Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/agric_remet_001_la_1556.xml @ 12:f9a6b8344c3a
DESpecs 2.0 Autumn 2009
author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
---|---|
date | Thu, 02 May 2013 11:14:40 +0200 |
parents | 22d6a63640c6 |
children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> <!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd"> <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"> <info> <author>Agricola, Georgius </author> <title>De re metallica</title> <date>1556</date> <place>Basel</place> <translator/> <lang>la</lang> <cvs_file>agric_remet_001_la_1556.xml</cvs_file> <cvs_version/> <locator>001.xml</locator> </info> <text> <front/> <body> <chap id="N10018"> <pb xlink:href="001/01/001.jpg"/> <p id="N1001C" type="head"> <s id="N1001E">GEORGII AGRICOLAE <lb/>DE RE METALLICA LIBRI XII. QVI­<lb/>bus Officia, In&longs;trumenta, Machinæ, ac omnia denique ad Metalli­<lb/>cam &longs;pectantia, non modo luculenti&longs;&longs;imè de&longs;cribuntur, &longs;ed & per <lb/>effigies, &longs;uis locis in&longs;ertas, adiunctis Latinis, Germanicisque appel­<lb/>lationibus ita ob oculos ponuntur, ut clarius tradi non po&longs;&longs;int.</s> </p> <p id="N1002B" type="head"> <s id="N1002D">EIVSDEM <lb/>DE ANIMANTIBVS SVBTERRANEIS Liber, ab Autore re­<lb/>cognitus: cum Indicibus diuer&longs;is, quicquid in opere tractatum e&longs;t, <lb/>pulchrè demon&longs;trantibus.</s> </p> <figure id="id.001.01.001.1.jpg" xlink:href="001/01/001/1.jpg"/> <p id="N1003B" type="head"> <s id="N1003D">BASILEAE M. D. LVI.</s> </p> <p id="N10040" type="head"> <s id="N10042">Cum Priuilegio Imperatoris in annos v. <lb/>& Galliarum Regis ad Sexennium.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/002.jpg"/> <p id="N1004A" type="head"> <s id="N1004C"><foreign lang="french">Henry par la grace de Dieu roy de France.</foreign></s> </p> <p id="N10051" type="main"> <s id="N10053"><foreign lang="french">A<emph type="italics"/>ux<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>reuo&longs;t de<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>aris,<emph.end type="italics"/> B<emph type="italics"/>ailly de<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>oen,<emph.end type="italics"/> S<emph type="italics"/>ene&longs;chaulx de<emph.end type="italics"/> L<emph type="italics"/>yon,<emph.end type="italics"/> T<emph type="italics"/>holo&longs;e, &<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>oictou.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N1008D"><foreign lang="french">E<emph type="italics"/>t à tous noz autres <lb/>iu&longs;ticiers & officiers ou à leurs lieutenans &longs;alut.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N10099"><foreign lang="french">R<emph type="italics"/>eceue auons <expan abbr="l'hũble">l'humble</expan> &longs;upplicacion de noz amys & feaulx<emph.end type="italics"/> <lb/>I<emph type="italics"/>ero&longs;me<emph.end type="italics"/> F<emph type="italics"/>robenne &<emph.end type="italics"/> N<emph type="italics"/>icolas l'<emph.end type="italics"/>E<emph type="italics"/>ue&longs;que <expan abbr="marchãs">marchans</expan>, libraires, & bourgeoys de la uille de<emph.end type="italics"/> B<emph type="italics"/>asle, l'un des can <lb/>tons de noz alliez con&longs;ederez & bons <expan abbr="cõperes">comperes</expan> les<emph.end type="italics"/> S<emph type="italics"/>ouy&longs;&longs;es, contenant quilz auroyent recounert plu&longs;ieurs <lb/>liures non encores uenz & entre autres un intitulé<emph.end type="italics"/> GEORGII AGRICOLAE <emph type="italics"/>opera omnia,<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>our <lb/>lequel liure recouurer & imprimer il leur à conuenu & conuiendra faire des grans fraiz & de&longs;pens, & <lb/>doubtent que les libraires & imprimeurs, ne facent &longs;i to&longs;t que le&longs;dicts expo&longs;ans <expan abbr="aurõt">auront</expan> publié ledict liure ice <lb/>luy imprimer, qui &longs;eroit leur o&longs;ter tout moyen de &longs;e pouuoyr r'embour&longs;er de leur&longs;dicts fraiz & mi&longs;es, <lb/>& de receuoir le fruict quilz e&longs;perent de leur labeur.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N100F1"><foreign lang="french">A <emph type="italics"/>ce&longs;te cau&longs;e ilz nous ont humblement requis leur uon <lb/>loir &longs;urce pouruoir de nostre remede <expan abbr="cõuenable">conuenable</expan>.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N10101"><foreign lang="french">PARQVOY <emph type="italics"/>nous ce con&longs;ideré, noulant fauo­<lb/>rablement traicter le&longs;dicts expo&longs;ans en ce&longs;t endroit,<emph.end type="italics"/> A <emph type="italics"/>iceulx <expan abbr="auõs">auons</expan> permis & octroye, permettons & octroy<lb/>ons par ces pre&longs;entes noulons & nous plai&longs;t de noz grace &longs;peciale, plaine pui&longs;&longs;ance & auctorite<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>oyal, <lb/>qu'ilz pui&longs;&longs;ent & leur loy&longs;e imprimer, oufaire imprimer, & mettre en uente le liure de&longs;u&longs;dict &longs;ans ce que <lb/>pendant & durant le temps & terme de &longs;ix ans en&longs;uyuans, à compter du iour & datte que ledict liure &longs;era <lb/>acheué d'imprimer, nul autre libraire ou imprimeuer de no&longs;dicts<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>oyaume, pays, terres & &longs;eigneuries de no <lb/>stre obei&longs;&longs;ance pui&longs;&longs;ent imprimer, ou faire imprimer, ny en partie ny entier, ne mettre, ne expo&longs;er en uente <lb/>&longs;ans le congé & permißion de&longs;dicts expo&longs;ans.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N1012F"><foreign lang="french">E<emph type="italics"/>t ce &longs;ur pein de <expan abbr="cõfi&longs;cation">confi&longs;cation</expan> dudict liure, & d'amende arbi<lb/>traire à nous à applicquer.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N1013F"><foreign lang="french">SI VOVS MANDONS, <emph type="italics"/>& à cha&longs;cun de uous, &longs;i <expan abbr="cõme">comme</expan> à luy appar­<lb/>tiendra que de noz pre&longs;entes permißion, &conceßion, & octroy, & de leffect & contenu en icelles.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N1014F"><foreign lang="french">V<emph type="italics"/>ous fai<lb/>ctes, permettez & &longs;ouffrez le&longs;dicts expo&longs;ans iouyr & u&longs;er plainement & pai&longs;iblement &longs;ans en ce le met­<lb/>tre ou donner, ne &longs;ouffrir e&longs;tre faict, mis, ou donné aucun empe&longs;chement au contraire, lequel &longs;i faict, mis, <lb/>ou donné leur eftoyent faictes, mettre incontinent & &longs;ans delay à plaine & entiere deliurance au premier <lb/>e&longs;tat & deu,<emph.end type="italics"/> C<emph type="italics"/>ar tel est nostre plai&longs;ir.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N10167"><foreign lang="french">N<emph type="italics"/>onob&longs;tant quelzconques lettres à ce contraire.<emph.end type="italics"/></foreign></s> <s id="N10171"><foreign lang="french">D<emph type="italics"/>onné à<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>aris <lb/>le<emph.end type="italics"/> XVIII. <emph type="italics"/>iour de<emph.end type="italics"/> F<emph type="italics"/>eurier, l'<emph.end type="italics"/>A<emph type="italics"/>n mil cinq cens cinquante troys, & de no&longs;tre<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>egne le &longs;eptie&longs;me.<emph.end type="italics"/></foreign></s> </p> <p id="N1019B" type="main"> <s id="N1019D"><foreign lang="french">P<emph type="italics"/>ar le<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>oy en &longs;on con&longs;eil<emph.end type="italics"/></foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/003.jpg"/> <p id="N101B0" type="head"> <s id="N101B2">ILLVSTRISS. ET POTEN<lb/>TISS. SAXONIAE DVCIBVS, LAND­<lb/>grauijs Toringiæ, Marchionibus Mi&longs;enæ, Comitibus Palatinis <lb/>Saxoniæ, Burggrauijs Aldeburgi & Magdeburgi, Comiti­<lb/>bus Brenæ, dominis terræ Plei&longs;en&longs;is, MAVRICIO &longs;acri <lb/>Imperij Archimar&longs;chalco & Electori, atque eius fra­<lb/>tri AVGVSTO, GEORGIVS Agri­<lb/>cola S. D.</s> </p> <p id="N101C3" type="main"> <s id="N101C5">Cvm saepe nvmero, illu&longs;tri&longs;&longs;imi Principes, to<lb/>tius rei Metallicæ, ut Moderatus Columella Ru&longs;ti<lb/>cæ, magnitudinem, <expan abbr="tanquã">tanquam</expan> alicuius corporis gran<lb/><expan abbr="ditat&etilde;">ditatem</expan>, <expan abbr="cõ&longs;idera&longs;&longs;em">con&longs;idera&longs;&longs;em</expan>: uel &longs;ingulas eius partes, qua&longs;i <lb/>illius corporis membra, <expan abbr="numerãdo">numerando</expan> percen&longs;ui&longs;&longs;em: <lb/>ueritus &longs;um, ne uita prius me deficeret, quàm uni­<lb/>uer&longs;am percipere po&longs;&longs;em, nedum literis <expan abbr="cõ&longs;ecrare">con&longs;ecrare</expan>: <lb/>nam quàm longe lateque hæc pateat, quot & quan­<lb/>tarum artium, &longs;i non magna, at aliquantula cogni­<lb/>tio metallicis ad eam <expan abbr="tractãdam">tractandam</expan> nece&longs;&longs;aria &longs;it, ex his no&longs;tris libris qui&longs;que in­<lb/>telliget. </s> <s id="N101F3">Tamet&longs;i uerò res Metallica &longs;it ampli&longs;&longs;ima, nec ulla ex parte à Græ­<lb/>cis & Latinis &longs;criptoribus, qui extant, ab&longs;oluta, perdifficiles habeat explica­<lb/>tus: tamen quia ueterrima e&longs;t, & <expan abbr="hominũ">hominum</expan> generi maximè nece&longs;&longs;aria, atque fru<lb/>ctuo&longs;i&longs;&longs;ima, non debere à nobis negligi uidebatur. </s> <s id="N10200">Etenim Agricultura &longs;ci­<lb/>entiarum nulla &longs;ine dubitatione uetu&longs;tior, tamen hac res Metallica e&longs;t anti­<lb/>quior, uel &longs;altem æqualis & coæua: nemo enim omnium mortalium <expan abbr="unquã">unquam</expan> <lb/>ab&longs;que in&longs;trumentis agrum coluit. </s> <s id="N1020D">Ea uerò, ut etiam reliquarum <expan abbr="artiũ">artium</expan>, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <lb/>omne opus e&longs;t in faciendo; <expan abbr="in&longs;trum&etilde;ta">in&longs;trumenta</expan> aut ex metallis facta &longs;unt, aut &longs;ine me <lb/>tallis non potuerunt confici: qua de cau&longs;a res metallica hominibus etiam e&longs;t <lb/>maxime nece&longs;&longs;aria. </s> <s id="N10222">Nam cùm hi paucis i&longs;tiu&longs;modi artibus carere po&longs;&longs;int, ea <lb/>rumque maximus &longs;it numerus, nulla &longs;ine in&longs;trumentis quicquam efficit: tum <lb/>omnium rerum, quibus magnæ diuitiæ bona & hone&longs;ta ratione acquirun­<lb/>tur, nihil e&longs;t arte metallica utilius: ex agris enim bene cultis (ut alias res omit<lb/>tam) fructus capimus uberrimos, &longs;ed uberiores ex fodinis. </s> <s id="N1022D">Certe una fodi­<lb/>na &longs;æpe multo maiores utilitatis fructus nobis præbet, quàm agri plurimi: <lb/>quocirca ex omnium ferè &longs;eculorum memoria cogno&longs;cimus, complures ex <lb/>metallis diuites factos e&longs;&longs;e, & eadem <expan abbr="multorũ">multorum</expan> regum fortunas amplifica&longs;&longs;e: <lb/>&longs;ed de his nunc plura non dicam: quod eos locos in primo libro, partim hui<lb/>us operis, partim alterius, in&longs;cripti De ueteribus & nouis metallis, tractaue­<lb/>rim, ac ea, quæ contra metalla & ip&longs;os metallicos <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan>, refellerim. </s> <s id="N10244"><expan abbr="Quan­quã">Quan­<lb/>quam</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> res ru&longs;tica, cum qua metallicam libenter confero, uarie uidetur e&longs;&longs;e <lb/>diffu&longs;a, tamen in multo plures, quàm hæc no&longs;tra, partes <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;tribuitur: nec <lb/>tam facile præcepta huius à me tradi po&longs;&longs;unt, quàm Columella illius tradi­<lb/>dit: quod ip&longs;e <expan abbr="cõplures">complures</expan> rei ru&longs;ticæ &longs;criptores, quos &longs;equeretur, in manibus <pb xlink:href="001/01/004.jpg"/>habuit: nempe Græcos plus quinquaginta, quos etiam Marcus Varro re­<lb/>cen&longs;et: Latinos plus decem, quos ip&longs;e Columella commemorat: ego &longs;olum <lb/>C.