="preserve">quæcumque igni, ſecundùm quod ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17471" xml:space="preserve">At ipſe idem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17472" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s17473" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17474" xml:space="preserve"><lb/>Anim. </s>
  <s xml:id="echoid-s17475" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17476" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s17477" xml:space="preserve">ſub finem ſcribit, In Cypro Inſulâ, ærarüs forna-<lb/>cibus, ubichalcites lapis ingeſtus compluribus diebus crematur, beſtiolæ <lb/>in medio igne naſcuntur pennatæ, paulò muſcis grandibus majores, <lb/>quæ per ignem ſaliant, atque ambulent. </s>
  <s xml:id="echoid-s17478" xml:space="preserve">Emoritur hoc genus, cum <lb/>ab igne dimotum est. </s>
  <s xml:id="echoid-s17479" xml:space="preserve">Quapropter, ut ſibi conſtet Philoſophus <lb/>beſtiolas in fornacibus enatas commemorans, ſimulque nul-<lb/>lum animal ab igne gigni enuncians (neque enim fas eſt theore-<lb/>mata cum hiſtoriâ, hoc eſt, mentis cogitata cum ipsà re pu-<lb/>gnare) cenſendus eſt Ariſtoteles nec omninò, nec abſolutè, <lb/>ignem animalium procreationis expertem intellexiſſe, ſed tan-<lb/>tummodo quatenus communiter contingit vulgari noſtro igni <lb/>(quicquid ſit de ſingularibus illis beſtiolis) ex aridæ materiæ <lb/>combuſtione excitato, qui utique nec in animalibus continetur, <lb/>nec vitalis caloris eſt origo, nec animam conſtituit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17480" xml:space="preserve">Quare,
<pb o="110" file="0538" n="538" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ridendi fuere Pſalliani, qui &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17481" xml:space="preserve">Ενχίαε ab orando appellati <lb/>ſunt, de quibus S. </s>
  <s xml:id="echoid-s17482" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17483" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17484" xml:space="preserve">de Hæreſibus hæreſi 57. </s>
  <s xml:id="echoid-s17485" xml:space="preserve">ſcripſit, <lb/>Nonnulli eos dicunt de purgatione animarum neſcio quam phantaſti-<lb/>cam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17486" xml:space="preserve">ridiculam fabulam narrare, porcam ſcilicet cum porcellis ſuis <lb/>videri exire de ore hominis, quando purgatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17487" xml:space="preserve">in eum viſibili ſimi-<lb/>liter ſpecie ignem, qui non comburat, intrare.</s>
  <s xml:id="echoid-s17488" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17489" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17490" xml:space="preserve">Si animam ignem non eſſe, cum ignis proprietates ab <lb/>illâ abſint, Ariſtoteles exiſtimavit, nos quoque in ſuperiori <lb/>Diſſertatione flammulam in corde accenſam rejecimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17491" xml:space="preserve">Spiri-<lb/>tus tamen Animales ad igneam quodammodo pertinere natu-<lb/>ram vix in dubium revocari poſſe videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17492" xml:space="preserve">Nam hic noſter ignis, <lb/>ait Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17493" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17494" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17495" xml:space="preserve">quem uſus vitæ requirit, confector eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17496" xml:space="preserve"><lb/>conſumptor omnium; </s>
  <s xml:id="echoid-s17497" xml:space="preserve">idemque quocunque invaſit, cuncta diſturbat, <lb/>ac diſſipat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17498" xml:space="preserve">Contra ille corporeus, vitalis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17499" xml:space="preserve">ſalutaris omnia conſer-<lb/>vat, alit, auget, ſuſtinet, ſenſuſque afficit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17500" xml:space="preserve">Propterea frigus ner-<lb/>vis communiter noxium eſſe comperimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17501" xml:space="preserve">Communiter, in-<lb/>quam, quia, ut habet Atlas Sinicus pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s17502" xml:space="preserve">157. </s>
  <s xml:id="echoid-s17503" xml:space="preserve">in Provinciâ Jun-<lb/>nan, Xang mons eſt versùs urbis (Junnan) Boream, in quo eſt fons <lb/>aquæ frigidiſſimæ, quæ tamen paralyticis mirè prodeſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17504" xml:space="preserve">congregatis <lb/>fortaſſe, vi frigoris exteriores carnis partes conſtipantis, in, <lb/>unum ſpiritibus, qui proximas partes calefaciendo diſcutiant <lb/>vapores, quibus obſtructi nervi nequeunt ſuppeditare ſpiritus <lb/>animales muſculorum fibris motum efficientibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17505" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17506" xml:space="preserve">fri-<lb/>gidæ manus hyeme calefiunt, ſi nive perlvantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17507" xml:space="preserve">Similiter <lb/>Cydnus in Ciliciâ amnis eſt, ut ſcribit Curtius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17508" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s17509" xml:space="preserve">frigidiſ-<lb/>ſimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17510" xml:space="preserve">in hunc fervidiſſimo diei tempore deſcendit Alexandet, <lb/>vixque ingreſſi ſubito borrore artus rigere cœperunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17511" xml:space="preserve">pallor deinde <lb/>ſuffuſus eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17512" xml:space="preserve">totum propemodum corpus vitalis calor liquit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17513" xml:space="preserve">Plinius <lb/>autem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17514" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s17515" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17516" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17517" xml:space="preserve">ait. </s>
  <s xml:id="echoid-s17518" xml:space="preserve">Cydnus Ciliciæ amnis podagricis medetur, <lb/>ſicut apparet in epiſtola, Caſſii Parmenſis ad M. </s>
  <s xml:id="echoid-s17519" xml:space="preserve">Antonium, frigidis <lb/>ſpiritibus moleſtos igniculos coërcentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17520" xml:space="preserve">Cæterùm ſpiritus <lb/>animantis membra percurrentes calorem corpori impertiri <lb/>manifeſtum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17521" xml:space="preserve">Hinc eſt igneas dici poſſe brutorum animas, <lb/>ſi illas quidem nihil præter ſpiritus tùm Vitales, tùm Anima-<lb/>les eſſe arbitremur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17522" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17523" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17524" xml:space="preserve">Triplex Spirituum genus in animantis corpore depre-<lb/>hendimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17525" xml:space="preserve">Primus eſt ſpiritus, quem naturalem appellare, <lb/>licet, quippe qui ad ipſam corporis naturam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17526" xml:space="preserve">conſtitutionem, <lb/>æquè pertinet, ac in lapidibus, metallis, cæteriſque vitâ caren-<lb/>tibus, adeóque permanet in carne, oſſibus, aliiſque animantis <lb/>partibus, poſtquam illas vita deſtituit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17527" xml:space="preserve">Alter eſt Vitalis, qui
<pb o="111" file="0539" n="539" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
in plantis per Fiſtulas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17528" xml:space="preserve">Fibras defertur, in animantibus verò <lb/>per Arterias &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17529" xml:space="preserve">Venas, aut analogos ductus, cujus ope tùm <lb/>nutriendo atque augendo corpori, tùm fructui, per quem ſpe-<lb/>cies propagatur, materia ſubminiſtratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17530" xml:space="preserve">Tertius eſt Spiritus, <lb/>quem Animalem dicimus, qui per nervos delatus inſervit tùm <lb/>motui, tùm ſenſuì, tùm appetitioni; </s>
  <s xml:id="echoid-s17531" xml:space="preserve">hæc enim animantis pro-<lb/>pria eſſe agnoſcimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17532" xml:space="preserve">Porrò Animales hujuſmodi ſpiritus abſu-<lb/>mi manifeſto indicio eſt (etiamſi cætera argumenta deeſſent) <lb/>laſſitudo, quæ aut diuturnum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17533" xml:space="preserve">concitatum motum, aut vehe-<lb/>mentem appetitionem, ſivè cupiditas ſit, ſivè mœror, conſequi-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17534" xml:space="preserve">ideò inſtaurandis viribus neceſſaria eſt nova ſpirituum, <lb/>procreatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s17535" xml:space="preserve">hi autem gignuntur ex aſſumpto ſivè alimento, <lb/>ſivè medicamento. </s>
  <s xml:id="echoid-s17536" xml:space="preserve">Ex quo fit ſpiritum illum, qui in cibo, aut <lb/>potu, aut medicamento obtinebat rationem ſpiritûs naturalis <lb/>corpus illud conſtituentis, demum in naturam Spiritûs Vitalis, <lb/>immò etiam Animalis tranſire.</s>
  <s xml:id="echoid-s17537" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17538" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17539" xml:space="preserve">Hinc mihi videor intelligere Spiritum Animalem non <lb/>eſſe naturam quandam omninò ſimplicem, cujuſmodi concipi-<lb/>mus, quando principia corporum mixtorum calida diſtribui-<lb/>mus in ſpiritum, ſulphur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17540" xml:space="preserve">ſalem. </s>
  <s xml:id="echoid-s17541" xml:space="preserve">Non ſolùm, quia corpori-<lb/>bus, quæ in alimentum, aut medicamentum cedunt, pro variâ <lb/>eorum temperatione alios atque alios Spiritus Natura indidit, <lb/>quemadmodum alias atque alias Sulphuris aut Salis ſpecies, <lb/>quìn etiam non rarò in uno eodemque corpore non una eadem-<lb/>que ineſt ſpirituum natura: </s>
  <s xml:id="echoid-s17542" xml:space="preserve">verùm maximè, quia ad Spirituum <lb/>Animalium conformationem plurimum conſerunt particulæ, <lb/>quæ cum aëre aut in pulmones attractæ ſanguini permiſcen-<lb/>tur, hujuſque ſpiritibus copulantur, aut per naresad cerebrum <lb/>aſcendunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17543" xml:space="preserve">experimur enim, quantopere odores in lipothy miis <lb/>juvent; </s>
  <s xml:id="echoid-s17544" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17545" xml:space="preserve">thymi odor juvare dicitur eos, quos corripit morbus <lb/>comitialis.</s>
  <s xml:id="echoid-s17546" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17547" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17548" xml:space="preserve">Ingenii aciem, aut hebetudinem, ex Animalibus ſpi-<lb/>ritibus maximè pendere, vix quiſquam dubitat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17549" xml:space="preserve">Hinc licèt <lb/>videre, ut eſt apud Ciceronem lib.</s>
  <s xml:id="echoid-s17550" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17551" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17552" xml:space="preserve">Deor. </s>
  <s xml:id="echoid-s17553" xml:space="preserve">acutior a ingenia, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17554" xml:space="preserve">ad intelligendum aptiora eorum, qui terras incolunt eas, in quibus <lb/>aër ſit purus ac tenuis, quàm illorum, qui ut antur craſſo Cælo, atque <lb/>concreto. </s>
  <s xml:id="echoid-s17555" xml:space="preserve">Quìn etiam cibo, quo utare, intereſſe aliquid ad mentis <lb/>aciem putant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17556" xml:space="preserve">Sic Abderitarum, quorum damnatus aër, ingenia <lb/>hebetiora fuiſſe ita pro comperto habuere Veteres, ut quen-<lb/>dam ſugillans Martialis dixerit, Abderitanæ pectora plebis babes. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17557" xml:space="preserve">Quod verò ad cibos attinet, legi aliquando apud Medicum non
<pb o="112" file="0540" n="540" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ignobilem, acri ingenio præſtantes naſci pueros, quorum ma-<lb/>tres, dum uterum ferunt, Malo Cydonio (quod Cato primus <lb/>omnium Cotoneum appellavit) frequenter veſcantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17558" xml:space="preserve">Et ne <lb/>in re dubiâ, ubi de hominis ingenio ſermo eſt, hæreamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17559" xml:space="preserve">Ny-<lb/>ctalopibus, ut eſt apud Ælianum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17560" xml:space="preserve">Plinium, veſpertinus viſus <lb/>reſtituitur eſu jecoris caprini, ut non minùs nocte, quàm die, <lb/>cernant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17561" xml:space="preserve">Item quis neget expeditos animantis motus ex Ani-<lb/>malibus Spiritibus per nervos in muſculorum ſibras influenti-<lb/>bus oriri? </s>
  <s xml:id="echoid-s17562" xml:space="preserve">Equum autem alacriùs progredi omnes nôrunt, cui <lb/>avenam, aut hordeum, aut etiam panem vino imbutum exhi-<lb/>buerimus, quàm ſi tantummodo paleas comedere ad ſedandam <lb/>famem coactus fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17563" xml:space="preserve">Plurimum igitur intereſt, quos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17564" xml:space="preserve">qua <lb/>copiâ, ſpiritus ex alimento decerpat natura, qui congruè elabo-<lb/>rentur in Spiritus Animales, aliis Spiritibus, aut etiam ſalibus <lb/>volatilibus commiſti.</s>
  <s xml:id="echoid-s17565" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17566" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17567" xml:space="preserve">Jam in ipſo præcedentis diſſertationis exitu, ſi ſat me-<lb/>mini. </s>
  <s xml:id="echoid-s17568" xml:space="preserve">innuebam ſanguinem in cordis contractione propulſum <lb/>per aortæ ramum aſcendentem in caput, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17569" xml:space="preserve">per tenuiſſimos <lb/>arteriarum ramuſculos diffuſum extillare puriſſimum ſubtiliſ-<lb/>ſimumque laticem ſpiritibus ac ſale volatili refertum in ſub-<lb/>ſtantiam cerebri atque cerebelli, qui à ſale volatili adhuc magis <lb/>extenuatus temperatur in ſpiritum Animalem. </s>
  <s xml:id="echoid-s17570" xml:space="preserve">Cum itaque, <lb/>ſanguis ex chylo, hic autem ex alimento conficiatur, ſatis con-<lb/>ſtat Animalium Spirituum temperationem plurimùm ex ali-<lb/>mento pendere, quatenus ex ejus particulis aliquatenus diſſo-<lb/>lutis tenuiſſimæ aſſumuntur, pro ſingulorum animantium, <lb/>naturâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s17571" xml:space="preserve">Pro ſingulorum, inquam, naturâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s17572" xml:space="preserve">neque enim cenſen-<lb/>dum eſt animantibus eodem cibo utentibus ejuſdem generis <lb/>ſpiritus Animales contingere (panem comedunt homines, equi, <lb/>canes, feles, mures, gallinæ) quippe quos muſculorum fibris, <lb/>quibus eorum motus exercetur, pro debitâ Ratione reſpondere <lb/>oportet: </s>
  <s xml:id="echoid-s17573" xml:space="preserve">ut nihil dicam de ſenſuum atque appetitionum, <lb/>varietate.</s>
  <s xml:id="echoid-s17574" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17575" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17576" xml:space="preserve">Illud etiam adderem ad inæquales vitæ periodos non <lb/>nihil pertinere variam ſpirituum Animalium conformatio-<lb/>nem, quandoquidem vitæ Vegetativæ functiones pendent ex <lb/>congruenti ſpirituum tum membris inſitorum, tum per nervos <lb/>influentium complexione atque commercio: </s>
  <s xml:id="echoid-s17577" xml:space="preserve">Si enim liquor, <lb/>ſeu ſuccus nerveus nimis parcè ſubminiſtretur, aut debitam, <lb/>craſim non obtineat, ſive quia ſulphure plus æquo abundet, <lb/>ſive quia ſale ſluorem adepto in acidam naturam declinet, ſivè
<pb o="113" file="0541" n="541" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
quia fæculentis aut narcoticis particulis imbutus ſit, nutritio <lb/>non perſicitur, quâ ſublatâ nullum fit animantis incrementum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17578" xml:space="preserve">gignendi facultas effœta eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17579" xml:space="preserve">Hinc pro variâ cerebrorum, <lb/>naturali temperatione, facilè aut difficilè externis ambientis <lb/>aëris iniuriis obnoxiâ, atque non uno modo interiorem ſangui-<lb/>nis per arterias delati diſcraſiam (ſivè ſulphureo-ſalinam, ſivè <lb/>ſalino-ſulphuream) ferente, Spirituum Animalium harmonia <lb/>ſervatur, aut perturbatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17580" xml:space="preserve">Ex quo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17581" xml:space="preserve">hoc conſequitur, quod <lb/>vita ſit aut productione longior, aut contractione brevior.</s>
  <s xml:id="echoid-s17582" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17583" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17584" xml:space="preserve">Quæ de animantium longævitate, aut vitæ brevitate <lb/>innuis, in memoriam mihi revocant comparatas invicem ca-<lb/>nis, equi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17585" xml:space="preserve">hominis ætates apud Bedam tom. </s>
  <s xml:id="echoid-s17586" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17587" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s17588" xml:space="preserve">517. </s>
  <s xml:id="echoid-s17589" xml:space="preserve">in libel-<lb/>lo, cui titulus eſt, Computi Ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s17590" xml:space="preserve">Sepes limit anea, inquit (eam <lb/>intelligo, de qua Varro de re ruſticâ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17591" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17592" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17593" xml:space="preserve">14.</s>
  <s xml:id="echoid-s17594" xml:space="preserve">, quæ ſcilicet <lb/>fit palis ſtatutis crebris, ac virgultis implicitis) durare poteſt an-<lb/>nis tribus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17595" xml:space="preserve">Canis tres ſepes ſuperare potest, ideſt annis novem; </s>
  <s xml:id="echoid-s17596" xml:space="preserve">Equus <lb/>trium canum ætatem vincit annis 27.</s>
  <s xml:id="echoid-s17597" xml:space="preserve">, Homo bene ſanus tribus equis <lb/>ſupervivit annis 81. </s>
  <s xml:id="echoid-s17598" xml:space="preserve">Quæ quidem ſatis commodè dicta: </s>
  <s xml:id="echoid-s17599" xml:space="preserve">ſed quæ <lb/>præmiſerat, fabulis accenſenda manifeſtè videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17600" xml:space="preserve">ait enim,</s>
</p>
<note position="right" xml:space="preserve"> ### Ter binos decieſque novem ſuperexit in annos <lb/>Fuſta ſeneſcentum quos implet vita virorum. # ideſt # 96. <lb/>Hos novies ſuperat vivendo garrula Cornix. # 1. # 864. <lb/>Et quater egreditur cornicis ſæcula Cervus. # 1. # 3456. <lb/>Æripedem Cervum tervincit Corvus, &amp; illum # 1. # 10368. <lb/>Multiplicat novies Phœnix reparabilis ales. # 1. # 93312.</note>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17601" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17602" xml:space="preserve">Has ego fabulas Bedæ viro æquè cordato ac Sancto <lb/>non tribuerim; </s>
  <s xml:id="echoid-s17603" xml:space="preserve">ſed (id quod ſæpè doctiſſimis viris accidit) car-<lb/>mina illa ex aliquo ſui ævi authore deprompta, utpote novum <lb/>aliquid atque mirabile redolentia, fortaſſe in ſuis adverſariis <lb/>junior deſcripſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s17604" xml:space="preserve">ac poſteri, ne quid periret, inter ejuſdem Lu-<lb/>cubrationes, nullo habito delectu, congeſſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17605" xml:space="preserve">Neque enìm <lb/>adeò hebes ille erat, ut non intelligeret, hujuſmodiætates nullo <lb/>exprimento confirmari, neque aliunde innoteſcere potuiſſe. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17606" xml:space="preserve">Cautiùs ex Alberto ſcripſit Mizaldus memorab. </s>
  <s xml:id="echoid-s17607" xml:space="preserve">centur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17608" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17609" xml:space="preserve">nu. </s>
  <s xml:id="echoid-s17610" xml:space="preserve">43. </s>
  <s xml:id="echoid-s17611" xml:space="preserve"><lb/>Lepus annis decem fertur vivere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17612" xml:space="preserve">Catus totidem: </s>
  <s xml:id="echoid-s17613" xml:space="preserve">Capra octo; </s>
  <s xml:id="echoid-s17614" xml:space="preserve"><lb/>Aſinus triginta; </s>
  <s xml:id="echoid-s17615" xml:space="preserve">Ovis decem, ſed Vir gregis ſæpè quindecim: </s>
  <s xml:id="echoid-s17616" xml:space="preserve">Canis <lb/>quatuordecim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17617" xml:space="preserve">quandoque viginti: </s>
  <s xml:id="echoid-s17618" xml:space="preserve">Taurus quindecim, Bos quia ca-<lb/>ftratus viginti: </s>
  <s xml:id="echoid-s17619" xml:space="preserve">Sus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17620" xml:space="preserve">Pavo vigintiquinque: </s>
  <s xml:id="echoid-s17621" xml:space="preserve">Equus viginti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17622" xml:space="preserve">nonnun-<lb/>quam triginta; </s>
  <s xml:id="echoid-s17623" xml:space="preserve">inventi ſunt, qui ad annum quinquageſimum perve-<lb/>nerint: </s>
  <s xml:id="echoid-s17624" xml:space="preserve">Columbi octo, uti etiam Turtures: </s>
  <s xml:id="echoid-s17625" xml:space="preserve">Perdix vigintiquinque, ut <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17626" xml:space="preserve">Palumbus, qui nonnunquam ad quadrageſimum pervenit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17627" xml:space="preserve">Verùm
<pb o="114" file="0542" n="542" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ne à propoſito declinemus, Spiritus Animales ad ipſius animantis <lb/>vitam plurimum conferre non eſt dubitandum, quippe qui ad <lb/>ſanguinem ritè temperandum neceſſarii videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17628" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17629" xml:space="preserve">quemad-<lb/>modum quem exanguem feceris, pariter exanimem feciſti, ita <lb/>quoquè exiguum vitæ curriculum ei à Naturâ cìrcumſcriptum <lb/>novimus, cui non ſatis præparatus ſanguis à corde per arterias <lb/>in Corpus univerſum diffunditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17630" xml:space="preserve">Atqui tam brevis eſt in, <lb/>cordis ſinubus ſanguinis mora, ut vix receptus extrudatur ſivè <lb/>ex dextro ſinu in pulmones, ſivè ex ſiniſtro in aortam. </s>
  <s xml:id="echoid-s17631" xml:space="preserve">Qua, <lb/>propter non ſemel mecum ipſe perpendebam, quid illud eſſet, <lb/>quo in corde elaboratur ſanguis, ut debitam craſim recepiſſe, <lb/>intelligatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17632" xml:space="preserve">Hâc autem ratiocinatione progrediebar. </s>
  <s xml:id="echoid-s17633" xml:space="preserve">Ad ani-<lb/>mal nutriendum eſculentis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17634" xml:space="preserve">poculentis iter natura patefecit <lb/>in ore, ex quo per œſophagum trajiciuntur in ventriculum (cujus <lb/>ſubverſiones, nauſeas, ac vomitus ſedat ſal uſtus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17635" xml:space="preserve">ſacculo <lb/>impoſitus, ſi calens admoveatur) ubi vi caloris ſenſim exco-<lb/>quuntur, atque acido humore in guttas extillante ex arteriis <lb/>aut venis ventriculum complectentibus, ut ex avium rapacium, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17636" xml:space="preserve">carnìvorarum diſſectione innotuit (id quod multo congruen-<lb/>tius eſt, quàm ſi ex liene deductus dicatur) fermenteſcunt, diſ-<lb/>ſolvuntur, extenuantur, permiſcentur, atque utilis ſuccus ex <lb/>illâ congerie ſecernitur, cui nomen Chymo, aut etiam Chylo <lb/>fecerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17637" xml:space="preserve">Is per ſuos ductusdelatus paulatìm aſſumpto rubore <lb/>(fortaſſis ex ſanguine, cui miſcetur) abit in ſanguinem, donec <lb/>demum per venæ cavæ ramum in dextrum cordis ſinum infun-<lb/>ditur, indè in pulmones ejicitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17638" xml:space="preserve">ex his in ſiniſtrum cordis <lb/>ſinum deſcendit, ubiultimò perfici ſanguinem omnes fatemur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17639" xml:space="preserve">Hanc verò poſtremam ſanguinis præparationem in eo ſitam <lb/>eſſe arbitrabar, quod heterogenearum particularum compages <lb/>ita ſolvatur, ut in ſuccum temperentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17640" xml:space="preserve">liquor ille tenuis <lb/>redditus per ſubtiliſſimas arteriolas fluens membris, quibus <lb/>ſingularum particularum natura congruit, facilè cohæreſcere <lb/>valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17641" xml:space="preserve">Quia tamen non omnes particulæ prorſus ritè diſſolutæ <lb/>ſunt, ſed adhuc aliquæ cum aliis implicitæ atque colligatæ <lb/>remanent, ideò quæ nutritioni non inſerviunt, ex arteriis in, <lb/>venas tranſeunt, ut iterum per cordis ſinus trajectæ demum <lb/>perficiantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17642" xml:space="preserve">Hic mihi (quid diffitear?) </s>
  <s xml:id="echoid-s17643" xml:space="preserve">multa verſanti, me-<lb/>cumque diſputanti, hærebat aqua: </s>
  <s xml:id="echoid-s17644" xml:space="preserve">ſi enim aliquandiù moram <lb/>in corde traheret illapſus ſanguis quemadmodum in ventriculo <lb/>cibus, quam vis dentibus præmanſus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17645" xml:space="preserve">mollitus, atque ad con-<lb/>coquendum facillimus, proclive erat intelligere craſſiuſculas
<pb o="115" file="0543" n="543" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
ſanguinis particulas calore exteri, atque comminui; </s>
  <s xml:id="echoid-s17646" xml:space="preserve">ſed tam, <lb/>brevi intervallo diſiunguntur cordis explicatio atque contra-<lb/>ctio, ut vix exceptus ſanguis extrudatur, neque illi conco-<lb/>quendo ſufficiens ſpatium ſuppetere videatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17647" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17648" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17649" xml:space="preserve">Propterea exiſtimant nonnullifierì ſubitam ſanguinis <lb/>in corde accenſionem (&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17650" xml:space="preserve">quaſi inſtar pyrii pulveris exploſio-<lb/>nem) non quidem ex toto, ſed quatenus particulæ nitro-ſul-<lb/>phureæ aptæ ſunt, ut in flammam abeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17651" xml:space="preserve">His tamen aſſen-<lb/>tiri minimè poſſum; </s>
  <s xml:id="echoid-s17652" xml:space="preserve">ut enìm concedam ex nitroſis aëris, quen@ <lb/>ſpiritu ducimus, particulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17653" xml:space="preserve">ex ſulphure, quo conſtat ſanguis, <lb/>hunc efferveſcere, id non eſſet cordi tribuendum: </s>
  <s xml:id="echoid-s17654" xml:space="preserve">quandoqui-<lb/>dem ex dextro cordis ſinu per Arteriam Pneumonicam (ſic <lb/>placet vocare Venam Arterioſam communiter dictam) in, <lb/>pulmones expreſſus ſanguis atro-purpureus per innumeros ac <lb/>tenuiſſimos illius arteriæ ſurculos diſtributus occurrit aëri per <lb/>bronchiorum ramuſculos delato in lobulorum pulmonis veſi-<lb/>culas, quas arteriæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17655" xml:space="preserve">venæ pneumonicæ creberrimæ circum-<lb/>plectuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17656" xml:space="preserve">nitroſas particulas aſſumit, quibus commiſcetur, <lb/>antequam per Arteriam Venoſam, ſeu Pnemonicam influat <lb/>factus coccineus in ſiniſtrum cordis ſinum; </s>
  <s xml:id="echoid-s17657" xml:space="preserve">ac proinde fervor <lb/>ille nullam agnoſceret cordis efficientiam, ſi tantummodo <lb/>locum ibi inveniret ad rareſcendum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17658" xml:space="preserve">nihil à corde ſanguis <lb/>acciperet, quo ad ſubitam illam conflagrationem excitaretur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17659" xml:space="preserve">Præterquam quod ex illâ accenſione ſanguis raritatem aſſu-<lb/>mens ad amplius ſpatium illico explicaretur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17660" xml:space="preserve">cordis ſinum <lb/>dilataret ejus apicem versùs baſim retrahendo, eoque momento <lb/>pulſum efficeret: </s>
  <s xml:id="echoid-s17661" xml:space="preserve">cùm autem deinde ſe ſponte ſuâ cor ſubſi-<lb/>dens contraheret, ſanguinem expelleret in aortam, ideóque, <lb/>arteriæ inflatæ (nam ſanguis ex ampliore in anguſtiores tubos <lb/>propulſus arteriarum membranas diſtenderet) pulſarent: </s>
  <s xml:id="echoid-s17662" xml:space="preserve">ex <lb/>quo fieret, ut arteriarum atque cordis pulſus non eodem mo-<lb/>mento eſſent: </s>
  <s xml:id="echoid-s17663" xml:space="preserve">id quod pleriſque abſurdum videtur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17664" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17665" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17666" xml:space="preserve">Necinſerere novas opiniones, nec evellere inſitas, aut <lb/>aliquem in meam ſententiam deducere, mihi unquam cordi <lb/>fuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17667" xml:space="preserve">ſed neque ſerviliter alicujus veſtigiis inſiſtere animum, <lb/>induxi. </s>
  <s xml:id="echoid-s17668" xml:space="preserve">Quæſo igitur à vobis, ut pro veſtrâ humanitate mihi <lb/>detis hanc veniam, ut patiamini me planè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17669" xml:space="preserve">apertè loqui, quod <lb/>ſentio: </s>
  <s xml:id="echoid-s17670" xml:space="preserve">qualiſcunque tandem ſuerit mea ſententia; </s>
  <s xml:id="echoid-s17671" xml:space="preserve">quam, <lb/>tamen patrono aliquo non carituram ſpero. </s>
  <s xml:id="echoid-s17672" xml:space="preserve">Tanta eſt cordis <lb/>cum muſculorum naturâ ſimilitudo, ut illud, doctiſſimis Ana-<lb/>tomicis aſſentiens cum Hippocrate, muſculum eſſe non dubi-
<pb o="116" file="0544" n="544" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
tem, etiamſi nec aliud membrum propriè moveatur à corde, nec <lb/>motus Syſtoles atque Diaſtoles ſit voluntarius; </s>
  <s xml:id="echoid-s17673" xml:space="preserve">neque ením, <lb/>quicunque muſculorum omnium motus ab appetitione ſemper <lb/>pendet. </s>
  <s xml:id="echoid-s17674" xml:space="preserve">Efficitur autem muſculorum motus, quia eorum fibræ <lb/>motrices, quas componunt plures fibrillæ carneæ, liquore ner-<lb/>veo imbutæ contrahuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17675" xml:space="preserve">duriuſculè intumeſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17676" xml:space="preserve">dilatato <lb/>ſcilicet acuto angulo, quem priùs flacceſcentes fibræ conſtitue-<lb/>bant cum tendine, cuì innituntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17677" xml:space="preserve">Niſi quis malit dicere, ten-<lb/>dinem ipſum in fibrillas diſſolutum intra hujuſmodi fibrarum <lb/>ſpatia admittere carneas fibras, atque Spiritus Animales deduci <lb/>per fibras tendinoſas. </s>
  <s xml:id="echoid-s17678" xml:space="preserve">Sic Auſtro flante, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17679" xml:space="preserve">aëre vaporibus pleno <lb/>funes contrahuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17680" xml:space="preserve">craſſeſcunt, atque rigeſcunt, adeò ut, <lb/>ſi ex ſuperiore loco alligatus funis, cum graviore lapide inferiùs <lb/>jacente connectatur, fueritque valde intentus, tum illum aquâ <lb/>quis imbuat, ita contrahantur villi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17681" xml:space="preserve">minores funìculi, ut jam <lb/>lapis non in ſolo jaceat, ſed ſuſpenſus pendeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17682" xml:space="preserve">Hoc optimè <lb/>nôrat, qui ductarios trochlearum funes aquâ imbui tunc ſuaſit, <lb/>cum in erigendo Obeliſco Vaticano illi immanì pondere dìſtenti <lb/>longiores evaſiſſe deprehensì ſunt, quàm ut Obeliſcum ad deſti-<lb/>natum locum adducere poſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s17683" xml:space="preserve">Ex quo intelligi licet, quàm <lb/>miro artificio tum ſingulos muſculos eorumque particulas variis <lb/>implicationibus contortas Natura condiderit, ac diſpoſuerit, <lb/>tum plurìum muſculorum complexionem, ordinem, figuram <lb/>definierit, non ſolum ad attollenda aut contorquenda corporis <lb/>membra graviora, verùm etiam ad ingentes moles, quas quis <lb/>apprehenderit, loco dimovendas: </s>
  <s xml:id="echoid-s17684" xml:space="preserve">Cum itaque Nerveus liquor in <lb/>Carneas cæterorum muſculorum ſibras influenseorum motum <lb/>efficiat ſingulorum poſitioni ac figuræ reſpondentem, non ſine <lb/>probabili conjecturâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17685" xml:space="preserve">ratione dixerim motum cordis pariter <lb/>oriri ex influente in ejus fibras liquore nerveo, quem deferunt <lb/>tam multiplices nervorum propagines in cor deſinentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s17686" xml:space="preserve">Quia <lb/>verò ea eſt fibrarum cordis conformatio, ut dum illæ contra-<lb/>huntur, cor ſe quaſi in ſpiram contorqueat (quemadmodum, <lb/>ex accuratâ Stenonis, aliorumque, quibus ille præluxit, obſer-<lb/>vatione conſtat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17687" xml:space="preserve">ipſe cum aliis, qui intererant, in corde bubulo <lb/>manifeſtè obſervavi) hinc fit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17688" xml:space="preserve">ejus apicem versùs basìm addu-<lb/>ci, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17689" xml:space="preserve">parenchyma ſecundùm latitudinis dimenſiones augeri. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17690" xml:space="preserve">Cujus motûs rude quoddam ſpecimen exhibere poſſumus, ſi <lb/>dexteræ manûs extremas digitorum partes ita componamus, <lb/>ut quaſi in coni apicem coëant, quem ſiniſtra arctè complecta-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17691" xml:space="preserve">tum dexteræ carpum versùs pectus adducamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17692" xml:space="preserve">videbi-
<pb o="117" file="0545" n="545" rhead="Anigneæ ſint brutorum animæ."/>
mus enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17693" xml:space="preserve">digitorum ordinem quaſi in ſpiram obliquè flecti, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17694" xml:space="preserve">manum contractam quodammodo turgeſcere, ac proximam <lb/>tabulam pulſare. </s>
  <s xml:id="echoid-s17695" xml:space="preserve">Quando igitur cor eâ, quam dixi, ratione in <lb/>ſpiram contorquetur, ventriculorum latera propiùs ad ſe acce-<lb/>dant neceſſe eſt, adeóque receptus ſanguis exprimitur, ex dex-<lb/>tro quidem ſinu per arteriam pneumonicam in pulmones, ex <lb/>ſiniſtro autem in aortam, ac per ejus ramos aſcendentem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17696" xml:space="preserve"><lb/>deſcendentem in univerſum corpus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17697" xml:space="preserve">Motu autem ſpirali vali-<lb/>diùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17698" xml:space="preserve">minore niſu extrudi incluſum liquorem, quàm motu <lb/>recto, apertum eſt ex Mechanicis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17699" xml:space="preserve">Hinc eſt cor ſimul micare, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17700" xml:space="preserve">Arterias; </s>
  <s xml:id="echoid-s17701" xml:space="preserve">illud quidem, quia dum contrahitur, turgeſcit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17702" xml:space="preserve">has verò, quia dum propulſum ex corde ſanguinem remorantur <lb/>anguſtiæ, per quas in venas intrudi debet, refertæ ſanguine, <lb/>diſtenduntur earum tunicæ, quæ poſtmodum juxtà membra-<lb/>narum diſtractarum naturam ſe contrahentes, novo impulſu <lb/>ſanguinem tum in membrorum nutriendorum poros, tum in, <lb/>venas emittunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s17703" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17704" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17705" xml:space="preserve">Levi igitur negotio componi poteſt aliquorum contro-<lb/>verſia, quæ ad vocabula pertinere videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17706" xml:space="preserve">utrùm videlicet Ar-<lb/>teriæ impleantur, ac pulſent in cordis Diaſtole, an verò in Sy-<lb/>ſtole. </s>
  <s xml:id="echoid-s17707" xml:space="preserve">Si enim Diaſtolen intelligant, quando ventriculi paten-<lb/>tibus valvulis ſanguinem excipiunt, Syſtolen verò quando ſan-<lb/>guinem extrudunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17708" xml:space="preserve">Arteriæ pulſant in Syſtole: </s>
  <s xml:id="echoid-s17709" xml:space="preserve">Sìn autem Dia-<lb/>ſtolen dicant, quando cordis parenchyma ſecundùm latitudi-<lb/>nem augeri videtur, Syſtolen verò, quando ſubſidit quaſi flac-<lb/>ceſcens (quemadmodum pectoris Syſtolæ dicuntur, quas ex <lb/>parte efficiunt muſculorum relaxationes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17710" xml:space="preserve">aërem à Trachæa, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17711" xml:space="preserve">Bronchiis ejiciunt) Arteriæ implentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17712" xml:space="preserve">pulſant in Dia-<lb/>ſtole. </s>
  <s xml:id="echoid-s17713" xml:space="preserve">Sed nos vocum lites miſſas facimus, qui rem ipſam inqui-<lb/>rimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17714" xml:space="preserve">Quapropter progrediamur, ſi placet.</s>
  <s xml:id="echoid-s17715" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17716" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17717" xml:space="preserve">Nunquid aliquando obſervaſtis, cor animantis evul-<lb/>ſum ita mobiliter palpitare, ut ferè quis cum Cicerone dixerit <lb/>imitari igneam celeritatem? </s>
  <s xml:id="echoid-s17718" xml:space="preserve">Motûs illius frequentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17719" xml:space="preserve">levis, <lb/>ſeu vibrationis, quidnam eſſe cauſæ putem, niſi reſiduas liquo-<lb/>ris nervei diſcurrentis particulas, quæ cordis fibras pervadendo <lb/>illas contrahant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17720" xml:space="preserve">illico excludantur, cùm fibræ viciſſim ſe <lb/>reſtituunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s17721" xml:space="preserve">Sic tenue virgultum in rivulo ab aquæ fluentisim-<lb/>petu flecti videmus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17722" xml:space="preserve">illud ſuâ facultate elaſticâ iterum aſſur-<lb/>gere motum reciprocando, quandiu aquæ fluxus durat, qua, <lb/>conſiſtente directum perſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s17723" xml:space="preserve">Donec igitur nerveus liquor, aut, <lb/>ſi mavultis, ejus ſpiritus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17724" xml:space="preserve">ſal volatilis, quo imbutæ erant fibræ,
<pb o="118" file="0546" n="546" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
antequam cor evelleretur, expiraverit, ex alternâ illâ fibrarum <lb/>contractione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17725" xml:space="preserve">explicatione cor palpitat, initio quidem vehe-<lb/>mentiùs, in fine verò remiſſiùs, prout ſibræ validiùs aut langui-<lb/>diùs ſe reſtituunt à majore aut minore contractione pro inæquali <lb/>nervei liquoris facultate.</s>
  <s xml:id="echoid-s17726" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17727" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17728" xml:space="preserve">Quandoquidem in Spititus ac Salis Volatilis mentio-<lb/>nem incidiſti, quibus refertus eſt liquor ille tenuiſſimus per ner-<lb/>vos influens, ſuſpicor muſculorum, atque adeò etiam cordis <lb/>fibras non eatenùs ſolum contrahi, quatenus humore influente <lb/>imbuuntur, quemadmodum funes aquâ reſperſi, verùm etiam <lb/>quia juxta igniculorum propenſionem, Spiritus atque Sales Vo-<lb/>latiles dum agitantur, proximas fibrarum particulas impellunt, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17729" xml:space="preserve">quia fibrillæ villis inter ſe connectuntur, non omninò inflan-<lb/>tur fibræ motrices, ſed quaſi in rugas aſperantur, quas in vivo-<lb/>rum animantium diffectione ſedeprehendiſſe teſtantur ſtudioſi <lb/>obſervatores.</s>
  <s xml:id="echoid-s17730" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17731" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17732" xml:space="preserve">Hæc muſculorum intumeſcentia cum igniculorum <lb/>naturâ, quos nerveus liquor devehit, planè conſentit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17733" xml:space="preserve">in corde <lb/>juvat, ut ventriculi anguſtiores facti faciliùs ſanguinem ejiciant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17734" xml:space="preserve">Sed adhuc unum (niſi moleſtus ſim) vos rogatos volo; </s>
  <s xml:id="echoid-s17735" xml:space="preserve">undè <lb/>fiat, ut corpora diuturnâ, aut violentâ exercitatione ingraveſ-<lb/>cant adeò, ut aliquando quis pedem aut brachium vix movere <lb/>queat.</s>
  <s xml:id="echoid-s17736" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17737" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17738" xml:space="preserve">Neminem fore puto, cui in promptu non ſit reſpon-<lb/>dere, animantis laſſitudinem ex eo oriri, quod in diuturno, aut <lb/>violento motu plurima ſpirituum Animalium copia abſuma-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17739" xml:space="preserve">Si quidem ut plurimum motus non eſt unius tantùm muſ-<lb/>culi opus, ſed plurium: </s>
  <s xml:id="echoid-s17740" xml:space="preserve">ad ſingulos autem ex Spirituum Ani-<lb/>malium promptuario per nervos deferri oportet liquorem ner-<lb/>veum, cujus alias atque alias particulas in locum abeuntiùm <lb/>ſuppeditari neceſſe ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17741" xml:space="preserve">quidem copiosè, ſi validiùs, aut fre-<lb/>quentiùs, aut diutiùs intentas opus ſit eſſe muſculorum ſibras <lb/>pro ratione motûs, qui indè conſequitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17742" xml:space="preserve">cum interim parcè <lb/>admodum ſpiritus animales gignantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17743" xml:space="preserve">non pauci interim <lb/>ſuppeditentur ad vitæ Vegetativæ functiones obeundas. </s>
  <s xml:id="echoid-s17744" xml:space="preserve">Pena-<lb/>rium autem exhauriri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17745" xml:space="preserve">penuriæ nomen facere, omnes ſciunt, <lb/>ſi penûs multum extrahatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17746" xml:space="preserve">parum ſubinde inferatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17747" xml:space="preserve">Sed <lb/>tibi (ut ex oris habitu percipio) interrogare parato, reſpon-<lb/>dendum mihi præterea eſſe video, quomodo Spiritus Anima-<lb/>les in motu abſumi dicantur, ut aliorum atque aliorum ſubmi-<lb/>niſtrandor um neceſſitas exoriatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17748" xml:space="preserve">Nervi ex capite, unde ſpi-
<pb o="119" file="0547" n="547" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
ritus Animales derivantur, deducti in muſculos motui volun-<lb/>tario deſtinatos, etiamſi membrum quieſcat, non tamen om-<lb/>ninò otiari cenſendi ſunt, quin blandè devehant liquorem ner-<lb/>veum, ex quo muſculum irrigante unà cum ſanguineis guttulis <lb/>per arteriarum anaſtomoſes expreſſis perficiatur nutritio, fibris <lb/>carneis in ſuâ poſitione quieſcentibus, inter ſe quidem parallelis <lb/>(plurimis ſaltem) ſed ad tendinis longitudinem obliquis, hoc <lb/>eſt ad angulos inæquales, ita ut angulus obtuſus reſpiciat caput <lb/>muſculi. </s>
  <s xml:id="echoid-s17749" xml:space="preserve">At quando animal appetitione incitatur ad motum, <lb/>tum ubertìm influit nerveus liquor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17750" xml:space="preserve">carneas muſculi fibras <lb/>imbuensillas contrahit, atque à naturali ſitu dimovens, mutato <lb/>angulo, versùs muſculi caput adducit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17751" xml:space="preserve">Quare vim dupliciter <lb/>illatam (contractione videlicet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17752" xml:space="preserve">ſitûs mutatione) fibræ ex-<lb/>cutere nituntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17753" xml:space="preserve">id quod contingere nequit niſi expreſſione, <lb/>eorum, qui vim inferebant, ſpirituum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17754" xml:space="preserve">ſalium volatilium; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17755" xml:space="preserve">qui ſic expreſſi non in nervos remeant, niſi fortè pauci in tendi-<lb/>nem, ſed ſe per poros insìnuantes calorem excitant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17756" xml:space="preserve">demun@ <lb/>ſenſim, ac ſinè ſenſu, aut etiam unà cum ſudore per cutis mea-<lb/>tus effluunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17757" xml:space="preserve">ideóque ſi continuandus fuerit motus, novam, <lb/>ſubinde ſpirituum Animalium copiam per nervos deferri <lb/>neceſſe eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17758" xml:space="preserve">Ex quo fit in qualibet muſculorum contentione, <lb/>etiam citrà motum, qui ſub aſpectum aut ſenſum cadat, (ut <lb/>quando quis ſtans pede in uno alterum ſublatum immobilem <lb/>tenet) contingere in muſculis quandam vibrationem, illaben-<lb/>tibus ſpiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17759" xml:space="preserve">viciſſim expreſſis; </s>
  <s xml:id="echoid-s17760" xml:space="preserve">qui conatus ſi diu duret, <lb/>copioſam ſpirituum ſupellectilem exigit.</s>
  <s xml:id="echoid-s17761" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17762" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17763" xml:space="preserve">Tantam hæc habent in ſe veri ſimilitudinem, ut ſuâ <lb/>probabilitate animum percutiant: </s>
  <s xml:id="echoid-s17764" xml:space="preserve">remque ita ſe habere mihi <lb/>perſuadens non aliâ ratione philoſophandum duxi in eâ, quam <lb/>præ manibus habemus, quæſtione; </s>
  <s xml:id="echoid-s17765" xml:space="preserve">quid nimirum illud ſit, <lb/>quod à corde ſanguini, quem excipit, tribuatur, ex quo perfi-<lb/>ciatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17766" xml:space="preserve">Quæ enim dicuntur de liquore nerveo influente per <lb/>nervos à cerebro deductos, ut fiat motus voluntarius, ſeu ſpon-<lb/>taneus, ſimiliter dicenda ſunt de liquore nerveo influente per <lb/>nervos à cerebello deductos, ut motus muſcularium fibrarum <lb/>ab appetitione abſoluti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17767" xml:space="preserve">merè naturales efficiantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17768" xml:space="preserve">Quam-<lb/>quam negandum non ſit, aliquando complicatos eſſe motus <lb/>naturales, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17769" xml:space="preserve">voluntarios, ut in reſpiratione, quæ licèt dormien-<lb/>tibus contingat citrà ullam notitiam, in vigilantibus tamen, <lb/>aliquando modum deſumit ab appetitione, ut in clamoribus, <lb/>cantu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17770" xml:space="preserve">ſimilibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s17771" xml:space="preserve">In corde verò quis neſciat ex animi per-
<pb o="120" file="0548" n="548" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
@urbationibus, ſivè iræ, ſivè timoris, ſivè gaudii quàm varius ſit <lb/>motus? </s>
  <s xml:id="echoid-s17772" xml:space="preserve">Quamobrem exiſtimo cordis fibras ſe à contractione <lb/>remittentes aliquid nervei liquoris extillare in ventriculos, in <lb/>quos flacceſcente corde, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17773" xml:space="preserve">conniventibus valvulis, influit ex <lb/>Venâ Cavâ in dextrum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17774" xml:space="preserve">ex Venâ Pneumonicâ in ſiniſtrum, <lb/>ſanguis: </s>
  <s xml:id="echoid-s17775" xml:space="preserve">hic autem liquori nerveo ſpiritibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17776" xml:space="preserve">ſale volatili re-<lb/>ferto permiſtus, quaſi ſuſcepto fermento, digeritur in tenuiores <lb/>particulas; </s>
  <s xml:id="echoid-s17777" xml:space="preserve">Idque non eo ſolùm momento, quo in corde perma-<lb/>net, ſed etiam cum per arterias fluit: </s>
  <s xml:id="echoid-s17778" xml:space="preserve">ex quo fit ſenſim atte-<lb/>nuatum ſanguinem faciliùs inſinuari in minores arteriolas.</s>
  <s xml:id="echoid-s17779" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17780" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17781" xml:space="preserve">Si hæc ita ſe habent, videri poſſet Natura imitari quo-<lb/>dammodo noſtros piſtores (niſi fortè hi potiùs naturam imitari <lb/>conentur) qui addito fermento farinam aquâ ſubigunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17782" xml:space="preserve">maſſæ <lb/>fermentatæ particulam reſervant ad novam fermentationem: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17783" xml:space="preserve">Quandoquidem liquor nerveus ex corde in ſanguinem ſiniſtro <lb/>ventriculo exceptum (ut interim ſileam de ventriculo dextro) <lb/>extillatus illi permiſcetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17784" xml:space="preserve">quaſi fermenti facultatem obtinens <lb/>ſanguinis particulas adeò comminuit, ut ex eo, qui per arteriæ <lb/>ramum aſcendentem ad caput defertur, exprimat in cerebri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17785" xml:space="preserve"><lb/>cerebelli corticem laticem ſubtiliſſimum ſpiritibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17786" xml:space="preserve">ſale, <lb/>volatili reſertum, qui ibi in Spiritus Animales elaboratur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17787" xml:space="preserve"><lb/>in ſubſtantiam medullarem transfuſus per nervos diſpergitur <lb/>in univerſum corpus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17788" xml:space="preserve">idcirco etiam in cor ipſum, novum <lb/>ſanguinis fermentum.</s>
  <s xml:id="echoid-s17789" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17790" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17791" xml:space="preserve">Ex his mihi videor ſatis aptâ conſecutione conficere <lb/>poſſe, non duas animanti tribuendas eſſe animas, alteram, quâ <lb/>vigeat vitam plantæ vivens, alteram, quâ proprias animalis <lb/>functiones exerceat, etiamſi animam nihil eſſe concederemus <lb/>præter Spiritus Animales per nervos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17792" xml:space="preserve">Spiritus Vitales per <lb/>arterias diffuſos in univerſa corporis membra: </s>
  <s xml:id="echoid-s17793" xml:space="preserve">ipſe ſiquidem <lb/>ſanguis per arterias delatus ſi omninò deſtitutus eſſet ſucco <lb/>nerveo, quem ex corde hauſit, atque illo, qui per nervos in ſin-<lb/>gula membra inſluit, minimè aptus eſſet ad nutriendum ani-<lb/>mal, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17794" xml:space="preserve">ad ſeponendum in vaſis congruis id, quod ad propagan-<lb/>dam ſobolem requiritur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17795" xml:space="preserve">Quapropter non niſi in utriuſque, <lb/>ſpirituum generis complexione anima conſiſteret; </s>
  <s xml:id="echoid-s17796" xml:space="preserve">ideóque non <lb/>duplex, ſed unica eſſet.</s>
  <s xml:id="echoid-s17797" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17798" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17799" xml:space="preserve">Quod quidem ad numerum attinet, unica - ne? </s>
  <s xml:id="echoid-s17800" xml:space="preserve">an, <lb/>duplex? </s>
  <s xml:id="echoid-s17801" xml:space="preserve">dicenda ſit anima, plures non admodum ſolicitos habe-<lb/>bimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17802" xml:space="preserve">ſed in controverſiam adducetur, utrùm anima bruto-<lb/>rum animantium, natura quædam dicenda ſit, præter ſpiritus
<pb o="121" file="0549" n="549" rhead="Anigneæ ſint brutorum animæ."/>
illos; </s>
  <s xml:id="echoid-s17803" xml:space="preserve">ſunt enim, qui bruta animantia ita cum automatis artifi-<lb/>cum induſtriâ elaboratis comparant, ut, ſi hos audias, vix vi-<lb/>vum murem diſtinguas à ligneo, ad puerorum oblectamentum <lb/>aut terriculamentum, diſcurrente per cubiculum vi incluſi <lb/>elateris rotulas circumagentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17804" xml:space="preserve">Omnes ſcilicet animantium <lb/>motus citrà ullam perceptionem, aut appetitionem cæco im-<lb/>petu fieri autumant propter partium ac membrorum nexum: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17805" xml:space="preserve">quaſi res obiecta ſenſibus percellat extremas nervorum fibras, <lb/>ac motum ſpiritibus imprimat, qui ſubinde alii poſt alios con-<lb/>citati demum circa nervorum originem impellant ſpiritus aliis <lb/>nervis contentos, ex quibus congruus reliquorum membrorum <lb/>motus conf@quatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17806" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17807" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17808" xml:space="preserve">Qui animam brutis animantibus denegant, omninò <lb/>audiendi non ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17809" xml:space="preserve">cum enim vitam illis tribuendam affirmare <lb/>neceſſe ſit aliam à vitâ ſtirpium, utique &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17810" xml:space="preserve">ſenſum habent &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17811" xml:space="preserve"><lb/>appetitum, quem conſequitur motus membrorum: </s>
  <s xml:id="echoid-s17812" xml:space="preserve">Eſto cogni-<lb/>tione careant, quam Reflexam vocant; </s>
  <s xml:id="echoid-s17813" xml:space="preserve">ſentiunt enim &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17814" xml:space="preserve">appe-<lb/>tunt, quamvis ſe ſentire &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17815" xml:space="preserve">appetere non cognoſcant; </s>
  <s xml:id="echoid-s17816" xml:space="preserve">id enim, <lb/>animæ rationali peculiare eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17817" xml:space="preserve">Ut igitur animam habere dican-<lb/>tur, ſatis eſt, ſi in illis inſit principium earum actionum, quæ <lb/>animantibus ob idipſum conveniunt, quia animalia ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17818" xml:space="preserve">Hoc <lb/>autem principium anima eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17819" xml:space="preserve">Illud itaque unum in quæſtio-<lb/>nem revocari poteſt, utrùm anima bruti ſit natura quædam, <lb/>ſimplex, an verò ex partibus conflata: </s>
  <s xml:id="echoid-s17820" xml:space="preserve">quia, licèt uno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17821" xml:space="preserve">ſimplici <lb/>vocabulo exprimatur notio Animæ incomplexa, quemadmo-<lb/>dum notio Hominis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17822" xml:space="preserve">Mundi, nihil prohibet animam cor-<lb/>poream in plurium complexione conſiſtere, ſicut Homo corpus <lb/>ſimul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17823" xml:space="preserve">animam rationis compotem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17824" xml:space="preserve">Mundus innumeras <lb/>rerum ſpecies complectitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17825" xml:space="preserve">Quapropter perpendendum, an, <lb/>ad omnes animalis functiones ſufficiat ſpirituum Vitalium <lb/>atque Animalium complexio. </s>
  <s xml:id="echoid-s17826" xml:space="preserve">Si nihil præterea requiratur, <lb/>hæc erit bruti Anima, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17827" xml:space="preserve">certi ſpirituum motus illud efficient, <lb/>quod vocabulis Perceptionis atque Appetitionis indigitamus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17828" xml:space="preserve">Sin autem illi ſatis non fuerint, aliam naturam ſuperaddere, <lb/>neceſſe erit.</s>
  <s xml:id="echoid-s17829" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17830" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17831" xml:space="preserve">Antequam in hanc diſputationem deſinitè deſcen-<lb/>damus, fateor me refragari non poſſe aſſerentibus Spiritum, <lb/>Animalem aliquando per nervorum ductus in cerebrum repelli; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17832" xml:space="preserve">hoc enim mihi perſuadent tum Cephalalgiæ illæ, quæ ex malè <lb/>affecto ventriculo proximè oriuntur, tum quæ aſſumuntur me-<lb/>dicamenta morbis Cephalicis aut mitigandis, aut abigendis
<pb o="122" file="0550" n="550" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
adhibita. </s>
  <s xml:id="echoid-s17833" xml:space="preserve">Nervi ſiquidem non intercluduntur, quemadmodum <lb/>arteriæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17834" xml:space="preserve">venæ, valvulis regreſſum fluentis liquoris prohiben-<lb/>tibus, ſed plurimis funiculis ſeu filis conſtant (ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17835" xml:space="preserve">ſpinalis <lb/>medulla) inſtar caudæ equinæ, prout experimento comper-<lb/>tum eſt, iis per dies aliquos in aquâ maceratis. </s>
  <s xml:id="echoid-s17836" xml:space="preserve">Oriuntur ſæpè <lb/>capitis dolores ex pravo Chymo, qui ſanguini immiſcetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17837" xml:space="preserve"><lb/>ſolito circuitu delatus in caput, ſordes deponit in cerebri mem-<lb/>branis, quarum fibras proinde motu aſpero atque alieno illæ <lb/>cruciant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17838" xml:space="preserve">Sed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17839" xml:space="preserve">aliquando doloris cauſam proximè ventriculo <lb/>ipſi tribuendam indicat, quod aſſumpto cibo aut potu ferè ſta-<lb/>tim ſedatur capitis dolor: </s>
  <s xml:id="echoid-s17840" xml:space="preserve">quia videlicet acidæ, ac ſalinæ parti-<lb/>culæ, quæ in ventriculo commotæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17841" xml:space="preserve">in nervorum ductus <lb/>irruentes, nerveo liquori commiſcebantur, eumque immode-<lb/>ratè efferveſcere cogentes, nervos convellebant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17842" xml:space="preserve">ad cerebrum <lb/>uſque luem propagabant, ſuperingeſto cibo aut potu compri-<lb/>muntur, neque novâ irruptione invadunt nervos. </s>
  <s xml:id="echoid-s17843" xml:space="preserve">Similiter <lb/>adversùs morbos Cephalicos, Apoplexiam, Epilepſiam, Para-<lb/>lyſim, Vertiginem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17844" xml:space="preserve">ſimiles, multa præſcribuntur medica-<lb/>menta ſive Therapeutica, ſive Prophylactica, quæ per os <lb/>aſſumpta in ventriculum trajiciuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17845" xml:space="preserve">cum prædita ſint par-<lb/>ticulis tenuibus ſubtilibus, ac multum habentibus efficacitatis, <lb/>blandè ſe in liquorem nerveum inſinuant, ductuſque nervorum <lb/>explicant, ac per illos perreptando demum noxias particulas <lb/>ſpiritibus Animalibus immiſtas, quæ ſenſui aut motuiofficiunt, <lb/>exturbant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17846" xml:space="preserve">Quamvis autem hujuſmodi medicamentorum ſales <lb/>volatiles, atque Spiritus Chymo admiſti valeant unà cum ſan-<lb/>guine per longas ambages tandem in cerebrum devehi; </s>
  <s xml:id="echoid-s17847" xml:space="preserve">ubi <lb/>tamen, abiectâ cunctatione, opus eſt præſenti ſubſidio, vix <lb/>aliter rem fieri poſſe concipio, quàm ſi tenuiſſimæ æquè ac <lb/>efficaciſſimæ particulæ in nervos (quibus ventriculus, præſer-<lb/>tim ſtomachus, abundat) illabantur, atque per eorum ductus <lb/>perreptantes, cum ſpiritibus complicatæ ad cerebrum deve-<lb/>niant, ubi promptè ſuam exerant efficacitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s17848" xml:space="preserve">Cum enim <lb/>nervi fibrillis plurimis, quaſi tenuiſſimis filis conſtent, particulæ <lb/>illæ intrà hujuſmodi fibrillas ſe inſinuant, eaſque quodammodo <lb/>explicant ſpiritibus animalibus conjunctæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s17849" xml:space="preserve">ſed extremo nervi <lb/>oſculo ſe reſtituente, fibræ admiſſam particulam, ſuapte natu-<lb/>râ, mobilitate celerrimâ præditam ſurſum cum ſpiritu conjun-<lb/>cto extrudunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17850" xml:space="preserve">Cum verò plures minores ramuſculi nervei in <lb/>unum ampliorem ductum coëant, plures pariter particulæ <lb/>aſſumpti medicamenti concurrunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17851" xml:space="preserve">atque collatis viribus effi-
<pb o="123" file="0551" n="551" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
caciùs pervadunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17852" xml:space="preserve">in cerebrum uſque penetrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17853" xml:space="preserve">Quamo-<lb/>brem Spiritus Animales non ſolùm per nervorum ductus ex <lb/>capite influere in ſensûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17854" xml:space="preserve">motûs organa, ſed etiam ſurſum <lb/>repelli poſſe non abnuo. </s>
  <s xml:id="echoid-s17855" xml:space="preserve">Neque repugnabunt, qui Levino <lb/>Lemnio apud Mizaldum cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s17856" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17857" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s17858" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s17859" xml:space="preserve">concedant, animi <lb/>defectu collapſos erigi attritu auri ad digitum annularem cum <lb/>croci momento: </s>
  <s xml:id="echoid-s17860" xml:space="preserve">quaſi hinc vis quædam refocillatrix ad cor vitæ <lb/>fontem dimanet.</s>
  <s xml:id="echoid-s17861" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17862" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17863" xml:space="preserve">Hæc ſatisfacere fortàſſe poſſent A mico cuidam ali-<lb/>quando ſubdubitanti, quatenus cum veritate cohærere cenſen-<lb/>da ſint, quæ vulgo dicuntur de vapore in caput aſcendente ex <lb/>eorum ventriculo, qui aut merum liberaliùs hauſerunt, aut <lb/>panem zizaniis infectum comederunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s17864" xml:space="preserve">neque enim ſatis paten-<lb/>tem ductum videbat, per quem vapores hujuſmodi deduceren-<lb/>tur ad cerebrum, niſi per œſophagum, quaſi per vaporarium, <lb/>(in quo non levis eſt difficultas) in os venirent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17865" xml:space="preserve">indè per palati <lb/>meatus aëri inſpirato pervios, ſuperiorem capitis partem pete-<lb/>rent. </s>
  <s xml:id="echoid-s17866" xml:space="preserve">Ne autem acquieſceret, prohibebant hyſterici morbi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17867" xml:space="preserve"><lb/>hypochondriorum, ex quibus ſi pravi humores in vaporem, <lb/>ſoluti caput petere debeant per tenuiſſimos partium interiecta-<lb/>rum meatus (ſi quidem nullus patet ductus ſtomacho ſimilis) <lb/>utique omnes illæ malè affici cogerentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17868" xml:space="preserve">Addebat, non rarò <lb/>duo membra etiam diſſita laborare dici ex conſenſione; </s>
  <s xml:id="echoid-s17869" xml:space="preserve">neque <lb/>ductum ullum apparere, per quem morboſa materia transfera-<lb/>tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17870" xml:space="preserve">transferri autem neceſſe eſſe, ut utrumque membrum, <lb/>patiatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17871" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17872" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s17873" xml:space="preserve">Si eſculenta aliqua aut potulenta in ventriculum tra-<lb/>jecta capiti medicinam faciunt, quidni etiam aliqua ejdem no-<lb/>xam pariant? </s>
  <s xml:id="echoid-s17874" xml:space="preserve">propterea qui vino inſunt ſpiritus cum ſulphure <lb/>per nervos ventriculum complexos permiſti ſpiritibus animali-<lb/>bus in cerebrum refluentibus, utpote multi congruâ tempera-<lb/>tione carentes, ibi tumultum excitant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17875" xml:space="preserve">ſuccum nerveum <lb/>aliquâ ex parte adeò inficiunt, ut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17876" xml:space="preserve">phantaſmata perturbentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17877" xml:space="preserve">per nervos ad linguæ motum deſtinatos, ſpiritus animalis <lb/>minimè defæcatus influens, perversè illam moveat, aut etiam <lb/>ejus muſculos præter modum inflando ſic inhærere cogat, ut <lb/>ſonos diſtinctos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17878" xml:space="preserve">preſſos efficere nequeat, aut omninò loqui <lb/>non poſſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s17879" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17880" xml:space="preserve">confusè illabens in oculorum muſculos, aut in, <lb/>nervos opticos, non ſimul utrumque, ſed perturbatè agitet, ita <lb/>ut unica res obiecta multiplex appareat, aut vis aſpiciendi <lb/>obtundatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s17881" xml:space="preserve">immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17882" xml:space="preserve">aliquando ſpiritus animales in cerebro
<pb o="124" file="0552" n="552" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
crudis vini ſpiritibus inquinati, confuſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17883" xml:space="preserve">perturbati nequeant <lb/>ſe ritè inſinuare in nervos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17884" xml:space="preserve">muſculos artuum ad corpus ſuſti-<lb/>nendum aut promovendum, ideò inſigniter temulenti colla-<lb/>buntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17885" xml:space="preserve">Nec diſpar erit de lolio philoſophandi ratio, ac de vino, <lb/>quandoquidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17886" xml:space="preserve">illud hominem facit ebrio ſimillimum, <lb/>Quando verò ex humorum colluvione, aut in utero, aut in, <lb/>hypochondriis, aut alibi redundante caput læditur, malum per <lb/>nervos ſenſim perreptare unà cum ſpiritibus cenſendum eſt, <lb/>dum calor pravæ fermentationis particulas noxias ſurſum per <lb/>nervos propellit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17887" xml:space="preserve">Cum igitur in univerſum corpus per nervos <lb/>diffundatur ſpiritus, illi autem in ramos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17888" xml:space="preserve">minores ſubìnde <lb/>ſurculos diſtribuantur, contingere poteſt, ut ex membro malè <lb/>affecto per tenuiſſimos nervulos commiſceantur ſpiritui ſordes, <lb/>ſivè ſalinæ, ſivè ſulphureæ particulæ ſint, atque adeò repellatur <lb/>ſurſum ſuccus nerveus inquinatus; </s>
  <s xml:id="echoid-s17889" xml:space="preserve">qui ubi devenerit ad divortia <lb/>nervorum, (qui ſcilicet pertinent ad membrum male affectum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17890" xml:space="preserve">qui ad aliud membrum propagantur) non amplius ſurſum <lb/>promoveatur, ſed ab influentibus ex capite ſpiritibus cogatur <lb/>deflectere in aliud membrum per conjugatum ramum nervo-<lb/>rum; </s>
  <s xml:id="echoid-s17891" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17892" xml:space="preserve">proptereà membrum illud labem ſubeat ex conſen-<lb/>ſione, noxâ ſcilicet ab alio membro importatâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s17893" xml:space="preserve">quandoqui-<lb/>dem ſuccus iſte nerveus inquinatus dum commiſcetur ſucco <lb/>nutritio per arterias illapſo, illum corrumpit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17894" xml:space="preserve">pravis humo-<lb/>ribus membrum inficitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s17895" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17896" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17897" xml:space="preserve">Non rejecta hæc ſpirituum Animalium per nervos <lb/>in cerebrum repulſorum conjectura gradum præbet minimè <lb/>arduum ad aliquam ſenſuum, qui rerum nuntii &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17898" xml:space="preserve">interpretes <lb/>ſunt, notitiam conſequendam. </s>
  <s xml:id="echoid-s17899" xml:space="preserve">Nihil enim in ſenſum cadere <lb/>videtur abſque alicujus corpuſculi appulſu ad nervorum fibril-<lb/>las per organum ipſum diſtributas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17900" xml:space="preserve">ſecundùm eius amplitu-<lb/>dinem quodammodo expanſas, ferè inſtar floſculi illius, qui <lb/>nobis Italis *Ambretta* dicitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17901" xml:space="preserve">Eunti per ſingulos ſenſus res in <lb/>aperto eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17902" xml:space="preserve">Tactus toto animantis corpore fuſus, ut omnes <lb/>ictus, omnéſque nimios &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17903" xml:space="preserve">frigoris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17904" xml:space="preserve">caloris appulſus ſentire <lb/>poſſit, utique ab irruentibus igniculis, aut ſpiritibus frigidi<unsure/>@ <lb/>irritatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17905" xml:space="preserve">percutientis corporis ictu pellitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17906" xml:space="preserve">Narcoticis <lb/>autem medicamentis obtunditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17907" xml:space="preserve">Sic cum Dioſcoride, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17908" xml:space="preserve">Pli-<lb/>nio tradunt Memphite lapide trito, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17909" xml:space="preserve">illito, unà cum aceto, <lb/>citrà periculum partes ſtupefieri, ita ut patientes cruciatum <lb/>non ſentiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s17910" xml:space="preserve">Guſtatus eorum, quibus veſcimur, genera non <lb/>ſentit, niſi ſalibus potiſſimum ea oris pars commoveatur, quâ
<pb o="125" file="0553" n="553" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
eſculentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17911" xml:space="preserve">potulentis iter natura patefecit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17912" xml:space="preserve">Odorum ſuavi-<lb/>tatem aut fœditatem carunculæ mamillares percipiunt ex <lb/>afflatu ſulphurearum particularum ſpiritibus, aut ſalibus fixis <lb/>commiſtarum. </s>
  <s xml:id="echoid-s17913" xml:space="preserve">Neque hìc moror Aſtomorum gentem ſine, <lb/>ore, quæ ſi Plinio crederemus, halitu tantùm ac odore vivit, <lb/>quem naribus trahit, nullo cibo aut potu utens, ſed radicum, <lb/>florumque varios odores excipiens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17914" xml:space="preserve">ſylveſtrium malorum <lb/>olfactu (quæ in longiore itinere ſecum defert, ne deſit odoratus, <lb/>egregium ſanè viaticum) nutritur, ac ſuſtentatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s17915" xml:space="preserve">id quod me-<lb/>moratu dignum cenſuit Mizaldus cent. </s>
  <s xml:id="echoid-s17916" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17917" xml:space="preserve">num. </s>
  <s xml:id="echoid-s17918" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s17919" xml:space="preserve">Quibus <lb/>affines dixeris accolas fontis Gangis, nullius ad eſcam opis indi-<lb/>gos, utpote odore pomorum ſylveſtrium viventes, ut ſcribit <lb/>Solinus in Polyhiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17920" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17921" xml:space="preserve">52. </s>
  <s xml:id="echoid-s17922" xml:space="preserve">Videntur igne nutriti, ſiquidem <lb/>*Odor*, ait Plutarch. </s>
  <s xml:id="echoid-s17923" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17924" xml:space="preserve">de *{ει}* apud Delphos, *quem olfactus arripit,* <lb/>*igneæ eſt naturæ, cum ſit exhalatio à calore elicita.</s>
  <s xml:id="echoid-s17925" xml:space="preserve">* Aures ſonum <lb/>recipiunt criſpato aëre interiori ex percuſſione membranæ <lb/>tympani ab exteriori aëre ſimiliter micante. </s>
  <s xml:id="echoid-s17926" xml:space="preserve">Hinc ſurdaſtri, <lb/>aure ad feneſtram vel candelam admotâ, ſonum faciliùs perci-<lb/>piunt, quem in tenebris non audiunt, luce motum ſoni juvante. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17927" xml:space="preserve">Oculorum denique Tunica Retiformis pulſatur ab æthereis <lb/>corpuſculis, quæ à luce ſivè ſincerâ, ſivè coloratâ impelluntur, <lb/>quando illa ſe explicat, ut nos aliàs diſputabamus de Ignis luce <lb/>diſſerentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s17928" xml:space="preserve">Hinc obiectorum corporum motum animantis <lb/>oculus deprehendit, quatenus alia atque deinceps alia tunicæ <lb/>retiformis pars afficitur ex æthereorum corpuſculorum appul-<lb/>ſu; </s>
  <s xml:id="echoid-s17929" xml:space="preserve">figuram verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17930" xml:space="preserve">magnitudinem quodammodo metitur ex <lb/>amplitudine partis percuſsæ, quatenus plures aut pauciores <lb/>nerveæ fibræ hoc vel illo modo in retinâ diſpoſitæ ictum reci-<lb/>piunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17931" xml:space="preserve">Cum itaque nervi truncus in plures ramos minores <lb/>ſubinde atque minores diviſus ſimilitudinem referat faſciculi <lb/>plurima tenuiſſima fila complectentis, quæ deinde diverſas in <lb/>partes diſtracta minores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17932" xml:space="preserve">iterum minores faſciculos conſti-<lb/>tuant, facilè intelligimus eam tantummodo nervi partem reci-<lb/>pere rei obiectæ, quæ ſub ſenſum cadit, impreſſionem, quæ <lb/>reſpondet fibris appulſu corpuſculorum irritatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s17933" xml:space="preserve">quemadmo-<lb/>dum ex filorum omnium faſciculo ea ſolùm fila evelluntur, <lb/>quorum extremitates quis arripuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17934" xml:space="preserve">Iſtis autem nervorum <lb/>fibris crediderim in cerebro reſpondere fibras, quas liceat ap-<lb/>pellare Radicales, ex quibus videlicet originem ducunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17935" xml:space="preserve">quam-<lb/>vis enim id, quod in capite meningibus concluditur medullam <lb/>ſimilitudine quadam referat ob ſuam mollitudinem, non eſt
<pb o="126" file="0554" n="554" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
tamen quaſi quoddam ſpiſſamentum, ſed tam in corpore callo-<lb/>ſo, quàm in corporibus ſtriatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17936" xml:space="preserve">Medullâ Oblongatâ fibras <lb/>plurimas obſervârunt, qui in cerebri Anatome ſe diligentiùs <lb/>exercuerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s17937" xml:space="preserve">ex quibus ad alias quoquè cerebri partes ducitur <lb/>rationabilis conjectura cum non appareat inter partes ipſas no-<lb/>tabilis diſſimilitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s17938" xml:space="preserve">Jam verò animum advertamus ad ſonum, <lb/>qui percipitur ab aure admotâ extremitati longioris trabis, ſi <lb/>vel leviter in oppoſitâ extremitate percutiatur, aëre, qui trabis <lb/>meatus implet, recipiente vibrationem ſimilem illi, quam con-<lb/>cipit aër colliſus à corpore percutiente. </s>
  <s xml:id="echoid-s17939" xml:space="preserve">Immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17940" xml:space="preserve">ſcrobiculo in <lb/>terrâ facto ſi quis noctu aurem admoveat, procul adventantes <lb/>pedites aut equites perſentiſcet. </s>
  <s xml:id="echoid-s17941" xml:space="preserve">Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17942" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s17943" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s17944" xml:space="preserve">69. </s>
  <s xml:id="echoid-s17945" xml:space="preserve">obſer-<lb/>vans hominem vi ſentiendi ſuperari à multis, ait, *liquidiùs* <lb/>*audiunt Talpæ obrutæ terrâ, tam denſo atque ſurdo naturæ ele-* <lb/>*mento.</s>
  <s xml:id="echoid-s17946" xml:space="preserve">* Fieri igitur poteſt, ut extremitate nervi percuſsâ, ex-<lb/>tremi illi ſpiritus Animales incluſi impulſum concipiant, quem <lb/>antecedentibus ſpiritibus communicent uſque ad ipſam nervi <lb/>originem (aut etiam porrò aliis ſpiritibus juxta fibrarum du-<lb/>ctum) ipſis quoque fibrillis ex impreſſo impetu fluctuantibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s17947" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17948" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17949" xml:space="preserve">Conveniunt hæc cum Ariſtotelis mente lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17950" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17951" xml:space="preserve">de, <lb/>Animâ tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s17952" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s17953" xml:space="preserve">aſſerentis *Senſus in eo, quod eſt moveri aliquid, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s17954" xml:space="preserve">* <lb/>*pati, accidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s17955" xml:space="preserve">* Sed nonnullam in dubitationem nos adducere poſ-<lb/>ſet duplex percuſſio, quæ contingit, altera quidem extremitatis <lb/>nervi organum conſtituentis facta à corpuſculis ipſum irritan-<lb/>tibus, altera verò cerebri à ſpiritibus in illud repulſis: </s>
  <s xml:id="echoid-s17956" xml:space="preserve">ambigi <lb/>ſcilicet poteſt, utrùm prior illa, an hæc poſterior percuſſio ſen-<lb/>ſum movere dicenda ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17957" xml:space="preserve">Si Ciceronem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17958" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s17959" xml:space="preserve">Tuſc. </s>
  <s xml:id="echoid-s17960" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17961" xml:space="preserve">ante <lb/>med. </s>
  <s xml:id="echoid-s17962" xml:space="preserve">audierimus, *Nos ne nunc quidem oculis cernimus e a, quæ vide-* <lb/>*mus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17963" xml:space="preserve">Neque enim eſt ullus ſenſus in corpore, ſed, ut non ſolùm Phyſici* <lb/>*docent, verum etiam Medici, qui iſta aperta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17964" xml:space="preserve">patefacta viderunt,* <lb/>*viæ quaſi quædam ſunt ad oculos, ad nares, ad aures à ſede animi* <lb/>*perforatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s17965" xml:space="preserve">Itaque ſæpè aut cogit atione, aut aliquâ vì morbi impediti* <lb/>*apertis atque integris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17966" xml:space="preserve">oculis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17967" xml:space="preserve">auribus, nec videmus, nec audimus,* <lb/>*ut facilè intelligi poſſit animum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17968" xml:space="preserve">videre, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17969" xml:space="preserve">audire, non eas partes,* <lb/>*quæ quaſi feneſtræ ſunt animi.</s>
  <s xml:id="echoid-s17970" xml:space="preserve">* Si hæc, inquam, de humano ani-<lb/>mo à Cicerone dicta traducamus ad brutorum animantium, <lb/>ſenſum, de quo nobis eſt ſermo, neque ipſa dicenda eſſent oculis <lb/>cernere, aut auribus audire, ſed eâ cerebri parte, ad quam <lb/>repulſi ſpiritus animales appellunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17971" xml:space="preserve">Quemadmodum autem <lb/>ridemus eos, qui facultatem videndi tribuunt pupillæ, cum illa <lb/>ſit tunicæ uveæ foramen modò dilatatum, modò conſtrictum;</s>
  <s xml:id="echoid-s17972" xml:space="preserve">
<pb o="127" file="0555" n="555" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
ſic nos ridendi eſſemus oculum videre aſſerentes, ſi hic non alio <lb/>fungeretur munere, quàm feneſtræ.</s>