</s> <s id="N10266">Plinium Secundum, quem &longs;equar, habeam: qui tamen perpaucas ra­<lb/>tiones uenarum effodiendarum, & metallorum conficiendorum exponit: <lb/>res enim metallica tantum abe&longs;t, ut uniuer&longs;a &longs;it tractata ab aliquo &longs;criptore, <lb/>ut ne ij quidem, qui di&longs;per&longs;e &longs;crip&longs;erunt alius alia de re, &longs;ingulas eius partes <lb/>ab&longs;oluerint: quinetiam eorum magna e&longs;t paucitas: &longs;iquidem &longs;olus ex Græ­<lb/>cis omnibus Strato Lamp&longs;acenus Theophra&longs;ti &longs;ucce&longs;&longs;or librum unum De <lb/>machinis metallicis edidit: ni&longs;i forte Philonis poetæ metallicus aliquam ar­<lb/>tis particulam &longs;it complexus: nam Pherecrates in comœdiam, in&longs;criptione <lb/><expan abbr="&longs;imil&etilde;">&longs;imilem</expan>, metallicos &longs;eruos aut ad metalla damnatos uidetur introduxi&longs;&longs;e: ex <lb/>Latinis autem Plinius, ut iam dixi, tradidit pauculas laborandi rationes: qui<lb/>bus nouos &longs;criptores, quale&longs;cunque &longs;int, oportet annumerare: nemo enim iu<lb/>&longs;ta reprehen&longs;ione poterit carere, qui eos, quorum &longs;criptis, et&longs;i paucis, utitur, <lb/>debita laude fraudat. </s> <s id="N10284">No&longs;tra quidem lingua duo libri &longs;cripti &longs;unt: alter De <lb/>materiæ metallicæ & metallorum experimento, admodum confu&longs;us, cuius <lb/>operis <expan abbr="par&etilde;s">parens</expan> ignoratur: alter De uenis, de quibus etiam Pandulfus Anglus <lb/>&longs;crip&longs;i&longs;&longs;e fertur: &longs;ed librum Germanicum confecit Calbus Fribergius, non <lb/>ignobilis medicus: uerum uenter eam, quam &longs;ump&longs;it, partem ab&longs;oluit. </s> <s id="N10293">Nu­<lb/>per uerò Vannocius Biringuccius Senen&longs;is, homo di&longs;ertus, & <expan abbr="multarũ">multarum</expan> re­<lb/>rum peritus, uulgari Italorum &longs;ermone tractauit locum De metallis funden <lb/>dis, &longs;eparandis, agglutinandis. </s> <s id="N102A0">Rationem autem <expan abbr="quarundã">quarundam</expan> uenarum exco­<lb/>quendarum breuiter per&longs;trinxit: quorundam &longs;uccorum <expan abbr="conficiendorũ">conficiendorum</expan> pla<lb/>nius expo&longs;uit: quibus legendis renouaui memoriam <expan abbr="eorũ">eorum</expan>, quos uidi quon­<lb/>dam in Italia confici: reliquas res omnes, de quibus &longs;cribo, aut pror&longs;us non <lb/>attigit, aut leuiter. </s> <s id="N102B7">Hoc libro Franci&longs;cus Badoarius, patricius Venetus, uir &longs;a<lb/>ne prudens & grauis, me donauit: quod tunc &longs;e facturum recepit, cùm pro­<lb/>ximo &longs;uperiore anno FERDINANDVM regem, ad quem legatus à Vene­<lb/>tis mi&longs;&longs;us erat, &longs;ecutus Mariebergi e&longs;&longs;et: plura &longs;criptores de re metallica lite­<lb/>ris manda&longs;&longs;e non comperio: quapropter, etiam&longs;i Stratonis liber extaret, ex <lb/>his partibus non dimidium artis metallicæ corpus confici po&longs;&longs;et. </s> <s id="N102C4">Quo <expan abbr="aũt">aut </expan> <lb/>minus multi &longs;unt qui de re Metallica &longs;crip&longs;erunt, eò magis mihi mirum ui­<lb/>detur tot chymi&longs;tas extiti&longs;&longs;e, qui <expan abbr="cõpo&longs;uerint">compo&longs;uerint</expan> artificium de metallis alijs in <lb/>alia mutandis: multos Hermolaus Barbarus, homo dignitate generis & gra<lb/>dus, ac omni doctrina ornatus, nominatim protulit: ego plures proferam, <lb/>&longs;ed in&longs;ignes tantum, delectum enim &longs;eruabo: itaque <foreign lang="el">xumeutika\</foreign> &longs;crip&longs;it O&longs;tha<lb/>nes, Hermes, Chanes, Zo&longs;imus Alexandrinus ad <expan abbr="&longs;oror&etilde;">&longs;ororem</expan> Theo&longs;ebiam, O­<lb/>lympiodorus item Alexandrinus, Agathodæmon, Democritus, <expan abbr="nõ">non</expan> Abde­<lb/>rites ille, &longs;ed alter, ne&longs;cio qui: Orus Chry&longs;orichites, Pebichius, Comerius, Io<lb/>annes, Apuleius, Peta&longs;ius, Pelagius, Africanus, Theophilus, Syne&longs;ius, Ste­<lb/>phanus ad Heracleum Cæ&longs;arem, Heliodorus ad <expan abbr="Theodo&longs;iũ">Theodo&longs;ium</expan>, Geberus, Cal<lb/>lides Rachaidibus, Veradianus, Rodianus, Canides, Merlinus, <expan abbr="Raimũdus">Raimundus</expan> <lb/>Lulius, Arnaldus Villonouanus, Augu&longs;tinus Pantheus Venetus: fœminæ <lb/>tres, Cleopatra, uirgo Taphnutia, Maria Iudæa: atque hi chymi&longs;tæ omnes o­<lb/>rationera &longs;olutam u&longs;urparunt: præter Ioannem Aurelium Augurellum Ari<pb xlink:href="001/01/005.jpg"/>minen&longs;em, qui &longs;olus uerba uer&longs;u inclu&longs;it. </s> <s id="N10303">Sunt alij multi de hac re libri, &longs;ed <lb/>omnes ob&longs;curi: quod &longs;criptores i&longs;ti res alienis, non proprijs uocabulis no­<lb/>minent: & quod alij alijs atque alijs uocabulis, à &longs;e confictis, utantur, cum res <lb/>non mutent. </s> <s id="N1030C">I&longs;ti magi&longs;tri &longs;uis di&longs;cipulis uias tradunt, quibus progre&longs;&longs;i uilia <lb/>metalla uarijs modis cocta corrumpant, & <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> in primam rerum <lb/>materiam reducant, eaque ratione id, quod in ip&longs;is redundat, auferant: quod <lb/>deficit, compleant: atque precio&longs;a, hoc e&longs;t aurum & argentum, ex eis confici­<lb/>ant, quæ in catillis aut catinis perdurent, hæc facere po&longs;&longs;int necne po&longs;&longs;int, <lb/>non decerno: quia enim tot &longs;criptores omni nobis a&longs;&longs;eueratione affirmant <lb/>&longs;e eò perueni&longs;&longs;e, quò cur&longs;um &longs;uum dirigebant, eis fides e&longs;&longs;e uidetur adhiben <lb/>da: quia nullos ex hac arte quondam diuites e&longs;&longs;e factos &longs;criptum legimus, <lb/>nec nunc fieri uidemus, cùm tot ubiuis gentium fuerint, & &longs;int chymi&longs;tæ, o­<lb/>mnesque omnes indu&longs;triæ neruos dies noctesque contendant, ut maximos au<lb/>ri & argenti aceruos con&longs;truere po&longs;&longs;int, res in dubium uocatur: &longs;ed ut ea fue<lb/>rit &longs;criptorum indiligentia, ut nomina magi&longs;trorum, qui ex hoc opificio ma<lb/>gnam pecuniam <expan abbr="cõ&longs;ecuti">con&longs;ecuti</expan> &longs;unt, memoriæ non tradiderint, certe di&longs;cipuli de­<lb/>creta eorum uel non cogno&longs;cunt, uel cognita non &longs;eruant. </s> <s id="N10331">Nam &longs;i ea perci­<lb/>perent, cùm tam multi fuerint, & &longs;int: oppida iam diu auro & argento reple­<lb/>ui&longs;&longs;ent: quorum uanitatem etiam libri declarant, in quibus Platonis & Ari­<lb/>&longs;totelis, aliorumque philo&longs;ophorum nomina in&longs;cribunt, ut i&longs;tæ glorio&longs;æ in­<lb/>&longs;criptiones &longs;pecie doctrinæ uiris &longs;implicibus imponant. </s> <s id="N1033C">E&longs;t alterum genus <lb/>chymi&longs;tarum, quod uilium metallorum &longs;ub&longs;tantiam non immutat, &longs;ed ip&longs;a <lb/>uel auri uel argenti colore tingit, & noua forma induit: ut ca uideantur e&longs;&longs;e <lb/>quæ <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;unt: qua forma ignis calore de eis, tanque aliena ue&longs;te detracta in &longs;u­<lb/>am redeunt &longs;peciem: qui, quia decipiunt, <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olum &longs;ummo in odio &longs;unt, &longs;ed <lb/>eorum fraus capite plectitur. </s> <s id="N10351">Nec minus fraudem capitalem admittit tertium <lb/>chymi&longs;tarum genus: quod auri uel argenti particulam, in aliquo carbone in­<lb/>clu&longs;am, in catinum conijciens fingit &longs;e additamentis, quæ uim eliciendi ha­<lb/>beant, admi&longs;tis conficere uel aurum ex auripigmento, uel argentum ex plum<lb/>bo candido &longs;imilibusque. </s> <s id="N1035C">Verùm de arte chymica, &longs;i modo ars e&longs;t, aliàs plu­<lb/>ra nunc ad metallicam reuertar: quoniam eam integram nulli &longs;criptores lite<lb/>ris mandarunt, ac exteræ nationes & gentes no&longs;tram linguam non intelli­<lb/>gunt, & &longs;i eam intelligerent, exiguam artis partem ex no&longs;tris i&longs;tis &longs;criptori­<lb/>bus po&longs;&longs;ent di&longs;cere, hos duodecim libros Dere metallica con&longs;crip&longs;i: quo<lb/>rum PRIMVS habet ea quæ contra hanc <expan abbr="art&etilde;">artem</expan> & metalla atque metallicos, uel <lb/>ab ij&longs;dem dici po&longs;&longs;unt: SECVNDVS metallicum informat, & .n &longs;ermonem, <lb/>qui haberi &longs;olet de uenis inueniendis, dilabitur. </s> <s id="N10371">TERTIVS e&longs;t de uenis & <lb/>fibris, eorumque <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uris">commi&longs;&longs;uris</expan>. </s> <s id="N1037A">QVARTVS explicat rationem dimetiendi ue­<lb/>nas, atque etiam expromit officia metallica. </s> <s id="N1037F">QVINTVS fo&longs;&longs;ionem uenarum <lb/>& artem men&longs;oris docet. </s> <s id="N10384">SEXTVS de&longs;cribit in&longs;trumenta & machinas me<lb/>tallicas. </s> <s id="N10389">SEPTIMVS e&longs;t de experimento uenarum. </s> <s id="N1038C">OCTAVVS præcipit <lb/>de opificio uenæ urendæ, contundendæ, lauandæ, torrendæ. </s> <s id="N10391">NONVS ex­<lb/>coquendarum uenarum rationem exponit. </s> <s id="N10396">DECIMVS rei metallicæ &longs;tudi <lb/>o&longs;os in&longs;truit ad munus di&longs;cernendi <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> ab auro, atque plumbum ab co­<lb/>dem & argento. </s> <s id="N103A1">VNDECIMVS tradit uias &longs;eparandi argentum ab ære. <pb xlink:href="001/01/006.jpg"/>DVODECIMVS dat præcepta conficiendi &longs;alis, nitri, aluminis, <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;u­<lb/>torij, &longs;ulfuris, bituminis, uitri. </s> <s id="N103AE">Hoc autem munus &longs;u&longs;ceptum, ut propter mul<lb/>titudinem rerum <expan abbr="nõ">non</expan> expleuerim, certe explere conatus &longs;um: nam in eo mul<lb/>tum operæ & laboris in&longs;ump&longs;i, aliquem etiam &longs;umptum impendi: etenim <lb/>uenas, in&longs;trumenta, ua&longs;a, canales, machinas, fornaces, non modo de&longs;crip&longs;i, <lb/>&longs;ed etiam mercede conduxi pictores ad earum effigies exprimendas: ne res, <lb/>quæ uerbis &longs;ignificantur, ignotæ aut huius ætatis hominibus aut po&longs;teris <lb/>percipiendi difficultatem afferant: ut nobis non pauca uocabula afferre &longs;o­<lb/>lent, quæ ueteres (quia res erant omnibus notæ) nuda ab enodatione <expan abbr="pro­diderũt">pro­<lb/>diderunt</expan>: &longs;ed &longs;it &longs;ane id à me prætermi&longs;&longs;um, quod nec ip&longs;e uidi, neque legi, nec <lb/>ex hominibus fide dignis cognoui: id profecto quod non uel uidi, uel <expan abbr="lectũ">lectum</expan> <lb/>aut auditum expendi, non e&longs;t &longs;criptum: &longs;iue uerò præcipio ea, quæ fieri de­<lb/>beant, &longs;iue narro, quæ fieri &longs;oleant, nec quæ fiunt improbo, eadem docendi <lb/>ratio <expan abbr="c&etilde;&longs;eri">cen&longs;eri</expan> debet. </s> <s id="N103D9">Verùm quò magis ars metallica abhorret ab omni &longs;ermo <lb/>nis <expan abbr="elegãtia">elegantia</expan>, eò minus hi mei libri &longs;unt politi: certe res, in quibus ars illa uer­<lb/>&longs;atur, interdum nominibus carent, uel quod nouæ &longs;int, uel quod, etiam&longs;i ue <lb/>teres, nominum, quibus uocabantur, memoria interierit: quare nece&longs;&longs;itate, <lb/>cui uenia datur, coactus qua&longs;dam &longs;ignificaui pluribus uerbis coniunctis, <lb/><expan abbr="qua&longs;dã">qua&longs;dam</expan> notaui nouis, quod genus &longs;unt, inge&longs;tor, di&longs;cretor, lotor, excoctor: <lb/>qua&longs;dam ueteribus uerbis de&longs;ignaui, quale e&longs;t ci&longs;ium. </s> <s id="N103EF">Etenim cùm Nonius <lb/>Marcellus &longs;cribat, uehiculi biroti genus e&longs;&longs;e: eo uocabulo nominare con&longs;ue <lb/>ui paruum uehiculum, cui unica e&longs;t rotula: quæ nomina &longs;i quis non proba­<lb/>uerit, is rebus i&longs;tis aut imponat magis propria, aut proferat ueterum literis <lb/>u&longs;itata. </s> <s id="N103FA">Hi autem libri, principes illu&longs;tri&longs;&longs;imi, multis de cau&longs;is in ue&longs;tro no­<lb/>mine apparent, &longs;ed maxime quod uobis metalla &longs;int fructuo&longs;i&longs;&longs;ima: <expan abbr="nã">nam</expan> cum <lb/>maiores ue&longs;tri ex amplis earum & diuitibus regionibus uberes redituum <lb/>fructus ceperint: item uectigalium, quæ peregrini ex uijs pen&longs;itant, incolæ <lb/>ex decumis: tamen multo uberiores ex metallis ceperunt, ex quibus quoque<lb/>non pauca oppida nobilia orta &longs;unt, Fribergum &longs;cilicet, Annebergum, Ma <lb/>riebergum, Snebergum, <expan abbr="Gairũ">Gairum</expan>, Aldebergum, ut alia omittam: quin, &longs;i quid <lb/>ego &longs;entio, maiores diuitiæ nunc etiam in monto&longs;is ue&longs;trarum <expan abbr="regionũ">regionum</expan> lo­<lb/>cis &longs;ub terra latent, quàm &longs;upra <expan abbr="terrã">terram</expan> exi&longs;tant & appareant. </s> <s id="N1041D">Valete, Kemp­<lb/>nicij Hermundurorum Cal. Decembris, Anno M. D. L.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/007.jpg"/> <p id="N10425" type="head"> <s id="N10427">GEORGIVS FABRICIVS IN LI­<lb/>bros Metallicos GEORGII AGRICOLAE phi­<lb/>lo&longs;ophi præ&longs;tanti&longs;&longs;imi.</s> </p> <p id="N1042E" type="head"> <s id="N10430">AD LECTOREM.