  <s xml:id="echoid-s17973" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s17974" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s17975" xml:space="preserve">De Cicerone, cujus ſumma in dicendo elegantia à me-<lb/>taphoris non abhorret, nos in Phyſicâ hac noſtrâ philoſophandi <lb/>methodo non nimis ſolicitos eſſe oportere exiſtimo. </s>
  <s xml:id="echoid-s17976" xml:space="preserve">Nonne ſi <lb/>quis per imprudentiam ſorbeat juſculum ex fervente ollâ recens <lb/>extractum, aliquandiu dolet ſaporis ſenſum guſtatui ademp-<lb/>tum? </s>
  <s xml:id="echoid-s17977" xml:space="preserve">Febre laborantibus inſuave eſt vinum, quo ſani delecta-<lb/>bantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17978" xml:space="preserve">Ictericis, quorum oculi bile ſuffuſi, flava apparent, <lb/>quæ cernunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s17979" xml:space="preserve">Res unica antè oculos poſita, ſi alter illorum <lb/>diſtorqueatur, duplex videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17980" xml:space="preserve">Hæc, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17981" xml:space="preserve">plura hujuſmodi, ſatis <lb/>docent ſenſus longè aliud eſſe quàm feneſtras. </s>
  <s xml:id="echoid-s17982" xml:space="preserve">Non eſt tamen. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s17983" xml:space="preserve">diſſimulandum ad plenam atque abſolutam ſentiendi ratio-<lb/>nem pertinere, quo pacto cerebrum à ſpiritibus animalibus ex <lb/>organo exteriore repulſis afficiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s17984" xml:space="preserve">Dormientem voce remiſsâ <lb/>compellatum non audire, vocis autem contentione excitari, <lb/>omnes novimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s17985" xml:space="preserve">quia videlicet lenes aëris ſonum remiſſum effi-<lb/>cientis vibrationes ita leviter auditûs organum percutiunt, ut <lb/>per nervos Acuſticos repulſi ſpiritus non valeant in motum <lb/>incitare ſpiritus Animales cerebri torpeſcentes ex admiſtione <lb/>vaporum (aut potiùs particularum, quæ ſulphure &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17986" xml:space="preserve">ſale fixo <lb/>conſtantes Narcoſim inducunt ſpiritibus animalibus conflatis <lb/>ex ſpiritu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17987" xml:space="preserve">ſale volatili) quos propterea validiore impulſu ſoni <lb/>vehementioris excutere oportet. </s>
  <s xml:id="echoid-s17988" xml:space="preserve">Quid eſt, quod rectè priùs cer-<lb/>nentes, poſtmodum citrà ullam oculi labem vertigo adeò cor-<lb/>ripit, ut res obiectæ circumagi videantur, deinde vel in ipsâ <lb/>meridianâ luce Retinam feriente omnia eos lateant quaſi cali-<lb/>gine &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17989" xml:space="preserve">tenebris circumfuſa, interdum collabantur, aliquando <lb/>auditus quoquè depravetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17990" xml:space="preserve">fluctuatio quædam audiatur, in <lb/>nonnullis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17991" xml:space="preserve">olfactus, in aliis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s17992" xml:space="preserve">guſtus lædatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s17993" xml:space="preserve">ut innuit Sen-<lb/>nertus Inſtit. </s>
  <s xml:id="echoid-s17994" xml:space="preserve">Medic. </s>
  <s xml:id="echoid-s17995" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s17996" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s17997" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s17998" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s17999" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s18000" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18001" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18002" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s18003" xml:space="preserve">Niſi quia ægro <lb/>cerebro ſpiritus Animales ab incongruis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18004" xml:space="preserve">quaſi venenatis <lb/>particulis agitati præter ordinem tumultuantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18005" xml:space="preserve">qui ſi repul-<lb/>ſos ex percuſſione Retinæ ſpiritus ſecum rapiant, atque in, <lb/>hanc, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18006" xml:space="preserve">in illam cerebri partem eos transferant, quieſcentia <lb/>corpora commoveri videntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18007" xml:space="preserve">ſin autem tanta fuerit ſeditio, <lb/>atque vehemens commotio, ut ſpiritus illos repulſos diſſipent, <lb/>neque permittant ab iis ullam fieri in cerebro impreſſionem, <lb/>hinc illa caligo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18008" xml:space="preserve">ſcotomia, qua nihil videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18009" xml:space="preserve">Quoniam verò <lb/>nonnunquam contingit, ut hujuſmodi ſpiritus pravo fermento <lb/>inquinati, atque concitati invadant nervos ad alium aliquem
<pb o="128" file="0556" n="556" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ſenſum pertinentes, idcirco, licèt organum à ſapore, aut odore, <lb/>aut ſono, aut frigore, aut calore irritetur, organi illius læſio cum <lb/>vertigine conjungitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18010" xml:space="preserve">Quod ſi tumultus ille impediat, ne Spiri-<lb/>tus Animales ritè illabantur in muſculos corpus erectum reti-<lb/>nentes, hoc corruere neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s18011" xml:space="preserve">quemadmodum etiam citrà <lb/>ægritudinem vertigo accidit ſpiritibus in cerebro commotis ex <lb/>nimiâ capitis in gyrum celeriter acti convolutione, quam conſe-<lb/>quitur corporis lapſus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18012" xml:space="preserve">ſic aliquando gallus arbori inſidens cum <lb/>diutiùs caput contorſiſſet, ut obſervaret vulpem circumeuntem <lb/>atque inquirentem, ſi qua daretur via ad prædam capeſſen-<lb/>dam, vertigine correptus decidit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18013" xml:space="preserve">vulpes facta eſt voti com-<lb/>pos: </s>
  <s xml:id="echoid-s18014" xml:space="preserve">ideò jumentis molas verſantibus plerique præcavent oculos <lb/>obnubendo. </s>
  <s xml:id="echoid-s18015" xml:space="preserve">Quæ cum ita ſint, completa atque perfecta ſen-<lb/>tiendi ratio, ſatis probabili conjecturâ, dicenda eſt complecti <lb/>tum percuſſionem fibrarum nervearum in organo atque inclu-<lb/>ſorum ſpirituum animalium, tum irritationem illius cerebri <lb/>partis, ad quam appellunt ſpiritus repulſi ex percuſſione organi; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18016" xml:space="preserve">adeò ut, ſicuti ſomnians neque videt, neque audit, neque guſtat <lb/>quæ ſe videre, aut audire, aut guſtare putat irritato dormientis <lb/>cerebro à ſpiritibus rerum imaginem referentibus, ita pariter ad <lb/>ſentiendum colorem, aut ſonum, aut ſaporem non ſufficiat <lb/>ſolus appulſus corpuſculorum aut æthereorum in oculo, aut <lb/>aëreorum in aure, aut ſalinorum in palato &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18017" xml:space="preserve">linguâ, ad nervos <lb/>muneri ſentiendi deſtinatos. </s>
  <s xml:id="echoid-s18018" xml:space="preserve">Cum enim ſenſus animantibus <lb/>natura dederit, ut ſibi opportuna ad vivendum ſubſidia inqui-<lb/>rant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18019" xml:space="preserve">à noxiis ſe ſubtrahant, ibi ſenſum perfici oportuit, ubi <lb/>appetitionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18020" xml:space="preserve">motûs principia conſtituta ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s18021" xml:space="preserve">hæc autem <lb/>principia in cerebro collocata intelligimus, in quo ſpiritus ani-<lb/>males elaborari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18022" xml:space="preserve">à quo per nervorum ductus eoſdem ſpiritus <lb/>manare, omnes concedimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s18023" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18024" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18025" xml:space="preserve">Hìc jam mihi videor aliquid percipere præter mera <lb/>vocabula *Specierum intentionalium obiecti vic ariarum*, quibus ſcholę <lb/>paſſim circumſonant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18026" xml:space="preserve">innumeris ſcatent difficultatibus, ſi <lb/>Phyſico examini ſubiiciantur, nec brevis eſſet nobis diſputandi <lb/>materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s18027" xml:space="preserve">Sed, ne à noſtro inſtituto recedamus (ut unum exempli <lb/>causâ dicam) quàm multæ ſunt vocis flexiones omnibus notæ? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18028" xml:space="preserve">acuta, gravis; </s>
  <s xml:id="echoid-s18029" xml:space="preserve">cita, tarda; </s>
  <s xml:id="echoid-s18030" xml:space="preserve">contenta, remiſſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s18031" xml:space="preserve">languens, canora; </s>
  <s xml:id="echoid-s18032" xml:space="preserve"><lb/>lenis, aſpera; </s>
  <s xml:id="echoid-s18033" xml:space="preserve">contracta, diffuſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s18034" xml:space="preserve">fracta, ſciſſa; </s>
  <s xml:id="echoid-s18035" xml:space="preserve">attenuata, infla-<lb/>ta; </s>
  <s xml:id="echoid-s18036" xml:space="preserve">flexo ſono, ſpiritu continenti, intermiſſo; </s>
  <s xml:id="echoid-s18037" xml:space="preserve">mollis, abſona, <lb/>rauca, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18038" xml:space="preserve">ſiquæ aliæ ſunt in tantâ idiomatum varietate, ac voca-<lb/>bulorum pronuntiatione diſſimili, differentiæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18039" xml:space="preserve">Tam variè col-
<pb o="129" file="0557" n="557" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
liſus ab organo vocis aër, idem multipliciter criſpatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18040" xml:space="preserve">tre-<lb/>mulus percutit tympanum: </s>
  <s xml:id="echoid-s18041" xml:space="preserve">quidni ſimiles vibrationes, atque, <lb/>variatas, interiori aëri eidem communicet, ex cujus appulſu ad <lb/>nervi Acuſtici fibras, ſpiritus quoquè Animales conſimili ratione <lb/>micent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18042" xml:space="preserve">ad cerebrum uſque fluctuantes, pro percuſſionis mo-<lb/>do, ſenſum auditionis perficiant? </s>
  <s xml:id="echoid-s18043" xml:space="preserve">Quod ſi tanta fuerit vis hujuſ-<lb/>modi percuſſionis, ut ſimili impulſu alios conſequentes ſpiritus <lb/>propellant in eam cerebri partem, ubi Natura ſedem memoriæ <lb/>conſtituit (quæ nec fluxa eſſe debet, nec dura, cujuſmodi eſſe <lb/>videtur cerebri cortex) ibi notam imprimunt, non quemad-<lb/>modum typus ceræ, ſed illi inſeruntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18044" xml:space="preserve">pro cujus impreſſionis <lb/>ratione fit deinde aut confuſa, aut explicata recordatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s18045" xml:space="preserve">Porrò <lb/>ſi quis animum advertat, quàm multos eóſque tenuiſſimos ſpi-<lb/>ritus animales in exiguo pulicis, tam ingenti ſaltu ſe vibrantis, <lb/>corpuſculo eſſe oporteat, non dubitabit in hominis, aut cujuſ-<lb/>libet animantis perfecti memoriâ locum eſse plurimis ac ferè <lb/>innumeris ſpiritibus à ſenſu impreſſis. </s>
  <s xml:id="echoid-s18046" xml:space="preserve">Quemadmodum verò <lb/>lucem corporibus inſitam ab externa luce excitari diximus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18047" xml:space="preserve">hanc repercuti ita modificatam, ut colorum varias ſpecies <lb/>exprimat, ita ſpiritus illos animales memorativæ parti impreſſos <lb/>probabile eſt vim retinere ſimilis vibrationis, ſi ab aliis incur-<lb/>rentibus ſpiritibus excitentur, ſivè illi prorſus ſimilem vim, ſivè <lb/>affinem obtineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18048" xml:space="preserve">Spirituum, licet non uno modo commoto-<lb/>rum, vim *affinem* voco, quando illi ſivè commiſti, ſivè proximi <lb/>ſimul fuere memoriæ impreſſi, ita ut alterutris excitatis alteri <lb/>pariter excitentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18049" xml:space="preserve">ſic quia auditâ aliquâ voce, aut ſono, canis <lb/>fuit percuſsus, retinet ſpiritus tum à ſono, tum à percuſſione, <lb/>impreſsos; </s>
  <s xml:id="echoid-s18050" xml:space="preserve">ideòque auditâ iterum ſimili voce non ſolùm recor-<lb/>datur vocis, ſed etiam percuſſionis, quam timens fugit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18051" xml:space="preserve">Spiritus <lb/>ſiquidem illi excitati, atque juxtà ſuam indolem vibrantes, alios <lb/>quoquè concitant uſque ad locum, ubi primùm perfectus eſt <lb/>ſenſus, ac proinde ſimilem appetitûs motum efficiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18052" xml:space="preserve">Non, <lb/>alia methodo ac de auditu, de cæteris pariter ſenſibus, ſervatâ <lb/>analogiâ, philoſophandum exiſtimarem. </s>
  <s xml:id="echoid-s18053" xml:space="preserve">An ita ſe res habeat, <lb/>fateor me ignorare, nec audeo mihi occulta illa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18054" xml:space="preserve">quaſi invo-<lb/>luta, quæ in cerebro geruntur, evoluendi facultatem uſurpare: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18055" xml:space="preserve">Si tamen rem ita ſe habere liceat opinari, mihi videor rem, <lb/>maximè obſcuram interpretando explanare.</s>
  <s xml:id="echoid-s18056" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18057" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18058" xml:space="preserve">Pro ſuâ admirabili atque ſingulari ſapientiâ Divinus <lb/>opifex animantium omnium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18059" xml:space="preserve">præſertim perfectiorum cor-<lb/>pora condidit, ac vitæ munera diſpoſuit, adeò ut, niſi nobis ipſi
<pb o="130" file="0558" n="558" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
temerè blandiamur vix paucula quædam conjecturâ aſſequi nos <lb/>poſſe credendum ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18060" xml:space="preserve">Conamur aliquid dicere, ne elingues <lb/>ſimus, atque tantiſper cogitatis noſtris inhæremus, dum quis <lb/>probabiliora in medium proferat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18061" xml:space="preserve">Cæterùm ſatius eſt poſt mul-<lb/>tam commentationem, ac meditationem modeſtè inſcientiam <lb/>profiteri, quàm obſtinatione quadam ſententiæ repudiare dubi-<lb/>tationes, ſi quæ in contrarium ſuboriantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18062" xml:space="preserve">Plura ſunt à vobis <lb/>acutè excogitata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18063" xml:space="preserve">perſpicuè expoſita: </s>
  <s xml:id="echoid-s18064" xml:space="preserve">neque rejicio, quippe <lb/>qui nihil habeo, quod afferam probabilius, ſi res quidem ſit <lb/>Phyſicè tranſigenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s18065" xml:space="preserve">In diſquirendis brutorum animantium, <lb/>perceptionibus, atque appetitionibus, ſubvereor multarum, <lb/>quæſtionum anſam philoſophantibus præbuiſſe analogiam, <lb/>quam ſuſpicati ſunt intercedere cum intelligentiâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18066" xml:space="preserve">voluntate <lb/>hominum ratione utentium, ac proinde plus brutis animanti-<lb/>bus tribuiſſe, quàm res, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18067" xml:space="preserve">veritas ipſa concedat, uſque adeò, <lb/>ut aliqui non dubitârint ſaltem perfectiorum animam indivi-<lb/>duam, ac partibus carentem aſſerere. </s>
  <s xml:id="echoid-s18068" xml:space="preserve">Si ex iis, quæ homines <lb/>cognoſcentes atque appetentes experimur, liceat notionem <lb/>capere eorum, quæ brutis accidunt, non nos vigilantes ac rationis <lb/>compotes, ſed potiùs ſomniantes, cum illis comparandi ſumus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18069" xml:space="preserve">quando ſcilicet phantaſmata mentis arbitrio non reguntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18070" xml:space="preserve"><lb/>Quanquam ne ſomniantes quidem homines cum illis omninò <lb/>conferendos cenſeo: </s>
  <s xml:id="echoid-s18071" xml:space="preserve">tantus quippe eſt humani animi cum cor-<lb/>pore nexus, quandiu vivimus, ut, quemadmodum intelligen-<lb/>tem oportet ſimul cum phantaſmate ſpeculari, ita phantaſma-<lb/>tum commotio mentis notiones excitet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18072" xml:space="preserve">appetentis corporis <lb/>impetus mentem invadat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18073" xml:space="preserve">id quod etiam dormientibus accidit, <lb/>nam multa ſæpè cogitant à ſenſibus remota, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18074" xml:space="preserve">non rarò rationis <lb/>ductum ſequi videntur, qui vigilantes aſſueti cohibere appetitûs <lb/>cupiditates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18075" xml:space="preserve">iras, illis etiam ſomniantes repugnant, licèt citrà <lb/>voluntatis laudabile arbitrium. </s>
  <s xml:id="echoid-s18076" xml:space="preserve">Ex quo fit non prorſus eadem <lb/>contingere brutis animantibus, quæ nobis ſomniantibus, quaſi <lb/>in nobis mens omninò otiaretur, quando phantaſmata ſuos <lb/>agunt motus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18077" xml:space="preserve">ſed ex ſomniis noſtris conjecturam aliquam capere <lb/>poſſumus de animantibus ratione carentibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18078" xml:space="preserve">Phantaſmata, <lb/>autem non ineptè dicamus Spiritus illos Animales, tùm quo-<lb/>rum facultas hoc vel illo modo ſe vibrandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18079" xml:space="preserve">proximam cere-<lb/>bri partem irritandi, originem ducit ab impulſu, quem in, <lb/>organo impreſſit res obiecta, tùm qui in cortice cerebri (ſive, <lb/>alibi) ſimili impreſſione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18080" xml:space="preserve">facultate affecti ſervantur ad memo-<lb/>randum. </s>
  <s xml:id="echoid-s18081" xml:space="preserve">Partem illam cerebri, quæ ex impulſione extrinſecùs
<pb o="131" file="0559" n="559" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
oblatâ commovetur (ſentire enim eſt *moveri &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18082" xml:space="preserve">pati*, ut ex Ari-<lb/>ſtotele paulo antè innuebam) *Phantaſiam*, ſive *Imaginationem* <lb/>appellare licet: </s>
  <s xml:id="echoid-s18083" xml:space="preserve">cujus motus ſi extrinſeci organi impulſionem, <lb/>conſequatur, ipſum ſenſum videndi, aut audiendi perficit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18084" xml:space="preserve">ſin <lb/>autem proveniat ex commotione ſpirituum in memoriæ the-<lb/>ſauro excitatorum, aut Recordatio dicitur, aut ſimplex Ima-<lb/>ginatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s18085" xml:space="preserve">Hinc quia ſpiritus à memoria ad Phantaſiam ſluctuan-<lb/>tes, ab hujus fibris percuſſis iterum repercutiuntur, novâ im-<lb/>pulſione validiùs inſerunt cortici cerebri primos illos ſpiritus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18086" xml:space="preserve">facultatem ſe eodem modo vibrandi augent; </s>
  <s xml:id="echoid-s18087" xml:space="preserve">ex quo memo-<lb/>ria firmatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18088" xml:space="preserve">quidem eò magis, quò quis diutiùs in eadem <lb/>ejuſdem rei cogitatione permanet, ſpiritibus impulſis atque <lb/>repulſis, ſæpiùs reciprocando. </s>
  <s xml:id="echoid-s18089" xml:space="preserve">Ideò aliqui Pythagoreorum mo-<lb/>re, ut notavit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18090" xml:space="preserve">de Senect. </s>
  <s xml:id="echoid-s18091" xml:space="preserve">exercendæ memoriæ gratiâ, <lb/>quid quoquo die dixerint, audierint, egerint, commemorant <lb/>veſperi. </s>
  <s xml:id="echoid-s18092" xml:space="preserve">Ex his, quas Ariſtoteles vocat Reliquias inhærentes <lb/>earum rerum, quas quis vigilans geſſerit, aut cogitârit, oriun-<lb/>tur ſomnia, prout hi aut illi ſpiritus ſtimulantur ab incurren-<lb/>tibus corpuſculis ex arteriâ ſanguinem deferente cerebrum, <lb/>invadentibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18093" xml:space="preserve">ex illorum autem perturbatione, atque incon-<lb/>cinno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18094" xml:space="preserve">inepto concurſu mirabiles interdum exiſtunt ſomnio-<lb/>rum ſpecies. </s>
  <s xml:id="echoid-s18095" xml:space="preserve">Hinc Plutarchus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18096" xml:space="preserve">de audiendis Poëtis ſub init. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18097" xml:space="preserve">ait, *Polypodis caput ſuaviſſimum eſu cum ſit, difficilem ſomnum fa-* <lb/>*cere, ac turbulenta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18098" xml:space="preserve">abſurda viſa excitare creditur.</s>
  <s xml:id="echoid-s18099" xml:space="preserve">* Aliquando <lb/>tamen ita ſine tumultu, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18100" xml:space="preserve">ex ordine, phantaſmata affinia ex-<lb/>citantur, ut nihil abſurdum ſomniando vix à vigilante differre <lb/>dormiens videatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18101" xml:space="preserve">Voco autem *Phant aſmata affinia* non ſolùm <lb/>eos ſpiritus diverſos, qui copulati coivere ſocietatem, ut de voce, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18102" xml:space="preserve">percuſſione dicebas, Dandule, verùm etiam illas ſpirituum <lb/>complexiones, quarum pars aliqua ſimilis vibrationis faculta-<lb/>tem obtineat, licèt reliqua differat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18103" xml:space="preserve">Sic ſi fuerint plures com-<lb/>plexiones duorum ſimplicium phantaſmatum, una A &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18104" xml:space="preserve">B.</s>
  <s xml:id="echoid-s18105" xml:space="preserve">, <lb/>altera Bet C, tertia Cet D.</s>
  <s xml:id="echoid-s18106" xml:space="preserve">, quarta Det E, prima habet affi-<lb/>nem ſolùm ſecundam, at reliquæ intermediæ habent affines <lb/>duas, hinc, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18107" xml:space="preserve">hinc proximas. </s>
  <s xml:id="echoid-s18108" xml:space="preserve">At ſi complexiones ſint trium, <lb/>aut plurium phantaſmatum ABC, BCD, CDE, DEF, EFG; </s>
  <s xml:id="echoid-s18109" xml:space="preserve"><lb/>prima habet affines duas conſequentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s18110" xml:space="preserve">ſecunda affinem habet <lb/>primam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18111" xml:space="preserve">præterea tertiam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18112" xml:space="preserve">quartam; </s>
  <s xml:id="echoid-s18113" xml:space="preserve">tertia verò affines <lb/>habet duas priores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18114" xml:space="preserve">duas poſteriores; </s>
  <s xml:id="echoid-s18115" xml:space="preserve">atque ita deinceps: </s>
  <s xml:id="echoid-s18116" xml:space="preserve">eóque <lb/>plures habent affines, quò plurium phantaſmatum eidem rei <lb/>reſpondentium complexiones fuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s18117" xml:space="preserve">Vix autem contingit, ut
<pb o="132" file="0560" n="560" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
ſint phantaſmata ſimplicia, ſed ut plurimum ſunt complicata, <lb/>ſivè ortum ducant ab unico ſenſu recipiente ſimul à diverſis <lb/>rebus impreſſionem, ſivè à plúribus ſenſibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18118" xml:space="preserve">Ex quo fit phan-<lb/>taſmata in motum excitari poſſe in dormientibus aliquando ex <lb/>ordine, aliquando perturbatè. </s>
  <s xml:id="echoid-s18119" xml:space="preserve">Poſſe autem ex unius motu aliud <lb/>affine moveri non negabit, quicunque duas fides æqualis longi-<lb/>tudinis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18120" xml:space="preserve">craſſitudinis, ac æquè intentas, ut eundem ſonum <lb/>reddere valeant, obſervaverit alterâ pulſatâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18121" xml:space="preserve">aërem ſuis <lb/>vibrationibus criſpante, alteram commoveri, ut indicat palea <lb/>illi incumbens. </s>
  <s xml:id="echoid-s18122" xml:space="preserve">Hæc quæ nobis dormientibus accidunt, ſi brutis <lb/>animantibus etiam vigilantibus non diſſimili ratione contingere <lb/>dicamus, non video, quid indè abſurdi conficiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18123" xml:space="preserve">Si enim, <lb/>belluæ ab aliquibus, ut à nocentibus, refugiunt, alia ut delecta-<lb/>bilia proſequuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18124" xml:space="preserve">nonne pariter in ſomniantibus, pro ſom-<lb/>niorum modo, appetitiones conſurgunt, ita ut aliquandó effusè <lb/>rideant, aliquando in lacry mas erumpant, aliquando vociferen-<lb/>tur, aliquando etiam extentis brachiis aliquid moliantur, immò <lb/>ita pedes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18125" xml:space="preserve">membra gradiendi agitent, ut dormientes iter ha-<lb/>beant? </s>
  <s xml:id="echoid-s18126" xml:space="preserve">Equidem novi virum militarem, qui ſanctè affirmabat <lb/>hoc ſibi ſemel in hac urbe contigiſſe, ut dormiens veſtes omnes <lb/>indueret, gladio ſe præcingeret, domo exiret, vias obiret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18127" xml:space="preserve"><lb/>demum ſtupentem evigilâſſe haud procul ab æde S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18128" xml:space="preserve">Pantaleonis: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18129" xml:space="preserve">quare in poſterum ſibi præcavendum duxit.</s>
  <s xml:id="echoid-s18130" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18131" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18132" xml:space="preserve">Hæctria ſibi ordine ſuccedunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18133" xml:space="preserve">Prima conſurgit Ima-<lb/>ginatio rei ut moleſtæ, aut delectabilis, quæ ex phantaſmatum <lb/>complexione procedit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18134" xml:space="preserve">nam ut ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18135" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18136" xml:space="preserve">de Anima <lb/>tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s18137" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s18138" xml:space="preserve">*Sentire ſimile eſt ipſi dicere ſolùm, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18139" xml:space="preserve">intelligere: </s>
  <s xml:id="echoid-s18140" xml:space="preserve">Cum autem* <lb/>*jucundum aut moleſtum, ut affirmans aut negans, perſequitur, aut* <lb/>*fugit*. </s>
  <s xml:id="echoid-s18141" xml:space="preserve">Deinde aut appetitio ejus, quod eſt naturæ accommoda-<lb/>tum, aut declinatio doloris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18142" xml:space="preserve">periculi. </s>
  <s xml:id="echoid-s18143" xml:space="preserve">Demum membrorum <lb/>motus vel ad conſequendum id, quod appetitur, vel ad repel-<lb/>lendum id, quod moleſtiam inferret. </s>
  <s xml:id="echoid-s18144" xml:space="preserve">Ideò Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18145" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18146" xml:space="preserve">de <lb/>Anima tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s18147" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s18148" xml:space="preserve">dixit, *Omnino, ſicut dictum eſt, in quantum animal* <lb/>*appetitivum eſt, ſic ſui ipſius motivum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18149" xml:space="preserve">appetitivum autem non ſinè* <lb/>*imaginatione; </s>
  <s xml:id="echoid-s18150" xml:space="preserve">imaginatio autem omnis aut rationalis eſt, aut ſenſitiva.</s>
  <s xml:id="echoid-s18151" xml:space="preserve">* <lb/>Quapropter triplex eſt Spirituum Animalium commotio: </s>
  <s xml:id="echoid-s18152" xml:space="preserve">pri-<lb/>ma eorum, qui cerebri partem percutiunt, in quâ reſidet Phan-<lb/>taſia: </s>
  <s xml:id="echoid-s18153" xml:space="preserve">ſecunda eorum, qui cor afficiunt, aut aliam corporis par-<lb/>tem, in qua excitantur Perturbationes, quas Paſſiones vocamus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18154" xml:space="preserve">Tertia eorum, qui in muſculos influunt ad motum convenien-<lb/>ter perficiendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s18155" xml:space="preserve">Quamvis autem omnes ad idem ſpirituum
<pb o="133" file="0561" n="561" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
Animalium genus revocentur, quia ſinguli ex tenuiſsimis par-<lb/>ticulis pneumaticis, atque ſalibus volatilibus conflantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18156" xml:space="preserve">hæc <lb/>tamen notio ad plures differentias pertinere videtur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18157" xml:space="preserve">neque <lb/>enim eadem eſt omnium ſalium, aut particularum pneumatica-<lb/>rum natura: </s>
  <s xml:id="echoid-s18158" xml:space="preserve">ac proinde etiam ſpiritus Animales ex iis conſtantes <lb/>neque in omnibus animantibus omninò ſimiles, neque in eodem <lb/>animante ad omnia munera phantaſiæ, appetitûs, ac motûs, <lb/>obeunda indiſcriminatim apti cenſendi ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18159" xml:space="preserve">Alia ſiquidem <lb/>animalia præ aliis irâ ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s18160" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s18161" xml:space="preserve">incitantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18162" xml:space="preserve">nos quoquè non uno <lb/>ſemper modo ſedati, neque in eandem animi perturbationem <lb/>æquè proclives ſumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18163" xml:space="preserve">id quod tribuendum videtur diſſimili <lb/>ſpirituum Animalium naturæ, quibus pars illa acriùs irritatur, <lb/>in qua irarum exiſtit ardor, quamvis non diſpar fuerit phantaſiæ <lb/>commotio. </s>
  <s xml:id="echoid-s18164" xml:space="preserve">Hinc ſæpè vehementiora humani animi pathemata <lb/>in arteriarum pulſu ſe produnt, irruentibus in cor aliis ſpiriti-<lb/>bus præter eos, qui ad naturalem motum perficiendum influunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18165" xml:space="preserve">neque ſolùm illi ſyſtoles ac diaſtoles æqualitatem perturbant <lb/>(ut contingeret, ſi ejuſdem eſſent naturæ, ſed copioſiùs irrue-<lb/>rent) verùm etiam non rarò ſanguinem ipſum ita inficiunt, ut <lb/>animi ægritudinem corporis morbus conſequatur, ſicuti pluri-<lb/>mis experimentis comprobatum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18166" xml:space="preserve">Sed quid morbum dico? </s>
  <s xml:id="echoid-s18167" xml:space="preserve"><lb/>cum potuerit mortem accerſere lætitia, ut de duabus matribus <lb/>ex inſperato ſoſpites filios recipientibus, quos extinctos in clade <lb/>ad Thraſy menum lacum crediderant, narrat Valer. </s>
  <s xml:id="echoid-s18168" xml:space="preserve">Max. </s>
  <s xml:id="echoid-s18169" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18170" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s18171" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18172" xml:space="preserve">12.</s>
  <s xml:id="echoid-s18173" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18174" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18175" xml:space="preserve">Ut his aſſenſum præbeam, non ſum valde urgendus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18176" xml:space="preserve">quin etiam in ipſo ſpirituum Animalium appetitui inſervien-<lb/>tium promptuario non unum genus pro re natâ expromendum <lb/>agnoſco, ſed alios appetitui concupiſcenti, alios iraſcenti deſti-<lb/>natos puto, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18177" xml:space="preserve">quidem varios pro ipſorum pathematum diverſi-<lb/>tate, adeò ut, ſicut ex diſſimili phantaſmatum rei jucundæ aut <lb/>moleſtæ complexorum appulſu phantaſiæ organum diſſimili-<lb/>ter commovetur, ita ex hac commotione congruentem impul-<lb/>ſum recipiant ſpiritus apti ad excitandos cupiditatum motus, <lb/>aut iræ fervores, reliquis ſpiritibus quieſcentibus, quorum na-<lb/>turæ non convenit ſimilis motus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18178" xml:space="preserve">Ideò pro ratione vel commo-<lb/>tionis phantaſiæ ſeu validioris ſeu remiſſioris, vel majoris aut <lb/>minoris copiæ ſpirituum pathemati alicui à naturâ deſtinato-<lb/>rum, aut etiam pro inæquali horum efficacitate, Perturbationes <lb/>oriuntur magis aut minùs concitatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18179" xml:space="preserve">Has comitatur ſpirituum <lb/>influxus in muſculos idoneum membrorum motum perficien-
<pb o="134" file="0562" n="562" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
tes vel ad perſequendum id, quod eſt naturæ conſentiens, velad <lb/>avertendum id, quod illa averſatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18180" xml:space="preserve">animal enim utitur motu <lb/>ſui corporis prono, obliquo, ſupino, etiamſi ignoret, quinam <lb/>muſculi ſint adhibendi, membráque flectit, contorquet, por-<lb/>rigit, contrahit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18181" xml:space="preserve">immò homo ipſe motum ſæpe antè efficit penè, <lb/>quàm cogitet de motu, ut nos ipſi experimur, ſi quando ceſpi-<lb/>tamus, corpus in adverſam partem inclinantes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18182" xml:space="preserve">brachia, <lb/>jactantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s18183" xml:space="preserve">Porrò ex hoc, quod cum vehementi appetitione ali-<lb/>quando conjungatur remiſſus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18184" xml:space="preserve">languidus corporis motus, <lb/>fortaſſe non levem ducere poſſumus conjecturam diſſimilis na-<lb/>turæ ſpirituum, qui appetitioni, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18185" xml:space="preserve">qui motui deſerviunt, ità ut <lb/>homo non æquè his ac illis abundet. </s>
  <s xml:id="echoid-s18186" xml:space="preserve">Quomodo verò Spiritus <lb/>iſti, qui ſunt motionis principia, in appetitûs poteſtate ſint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18187" xml:space="preserve"><lb/>ab illo per hos potiùs quàm per alios nervorum ductus dirigantur, <lb/>non ſolùm me latet, ut plurima alia, ſed neque temerè divinans <lb/>aliquid dicere audeo, niſi quis me priùs doceat, qua ſpirituum <lb/>œconomiâ fiat, ut pullus nullam unquam à milvo expertus <lb/>moleſtiam illo viſo confeſtim ſub gallinæ alas pavidus confu-<lb/>giat, aut agnus vix dudum natus ad huc ignarus, quid ſibi jucun-<lb/>dum in Ovis matris ubere repoſitum ſervetur, ad illam occur-<lb/>rat, papillam avidus arripiat, atque ſugendo lac eliciat, aut <lb/>aviculæ, priùſquam ova edant, tam vario artificio nidos con-<lb/>ſtruant, eoſque tenuiſſimis plumis, quàm poſſunt, molliſſimè <lb/>ſubſternant, aut jumenta in prato multiplici herbarum genere <lb/>referto has ad paſtum eligant, illas ad medicamentum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18188" xml:space="preserve">ſex-<lb/>centa hujuſmodi, in quorum ſummâ ignoratione nos verſari <lb/>modeſtè fatendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18189" xml:space="preserve">ſatiſque nos hæc interroganti feciſſe, <lb/>putamus, ubi dixerimus miro ordine ſibi congruere ea, quæ <lb/>ſapiens Natura condidit, certos actus ſuo quoſque tempore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18190" xml:space="preserve"><lb/>ordine præfiniens.</s>
  <s xml:id="echoid-s18191" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18192" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18193" xml:space="preserve">Propterea addendam animalibus, præter commemo-<lb/>ratos ſpiritus, animam plerique exiſtimant, quæ cognoſcendi, <lb/>appetendi, atque movendi virtute prædita ſpirituum Anima-<lb/>lium commotiones moderetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18194" xml:space="preserve">Verùm (rem ipſam loquor) <lb/>hæc aſſerens mihi videbar difficultatem eludere, non omninò <lb/>explanare. </s>
  <s xml:id="echoid-s18195" xml:space="preserve">Vel enim anima equi ex: </s>
  <s xml:id="echoid-s18196" xml:space="preserve">gr: </s>
  <s xml:id="echoid-s18197" xml:space="preserve">percipit, quos ſpiritus <lb/>commovere oporteat, ut avenam expetat, quos ut ad illam, <lb/>occurrat, quos ut illâ veſcatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18198" xml:space="preserve">vel omnino ignorat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18199" xml:space="preserve">Si ignorat, <lb/>perinde ſe habet, ac ſi careret facultate cognoſcendi, ideòque <lb/>ſpirituum commotio non indiget animâ moderatice: </s>
  <s xml:id="echoid-s18200" xml:space="preserve">Si dicatur <lb/>cognoſcere hoc ſpirituum diſcrimen, res eſt planè incredibilis,
<pb o="135" file="0563" n="563" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
cum hoc ab humani animi intelligentiâ remotum ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18201" xml:space="preserve">quotus <lb/>enim quiſque eſt, qui per ſummam confidentiam hoc ſibi com-<lb/>pertum eſſe aſſeveret? </s>
  <s xml:id="echoid-s18202" xml:space="preserve">Si igitur non niſi cognatione quadam <lb/>conſenſuque naturæ conſpirant Spiritus in motum, ut hi qui-<lb/>dem phantaſiæ fibras percellant, illi in cor irruant, alii in muſ-<lb/>culos influant, quid opus eſt brutis animantibus aliam inſuper <lb/>naturam addere, à qua regantur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18203" xml:space="preserve">Mihi tamen à communibus <lb/>notionibus recedere nunquam placuit, niſi vehemens ratio ur-<lb/>geat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18204" xml:space="preserve">ideò ſatius exiſtimo animam in brutis ſuperaddere ſpiri-<lb/>tibus, non tam ut ſit, quæ ſpiritibus moderetur, quàm ut ne, <lb/>deſit, quæ pro variâ ſpirituum motione variè percipiat, cognoſ-<lb/>cat, appetat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18205" xml:space="preserve">quas functiones neque brutis negârim, neque ſatis <lb/>intelligo ſpirituum ipſorum poſſe proprias eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s18206" xml:space="preserve">Quod ſi aliquod <lb/>im perium eidem animæ circa quaſdam ſaltem ſpirituum mo-<lb/>tiones tribuendum ſit, non eſt, cur nos torqueat nimiùm cogni-<lb/>tio ad iſtud neceſſaria: </s>
  <s xml:id="echoid-s18207" xml:space="preserve">Nam difficultas fortaſſe haud abſimilis <lb/>in ſpirituum humanorum commotione eſſe videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18208" xml:space="preserve">Nos enim <lb/>ratione utentes oportuit habere in noſtrâ poteſtate cupidita-<lb/>tum aut iræ impetus, non quidem ne commoveantur, ſed ne <lb/>effrenati nos rapiant in devia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18209" xml:space="preserve">in præceps; </s>
  <s xml:id="echoid-s18210" xml:space="preserve">propterea ſpiri-<lb/>tuum ſaltem aliquorum, adeòque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18211" xml:space="preserve">linguæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18212" xml:space="preserve">plurium mem-<lb/>brorum motus cohibere poſſumus, ne corpus animi perturba-<lb/>tionibus omninò ſerviat, quamvis phantaſiæ motum aliqua, <lb/>conſequatur appetitûs commotio, voluntate non conſentiente. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18213" xml:space="preserve">Sic intellectus ſpeculativus, ut docet Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18214" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18215" xml:space="preserve">de Animâ <lb/>tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s18216" xml:space="preserve">46. </s>
  <s xml:id="echoid-s18217" xml:space="preserve">Sæpè intelligit terribile aliquid, non jubet autem timere, ſed <lb/>cor mouetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18218" xml:space="preserve">ſi autem delectabile, pars aliqua alia.</s>
  <s xml:id="echoid-s18219" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18220" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18221" xml:space="preserve">Validiori argumento niti videntur, qui ex aliquorum <lb/>animalium aliis præſtantium docilitate, ſolertiâ, calliditate, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18222" xml:space="preserve"><lb/>quaſi prudentiâ, perinde atque ſi ratiocinarentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18223" xml:space="preserve">media, <lb/>cum fine conferrent, putant ſatis probari animas, quæ ſint na-<lb/>turæ ſpecie diſpares, illis tribuendas præter diſſimilem corpo-<lb/>rum temperationem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18224" xml:space="preserve">formam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18225" xml:space="preserve">Sed ubi univerſum huma-<lb/>num genus mente percurro, alios deprehendo truncos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18226" xml:space="preserve">ſtipi-<lb/>tes, bardos, ſtupidos, hebetes, tardos, alios acutos, perſpicaces, <lb/>ingenioſos, argutos, alios in opificiis, alios in ſcientiis, hos qui-<lb/>dem in his, hos verò in illis laudem habentes, alios in virtutem, <lb/>alios in vitia propenſos, nec tamen inter homines animarum, <lb/>diverſitatem ſecundùm ſpeciem comminiſci audemus, diſſimi-<lb/>litudinem hanc omnem, in Spirituum Animalium diſparem <lb/>naturam, at que variam ſive phantaſiæ, ſive corporeæ memo-
<pb o="136" file="0564" n="564" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
riæ, ſive utriuſque conformationem, referentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s18227" xml:space="preserve">Mentis notio-<lb/>nes magis expreſsæ, ex phantaſmatum perſpicuitate ac celeri <lb/>explicatione pendent, ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18228" xml:space="preserve">voluntatis propenſiones majores <lb/>ſæpè vehementem appetitûs commotionem ſequuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18229" xml:space="preserve">Si igi-<lb/>tur in homine interiorum phantaſiæ, ac memoriæ organorum <lb/>temperationi, at que ſpirituum tenuitati, facultatem diſcendi, <lb/>expeditam in ratiocinando celeritatem, ingenii acumen, expli-<lb/>candi perſpicuitatem adſcribimus, attribuimuſque; </s>
  <s xml:id="echoid-s18230" xml:space="preserve">quid incre-<lb/>dibile aut abſurdum loquatur, qui, demptâ mente hominis <lb/>propriâ, ſimilem ferè organorum atque phantaſmatum comple-<lb/>xionem aliquibus animalibus concedat? </s>
  <s xml:id="echoid-s18231" xml:space="preserve">Nonne valde diſparem <lb/>equorum docilitatem experiuntur eorum domitores? </s>
  <s xml:id="echoid-s18232" xml:space="preserve">nec tamen <lb/>animarum inæqualitati, ſed diverſæ organorum atque ſpiri-<lb/>tuum Animalium temperationi tribuendam eſſe cenſebunt ii <lb/>ipſi, qui animam ſuperaddunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18233" xml:space="preserve">Quandoquidem ſi animum, <lb/>attentè advertamus, utique deprehendimus catellos aut equos <lb/>ad certos motus inſtitui atque erudiri vi phantaſmatum com-<lb/>plexorum alicujus ſoni, aut flexionis habenarum, unà cum, <lb/>aliquo jucundo conjuncto cum tali illorum motu, quem nos <lb/>volumus, aut cum aliquo moleſto conjuncto cum motu, quem <lb/>nolumus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18234" xml:space="preserve">ex memoriâ autem jucundi aut moleſti, quod ex-<lb/>perti ſunt, excitatur appetitus, quem deinde conſequitur motus <lb/>quaſi ex arte. </s>
  <s xml:id="echoid-s18235" xml:space="preserve">In aliquibus cum naturæ inſtinctu jungitur ex-<lb/>perientia, atque adeò memoria, alicujus delectabilis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18236" xml:space="preserve">hinc <lb/>oritur appetitus ejuſdem, atque apparet calliditas: </s>
  <s xml:id="echoid-s18237" xml:space="preserve">Sic vulpes <lb/>jam tum ab ipſo vitæ exordio, cæco impetu, appetens pullos, <lb/>quos videt, recordata illos avolâſſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18238" xml:space="preserve">fugiſſe inſequentem, con-<lb/>tra verò ad quieſcentem ſecuros appropinquâſſe, proſternit ſe, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18239" xml:space="preserve">jacet; </s>
  <s xml:id="echoid-s18240" xml:space="preserve">accedentes autem devorat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18241" xml:space="preserve">ſatis hoc eſt, ut ſuo expe-<lb/>rimento ſemel edocta eaſdem technas iterum ſtruat, ſi com-<lb/>plexa quietis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18242" xml:space="preserve">paſtûs phantaſmata in memoriâ commovean-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18243" xml:space="preserve">Simile quid dicendum de iis animalibus, quæ naturæ ductu <lb/>imitantur aut voces, aut motus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18244" xml:space="preserve">cum enim experta fuerint <lb/>aliquid delectabile ſe percepiſſe cum imitatione conjunctum, <lb/>excitantur ad ſimiles voces edendas, aut motiones.</s>
  <s xml:id="echoid-s18245" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18246" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18247" xml:space="preserve">Equidem ſemel imbutus ſententiâ opinantium præ-<lb/>ter ſpiritus, de quibus hactenus diſſervimus, ſuam cuique ſen-<lb/>tienti animam tribuendam eſſe, ferè analogam humanæ ani-<lb/>mæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18248" xml:space="preserve">corpori perfecto ſuperadditam, in eâ diu manſi, exiſti-<lb/>mans Animæ notionem reſpondere ſimplici cujdam naturæ, <lb/>non autem complexioni eorum omnium, ex quibus conflatur
<pb o="137" file="0565" n="565" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
principium motuum animantibus congruentium. </s>
  <s xml:id="echoid-s18249" xml:space="preserve">Urgebar <lb/>autem Ariſtotelis auctoritate lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18250" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18251" xml:space="preserve">de Anima text. </s>
  <s xml:id="echoid-s18252" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s18253" xml:space="preserve">adversùs <lb/>ponentes animam Corpus quoddam ſubtilium partium. </s>
  <s xml:id="echoid-s18254" xml:space="preserve">Si enim eſt <lb/>anima, inquit, in omni eo, quod ſentit, corpore, neceſſe eſt in eodem <lb/>duo eſſe corpora, ſi corpus aliquod anima. </s>
  <s xml:id="echoid-s18255" xml:space="preserve">Calidas autem particu-<lb/>las, de quibus hactenus, corpus eſſe non negabimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18256" xml:space="preserve">Quan-<lb/>quam non neſcirem intelligi poſſe locutum Ariſtotelem de, <lb/>duobus corporibus ita à Naturâ inſtitutis, ut per ſe ipſum, <lb/>unumquodque ſubſiſteret: </s>
  <s xml:id="echoid-s18257" xml:space="preserve">id quod Spiritibus Animalibus vide-<lb/>bam non convenire, quippe qui non extrinſecùs advocati inſe-<lb/>runtur corpori, ſed in animante ipſo conficiuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18258" xml:space="preserve">Nutare <lb/>tamen cœpi, cum Philoſophos non ignobiles audirem non om-<lb/>nibus æquè animantibus, tum ex putreſcente materiâ ortis, <lb/>tùm iis, quæ perfecta dicuntur, animam illam concedentes. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18259" xml:space="preserve">Nam ſi vermes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18260" xml:space="preserve">tam multa inſecta, citrà animam illam, vi <lb/>tantummodo ſpirituum Animalium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18261" xml:space="preserve">ſentiendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18262" xml:space="preserve">appetendi, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18263" xml:space="preserve">ſe movendi facultatem poſſident, non video quid ſuperſit <lb/>difficultatis, quin cæteris animantibus ſui cujuſque ſpiritus Ani-<lb/>males ad hæc eadem munera præſtanda pro ſingulorum naturâ <lb/>ſufficiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18264" xml:space="preserve">Non minus igitur tribuendum eſt efficacitatis ſpiri-<lb/>tibus leonis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18265" xml:space="preserve">aquilæ, quam formicæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18266" xml:space="preserve">muſcæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18267" xml:space="preserve">Cum autem <lb/>ægrè à conceptâ ſemel opinione recederem, méque in illâ fir-<lb/>mare contenderem, varias hac ſuper re Philoſophorum ſen-<lb/>tentias perpendens, in Euripum difficultatum incidi: </s>
  <s xml:id="echoid-s18268" xml:space="preserve">tot tan-<lb/>tiſque cogitationum fluctuationibus agitabar. </s>
  <s xml:id="echoid-s18269" xml:space="preserve">Statuentibus <lb/>brutorum animam planè individuam, ac partibus carentem, <lb/>ita tamen, ut eadem membris omnibus adeſſet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18270" xml:space="preserve">ſingulis, non <lb/>poteram acquieſcere, niſi illam pariter ab omni corporeâ con-<lb/>cretione ſejunctam intelligerem, ac humanæ menti ſimilli-<lb/>mam: </s>
  <s xml:id="echoid-s18271" xml:space="preserve">Nec ferenda videbatur tanta belluarum non ſolùm cum <lb/>humano corpore, ſed etiam cum animo affinitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s18272" xml:space="preserve">Quapropter <lb/>animam hujuſmodi ſimplicem in brutis non niſi partibus con-<lb/>ſtantem, dividuæ materiæ cohærentem, atque dimenſionum <lb/>materiæ, quam imbuat, convenientium capacem admittere, <lb/>neceſſe erat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18273" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18274" xml:space="preserve">hanc quidem non extrinſecùs advenientem, <lb/>quaſi ab Authore naturæ proximè ac ſingulariter efficiente, <lb/>inſitam, ſed à parentibus genitam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18275" xml:space="preserve">Inquirenti autem, utrùm <lb/>leoni, an leænæ, an utrique ſimul, catulus acceptam referret <lb/>animam, nihil occurrebat, quod cum philoſophandi methodo <lb/>illis familiari ſatis conveniret; </s>
  <s xml:id="echoid-s18276" xml:space="preserve">ſi quidem formas non niſi in, <lb/>materiâ ritè præparatâ conſignari aſſerunt, animam verò eſſe
<pb o="138" file="0566" n="566" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
formam corporis organici. </s>
  <s xml:id="echoid-s18277" xml:space="preserve">Neque igitur ſolus leo, neque ille, <lb/>pariter cum leænâ, in conceptu gignunt catuli animam, quæ <lb/>vitam tribuat corpori nondum efformato: </s>
  <s xml:id="echoid-s18278" xml:space="preserve">genitoris autem, <lb/>dignitatem minuat, qui dixerit à patre aliquid tantùm materiæ <lb/>fœtui effingendo ſubminiſtrari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18279" xml:space="preserve">à matre demum formam, <lb/>hoc eſt animam procreari, ubi membra fuerint conformata. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18280" xml:space="preserve">Quod ſi animæ particulam à genitore cum ſemine tradi, quæ <lb/>deinde facto à genitrice additamento, ſivè ejuſdem, ſivè diverſæ <lb/>naturæ, perficiatur, concederent, jam animam non adeò ſim-<lb/>plicem naturam adſtruerent, ſed (id quod renuunt) ex plurium <lb/>complexione conſtitutam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18281" xml:space="preserve">Ad hæc ſubdubitabam, an ſolùm <lb/>certo in membro, ex quo univerſum corpus moderaretur, col-<lb/>locanda eſſet hujuſmodi anima tanquam in regiâ, an verò om-<lb/>nes diffuſa per artus ſingulis particulatim adeſſet, ut eos regeret. </s>
  <s xml:id="echoid-s18282" xml:space="preserve"><lb/>Si qua peculiaris ſedes animæ ſtatuatur, nonne per ſolos ſpiritus <lb/>reliqua membra viverent, quamvis animæ expertia? </s>
  <s xml:id="echoid-s18283" xml:space="preserve">Fortaſſe <lb/>non locum alium congruentiùs aſſignabunt præter cerebrum, <lb/>ex quo ad motus omnes effluunt Spiritus Animales, ſinè quibus <lb/>nulla animantis actio perficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18284" xml:space="preserve">Verùm cum nulla ſit cerebri <lb/>pars (quod enim de Glandulâ Pineali confidenter ab aliquibus <lb/>aſſeritur, ab Anatomicis improbatur) in qua omnium nervo-<lb/>rum fibræ coëant, ſicut poſt meſſem æſtate equarum trituran-<lb/>tium capiſtra equiſonis manu contineri videmus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18285" xml:space="preserve">regi, maxi-<lb/>mam ſaltem cerebri partem, cujuſmodi ſunt corpus Calloſum, <lb/>corpora ſtriata, medulla oblongata, Cerebellum, animâ imbui <lb/>neceſſe eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18286" xml:space="preserve">Atqui cum capitis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18287" xml:space="preserve">totius corporis mole cere-<lb/>brum quoquè ipſum ſenſim augetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18288" xml:space="preserve">igitur anima aliarum, <lb/>atque aliarum particularum additamento creſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18289" xml:space="preserve">ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18290" xml:space="preserve">incre-<lb/>mentum illa caperet, ſi cuncta membra vituli in bovem eva-<lb/>dentis informaret: </s>
  <s xml:id="echoid-s18291" xml:space="preserve">Contra verò ubi corpus macie extabuerit, <lb/>dicendum eſſet plurimas animæ partes periiſſe, immò nonnun-<lb/>quam vix aliquid primæ animæ ſupereſſe, cum vix pauculæ <lb/>quædam corporis primigeniæ partes permanere concedantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18292" xml:space="preserve"><lb/>Cuinam autem cauſæ effectrici novam illam particularum <lb/>animæ acceſſionem tribuerem? </s>
  <s xml:id="echoid-s18293" xml:space="preserve">neque enim mihi ſatisfacie-<lb/>bam aſſerendo has à proximis animæ veteris particulis effici. </s>
  <s xml:id="echoid-s18294" xml:space="preserve"><lb/>Porrò tam variè præparatas video ſubiectæ materiæ partes, <lb/>oſſa, carnem, membranas, ut dividuę animę particulas ęgrè <lb/>concipiam homogeneas, ita ut ejuſdem naturę ſit particula, <lb/>animę, quę nunc primùm in oſſe augeſcente efficitur, cum eâ, <lb/>quę carnem additam imbuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18295" xml:space="preserve">os quippe à carne magis differre
<pb o="139" file="0567" n="567" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
videtur, quàm Veſpa ab Ape, quibus animas tribuunt ſpecie <lb/>diverſas. </s>
  <s xml:id="echoid-s18296" xml:space="preserve">Propterea fortaſſe, ut ſe ab hiſce omnibus aliiſque, <lb/>difficultatibus expedirent, ſatius exiſtimârunt aliqui brutis ani-<lb/>mantibus tribuere animam individuam quidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18297" xml:space="preserve">partibus <lb/>carentem, ſed univerſum corpus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18298" xml:space="preserve">ſingulas quaſque ejus par-<lb/>tes, tum in primo ortu, tum in incremento, afficientem: </s>
  <s xml:id="echoid-s18299" xml:space="preserve">Qui-<lb/>bus adſtipulator facilè accederem, niſi me deterreret tanta cum <lb/>humano animo ſimilitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s18300" xml:space="preserve">Præterquam quod etiam diviſo in <lb/>duas partes corpore lumbrici, aut vïperę, utramque partem <lb/>adhuc vivere indicat motus, nec tamen eandem animam utro-<lb/>bique conſiſtere auderem concedere: </s>
  <s xml:id="echoid-s18301" xml:space="preserve">his autem ſi animam, <lb/>dividuam eſſe affirmem, cur cęteris negem, non habeo ſatis <lb/>ſolida argumenta.</s>
  <s xml:id="echoid-s18302" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18303" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18304" xml:space="preserve">Nos nobis ipſos fortaſſe fucum facere metuendum <lb/>eſt in hac brutorum animantium conſideratione, cùm eorum, <lb/>quę nos intelligendo, volendo, reminiſcendo experimur, voca-<lb/>bula inflectimus ac traducimus ad illorum perceptiones atque <lb/>appetitiones: </s>
  <s xml:id="echoid-s18305" xml:space="preserve">verùm tam arcto nexu animus rationalis cum <lb/>corpore jungitur, ut id, quod ille pręſtat, ſejungere nequeamus <lb/>ab illis mutationibus, quas animales ſpiritus animi motuum <lb/>comites moliuntur in corpore: </s>
  <s xml:id="echoid-s18306" xml:space="preserve">ac propterea, ut conjecturâ <lb/>aliquâ aſſequamur, quid cęteris animantibus contingat (quan-<lb/>doquidem omnibus ſpiritus Animales neceſſarios eſſe inficiari <lb/>non poſſumus) attendendum eſt, an illi ſufficiant; </s>
  <s xml:id="echoid-s18307" xml:space="preserve">neque hæ-<lb/>rendum in vocibus ut plurimum translatis, quę potiùs oratio-<lb/>nem ornant, quàm rem ipſam explicent. </s>
  <s xml:id="echoid-s18308" xml:space="preserve">Sic ſenſus rerum <lb/>nuntios &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18309" xml:space="preserve">interpretes dicimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s18310" xml:space="preserve">an continuò huic metaphorę <lb/>ſuperſtruenda eſt Philoſophica opinio? </s>
  <s xml:id="echoid-s18311" xml:space="preserve">Phantaſma vocamus <lb/>rei obirctæ imaginem, fortaſſe quia in intimâ oculi parte quaſi <lb/>pictura apparet rerum obiectarum ſimilitudinem referens, <lb/>quemadmodum in obſcuro conclavi per exiguum foramen ex-<lb/>cepti radii in papyro effingunt imaginem eorum, quę in proſ-<lb/>pectu ſunt poſita: </s>
  <s xml:id="echoid-s18312" xml:space="preserve">non tamen in cerebro pariter ſimulacrum <lb/>ſeu idolum, quod mens contempletur, cogitare debemus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18313" xml:space="preserve">ut <lb/>enim hoc concederetur iis, quę ſub aſpectum cadunt, quęnam <lb/>eſſet figura vocum, quas audimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s18314" xml:space="preserve">quę forma dulcedinis, quam <lb/>guſtamus? </s>
  <s xml:id="echoid-s18315" xml:space="preserve">quę caloris, quo urimur, effigies? </s>
  <s xml:id="echoid-s18316" xml:space="preserve">quę lineamenta <lb/>odoris, quo delectamur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18317" xml:space="preserve">Sed propriis atque aptis vocibus caren-<lb/>tes facilè patimur rem per ſe obſcuram mutatis atque translatis <lb/>nominibus explicari; </s>
  <s xml:id="echoid-s18318" xml:space="preserve">non eſt tamen illis preſsè inſiſtendum. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18319" xml:space="preserve">Hinc fateor me aliquando ſatis mirari non potuiſſe audientem
<pb o="140" file="0568" n="568" rhead="Diſſertatio Quarta."/>
acriter diſputantes, quia in explicandâ noſtræ intelligentiæ <lb/>naturâ non omnia deprehendebant rationi imaginis ſimilia: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18320" xml:space="preserve">quaſi in metaphoricis vocabulis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18321" xml:space="preserve">rei ſignificatæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18322" xml:space="preserve">ejus, ex <lb/>quâ vox transfertur, omnes notiones pares eſſe ita deberent, ut <lb/>cum prat a ridere dicimus, oporteret in illis reperire diaphragma, <lb/>ut plena risûs notio exhibeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18323" xml:space="preserve">Quamobrem non eſt atten-<lb/>dendum, quid vox ipſa ſonet ſimpliciter accepta, ſed quæ vis <lb/>inſit in illâ, prout ad aliquid ſignificandum uſurpatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18324" xml:space="preserve">Ideò <lb/>quando animantibus brutis cognitionem atque appetitionem <lb/>tribuimus, utique corpoream, conſiderandum eſt an alia videa-<lb/>tur ſubiecta notio his vocibus cognitionis at que appetitionis, quàm <lb/>ut intelligamus in animantis corpore fieri motus ſimiles iis <lb/>motibus, qui, ſecluſo mentis opere, contingunt in corpore, <lb/>hominis cognoſcentis atque appetentis, hoc eſt intelligentis <lb/>atque volentis. </s>
  <s xml:id="echoid-s18325" xml:space="preserve">In homine autem prætèr illam, quam innue-<lb/>bamus, ſpirituum commotionem, adhuc duplicem ejuſdem rei <lb/>cognitionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18326" xml:space="preserve">duplicem appetitionem, corpoream alteram, <lb/>alteram ſpiritualem, hoc eſt incorpoream, utramque ab eadem <lb/>animâ rationali elicitam, eodem momento ponere, ſupervaca-<lb/>neum videtur ſi finis Naturæ ſpectetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18327" xml:space="preserve">neque ad hoc affir-<lb/>mandum ullo experimento adigimur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18328" xml:space="preserve">Sed quid plura? </s>
  <s xml:id="echoid-s18329" xml:space="preserve">hâc ſe <lb/>controverſiâ torqueant homines contentionis fortaſſe cupidio-<lb/>res, quàm veritatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s18330" xml:space="preserve">noſtrum non eſt litem dirimere, quippe <lb/>qui nihil definientes ſatis habemus diſſerendo Phyſicæ ſcientiæ <lb/>campum percurrere.</s>
  <s xml:id="echoid-s18331" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18332" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18333" xml:space="preserve">Nobis verò placeat cum Dandulo non dubitare de, <lb/>brutorum cognitionibus preſsè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18334" xml:space="preserve">citrà metaphoram dictis: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18335" xml:space="preserve">alioquin vereor, ne ſibilis nos vulgus excipiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18336" xml:space="preserve">Canes olim, <lb/>publicè alebantur in Capitolio, ut ſignificarent, ſi fures veniſ-<lb/>ſent; </s>
  <s xml:id="echoid-s18337" xml:space="preserve">quos utique cognoſcerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s18338" xml:space="preserve">Celebratur horum fida cuſto-<lb/>dia, amans Dominorum adulatio, odium in externos, incredi-<lb/>bilis ad veſtigandum ſagacitas narium, quâ modò ferarum, <lb/>modò domini veſtigia perſequuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18339" xml:space="preserve">quæ utique abſque ullâ <lb/>notitiâ præſtari non poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18340" xml:space="preserve">Quid verò de cæteris addam? </s>
  <s xml:id="echoid-s18341" xml:space="preserve"><lb/>quorum tanta eſt ſolertia, ut vix à quoquam illis negetur rudis <lb/>quædam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18342" xml:space="preserve">inchoata ratiocinandi facultas.</s>
  <s xml:id="echoid-s18343" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18344" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18345" xml:space="preserve">Brutis animantibus cognoſcendi vim humanæ ſimi-<lb/>lem qui concedat, reperiri non puto, niſi quis ſe ab illis parum <lb/>diſtare opinetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18346" xml:space="preserve">Ego ſanè me ab hujuſmodi conjunctione, ac <lb/>quaſi ſocietate &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18347" xml:space="preserve">communicatione notitiarum longiùs abeſſe <lb/>mihi gratulor: </s>
  <s xml:id="echoid-s18348" xml:space="preserve">neque enim ſimiliter meæ voluntatis notitiam
<pb o="141" file="0569" n="569" rhead="An igneæ ſint brutorum animæ."/>
cani meâ voce aperio, ac ille ſuo latratu ſe feræ veſtigiis inſi-<lb/>ſtere mihi ſignificat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18349" xml:space="preserve">Cæterùm aliud eſt cani perceptionem, <lb/>ſeu cognitionem denegare, aliud, in quonam illa conſiſtat, <lb/>explicare; </s>
  <s xml:id="echoid-s18350" xml:space="preserve">hoc ſecundum conamur, ab illo abſtinemus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18351" xml:space="preserve">Sola <lb/>corporata ſenſus movent, nec à brutis percipi quicquam poteſt, <lb/>quod ſenſum non moveat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18352" xml:space="preserve">quin etiam neque voluptatem appe-<lb/>tere poſſunt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18353" xml:space="preserve">perſequi, quæ ſenſus non afficiat, aut dolorem <lb/>aſpernari &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18354" xml:space="preserve">repellere, niſi qui ſenſum cruciet: </s>
  <s xml:id="echoid-s18355" xml:space="preserve">jucundum au-<lb/>tem aſſequi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18356" xml:space="preserve">à moleſto refugere nituntur motu membrorum, <lb/>qui à Spiritibus Animalibus in muſculos influentibus perficitur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18357" xml:space="preserve">Si igitur inter Spiritus Animales ad ſensûs, ad phantaſiæ, ad <lb/>appetitûs organum pertinentes, atque eos, qui ad muſculos <lb/>deferuntur, ſpectatâ in ſingulis propriâ ſpirituum naturâ atque <lb/>organorum conformatione, talis ſit ordo ſerieſque motuum, <lb/>qualem eſſe oportet, ut animal juxtà naturæ impulſum aſſe-<lb/>quatur demum id, quod appetit, aut repellat ſeu declinet id, <lb/>quod averſatur, nil præterea videtur requirendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s18358" xml:space="preserve">Nam ſpi-<lb/>rituum animalium commotio in organo erit ſentire; </s>
  <s xml:id="echoid-s18359" xml:space="preserve">quæ ab <lb/>his excitatur in cerebro, erit percipere ſeu cognoſcere; </s>
  <s xml:id="echoid-s18360" xml:space="preserve">quæ hanc <lb/>conſequitur in corde, erit appetere; </s>
  <s xml:id="echoid-s18361" xml:space="preserve">influxus in muſculos erit <lb/>movere: </s>
  <s xml:id="echoid-s18362" xml:space="preserve">quas actiones Scholæ vocant Immanentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18363" xml:space="preserve">Vitales, <lb/>quia in ipſo animante ſiunt ab ejuſdem ſpiritibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s18364" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18365" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18366" xml:space="preserve">Hæc omnis oratio contra cognitiones brutorum preſ-<lb/>sè dictas inſtituta mirificis abundat expreſſionibus functionum <lb/>animæ propriarum, quæ cognitiones preſsè dictas maximè <lb/>requirunt, cum dicantur bruta appetere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18367" xml:space="preserve">perſequi volupta-<lb/>tem, aſpernari &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18368" xml:space="preserve">repellere dolorem, qui ſenſum cruciet, non, <lb/>niſi jucundum aſſequi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18369" xml:space="preserve">à moleſto refugere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18370" xml:space="preserve">his alia ſimilia. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18371" xml:space="preserve">Has ego expreſſiones totidem metaphoris fuiſſe adhibitas non, <lb/>facile crediderim; </s>
  <s xml:id="echoid-s18372" xml:space="preserve">cum metaphoram deceat eſſe prudentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s18373" xml:space="preserve"><lb/>Atqui functiones illæ appetendi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18374" xml:space="preserve">aſpérnandi, cognitiones <lb/>preſsè dictas requirunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18375" xml:space="preserve">certè functiones animæ ſunt à ſpiriti-<lb/>bus diverſæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18376" xml:space="preserve">Sperare igitur nobis licet de hujuſmodi brutorum <lb/>animâ inter nos convenire. </s>
  <s xml:id="echoid-s18377" xml:space="preserve">Non prætereamus etiam ſcrupu-<lb/>lum quendam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18378" xml:space="preserve">Quoniam in hoc, quod homo viget, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18379" xml:space="preserve">ſentit, <lb/>ſi res, non particulatim ſecundùm ſingulas ſpecies, ſed genera-<lb/>tim ſumatur, non diſcriminatur à cæteris animantibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s18380" xml:space="preserve">idem <lb/>dicendum erit in utriſque principium actuum Vitæ ſenſitivæ; </s>
  <s xml:id="echoid-s18381" xml:space="preserve"><lb/>neque enim minùs efficaces cenſendi ſunt Spiritus Animales <lb/>in homine, quàm in brutis animantibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18382" xml:space="preserve">Si igitur brutis vitam <lb/>tribuant hujuſmodi ſpiritus, atque his ratio aliqua animæ cor-
<pb o="142" file="0570" n="570" rhead="Diſſert. IV. Anigneæ ſint brutor. animæ."/>
poreę conveniat, duplicem animam homini, corpoream alte-<lb/>ram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18383" xml:space="preserve">ſentientem, alteram rationalem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18384" xml:space="preserve">incorpoream con-<lb/>cedere neceſſe erit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18385" xml:space="preserve">Scio tamen duplicem animam nobiles Phi-<lb/>loſophos minimè abſurdam putâſſe in homine modò ſua ſer-<lb/>vetur menti pręſtantia, cui in multis illius natura pareat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18386" xml:space="preserve"><lb/>ſubiecta ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18387" xml:space="preserve">per illam ſcilicet corpoream animam humani cor-<lb/>poris membra pręparantur ad mentem ſuſcipiendam; </s>
  <s xml:id="echoid-s18388" xml:space="preserve">quam, <lb/>propterea tunc à Deo fœtui inditam communiter exiſtimant, <lb/>quando in materno utero ad ſe movendum idoneus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18389" xml:space="preserve">Cum <lb/>autem dubitari nequeat, quin mores quidam, atque propenſio-<lb/>nes, maximè in vitia, pertineant ad corporeum appetitum, qui <lb/>utique facultas eſt animę ſentientis, frequenti autem experi-<lb/>mento comprobatum ſit ex parentibus in filios traduci pecu-<lb/>liares quaſdam proclivitates gentilitias; </s>
  <s xml:id="echoid-s18390" xml:space="preserve">quid prohibet, ne, <lb/>harum cauſa referatur in Spiritus Animales fœtûs, quibus <lb/>temperationem fecerint ſpiritus à parentibus accepti? </s>
  <s xml:id="echoid-s18391" xml:space="preserve">Quod ſi <lb/>hoſce Spiritus Animales quis renuat Animę vocabulo donare, <lb/>non eſt contendendum; </s>
  <s xml:id="echoid-s18392" xml:space="preserve">modò ſimiles in homine ac in brutis <lb/>concedantur facultates corporeę ad exercendas functiones, quę <lb/>ad vitam ſenſitivam pertinent: </s>
  <s xml:id="echoid-s18393" xml:space="preserve">has enim animæ rationali tri-<lb/>buere tanquam cauſæ effectrici, ſupervacaneum videtur, cum <lb/>ſatis ſit poſſe humanam animam ex rationis arbitrio moderari <lb/>aliquos Spirituum Animalium motus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18394" xml:space="preserve">Verùm hæc extra, <lb/>ordinem dicta ſint: </s>
  <s xml:id="echoid-s18395" xml:space="preserve">Nam quę ad humanam animam ſpectant, <lb/>aliis diſputanda relinquimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18396" xml:space="preserve">illa nimirum nihil habet cum <lb/>igne commune, de quo nobis eſt ſermo: </s>
  <s xml:id="echoid-s18397" xml:space="preserve">Cujus ignis notio cum <lb/>Spiritus atque Sales volatiles complectatur, non ſunt omninò <lb/>explodendi, qui affirmaverint igneas eſſe brutorum animan-<lb/>tium animas, quâ ſaltem ex parte comprehendunt Spiritus <lb/>Animales, modò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18398" xml:space="preserve">animam agnoſcant propriè ſentientem <lb/>cognoſcentem atque appetentem: </s>
  <s xml:id="echoid-s18399" xml:space="preserve">mihi ſcilicet, vobis in veſtrâ <lb/>ſentent â liberè manentibus, nefas duco à vulgi opinione rece-<lb/>dere. </s>
  <s xml:id="echoid-s18400" xml:space="preserve">Ex his autem ſatis perſpicuè Rationalis animę dignitas <lb/>innoteſcit, cujuscognitiones, potiſſimùm Reflexę, atque rerum <lb/>à materiâ abſtractarum, longiſſimè diſtant à perceptionibus <lb/>brutorum, atque voluntatis humanæ motus ſępìſſimè adver-<lb/>ſantes impulſionibus Appetitûs ſenſitivi, longo intervallo poſt <lb/>ſe relinquunt appetitiones, quibus bruta urgentur.</s>
  <s xml:id="echoid-s18401" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="143" file="0571" n="571"/>
  <figure>
    <image file="0571-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0571-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div61" type="section" level="1" n="58">
<head xml:id="echoid-head117" xml:space="preserve">DISSERTATIO QUINTA. <lb/>De Cometis.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18402" xml:space="preserve">DAnd. </s>
  <s xml:id="echoid-s18403" xml:space="preserve">Cum Aërios Ignes elapſis diebus <lb/>diſſerendo percurreremus, ſerrnonem <lb/>abrumpere nos coëgit non tam vergens <lb/>in veſperam dies, quàm imminentis <lb/>procellæ timor, ne fortè nobis demum <lb/>redeuntibus venti impulſus aut tranſ-<lb/>verſam ageret cymbam, aut etiam ſub-<lb/>verteret. </s>
  <s xml:id="echoid-s18404" xml:space="preserve">Animum autem advertens <lb/>ad ea, de quibus tunc diſſerebamus, <lb/>reperio intactos à nobis relictos fuiſſe, <lb/>Cometas, quibus tamen non poſtre-<lb/>mum inter ſublimes ignes locum deberi nemo diffiteri poteſt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18405" xml:space="preserve">Cum vix ſe aſpectabiles prębeant, quin omnium ęquè docto-<lb/>rum atque indoctorum oculos ad ſe protinus convertant, igna-<lb/>roſque reddant, utrùm admirari debeant, an timere: </s>
  <s xml:id="echoid-s18406" xml:space="preserve">ſcilicet, <lb/>ut ajebat Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18407" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s18408" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18409" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s18410" xml:space="preserve">82.</s>
  <s xml:id="echoid-s18411" xml:space="preserve">, aſſiduitate cotidianâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18412" xml:space="preserve"><lb/>conſuetudine oculorum aſſueſcunt animi, neque admirantur, <lb/>neque requirunt rationes earum rerum, quas ſemper vident; </s>
  <s xml:id="echoid-s18413" xml:space="preserve"><lb/>proinde quaſi novitas nos magis quàm magnitudo rerum debeat <lb/>ad exquirendas cauſas excitare.</s>
  <s xml:id="echoid-s18414" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18415" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18416" xml:space="preserve">Procul dubio inter pręcipuos ignes connumerandus <lb/>eſt Cometes; </s>
  <s xml:id="echoid-s18417" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18418" xml:space="preserve">niſi ea, quam innuiſti, cauſa interveniſſet, ad <lb/>illius conſiderationem per gradus noſtra aſcendiſſet diſſertatio. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18419" xml:space="preserve">A ſcendiſſet, inquam, quia cum in ſupremâ regione aëris hoſpi-<lb/>tetur Cometa, de inferioribus ignibus, fulgure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18420" xml:space="preserve">fulmine, <lb/>priùs fuerat diſputandum.</s>
  <s xml:id="echoid-s18421" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18422" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18423" xml:space="preserve">Opportunè tamen accidit, ut ſermo ille noſter tunc
<pb o="144" file="0572" n="572" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
interruptus cogeret nos de Cometis loqui non promiſcuè cum <lb/>cæteris ignibus in aëre accenſis; </s>
  <s xml:id="echoid-s18424" xml:space="preserve">tum quia paulò longiorem ſer-<lb/>monem expoſcunt, tum ne fortè eorum adſtipulatores videre-<lb/>mur, qui obſtinatione quadam ſententiæ omnia argumenta, <lb/>repudiant, quibus Cometas aliquos ſupra Lunam evectos recen-<lb/>tiores rerum Cœleſtium obſervatores agnoſcunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s18425" xml:space="preserve">quanquam <lb/>ab inſtituto noſtro alienum ſit controverſiam iſtam dirimere.</s>
  <s xml:id="echoid-s18426" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18427" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18428" xml:space="preserve">Nihil equidem auſim de Cometis affirmando, aut ne-<lb/>gando diſputare, niſi priùs apud nos conſtitutum fuerit, utrùm <lb/>eorum procreatio ex naturalibus cauſis pendeat, an verò præter <lb/>omnes Naturæ leges ad divini numinis arbitrium exoriantur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18429" xml:space="preserve">qui quidem non ſunt ex iis aſtris, quæ à rerum initio facta ſunt, ut <lb/>loquitur S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18430" xml:space="preserve">Jo. </s>
  <s xml:id="echoid-s18431" xml:space="preserve">Damaſc. </s>
  <s xml:id="echoid-s18432" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18433" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s18434" xml:space="preserve">de Fide Orthod. </s>
  <s xml:id="echoid-s18435" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18436" xml:space="preserve">7.</s>
  <s xml:id="echoid-s18437" xml:space="preserve">, ſed juſſu <lb/>Divino certis temporibus conflantur, ac rurſus diſſolvuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18438" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18439" xml:space="preserve">ex <lb/>mente Tertulliani lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18440" xml:space="preserve">ad Scapulam cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18441" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18442" xml:space="preserve">Signa ſunt imminentis <lb/>iræ Dei. </s>
  <s xml:id="echoid-s18443" xml:space="preserve">Si enim extra Naturæ jura ſint poſiti Cometæ, quid <lb/>attinet de re maximè incertâ, cujus cognoſcendæ nullam habe-<lb/>mus anſfam, diſputare? </s>
  <s xml:id="echoid-s18444" xml:space="preserve">infinita ſcilicet Deo eſt ad quodlibet <lb/>gignendum idonearum rerum facultas: </s>
  <s xml:id="echoid-s18445" xml:space="preserve">quibus autem utatur, <lb/>niſi ipſe aperiat, nemini innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18446" xml:space="preserve">Solùm ergo relinquitur <lb/>non ſinè aliquâ ratione opinandi locus, ſi ſtellas hujuſmodi <lb/>crinitas à Naturâ fingi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18447" xml:space="preserve">conformariadmittamus, ut plerique <lb/>Philoſophorum de his diſputantes quaſi certum ſtatuerunt, <lb/>non propterea Cometarum ortum eximentes à Divinâ Provi-<lb/>dentiâ, quâ mundus adminiſtratur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18448" xml:space="preserve">Nam ſicuti univerſis atque <lb/>ſingulis rebus humanis conſulit cętera Naturę opera conſti-<lb/>tuens, ita quoquè certam naturalium cauſarum ſeriem diſpo-<lb/>nere potuit, ut etiam per Cometas, quemadmodum per fulgu-<lb/>ra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18449" xml:space="preserve">fulmina, fœdaſque tempeſtates, terrorem impiis incute-<lb/>ret, ac pœnas aliquas inferret: </s>
  <s xml:id="echoid-s18450" xml:space="preserve">id quod ſatis fuit, ut juſſione, <lb/>divinâ conflati dicerentur Cometę; </s>
  <s xml:id="echoid-s18451" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18452" xml:space="preserve">Pſalm. </s>
  <s xml:id="echoid-s18453" xml:space="preserve">148. </s>
  <s xml:id="echoid-s18454" xml:space="preserve">enume-<lb/>rantur Ignis, grando, nix, glacies, ſpiritus procellarum, quæ <lb/>faciunt verbum ejus, quorum tamen naturales cauſas agnoſci-<lb/>mus.</s>
  <s xml:id="echoid-s18455" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18456" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18457" xml:space="preserve">Non ſunt profectò Cometę ex iis, quę, ut Pythagoręis <lb/>quibuſdam placuit apud Plutarchum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18458" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18459" xml:space="preserve">de Placitis cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18460" xml:space="preserve">2.</s>
  <s xml:id="echoid-s18461" xml:space="preserve">, <lb/>peracto certo circuitu ſtatis temporibus revertantur, ſicut <lb/>hirundines ęſtivo tempore præſto ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18462" xml:space="preserve">neque eorum ortum <lb/>probabili conjecturâ proſpicere poſſumus, quemadmodum agri-<lb/>colę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18463" xml:space="preserve">nautę futuras tempeſtates aut ſerenitates pręnuntiant: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18464" xml:space="preserve">ſed non niſi ariolando poterit quis aliquando, per ſummam
<pb o="145" file="0573" n="573" rhead="De Cometis."/>