</s> </p> <p id="N10433" type="main"> <s id="N10435">Si iuuat ignita cogno&longs;cere fronte Chimæram, <lb/>Semicanem nympham, &longs;emibouemque uirum:</s> </p> <p id="N1043A" type="main"> <s id="N1043C">Si centum capitum Titanem, totque ferentem <lb/>Sublimem manibus tela cruenta Gygen:</s> </p> <p id="N10441" type="main"> <s id="N10443">Si iuuat Ætneum penetrare Cyclopis in antrum, <lb/>Atque alios, Vates quos peperere, metus:</s> </p> <p id="N10448" type="main"> <s id="N1044A">Nunc placeat mecum doctos euoluere libros, <lb/>Ingenium AGRICOLAE quos dedit acre tibi.</s> </p> <p id="N1044F" type="main"> <s id="N10451">Non hic uana tenet &longs;u&longs;pen&longs;am fabula mentem: <lb/>Sed precium, utilitas multa, legentis erit.</s> </p> <p id="N10456" type="main"> <s id="N10458">Quidquid terra &longs;inu, gremioque recondidit imo, <lb/>Omne tibi multis eruit antè libris:</s> </p> <p id="N1045D" type="main"> <s id="N1045F">Siue fluens &longs;uperas ultro nitatur in oras, <lb/>Inueniat facilem &longs;eu magis arte uiam.</s> </p> <p id="N10464" type="main"> <s id="N10466">Perpetui proprijs manant de fontibus amnes, <lb/>E&longs;t grauis Albuneæ &longs;ponte Mephitis odor.</s> </p> <p id="N1046B" type="main"> <s id="N1046D">Lethales &longs;unt &longs;ponte &longs;crobes Dicæarchidis oræ, <lb/>Et micat è media conditus ignis humo.</s> </p> <p id="N10472" type="main"> <s id="N10474">Plana Nari&longs;corum cùm tellus ar&longs;it in agro, <lb/>Ter curua nondum falce re&longs;ecta Ceres.</s> </p> <p id="N10479" type="main"> <s id="N1047B">Nec dedit hoc damnum pa&longs;tor, nec Iuppiter igne: <lb/>Vulcani per &longs;e ruperat ira &longs;olum.</s> </p> <p id="N10480" type="main"> <s id="N10482">Terrifico aura foras erumpens, incita motu, <lb/>Sæpe facit montes, antè ubi plana uiæ e&longs;t.</s> </p> <p id="N10487" type="main"> <s id="N10489">Hæc ab&longs;tru&longs;a cauis, imoque incognita fundo, <lb/>Cognita natura &longs;æpe fuere duce.</s> </p> <p id="N1048E" type="main"> <s id="N10490">Arte hominum, in lucem ueniunt quoque multa, manuque<lb/> Terræ multiplices effodiuntur opes.</s> </p> <p id="N10495" type="main"> <s id="N10497">Lydia &longs;ic nitrum profert, Islandia &longs;ulfur, <lb/>Ac modò Tyrrhenus mittit alumen ager.</s> </p> <p id="N1049C" type="main"> <s id="N1049E">Succina, quâ trifido &longs;ubit æquor Vi&longs;tula cornu, <lb/>Pi&longs;cantur Codano corpora &longs;erua &longs;inu.</s> </p> <p id="N104A3" type="main"> <s id="N104A5">Quid memorem regum precio&longs;a in&longs;ignia gemmas, <lb/>Marmoraque excel&longs;is &longs;tructa &longs;ub a&longs;tra iugis?</s> </p> <p id="N104AA" type="main"> <s id="N104AC">Nil lapides, nil &longs;axa moror: &longs;unt pulchra metalla, <lb/>Crœ&longs;e tuis opibus clara, Mydaque tuis,</s> </p> <p id="N104B1" type="main"> <s id="N104B3">Quæque acer Macedo terra Creneide fodit, <lb/>Nomine permutans nomina pri&longs;ca &longs;uo.</s> </p> <p id="N104B8" type="main"> <s id="N104BA">At nunc non ullis cedit GERMANIA terris, <pb xlink:href="001/01/008.jpg"/>Terra ferax hominum, terraque diues opum.</s> </p> <p id="N104C1" type="main"> <s id="N104C3">Hic auri in uenis locupletibus aura refulget, <lb/>Non alio me&longs;&longs;is carior ulla loco.</s> </p> <p id="N104C8" type="main"> <s id="N104CA">Auricomum extulerit felix Campania ramum, <lb/>Nec fructu nobis deficiente cadit.</s> </p> <p id="N104CF" type="main"> <s id="N104D1">Eruit argenti &longs;olidas hoc tempore ma&longs;&longs;as <lb/>Fo&longs;&longs;or, de proprijs armaque miles agris.</s> </p> <p id="N104D6" type="main"> <s id="N104D8">Ignotum Graijs e&longs;t He&longs;perijsque metallum, <lb/>Quod Bi&longs;emutum lingua paterna uocat.</s> </p> <p id="N104DD" type="main"> <s id="N104DF">Candidius nigro, &longs;ed plumbo nigrius albo, <lb/>No&longs;tra quoque hoc uena diuite fundit humus.</s> </p> <p id="N104E4" type="main"> <s id="N104E6">Funditur in tormenta, corus cum imitantia fulmen, <lb/>Æs, inque ho&longs;tiles ferrea ma&longs;&longs;a domos.</s> </p> <p id="N104EB" type="main"> <s id="N104ED">Scribuntur plumbo libri: quis credidit antè <lb/>Quàm mirandam artem Teutonis ora dedit?</s> </p> <p id="N104F2" type="main"> <s id="N104F4">Nec tamen hoc alijs, aut illa petuntur ab oris, <lb/>Eruta Germano cuncta metalla &longs;olo.</s> </p> <p id="N104F9" type="main"> <s id="N104FB">Sed quid ego hæc repeto, monumentis tradita claris <lb/>AGRICOLAE, quæ nunc docta per ora uolant?</s> </p> <p id="N10500" type="main"> <s id="N10502">Hic cau&longs;&longs;is ortus, & formas uiribus addit, <lb/>Et quærenda quibus &longs;int meliora locis.</s> </p> <p id="N10507" type="main"> <s id="N10509">Quæ &longs;i mente prius legi&longs;ti candidus æqua: <lb/>Da reliquis quoque nunc tempora pauca libris.</s> </p> <p id="N1050E" type="main"> <s id="N10510">Vtilitas &longs;equitur cultorem: crede, uoluptas <lb/>Non iucunda minor, rara legentis, erit.</s> </p> <p id="N10515" type="main"> <s id="N10517">Iudicioque prius ne quis malè damnet iniquo, <lb/>Quæ &longs;unt auctoris munera mira Dei:</s> </p> <p id="N1051C" type="main"> <s id="N1051E">Eripit ip&longs;e &longs;uis primùm tela ho&longs;tibus, inque <lb/>Mittentis torquet &longs;picula rapta caput.</s> </p> <p id="N10523" type="main"> <s id="N10525">Fertur equo latro, uehitur pirata triremi: <lb/>Ergo necandus equus, nec fabricanda ratis?</s> </p> <p id="N1052A" type="main"> <s id="N1052C">Vi&longs;ceribus terræ lateant ab&longs;tru&longs;a metalla, <lb/>Vti opibus ne&longs;cit quòd mala turba &longs;uis?</s> </p> <p id="N10531" type="main"> <s id="N10533">Qui&longs;quis es, aut doctis pareto monentibus, aut te <lb/>Inter habere bonos ne fateare locum.</s> </p> <p id="N10538" type="main"> <s id="N1053A">Se non in prærupta metallicus abijcit audax, <lb/>Vt quondam immi&longs;&longs;o Curtius acer equo:</s> </p> <p id="N1053F" type="main"> <s id="N10541">Sed prius edi&longs;cit, quæ &longs;unt no&longs;cenda perito, <lb/>Quodque facit, multa doctus ab arte facit.</s> </p> <p id="N10546" type="main"> <s id="N10548">Vtque gubernator &longs;eruat cum &longs;idere uentos: <lb/>Sic minimè dubijs utitur ille notis.</s> </p> <p id="N1054D" type="main"> <s id="N1054F">Ia&longs;ides nauim, currus regit arte Meti&longs;cus: <lb/>Fo&longs;&longs;or opus peragit nec minus arte &longs;uum.</s> </p> <p id="N10554" type="main"> <s id="N10556">Indagat uenæ &longs;pacium, numerumque, modumque, <lb/>Siue obliqua &longs;uum, rectaúe tendat iter.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/009.jpg"/> <p id="N1055E" type="main"> <s id="N10560">Pa&longs;tor ut explorat quæ terra &longs;it apta colenti, <lb/>Quæ bene lanigeras, quæ malè pa&longs;cat oues.</s> </p> <p id="N10565" type="main"> <s id="N10567">En terræ intentus, quid uincula linea tendit? </s> <s id="N1056A"><lb/>Fungitur officio iam Ptolemæe tuo.</s> </p> <p id="N1056E" type="main"> <s id="N10570">Vtque &longs;uæ inuenit men&longs;uram iuraque uenæ, <lb/>In uarios operas diuidit inde uiros.</s> </p> <p id="N10575" type="main"> <s id="N10577">Iamque aggre&longs;&longs;us opus, uiden'ut mouet omne quod ob&longs;tat, <lb/>A&longs;&longs;idua ut uer&longs;at &longs;trenuus arma manu?</s> </p> <p id="N1057C" type="main"> <s id="N1057E">Ne tibi &longs;urde&longs;cant ferri tinnitibus aures, <lb/>Ad grauiora ideo con&longs;picienda ueni.</s> </p> <p id="N10583" type="main"> <s id="N10585">In&longs;truit ecce &longs;uis nunc artibus ille minores: <lb/>Sedulitas nulli non opero&longs;a loco.</s> </p> <p id="N1058A" type="main"> <s id="N1058C">Metiri docet hic uenæ &longs;paciumque modumque, <lb/>Vtque regat po&longs;itis finibus arua lapis,</s> </p> <p id="N10591" type="main"> <s id="N10593">Ne quis transmi&longs;&longs;o uiolentus limite pergens, <lb/>Non &longs;ibi conce&longs;&longs;as, in &longs;ua uertat, opes.</s> </p> <p id="N10598" type="main"> <s id="N1059A">Hic docet in&longs;trumenta, quibus Plutonia regna <lb/>Tutus adit, &longs;axi permeat atque uias.</s> </p> <p id="N1059F" type="main"> <s id="N105A1">Quanta (uides) &longs;olidas expugnet machina terras: <lb/>Machina non ullo tempore ui&longs;a prius.</s> </p> <p id="N105A6" type="main"> <s id="N105A8">Cede nouis, nulla non inclyta laude uetu&longs;tas, <lb/>Po&longs;teritas meritis e&longs;t quoque grata tuis.</s> </p> <p id="N105AD" type="main"> <s id="N105AF">Tum quia Germano &longs;unt hæc inuenta &longs;ub axe, <lb/>Si quis es, inuidiæ contrahe uela tuæ.</s> </p> <p id="N105B4" type="main"> <s id="N105B6">Au&longs;onis ora tumet bellis, terra Attica cultu, <lb/>Germanum infractus tollit ad a&longs;tra labor.</s> </p> <p id="N105BB" type="main"> <s id="N105BD">Nec tamen ingenio &longs;olet infeliciter uti, <lb/>Mite gerat Phœbi, &longs;eu graue Martis opus.</s> </p> <p id="N105C2" type="main"> <s id="N105C4">Tempus ade&longs;t, &longs;tructis uenarum montibus, igne <lb/>Explorare, u&longs;um quem &longs;ibi uena ferat.</s> </p> <p id="N105C9" type="main"> <s id="N105CB">Non labor ingenio caret hic, non copia fructu, <lb/>E&longs;t adaperta bonæ prima fene&longs;tra &longs;pei.</s> </p> <p id="N105D0" type="main"> <s id="N105D2">Ergo in&longs;tat porrò grauiores ferre labores, <lb/>Intentas operi nec remouere manus.</s> </p> <p id="N105D7" type="main"> <s id="N105D9">Vrere &longs;iue locus po&longs;cat, &longs;eu tundere uenas, <lb/>Siue lauare lacu præter euntis aquæ.</s> </p> <p id="N105DE" type="main"> <s id="N105E0">Seu flammis iterum modicis torrere nece&longs;&longs;e e&longs;t, <lb/>Excoquere aut fa&longs;tis ignibus omne malum,</s> </p> <p id="N105E5" type="main"> <s id="N105E7">Cùm fluit æs riuis, auri argentique metallum, <lb/>Spes animo fo&longs;&longs;or uix capit ip&longs;e &longs;uas.</s> </p> <p id="N105EC" type="main"> <s id="N105EE">Argentum cupidus fuluo &longs;ecernit ab auro, <lb/>Et plumbi lentam demit utrique moram.</s> </p> <p id="N105F3" type="main"> <s id="N105F5">Separat argentum, lucri &longs;tudio&longs;us, ab ære, <lb/>Seruatis, linquens deteriora, bonis.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/010.jpg"/> <p id="N105FD" type="main"> <s id="N105FF">Quæ &longs;i cuncta uelim tenui percurrere uer&longs;u, <lb/>Ante alium reuehat Memnonis orta diem.</s> </p> <p id="N10604" type="main"> <s id="N10606">Po&longs;tremus labor e&longs;t, concretos di&longs;cere &longs;uccos, <lb/>Quos fert innumeris Teutona terra locis.</s> </p> <p id="N1060B" type="main"> <s id="N1060D">Quo &longs;al, quo nitrum, quo pacto fiat alumen, <lb/>V&longs;ibus artificis cùm parat illa manus:</s> </p> <p id="N10612" type="main"> <s id="N10614">Nec non chalcantum, sulfur, fluidumque bitumen, <lb/>Ma&longs;&longs;aque quo uitri lenta dolanda modo.</s> </p> <p id="N10619" type="main"> <s id="N1061B">Su&longs;cipit hæc hominum mirandos cura labores, <lb/>Pauperiem u&longs;que adeo ferre famemque graue e&longs;t,</s> </p> <p id="N10620" type="main"> <s id="N10622">Tantus amor uictum paruis extundere natis, <lb/>Et patriæ ciuem non dare uelle malum.</s> </p> <p id="N10627" type="main"> <s id="N10629">Nec manet in terræ fo&longs;&longs;oris mer&longs;a latebris <lb/>Mens, &longs;ed fert domino uota precesque Deo.</s> </p> <p id="N1062E" type="main"> <s id="N10630">Munificæ expectat, &longs;pe plenus, munera dextræ, <lb/>Extollens animum lætus ad a&longs;tra &longs;uum.</s> </p> <p id="N10635" type="main"> <s id="N10637">Diuitias CHRISTVS dat noticiamque fruendi, <lb/>Cui memori grates pectore &longs;emper agit.</s> </p> <p id="N1063C" type="main"> <s id="N1063E">Hoc quoque laudati quondam fecere Philippi, <lb/>Qui uirtutis habent cum pietate decus.</s> </p> <p id="N10643" type="main"> <s id="N10645">Huc oculos, huc flecte animum, &longs;uaui&longs;&longs;ime Lector, <lb/>Auctoremque pia no&longs;cito mente Deum.</s> </p> <p id="N1064A" type="main"> <s id="N1064C">AGRICOLAE hinc optans opero&longs;o fau&longs;ta labori, <lb/>Laudibus eximij candidus e&longs;to uiri.</s> </p> <p id="N10651" type="main"> <s id="N10653">Ille &longs;uum extollit patriæ cum nomine nomen, <lb/>Et uir in ore frequens po&longs;teritatis erit.</s> </p> <p id="N10658" type="main"> <s id="N1065A">Cuncta cadunt letho, &longs;tudij monumenta uigebunt, <lb/>Purpurei donec lumina &longs;olis erunt.<lb/></s> </p> <pb pagenum="1" xlink:href="001/01/011.jpg"/> <p id="N10664" type="head"> <s id="N10666">GEORGII AGRICO­<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER PRIMVS.</s> </p> <p id="N1066D" type="main"> <s id="N1066F">Mvlti habent hanc opinionem, rem metallicam <lb/>fortuitum quiddam e&longs;&longs;e, & &longs;ordidum opus, atque <lb/>omnino eiu&longs;modi <expan abbr="negotiũ">negotium</expan> quod non tam artis <lb/>indigeat quàm laboris. </s> <s id="N1067C">Sed mihi, cum &longs;ingulas <lb/>eius partes animo, & cogitatione percurro, res <lb/>uidetur longe aliter &longs;e habere. </s> <s id="N10683">Siquidem me­<lb/>tallicus &longs;it oportet &longs;uæ artis periti&longs;simus, ut pri<lb/>mo &longs;ciat, qui mons, qui collis, quæue ualle&longs;tris <lb/>aut campe&longs;tris po&longs;itio utiliter fodi po&longs;sit, aut re­<lb/>cu&longs;et fo&longs;sionem. </s> <s id="N1068E">Deinde uenæ, fibræ, commi&longs;&longs;uræque &longs;axorum ip&longs;i pate­<lb/>ant. </s> <s id="N10693">Mox perno&longs;cat multiplices uaria&longs;que &longs;pecies <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan>, &longs;uccorum, gem­<lb/>marum, lapidum, <expan abbr="marmorũ">marmorum</expan>, &longs;axorum, metallorum, mi&longs;torum: tum habe­<lb/>at cognitam omnem omnis operis &longs;ub terra faciendi rationem. </s> <s id="N106A2">Nota de­<lb/>nique ip&longs;i &longs;int artificia materiæ experiendæ, & parandæ ad excoctionem, <lb/>quæ etiam ip&longs;a e&longs;t admodum diuer&longs;a. </s> <s id="N106A9">Nam aliam exigit <expan abbr="aurũ">aurum</expan> & <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, <lb/>aliam æs, aliam argentum <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan>, aliam ferrum, aliam <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>, & in eo ip&longs;o <lb/>di&longs;similem candidum ac <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> uel nigrum. </s> <s id="N106C4">Quamuis autem ars &longs;uccos <lb/>liquidos coquendi ad &longs;pi&longs;situdinem e&longs;&longs;e &longs;ecreta à metallica po&longs;sit uideri, <lb/>tamen quia ijdem &longs;ucci effodiuntur etiam in terra den&longs;ati, aut excoquun­<lb/>tur ex quibu&longs;dam <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan> lapidúmue generibus, quæ metallici effodiunt, <lb/>& quorum quædam metallis non carent, ab ea &longs;eparari non debet, quæ <lb/>excoctio <expan abbr="iterũ">iterum</expan> non e&longs;t &longs;implex, etenim alia e&longs;t &longs;alis, alia nitri, alia aluminis, <lb/>alia atramenti &longs;utorij, alia &longs;ulfuris, alia bituminis. </s> <s id="N106DB">Metallicus præterea &longs;it <lb/>oportet multarum <expan abbr="artiũ">artium</expan> & di&longs;ciplinarum non ignarus: Primo Philo&longs;o­<lb/>phiæ, ut <expan abbr="&longs;ubterraneorũ">&longs;ubterraneorum</expan> ortus & cau&longs;as, naturasque no&longs;cat: Nam ad fodien­<lb/>das uenas faciliore & <expan abbr="cõmodiore">commodiore</expan> uia perueniet, & ex effo&longs;is uberiores ca­<lb/>piet fructus. </s> <s id="N106F2">Secundo Medicinæ, ut fo&longs;&longs;oribus & alijs operarijs proui­<lb/>dere po&longs;sit, ne in morbos, quibus præ cæteris urgentur, incidant: aut &longs;i <lb/>inciderint, uel ip&longs;e eis curationes adhibere, uel ut medici adhibeant cura­<lb/>re. </s> <s id="N106FB">Tertio A&longs;tronomiæ, ut cogno&longs;cat cœli partes, atque ex eis <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> ex­<lb/>ten&longs;iones iudicet. </s> <s id="N10704">Quarto <expan abbr="Men&longs;urarũ">Men&longs;urarum</expan> di&longs;ciplinæ, ut et metiri queat, quàm <lb/>alte fodiendus &longs;it puteus, ut pertineat ad <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan> u&longs;que qui eò agitur, & <lb/>certos cuique fodinæ, præ&longs;ertim in profundo, <expan abbr="cõ&longs;tituere">con&longs;tituere</expan> fines terminosque. </s> <s id="N10717"><lb/>Tum <expan abbr="numerorũ">numerorum</expan> di&longs;ciplinæ &longs;it intelligens, ut &longs;umptus, qui in machinas & <lb/>fo&longs;siones habendi &longs;unt, ad calculos reuocare po&longs;sit. </s> <s id="N10721">Deinde Architectu­<lb/>ræ, ut diuer&longs;as machinas &longs;ub&longs;tructione&longs;que ip&longs;e fabricari, uel magis fabri­<lb/>candi rationem alijs explicare queat. </s> <s id="N10728">Po&longs;tea Picturæ, ut <expan abbr="machinarũ">machinarum</expan> ex­<lb/>empla deformare po&longs;sit. </s> <s id="N10731">Po&longs;tremo Iuris, maxime metallici &longs;it peritus, ut <lb/>& alteri nihil &longs;urripiat, & &longs;ibi petat non <expan abbr="iniquũ">iniquum</expan>, munu&longs;que alijs de iure re­<lb/>&longs;pondendi &longs;u&longs;tineat. </s> <s id="N1073C">Itaque nece&longs;&longs;e e&longs;t ut is, cui placent certæ rationes & <pb pagenum="2" xlink:href="001/01/012.jpg"/>præcepta rei metallicæ hos aliosque no&longs;tros libros &longs;tudio&longs;e diligenterque le<lb/>gat, aut de quaque re con&longs;ulat experientes metallicos, &longs;ed paucos inueni­<lb/>et gnaros totius artis. </s> <s id="N10748">Etenim plerunque alius fodiendi <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> tenet: alius <lb/>percepit &longs;cientiam lauandi, alius arte excoquendi confidit: alius di&longs;cipli­<lb/>nam terræ metiendæ occultat: alius artificio&longs;e fabricatur machinas: alius <lb/>denique iuris metallici peritus e&longs;t. </s> <s id="N10755">At nos ut <expan abbr="inueniendorũ">inueniendorum</expan> & <expan abbr="cõficiendo­rum">conficiendo­<lb/>rum</expan> metallorum &longs;cientiam non perfecerimus, hominibus certè &longs;tudio&longs;is <lb/>ad eam <expan abbr="percipi&etilde;dam">percipiendam</expan> magnum afferemus <expan abbr="adiumentũ">adiumentum</expan>. </s> <s id="N1076C">Verum accedamus <lb/>ad in&longs;titutam rationem.</s> </p> <p id="N10771" type="main"> <s id="N10773">Cvm &longs;emper fuerit inter homines &longs;umma de metallis di&longs;&longs;en&longs;io, quod <lb/>alij eis <expan abbr="præconiũ">præconium</expan> tribuerent, alij ea grauiter uituperarent, ui&longs;um mihi <lb/>e&longs;t, antequam metallica præcepta tradam, ueritatis inue&longs;tigandæ cau&longs;a <lb/>rem ip&longs;am diligenter expendere. </s> <s id="N10780">Ordiar autem ab utilitatis quæ&longs;tione, <lb/>quæ duplex e&longs;t, aut enim quæritur, utilis nec ne &longs;it ars metallica his qui <lb/>uer&longs;antur in eius &longs;tudio: aut reliquis hominibus utilis ne &longs;it, an inutilis. </s> <s id="N10787"><lb/>Qui metallicam cen&longs;ent inutilem e&longs;&longs;e his, qui &longs;uum &longs;tudium in ip&longs;a collo­<lb/>cant, aiunt primo uix <expan abbr="cente&longs;imũ">cente&longs;imum</expan> quemque fodientem metalla, uel id genus <lb/>alia, fructus ex ea re capere. </s> <s id="N10793">Sed metallicos, quia omnes &longs;uas opes certas <lb/>& bene con&longs;titutas <expan abbr="committũt">committunt</expan> dubiæ & lubricæ fortunæ, plerunque &longs;pe <lb/>falli, &longs;umptibusque & iacturis exhau&longs;tos <expan abbr="amari&longs;simã">amari&longs;simam</expan> tandem uitam, & mi­<lb/>&longs;errimam degere. </s> <s id="N107A4">Verum i&longs;ti non uident <expan abbr="quantũ">quantum</expan> di&longs;tet doctus & u&longs;u pe­<lb/>ritus metallicus ab artis ignaro atque imperito, hic &longs;ine ullo delectu & di&longs;­<lb/>crimine fodit uenas, ille eas experitur atque tentat: Sed quia inuenit uel ni­<lb/>mis angu&longs;tas & duras, uellaxas & putres, ex eo colligit ip&longs;as utiliter fodi <lb/>non po&longs;&longs;e: itaque fodit &longs;electas tantum: quid igitur mirum? </s> <s id="N107B3">rerum <expan abbr="metalli­carũ">metalli­<lb/>carum</expan> imperitum damnum facere? </s> <s id="N107BC">peritum uero fructus ex fo&longs;sione cape­<lb/>re uberrimos? </s> <s id="N107C1">Contingit idem agricolis. </s> <s id="N107C4">Nam qui terram arant, <expan abbr="&longs;iccã">&longs;iccam</expan> pa<lb/>riter & den&longs;am & macram, eique mandant &longs;emina, <expan abbr="tantã">tantam</expan> non faciunt me&longs;­<lb/>&longs;em, quantam hi qui &longs;olum pingue ac putre colunt, & in eo faciunt <expan abbr="&longs;em&etilde;­tem">&longs;emen­<lb/>tem</expan>. </s> <s id="N107D9">Cum autem multo plures metallici &longs;int artis imperiti quàm periti, fit <lb/>ut metallorum fo&longs;sio perpaucis emolumento &longs;it, <expan abbr="detrimentũ">detrimentum</expan> afferat mul­<lb/>tis. </s> <s id="N107E4">Siquidem uulgus <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>, quod e&longs;t cognitionis uenarum rude ig<lb/>narumque, non raro & operam & <expan abbr="oleũ">oleum</expan> perdit. </s> <s id="N107F1">Id enim magna ex parte &longs;o­<lb/>let accurrere ad metalla, cum uel propter <expan abbr="magnũ">magnum</expan> & graue æs <expan abbr="alienũ">alienum</expan>, quo <lb/>&longs;e ob&longs;trinxit, <expan abbr="mercaturã">mercaturam</expan> depo&longs;uerit, uel laboris <expan abbr="cõmutandi">commutandi</expan> gratia relique­<lb/>rit falcem & aratrum. </s> <s id="N1080A">Quamobrem &longs;i quando incidit in uenas <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <lb/>aliorúmue fo&longs;silium fœcundas, id bona magis fortuna accidit, quàm ali­<lb/>qua &longs;ubtili animaduer&longs;ione. </s> <s id="N10815">Quod autem metallica multos auxerit diui­<lb/>tijs ex hi&longs;torijs intelligimus, etenim inter &longs;criptores antiquos con&longs;tat ali­<lb/>quot re&longs; pub. </s> <s id="N1081C">florentes, nonnullos reges, plurimos homines priuatos ex <lb/>metallis eorúmue ramentis diuites e&longs;&longs;e factos. </s> <s id="N10821">Quam rem multis claris & <lb/>illu&longs;tribus exemplis u&longs;us, in primo libro De ueteribus & nouis metallis <lb/>in&longs;cripto dilataui atque explicaui, ex quibus exemplis apparet metallicam <lb/>&longs;uis cultoribus e&longs;&longs;e utili&longs;simam. </s> <s id="N1082A">Dein de ijdem reprehen&longs;ores dicunt me­<lb/>tallicæ <expan abbr="quæ&longs;tũ">quæ&longs;tum</expan> minime e&longs;&longs;e &longs;tabilem, magni&longs;que laudibus efferunt agricul­<pb pagenum="3" xlink:href="001/01/013.jpg"/>turam. </s> <s id="N10838">Quàm autem uere hoc dicant non uideo: cum argentaria metalla <lb/>Fribergi ad annos iam <expan abbr="quadring&etilde;tos">quadringentos</expan> inexhau&longs;ta durent, plumbaria Go&longs;e<lb/>lariæ ad &longs;excentos, quorum utrunque ex annalium monumentis conquiri <lb/>pote&longs;t: Schemnicij uero & Cremnicij communia argenti et auri ad octin<lb/>gentos, quod antiqui&longs;sima <expan abbr="incolarũ">incolarum</expan> priuilegia loquuntur. </s> <s id="N1084B">Sed dicunt <lb/>&longs;ingularum fodinarum quæ&longs;tum &longs;tabilem non e&longs;&longs;e qua&longs;i uero metallicus <lb/>uni fodinæ aut &longs;it aut addictus e&longs;&longs;e debeat, ac non multi <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan> im­<lb/>pen&longs;as faciant in metalla: aut peritus artis non fodiat <expan abbr="alterã">alteram</expan> uenam, &longs;i pri­<lb/>oris fortuna eius uotis amplius non <expan abbr="re&longs;põderit">re&longs;ponderit</expan>: attamen Schonbergij me<lb/>talli, quod Fribergi e&longs;t, quæ&longs;tus &longs;upra hominis ætatem &longs;tabilis <expan abbr="permã&longs;it">perman&longs;it</expan>. </s> <s id="N10868"><lb/>Verum mihi <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t in animo derogare aliquid de dignitate agriculturæ, <lb/>minusque &longs;tabilem <expan abbr="quæ&longs;tũ">quæ&longs;tum</expan> metallicorum e&longs;&longs;e, non libenter modo, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>&longs;emper fatebor, quod uenæ tandem de&longs;inant effundere metalla, cum agri <lb/>in <expan abbr="perpetuũ">perpetuum</expan> efferre fruges &longs;oleant. </s> <s id="N10882">Sed metallicorum quæ&longs;tus quo minus <lb/>e&longs;t &longs;tabilis, eò e&longs;t uberior, ut inita ratione quod &longs;tabilitati dee&longs;t, ubertate <lb/>reperiatur æquari: Etenim fodinæ plumbariæ quæ&longs;tus annuus cum fru­<lb/>ctibus agri optimi <expan abbr="cõparatus">comparatus</expan>, ip&longs;is triplus aut <expan abbr="minimũ">minimum</expan> duplus e&longs;t. </s> <s id="N10893">Quot <lb/>ergo partibus antecedit ei&longs;dem fructibus quæ&longs;tus <expan abbr="arg&etilde;tariæ">argentariæ</expan> uel aurariæ <lb/>uenæ? </s> <s id="N1089E">Quocirca uere ac &longs;cite Xenophon &longs;crip&longs;it de <expan abbr="Athenien&longs;iũ">Athenien&longs;ium</expan> argen­<lb/>tarijs metallis. </s> <s id="N108A7">E&longs;t terra in qua, &longs;i <expan abbr="&longs;ement&etilde;">&longs;ementem</expan> feceris, non fundit fruges, &longs;i ue­<lb/>ro eam foderis, multo plures alit, quàm &longs;i fruges ferret. </s> <s id="N108B0">Habeant igitur <lb/>&longs;ibi agricolæ uberes campos colantque colles fertiles <expan abbr="frugũ">frugum</expan> gratia: metalli­<lb/>cis ualles tenebrico&longs;as <expan abbr="relinquãt">relinquant</expan>, & montes &longs;teriles, ut ex ip&longs;is eruant <expan abbr="g&etilde;­mas">gen­<lb/>mas</expan> & metalla, non precia modo frugum, &longs;ed rerum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> quæ uendun<lb/>tur. </s> <s id="N108CB">Tum dicunt periculo&longs;um e&longs;&longs;e metallicæ operam dare, quod metallo­<lb/>rum fo&longs;&longs;ores interimantur modo ab aere pe&longs;tifero, quem &longs;piritu ducunt, <lb/>modo