confidentiam ſuas pręſagitiones effutiens, fortaſſe divinare. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18465" xml:space="preserve">Attamen ſi corpuſculorum concurſio fortuita, ex cauſis natu-<lb/>ralibus, ſed diſiunctis neque conſentientibus, effingit monſtrum <lb/>aliquando ita à ſui generis formâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18466" xml:space="preserve">figurâ alienum, ut omninò <lb/>pręter opinionem accidat; </s>
  <s xml:id="echoid-s18467" xml:space="preserve">quidnì pariter ad efformandum in, <lb/>ſupremâ regione Cometam coagmententur corpora aliqua ex <lb/>cauſis naturalibus, licèt nobis ignotis? </s>
  <s xml:id="echoid-s18468" xml:space="preserve">Quapropter Cometæ <lb/>Naturæ opificio conformati cenfendi ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18469" xml:space="preserve">neque enim ſinè <lb/>certâ ratione miracula adſtruere oportet.</s>
  <s xml:id="echoid-s18470" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18471" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18472" xml:space="preserve">Quamvis Cometæ inter opera Naturæ connumerandi <lb/>ſint, non tamen deſunt, qui eos non planè recentes putent, ſed <lb/>antiquos; </s>
  <s xml:id="echoid-s18473" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18474" xml:space="preserve">Senecam audiunt lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18475" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18476" xml:space="preserve">Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18477" xml:space="preserve">qq. </s>
  <s xml:id="echoid-s18478" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18479" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s18480" xml:space="preserve">dicentem, <lb/>Non enim exiſtimo Cometam ſubitaneum ignem, ſed inter æterna <lb/>opera Naturæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18481" xml:space="preserve">Verùm Cometarum hiſtoria ſi attentè conſide-<lb/>retur, ſententiam illam facilè dixerim parum habere probabi-<lb/>litatis; </s>
  <s xml:id="echoid-s18482" xml:space="preserve">videntur enìm exiſtimare Cometam aut unum eſſe ex <lb/>ſideribus errantibus, quibus repletum Cœlum comminiſcun-<lb/>tur, aut ſaltem ex plurium minorum ſiderum conglobatione <lb/>conflari. </s>
  <s xml:id="echoid-s18483" xml:space="preserve">Id quod ſi concedatur, nullus fuiſſet unquam Cometa <lb/>inferior Lunâ, ſed omnes cœleſtes, cum Luna ſit infima ſide-<lb/>rum; </s>
  <s xml:id="echoid-s18484" xml:space="preserve">Cœleſtibus autem corporibus utique certa lex motuum, <lb/>ut cæteris aſtris, conveniret; </s>
  <s xml:id="echoid-s18485" xml:space="preserve">neque enim fortuitum aliquid in <lb/>Cœlo admittunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18486" xml:space="preserve">ac propterea, quâ ratione Planetarum inter <lb/>ſe configurationes prænuntiamus, ita Cometarum motus inno-<lb/>tuiſſet, eorumque reditûs proſpicere atque prædicare poſſemus. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18487" xml:space="preserve">Atqui eundem Cometam aliàs viſum aliquando rediiſſe nulla <lb/>hiſtoricorum monimenta prodidere, cum in iis, qui hactenus <lb/>viſi ſunt, non levis varietas fuerit deprehenſa, ideoque nec eo-<lb/>rum circuitûs ullâ menſurâ deſiniti dici poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18488" xml:space="preserve">Cur enim <lb/>tam diu latent? </s>
  <s xml:id="echoid-s18489" xml:space="preserve">An quia à majori proximi ſolis luce obruuntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18490" xml:space="preserve"><lb/>Eſſent igitur conſpicui, quoties duodecim aut viginti graduum <lb/>intervallo major fieret eorum à Sole digreſſio; </s>
  <s xml:id="echoid-s18491" xml:space="preserve">aliqui autem <lb/>cum primùm apparuerunt, multo ampliùs à Sole diſtabant, <lb/>neque ſolùm deſierunt videri, quòd ad Solem accederent: </s>
  <s xml:id="echoid-s18492" xml:space="preserve">Non <lb/>igitur heliacè oriebantur, aut occidebant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18493" xml:space="preserve">An quia altiſſima <lb/>ætheris ſpatia percurrentes ſub aſpectum cadere nequeunt, <lb/>niſi ad terram propiùs accedant? </s>
  <s xml:id="echoid-s18494" xml:space="preserve">Fieri igitur non poſſet, quin <lb/>omnis Cometa cum primùm conſpicuus eſt, minor appareret, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18495" xml:space="preserve">ſenſim major, pro ut magis ad nos accedit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18496" xml:space="preserve">viciſsìm decre-<lb/>ſceret aſcendendo. </s>
  <s xml:id="echoid-s18497" xml:space="preserve">Cujus quidem decrementi exemplum habe-<lb/>mus apud Senecam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18498" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18499" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18500" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s18501" xml:space="preserve">Paulò ante Acbaicum bellum
<pb o="146" file="0574" n="574" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
Cometes effulſit non minor Sole; </s>
  <s xml:id="echoid-s18502" xml:space="preserve">primò igneus ac rubicundus orbis <lb/>fuit, clarumque lumen emittens, quanto vinceret noctem: </s>
  <s xml:id="echoid-s18503" xml:space="preserve">deinde <lb/>Paulatim magnitudo ejus diſtricta est, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18504" xml:space="preserve">evanuit claritas; </s>
  <s xml:id="echoid-s18505" xml:space="preserve">noviſſime <lb/>autem totus intercidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18506" xml:space="preserve">Sed oportuiſſet pari gradu etiam fuiſſe <lb/>magnitudinis apparentis incrementa: </s>
  <s xml:id="echoid-s18507" xml:space="preserve">nullum autem habemus <lb/>indicium, ex quo hujuſmodi deſcensûs atque aſcensûs argumen-<lb/>tum ſumere valeamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18508" xml:space="preserve">Niſi fortè dixerint ita præcipiti lapſu <lb/>Cometam illum deſcendiſſe, ut ſolis amplitudinem imitaretur, <lb/>ubi primùm conſpicuus fuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18509" xml:space="preserve">poſtea cunctabundum aſcen-<lb/>diſſe, ideóque diminutum apparuiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s18510" xml:space="preserve">Sed nimis exlegem face-<lb/>rent ſiderum motum.</s>
  <s xml:id="echoid-s18511" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18512" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18513" xml:space="preserve">Ab hiſce difficultatibus ſe expeditos putârunt, qui <lb/>Cometam non unum ſidus, ſed plurium concurrentium cœtum <lb/>commenti ſunt, ita ut ſingula oculorum aciem fugiant ob ſuam <lb/>parvitatem, nec niſi conglomerata appareant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18514" xml:space="preserve">Sed mihi viden-<lb/>tur Collum in validiorem laqueum inſeruiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s18515" xml:space="preserve">Nam ſi heri <lb/>Cometa non apparebat, quia ſingula ſidera nondum ita proxi-<lb/>ma erant, ut lucem ſub unâ ſpecie vibrarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s18516" xml:space="preserve">quandoquidem <lb/>ſingula ſuis in motibus procedunt, craſtinâ die, vel ſaltem poſt <lb/>paucos dies, ſimiliter iterum diſiuncta erunt, neque magis fient <lb/>conſpicua quàm heri: </s>
  <s xml:id="echoid-s18517" xml:space="preserve">hoc autem non cohæret cum longiore <lb/>Cometarum morâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18518" xml:space="preserve">Præterquamquod, cum primùm ille ſide-<lb/>rum cœtus ſe conſpiciendum præbet, non ita propè ſe invicem <lb/>acceſſerunt, ſicuti in progreſſu; </s>
  <s xml:id="echoid-s18519" xml:space="preserve">adeòque initio languidiore, <lb/>luce fulgebunt, quàm cum preſſiùs in anguſtum ſpatium conſti-<lb/>pata fuerint; </s>
  <s xml:id="echoid-s18520" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18521" xml:space="preserve">iterum lux ipſa minuetur, cum invicem <lb/>digredi cœperint; </s>
  <s xml:id="echoid-s18522" xml:space="preserve">ut obſervamus in pluribus facibus modò <lb/>diſtractis, modò congregatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s18523" xml:space="preserve">atque hoc perpetuâ lege contin-<lb/>geret; </s>
  <s xml:id="echoid-s18524" xml:space="preserve">nec tamen ſemper ità accidit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18525" xml:space="preserve">Ab hujuſmodi verò Au-<lb/>thoribusquærerem, an ſolum Cometæ caput, an etiam caudam <lb/>ex ſideribus conſtare opinentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18526" xml:space="preserve">Si &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18527" xml:space="preserve">caudam dixerint, hæc <lb/>aliquando ad tam multos gradus protenſa apparuit, ut omnem <lb/>fidem ſuperet tanta ſiderum in unum coëuntium multitudo; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18528" xml:space="preserve">ut interim taceam ſæpè inconſtantem in eodem Cometâ caudæ <lb/>magnitudinem, atque figuram, cui ægrè ſatisfacere poſſet illo-<lb/>rum ſiderum poſitio; </s>
  <s xml:id="echoid-s18529" xml:space="preserve">cum maxi mè cauda in partes Soli oppo-<lb/>ſitas projiciatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18530" xml:space="preserve">Sin autem tantummodo ad conformandum <lb/>Cometæ caput concurrat illa minorum ſiderum multitudo, <lb/>utique, ſive caudatus, ſive barbatus ſit Cometa, lux ſolis per <lb/>caput ipſum trajecta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18531" xml:space="preserve">refracta non in puro, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18532" xml:space="preserve">nitidiſſimo <lb/>æthe re videretur, ſicut non videtur in aere nullis halitibus
<pb o="147" file="0575" n="575" rhead="De Cometis."/>
referto. </s>
  <s xml:id="echoid-s18533" xml:space="preserve">Sunt igitur halitus Cometam circumſtantes (qui non <lb/>ſunt ſidera) luce imbuti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18534" xml:space="preserve">caudæ, ſive barbæ ſpeciem refe-<lb/>rentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s18535" xml:space="preserve">Quare etiam caput ipſum Cometæ ſideribus non indi-<lb/>get, ſed ex halitibus conflari poteſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s18536" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18537" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18538" xml:space="preserve">Verùm quibus - nam ex halitibus Cometa coaleſcat, <lb/>definitè explicare non ita eſt in proclivi, quin plurimæ ſe offe-<lb/>rant difficultates. </s>
  <s xml:id="echoid-s18539" xml:space="preserve">Si enim in omnibus manifeſto odore ſe pro-<lb/>deret ſulphur, ut anno 396. </s>
  <s xml:id="echoid-s18540" xml:space="preserve">ſupra Conſtantinopolim, ex S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18541" xml:space="preserve">Au-<lb/>guſtino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18542" xml:space="preserve">de excidio Urbis. </s>
  <s xml:id="echoid-s18543" xml:space="preserve">Videbatur horrenda ſtamma pen-<lb/>dere, nec odor ſulphuris deerat; </s>
  <s xml:id="echoid-s18544" xml:space="preserve">nemo in dubium revocaret, <lb/>utrùm ex terrâ educti, atque in aere accenſi fuiſſent halitus, <lb/>neque tam altè evecti, ut odor ad nares non perveniret. </s>
  <s xml:id="echoid-s18545" xml:space="preserve">Quod <lb/>ſi citrà ſulphureum odorem Cometa æmularetur maximum <lb/>illum, qui ſupra Conſtantinopolim relucebat, quo tempore, <lb/>ſuas inſidias ſtruebat Gaynas, à ſummo propè Cœlo ad terram <lb/>ipſam pertingens, ut ſcribit Nicephorus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18546" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s18547" xml:space="preserve">Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18548" xml:space="preserve">Eccleſ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18549" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18550" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s18551" xml:space="preserve">, cui conſentit Sozomenus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18552" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s18553" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18554" xml:space="preserve">4.</s>
  <s xml:id="echoid-s18555" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18556" xml:space="preserve">Socrates lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18557" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s18558" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18559" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s18560" xml:space="preserve">illum utique in aëreâ regione ſtatueremus, neque aliunde <lb/>quàm ex tellure petitam materiam pronuntiaremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18561" xml:space="preserve">Si verò <lb/>contingeret, ut, quemadmodum narrante Georgio Phranza <lb/>lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18562" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s18563" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18564" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s18565" xml:space="preserve">Æſtate anni Chriſti 1450. </s>
  <s xml:id="echoid-s18566" xml:space="preserve">Cometes ſupra horizontem <lb/>quotquvt veſperis ſtatim poſt Solis occaſum in romphææ ſimilitudi-<lb/>nem apparere cœpit, qui plenum Lunæ orbem ſubiens Eclipſim effi-<lb/>ciebat, juxta or dinem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18567" xml:space="preserve">motum ſolitum in orbem luminum cœleſtium, <lb/>Similem defectionem Lunæ afferret Cometa, qui recens appa-<lb/>reret, citrà controverſiam infra Lunam in elementari ſyſte-<lb/>mate collocandus eſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s18568" xml:space="preserve">Ubi pariter locum habuiſſe putandus <lb/>eſt ille, cujus cauda delapſa uſque ad quendam rivum ejus aquas <lb/>ex hauſit anno 1543.</s>
  <s xml:id="echoid-s18569" xml:space="preserve">, ut ex Sennerto narrat Fromondus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18570" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18571" xml:space="preserve"><lb/>Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s18572" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18573" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18574" xml:space="preserve">art. </s>
  <s xml:id="echoid-s18575" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s18576" xml:space="preserve">Ex his autem atque ſimilibus, ſi quos hiſto-<lb/>ria commemorat, de cæteris omnibus conjecturam capere non <lb/>auderem, quaſi Cometæ non niſi Cœli lunaris carceribus con-<lb/>cluderentur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18577" xml:space="preserve">quandoquidem jam tum ab anno ſeptuageſimo <lb/>ſeptimo præcedentis ſæculi peritiores rerum cœleſtium obſer-<lb/>vatores ſuſpicari cœperunt Cometas diſtantiam à terrâ majo-<lb/>rem lunari obtinere, cum ſibi perſuaderent parallaxim lunari <lb/>minorem à ſe deprehenſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s18578" xml:space="preserve">eò enim majore intervallo phæ-<lb/>nomenon aliquod à tellure ſejungitur, quo minorem Ratio-<lb/>nem habet terrena ſemidiameter ad ipſius phænomeni diſtan-<lb/>tiam; </s>
  <s xml:id="echoid-s18579" xml:space="preserve">quæ minor Ratioex minori parallaxi innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18580" xml:space="preserve">Quam-<lb/>vis enim noſtrum non ſit (Phyſicos quippe agimus, non Ma-
<pb o="148" file="0576" n="576" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
thematicos) judicium ferre de illorum argumentationibus, an <lb/>planè Geometricam ſubtilitatem aſſequantur, ad apodicticas <lb/>tamen ratiocinationes tam propè accedunt, ut longè probabi-<lb/>lius ſit Cometas aliquos ultra lunaris Cœli terminos fulſiſſe. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18581" xml:space="preserve">Ad hos verò efformandos terreni halitus videntur inepti; </s>
  <s xml:id="echoid-s18582" xml:space="preserve"><lb/>quippe quos ſuâ quantavis levitate ad tantam altitudinem in <lb/>cœleſtem uſque regionem aſſurgere credibile non eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18583" xml:space="preserve">præte-<lb/>rea tantæ moli quomodo materiam ſufficere ex ſuis expira-<lb/>tionibus terra valeat, non facilè intelligo: </s>
  <s xml:id="echoid-s18584" xml:space="preserve">ſiquidem Cometæ <lb/>anni 1472. </s>
  <s xml:id="echoid-s18585" xml:space="preserve">diametrum æſtimavit Jo: </s>
  <s xml:id="echoid-s18586" xml:space="preserve">Regiomontanus millia-<lb/>rium Italicorum 64. </s>
  <s xml:id="echoid-s18587" xml:space="preserve">quanta igitur globi totius ſoliditas? </s>
  <s xml:id="echoid-s18588" xml:space="preserve">Cometę <lb/>anni 1577. </s>
  <s xml:id="echoid-s18589" xml:space="preserve">cujus caput à terræ centro diſtare ſemidiametros ter-<lb/>reſtres 210. </s>
  <s xml:id="echoid-s18590" xml:space="preserve">cenſuit Tycho, ex apparente diametro minutorum 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18591" xml:space="preserve"><lb/>ſoliditatem comparatam cum terræ ſoliditate collegit eſſe ut <lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18592" xml:space="preserve">ad 101{2/3}. </s>
  <s xml:id="echoid-s18593" xml:space="preserve">ad Lunę verò ſoliditatem ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18594" xml:space="preserve">ad 2{1/3}. </s>
  <s xml:id="echoid-s18595" xml:space="preserve">Sed V Ville-<lb/>brordus Snellius, qui eum altiùs evehebat, videlicet ad ſemi-<lb/>diam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18596" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18597" xml:space="preserve">300. </s>
  <s xml:id="echoid-s18598" xml:space="preserve">ſub eadem diametro apparente, ſoliditatem <lb/>arguebat ad ſoliditatem terræ ut 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s18599" xml:space="preserve">ad 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s18600" xml:space="preserve">Celeberrimi Cometæ <lb/>anni 1618. </s>
  <s xml:id="echoid-s18601" xml:space="preserve">Caput ad terræ globum ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18602" xml:space="preserve">ad 870.</s>
  <s xml:id="echoid-s18603" xml:space="preserve">, ad Lunæ autem <lb/>globum ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18604" xml:space="preserve">ad 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s18605" xml:space="preserve">æſtimavit Longomontanus die 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s18606" xml:space="preserve">Decembris <lb/>ſub diametro apparenti min. </s>
  <s xml:id="echoid-s18607" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18608" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18609" xml:space="preserve">diſtantiâ ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s18610" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18611" xml:space="preserve">240. </s>
  <s xml:id="echoid-s18612" xml:space="preserve">At <lb/>Cyſatus die 9. </s>
  <s xml:id="echoid-s18613" xml:space="preserve">Decembris ſub apparenti diametro min. </s>
  <s xml:id="echoid-s18614" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18615" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18616" xml:space="preserve"><lb/>diſtantiâ ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s18617" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18618" xml:space="preserve">100. </s>
  <s xml:id="echoid-s18619" xml:space="preserve">æſtimavit ad terræ globum eſſe ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18620" xml:space="preserve"><lb/>ad 950. </s>
  <s xml:id="echoid-s18621" xml:space="preserve">ad Lunæ verò globum ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18622" xml:space="preserve">ad 22. </s>
  <s xml:id="echoid-s18623" xml:space="preserve">Tantum igitur ma-<lb/>teriæ à tellure ſubminiſtrari, licèt illa dicatur maximam rari-<lb/>tatem aſſumpſiſſe, non ſinè difficultate concederem. </s>
  <s xml:id="echoid-s18624" xml:space="preserve">Quod ſi <lb/>vel ſuſpicionem movere audeam, ex Cœleſtibus corporibus <lb/>Cometarum materiam fuiſſe deſumptam, illico clamabunt <lb/>lycæa, quaſi diſſolvendum eſſet cœlum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18625" xml:space="preserve">extinguendi æterni <lb/>illi ignes.</s>
  <s xml:id="echoid-s18626" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18627" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18628" xml:space="preserve">Me verò ancipitem ſemper tenuit etiam Cometarum <lb/>motus; </s>
  <s xml:id="echoid-s18629" xml:space="preserve">non ille quidem, qui ſingulorum proprius dicitur, ſed <lb/>diurnus, univerſo Cœlo communis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18630" xml:space="preserve">quem vocant Primi Mo-<lb/>bilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s18631" xml:space="preserve">Quod enim ad motum proprium attinet, qui communi-<lb/>ter obſervatus eſt ſecundùm ſeriem ſignorum ab Occaſu in, <lb/>Ortum (quamvis aliquando ſub initium, aliquando circa finem <lb/>contigerit illum in præcedentia Signa remeare) ſatis videba-<lb/>tur, ſi Cometa in plagâ Occidentali accenſus recto tramite, <lb/>aſcenderet, aut contrà in plagâ Cœli Orientali deſcenderet, ut <lb/>cum ſtellís fixis comparatus ſpeciem haberet accedentis ad illas,
<pb o="149" file="0577" n="577" rhead="De Cometis."/>
quæ magis ad Ortum ſpectant: </s>
  <s xml:id="echoid-s18632" xml:space="preserve">id quod facile eſt cuique obſer-<lb/>vare in motu aſcendentium pyrobolorum, ſi cum ſtellis compa-<lb/>rentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18633" xml:space="preserve">Cometæ verò etiamſi infra Lunam ſtatuantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18634" xml:space="preserve">ve-<lb/>lociter moveantur, quia à nobis valdè remoti ſunt, non appa-<lb/>rent adeò veloces, ſicut pyroboli. </s>
  <s xml:id="echoid-s18635" xml:space="preserve">Si tellurem circa ſuum axem <lb/>ſpatio 24. </s>
  <s xml:id="echoid-s18636" xml:space="preserve">horarum integræ convolutionis periodum abſolvere <lb/>fingamus, magno compendio ſublatum intelligimus motum <lb/>diurnum, quo ſidera &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18637" xml:space="preserve">Cometæ cieantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18638" xml:space="preserve">Sed fingerenon licet, <lb/>ubi non hypotheſis quęritur, ſed veritas: </s>
  <s xml:id="echoid-s18639" xml:space="preserve">illa autem diurna, <lb/>telluris convolutio cum Divinis literìs non cohęret; </s>
  <s xml:id="echoid-s18640" xml:space="preserve">cum ſcrip-<lb/>tum ſit Joſue 10. </s>
  <s xml:id="echoid-s18641" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s18642" xml:space="preserve">Stetit it aque Sol in medio Cœli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18643" xml:space="preserve">non feſtinavit <lb/>occumbere ſpatio unius diei. </s>
  <s xml:id="echoid-s18644" xml:space="preserve">Non fuit antea &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18645" xml:space="preserve">poſtea tam longa dies. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18646" xml:space="preserve">De eodem dicitur Eccleſiaſtici 46. </s>
  <s xml:id="echoid-s18647" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s18648" xml:space="preserve">impeditus eſt Sol, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18649" xml:space="preserve">una dies <lb/>facta eſt quaſi duo. </s>
  <s xml:id="echoid-s18650" xml:space="preserve">Diurni igitur ſpatii menſura non fuit telluris <lb/>converſio, alioquin illâ convolutâ Sol occubuiſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s18651" xml:space="preserve">alius igitur <lb/>circuitus tam longam Solis moram metiebatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18652" xml:space="preserve">Niſi fortè quis <lb/>dixerit, nullo circuitu diurno opus fuiſſe, ut dicatur unus dies <lb/>fuiſſe duobus equalis: </s>
  <s xml:id="echoid-s18653" xml:space="preserve">quemadmodum S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18654" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18655" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18656" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s18657" xml:space="preserve">de Ge-<lb/>neſi contra Manichęos cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18658" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s18659" xml:space="preserve">de tribus primis diebus ante <lb/>ſolem conditum ait potuiſse fieri ut tres ſuperiores dies, ſinguli per <lb/>tantam temporis moram computarentur, per quantam moram circuit <lb/>Sol, ex quo procedit ab Oriente, quouſque rurſus ad Orientem rever-<lb/>tatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18660" xml:space="preserve">Hanc enim moram &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18661" xml:space="preserve">longitudinem temporis poſsent ſentire <lb/>homines, etiamſi in ſpeluncis habitarent, ubi Orientem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18662" xml:space="preserve">Occidentem <lb/>Solem videre non poſsent. </s>
  <s xml:id="echoid-s18663" xml:space="preserve">Atque it a ſcitur potuiſse iſtam moram fieri <lb/>etiam ſinè ſole, antequam ſol factus eſ set. </s>
  <s xml:id="echoid-s18664" xml:space="preserve">Sed quocunque tandem <lb/>ſenſu locutus fuerit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18665" xml:space="preserve">Doctor, nobis ſatis eſt Solem fuiſſe impedi-<lb/>ium; </s>
  <s xml:id="echoid-s18666" xml:space="preserve">id quod nullatenus verum eſſet, ſi ſemper ſol quieviſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s18667" xml:space="preserve"><lb/>Quemadmodum non niſi violentâ interpretatione opus habe-<lb/>rent verba prophetę Iſaię 38. </s>
  <s xml:id="echoid-s18668" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s18669" xml:space="preserve">Reverſus eſt Sol decem lineis per <lb/>gradus, quos deſcenderat, cum Rex Ezechias convaluit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18670" xml:space="preserve">de quo <lb/>habetur Eccleſiaſtici 48. </s>
  <s xml:id="echoid-s18671" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s18672" xml:space="preserve">in diebus ipſius retro rediit Sol, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18673" xml:space="preserve"><lb/>addidit Regi vitam. </s>
  <s xml:id="echoid-s18674" xml:space="preserve">Qua propter ſi Cometę oriuntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18675" xml:space="preserve">occi-<lb/>dunt, orbis autem terrę non commovetur, quis illos in gyrum <lb/>ducit?</s>
  <s xml:id="echoid-s18676" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18677" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18678" xml:space="preserve">Diſputabam aliquando cum amico in Philolai Syſte-<lb/>ma aliquantulum proniore, hoc ſolùm nomine, quod tellure <lb/>in Orbe Magno, circa Solem in mundi centro quìeſcentem, <lb/>commeante, atque circa ſuum axem ſemper axi mundi paral-<lb/>lelum convolutâ, faciliùs cœleſtia phænomena explicarentur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18679" xml:space="preserve">quaſi Naturæ author Deus orbem condiderit ad noſtram intel-
<pb o="150" file="0578" n="578" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
ligentiam omninò accommodatum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18680" xml:space="preserve">non potiùs, ut ejuſdem <lb/>Sapientiam atque Potentiam admiraremur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18681" xml:space="preserve">Cumque afferrem <lb/>ſolem ſtetiſſe jubente Joſue, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18682" xml:space="preserve">obediente Domino voci hominis, <lb/>atque ille Copernicoturiens Sacrum Scriptorem vulgi vocabulo <lb/>uſum diceret ob ſpeciem quietis, cum priùs ſol, licet quieſcens, <lb/>oculis hominum in terrâ commotorum ſpeciem exhiberet mo-<lb/>tûs, quemadmodum recedentibus à litore videntur turres urbeſ-<lb/>que recedere, cum tamen ſola navis moveatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18683" xml:space="preserve">Primùm autho-<lb/>ritatem SS. </s>
  <s xml:id="echoid-s18684" xml:space="preserve">Patrum oppoſui affirmantium ſacrorum librorum <lb/>vocabula non eſſe ad alienum ſenſum detorquenda, ſed juxta <lb/>uſitatam loquendi formulam interpretanda, niſi quid abſurdi <lb/>indè conſequatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18685" xml:space="preserve">Tum rogavi, utrùm ſi quis lunam non moveri <lb/>juſſam ſtetiſſe dicat, eam verè ceſſaſſe à motu intelligendum ſit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18686" xml:space="preserve">annuenti illico repoſui ſcriptum eſſe Joſue 10. </s>
  <s xml:id="echoid-s18687" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s18688" xml:space="preserve">Sol contra <lb/>Gabaon ne movearis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18689" xml:space="preserve">Luna contra vallem Ajalon. </s>
  <s xml:id="echoid-s18690" xml:space="preserve">Steteruntque <lb/>Sol &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18691" xml:space="preserve">Luna. </s>
  <s xml:id="echoid-s18692" xml:space="preserve">Quis autem probabiliter aſſerat, idem vocabulum <lb/>ne movearis, aut ſteterunt ſemel prolatum duplicem ſimul notio-<lb/>nem ſubire, alteram veram &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18693" xml:space="preserve">propriam, prout ad lunam refer-<lb/>tur, alteram alienam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18694" xml:space="preserve">ſecundùm ſpeciem, prout de Sole, <lb/>uſurpatur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18695" xml:space="preserve">Hinc digreſſi ſumus ad Phyſica aliquot argumenta <lb/>examinanda, quæ ille infirmare conabatur contendens illis non <lb/>ſatis probari tellurem reipſa non convolui: </s>
  <s xml:id="echoid-s18696" xml:space="preserve">ſed ingruens veſ-<lb/>pera diſputationem interrupit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18697" xml:space="preserve">libenſque diſceſſi, nam cœpe-<lb/>rat diſputatio in concertationem declinare. </s>
  <s xml:id="echoid-s18698" xml:space="preserve">Quare cum domum <lb/>rediiſſem, atque conſtituerem adultâ nocte Plejades obſervare <lb/>(numeranti autem, quo tunc utebar Teleſcopio, ſtellas viginti <lb/>octo) quæ erant in Cœli plagâ Orientali, recentis diſputationis <lb/>recordatio obtulit anſam ſuſpicandi, utrùm quis per tubum <lb/>poſſet in ſtellam fixam aliquantulo ſaltem tempore obtutum <lb/>defigere, ſi Firmamentum immobile hæreret, ut Copernici <lb/>ſectatores autumant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18699" xml:space="preserve">Tellus ab Occaſu in Ortum convol-<lb/>veretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18700" xml:space="preserve">Statim itaque aſſumptâ noſtrâ latitudine Geogra-<lb/>phicâ gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18701" xml:space="preserve">45. </s>
  <s xml:id="echoid-s18702" xml:space="preserve">neglectis minutis, non fuit difficile invenire diame-<lb/>trum noſtri Paralleli ad diametrum circuli maximi, ſcilicet <lb/>Æquatoris, eſſe ut 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18703" xml:space="preserve">ad 10.</s>
  <s xml:id="echoid-s18704" xml:space="preserve">, quia verò eadem quoque eſt Ratio <lb/>tum peripheriarum, tum partium analogarum, adhæſi, ob <lb/>facilitatem calculos ſubducendi, ſententiæ tribuenti ſingulis <lb/>gradibus circuli maximi milliaria Italica ut minimum 60.</s>
  <s xml:id="echoid-s18705" xml:space="preserve">, <lb/>adeóque uni minuto reſpondent paſſus mille: </s>
  <s xml:id="echoid-s18706" xml:space="preserve">quapropter uni <lb/>minuto noſtri paralleli reſpondent paſsus Geometrici 700.</s>
  <s xml:id="echoid-s18707" xml:space="preserve">, qui <lb/>diviſi per 60.</s>
  <s xml:id="echoid-s18708" xml:space="preserve">, ut habeatur unum Minutum Secundum, dant
<pb o="151" file="0579" n="579" rhead="De Cometis."/>
paſſus 11. </s>
  <s xml:id="echoid-s18709" xml:space="preserve">{2/3}. </s>
  <s xml:id="echoid-s18710" xml:space="preserve">hoc eſt pedes 58.</s>
  <s xml:id="echoid-s18711" xml:space="preserve">, quos ſuo motu percurret unum <lb/>punctum noſtri Paralleli, quo tempore arteria ſemel pulſat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18712" xml:space="preserve">Si igitur extremitas tubi neque nutantis, neque commoti, ſed <lb/>firmiter affixi, qui in ſtellam dirigitur, puta in Capellam, tranſ-<lb/>ferretur, dum ſemel arteria pulſat, Orientem versùs ſpatio <lb/>pedum 58.</s>
  <s xml:id="echoid-s18713" xml:space="preserve">, illa utique vix aſpici, nedum obſervari poſſet, atque <lb/>adeò neque admirandæ Saturni phaſes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18714" xml:space="preserve">Jovis faſciæ innote-<lb/>ſcere potuiſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s18715" xml:space="preserve">Porrò per tubum in ſtellas obtutum aliquan-<lb/>diu defigimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18716" xml:space="preserve">manifeſtum igitur videtur tellurem diurno <lb/>motu circa ſuum axem non convolui. </s>
  <s xml:id="echoid-s18717" xml:space="preserve">Id quod confirmari <lb/>poteſt, ſi feneſtrę Ortum ſpectanti affigas regulam horizonti <lb/>parallelam, cui appareat proxima ſtella aliqua fixa: </s>
  <s xml:id="echoid-s18718" xml:space="preserve">hanc enim <lb/>ferè ſtatim regula occultaret, ſi terra moveretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18719" xml:space="preserve">non autem <lb/>tam citò occultat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18720" xml:space="preserve">Jure itaque merito quærebas, Gradonice, <lb/>quis Cometas in gyrum ducat?</s>
  <s xml:id="echoid-s18721" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18722" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18723" xml:space="preserve">Quos non pudet ad ſolvendum fabulæ nodum per <lb/>machinam Numen aliquod in ſcenam advocare, ab hac diffi-<lb/>cultate ſe facilè expediunt, Cometam extra Naturæ jura poſi-<lb/>tum ſtatuentes, illique Angelum Divini conſilii adminiſtrum, <lb/>quaſi pædagogum, adiungentes, à quo per aëriam, aut ætheream <lb/>regionem deducatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18724" xml:space="preserve">Hos miſſos facimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s18725" xml:space="preserve">neque cum illis <lb/>ſentire operæ pretium eſt, quos philoſophandi ſtudium tenet. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18726" xml:space="preserve">Plerique Cometas æquè ac ſidera errantia à Primo Mobili con-<lb/>verſione diurnâ in orbem rapi exiſtimant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18727" xml:space="preserve">Verùm, ſicuti datur <lb/>hoc Primum Mobile ſupra ſtellas omnes collocatum comminiſci <lb/>quaſi hypotheſim ad anomalos Planetarum motûs certâ ſub <lb/>lege explicandos, ita veritatis veſtigia conſectantibus nec ullum <lb/>apparet ſuperioris hujuſmodi Cœli indicium, quo ex ipsâ re, <lb/>ratiocinando eliciatur, nec pro credibili ſumi poteſt inferiùs <lb/>poſita ſidera errantia ab illo rapi poſſe, quantumvis adverſos <lb/>ſuos motûs conando reluctentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18728" xml:space="preserve">Licèt enim rudis adhuc <lb/>Aſtronomia reprehenſione caruerit, quòd non improbaret <lb/>Philoſophorum, quos tunc habebat, placita conſtituentium <lb/>ſingulos uniuſcujuſque Planetæ orbes ſolidos, atque ſecundùm <lb/>ſuperficies, nimirùm concavam ſuperioris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18729" xml:space="preserve">convexam infe-<lb/>rioris, aptiſſimè inter ſe cohærentes, ac propterea inferiùs poſi-<lb/>tos Cœlos à ſupremo per intermedios impulſum accipere non <lb/>abnueret: </s>
  <s xml:id="echoid-s18730" xml:space="preserve">Nunc tamen, poſtquam in fluido æthere Planetas <lb/>errare cognovimus, quis ſibi perſuadeat ætheri, tenuiſſimo <lb/>corpori, tantum impetûs imprimi poſſe, ut ſolidos ingenteſque
<pb o="152" file="0580" n="580" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
Planetarum globos, etiamſi repugnantes, ſuumque motum <lb/>ab Occaſu in Ortum molientes, impellat ab Ortu in Occaſum? <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18731" xml:space="preserve">Quinimmò ex diurnâ Firmamenti (quod ſolidum ſtatuere, <lb/>licet) circa ſuum axem converſione incluſum corpus tenue ac <lb/>fluidum, cujuſmodi eſt æther atque aër, univerſum pariter <lb/>convolui, à probabilitate ſejunctum atque remotum videtur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18732" xml:space="preserve"><lb/>quandoquidem ſtellas fixas præ Saturno longè altiores eſſe, <lb/>quippe quæ interiecto inter nos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18733" xml:space="preserve">illas Saturni globo Eclipſim <lb/>patiuntur, compertum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18734" xml:space="preserve">Saturni &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18735" xml:space="preserve">Solis à telluris centro <lb/>diſtantię ex ſatis communi Aſtronomorum opinione ſtatuun-<lb/>tur in Ratione ferè decuplâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s18736" xml:space="preserve">Solis autem diſtantia, juxta cele-<lb/>berrimum Hipparchi Problema ex Lunæ Dichotomiâ elicitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18737" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18738" xml:space="preserve">V Vendelino quidem Dichotomiam contingere opinanti, ubi <lb/>Luna à Sole diſceſſerit intervallo gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18739" xml:space="preserve">89. </s>
  <s xml:id="echoid-s18740" xml:space="preserve">min. </s>
  <s xml:id="echoid-s18741" xml:space="preserve">45.</s>
  <s xml:id="echoid-s18742" xml:space="preserve">, Sol removetur <lb/>à tellure ſemidiametris terreſtribus ſaltem 13740. </s>
  <s xml:id="echoid-s18743" xml:space="preserve">Ex accura-<lb/>tiſſimâ verò obſervatione cum Dichotomia acciderit, Lunâ à <lb/>Sole remotâ gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18744" xml:space="preserve">89. </s>
  <s xml:id="echoid-s18745" xml:space="preserve">min. </s>
  <s xml:id="echoid-s18746" xml:space="preserve">34. </s>
  <s xml:id="echoid-s18747" xml:space="preserve">ſec. </s>
  <s xml:id="echoid-s18748" xml:space="preserve">50.</s>
  <s xml:id="echoid-s18749" xml:space="preserve">, elicit Ricciolius Solis à terrâ <lb/>diſtantiam ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s18750" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18751" xml:space="preserve">8333. </s>
  <s xml:id="echoid-s18752" xml:space="preserve">Quare à veritate non procul <lb/>abeſſe cenſendi ſunt, qui inter tellurem atque ſtellas fixas nu-<lb/>merant ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s18753" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18754" xml:space="preserve">100000. </s>
  <s xml:id="echoid-s18755" xml:space="preserve">Demus nunc ætheris partes Fir-<lb/>mamento proximas ex hujus convolutione motum concipere, <lb/>non continò etiam ad infimas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18756" xml:space="preserve">ad ipſum Lunæ globum, <lb/>immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18757" xml:space="preserve">ad aërem infra Lunam, impulſum propagari, om-<lb/>niumque motum iſochronum fieri, concedendum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18758" xml:space="preserve">Quoties <lb/>enim vento ſublimi agitatum aërem cognoſcimus ex motu <lb/>nubeculæ, populeas autem frondes, tam facilè tremulas, quie-<lb/>ſcere immotas videmus, nec auram vultus noſtros lambentem <lb/>percipimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s18759" xml:space="preserve">aër nimirum ſuperior inferiùs poſitum non urget, <lb/>neque facilè ſecum trahit nullo nexu cohærentem præ fluidi-<lb/>tate. </s>
  <s xml:id="echoid-s18760" xml:space="preserve">Si igitur in tanta vicinitate venti, ad nos aëris motus non <lb/>pervenit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18761" xml:space="preserve">motus ætheris quantumvis velociſſimus propè Firma-<lb/>mentum, impulſum propagabit deorſum ultra tricies mille, <lb/>myriadas, hoc eſt, ut vulgo loquimur, ad trecentos milliones <lb/>milliarium Italicorum, ut Cometas infra Lunam poſitos, aut <lb/>paulo altiùs, in gyrum ducat diurnâ converſione? </s>
  <s xml:id="echoid-s18762" xml:space="preserve">Mihi certè <lb/>fidem omnem ſuperare videtur, ſi fluidi corporis naturam, <lb/>attendamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s18763" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18764" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18765" xml:space="preserve">Non defint fortaſſe, qui aſſerant, ejufdem Intelligen-<lb/>tiæ, quæ Firmamento præeſt, munus eſſe, univerſum Syſtema <lb/>Cœleſte, atque ſupremam ſinitimi aëris elementaris regionem, <lb/>in quâ Cometæ accenduntur, ſimul convolvere, cum interim
<pb o="153" file="0581" n="581" rhead="De Cometis."/>
fingulorum Planetarum proprios motus ſingulæ Intelligentiæ <lb/>moderentur atque efficiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18766" xml:space="preserve">Hæc enim multis tam altè inhæſit <lb/>opinio ab Antiquioribus deſumpta, Cœleſtia corpora ab Ange-<lb/>lis moveri, ut quemquam contra diſputantem aut ſubdubitan-<lb/>tem audire periniquo animo patiantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s18767" xml:space="preserve">quibus ut aſſenſum <lb/>præberem, rem hanc à noſtris oculis adeò remotam, aut valde <lb/>probabili ratiocinatione, aut ex Divinis literis, docendus eſſem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18768" xml:space="preserve">Et quidem quod ad Sacros libros attinet, nunquam me audiſse <lb/>memini quicquam ex illis depromptum afferri, quo cœleſtium <lb/>orbium motum Angelis, tanquam effectrici cauſæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18769" xml:space="preserve">impel-<lb/>lenti, tribuendum eſse conficiatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18770" xml:space="preserve">ſed, ad ſummum, eos Cœ-<lb/>lorum cuſtodes atque præſides admittendos eſse: </s>
  <s xml:id="echoid-s18771" xml:space="preserve">id quod non <lb/>renuo, cum ex S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18772" xml:space="preserve">Thoma 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18773" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s18774" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18775" xml:space="preserve">110. </s>
  <s xml:id="echoid-s18776" xml:space="preserve">art. </s>
  <s xml:id="echoid-s18777" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18778" xml:space="preserve">ad 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s18779" xml:space="preserve">didicerim, <lb/>*Doctores Sanctos poſuiſſe rebus corporeis ſubſtantias ſpirituales eſſe* <lb/>*præpoſitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s18780" xml:space="preserve">Dicit enim Aug. </s>
  <s xml:id="echoid-s18781" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18782" xml:space="preserve">83. </s>
  <s xml:id="echoid-s18783" xml:space="preserve">qq; </s>
  <s xml:id="echoid-s18784" xml:space="preserve">quæ st. </s>
  <s xml:id="echoid-s18785" xml:space="preserve">79. </s>
  <s xml:id="echoid-s18786" xml:space="preserve">Unaquæque res* <lb/>*viſibilis in hoc mundo babet Angelicam pote statem ſibi præpoſit am.</s>
  <s xml:id="echoid-s18787" xml:space="preserve">* <lb/>*Et Damaſ cenus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s18788" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s18789" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18790" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s18791" xml:space="preserve">dicit, Diabolus er at ex iis Angelicis vir-* <lb/>*tutibus, quæ præerant terreſtri ordini. </s>
  <s xml:id="echoid-s18792" xml:space="preserve">Et Origenes hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s18793" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s18794" xml:space="preserve">in Num.</s>
  <s xml:id="echoid-s18795" xml:space="preserve">* <lb/>*dicit (ſuper illud Num. </s>
  <s xml:id="echoid-s18796" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s18797" xml:space="preserve">cum vidiſſet aſina Angelum) quod opus* <lb/>*eſt mundo Angelis, qui præſunt ſuper beſtias, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18798" xml:space="preserve">præſunt animalium* <lb/>*nativitati, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18799" xml:space="preserve">virgultorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18800" xml:space="preserve">plantationum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18801" xml:space="preserve">cæterarum rerum* <lb/>*incrementis.</s>
  <s xml:id="echoid-s18802" xml:space="preserve">* Et concludit S. </s>
  <s xml:id="echoid-s18803" xml:space="preserve">Doctor *ſicut ſecundùm Gregor. </s>
  <s xml:id="echoid-s18804" xml:space="preserve">hom.</s>
  <s xml:id="echoid-s18805" xml:space="preserve">* <lb/>*34. </s>
  <s xml:id="echoid-s18806" xml:space="preserve">in Evang. </s>
  <s xml:id="echoid-s18807" xml:space="preserve">ad ordinem Poteſtatum pertinent omnes Angeli, qui* <lb/>*babent propriè præſidentiam ſuper Dæmones; </s>
  <s xml:id="echoid-s18808" xml:space="preserve">it a ad ordinem Virtu-* <lb/>*tum pertinere videntur omnes Angeli, qui habent præſidentiam* <lb/>*ſuper res purè corporeas: </s>
  <s xml:id="echoid-s18809" xml:space="preserve">horum enim miniſterio interdum etiam* <lb/>*miracula fiunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s18810" xml:space="preserve">* Sic Solem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18811" xml:space="preserve">Lunam, jubente Joſue, præter <lb/>naturam ſiſtere potuerunt Angeli illis pręſidentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s18812" xml:space="preserve">ſed natura-<lb/>lium circuituum Solis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18813" xml:space="preserve">Lunæ, reliquorumque ſiderum, <lb/>effectores Angelos (authoritate tantiſper ſepoſitâ) non magis <lb/>crediderim, quàm illis tribui oportere nativitatem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18814" xml:space="preserve">incre-<lb/>menta animalium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18815" xml:space="preserve">virgultorum, quibus præſident: </s>
  <s xml:id="echoid-s18816" xml:space="preserve">ſicut <lb/>enim horum gignendorum naturalis facultas inſita eſt ſemini-<lb/>bus, neque ſuos motus aliunde accipiunt, cur ingenita vis ſe <lb/>certâ ſub lege movendi ſideribus neganda ſit, non video: </s>
  <s xml:id="echoid-s18817" xml:space="preserve">*quæ* <lb/>*enim naturâ ſunt*, ait Ariſtot. </s>
  <s xml:id="echoid-s18818" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s18819" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18820" xml:space="preserve">tex. </s>
  <s xml:id="echoid-s18821" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18822" xml:space="preserve">*omnia videntur ha-* <lb/>*bere in ſe ipſis principium motûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18823" xml:space="preserve">ſtatûs; </s>
  <s xml:id="echoid-s18824" xml:space="preserve">bæc quidem ſecundùm* <lb/>*locum, illa verò ſecundùm augmentum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18825" xml:space="preserve">decrementum, quædam* <lb/>*autem ſecundùm alterationem.</s>
  <s xml:id="echoid-s18826" xml:space="preserve">*</s>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18827" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18828" xml:space="preserve">Aut nullus eſt motus ſecundùm locum ſimpliciter <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18829" xml:space="preserve">abſolutè naturalis, aut ſi quis eſt, non niſi is, qui in orbem
<pb o="154" file="0582" n="582" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
redit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18830" xml:space="preserve">atque adeò corpus, cujus natura eſt moveri, perpetuos <lb/>circuitus conficit: </s>
  <s xml:id="echoid-s18831" xml:space="preserve">Siquidem *quod ſe ſe movet, quia nunquam* <lb/>*deſeritur à ſe, nunquam ne moveri quidem deſinit*, ut Ciceronis <lb/>verbis utar in ſomnio Scipionis. </s>
  <s xml:id="echoid-s18832" xml:space="preserve">Quæ enim recto tramite <lb/>aſcendunt, aut deſcendunt, ea ſunt, quibus certo in loco quies <lb/>debita eſt, nec moventur, niſi præcedente vi, ad locum ſibi mi-<lb/>nimè congruum translata: </s>
  <s xml:id="echoid-s18833" xml:space="preserve">Motus autem abſolutè Naturalis <lb/>non eſt, qui nullus eſset, niſi Naturæ vis illata fuiſset. </s>
  <s xml:id="echoid-s18834" xml:space="preserve">Sic ſaxi <lb/>natura non eſt moveri deorſum, niſi eâ conditione, ſi à debitæ <lb/>quietis loco dimotum fuerit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18835" xml:space="preserve">quò ubi venerit, perpetuò quieſcit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18836" xml:space="preserve">Idem de ligno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18837" xml:space="preserve">de utre inflato dicendum: </s>
  <s xml:id="echoid-s18838" xml:space="preserve">ſuapte enim naturâ <lb/>innatant aquæ, neque enatare conantur, niſi priùs per vim <lb/>demergantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18839" xml:space="preserve">Quare cujus corporis natura eſt moveri, manente <lb/>naturâ, hoc eſt eodem principio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18840" xml:space="preserve">causâ motionis (hæc enim <lb/>Ariſtoteli dicitur Natura) perpetuò moveatur neceſse eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18841" xml:space="preserve">mo-<lb/>tui autem recto non datur in infinitum abire, ſed terminus <lb/>aliquis poſitus eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18842" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18843" xml:space="preserve">ſolus motus, qui in orbem exercetur, <lb/>terminum neſcit; </s>
  <s xml:id="echoid-s18844" xml:space="preserve">atque idcirco motus ſecundùm locum ſim-<lb/>pliciter &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18845" xml:space="preserve">abſolutè naturalis circuitu perficitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18846" xml:space="preserve">Cum itaque <lb/>Cœleſtia corpora à ſummo rerum omnium conditore inſtituta <lb/>ſint, ut hominum orbis terræ incolarum utilitati deſerviant, <lb/>*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18847" xml:space="preserve">dividant diem ac noctem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18848" xml:space="preserve">ſint in ſigna, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18849" xml:space="preserve">tempora, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18850" xml:space="preserve">dies, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s18851" xml:space="preserve">* <lb/>*annos, ut luceant in Firmamento Cœli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18852" xml:space="preserve">illuminent terram*, Geneſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18853" xml:space="preserve"><lb/>1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18854" xml:space="preserve">14.</s>
  <s xml:id="echoid-s18855" xml:space="preserve">, hæc ſanè illis eſt natura, hoc eſt, vis ciens motûs ad hunc <lb/>ſibi à Deo conſtitutum finem aſsequendum neceſsarios; </s>
  <s xml:id="echoid-s18856" xml:space="preserve">quos <lb/>circuitûs eſse oportere manifeſtum eſt, alioquin non eſset die-<lb/>rum ac noctium viciſſitudo; </s>
  <s xml:id="echoid-s18857" xml:space="preserve">atque tempeſtatum anni ſeries; </s>
  <s xml:id="echoid-s18858" xml:space="preserve"><lb/>neque diuturnitatis aut brevitatis temporum certa menſura; </s>
  <s xml:id="echoid-s18859" xml:space="preserve"><lb/>neque ea omnia commoda diverſarum terræ regionum, quæ <lb/>ex Cœlorum convolutione proveniunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18860" xml:space="preserve">Univerſo igitur generi <lb/>ſiderum, atque ſingulis innata eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18861" xml:space="preserve">inſita facultas ſe in gyrum <lb/>torquendi ac vertendi circa axem mundi, juxta propriam <lb/>cujuſque naturam.</s>
  <s xml:id="echoid-s18862" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18863" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18864" xml:space="preserve">Propriam cujuſque naturam cum dicimus, ille ne <lb/>ſolùm intelligendus eſt motus, quo juxta Signorum ſeriem ab <lb/>Occaſu in Ortum Sidera, converſione inæqualiter concitatâ, <lb/>ſuas quæque periodos abſolvunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s18865" xml:space="preserve">an verò etiam is, quem Diur-<lb/>num vocant?</s>
  <s xml:id="echoid-s18866" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18867" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18868" xml:space="preserve">Ut ſiderum converſiones ad calculos faciliùs, certiſ-<lb/>que legibus, revocarent Aſtronomi, mentis opificio motum <lb/>Diurnum à proprio abſtraxerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s18869" xml:space="preserve">cæterùm reipsâ unicus eſt
<pb o="155" file="0583" n="583" rhead="De Cometis."/>
&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18870" xml:space="preserve">ſimplex motus unicam habens cauſam, ipſius ſideris natu-<lb/>ram: </s>
  <s xml:id="echoid-s18871" xml:space="preserve">omnia enim ſpontè ſuâ ab Ortu in Occaſum migrant, <lb/>ſed eodem temporis ſpatio non omnia ſuum circulum abſol-<lb/>vunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18872" xml:space="preserve">à quo quantâ parte unumquodque deficit, tantundem <lb/>fingunt proprio motu in contrarium proficiſci, ac demum pe-<lb/>riodum abſolvere, quando quotidianis defectibus in initia <lb/>recurrit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18873" xml:space="preserve">Hinc illud tardius eſse pronuntiant, quod minùs <lb/>abeſt ab integrâ converſione, cum tamen reverâ velocius ſit, <lb/>non tantùm quia majoris circuli peripheriam percurrit, verùm <lb/>etiam quia à circuitu perficiendo minùs abeſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18874" xml:space="preserve">ideò multo ſeriùs <lb/>ad initium recurrit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18875" xml:space="preserve">Ex hoc fit tardiſſimum Planetarum dici <lb/>Saturnum, quia quotidianas deductiones addendo fit integri <lb/>circuli ſumma Annis Ægyptiis 29. </s>
  <s xml:id="echoid-s18876" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18877" xml:space="preserve">diebus ferè 161.</s>
  <s xml:id="echoid-s18878" xml:space="preserve">, minùs <lb/>tardum Jovem, quia ad initium redit poſt annos Ægyptios 11.</s>
  <s xml:id="echoid-s18879" xml:space="preserve">, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18880" xml:space="preserve">dies ferè 315. </s>
  <s xml:id="echoid-s18881" xml:space="preserve">Martem verò his velociorem, quia diebus ferè <lb/>686. </s>
  <s xml:id="echoid-s18882" xml:space="preserve">exactis iterum ſuam converſionem init, ubi ſumpſit motûs <lb/>initium: </s>
  <s xml:id="echoid-s18883" xml:space="preserve">Lunam demum velociſſimam, quia motu Periodico <lb/>ad idem Zodiaci punctum redit poſt dies 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s18884" xml:space="preserve">hor. </s>
  <s xml:id="echoid-s18885" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s18886" xml:space="preserve">min. </s>
  <s xml:id="echoid-s18887" xml:space="preserve">43. </s>
  <s xml:id="echoid-s18888" xml:space="preserve">ſec. </s>
  <s xml:id="echoid-s18889" xml:space="preserve">4. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18890" xml:space="preserve">Cogitemus tres circulos idem habentes centrum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18891" xml:space="preserve">ſemidia-<lb/>metros ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18892" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s18893" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s18894" xml:space="preserve">, in qua Ratione ſunt etiam illorum ambitus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18895" xml:space="preserve"><lb/>Intelligatur à centro ducta linea uſque ad extremum orbem <lb/>ſecans ſingulas peripherias: </s>
  <s xml:id="echoid-s18896" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18897" xml:space="preserve">in ſectionum punctis tres homi-<lb/>nes conſtituantur, qui ſuam peripheriam ſinguli percurrant; </s>
  <s xml:id="echoid-s18898" xml:space="preserve"><lb/>ſed eâ conditione, ut elapſo horæ ſpatio tertius à puncto, unde <lb/>cursûs initium ſumpſit, adhuc abſit per centeſimam ſui circuli <lb/>partem, hoc eſt gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18899" xml:space="preserve">3 {3/5}. </s>
  <s xml:id="echoid-s18900" xml:space="preserve">ſecundus per ſexageſimam in ſuâ peri-<lb/>pheriâ gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18901" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s18902" xml:space="preserve">primus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18903" xml:space="preserve">proximus centro per trigeſimam, hoc eſt <lb/>gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s18904" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s18905" xml:space="preserve">Satis conſtat poſt ſecundam horam à puncto, unde motus <lb/>initium ſumpſit, tertium abeſſe per duas centeſimas ſecundum <lb/>per duas ſexageſimas, primum per duas trigeſimas; </s>
  <s xml:id="echoid-s18906" xml:space="preserve">ideóque <lb/>initio horæ trigeſimæ primæ hunc primum iterum redordiri <lb/>curſum ab eo puncto, unde incœpit, ſecundum verò non niſi <lb/>initio horæ ſexageſimæ primæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18907" xml:space="preserve">tertium initio horæ centeſi-<lb/>mæ primæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s18908" xml:space="preserve">Nemo tamen non videt ex harum periodorum <lb/>inæqualitate non confici tertium reliquis eſſe ſegniorem; </s>
  <s xml:id="echoid-s18909" xml:space="preserve">qui-<lb/>nimmo velocior eſt, quippe qui unicâ horâ majoris circuli par-<lb/>tem majorem abſolvit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18910" xml:space="preserve">Siderearum converſionum ſimilitudinem <lb/>referunt uno ſimplici motu tres iſti curſores, quin externâ aliquâ <lb/>vi rapiantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18911" xml:space="preserve">viciſſim retrò commeent contrario motu. </s>
  <s xml:id="echoid-s18912" xml:space="preserve"><lb/>Quos autem circulos hactenus dixi, cogitemus ſpiras, quas ſi
<pb o="156" file="0584" n="584" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
percurrant tres illi homines, jam intelligimus, quomodo ad <lb/>oentrum accedant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18913" xml:space="preserve">à centro recedant, ſicut Planetæ nunc <lb/>Perigæi fiunt, nunc Apogæi: </s>
  <s xml:id="echoid-s18914" xml:space="preserve">quibus quia non in eodem plano <lb/>ſuas ſpiras deſcribere contingit, Declinationem ab Æquatore, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18915" xml:space="preserve">latitudinem ab Eclipticâ mutant.</s>
  <s xml:id="echoid-s18916" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18917" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18918" xml:space="preserve">Si igitur Sidera omnia hoc habent inſitum, ut naturæ <lb/>impetu ferantur ab Ortu in Occaſum, non admodum miran-<lb/>dum fuerit, quod tantâ celeritate convertatur Cœlum ſtellife-<lb/>rum, cui inſixa tot ſidera collatis viribus motum imprimunt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18919" xml:space="preserve">Sic rivulos ſingulos leniter fluere videmus, ſed ubi in torrentem <lb/>coaluerint aquæ, etiamſi eadem maneat alvei inclinatio, rapidè <lb/>feruntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18920" xml:space="preserve">licèt ex imbecillis guttulis è nube delapſis conſtent, <lb/>validiſſimè tamen urgent oppoſitos aggeres. </s>
  <s xml:id="echoid-s18921" xml:space="preserve">Nihil autem offi-<lb/>cit, ſi major dicatur conatus ſtellarum primæ magnitudinis, <lb/>cujuſmodi eſt Syrius, Lyræ Lucida, Arcturus, Capella, Alde-<lb/>baran, quàm minorùm, cujuſmodi eſt Alcor, ſextæ magnitu-<lb/>dinis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18922" xml:space="preserve">innumerabiles illæ ſolo Teleſcopio conſpicuæ in Gala-<lb/>xiâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s18923" xml:space="preserve">omnes ſcilicet in eandem Firmamenti converſionem con-<lb/>ſpirant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18924" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18925" xml:space="preserve">gravis moles compoſita ſi fuerit ex pluribus <lb/>tum majoribus, tum minoribus gravitatibus, etiamſi fuerint <lb/>diſpares ſecundùm ſpeciem, modò ſint graves, minores nihil <lb/>detrahunt ponderis, ſed illud augent, quia omnes ſimul deor-<lb/>ſum conantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s18926" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18927" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18928" xml:space="preserve">Ne diſparem ſiderum conatum ad motum admitta-<lb/>mus pro inæquali eorum magnitudine, prohibere videntur <lb/>quatuor Jovis, Comites; </s>
  <s xml:id="echoid-s18929" xml:space="preserve">qui cum ſint Jove Minores, langui-<lb/>diùs circa Tellurem moverentur, nec illum ſequi valerent, ac <lb/>propterea multo magis ab eo digrederentur, quàm ferant ob-<lb/>ſervationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s18930" xml:space="preserve">Contra verò aliquando comites iſti magis ad Occi-<lb/>duam cœli plagam ſpectant, quàm Jupiter; </s>
  <s xml:id="echoid-s18931" xml:space="preserve">igitur præcucurre-<lb/>runt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18932" xml:space="preserve">quamvis minores illum in celeritate vicerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18933" xml:space="preserve">Illos <lb/>autem in fluido cœloà Jove rapi arcanis nodis magneticis revin-<lb/>ctos, tam ſimile commento videtur, ut nec auſim vel leviſſimè <lb/>ſuſpicari.</s>
  <s xml:id="echoid-s18934" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18935" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s18936" xml:space="preserve">Utrùm ſiderum conatus ad motum reſpondeat illo-<lb/>rum magnitudini, non definio; </s>
  <s xml:id="echoid-s18937" xml:space="preserve">pendet enim etiam à cujuſque <lb/>ſideris naturâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s18938" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18939" xml:space="preserve">ſicut gravium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18940" xml:space="preserve">levium non eadem eſt <lb/>ſecundùm ſpeciem gravitas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18941" xml:space="preserve">levitas, ita non eadem eſt ſide-<lb/>rum omnium propenſio ad motum orbicularem; </s>
  <s xml:id="echoid-s18942" xml:space="preserve">illud ſolum <lb/>innuebam poſſe dari, citrà ullam moram, quæ Firmamenti <lb/>converſioni inferatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18943" xml:space="preserve">Cæterùm quod ad Jovis Comites attinet,
<pb o="157" file="0585" n="585" rhead="De Cometis."/>
cos ab ipſo Jove retineri quemadmodum magnes ferrum ad ſe <lb/>allicit, ac trahit, atque propterea circunduci, nulla probabilis <lb/>hypotheſis ſuadere poteſt, ſingulorum Comitum circuitûs circa <lb/>Jovem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18944" xml:space="preserve">Magneticas colligationes conſideranti. </s>
  <s xml:id="echoid-s18945" xml:space="preserve">Sed hæc Ma-<lb/>thematicis relinquamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s18946" xml:space="preserve">Nonne ſi quis Magnetem lapidem <lb/>ex loco in locum transferat, cum illo pariter transfert Magne-<lb/>ticam ſphœram, hoc eſt, expirationes illas, quæ ferro occur-<lb/>rentes illud trahunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s18947" xml:space="preserve">Calathum roſis aut liliis plenum ſequitur <lb/>odor acrior, quamvis aliqua poſt ſe veſtigia relinquat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18948" xml:space="preserve">Naphtha <lb/>ſecum trahit ſuam halituum ſulphureorum catervam, per <lb/>quos ignem etiam procul poſitum ad ſe rapit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18949" xml:space="preserve">Tellurem ſi Ar-<lb/>chimedes ſuis machinationibus loco dimoveret, Atmoſphœram <lb/>pariter transferret illi ferè æquè adhærentem, ac malo Perſico, <lb/>aut Cydonio, ſua Lanugo, ut Copernicani ſponte ſuâ fateren-<lb/>tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18950" xml:space="preserve">Quid igitur abſurdi, ſi dixerimus ad Jovis corpus universè <lb/>ſumptum pertinere non ſolum intimum nucleum lucis capa-<lb/>cem, verùm etiam quandam naturam circumquaque diffuſam <lb/>quaſi Atmoſphæram, in quâ concluſi Comites circa nucleurn <lb/>illum ſuos circuitus peragant? </s>
  <s xml:id="echoid-s18951" xml:space="preserve">Sic unus eſt ab Ortu in Occa-<lb/>ſum motus partium atque totius, licèt partibus aliquibus, ſcili-<lb/>cet Comitibus, ſuus peculiaris motus conveniat: </s>
  <s xml:id="echoid-s18952" xml:space="preserve">quemadmo-<lb/>dum ſi quis ſuſpenſum ex funiculo horologium rotis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18953" xml:space="preserve">elatere <lb/>inſtructum dimittat, unus eſt totius &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18954" xml:space="preserve">partium deſcenſus, licèt <lb/>interim rotæ verſentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18955" xml:space="preserve">Hoc idem, quod de Jove &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18956" xml:space="preserve">Comiti-<lb/>bus, de Saturno pariter ejuſque Satellitibus dictum velim.</s>
  <s xml:id="echoid-s18957" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18958" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18959" xml:space="preserve">Igitur etiam Solaris Syſtematis amplitudo tanta erit, <lb/>ut Mercurium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18960" xml:space="preserve">Venerem circa Solem commeantes comple-<lb/>ctatur quaſi Comites, ſimulque moveantur quaſi unum corpus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18961" xml:space="preserve">eâ ferè ratione, quâ Copernicæi Tellurem ſimul cum Lunâ <lb/>circa ipſam ſpatio menſtruo convolutâ, per Orbem Magnum <lb/>annuâ converſione circumductam volunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s18962" xml:space="preserve">Cui Hypotheſi hoc <lb/>unum adverſatur, nimirum Terra immobilis manens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18963" xml:space="preserve">in <lb/>centro univerſi hærens. </s>
  <s xml:id="echoid-s18964" xml:space="preserve">Verùm quò nos de Cometis diſſerere <lb/>inſtituentes eorum motus abſtraxit devios, ut ad ſiderum con-<lb/>verſionem deflexerimus?</s>
  <s xml:id="echoid-s18965" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18966" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18967" xml:space="preserve">Quid urget, ut ipſimet amicè colloquentes, non dida-<lb/>cticè diſputantes, nobis præcidamus iſtam licentiam liberta-<lb/>temque percurrendi aliqua, tametſi extra cauſam ſunt, aut <lb/>eſſe videntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18968" xml:space="preserve">Si enim ab eo, quod propoſitum eſt, aliquantu-<lb/>lum aberret oratio, facilè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18969" xml:space="preserve">citrà jacturam revocatur, quin <lb/>opus ſit multâ circuitione, ut in viam redeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18970" xml:space="preserve">Quanquam ſi
<pb o="158" file="0586" n="586" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
vos iſte ſcrupulus angit, mox eximam, ubi à vobis impetravero, <lb/>ut concedatis è ſideribus in hæc inferiora dimitti vires illas, quas, <lb/>quia in aliena corpora illabuntur, vulgo *Influxus* dicimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18971" xml:space="preserve"><lb/>quidem varias pro diversâ ipſorum ſiderum naturâ.</s>
  <s xml:id="echoid-s18972" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18973" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s18974" xml:space="preserve">Haud gravatè id concedendum exiſtimo: </s>
  <s xml:id="echoid-s18975" xml:space="preserve">quotusenim <lb/>quiſque eſt, qui ignoret ex Cœlo ipſo, quod extremum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18976" xml:space="preserve">ulti-<lb/>mum mundi eſt, in globum hunc infimum hominum causâ <lb/>conditum (Naturam enim hominum gratiâ omnia feciſſe ait <lb/>Ariſtoteles 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s18977" xml:space="preserve">Polit. </s>
  <s xml:id="echoid-s18978" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s18979" xml:space="preserve">5.) </s>
  <s xml:id="echoid-s18980" xml:space="preserve">perpetuo lapſu defluere alias atque <lb/>alias aſpirationes, quarum vi commotæ telluris particulæ tam <lb/>multas, quas paſſim videmus, mutationes moliuntur? </s>
  <s xml:id="echoid-s18981" xml:space="preserve">Scio non <lb/>deeſſe, qui aſtris efficientiam negare non audentes, hanc eorum <lb/>luci tantummodo adſcribendam putant. </s>
  <s xml:id="echoid-s18982" xml:space="preserve">Sed Planetarum lux, <lb/>quam à Sole ſinguli recipiunt, non eſt diſſimilis naturæ, quà <lb/>lux eſt, efficacitas tamen eſt diverſa Lunæ, atque Jovis, atque <lb/>Saturni. </s>
  <s xml:id="echoid-s18983" xml:space="preserve">Si verò dixerint lucem modificatam à ſingulis Plane-<lb/>tis, hoc utique non contingit, quâ ratione ſpecula ſivè plana, <lb/>ſivè concava, ſivè convexa, ſive polyedra lucem inflectunt: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s18984" xml:space="preserve">igitur aliquid acceptæ luci ex ſuo ſinguli addere dicendi ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s18985" xml:space="preserve"><lb/>hæ autem quid ſunt niſi expirationes? </s>
  <s xml:id="echoid-s18986" xml:space="preserve">Alioquin ſi pro lucis <lb/>modo eſſet ſiderum efficacitas, ſatis languida illa eſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s18987" xml:space="preserve">ſiqui-<lb/>dem vix aliquando à Venere, aliquando à Jove exiliter, obiecta <lb/>corpora illuſtrari videmus: </s>
  <s xml:id="echoid-s18988" xml:space="preserve">eſto ſingulorum lux in oculos no-<lb/>ſtros incurrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s18989" xml:space="preserve">Præterquam quod nihil aſtra apud nos effice-<lb/>rent, quandiu nobis eorum lux ſubtrahitur, eo quod ſub hori-<lb/>zonte deliteſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s18990" xml:space="preserve">adeoque qui propiùs ad Polum Borealem <lb/>accedunt, minùs ſibi timerent à Planetis latitudinem aut De-<lb/>clinationem Auſtralem habentibus, quippe qui diutiùs ſub <lb/>Horizonte latent, quàm lucere poſſint ſupra Horizontem. </s>
  <s xml:id="echoid-s18991" xml:space="preserve">Sed <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18992" xml:space="preserve">illud addendum, quod lux, ob idipſum tantùm quod lux <lb/>eſt, opaca corpora non pervadit, adeoque ſiderum efficacitas <lb/>ad telluris viſcera non pertineret, ſed in ſolâ ſuperficie hære-<lb/>ret: </s>
  <s xml:id="echoid-s18993" xml:space="preserve">aliquid igitur præter lucem emittunt, quod in terræ cæte-<lb/>rorumque corporum meatus ſe inſinuet.</s>
  <s xml:id="echoid-s18994" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s18995" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s18996" xml:space="preserve">Ignium in ſublimi accenſorum aliqui ad breve exi-<lb/>guumque tempus, immò ad punctum temporis durant, cujuſ-<lb/>modi ſunt Coruſcationes, Fulgura, Fulmina; </s>
  <s xml:id="echoid-s18997" xml:space="preserve">aliqui diutiùs <lb/>permanent, inter quos Faces, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s18998" xml:space="preserve">Cometæ numerantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s18999" xml:space="preserve">eóque <lb/>potiſſimùm nomine diſcriminari atque ſecerni videntur, quod <lb/>conſpicuum illum ignem, ſi radiorum coronâ, quaſi capillitio, <lb/>redimitum videamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19000" xml:space="preserve">aut adiecto ſyrmate fulgentem, cui aut
<pb o="159" file="0587" n="587" rhead="De Cometis."/>
Barbæ aut Caudæ nomen inditum eſt, Cometam eſſe pronun-<lb/>tiamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19001" xml:space="preserve">his detractis, ſimplex Facis vocabulum retinet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19002" xml:space="preserve">Ideò <lb/>inter Cometas numeratus fuit, quem anno 1527. </s>
  <s xml:id="echoid-s19003" xml:space="preserve">Jo: </s>
  <s xml:id="echoid-s19004" xml:space="preserve">Vogelinus <lb/>obſervavit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19005" xml:space="preserve">duravit horâ unicâ cum quadrante, atque in <lb/>Palatinatu viſus eſt inſtar gladii, ut ſcribit Cornelius Gemma; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19006" xml:space="preserve">hoc diſcrimine remoto, inter Cometas non recenſeretur in <lb/>tam exiguo vitæ curriculo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19007" xml:space="preserve">tam brevi. </s>
  <s xml:id="echoid-s19008" xml:space="preserve">Quod aliquot ſaltem <lb/>dies permaneat Cometa, ſinguliſque noctibus ſpectandum ſe <lb/>præbeat, ita tamen, ut neque ex horizonte emergere, neque <lb/>infra horizontem deſcendere terram circumeundo, neque per-<lb/>ficere circulum ſemper apparentem, compertum ſit, illum, <lb/>exiſtimarem, maximâ ſaltem ex parte, conflatum ex materiâ <lb/>ſublunari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19009" xml:space="preserve">ſolùm moveri ſimiliter ac Trajectiones. </s>
  <s xml:id="echoid-s19010" xml:space="preserve">Hujuſ-<lb/>modi fuere Comete, quorum meminit Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19011" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19012" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s19013" xml:space="preserve"><lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19014" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19015" xml:space="preserve">*Omnes*, inquit, *qui noſtris temporibus viſi ſunt, ſinè occaſu* <lb/>*diſparuerunt in loco ſupra horizontem conſumpti paulatim, ita ut* <lb/>*neque ullius ſtellæ derelinqueretur corpus, neque plurium*. </s>
  <s xml:id="echoid-s19016" xml:space="preserve">At Come-<lb/>tas illos, quos in orbem ferri conſtat, ſi quidem in æthereâ <lb/>regione ſupra Lunam altiſſimè fulgeant, ſi quis urgeat, haud <lb/>invitus omninſo4; </s>
  <s xml:id="echoid-s19017" xml:space="preserve">ex materiâ ſidereâ, hoc eſt ex Planetarum aſpi-<lb/>rationibus, conflatos concederem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19018" xml:space="preserve">Sin autem infra Lunam <lb/>ſint, ſidereos halitus majore ex parte, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19019" xml:space="preserve">non paucis terrenis <lb/>exhalationibus commiſtos, comprehendere cenſendi ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19020" xml:space="preserve">Sicut <lb/>enim apud nos, quia corpora quando ſuapte naturâ moventur, <lb/>gravia deſcendunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19021" xml:space="preserve">levia aſcendunt, ſi levia gravibus mi-<lb/>ſceantur, motus ſequitur, pro ut horum aut illorum vis præpol-<lb/>let: </s>
  <s xml:id="echoid-s19022" xml:space="preserve">ita materia ſiderea in circularem motum prona etiamſi <lb/>terrenis exhalationibus miſceatur, illas ſecum rapit circa tellu-<lb/>rem in gyrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19023" xml:space="preserve">Hinc pro diversâ ipſorum halituum ſidereorum <lb/>naturâ, prout ab his aut illis Planetis prodierunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19024" xml:space="preserve">pro variâ <lb/>illorum complexione, quatenus plures aut pauciores ex uno-<lb/>quoque genere fuerint, multiplex eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19025" xml:space="preserve">varius Cometæ motus, <lb/>tum quo ad velocitatem, tum quo ad ſemitam, qua ad hanc <lb/>aut ad illam plagam Cœli declinat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19026" xml:space="preserve">Quia verò halitus illi non <lb/>valido ac perpetuo nexu inter ſe cohærent, ubi cœperit Cometa <lb/>diſſolvi, fieri poteſt, ut aliquibus recedentibus reliqui halitus <lb/>alium motum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19027" xml:space="preserve">aliâ ſemitâ, inſtituant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19028" xml:space="preserve">Sic nobis conſideran-<lb/>tibus molem compoſitam ex pluribus naturis, alia eſt ſecun-<lb/>dùm ſpeciem gravior aquâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19029" xml:space="preserve">infrà illam deſcendit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19030" xml:space="preserve">alia eſt <lb/>ſecundùm ſpeciem levior, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19031" xml:space="preserve">innatat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19032" xml:space="preserve">alia ſecundùm ſpeciem <lb/>æqualis eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19033" xml:space="preserve">intrà aquam quieſcit, quocunque in loco ſtatua-
<pb o="160" file="0588" n="588" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
tur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19034" xml:space="preserve">quod ſi gravitatis ſpeciem mutet moles, quæ innatabat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19035" xml:space="preserve">deſcendit, ut cruſtulum in vini cyatho immiſſum initio innatat, <lb/>ſed aëre ſenſim abunte deprimitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19036" xml:space="preserve">ad fundum uſque deſcen-<lb/>dit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19037" xml:space="preserve">contra verò quod ſuâ gravitate fundum petiit, poſtmo-<lb/>dum aſcendit, ut cadaver hominis, cui nandi imperito aqua <lb/>animam intercluſit, poſt triduum enatat, cum putreſcens <lb/>intumuerit.</s>
  <s xml:id="echoid-s19038" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19039" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19040" xml:space="preserve">Si ex halitibus ſidereis Cometas etiam ſublunares <lb/>concreſcere dicamus, ut in illis diurnæ convolutionis princi-<lb/>pium &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19041" xml:space="preserve">Cauſam ſtatuamus, timebam, ne quis obiiceret, aut <lb/>nullos Cometas tellurem circumeuntes accendi, aut cœleſtem <lb/>materiam combuſtionis eſſe capacem, affirmandum eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s19042" xml:space="preserve">Pri-<lb/>mum illud communi opinioni adverſatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19043" xml:space="preserve">alterum probabile <lb/>non videtur, cum è Planetis effluant, quos comburi poſſe nemo <lb/>niſi temerè concedat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19044" xml:space="preserve">Mihi tamen illico ipſe reſpondi, non <lb/>omnia diverſi generis corpuſcula, quæ in unum Corpus coive-<lb/>re, ſimiliter obnoxia eſſe calori, aut æquè diſſolvi; </s>
  <s xml:id="echoid-s19045" xml:space="preserve">nam aurifex <lb/>ut argenteo vaſi aurum inducat, amalgama ex auro &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19046" xml:space="preserve">Mercu-<lb/>rio conficit, quo vas oblinat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19047" xml:space="preserve">admoto autem igne Mercurius <lb/>avolat, ſed aurum argento cohæret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19048" xml:space="preserve">Immò (id quod propiùs ad <lb/>rem noſtram facit) in carbone ignito partes aliquas avolare, <lb/>alias in cinere permanere videmus, quarum vi, utpote gra-<lb/>vium, deſcendit carbo. </s>
  <s xml:id="echoid-s19049" xml:space="preserve">Simili igitur ratione in Cometâ partes <lb/>ſulphureæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19050" xml:space="preserve">pingues incendi poſſunt integris ſidereis aſpira-<lb/>tionibus, quarum vi moles illa compoſita circa tellurem con-<lb/>vertatur, uſquequo materiâ ſulphureâ abſumptâ ſiderei halitus <lb/>pariter abſolvantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19051" xml:space="preserve">prout autem magis aut minùs compacta <lb/>fuerit materia, citiùs aut ſeriùs Cometa extinguitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19052" xml:space="preserve">arida <lb/>enim citò ardent, pinguia diutiùs; </s>
  <s xml:id="echoid-s19053" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19054" xml:space="preserve">quo tempore olei libra <lb/>ardendo abſumitur, quantum ſtuppæ atque ſtipularum ad <lb/>fovendum ignem addi oporteret? </s>
  <s xml:id="echoid-s19055" xml:space="preserve">Non tamen concipio Come-<lb/>tam quaſi globum ſtuppæ ardentis oleo imbutæ nam ea, quæ <lb/>nos olim de carbone trito cum ceruſsâ ruditer commiſto dixiſſe <lb/>memini, ſuadent exhalationes ex tellure eductas, quamvis <lb/>inſtar carbonis aridas, ſi aliis halitibus ſulphureis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19056" xml:space="preserve">pinguibus, <lb/>aut etiam ſidereis commifceantur, poſſe non incendi ſolùm, ſed <lb/>diu ardere. </s>