haurientes puluerem pulmones <expan abbr="exulcerãtem">exulcerantem</expan>, macie extabe&longs;cant: <lb/>modo intereant, ruinis montium oppre&longs;si: nunc uero de &longs;calis in puteos <lb/>delap&longs;i brachia, crura, ceruices frangant, <expan abbr="nullũ">nullum</expan> autem utilitatis fructum <lb/>tanti æ&longs;timare debere, ut propter eius <expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan> &longs;alus hominis & uita <lb/>ad ducatur in <expan abbr="maximũ">maximum</expan> quodque periculum & extremum di&longs;crimen. </s> <s id="N108EA">Hæc <lb/>quidem fateor <expan abbr="perquã">perquam</expan> grauia e&longs;&longs;e atque adeo plena terroris & periculi, ut <lb/>ip&longs;orum <expan abbr="uitandorũ">uitandorum</expan> cau&longs;a cen&longs;erem metalla <expan abbr="fodi&etilde;da">fodienda</expan> non e&longs;&longs;e, &longs;i uel &longs;æpius <lb/>in ea incurrerent <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> fo&longs;&longs;ores, uel ab eis &longs;ibi nulla <expan abbr="ratiõe">ratione</expan> cauere po&longs;<lb/>&longs;ent. </s> <s id="N10909">Qui enim non potior e&longs;&longs;et uiuendi ratio, quam uel uniuer&longs;a <expan abbr="po&longs;sid&etilde;­di">po&longs;siden­<lb/>di</expan>, nedum metalla? </s> <s id="N10912">quanque qui &longs;ic perit, po&longs;sidet quidem nulla, &longs;ed ea re­<lb/>linquit hæredi. </s> <s id="N10917">Cum autem raro eiusmodi accidant, & improuidis dun­<lb/>taxat fo&longs;&longs;oribus, metallicos non ab&longs;terrent à fo&longs;sione <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, ut nec à <lb/>&longs;uo artificio fabros materiarios ab&longs;terret unus aliquis ex ip&longs;is, qui, quia <lb/>incaute egit, ab alto ædificio delap&longs;us <expan abbr="animã">animam</expan> efflauit. </s> <s id="N10928">I&longs;ta re&longs;pondi ad &longs;in­<lb/>gula, quæ mihi obijcere &longs;olent hi, qui uociferantur rem <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> &longs;uis cul­<lb/>toribus e&longs;&longs;e inutilem, cum quod &longs;umptus impendant ad <expan abbr="incertũ">incertum</expan> ca&longs;um, <lb/>tum quod ip&longs;a <expan abbr="cõmutabilis">commutabilis</expan> &longs;it & pernicio&longs;a. </s> <s id="N1093D">Nunc uenio ad eos qui e­<lb/>andem cæteris hominibus utilem non e&longs;&longs;e aiunt, quia &longs;cilicet metalla & <lb/>gemmæ, & reliqua fo&longs;silium genera ip&longs;is inutilia &longs;int. </s> <s id="N10944">Quod contendunt <pb pagenum="4" xlink:href="001/01/014.jpg"/>partim probare argumentis, & exemplis, partim conuitio à nobis extor­<lb/>quere: utuntur autem primo his <expan abbr="argum&etilde;tis">argumentis</expan>. </s> <s id="N10952">Terra non occultat & ab o­<lb/>culis remouet ea quæ <expan abbr="hominũ">hominum</expan> generi utilia &longs;unt & nece&longs;&longs;aria, &longs;ed ut bene­<lb/>fica benignaque mater maxima largitate fundit ex &longs;e&longs;e, & in a&longs;pectum lu­<lb/>cemque profert herbas, legumina, fruges, fructus <expan abbr="arborũ">arborum</expan>: at fo&longs;silia in pro­<lb/>fundo penitus ab&longs;trudit, eruenda igitur non &longs;unt. </s> <s id="N10965">Quia uero ip&longs;a eruunt <lb/>homines &longs;celerati, quos ut poetæ loquuntur, ferrea i&longs;ta ætas progignit, <lb/>Ouidius eam audaciam merito in&longs;equitur his uer&longs;ibus.</s> </p> <p id="N1096C" type="main"> <s id="N1096E">Nec tantum &longs;egetes alimentaque debita diues</s> </p> <p id="N10971" type="main"> <s id="N10973">Po&longs;cebatur humus, &longs;ed itum e&longs;t in ui&longs;cera terræ,</s> </p> <p id="N10976" type="main"> <s id="N10978">Qua&longs;que recondiderat, Stygijsque admouerat undis,</s> </p> <p id="N1097B" type="main"> <s id="N1097D">Effodiuntur opes, irritamenta malorum.</s> </p> <p id="N10980" type="main"> <s id="N10982">Iamque nocens ferrum ferroque nocentius aurum</s> </p> <p id="N10985" type="main"> <s id="N10987">Prodierat, prodit bellum.</s> </p> <p id="N1098A" type="main"> <s id="N1098C">Alterum eorum argumentum e&longs;t: Metalla nullum utilitatis <expan abbr="fructũ">fructum</expan> ho<lb/>mini præbent, eaigitur &longs;crutari non debemus. </s> <s id="N10995">Cum enim homo con&longs;ter <lb/>ex animo & corpore, <expan abbr="neutrũ">neutrum</expan> eget fo&longs;silibus: animi nanque pa&longs;tus &longs;uaui&longs;si­<lb/>mus e&longs;t contemplatio naturæ, optimarum artium di&longs;ciplinarumque co­<lb/>gnitio, perceptio uirtutum, in quibus optimis rebus &longs;i &longs;e exerceat &longs;atu­<lb/>ratus bonarum <expan abbr="cognitionũ">cognitionum</expan> epulis nullius rei de&longs;iderio tenetur. </s> <s id="N109A8">Corporis <lb/>uero natura quamuis uictu ue&longs;tituque nece&longs;&longs;ario <expan abbr="cõtenta">contenta</expan> &longs;it, fruges tamen <lb/>terræ atque diuer&longs;i generis animantes, ip&longs;i <expan abbr="&longs;uppeditãt">&longs;uppeditant</expan> mirabilem cibi & po<lb/>tionis copiam, qua <expan abbr="cõmodi&longs;sime">commodi&longs;sime</expan> alitur, auge&longs;cit, uitam ad multum tem­<lb/>poris producit. </s> <s id="N109BF">Linum autem & lana multorumque <expan abbr="animaliũ">animalium</expan> pelles cor­<lb/>pori <expan abbr="ue&longs;titũ">ue&longs;titum</expan> dant copio&longs;um et parabilem ac minime carum, delicatum ue­<lb/>ro nec difficilem inuentu arborum lanugo, quod &longs;ericum appellatur, & <lb/><expan abbr="bõbicis">bombicis</expan> telæ, ut nihil pror&longs;us ip&longs;i opus &longs;it metallis penitus in terra abdi­<lb/>tis & <expan abbr="maxiã">maxiam</expan> ex parte precio&longs;is. </s> <s id="N109D9">Quare quod ab Euripide dictum e&longs;t ferunt <lb/>probari in omni doctorum hominum cœtu, atque id merito &longs;emper in ore <lb/>habui&longs;&longs;e Socratem.</s> </p> <p id="N109E0" type="main"> <s id="N109E2">Non opera &longs;unt argentea atque purpura</s> </p> <p id="N109E5" type="main"> <s id="N109E7">Vitæ hominum, &longs;ed magis tragœdis u&longs;ui.</s> </p> <p id="N109EA" type="main"> <s id="N109EC">Laudant etiam hoc Timocreontis Rodij: Vtinam cæce Plute nec in ter <lb/>ra, nec in mari, nec in <expan abbr="cõtinente">continente</expan> appareres, &longs;ed habitares in Tartaro & A­<lb/>charonte, ex te enim omnia oriuntur mala quæ &longs;ubeunt homines. </s> <s id="N109F7">Ad cœ<lb/>lum laudibus extollunt uer&longs;us Phocylidis.</s> </p> <p id="N109FC" type="main"> <s id="N109FE">Aurum atque argentum damno e&longs;t mortalibus, aurum</s> </p> <p id="N10A01" type="main"> <s id="N10A03">Dux &longs;celerum, uitæ pe&longs;tis, rerumque ruina,</s> </p> <p id="N10A06" type="main"> <s id="N10A08">O utinam clades non delectabilis e&longs;&longs;es,</s> </p> <p id="N10A0B" type="main"> <s id="N10A0D">Te propter fiunt raptus, homicidia, pugnæ,</s> </p> <p id="N10A10" type="main"> <s id="N10A12">Fratribus infen&longs;i fratres, nati&longs;que parentes,</s> </p> <p id="N10A15" type="main"> <s id="N10A17">Placet præterea eis illud Naumachij: <lb/>argentum puluis & aurum.</s> </p> <p id="N10A1C" type="main"> <s id="N10A1E">Puluis areno&longs;o pelagi quicunque lapilli</s> </p> <p id="N10A21" type="main"> <s id="N10A23">Littore quique iacent fluuiorum margine &longs;par&longs;i.</s> </p> <pb pagenum="5" xlink:href="001/01/015.jpg"/> <p id="N10A2A" type="main"> <s id="N10A2C">Contra uituperant hos Euripidis uer&longs;us.</s> </p> <p id="N10A2F" type="main"> <s id="N10A31">Plutus deus &longs;apientibus, &longs;unt cætera</s> </p> <p id="N10A34" type="main"> <s id="N10A36">Nugæ, &longs;imulque uerborum præ&longs;tigiæ.</s> </p> <p id="N10A39" type="main"> <s id="N10A3B">Item hos Theognidis, Te pulcherrime & ò placidi&longs;sime Plute deorum <lb/>Dum teneam, po&longs;sum uel malus e&longs;&longs;e bonus.</s> </p> <p id="N10A40" type="main"> <s id="N10A42">In&longs;ectantur <expan abbr="Ari&longs;todemũ">Ari&longs;todemum</expan> Spartanum quod dixerit: pecuniæ uir, pau­<lb/>per nullus neque bonus e&longs;t, neque honoratus. </s> <s id="N10A4B">Reprehendunt hæc Timo­<lb/>clis carmina.</s> </p> <p id="N10A50" type="main"> <s id="N10A52">Argentum & anima & &longs;anguis e&longs;t mortalibus..</s> </p> <p id="N10A55" type="main"> <s id="N10A57">Cuius &longs;ibi qui non conge&longs;sit copiam,</s> </p> <p id="N10A5A" type="main"> <s id="N10A5C">Vagatur ille uiuos inter mortuus.</s> </p> <p id="N10A5F" type="main"> <s id="N10A61">Accu&longs;ant denique Menandrum quod &longs;crip&longs;erit.</s> </p> <p id="N10A64" type="main"> <s id="N10A66">Epicharmus e&longs;&longs;e prædicat Deos, aquam,</s> </p> <p id="N10A69" type="main"> <s id="N10A6B">Vento&longs;que & ignem, terram, &longs;olem, &longs;ydera.</s> </p> <p id="N10A6E" type="main"> <s id="N10A70">At ip&longs;e iudico e&longs;&longs;e Deos utiles</s> </p> <p id="N10A73" type="main"> <s id="N10A75">Aurum argentumque no&longs;trum, nanque &longs;i domi</s> </p> <p id="N10A78" type="main"> <s id="N10A7A">Ponens tuæ locaueris hos, quicquid uoles</s> </p> <p id="N10A7D" type="main"> <s id="N10A7F">Petas licet, tibi contingent omnia:</s> </p> <p id="N10A82" type="main"> <s id="N10A84">Ager, domus, &longs;eruique & opera argentea,</s> </p> <p id="N10A87" type="main"> <s id="N10A89">Nec non amici, iudices, te&longs;tes, modo</s> </p> <p id="N10A8C" type="main"> <s id="N10A8E">Largire, nam deos mini&longs;tros po&longs;sides.</s> </p> <p id="N10A91" type="main"> <s id="N10A93">Hæc præterea premunt argumenta, <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> fo&longs;sionibus agri <expan abbr="ua&longs;tãtur">ua&longs;tan<lb/>tur</expan>, quo circa quondam Italiæ <expan abbr="cautũ">cautum</expan> e&longs;t lege, ne quis <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> cau&longs;a ter <lb/>ram foderet, & agros illos uberrimos, ac uineta oliuetaque <expan abbr="corrũperet">corrumperet</expan>, &longs;yl­<lb/>uæ & nemora &longs;ucciduntur, nam lignis infinitis opus e&longs;t ad <expan abbr="&longs;ub&longs;tructiões">&longs;ub&longs;tructiones</expan>, <lb/>ad machinas, ad metalla excoquenda. </s> <s id="N10AB6">Syluis autem & nemoribus &longs;ucci&longs;is <lb/>exterminantur uolucres & be&longs;tiæ, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> pleræque homini cibus &longs;unt lau­<lb/>tus & &longs;uauis. </s> <s id="N10AC1">Venæ metallicæ lauantur, quæ lotura, quia uenenis inficit <lb/>riuos & fluuios, pi&longs;ces aut necat, aut ex eis abigit. </s> <s id="N10AC6">Cum igitur incolæ re­<lb/>gionum propter agrorum, &longs;yluarum, nemorum, riuorum, <expan abbr="fluminũ">fluminum</expan> ua&longs;ti­<lb/>tatem incurrant in magnam difficultatem rerum, quæ &longs;uppeditant ad ui­<lb/>ctum, parandarum: propter lignorum <expan abbr="inopiã">inopiam</expan> maiorem impen&longs;am faciant <lb/>in ædificia extruenda, palàm ante oculos <expan abbr="omniũ">omnium</expan> e&longs;t, plus in fo&longs;sione detri <lb/>menti e&longs;&longs;e, quàm in metallis emolumenti, quæ fo&longs;sione <expan abbr="pariũtur">pariuntur</expan>. </s> <s id="N10AE3">Deinde <lb/>exemplis acriter pugnantes, contra metalla clamant, <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;simũ">præ&longs;tanti&longs;simum</expan> quen­<lb/>que uirum uirtutibus <expan abbr="cõtentum">contentum</expan> ea neglexi&longs;&longs;e: laudantque Biantem pro­<lb/>pterea quod i&longs;ta ludibria fortunæ ne &longs;ua quidem putauerit, eius enim <expan abbr="pa­triã">pa­<lb/>triam</expan> Prienem cum cepi&longs;&longs;ent ho&longs;tes, & &longs;ui ciues onu&longs;ti rebus precio&longs;is de­<lb/>di&longs;&longs;ent &longs;e&longs;e in fugam, interrogatus à quodam cur nihil de &longs;uis bonis <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> <lb/>efferret, re&longs;pondit: omnia mea mecum porto. </s> <s id="N10B02">Et Socrates inquiunt acce<lb/>pit uiginti minas ad &longs;e mi&longs;&longs;as ab Ari&longs;tippo grato di&longs;cipulo, &longs;ed eas Dei <lb/>iu&longs;&longs;u a&longs;pernatus eidem remi&longs;it. </s> <s id="N10B09">Ari&longs;tippus autem in hac re &longs;ecutus præ­<lb/>ceptorem aurum &longs;preuit, ac pro nihilo putauit. </s> <s id="N10B0E">Cum enim iter faceret u­<lb/>nà cum &longs;eruis, & ij præ auri pondere tardius irent, iu&longs;sit eos tantum ip&longs;i­<pb pagenum="6" xlink:href="001/01/016.jpg"/>us retinere, quantum &longs;ine labore ferre po&longs;&longs;ent, reliquum de&longs;e abijcere. </s> <s id="N10B18"><lb/>Quin Anacreon Teius uetus atque nobilis poeta quinque talenta, quibus à <lb/>Polycrate donatus fuit, cum de ijs duas noctes &longs;olicitus fui&longs;&longs;et, reddidit <lb/>dicens, non e&longs;&longs;e digna curis, quæ &longs;int &longs;u&longs;cipienda de ip&longs;is. </s> <s id="N10B20">Nobiles item <lb/>& egregiè fortes imperatores fuerunt <expan abbr="philo&longs;ophorũ">philo&longs;ophorum</expan> &longs;imiles auri <expan abbr="arg&etilde;tique">argentique</expan> <lb/>de&longs;picientia ac contemptione: &longs;iquidem Phocion Athenien&longs;is, qui &longs;æpius <lb/>dux exercitus fuit, <expan abbr="magnũ">magnum</expan> auri pondus, &longs;ibi dono mi&longs;&longs;um ab Alexandro <lb/>Macedonum rege, paruum duxit & contemp&longs;it. </s> <s id="N10B37">& M. </s> <s id="N10B3A">Curius aurum, <lb/>Fabricius Lu&longs;cinus argentum & æs referre Samnitibus iu&longs;sit. </s> <s id="N10B3F">Sed etiam <lb/>re&longs;pub. </s> <s id="N10B44">quædam aurum & argentum legibus & in&longs;titutis ab u&longs;u et tracta<lb/>tione &longs;uorum ciuium <expan abbr="exclu&longs;erũt">exclu&longs;erunt</expan>. </s> <s id="N10B4D">Etenim Lacædemones decreto & di&longs;ci <lb/>plina Lycurgi diligenter inquirebant in &longs;uos ciues, ea po&longs;siderent nec ne, <lb/>po&longs;&longs;e&longs;&longs;or autem deprehen&longs;us pœnas legibus & iudicio dedit. </s> <s id="N10B54">& oppidi <lb/>ad Tigrim, quod Babytace nominabatur, incolæ atque habitatores <expan abbr="aurũ">aurum</expan> <lb/>defodiebant in terra, ne quis eo uteretur. </s> <s id="N10B5F">& Scytarchæ u&longs;um auri argen­<lb/>tique condemnabant, ut auaricia &longs;e abdicarent. </s> <s id="N10B64">Tum metalla conuicijs ia­<lb/>ctantur. </s> <s id="N10B69">Primo autem petulanter i&longs;ti <expan abbr="maledicũt">maledicunt</expan> auro & argento, <expan abbr="uocãtquefune&longs;tas">uocantque<lb/>fune&longs;tas</expan> & nefarias pe&longs;tes humani generis, nam ea qui po&longs;sident maximo <lb/>in periculo &longs;unt, quos deficiunt, po&longs;&longs;e&longs;&longs;oribus tendunt in&longs;idias, quam­<lb/>obrem utri&longs;que <expan abbr="&longs;æpenũero">&longs;æpenunero</expan> cau&longs;a interitus & exitij fuerunt. </s> <s id="N10B7E">Siquidem Po­<lb/>lymne&longs;tor rex Thracum, ut potiretur auro, interfecit <expan abbr="Polydorũ">Polydorum</expan> illu&longs;trem <lb/>ho&longs;pitem & filium Priami, &longs;oceri &longs;ui & ueteris amici. </s> <s id="N10B89">The&longs;auros quoque<lb/>auri argentique ut raperet Pygmaleon Tyriorum rex &longs;ororis <expan abbr="maritũ">maritum</expan> & &longs;a­<lb/>cerdotem, nullam habens rationem neque affinitatis, neque religionis, ob­<lb/>truncauit. </s> <s id="N10B96">Auri gratia Eriphyle Amphiaraum maritum ho&longs;ti prodidit. </s> <s id="N10B99"><lb/>La&longs;thenes Olynthum urbem Philippo Macedoni: Sp. Tarpeij filia auro <lb/>corrupta Sabinos in arcem Romanam accepit. </s> <s id="N10B9F">C.</s> <s id="N10BA2">Curio patriam auro <lb/>uendidit Cæ&longs;ari dictatori. </s> <s id="N10BA7">At Ae&longs;culapio &longs;ummo medico, & ut habitus <lb/>e&longs;t, Apollinis filio, aurum interitus cau&longs;a fuit. </s> <s id="N10BAC">Similiter M. </s> <s id="N10BAF">Cra&longs;&longs;us cum <lb/>auro Parthorum inhiaret, profligatus una cum filio & undecim legioni­<lb/>bus, ho&longs;ti ludibrio fuit. </s> <s id="N10BB6">Is enim aurum liquidum infundens in rictum in­<lb/>terfecti dixit: Aurum &longs;iti&longs;ti, aurum bibe. </s> <s id="N10BBB">Sed quid multis hi&longs;toriarum ex­<lb/>emplis hic nobis opus e&longs;t? </s> <s id="N10BC0">cum uideamus diebus ferè &longs;ingulis propter au<lb/>rum argentúmue fores effringi, perfodi parietes, mi&longs;eros uiatores occidi, <lb/>ab i&longs;to rapaci & crudeli genere <expan abbr="hominũ">hominum</expan> nato ad furta, ad &longs;acrilegia, ad ex­<lb/>cur&longs;iones & latrocinia, fures <expan abbr="cõtra">contra</expan> correptos &longs;u&longs;pendi, &longs;acrilegos uiuos <lb/>comburi, latronum artus rota confringi, bella quoque non exitio&longs;a <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <lb/>ijs quibus inferuntur, &longs;ed ijs etiam qui ea faciunt, geri propter eadem. </s> <s id="N10BD9"><lb/>Quinetiam ea ip&longs;a, dicunt, dant facultatem ad omne flagitium, uirginum <lb/>&longs;cilicet corruptelas, & adulteria, & ince&longs;ta, &longs;tupra denique quæ per uim <expan abbr="of­ferũtur">of­<lb/>feruntur</expan>. </s> <s id="N10BE5">Itaque Poetæ cum fingunt louem in aureum imbrem uer&longs;um, atque<lb/>illap&longs;um in &longs;inum Danaes, non aliud uolunt, quàm ip&longs;um auro muni&longs;&longs;e <lb/>&longs;ibi tutam uiam, qua ingrederetur in turrim ad uitium faciendum uirgini. </s> <s id="N10BEC"><lb/>Præterea auro & argento multorum fides labefactatur, emuntur iudicia, <lb/>infinita &longs;celera eduntur. </s> <s id="N10BF2">Etenim ut Propertius inquit,</s> </p> <pb pagenum="7" xlink:href="001/01/017.jpg"/> <p id="N10BF9" type="main"> <s id="N10BFB">Aurea nunc uere &longs;unt &longs;ecula, plurimus auro <lb/>Venit honos, auro conciliatur amor.</s> </p> <p id="N10C00" type="main"> <s id="N10C02">Auro pul&longs;a fides, auro uenalia iura, <lb/>Aurum lex &longs;equitur, mox &longs;ine lege pudor.</s> </p> <p id="N10C07" type="main"> <s id="N10C09">Et Diphilus</s> </p> <p id="N10C0C" type="main"> <s id="N10C0E">Auro puto nihil quicquam potentius,</s> </p> <p id="N10C11" type="main"> <s id="N10C13">Illo &longs;ecantur, illo fiunt omnia.</s> </p> <p id="N10C16" type="main"> <s id="N10C18">Optimus igitur qui&longs;que i&longs;ta meritò ac iure contemnit, & pro nihilo du­<lb/>cit. </s> <s id="N10C1D">Illudque dicit &longs;enis Plautini:</s> </p> <p id="N10C20" type="main"> <s id="N10C22">Odi ego aurum, multa multis &longs;æpe &longs;ua&longs;it perperam.</s> </p> <p id="N10C25" type="main"> <s id="N10C27">Ibi uero etiam Poetæ acerbe, & <expan abbr="cõtumelio&longs;e">contumelio&longs;e</expan> inuehuntur in pecuniam <lb/>ex auro & argento conflatam. </s> <s id="N10C30">Inprimis autem Iuuenalis:</s> </p> <p id="N10C33" type="main"> <s id="N10C35">Quando quidem inter nos &longs;ancti&longs;sima diuitiarum</s> </p> <p id="N10C38" type="main"> <s id="N10C3A">Maie&longs;tas, & &longs;i fune&longs;ta pecunia templo</s> </p> <p id="N10C3D" type="main"> <s id="N10C3F">Nondum habitas, nullas nummorum ereximus aras.</s> </p> <p id="N10C42" type="main"> <s id="N10C44">Et in alio loco.</s> </p> <p id="N10C47" type="main"> <s id="N10C49">Prima peregrinos ob&longs;cœna pecunia mores</s> </p> <p id="N10C4C" type="main"> <s id="N10C4E">Intulit, & turpi fregerunt &longs;ecula luxu</s> </p> <p id="N10C51" type="main"> <s id="N10C53">Diuitiæ molles.</s> </p> <p id="N10C56" type="main"> <s id="N10C58">Et plerique uehementer laudant rerum <expan abbr="permutation&etilde;">permutationem</expan>, qua ante <expan abbr="repertã">repertam</expan> <lb/>pecuniam quondam homines u&longs;i &longs;unt, & nunc &longs;implices quædam natio­<lb/>nes utuntur. </s> <s id="N10C67">Deinde reliquis metallis grande conuitium faciunt, impri­<lb/>mis uero ferro, quo nulla pernities maior hominum uitæ afferri potuit: <lb/>etenim ex eo efficiuntur gladij, pila, ha&longs;tæ, conti, &longs;agittæ, quibus homi­<lb/>nes uulnerantur, & cædes, latrocinia, bella fiunt, quæ res cum Plinio <expan abbr="&longs;to­machũ">&longs;to­<lb/>machum</expan> moui&longs;&longs;et, &longs;crip&longs;it: ferro utimur non cominus &longs;olum, &longs;ed etiam mi&longs;­<lb/>&longs;ili uolucrique, nunc tormentis excu&longs;&longs;o, nunc lacertis, nunc uero pennato, <lb/>quam <expan abbr="&longs;celerati&longs;simã">&longs;celerati&longs;simam</expan> humani ingenij fraudem arbitror. </s> <s id="N10C7E">Siquidem ut ocy­<lb/>us mors perueniret ad hominem, alitem illam fecimus, pennasque ferro de­<lb/>dimus. </s> <s id="N10C85">Veruntamen mi&longs;sile in unius corpore figitur, item &longs;agitta &longs;iue e­<lb/>am mittat arcus, &longs;iue &longs;corpio, &longs;iue catapulta, at ferreus bombardæ globus <lb/>in aerem expre&longs;&longs;us, per <expan abbr="multorũ">multorum</expan> corpora ire pote&longs;t, & <expan abbr="nullũ">nullum</expan> marmor &longs;ax­<lb/>úmue obiectum tam durum e&longs;t, ut ip&longs;um &longs;uo ictu &longs;uaque ui non perfringat <lb/>Quocirca alti&longs;simas turres æquat &longs;olo, et muros firmi&longs;simos findit, <expan abbr="perrũpit">perrum<lb/>pit</expan>, di&longs;ij cit: ut certè bali&longs;tæ, quæ mittunt &longs;axa, & arietes atque alia <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> tor<lb/>menta, quæ murum percutiunt, & propugnacula deijciunt, cum bom­<lb/>bardis comparata, non magnam uim habere uideantur. </s> <s id="N10CA6">Quæ <expan abbr="bõbardæ">bombardæ</expan>, <lb/>quia horribiles fundunt &longs;onos & fremitus, non &longs;ecus ac &longs;i tonitrua e&longs;&longs;ent: <lb/>emittunt ex &longs;e flammas coru&longs;cantes, ut fulgetra, ædificia quæque affligunt, <lb/>comminuunt, di&longs;sipant, ignem euomunt & incendium excitant, non ali­<lb/>ter atque fulminum iactus: de no&longs;træ ætatis impijs hominibus diceretur re <lb/>ctius, quàm quondam de Salmoneo, fulmina eos eripui&longs;&longs;e loui et à mani­<lb/>bus extor&longs;i&longs;&longs;e, imò uero hanc perniciem hominum ab inferis emi&longs;&longs;am in <lb/>terras, ut plures unò ictu concidentes ad &longs;e raperet orcus. </s> <s id="N10CBB">Sed quoniam <pb pagenum="8" xlink:href="001/01/018.jpg"/>bombardæ quæ in manu teneri po&longs;&longs;unt, hodie raro &longs;iunt ex ferro, magnæ <lb/>nunquam, &longs;ed ex æris & plumbi candidi quadam mi&longs;tione, idcirco in æs <lb/>& plumbum plura maledicta conferunt, quàm in ferrum. </s> <s id="N10CC7">Hocloco eti­<lb/>am commemorant æneum Phalaridis taurum, æneum <expan abbr="Pergamenorũbo">Pergamenorum</expan> bo<lb/>uem, canem ferreum, eculeum, manicas, compedes, cuneos, uncos, lami­<lb/>nas ignitas. </s> <s id="N10CD4">His homines crudeliter torti, confitentur maleficia & facino­<lb/>ra, quæ nunquam <expan abbr="cõmi&longs;erunt">commi&longs;erunt</expan>, atque innocentes omni &longs;upplicio mi&longs;errime <lb/>&longs;ic ex cruciati <expan abbr="necãtur">necantur</expan>. </s> <s id="N10CE3">Plumbum etiam nigrum pe&longs;tiferum et nocens e&longs;&longs;e, <lb/>eoque liquido puniri homines, ex hoc carmine Horatij, de fortuna loquen <lb/>tis conuincitur.</s> </p> <p id="N10CEA" type="main"> <s id="N10CEC">Te &longs;emper anteit &longs;æua nece&longs;sitas</s> </p> <p id="N10CEF" type="main"> <s id="N10CF1">Clauos trabaleis, & cuneos manu</s> </p> <p id="N10CF4" type="main"> <s id="N10CF6">Ge&longs;tans ahena, nec &longs;euerus</s> </p> <p id="N10CF9" type="main"> <s id="N10CFB">Vncus abe&longs;t, liquidumque plumbum.</s> </p> <p id="N10CFE" type="main"> <s id="N10D00">Vtuero magis odium concitent in hoc metallum, non &longs;ilent de plum­<lb/>batis & globulis paruarum <expan abbr="bõbardarum">bombardarum</expan> ex eo factis, & læ&longs;ionis necisque<lb/>cau&longs;am in ip&longs;um <expan abbr="cõferunt">conferunt</expan>. </s> <s id="N10D0F">Itaque cum natura in profundo terræ metalla pe<lb/>nitus ab&longs;tru&longs;erit, ad u&longs;us uitæ non &longs;int nece&longs;&longs;aria, &longs;preta &longs;unt ab optimo <lb/>quo que uiro & repudiata, effodienda non &longs;unt, & cum effo&longs;&longs;a &longs;emper mul<lb/>torum & magnorum malorum cau&longs;a extiterint: &longs;equitur ip&longs;am etiam ar­<lb/>tem metallicam <expan abbr="hominũ">hominum</expan> generi utilem non e&longs;&longs;e, &longs;ed noxiam exitio&longs;amque. </s> <s id="N10D1E"><lb/>I&longs;tis autem tragœdijs uiri boni complures ita <expan abbr="perturbãtur">perturbantur</expan>, ut odium acer <lb/>bi&longs;simum in metalla concipiant, eaque pror&longs;us non gigni uelint, aut genita <lb/>à nemine omnium effodi. </s> <s id="N10D2A">Sed quo magis &longs;ingularem illorum integrita­<lb/>tem & innocentiam bonitatemque laudo, eò maiori curæ mihi erit, ut om­<lb/>nis error ex eorum animis extirpetur, ac funditus tollatur, utque aperiatur <lb/>&longs;ententia uera, & humano generi perutilis. </s> <s id="N10D33"><expan abbr="Primũ">Primum</expan> qui metalla accu&longs;ant <lb/>& ea u&longs;u abdicant, non uident &longs;e Deum ip&longs;um accu&longs;are, & &longs;celerum dam­<lb/>nare, ut quem res qua&longs;dam fru&longs;tra ac &longs;ine cau&longs;a condidi&longs;&longs;e autument, & <lb/>malorum autorem e&longs;&longs;e putent, quæ &longs;anè &longs;ententia pijs hominibus & peri <lb/>tis uiris digna non e&longs;t. </s> <s id="N10D41">Deinde, metalla certè terra non <expan abbr="recõdit">recondit</expan> in profun­<lb/>do, propterea quod ea ab hominibus fodi non uelit, &longs;ed quia prouida &longs;o<lb/>lersque natura <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> cuique rei locum dedit, ea gignit in uenis et fibris <expan abbr="cõmi&longs;&longs;urisque">commi&longs;&longs;u<lb/>risque</expan> &longs;axorum, tanquam in ua&longs;is proprijs, & materiæ receptaculis: etenim <lb/>in reliquis elementis aut gigni