  <s xml:id="echoid-s19057" xml:space="preserve">Hinc, quia conceptus in intimis partibus fervor ad <lb/>circumpoſitam materiam depaſcendam propagari poteſt, acci-<lb/>dit aliquando Cometæ magnitudinem augeri, aut viciſſim <lb/>abſumptâ materiæ parte minui: </s>
  <s xml:id="echoid-s19058" xml:space="preserve">quamvis ad apparentis ma-<lb/>gnitudinis incrementum aut decrementum etiam conferre
<pb o="161" file="0589" n="589" rhead="De Cometis."/>
poſſit ipſius Cometæ acceſſus ad tellurem, aut receſſus ab illâ <lb/>Ideò diſcrepare contingit obſervatores, cum non eodem mo-<lb/>mento Cometam eundem intueantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s19059" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19060" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19061" xml:space="preserve">Hujuſmodi Cometarum decrementi aut incrementi <lb/>exemplum habemus, quod hujus diſſertationis initio attuli, <lb/>apud Senecam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19062" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19063" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19064" xml:space="preserve">qq. </s>
  <s xml:id="echoid-s19065" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19066" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s19067" xml:space="preserve">*Paulo ante* ait, *Achaicum* <lb/>*bellum Cometes effulſit non minor Sole. </s>
  <s xml:id="echoid-s19068" xml:space="preserve">Primò igneus ac rubicundus* <lb/>*orbis fuit, clarumque lumen emittens, quanto vinceret noctem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19069" xml:space="preserve">Deinde* <lb/>*paulatim magnitudo ejus diſtricta est, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19070" xml:space="preserve">evanuit claritas; </s>
  <s xml:id="echoid-s19071" xml:space="preserve">noviſſimè* <lb/>*autem totus intercidit*. </s>
  <s xml:id="echoid-s19072" xml:space="preserve">Contra verò *Attalo regnante initio Cometes* <lb/>*apparuit modicus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19073" xml:space="preserve">deindè ſustulit ſe, diffuditque, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19074" xml:space="preserve">uſque in Æquino-* <lb/>*ctialem circulum venit, it àut illam plagam cœli, cui lactea nomen* <lb/>*eſt, in immenſum extentus æquaret*. </s>
  <s xml:id="echoid-s19075" xml:space="preserve">Apparens hæc tanta magni-<lb/>tudo fortaſle orta eſt ex vicinitate, ita ut ſub magno angulo <lb/>viſus Cometes reſponderet tam multis gradibus circuli in Cœlo <lb/>ſtellifero. </s>
  <s xml:id="echoid-s19076" xml:space="preserve">Quamvis autem Cometas ferè ſemper eſſe factos <lb/>putandum ſit ex conglomeratione exhalationum in unum <lb/>corpus, ac paulatim diſſolvi, non tamen pugnaciter fidem abro-<lb/>garem aut Democrito, qui apud Ariſtotelem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19077" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19078" xml:space="preserve">Meteor. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19079" xml:space="preserve">ſumm. </s>
  <s xml:id="echoid-s19080" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19081" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19082" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19083" xml:space="preserve">*ait apparuiſſe, diſſolutis Cometis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19084" xml:space="preserve">ſtellas quaſdam*, <lb/>aut Ephoro, apud Senecam lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19085" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19086" xml:space="preserve">nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19087" xml:space="preserve">qq. </s>
  <s xml:id="echoid-s19088" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19089" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s19090" xml:space="preserve">eum improban-<lb/>tem, qui loquens de Comete illo, quo oriente, Burin, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19091" xml:space="preserve">Heli-<lb/>cen Urbes Achajæ mare obruit, *ait illum diſ ceſſiſſe in duas ſtellas*: </s>
  <s xml:id="echoid-s19092" xml:space="preserve"><lb/>neque enim eſt extra omnem probabilitatem materiam in <lb/>aëre accenſam dividi in plura fragmenta, quæ luce ſuâ ſtellas <lb/>imitentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19093" xml:space="preserve">Sic &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19094" xml:space="preserve">Dio lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19095" xml:space="preserve">54. </s>
  <s xml:id="echoid-s19096" xml:space="preserve">narrat anno, qui mortem Agrippæ <lb/>præceſſit, apparuiſſe Cometam ſuſpenſum ſupra Urbem, qui <lb/>poſtea in multas faces diſſolutus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19097" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19098" xml:space="preserve">in feſtivis ignibus <lb/>miſſilibus ubi pyrobolus aſcendit, demum ex arte diſſilit in <lb/>particulas plures lucidas. </s>
  <s xml:id="echoid-s19099" xml:space="preserve">Eſto non ſint audiendi Democritus <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19100" xml:space="preserve">Ephorus, qui ex veris ſideribus Cometas componi exiſtima-<lb/>bant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19101" xml:space="preserve">in ſidera errantia reſolvi. </s>
  <s xml:id="echoid-s19102" xml:space="preserve">Singulare eſt id, quod de <lb/>Cometâ obitum Valentiniani præcedente (qui accidit Idibus <lb/>Maji anni 392.) </s>
  <s xml:id="echoid-s19103" xml:space="preserve">narrat Nicephorus Hiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19104" xml:space="preserve">Eccleſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19105" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19106" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s19107" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19108" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s19109" xml:space="preserve"><lb/>*Inopinat a &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19110" xml:space="preserve">inſolens ſtella in Cœlo circa mediam noctem, prope Luci-* <lb/>*ferum refulgens, apparuit circa Zodiacum; </s>
  <s xml:id="echoid-s19111" xml:space="preserve">quæ quia propter coruſ-* <lb/>*cantes radios ingens erat &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19112" xml:space="preserve">lucida, non admodum Lucifero ceſſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s19113" xml:space="preserve">* <lb/>*Paulatim verò ad eam ingens etiam aliarum ſtellarum vis aggrega-* <lb/>*batur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19114" xml:space="preserve">Spectaculum hoc ſi vidiſſes, apum examini, quæ circa ducem* <lb/>*ſuum obvolitant, contuliſſes. </s>
  <s xml:id="echoid-s19115" xml:space="preserve">Lux autem ex illis mutuo concurſu* <lb/>*emicans, in unam flammam evaſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19116" xml:space="preserve">gladii prorſus ancipitis magni*
<pb o="162" file="0590" n="590" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
*&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19117" xml:space="preserve">horrendi, cum terrore quodam relucens, ſpeciem gerebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s19118" xml:space="preserve">* Nar-<lb/>rationem hanc in dubium ab aliquibus vocari ſcio, eo quod <lb/>incertum ſit, unde illam hauſerit Nicephorus obitu Valenti-<lb/>niani poſterior annis nongentis: </s>
  <s xml:id="echoid-s19119" xml:space="preserve">alii rejiciunt, quia videtur <lb/>adhæſiſſe Anaxagoræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19120" xml:space="preserve">Democrito, qui teſte Ariſtotele lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19121" xml:space="preserve">1. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19122" xml:space="preserve">Meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s19123" xml:space="preserve">Summ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19124" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19125" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19126" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19127" xml:space="preserve">*Ajunt eſſe Cometas Coapparentiam erran-* <lb/>*tium ſtellarum, cum propterea quod propè veniunt, vide antur tangere* <lb/>*ſe invicem.</s>
  <s xml:id="echoid-s19128" xml:space="preserve">* Verùm ſi ſtellarum nomine materiam accenſam, <lb/>non vera ſidera, intelligamus, non video, cur fieri nequeat, ut <lb/>materia ampla uno in loco accenſa intus fervorem concipiat, <lb/>qui deinde pluribus ex partibus erumpat in minores flammu-<lb/>las; </s>
  <s xml:id="echoid-s19129" xml:space="preserve">hæ autem proximum fomitem intermedium ſubinde <lb/>accendentes videantur ſerpere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19130" xml:space="preserve">accurrere, donec unica ingeus <lb/>flamma efficiatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19131" xml:space="preserve">Nam demum, ut ibi ſcribit Nicephorus, <lb/>*perinde ac ex lucernâ funiculus ardens, ſic flamma ejus in ſublime* <lb/>*tollebatur*. </s>
  <s xml:id="echoid-s19132" xml:space="preserve">Apud Livium dec. </s>
  <s xml:id="echoid-s19133" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19134" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19135" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s19136" xml:space="preserve">ſub initium. </s>
  <s xml:id="echoid-s19137" xml:space="preserve">*Anagniæ* <lb/>*ſparſi primùm ignes in Cœlo, dein fax ingens arſit*.</s>
  <s xml:id="echoid-s19138" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19139" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19140" xml:space="preserve">Maximè intentos in ſe habuit Aſtronomorum oculos <lb/>Cometa, qui labentis ſæculi anno 18. </s>
  <s xml:id="echoid-s19141" xml:space="preserve">ſub finem Novembris <lb/>apparuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19142" xml:space="preserve">ſequentis Januarii die 22. </s>
  <s xml:id="echoid-s19143" xml:space="preserve">deſiit obſervari. </s>
  <s xml:id="echoid-s19144" xml:space="preserve">Ejus <lb/>caput primâ die Decembris Ingolſtadii nudo oculo majus vide-<lb/>batur quavis ſtellâ primæ magnitudinis, ſed lumen erat obtu-<lb/>ſum, pallidum, neque ſcintillans, Saturno valde ſimile, ut ex <lb/>Cyſato refert Ricciolius Almag. </s>
  <s xml:id="echoid-s19145" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19146" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s19147" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s19148" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19149" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s19150" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19151" xml:space="preserve">Sed tertiâ <lb/>die Januarii adeò fuit diminutum, ut vix æquare ſtellas quartæ <lb/>magnitudinis nudo oculo appareret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19152" xml:space="preserve">Adhibitis autem duobus <lb/>Teleſcopiis altero ſex, altero decem pedum, initio viſus eſt in <lb/>medio capitis nucleus lucis conſtipatioris rotundus, diame-<lb/>trum habens min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19153" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19154" xml:space="preserve">quem ambiebat circumfuſum aliud lumen <lb/>pallidius duplo ferè latiore limbo, quàm fuerit nuclei diame-<lb/>ter, tanquam juba, ſive Halo: </s>
  <s xml:id="echoid-s19155" xml:space="preserve">erat ſcilicet limbi latitudo min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19156" xml:space="preserve">3. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19157" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19158" xml:space="preserve">tota diameter apparens min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19159" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s19160" xml:space="preserve">circiter. </s>
  <s xml:id="echoid-s19161" xml:space="preserve">Die 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s19162" xml:space="preserve">Decembris <lb/>nucleus non fuit ampliùs rotundus, ſed diffiſſus in tres vel qua-<lb/>tuor irregularis figuræ globulos inter ſe cohærentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s19163" xml:space="preserve">Die 17. </s>
  <s xml:id="echoid-s19164" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19165" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s19166" xml:space="preserve">pro nucleo illi fuerunt aliquot minutiſſimæ ſtellulæ, <lb/>lumine obtuſiſſimo illis interfuſo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19167" xml:space="preserve">circumfuſo: </s>
  <s xml:id="echoid-s19168" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19169" xml:space="preserve">die 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19170" xml:space="preserve"><lb/>manifeſtiùs apparuit in ſtellulas multas diſſolutus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19171" xml:space="preserve">die autem <lb/>24. </s>
  <s xml:id="echoid-s19172" xml:space="preserve">ſtellulæ nuclei magis diſtractæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19173" xml:space="preserve">multò tenujori lumine <lb/>apparuerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19174" xml:space="preserve">Nuclei diameter fuit min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19175" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s19176" xml:space="preserve">Limbi latitudo min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19177" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s19178" xml:space="preserve"><lb/>adeóque tota diameter apparens min. </s>
  <s xml:id="echoid-s19179" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s19180" xml:space="preserve">poſtea diſſipatis illis <lb/>ſtellulis non pot uit Tubo ſpectari. </s>
  <s xml:id="echoid-s19181" xml:space="preserve">Ex hac narratione certò
<pb o="163" file="0591" n="591" rhead="De Cometis."/>
conſtare videtur Cometam conflari ex materiâ, quæ agitatur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19182" xml:space="preserve">diſſipari poteſt, ita ut ſub finem appareat major diameter: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19183" xml:space="preserve">atque ſi Cometam illum infrà Lunam ſtatueremus, in hoc <lb/>omnes, ut puto, conſentiremus, accenſam exhalationem pin-<lb/>guem emiſsâ flammâ in unam coëunte conſtituiſſe lucidum <lb/>nucleum, atque circumfuſam materiam illuminâſſe, quæ <lb/>propterea languidiùs lucebat, cum ipſa non eſſet accenſionis <lb/>capax, ut proprio lumine luceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19184" xml:space="preserve">Cum verò ardens materia <lb/>abſumeretur, illud contigit, quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19185" xml:space="preserve">in noſtris Caminis obſer-<lb/>vamus, ſcilicet flammam deficiente fomite dividi in tres qua-<lb/>tuorve minores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19186" xml:space="preserve">demum in multò plures flammulas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19187" xml:space="preserve">pru-<lb/>nas: </s>
  <s xml:id="echoid-s19188" xml:space="preserve">materia nimirùm ex vaporibus terreiſque pulviſculis in <lb/>ſublime evectis commiſta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19189" xml:space="preserve">interiecta inter ardentes exhala-<lb/>tiones jam imminutas, harum flammas dividit, à quibus obtu-<lb/>ſum lumen recipit, aut ſaltem aliquas ardentis materiæ parti-<lb/>culas obtegit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19190" xml:space="preserve">quemadmodum in prunis candentibus videre <lb/>eſt, præſertim in obſcuro conclavi; </s>
  <s xml:id="echoid-s19191" xml:space="preserve">primùm enim pruna uni-<lb/>verſa collucet, deinde dum conſumitur, cineribus ejus faciei <lb/>adhærentibus, ſolùm per cinerum intervalla fulgor emicat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19192" xml:space="preserve"><lb/>Niſi fortè potiùs placeat dicere, ex noſtri ignis analogiâ, in quo <lb/>prunarum cumulus plures vividioris lucis partes oſtentat, ubi <lb/>proximæ prunæ ſibi invicem mutuo commercio igniculos com-<lb/>municant, etiam in Cometâ materiam ardentem eſſe ita inæ-<lb/>qualiter diſpoſitam, ut licèt tota luceat, ibitamen quaſi ſtellulæ <lb/>lucidiores appareant, ubi concurrentes ex pluribus partibus <lb/>emiſſi igniculi validiore impulſu exercent motum exporre-<lb/>ctionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19193" xml:space="preserve">contractionis lucis proprium. </s>
  <s xml:id="echoid-s19194" xml:space="preserve">Et hæc quidem de <lb/>Cometâ manifeſtè Sublunari opinantes non longè à probabili-<lb/>tate receſſiſſe videremur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19195" xml:space="preserve">Sed ne Mathematicis litem intenda-<lb/>mus, adversùs quos nobis Phyſicis nulla eſt Actio, neque <lb/>deturbandi ſunt poſſeſſione, quam ſuis ratiocinationibus occu-<lb/>pârunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19196" xml:space="preserve">eidem Authori tantâ accuratione illius Cometæ pro-<lb/>ceſsûs obſervanti dandum eſt intervallum inter Cometam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19197" xml:space="preserve"><lb/>Telluris centrum fuiſſe die primâ Decembris ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s19198" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19199" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s19200" xml:space="preserve"><lb/>die nonâ ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s19201" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s19202" xml:space="preserve">die 17. </s>
  <s xml:id="echoid-s19203" xml:space="preserve">ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s19204" xml:space="preserve">132. </s>
  <s xml:id="echoid-s19205" xml:space="preserve">die 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19206" xml:space="preserve">ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s19207" xml:space="preserve">154. </s>
  <s xml:id="echoid-s19208" xml:space="preserve">die 29. </s>
  <s xml:id="echoid-s19209" xml:space="preserve"><lb/>ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s19210" xml:space="preserve">252. </s>
  <s xml:id="echoid-s19211" xml:space="preserve">ac proinde ſupra Lunam quærenda videtur Cometæ <lb/>materia. </s>
  <s xml:id="echoid-s19212" xml:space="preserve">Nunc verò quatenus mihi audendum ſit, non ſatis <lb/>ſcìo; </s>
  <s xml:id="echoid-s19213" xml:space="preserve">multa enim poſſunt videri eſſe, quæ omninò nulla ſint; </s>
  <s xml:id="echoid-s19214" xml:space="preserve"><lb/>cum non rarò animi inaniter moveantur, nobiſque ipſi plus <lb/>æquo blandiamur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19215" xml:space="preserve">Verùm nos hìc diſſerimus nihil definientes, <lb/>ita ut ſi quid exciderit, quod minùs probetur, non propterea
<pb o="164" file="0592" n="592" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
præjudicemus, neque revocemus ad arbitrium noſtrum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19216" xml:space="preserve">Ne <lb/>quid tamen temerè aggrediar, dabis-ne Dandule, quod haud <lb/>gravatè concedendum Gradonicus cenſuit, vires ex aſtris in <lb/>hęc inferiora erumpentes non Qualitatum Occultarum mera <lb/>vocabula eſſe, ſed halitûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19217" xml:space="preserve">aſpirationes ex ipſis ſtellarum cor-<lb/>poribus effluentes?</s>
  <s xml:id="echoid-s19218" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19219" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19220" xml:space="preserve">Dabo Sanè: </s>
  <s xml:id="echoid-s19221" xml:space="preserve">quandoquidem, ut habetur Deuteron. </s>
  <s xml:id="echoid-s19222" xml:space="preserve">4. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19223" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s19224" xml:space="preserve">omnia aſtra cœli creavit Dominus Deus *in ministerium* cun-<lb/>ctis gentibus, quæ ſub cœlo ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19225" xml:space="preserve">ſi autem in miniſterium <lb/>creatæ ſunt res cœleſtes, non tantummodo ſpectaculum homi-<lb/>nibus præbent, ſed, omnium conſentientibus ſententiis, etiam <lb/>efficientiam habent (ideò enim Geneſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19226" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19227" xml:space="preserve">*Moyſes potiùs dicit* <lb/>*ſigna quàm cauſas, ut occaſionem idololatriæ tolleret*, ut notat <lb/>S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19228" xml:space="preserve">Thom. </s>
  <s xml:id="echoid-s19229" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19230" xml:space="preserve">par. </s>
  <s xml:id="echoid-s19231" xml:space="preserve">quæſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19232" xml:space="preserve">70. </s>
  <s xml:id="echoid-s19233" xml:space="preserve">art. </s>
  <s xml:id="echoid-s19234" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19235" xml:space="preserve">ad 2.) </s>
  <s xml:id="echoid-s19236" xml:space="preserve">quâ effuſæ aſpirationes <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19237" xml:space="preserve">terræ viſcera pervadunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19238" xml:space="preserve">ſub aquas penetrant commo-<lb/>vendo particulas, quarum alias diſſolvunt ac diſſipant, alias <lb/>complicant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19239" xml:space="preserve">connectunt, séque illis commiſcent, alias extru-<lb/>dunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19240" xml:space="preserve">terreis aqueiſque expirationibus aërem replent; </s>
  <s xml:id="echoid-s19241" xml:space="preserve">ubi <lb/>modò vapores in nubem cogunt, aut ſolvunt in pluvias, modò <lb/>ſiccos halitûs urgendo ventos excitant, illiſque vires addunt, <lb/>modò igneas exhalationes congregant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19242" xml:space="preserve">irritatas accendunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19243" xml:space="preserve"><lb/>Quid eſt, quod tactu Lunæ læditur, ſi quis in ejus lumine ob-<lb/>dormiſcat? </s>
  <s xml:id="echoid-s19244" xml:space="preserve">Non utique à luce, quam à Sole acceptam reflectit, <lb/>damnum oritur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19245" xml:space="preserve">ſed à lunaribus halitibus per corporis quie-<lb/>ſcentis poros in ſomno magis patentes illapſis, qui in corpus <lb/>ambulantis non æquè influunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19246" xml:space="preserve">ſicut in commotam manum <lb/>ex ſubiectis prunis non tantus calor penetrat, quantus in im-<lb/>motam. </s>
  <s xml:id="echoid-s19247" xml:space="preserve">Quâ autem ratione Oftreis atque Conchyliis omni-<lb/>bus contingeret, ut cum Lunâ creſcant pariter, pariterque <lb/>decreſcant, niſi ex Lunâ, quando lumine impletur, in oſtreas <lb/>aliquid illaberetur, quo exquiſitiùs conficerent alimentum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19248" xml:space="preserve">pingueſcerent, eóque carerent, cum Luna luminis detrimen-<lb/>tum patitur? </s>
  <s xml:id="echoid-s19249" xml:space="preserve">Certè arbores, hyemali tempore, cum Lunâ <lb/>ſimul ſeneſcentes tempeſtivè cæduntur, non niſi quia tunc <lb/>humore carent, quominùs concocto turgeſcunt Lunâ à ſynodo <lb/>ad oppoſitum Solis properante: </s>
  <s xml:id="echoid-s19250" xml:space="preserve">Ex quo inferre licet, à Lunæ <lb/>creſcentis aſpirationibus humorem in arborum radices ingeri, <lb/>aut radicum meatûs reſerari, ut humorem largiùs hauriant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19251" xml:space="preserve"><lb/>Hoc autem, quod in Lunâ manifeſtum videtur, cæteris quoquè <lb/>ſideribus concedi, ne otioſam ætatem ſinè ullâ efficientiâ tra-<lb/>ducant, rationi conſentaneum cenſeo, cum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19252" xml:space="preserve">ipſa eundem in <lb/>finem ſint co ndita.</s>
  <s xml:id="echoid-s19253" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="165" file="0593" n="593" rhead="De Cometis."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19254" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19255" xml:space="preserve">Antè non adeò multos dies coram aliquibus, qui Pe-<lb/>ripateticorum ſectæ ſe addictos profitentur, caſu in ſiderearum <lb/>hujuſmodi expirationum mentionem incidi, cum ſubitò co-<lb/>horruerunt, quaſi timentes, ne ſenſim tabeſcerent aſtra, atque <lb/>demum tot ſæculorum ætatibus perpetuò effluentia corpuſ-<lb/>cula cœlum ſideribus vacuum relinquerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s19256" xml:space="preserve">diſceſſus enim, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19257" xml:space="preserve">ſecretio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19258" xml:space="preserve">diremptus earum partium, quæ corpus aliquod <lb/>conſtituunt, ejuſdem interitum inferunt, aut ſaltem effœtum <lb/>reddunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19259" xml:space="preserve">Præterquam quod, ajebant, ille expirationum efflu-<lb/>xus accidere non poteſt ſinè interiorum partium agitatione; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19260" xml:space="preserve">ac proinde ſidera ita eſſent corruptioni obnoxia, ut in illis ali-<lb/>quid novi gigneretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19261" xml:space="preserve">Rei autem tam dubiæ nulla eſt ratio <lb/>faciens fidem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19262" xml:space="preserve">Concedebam nullam aciem humani oculi tan-<lb/>tam eſſe, ut in Cœlum remotiſſimum penetrare valeat, atque <lb/>adeò, quos ibi motûs mutationéſque Natura moliatur, nobis <lb/>incompertum eſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s19263" xml:space="preserve">ſed neque tantâ confidentiâ nos eſſe oportet, <lb/>ut nihil prorſus in Cœlo gigni pugnaciter aſſeramus, hoc argu-<lb/>mento nixi, quod nihil mutationis videamus, neque, quid ibi <lb/>fiat, ſuis vocabulis explicare valeamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s19264" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19265" xml:space="preserve">montem pro-<lb/>cul poſitum aſpicimus, nec tamen videmus florentes ibi her-<lb/>bas, frondeſcentes arbores, paſcentes greges, homines terram <lb/>fodientes; </s>
  <s xml:id="echoid-s19266" xml:space="preserve">atque, etiamſi ex aliis montibus argumentum ſuma-<lb/>mus, quas herbas aut arbores proferat, quóſve greges alat, <lb/>enarrare nequimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19267" xml:space="preserve">Cœleſtium verò corporum nobilitatem <lb/>atque præſtantiam exaggerantes non ſuadebant ad hanc perti-<lb/>nere partium omnium immutabilitatem, cum inſtituta fuerint <lb/>ad hominis terram incolentis utilitatem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19268" xml:space="preserve">Porrò timorem <lb/>illum, ne aſtra effœta fierent, aut diſſolverentur, ac prorſus <lb/>interirent, inanem eſſe oſtendebam ex terrâ aſtris coævâ, quæ <lb/>tot emiſſis aſpirationibus neque extabuit, neque imminuta eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19269" xml:space="preserve"><lb/>Quemadmodum enim vapores &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19270" xml:space="preserve">exhalationes licèt perpetuò <lb/>ex tellure educantur, demum iterum eò redeunt, unde ſivè <lb/>calore urgente atque extenuante, ſivè vento rapiente, diſceſſe-<lb/>runt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19271" xml:space="preserve">quidni pariter ſiderei halitûs ad idem ſui aſtri ſyſtema <lb/>remeent, à quo emanârunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s19272" xml:space="preserve">Non quidem quòd aliquid in cœlo <lb/>noſtris pluviis analogum comminiſci audeam, ſed eâ ſaltem <lb/>ratione, quâ commoti à vento pulviſculi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19273" xml:space="preserve">in ſublime longiùs <lb/>evecti, demum ſponte ſuâ ſubſidunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19274" xml:space="preserve">id quod vel in ipſis con-<lb/>clavibus obſervamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19275" xml:space="preserve">quos enim leviſſimè obambulantes exci-<lb/>tamus, cernimus menſæ ex nuce perpolitâ, aut ex nigro mar-<lb/>more, pulviſculos adhærere, quos famuli ſæpiùs detergant.</s>
  <s xml:id="echoid-s19276" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="166" file="0594" n="594" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19277" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19278" xml:space="preserve">Quid unicuique aſtrorum accidat iis, quæ in terra <lb/>experimur, analogum, definire nequimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s19279" xml:space="preserve">illud arctè tenen-<lb/>dum cœleſtia non ſolùm viciſſitudines dierum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19280" xml:space="preserve">noctium, <lb/>commutationeſque temporum, ſed etiam rerum ortûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19281" xml:space="preserve">inte-<lb/>ritûs moderari, adeóque aſtra ſingula aliquid efficacitatis in <lb/>hæc inferiora habere, idque per defluentes ex illis aſpirationes; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19282" xml:space="preserve">pro quarum diſpari naturâ, multitudine, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19283" xml:space="preserve">complexione, <lb/>quatenus ex diverſis ſideribus in eandem confluxere materiam, <lb/>multiplicem quoquè vim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19284" xml:space="preserve">effectum videmus plurimorum, <lb/>quorum proximam cauſam ignoramus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19285" xml:space="preserve">Contingere igitur <lb/>poteſt, ut in aëre plures expirationes hujuſmodi, ſive ad idem <lb/>aſtrum, ſivè ad diverſa, ſingulæ pertineant, glomeratæ validiùs, <lb/>quàm diſiunctæ, in ætheream cœleſtemque regionem ſubvo-<lb/>lent, non minùs ac vapores aquei in unum coacti deſcendunt <lb/>in terram; </s>
  <s xml:id="echoid-s19286" xml:space="preserve">quorum ſi magna fuerit copia, nimbi cadunt ſecum <lb/>rapientes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19287" xml:space="preserve">igneas exhalationes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19288" xml:space="preserve">terreos pulviſculos in aëre <lb/>errantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s19289" xml:space="preserve">Neque diſſimili ratione ſuſpicor aliquando tantam <lb/>eſſe hujuſmodi ſiderearum aſpirationum multitudinem, ut, <lb/>dum agitatæ conveniunt, intercipiant non modicam ignearum <lb/>exhalationum vim, aliorumque corpuſculorum, quæ exhala-<lb/>tionibus commiſta efficiant pingue quoddam craſſamentum, <lb/>quod poſtmodum accenſum (ſponte nimirum ſuâ ex fermen-<lb/>tatione, ſicut fœnum minùs quàm par ſit, aridum) valeat flam-<lb/>mam diutiùs fovere. </s>
  <s xml:id="echoid-s19290" xml:space="preserve">Hinc fit à ſidereis illis halitibus, quibus <lb/>aſcendentibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19291" xml:space="preserve">alii adiunguntur, involutam exhalationem <lb/>ſurſum rapi, atque ab iis agitatis conglobari: </s>
  <s xml:id="echoid-s19292" xml:space="preserve">cum enim diverſæ <lb/>ſint naturæ, atque ſinguliad ſuos Planetas, ex quibus effluxere, <lb/>contendere nitantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19293" xml:space="preserve">dum ſe pellunt, viciſſimque repellunt, <lb/>motus quidam oritur turbinis in morem compoſitus, quo in-<lb/>cluſa exhalatio conſtipatur, atque coarctata molitur accenſio-<lb/>nem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19294" xml:space="preserve">quæ aliquando citiùs, aliquando ſeriùs accidit, ut in fœno <lb/>congeſto nec ſatis exſiccato, maximè ſi repoſitum fuerit in <lb/>loco clauſo. </s>
  <s xml:id="echoid-s19295" xml:space="preserve">Ex hac ſidereorum halituum atque terreſtrium <lb/>exhalationum complexione Cometas conſtitui opinor; </s>
  <s xml:id="echoid-s19296" xml:space="preserve">quibus <lb/>Sublunaribus nomen facimus, ſi exhalatio incluſa accendatur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19297" xml:space="preserve">nobis conſpicua fiat, antequàm rapta fuerit in Lunarem <lb/>regionem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19298" xml:space="preserve">at ſupra Lunam erumpens in flammam exhalatio <lb/>Cometam Superlunarem ſeu Cœleſtem facit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19299" xml:space="preserve">Sic mihi videor <lb/>Phænomena explicare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19300" xml:space="preserve">in concordiam reducere diverſa <lb/>opinantes: </s>
  <s xml:id="echoid-s19301" xml:space="preserve">Cometis enim ortum tribuo in regione elementari, <lb/>licèt aliquando fulgere incipiant in æthere: </s>
  <s xml:id="echoid-s19302" xml:space="preserve">brevi aut diu
<pb o="167" file="0595" n="595" rhead="De Cometis."/>
durant, prout materia accenſa facilè aut ægrè diſſipatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19303" xml:space="preserve">terre-<lb/>ſtribus halitibus non tantam vim tribuo, ut ſponte ſuâ Lunæ <lb/>limites tranſiliant, ſed à ſidereis expirationibus, quibus invol-<lb/>vuntur, raptos aſſero: </s>
  <s xml:id="echoid-s19304" xml:space="preserve">altiùs à terrâ ſenſim, aliquando etiam <lb/>raptim, aſſurgere intelligimus, quia ſiderei halitûs non jam <lb/>diſſipati atque diſtracti errant, ſicut in aëre vapores atque ſpi-<lb/>ritûs; </s>
  <s xml:id="echoid-s19305" xml:space="preserve">ſed ſicut hi concreti in grandinem deſcendunt, ita illi in <lb/>unum coacti ad ſuperiora migrantes ſecum deferunt accenſam <lb/>exhalationem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19306" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19307" xml:space="preserve">quia jam in unum corpus ſideribus affine <lb/>coiverunt, motum ſidereæ naturæ congruentem ineunt, hoc <lb/>eſt in orbem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19308" xml:space="preserve">Quod ſi in Cometâ plures &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19309" xml:space="preserve">efficaciores fuerint <lb/>halitûs ad unum aliquem ex Planetis præcipuè pertinentes, <lb/>non mirum, ſi ad illum, utpote ad ſuum ſyſtema, Cometa <lb/>curſum intendere videatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19310" xml:space="preserve">illis verò diminutis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19311" xml:space="preserve">reliquis <lb/>præpollentibus, aliorſum flectatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s19312" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19313" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19314" xml:space="preserve">Si non aliuſmodi res eſt, ac putas, ſatis concinnè ex-<lb/>plicatur, cur circa lucidum nucleum limbus hebetioris luminis <lb/>appareat, luce videlicet nuclei imbuente ſidereos halitûs proxi-<lb/>mè circa ipſum conglobatos; </s>
  <s xml:id="echoid-s19315" xml:space="preserve">qui ſi fuerint paulò conſtipatiores <lb/>nec planè diaphani, nec ſimiliter compacti, ita ut, quam con-<lb/>cipiunt tum à nucleo ardente, tum à Sole, lucem inæqualiter <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19316" xml:space="preserve">interiectis ſpatiolis reddant, Crinitus apparet Cometa: </s>
  <s xml:id="echoid-s19317" xml:space="preserve">Sin <lb/>autem ſidereos illos halitûs nucleum complectentes ſolari luci <lb/>pervios eſſe contingat, lux ſolis in eos incidens refracta juxtà <lb/>eorundem halituum conſtipatiorum poſitionem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19318" xml:space="preserve">figuram, <lb/>efformat lucidum illud ſyrma, quod ex horizonte aſcendens ſi <lb/>præcedit Cometæ caput, Barbæ nomen obtinet; </s>
  <s xml:id="echoid-s19319" xml:space="preserve">Caudæ verò, <lb/>ſi ſubſequatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19320" xml:space="preserve">illâ enim luce refractâ imbuti alii halitûs At-<lb/>moſphæræ in modum circunſtantes conſpicui fiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19321" xml:space="preserve">Caudam <lb/>ſiquidem a refractâ Solis luce oriri ſatis manifeſtè docet, quod <lb/>illa ſemper vergit in partes Soli, ſi non omninò directè, ſaltem <lb/>obliquè averſas: </s>
  <s xml:id="echoid-s19322" xml:space="preserve">quod ſi aliquando valdè ampla, aliquando <lb/>ſinuata appareat cauda, id fit ex diversâ poſitione halituum <lb/>corpus Cometæ conſtituentium ex pluribus corpuſculis poly-<lb/>angulis, quorum alia aliam in partem dirigunt acceptos à Sole <lb/>radios, quos modò longiùs, modo propiùs projiciunt intrà ean-<lb/>dem circunſtantium halituum ſphœram. </s>
  <s xml:id="echoid-s19323" xml:space="preserve">Ex quo oritur etiam <lb/>ejuſdem Cometæ quoad Caudam mutatio, ſi halitûs lucem <lb/>inflectentes figuram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19324" xml:space="preserve">poſitionem mutent, maximè ſi Cometa <lb/>ſit in parte Cœli oppoſitâ Soli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19325" xml:space="preserve">ab horizonte remotus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19326" xml:space="preserve">pro, ut <lb/>enim ad Oppoſitionem accedit, brevior apparet cauda, quia à
<pb o="168" file="0596" n="596" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
nobis obliquè viſa, quippe in altum projecta, uſque eò ut vix <lb/>conſpicua ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19327" xml:space="preserve">poſt Oppoſitionem iterum videatur creſcere, <lb/>ſed in partes priori poſitioni contrarias; </s>
  <s xml:id="echoid-s19328" xml:space="preserve">id quod ipſe obſervavi <lb/>in Cometâ, qui ſub finem anni 1664. </s>
  <s xml:id="echoid-s19329" xml:space="preserve">apparuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19330" xml:space="preserve">ante medium <lb/>ſequentem Januarium fuit Soli oppoſitus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19331" xml:space="preserve">Singularis fuit Co-<lb/>meta, qui anno 1169. </s>
  <s xml:id="echoid-s19332" xml:space="preserve">in Scotiâ viſus eſt cum duobus longiſſimis <lb/>radiis, ardens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19333" xml:space="preserve">ingens: </s>
  <s xml:id="echoid-s19334" xml:space="preserve">id quod tribuendum variæ figuræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19335" xml:space="preserve"><lb/>poſitioni halituum acceptam Solis lucem refringentium.</s>
  <s xml:id="echoid-s19336" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19337" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19338" xml:space="preserve">Non diſſimili philoſophandi methodo multam inire <lb/>poſſemus gratiam ab iis, qui Cometas aliquos non ſolùm ſupra <lb/>Lunam ſtatuunt, ſed ita Cœleſtes, ut nihil materiæ elementaris <lb/>in ætheream regionem evectæ contineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19339" xml:space="preserve">Si nimirùm dicamus <lb/>fieri poſſe, ut ſiderei halitûs in ipsâ æthereâ plagâ agitati, séque <lb/>viciſſim complectentes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19340" xml:space="preserve">circumagentes conſtipent eos, qui me-<lb/>dium convolutionis locum tenent, adeò ut Solari luce imbuan-<lb/>tur, illamque ſiſtant, ſimiliter ac nubes quędam lucidę: </s>
  <s xml:id="echoid-s19341" xml:space="preserve">iſque erit <lb/>Cometæ nucleus, quem ambiant reliqui halitûs ſatis perſpicui, <lb/>ut refracta lux caudam effingat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19342" xml:space="preserve">quæ reflectitur, limbum <lb/>efficiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s19343" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19344" xml:space="preserve">Vitra radios alios reflectunt, alios refringunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s19345" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19346" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19347" xml:space="preserve">Hanc ego potiùs originem ſtellis Novis tribuerem, <lb/>cujuſmodi fuere, quæ in Caſſiopeâ apparuit ab anno 1572. </s>
  <s xml:id="echoid-s19348" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19349" xml:space="preserve"><lb/>quindecim omninò menſes aut ſexdecim duravit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19350" xml:space="preserve">quæ ab anno <lb/>1600. </s>
  <s xml:id="echoid-s19351" xml:space="preserve">uſque ad 1621. </s>
  <s xml:id="echoid-s19352" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19353" xml:space="preserve">fortè ultra in Collo Cygni fulſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19354" xml:space="preserve">quæ <lb/>in pede Serpentarii anno 1604. </s>
  <s xml:id="echoid-s19355" xml:space="preserve">viſa eſt annuam habens duratio-<lb/>nem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19356" xml:space="preserve">hæ nimirum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19357" xml:space="preserve">eadem viſæ ſunt ſervaſſe ſemper à cæte-<lb/>ris ſtellis fixis intervalla, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19358" xml:space="preserve">omni caruiſſe parallaxi, quæ un-<lb/>quam notabilis eſſet, ſivè cum ad Verticem accederent, ſivè <lb/>cum propè horizontem eſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s19359" xml:space="preserve">Has enim probabiliùs dicere-<lb/>mus fuiſſe ex ſidereis halitibus conglobatis, atque particularum <lb/>ſe viciſſim arripientium tenacitate connexis, ita ut niſi poſt <lb/>multum temporis diſſolvi nequiverint; </s>
  <s xml:id="echoid-s19360" xml:space="preserve">cumque fortaſſe uſque <lb/>eò aſcenderint, ut Firmamento adhæſerint, parem cum cæteris <lb/>Stellis Fixis motum habuere, ſervatâ conſtanter eâdem cum <lb/>ſingulis intercapedine: </s>
  <s xml:id="echoid-s19361" xml:space="preserve">lucem verò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19362" xml:space="preserve">à Sole, ut Planetæ, vel <lb/>etiam à proximis ſtellis recipere potuerunt, quâ eſſent conſpi-<lb/>cuæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19363" xml:space="preserve">At Cometas ex ſidereis tantummodo expirationibus con-<lb/>ſtituendi nulla nobis eſt impoſita neceſſitas: </s>
  <s xml:id="echoid-s19364" xml:space="preserve">ſiquidem expenſis <lb/>à Ricciolio Authorum omnium argumentis, quamvis proba-<lb/>bile ſit Cometas aliquos ſuprà Lunam in æthere fulſiſſe, nulla <lb/>tamen Obſervatio, aut ratiocinatio adeò evidens profertur, quin <lb/>cum Cometâ Sublunari cohærere poſſe videatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19365" xml:space="preserve">ac propterea
<pb o="169" file="0597" n="597" rhead="De Cometis."/>
ex his, quos hactenusnovimus, Cometis nullius tanta cenſenda <lb/>eſt fuiſſe à Telluris centro diſtantia, ut ad eam nequiverit etiam <lb/>ſupra Lunam rapi, quo dictum eſt modo, elementaris materia; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19366" xml:space="preserve">quæ deinde diſſoluto Cometâ in propriam regionem ſibi relicta <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19367" xml:space="preserve">libera remigret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19368" xml:space="preserve">Circumſeptum autem ſidereis halitibus <lb/>non omninò raris ignem diutiùs permanere poſſe, ſicut quando <lb/>prunæ ſunt cineribus conſepultæ, non eſt creditu difficile, ma-<lb/>ximè ſi ab extimis ad interiores partes paulatim ſerpat accenſio <lb/>in materiá non ſolubili unico impetu, quemadmodum de car-<lb/>bonibus contritis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19369" xml:space="preserve">cum ceruſsâ ruditer commiſtis paulò ante <lb/>commemorabas, Dandule; </s>
  <s xml:id="echoid-s19370" xml:space="preserve">multo magis ſi partium, tempe-<lb/>ratione benè compactus ſit nucleus ardens.</s>
  <s xml:id="echoid-s19371" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19372" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19373" xml:space="preserve">Sitùm ex ſidereis, tùm ex terrenis expirationibus con-<lb/>flatus dicatur Cometes, quibus-nam calamitates illum ſubſe-<lb/>quentes tribuendæ erunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s19374" xml:space="preserve">nunquam enim ſpectatus terris im-<lb/>pune Cometes, nunquam futilibus excanduit ignibus æther: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19375" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19376" xml:space="preserve">ad poſteritatis memoriam hiſtoricorum monimentis com-<lb/>mendatæ ſunt ſiccitates, ſterilitates, fames, procellæ, lues, <lb/>peſtilentiæ, locuſtæ vaſtitatem agris inferentes, Principum <lb/>mortes, quas præceſſerunt timendæ Cometarum faces. </s>
  <s xml:id="echoid-s19377" xml:space="preserve">Præte-<lb/>reunda quippe ſunt, tanquam delirantium ſomnia, cætera, <lb/>quæ addunt, inſignes proditiones, hoſtium irruptiones, exerci-<lb/>tuum clades, urbium everſiones, regnorum mutationes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19378" xml:space="preserve">ſi <lb/>quæ ſunt his ſimiles calamitates, quæ ex humanæ libertatis <lb/>arbitrio pendent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19379" xml:space="preserve">extrà Cometarum vim ſunt poſitæ: </s>
  <s xml:id="echoid-s19380" xml:space="preserve">ideò <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19381" xml:space="preserve">Tacitus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19382" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s19383" xml:space="preserve">Annalium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19384" xml:space="preserve">Suetonius in Nerone cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19385" xml:space="preserve">3ó. </s>
  <s xml:id="echoid-s19386" xml:space="preserve"><lb/>Sapienter locuti vulgarem (hoc eſt inanem) opinionem dixere: </s>
  <s xml:id="echoid-s19387" xml:space="preserve"><lb/>Tacitus quidem poſt commemorata prodigia Coſs. </s>
  <s xml:id="echoid-s19388" xml:space="preserve">Nerone IV. </s>
  <s xml:id="echoid-s19389" xml:space="preserve"><lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19390" xml:space="preserve">Cornelio Coſſo vifa, ait, *Sidus effulſit, de quo vulgi opinio eſt,* <lb/>*tanquam mutationem regnis portendat:</s>
  <s xml:id="echoid-s19391" xml:space="preserve">* Suetonìus verò ſcribit, <lb/>*Stella, Crinita, quæ ſummis poteſtatibus exitium portendere vulgo* <lb/>*putatur, per continuas noctes oriri cœperat.</s>
  <s xml:id="echoid-s19392" xml:space="preserve">* Sicut neque quæren-<lb/>dum, quibus nam regionibus ærumnas pręnuntiet Cometa; </s>
  <s xml:id="echoid-s19393" xml:space="preserve"><lb/>rem enim maximè incertam ad leges voluntarias revocare <lb/>ridiculum eſt, perinde atque ſi, quam in plagam Obverſa ſit <lb/>Cometę cauda, regionibus omnibus ſecundùm eandem dire-<lb/>ctionem in terrâ poſitis, aut intrà eoſdem Parallelos, quos Co-<lb/>meta percurrit, conſtitutis, timendum eſſet, aut illis urbibus <lb/>periculum immineret, quibus dominari dicitur Zodiaci ſignum, <lb/>in quo Cometa ortum habuit: </s>
  <s xml:id="echoid-s19394" xml:space="preserve">quandoquidem cum hiſce, ſimi-<lb/>libuſque predictionum legibus eventus, quos hiſtorie comme-
<pb o="170" file="0598" n="598" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
morant, non conſentire, niſi fortuitò, manifeſtum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s19395" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19396" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19397" xml:space="preserve">Satis commodâ fortunâ uteremur, ſi timendę non <lb/>eſſent calamitates, niſi quas Cometa præmonſtrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19398" xml:space="preserve">Quot Prin-<lb/>cipes extincti ſunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s19399" xml:space="preserve">quot urbibus graſſata lues vaſtitatem ac <lb/>ſolitudinem invexit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19400" xml:space="preserve">quoties difficultas annonæ ſumma, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19401" xml:space="preserve"><lb/>inopia rei frumentariæ vexavit provincias? </s>
  <s xml:id="echoid-s19402" xml:space="preserve">quoties vehementi <lb/>ventorum impetu proſtratæ ſunt arbores, dirutæ domus, <lb/>confracta navigia? </s>
  <s xml:id="echoid-s19403" xml:space="preserve">nullo tamen prævio Cometâ: </s>
  <s xml:id="echoid-s19404" xml:space="preserve">ſed alias ha-<lb/>buere à Naturâ Cauſas; </s>
  <s xml:id="echoid-s19405" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19406" xml:space="preserve">quidem ſæpiùs hæc evenere, quin <lb/>Cœlum accensâ face minas intentaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19407" xml:space="preserve">Cum igitur in aliis plu-<lb/>ribus ſatis ſit cauſę, quamobrem adverſa iſta accidant, non eſt <lb/>cur ea Cometis potiùs tribuantur, quàm illis; </s>
  <s xml:id="echoid-s19408" xml:space="preserve">fortaſſis enim <lb/>contigiſſent, etiamſi Cometa nullus arſiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19409" xml:space="preserve">At, inquiunt, <lb/>Cometa pręceſſit, ſubſecuta eſt calamitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s19410" xml:space="preserve">Eſto: </s>
  <s xml:id="echoid-s19411" xml:space="preserve">an continuò <lb/>id, quod effectum eſt, Cometa effecit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19412" xml:space="preserve">Nihil - ne proſperi cui-<lb/>quam aut Principi, aut regioni accidit, poſtquam Cometa ful-<lb/>ſit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19413" xml:space="preserve">nemo ex lethali morbo convaluit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19414" xml:space="preserve">nullus ager ubertate <lb/>meſſis coloni ſudoribus reſpondit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19415" xml:space="preserve">Quin &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19416" xml:space="preserve">iſti res ſecundas <lb/>Cometę acceptas referunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s19417" xml:space="preserve">eadem nimirùm fuit rerum even-<lb/>torumque conſequentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s19418" xml:space="preserve">Verùm (ne faſtidioſiores videamur) <lb/>ut vulgus, ita nos hoc loco loquamur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19419" xml:space="preserve">ipſa exarſio Cometæ <lb/>conſecutionem afferat calamitatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s19420" xml:space="preserve">demus hoc: </s>
  <s xml:id="echoid-s19421" xml:space="preserve">modòea ſit cala-<lb/>mitas, quę rerum corporearum terminos non tranſgrediatur, <lb/>nihilque prorſus habeat cum humanâ libertate commercii. </s>
  <s xml:id="echoid-s19422" xml:space="preserve">Ita <lb/>tamen ad Cometam conſequentes ærumnas ſterilitatis, peſti-<lb/>lentiæ, ac ſimilium pertinere puto, ut non illas efficiat, quandiù <lb/>Cometa eſt, ſed ubi conſumptus extabuerit (ſic bonam corporis <lb/>habitudinem pullis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19423" xml:space="preserve">avibus, quibus exquiſitè paratis alitur, <lb/>tribuit amicus ille noſter, non tamen quandiu pulli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19424" xml:space="preserve">aves <lb/>ſunt) quatenus magna illa vis terrenarum omnis generis expi-<lb/>rationum, quæ in unum coacta exardeſcebat, diſſoluta in ter-<lb/>ram redit permiſta ſidereis halitibus pariter diſſipatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s19425" xml:space="preserve">Pro variâ <lb/>autem hujuſmodi ſidereorum halituum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19426" xml:space="preserve">terrenarum exha-<lb/>lationum naturâ, atque complexione aliquando aër ita corrum-<lb/>pitur, ut exceptus per aſperam arteriam in pulmones ſangui-<lb/>nem hominum aut animalium inficiat, ac morbos creet: </s>
  <s xml:id="echoid-s19427" xml:space="preserve">ali-<lb/>quando tanto impetu agitantur interiores terræ mariſque par-<lb/>tes, ut multa vis ſive exhalationum ſive vaporum extruſa aut <lb/>ventos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19428" xml:space="preserve">procellas excitet, aut imbres: </s>
  <s xml:id="echoid-s19429" xml:space="preserve">aliquando ſeminibus <lb/>quaſi aduſtis vis procreandi adimitur, unde ſterilitas atque <lb/>fames: </s>
  <s xml:id="echoid-s19430" xml:space="preserve">aliquando ex illis Cometæ reliquiis incidentibus in con-
<pb o="171" file="0599" n="599" rhead="De Cometis."/>
cipientem comprehendentemque naturam oriuntur in agris <lb/>aut locuſtarum agmina, aut varii generis Inſecta, quę herbas <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19431" xml:space="preserve">fruges depopulantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19432" xml:space="preserve">Pertinere autem non poſſe hujuſmodi <lb/>ærumnas ad Cometam niſi diſſolutum, manifeſtum videtur <lb/>ex hiſtoricorum monimentis, quibus conſignatam habemus <lb/>memoriam calamitatum, quę anno conſequente provincias <lb/>afflixerunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s19433" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19434" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19435" xml:space="preserve">Hinc ſatis apertè conſtat, quàm vani futileſque ſint <lb/>Aſtrologi certis Provinciis timorem iniicientes ſuis prædictio-<lb/>nibus, quaſi cladem illis illaturus ſit Cometa: </s>
  <s xml:id="echoid-s19436" xml:space="preserve">Tum quia prorſus <lb/>ignorant, ex quonam halituum genere &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19437" xml:space="preserve">complexione confla-<lb/>tus fuerit Cometa, ut in eoſdem reſolvatur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19438" xml:space="preserve">calamitatem <lb/>pariat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19439" xml:space="preserve">neque enim exhalationes omnes ſivè ſimplices, ſivè <lb/>complexę ejuſdem ſunt naturę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19440" xml:space="preserve">efficacitatis, neque de illis <lb/>certa conjectura ſumi poteſt ex Cometę luce, quę pluribus ex <lb/>Cauſis ſimilis eſſe poteſt in diverſę naturę Cometis. </s>
  <s xml:id="echoid-s19441" xml:space="preserve">Tum quia <lb/>nihil incertius, nihil fallacius, quàm definire velle, quâ demum <lb/>in regione futurum ſit, ut ſubſideant diſſipati Cometę halitûs, <lb/>quos ventorum impulſioni obnoxios eſſe negare non poſſumus: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19442" xml:space="preserve">Si enim Vento Africo invectas angues in Ægyptum ex vaſti-<lb/>tate Lybię, ut narrat Cicero de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19443" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19444" xml:space="preserve">Locuſtarum agmina à <lb/>ventis huc &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19445" xml:space="preserve">illuc translata legimus, quid prohibet, ne impen-<lb/>dentes Italię Cometarum halitûs à ventis aliorſum rapiantur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19446" xml:space="preserve">à nobis omnem, ſi qua futura eſſet, mobiles ventorum <lb/>animæ avertant calamitatem? </s>
  <s xml:id="echoid-s19447" xml:space="preserve">Certè Cometam anni 1559. </s>
  <s xml:id="echoid-s19448" xml:space="preserve">ſub-<lb/>ſecutæ ſunt mortes Pauli IV. </s>
  <s xml:id="echoid-s19449" xml:space="preserve">Papæ, Henrici Secundi Regis <lb/>Galliarum, Regum Angliæ, Luſitaniæ, Danię, Ducis Vene-<lb/>torum, Herculis Ducis Ferrariæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19450" xml:space="preserve">quindecim Cardinalium. </s>
  <s xml:id="echoid-s19451" xml:space="preserve"><lb/>Mihi ſanè probabile non eſt tam multas tamque diſſitas regio-<lb/>nes pervagatos fuiſſe infeſtos illius Cometę halitûs; </s>
  <s xml:id="echoid-s19452" xml:space="preserve">Certumque <lb/>videtur prædici non potuiſſe imminens tot Principibus fatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19453" xml:space="preserve"><lb/>Cur enim Principibus potiùs, quàm vulgaribus hominibus <lb/>nociturus credatur Cometa? </s>
  <s xml:id="echoid-s19454" xml:space="preserve">Mors eſt naturę debita, non, <lb/>dignitati; </s>
  <s xml:id="echoid-s19455" xml:space="preserve">hæc autem ſivè eligentium ſtudio ac favore conſe-<lb/>ratur, ſivè hæreditario jure obveniat, aut proximè aut remotè <lb/>pendet ex arbitrio alieno; </s>
  <s xml:id="echoid-s19456" xml:space="preserve">quod utique Cometarum veneficiis <lb/>obnoxium conſtituere poteſt neminem, qui ſecurus Cometam <lb/>aſpexiſſet, niſi Princeps fuiſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19457" xml:space="preserve">Neque ſatisfaciunt, qui Prin-<lb/>cipes delicatè ac molliter vivere aſſerunt, ideóque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19458" xml:space="preserve">valetudine <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19459" xml:space="preserve">naturâ imbecilliores factos faciliùs in graves atque lethales <lb/>morbos à Cometarum halitibus excitatos delabi: </s>
  <s xml:id="echoid-s19460" xml:space="preserve">Nam plurimi
<pb o="172" file="0600" n="600" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
ſunt tàm Nobiles, quàm Plebeii infirmiores multis Principi-<lb/>bus, quos robuſtos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19461" xml:space="preserve">valentes diu bellicus labor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19462" xml:space="preserve">venandi <lb/>ſtudium, exercuit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19463" xml:space="preserve">illos poſt Cometam mors ſuſtulit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19464" xml:space="preserve">nec <lb/>tamen quiſquam ex illorum, licèt imbecilliorum, morte Co-<lb/>metis invidiam facit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19465" xml:space="preserve">quaſi fatales Cœli faces non niſi regiis <lb/>funeribus conveniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19466" xml:space="preserve">Hoc fortaſſe Principibus peculiare fue-<lb/>rit, quòd ſtipati opibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19467" xml:space="preserve">potentiâ has ſibi invitis eripiendas <lb/>timent; </s>
  <s xml:id="echoid-s19468" xml:space="preserve">animi autem perturbatio ubi Spiritûs Animales corru-<lb/>perit, morbos facilè advocat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19469" xml:space="preserve">mortem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19470" xml:space="preserve">ſibi verò timendum <lb/>putant ex vulgari opinione, quâ ſemel imbuti amittendum <lb/>ſuſpicantur, quod impensè diligunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19471" xml:space="preserve">adeò ut ipſe Carolus V. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19472" xml:space="preserve">quamvis jam ſe Imperio abdicâſſet, viſo Cometa anni 1558. </s>
  <s xml:id="echoid-s19473" xml:space="preserve"><lb/>menſe Auguſto Veru imaginem referente, ſibi mortem immi-<lb/>nere præſentiens in Pentametrum illum exiiſſe dicatur, *His* <lb/>*ergo indiciis me mea fata vocant?</s>
  <s xml:id="echoid-s19474" xml:space="preserve">* &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19475" xml:space="preserve">die 21. </s>
  <s xml:id="echoid-s19476" xml:space="preserve">Septembris obierit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19477" xml:space="preserve"><lb/>Potuiſſet malum omen in alios Principes rejicere; </s>
  <s xml:id="echoid-s19478" xml:space="preserve">ſed quia <lb/>caudam in Hiſpanias, ubi ille tunc degebat, obverſam habebat <lb/>Cometa, ut aliqui ſcribunt (quanquam alii Romam reſpexiſſe <lb/>aſſerunt) ſe quaſi intento digito à Cœlo deſignari putavit.</s>
  <s xml:id="echoid-s19479" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19480" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19481" xml:space="preserve">Principes, quibus per aſſiduas regiminis curas philo-<lb/>ſophari otium non fuit, faciles præbent aures Aſtrologorum <lb/>næniis, nec eos aut ex inſcitiâ ineptire, aut ex animi pravitate <lb/>decipere velle ſuſpicantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19482" xml:space="preserve">Cæterùm cum in plagam Soli aver-<lb/>ſam dirigi ut plurimum Cometæ caudam compertum ſit, quis <lb/>non videt tum ex Solis, tum ex Cometæ motibus ſpectatâ <lb/>longitudine atque latitudine (nam Cometa anni 1618. </s>
  <s xml:id="echoid-s19483" xml:space="preserve">ex librâ <lb/>per Bootem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19484" xml:space="preserve">Caudam Urſæ Minoris profectus eſt, ita tamen, <lb/>ut juxta Cyſati, Snellii, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19485" xml:space="preserve">aliorum obſervationes, à 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19486" xml:space="preserve">De-<lb/>cembris uſque ad 23. </s>
  <s xml:id="echoid-s19487" xml:space="preserve">Januarii nunquam deſcenderit infra horì-<lb/>zontem Ingolſtadii, ſed intrà circulum ſemper Apparentium <lb/>manens circa Polum mundi ſuos circulos deſcripſerit) &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19488" xml:space="preserve">in-<lb/>tervalla &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19489" xml:space="preserve">poſitionem mutari, ac propterea in alias atque alias <lb/>partes caudam inflecti? </s>
  <s xml:id="echoid-s19490" xml:space="preserve">perinde ferè ac in Sciaterico Horologio <lb/>gnomonis umbra projicitur in hanc, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19491" xml:space="preserve">illam plagam pro ratione <lb/>motûs Solis. </s>
  <s xml:id="echoid-s19492" xml:space="preserve">Certè ex obſervatione Jo: </s>
  <s xml:id="echoid-s19493" xml:space="preserve">Regiomontani in <lb/>Cometâ anni 1472. </s>
  <s xml:id="echoid-s19494" xml:space="preserve">*Contigit nucte eadem, ut ſtatim poſt Solis occa-* <lb/>*ſum cauda Orientem reſpiceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s19495" xml:space="preserve">appropinquante medio noctis reſpe-* <lb/>*xit meridiem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19496" xml:space="preserve">poſt medium verò noctis Occidentem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19497" xml:space="preserve">antè Solis exor-* <lb/>*tum indicabat locum Septentrionis.</s>
  <s xml:id="echoid-s19498" xml:space="preserve">* Definiant igitur, quibus regio-<lb/>nibus minas intentet Cometa, præſertim cum fit ex Caudato <lb/>Barbatus, aut viciſſim ex matutino veſpertinus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19499" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19500" xml:space="preserve">an atten-
<pb o="173" file="0601" n="601" rhead="De Cometis."/>
denda ſit primæ, an conſequentium etiam dierum, an verò <lb/>poſtremæ diei directio: </s>
  <s xml:id="echoid-s19501" xml:space="preserve">utraque autem, ſcilicet prima &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19502" xml:space="preserve">po-<lb/>ſtrema omninò incerta eſt, ut patet ex obſervationibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19503" xml:space="preserve">aliis <lb/>enim citiùs, aliis ſeriùs primùm apparuit, aut deſiit videri, vel <lb/>propter inæqualem aëris ſerenitatem, vel propter diſparem <lb/>intuentium oculorum aciem, vel etiam propter diverſam hori-<lb/>zontis poſitionem, aut obiectorum montium altitudinem, <lb/>adeò ut cum primùm obſervatur Cometa fortaſsè jam adultus <lb/>ſit, aut adhuc vigeat, etiamſi ſub aſpectum non cadat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19504" xml:space="preserve">Sed <lb/>quid, ſi Cincinnatus fuerit Cometa? </s>
  <s xml:id="echoid-s19505" xml:space="preserve">an univerſo orbi calami-<lb/>tates portendet? </s>
  <s xml:id="echoid-s19506" xml:space="preserve">Equidem mihi delirus viderer, ſi iſta timerem.</s>
  <s xml:id="echoid-s19507" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19508" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19509" xml:space="preserve">In explicandis hujuſmodi caudæ phænomenis operam <lb/>utiliùs poſuiſſent, quàm in futurorum malorum prædictioni-<lb/>bus, quæ probari non poſſunt, cum ad prædictionem cautio <lb/>adhiberi nequeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19510" xml:space="preserve">Illud enim quod in Cometâ maximè ſuſpi-<lb/>ciunt homines, non eſt caput ipſum ut plurimum rotundum, <lb/>ſed ſyrma illud, ex quo denominationem accipit ſive Criniti, <lb/>ſivè Barbati, ſive Caudati; </s>
  <s xml:id="echoid-s19511" xml:space="preserve">cujus ſyrmatis lux non eſt planè <lb/>continua &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19512" xml:space="preserve">æquabilis, ſed interrupta, quaſi ſcopæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19513" xml:space="preserve">Quod ſi <lb/>fuerit mera lux, aliquando ſpeciem exhibet Jaculi, ſeu Haſtę, <lb/>ſeu Lanceæ, ſeù Veru, aliquando Gladii, Pugionis, Romphęę. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19514" xml:space="preserve">Sic apud Plinium lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19515" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19516" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19517" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s19518" xml:space="preserve">Semel Tubæ effigies mutata in Ha-<lb/>ſtam eſt Olympiade 108. </s>
  <s xml:id="echoid-s19519" xml:space="preserve">Urbis anno 398.</s>
  <s xml:id="echoid-s19520" xml:space="preserve">, factâ ſcilicet luce conti-<lb/>nuâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19521" xml:space="preserve">Et quidem ſi Coma brevior fuerit, non admodum ſpe-<lb/>ctatorum oculos ad ſe allicit, cum videatur imitari Halones <lb/>circa Lunam aut Solem, quibus frequentia admirabilitatem <lb/>detraxit: </s>
  <s xml:id="echoid-s19522" xml:space="preserve">ſed mirantur homines, ſi Crinita fuerit ſtella, cujuſ-<lb/>modi quæ anno 1470. </s>
  <s xml:id="echoid-s19523" xml:space="preserve">Idibus Januari longiſſimis capillis decurrit, <lb/>ſi Bodino credamus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19524" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19525" xml:space="preserve">Theatri; </s>
  <s xml:id="echoid-s19526" xml:space="preserve">aut quæ anno 1264. </s>
  <s xml:id="echoid-s19527" xml:space="preserve">menſe <lb/>Auguſto in Orientis Cœli parte viſa eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19528" xml:space="preserve">ab Ortu ipſo ad <lb/>medium cœli crines diffundebat, teſte Pontano; </s>
  <s xml:id="echoid-s19529" xml:space="preserve">aut quę anno <lb/>1071. </s>
  <s xml:id="echoid-s19530" xml:space="preserve">apparuit longis ac flammeis crinibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s19531" xml:space="preserve">tunc enim - verò <lb/>homines ad ſui contemplationem rapit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19532" xml:space="preserve">Cometes autem anni <lb/>1585. </s>
  <s xml:id="echoid-s19533" xml:space="preserve">menſe Octobri obſervatus fuit abſque ullâ barbâ aut <lb/>Caudâ, circumquadque crinitus, ſed diebus 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19534" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19535" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s19536" xml:space="preserve">radium <lb/>ſpithamalem Orientem versùs projeciſſe viſus eſt Tychoni. </s>
  <s xml:id="echoid-s19537" xml:space="preserve"><lb/>Verùm longè major in aliis Cauda apparuit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19538" xml:space="preserve">nam apud Ariſto-<lb/>telem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19539" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19540" xml:space="preserve">meteor. </s>
  <s xml:id="echoid-s19541" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19542" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19543" xml:space="preserve">fit mentio magne ſtelle, quę etiam <lb/>vocata fuit Semita, quòd ejus Lumen ſe extendit uſque ad tertiam <lb/>partem Cœli, hoc eſt gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19544" xml:space="preserve">60. </s>
  <s xml:id="echoid-s19545" xml:space="preserve">Cometam anni 1618. </s>
  <s xml:id="echoid-s19546" xml:space="preserve">obſervavit <lb/>Longomontanus Haffnię 10. </s>
  <s xml:id="echoid-s19547" xml:space="preserve">Decembris manè ortum ferè cum
<pb o="174" file="0602" n="602" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
Lunâ, caudę radios pręter morem vibraſſe uſque ad gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19548" xml:space="preserve">104.</s>
  <s xml:id="echoid-s19549" xml:space="preserve">, <lb/>nempe uſque ad manum ſiniſtram Aurigę, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19550" xml:space="preserve">averſos à Sole; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19551" xml:space="preserve">elevato autem Cometâ caudam contractiorem factam eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s19552" xml:space="preserve"><lb/>Ejuſdem variam longitudinem diverſis diebus dimenſus eſt <lb/>Ingolſtadii Cyſatus, nempe die 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19553" xml:space="preserve">Decembris gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19554" xml:space="preserve">23.</s>
  <s xml:id="echoid-s19555" xml:space="preserve">, die 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19556" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19557" xml:space="preserve">57.</s>
  <s xml:id="echoid-s19558" xml:space="preserve">, <lb/>die 9. </s>
  <s xml:id="echoid-s19559" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19560" xml:space="preserve">75.</s>
  <s xml:id="echoid-s19561" xml:space="preserve">, die 17. </s>
  <s xml:id="echoid-s19562" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19563" xml:space="preserve">56.</s>
  <s xml:id="echoid-s19564" xml:space="preserve">, die 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19565" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19566" xml:space="preserve">34.</s>
  <s xml:id="echoid-s19567" xml:space="preserve">, die 28. </s>
  <s xml:id="echoid-s19568" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19569" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s19570" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19571" xml:space="preserve">35.</s>
  <s xml:id="echoid-s19572" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19573" xml:space="preserve"><lb/>die 7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19574" xml:space="preserve">Januarii gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19575" xml:space="preserve">8. </s>
  <s xml:id="echoid-s19576" xml:space="preserve">At verò Cometam anni 1472. </s>
  <s xml:id="echoid-s19577" xml:space="preserve">caudam uſque <lb/>ad terram demiſiſſe memorat Petrus Appianus part. </s>
  <s xml:id="echoid-s19578" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19579" xml:space="preserve">Aſtron. </s>
  <s xml:id="echoid-s19580" xml:space="preserve"><lb/>Cęſarei ex ſeniorum narratione, qui Caudam Pavonis vocabant; </s>
  <s xml:id="echoid-s19581" xml:space="preserve"><lb/>nam juxta dimenſionem Gurcenſis Mathematici longus fuit <lb/>ille Cometa pluſquam 4000. </s>
  <s xml:id="echoid-s19582" xml:space="preserve">milliar. </s>
  <s xml:id="echoid-s19583" xml:space="preserve">Germanica, latus verò in <lb/>capite 26.</s>
  <s xml:id="echoid-s19584" xml:space="preserve">, in caudâ 81. </s>
  <s xml:id="echoid-s19585" xml:space="preserve">mill. </s>
  <s xml:id="echoid-s19586" xml:space="preserve">Germ.</s>
  <s xml:id="echoid-s19587" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19588" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19589" xml:space="preserve">Cum rari appareant Cometę, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19590" xml:space="preserve">fidem adhibere co-<lb/>gamur iis, ex quorum notatione ad nos pervenit notitia, faten-<lb/>dum eſt varias fuiſſe eorum phaſes, neque nos poſſe illis unâ <lb/>eademque methodo ſatisfacere, quippe non eadem fuit omni-<lb/>bus materia, poſitio, atque figura. </s>
  <s xml:id="echoid-s19591" xml:space="preserve">Anno 1556. </s>
  <s xml:id="echoid-s19592" xml:space="preserve">viſus eſt, ut <lb/>ſcripſit Cardanus de Variet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19593" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19594" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s19595" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19596" xml:space="preserve">69. </s>
  <s xml:id="echoid-s19597" xml:space="preserve">ſub initium Martii <lb/>Cometes æqualis ferè Lunę dimidio, crinibus non longis, nec <lb/>conſtantibus, ſed velut in incendiis rutilantibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19598" xml:space="preserve">in tędis, <lb/>dum ventus flat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19599" xml:space="preserve">lux fuſca erat, ac rubens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19600" xml:space="preserve">turbida: </s>
  <s xml:id="echoid-s19601" xml:space="preserve">addit-<lb/>que diebus quatuor perfeciſſe gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19602" xml:space="preserve">75. </s>
  <s xml:id="echoid-s19603" xml:space="preserve">ab Ortu in Occaſum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19604" xml:space="preserve">gr. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19605" xml:space="preserve">30. </s>
  <s xml:id="echoid-s19606" xml:space="preserve">ab Auſtro in Boream. </s>
  <s xml:id="echoid-s19607" xml:space="preserve">Eundem obſervavit Homelius primò <lb/>ex librâ contra ordinem Signorum proceſſiſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19608" xml:space="preserve">Singulis die-<lb/>bus pluſquam gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s19609" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s19610" xml:space="preserve">percurriſſe; </s>
  <s xml:id="echoid-s19611" xml:space="preserve">ſed poſtea ſecundùm Signo-<lb/>rum ordinem per Andromedam ad Signum Piſcium, ubi ex-<lb/>tinctus fuit, profectum fuiſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s19612" xml:space="preserve">Cujus Phęnomeni ex his, quæ <lb/>diximus, facilis eſt explicatio, ſi aſſeramus ejus velocitatem <lb/>initio tantam fuiſſe, ut ſpatio 24. </s>
  <s xml:id="echoid-s19613" xml:space="preserve">horarum progrederetur ultra <lb/>integrum circulum quindecim, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19614" xml:space="preserve">eo amplius, gradûs, ideò <lb/>apparuiſſe procedentem proprio motu contra Ordinem Signo-<lb/>rum, deinde factâ Sidereorum halituum aliquâ deceſſione <lb/>languidiùs motum fuiſſe, ita ut uno die non abſolveret inte-<lb/>grum circulum, eáque ratione viſum fuiſſe proprio motu Signa <lb/>conſequentia percurriſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s19615" xml:space="preserve">Quoniam verò addit radios, qui veſ-<lb/>pere in meridiem, mediâ nocte in Occaſum fuiſſe converſos, <lb/>neque comam huic fuiſſe à Sole averſam, donec ab eo remotus <lb/>fuit minùs quadrante circuli, ritè argumentamur hoc eſſe lucis <lb/>à Sole acceptę ſignum; </s>
  <s xml:id="echoid-s19616" xml:space="preserve">quandoquidem ex ipsâ poſitione, qua-<lb/>tenus ad Solem referebatur, pendebat comæ illius in certam <lb/>partem projectio: </s>
  <s xml:id="echoid-s19617" xml:space="preserve">ſed quia non ſemper in partes Soli oppoſitas
<pb o="175" file="0603" n="603" rhead="De Cometis."/>
coma vergebat, dicendum eſt ſuperficiem halitûs ſolares radios <lb/>refringentis non fuiſſe æquabiliter fuſam, nec ad perpendicu-<lb/>lum Soli obiectam, ſed eâ figurâ, quæ juxta diverſam inclina-<lb/>tionem excipiens radios, prout Cometa atque Sol movebantur, <lb/>eos, veſpere in Meridiem, mediâ nocte in Occaſum dirigeret. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19618" xml:space="preserve">Porrò comæ inconſtantiam à Cardano notatam, atque mobi-<lb/>litatem, ſicut in tædarum flammâ flante vento, facilè tribue-<lb/>rem agitationi halitûs circumfuſi, quem ipſe Cometæ ardor <lb/>commoveret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19619" xml:space="preserve">ob admiſtam quaſi fuliginem ex incendio lux <lb/>fuſca, rubens ac turbida appareret.</s>
  <s xml:id="echoid-s19620" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19621" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19622" xml:space="preserve">Pręter ardentem Cometę nucleum ex terrenis aſpira-<lb/>tionibus conflatum, alias quoquè ejuſdem generis aſpirationes <lb/>ſidereis halitibus permiſtas, quę lucis refractę progreſſum im-<lb/>pediant, admittendas cenſerem, ut explicetur interrupta lucis <lb/>diffuſio, quæ quaſi ſcopas, ſivè ſtirias, caudæ radios conſtituit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19623" xml:space="preserve">Quanquam ſatis intelligo hoc etiam pendere poſſe ex inæquali <lb/>ipſorum halituum conſtipatione, adeò ut inęqualiter lucem <lb/>concipiant.</s>
  <s xml:id="echoid-s19624" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19625" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19626" xml:space="preserve">Nequid per diſſimulantiam prętereamus, quod ad <lb/>uberiorem hujuſce rei explicationem pertineat, occurrendum <lb/>eſt dubitationi, quâ quis ſuſpicari poſſet longè majorem eſſe <lb/>oportere Cometæ magnitudinem, quàm reipsâ ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19627" xml:space="preserve">ſiquidem <lb/>halitûs nucleum complectentes lucem ſolarem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19628" xml:space="preserve">ipſi conci-<lb/>pere poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19629" xml:space="preserve">cenſendi ſunt autem æquè conſtipati, qui inter <lb/>Cometam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19630" xml:space="preserve">ſolem interiecti ſunt, ac illi qui Cometam ponè <lb/>ſequuntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19631" xml:space="preserve">ad latera adiunguntur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19632" xml:space="preserve">atque proinde, ſi caudæ <lb/>lux tam latè longéque diffunditur, amplum pariter fieret hinc <lb/>atque hinc lucis additamentum.</s>
  <s xml:id="echoid-s19633" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19634" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19635" xml:space="preserve">Ejuſdem Cometæ caudam eodem momento aliis <lb/>longiorem, aliis breviorem apparere ſæpè compertum eſt, <lb/>prout alii aliis præſtant oculorum acie; </s>
  <s xml:id="echoid-s19636" xml:space="preserve">lux enim languidior, <lb/>cujuſmodi eſt in extremâ caudâ, non æquè omnium oculos <lb/>ferit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19637" xml:space="preserve">Hinc manifeſtum eſt, etiamſi Solis lux pervadat uni-<lb/>verſos halitûs Cometæ nucleo circumfuſos, non tamen eorum <lb/>lucem tantam eſſe, ut nobis conſpicua fiat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19638" xml:space="preserve">ex eâ autem, quam <lb/>cernimus, Cometæ magnitudinem ęſtimamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19639" xml:space="preserve">Illorum igitur <lb/>halituum lux videri poterit, qui uberiori luce imbuuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19640" xml:space="preserve">hi <lb/>verò ſunt, quos non ſolùm radius directus afficit, ſed præterea <lb/>etiam refractus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19641" xml:space="preserve">id quod iis contingit, qui caudam conſtituunt, <lb/>pro ipſius refractionis modo. </s>
  <s xml:id="echoid-s19642" xml:space="preserve">Cęterùm quia halitûs nucleo pro-<lb/>ximi prę remotis paulò denſiùs conſtipati uberiùs tum nuclei
<pb o="176" file="0604" n="604" rhead="Diſſertatio Quinta."/>
ardentis, tum obiecti Solis lumen recipiunt, quod ad nos refle-<lb/>ctunt, augent apparentem Cometę magnitudinem limbum <lb/>conſtituentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19643" xml:space="preserve">trajectam Solis lucem validiùs refringentes <lb/>aliquando uniunt, aliquando diſpergunt, variamque tribuunt <lb/>ipſi caudæ figuram, ratione tum longitudinis tum latitudinis. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19644" xml:space="preserve">Quoniam verò contingere poteſt, ut halitûs illi refractorii ſe-<lb/>cundùm diverſas ſuperficies Solis radium aut directè aut obli-<lb/>què recipientes ita ſint poſiti, ut alii lucem rectâ dirigant, alii <lb/>illam aliorſum inflectant, etiam cauda ſinuata apparebit, atque <lb/>ſive ſurſum, ſive deorſum curvata. </s>
  <s xml:id="echoid-s19645" xml:space="preserve">Ex his demum halituum <lb/>compactorum faciebus diverſis cauſa redditur, cur aliquando <lb/>cauda brevior ex improviſo ſtatim longior appareat etiam <lb/>cum vibratione; </s>