non po&longs;&longs;unt, quòd ip&longs;is materia de&longs;it, aut <lb/>genita in aere, id quod perraro euenit, non reperiunt locum con&longs;i&longs;tendi, <lb/>&longs;ed &longs;ua ui &longs;uoque pondere deor&longs;um in terram feruntur. </s> <s id="N10D5C">Cum igitur metal­<lb/>la &longs;edem propriam et &longs;tabilem <expan abbr="habeãt">habeant</expan> in ui&longs;ceribus terræ, quis non uidet <lb/>i&longs;tos, id quod uolunt probabili <expan abbr="argum&etilde;tatione">argumentatione</expan> non concludere? </s> <s id="N10D6B">Sed di­<lb/>cunt: quanquam metalla &longs;unt in terra, ut in proprio &longs;ui ortus loco locata, <lb/>quia tamen inclu&longs;a & abdita latent in occulto, non &longs;unt eruenda. </s> <s id="N10D72">Ego au­<lb/>tem i&longs;tis reprehen&longs;oribus nimium mole&longs;tis pro metallis pi&longs;ces regeram, <lb/>quos occultos & latentes in aquis, marinis etiam, capimus, cum multo <lb/>magis alienum &longs;it ab hominis terreni animalis uita maris interiora, quàm <lb/>terræ ui&longs;cera &longs;crutari. </s> <s id="N10D7D">Siquidem ut aues ad liberè uolitandum per aerem <pb pagenum="9" xlink:href="001/01/019.jpg"/>natæ &longs;unt, ita pi&longs;ces ad peruagandas aquas, cæteris autem animantibus <lb/>natura dedit terram, ut in ea habitent, homini præterea ut ip&longs;am colat, & <lb/>ex eius cauernis metalla aliaque fo&longs;silia eliciat. </s> <s id="N10D89">Rur&longs;us ijdem dicunt pi&longs;ci­<lb/>bus ue&longs;cimur, at fo&longs;&longs;ilibus neque fames &longs;itisque depellitur, neque utilia &longs;unt ad <lb/>corpus ue&longs;tiendum: quod e&longs;t alterum argumentum, quo <expan abbr="contendũt">contendunt</expan> pro­<lb/>bare, metalla eruenda non e&longs;&longs;e. </s> <s id="N10D96">Verum homo &longs;ine metallis non pote&longs;t pa<lb/>rare ea, quæ &longs;uppeditant ad uictum & ad ue&longs;titum. </s> <s id="N10D9B">Etenim cum res ru&longs;ti­<lb/>ca maximam uictus copiam præbeat no&longs;tris corporibus, primum nullus <lb/>labor ab&longs;oluitur & perficitur &longs;ine in&longs;trumentis, &longs;iquidem terra &longs;ubigitur <lb/>uomeribus & dentalibus, dolabra refo diuntur præfractæ &longs;tirpes & radi­<lb/>ces &longs;ummæ, &longs;emen &longs;par&longs;um occatur, &longs;eges &longs;arritur & runcatur: matura fru<lb/>ges falcibus cum parte culmi deme&longs;&longs;a in area deteritur, aut &longs;picæ eius reci <lb/>&longs;æ <expan abbr="cõduntur">conduntur</expan> in horreum, & po&longs;tea tribulis tunduntur, ac uannis <expan abbr="expur­gãtur">expur­<lb/>gantur</expan>, pura denique frumenta & legumina granario <expan abbr="inferũtur">inferuntur</expan>, ex quo <expan abbr="pro­mũtur">pro­<lb/>muntur</expan> rur&longs;us cum res hæc po&longs;tulat, aut flagitat nece&longs;sitas. </s> <s id="N10DBE">Iam ad fructus <lb/>meliores & uberiores capiendos ex arboribus & fruticibus nobis opus <lb/>e&longs;t pa&longs;tinatione, putatione, in&longs;itione, quæ iterum &longs;ine in&longs;trumentis fieri <lb/>non queunt, ut necliquores, lac dico, mel, uinum, oleum &longs;ine ua&longs;is coer­<lb/>cere & continere po&longs;&longs;umus: nec tot generum animantes &longs;ine &longs;tabulis tue­<lb/>ri à pluuia diutina et à frigore intolerabili. </s> <s id="N10DCB">In&longs;trumenta autem ru&longs;tica ple <lb/>raque &longs;unt ferrea, ut uomer, dentale, dolabra, dentes quos habet occa, &longs;ar­<lb/>culum, runcina, falx fœnaria, <expan abbr="&longs;tram&etilde;taria">&longs;tramentaria</expan>, arboraria, uineatica, <expan abbr="rutrũ">rutrum</expan>, &longs;cal­<lb/>pellum, furcæ, &longs;cirpiculæ: ua&longs;a uero ænea uel plumbea. </s> <s id="N10DDC">Atneque in&longs;tru­<lb/>menta uasáue lignea &longs;ine ferro &longs;unt fabricata: neque cella uinaria, uel olea­<lb/>ria, neque &longs;tabulum, neque ulla alia uillæ pars &longs;ine in&longs;trumentis ferreis potu­<lb/>it ædificari. </s> <s id="N10DE5">Deinde &longs;iue ex pecuarijs pa&longs;tionibus abducantur ad <expan abbr="lanienã">lanienam</expan> <lb/>taurus, ueruex, hædus & alia eiu&longs;dem generis animalia, &longs;iue ex uillaticis <lb/>auiarius coco tradat pullum, gallinam, eapum, num &longs;ine &longs;ecuribus aut cul<lb/>tris animantes &longs;ecari ac diuidi po&longs;&longs;unt? </s> <s id="N10DF2">Vt nihil hic dicam de ahenis, et co<lb/>calis æneis, quia ad coquendas carnes eundem u&longs;um afferant fictilia, quæ <lb/>ne ip&longs;a quidem &longs;ine in&longs;trumentis à figulo fingi formarique queunt, ut nec <lb/>&longs;ine ferro in&longs;trumenta ulla ex ligno fieri. </s> <s id="N10DFB">Cum autem homini præterea <lb/>uictum præbeant uenatio, aucupium, pi&longs;catus, nónne uenator ceruum ir­<lb/>retitum uenabulo tran&longs;uerberat? </s> <s id="N10E02">&longs;tantem currentémue &longs;agitta configit? </s> <s id="N10E05"><lb/>uel globulo bombardæ traijcit? </s> <s id="N10E09">nónne auceps item tetraonem uel pha&longs;i­<lb/>anum ictu &longs;agittæ conficit? </s> <s id="N10E0E">aut in eius corpus globulum bombardæ im­<lb/>mittit? </s> <s id="N10E13">Vt taceam tendiculas aliaque in&longs;trumenta, quibus capitur attagen <lb/>& picus, aliæque &longs;ylue&longs;tres uolucres, ne &longs;ingulas intempe&longs;tiue nunc&longs;peci­<lb/>atim per&longs;equar. </s> <s id="N10E1A">Pi&longs;cator denique nónne hamo & uerriculo capit pi&longs;ces in <lb/>mari, in maritimis uiuarijs, in pi&longs;cinis, in fluuijs? </s> <s id="N10E1F">At hamus ferreus e&longs;t, & <lb/>è uerriculo interdum plumbeas aut ferreas ma&longs;&longs;as appen&longs;as uidemus, pi&longs;­<lb/>ces autem capti plerique mox cultris & &longs;ecuribus in fru&longs;ta &longs;ecantur aut ex­<lb/>enterantur. </s> <s id="N10E28">Sed de uictu &longs;atis &longs;uperque dictum: Nunc dicam de ue&longs;titu, <lb/>qui fit ex lana, lino, pennis, pilis, pellibus, corio. </s> <s id="N10E2D">Verum oues primo <expan abbr="tõ­dentur">ton­<lb/>dentur</expan>, deinde lana pectitur: tum ducuntur fila, po&longs;tea &longs;tamen <expan abbr="&longs;u&longs;p&etilde;ditur">&longs;u&longs;penditur</expan> <pb pagenum="10" xlink:href="001/01/020.jpg"/>in pannuleio, &longs;ub quod &longs;ubit &longs;ubtegmen, idque pectine feritur, ut tandem <lb/>ex filis tantum: uel ex filis & pilis fiat pannus. </s> <s id="N10E41">Linum uero uul&longs;um primo <lb/>pectitur hamis. </s> <s id="N10E46">mox mergitur in aquas, rur&longs;usque &longs;iccatur: tum tu&longs;um &longs;ti­<lb/>pario malleo uel confractum carminatur, deinde extenuatur in fila, po&longs;t­<lb/>remo texitur tela. </s> <s id="N10E4D">Sed artifex panni aut textor num aliquod habet in&longs;tru<lb/>mentum non ferreum? </s> <s id="N10E52">uel ligneum &longs;ine ferro factum? </s> <s id="N10E55">iam &longs;arcinatori di&longs;­<lb/>cin dendus pannus uel tela: num id &longs;ine cultro uel forfice faciet? </s> <s id="N10E5A">num <expan abbr="cõ­&longs;uet">con­<lb/>&longs;uet</expan> ullam ue&longs;tem &longs;ine acu? </s> <s id="N10E63">ne populus quidem tran&longs;marinus pennarum <lb/>contextu corporis tegumentum faciet &longs;ine ijsdem in&longs;trumentis, nec pelli­<lb/>ones ip&longs;is carere po&longs;&longs;unt cuiu&longs;cunque generis animantium &longs;uant pelles. </s> <s id="N10E6A">Et <lb/>&longs;utor indiget &longs;calpri, quo &longs;cindat coriu: cultri, quo radat: &longs;ubulæ, qua per­<lb/>foret, ut po&longs;sit <expan abbr="cõficere">conficere</expan> calceos. </s> <s id="N10E75">Sed hæc tegumenta corporum uel texta <lb/>uel &longs;uta &longs;unt. </s> <s id="N10E7A">Ædificia uero quæ idem corpus tuentur ab imbribus, uen­<lb/>tis, frigore, calore, non <expan abbr="extruũtur">extruuntur</expan> &longs;ine &longs;ecuri, &longs;erra, terebro. </s> <s id="N10E83">Sed quid plu­<lb/>ribus uerbis opus e&longs;t? </s> <s id="N10E88">Metallis ex u&longs;u hominum &longs;ublatis, tollitur omnis <lb/>ratio & tuendæ &longs;u&longs;tentandæque ualetudinis, & tenendi cur&longs;um uitæ cul­<lb/>tioris. </s> <s id="N10E8F">Etenim homines <expan abbr="fœdi&longs;simã">fœdi&longs;simam</expan> et mi&longs;errimam uitam degerent inter fe<lb/>ras, ni metalla e&longs;&longs;ent, redirent ad glandes atque &longs;ylue&longs;tria poma & pruna: <lb/>herbis & radicibus euul&longs;is ue&longs;cerentur, unguibus foderent &longs;peluncas, in <lb/>quibus noctu iacerent, interdiu in &longs;yluis & campis pa&longs;sim more <expan abbr="be&longs;tiarũ">be&longs;tiarum</expan> <lb/>uagarentur, quæres quia hominis ratione, pre&longs;tanti&longs;sima & optima na­<lb/>turæ dote, pror&longs;us e&longs;t indigna, adeóne qui&longs;quam erit &longs;tultus aut perti­<lb/>nax, ut metalla ad uictum ue&longs;titumque nece&longs;&longs;aria e&longs;&longs;e, & ad uitam <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>tuendam pertinere, non concedat? </s> <s id="N10EAC">Tum quia metallici plerumque <expan abbr="fodiũt">fodiunt</expan> <lb/>montes nihil frugum ferentes, & ualles tenebris circumfu&longs;as agris ua&longs;tita<lb/>tem exiguam aut nullam inferunt. </s> <s id="N10EB7">Po&longs;tremò ubi &longs;yluæ & nemora &longs;ucci­<lb/>duntur, ibi fruticum et arborum radicibus extirpatis frumenta &longs;erunt, qul <lb/>noui agri tam uberes breui efferunt fruges, ut damna, quæ lignis carius e­<lb/>mendis faciunt incolæ, relarciant. </s> <s id="N10EC0">Atque metallis, quæ ex uenis conflan­<lb/>tur, alibi innumeræ uolueres, be&longs;tiæ edules, pi&longs;ces comparari, & ad loca <lb/>monto&longs;a afferri po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N10EC7">Abeo ad exempla: Bias Prienen&longs;is capta patria <lb/>nihil de rebus precio&longs;is exportauit ex urbe, ut uir qui habitus e&longs;t &longs;apiens, <lb/>ab ho&longs;tibus &longs;ibi periculum non metuerit, quanquam hoc de eo dici uere <lb/>non po&longs;sit, quod &longs;e coniecerit in fugam, non magna mihi res uidetur e&longs;&longs;e, <lb/>iacturam horum etiam bonorum facere, perdita domo, prædijs, patria <lb/>ip&longs;a, qua nihil charius. </s> <s id="N10ED4">Quin ego iudicarem Biantem i&longs;tius generis bona <lb/>contemp&longs;i&longs;se, ac pro nihilo puta&longs;&longs;e, &longs;i anteaquam patria capta e&longs;&longs;et, ea lar­<lb/>gitus e&longs;&longs;et cognatis & amicis, aut di&longs;tribui&longs;&longs;et in egenti&longs;simos homines: <lb/>nam idip&longs;um &longs;ine <expan abbr="cõtrouer&longs;ia">controuer&longs;ia</expan> feci&longs;&longs;et &longs;ua &longs;ponte, hoc, quod tantopere mi­<lb/>ratur Græcia, ui <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> coactus & fractus metu feci&longs;&longs;e uideri pote&longs;t. </s> <s id="N10EE7">So­<lb/>crates uero non &longs;preuit aurum, &longs;ed docendi precium noluit &longs;ibi per&longs;olui. </s> <s id="N10EEC"><lb/>At Ari&longs;tippus Cyrenen&longs;is &longs;i comporta&longs;&longs;et ip&longs;e atque &longs;erua&longs;&longs;et <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, quod <lb/>iu&longs;sit &longs;eruos de &longs;e abijcere, potui&longs;&longs;et emereres quæ <expan abbr="expetũtur">expetuntur</expan> ad u&longs;us ui­<lb/>tæ nece&longs;&longs;arias & propter ege&longs;tatem non habui&longs;&longs;et nece&longs;&longs;e adulari Diony­<lb/>&longs;ium Siciliæ tyrannum, nec unquam ex eo nominatus fui&longs;&longs;et regius canis. <pb pagenum="11" xlink:href="001/01/021.jpg"/>Quocirca Dama&longs;ippus Horatianus carpens <expan abbr="Staberũ">Staberum</expan> maximi æ&longs;timan­<lb/>tem diuitias inquit:</s> </p> <p id="N10F09" type="main"> <s id="N10F0B">Quid &longs;imile i&longs;ti</s> </p> <p id="N10F0E" type="main"> <s id="N10F10">Græcus Ari&longs;tippus? </s> <s id="N10F13">qui &longs;eruos proijcere aurum</s> </p> <p id="N10F16" type="main"> <s id="N10F18">In media iu&longs;sit Libya, quia tardius irent</s> </p> <p id="N10F1B" type="main"> <s id="N10F1D">Propter onus &longs;egnes, uter e&longs;t in&longs;anior horum?