  <s xml:id="echoid-s19646" xml:space="preserve">quia nimirum halitûs illi commoti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19647" xml:space="preserve">agitati <lb/>diverſas facies Soli obvertunt, exceptoſque radios longiùs pro-<lb/>jiciunt, ſuòque motu vibrationem efficiunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s19648" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19649" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19650" xml:space="preserve">Nimis operoſum eſſet ſingula Cometarum, qui ali-<lb/>quando viſi ſunt, phænomena conari explicare, prout ab Hi-<lb/>ſtoricis tradita ſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19651" xml:space="preserve">multa quippe ex vulgi rumoribus ſępè <lb/>acceperunt, necipſi teſtes ac ſpectatores fuere: </s>
  <s xml:id="echoid-s19652" xml:space="preserve">ideò plenę voca-<lb/>bulorum notioni aliquid non rarò demendum cenſeo. </s>
  <s xml:id="echoid-s19653" xml:space="preserve">Sic apud <lb/>Juſtinum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19654" xml:space="preserve">37. </s>
  <s xml:id="echoid-s19655" xml:space="preserve">de Mithridate ſcribentem legimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19656" xml:space="preserve">Hujus igi-<lb/>tur futuram amplitudinem etiam cœleſtia oſtenta prædixerant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19657" xml:space="preserve">Nam <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19658" xml:space="preserve">quo genitus eſt anno, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19659" xml:space="preserve">quo regnare primùm cœpit, ſtella Cometes <lb/>per utrumque tempus ſeptuaginta diebus it a luxit, ut Cœlum omne <lb/>conflagrare videretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19660" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19661" xml:space="preserve">magnitudine quartam partem cœli <lb/>occupaverat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19662" xml:space="preserve">fulgore nitorem Solis vicerat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19663" xml:space="preserve">cum oriretur, occi-<lb/>deretque, quatuor ſpatium borarum conſumebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19664" xml:space="preserve">Quę verba niſi <lb/>benignâ interpretatione mitigentur, hyperbolem ſapiunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19665" xml:space="preserve">quis <lb/>enim credat fulgore ſuo Cometam viciſſe nitorem ſolis, quaſi <lb/>Sole lucidior fuerit? </s>
  <s xml:id="echoid-s19666" xml:space="preserve">ſed leniri poteſt ſignificatio verborum, ſi <lb/>interpretemur eam fuiſſe Cometæ lucem, ut à diurno Solis <lb/>ſplendore non obtunderetur, quin conſpicua eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19667" xml:space="preserve">Etenim <lb/>Seneca lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19668" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s19669" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19670" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s19671" xml:space="preserve">ait, Multos Comet as non videmus, quòd obſcu-<lb/>rantur radiis Solis; </s>
  <s xml:id="echoid-s19672" xml:space="preserve">quo deficiente quendam Cometem apparuiſſe, <lb/>quem Sol vicinus obtexerat, Poſſidonius tradit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19673" xml:space="preserve">Quòd verò Cœlum <lb/>omne conflagrare videretur, utique dictum per vulgarem au-<lb/>xeſim, ad ſignificandam ingentem flammam, quam imitabatur <lb/>cauda ad gradûs 45. </s>
  <s xml:id="echoid-s19674" xml:space="preserve">exporrecta, adeò ut tanta longitudo ex <lb/>horizonte obliquè aſcendens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19675" xml:space="preserve">infrà illum obliquè deſcen-<lb/>dens quatuor horarum ſpatium abſumeret.</s>
  <s xml:id="echoid-s19676" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="177" file="0605" n="605"/>
  <figure>
    <image file="0605-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0605-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div62" type="section" level="1" n="59">
<head xml:id="echoid-head118" xml:space="preserve">DISSERTATIO SEXTA.</head>
<head xml:id="echoid-head119" style="it" xml:space="preserve">*De ignibus Cœleſtibus.*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19677" xml:space="preserve">GRad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19678" xml:space="preserve">Illud idem ferè nobis accidit, <lb/>quod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19679" xml:space="preserve">iis, qui ſecundo flumine cur-<lb/>ſum tenentes demum in immenſam <lb/>maris amplitudinem devectum navi-<lb/>gium animadvertunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19680" xml:space="preserve">Nos enim ignis <lb/>veſtigia perſequentes in ipſum uſque <lb/>Cœlum aſcendimus cometas ibi ful-<lb/>gentes contemplando. </s>
  <s xml:id="echoid-s19681" xml:space="preserve">Sicut autem in <lb/>flumine quidem cymbula vel ab uno, <lb/>nec admodum valido, remige propulſa <lb/>ſatis placidè provehitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19682" xml:space="preserve">ſed ubi in <lb/>mare cum influentibus aquis delapſa, ventorum atque flu-<lb/>ctuum ludibrium facta agitatur, tunc enim verò rudis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19683" xml:space="preserve">ine-<lb/>xercitatus remex conſilii inops, ac viribus deſtitutus, ignorat, <lb/>quo tramite ſecurus curſum intendat: </s>
  <s xml:id="echoid-s19684" xml:space="preserve">ita me, hactenus præ-<lb/>fidentem mihi, nunc reprimunt æterni illi ignes, noſtris hiſce, <lb/>quos contemplati ſumus, longiſſimè majores tùm mole, tùm <lb/>efficacitate, neque quid conſilii capiam, ſi de iis diſputare opor-<lb/>teat, ſatis ſcio: </s>
  <s xml:id="echoid-s19685" xml:space="preserve">planè in mari igneo mihi aqua hæret, ut ajunt.</s>
  <s xml:id="echoid-s19686" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19687" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19688" xml:space="preserve">Maris ignei verbum aptè cecidit ad id, quod non, <lb/>pauci ſapientes de Cœlo opinantur, adeò ut Cœlum ac Ignem <lb/>pro eodem accipiant: </s>
  <s xml:id="echoid-s19689" xml:space="preserve">non enim ſolùm Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19690" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19691" xml:space="preserve">de Nat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19692" xml:space="preserve">Deor. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19693" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s19694" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s19695" xml:space="preserve">dixit, Principio Terra ſita in mediâ parte Mundi, cir-<lb/>cunfuſa undique eſt animabili ſpirabilique Naturâ, cui nomen <lb/>eſt aër: </s>
  <s xml:id="echoid-s19696" xml:space="preserve">Hunc rurſus amplectitur immenſus Ætber, qui conſtat ex <lb/>altiſſimis ignìbus .</s>
  <s xml:id="echoid-s19697" xml:space="preserve">..</s>
  <s xml:id="echoid-s19698" xml:space="preserve">. Ex Æthere igitur innumerabiles flammæ ſide-<lb/>rum exiſtunt, quorum eſt princeps Sol, omnia clariſſimâ luce colluſtrans: </s>
  <s xml:id="echoid-s19699" xml:space="preserve"><lb/>ſed etiam apud S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19700" xml:space="preserve">Auguſtinum lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19701" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19702" xml:space="preserve">de Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s19703" xml:space="preserve">ad lit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19704" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19705" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19706" xml:space="preserve">Super <lb/>aërem purus Ignis eſſe dicitur Cœlum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19707" xml:space="preserve">Si autem Cœlum eſt Ignis <lb/>utique Maris ignei nomenclationem admittit: </s>
  <s xml:id="echoid-s19708" xml:space="preserve">majori enim,
<pb o="178" file="0606" n="606" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
Ratione omnes hos, de quibus diſputavimus, Ignes excedit, <lb/>quàm univerſas fluminum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19709" xml:space="preserve">fontium, ac terræ viſcerum <lb/>aquas ſuperet mare.</s>
  <s xml:id="echoid-s19710" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19711" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19712" xml:space="preserve">Tam procul poſitum, atque à ſenſibus remotum eſt <lb/>Cœlum, ut verear, ne quis plenus inconſideratiſſimæ ac demen-<lb/>tiſſimæ temeritatis abutens verbis Lactantii lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19713" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19714" xml:space="preserve">Div. </s>
  <s xml:id="echoid-s19715" xml:space="preserve">Inſtit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19716" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19717" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s19718" xml:space="preserve">feveriùs nos obiurgando dicat, Hæc, diſputando, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19719" xml:space="preserve">conje-<lb/>cturis, velle comprehendere, tale eſt profectò, quale ſi diſſerere veli-<lb/>mus, qualem eſſe arbitremur cujuſpiam remotiſſimæ gentis urbem, <lb/>quam nunquam vidimus, cujuſque nibil aliud quàm nomen audivimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s19720" xml:space="preserve"><lb/>cum tamen hæc ille ſcripſerit adversùs eos, qui ſibi ſcientiam <lb/>in eâ re vendicant, quæ ſciri non poteſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19721" xml:space="preserve">Nos autem de cœleſti-<lb/>bus ſcientiam conſequi non poſſe candidè fatemur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19722" xml:space="preserve">Sed ubi <lb/>ſcientia abeſt, non eſt reſpuenda opinatio; </s>
  <s xml:id="echoid-s19723" xml:space="preserve">niſi enim liceat opi-<lb/>nari, oportet prorſus elinguem eſſe Philoſophiam, ubi de rebus <lb/>naturalibus inſtituitur quæſtio. </s>
  <s xml:id="echoid-s19724" xml:space="preserve">Quod ſi in Cæteris conjecturas <lb/>perſequimur, probabilibus contenti, de ipſo Cœlo, multò qui-<lb/>dem timidiùs atque verecundiùs diſſerendum eſt, non tamen <lb/>indicendum nobis ſilentium; </s>
  <s xml:id="echoid-s19725" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19726" xml:space="preserve">antiquis Sapientibus licuit <lb/>de Cœleſtibus corporibus diſputare, ſuaſque ſententias in me-<lb/>dium proferre.</s>
  <s xml:id="echoid-s19727" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19728" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19729" xml:space="preserve">Authoritates contrarias Clariſſimorum Virorum ſi <lb/>expendere velimus, Euripum in motu identidem reciprocando <lb/>imitabimur ſæpiùs euntes in ſententiam, de quâ deceſſimus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19730" xml:space="preserve"><lb/>iterum ab eadem diſcedentes, pro ut majori fuerit apud nos <lb/>pondere modò hic, modò ille Author. </s>
  <s xml:id="echoid-s19731" xml:space="preserve">Propterea non omninò <lb/>inhærentes authoritatibus, ipsâ re potiùs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19732" xml:space="preserve">quâ poſſumus <lb/>ratione, exquiramus latentem in occulto veritatem, prælucen-<lb/>te, ubi opus fuerit, Divinorum librorum face, quibus prima <lb/>rerum molitio in lucem prolata eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19733" xml:space="preserve">Et primò quidem Spiritus <lb/>ille Domini, qui ferebatur ſuper aquas, aut ex Syriacâ interpre-<lb/>tatione, quam probat S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19734" xml:space="preserve">Baſilius, fovebat aquas, non myſticè, <lb/>ut non paucis placuit exponere, ſed hiſtoricè intelligitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s19735" xml:space="preserve">neque <lb/>enim rudi Hebræorum populo ſublimia myſteria proponenda <lb/>erant immiſta hiſtoricæ narrationi, in quâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19736" xml:space="preserve">Terræ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19737" xml:space="preserve">Aquæ <lb/>vocabulis ſubiecta eſt vulgaris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19738" xml:space="preserve">phyſica notio. </s>
  <s xml:id="echoid-s19739" xml:space="preserve">Ideò tenuis <lb/>cujuſdam corporis intelligentiam animo ac mente concipimus, <lb/>quod aquas circumplecteretur, atque foveret.</s>
  <s xml:id="echoid-s19740" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19741" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19742" xml:space="preserve">Si fovebat, igitur continebat in ſe vim Caloris, qui <lb/>jam tum aquarum fœcunditatem quodammodo proritaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19743" xml:space="preserve">Sic <lb/>S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19744" xml:space="preserve">Baſilius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19745" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19746" xml:space="preserve">in Hexaem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19747" xml:space="preserve">ait, fovebat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19748" xml:space="preserve">vivificabat aquarum
<pb o="179" file="0607" n="607" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
naturam, ad ſimilitudinem gallinæ cubantis, vitalem virtutem bis, <lb/>quæ fovebantur, initians. </s>
  <s xml:id="echoid-s19749" xml:space="preserve">Cum verò lux nondum prodiiſſet, quæ <lb/>tenebras abyſſi faciem involuentes diſcuteret, calidam aliquam <lb/>naturam agnoſcere neceſſe eſt ſuapte naturâ à luce ſejunctam; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19750" xml:space="preserve">adeóque Aërem Spiritûs vocabulo comprehenſum aut calidum <lb/>per ſe fuiſſe, aut ſaltem igniculis minimè lucidis abundâſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s19751" xml:space="preserve"><lb/>igniculos ſcilicet non lucidos voco tenues naturas vim haben-<lb/>tes caloris, quæ cum cientur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19752" xml:space="preserve">agitantur motu ſuo, proximas <lb/>alias particulas commovent, atque permiſcent: </s>
  <s xml:id="echoid-s19753" xml:space="preserve">ſed quia motu <lb/>illo exporrectionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19754" xml:space="preserve">contractionis, quem lucis proprium eſſe <lb/>olim conſtituimus, carere deprehenduntur, ideò non lucent: </s>
  <s xml:id="echoid-s19755" xml:space="preserve"><lb/>lux autem fortaſſe nulla eſt omni prorſus calore privata; </s>
  <s xml:id="echoid-s19756" xml:space="preserve">plu-<lb/>rimæ ſiquidem lucidæ particulæ, quæ fuerint in unum coactæ, <lb/>ut ſub aſpectum cadant, dum ſe ſingulæ explicant atque con-<lb/>trahunt, ſe pariter viciſſim pellunt atque repellunt, motumque <lb/>concipiunt calidis quibuſque ac igneis naturis congruentem, <lb/>ita ut duplicem ſenſum moveant, videlicet oculorum quâ lux, <lb/>tactûs quâ calor. </s>
  <s xml:id="echoid-s19757" xml:space="preserve">Hinc S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19758" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19759" xml:space="preserve">tom. </s>
  <s xml:id="echoid-s19760" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s19761" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s19762" xml:space="preserve">210. </s>
  <s xml:id="echoid-s19763" xml:space="preserve">Calor, inquit <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19764" xml:space="preserve">ſplendor in uno radio ſunt, ſed calor exſiccat, ſplendor illuminat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19765" xml:space="preserve"><lb/>aliud ſuſcipit calor, aliud ſpendor. </s>
  <s xml:id="echoid-s19766" xml:space="preserve">Et licèt calor &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19767" xml:space="preserve">ſplendor ab invi-<lb/>cem non queant ſeparari, ſuſcipit ſplendor illuminationem non fer-<lb/>vorem, ſuſcipit calor fervorem non illuminationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19768" xml:space="preserve">Sed quia ſenſus <lb/>tangendi hebetior eſt quàm ſenſus videndi, hic facilè movetur <lb/>appulſu æthereorum corpuſculorum à lucido corpore propul-<lb/>ſorum, ille verò non percipit calorem niſi excipiendo igniculos <lb/>immiſſos à corpore calido: </s>
  <s xml:id="echoid-s19769" xml:space="preserve">id quod tamen non fit ex multo <lb/>intervallo, neque à paucis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19770" xml:space="preserve">languidis igniculis: </s>
  <s xml:id="echoid-s19771" xml:space="preserve">ideò plura <lb/>corpora lucida videmus, quorum calorem non ſentimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19772" xml:space="preserve">Porrò <lb/>igniculos illos calore præditos, quo aquæ foverentur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19773" xml:space="preserve">intepe-<lb/>ſcerent, non paucos fuiſſe oportet per aërem diſperſos atque <lb/>vagantes, ſed benè multos.</s>
  <s xml:id="echoid-s19774" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19775" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19776" xml:space="preserve">Hos verò, ſi cum ſingulis comparentur ſinguli, pror-<lb/>ſus homogeneos affirmare nulla probabilis ratio nos cogit, <lb/>quippe quorum naturæ ſimilitudo ad Univerſi concinnitatem <lb/>nihil contuliſſet, nec apta fuiſſet ad futuram corporum mixto-<lb/>rum coagmentationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19777" xml:space="preserve">Immò quemadmodum in terrâ pluri-<lb/>ma Salium genera, atque Sulphurum fuere condita, ita ſpiri-<lb/>tuum atque aliorum igniculorum plures ſpecies circumplexas <lb/>fuiſſe abyſſum aquarum, quas foverent, non eſt à ratione alie-<lb/>num. </s>
  <s xml:id="echoid-s19778" xml:space="preserve">Utrùm autem dicendum ſit præter Spiritûs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19779" xml:space="preserve">quos <lb/>vocare placuit Igniculos, immiſtam tertiam aliam naturam
<pb o="180" file="0608" n="608" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
aëris, tenuem illam quidem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19780" xml:space="preserve">cedentem, ac maximè diſſipa-<lb/>bilem, non tamen ſuapte naturâ calidam, fuiſse ab ipſo initio <lb/>aquis ſuperfuſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s19781" xml:space="preserve">an verò poſtea ex ipsâ aquâ pars aliqua <lb/>intermedia inter aquas ſuperiores ſupra Firmamentum evectas, <lb/>atque relictas inferiores, fuerit in naturam ſpirabilem exte-<lb/>nuata, non auſim definire. </s>
  <s xml:id="echoid-s19782" xml:space="preserve">At loquendo de Firmamento, ſeu <lb/>Cœlo, quod Aërem aquis ſuperfuſum complectitur, ſi verbo-<lb/>rum intelligentiæ preſſiùs inhæreamus, cum Moyſes ſcripſerit <lb/>à Deo dictum ſecundâ die, Fiat Firmamentum in medio aqua-<lb/>rum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19783" xml:space="preserve">dividat aquas ab aquis, utique inter aquas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19784" xml:space="preserve">aquas aliquid <lb/>novum ac recens interiectum intelligere neceſſe videtur, ut <lb/>eidem vocabulo Fiat eadem ſubiecta ſit notio; </s>
  <s xml:id="echoid-s19785" xml:space="preserve">ac cum dicitur <lb/>Fiat lux; </s>
  <s xml:id="echoid-s19786" xml:space="preserve">ideóque ſimiliter cum dicitur Fiat Firmamentum, <lb/>aliquid de novo factum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19787" xml:space="preserve">conditum intelligendum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19788" xml:space="preserve">nec <lb/>ſatis eſse videtur, ſi ſolâ loci mutatione translata fuerit in <lb/>ſublime aquarum pars, ſuccedente in relictum ſpatium Spiritu, <lb/>qui illis incubabat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19789" xml:space="preserve">parte aliâ aquarum extenuatâ, ne inanitas <lb/>relinqueretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19790" xml:space="preserve">Nam die tertiâ, quia nihil novi ex nihilo creavit <lb/>Deus, non dixit, Fiat Mare, ſed congregentur aquæ, quæ ſub Cœlo <lb/>ſunt, in locum unum .</s>
  <s xml:id="echoid-s19791" xml:space="preserve">.. </s>
  <s xml:id="echoid-s19792" xml:space="preserve">Congregationeſque aquarum appellavit Maria. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19793" xml:space="preserve">Sic etiam non dixit, Fiat berba, ſed. </s>
  <s xml:id="echoid-s19794" xml:space="preserve">Germinet terra berbam viren-<lb/>tem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19795" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19796" xml:space="preserve">quintâ die Producant aquæ reptile animæ viventis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19797" xml:space="preserve">vola-<lb/>tile ſuper terram: </s>
  <s xml:id="echoid-s19798" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19799" xml:space="preserve">ſextâ die Producat terra animam viventem <lb/>in genere ſuo, jumenta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19800" xml:space="preserve">reptilia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19801" xml:space="preserve">beſtias: </s>
  <s xml:id="echoid-s19802" xml:space="preserve">quia hæc condita ſunt <lb/>ex præexiſtente materiâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19803" xml:space="preserve">Quamvis autem non negem ſatis <lb/>aptè dici poſſe Factum à Deo firmamentum, ſi in medio aquarum <lb/>partem extenuâſſet in aërem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19804" xml:space="preserve">aquarum in ſublime evecta-<lb/>rum partem infimam ſolidâſſet quaſi in chryſtallum, cui poſtea <lb/>infigerentur ſtellæ, fluidis manentibus ſuperioribus aquis, ean-<lb/>demque &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19805" xml:space="preserve">veram aquarum nomenclationem retinentibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19806" xml:space="preserve">quia <lb/>videlicet illa extenuatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19807" xml:space="preserve">ſolidatio aquę facta fuiſſet ab ipſo <lb/>Deo ſolo: </s>
  <s xml:id="echoid-s19808" xml:space="preserve">Mihi tamen videretur Divinis literis congruentius, <lb/>ſi dixerimus naturam aliquam de novo creatam, quæ aquas ab <lb/>aquis diſpeſceret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19809" xml:space="preserve">aut permiſta cum ſpiritu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19810" xml:space="preserve">luce jam con-<lb/>ditâ expanderetur proximè ſupra aquas, quibus adhuc circum-<lb/>fundebatur terra, aut ſaltem ſupra aërem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19811" xml:space="preserve">quandoquidem apud <lb/>Hebraici fermonis peritos hoc eſt Firmamentum, quod Expan-<lb/>ſum: </s>
  <s xml:id="echoid-s19812" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19813" xml:space="preserve">dicitur Jerem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19814" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s19815" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s19816" xml:space="preserve">Prudentiâ ſuâ extendit cœlos.</s>
  <s xml:id="echoid-s19817" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19818" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19819" xml:space="preserve">Quid? </s>
  <s xml:id="echoid-s19820" xml:space="preserve">ſi quis opinaretur naturam hanc expanſam, <lb/>Firmamentum dictam, habuiſſe ſivè per ſeipſam, ſive per aliquid <lb/>adiunctum vim coagulandi aquam, cui immiſceretur, ideóque
<pb o="181" file="0609" n="609" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
ſuperiorum aquarum partem, quę terram reſpicit, ita concre-<lb/>viſſe, ut factum ſit ſolidum Cœlum ſtelliferum, fluido manente <lb/>cœlo, quod Planetas reciperet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19821" xml:space="preserve">Hic oppoſitas Authorum ſen-<lb/>tentias conciliaret, aſſerentibus Cœli ſoliditatem dando hanc <lb/>Cœlo ſtellifero convenire; </s>
  <s xml:id="echoid-s19822" xml:space="preserve">propugnantibus verò fluiditatem, <lb/>quam præter cætera ſuadent implexi Mercurii &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19823" xml:space="preserve">Martis mo-<lb/>tûs, faceret ſatis Cœlum, in quo errant Planetæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19824" xml:space="preserve">Sic Firma-<lb/>mentum univerſim ſumptum tum errantia, tum Fixa ſidera <lb/>complectitur, cum dixerit Deus, Fiant luminaria in firmamento <lb/>Cœli, ac præter luminaria magna fecerit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19825" xml:space="preserve">ſtellas, quas poſuit <lb/>in Firmamento Cœli. </s>
  <s xml:id="echoid-s19826" xml:space="preserve">Quare firmamentum, quod Deus vocavit <lb/>Cœlum, illa natura eſt, quæ aërem concludit &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19827" xml:space="preserve">comprehendit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19828" xml:space="preserve">nam dictum eſt à Deo, Producant aquæ volatile ſuper terram <lb/>ſub Firmamento Cœli; </s>
  <s xml:id="echoid-s19829" xml:space="preserve">cum aves in aëre inter cœlum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19830" xml:space="preserve">terram <lb/>medio volitent; </s>
  <s xml:id="echoid-s19831" xml:space="preserve">eſto non uſque ad ſupremam aëris regionem <lb/>lunari Cœlo finitimam aſcendant. </s>
  <s xml:id="echoid-s19832" xml:space="preserve">Hanc verò naturam ſupra <lb/>aërem proximè collocatam, atque facillimè diſſipabilem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19833" xml:space="preserve"><lb/>cedentem, quam dicamus, niſi Auram Ætheream? </s>
  <s xml:id="echoid-s19834" xml:space="preserve">Verùm <lb/>dubitaverit aliquis, utrùm ætheri calor adſcribendus ſit, an <lb/>frigiditas, an omnis prorſus expers qualitatis ſenſum Tactûs <lb/>movere valentis cenſendus ſit.</s>
  <s xml:id="echoid-s19835" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19836" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19837" xml:space="preserve">Poſtremum hoc, videlicet æthera nullam habere <lb/>vim caloris, neque frigoris, quantumvis connitar, mens mea <lb/>cogitatione aſſequi non poteſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19838" xml:space="preserve">cum enim fluidus ille ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19839" xml:space="preserve">cor-<lb/>poratus, non intelligo, quî fieri poſſit, ut hominis ſani in æthera <lb/>translati extremos in cute nervos tangendo nullum omnino <lb/>ſenſum efficeret: </s>
  <s xml:id="echoid-s19840" xml:space="preserve">aut igitur ſuo appulſu incitaret motum Spi-<lb/>rituum Animalium, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19841" xml:space="preserve">calidus eſſet, aut eorundem Spirituum <lb/>motum cohiberet, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19842" xml:space="preserve">frigidus eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s19843" xml:space="preserve">At frigidum eſſe nulla <lb/>ratio ſuadet, quippe qui plurimum impedimenti afferret ſidereis <lb/>aſpirationibus, ne ad terram pervenirent; </s>
  <s xml:id="echoid-s19844" xml:space="preserve">ſed (que eſt frigoris <lb/>proprietas) quaſi iniectâ manu illas detineret. </s>
  <s xml:id="echoid-s19845" xml:space="preserve">Contra verò <lb/>tenu iſſimam eſſe, atque maximâ mobilitate præditam natu-<lb/>ram illam oportuit, quæ exiguos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19846" xml:space="preserve">anguſtiſſimos ipſius aëris <lb/>atque corporum perſpicuorum meatûs pervaderet, liquoribus <lb/>diffuſionem ſervaret, integram totius orbis ſoliditatem cuſto-<lb/>diret, nequid lacunoſum aut inane uſquam reperiretur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19847" xml:space="preserve">ideò <lb/>calidus æther pronuntiandus eſt, ac proinde igneus, utpote ma-<lb/>ximè mobilis; </s>
  <s xml:id="echoid-s19848" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19849" xml:space="preserve">ſicuti omnia ſunt ætheris plena, ita non <lb/>ineptè dixit Cicero lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19850" xml:space="preserve">de Univerſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s19851" xml:space="preserve">pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s19852" xml:space="preserve">365.</s>
  <s xml:id="echoid-s19853" xml:space="preserve">, Nihiligni vacuum <lb/>videri poteſt, quandoquidem quod natum eſt, corporeum eſt <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19854" xml:space="preserve">aſpectabile.</s>
  <s xml:id="echoid-s19855" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="182" file="0610" n="610" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19856" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19857" xml:space="preserve">Adeò perſuaſum habuere Antiquiores calidum eſſe <lb/>æthera, ut Cœli nomine Ignem intellexerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s19858" xml:space="preserve">Sic Plinius lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19859" xml:space="preserve">2. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19860" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19861" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s19862" xml:space="preserve">ait, Nec de elementis video dubitari quatuor ea eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s19863" xml:space="preserve">Ignem <lb/>ſummum; </s>
  <s xml:id="echoid-s19864" xml:space="preserve">indè tot ſtellarum collucentium illos oculos: </s>
  <s xml:id="echoid-s19865" xml:space="preserve">atque Plato-<lb/>nem voluiſſe per Cœlum ſignificari Ignem, graviſſimorum <lb/>authorum ſententia fuit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19866" xml:space="preserve">Certè S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19867" xml:space="preserve">Anſelmus Cantuar. </s>
  <s xml:id="echoid-s19868" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19869" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s19870" xml:space="preserve">de <lb/>imagine mundi cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19871" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s19872" xml:space="preserve">Ignis, inquit, qui quartum elementum con-<lb/>ſcribitur, quaſi non gignens dicitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19873" xml:space="preserve">à Lunâ uſque ad firmament um <lb/>extenditur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19874" xml:space="preserve">is tantum eſt aëre ſubtilior, quantum aër aquâ tenuior, <lb/>aqua terrâ rarior. </s>
  <s xml:id="echoid-s19875" xml:space="preserve">Hic etiam Æther, quaſi purus aër dicitur, ſplen-<lb/>dore perpetuo lætatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19876" xml:space="preserve">Et S. </s>
  <s xml:id="echoid-s19877" xml:space="preserve">Auguſtinus lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19878" xml:space="preserve">de Geneſi ad lit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19879" xml:space="preserve">im-<lb/>perfecto cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s19880" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s19881" xml:space="preserve">concludit his verbis, Ut ita quatuor Elementa <lb/>enuntiata ſint, quibus mundus iſte viſibilis ſurgit, Cœlum ſcilicet, <lb/>Terra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19882" xml:space="preserve">Aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19883" xml:space="preserve">Aër. </s>
  <s xml:id="echoid-s19884" xml:space="preserve">An autem Æther idem dicendus ſit ac <lb/>Ignis, nec ne, non admodum laborandum puto, modò natu-<lb/>ram calidam ſe omnes in partes ingenitâ mobilitate agitantem <lb/>ſtatuamus, quæ ita ſiderum regionem conſtituat, ut etiam in <lb/>aërem ſubiectum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19885" xml:space="preserve">in aquam, atque in hæc inferiora corpora <lb/>ſe inſinuet; </s>
  <s xml:id="echoid-s19886" xml:space="preserve">quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19887" xml:space="preserve">aëris particulæ, immò etiam <lb/>aqueæ, patentes telluris rimas explent. </s>
  <s xml:id="echoid-s19888" xml:space="preserve">Mihi tamen probabi-<lb/>lius videtur Ignem potiùs fuiſſe ipſam lucem primâ die condi-<lb/>tam, adeò ut natura illa lucis univerſum aërem primùm, ac <lb/>poſtea ipſum æthera pervadentis, inter ſuperiora corpora vim <lb/>caloris habentia, omnibus præſtaret, atque calidior fuerit aëre, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19889" xml:space="preserve">æthere, quosimbuebat, atque fortaſſe illos agitando invicem <lb/>permiſcebat.</s>
  <s xml:id="echoid-s19890" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19891" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19892" xml:space="preserve">Triplex calidorum genus mihi videris agnoſcere in <lb/>ſuperioribus, videlicet Aërem, Æthera, lucem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19893" xml:space="preserve">ſicut &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19894" xml:space="preserve">in <lb/>inferioribus habemus Salem, Sulphur, Spiritum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19895" xml:space="preserve">Verùm, <lb/>quemadmodum horum inferiorum notio ad plures differentias <lb/>pertinet, incertum eſt, an pariter ſuſpicari liceat de ſuperiori-<lb/>bus, ita ut plures ſpecies ſubſint univerſo generi lucis, aut æthe-<lb/>ris, aut aëris, ſicut variæ ſunt Salium, variæ Sulphurum, variæ <lb/>Spirituum differentiæ, quas quotidiano experimento cognovi-<lb/>mus; </s>
  <s xml:id="echoid-s19896" xml:space="preserve">neque enim promiſcuè quolibet ſale utimur (quis enim <lb/>ad condiendos cibos Salem Ammoniacum adhibet?) </s>
  <s xml:id="echoid-s19897" xml:space="preserve">aut ſinè <lb/>diſcrimine obvios quoſque Spiritûs arripimus ad fovendum <lb/>animantis calorem. </s>
  <s xml:id="echoid-s19898" xml:space="preserve">Quamvis autem alias atque alias admitte-<lb/>remus Ætheris ſpecies, aut lucis, inæqualem caloris vim ex ſuo <lb/>genere habentes, hoc eſt diſpari facultate ſe validiùs aut lan-<lb/>guidiùs agitandi præditas, non continuò ſingulis naturis invi-
<pb o="183" file="0611" n="611" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
cem comparatis diverſa ſecundùm ſpeciem gravitas aut levitas <lb/>tribuenda eſſet, ut diſparibus intervallis à centro abeſsent; </s>
  <s xml:id="echoid-s19899" xml:space="preserve">ſed <lb/>plures naturæ quamvis ſub eodem genere cæterarum proprie-<lb/>tatum complicatione differentes, poſſent in univerſo hoc globo <lb/>ſimili poſitione gaudere: </s>
  <s xml:id="echoid-s19900" xml:space="preserve">id quod rationibus ortûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19901" xml:space="preserve">interitûs <lb/>corporum apprimè conducit, quo modo plures naturas terra, <lb/>plures aqua, plures aër complectitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19902" xml:space="preserve">Hinc, tam diverſis na-<lb/>turis confluentibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19903" xml:space="preserve">conjunctis, oritur mira illa corporum, <lb/>varietas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19904" xml:space="preserve">diſſimilitudo efficacitatis, quam conſtituere nequi-<lb/>rent elementa, ſi prorsùs homogenea eſſent ſingula ſingulo-<lb/>rum corporum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19905" xml:space="preserve">pro ſolâ portione diſcreparent.</s>
  <s xml:id="echoid-s19906" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19907" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19908" xml:space="preserve">Propterea, cum de Ignis luce diſſereremus, memini me <lb/>innuiſſe, nos nullo argumento adigi ad primævam illam lucem, <lb/>adſtruendam ſecundùm omnes ſui partes omninò ſimilem: </s>
  <s xml:id="echoid-s19909" xml:space="preserve">hujus <lb/>quippe maximæ ſimilitudinis nulla neceſſitas, nulla effectionibus <lb/>congruens ratio apparet: </s>
  <s xml:id="echoid-s19910" xml:space="preserve">quinimmò diſſimilitudinem ſuadere vi-<lb/>detur ipſa colorum in corporibus mixtis varietas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19911" xml:space="preserve">lucis reper-<lb/>cuſſio, quæ in Minoribus Planetis diverſa contingit; </s>
  <s xml:id="echoid-s19912" xml:space="preserve">eſt enim ru-<lb/>tilans Venus, igneus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19913" xml:space="preserve">rubens Mars, pallens Saturnus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19914" xml:space="preserve">Neſcio <lb/>tamen, an ſatis aptè ſixorum ſiderum naturam huic aut illi Pla-<lb/>netæ affinem eſſe nonnulli pronuncient, prout in ipſo fulgore ali-<lb/>quam ſimilitudinem deprehendunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s19915" xml:space="preserve">licèt enim accidere poſſit, ut <lb/>ſimiliter luceant quæ acceptâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19916" xml:space="preserve">quæ ingenitâ luce fulgent, non <lb/>continuò naturæ ſimilitudine ea convenire affirmare auderem.</s>
  <s xml:id="echoid-s19917" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19918" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19919" xml:space="preserve">Prudenter, quod dubium eſt, hoc ſumere pro certo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19920" xml:space="preserve"><lb/>conceſſo non audes; </s>
  <s xml:id="echoid-s19921" xml:space="preserve">neque enim eſt extrà omnem controver-<lb/>ſiam, utrùm ſtellæ fixæ innatâ, an receptâ luce ſplendeant. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19922" xml:space="preserve">Quod enim ad Planetas ſpectat, illos à Sole illuſtrari indicant <lb/>accretione &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19923" xml:space="preserve">diminutione luminis, pro receſſu ſuo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19924" xml:space="preserve">acceſſu, <lb/>phaſes Lunæ, quibus ſimiles phaſes contingere tum Veneri, <lb/>tum Mercurio optima teleſcopia oſtenderunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s19925" xml:space="preserve">immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19926" xml:space="preserve">ipſum <lb/>Martem, cæteroqui rotundum, non procul ab aſpectu Solis <lb/>Quadrato gibboſum (falcatus eſſe nequit, quia ſole ſuperior) <lb/>non pauci obſervârunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19927" xml:space="preserve">Ex quibus rationabilis conjectura, <lb/>ducitur ad aſſerendum etiam Jovem à Sole lucem mutuari, <lb/>quanquam ob diſtantiam multo Majorem præ Marte diſcerni <lb/>nequeat, an exigua aliqua particula deſit diſco apparenti, <lb/>quin omninò rotundus Jupiter aſpiciatur, quando aſpectu <lb/>Quadrato Solem reſpicit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19928" xml:space="preserve">Cum autem non rarò Jovis Comites <lb/>ab ipſo Eclipſim patiantur, qui cæteroqui ratione poſitionis <lb/>nobis eſſe poſſent conſpicui, ſatis manifeſtè conſtat ipſos à So-
<pb o="184" file="0612" n="612" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
le illuſtrari, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19929" xml:space="preserve">incidere in umbram Jovis, qui ſi luce ſuâ <lb/>luceret, utique etiam Comites ſuos illuminaret, etiamſi illi <lb/>ſuperiores eſſent: </s>
  <s xml:id="echoid-s19930" xml:space="preserve">quemadmodum Sol non mutuatâ luce ful-<lb/>gens uſquequaque lucidus eſt, neque ſolùm quâ facie tellu-<lb/>rem reſpicit, ſed etiam ex ſuperiore radios emittit, quibus <lb/>illuminatos Planetas ſuperiores videmus, antequam occidant <lb/>Heliacè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19931" xml:space="preserve">poſt eorum Ortum Heliacum. </s>
  <s xml:id="echoid-s19932" xml:space="preserve">Saturnum pari-<lb/>ter lucem à Sole recipere, reliquorum Planetarum ſocietas, <lb/>ſimilitudoque perſuadet: </s>
  <s xml:id="echoid-s19933" xml:space="preserve">cæterùm tam varia ejus facies à plu-<lb/>ribus rerum cœleſtium curioſis ſpectatoribus obſervata eſt, ut <lb/>nondum aliquid certi ſtatui poſſit de ipſo, ejuſque comitibus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19934" xml:space="preserve">nam aliq uandò tricorporeus, aliquando anſatus, aliquando <lb/>ellipticus viſus eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19935" xml:space="preserve">At verò ſtellas Firmamento infixas ferè <lb/>centum millibus ſemidiametrorum terreſtrium à Sole diſſitas <lb/>ab ipſo Sole collucere (quaſi ſtellæ ſint corpora opaca lucem <lb/>repercutientia, intermediæ autem cœli partes utpote perſpi-<lb/>cuæ, etiamſi ſolidæ, lucem tam immiſſam quàm repercuſ-<lb/>ſam tranſmittant) ſi quis affirmaverit, quamvis fortaſſe, <lb/>revinci nequeat, nullo tamen ſolido argumento confirmare <lb/>poterit, ac perſuadere: </s>
  <s xml:id="echoid-s19936" xml:space="preserve">Siquidem plura ſunt ſidera fixa, quæ <lb/>multò ſplendidiùs rutilant, quàm Planetæ communiter, cum <lb/>tamen hi propiores ſint, illa remotiſſima; </s>
  <s xml:id="echoid-s19937" xml:space="preserve">ideòque ex tanto <lb/>intervallo lux repercuſſa ad noſtrum aſpectum languidior ve-<lb/>niret.</s>
  <s xml:id="echoid-s19938" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19939" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19940" xml:space="preserve">Suſpicor innatam ſtellis lucem non temerè argui poſ-<lb/>ſe ex hoc, quod illæ micant; </s>
  <s xml:id="echoid-s19941" xml:space="preserve">id quod Jovi atque Saturno <lb/>Planetarum remotiſſimis nunquam accidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s19942" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19943" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s19944" xml:space="preserve">Si Philoſophos quoſdam audiremus, ideò micant <lb/>ſtellæ, quia valdè remotæ, videlicet propter imbecillitatem <lb/>aſpectûs; </s>
  <s xml:id="echoid-s19945" xml:space="preserve">*viſus enim porrectus longè*, ait Ariſtoteles lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s19946" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s19947" xml:space="preserve">de, <lb/>Cœlo text. </s>
  <s xml:id="echoid-s19948" xml:space="preserve">48. </s>
  <s xml:id="echoid-s19949" xml:space="preserve">*voluitur propter imbecillitatem; </s>
  <s xml:id="echoid-s19950" xml:space="preserve">quæ fortè cauſa* <lb/>*eſt, ut ſcintillare videantur ſtellæ fixæ, planetæ autem non ſcin-* <lb/>*tillare; </s>
  <s xml:id="echoid-s19951" xml:space="preserve">planetæ enim propè ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s19952" xml:space="preserve">Quare viſus, potens exiſtens,* <lb/>*ad ipſos pervenit, ad manentes autem tremit, propter longitudinem* <lb/>*porrectus longè valde: </s>
  <s xml:id="echoid-s19953" xml:space="preserve">tremor autem ipſius facit videri eſſe aſtri* <lb/>*motum; </s>
  <s xml:id="echoid-s19954" xml:space="preserve">nibil enim refert moveatur viſus, an id, quod videtur.</s>
  <s xml:id="echoid-s19955" xml:space="preserve">* <lb/>Non quidem omninò acquieſcunt Ariſtoteli ita philoſophanti, <lb/>quaſi ex oculo ob ingens intervallum nutante prodiret radius <lb/>in rem obiectam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19956" xml:space="preserve">quò longior fuerit, minùs conſiſtens ſit; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19957" xml:space="preserve">ſed id tribuunt radio procedenti ex ipsâ ſtella, quæ celerrimè <lb/>movetur ſimul, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19958" xml:space="preserve">longiſſimum radium vibrat: </s>
  <s xml:id="echoid-s19959" xml:space="preserve">ſic ſiquis bre-
<pb o="185" file="0613" n="613" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
viorem haſtam ligneam, aut ferream, ſivè argenteam bra-<lb/>cteam agitet, illa non flectitur, ſed rigida permanet; </s>
  <s xml:id="echoid-s19960" xml:space="preserve">at ſi <lb/>valde longa fuerit, vibratur. </s>
  <s xml:id="echoid-s19961" xml:space="preserve">Verùm quia neque hæc ſatis <lb/>conveniunt cum eâ philoſophandi viâ, quâ cæteroqui progre-<lb/>diuntur, Specierum Intentionalium productionem ſtatuen-<lb/>tes, eò demum veniunt, ut univerſam ſcintillationis cau-<lb/>ſam referant in vaporum, quibus refertus eſt aër, incoſtan-<lb/>tiam, quatenus ex irrequietâ illorum intercuſatione fiat Spe-<lb/>cierum in oculos delapſarum interciſio, hoc eſt Specierum, <lb/>productio in vapore commoto; </s>
  <s xml:id="echoid-s19962" xml:space="preserve">quemadmodum lapilli in fun-<lb/>do clariſſimi amnis tremere videntur ob aquam profluentem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s19963" xml:space="preserve">Hanc tamen comparationem rejicio; </s>
  <s xml:id="echoid-s19964" xml:space="preserve">aquam enim fluentem <lb/>aſpectu inſequimur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19965" xml:space="preserve">illicò ad lapillos oculum inflectimus <lb/>reciprocando oculi motum; </s>
  <s xml:id="echoid-s19966" xml:space="preserve">at in ſiderum fixorum aſpectu <lb/>non ſimiliter oculus nutat, cum vaporem inter nos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19967" xml:space="preserve">aſtra, <lb/>intercurſantem non videamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s19968" xml:space="preserve">Cæterùm nocturni vapores <lb/>æquè interiecti ſunt inter nos, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19969" xml:space="preserve">Saturnum, ac inter nos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19970" xml:space="preserve"><lb/>Sirium aut Arcturum, hi ſcintillant, ille non micat; </s>
  <s xml:id="echoid-s19971" xml:space="preserve">non <lb/>utique quia validior ſit Saturni radius quàm Sirii, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19972" xml:space="preserve">Arcturi; </s>
  <s xml:id="echoid-s19973" xml:space="preserve"><lb/>hi enim multò rutilantiores apparent: </s>
  <s xml:id="echoid-s19974" xml:space="preserve">non igitur in vapores <lb/>commotos rejicienda eſt ſcintillationis cauſa, quaſi hi langui-<lb/>diorem Fixarum radium interturbarent. </s>
  <s xml:id="echoid-s19975" xml:space="preserve">Prætereo maximè <lb/>ſereno ac frigido Cœlo longè acriùs micare ſidera, quàm cum <lb/>humidus aër plures minores ſtellas noſtro aſpectui ſubducit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19976" xml:space="preserve"><lb/>Si autem tùm Majora, tùm Minora ſidera eadem nocte, im-<lb/>mò eodem momento, intueamur, omma ſcintillant, ſed <lb/>Majora multò validiùs: </s>
  <s xml:id="echoid-s19977" xml:space="preserve">an, majorum radii imbecilliores ſunt, <lb/>quibus intercurrens vapor magis officiat? </s>
  <s xml:id="echoid-s19978" xml:space="preserve">Sed quid dicant de <lb/>Veneris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19979" xml:space="preserve">Mercurii ſcintillatione? </s>
  <s xml:id="echoid-s19980" xml:space="preserve">Hi ſi Perigæi fuerint, nec <lb/>valde procul à Conjunctione cum Sole, utique exiguam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19981" xml:space="preserve"><lb/>languidam lucem ad nos emittunt, neque tamen ob interie-<lb/>ctos vapores nutat eorum ſplendor: </s>
  <s xml:id="echoid-s19982" xml:space="preserve">at ſi pleno orbe, quo nos <lb/>reſpiciunt, Solis lumen excipiant, tunc enim verò maximè <lb/>rutilant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19983" xml:space="preserve">manifeſtè ſcintillant: </s>
  <s xml:id="echoid-s19984" xml:space="preserve">id quod etiam Marti ali-<lb/>quando, ſed ſubobſcurè, contingit. </s>
  <s xml:id="echoid-s19985" xml:space="preserve">Si itaque tunc ſiderum <lb/>ſive fixorum, ſive errantium lux vehementiùs vibratur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19986" xml:space="preserve"><lb/>micat, cùm illa validior eſt, minùſque obnoxia vaporum <lb/>turbationi, fruſtra in aëris vapores univerſa ſcintillationis <lb/>cauſa reſertur: </s>
  <s xml:id="echoid-s19987" xml:space="preserve">Propterea aliis placuit ſiderum omnium faci-<lb/>em non planè levem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19988" xml:space="preserve">undique æquabilem, ſed aſperam <lb/>conſtituere, cujuſmodi ſatis apertè conſtat Lunam eſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s19989" xml:space="preserve">ideòque
<pb o="186" file="0614" n="614" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
ſtellis fixis celerrimum converſionis motum circa ſuum axem <lb/>(ſive fuerit integra circumvolutio, ſive reciproca ſuper axe <lb/>nutatio) tribuentes, ita Solis lucem ab iis ad nos reflecti pu-<lb/>tant, ſicut ab adamante polygono celerrimè concitato. </s>
  <s xml:id="echoid-s19990" xml:space="preserve">Sed <lb/>hic explicandi modus non congruit Veneris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19991" xml:space="preserve">Mercurii ſcin-<lb/>tillationi, ſi à figmentis abſtineamus, quibus eos non ſem-<lb/>per, ſed tunc ſolùm convolui comminiſcamur.</s>
  <s xml:id="echoid-s19992" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s19993" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s19994" xml:space="preserve">Non me pœnitet ſuſpicioni locum dediſſe, quâ opi-<lb/>narer ſtellarum ſcintillationem oriri ex ingenitâ luce, etiamſi <lb/>tantas vires Solari lumini concedamus, ut eas ex tanto inter-<lb/>vallo attingat. </s>
  <s xml:id="echoid-s19995" xml:space="preserve">Luci, quâ lux eſt, proprium motum con-<lb/>ſtituimus porrectionem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19996" xml:space="preserve">contractionem, quaſi Diaſtolen <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s19997" xml:space="preserve">Syſtolen: </s>
  <s xml:id="echoid-s19998" xml:space="preserve">quò autem major eſt lux, atque validior, eò <lb/>etiam amplior eſt porrectio, quam conſequitur æqualis con-<lb/>tractio; </s>
  <s xml:id="echoid-s19999" xml:space="preserve">crebriorque eſt illa viciſſitudo ac reciprocatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s20000" xml:space="preserve">Ideò ſi <lb/>ingens fuerit lucis moles, ita ſe explicat, ut cùm ſe contra-<lb/>hit, videatur quaſi ſe ipſam reſorbere. </s>
  <s xml:id="echoid-s20001" xml:space="preserve">Quando igitur ſimi-<lb/>lem impulſionem directò recipiunt ætherei globuli uſque ad <lb/>oculorum retinam, hinc oriri videtur illa vibratio, quam <lb/>percipimus ex frequentiſſimo æthereorum globulorum pulſu, <lb/>quo quaſi titillatio ſenſui visûs adhibetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20002" xml:space="preserve">Minoribus lumi-<lb/>nibus, cujuſmodi apud nos ſunt faces, immo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20003" xml:space="preserve">incendia, <lb/>quæ ex accenſione materiæ excitantur, hoc communiter non <lb/>contingit, quia lucidi igniculi (præterquamquod &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20004" xml:space="preserve">pauci, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20005" xml:space="preserve">aliorum admiſtione compediti) non permanent, ſed fluunt <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20006" xml:space="preserve">avolant in flammâ, quæ quamvis conſtans appareat, tre-<lb/>mere videbitur, ſi quis palpebris creberrimè &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20007" xml:space="preserve">celerrimè ad-<lb/>ductis, atque reductis eam intueatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20008" xml:space="preserve">id quod etiam corpo-<lb/>ribus non lucidis accidit ex ſimili palpebrarum motu. </s>
  <s xml:id="echoid-s20009" xml:space="preserve">In, <lb/>ſtrue ardentium prunarum, exſufflatis cineribus, ex concur-<lb/>ſantium igniculorum motu aliquam ſimilitudinem ſcintilla-<lb/>tionis atque tremoris ſtellarum obſervamus, ſi eas in foculo, <lb/>directo intuitu, aſpiciamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20010" xml:space="preserve">qui tremor non apparet in con-<lb/>clavis pariete illuſtrato: </s>
  <s xml:id="echoid-s20011" xml:space="preserve">longè enim aliter afficitur ſenſus, <lb/>cùm corpora lucida, ac cùm illuſtrata intuetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20012" xml:space="preserve">quia in re-<lb/>percuſſione obtunditur impetus incidentium globulorum æthe-<lb/>reorum, atque ex ſcabrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20013" xml:space="preserve">aſperâ corporis illuſtrati ſuperſi-<lb/>cie varias &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20014" xml:space="preserve">complicatas directiones acquirunt repercuſſi glo-<lb/>buli, illaſque communicant conſequentibus globulis, quos <lb/>propellunt factâ impulsûs diffuſione uſque ad oculum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20015" xml:space="preserve">Quòd <lb/>ſi corporis illuſtrati facies polita ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20016" xml:space="preserve">undique æquabilis,
<pb o="187" file="0615" n="615" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
jam habet rationem ſpeculi, atque corporis illuminantis ſpe-<lb/>ciem oculo ingerit, ita tamen, ut nonnihil primigenii nitoris <lb/>deteratur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20017" xml:space="preserve">ſic nubes ſublucida, illius imaginem ex aquâ re-<lb/>percuſſam excipientibus, apparet ſubobſcura, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20018" xml:space="preserve">qui Solis <lb/>eclipſim directè aſpicere non audent, ne nimio fulgore viſus <lb/>hebetetur, illam in pelui aquæ plenâ, aut in ſpeculo con-<lb/>templantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20019" xml:space="preserve">Quare, cum lucem jam tum ab ipſo rerum, <lb/>exordio creatam, atque ſupra faciem abyſſi longè latèque dif-<lb/>fuſam, non ſit à recto Divinarum literarum ſenſu alienum <lb/>ſtatuere fuiſſe naturam quandam perſiſtentem, quam Deus <lb/>laudaverit tanquam bonam, atque illam neque fuiſſe omni-<lb/>nò extinctam dicendum ſit, neque adhuc permanere, ut <lb/>priùs diffuſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s20020" xml:space="preserve">quid magis rationi conſentaneum, quàm aſ-<lb/>ſerere eandem quartâ die coactam in Solem, atque diſtribu-<lb/>tam inter ſidera Firmamento infixa? </s>
  <s xml:id="echoid-s20021" xml:space="preserve">eſto aliquâ lucis parte <lb/>reſperſa fuerint tum inferiora hæc corpora, tum ipſi Planetę, <lb/>ut ſuo quæque colore conſpicua fierent, acceptamque extrin-<lb/>ſecùs lucem modificarent, aut temperarent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20022" xml:space="preserve">Quoniam verò <lb/>ſtellas fixas à tellure tanto intervallo diſiunctas ex apparente <lb/>diametro conſtat ingentes eſſe (adeò ut non deſint, qui Al-<lb/>cor ſtellam ſextæ magnitudinis pronuntient novem vicibus <lb/>terrâ majorem) manifeſtum eſt in ſingulis maximam vim <lb/>lucis fuiſſe congeſtam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20023" xml:space="preserve">coagmentatam, ac proinde porrec-<lb/>tionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20024" xml:space="preserve">contractionis motum ita notabilem eſſe, ut micare <lb/>videantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20025" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20026" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20027" xml:space="preserve">At Venus aliquando ſcintillat, atque Mercurius; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20028" xml:space="preserve">neque tamen illis innatam lucem tribuere poſſumus, quæ alio-<lb/>quin, utpote ſemper eadem, ſemper micaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20029" xml:space="preserve">Niſi fortè <lb/>dicamus, quemadmodum terra non ubique habet montes <lb/>ignivomos, ita Venerem atque Mercurium habere lucem <lb/>plurimam inſitam, ſed ſolùm quâ facie Soli ſemper obversâ <lb/>tunc nos reſpiciunt, cum pleno orbe Solis radios excipere vi-<lb/>dentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20030" xml:space="preserve">neque enim incredibile eſt Venerem atque Mercu-<lb/>rium Solis aſſeclas, circa quem ſuos circuitûs perficiunt, ean-<lb/>dem ſemper faciem Soli obvertere ſimiliter, ac Luna tellu-<lb/>rem circumiens eandem ad nos faciem ſemper convertit, ut <lb/>ex ejus Maculis manifeſtum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s20031" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20032" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20033" xml:space="preserve">Hæc aſſerentem quo efficaci argumento redarguerem, <lb/>me non habere ſponte fateor: </s>
  <s xml:id="echoid-s20034" xml:space="preserve">ſed quia neque invenio proba-<lb/>bile aliquid ad faciendam fidem rei tam dubiæ, illud propo-<lb/>no, quod cum primùm mihi ſe videndum præter ſpem obtu-
<pb o="188" file="0616" n="616" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
lit, non potui non mirari; </s>
  <s xml:id="echoid-s20035" xml:space="preserve">deinde ſæpiùs, quoad licuit, ob-<lb/>ſervavi. </s>
  <s xml:id="echoid-s20036" xml:space="preserve">In proximi templi ſupremo tholo infixa erat ex craſ-<lb/>ſiore laminâ ferreâ crux, ut apparebat, auro obducta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20037" xml:space="preserve"><lb/>in plano circuli Meridiani collocata. </s>
  <s xml:id="echoid-s20038" xml:space="preserve">Eram in conclavi, cujus <lb/>feneſtra una aliquantò altior à pavimento Ortum reſpiciebat, <lb/>ideò horis pomeridianis Solis luce, quam Crux illa repercu-<lb/>tiebat, uberiùs gaudebam, ſed illa per cubiculum diffunde-<lb/>batur non ſervatâ certâ Catoptrices lege, quemadmodum <lb/>etiam cum oppoſitus paries dealbatus lucem reflectit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20039" xml:space="preserve">At ubi <lb/>Sol certam ab Horizonte altitudinem atque à Meridiano de-<lb/>clinationem aſſecutus fuerat menſe Auguſto circà horam vi-<lb/>geſimam ſecundam, tunc per feneſtram lux in adverſum pa-<lb/>rietem ferebatur, certâ quidem figurâ carens, ſed peculiari-<lb/>ter clarior, tàmque tremula, ut cœperim ſuſpicari, an tàm <lb/>valido impulſu Solaris lux crucem ipſam ferream percuteret, <lb/>quantus ſatis eſſet ad illam flectendam tantiſper, dum virtu-<lb/>te ſuâ elaſticâ ſe illa reſtitueret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20040" xml:space="preserve">Verùm animadvertebam tre-<lb/>morem illum non eſſe reciprocum quendam integræ lucis mo-<lb/>tum diſcurrentis ex loco in locum in pariete (id quod effeciſ-<lb/>ſet crux commota, ſicut cùm ſpeculum tremulâ manu te-<lb/>nentes radium Solis reflectimus) ſed lucidæ imaginis extre-<lb/>mas oras celerrimâ viciſſitudine lucere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20041" xml:space="preserve">obſcurari, perinde <lb/>atque ſi Solis lux admitteretur per foramen, quod ſponte ſuâ <lb/>viciſſim dilataretur atque coanguſtaretur, non tamen occlu-<lb/>deretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20042" xml:space="preserve">Hoc idem, quod in luce Solis repercuſsâ, in dire-<lb/>ctâ obſervavi, quæ per foramen projicitur in oppoſitum pla-<lb/>num ita remotum, ut circulus lucidus amplior efformetur, <lb/>ſed luce dilutiori; </s>
  <s xml:id="echoid-s20043" xml:space="preserve">nam ſimiliter lucidam aream amplificari <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20044" xml:space="preserve">viciſſim extenuari videmus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20045" xml:space="preserve">id quod non adeò manifeſtum <lb/>eſt, quando circulus lucidus minor eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20046" xml:space="preserve">lux acrior oculum <lb/>perſtringit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20047" xml:space="preserve">Quod experimentum optimè convenit cum motu <lb/>porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20048" xml:space="preserve">contractionis, quem luci tribuimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20049" xml:space="preserve">dum, <lb/>enim ſe lux contrahit, minuitur Solis diſcus apparens, qui <lb/>augetur, dum ſe illa explicat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20050" xml:space="preserve">quia autem augmentum hoc <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20051" xml:space="preserve">decrementum oritur ab extremis Solis partibus, ideò in <lb/>ipſo imaginis ambitu potiſſimùm apparet viciſſitudo illa clari-<lb/>tatis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20052" xml:space="preserve">obſcuritatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20053" xml:space="preserve">His poſitis nullus dubito, quin crucem <lb/>illam ex Sole collucentem vidiſſem ſcintillare, ſi oculum ibi <lb/>collocâſſem, ubi imago illa lucida apparebat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20054" xml:space="preserve">Si igitur ita, <lb/>Solis lux inciderit in faciem Veneris aut Mercurii, quomodo <lb/>tunc in crucem illam, oculo noſtro Venerem aut Mercurium
<pb o="189" file="0617" n="617" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
intuenti illi apparebunt ſcintillantes, etiamſi propriâ luce, <lb/>careant, ſicut caret ferrea crux auro obducta, quæ nec ita <lb/>polita eſt ac levis uti ſpeculum, nec ita aſpera ſicut ferrum <lb/>rude, quin valeat aliquas reflexionis leges confusè atque per-<lb/>mixtè ſervare.</s>
  <s xml:id="echoid-s20055" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20056" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20057" xml:space="preserve">Quandoquidem lucis natura primo die condita non <lb/>periit, utique, ſi illa uſquam fuerit, in Sole atque in ſtellis <lb/>eſſe dicenda eſt, ita ut illa, quæ per aërem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20058" xml:space="preserve">æthera priùs <lb/>erat diffuſa, fuerit conglobata in hiſce ſideribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20059" xml:space="preserve">Verùm du-<lb/>bitandum adhuc videtur, utrùm Sol ac ſidera ſixa ſint mera <lb/>lux, an verò præterea aliam aliquam naturam plurimâ luce <lb/>imbutam contineant: </s>
  <s xml:id="echoid-s20060" xml:space="preserve">ſi enim lucis notio ad plures differentias <lb/>pertineat, luces ſpecie diſpares ſatis erunt ad diverſam ſide-<lb/>rum naturam conſtituendam.</s>
  <s xml:id="echoid-s20061" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20062" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20063" xml:space="preserve">Hanc in luce diſſimilitudinem nolim in controver-<lb/>ſiam adducere, ſive admittendo, ſive rejiciendo; </s>
  <s xml:id="echoid-s20064" xml:space="preserve">neutram <lb/>ſiquidem in partem ſatis valido argumento impelli me ſentio; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20065" xml:space="preserve">quanquam non diſſimulo me in eam inclinatione quadam pro-<lb/>babilitatis propendere. </s>
  <s xml:id="echoid-s20066" xml:space="preserve">Ut ut autem eſt, in Sole certè aliam <lb/>à luce naturam agnoſco: </s>
  <s xml:id="echoid-s20067" xml:space="preserve">quandoquidem Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s20068" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20069" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s20070" xml:space="preserve">*Dixit Deus* <lb/>*Fiant luminaria in Firmamento Cœli.</s>
  <s xml:id="echoid-s20071" xml:space="preserve">* v. </s>
  <s xml:id="echoid-s20072" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s20073" xml:space="preserve">*Fecitque Deus duo* <lb/>*luminaria magna.</s>
  <s xml:id="echoid-s20074" xml:space="preserve">.. </s>
  <s xml:id="echoid-s20075" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20076" xml:space="preserve">ſtellas.</s>
  <s xml:id="echoid-s20077" xml:space="preserve">* Utique luminaria magna nemine <lb/>diſſentiente, non alia ſunt præter Solem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20078" xml:space="preserve">Lunam: </s>
  <s xml:id="echoid-s20079" xml:space="preserve">hæc <lb/>autem, videlicet Luna, non fuit merus æther conſtipatus, <lb/>ſed natura quædam de novo condita; </s>
  <s xml:id="echoid-s20080" xml:space="preserve">igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20081" xml:space="preserve">ille, nimirum <lb/>Sol: </s>
  <s xml:id="echoid-s20082" xml:space="preserve">cum de utroque ſidere dictum ſit Fiant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20083" xml:space="preserve">alioquin vox <lb/>eadem ſemel prolata duplicem ſubiret notionem, ſi in Sole qui-<lb/>dem nihil fuiſſet creatum, nihilque habuiſſet præter lucem guar-<lb/>to ab hinc die conditam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20084" xml:space="preserve">poſtea ſolùm conglobatam, ut factus <lb/>dicatur Sol, in Lunâ verò intelligenda eſſet nova natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s20085" xml:space="preserve">Porrò ne-<lb/>mini, ut reor, dubium eſſe poteſt, an Luna aliquid ſit pręter ęthera <lb/>conſtipatum; </s>
  <s xml:id="echoid-s20086" xml:space="preserve">æther enim perſpicuus eſt, Luna opaca, ut Solares <lb/>eclipſes manifeſtum faciunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20087" xml:space="preserve">æther eſt fluidus ac diſſipabilis, <lb/>Luna conſiſtens, cum eaſdem nobis Maculas oſtentet. </s>
  <s xml:id="echoid-s20088" xml:space="preserve">Quòd ſi <lb/>fortaſſe quis dixerit Lunam ab æthere differre, ſicut glacies ab <lb/>aquâ, hoc ſaltem dare neceſſe fuerit, crearum à Deo aliquod <lb/>ætheris coagulum, ſicut aquæ addere oportet nitroſas, aliaſve <lb/>ſalinas particulas, ut concreſcat in glaciem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20089" xml:space="preserve">Simili igitur ratio-<lb/>ne, plurima quidem lux, illáque efficaciſſima congeſta eſt in-<lb/>Sole, quem igneum appellare non dubitaverim, cum de eo <lb/>ſcriptum ſit Eccleſiaſtici 43. </s>
  <s xml:id="echoid-s20090" xml:space="preserve">In meridiano exurit terram, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20091" xml:space="preserve">in conſ-
<pb o="190" file="0618" n="618" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
*pectu ardoris ejus quis poterit ſustinere? </s>
  <s xml:id="echoid-s20092" xml:space="preserve">Fornacem cuſtodiens in,* <lb/>*operibus ardoris. </s>
  <s xml:id="echoid-s20093" xml:space="preserve">Tripliciter Sol exurens montes, radios igneos exſuſ-* <lb/>*flans, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20094" xml:space="preserve">refulgens radüs ſuis obcæcat oculos:</s>
  <s xml:id="echoid-s20095" xml:space="preserve">* ubi ignei vocantur <lb/>radü, quibus refulgens obcæcat oculos, ut intelligamus lucem <lb/>ipſam eſſe ignem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20096" xml:space="preserve">Verùm pręter lucem, ſeu Ignem, alia natura <lb/>Soli tribuenda eſt, ut ſummi conditoris voci Fiat aliquid ex <lb/>nihilo eductum reſpondeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20097" xml:space="preserve">Præterquam quod Solis maculæ <lb/>noſtro hoc ſæculo accuratiſſimè, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20098" xml:space="preserve">improbo labore, obſervatę, <lb/>ipſi Solari corpori adhærentes citrà ullam unquam parallaxìm, <lb/>manifeſtum faciunt aliquid in Solę eſſe præter lucem.</s>
  <s xml:id="echoid-s20099" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20100" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20101" xml:space="preserve">Mirum, quàm varias in partes ſe torſerint, immò <lb/>etiam num torqueant Philoſophorum quorundam ingenia, quo-<lb/>rum voluntariis hypotheſibus hoc phęnomenon minimè con-<lb/>gruit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20102" xml:space="preserve">Primùm negandi anſam aſſertionis novitas præbuit: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20103" xml:space="preserve">deinde ubi res multorum oculis teſtatior fuit, quàm ut eſſet <lb/>inficiandi locus, vitrorum, per quæ Solis ſpecies excipiebatur, <lb/>ludibrio tribui poſſe videbatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20104" xml:space="preserve">ſed vitrorum converſio atque <lb/>mutatio omnem fallaciæ ſuſpicionem depulit, macularum, <lb/>imagine, ſivè poſitionem in Solari diſco, ſivè amplitudinem <lb/>ſpectes, minimè mutatâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20105" xml:space="preserve">Tum comminiſci modò ab inferioris <lb/>cœli particulis præ cæteris opacis lucem interciſam; </s>
  <s xml:id="echoid-s20106" xml:space="preserve">modò <lb/>ignotos Planetas Solem ſubeuntes; </s>
  <s xml:id="echoid-s20107" xml:space="preserve">modò umbras ex corpori-<lb/>bus neſcio quibus in ſolis imaginem ab ipſo Sole projectas: </s>
  <s xml:id="echoid-s20108" xml:space="preserve">ſed <lb/>neutiquam hæc commenta cum phænomenis conſentiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20109" xml:space="preserve"><lb/>Quæ in Lunæ facie apparent maculæ, conſtantes ſunt, ean-<lb/>demque ſervant poſitionem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20110" xml:space="preserve">figuram: </s>
  <s xml:id="echoid-s20111" xml:space="preserve">at in Sole nec idem, <lb/>ſemper eſt macularum numerus, nec eadem figura, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20112" xml:space="preserve">variæ <lb/>ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20113" xml:space="preserve">modò plures, modò pauciores, aliquando etiam nullæ <lb/>conſpiciuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20114" xml:space="preserve">Sepè etiam contingit quaſi ex improviſo macu-<lb/>lam oriri, aut incrementum capere; </s>
  <s xml:id="echoid-s20115" xml:space="preserve">ſæpè plures in unam coire, <lb/>aut unam in plures diſpergi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20116" xml:space="preserve">quidem in ipſo medio Solisdiſco: </s>
  <s xml:id="echoid-s20117" xml:space="preserve"><lb/>Nam ſi quę in Orientali Solis margine, quatenus ad aſpectum <lb/>pertinet, unam conſtituunt, ex Solis circa ſuum axem conver-<lb/>ſione paulatim diſgregatæ apparent, atque, niſi pereant, ite-<lb/>rum uniri videntur accedentes ad Solis limbum Occidentalem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20118" xml:space="preserve"><lb/>Quæ ſcilicet maculę initio in limbo Orientali conſpiciuntur, <lb/>paulatim progredi videntur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20119" xml:space="preserve">non niſi ferè poſt tredecim dies <lb/>ex margine Occidentali deſinunt apparere, donec iterum ex <lb/>Solis limbo Orientali poſt tredecim ferè alios dies emergant, <lb/>niſi in altero Solis hemiſphœrio evanuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s20120" xml:space="preserve">Ex quâ periodo <lb/>innotuit Solis circa ſuum axem convolutio diebus circiter vi-
<pb o="191" file="0619" n="619" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
ginti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20121" xml:space="preserve">ſeptem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20122" xml:space="preserve">Ita tamen maculę aliquoties circuitum perſi-<lb/>cere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20123" xml:space="preserve">redire obſervatæ ſunt, ut nulla integrum annum abſol-<lb/>verit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20124" xml:space="preserve">Sed magna macula rarò naſcitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20125" xml:space="preserve">incipit in Solis diſco <lb/>apparere, quin deficiat, antequam in margine Occidentali exte-<lb/>nuetur, aut evaneſcat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20126" xml:space="preserve">Si qua verò in ſuperiore &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20127" xml:space="preserve">nobis occulto <lb/>Solis hemiſphœrio orta nobis primùm appareat in limbo Orien-<lb/>tali, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20128" xml:space="preserve">ampla fuerit, communiter non tamdiu durat, ut totam <lb/>dixi diametrum percurrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20129" xml:space="preserve">Porrò hic macularum cæteroqui <lb/>obſcurarum interitus ita contingere obſervatus eſt, ut macula <lb/>ipſa ſenſim decreſcat mole, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20130" xml:space="preserve">extenuetur in umbram; </s>
  <s xml:id="echoid-s20131" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum in ortu ſuo multæ ex tenuiſſimis umbris, quaſi ara-<lb/>nearum telis, ſpiſſiores factæ circa medium nigreſcunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20132" xml:space="preserve">au-<lb/>gentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20133" xml:space="preserve">Nec planè admirabilitate caret, quod ſępiſſimè ex <lb/>deficientibus maculis accenduntur Faculæ reliquo Solis diſco <lb/>lucidiores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20134" xml:space="preserve">plerunque majores ipſis maculis, ex quibus ortę <lb/>ſunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20135" xml:space="preserve">quamquam etiam aliquando ex Faculis Maculę oriuntur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20136" xml:space="preserve">Has autem ſivè Maculas, ſivè Faculas Solari corpori adhęrere <lb/>indicat ipſe motus, nam omnium eodem tempore apparentium <lb/>ſimilia ſunt itinera, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20137" xml:space="preserve">figurâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20138" xml:space="preserve">poſitione; </s>
  <s xml:id="echoid-s20139" xml:space="preserve">ſiquidem omnes <lb/>circa finem Novembris ac initium Decembris, iterumque circa <lb/>finem Maji ac initium Junii, hoc eſt paulo ante Solſtitia, per <lb/>duas circiter hebdomadas, quaſi rectam lineam in apparenti <lb/>Solis diſco deſcribunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20140" xml:space="preserve">at verò conſequentibus ſex menſibus à <lb/>Brumali Solſtitio ferè uſque ad Æſtivum, hoc eſt ad finem <lb/>Maji &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20141" xml:space="preserve">initium Junii, motus curvus eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20142" xml:space="preserve">inflexus, intume-<lb/>ſcente magis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20143" xml:space="preserve">magis arcu versùs partem Solis Borealem, ita <lb/>ut ſumma curvitas ſit ſub initium Martii, quę deinde decreſ-<lb/>cat; </s>
  <s xml:id="echoid-s20144" xml:space="preserve">contra autem ab Æſtivo ad Brumale Solſtitium curvitas <lb/>itineris eſt versùs oppoſitam Solis partem Auſtralem, ita ut <lb/>initio Septembris maxima ſit curvitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s20145" xml:space="preserve">Cum igitur tàm defini-<lb/>tus ſit ſingulis annis macularum motus pro ratione temporis, <lb/>quo exiſtunt, earum verò ortus prorſus incertus ſit, nec ullâ <lb/>certâ lege (ſaltem nobis cognitâ) conſtitutus, non eſt illis, ſed <lb/>Soli, cui adhęreant, tribuendus motus, dum ille circa ſuum <lb/>axem obliquo motu annuo convolutum, periodo ferè men-<lb/>ſtruâ, hoc eſt dierum circiter 27.</s>
  <s xml:id="echoid-s20146" xml:space="preserve">, convertitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20147" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20148" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20149" xml:space="preserve">Ex hoc Solis motu globoſum illum eſſe agnoſcimus, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20150" xml:space="preserve">uſquequaque lucidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s20151" xml:space="preserve">quamvis macularum obſcuritas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20152" xml:space="preserve"><lb/>opacitas tanta, ut nigrorem referat circa medium, non eſſe, <lb/>illum meram lucem oſtendat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20153" xml:space="preserve">Nam quæ in medio Solis diſco <lb/>oriuntur Maculę, non aliunde venire, ſed ex ipſo Solis corpore
<pb o="192" file="0620" n="620" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
prodire neceſſe eſt, eâ fortaſſe ratione, quâ ex ipſis telluris <lb/>viſceribus plurimos halitûs ſollicitante interiori calore in, <lb/>aërem extrudi obſervant in altiſſimis cavernis aureæ venæ <lb/>ſcrutatores; </s>
  <s xml:id="echoid-s20154" xml:space="preserve">qui ex hujuſmodi expirationum copiâ, quibus <lb/>ferè præſocantur, proximam tempeſtatis mutationem præ-<lb/>ſagiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20155" xml:space="preserve">Non eſſe autem Maculas niſi Solis expirationes, <lb/>ſuadet illarum tùm varietas, ità ut ejuſdem maculæ figura, <lb/>poſtridie, ferè nunquam omnino talis appareat, qualis pri-<lb/>die viſa fuit, tùm inconſtantia, ita ut aut eadem diſtraha-<lb/>tur in plures, aut ex pluribus una confletur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20156" xml:space="preserve">id quod etiam <lb/>in nubibus ex terrenis halitibus quotidiano ferè experi-<lb/>mento obſervamus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20157" xml:space="preserve">Immò ſicuti diſcuſſis nubibus Solis fer-<lb/>vorem terra excipit validiorem, quem priùs interiectæ nubes <lb/>retundebant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20158" xml:space="preserve">ita quoquè cùm nullæ in Sole conſpiciuntur Ma-<lb/>culæ, fervida eſt tempeſtas; </s>
  <s xml:id="echoid-s20159" xml:space="preserve">quemadmodum accidit anno <lb/>1632. </s>
  <s xml:id="echoid-s20160" xml:space="preserve">a die 19. </s>
  <s xml:id="echoid-s20161" xml:space="preserve">Julii uſque ad 15. </s>
  <s xml:id="echoid-s20162" xml:space="preserve">Septembris, cum aura fuerit <lb/>tunc ſicciſſima; </s>
  <s xml:id="echoid-s20163" xml:space="preserve">quaſi deterſis nubibus Solaribus radii ex toto <lb/>diſco ad nos perveniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20164" xml:space="preserve">Nec probabilitate prorſus caret eo-<lb/>rum ſententia, qui ex hiſce Solaribus expirationibus, aliquan-<lb/>do ſaltem, Cometarum materiam ex parte deſumptam opi-<lb/>nantur, cum nulla penitus Macula in Sole fuerit obſervat@ <lb/>anno 1618. </s>
  <s xml:id="echoid-s20165" xml:space="preserve">quo tres Cometæ arſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20166" xml:space="preserve">Eatenus autem ſolùm <lb/>ſimilitudinem à nubibus ductam volo, quatenus ex illâ ex-<lb/>plicatur concurſus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20167" xml:space="preserve">diſiunctio expirationum: </s>
  <s xml:id="echoid-s20168" xml:space="preserve">neque enim <lb/>rem totam toti rei ſimilem exiſtimo, quaſi ſicuti nubes ſunt <lb/>à terra diſiunctæ, ita etiam maculæ eſſent à Sole avulſæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20169" xml:space="preserve"><lb/>hoc tantummodo efficerent, ut lucis particulas nobis occul-<lb/>tarent, quâ ratione Mercurii ſidus, aut Luna, cùm Solem <lb/>ſubeunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20170" xml:space="preserve">Quapropter, ſi in re tàm procul à nobis non eſt <lb/>opinari neſas, dicerem expirationes ex intimis Solis partibus <lb/>ad extimam ſuperſiciem propulſas ita immiſceri lucidis parti-<lb/>culis, ut primùm earum motum aliquatenus retardantes, <lb/>dum reliquæ circumpoſitæ liberè moventur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20171" xml:space="preserve">fulgent, um-<lb/>bræ ſpeciem exhibeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20172" xml:space="preserve">deinde aliis atque aliis accedentibus <lb/>prorſus cohibeatur motus lucis proprius; </s>
  <s xml:id="echoid-s20173" xml:space="preserve">adeòque maculæ <lb/>præſertim circa medium, ubi Solis facies magis conferta eſt <lb/>expirationibus, nigrorem referant, tandiu autem durant, <lb/>donec vi caloris diſſipatæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20174" xml:space="preserve">excuſſę fuerint hujuſmodi expira-<lb/>tiones. </s>
  <s xml:id="echoid-s20175" xml:space="preserve">Ex quo fit agitatione illâ calidorum igniculorum va-<lb/>riam fieri maculæ figuram; </s>
  <s xml:id="echoid-s20176" xml:space="preserve">modò minui expirationibus ali-<lb/>quibus diſcuſſis; </s>
  <s xml:id="echoid-s20177" xml:space="preserve">modò amplificari novis advenientibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20178" xml:space="preserve">mo-
<pb o="193" file="0621" n="621" rhead="De ignibus Cæleſtibus."/>
dò factis inter partes ſpatiis eandem apparere diviſam in plu-<lb/>res minores; </s>
  <s xml:id="echoid-s20179" xml:space="preserve">modò repletis intervallis unam fieri ex pluribus, <lb/>ac demum maculam deſinere in umbram extenuatis expira-<lb/>tionibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20180" xml:space="preserve">Quin etiam aliquando illæ tàm promptè atque cele-<lb/>riter prorſus diſpelluntur, ut loco Maculæ clariſſima Facula <lb/>accenſa videatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20181" xml:space="preserve">quæ enim particulæ ſolam caloris faculta-<lb/>tem jugi agitatione exercebant, ſublato impedimento, atque <lb/>omninò expurgatæ, etiam motu porrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20182" xml:space="preserve">contractio-<lb/>nis validè ſe vibrant, acriùſque lucent præ cæteris circumpoſi-<lb/>tis, quas aliquæ expirationes, licet tenuiſſimæ, quodam-<lb/>modo inficiunt, motumque lucis proprium aliquatenus debi-<lb/>litant: </s>
  <s xml:id="echoid-s20183" xml:space="preserve">quia verò non diù perpurgata manet pars illa Solis, quin <lb/>novæ expirationes adveniant, ideò Facula extinguitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20184" xml:space="preserve">fit <lb/>lux in toto diſco æquabilis.</s>
  <s xml:id="echoid-s20185" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20186" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20187" xml:space="preserve">Hujuſmodi expirationum immunis, ut puto, ferè <lb/>nunquam eſt Solis facies; </s>
  <s xml:id="echoid-s20188" xml:space="preserve">quamvis nec ita coagmententur, ut <lb/>ſplendorem maculis aſpergant, neque ibi hæreant ſed extrà <lb/>Solem erumpant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20189" xml:space="preserve">quippe quæ in hæc inferiora illabuntur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20190" xml:space="preserve">cum enim Solis virtus in tellurem influat adeò, ut ipſa viſce-<lb/>ra permeare cenſeatur omnium conſenſu, hoc autem neque <lb/>luci, quâ lux eſt, concedi poſſit cui ſcilicet reluctatur opa-<lb/>citas, neque calori, quâ calor eſt, cum altiùs fodientibus <lb/>occurrat frigus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20191" xml:space="preserve">reliquum eſt, Solarium expirationum natu-<lb/>ram aliis à luce &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20192" xml:space="preserve">à Calore facultatibus inſtructam eſſe, atque <lb/>ex illis, cæteriſque, quas tellus ſubminiſtrat, particulis con-<lb/>flari &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20193" xml:space="preserve">effici varias corporum proprietates. </s>
  <s xml:id="echoid-s20194" xml:space="preserve">Neque timendum <lb/>cum aliquibus, ne fortè Sol aliquando effœtus fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20195" xml:space="preserve">Primùm <lb/>enim ex Solis apparente diametro nunquam minore minutis <lb/>30. </s>
  <s xml:id="echoid-s20196" xml:space="preserve">ejuſque diſtantiâ nunquam minore ſemidiametris terreſtri-<lb/>bus 2850. </s>
  <s xml:id="echoid-s20197" xml:space="preserve">elicitur ejus vera diameter ad telluris diametrum, <lb/>major quàm ſit 12. </s>
  <s xml:id="echoid-s20198" xml:space="preserve">ad 1.</s>
  <s xml:id="echoid-s20199" xml:space="preserve">, atque adeò Ratio Solis ad Terram eſt <lb/>major quàm 1728. </s>
  <s xml:id="echoid-s20200" xml:space="preserve">ad 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20201" xml:space="preserve">Immò ex accuratiſſimis Lunę Dicho-<lb/>tomæ obſervationibus innotuit Solem nunquam minùs abeſſe <lb/>à Tellure quàm ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s20202" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s20203" xml:space="preserve">7000.</s>
  <s xml:id="echoid-s20204" xml:space="preserve">, ac propterea veram Solis dia-<lb/>metrum ad tetrę diametrum eſſe majorem quàm 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s20205" xml:space="preserve">ad 1.</s>
  <s xml:id="echoid-s20206" xml:space="preserve">, ac <lb/>proinde Solem eſſe ad Terram majorem quam 27000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20207" xml:space="preserve">ad 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20208" xml:space="preserve"><lb/>Quantumvis igitur imbuatur tellus Solaribus expirationibus, <lb/>quid illę ſunt ad univerſam tàm ampli Solaris corporis molem? </s>
  <s xml:id="echoid-s20209" xml:space="preserve"><lb/>Deinde ſi in corporum coagmentatione terreſtribus particulis <lb/>copulantur aliquę, quas Sol efflavit, expirationes, in illorum <lb/>diſſolutione hæ utique non abeunt in nihilum, ideòque etiam
<pb o="194" file="0622" n="622" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
ſi diſſipatę aliò transferantur, fieri poteſt, ut eędem cum aliis <lb/>particulis concurrant ad novi alicujus corporis compoſitionem <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20210" xml:space="preserve">conformationem; </s>
  <s xml:id="echoid-s20211" xml:space="preserve">ac proinde, cum non ſemper opus ſit novis <lb/>expirationibus, non eſt defutura Solaris virtus influens in hæc <lb/>inferiora. </s>
  <s xml:id="echoid-s20212" xml:space="preserve">Quamquam non video, cur in perenni aëris atque <lb/>ętheris agitatione Solares expirationes aliarum naturarum, <lb/>nexu ſolutę nequeant ad Solem redire, æquè ac terreni halitûs <lb/>perpetuo quodam circuitu migrant &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20213" xml:space="preserve">remigrant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20214" xml:space="preserve">Quia autem <lb/>fruſtra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20215" xml:space="preserve">ſinè causâ quid facere, dignum Deo non eſt, quò <lb/>ſpectare dicamus illam ferè menſtruam Solis converſionem <lb/>circà ſuum axem obliquo motu annuo convolutum, niſi ut <lb/>diverſi generis expirationes tùm Tellus, tùm cęteri Planetę <lb/>recipiant, dum aliam atque aliam faciem Sol obvertit? </s>
  <s xml:id="echoid-s20216" xml:space="preserve">Niſi <lb/>enim diverſa aliqua utilitas ex illâ converſione conſequeretur, <lb/>motus hujuſmodi circa axem videretur ſupervacaneus, cum <lb/>ſimilem lucem, ſimilemque caloris virtutem Sol emitteret.</s>
  <s xml:id="echoid-s20217" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20218" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20219" xml:space="preserve">Solem aſtrorum obtinere principatum, nemo eſt, qui <lb/>neget: </s>
  <s xml:id="echoid-s20220" xml:space="preserve">idque non eò tantum, quòd illius candor illuſtrior ſit <lb/>quàm ullus ignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20221" xml:space="preserve">oculis blandiatur cuncta ſuâ luce luſtrans <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20222" xml:space="preserve">complens, ſed quia maximè ab illo pendere rerum ortum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20223" xml:space="preserve">interitum Philoſophi putant, homo enim hominem generat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20224" xml:space="preserve"><lb/>Sol, ait Ariſtoteles 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s20225" xml:space="preserve">Phyſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20226" xml:space="preserve">text. </s>
  <s xml:id="echoid-s20227" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s20228" xml:space="preserve">nec utique ſolâ luce. </s>
  <s xml:id="echoid-s20229" xml:space="preserve">Quòd <lb/>ſi reliqui Planetę, quamvis propriâ luce carentes, naturam, <lb/>habent quiſque ſuam, quâ tantos motûs mutationeſque, ut <lb/>communis fert opinio, in his inferioribus moliuntur, ſuam <lb/>quoquè Soli naturam pręter lucem concedere ęquum videtur: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20230" xml:space="preserve">id quod ſtellis fixis ęquè convenire cenſendum eſt, etiamſi lucis <lb/>primo die conditę fulgore inſignitis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20231" xml:space="preserve">Quid enim fuerit afflatus <lb/>ex aſtris terram ita movens, ut illam fœcundam plurimarum <lb/>rerum parentem efficiat, preter particulas, quas expirant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20232" xml:space="preserve">in <lb/>terram uſque demittunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s20233" xml:space="preserve">Niſi fortè Influxuum notioni nihil <lb/>præter vocabulum reſpondere dicamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20234" xml:space="preserve">nihil verò niſi voces <lb/>accipimus ab iis, qui aut adſtruunt, aut aſſertione approbant <lb/>in ſideribus Qualitates Occultas quaſdam, quibus efficientiam <lb/>tribuant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20235" xml:space="preserve">Occultum ſi dicant id, cui nondum eſt impoſitum, <lb/>proprium nomen, aut cujus naturam non omninò perſpectam <lb/>habemus, adhoc Occultarum Qualitatum aſylum ſemper <lb/>ignorantiæ patet perfugium; </s>
  <s xml:id="echoid-s20236" xml:space="preserve">nulla enim adhuc excuſa ſunt tot <lb/>verbis referta lexica, quot res complectitur Univerſitas, nihil-<lb/>que ante oculos ipſos poſitum habemus, cujus proprietates ſin-<lb/>gulæ innotuerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s20237" xml:space="preserve">Cæterùm huic verbo, cum Qualit atem,
<pb o="195" file="0623" n="623" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
dicunt, quam ſubiectam notionem volunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s20238" xml:space="preserve">An naturam ali-<lb/>quam intelligunt, quæ cum per ſe ſtare valeat, ſi corpori alicui <lb/>immiſceatur aut adhæreat, illi nomen tribuit, ſicut dulce, <lb/>appellatur, quod fuerit Saccharo aſperſum? </s>
  <s xml:id="echoid-s20239" xml:space="preserve">Sic apud Ariſtote-<lb/>lem lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20240" xml:space="preserve">de Somniis cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20241" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s20242" xml:space="preserve">Quod præparatum eſt oleum, citò accipit <lb/>proximorum odores, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20243" xml:space="preserve">vina hoc ipſum patiuntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20244" xml:space="preserve">non ſolùm enim. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20245" xml:space="preserve">eorum, quæ immittuntur vel commiſcentur, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20246" xml:space="preserve">eorum, quæ propè <lb/>vaſa ponuntur, vel adnaſcuntur, recipiunt odores. </s>
  <s xml:id="echoid-s20247" xml:space="preserve">Hujuſmodi na-<lb/>turas Aſtris ingenitas ſi concedant, quas illa expirent, facilè <lb/>admittam Occultas eſſe, hoc eſt, ſine nomine, neque ſatis nobis <lb/>perſpectas. </s>
  <s xml:id="echoid-s20248" xml:space="preserve">Verùm non hoc volunt, ſed Qualitatem ita Aſtris <lb/>ipſis inhærentem, ut ab iis ſejungi nequeat, quin penitùs <lb/>intereat, quemadmodum de omnibus, quæ Accidentia vocant, <lb/>philoſophantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20249" xml:space="preserve">Hoc autem illud eſt, quod nondum ſatis doceri <lb/>potui: </s>
  <s xml:id="echoid-s20250" xml:space="preserve">neque enim mihi perſuadeo Qualitatem illam Marti <lb/>inhęrentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20251" xml:space="preserve">à me tanto intervallo ſejunctam, poſſe meam <lb/>bilem irritare, aut ſanguinem inflammare, niſi aliquid in me <lb/>immittat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20252" xml:space="preserve">ſicut neque intelligo, quî fieri poſſit, ut in Sole con-<lb/>ſiſtens Qualitas auri effectrix hoc gignat in imis terræ viſceri-<lb/>bus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20253" xml:space="preserve">Audio affirmantes virtutem illam per interiectum æthera <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20254" xml:space="preserve">aërem propagari: </s>
  <s xml:id="echoid-s20255" xml:space="preserve">Sed ſi propagatio iſta in hoc ſita eſt, ut <lb/>aliquid ab eâ efficiatur in toto ſpatio intermedio, non video <lb/>aërem aut à fervidâ Qualitate Martis accendi, aut à Qualitate <lb/>auri effectrice pretium accipere. </s>
  <s xml:id="echoid-s20256" xml:space="preserve">Aërem dicunt non ita eſſe, <lb/>præparatum, ut aurum fiat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20257" xml:space="preserve">Non inficior: </s>
  <s xml:id="echoid-s20258" xml:space="preserve">ſed quæro, quęnam <lb/>ſit illa Qualitatis aureę per aërem propagatio: </s>
  <s xml:id="echoid-s20259" xml:space="preserve">qualitatis, <lb/>inquam, aureę, non lucis; </s>
  <s xml:id="echoid-s20260" xml:space="preserve">quia lux ubi terram opacam attige-<lb/>rit, ibi ſiſtitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20261" xml:space="preserve">ſed qualitatem illam auream adhuc propagari <lb/>oportet uſque ad venam metalli: </s>
  <s xml:id="echoid-s20262" xml:space="preserve">illa igitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20263" xml:space="preserve">in aëre &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20264" xml:space="preserve">in terrâ <lb/>intermediis aliquid efficiat neceſſe eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20265" xml:space="preserve">lux enim non eſt Qua-<lb/>litas Occulta, vim autem auri effectricem Qualitatem Occul-<lb/>tam vocant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20266" xml:space="preserve">hęc igitur propaganda eſt, quicquid luci acciderit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20267" xml:space="preserve"><lb/>Quomodo verò propagetur, adhuc explicandum ſupereſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20268" xml:space="preserve"><lb/>Scio quoſdam ſatis habere, ſi à causâ, cui effectus tribuitur, <lb/>aliquid, quodcunque tandem illud ſit, in medio efficiatur, modò <lb/>cum effectu aliquatenus connectatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20269" xml:space="preserve">adeóque lucem virtutis <lb/>ſidereæ vehiculum, utique ſplendidum, aſſerunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20270" xml:space="preserve">Hos tamen <lb/>ſimiles dixerim aucupi, cui ſatis fuerit, ſi aves exploſi ſclopi <lb/>bombum audiant citrà ictum plumbeę glandis: </s>
  <s xml:id="echoid-s20271" xml:space="preserve">avem non, <lb/>bombus occidit, aut dejicit, ſed glandis ictus, aut ſagittę: </s>
  <s xml:id="echoid-s20272" xml:space="preserve">ſic <lb/>aurum non lux efficit, ſed alia virtus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20273" xml:space="preserve">Ex his manifeſtum mihi
<pb o="196" file="0624" n="624" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
videtur ſidereos influxûs non meliùs explicari poſſe, quàm per <lb/>effluentes ex aſtris expirationes juxtà cujuſque naturam.</s>
  <s xml:id="echoid-s20274" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20275" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20276" xml:space="preserve">Bonâ veſtrâ veniâ Naturas potiùs dixerim, quàm <lb/>Naturam: </s>
  <s xml:id="echoid-s20277" xml:space="preserve">neque enim aſtrum unum, homogeneum quid eſſe <lb/>puto, ſed univerſitati rerum maximè conducere aliam eſſe, <lb/>aliarum partium naturam; </s>
  <s xml:id="echoid-s20278" xml:space="preserve">ut, ſicut non omnis fert omnia <lb/>tellus, ita etiam, cum ex cœleſtibus cauſis pendeat varietas <lb/>eorum, quæ hic apud nos oriuntur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20279" xml:space="preserve">intereunt, non ſimiles ex <lb/>ſingulis ejuſdem ſideris partibus expirationes prodeant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20280" xml:space="preserve">quem-<lb/>admodum neque ubique terrarum ſimilibus halitibus aër im-<lb/>pletur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20281" xml:space="preserve">Hinc, in Lunâ præſertim, explicari poteſt, cur pro <lb/>diversâ poſitione, quâ à Sole reſpicitur, varios effectûs gignat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20282" xml:space="preserve">quatenus videlicet Solis ipſius calor alios atque alios halitûs ex <lb/>variis Lunæ partibus excitat, qui in hæc inferiora deveniunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20283" xml:space="preserve"><lb/>Videmus enim à Novilunio ad Plenilunium in terrâ plantas, <lb/>atque in aquis teſtacea humore impleri; </s>
  <s xml:id="echoid-s20284" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20285" xml:space="preserve">contrà ſeneſcente <lb/>Lunâ humorem minui. </s>
  <s xml:id="echoid-s20286" xml:space="preserve">Neque fruſtrà contingit, quæ obſer-<lb/>vata eſt, multiplex Lunæ circà ſuum centrum libratio, non <lb/>ſolùm ab Oriente in Occidentem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20287" xml:space="preserve">viciſſim ab Occidente in <lb/>Orientem, atque ab his declinando, ſed etiam ab Auſtro in, <lb/>Boream &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20288" xml:space="preserve">à Borea in Auſtrum: </s>
  <s xml:id="echoid-s20289" xml:space="preserve">Nam ex hac converſione, <lb/>(cujus periodus nec multo minor eſt diebus 26.</s>
  <s xml:id="echoid-s20290" xml:space="preserve">, nec multo <lb/>major diebus 28,) fit, ut ipſius Lunæ partes modò directè, <lb/>modò obliquè incidentes Solis radios excipiant, illoſque non, <lb/>uno modo ad nos reflectant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20291" xml:space="preserve">quandoquidem nunc extrà con-<lb/>troverſiam eſt lunares maculas eſſe umbras, quas projiciunt <lb/>aſperitates inſtar montium prominentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s20292" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20293" xml:space="preserve">maximæ libratio-<lb/>nis quantitas, nimirum maximi in Lunâ circuli arcus, com-<lb/>plectitur gr.</s>
  <s xml:id="echoid-s20294" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s20295" xml:space="preserve">min. </s>
  <s xml:id="echoid-s20296" xml:space="preserve">31. </s>
  <s xml:id="echoid-s20297" xml:space="preserve">ſect. </s>
  <s xml:id="echoid-s20298" xml:space="preserve">48.</s>
  <s xml:id="echoid-s20299" xml:space="preserve">, quo ſpatio continentur maculæ, <lb/>quæ primùm conſpicuæ deindè aſpectui ſubducuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20300" xml:space="preserve">Cum, <lb/>autem hujus librationis periodus non concurrat cum Menſe <lb/>Synodico, quo minor eſt, additâ latitudine atque Declinatione <lb/>modò Boreali, modò Auſtrali, aliqua ſemper eſt in excitandis <lb/>Lunę halitibus diverſitas pro diversâ ejuſdem poſitione atque <lb/>configuratione cum Sole. </s>
  <s xml:id="echoid-s20301" xml:space="preserve">Haud diſſimilem librationem circà <lb/>ſuum centrum accidere Marti atque Jovi concedendum eſt, <lb/>quamquam earum periodus nondum innotuerit: </s>
  <s xml:id="echoid-s20302" xml:space="preserve">Mars enim <lb/>diſcum maculâ nigrâ, quæ in dies contrahitur, infectum oſten-<lb/>tat, Jupiter verò faſciis pręcinctus apparet modò tribus, modò <lb/>duabus, modò unicâ, quæ aliquando rectę, aliquando curvę, <lb/>nunc magno intervallo diſtantes, nunc ferè conjunctę aſpiciun-
<pb o="197" file="0625" n="625" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
tur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20303" xml:space="preserve">Quòd ſi uniuſmodi eſſet totius ſideris natura, nil plan è <lb/>referret, quam nobis ſui partem obverteret, cum non niſi ſimi-<lb/>les expirationes evibraret: </s>
  <s xml:id="echoid-s20304" xml:space="preserve">Si verò alia ſit aliarum partium <lb/>natura, pertinet ad influxuum varietatem hujuſmodi Planeta-<lb/>rum circà ſua centra libratio.</s>
  <s xml:id="echoid-s20305" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20306" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20307" xml:space="preserve">Non pauca nunc turmatim occurrunt animo tuæ huic <lb/>ſententiæ convenientia. </s>
  <s xml:id="echoid-s20308" xml:space="preserve">Et primò quidem placet id, quod <lb/>de Lunâ innuebas, videlicet à Solis calore in Lunam inciden-<lb/>te excitari halitûs: </s>
  <s xml:id="echoid-s20309" xml:space="preserve">nam tùm Lunæ, tùm cæteris Planetis <lb/>hoc idem tribuerem, quod telluri accidere non dubitamus, <lb/>ex cujus viſceribus vi interioris caloris multi ſurſum elevantur <lb/>halitûs ex patentibus meatibus erumpentes, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20310" xml:space="preserve">præterea ex <lb/>ipsâ ſuperficie calore Solis imbutâ aliæ particulæ ſolvuntur, <lb/>quæ in aërem aſcendunt, ut potiſſimùm æſtate in Campo arato <lb/>obſervamus, cùm maximus eſt diei fervor; </s>
  <s xml:id="echoid-s20311" xml:space="preserve">ſimile enim quid <lb/>videmus, ac cum foculum ardentibus prunis plenum in Sole <lb/>exponimus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20312" xml:space="preserve">Eadem ratione mihi facilè perſuadeo ſingulos <lb/>Planetas non ſolùm ſuas expirationes ſponte emittere, prout <lb/>cujuſque interior facultas fert, verùm etiam à Solis calore ex-<lb/>timas partes irritari, ut illæ validiùs effluant atque uberiùs, <lb/>prout Solarium radiorum impreſſionem excipiunt, pro ſitu &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20313" xml:space="preserve"><lb/>figurâ, qua ſe invicem reſpiciunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20314" xml:space="preserve">Hinc probabili conjecturâ <lb/>ducor ad opinandum, ita unius Planetæ expirationes in alte-<lb/>rius Planetæ corpus incurrere poſſe, ut proprias hujus expi-<lb/>rationes vel excitent, vel compeſcant, vel ſecum rapiant, <lb/>vel aliorſum inflectant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20315" xml:space="preserve">dirigant, pro variâ partium, quas <lb/>contingunt, naturâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20316" xml:space="preserve">Cum igitur à Lunâ, cæteriſque ſimùl <lb/>ſideribus variam Cœli temperationem fieri nemo diffiteatur, <lb/>hæc utique ex tàm diſſimilium expirationum concurſu atque <lb/>complexione oritur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20317" xml:space="preserve">illæ autem æthera &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20318" xml:space="preserve">aërem pervaden-<lb/>tes commiſcentur halitibus hiſce noſtris inferioribus, ex qui-<lb/>bus unà cum terrenis Salibus, Sulphuribus, atque Spiritibus, <lb/>mira rerum varietas, non in plantis ſolùm atque foſſilibus, <lb/>verùm etiam in ipſis animalibus, tùm ex aſſumpto alimento, <lb/>tùm ex ſpiritu, quem ducunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20319" xml:space="preserve">Ex hac enim ſidereorum at-<lb/>que terreſtrium halituum complexione nullus dubito, quin <lb/>maximè pendeat Spirituum Vitalium atque Animalium tem-<lb/>peratio, quam aut firma corporis conſtitutio, aut incom-<lb/>moda valetudo conſequitur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20320" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20321" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20322" xml:space="preserve">Arridebunt noſtra hæc, ut mihi quidem perſuadeo, <lb/>non mediocriter Aſtrologis, quibus rationem ſuppeditamus
<pb o="198" file="0626" n="626" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
explicandi Phyſicè ſiderum influxûs, non ſolùm pro ſingula-<lb/>rum expiratíonum diſſimilitudine, quatenus ex aliis aut aliis <lb/>ejuſdem ſideris partibus emanant, ſed etiam qua@enus invi-<lb/>cem comparantur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20323" xml:space="preserve">junguntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20324" xml:space="preserve">Si enim alias expirationes <lb/>Luna emittit ex ſui hemiſphœrio Orientali, alias ex Occiden-<lb/>tali, atque idem Veneri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20325" xml:space="preserve">Marti, cæteriſque Planetis, <lb/>contingit, ſatis conſtat plurimum referre, uter Planeta ſit <lb/>præ alio Orientalior, ac proindè quâ in Domo cœleſtis The-<lb/>matis conſtitutus reperiatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20326" xml:space="preserve">quandoquidem ex duobus Pla-<lb/>netis occurrentium ſibi invicem expirationum, pro diversâ <lb/>facie, quâ ſe mutuò aſpiciunt, diſſimilis eſt complexio atque <lb/>efficacitas, pręter inęqualem impetum, quo conjunctim in-<lb/>fluunt, temperatis ſingularum directionibus, juxtà quas ef-<lb/>fluunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20327" xml:space="preserve">Hinc eſt ſiderum expirationes quaſdam ſimplices, <lb/>quaſdam copulatas in terram deſcendere, quaſdam amicas; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20328" xml:space="preserve">quaſdam inter ſe colluctantes, alias ſuapte naturâ incitatas, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20329" xml:space="preserve">celeres, atque ad commovenda hæc inferiora expeditas, <lb/>alias tardiores ac remiſſiores, alias conſtipandi, alias diſſi-<lb/>pandi facultate præditas, atque adeò plures, ubi congregan-<lb/>tur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20330" xml:space="preserve">coaleſcunt, unam in ſpeciem temperari, quæ deinde <lb/>ad variam corporum habitudinem conſtituendam plurimum <lb/>conferre cenſenda eſt, pro ut hæ aut illæ expirationes ſivè nu-<lb/>mero, ſivè propriâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20331" xml:space="preserve">ingenitâ efficacitate reliquas ſuperant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20332" xml:space="preserve"><lb/>Quapropter quemadmodum omni terreſtrium tùm vaporum, <lb/>tùm exhalationum genere refertum hunc aërem, qui tellu-<lb/>rem circumplectitur, agnoſcimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20333" xml:space="preserve">ita pariter variis omnium <lb/>ſiderum expirationibus plenum æthera animo ac mente conci-<lb/>pio; </s>
  <s xml:id="echoid-s20334" xml:space="preserve">quæ licèt ibi ventorum vi non agitentur, perpetuo ta-<lb/>men ac celerrimo Planetarum impulſu commoventur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20335" xml:space="preserve">Quo <lb/>in motu plures ex ſuis expirationibus, in quas incurrunt, <lb/>Planetæ ſinguli reſorbere poſſunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20336" xml:space="preserve">parum enim refert, utrùm <lb/>halitûs ad ſuum principium pergant, an corpus ipſum ſuis <lb/>halitibus occurrat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20337" xml:space="preserve">ſicut ſpongia equè imbuitur aquâ, ſive <lb/>huic immergatur, ſive hæc ſuperfundatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20338" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20339" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20340" xml:space="preserve">Aſtrologis hæc omnia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20341" xml:space="preserve">fortaſſe etiam plura libens <lb/>dedero; </s>
  <s xml:id="echoid-s20342" xml:space="preserve">ſed continuò ridebo non illos, qui ex arte ſuas fa-<lb/>bulas venditant, ſed eos, qui ſic ineptiunt, ut mirari non <lb/>deſinant prædictiones barbaris vocabulorum cothurnis grande-<lb/>ſcentes: </s>
  <s xml:id="echoid-s20343" xml:space="preserve">ubi enim audierint Planetam aliquem eſſe Alfrida-<lb/>rium, aut Alcochoden, quia in loco Hylegiali plures habet <lb/>Dignitates, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20344" xml:space="preserve">alia hujuſmodi, plurimum ſubeſſe myſterio-
<pb o="199" file="0627" n="627" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
rum ſuſpicantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20345" xml:space="preserve">quę ſi explicentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20346" xml:space="preserve">enuntientur, illicò <lb/>contemnenda &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20347" xml:space="preserve">frivola apparent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20348" xml:space="preserve">Si Planetarum ſingulorum <lb/>vires in hæc inferiora ſingillatim illaberentur, ex diuturnâ <lb/>notatione effectuum natura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20349" xml:space="preserve">facultas ſingulorum, aliquâ <lb/>ſaltem ex parte, innoteſcere potuiſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s20350" xml:space="preserve">ſed, cum eædem, <lb/>Lunæ cum Sole Syzygiæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20351" xml:space="preserve">reliquæ configurationes, ſingulis <lb/>menſibus recurrant, nec tamen eadem ſit pluviarum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20352" xml:space="preserve">ſere-<lb/>nitatum periodus apud nos, manifeſtum eſt Lunares influxûs <lb/>(id quod de cæteris dictum intelligatur) aliarum expiratio-<lb/>num admiſtione temperari, ut diverſa contingat efficientia. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20353" xml:space="preserve">A temeritate igitur ſejungi non poterit prædictio ignorantis, <lb/>cuinam ſidereorum halituum complexioni tribuendus ſit effe-<lb/>ctus, qui ſub aſpectum cadit: </s>
  <s xml:id="echoid-s20354" xml:space="preserve">quandoquidem non ſolùm la-<lb/>tet, ex diſſimilibus ejuſdem ſideris expirationibus quænam <lb/>ſpecies effluxerit, verùm etiam quænam fuerit ſingularum <lb/>portio: </s>
  <s xml:id="echoid-s20355" xml:space="preserve">pro diversâ autem partium inter ſe Ratione ejus, quod <lb/>ex his conflatur, efficacitas varia eſt, ut in pulvere pyrio, <lb/>qui ex carbone, ſulphure, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20356" xml:space="preserve">nitro componitur, plurimum <lb/>intereſt, quanta ſit ſingulorum portio: </s>
  <s xml:id="echoid-s20357" xml:space="preserve">quemadmodum etiam <lb/>pictorum pueri nôrunt, quàm varius conſurgat color, ſi quis <lb/>reſinæ fumum, rubricam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20358" xml:space="preserve">ceruſſam ſimul conterat, va-<lb/>riatis horum Rationibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20359" xml:space="preserve">Ad hæc, quis neſciat, ipſius aëris <lb/>conſtitutio quàm varia ſit eodem tempore? </s>
  <s xml:id="echoid-s20360" xml:space="preserve">adeò ut in locis <lb/>non admodum diſſitis in eodem Phyſico Horizonte, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20361" xml:space="preserve">ſub <lb/>eodem meridiano, hìc quidem nubes imbribus maximis in, <lb/>terram ſe exonerent, hìc verò iter faciat viator æſtuosâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20362" xml:space="preserve"><lb/>pulverulentâ viâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20363" xml:space="preserve">Quonam ergo ex ſidere Aſtrologus huic <lb/>pluviam, huic ſerenitatem prænunciet, abſque ullâ vapo-<lb/>rum aëris notitia? </s>
  <s xml:id="echoid-s20364" xml:space="preserve">Similiter quà confidentiâ regionis alicujus <lb/>incolas terrebit denunciatione morbi Epidemici, ſi ignoret, <lb/>quibus Salibus volatilibus refertus ſit aër, quem ſpiritu du-<lb/>cunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s20365" xml:space="preserve">Neque aëris tantùm habitudinem, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20366" xml:space="preserve">agrorum in-<lb/>dolem innoteſcere oportet conanti futuram ſterilitatem, aut <lb/>frugum ubertatem prædicere: </s>
  <s xml:id="echoid-s20367" xml:space="preserve">immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20368" xml:space="preserve">ipſa telluris viſcera, <lb/>perſpecta habeat neceſſe eſt, quicunque terræmotûs, labes, <lb/>oppidorum ruinas imminere affirmaverit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20369" xml:space="preserve">Cum itaque hæc <lb/>omnia Aſtrologis incomperta eſſe manifeſtum ſit, improvidi <lb/>ſanè ſunt, qui eorum prædictionibus ſe facilè præbent cre-<lb/>dulos.</s>
  <s xml:id="echoid-s20370" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20371" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20372" xml:space="preserve">Attamen aliquorum prædictionibus eventa ſæpè reſ-<lb/>pondiſſe negare non auſim, quamvis non adeò claram, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s20373" xml:space="preserve">
<pb o="200" file="0628" n="628" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
apertam Atmoſphœræ, atque terræ notitiam iis concedam: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20374" xml:space="preserve">aſtrorum enim facultas excitare poteſt terrenos halitûs, eoſque <lb/>in ſuperficiem evocare, atque iis aërem implere: </s>
  <s xml:id="echoid-s20375" xml:space="preserve">hanc autem <lb/>vim aſtris concedendam frequentia experimenta docere potue-<lb/>runt.</s>
  <s xml:id="echoid-s20376" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20377" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20378" xml:space="preserve">Caſu veros vates eſſe poſſe ultrò affirmo. </s>
  <s xml:id="echoid-s20379" xml:space="preserve">Mihicertè <lb/>compertum eſt (neque vos fortaſſe latet) ſodales quoſdam, <lb/>non multæ ſcientiæ homines, ſed multi joci, aliquando con-<lb/>veniſſe, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20380" xml:space="preserve">ſingulis anni proximè futuri diebus pro ſingulo-<lb/>rum arbitratu, omninò inconſultis aſtris, ſuam tempeſtatem <lb/>aſſignâſſe, nec ullius Aſtrologi Ephemeridem tàm bellè ipſi <lb/>tempori congruiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s20381" xml:space="preserve">Quinimmò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20382" xml:space="preserve">contigit Aſtrologi ſervum, <lb/>cum ab hero Ephemeridem Typothetę deferendam accepiſſet, <lb/>omninò contrariam ſibi deſcripſiſſe, ut quam diem herus ſe-<lb/>renam promitteret, ille turbidam pronuntiaret, feliciore, <lb/>eventu, ſecum reputans, ſi herus gauderet, quoties duo-<lb/>rum ſaltem aut trium hebdomadæ dierum tempeſtatem ſuâ <lb/>conjecturâ aſſecutus fuiſſet, ſibi contraria pręnuntianti qua-<lb/>tuor aut quinque dies reſponſuros. </s>
  <s xml:id="echoid-s20383" xml:space="preserve">Non igitur eventis, ſed <lb/>argumentis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20384" xml:space="preserve">rationibus oporteret, quare quidque ita ſit, <lb/>docere. </s>
  <s xml:id="echoid-s20385" xml:space="preserve">Equidem puer incidi in codicem, ubi inter cętera, <lb/>divinandi documenta quærebatur, uter conjugum prior diem <lb/>ſuum obiturus eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s20386" xml:space="preserve">atque collatis in ſummam literis utriuſ-<lb/>que vocabulum componentibus, ſi numerus par fuiſſet, dice-<lb/>batur uxor præceſſura, ſin autem impar, maritus viduita-<lb/>tem conjugi relicturus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20387" xml:space="preserve">Illicò curioſus, quotquot matrimo-<lb/>nia, inter conſanguineos, affines, amicos, morte diſſoluta <lb/>noſſem, cœpi ad hoc examen revocare, utriuſque nominis li-<lb/>teras numerando, tàmque exactè præſcriptæ regulæ congrue-<lb/>bat eventus, ut mihi non modicè gratularer: </s>
  <s xml:id="echoid-s20388" xml:space="preserve">non tamen diù <lb/>deſipui; </s>
  <s xml:id="echoid-s20389" xml:space="preserve">videbam ſcilicet nimis voluntariè imponi nomina, <lb/>infantibus, quorum deinde connubia ex multis fortuitis pen-<lb/>dent: </s>
  <s xml:id="echoid-s20390" xml:space="preserve">præterquam quod divinatio illa latinis vocabulis alliga-<lb/>batur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20391" xml:space="preserve">Si eventus veritatem aſſereret pręceptis divinandi, <lb/>Artemidorus oraculi loco erit ſomniorum interpretibus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20392" xml:space="preserve">ali-<lb/>quando enim non ſunt falſi conjectores: </s>
  <s xml:id="echoid-s20393" xml:space="preserve">Antiquorum Aruſ-<lb/>picina, Hæbreorum Rota Divinatoria ex quatuor concentri-<lb/>cis circulis, Libanii Alectriomantia à tritici granis juxtà Al-<lb/>phabeti Gręci literas ordine poſitis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20394" xml:space="preserve">gallo oblatis, ut quæ <lb/>grana comederet, literas indicarent quęſiti nominis; </s>
  <s xml:id="echoid-s20395" xml:space="preserve">vanita-<lb/>tem non redolebunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20396" xml:space="preserve">quia nonnunquam reſpondit eventus.</s>
  <s xml:id="echoid-s20397" xml:space="preserve">
<pb o="201" file="0629" n="629" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
Fallaciis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20398" xml:space="preserve">fraudibus carebit Onychomantia, quæ unguium <lb/>maculas obſervat, Capnomantia, quę fumi motum, Geo-<lb/>mantia, quę fortuitam punctorum poſitionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20399" xml:space="preserve">Futurorum <lb/>argumenta deſumit Pyromantia ab igne, Hydromantia ab <lb/>aquâ, Aëromantia ab aëre, Libanomantia à thure, Cero-<lb/>mantia à cerâ, Lechanomantia à pelui, Coſcinomantia à <lb/>cribro, Botanomantia ab herbis, Daphnomantia à lauro, <lb/>Sycomantia à ficubus, Rabdomantia à virgis, Oomantia ab <lb/>ovis, Ichtyomantia à piſcibus, Ægomantia à capris; </s>
  <s xml:id="echoid-s20400" xml:space="preserve">quibus <lb/>omnibus nihil excogitari poteſt futilius &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20401" xml:space="preserve">inanius, nec tamen <lb/>ſemper falſæ ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20402" xml:space="preserve">In harum artium numero Aſtrologiam <lb/>reponendam exiſtimo, de cujus eftatis ita loquitur S. </s>
  <s xml:id="echoid-s20403" xml:space="preserve">Auguſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20404" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20405" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s20406" xml:space="preserve">de Doctr. </s>
  <s xml:id="echoid-s20407" xml:space="preserve">Chriſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20408" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20409" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s20410" xml:space="preserve">Quæ omnia tantum valent, quan-<lb/>tum præſumptione animorum, quaſi communi quadam linguâ cum <lb/>Dæmonibus fœderata ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20411" xml:space="preserve">Quæ tamen omnia plena ſunt peſtiferæ, <lb/>curioſitatis, cruciantis ſollicitudinis, mortiferæ ſervitutis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20412" xml:space="preserve">Non, <lb/>enim quia valebant, animadverſa ſunt, ſed animadvertendo &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20413" xml:space="preserve"><lb/>ſignando factum eſt, ut valerent: </s>
  <s xml:id="echoid-s20414" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20415" xml:space="preserve">ideò diverſis diversè proveniunt <lb/>ſecundùm cogitationes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20416" xml:space="preserve">præſumptiones ſuas. </s>
  <s xml:id="echoid-s20417" xml:space="preserve">Illi enim Spiritûs, qui <lb/>decipere volunt, talia procurant cuique, qualibus eum irretitum per <lb/>ſuſpiciones &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20418" xml:space="preserve">conſenſiones ejus viderint. </s>
  <s xml:id="echoid-s20419" xml:space="preserve">Neque obiici poteſt Au-<lb/>guſtino rerum Aſtrologicarum ignorantia; </s>
  <s xml:id="echoid-s20420" xml:space="preserve">quantum enim erga <lb/>hujus artis ſtudia affectus aliquando fuerit, conſtat ex lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20421" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s20422" xml:space="preserve"><lb/>Confeſſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20423" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20424" xml:space="preserve">3.</s>
  <s xml:id="echoid-s20425" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20426" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20427" xml:space="preserve">7. </s>
  <s xml:id="echoid-s20428" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20429" xml:space="preserve">6.</s>
  <s xml:id="echoid-s20430" xml:space="preserve">, ubi ejus vanitatem ſe demum <lb/>agnoviſſe fatetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20431" xml:space="preserve">Hinc, quia nobis cordi eſt verum exquirere, <lb/>ac profiteri licet ſinè invidiâ, non diſſimulo me exiſtimare, <lb/>quantalibet afferri poſſit exemplorum copia, cum Aſtrologo-<lb/>rum prędictionibus eventa caſu conſenſiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s20432" xml:space="preserve">juniores enim à <lb/>priſcis illis diſciplinam atque pręcepta artis accepere, ad quę <lb/>tanquam ad ſaxum adhæreſcunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20433" xml:space="preserve">illis verò, ut nuperrimè Mau-<lb/>rocenus diſſerebat, ignota erat Cauſarum complexio, cui tri-<lb/>buendæ eſſent rerum harum inferiorum viciſſitudines. </s>
  <s xml:id="echoid-s20434" xml:space="preserve">Omnia <lb/>igitur incerta cum ſint, liceat mihi neque junioribus, neque <lb/>priſcis Aſtrologis credere reverâ fuiſſe diuturnâ obſervatione <lb/>cognita vaniſſimæ artis dogmata, quæ tradunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20435" xml:space="preserve">non enim, <lb/>immeritò factum eſt jam tritum ſermone proverbium, quo <lb/>hominem non probatę fidei vulgus aſſerit tàm falſum eſſe, <lb/>quàm Ephemeridem Aſtrologicam. </s>
  <s xml:id="echoid-s20436" xml:space="preserve">Meo certè villico, quod <lb/>ſpectat ad Cœli mutationes, aut ad futurum agrorum proven-<lb/>tum, majorem adhibeo fidem, quàm cuilibet aſtrorum ſcien-<lb/>tiam profitentì; </s>
  <s xml:id="echoid-s20437" xml:space="preserve">agricolas enim frequens notatio docuit, quam
<pb o="202" file="0630" n="630" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
à parentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20438" xml:space="preserve">avis, aliiſque ſenioribus accepere; </s>
  <s xml:id="echoid-s20439" xml:space="preserve">tradìta verò <lb/>à Chaldęis Aſtrologię pręcepta nemo mihi perſuadeat ſolido <lb/>alicui fundamento niti.</s>
  <s xml:id="echoid-s20440" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20441" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20442" xml:space="preserve">Si in his, quę ab hominum arbitratu nullâ ratione <lb/>pendent, nullius ferè momenti eſſe conſtat prędictiones, quę à <lb/>ſideribus tantùm petuntur, quippe quę non ſunt integra even-<lb/>torum cauſa, quid certi ex iiſdem pręnunciari poterit de humani <lb/>corporis conſtitutione? </s>
  <s xml:id="echoid-s20443" xml:space="preserve">Quis enim non intelligat aptam humo-<lb/>rum temperationem, ex quâ virium robur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20444" xml:space="preserve">firma valetudo, <lb/>concinna membrorum conformatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20445" xml:space="preserve">oris venuſtas, vitę curri-<lb/>culum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20446" xml:space="preserve">vegeta ſenectus, infanti contingere ex eâ materia, <lb/>quâ fœtus in utero effingitur? </s>
  <s xml:id="echoid-s20447" xml:space="preserve">hęc autem ex ſanguine per ſuos <lb/>ductûs in fœtum derivato deſumitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20448" xml:space="preserve">Sanguinem verò ex cibo <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20449" xml:space="preserve">potu, quo mater nutritur, immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20450" xml:space="preserve">ex aëre, quem illa in, <lb/>pulmones attrahit, effici manifeſtum eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20451" xml:space="preserve">non enim nihil referre <lb/>putandum eſt ad ſanguinis temperationem, craſſo - ne &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20452" xml:space="preserve">con-<lb/>creto in aëre, an in tenui degat mater uterum gerens, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20453" xml:space="preserve">utrùm <lb/>ſimila, an lomentum eidem prębuerit panem, quo veſceretur, <lb/>quáve potione ſive aquâ, ſive mero, ſitim illa depulerit, aut <lb/>quia neceſſitati parere coacta fuerit, aut quia more pręgnan-<lb/>tum lubidini ſervire maluerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20454" xml:space="preserve">At verò ad inficiendum fœtûs <lb/>ſanguinem quantum valeant materni animi pathemata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20455" xml:space="preserve"><lb/>ægritudines, non eſt opus pluribus exemplis confirmare; </s>
  <s xml:id="echoid-s20456" xml:space="preserve">vix <lb/>enim unquam ſine notabili infantis incommodo matrem ex <lb/>improviſo periculo horror perfudit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20457" xml:space="preserve">Vana igitur eſt prædictio <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20458" xml:space="preserve">notatio cujuſque vitæ ex natali die, cum tàm multa Aſtro-<lb/>logis ignota ſidereæ efficientiæ modum temperent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20459" xml:space="preserve">Nec admo-<lb/>dum juvaret in Nativitate Nocturnâ Lunam habuiſſe in Ho-<lb/>roſcopo libero à Maleficis conſtitutam in Piſcibus, atque reſ-<lb/>picientem Solem aſpectu benefico, cum Jove in Cazimi, hoc <lb/>eſt in Corde Solis, ut diu viveret, qui corruptum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20460" xml:space="preserve">vitioſum <lb/>Sanguinem à matre hauſiſſet: </s>
  <s xml:id="echoid-s20461" xml:space="preserve">Hęc ſi animadverterent, quos <lb/>miſeros nimia credulitas facit, non audirent hujuſmodi fatidi-<lb/>cos ab aquâ aut ab igni pericula monentes, ab inimicis damna, <lb/>aut bonorum jacturam denuntiantes, lethalem morbum prę-<lb/>cinentes; </s>
  <s xml:id="echoid-s20462" xml:space="preserve">ſed totum Chaldaicum prędicendi genus repudiarent, <lb/>ut contemptâ terrorum inanitate, ſinè ægritudine &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20463" xml:space="preserve">ſinè metu <lb/>viverent, nec ſe vanâ ſpe divitiarum, honoris, ac dignitatum <lb/>lactari ſinerent.</s>
  <s xml:id="echoid-s20464" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20465" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20466" xml:space="preserve">Res eſt ſanè non levi admiratione digna, viros cæte-<lb/>roqui prudentię opinione commendatos ex Genethliaco The-
<pb o="203" file="0631" n="631" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
mate actiones ſuas non rarò metiri; </s>
  <s xml:id="echoid-s20467" xml:space="preserve">quę tamen ut proſperè eve-<lb/>niant, aliorum appetitionibus conſentaneas eſſe neceſſe eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20468" xml:space="preserve">adeó-<lb/>que non ſatis eſt aſtra illis favere, quorum negotia in Senatu <lb/>pertractantur, ſed præterea opus eſt, ut Senatorum ſingulorum, <lb/>quorum patrocinio ſpes nititur, Genethliacum Thema conſen-<lb/>tiat, eóſque ad favendum petitioni propenſos reddant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20469" xml:space="preserve">Mihi <lb/>certè ineptire videretur, qui Aſtrologo credens aſſerenti Plane-<lb/>tam Beneficum in Decimâ Thematis Domo, cęteris proſperè <lb/>ſe habentibus conſtitutum, aut luminaria in Angulis in Signis <lb/>Maſculinis, cęteris quinq; </s>
  <s xml:id="echoid-s20470" xml:space="preserve">Planetis Medium Cœli reſpicientibus <lb/>radiis dextris, promittere infanti ſupremum in Republicâ Ma-<lb/>giſtratum, eum in hanc ſpem educaret, quaſi ignorans non niſi <lb/>ſenem ad tantam dignitatem evehendum, ac proindè nondum <lb/>natos plurimos, ex quoruin ſuffragiis in Maximo Nobilium <lb/>cœtu pendebit ſeries illorum, ad quos demum deventurum eſt <lb/>jus eligendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s20471" xml:space="preserve">niſi enim ea fuerit aſtrorum configuratio, quę hos, <lb/>quando naſcentur, ita diſponat, ut ad congrui temporis diem <lb/>fautores ſint, adeóque omnia Themata conveniant, infanti illi <lb/>aſtra quod promiſerant, ſeni pręſtare non poſſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20472" xml:space="preserve">Similiter <lb/>cum nemo accipiat, niſi alius dederit, non minus mihi hæredi-<lb/>tatem adeundam denuntiare debent mea ſidera, quàm alium <lb/>à ſuis ſideribus moveri oporteat, ut me hęredem ſcribat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20473" xml:space="preserve">Edicat <lb/>igitur Aſtrologus, quęnam ſit ſiderum conſiguratio alium inci-<lb/>tatura ad dandum, conveniens cum meo Themate ſpondente <lb/>me accepturum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20474" xml:space="preserve">Si enim pluribus contingat liberalis illa con-<lb/>figuratio, an ego ab omnibus ſum accepturus? </s>
  <s xml:id="echoid-s20475" xml:space="preserve">non utique. </s>
  <s xml:id="echoid-s20476" xml:space="preserve">Sed <lb/>neque ego unus tantùm ex multis ſum, cui ſidera hæreditatem <lb/>pręſignificent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20477" xml:space="preserve">Aut igitur totidem planè futuri ſunt liberales, <lb/>quot fortunati (id quod incredibile eſt, nec niſi temerè aſſeren-<lb/>dum) aut niſi par fuerit numerus, aliquos ſua ſpes ex prędictio-<lb/>nibus concepta fruſtratura eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20478" xml:space="preserve">Me verò ex his, quos fortuna <lb/>derideat, unum futurum non eſſe cum pro certo non habeam, <lb/>non eſt cur prędictioni fidem adhibeam.</s>
  <s xml:id="echoid-s20479" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20480" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20481" xml:space="preserve">Quotieſcunque natalitiis Chaldæorum prædictis even-<lb/>ta non reſpondent, familiare eſt illis aſylum, non fuiſſe ritè <lb/>notata temporis momenta; </s>
  <s xml:id="echoid-s20482" xml:space="preserve">ſicque hominum inſcitiâ abuten-<lb/>tes artem rerum incognitarum profitentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20483" xml:space="preserve">ut loquitur S. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20484" xml:space="preserve">Auguſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20485" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20486" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s20487" xml:space="preserve">de Doct. </s>
  <s xml:id="echoid-s20488" xml:space="preserve">Chriſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20489" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20490" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s20491" xml:space="preserve">Vendunt imperitis homi-<lb/>nibus miſerabilem ſervitutem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20492" xml:space="preserve">Sed inſeliciter conantur ſe expe-<lb/>dire ab argumento, toties à S. </s>
  <s xml:id="echoid-s20493" xml:space="preserve">S. </s>
  <s xml:id="echoid-s20494" xml:space="preserve">Patribus inculcato Gemino-<lb/>rum, quos uno partu maternus uterus effudit, maximè ſi
<pb o="204" file="0632" n="632" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
alter alterum proxime conſequutus fuerit, quemadmodum <lb/>de Eſau &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20495" xml:space="preserve">Jacob Divinæ literæ teſtantur, quos eadem Cœli <lb/>configuratio, ſi quid valebat, adeò diſſimiles effinxit: </s>
  <s xml:id="echoid-s20496" xml:space="preserve">ſi enim <lb/>corpus ſpectemus, qui primus egreſſus eſt, rufus erat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20497" xml:space="preserve">totus <lb/>in morem pellis biſpidus, vocatumque eſt nomen ejus Eſau: </s>
  <s xml:id="echoid-s20498" xml:space="preserve">Protinus <lb/>alter egrediens plantam fratris tenebat manu, idcirco appellavit <lb/>eum Jacob. </s>
  <s xml:id="echoid-s20499" xml:space="preserve">Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s20500" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s20501" xml:space="preserve">25.</s>
  <s xml:id="echoid-s20502" xml:space="preserve">, hic autem erat lenis, ideóque ut ſeni patri, <lb/>cujus oculi caligaverant, appareret Eſau, mater pelliculas bædo-<lb/>rum circundedit manibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20503" xml:space="preserve">colli nuda protexit, Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s20504" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s20505" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s20506" xml:space="preserve">Si verò <lb/>animi propenſionem attendamus in fratribus adultis, factus eſt <lb/>Eſau vir gnarus venandi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20507" xml:space="preserve">homo agricola; </s>
  <s xml:id="echoid-s20508" xml:space="preserve">Jacob autem vir ſimplex <lb/>habitabat in tabernaculis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20509" xml:space="preserve">Eſau jura primogeniti vendidit; </s>
  <s xml:id="echoid-s20510" xml:space="preserve">Jacob <lb/>pręripuit patris benedictionem, abiit pauper paternam domum <lb/>relinquens, rediit dives. </s>
  <s xml:id="echoid-s20511" xml:space="preserve">Quàm diſpares effectûs in Geminis illis <lb/>eadem aſtra protulerunt? </s>
  <s xml:id="echoid-s20512" xml:space="preserve">cum non ſolùm ſimul nati ſint, ſed <lb/>etiam ſimul concepti; </s>
  <s xml:id="echoid-s20513" xml:space="preserve">fuit ſcilicet, ut habetur ad Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s20514" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s20515" xml:space="preserve">10. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20516" xml:space="preserve">Rebecca ex uno concubitu habens Iſaac patris noſtri; </s>
  <s xml:id="echoid-s20517" xml:space="preserve">adeò ut ad <lb/>diverſas Cœli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20518" xml:space="preserve">aſtrorum poſitiones pro diverſo conceptionis <lb/>tempore diſcrimen illud referri nequeat; </s>
  <s xml:id="echoid-s20519" xml:space="preserve">neque hinc pateat <lb/>ullum Aſtrologis effugium.</s>
  <s xml:id="echoid-s20520" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20521" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20522" xml:space="preserve">Hujus argumenti vim infringere aut debilitare ha-<lb/>ctenus non valuerunt Aſtrologiæ ſectatores, tamque validè <lb/>urgentur, ut, quò ſe recipiant, prorſus non habeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20523" xml:space="preserve">Nam ſi <lb/>eandem aſtrorum poſitionem utrique fratri contigiſſe affir-<lb/>ment, aut illa nihil omninò portendebat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20524" xml:space="preserve">prędictiones omnes <lb/>plenę ſunt inanitatibus atque mendaciis; </s>
  <s xml:id="echoid-s20525" xml:space="preserve">aut ſignificatio erat <lb/>amphibola, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20526" xml:space="preserve">de omnibus idem poſſumus ſuſpicari ſemper <lb/>incerti, quam in partem detorquenda ſit interpretatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s20527" xml:space="preserve">Sin <lb/>autem ob celerrimum ſiderum motum mutatam fuiſſe confi-<lb/>gurationem aſſerant, dum naſcente priore moram trahebat <lb/>poſterior, doceant, velim, quàm aptè iſta conveniant cum <lb/>cæteris effatis de Aſpectu Platico in Applicatione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20528" xml:space="preserve">Deflu-<lb/>xu, ubi res ad tenuiſſimum momentum non exigitur, ut in <lb/>Aſpectu Partili; </s>
  <s xml:id="echoid-s20529" xml:space="preserve">præſertim cum neque tàm exiliter ad calcu-<lb/>los revocari Cœlorum motum velint, quin concedant poſtre-<lb/>mos quinque gradûs Domûs Antecedentis pertinere poſſe ad <lb/>ſubſequentem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20530" xml:space="preserve">Hinc licèt diurnus ſiderum motus ſit velociſ-<lb/>ſimus, attamen Planetarum inter ſe configuratio tàm brevi <lb/>temporis ſpatio nullam notabilem ſubire potuit mutationem, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20531" xml:space="preserve">ad ſummum qui in extremis Antecedentis Domûs finibus <lb/>conſtituti erant, in conſequentem tranſgreſſi ſunt, quin aut
<pb o="205" file="0633" n="633" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
configurationi aut efficacitati quicquam detractum fuerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20532" xml:space="preserve">So-<lb/>lent Mathematici, ait S. </s>
  <s xml:id="echoid-s20533" xml:space="preserve">Greg. </s>
  <s xml:id="echoid-s20534" xml:space="preserve">hom. </s>
  <s xml:id="echoid-s20535" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s20536" xml:space="preserve">in Evang. </s>
  <s xml:id="echoid-s20537" xml:space="preserve">reſpondere, <lb/>quia virtus conſtellationis in ictu puncti eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20538" xml:space="preserve">Quibus è diverſo nos di-<lb/>cimus, quia magna eſt mora nativitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20539" xml:space="preserve">Si igitur in ictu puncti <lb/>conſtellatio permutatur, neceſſe jam erit, ut tot dicant fata, quot <lb/>ſunt membra naſcentium. </s>
  <s xml:id="echoid-s20540" xml:space="preserve">Certè Geminorum filiorum Judæ ex <lb/>Thamar Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s20541" xml:space="preserve">38. </s>
  <s xml:id="echoid-s20542" xml:space="preserve">27. </s>
  <s xml:id="echoid-s20543" xml:space="preserve">in ipsâ effuſione infantium, unus protulit <lb/>manum, in quâ obſtetrix ligavit coccinum, illo verò retrabente ma-<lb/>num egreſſus eſt alter: </s>
  <s xml:id="echoid-s20544" xml:space="preserve">poſtea egreſſus eſt frater ejus, in cujus ma-<lb/>nu erat coccinum, quem appellavit Zara. </s>
  <s xml:id="echoid-s20545" xml:space="preserve">Hujus Horoſcopus <lb/>fuit, ne punctum aſcendens, cùm manum protulit? </s>
  <s xml:id="echoid-s20546" xml:space="preserve">an, <lb/>verò cum perfectè egreſſus eſt? </s>
  <s xml:id="echoid-s20547" xml:space="preserve">an potiùs duos habuit Horo-<lb/>ſcopos? </s>
  <s xml:id="echoid-s20548" xml:space="preserve">fuit enim non brevis mora, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20549" xml:space="preserve">multo major quàm <lb/>inter Jacob &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20550" xml:space="preserve">Eſau naſcentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s20551" xml:space="preserve">Si primi momenti ratio habea-<lb/>tur, quare non etiam poſtremi? </s>
  <s xml:id="echoid-s20552" xml:space="preserve">quare non ſingulorum? </s>
  <s xml:id="echoid-s20553" xml:space="preserve">aut <lb/>ſaltem dicatur, utrùm attendendum ſit temporis punctum, <lb/>quo caput infantis, an quo cor ejuſdem ex matris utero egre-<lb/>ditur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20554" xml:space="preserve">Præterea in Domorum diviſione non una fuit omnium <lb/>methodus, quamvis omnibus communes fuerint Horizon &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20555" xml:space="preserve"><lb/>Meridianus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20556" xml:space="preserve">aliis enim placuit in duodecim partes æquales <lb/>Eclipticam dividere, aliis Æquatorem, aliis Verticalem Pri-<lb/>marium, qui per Zenith, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20557" xml:space="preserve">Æquatoris cum Horizonte ſe-<lb/>ctionem tranſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20558" xml:space="preserve">Non igitur eodem momento idem Planeta <lb/>ab omnibus exiſtimatus eſt pertinere ad eandem Domum; </s>
  <s xml:id="echoid-s20559" xml:space="preserve">ac <lb/>proinde his quidem viſus eſt eſſe in Sextâ, quæ eſt Domus <lb/>valetudinis, morborum, ſervorum, Minorum animalium; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20560" xml:space="preserve">his verò in Septimâ, quæ Domus eſt conjugii, emptionis, <lb/>venditionis, conditionis, inimicorum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20561" xml:space="preserve">Quorumnam igitur <lb/>obſervationibus fidem habebimus? </s>
  <s xml:id="echoid-s20562" xml:space="preserve">Priſci Chaldæi aliter, ac <lb/>juniores Aſtrologi plerique, Domorum terminos definiebant: </s>
  <s xml:id="echoid-s20563" xml:space="preserve"><lb/>ex quo illud conſequens eſt, eorum obſervationes, quæcun-<lb/>que &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20564" xml:space="preserve">quantæcunque fuiſſe illæ dicantur, inutiles eſſe, ut <lb/>præfentium Aſtrologorum dogmata conſtituere valeant.</s>
  <s xml:id="echoid-s20565" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20566" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20567" xml:space="preserve">Ex his mihi manifeſtò apparet hujus artis antiſtites <lb/>partim non niſi caſu veros, partim malitiâ falſos fictoſque, <lb/>fuiſſe: </s>
  <s xml:id="echoid-s20568" xml:space="preserve">quis enim mihi perſuadeat illis innotuiſſe natalis horæ <lb/>punctum? </s>
  <s xml:id="echoid-s20569" xml:space="preserve">etiam ſi totum naſcendi ſpatium unius momenti <lb/>loco haberetur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20570" xml:space="preserve">nimirum ignota illis erant noſtra Automata <lb/>horas indicantia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20571" xml:space="preserve">ex Sole aut Stellis tempus definire non, <lb/>poterant Cœlo nubibus obducto, quibus deterſis, adhuc <lb/>Atmoſphœræ vapores ſiderum ex Horizonte emergentium al-
<pb o="206" file="0634" n="634" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
titudinem augebant radios refringendo, neque correctionem <lb/>obſervationi adhibere nôrant, quos latebat Refractionum do-<lb/>ctrina. </s>
  <s xml:id="echoid-s20572" xml:space="preserve">Porrò ſi animum advertamns, quàm rudibus orga-<lb/>nis in cœleſtium notatione uterentur Babylonii, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20573" xml:space="preserve">cæteri Ve-<lb/>teres, ex quibus in poſteriora tempora defluxere Aſtrologicæ <lb/>ineptiæ, pudeat humanum genus tantæ oſcitantię, ut ſibi <lb/>facilè imponi paſſum ſit, quaſi obſervatione diuturnâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20574" xml:space="preserve">ma-<lb/>ximè longinquo tempore deprehenſa ſuerit convenientia even-<lb/>tuum cum natali plurimorum horâ, adeò ut frequentiſſimis <lb/>exemplis ſtatui potuerit regula prędicendi: </s>
  <s xml:id="echoid-s20575" xml:space="preserve">ſcilicet neque pun-<lb/>ctum temporis, quo quis naſceretur prorſus perſpectum ha-<lb/>bebant, neque Cœli poſitionem ſatis accuratè definiebant, <lb/>quam non niſi accuratâ ſingulorum aſtrorum obſervatione co-<lb/>gnoſcere potuiſſent: </s>
  <s xml:id="echoid-s20576" xml:space="preserve">porrò non cognoſcebant.</s>
  <s xml:id="echoid-s20577" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20578" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20579" xml:space="preserve">Rem ipſam loqueris; </s>
  <s xml:id="echoid-s20580" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20581" xml:space="preserve">hoc illud eſt, quo mihi du-<lb/>dum in ſuſpicionem falſitatis venit Aſtrologia, cum primùm <lb/>amici cujuſdam cohortatione concitatus ad ſtudium cogno-<lb/>ſcendorum ſiderum, motûs tam varios &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20582" xml:space="preserve">implexos Planeta-<lb/>rum deprehendi, ut non niſi per ſummam confidentiam vulgi <lb/>inſcitię illudentes Aſtrologi potuerint affirmare frequentiſſimis <lb/>obſervationibus cognitam ex eventis naturam ſiderum, quę <lb/>cujuſque nativitati pręeſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20583" xml:space="preserve">Ex Aſtrologorum decretis Pla-<lb/>netæ habent in Signis Zodiaci Domos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20584" xml:space="preserve">Exilia, Exaltationes <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20585" xml:space="preserve">Dejectiones, atque in ipſis Signis Decanos &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20586" xml:space="preserve">Facies, Fines <lb/>ſeu Terminos, ex quibus petuntur Fortitudinis teſtimonia <lb/>aut Debilitatis: </s>
  <s xml:id="echoid-s20587" xml:space="preserve">quapropter intereſt, quonam in puncto Zo-<lb/>diaci quiſque Planeta reperiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20588" xml:space="preserve">Si igitur prędicendum fue-<lb/>rit, quid expectandum ſit à Sole, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20589" xml:space="preserve">Lunâ conſtitutis in uno <lb/>eodemque Zodiaci gradu, oportuit non ſemel aut bis, ſed <lb/>ſępiùs obſervâſſe, quid ibi conjuncti effecerint. </s>
  <s xml:id="echoid-s20590" xml:space="preserve">Atqui ex Vie-<lb/>tę Cyclo, inter omnes Cyclos Luni-Solares accuratiſſimo, <lb/>menſes Synodici 42053. </s>
  <s xml:id="echoid-s20591" xml:space="preserve">ęquantur Solis revolutionibns 3400. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20592" xml:space="preserve">Igitur ſolùm poſt annos ter mille quadringentos iterum Luna <lb/>cum Sole reſtituitur ad idem Zodiaci punctum eadem horâ, <lb/>ut in Themate eundem obtineant locum, Quod autem de, <lb/>luminarium Conjunctione dicitur, de aliis Aſpectibus intel-<lb/>ligitur, ut abſolvatur periodus, quâ redeant Sol &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20593" xml:space="preserve">Luna, <lb/>iterum ſimul ad eadem Zodiaci puncta eadem horâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20594" xml:space="preserve">Quoties <lb/>autem ab Orbe condito abſoluta eſt hæc Periodus Luni-Sola-<lb/>ris, ut ſciamus, quot exempla afferri poſſint? </s>
  <s xml:id="echoid-s20595" xml:space="preserve">utique non-<lb/>dum ter hi duo Planetæ convenerunt in iiſdem punctis The-
<pb o="207" file="0635" n="635" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
matis, ex quo Chaldæi ſuas obſervationes inſtituerunt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20596" xml:space="preserve">Jam <lb/>verò ſi etiam reliquorum Planetarum revolutiones cum his <lb/>comparemus, manifeſtum eſt nullum unquam fuiſſe Thema <lb/>prorſus ſimile Themati infantis Venetiis nati hoc anno, horâ <lb/>12. </s>
  <s xml:id="echoid-s20597" xml:space="preserve">Sole exiſtente in tertio gradu Leonis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20598" xml:space="preserve">Cum itaque nulla, <lb/>ſidera ſint otioſa, eorumque efficacitas aut infirmetur, aut <lb/>roboretur, pro ratione poſitionis, eventa autem non uni tan-<lb/>tum aut alteri Planetæ tribuenda ſint, ſed omnium comple-<lb/>xioni, ſe enim invicem temperant, nondum ſatis obſervari <lb/>potuerunt, immò (audacter, nec temerè, dico) nunquam <lb/>poterunt, eventa, quibus innitantur artis illius præ-<lb/>cepta.</s>
  <s xml:id="echoid-s20599" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20600" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20601" xml:space="preserve">Si qua eſſe poſſit ars non fallax prædicendi futura ex <lb/>aſtris, hæc ſi Aſtronomiæ præſidio deſtituatur, utique nulla <lb/>fuerit, niſi enim aſtrorum motus cognitus fuerit, neque ſin-<lb/>gulorum poſitio, multo minùs efficientia, definiri poteſt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20602" xml:space="preserve">Aſtronomiam igitur antiquiorem Aſtrologiâ eſſe oportet. </s>
  <s xml:id="echoid-s20603" xml:space="preserve"><lb/>Quàm tenuis autem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20604" xml:space="preserve">rudis fuerit cœleſtium motuum notitia <lb/>antè Ptolemei tempora, hoc manifeſtò docet, quod ſi quis <lb/>ex conſtitutis à Ptolemeo Solis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20605" xml:space="preserve">Lunæ motibus futuram, <lb/>eclipſim prædicere voluerit, inſigniter à veritate aberrâſſe de-<lb/>prehendetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20606" xml:space="preserve">Cum itaque Mathematici Ptolemeo antiquio-<lb/>res, quò majore ab hujus ætate diſtabant intervallo, eò ru-<lb/>diores fuerint, minuſque perſpectos habuerint Planetarum <lb/>motûs, adeòque in erigendo naſcentis infantis Themate, cum <lb/>nequirent tunc aſtra ſingula obſervare, quippe quæ aut Solis <lb/>luce obruebantur, aut nubibus offuſis celabantur, aut infrà <lb/>Horizontem depreſſa occultabantur, ad calculos, rationeſ-<lb/>que ineundas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20607" xml:space="preserve">ſubducendas confugere coacti fuerint, mani-<lb/>feſtum eſt Planetas tunc ibi non fuiſſe, ubi eis locum in The-<lb/>mate aſſignabant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20608" xml:space="preserve">ac proinde quantalibet curioſitate eventûs <lb/>ſingulorum hominum notarent, aliis, ſed ignotis, aſtrorum <lb/>configurationibus tribuendi erant, ſi in eos efficacitatem exer-<lb/>cere poterant ſidera. </s>
  <s xml:id="echoid-s20609" xml:space="preserve">Ad hæc ſi in Zodiaci ſignis virtutem ali-<lb/>quam agnoſcebant, quæ Planetæ vim temperaret, hanc ip-<lb/>ſis ſideribus fixis, quę ſigno nomen fecere, ineſſe non dubi-<lb/>tabant: </s>
  <s xml:id="echoid-s20610" xml:space="preserve">antè Hipparchum autem nemo ſuſpicatus eſt ſtellis <lb/>fixis motum convenire juxtà ſeriem Signorum, ideò poſt ali-<lb/>quot ſæcula cum mutaverint locum in Zodiaco, quem Ra-<lb/>tionalem vocant, antiquę illę definitiones deſumptæ ex tunc <lb/>obſervatis eventis non ampliùs valent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20611" xml:space="preserve">Quare eadem Plane-
<pb o="208" file="0636" n="636" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
tarum ſimul atque Fixarum configuratio nondum fuit ni ſi ſe-<lb/>mel; </s>
  <s xml:id="echoid-s20612" xml:space="preserve">ac proinde commentitia eſt illa exemplorum copia, <lb/>quam venditant imperitis.</s>
  <s xml:id="echoid-s20613" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20614" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20615" xml:space="preserve">Tàm perſpicua ſunt hæc, ut funditus corruat tota <lb/>illa mendaciorum officina, quam Rectificationem ſpecioſo vo-<lb/>cabulo appellant, quando prædictioni eventus non reſpondet, <lb/>errores Thematis corrigendo, primò quidem per Trutinam <lb/>Hermetis inveniendo tempus conceptionis; </s>
  <s xml:id="echoid-s20616" xml:space="preserve">putant enim locum <lb/>Lunæ in Nativitate eſſe Horoſcopum Conceptionis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20617" xml:space="preserve">viciſſim <lb/>locum Lunæ in Conceptione eſſe Horoſcopum Nativitatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20618" xml:space="preserve">Ve-<lb/>rùm tam multa ſunt, quæ hunc Lunæ cum Horoſcopo con-<lb/>ſenſum perturbare poſſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20619" xml:space="preserve">animi pathemata, Spiritûs Ani-<lb/>males matris præter ordinem commoventia, aut cohibentia, <lb/>ſæpè horam nativitatis aut retardant, aut accelerant, ut nihil <lb/>certi ſtatui poſſe manifeſtum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s20620" xml:space="preserve">Præterquam quod, ſi in con-<lb/>ſtituendo Horoſcopi puncto erratum fuerit, quis de loco Lunæ <lb/>ad idem datum tempus conſtituto æquè non dubitaverit? </s>
  <s xml:id="echoid-s20621" xml:space="preserve">pro-<lb/>clivius ſcilicet eſt in ſupputando Lunæ motu ſatis implexo <lb/>errare, quàm in ſimplici motu Primi Mobilis, ex quo punctum <lb/>Aſcendens eruitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20622" xml:space="preserve">Eſt etiam peritiorum in hac fallendi arte <lb/>ſententia, per Ptolomei Aminodar, ut vocant, non ſemper inno-<lb/>teſcere Horoſcopi gradum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20623" xml:space="preserve">Propterea ex eventis non reſpon-<lb/>dentibus Themati propoſito perſuadent corrigi poſſe ipſum, <lb/>Thema per directionem ſive Profectionum, ſive Tranſituum, <lb/>ita conſtituendo Medium Cœli unà cum Aſpectibus congruis <lb/>Planetarum Beneficorum aut Maleficorum, aut Antiſciis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20624" xml:space="preserve">c, <lb/>ut demum inveniatur Horoſcopus, cujus Directio conveniat <lb/>cum eventis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20625" xml:space="preserve">Sed quis non intelligat, quàm vana ſit hæc Recti-<lb/>ficatio? </s>
  <s xml:id="echoid-s20626" xml:space="preserve">nimirum oſtendenda priùs eſſet eventuum cum hac <lb/>aut illâ cœli conſtitutione perpetua connexio, ut ex ſiderum <lb/>configuratione predictionis veritas pendeat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20627" xml:space="preserve">viciſſim ex even-<lb/>tu ſiderum poſitio innoteſcat; </s>
  <s xml:id="echoid-s20628" xml:space="preserve">quemadmodum ex obſervatis <lb/>Eclipſibus ratio temporum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20629" xml:space="preserve">motuum habetur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20630" xml:space="preserve">confirma-<lb/>tur, atque ex motibus cognitis futurę Eclipſes prænuntiantur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20631" xml:space="preserve">Hujuſmodi autem eventuum atque poſitionis ſiderum conne-<lb/>xio cum prorſus occulta ſit, quod quidem ſpectat ad effectûs <lb/>Phyſicos, quoad effectûs verò à libero hominum arbitratu <lb/>pendentes omninò nulla, apertè conſtat nihil niſi inania artis <lb/>inventa eſſe omnia illa Rectificationis præcepta.</s>
  <s xml:id="echoid-s20632" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20633" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20634" xml:space="preserve">Rejiciat igitur, quiſquis ſapit, Aſtrologorum com-<lb/>menta, non quia otioſa ſint ſidera, nec influant quicquam in,
<pb o="209" file="0637" n="637" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
inferiora hæc corpora, ſed quia illi temerè ſidereæ efficacitatis <lb/>notitiam ſibi vendicant, quam neque A priori, ut Scholæ lo-<lb/>quuntur, obtinent, non enim ipſorum natura &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20635" xml:space="preserve">proprietates <lb/>per ſe proximè innotuerunt, ut exinde manifeſtum fiat, quos <lb/>effectûs gignere valeant ſivè ſingula, ſivè invicem compoſita; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20636" xml:space="preserve">Neque A poſteriori, quæ hìc accidunt, aſtrorum naturam indi-<lb/>cant, non ſingulorum, quia etiam cætera aliquid ſimul efficiunt, <lb/>non complexorum, quia ea eſt motuum Ratio, ut nondum bis <lb/>fuerit eadem omnium invicem configuratio: </s>
  <s xml:id="echoid-s20637" xml:space="preserve">oportuiſſet autem <lb/>repetitis obſervationibus eventa cum ſiderum poſitionibus con-<lb/>ferre. </s>
  <s xml:id="echoid-s20638" xml:space="preserve">Illud potiùs diſquirendum videretur, cuinam principio-<lb/>rum generi tribuendæ videantur aſtrorum expirationes, quæ <lb/>inferioribus corporibus commiſcentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20639" xml:space="preserve">Magnam vim eſſe. </s>
  <s xml:id="echoid-s20640" xml:space="preserve"><lb/>Salium Volatilium, quippe qui tum Salibus Fixis, tum Spiriti-<lb/>bus affines cenſeri poſſunt, nemo in dubium revocat, iiſque à <lb/>phlegmatis nexu ſolutis pręcipuam facultatem in alimentis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20641" xml:space="preserve"><lb/>in medicamentis adſcribendam eſſe multi exiſtimant: </s>
  <s xml:id="echoid-s20642" xml:space="preserve">propterea <lb/>cœleſtibus expirationibus ſimilem efficacitatem facilè conce-<lb/>derem, niſi etiam gravitatem, utpote ſalibus, concedere opor-<lb/>teret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20643" xml:space="preserve">Nam Sales Volatiles graves eſſe mihi oſtendit nupera, <lb/>analyſis grani Caffè; </s>
  <s xml:id="echoid-s20644" xml:space="preserve">cujus libra analyſi Chimicę ſubiecta red-<lb/>didit phlegmatis, ſpirituum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20645" xml:space="preserve">Olei ſimul ferè ſemiſſem, capitis <lb/>autem mortui pondus fuit libræ quadrans; </s>
  <s xml:id="echoid-s20646" xml:space="preserve">adeóque reliqui <lb/>quadrantis pondus pertinebat ad Sales Volatiles. </s>
  <s xml:id="echoid-s20647" xml:space="preserve">At Sidereis <lb/>expirationibus gravitatem tribuere; </s>
  <s xml:id="echoid-s20648" xml:space="preserve">quâ ad terræ centrum, <lb/>fuapte naturâ connitantur, non videtur congruum, quamvis <lb/>ab aſtris in terram emittantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20649" xml:space="preserve">Ideò illas potiùs ad Spirituum <lb/>genus revocarem, quibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20650" xml:space="preserve">naturę tenuitas convenit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20651" xml:space="preserve">motus <lb/>ad permiſcendas particulas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20652" xml:space="preserve">levitas, quâ demum ad ſuperiora <lb/>ſubvolent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20653" xml:space="preserve">Quamquam ſortaſſe veriùs ſpiritibus affines aut <lb/>analogę dicantur, quàm Spiritûs, cum ad Cœleſtem Naturam <lb/>pertineant. </s>
  <s xml:id="echoid-s20654" xml:space="preserve">Verùm quod ad hujuſmodi ſiderearum expiratio-<lb/>num naturam ac proprietates ſpectat, nihil certi ſtatuere poſſu-<lb/>mus, quippe quas à terrenis particulis ſecernere, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20655" xml:space="preserve">ob oculos <lb/>ponere nequimus per Chymicam analyſim.</s>
  <s xml:id="echoid-s20656" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20657" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20658" xml:space="preserve">Non Planetis tantummodo, verùm etiam ſtellis Fi-<lb/>xis vim ejaculandi ſuas expirationes in hæc inferiora æquum <lb/>eſt concedere; </s>
  <s xml:id="echoid-s20659" xml:space="preserve">certis enim temporibus cum ſiderum aliquo-<lb/>rum Ortu ſæpiſſimè pluvias, fœdaſque aliquando tempeſtates <lb/>conjungi obſervatum eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20660" xml:space="preserve">ab ipſis Poëtis frequenter nota-<lb/>tum, adeò ut aſtrorum illorum halitibus tribuenda videatur
<pb o="210" file="0638" n="638" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
facultas extimulandi in terræ viſceribus tùm humidos vapo-<lb/>res, qui tàm confertim aſcendant, ut poſtea conglomerati <lb/>in pluviam deſcendant, tùm ſiccas &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20661" xml:space="preserve">crudas exhalationes, <lb/>quæ incitentur in flatum vehementem. </s>
  <s xml:id="echoid-s20662" xml:space="preserve">Cum autem maxima <lb/>facultas agitandi particulas conveniat ſpiritibus, valde con-<lb/>gruenter ſpiritibus affines cenſentur ſidereæ expirationes, adeò-<lb/>que ut plurimum ad igneam naturam pertinent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20663" xml:space="preserve">Ut pluri-<lb/>mum, inquam; </s>
  <s xml:id="echoid-s20664" xml:space="preserve">neque enim à probabilitate remotum vide-<lb/>tur ex aliquibus ſideribus etiam Spiritus Frigidos effiuere, <lb/>quibus vis conſtipandi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20665" xml:space="preserve">particulas alias coërcendi conveniat, <lb/>ita ut plurium ſiderum efficacitati adſcribenda ſit ex. </s>
  <s xml:id="echoid-s20666" xml:space="preserve">gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s20667" xml:space="preserve">plu-<lb/>via, ſi videlicet ſpiritûs ignei ab uno ſidere aut à pluribus ſi-<lb/>mul proſluentes excitent ex tellure aut ex aquâ vaporum vim <lb/>ingentem, cum interim ab alio ſidere Spiritûs Frigidi erum-<lb/>pentes comprehendant vapores per aërem diffuſos, eoſque con-<lb/>ſtrictos cogant in pluviam decidere, quæ alios ſpiritûs, quibus <lb/>fœtus eſt aër, ſecum rapiat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20668" xml:space="preserve">telluri cœleſtes influxûs in-<lb/>fundat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20669" xml:space="preserve">Neque aliquid igneæ ſtellarum naturæ minùs con-<lb/>ſentaneum ſtatui puto, ſi ex aliquibus etiam Spiritûs Frigi-<lb/>dos erumpere poſſe concedamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20670" xml:space="preserve">quandoquidem vix ulli uſui, <lb/>præterquam ad deſignanda tempora, futurum fuiſſet, ſi aſtra <lb/>omnia ad ſpeciem eandem pertinerent, aut ſingulorum na-<lb/>tura particulas omnes uniuſmodi &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20671" xml:space="preserve">ſimplices contineret, quin <lb/>plurimæ luci, quâ potiſſimùm conſtant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20672" xml:space="preserve">ignea ſunt, <lb/>etiam admiſcerentur variæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20673" xml:space="preserve">multiplices particularum alia-<lb/>rum naturæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20674" xml:space="preserve">quemadmodum expirationes frigidas ex Sa-<lb/>turno prodire plurimi autumant, non video, cur ſaltem ali-<lb/>quibus ſtellis fixis concedi nequeant ſimiles ſpiritûs cum inge-<lb/>nitâ luce non pugnantes.</s>
  <s xml:id="echoid-s20675" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20676" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20677" xml:space="preserve">Cum minimè dubitarem, ad Firmamenti influxûs <lb/>explicandos, in ſingulis ſtellis ſixis plurium naturarum com-<lb/>plexionem ad mittendam, perinde atque in Planetis, à quibus <lb/>hoc diſcriminantur, quòd lucem inſitam habeant, eodemque <lb/>intervallo invicem ſemper abſint, hærebam tamen aliquandiù <lb/>anceps, primùm an ſtella ex variis naturis conflata globi po-<lb/>tiùs, quàm diſci, aut alterius polygonæ figuræ ſpeciem re-<lb/>ferret; </s>
  <s xml:id="echoid-s20678" xml:space="preserve">deinde an, dato quod ſphœrica eſſet, tota intrà ip-<lb/>ſius Cœli ſoliditatem concluderetur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20679" xml:space="preserve">demum utrùm ignito <lb/>metallo liquido, an concreto ſimilis eſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s20680" xml:space="preserve">Et quidem quod <lb/>ad figuram attinet, ex ſpecie rotundâ, quæ aſpicienti exhi-<lb/>betur, intelligebam nihil certi ſtatui poſſe ob eximiam diſtan-
<pb o="211" file="0639" n="639" rhead="De ignibus Cœleſtibus."/>
tiam ſub tenui diametro apparente, nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20681" xml:space="preserve">turres quadratæ ex <lb/>maximo intervallo apparent rotundæ globoſas tamen etiam <lb/>fixas ſtellas eſſe ſuadebat Planetarum figura, tùm Lunæ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20682" xml:space="preserve"><lb/>Veneris diverſas phaſes ſubeuntium, tùm Jovis, cujus faſciæ <lb/>nunc rectæ, nunc ſinuatę apparent; </s>
  <s xml:id="echoid-s20683" xml:space="preserve">id quod corpori ſphœri-<lb/>co congruit: </s>
  <s xml:id="echoid-s20684" xml:space="preserve">præterquamquod, quibus corporibus certam fi-<lb/>guram Natura non præſcripſit congruentem tùm peculiari <lb/>materiæ, ex quâ efformantur, tùm fini, ad quem referun-<lb/>tur, globoſa convenit, quippe quæ ſibi eſt uſquequaque ſimi-<lb/>lis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20685" xml:space="preserve">Porrò univerſum ſtellæ globum intrà Firmamentum con-<lb/>tineri exiſtimabam, ne Cœli Planetarii terminos tanta moles <lb/>invaderet, quæ valde aſperam redderet Firmamenti ſuperfi-<lb/>ciem, extrà quam, ſicut clavorum tabulę infixorum capita, <lb/>omnes pariter eminerent, ſed longè majori inæqualitate ob <lb/>ingentem earum molem, quæ ex ſuperficie prominens in ve-<lb/>lociſſimo motu findens ſubiectum æthera, non levem moram <lb/>inveniret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20686" xml:space="preserve">Neque propterea quod ſtella intrà Cœlum conclu-<lb/>deretur, aut lucis diffuſio, aut halituum effluxus impedire-<lb/>tur à perſpicuâ Cœli naturâ atque permeabili, quamvis ſuâ <lb/>firmitate chryſtallum æmuletur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20687" xml:space="preserve">nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20688" xml:space="preserve">incluſam in laternâ <lb/>faculam per obductum vitrum perſpicimus, nec ſinè tactûs <lb/>moleſtiâ phialam aquâ fivè gelidâ, fivè fervente plenam tra-<lb/>ctamus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20689" xml:space="preserve">permeabilem verò Cœli ſolidi naturam dico, non <lb/>quidem naturis omnibus, ſed ſubtiliſſimis ſtellarum haliti-<lb/>bus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20690" xml:space="preserve">ſic incerniculum pollinem tranſmittit, non furfures. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20691" xml:space="preserve">Hinc, fateor, propendebam in eam ſententiam, ut opina-<lb/>rer ſtellarum intrà Cœli ſoliditatem concluſarum naturam non <lb/>eſſe planè duram &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20692" xml:space="preserve">conſilſtentem, cujuſmodi eſſe videntur <lb/>Planetæ per æthera vagantes, ſed neque omninò inſtar aquæ <lb/>aut tenuis flammæ diffiuentem, verùm medię cujuſdam tem-<lb/>perationis, mobilis tamen atque perpetuò volubilis perinde, <lb/>ferè atque ignis in fornace docimaſticâ, quando maximè fer-<lb/>vet, ita ut unumquodque ſidus motum ſuum exporrectionis <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20693" xml:space="preserve">contractionis luci proprium exercere valeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20694" xml:space="preserve">Verùm cum <lb/>hęc nullo ſatis valido argumento firmare poſſim, me in ſum-<lb/>mâ rerum hujuſmodi ignoratione verſari, profiteri non eru-<lb/>beſco.</s>
  <s xml:id="echoid-s20695" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20696" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20697" xml:space="preserve">Si conditi fuiſſemus Lunaris globi incolæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20698" xml:space="preserve">de, <lb/>Tellure ſermo incideret, utique de hac, ut puto, diſſerere-<lb/>mus fortaſſe longè aliter, ac res ſit; </s>
  <s xml:id="echoid-s20699" xml:space="preserve">ſed ſatis haberemus opi-<lb/>nari res fieri in terrâ ex analogiâ ad ea, quę in Lunâ contin-
<pb o="212" file="0640" n="640" rhead="Diſſertatio Sexta."/>
gere obſervaremus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20700" xml:space="preserve">Hoc nobis de Cœlo diſputantibus accide-<lb/>re ſi quis aſſerat, nemo illum facilè redarguat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20701" xml:space="preserve">quę enim, <lb/>procul ſunt, neque mente, neque oculis intueri poſſumus; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20702" xml:space="preserve">idcircò ænigmati ſimilia ſunt noſtra de ſideribus cogitata: </s>
  <s xml:id="echoid-s20703" xml:space="preserve"><lb/>ſed nihil melius obtinere valentes, his contentos eſſe <lb/>oportet; </s>
  <s xml:id="echoid-s20704" xml:space="preserve">modò nihil manifeſtè abſurdi <lb/>effutiamus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20705" xml:space="preserve">quæ opinari licet, <lb/>timidè ac verecundè <lb/>proferamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s20706" xml:space="preserve"/>
</p>
  <figure>
    <image file="0640-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0640-01"/>
  </figure>
<pb o="213" file="0641" n="641"/>
  <figure>
    <image file="0641-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0641-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div63" type="section" level="1" n="60">
<head xml:id="echoid-head120" xml:space="preserve">DISSERTATIO SEPTIMA. <lb/>De Empyreo.</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20707" xml:space="preserve">MAur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20708" xml:space="preserve">Quicquid igneum, aut ignibus <lb/>affine viſum eſt, ſcrutari hactenus co-<lb/>nati ſumus uſque ad ſuprema ſidera, <lb/>ubi demum oculorum acies ſiſtitur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20709" xml:space="preserve">ultra autem quò progrediamur, quam <lb/>ut aſpectabilia contemplemur, non, <lb/>habemus, Phyſicę doctrinę terminis <lb/>circumſcripti. </s>
  <s xml:id="echoid-s20710" xml:space="preserve">Quapropter alia collo-<lb/>cutionis materia ab igne ſejuncta nobis <lb/>quærenda eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20711" xml:space="preserve">niſi fortè vobis terreni <lb/>aſpectûs limitem indignatis placuerit in <lb/>diſputationem vocare etiam Supremum Cœlum, hoc tantùm <lb/>nomine, quod ab Igne vocabulum ducens Empyreum dici-<lb/>tur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20712" xml:space="preserve">quaſi Ignis patrimonium, Lux, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20713" xml:space="preserve">Calor, extremis <lb/>mundi partibus diviſum obvenerit, Cœlo videlicet lux citrà <lb/>ardorem, Inferis fervor ſed ſine luce. </s>
  <s xml:id="echoid-s20714" xml:space="preserve">Verùm, ut habetur <lb/>Sap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20715" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s20716" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s20717" xml:space="preserve">Difficile æſtimamus, quæ in terra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20718" xml:space="preserve">quæ in proſpectu <lb/>ſunt, invenimus cum labore: </s>
  <s xml:id="echoid-s20719" xml:space="preserve">quæ autem in Cœlis ſunt, quis inve-<lb/>ſtigabit?</s>
  <s xml:id="echoid-s20720" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20721" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20722" xml:space="preserve">De hoc quoquè philoſophari paucis (nam omninò, <lb/>neque placet, neque vacat, neque noſtri inſtituti eſt) ſi de-<lb/>cernamus, nemo nos jure arguat, quaſi longiùs, quàm Phy-<lb/>ſicæ contemplationis termini poſtulant, vagantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s20723" xml:space="preserve">Quamvis <lb/>enim ex Divinis potiſſimùm literis Cœlum hoc (quod Cœlum, <lb/>Cœlorum Hebraicâ phraſi vocatur, quaſi Cœlum præſtantiſ-<lb/>ſimum) innotuerit, à temeritate tamen aberit Philoſophus <lb/>de eo diſputans, modò ne ultra quàm id, quod veriſimile,
<pb o="214" file="0642" n="642" rhead="Diſſertatio Septima."/>
occurrit, progredi audeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20724" xml:space="preserve">Sic poſſe corpus, quaſi naturam <lb/>incorpoream, loco quidem definiri non tamen circumſcribi, <lb/>immò idem pluribus in locis eodem temporis puncto conſtitui, <lb/>atque Accidentia ita à ſubſtantia diſtingui, ut Divinâ virtute <lb/>etiam ſeparata conſiſtere queant, niſi nos docuiſſet Fides in <lb/>myſterio Euchariſtico, nunquam ſuſpicata fuiſſet Philoſo-<lb/>phia: </s>
  <s xml:id="echoid-s20725" xml:space="preserve">quæ pariter circa Naturæ Hypoſtaſim, ſeu Subſiſten-<lb/>tiam, tandiu elinguis fuit, quandiu eam latuit, Humanam <lb/>Naturam à Divino Verbo aſſumptam caruiſſe Hypoſtaſi crea-<lb/>tâ, unamque Perſonam Deum ſimul eſſe &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20726" xml:space="preserve">Hominem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20727" xml:space="preserve">Licèt autem ad hęc myſteria pervenire nequeat naturalis intel-<lb/>ligentia, ubi tamen jam præluxerit Fides, tùm de aliquibus <lb/>ad ea pertinentibus diſputare, à ſe alienum non putat Philo-<lb/>ſophia. </s>
  <s xml:id="echoid-s20728" xml:space="preserve">Pari itaque ratione de Empyreo diſputationem ali-<lb/>quam inſtituere nobis licebit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20729" xml:space="preserve">quæ magis probabilia viſa, <lb/>fuerint, conſectari.</s>
  <s xml:id="echoid-s20730" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20731" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20732" xml:space="preserve">Haud equidem mihi perſuadeo Cœlum illud Terræ <lb/>planè coævum, primumque Divini Artificis opus initio crea-<lb/>tum, quando in principio creavit Deus Cœlum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20733" xml:space="preserve">Terram, aliud <lb/>fuiſſe, quàm Supremum omnium Cœlum: </s>
  <s xml:id="echoid-s20734" xml:space="preserve">ſiquidem poſt <lb/>conditam lucem poſterâ die factum eſt Firmamentum aquas <lb/>ab aquis dividens, in quo etiam quartâ die luminaria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20735" xml:space="preserve">ſtel-<lb/>las poſuit Deus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20736" xml:space="preserve">Neque enim iis aſſentiendum duco, qui opi-<lb/>nantur Cœli mentionem factam per Prolepſim quandam, ſeu <lb/>Anticipationem, quaſi nullum eſſe Cœlum præter hoc aſpe-<lb/>ctabile Hebræi exiſtimâſſent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20737" xml:space="preserve">Nam Cœlum eſſe, in quo prę-<lb/>cipuè à Beatis Angelis coleretur Deus, non ita rudes erant <lb/>Hebræi, quibus liber Geneſis à Moyſe ſcribebatur, ut pror-<lb/>ſus ignorarent; </s>
  <s xml:id="echoid-s20738" xml:space="preserve">ideòque docendi ſolùm erant, illud pariter <lb/>atque Terram non ab omni æternitate extitiſſe, ſed rato tem-<lb/>pore ortum habuiſſe, cum nihil pręceſſiſſet, ex quo forma-<lb/>rentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20739" xml:space="preserve">quemadmodum eos ſcire oportuit ſidera pariter facta <lb/>fuiſſe, ne illis Divinitatem perperam tribuentes in idololatriam <lb/>laberentur, ſicut poſtea Manaſſes lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20740" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s20741" xml:space="preserve">Reg. </s>
  <s xml:id="echoid-s20742" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20743" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s20744" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s20745" xml:space="preserve">ado-<lb/>ravit omnem militiam Cœli, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20746" xml:space="preserve">coluit eam, atque ii quos diſper-<lb/>dendos minitatus eſt Deus per Sophoniam 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20747" xml:space="preserve">5.</s>
  <s xml:id="echoid-s20748" xml:space="preserve">, nimirum qui <lb/>adorant ſuper tecta militiam Cœli: </s>
  <s xml:id="echoid-s20749" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20750" xml:space="preserve">lapidibus obrui Deu-<lb/>ter. </s>
  <s xml:id="echoid-s20751" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s20752" xml:space="preserve">juſſit Deus illos, qui adorarent Solem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20753" xml:space="preserve">Lunam, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20754" xml:space="preserve">omnem militiam Cœli. </s>
  <s xml:id="echoid-s20755" xml:space="preserve">Primæ igitur diei opus fuere Cœ-<lb/>lum Empyreum, Terra, Aqua, Spiritus Domini, hoc eſt, <lb/>Aër, qui ferebatur ſuper aquas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20756" xml:space="preserve">Lux. </s>
  <s xml:id="echoid-s20757" xml:space="preserve">Secundâ autem die
<pb o="215" file="0643" n="643" rhead="De Empyreo."/>
factum eſt Firmamentum aquas inferiores à ſuperioribus divi-<lb/>dens: </s>
  <s xml:id="echoid-s20758" xml:space="preserve">hanc verò novam eſſe Naturam, olim probabiliùs di-<lb/>cebamus aquis diviſis non proximè interiectam, cum abyſſi, <lb/>quam Spiritus complectebatur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20759" xml:space="preserve">fovebat, pars ſeparata fue-<lb/>rit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20760" xml:space="preserve">ſupra aërem, ac univerſum Cœlum ſidereum de no-<lb/>vo creatum evecta. </s>
  <s xml:id="echoid-s20761" xml:space="preserve">Ex quo licèt argui poſſit inter Cœlum, <lb/>Empyreum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20762" xml:space="preserve">ea omnia, quę primâ die fuere creata, inter-<lb/>ceſſiſſe inanitatem, quam poſtea Firmamentum ac ſidera re-<lb/>pleverint, nihil tamen apparet abſurdi, ſi conceſſerimus in <lb/>primâ illâ rerum molitione ſucceſſiſſe Nihilo aliquod Inane, à <lb/>quo quidem Natura abhorret, ſed tantummodo poſtquam <lb/>perfecti ſunt Cœli &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20763" xml:space="preserve">terra, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20764" xml:space="preserve">omnis ornatus eorum.</s>
  <s xml:id="echoid-s20765" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20766" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20767" xml:space="preserve">Cum aquas ſupra Firmamentum, in quo ſunt ſtellæ, <lb/>negare nemo poſſit, qui verum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20768" xml:space="preserve">proprium Divinarum vo-<lb/>cum ſenſum alienâ interpretatione non diſtorqueat, utique <lb/>Cœlum aliud ſolidum aquas illas fluidas complectens ſtatuere, <lb/>Naturalis cujuſdam ordinis ratio poſtulare videbatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20769" xml:space="preserve">Quanto <lb/>autem intervallo illud à Terrâ abſit, nemo niſi temere defi-<lb/>niat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20770" xml:space="preserve">ſi enim vix aliquâ conjecturâ aſſequimur aſtrorum di-<lb/>ſtantiam, quę tamen ſuâ ſe luce aſpectabilia exhibent, multo <lb/>minùs aquarum illarum, procul ab omni oculorum acie in-<lb/>ter aſtra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20771" xml:space="preserve">Empyreum interiectarum moles quàm altè prove-<lb/>hatur, cum nulla probabilia ſuppetant argumenta, affirma-<lb/>re quis audeat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20772" xml:space="preserve">Eſt quidem extrà omnem controverſiam po-<lb/>ſitum, nonniſi ſapientiſſimo Divini Opificis conſilio aquas ibi <lb/>fuiſſe collocatas; </s>
  <s xml:id="echoid-s20773" xml:space="preserve">finis autem, quò referatur hujuſmodi Na-<lb/>turarum diſpoſitio, planè nos latet; </s>
  <s xml:id="echoid-s20774" xml:space="preserve">qui ſi innoteſceret, an-<lb/>ſam aliquam opinandi præberet. </s>
  <s xml:id="echoid-s20775" xml:space="preserve">Si quoſdam audiamus ex <lb/>Chymicarum affectionum analogiâ, in quibus Alembici oper-<lb/>culo frigidam imponunt, ut vapor deorſum retrudatur, exi-<lb/>ſtimantes ideò aquas ſupra Firmamentum collocatas, ut ſide-<lb/>rum expirationes deorſum in terram reflectantur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20776" xml:space="preserve">ſanè non, <lb/>modica aquarum altitudo illa eſſet; </s>
  <s xml:id="echoid-s20777" xml:space="preserve">quę tantorum ignium <lb/>fervorem temperare poſſet, ac ita moderari, ut effluentes <lb/>ſurſum ex aſtris halitûs comprimerentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20778" xml:space="preserve">eorum virtus <lb/>univerſa in terram, aut ad inferiora ſidera, dirigeretur. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20779" xml:space="preserve">Quòd ſi indè per apertas Cœli cataractas tunc aquę dilapſę ſunt, <lb/>cùm in maximâ illâ proluvie univerſus terrarum orbis obru-<lb/>tus eſt aquis altiſſimos montes operientibus, ingentem aqua-<lb/>rum vim defluxiſſe neceſſe eſt, eaſque non modicè imminu-<lb/>tas; </s>
  <s xml:id="echoid-s20780" xml:space="preserve">quas tamen eò iterum evectas neſcimus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20781" xml:space="preserve">factâ autem,
<pb o="216" file="0644" n="644" rhead="Diſſertatio Septima."/>
tantâ diminutione æquum eſt cenſere adhuc reliquas aquas ad <lb/>magnam altitudinem aſſurgere.</s>
  <s xml:id="echoid-s20782" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20783" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20784" xml:space="preserve">Ex illâ aquarum deceſſione, niſi me fortè fallit mea <lb/>ratiocinatio, modicè decrevit altitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s20785" xml:space="preserve">Cum enim ſuperio-<lb/>ribus diebus in diluvii mentionem incidiſſemus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20786" xml:space="preserve">præter fon-<lb/>tium eruptiones, atque imbres maximos è nubibus delapſos, <lb/>etiam ex apertis Cœli cataractis aquas decidiſſe ſtatuiſſemus, <lb/>domum reverſus cœpi curioſiùs inquirere, quantum aquarum <lb/>cœleſtium oportuiſſet deſcendiſſe, ſi iis Solis univerſus orbis <lb/>fuiſſet coopertus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20787" xml:space="preserve">En autem opportunè apud me eſt illa ipſa <lb/>ſchedula, in quâ Rationes inii, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20788" xml:space="preserve">ſubduxi, non quidem om-<lb/>ninò minutâ ſubtilitate, ſed craſſiuſculè, licebitque ex eâ <lb/>numerorum notas legere. </s>
  <s xml:id="echoid-s20789" xml:space="preserve">Primùm ſtatui ſupremam Firma-<lb/>menti ſuperficiem, cui cohæret infima aquarum ſuperficies, <lb/>abeſſe à Telluris centro ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s20790" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s20791" xml:space="preserve">100000.</s>
  <s xml:id="echoid-s20792" xml:space="preserve">, totamque dia-<lb/>metrum ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s20793" xml:space="preserve">200000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20794" xml:space="preserve">Cum autem in circulo Ratio diametri <lb/>ad peripheriam ſit proximè ut 113. </s>
  <s xml:id="echoid-s20795" xml:space="preserve">ad 355.</s>
  <s xml:id="echoid-s20796" xml:space="preserve">, erit circuli maxi-<lb/>mi orbita ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s20797" xml:space="preserve">628318 {66/113}. </s>
  <s xml:id="echoid-s20798" xml:space="preserve">Et quia cujuslibet globi ſuperfi-<lb/>cies Sphœrica, cum ſit quadrupla circuli maximi, habetur <lb/>ex ductu diametri in circuli maximi peripheriam, erit Fir-<lb/>mamenti ſuperficies convexa ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s20799" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s20800" xml:space="preserve">quadratarum 125663. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20801" xml:space="preserve">716814. </s>
  <s xml:id="echoid-s20802" xml:space="preserve">Eſt autem ex Ricciolio in Geograph. </s>
  <s xml:id="echoid-s20803" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20804" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s20805" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20806" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20807" xml:space="preserve"><lb/>Terræ ſemidiameter milliar. </s>
  <s xml:id="echoid-s20808" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s20809" xml:space="preserve">Veſpas. </s>
  <s xml:id="echoid-s20810" xml:space="preserve">4673 {493/1000}, cujus <lb/>quadratum 21, 841536 {821/1000}. </s>
  <s xml:id="echoid-s20811" xml:space="preserve">Si per hunc numerum, neglectâ <lb/>fractione, multiplicetur Firmamenti ſuperficies inventa, inno-<lb/>teſcit in milliaribus quadratis 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20812" xml:space="preserve">744688. </s>
  <s xml:id="echoid-s20813" xml:space="preserve">594686. </s>
  <s xml:id="echoid-s20814" xml:space="preserve">786304. </s>
  <s xml:id="echoid-s20815" xml:space="preserve">Deinde <lb/>Terræ diametrum milliar. </s>
  <s xml:id="echoid-s20816" xml:space="preserve">9346 {986/1000}. </s>
  <s xml:id="echoid-s20817" xml:space="preserve">ducebam in ejuſdem pe-<lb/>ripheriam apud Ricciolium mill. </s>
  <s xml:id="echoid-s20818" xml:space="preserve">29349 {540/1000}, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20819" xml:space="preserve">prodiit terræ <lb/>ſuperficies mill. </s>
  <s xml:id="echoid-s20820" xml:space="preserve">quadrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20821" xml:space="preserve">274. </s>
  <s xml:id="echoid-s20822" xml:space="preserve">329739 {486/1000}. </s>
  <s xml:id="echoid-s20823" xml:space="preserve">Et quia compara-<lb/>tis invicem tùm Firmamenti, tùm Terræ ſuperficiebus, ſi ea-<lb/>dem eſſet aquarum ſuper utramque altitudo (accipiatur ſu-<lb/>perficies quaſi plana eſſet) eſſent aquarum moles in Ratione <lb/>ipſarum ſuperficierum, etiam erit moles aquæ ſuper Firma-<lb/>menti ſuperficiem, ęqualis moli aquę ſupra ſuperficiem Terrę, <lb/>ſi altitudines ſint in reciprocâ Ratione ipſarum ſuperficierum.</s>
  <s xml:id="echoid-s20824" xml:space="preserve">
<pb o="217" file="0645" n="645" rhead="De Empyreo."/>
Propterea cum inter montes nullus innotuerit altior Caucaſo, <lb/>cui perpendiculum tribuitur milliar. </s>
  <s xml:id="echoid-s20825" xml:space="preserve">Bonon. </s>
  <s xml:id="echoid-s20826" xml:space="preserve">57. </s>
  <s xml:id="echoid-s20827" xml:space="preserve">ponamus alti-<lb/>tudinem aquarum fuiſſe planè uniuſmodi uſquequaque milliar. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20828" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s20829" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s20830" xml:space="preserve">atque fiat, ut ſuperficies Firmamenti ad ſuperficiem <lb/>Terræ, ita mill. </s>
  <s xml:id="echoid-s20831" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s20832" xml:space="preserve">ad aliud, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20833" xml:space="preserve">habebitur altitudo ęqualium <lb/>aquarum ſuper Firmamentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20834" xml:space="preserve">Porrò mill. </s>
  <s xml:id="echoid-s20835" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s20836" xml:space="preserve">ſunt pedes <lb/>400000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20837" xml:space="preserve">ſeu palmi 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20838" xml:space="preserve">600000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20839" xml:space="preserve">ſeu digiti 6. </s>
  <s xml:id="echoid-s20840" xml:space="preserve">400000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20841" xml:space="preserve">ſeu grana, <lb/>hordei 25. </s>
  <s xml:id="echoid-s20842" xml:space="preserve">600000. </s>
  <s xml:id="echoid-s20843" xml:space="preserve">per quem numerum ſi multiplicetur Terræ <lb/>ſuperficies, numerus productus dividendus per primum (ſci-<lb/>licet per ſuperficiem Firmamenti) erit Numerator Fractio-<lb/>nis, cujus Denominator eſt ipſe Diviſor, videlicet numerus <lb/>ſuperficiei Firmamenti: </s>
  <s xml:id="echoid-s20844" xml:space="preserve">ideò aquæ terram operienti ad altitu-<lb/>dinem milliar. </s>
  <s xml:id="echoid-s20845" xml:space="preserve">Rom. </s>
  <s xml:id="echoid-s20846" xml:space="preserve">80. </s>
  <s xml:id="echoid-s20847" xml:space="preserve">æqualis eſt aqua in ſuperficie Firma-<lb/>menti, cujus altitudo ſit grani hordei {7022/1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20848" xml:space="preserve">744688} {841320.</s>
  <s xml:id="echoid-s20849" xml:space="preserve">/594686.</s>
  <s xml:id="echoid-s20850" xml:space="preserve">} {841600.</s>
  <s xml:id="echoid-s20851" xml:space="preserve">/786304.</s>
  <s xml:id="echoid-s20852" xml:space="preserve">} <lb/>Hinc manifeſtè conſtat dilapſas in diluvio aquas potuiſſe citrà <lb/>ullum Naturæ incommodum non evehi iterum in Cœlum, <lb/>cum adeò exiguum ſpatium ab illis relictum potuerit repleri <lb/>à reliquis aquis tenuiſſimam raritatem, quæ nullo ſenſu per-<lb/>cipi valet, aſſumentibus.</s>
  <s xml:id="echoid-s20853" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20854" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20855" xml:space="preserve">Niſi ratiocinatio tàm perſpicua præceſſiſſet, inter <lb/>paradoxa &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20856" xml:space="preserve">admirabilia connumeranda eſſet adeò exilis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20857" xml:space="preserve">mi-<lb/>nima altitudinis extenuatio, quæ neque in cyatho notabilis <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20858" xml:space="preserve">conſpicua accideret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20859" xml:space="preserve">Quare ex aquis in diluvio è Cœlo ip-<lb/>ſo delapſis nihil confici poteſt ad inveſtigandam earum altitu-<lb/>dinem inter Firmamentum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20860" xml:space="preserve">Empyreum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20861" xml:space="preserve">Hoc tamen ani-<lb/>madverſione dignum videtur, quòd in ipsâ aquarum diviſio-<lb/>ne multo maxima pars ſupra Firmamentum collocata eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20862" xml:space="preserve">ſi-<lb/>quidem totius globi terraquei ſuperficiem dimidiam aquis tri-<lb/>buit communis opinio, quamvis Eſdræ lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s20863" xml:space="preserve">4. </s>
  <s xml:id="echoid-s20864" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20865" xml:space="preserve">6. </s>
  <s xml:id="echoid-s20866" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s20867" xml:space="preserve">ha-<lb/>beamus (Tertia die imperaſti aquis congregari in ſeptimâ parte ter-<lb/>ræ, ſex verò partes ſiccaſti, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20868" xml:space="preserve">conſervaſti) altitudinem verò <lb/>non niſi ſeſquimilliari definiendam putat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20869" xml:space="preserve">ſanè liberaliter, <lb/>ſi Minores pelagi altitudines cum majoribus componantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20870" xml:space="preserve">Eſt <lb/>autem ſeſquimilliare ad milliaria 80. </s>
  <s xml:id="echoid-s20871" xml:space="preserve">ut 1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20872" xml:space="preserve">ad 53. </s>
  <s xml:id="echoid-s20873" xml:space="preserve">{1/3}, ideòque <lb/>univerſa maris aqua, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20874" xml:space="preserve">fluminum, eſt minor parte centeſi-<lb/>mâ aquarum, quibus obruta fuit tellus. </s>
  <s xml:id="echoid-s20875" xml:space="preserve">Atqui his tàm in-<lb/>conſpicua altitudo contingeret ſupra Firmamentum expanſis: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20876" xml:space="preserve">igitur univerſa aqua cœleſtis longè major eſt eâ, quæ telluri <lb/>relicta eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20877" xml:space="preserve">neque enim ei altitudo minor concedenda videtur,
<pb o="218" file="0646" n="646" rhead="Diſſertatio Septima."/>
quàm aliquot ſaltem ſemidiametrorum terreſtrium: </s>
  <s xml:id="echoid-s20878" xml:space="preserve">nimirum <lb/>cœleſtium magnitudinem decempedâ metiri non oportet.</s>
  <s xml:id="echoid-s20879" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20880" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20881" xml:space="preserve">Si Sacrum Codicem attentè lego, Spiritus Domini fe-<lb/>rebatur ſuper aquas, dixitque Deus, fiat Firmamentum in medio <lb/>aquarum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20882" xml:space="preserve">dividat aquas ab aquis. </s>
  <s xml:id="echoid-s20883" xml:space="preserve">Non diverſæ igitur nature <lb/>fuiſſe videntur, antequàm dividerentur, aquæ, quæ erant ſub <lb/>Firmamento ab his, quæ erant ſuper Firmamentum, ac propterea <lb/>ſicut illis ingenita fuerunt plurima varii generis corpuſcula, <lb/>quæ materiam præbuerunt die quintâ piſcibus &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20884" xml:space="preserve">avibus ab <lb/>aquâ productis, ita non video, cur ſimilibus corpuſculis im-<lb/>butę non remanſerint aquę ſupra Firmamentum evectę: </s>
  <s xml:id="echoid-s20885" xml:space="preserve">nec <lb/>niſi temerè abſque ullo fundamento dicerentur omni admiſtio-<lb/>ne hujuſmodi corpuſculorum liberatę, cum eveherentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20886" xml:space="preserve">Ne-<lb/>que idcirco etiam in cœleſtibus aquis piſces admittendi, nam <lb/>ſolummodo aquis inferioribus Dixit Deus, producant aquæ rep-<lb/>tile animæ viventis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20887" xml:space="preserve">volatile ſuper terram ſub Firmamento Cœli <lb/>Gen. </s>
  <s xml:id="echoid-s20888" xml:space="preserve">1. </s>
  <s xml:id="echoid-s20889" xml:space="preserve">20.</s>
  <s xml:id="echoid-s20890" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20891" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20892" xml:space="preserve">Quid eſt igitur, quod de hiſce corpuſculis aquæ Cœ-<lb/>leſti immiſtis ſperare, aut expectare nos oporteat? </s>
  <s xml:id="echoid-s20893" xml:space="preserve">ſi nihil ibi <lb/>gignatur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20894" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20895" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20896" xml:space="preserve">Rem abſentem, tàmque procul poſitam, cogitatio-<lb/>ne complecti non licet, aliquid tamen nobiſmetipſis commen-<lb/>tatione fingere poſſumus, quod non ita ab omni probabilita-<lb/>tis ſpecie remotum ſit, ut abſurdè dictum exiſtimetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20897" xml:space="preserve">Non <lb/>omnibus terrę regionibus, etiamſi in hoc conveniant, ut ejuſ-<lb/>dem Climatis finibus circumſcribantur, datum eſt, ut ęquè <lb/>feliciter ſingulæ eaſdem prorſus plantas ferant, aut eaſdem <lb/>animantes alant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20898" xml:space="preserve">ſed his quidem hęc, illis verò illa regio de-<lb/>finita eſt, extrà quam aut brevi tabeſcunt, aut facultatibus <lb/>imminutis aliam induiſſe naturam videntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20899" xml:space="preserve">Adſcribitur id <lb/>terrę pro diversâ poſitione ſuccum diſſimilem plantis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20900" xml:space="preserve">fructi-<lb/>bus, adeóque etiam animantibus alimoniam, ſubminiſtranti. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20901" xml:space="preserve">Adſcribitur aëri certi generis Sales Volatiles atque Spiritûs non <lb/>ubique continenti, Adſcribitur &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20902" xml:space="preserve">aquę, præſertìm ſi de piſcibus <lb/>ſermo habeatur, pro ratione locorum variis Spiritibus, Salibus, <lb/>atque Sulphuribus imbutæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s20903" xml:space="preserve">Verùm quia perpetuâ tùm inte-<lb/>rioris, tùm externi caloris vi educuntur è terrâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20904" xml:space="preserve">aquis vapores <lb/>hujuſmodi corpuſculis gravidi, hi autem à vento unà cum aëre <lb/>aliò rapiuntur, quæ verò corpuſcula ſecum defert pluvia deci-<lb/>dens, non illa eadem ſunt, quæ regio ipſa exhalavit, ſed aliena <lb/>atque aliunde advecta apta ſunt potiùs immutare ſoli naturam
<pb o="219" file="0647" n="647" rhead="De Empyreo."/>
&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20905" xml:space="preserve">facultates, quàm reſtaurare quod deperditum eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20906" xml:space="preserve">Ideó ne-<lb/>quando naturale regionis bonum degeneret vitio depravati ſoli, <lb/>principium aliquod certum ac definitum ſtatuendum eſt, cujus <lb/>effectioni tribuatur eadem ferè ſemper regionis temperatio, <lb/>quatenus id ferunt temporum commutationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s20907" xml:space="preserve">Huc non, <lb/>ineptè vulgaris opinio Cœlum, ejuſque influentes vires advocat. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20908" xml:space="preserve">Aliud tamen cœlum præter Firmamentum, quod ſidera tùm <lb/>errantia, tùm fixa complectitur, eſſe oportet: </s>
  <s xml:id="echoid-s20909" xml:space="preserve">aſtra enim quo-<lb/>tidianâ convolutione circulos parallelos deſcribentia equaliter <lb/>imminent ſingulis ejuſdem terreſtris Paralleli regionibus, nec <lb/>tamen omnes Periæci eoſdem experiuntur influxûs. </s>
  <s xml:id="echoid-s20910" xml:space="preserve">Quare, <lb/>Cœlum aliquod eſt immobile, cujus pars eadem eidem regioni <lb/>ſemper imminet, eamque fovet.</s>
  <s xml:id="echoid-s20911" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20912" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20913" xml:space="preserve">Hoc ordinis concinnitas poſtulare videtur, ut extrema <lb/>Univerſitatis corpora ſtabilia ſint, intermedia ſuis motibus <lb/>rerum viciſſitudines moliantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20914" xml:space="preserve">ideò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20915" xml:space="preserve">Tellus in centro immota <lb/>manens ima ſemper hæret, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20916" xml:space="preserve">ſupremum Cœlum reliqua omnia <lb/>corpora complectens nec impulſu agitatur exteriùs, nec motu <lb/>cietur interiore. </s>
  <s xml:id="echoid-s20917" xml:space="preserve">Sed video multis non probari hanc, quæ tibi <lb/>placere viſa eſt, expirationum vim, adeóque in Cœlo partium <lb/>diverſitatem, ad cujus perfectionem ſpectare opinantur natu-<lb/>ram ſimplicem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20918" xml:space="preserve">uniuſmodi, ſuique omni ex parte ſimilem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20919" xml:space="preserve">Me tamen tibi adverſantem non habebis: </s>
  <s xml:id="echoid-s20920" xml:space="preserve">ſi enim Natura in <lb/>ſuo quodque genere perfectum eſſe voluit, expletumque om-<lb/>nibus ſuis numeris &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20921" xml:space="preserve">partibus, cujuſque autem rei perfectio <lb/>æſtimanda eſt ex fine, ad quem refertur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20922" xml:space="preserve">utique Tellurem ſuâ <lb/>perfectione carentem aſſerere non auderem, etiamſi terrarum <lb/>varia ſunt genera, iiſdemque ſeminibus gravidati agri proximi <lb/>non æquè ferunt optatas fruges, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20923" xml:space="preserve">alii Bacchum, alii Cererem <lb/>amiciore hoſpitio recipiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20924" xml:space="preserve">Quòd ſi, quia homini tùm ad usûs <lb/>vitæ neceſſarios, tùm ad colendam ſocietatem, multiplici rerum <lb/>genere opus erat, ratio poſtulabat, ut alias naturas aliis in parti-<lb/>bus terra complecteretur; </s>
  <s xml:id="echoid-s20925" xml:space="preserve">Ratio eadem expoſcit, ut Cœlum <lb/>ſtabile ac fixum non iiſdem facultatibus ſit præditum ſecun-<lb/>dùm ſingulas ſui partes, à quibus diverſam efficientiam expe-<lb/>ctant ſubiectæ telluris regiones. </s>
  <s xml:id="echoid-s20926" xml:space="preserve">Sic ſpectato fine, in quem <lb/>condita ſunt ſidera, imminuta non cenſetur Firmamenti perfe-<lb/>ctio, quòd non ejuſdem naturę ſint ſingula aſtra, neque ſimili <lb/>ordine diſpoſita. </s>
  <s xml:id="echoid-s20927" xml:space="preserve">Quapropter alias ex aliis ſupremi hujus cœli <lb/>immoti partibus expirationes effluere, ſibique conjungere ex <lb/>proximis aquis corpuſcula ſubiectæ terrę regioni convenientia
<pb o="220" file="0648" n="648" rhead="Diſſertatio Septima."/>
quę tamen in tranſitu à ſiderum expirationibus temperatio-<lb/>nem aliquam ſuſcipiant) haud ęgrè admitterem, hiſque repa-<lb/>rari quod terra &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20928" xml:space="preserve">aquę exhalando amiſerunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s20929" xml:space="preserve">quò fiat, ut <lb/>regionis ejuſdem ferè eadem maneat natura. </s>
  <s xml:id="echoid-s20930" xml:space="preserve">Sed numquid <lb/>eœlum hoc illud eſt, quod Empyreum vocamus?</s>
  <s xml:id="echoid-s20931" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20932" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s20933" xml:space="preserve">Profectò (non levi conjecturâ mihi videor augurari) <lb/>huc pervenire contendebat Mauroceni ratiocinatio, cùm cœ-<lb/>lum aliquod immotum ſtatuendum eſſe conabatur perſuadere. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20934" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20935" xml:space="preserve">Empyreo nullus motus à quoquam tribuitur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20936" xml:space="preserve">cœ-<lb/>lum aliud ſtabile ac firmum comminiſci aquis cœleſtibus atque <lb/>Empyreo interiectum, nullum ſuadet ſatis probabile argu-<lb/>mentum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20937" xml:space="preserve">Quod enim Empyreum Beatis mentibus ſedes æter-<lb/>na conſtituta ſit, non prohibet, quominùs in hæc inferiora, <lb/>aliquid efficacitatis exercere valeat: </s>
  <s xml:id="echoid-s20938" xml:space="preserve">Siquidem &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20939" xml:space="preserve">Infernus ignis <lb/>impiorum perpetuus carcer non hoc habet ſolum, ut eos tor-<lb/>queat, verùm etiam in corde terræ poſitus calorem venis me-<lb/>tallorum, cæteriſque viſceribus ſubminiſtrat. </s>
  <s xml:id="echoid-s20940" xml:space="preserve">Arcum in nubi-<lb/>bus Sol effingit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20941" xml:space="preserve">quidem juxtà Naturæ leges; </s>
  <s xml:id="echoid-s20942" xml:space="preserve">hunc tamen <lb/>aſſumpſit Deus ſignum fœderis, quo pollicebatur nequaquam <lb/>ultrà interficiendam omnem carnem aquis diluvii, neque futu-<lb/>rum deinceps diluvium diſſipans terram. </s>
  <s xml:id="echoid-s20943" xml:space="preserve">Cœlum igitur Em-<lb/>pyreum potuit eſſe Univerſitatis naturale complementum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20944" xml:space="preserve"><lb/>ſimul domicilium ac ſedem Beatis præbere.</s>
  <s xml:id="echoid-s20945" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20946" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20947" xml:space="preserve">Illud planè, quod animo conceperam, aſsecutus es; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20948" xml:space="preserve">quandoquidem omninò otioſum nulliuſque efficacitatis, tàm <lb/>amplum corpus ſtatuere, quaſi merum Univerſi corticem, ſeu <lb/>putamen, videtur rationi minùs conſentaneum. </s>
  <s xml:id="echoid-s20949" xml:space="preserve">Cum autem <lb/>in mentes ipſas Cœli incolas ab omni concretione ſejunctas nihil <lb/>efficientiæ naturalis contineat natura corporea (ſiquid verò illa <lb/>ſuprà Naturæ vires ageret, edocti fuiſsemus à Sacris literis, e <lb/>quibus gehennæ cruciatûs didicimus) ſed neque in corpora <lb/>beatâ immortalitate donata jus ullum obtinere videatur, quip-<lb/>pe quæ exquiſitâ, miniméque mutabili temperatione vigent: </s>
  <s xml:id="echoid-s20950" xml:space="preserve"><lb/>Reliquum eſt, ut Empyreum vires ſuas omnes, ſi quas habet, <lb/>exerat in ſubiecta corpora, ſive illa cœleſtia ſint, ſive terreſtria. </s>
  <s xml:id="echoid-s20951" xml:space="preserve"><lb/>Non diſſimulo me dubitâſse, an facultas hujuſmodi influendi <lb/>in inferiora (ſi quidem fiat effluentibus expirationibus, ut de, <lb/>cæteris cœleſtibus corporibus opinati ſumus) aliquid detrahat <lb/>Empyrei dignitati, quod certè corruptioni obnoxium aſseren-<lb/>dum non eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s20952" xml:space="preserve">Si enim aliæ atque ſubindè aliæ expirationes ex <lb/>eo prodirent, illas iterum eò redituras nemo facilè admittat, ac
<pb o="221" file="0649" n="649" rhead="De Empyreo."/>
propterea natura illa tot expirationibus per tot ſæcula effluen-<lb/>tibus tabeſceret. </s>
  <s xml:id="echoid-s20953" xml:space="preserve">Verùm incorrupta ſiderum integritas per-<lb/>manere videtur, etiamſi ex illis particulæ aliquę emanent ad <lb/>inferiorum utilitatem: </s>
  <s xml:id="echoid-s20954" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20955" xml:space="preserve">lapis Magnes non perit, neque <lb/>ſuccinum, ex magneticis aut electricis expirationibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s20956" xml:space="preserve">Eſto, <lb/>lapſu temporis langueſcat vis attrahendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s20957" xml:space="preserve">Cum enim ad cer-<lb/>tum definitumque tempus duraturæ ſint rerum viciſſitudines <lb/>ac naturarum commutationes, ſatis fuerit, ſi cœleſtia corpora <lb/>eam contineant ſibi ingenitarum expirationum copiam, quæ <lb/>ſufficere poſſint uſque ad extrema tempora; </s>
  <s xml:id="echoid-s20958" xml:space="preserve">quibus prodeunti-<lb/>bus ſuperſtes adhuc ſit reliquarum partium compages; </s>
  <s xml:id="echoid-s20959" xml:space="preserve">modò <lb/>ne diſsolvatur antè mundi interitum, quando, ut loquitur S. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20960" xml:space="preserve">Petrus epiſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20961" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s20962" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s20963" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s20964" xml:space="preserve">12. </s>
  <s xml:id="echoid-s20965" xml:space="preserve">Cœli ardentes ſolventur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20966" xml:space="preserve">elementa ignis <lb/>ardore tabeſcent. </s>
  <s xml:id="echoid-s20967" xml:space="preserve">Idem pariter de Empyrei expirationibus ſtatui <lb/>poſse videtur.</s>
  <s xml:id="echoid-s20968" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s20969" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s20970" xml:space="preserve">Magnetis ſcobe chaly beâ obruti, aut panno purpureo <lb/>involuti vires fovemus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20971" xml:space="preserve">diutiùs conſervamus; </s>
  <s xml:id="echoid-s20972" xml:space="preserve">cum cæteroqui <lb/>lapidis diù neglecti facultatem elanguiſse experiamur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20973" xml:space="preserve">utique <lb/>non reſtauratis expirationibus, quæ inutiliter prodierunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s20974" xml:space="preserve">Sæpè <lb/>veritus ſum ſimile quid ipſi cœlo, ſeu aſtris, quemadmodum, <lb/>etiam telluri, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20975" xml:space="preserve">aquis contingere, cum à ſenioribus non paucis <lb/>audirem tempeſtatum qualitates immutatas; </s>
  <s xml:id="echoid-s20976" xml:space="preserve">Romæ mitiores <lb/>nunc eſte æſtivos calores quàm antè 50.</s>
  <s xml:id="echoid-s20977" xml:space="preserve">, aut 60. </s>
  <s xml:id="echoid-s20978" xml:space="preserve">annos (id quod <lb/>etiam apud Argolum me legiſse memini) in Galliâ Ciſalpinâ <lb/>non adeò acres ſævire hyemes, ac cum glaciales ſtiriæ, ali-<lb/>quando ferè bicubitales, ex tectorum tegulis pendebant; </s>
  <s xml:id="echoid-s20979" xml:space="preserve">hye-<lb/>mem nunc apud nos quoquè ab æſtate brevioris veris intervallo <lb/>diſcriminari, fructûſque æſtivos maturitatem tardiùs aſſequi: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20980" xml:space="preserve">id quod non terreſtribus ſolùm halitibus, verùm etiam ſidereis <lb/>expirationibus tribuendum videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s20981" xml:space="preserve">Neque admodum ſolicitos <lb/>nos eſſe oportet, ut rationem ineamus, quâ ſidera ſuas expira-<lb/>tiones recuperent: </s>
  <s xml:id="echoid-s20982" xml:space="preserve">cum enim certa ſint ſtatuta à Deo tempora, <lb/>poſt quæ bæc omnia diſſolvenda ſunt, ut idem Apoſtolus ſcribit, <lb/>eam illis indidit ſupremus Opifex expirationum copiam, qui-<lb/>bus rerum univerſitas opus habet, ne præproperè effœta fierent <lb/>aſtra. </s>
  <s xml:id="echoid-s20983" xml:space="preserve">Quapropter Empyreum quoquè ſuas habere poteſt ex-<lb/>pirationes, quæ propter ingenitam mobilitatem, atque in coa-<lb/>gitandis inferiorum corporum particulis efficacitatem, per-<lb/>tineant ad naturam caloris, quem in inferioribus foveant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20984" xml:space="preserve">ex-<lb/>citent blandè ſe inſinuantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s20985" xml:space="preserve">Quia verò Cœli qui nunc ſunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20986" xml:space="preserve"><lb/>terra, eodem verbo (ſcilicet Dei) repoſiti ſunt, ignireſervati in diem
<pb o="222" file="0650" n="650" rhead="Diſſertatio Septima."/>
judicii, fortaſſe reliquæ expirationes, quibus jam nihil opus erit <lb/>mundo pereunte, uno impetu ſe devolventes in inferiora, om-<lb/>nia diſſipabunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20987" xml:space="preserve">abſument, quando Cœli magno impetu tranſient, <lb/>elementa verò calore ſolventur, terra autem, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20988" xml:space="preserve">quæ in ipsâ ſunt opera <lb/>exurentur: </s>
  <s xml:id="echoid-s20989" xml:space="preserve">diſſolutis autem omnibus particulis, atque aliter Dei <lb/>opificio complicatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20990" xml:space="preserve">coagmentatis, erunt cœli novi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20991" xml:space="preserve">terra <lb/>nova: </s>
  <s xml:id="echoid-s20992" xml:space="preserve">niſi quis hæc omnia in nihilum redigenda comminiſca-<lb/>tur, novoſque ex nihilo cœlos excitandos, novamque terram. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s20993" xml:space="preserve">Hinc ſtellæ dicuntur caſuræ de Cœlo, quia diſſolventur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20994" xml:space="preserve"><lb/>fortaſſe illarum lux addetur Lunę &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20995" xml:space="preserve">Soli, quando, ut eſt apud <lb/>Iſajam 30. </s>
  <s xml:id="echoid-s20996" xml:space="preserve">26. </s>
  <s xml:id="echoid-s20997" xml:space="preserve">erit lux Lunæ, ſicut lux Solis: </s>
  <s xml:id="echoid-s20998" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s20999" xml:space="preserve">lux Solis erit ſeptem-<lb/>pliciter ſicut lux ſeptem dierum.</s>
  <s xml:id="echoid-s21000" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21001" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s21002" xml:space="preserve">Hæc ſi ita ſe habent, non à luce tantùm, ſed &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21003" xml:space="preserve">à <lb/>calore, quæ Ignis proprietates ſunt, factum eſt nomen Empyreo: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21004" xml:space="preserve">à calore, inquam, non ab ardore, nam ignis eſt cauſa ardoris; </s>
  <s xml:id="echoid-s21005" xml:space="preserve">ea <lb/>quippe propriè ardent, quæ incendio abſumuntur vi caloris <lb/>particulas diſſipantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21006" xml:space="preserve">Sicut igitur Pyrites magnam igniculorum <lb/>vim in venis incluſam habet, qui coërciti &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21007" xml:space="preserve">concluſi neque, <lb/>lucent, neque calorem excitant, ſed ſolùm quando percuſſione <lb/>luxatis terrenis particulis erumpunt; </s>
  <s xml:id="echoid-s21008" xml:space="preserve">ita Empyreum concipio <lb/>calidis particulis imbutum, quas ſive lucidas, ſive non, ſubinde <lb/>expiret. </s>
  <s xml:id="echoid-s21009" xml:space="preserve">Sicut autem ſi ex Pyrite omnes ſimul igniculi in eo <lb/>contenti prodirent, utique ardorem in proximâ materiâ exci-<lb/>tarent, nam etiam ex S. </s>
  <s xml:id="echoid-s21010" xml:space="preserve">Auguſtino lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s21011" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s21012" xml:space="preserve">de Civ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21013" xml:space="preserve">Dei cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s21014" xml:space="preserve">5. </s>
  <s xml:id="echoid-s21015" xml:space="preserve">me-<lb/>mini me aliàs obſervâſſe Pyritem lapidem Perſicum tenentis ma-<lb/>num, ſi vehementiùs prematur, adurere, irritatis ſcilicet igniculis <lb/>lapidis à ſpiritibus ex manu in ipſum lapidem ſe inſinuantibus, <lb/>eoſque evocantibus: </s>
  <s xml:id="echoid-s21016" xml:space="preserve">ita facilè concedere poſſumus omnes expi-<lb/>rationes calidas ex Empyreo magno impetu ſimul erumpentes, <lb/>adeò omnes ſubiecti cœli, ſiderum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21017" xml:space="preserve">terræ particulas agitatu-<lb/>ras, atque diſſipaturas, ut omnia univerſali incendio corri-<lb/>piantur, atque hac ratione nulli commutationi deinceps obno-<lb/>xium fore Empyreum quoad inferiores ſui partes terram reſ-<lb/>picientes, quemadmodum in ſuperiore parte, quæ Beatarum <lb/>mentium ſedes eſt, nullas expirationes, quæ aliquam rerum <lb/>viciſſitudinem efficiant, admittere congruum eſt.</s>
  <s xml:id="echoid-s21018" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21019" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21020" xml:space="preserve">Places inferioribus tantùm Empyrei partibus conce-<lb/>dens facultatem influendi in hæc ſubiecta corpora, quandiu <lb/>ortûs &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21021" xml:space="preserve">interitûs viciſſitudo duratura eſt; </s>
  <s xml:id="echoid-s21022" xml:space="preserve">neque enim hæc par-<lb/>tium inferiorum atque ſuperiorum diſſimilitudo quicquam <lb/>perfectionis Empyreo detrahit; </s>
  <s xml:id="echoid-s21023" xml:space="preserve">quippe quod immortalia &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s21024" xml:space="preserve">
<pb o="223" file="0651" n="651" rhead="De Empyreo."/>
perpetua à corruptibilibus diſterminat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21025" xml:space="preserve">ęquum eſt cum iis <lb/>aliquatenus convenire, quibus finitimum eſt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21026" xml:space="preserve">Nam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21027" xml:space="preserve">aliam <lb/>diſſimilitudinem in Empy rei partibus agnoſcere oportet, neque <lb/>tamen ejus perfectionem atque abſolutionem diminutam intel-<lb/>ligimus: </s>
  <s xml:id="echoid-s21028" xml:space="preserve">ſiquidem omnes unâ &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21029" xml:space="preserve">mente &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21030" xml:space="preserve">voce conſentimus <lb/>Empyreum eſſe ſupremum cœlum mundana omnia comple-<lb/>ctens, ſimulque æternam beatorum corporum habitationem. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21031" xml:space="preserve">Quâ mundi terminus eſt, firmitatem atque ſoliditatem exigere <lb/>videtur, quam nemo illi denegat: </s>
  <s xml:id="echoid-s21032" xml:space="preserve">quâ verò humanorum cor-<lb/>porum beata regio conſtituitur, multo congruentiùs dicitur <lb/>naturam eſſe fuſam &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21033" xml:space="preserve">extenuatam quaſi aërem, non autem <lb/>concretam vitri ſeu chryſtalli in morem, licèt enim beatitudo <lb/>hac dote locupletetur atque ornetur, quam ſubtilitatem vo-<lb/>cant, cui ſcilicet nullius corporis moles obſiſtit, quin eodem in <lb/>ſpatio corpus Beatum, ſimulque quodcunque aliud corpus con-<lb/>ſiſtant; </s>
  <s xml:id="echoid-s21034" xml:space="preserve">id tamen perpetuò fieri, nulla nos cogit ratio, ut aſſe-<lb/>ramus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21035" xml:space="preserve">At opinanti beata corpora per cœli ſoliditatem ſemper <lb/>permeare ac tranſire non dividendo, ſed in illam penitùs ſe <lb/>inſinuando, eſto non repugnemus; </s>
  <s xml:id="echoid-s21036" xml:space="preserve">an ibi beati homines muti <lb/>degunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21037" xml:space="preserve">ſurdi, ut neque linguam in Divinas laudes ſolvant, <lb/>neque voces ullas aut ſonum audire valeant? </s>
  <s xml:id="echoid-s21038" xml:space="preserve">id quod utique <lb/>contingeret, ſi nullum adeſſet corpus tenue, quod in ſonum <lb/>effingi poſſet. </s>
  <s xml:id="echoid-s21039" xml:space="preserve">Empyrei igitur partem aliam ſolidam, quaſi <lb/>ſanctæ illius domûs pavimentum, partem fluidam, quam, <lb/>beati cives incolant, ſiquis aſſerat, nihil abſurdum loquitur; </s>
  <s xml:id="echoid-s21040" xml:space="preserve"><lb/>nimirum, ut ſæpiùs inculcavimus, cujuslibet rei perfectio non <lb/>ex partium ſimilitudine, ſed ex debitâ analogiâ præſcriptâ à <lb/>fine, ad quem ab Opifice Sapientiſſimo deſtinata fuerit, æſti-<lb/>manda eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s21041" xml:space="preserve">neque timendum, ne partes ipſe diſſimili naturâ <lb/>præditę invicem colluctentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21042" xml:space="preserve">corruptionem viciſſim mo-<lb/>liantur.</s>
  <s xml:id="echoid-s21043" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21044" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s21045" xml:space="preserve">Beatorum hominum corpora nec in ſpatio prorſus <lb/>inani &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21046" xml:space="preserve">vacuo collocanda, nec in corpus ſolidum velut inſe-<lb/>renda, ita omnes, quamvis rudes adumbratâ quadam intelli-<lb/>gentiâ, animo ac mente concipiunt, ut vix in diſputationem <lb/>vocari poſſit, an aura ætherea felicem illam regionem compleat: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21047" xml:space="preserve">qua m quidem ampliſſimam eſſe, atque altiſſimè expanſam <lb/>licèt concedamus, non tamen opus eſt infinitam adſtruere; </s>
  <s xml:id="echoid-s21048" xml:space="preserve"><lb/>neque enim hujuſmodi immenſitas ad beatitatem pertinere, <lb/>videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21049" xml:space="preserve">Ideò ſicut ſolidum pavimentum citrà omnem contro-<lb/>verſiam Empyreo concedimus, ita fateor me ab illâ ſententiâ
<pb o="224" file="0652" n="652" rhead="Diſſertatio Septima."/>
non abeſſe, quæ ſolido pariter tecto illud concludi opinetur; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21050" xml:space="preserve">adeò ut Empyreum univerſum tres in partes tribuatur, qua-<lb/>rum extremæ, ſuprema videlicet &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21051" xml:space="preserve">infima, ſolidæ ſint, media <lb/>autem fluida illis concluſa, ut abſolutè ſolidum dici queat.</s>
  <s xml:id="echoid-s21052" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21053" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s21054" xml:space="preserve">Quoniam Firmamenti, quod cum aſtris in gyrum, <lb/>agitur, ſuperficies eſt ſphœrica, atque huic congruunt aquæ <lb/>cœleſtes, quas paribus à ſphœrę mundanæ centro intervallis diſ-<lb/>poſitas aſſerere æquum eſt, etiam Empyrei illas complectentis <lb/>ſuperficiem concavam cum illis convenire, non videtur dubi-<lb/>tandum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21055" xml:space="preserve">Niſi fortè aliquibus aſſentiamur Empyreum cum, <lb/>reliquo Orbe mundano comparatum concipientibus quaſi Cu-<lb/>bum, cui inſcripta ſit Sphœra: </s>
  <s xml:id="echoid-s21056" xml:space="preserve">adeòque cum planam Empyrei <lb/>ſuperficiem, juxta Cubi naturam, definiant, inquirunt, quo-<lb/>nam corpore repleantur anguli illi, quos vacuos non admittunt; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21057" xml:space="preserve">eſſet ſcilicet ſpatium illud inane ſatis amplum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21058" xml:space="preserve">Cum enim, <lb/>Sphœra Cylindro inſcripta ſit Cylindri ſubſeſquialtera, hoc eſt <lb/>ut 2. </s>
  <s xml:id="echoid-s21059" xml:space="preserve">ad 3. </s>
  <s xml:id="echoid-s21060" xml:space="preserve">Cylindrus autem Cubo inſcriptus ſit ad ipſum Cubum <lb/>in Ratione Circuli Quadrato inſcripti, videlicet baſium, hoc <lb/>eſt proximè ut 11. </s>
  <s xml:id="echoid-s21061" xml:space="preserve">ad 14.</s>
  <s xml:id="echoid-s21062" xml:space="preserve">, erit Sphœra Cubo inſcripta ad ipſum <lb/>Cubum in Ratione 22. </s>
  <s xml:id="echoid-s21063" xml:space="preserve">ad 42.</s>
  <s xml:id="echoid-s21064" xml:space="preserve">, ſeu 11. </s>
  <s xml:id="echoid-s21065" xml:space="preserve">ad 21.</s>
  <s xml:id="echoid-s21066" xml:space="preserve">, adeóque ſpatium <lb/>illud à Sphœrâ mundanâ in angulis relictum eſſet ferè tantum, <lb/>quanta eſt ipſa Sphœra mundana. </s>
  <s xml:id="echoid-s21067" xml:space="preserve">At non videtur tanta ina-<lb/>nitas Naturæ amica; </s>
  <s xml:id="echoid-s21068" xml:space="preserve">ideò inquirendum eſſet corpus illam, <lb/>replens; </s>
  <s xml:id="echoid-s21069" xml:space="preserve">quandoquidem in cœleſtibus ęquabilitatem religiosè <lb/>exigunt, nec ipſum Cœlum Empyreum facilè admittunt quaſi <lb/>duo Scaphia ex Cubo reſecta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21070" xml:space="preserve">invicem applicata, ut munda-<lb/>nam Sphœram complectantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21071" xml:space="preserve">Cum itaque mihi nunquam <lb/>viſus ſit Cubus perfectior quàm ſphœra, cujus omnes partes <lb/>extremæ paribus radiis à centro abſunt, non video, cur Em-<lb/>pyrei concava ſuperficies ad nos obverſa ſphœrica non ſit: </s>
  <s xml:id="echoid-s21072" xml:space="preserve"><lb/>atque propterea ſimilem ſuperficiem ſuperiori parti, quam Beati <lb/>calcant, empyrei altitudinem definienti tribuendam cenſeo.</s>
  <s xml:id="echoid-s21073" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21074" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s21075" xml:space="preserve">Æqualitas tùm laterum, tùm ſuperficierum non eſt <lb/>Cubo præcipua, ſed illi cum cæteris corporibus Regularibus <lb/>communis: </s>
  <s xml:id="echoid-s21076" xml:space="preserve">Eſto hìc apud nos ad Cubi ſuper planum horizon-<lb/>tale ſtabilitatem atque immobilitatem plurimum conferat, <lb/>quòd ex tribus quadratis angulus ſolidus conſtituatur; </s>
  <s xml:id="echoid-s21077" xml:space="preserve">ſed non <lb/>minor ſtabilitas convenit Tetraëdro ſeu Pyramidi, cujus angu-<lb/>lus ſolidus à tribus triangulis æquilateris conſtituitur: </s>
  <s xml:id="echoid-s21078" xml:space="preserve">immò <lb/>difficiliùs voluitur Tetraëdrum quàm Cubus, ſi cætera fuerint <lb/>paria. </s>
  <s xml:id="echoid-s21079" xml:space="preserve">Propterea Cubicam hujuſmodi figuram Empyreo tri-
<pb o="225" file="0653" n="653" rhead="De Empyreo."/>
buendam nulla ſatis valida ratio ſuadet. </s>
  <s xml:id="echoid-s21080" xml:space="preserve">Quòd ſi figuræ Cubi-<lb/>cæ conjecturam accepere ex inſigni ſpectaculo Joannis Apoſtoli <lb/>oculis propoſito, quo vidit Sanctam Civitatem Feruſalem novam <lb/>deſcendentem de Cœlo Apocal. </s>
  <s xml:id="echoid-s21081" xml:space="preserve">21.</s>
  <s xml:id="echoid-s21082" xml:space="preserve">, quam in quadro poſitam menſus <lb/>eſt Angelus de arundine aureâ per ſtadia duodecim millia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21083" xml:space="preserve">longi-<lb/>tudo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21084" xml:space="preserve">altitudo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21085" xml:space="preserve">latitudo ejus æqualia ſunt, animum advertere <lb/>debuiſſent, hæc recipere myſticam atque ſymbolicam interpre-<lb/>tationem, quemadmodum &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21086" xml:space="preserve">reliqua ejuſdem Civitatis orna-<lb/>menta &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21087" xml:space="preserve">decora, quæ ibi enumerantur, atque adeò non eſſe <lb/>Phyſicè exponenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21088" xml:space="preserve">Sin autem ideò Cubicum illud Cœlum <lb/>excogitâſſent, ut in planâ ſuperficie eſſent beatorum civium <lb/>corpora, infirmitas fuiſſet ingenii valdè rudis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21089" xml:space="preserve">pinguis, non <lb/>ſolùm quia ibi corporibus gravitas nihil officit, verùm etiam <lb/>quia tàm amplæ Sphœræ ſuperficies adeò parum diſtat à plani-<lb/>tie, ut vix tàm æquabilis planities hìc apud nos reperiatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21090" xml:space="preserve">Me-<lb/>mini me aliquando inquirentem, quantum ſuperficies aquæ <lb/>marinæ in globo terraqueo deflecteret à planitie horizontali, <lb/>deprehendiſſe planum, quod à puncto contactûs ſphœræ por-<lb/>rigeretur in omnem partem ad duo milliaria Italica, quorum <lb/>ſingula uni Minuto reſpondeant, in extremis ſui punctis non <lb/>diſtare à ſuperficie ſphœricâ niſi quantum Secans min. </s>
  <s xml:id="echoid-s21091" xml:space="preserve">2. </s>
  <s xml:id="echoid-s21092" xml:space="preserve">exce-<lb/>dit Radium 10.</s>
  <s xml:id="echoid-s21093" xml:space="preserve">000000. </s>
  <s xml:id="echoid-s21094" xml:space="preserve">cum verò exceſſus ille ſolùm ſit dua-<lb/>rum partium Radii, ſi fiat ut Radius ad exceſſum ſecantis, <lb/>hoc eſt ad 2.</s>
  <s xml:id="echoid-s21095" xml:space="preserve">, ita telluris ſemidiameter paſſ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21096" xml:space="preserve">4673. </s>
  <s xml:id="echoid-s21097" xml:space="preserve">943. </s>
  <s xml:id="echoid-s21098" xml:space="preserve">ad paſs.</s>
  <s xml:id="echoid-s21099" xml:space="preserve">, <lb/>{9347886.</s>
  <s xml:id="echoid-s21100" xml:space="preserve">/10000000.</s>
  <s xml:id="echoid-s21101" xml:space="preserve">}, hoc eſt ped. </s>
  <s xml:id="echoid-s21102" xml:space="preserve">4 {1/2} &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21103" xml:space="preserve">paulo ampliùs. </s>
  <s xml:id="echoid-s21104" xml:space="preserve">Si igitur illud <lb/>idem planum à contactûs puncto ad duo milliaria extenſum <lb/>contingeret ſphœricam Empyrei ſuperficiem, ſubductis Ratio-<lb/>nibus manifeſtò apparet adeò exiguum intervallum, ut prorſus <lb/>evaneſceret; </s>
  <s xml:id="echoid-s21105" xml:space="preserve">ſiquidem in ampliſſimæ illius ſphœræ circulo ma-<lb/>ximo duobus minutis reſpondent pluſquam 54. </s>
  <s xml:id="echoid-s21106" xml:space="preserve">ſemidiametri <lb/>terreſtres. </s>
  <s xml:id="echoid-s21107" xml:space="preserve">Quapropter ſphœrica Empyrei ſuperficies mini-<lb/>mum differt à planitie, quocumque in ſpatio conſtituatur cor-<lb/>pus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21108" xml:space="preserve">Cæterùm ſi quaſi Cubicum vas reliqua mundana corpora <lb/>Empyreum contineret, utique ejus anguli multo magis abeſſent <lb/>à centro telluris, quàm punctum illud ſuperficiei planæ, in quod <lb/>caderet perpendiculum ab eodem centro ductum; </s>
  <s xml:id="echoid-s21109" xml:space="preserve">quod per-<lb/>pendiculum cum æquale ſit ſemiſſi lateris Cubi, ſi ſtatuatur <lb/>ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21110" xml:space="preserve">terreſtr. </s>
  <s xml:id="echoid-s21111" xml:space="preserve">100000.</s>
  <s xml:id="echoid-s21112" xml:space="preserve">, in Canone ſecantium ad gr. </s>
  <s xml:id="echoid-s21113" xml:space="preserve">45 habebi-<lb/>mus intervallum uſque ad punctum medium lateris baſis à <lb/>centro Cubi ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21114" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s21115" xml:space="preserve">141421.</s>
  <s xml:id="echoid-s21116" xml:space="preserve">, ac proindè à centro Cubi ad
<pb o="226" file="0654" n="654" rhead="Diſſertatio Septima."/>
angulum eſſent ſemid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21117" xml:space="preserve">terr. </s>
  <s xml:id="echoid-s21118" xml:space="preserve">173204.</s>
  <s xml:id="echoid-s21119" xml:space="preserve">, ideòque omnia intervalla <lb/>ab Univerſi centro eſſent valde inæqualia; </s>
  <s xml:id="echoid-s21120" xml:space="preserve">id quod ſphœricæ <lb/>ſuperficiei non accidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s21121" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21122" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21123" xml:space="preserve">Ab igneâ Empyrei naturâ delapſi ſumus in Diſputa-<lb/>tionem fortaſſis alienam; </s>
  <s xml:id="echoid-s21124" xml:space="preserve">niſi ad noſtrum inſtitutum pertinere <lb/>cenſeatur, quòd ad effluentes expirationes, quas ab ignis naturâ <lb/>non abeſſe indicavimus, illa intervallorum inæqualitas, ſi figura <lb/>eſſet Cubica, non minimum habere videatur momenti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21125" xml:space="preserve">Quo-<lb/>niam verò pereunte mundo expirationes ceſſabunt, omniſque <lb/>pariter efficientia caloris, altera tantummodo manebit ignis <lb/>proprietas, videlicet Lux, quam potiſſimum Empyrei orna-<lb/>mentum omnes concedunt, ut filii lucis (quo nomine appellan-<lb/>tur Juſti) perpetuâ in luce degant, quemadmodum filii tene-<lb/>brarum obſcurum in carcerem contrudentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21126" xml:space="preserve">Dubitabit ali-<lb/>quis, an lux ſit Empyreo ingenita, quandoquidem illud terræ <lb/>omninò coævum diximus, adeóque Lux illa prohibuiſſet, ne <lb/>tenebræ eſſent ſuper faciem abyſſi; </s>
  <s xml:id="echoid-s21127" xml:space="preserve">has autem certum eſt tunc <lb/>ſolùm fuiſſe diſiectas, quando Dei imperio facta eſt lux.</s>
  <s xml:id="echoid-s21128" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21129" xml:space="preserve">Dand. </s>
  <s xml:id="echoid-s21130" xml:space="preserve">Quando Luna eſt infrà Horizontem altè depreſſa, <lb/>etiamſi ſereno cœlo fulgent ſidera, nox eſt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21131" xml:space="preserve">omnia dicuntur <lb/>circumfuſa tenebris, quia ex immenſo illo intervallo diffuſa <lb/>aſtrorum lux ad nos nimis languida venit, quam utique vali-<lb/>diſſimam experiremur, ſi ad Firmamentum propiùs accedere-<lb/>mus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21132" xml:space="preserve">Potuit igitur lux Empyreo innata non diſſipare tenebras <lb/>abyſſum occupantes, quia longiſſimè remotior erat, quàm, <lb/>poſtea fuerit ſiderum lux. </s>
  <s xml:id="echoid-s21133" xml:space="preserve">Quòd ſi primâ illa die, inter Spiri-<lb/>tum aquas complectentem atque Empyreum, interceſſit inane, <lb/>quod poſterâ die repletum fuerit à Firmamento aquas ab aquis <lb/>dividente, manifeſtum eſt, cur lux Empyrei abyſſum non illu-<lb/>ſtraverit, cum non potuerit per inane diffundi, in quo nulli <lb/>adhuc erant ætherei globuli, quos lucida natura ſuo exporre-<lb/>ctionis motu impelleret.</s>
  <s xml:id="echoid-s21134" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21135" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s21136" xml:space="preserve">Empyrei partem mediam fluidam, quam Beati inco-<lb/>lunt, ſatis eſt ſponte ſuâ ſplendeſcere: </s>
  <s xml:id="echoid-s21137" xml:space="preserve">eſto, pars ſolida inferior, <lb/>quæ pavimentum conſtituit, atque ſuprema, quæ quaſi tecti <lb/>vices obit, careant inſitâ luce; </s>
  <s xml:id="echoid-s21138" xml:space="preserve">poſſunt enim acceptâ luce ful-<lb/>gere. </s>
  <s xml:id="echoid-s21139" xml:space="preserve">Quamvis autem diaphanam admittamus partem Em-<lb/>pyrei inferiorem, cum ſcriptum ſit Apocal. </s>
  <s xml:id="echoid-s21140" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s21141" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s21142" xml:space="preserve">Platea Civi-<lb/>tatis aurum mundum, tanquam vitrum perluciàum, tanta eſſe poteſt <lb/>ſoliditatis altitudo, ut non niſi languidam lucem tranſmittat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21143" xml:space="preserve">nullum enim, quam vis ſubtiliſſimum atque puriſſimum, vitrum
<pb o="227" file="0655" n="655" rhead="De Empyreo."/>
eſt, quod Soli meridiano expoſitum umbram non projiciat; <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21144" xml:space="preserve">quò autem craſſiora ſunt vitra, minus lucis tranſmittunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21145" xml:space="preserve">Ideò <lb/>ſuprà faciem abyſſi tenebræ erant, quas Empyrei lux non diſ-<lb/>cuteret, quemadmodum neque nobis aſpectabilem ſe præbet <lb/>per aquas cœleſtes &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21146" xml:space="preserve">Firmamentum, quibus neganda non eſt <lb/>perſpicuitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s21147" xml:space="preserve">Quapropter Empyreo ab ipsâ mundi primâ con-<lb/>ſtitutione ſuam lucem concedendam puto, antequam lux iſta <lb/>fieret, quæ tenebras abyſſum involuentes diſpulit.</s>
  <s xml:id="echoid-s21148" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21149" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21150" xml:space="preserve">Suam lucem rectè dixiſti, quæ videlicet ſuo proprio &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21151" xml:space="preserve"><lb/>certo vocabulo Claritas Dei meritò appellatur: </s>
  <s xml:id="echoid-s21152" xml:space="preserve">Non quidem, <lb/>quòd ſpirituale aliquid aut ſupernaturale, ut ajunt, illa ſit Di-<lb/>vinæ Naturæ conveniens, Neque enim, ut loquitur S. </s>
  <s xml:id="echoid-s21153" xml:space="preserve">Greg. </s>
  <s xml:id="echoid-s21154" xml:space="preserve">lib. </s>
  <s xml:id="echoid-s21155" xml:space="preserve">18. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21156" xml:space="preserve">Moral. </s>
  <s xml:id="echoid-s21157" xml:space="preserve">cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s21158" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s21159" xml:space="preserve">illi ſimplici &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21160" xml:space="preserve">incommut abili eſſentiæ aliud eſt clari-<lb/>tas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21161" xml:space="preserve">aliud Natura; </s>
  <s xml:id="echoid-s21162" xml:space="preserve">ſed ipſa ei Natura, ſua claritas, ipſa claritas <lb/>natura eſt: </s>
  <s xml:id="echoid-s21163" xml:space="preserve">ſed quòd ſumma eſt &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21164" xml:space="preserve">præclariſſima lux; </s>
  <s xml:id="echoid-s21165" xml:space="preserve">ſic enim <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21166" xml:space="preserve">altiſſimi montes dicuntur Montes Dei, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21167" xml:space="preserve">proceras cedros <lb/>vocat propheta Cedros Dei. </s>
  <s xml:id="echoid-s21168" xml:space="preserve">Cæterùm lux illa ea eſt, quæ ocu-<lb/>lis cerni queat corporeis Beatorum hominum, licèt tantæ effi-<lb/>cacitatis, ut in illâ omnis mortalis oculus, ferre non valens, <lb/>caligaret. </s>
  <s xml:id="echoid-s21169" xml:space="preserve">Non deerunt, quibus otium ſit diſputandi, an lux <lb/>Empyrea atque hæc noſtra ſint ſpecie diſpares, an verò prorſus <lb/>ſimilis naturæ, ita ut hoc ſolùm differant, quod illa acrior ſit, <lb/>hæc remiſſior. </s>
  <s xml:id="echoid-s21170" xml:space="preserve">At nobis parum utilis contingat hæc diſputatio, <lb/>quippe quibus, cum de Ignis luce diſſereremus, abſurda non <lb/>videbatur multiplex lucis ſpecies: </s>
  <s xml:id="echoid-s21171" xml:space="preserve">quemadmodum enim plures <lb/>igniculorum naturas agnoſcimus in Salibus, Sulphuribus, <lb/>atque Spiritibus, quibus diverſa facultas calefaciendi convenit, <lb/>ita diſſimiles naturas, quibus vis illuminandi inſit, admittere <lb/>æquè poſſumus, ac propterea eandem lucis Empyreæ atque <lb/>noſtræ naturam eſſe nulla efficax ratio ſuadere videtur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21172" xml:space="preserve">Nam <lb/>antequàm Deus juberet fieri Lucem, quâ hæc inferiora corpora <lb/>illuſtrarentur, aut Cœlum, quod ſimul cum terrâ Deus ipſe <lb/>creavit, obductum erat tenebris, atque omnia prorſus tene-<lb/>broſa erant; </s>
  <s xml:id="echoid-s21173" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21174" xml:space="preserve">ſupervacaneum fuiſſet ſingulari modo ſeribere, <lb/>tenebras fuiſse ſuper faciem abyſſi: </s>
  <s xml:id="echoid-s21175" xml:space="preserve">aut lucebat ipſum per ſe, <lb/>atque adeò alia erat lucis Natura Cœli propria, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21176" xml:space="preserve">præter illam <lb/>hiſce inferioribus novam lucem Deus condidit.</s>
  <s xml:id="echoid-s21177" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21178" xml:space="preserve">Grad. </s>
  <s xml:id="echoid-s21179" xml:space="preserve">Ex corporum percuſsorum naturâ atque formâ, non <lb/>uno modo illa vibrari, atque ita aërem alio atque alio modo <lb/>criſpari, ac diverſas ſoni ſpecies efformari, omnibus comper-<lb/>tum eſt, licet in hoc ſoni omnes conveniant, quòd ex aëre criſ-
<pb o="228" file="0656" n="656" rhead="Diſſertatio Septima de Empyreo."/>
pato oriantur: </s>
  <s xml:id="echoid-s21180" xml:space="preserve">immò ex ipſo ſono periti artifices cognoſcunt <lb/>æris campani qualitatem, atque ſtanni &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21181" xml:space="preserve">cupri pro ratâ por-<lb/>tione temperationem. </s>
  <s xml:id="echoid-s21182" xml:space="preserve">Similiter omni naturę lucidę hoc conve-<lb/>nit, quòd motu exporrectionis &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21183" xml:space="preserve">contractionis ſe explicet atque <lb/>contrahat, ſicut aliàs conati ſumus explicare; </s>
  <s xml:id="echoid-s21184" xml:space="preserve">ſed in hujuſmodi <lb/>motu diverſitas reperiri poteſt pro naturę diſſimilitudine; </s>
  <s xml:id="echoid-s21185" xml:space="preserve">adeò <lb/>ut aliis rarior, aliis crebrior; </s>
  <s xml:id="echoid-s21186" xml:space="preserve">aliis minor, aliis a mplior; </s>
  <s xml:id="echoid-s21187" xml:space="preserve">aliis tar-<lb/>dior, aliis celerior ſit exporrectio aut contract o, quę ſibi invi-<lb/>cem non unâ eademque Ratione reſpondeant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21188" xml:space="preserve">Id quod fortaſse <lb/>explicatiùs Medici nobis exponerent ex pulſuum differentiis <lb/>ſivè à diaſtole, ſive à quiete, ſive ab ordine ortis, ex quibus laten-<lb/>tis morbi natura innoteſcit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21189" xml:space="preserve">Hinc facilè acquieſco aſserenti <lb/>varias eſse poſse lucis naturas, adeóque lucem eſse notionem <lb/>ad plures differentias pertinentem, aliamque eſse lucis noſtrę, <lb/>aliam lucis Empyreæ naturam.</s>
  <s xml:id="echoid-s21190" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21191" xml:space="preserve">Maur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21192" xml:space="preserve">Sivè tamen alia ſit, ſivè eadem lucis illius natura, <lb/>hoc non eſt diſſimulandum, videlicet in Empyreo non ſolùm <lb/>tenebras non eſse, ſed neque futuras corporum umbras: </s>
  <s xml:id="echoid-s21193" xml:space="preserve">ſiqui-<lb/>dem hìc apud nos umbrę fiunt, quia non eſt aër luce uſquequa-<lb/>que æqualiter perfuſus, ſed ab aliquo fonte lux profluit, quæ <lb/>proinde in corpus (ſaltem ex parte) opacum incurrens interci-<lb/>ditur; </s>
  <s xml:id="echoid-s21194" xml:space="preserve">nimirum prohibentur conſequentium globulorum æthe-<lb/>reorum impulsûs, quatenus corporis opaci moles obſiſtit dire-<lb/>ctioni, quâ globuli ętherei à principio lucido impelluntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21195" xml:space="preserve">At <lb/>in Empyreo neque eſt Sol, neque Luna, ſed lux eſt uſquequaque <lb/>diffuſa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21196" xml:space="preserve">ipſa Beatorum Corpora fulgebunt ob Claritatis <lb/>dotem illis inſerendam, cùm animum beatitate donatum ite-<lb/>rum recipient. </s>
  <s xml:id="echoid-s21197" xml:space="preserve">Verùm hic ſatius fuerit audire Eccleſiaſticum <lb/>cap. </s>
  <s xml:id="echoid-s21198" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s21199" xml:space="preserve">22. </s>
  <s xml:id="echoid-s21200" xml:space="preserve">Altiora te ne quæſieris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21201" xml:space="preserve">fortiora te ne ſcrut atus fueris: <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21202" xml:space="preserve">ſedquæ præcepit tibi Deus, illa cogita ſemper; </s>
  <s xml:id="echoid-s21203" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21204" xml:space="preserve">in pluribus operibus <lb/>ejus ne fueris curioſus; </s>
  <s xml:id="echoid-s21205" xml:space="preserve">non eſt enim tibi neceſſarium ea, quæ abſcon-<lb/>dit a ſunt, videre oculis tuis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21206" xml:space="preserve">Quare ſatis habeamus hęc de Em-<lb/>pyreo leviter attigiſse, quatenus affinia viſa ſunt noſtris de <lb/>Igne diſsertationibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21207" xml:space="preserve">Ceterùm, an hęc ita ſe habeant, <lb/>ſicut nos diſputavimus immò &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21208" xml:space="preserve">multo plura, tunc <lb/>intelligemus, cùm illuc, Deo favente, <lb/>pervenerimus.</s>
  <s xml:id="echoid-s21209" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div64" type="section" level="1" n="61">
<head xml:id="echoid-head121" style="it" xml:space="preserve">FINIS.</head>
<pb o="229" file="0657" n="657"/>
  <figure>
    <image file="0657-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0657-01"/>
  </figure>
</div>
<div xml:id="echoid-div65" type="section" level="1" n="62">
<head xml:id="echoid-head122" xml:space="preserve">*INDEX* <lb/>*RERUM PR ÆCIPUARUM.*</head>
<head xml:id="echoid-head123" xml:space="preserve">A</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21210" xml:space="preserve">AËris gravitas aſſerta ad explic andam nutri-<lb/>tionem arborum ex humore aſcendente re-<lb/>jecta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21211" xml:space="preserve">Pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s21212" xml:space="preserve">73.</s>
  <s xml:id="echoid-s21213" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21214" xml:space="preserve">Æther ſuprà aerem. </s>
  <s xml:id="echoid-s21215" xml:space="preserve">181. </s>
  <s xml:id="echoid-s21216" xml:space="preserve">Igneæ naturæ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21217" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21218" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21219" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21220" xml:space="preserve">ex diſſimilibus, nec prorsùs bo-<lb/>mogeneis partibus conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21221" xml:space="preserve">182. </s>
  <s xml:id="echoid-s21222" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21223" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21224" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21225" xml:space="preserve">Ætna in vertice ardere cœpit, unde orta <lb/>fabula Cereris accenſis ibi facibus Proſer-<lb/>pinam quærentis 23. </s>
  <s xml:id="echoid-s21226" xml:space="preserve">Ejus crater. </s>
  <s xml:id="echoid-s21227" xml:space="preserve">24. </s>
  <s xml:id="echoid-s21228" xml:space="preserve">varia <lb/>ejuſdem incendia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21229" xml:space="preserve">à 24. </s>
  <s xml:id="echoid-s21230" xml:space="preserve">ad 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s21231" xml:space="preserve">cineres ab eo <lb/>ejecti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21232" xml:space="preserve">32.</s>
  <s xml:id="echoid-s21233" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21234" xml:space="preserve">Angelos præeſſe Cœlis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21235" xml:space="preserve">ſideribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21236" xml:space="preserve">illis motum imprimere quatenus <lb/>verum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21237" xml:space="preserve">152. </s>
  <s xml:id="echoid-s21238" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21239" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21240" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21241" xml:space="preserve">Animalia ex putri viſa oriri. </s>
  <s xml:id="echoid-s21242" xml:space="preserve">90. </s>
  <s xml:id="echoid-s21243" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21244" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21245" xml:space="preserve">Quomodo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21246" xml:space="preserve">quouſque creſ-<lb/>cant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21247" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s21248" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21249" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21250" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21251" xml:space="preserve">99.</s>
  <s xml:id="echoid-s21252" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21253" xml:space="preserve">Anima Vegetativa in plantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21254" xml:space="preserve">82. </s>
  <s xml:id="echoid-s21255" xml:space="preserve">In ipſo ſemine. </s>
  <s xml:id="echoid-s21256" xml:space="preserve">83. </s>
  <s xml:id="echoid-s21257" xml:space="preserve">Augetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21258" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21259" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21260" xml:space="preserve"><lb/>86. </s>
  <s xml:id="echoid-s21261" xml:space="preserve">materialis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21262" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s21263" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21264" xml:space="preserve">105. </s>
  <s xml:id="echoid-s21265" xml:space="preserve">Inquo conſiſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21266" xml:space="preserve">84. </s>
  <s xml:id="echoid-s21267" xml:space="preserve">Unica in diverſis par-<lb/>tibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21268" xml:space="preserve">106. </s>
  <s xml:id="echoid-s21269" xml:space="preserve">Non eſt ſeparabilis, nec ab unâ plantâ in aliam tranſit. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21270" xml:space="preserve">87. </s>
  <s xml:id="echoid-s21271" xml:space="preserve">eadem in animalibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21272" xml:space="preserve">in plantis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21273" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s21274" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21275" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s21276" xml:space="preserve">Eadem in anima-<lb/>libus in ovo, in utero, ac extrà. </s>
  <s xml:id="echoid-s21277" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s21278" xml:space="preserve">non in ſolo eſt corde. </s>
  <s xml:id="echoid-s21279" xml:space="preserve">100. </s>
  <s xml:id="echoid-s21280" xml:space="preserve">An in
<pb o="230" file="0658" n="658" rhead="INDEX"/>
animalibus ſit a ſit in flammulâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21281" xml:space="preserve">à 100. </s>
  <s xml:id="echoid-s21282" xml:space="preserve">ad 103. </s>
  <s xml:id="echoid-s21283" xml:space="preserve">In plantis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21284" xml:space="preserve">ani-<lb/>malibus conſtituta in plurium complexione ſuffragio Ariſtotelis aſſe-<lb/>rentis Harmoniam comprobatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21285" xml:space="preserve">105. </s>
  <s xml:id="echoid-s21286" xml:space="preserve">Brutis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21287" xml:space="preserve">plantis ineſt ante <lb/>organa, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21288" xml:space="preserve">ea perficit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21289" xml:space="preserve">auget per nutritionem. </s>
  <s xml:id="echoid-s21290" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21291" xml:space="preserve">eadem cum <lb/>ſenſitivâ in brutis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21292" xml:space="preserve">120.</s>
  <s xml:id="echoid-s21293" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21294" xml:space="preserve">Animæ ſenſitivæ brutorum conſtitutæ in ſpiritibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21295" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s21296" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21297" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21298" xml:space="preserve">An, <lb/>præter hos ſint aliqua alia forma diſtincta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21299" xml:space="preserve">à 132. </s>
  <s xml:id="echoid-s21300" xml:space="preserve">ad 142. </s>
  <s xml:id="echoid-s21301" xml:space="preserve">Propiè <lb/>igneæ non ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21302" xml:space="preserve">109. </s>
  <s xml:id="echoid-s21303" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21304" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21305" xml:space="preserve">Quatenus igneæ ſint ob Spiritûs. </s>
  <s xml:id="echoid-s21306" xml:space="preserve">110.</s>
  <s xml:id="echoid-s21307" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21308" xml:space="preserve">Animantia bruta eandem habent animam vegetativam, quam ſenſi-<lb/>tivam. </s>
  <s xml:id="echoid-s21309" xml:space="preserve">120. </s>
  <s xml:id="echoid-s21310" xml:space="preserve">Aliqua anima illis non eſt neganda, quâ ſentiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21311" xml:space="preserve"><lb/>appetant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21312" xml:space="preserve">ſuo modo non reflexè cognoſcant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21313" xml:space="preserve">121. </s>
  <s xml:id="echoid-s21314" xml:space="preserve">Quomodo ſen-<lb/>tiant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21315" xml:space="preserve">à 124. </s>
  <s xml:id="echoid-s21316" xml:space="preserve">ad 127. </s>
  <s xml:id="echoid-s21317" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21318" xml:space="preserve">128. </s>
  <s xml:id="echoid-s21319" xml:space="preserve">Quomodo appetant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21320" xml:space="preserve">percipiant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21321" xml:space="preserve"><lb/>inde incitentur in motûs. </s>
  <s xml:id="echoid-s21322" xml:space="preserve">à 132. </s>
  <s xml:id="echoid-s21323" xml:space="preserve">ad 134. </s>
  <s xml:id="echoid-s21324" xml:space="preserve">Rationes problematicæ pro <lb/>eorum animâ, quâ appetunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21325" xml:space="preserve">ſentiunt diſtinctâ, vel indiſtinctâ <lb/>à ſpiritibus animalibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21326" xml:space="preserve">à 134. </s>
  <s xml:id="echoid-s21327" xml:space="preserve">ad 143. </s>
  <s xml:id="echoid-s21328" xml:space="preserve">Eorum incrementum an ex <lb/>ſiccitate, an ex partium conglutinatione fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21329" xml:space="preserve">à 97. </s>
  <s xml:id="echoid-s21330" xml:space="preserve">ad 100. </s>
  <s xml:id="echoid-s21331" xml:space="preserve">eorum <lb/>vegetatio, appetitio, augmentatio, motus naturalis vit alis cordis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21332" xml:space="preserve"><lb/>muſculorum an ex flammulâ, vel unde. </s>
  <s xml:id="echoid-s21333" xml:space="preserve">à 100. </s>
  <s xml:id="echoid-s21334" xml:space="preserve">ad 105. </s>
  <s xml:id="echoid-s21335" xml:space="preserve">eorum anima <lb/>vegetativa illis ineſt ante organorum efformationem, quæ ipſa ſibi <lb/>efformat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21336" xml:space="preserve">105. </s>
  <s xml:id="echoid-s21337" xml:space="preserve">eadem in quo ſita ſit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21338" xml:space="preserve">an, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21339" xml:space="preserve">quomodo in ſanguine. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21340" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s21341" xml:space="preserve">eorum vita animalis in ſpiritibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21342" xml:space="preserve">107. </s>
  <s xml:id="echoid-s21343" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21344" xml:space="preserve">114. </s>
  <s xml:id="echoid-s21345" xml:space="preserve">Variæ variorum <lb/>vitæ menſuræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21346" xml:space="preserve">113.</s>
  <s xml:id="echoid-s21347" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21348" xml:space="preserve">Aquæ ſubterraneæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21349" xml:space="preserve">9. </s>
  <s xml:id="echoid-s21350" xml:space="preserve">Quomodo augendo flammam, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21351" xml:space="preserve">fumum aqua <lb/>pabulum ignis videatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21352" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s21353" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21354" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21355" xml:space="preserve">Aquæ ſuper Cœlos evectæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21356" xml:space="preserve"><lb/>diviſæ à relictis ſub Firmamento. </s>
  <s xml:id="echoid-s21357" xml:space="preserve">10. </s>
  <s xml:id="echoid-s21358" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21359" xml:space="preserve">215. </s>
  <s xml:id="echoid-s21360" xml:space="preserve">In majori longè copiâ <lb/>quàm quæ ſub Firmamento ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21361" xml:space="preserve">217. </s>
  <s xml:id="echoid-s21362" xml:space="preserve">earum uſus probabiliter <lb/>aſſertus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21363" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21364" xml:space="preserve">earum vix ſenſibilis imminutio, quamvis plurimæ in <lb/>diluvio ſint delapſæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21365" xml:space="preserve">216. </s>
  <s xml:id="echoid-s21366" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21367" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21368" xml:space="preserve">ejuſdem naturæ ſunt cum terre-<lb/>ſtribus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21369" xml:space="preserve">diverſi generis corpuſculis conſtant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21370" xml:space="preserve">218. </s>
  <s xml:id="echoid-s21371" xml:space="preserve">Empyrei influxûs <lb/>excipiunt, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21372" xml:space="preserve">ſuis corpuſculis admiſtos, ac temperatos tranſmittunt. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21373" xml:space="preserve">219. </s>
  <s xml:id="echoid-s21374" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21375" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21376" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21377" xml:space="preserve">Aſtrologorum antiquorum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21378" xml:space="preserve">recentium in prædictionibus genethliacis, <lb/>aliiſque, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21379" xml:space="preserve">totius eorum doctrinæ vanit as. </s>
  <s xml:id="echoid-s21380" xml:space="preserve">à 198. </s>
  <s xml:id="echoid-s21381" xml:space="preserve">ad 209.</s>
  <s xml:id="echoid-s21382" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21383" xml:space="preserve">Aves quomodo ex lignis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21384" xml:space="preserve">foliis in aquâ putreſcentibus ortæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21385" xml:space="preserve">90. </s>
  <s xml:id="echoid-s21386" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21387" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21388" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div66" type="section" level="1" n="63">
<head xml:id="echoid-head124" xml:space="preserve">*B*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21389" xml:space="preserve">BEengras gramen Norvegicum oſſa reddens flexibilia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21390" xml:space="preserve">98.</s>
  <s xml:id="echoid-s21391" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21392" xml:space="preserve">Brontia petra cum tonitru decidens quatenus admittenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21393" xml:space="preserve">à 60. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21394" xml:space="preserve">ad 63.</s>
  <s xml:id="echoid-s21395" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="231" file="0659" n="659" rhead="RERUM PRÆCIPU ARUM."/>
</div>
<div xml:id="echoid-div67" type="section" level="1" n="64">
<head xml:id="echoid-head125" xml:space="preserve">*C*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21396" xml:space="preserve">CAlor initium vitæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21397" xml:space="preserve">motûs in animalibus 70. </s>
  <s xml:id="echoid-s21398" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21399" xml:space="preserve">in plantis 82. </s>
  <s xml:id="echoid-s21400" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21401" xml:space="preserve">84. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21402" xml:space="preserve">Capra ſaltans ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21403" xml:space="preserve">54.</s>
  <s xml:id="echoid-s21404" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21405" xml:space="preserve">Castor, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21406" xml:space="preserve">Pollux ignes in navibus apparentes quomodo efformentur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21407" xml:space="preserve">alia ad eos ſpectantia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21408" xml:space="preserve">à 49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21409" xml:space="preserve">ad 54.</s>
  <s xml:id="echoid-s21410" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21411" xml:space="preserve">Catelli arthriticorum dolores quomodo leniant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21412" xml:space="preserve">79.</s>
  <s xml:id="echoid-s21413" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21414" xml:space="preserve">Ceraunia petra cum fulmine decidens quatenus admittenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21415" xml:space="preserve">à 60. </s>
  <s xml:id="echoid-s21416" xml:space="preserve">ad 63.</s>
  <s xml:id="echoid-s21417" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21418" xml:space="preserve">Cœlum mutationes admittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21419" xml:space="preserve">165. </s>
  <s xml:id="echoid-s21420" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21421" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21422" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21423" xml:space="preserve">Cochlearum carnes hydropicis medentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21424" xml:space="preserve">79.</s>
  <s xml:id="echoid-s21425" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21426" xml:space="preserve">Columna ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21427" xml:space="preserve">54.</s>
  <s xml:id="echoid-s21428" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21429" xml:space="preserve">Cometæ ex naturalibus cauſis oriuntur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21430" xml:space="preserve">144. </s>
  <s xml:id="echoid-s21431" xml:space="preserve">non redeunt iidem poſt <lb/>certum tempus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21432" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21433" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21434" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21435" xml:space="preserve">caſu conflantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21436" xml:space="preserve">145. </s>
  <s xml:id="echoid-s21437" xml:space="preserve">nec ſunt antiquum <lb/>aliquod ſidus, nec noviter apparentes, iidem ſunt cum olim viſis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21438" xml:space="preserve">ibid. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21439" xml:space="preserve">non fiunt ex minutis ſideribus coacervatis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21440" xml:space="preserve">146. </s>
  <s xml:id="echoid-s21441" xml:space="preserve">Aliqui ſublunares <lb/>unde deprehenſi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21442" xml:space="preserve">alii ſupralunares. </s>
  <s xml:id="echoid-s21443" xml:space="preserve">147. </s>
  <s xml:id="echoid-s21444" xml:space="preserve">mira aliquorum proten-<lb/>ſio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21445" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21446" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21447" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21448" xml:space="preserve">non ex Solis terrenis halitibus fiunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21449" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21450" xml:space="preserve">Eorum <lb/>motus ab occaſu in ortum quomodo poſſit explicari. </s>
  <s xml:id="echoid-s21451" xml:space="preserve">148. </s>
  <s xml:id="echoid-s21452" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21453" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21454" xml:space="preserve">non <lb/>moventur à primo mobili. </s>
  <s xml:id="echoid-s21455" xml:space="preserve">151. </s>
  <s xml:id="echoid-s21456" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21457" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21458" xml:space="preserve">Quomodo à Facibus diſtent. </s>
  <s xml:id="echoid-s21459" xml:space="preserve"><lb/>158. </s>
  <s xml:id="echoid-s21460" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21461" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21462" xml:space="preserve">Quinam ſublunares ex halitibus terrenis, ut Trajectio-<lb/>nes, conflentur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21463" xml:space="preserve">quem illi habeant motum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21464" xml:space="preserve">159. </s>
  <s xml:id="echoid-s21465" xml:space="preserve">Superlunares ex <lb/>halitibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21466" xml:space="preserve">aſpirationibus ſidereis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21467" xml:space="preserve">ex parte etiam ex terreſtribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21468" xml:space="preserve"><lb/>ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21469" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21470" xml:space="preserve">168. </s>
  <s xml:id="echoid-s21471" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21472" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21473" xml:space="preserve">Eorum formatio, motus apparens, diverſa appa-<lb/>rens, aut vera magnitudo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21474" xml:space="preserve">aliæ eorum proprietates, diverſa <lb/>phœnomena, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21475" xml:space="preserve">hiſtoriæ redditis eorum cauſis explicantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21476" xml:space="preserve">à 159. </s>
  <s xml:id="echoid-s21477" xml:space="preserve">ad <lb/>164.</s>
  <s xml:id="echoid-s21478" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21479" xml:space="preserve">à 166. </s>
  <s xml:id="echoid-s21480" xml:space="preserve">ad 169.</s>
  <s xml:id="echoid-s21481" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21482" xml:space="preserve">173. </s>
  <s xml:id="echoid-s21483" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21484" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21485" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21486" xml:space="preserve">175. </s>
  <s xml:id="echoid-s21487" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21488" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21489" xml:space="preserve">Barbati à cri-<lb/>nito, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21490" xml:space="preserve">caudato differentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21491" xml:space="preserve">167.</s>
  <s xml:id="echoid-s21492" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21493" xml:space="preserve">Cordis ut muſculi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21494" xml:space="preserve">ejus motûs ſyſtoles, ac diaſtoles conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21495" xml:space="preserve">115. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21496" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21497" xml:space="preserve">118. </s>
  <s xml:id="echoid-s21498" xml:space="preserve">Quomodo ad illud ſanguis deveniat, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21499" xml:space="preserve">in eo elaboretur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21500" xml:space="preserve"><lb/>114. </s>
  <s xml:id="echoid-s21501" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21502" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21503" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21504" xml:space="preserve">119. </s>
  <s xml:id="echoid-s21505" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21506" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21507" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div68" type="section" level="1" n="65">
<head xml:id="echoid-head126" xml:space="preserve">*D*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21508" xml:space="preserve">DIluvium quomodo contigerit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21509" xml:space="preserve">ab 8. </s>
  <s xml:id="echoid-s21510" xml:space="preserve">ad 11.</s>
  <s xml:id="echoid-s21511" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21512" xml:space="preserve">Draco ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21513" xml:space="preserve">54. </s>
  <s xml:id="echoid-s21514" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21515" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21516" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div69" type="section" level="1" n="66">
<head xml:id="echoid-head127" xml:space="preserve">*E*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21517" xml:space="preserve">EMpyreum antonomaſticè Cœlum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21518" xml:space="preserve">213. </s>
  <s xml:id="echoid-s21519" xml:space="preserve">Ejus creatio primâ die. </s>
  <s xml:id="echoid-s21520" xml:space="preserve">214.</s>
  <s xml:id="echoid-s21521" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21522" xml:space="preserve">Quomodo ſit immobile, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21523" xml:space="preserve">utile Terræ emiſſis influxibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21524" xml:space="preserve">cur hi <lb/>ſint aſſerendi. </s>
  <s xml:id="echoid-s21525" xml:space="preserve">218. </s>
  <s xml:id="echoid-s21526" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21527" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21528" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21529" xml:space="preserve">220. </s>
  <s xml:id="echoid-s21530" xml:space="preserve">Diverſi generis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21531" xml:space="preserve">naturæ par-
<pb o="232" file="0660" n="660" rhead="INDEX"/>
tibus conſtare, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21532" xml:space="preserve">diverſis pariter expirationibus Terræ prodeſſe cur <lb/>dicendum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21533" xml:space="preserve">219. </s>
  <s xml:id="echoid-s21534" xml:space="preserve">Inferioribus ſolùm ſui partibus versùs ſubiectam <lb/>Terram expirationes emittit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21535" xml:space="preserve">222. </s>
  <s xml:id="echoid-s21536" xml:space="preserve">diſſimilibus partibus conſtat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21537" xml:space="preserve">223. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21538" xml:space="preserve">In imo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21539" xml:space="preserve">ſummo ſolidum; </s>
  <s xml:id="echoid-s21540" xml:space="preserve">in medio autem naturâ conſtat fusâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21541" xml:space="preserve"><lb/>extenuatâ ad modum aeris. </s>
  <s xml:id="echoid-s21542" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21543" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21544" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21545" xml:space="preserve">An Sphœricæ ſit, an cubicæ <lb/>figuræ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21546" xml:space="preserve">à 224. </s>
  <s xml:id="echoid-s21547" xml:space="preserve">ad 226. </s>
  <s xml:id="echoid-s21548" xml:space="preserve">Lux illi ab initio ingenita. </s>
  <s xml:id="echoid-s21549" xml:space="preserve">226. </s>
  <s xml:id="echoid-s21550" xml:space="preserve">Cur non illu-<lb/>minaret tenebras ſuper faciem abyſſi. </s>
  <s xml:id="echoid-s21551" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21552" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21553" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21554" xml:space="preserve">Poſt finem mundi <lb/>permanente luce ceſſabit ab emittendis expirationibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21555" xml:space="preserve">ab effi-<lb/>cientiâ caloris. </s>
  <s xml:id="echoid-s21556" xml:space="preserve">226. </s>
  <s xml:id="echoid-s21557" xml:space="preserve">ejus pavimentum ſolidum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21558" xml:space="preserve">quamvis diapha-<lb/>num cur lucem nobis aſpectabilem non tranſmittat, nec initio ad <lb/>tenebras diſcutiendas ſuper faciem abyſſi non tranſmitteret. </s>
  <s xml:id="echoid-s21559" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21560" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21561" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21562" xml:space="preserve">nulla ibi cur corporum umbra. </s>
  <s xml:id="echoid-s21563" xml:space="preserve">228.</s>
  <s xml:id="echoid-s21564" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div70" type="section" level="1" n="67">
<head xml:id="echoid-head128" xml:space="preserve">*F*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21565" xml:space="preserve">FAtui ignes. </s>
  <s xml:id="echoid-s21566" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s21567" xml:space="preserve">Cur ſic dicti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21568" xml:space="preserve">48. </s>
  <s xml:id="echoid-s21569" xml:space="preserve">eorum origo. </s>
  <s xml:id="echoid-s21570" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21571" xml:space="preserve">quomodo artifi-<lb/>ciosè eos imit ari doce at Kirkerus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21572" xml:space="preserve">56. </s>
  <s xml:id="echoid-s21573" xml:space="preserve">cur aliquando ardeant, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21574" xml:space="preserve"><lb/>exiliant cum ſono. </s>
  <s xml:id="echoid-s21575" xml:space="preserve">49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21576" xml:space="preserve">eorum in mari efformatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21577" xml:space="preserve">à 49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21578" xml:space="preserve">ad 54. </s>
  <s xml:id="echoid-s21579" xml:space="preserve">Nomen <lb/>à nautis inditum Castoris, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21580" xml:space="preserve">Pollucis, ſive Helenæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21581" xml:space="preserve">49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21582" xml:space="preserve">quomodo <lb/>mergantur ab illis navigia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21583" xml:space="preserve">53. </s>
  <s xml:id="echoid-s21584" xml:space="preserve">variæ eorum ſpecies ex variâ fi urâ. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21585" xml:space="preserve">54. </s>
  <s xml:id="echoid-s21586" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21587" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21588" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21589" xml:space="preserve">Fax ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21590" xml:space="preserve">54. </s>
  <s xml:id="echoid-s21591" xml:space="preserve">Faces, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21592" xml:space="preserve">Cometæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21593" xml:space="preserve">158. </s>
  <s xml:id="echoid-s21594" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21595" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21596" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21597" xml:space="preserve">Fibræ in ſtirpibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21598" xml:space="preserve">lignis quomodo ductæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21599" xml:space="preserve">in quemuſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21600" xml:space="preserve">71.</s>
  <s xml:id="echoid-s21601" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21602" xml:space="preserve">Fiſtulæ in ſtirpium conformatione. </s>
  <s xml:id="echoid-s21603" xml:space="preserve">71. </s>
  <s xml:id="echoid-s21604" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21605" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21606" xml:space="preserve">quâ re imbutæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21607" xml:space="preserve">quo-<lb/>modo earum augmento deſerviant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21608" xml:space="preserve">74. </s>
  <s xml:id="echoid-s21609" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21610" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21611" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21612" xml:space="preserve">Firmamenti creatio conſiderata. </s>
  <s xml:id="echoid-s21613" xml:space="preserve">180. </s>
  <s xml:id="echoid-s21614" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21615" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21616" xml:space="preserve">ejus ſoliditas. </s>
  <s xml:id="echoid-s21617" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21618" xml:space="preserve">natura <lb/>ejuſdem permeabilis, velut chrystallina. </s>
  <s xml:id="echoid-s21619" xml:space="preserve">211.</s>
  <s xml:id="echoid-s21620" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21621" xml:space="preserve">Flamma ex aliquo viventis animalis corpore erumpens unde orta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21622" xml:space="preserve">à 44. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21623" xml:space="preserve">ad 47. </s>
  <s xml:id="echoid-s21624" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21625" xml:space="preserve">è mortuis corporibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21626" xml:space="preserve">47. </s>
  <s xml:id="echoid-s21627" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21628" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21629" xml:space="preserve">ex valido viventis timore <lb/>genita. </s>
  <s xml:id="echoid-s21630" xml:space="preserve">46.</s>
  <s xml:id="echoid-s21631" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21632" xml:space="preserve">Fulgetri conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21633" xml:space="preserve">55. </s>
  <s xml:id="echoid-s21634" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21635" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21636" xml:space="preserve">ejus imitandi ratio ex arte. </s>
  <s xml:id="echoid-s21637" xml:space="preserve">56.</s>
  <s xml:id="echoid-s21638" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21639" xml:space="preserve">Fulguris conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21640" xml:space="preserve">à 56. </s>
  <s xml:id="echoid-s21641" xml:space="preserve">ad 59. </s>
  <s xml:id="echoid-s21642" xml:space="preserve">ejus diſtinctio à fulmine. </s>
  <s xml:id="echoid-s21643" xml:space="preserve">65.</s>
  <s xml:id="echoid-s21644" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21645" xml:space="preserve">Fulminis conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21646" xml:space="preserve">à 60. </s>
  <s xml:id="echoid-s21647" xml:space="preserve">ad 69. </s>
  <s xml:id="echoid-s21648" xml:space="preserve">Vulgaris opinio de Cerauniâ ſaxo <lb/>cum fulmine decidente rejecta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21649" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s21650" xml:space="preserve">quomodo illud ſaxum tunc effor-<lb/>metur, à 61. </s>
  <s xml:id="echoid-s21651" xml:space="preserve">ad 63. </s>
  <s xml:id="echoid-s21652" xml:space="preserve">Fulminum varia natura, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21653" xml:space="preserve">miri effectûs expli-<lb/>cati. </s>
  <s xml:id="echoid-s21654" xml:space="preserve">à 62. </s>
  <s xml:id="echoid-s21655" xml:space="preserve">ad 65.</s>
  <s xml:id="echoid-s21656" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21657" xml:space="preserve">68. </s>
  <s xml:id="echoid-s21658" xml:space="preserve">Fulminis motus deorſum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21659" xml:space="preserve">65.</s>
  <s xml:id="echoid-s21660" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div71" type="section" level="1" n="68">
<head xml:id="echoid-head129" xml:space="preserve">*G*</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21661" xml:space="preserve">GRando 59. </s>
  <s xml:id="echoid-s21662" xml:space="preserve">quomodo poſſit eſſe colorata. </s>
  <s xml:id="echoid-s21663" xml:space="preserve">60.</s>
  <s xml:id="echoid-s21664" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="233" file="0661" n="661" rhead="RERUM PRÆCIPU ARUM."/>
</div>
<div xml:id="echoid-div72" type="section" level="1" n="69">
<head xml:id="echoid-head130" xml:space="preserve">H</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21665" xml:space="preserve">HElena ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21666" xml:space="preserve">49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21667" xml:space="preserve">quomodo minax nautis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21668" xml:space="preserve">53.</s>
  <s xml:id="echoid-s21669" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21670" xml:space="preserve">Homo ſimilis brutis in nutritione, veget atione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21671" xml:space="preserve">vitâ ſenſiti-<lb/>vâ; </s>
  <s xml:id="echoid-s21672" xml:space="preserve">diſſimilis autem ex ratione, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21673" xml:space="preserve">animâ incorporeâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21674" xml:space="preserve">108. </s>
  <s xml:id="echoid-s21675" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21676" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21677" xml:space="preserve">differt à brutis etiam dum durmit, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21678" xml:space="preserve">ſomniat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21679" xml:space="preserve">130.</s>
  <s xml:id="echoid-s21680" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div73" type="section" level="1" n="70">
<head xml:id="echoid-head131" xml:space="preserve">I</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21681" xml:space="preserve">IGnis in Empyreo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21682" xml:space="preserve">in Inferno differentia. </s>
  <s xml:id="echoid-s21683" xml:space="preserve">213.</s>
  <s xml:id="echoid-s21684" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21685" xml:space="preserve">Ignes ſubterranei quo pacto dici poſſint perpetui. </s>
  <s xml:id="echoid-s21686" xml:space="preserve">3. </s>
  <s xml:id="echoid-s21687" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21688" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21689" xml:space="preserve">Per-<lb/>petui propriè non ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21690" xml:space="preserve">13. </s>
  <s xml:id="echoid-s21691" xml:space="preserve">an ex Inferno erumpant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21692" xml:space="preserve">11. </s>
  <s xml:id="echoid-s21693" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21694" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21695" xml:space="preserve">ex Sulphure potiſſimùm orti quomodo accendantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21696" xml:space="preserve">à 14. </s>
  <s xml:id="echoid-s21697" xml:space="preserve">ad 17. </s>
  <s xml:id="echoid-s21698" xml:space="preserve"><lb/>non à vento extrinſecùs irrumpente accenduntur; </s>
  <s xml:id="echoid-s21699" xml:space="preserve">ſed à ſubterra-<lb/>neo. </s>
  <s xml:id="echoid-s21700" xml:space="preserve">16. </s>
  <s xml:id="echoid-s21701" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21702" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21703" xml:space="preserve">unde eor um ſonus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21704" xml:space="preserve">17. </s>
  <s xml:id="echoid-s21705" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21706" xml:space="preserve">20. </s>
  <s xml:id="echoid-s21707" xml:space="preserve">corum materia etiam <lb/>bitumen. </s>
  <s xml:id="echoid-s21708" xml:space="preserve">18. </s>
  <s xml:id="echoid-s21709" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21710" xml:space="preserve">25. </s>
  <s xml:id="echoid-s21711" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21712" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21713" xml:space="preserve">an ex üs prædici potuerint venti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21714" xml:space="preserve">à <lb/>18. </s>
  <s xml:id="echoid-s21715" xml:space="preserve">ad 20. </s>
  <s xml:id="echoid-s21716" xml:space="preserve">an aquâ marinâ alantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21717" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s21718" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21719" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21720" xml:space="preserve">eorum diuturni-<lb/>tas unde petenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21721" xml:space="preserve">à 22. </s>
  <s xml:id="echoid-s21722" xml:space="preserve">ad 27. </s>
  <s xml:id="echoid-s21723" xml:space="preserve">eorum initium in planitie, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21724" xml:space="preserve">in <lb/>vertice montium. </s>
  <s xml:id="echoid-s21725" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s21726" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21727" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21728" xml:space="preserve">Quomodo alü noctu, alü etiam diu <lb/>luceant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21729" xml:space="preserve">à 26. </s>
  <s xml:id="echoid-s21730" xml:space="preserve">ad 28. </s>
  <s xml:id="echoid-s21731" xml:space="preserve">an regiones, ubi ſunt, terræmotibus ſint <lb/>immunes. </s>
  <s xml:id="echoid-s21732" xml:space="preserve">30. </s>
  <s xml:id="echoid-s21733" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21734" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21735" xml:space="preserve">an ab illis eaſdem immunes reddant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21736" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21737" xml:space="preserve"><lb/>Cur Cineres erumpendo evomant. </s>
  <s xml:id="echoid-s21738" xml:space="preserve">32. </s>
  <s xml:id="echoid-s21739" xml:space="preserve">Ignea pluvia ab illis orta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21740" xml:space="preserve"><lb/>32. </s>
  <s xml:id="echoid-s21741" xml:space="preserve">ſubmarini etiam ſunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21742" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21743" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21744" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21745" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21746" xml:space="preserve">Ignis craſſus cannis circumlatus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21747" xml:space="preserve">29.</s>
  <s xml:id="echoid-s21748" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21749" xml:space="preserve">Ignes in aperto mari ardentes. </s>
  <s xml:id="echoid-s21750" xml:space="preserve">33.</s>
  <s xml:id="echoid-s21751" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21752" xml:space="preserve">Ignes aerei, eorum nomina, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21753" xml:space="preserve">ordo. </s>
  <s xml:id="echoid-s21754" xml:space="preserve">41.</s>
  <s xml:id="echoid-s21755" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21756" xml:space="preserve">Ignis vulgaris, mortuus, Fatuus, lambens quomodo distinguantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21757" xml:space="preserve">42.</s>
  <s xml:id="echoid-s21758" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21759" xml:space="preserve">Influxûs ſiderum probantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21760" xml:space="preserve">158. </s>
  <s xml:id="echoid-s21761" xml:space="preserve">Siti ſunt in eorum balitibus ef-<lb/>ficientiambabentibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21762" xml:space="preserve">propagatis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21763" xml:space="preserve">in corpora terreſtria im-<lb/>miſſis mixtis cum alüs cœleſtibus, vel terrenis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21764" xml:space="preserve">invicem tempe-<lb/>ratis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21765" xml:space="preserve">164. </s>
  <s xml:id="echoid-s21766" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21767" xml:space="preserve">à 194. </s>
  <s xml:id="echoid-s21768" xml:space="preserve">ad 198. </s>
  <s xml:id="echoid-s21769" xml:space="preserve">Quatenus ſalibus volatilibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21770" xml:space="preserve"><lb/>ſpiritibus affines cenſeri poſſint. </s>
  <s xml:id="echoid-s21771" xml:space="preserve">209. </s>
  <s xml:id="echoid-s21772" xml:space="preserve">Quatenus procedente tem-<lb/>pore varientur, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21773" xml:space="preserve">inde in Terrâ mut ationes oriantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21774" xml:space="preserve">220. </s>
  <s xml:id="echoid-s21775" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21776" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21777" xml:space="preserve">uſque ad finem mundi cœlestes influxûs dur abunt, &amp;</s>
  <s xml:id="echoid-s21778" xml:space="preserve">. quomo-<lb/>do ad extremam terrenarum rerum diſſolutionem conferent, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21779" xml:space="preserve"><lb/>exinde ceſſabunt. </s>
  <s xml:id="echoid-s21780" xml:space="preserve">221. </s>
  <s xml:id="echoid-s21781" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21782" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21783" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21784" xml:space="preserve">Inſitionis conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21785" xml:space="preserve">77. </s>
  <s xml:id="echoid-s21786" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21787" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21788" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21789" xml:space="preserve">Inſulæ an ex Terræmotibus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21790" xml:space="preserve">ignibus ſubmarinis erumpentibus or-<lb/>tæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21791" xml:space="preserve">à 33. </s>
  <s xml:id="echoid-s21792" xml:space="preserve">ad 36.</s>
  <s xml:id="echoid-s21793" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21794" xml:space="preserve">Intelligentiæ cœleſtes præſides. </s>
  <s xml:id="echoid-s21795" xml:space="preserve">152. </s>
  <s xml:id="echoid-s21796" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21797" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21798" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="234" file="0662" n="662" rhead="INDEX"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div74" type="section" level="1" n="71">
<head xml:id="echoid-head132" xml:space="preserve">L</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21799" xml:space="preserve">LAcus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21800" xml:space="preserve">ſpecus, unde iniecto ſaxo tempeſtas excitatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21801" xml:space="preserve">67.</s>
  <s xml:id="echoid-s21802" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21803" xml:space="preserve">Lambens ignis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21804" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s21805" xml:space="preserve">in flammam creſcens. </s>
  <s xml:id="echoid-s21806" xml:space="preserve">44. </s>
  <s xml:id="echoid-s21807" xml:space="preserve">ejus conſideratio. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21808" xml:space="preserve">à 44. </s>
  <s xml:id="echoid-s21809" xml:space="preserve">ad 49. </s>
  <s xml:id="echoid-s21810" xml:space="preserve">Quomodo incendium pariat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21811" xml:space="preserve">48. </s>
  <s xml:id="echoid-s21812" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21813" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21814" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21815" xml:space="preserve">Lancea ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21816" xml:space="preserve">54.</s>
  <s xml:id="echoid-s21817" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21818" xml:space="preserve">Laſſitudo, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21819" xml:space="preserve">ejus cauſæ explicatæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21820" xml:space="preserve">118. </s>
  <s xml:id="echoid-s21821" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21822" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21823" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21824" xml:space="preserve">Leem beſtiolæ in Norvegia creditæ oriri ex pluviâ decidente conſide-<lb/>ratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21825" xml:space="preserve">92.</s>
  <s xml:id="echoid-s21826" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21827" xml:space="preserve">Liquor nerveus 116.</s>
  <s xml:id="echoid-s21828" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21829" xml:space="preserve">118. </s>
  <s xml:id="echoid-s21830" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21831" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21832" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21833" xml:space="preserve">Lunæ natura præter ſolum ætherem conſtipatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21834" xml:space="preserve">189.</s>
  <s xml:id="echoid-s21835" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21836" xml:space="preserve">Lux inhærens aliquibus rebus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21837" xml:space="preserve">noctu aſpectabilis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21838" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s21839" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21840" xml:space="preserve">ſeq. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21841" xml:space="preserve">Lucis particularum diſſimilitudo. </s>
  <s xml:id="echoid-s21842" xml:space="preserve">182. </s>
  <s xml:id="echoid-s21843" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21844" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21845" xml:space="preserve">Lux diffuſa initio <lb/>creata, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21846" xml:space="preserve">deinde in Solem, ac Stellas coacta. </s>
  <s xml:id="echoid-s21847" xml:space="preserve">187. </s>
  <s xml:id="echoid-s21848" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21849" xml:space="preserve">189. </s>
  <s xml:id="echoid-s21850" xml:space="preserve"><lb/>Lux propria Empyrei. </s>
  <s xml:id="echoid-s21851" xml:space="preserve">226. </s>
  <s xml:id="echoid-s21852" xml:space="preserve">Hæc diverſa eſſe poteſt à noſtrâ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21853" xml:space="preserve"><lb/>227. </s>
  <s xml:id="echoid-s21854" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21855" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21856" xml:space="preserve">In Empyreo præſtantiſſima. </s>
  <s xml:id="echoid-s21857" xml:space="preserve">227. </s>
  <s xml:id="echoid-s21858" xml:space="preserve">Cur Empyreo po-<lb/>tiſſimùm congruat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21859" xml:space="preserve">226. </s>
  <s xml:id="echoid-s21860" xml:space="preserve">in eo poſt finem mundi manebit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21861" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s21862" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div75" type="section" level="1" n="72">
<head xml:id="echoid-head133" xml:space="preserve">M</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21863" xml:space="preserve">MAcularum Solarium formatio, diverſitas, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21864" xml:space="preserve">cauſæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21865" xml:space="preserve">à 190. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21866" xml:space="preserve">ad 194.</s>
  <s xml:id="echoid-s21867" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21868" xml:space="preserve">Memoria in animantibus quomodo explicanda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21869" xml:space="preserve">129.</s>
  <s xml:id="echoid-s21870" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21871" xml:space="preserve">131.</s>
  <s xml:id="echoid-s21872" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21873" xml:space="preserve">Microſcopia quid oſtenderint. </s>
  <s xml:id="echoid-s21874" xml:space="preserve">71.</s>
  <s xml:id="echoid-s21875" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21876" xml:space="preserve">Montes ante diluvium. </s>
  <s xml:id="echoid-s21877" xml:space="preserve">7.</s>
  <s xml:id="echoid-s21878" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21879" xml:space="preserve">Montium ignivomorum crateres paulatim orti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21880" xml:space="preserve">23. </s>
  <s xml:id="echoid-s21881" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21882" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21883" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21884" xml:space="preserve">Mortui ignes. </s>
  <s xml:id="echoid-s21885" xml:space="preserve">42.</s>
  <s xml:id="echoid-s21886" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21887" xml:space="preserve">Motus raptûs Cœlorum inferiorum, qui ſupponantur ſolidi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21888" xml:space="preserve">Pla-<lb/>netarum, qui à primo mobili ab ortu in occaſum cieantur cur, uti <lb/>neque ipſum primum mobile ſit admittendus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21889" xml:space="preserve">151. </s>
  <s xml:id="echoid-s21890" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21891" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21892" xml:space="preserve">Motus <lb/>ſiderum ex inſitâ illis facultate. </s>
  <s xml:id="echoid-s21893" xml:space="preserve">154. </s>
  <s xml:id="echoid-s21894" xml:space="preserve">Circularis in orbem eſt natu-<lb/>ralis ſuprà rectum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21895" xml:space="preserve">153. </s>
  <s xml:id="echoid-s21896" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21897" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21898" xml:space="preserve">Motus ab ortu in occaſum diur-<lb/>nus distinctus ab alio proprio ſiderum ab occaſu in ortum vulgo ad-<lb/>miſſus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21899" xml:space="preserve">cur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21900" xml:space="preserve">154. </s>
  <s xml:id="echoid-s21901" xml:space="preserve">unicus quomodo ſufficiat ad converſionem ſide-<lb/>rum explicandam. </s>
  <s xml:id="echoid-s21902" xml:space="preserve">à 154. </s>
  <s xml:id="echoid-s21903" xml:space="preserve">ad 157.</s>
  <s xml:id="echoid-s21904" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21905" xml:space="preserve">Mulieres ova enixæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s21906" xml:space="preserve">95.</s>
  <s xml:id="echoid-s21907" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21908" xml:space="preserve">Mundi finis per incendium erumpens è Cœlo 221. </s>
  <s xml:id="echoid-s21909" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21910" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21911" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="235" file="0663" n="663" rhead="RERUM PRÆCIPU ARUM."/>
</div>
<div xml:id="echoid-div76" type="section" level="1" n="73">
<head xml:id="echoid-head134" xml:space="preserve">N</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21912" xml:space="preserve">NOctilucarum humor fluvium illuminans. </s>
  <s xml:id="echoid-s21913" xml:space="preserve">48.</s>
  <s xml:id="echoid-s21914" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21915" xml:space="preserve">Nutritio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21916" xml:space="preserve">incrementum plant arum ex vapore ob innatum ca-<lb/>lorem ſe inſinuante. </s>
  <s xml:id="echoid-s21917" xml:space="preserve">73. </s>
  <s xml:id="echoid-s21918" xml:space="preserve">quomodo fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s21919" xml:space="preserve">74. </s>
  <s xml:id="echoid-s21920" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21921" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21922" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21923" xml:space="preserve">à 76. </s>
  <s xml:id="echoid-s21924" xml:space="preserve">ad 79. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21925" xml:space="preserve">etiam in animalibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21926" xml:space="preserve">88.</s>
  <s xml:id="echoid-s21927" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21928" xml:space="preserve">90.</s>
  <s xml:id="echoid-s21929" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div77" type="section" level="1" n="74">
<head xml:id="echoid-head135" xml:space="preserve">O</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21930" xml:space="preserve">OMbria ſaxum cum imbre decidens quatenus admittendum. </s>
  <s xml:id="echoid-s21931" xml:space="preserve">à 60. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21932" xml:space="preserve">ad 63.</s>
  <s xml:id="echoid-s21933" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21934" xml:space="preserve">Oſſium firmitas, incrementum, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21935" xml:space="preserve">terminus, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21936" xml:space="preserve">friabilitas, ſiccitas, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21937" xml:space="preserve">conglutinatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s21938" xml:space="preserve">à 97. </s>
  <s xml:id="echoid-s21939" xml:space="preserve">ad 99.</s>
  <s xml:id="echoid-s21940" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21941" xml:space="preserve">Ovi conſideratio ab 88. </s>
  <s xml:id="echoid-s21942" xml:space="preserve">ad 92. </s>
  <s xml:id="echoid-s21943" xml:space="preserve">an animatum ſit. </s>
  <s xml:id="echoid-s21944" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s21945" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21946" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21947" xml:space="preserve">quid in <lb/>eo ſit cicatrix, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21948" xml:space="preserve">cui uſui. </s>
  <s xml:id="echoid-s21949" xml:space="preserve">90. </s>
  <s xml:id="echoid-s21950" xml:space="preserve">Etiam in viviparis cum ſint <lb/>ova quomodo ab illis differant, quæ fiunt ab oviparis. </s>
  <s xml:id="echoid-s21951" xml:space="preserve">à 94. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s21952" xml:space="preserve">ad 97.</s>
  <s xml:id="echoid-s21953" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div78" type="section" level="1" n="75">
<head xml:id="echoid-head136" xml:space="preserve">P</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21954" xml:space="preserve">PHantaſma quid. </s>
  <s xml:id="echoid-s21955" xml:space="preserve">130. </s>
  <s xml:id="echoid-s21956" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21957" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21958" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21959" xml:space="preserve">Planetæ à Sole illuminantur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21960" xml:space="preserve">183. </s>
  <s xml:id="echoid-s21961" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21962" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21963" xml:space="preserve">Cur etiamſi acceptâ à <lb/>Sole luce 4plendeant, aliqui ut Mercurius, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21964" xml:space="preserve">Venus videri poſſint <lb/>ſcintillantes. </s>
  <s xml:id="echoid-s21965" xml:space="preserve">à 187. </s>
  <s xml:id="echoid-s21966" xml:space="preserve">ad 189.</s>
  <s xml:id="echoid-s21967" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21968" xml:space="preserve">Pluvia Sulphurea. </s>
  <s xml:id="echoid-s21969" xml:space="preserve">58. </s>
  <s xml:id="echoid-s21970" xml:space="preserve">Saxea quatenus credenda. </s>
  <s xml:id="echoid-s21971" xml:space="preserve">59. </s>
  <s xml:id="echoid-s21972" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21973" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s21974" xml:space="preserve">quomo-<lb/>do lapides deplui formentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s21975" xml:space="preserve">61. </s>
  <s xml:id="echoid-s21976" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21977" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21978" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21979" xml:space="preserve">Prædictionum ex Cometis vanitas. </s>
  <s xml:id="echoid-s21980" xml:space="preserve">à 169. </s>
  <s xml:id="echoid-s21981" xml:space="preserve">ad 173. </s>
  <s xml:id="echoid-s21982" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21983" xml:space="preserve">aſtrologicarum <lb/>ex ſideribus. </s>
  <s xml:id="echoid-s21984" xml:space="preserve">à 198. </s>
  <s xml:id="echoid-s21985" xml:space="preserve">ad 209.</s>
  <s xml:id="echoid-s21986" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21987" xml:space="preserve">Pulli in ovo animati. </s>
  <s xml:id="echoid-s21988" xml:space="preserve">96. </s>
  <s xml:id="echoid-s21989" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21990" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s21991" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21992" xml:space="preserve">Pumiliones quâ arte ne creſcerent impediti. </s>
  <s xml:id="echoid-s21993" xml:space="preserve">97.</s>
  <s xml:id="echoid-s21994" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21995" xml:space="preserve">Putei ignei apud Sinas. </s>
  <s xml:id="echoid-s21996" xml:space="preserve">29.</s>
  <s xml:id="echoid-s21997" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div79" type="section" level="1" n="76">
<head xml:id="echoid-head137" xml:space="preserve">Q</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s21998" xml:space="preserve">QUalitates quid pbyſicè ſint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s21999" xml:space="preserve">quomodo explicandæ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22000" xml:space="preserve">explo-<lb/>dendæ quæ dicuntur occultæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s22001" xml:space="preserve">à 194. </s>
  <s xml:id="echoid-s22002" xml:space="preserve">ad 196.</s>
  <s xml:id="echoid-s22003" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div80" type="section" level="1" n="77">
<head xml:id="echoid-head138" xml:space="preserve">R</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22004" xml:space="preserve">RAdices quomodo plantæ alimentum ſubminiſtrent. </s>
  <s xml:id="echoid-s22005" xml:space="preserve">73.</s>
  <s xml:id="echoid-s22006" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22007" xml:space="preserve">77.</s>
  <s xml:id="echoid-s22008" xml:space="preserve">, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22009" xml:space="preserve">80.</s>
  <s xml:id="echoid-s22010" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22011" xml:space="preserve">Ranæ an oriantur ex pluviâ, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22012" xml:space="preserve">quomodo. </s>
  <s xml:id="echoid-s22013" xml:space="preserve">à 91. </s>
  <s xml:id="echoid-s22014" xml:space="preserve">ad 95.</s>
  <s xml:id="echoid-s22015" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22016" xml:space="preserve">Riſus Vulcani quid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22017" xml:space="preserve">49.</s>
  <s xml:id="echoid-s22018" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb o="236" file="0664" n="664" rhead="INDEX"/>
</div>
<div xml:id="echoid-div81" type="section" level="1" n="78">
<head xml:id="echoid-head139" xml:space="preserve">S</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22019" xml:space="preserve">SAlium volatilium gravit as quo experimento probetur. </s>
  <s xml:id="echoid-s22020" xml:space="preserve">209.</s>
  <s xml:id="echoid-s22021" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22022" xml:space="preserve">Sanguinis elaboratio in corde. </s>
  <s xml:id="echoid-s22023" xml:space="preserve">114. </s>
  <s xml:id="echoid-s22024" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22025" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22026" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22027" xml:space="preserve">119. </s>
  <s xml:id="echoid-s22028" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22029" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22030" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22031" xml:space="preserve">Scintillationis conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22032" xml:space="preserve">à 184. </s>
  <s xml:id="echoid-s22033" xml:space="preserve">ad 189.</s>
  <s xml:id="echoid-s22034" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22035" xml:space="preserve">Scintillæ erumpentes ex aliquibus corporibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s22036" xml:space="preserve">42. </s>
  <s xml:id="echoid-s22037" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22038" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22039" xml:space="preserve">quid ſint, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22040" xml:space="preserve"><lb/>unde ortæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s22041" xml:space="preserve">43.</s>
  <s xml:id="echoid-s22042" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22043" xml:space="preserve">Seminis, quod eſt plantæ rudimentum conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22044" xml:space="preserve">76. </s>
  <s xml:id="echoid-s22045" xml:space="preserve">In plantis eſt <lb/>animatum. </s>
  <s xml:id="echoid-s22046" xml:space="preserve">83. </s>
  <s xml:id="echoid-s22047" xml:space="preserve">In animantibus non habet totumid, quod propriè <lb/>animam conſtituit. </s>
  <s xml:id="echoid-s22048" xml:space="preserve">88. </s>
  <s xml:id="echoid-s22049" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22050" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22051" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22052" xml:space="preserve">Sensùs perceptio quomodo fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s22053" xml:space="preserve">à 124. </s>
  <s xml:id="echoid-s22054" xml:space="preserve">ad 127.</s>
  <s xml:id="echoid-s22055" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22056" xml:space="preserve">128. </s>
  <s xml:id="echoid-s22057" xml:space="preserve">unde ſenſuum <lb/>exerratio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22058" xml:space="preserve">torpor. </s>
  <s xml:id="echoid-s22059" xml:space="preserve">127. </s>
  <s xml:id="echoid-s22060" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22061" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22062" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22063" xml:space="preserve">Sinenſium lacus unde tonitru emittitur. </s>
  <s xml:id="echoid-s22064" xml:space="preserve">57. </s>
  <s xml:id="echoid-s22065" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22066" xml:space="preserve">alius ad cujus ripam <lb/>palatium reſonans imminente tempeſtate. </s>
  <s xml:id="echoid-s22067" xml:space="preserve">66. </s>
  <s xml:id="echoid-s22068" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22069" xml:space="preserve">alius ubi oriuntur <lb/>ex folüs aves. </s>
  <s xml:id="echoid-s22070" xml:space="preserve">91. </s>
  <s xml:id="echoid-s22071" xml:space="preserve">Mons apud eoſdem poſt pluvias ardens. </s>
  <s xml:id="echoid-s22072" xml:space="preserve">21. </s>
  <s xml:id="echoid-s22073" xml:space="preserve">lu-<lb/>cens noctu. </s>
  <s xml:id="echoid-s22074" xml:space="preserve">28. </s>
  <s xml:id="echoid-s22075" xml:space="preserve">puteis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22076" xml:space="preserve">fontibus igneis abundans. </s>
  <s xml:id="echoid-s22077" xml:space="preserve">29. </s>
  <s xml:id="echoid-s22078" xml:space="preserve">procel-<lb/>loſus pulſatis tympanis 66. </s>
  <s xml:id="echoid-s22079" xml:space="preserve">murmurans imminente tempeſtate. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22080" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s22081" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22082" xml:space="preserve">Siderum influxûs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22083" xml:space="preserve">halitûs, ſive aſpirationes. </s>
  <s xml:id="echoid-s22084" xml:space="preserve">à 158. </s>
  <s xml:id="echoid-s22085" xml:space="preserve">ad 160.</s>
  <s xml:id="echoid-s22086" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22087" xml:space="preserve"><lb/>à 194. </s>
  <s xml:id="echoid-s22088" xml:space="preserve">ad 198.</s>
  <s xml:id="echoid-s22089" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22090" xml:space="preserve">Solis natura præter ſolam lucem. </s>
  <s xml:id="echoid-s22091" xml:space="preserve">189. </s>
  <s xml:id="echoid-s22092" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22093" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22094" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22095" xml:space="preserve">194. </s>
  <s xml:id="echoid-s22096" xml:space="preserve">ejus macula-<lb/>rum conſideratio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22097" xml:space="preserve">à 190. </s>
  <s xml:id="echoid-s22098" xml:space="preserve">ad 194.</s>
  <s xml:id="echoid-s22099" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22100" xml:space="preserve">Somnia unde, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22101" xml:space="preserve">quomodo. </s>
  <s xml:id="echoid-s22102" xml:space="preserve">à 130. </s>
  <s xml:id="echoid-s22103" xml:space="preserve">ad 132.</s>
  <s xml:id="echoid-s22104" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22105" xml:space="preserve">Species intentionales in quo conſiſtant. </s>
  <s xml:id="echoid-s22106" xml:space="preserve">128. </s>
  <s xml:id="echoid-s22107" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22108" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22109" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22110" xml:space="preserve">Spiritûs in animantibus unde arguantur ad igneam natur am accede-<lb/>re. </s>
  <s xml:id="echoid-s22111" xml:space="preserve">110. </s>
  <s xml:id="echoid-s22112" xml:space="preserve">Varia eorum genera. </s>
  <s xml:id="echoid-s22113" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22114" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22115" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22116" xml:space="preserve">natur am non habent <lb/>ſimplicem. </s>
  <s xml:id="echoid-s22117" xml:space="preserve">111. </s>
  <s xml:id="echoid-s22118" xml:space="preserve">Quid conferant ingenio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22119" xml:space="preserve">ſenſuum operationi-<lb/>bus. </s>
  <s xml:id="echoid-s22120" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22121" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22122" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22123" xml:space="preserve">eorum temperatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22124" xml:space="preserve">diffuſio quomodo fiat. </s>
  <s xml:id="echoid-s22125" xml:space="preserve">112. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22126" xml:space="preserve">quid conferant ad brevit atem, vel diuturnit atem vitæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s22127" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22128" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22129" xml:space="preserve"><lb/>ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22130" xml:space="preserve">eorum influxus, abſumptio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22131" xml:space="preserve">reparatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22132" xml:space="preserve">118. </s>
  <s xml:id="echoid-s22133" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22134" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22135" xml:space="preserve">eos re-<lb/>pelli in cerebrum probatur à 121. </s>
  <s xml:id="echoid-s22136" xml:space="preserve">ad 125.</s>
  <s xml:id="echoid-s22137" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22138" xml:space="preserve">Spiritus, qui in creatione mundi ferebatur ſuper aquas fuit aer cum <lb/>calore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22139" xml:space="preserve">variarum naturarum igniculis. </s>
  <s xml:id="echoid-s22140" xml:space="preserve">178. </s>
  <s xml:id="echoid-s22141" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22142" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22143" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22144" xml:space="preserve">Stirpes communiter quibus particulis conſtent. </s>
  <s xml:id="echoid-s22145" xml:space="preserve">71. </s>
  <s xml:id="echoid-s22146" xml:space="preserve">quomodo alantur, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22147" xml:space="preserve">illis inſit ex fibris, fiſtulis, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22148" xml:space="preserve">veſiculis analogia cum corpore, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22149" xml:space="preserve"><lb/>corde animalium. </s>
  <s xml:id="echoid-s22150" xml:space="preserve">76. </s>
  <s xml:id="echoid-s22151" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22152" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22153" xml:space="preserve">aliæ alüs amicæ, vel inimicæ. </s>
  <s xml:id="echoid-s22154" xml:space="preserve">à 78. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22155" xml:space="preserve">ad 82. </s>
  <s xml:id="echoid-s22156" xml:space="preserve">quomodo ſine ſemine poſſint oriri. </s>
  <s xml:id="echoid-s22157" xml:space="preserve">85.</s>
  <s xml:id="echoid-s22158" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22159" xml:space="preserve">Stellæ cadentes quomodo explicentur. </s>
  <s xml:id="echoid-s22160" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s22161" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22162" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22163" xml:space="preserve">Stellarum novarum <lb/>origo. </s>
  <s xml:id="echoid-s22164" xml:space="preserve">168. </s>
  <s xml:id="echoid-s22165" xml:space="preserve">Stellæ fixæ probabilius luce propriâ micant. </s>
  <s xml:id="echoid-s22166" xml:space="preserve">184.</s>
  <s xml:id="echoid-s22167" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22168" xml:space="preserve">186. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22169" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22170" xml:space="preserve">unde ſcintillant. </s>
  <s xml:id="echoid-s22171" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22172" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22173" xml:space="preserve">differunt à Planetis. </s>
  <s xml:id="echoid-s22174" xml:space="preserve">210. </s>
  <s xml:id="echoid-s22175" xml:space="preserve">Influunt
<pb o="237" file="0665" n="665" rhead="RERUM PRÆCIPU ARUM."/>
in corpora terreſtria ſuis expirationibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s22176" xml:space="preserve">209. </s>
  <s xml:id="echoid-s22177" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22178" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22179" xml:space="preserve">earum hali-<lb/>tûs licet Spiritibus affines ad igneam naturam ſpectent, poſſunt <lb/>tamen juxtà diverſas aliquas earum naturas eſſe ſpiritûs frigidi. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22180" xml:space="preserve">210. </s>
  <s xml:id="echoid-s22181" xml:space="preserve">Probabilius eſt eſſe rotundas. </s>
  <s xml:id="echoid-s22182" xml:space="preserve">ibid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22183" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22184" xml:space="preserve">ſeq. </s>
  <s xml:id="echoid-s22185" xml:space="preserve">Includuntur in <lb/>craſſitie Firmamentiſolidi. </s>
  <s xml:id="echoid-s22186" xml:space="preserve">211. </s>
  <s xml:id="echoid-s22187" xml:space="preserve">naturâ constant, nec prorſus ſo-<lb/>lidâ, nec prorſus fluidâ ſed quæ est ſimul fluida, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22188" xml:space="preserve">aliquatenus <lb/>ſpiſſa. </s>
  <s xml:id="echoid-s22189" xml:space="preserve">ibid.</s>
  <s xml:id="echoid-s22190" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22191" xml:space="preserve">Sulphur in aere 57. </s>
  <s xml:id="echoid-s22192" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22193" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22194" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div82" type="section" level="1" n="79">
<head xml:id="echoid-head140" xml:space="preserve">T</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22195" xml:space="preserve">TErræ ante diluvium hypotheſis ab aliquibus ficta, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22196" xml:space="preserve">impugnata. <lb/></s>
  <s xml:id="echoid-s22197" xml:space="preserve">à 5. </s>
  <s xml:id="echoid-s22198" xml:space="preserve">ad 11. </s>
  <s xml:id="echoid-s22199" xml:space="preserve">Terræmotuum explicatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22200" xml:space="preserve">à 36. </s>
  <s xml:id="echoid-s22201" xml:space="preserve">ad 40. </s>
  <s xml:id="echoid-s22202" xml:space="preserve">Terræ mo-<lb/>tæ ſyſtema impugnatum à 149. </s>
  <s xml:id="echoid-s22203" xml:space="preserve">ad 151.</s>
  <s xml:id="echoid-s22204" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22205" xml:space="preserve">Tinca quomodo ictericis medeatur. </s>
  <s xml:id="echoid-s22206" xml:space="preserve">79.</s>
  <s xml:id="echoid-s22207" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22208" xml:space="preserve">Trabs ignis fatuus. </s>
  <s xml:id="echoid-s22209" xml:space="preserve">54.</s>
  <s xml:id="echoid-s22210" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22211" xml:space="preserve">Trajectiones, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22212" xml:space="preserve">earum formatio, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22213" xml:space="preserve">præſagia. </s>
  <s xml:id="echoid-s22214" xml:space="preserve">51. </s>
  <s xml:id="echoid-s22215" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22216" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22217" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div83" type="section" level="1" n="80">
<head xml:id="echoid-head141" xml:space="preserve">V</head>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22218" xml:space="preserve">VAcuum initio mundi ſub empyreo ante factum Firmamentum, <lb/>&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22219" xml:space="preserve">divifas aquas ab aquis. </s>
  <s xml:id="echoid-s22220" xml:space="preserve">215.</s>
  <s xml:id="echoid-s22221" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22222" xml:space="preserve">Ventorum origo. </s>
  <s xml:id="echoid-s22223" xml:space="preserve">19. </s>
  <s xml:id="echoid-s22224" xml:space="preserve">eorum præſagitio ex fumo ignium ſubterraneo-<lb/>rum. </s>
  <s xml:id="echoid-s22225" xml:space="preserve">à 18. </s>
  <s xml:id="echoid-s22226" xml:space="preserve">ad 20.</s>
  <s xml:id="echoid-s22227" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22228" xml:space="preserve">Vertigo in ebrüs, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22229" xml:space="preserve">infirmis unde. </s>
  <s xml:id="echoid-s22230" xml:space="preserve">127. </s>
  <s xml:id="echoid-s22231" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22232" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22233" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22234" xml:space="preserve">Veſiculæ in ſtirpibus. </s>
  <s xml:id="echoid-s22235" xml:space="preserve">71. </s>
  <s xml:id="echoid-s22236" xml:space="preserve">Cui uſui. </s>
  <s xml:id="echoid-s22237" xml:space="preserve">72. </s>
  <s xml:id="echoid-s22238" xml:space="preserve">&amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22239" xml:space="preserve">ſeq.</s>
  <s xml:id="echoid-s22240" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22241" xml:space="preserve">74.</s>
  <s xml:id="echoid-s22242" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22243" xml:space="preserve">77.</s>
  <s xml:id="echoid-s22244" xml:space="preserve">, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22245" xml:space="preserve"><lb/>82.</s>
  <s xml:id="echoid-s22246" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22247" xml:space="preserve">Veſuvü incendia, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22248" xml:space="preserve">cinerum eructatio. </s>
  <s xml:id="echoid-s22249" xml:space="preserve">31.</s>
  <s xml:id="echoid-s22250" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22251" xml:space="preserve">Vulcani riſus quid. </s>
  <s xml:id="echoid-s22252" xml:space="preserve">49.</s>
  <s xml:id="echoid-s22253" xml:space="preserve"/>
</p>
</div>
<div xml:id="echoid-div84" type="section" level="1" n="81">
<head xml:id="echoid-head142" xml:space="preserve">FINIS</head>
<pb file="0666" n="666" rhead="AMICE LECTOR."/>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22254" xml:space="preserve">TIbi, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22255" xml:space="preserve">eruditioni tuæ corrigenda, &amp; </s>
  <s xml:id="echoid-s22256" xml:space="preserve">con-<lb/>donanda committimus quæ per te ipſe, <lb/>occurrentia deprehendes ſive in Accen-<lb/>tuum collocatione, aut omiſſione, ſive in <lb/>ejuſdem vocis literis diſiunctis, aut pluribus voci-<lb/>bus ſimul perperàm conjunctis, ſive alio modo <lb/>contrà Orthographiæ leges errata.</s>
  <s xml:id="echoid-s22257" xml:space="preserve"/>
</p>
<p>
  <s xml:id="echoid-s22258" xml:space="preserve">Pag. </s>
  <s xml:id="echoid-s22259" xml:space="preserve">14. </s>
  <s xml:id="echoid-s22260" xml:space="preserve">lin. </s>
  <s xml:id="echoid-s22261" xml:space="preserve">15. </s>
  <s xml:id="echoid-s22262" xml:space="preserve">pro petemus lege petamus.</s>
  <s xml:id="echoid-s22263" xml:space="preserve"/>
</p>
<pb file="0667" n="667"/>
<pb file="0668" n="668"/>
<pb file="0669" n="669"/>
<pb file="0670" n="670"/>
<pb file="0671" n="671"/>
<handwritten/>
<pb file="0672" n="672"/>  </div></text>
</echo>