</s> </p> <p id="N10F20" type="main"> <s id="N10F22">In&longs;anit enim qui pluris facit diuitias, quàm uirtutes. </s> <s id="N10F25">In&longs;anit etiam qui <lb/>ea&longs;dem re&longs;puit, ac pro nihilo ducit, cum liceat ip&longs;is bene uti. </s> <s id="N10F2A">Quod <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>idem Ari&longs;tippus aliàs aurum ab nauigio proiecit in mare, animo magno <lb/>& prudenti eam rem egit. </s> <s id="N10F35">Siquidem cum aduerteret e&longs;&longs;e piratarum &longs;ca­<lb/>pham, in qua uehebatur, timuit de uita &longs;ua, numerauitque aurum, & cum <lb/>id &longs;ponte eieci&longs;&longs;et in mare, tanquam feci&longs;&longs;et inuitus, ingemuit: &longs;ed po&longs;te­<lb/>aquam eua&longs;i&longs;&longs;et ex periculo, dixit: ip&longs;um aurum perij&longs;&longs;e &longs;atius e&longs;t, quàm <lb/>me perij&longs;&longs;e eius cau&longs;a. </s> <s id="N10F40">Verum e&longs;to, Philo&longs;ophi quidam & Anacreon <lb/>Teius contemp&longs;erint aurum & argentum, Anaxagoras etiam Clazome­<lb/>nius fundos, qui oues alerent, de&longs;eruit: & Crates Thebanus cum mole&longs;te <lb/>ferret &longs;e rei familiaris, aliarumque curas &longs;u&longs;tinere, & his animum &longs;uum in <lb/>contemplando di&longs;trahi, bonis, quæ ualerent octo talenta, relictis, atque<lb/>&longs;umpto pallio & pera pauper omnem curam, cogitationem, operam ad <lb/>philo&longs;ophiam <expan abbr="cõtulit">contulit</expan>. </s> <s id="N10F53">Num quod i&longs;ti philo&longs;ophi hæc &longs;preuerint, omnes <lb/>alij pecuariam rem non curarunt? </s> <s id="N10F58">non coluerunt agros? </s> <s id="N10F5B">non habitarunt <lb/>domos? </s> <s id="N10F60">certe multi contrà cum diuitijs affluerent præclare in &longs;tudijs &longs;ci­<lb/>entiæ cognitionisque rerum diuinarum & <expan abbr="humanarũ">humanarum</expan> uer&longs;ati &longs;unt, ut Ari­<lb/>&longs;toteles, Cicero, Seneca. </s> <s id="N10F6B">Sed Phocioni non erat <expan abbr="integrũ">integrum</expan>, aurum ab Alex­<lb/>andro ad &longs;e mi&longs;&longs;um accipere. </s> <s id="N10F74">Si enim eo uti uolui&longs;&longs;et, tam rex quàm ip&longs;e <lb/>incurri&longs;&longs;et in odium offen&longs;ionemque populi Athenien&longs;is: qui populus <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>po&longs;tea in uirum illum bonum ingratus fuit: nam eum <expan abbr="cõpulit">compulit</expan> ad hoc, ut <lb/>biberet cicutam. </s> <s id="N10F85">Quid autem M. Curio, & Fabricio Lu&longs;cino minus con­<lb/>ueniens, quàm aurum ab ho&longs;tibus accipere? </s> <s id="N10F8A">qui his machinis &longs;perabant <lb/>eos po&longs;&longs;e labefactari, aut &longs;uis ciuibus in odium uenire uolebant, ut ip&longs;is <lb/>Romanis inter &longs;e di&longs;sidentibus rempub. </s> <s id="N10F91">funditus euerterent. </s> <s id="N10F94">Sed Lycur<lb/>gus debuerat auro & argento utendi præcepta tradere Spartanis, <expan abbr="nõ">non</expan> res <lb/>per &longs;e bonas tollere de medio. </s> <s id="N10F9F">Babytacen&longs;es uero quis non uidet homi­<lb/>nes fui&longs;&longs;e amentes & inuidos? </s> <s id="N10FA4">poterant enim auro mercari ea quibus in­<lb/>digebant: uel ip&longs;um donare finitimis populis, ut eos &longs;ibi donis benefici­<lb/>is que deuincirent. </s> <s id="N10FAB">Po&longs;tremo Scytarchæ &longs;olo auro argentique u&longs;u damnato, <lb/>auaritia &longs;e non pror&longs;us abdicarunt, quod auarus etiam &longs;it aliorum bono­<lb/>rum po&longs;&longs;e&longs;&longs;or, &longs;i eis non utitur. </s> <s id="N10FB2">Nunc <expan abbr="re&longs;pondendũ">re&longs;pondendum</expan> e&longs;t ad <expan abbr="cõuitia">conuitia</expan>, qui­<lb/>bus res fo&longs;siles iactantur. </s> <s id="N10FBF">Itaque aurum & argentum primò uocant pe&longs;tes <lb/><expan abbr="hominũ">hominum</expan>, quod po&longs;&longs;e&longs;&longs;oribus interitus & exitij cau&longs;a &longs;int: hoc autem mo­<lb/>do quæ tandem res quam po&longs;sidemus, pe&longs;tis humani generis non dice­<lb/>tur? </s> <s id="N10FCB">an equus? </s> <s id="N10FCE">an ue&longs;tis? </s> <s id="N10FD1">an denique aliud &longs;imile? </s> <s id="N10FD4">Vectus autem in equo <lb/>in&longs;igni, aut uiator bene ue&longs;titus cau&longs;a latroni fuerit, ut ab eo occideretur, <lb/>num igitur in equis non uehimur, &longs;ed pedibus iter facimus, quia prædo <lb/>cædem fecit ut raperet equum? </s> <s id="N10FDD">aut num ue&longs;titi non prodimus? </s> <s id="N10FE0">&longs;ed nudi, <pb pagenum="12" xlink:href="001/01/022.jpg"/>quia gra&longs;&longs;ator ferro uitam uiatori eripuit, ut eum &longs;poliaret ue&longs;te? </s> <s id="N10FE8">&longs;imilis <lb/>e&longs;t po&longs;&longs;e&longs;sio auri & argenti. </s> <s id="N10FED">Quoniam uero his omnibus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> uita be<lb/>ne carere non pote&longs;t, cauebimus à prædatoribus, & quia &longs;emper non po&longs;<lb/>&longs;umus ex eorum manibus effugere, e&longs;t <expan abbr="propriũ">proprium</expan> munus magi&longs;tratus, &longs;cele<lb/>ratos & nefarios homines ad tortorem & carnificem rapere. </s> <s id="N10FFE">Belli etiam <lb/>cau&longs;a res fo&longs;siles non &longs;unt: ut enim cum unus aliquis Tyrannus magno a­<lb/>more <expan abbr="inflãmatus">inflammatus</expan> in mulierem egregia forma, facit bellum oppidanis, i&longs;ti­<lb/>u&longs;modi belli in effrenata tyranni libidine e&longs;t culpa, non in facie mulieris: <lb/>Ita cum alius cæcus cupiditate auri & argenti bellum infert diuitibus po­<lb/>pulis, metalla extra cau&longs;am ponere debemus, & omnem culpam in auari­<lb/>tiam transferre. </s> <s id="N11011">Nam furentes impetus & turpes <expan abbr="actiões">actiones</expan>, quæiura <expan abbr="gentiũ">gentium</expan> <lb/>& ciuium <expan abbr="cõminuere">comminuere</expan> & uiolare &longs;olent, oriuntur ex no&longs;tris uitijs. </s> <s id="N11022">Quare <lb/>non recte Tibullus in aurum contulit belli culpam, cum inquit:</s> </p> <p id="N11027" type="main"> <s id="N11029">Diuitis hoc uitium e&longs;t auri, nec bella fuerunt <lb/>Faginus a&longs;tabat cum &longs;cyphus ante dapes.</s> </p> <p id="N1102E" type="main"> <s id="N11030">At Virgilius dicit homicidij culpam in auaritia re&longs;idere de Polyme­<lb/>&longs;tore loquens:</s> </p> <p id="N11035" type="main"> <s id="N11037">Fas omne abrumpit, Polydorum obtruncat, & auro</s> </p> <p id="N1103A" type="main"> <s id="N1103C">Vipotitur. </s> <s id="N1103F">quid non mortalia pectora cogis</s> </p> <p id="N11042" type="main"> <s id="N11044">Auri &longs;acra fames?</s> </p> <p id="N11047" type="main"> <s id="N11049">Et iterum recte, cum loquitur de Pigmaleone, qui Sicheum interfecit.</s> </p> <p id="N1104C" type="main"> <s id="N1104E">atque auri cæcus amore,</s> </p> <p id="N11051" type="main"> <s id="N11053">Clam ferro incautum &longs;uperat.</s> </p> <p id="N11056" type="main"> <s id="N11058">Fames enim & cupiditas auri aliarumque rerum reddit homines cæcos. </s> <s id="N1105B"><lb/>Atque impia i&longs;ta <expan abbr="pecuniarũ">pecuniarum</expan> cupiditas omnibus omni tempore & loco pro <lb/>bro fuit & crimini. </s> <s id="N11065">Quin etiam auaritiæ tantum dediti, quod eius &longs;erui e&longs;­<lb/>&longs;ent, &longs;emper illiberales & &longs;ordidi &longs;unt habiti. </s> <s id="N1106A">Similiter auro & argento, <lb/>& gemmis expugnauerit aliquis pudicitiam mulierum, multorum fidem <lb/>labefactarit, emerit iudicia, innumera &longs;celera fecerit, iterum res fo&longs;siles in <lb/>culpa non &longs;unt, &longs;ed inflammatus atque ignitus furor <expan abbr="hominũ">hominum</expan>, uel <expan abbr="animorũ">animorum</expan> <lb/>cæca & impia cupiditas. </s> <s id="N1107D">Quan quam autem in aurum & <expan abbr="argentũ">argentum</expan> dicta, in <lb/>pecuniam poti&longs;simum dicantur, tamen quia nominatim eam carpunt Po­<lb/>etæ, ip&longs;orum conuicia infringenda &longs;unt: quod uno illo fieri pote&longs;t. </s> <s id="N11088">His <lb/>pecunia e&longs;t bono, qui ea bene utuntur: dat damnum aut malum, qui ma­<lb/>le. </s> <s id="N1108F">Quamobrem recti&longs;sime Horatius:</s> </p> <p id="N11092" type="main"> <s id="N11094">Ne&longs;cis quid ualeat nummus, quem præbeat u&longs;um</s> </p> <p id="N11097" type="main"> <s id="N11099">Panis ematur, olus, uini &longs;extarius.</s> </p> <p id="N1109C" type="main"> <s id="N1109E">Atque etiam in alio loco.</s> </p> <p id="N110A1" type="main"> <s id="N110A3">Imperat aut &longs;eruit collecta pecunia cuique,</s> </p> <p id="N110A6" type="main"> <s id="N110A8">Tortum digna &longs;equi potius quàm ducere funem.</s> </p> <p id="N110AB" type="main"> <s id="N110AD">At homines ingenio&longs;i & &longs;olertes cum <expan abbr="cõ&longs;idera&longs;&longs;ent">con&longs;idera&longs;&longs;ent</expan> rerum permutati­<lb/>onem, qua quondam homines rudes u&longs;i &longs;unt, & hodie immanes quæ­<lb/>dam & barbaræ nationes utuntur, qualis e&longs;&longs;et, id e&longs;t, quam difficilis factu <lb/>& laborio&longs;a, <expan abbr="reperierũt">reperierunt</expan> pecuniam. </s> <s id="N110BE">Ea uero nihil utilius excogitari potuit. </s> <s id="N110C1"><lb/>Siquidem parua auri argentique ma&longs;&longs;a, precium e&longs;t rei magnæ & grauis. <pb pagenum="13" xlink:href="001/01/023.jpg"/>Itaque pecunia fretæ gentes multum inter &longs;e di&longs;tantes longeque &longs;eiuncta facil­<lb/>lime faciunt mercaturas, quibus uita ciuilis uix carere pote&longs;t. </s> <s id="N110CC">Deinde ma­<lb/>ledicta quæ dicuntur in ferrum, æs, plumbum, neip&longs;a quidem apud uiros <lb/>prudentes & graues locum habent. </s> <s id="N110D3">Etenim ut illa metalla <expan abbr="tollãtur">tollantur</expan> de me­<lb/>dio, homines certè uehementius efferue&longs;centes iracundia, & effrenato furo <lb/>re incitati, pugnis, calcibus, unguibus, dentibus tanquam feræ certabunt. </s> <s id="N110DE"><lb/>Alij alijs fu&longs;tes <expan abbr="imping&etilde;t">impingent</expan>, alios lapidibus percutient, alios <expan abbr="pro&longs;tern&etilde;t">pro&longs;ternent</expan>, quin <lb/>etiam homo hominem non &longs;olum ferro interficit, &longs;ed necat ueneno, inedia, <lb/>&longs;iti: premit faucibus & &longs;trangulat, <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan> defodit in terra: immergit in aquas <lb/>& &longs;uffocat, <expan abbr="cõburit">comburit</expan>, &longs;u&longs;pendit, ut faciat omne <expan abbr="elementũ">elementum</expan> particeps humanæ <lb/>necis. </s> <s id="N110FE">Tum denique alius feris obijcitur: alius in mactati pecoris cadauer to<lb/>tus in&longs;uitur, excepto capite, &longs;icque uermibus <expan abbr="dilaniãdus">dilaniandus</expan> relin quitur: alium ui <lb/>uarijs immer&longs;um, totum pariter murenæ di&longs;trahunt: alius oleo incoquitur: <lb/>alius oliuo inunctus ligatu&longs;que mu&longs;cis & crabronibus <expan abbr="uexãdus">uexandus</expan> proponitur: <lb/>alius uirgis cæ&longs;us uel fu&longs;tibus mulctatus neci datur: alius &longs;axis facta lapida­<lb/>tione obruitur: alius præcipitatur ex altis locis. </s> <s id="N11113">Præterea homo &longs;ine metal<lb/>lis cruciatur non uno modo? </s> <s id="N11118">ut cum carnifex cereis <expan abbr="ard&etilde;tibus">ardentibus</expan> inguina ip­<lb/>&longs;i & alas adurit: uel <expan abbr="linteũ">linteum</expan> imponit in os, id que per <expan abbr="in&longs;piration&etilde;">in&longs;pirationem</expan> &longs;en&longs;im & leni <lb/>ter in fauces tractum, repente & uiolenter retrahit: uel manibus po&longs;t <expan abbr="tergũ">tergum</expan> <lb/>illigatis, ip&longs;um fune paulatim in &longs;ublime <expan abbr="tractũ">tractum</expan>, &longs;ubito deijcit: uel &longs;imiliter <lb/>à trabe religato &longs;axum grandis <expan abbr="põderis">ponderis</expan> è pedibus funiculo <expan abbr="app&etilde;dit">appendit</expan>: uel de­<lb/>nique eius artus torto di&longs;trahit. </s> <s id="N11141">Itaque ex his intelligimus non metalla e&longs;&longs;e cul<lb/>panda, &longs;ed no&longs;tra uitia, iram dico, <expan abbr="crudelitat&etilde;">crudelitatem</expan>, di&longs;cordiam, cupiditatem latè <lb/><expan abbr="regnãdi">regnandi</expan>, auaritiam, libidinem. </s> <s id="N1114F">Sed exi&longs;tit hoc loco quæ&longs;tio, utrum res fo&longs;­<lb/>&longs;iles in numero <expan abbr="bonorũ">bonorum</expan> habere debeamus, an reponere in malorum cœtu. </s> <s id="N11158"><lb/>Vniuer&longs;as quidem diuitias Peripatetici in bonorum numero duxerunt, & <lb/>modo nominarunt externa, quod neque in animo neque in corpore, &longs;ed extra <lb/>&longs;int. </s> <s id="N11160">Tum autem ut multa alia <expan abbr="dixerũt">dixerunt</expan> e&longs;&longs;e po&longs;&longs;e bona, quod his bene uelma <lb/>uti &longs;it in no&longs;tra <expan abbr="&longs;itũ">&longs;itum</expan> pote&longs;tate. </s> <s id="N1116D">Etenim boni uiri his bene <expan abbr="utũtur">utuntur</expan>, ei&longs;que &longs;unt <lb/>utiles: mali, male, ei&longs;que inutiles &longs;unt. </s> <s id="N11176">Socratis e&longs;t dictum, <expan abbr="uinũ">uinum</expan> ad ua&longs;a mu­<lb/>tari, diuitias ad eorum, qui ip&longs;as po&longs;sident mores. </s> <s id="N1117F">Stoici uero <expan abbr="quorũ">quorum</expan> mos <lb/>e&longs;t ut &longs;ubtiliter & argute <expan abbr="di&longs;put&etilde;t">di&longs;putent</expan>, quamuis diuitias ex <expan abbr="bonorũ">bonorum</expan> choro &longs;u&longs;tu<lb/>lerint, non tamen <expan abbr="numerarũt">numerarunt</expan> in malis, &longs;ed in eo genere quod appellatur in­<lb/>differens collocarunt. </s> <s id="N11198">Etenim ip&longs;is uirtus e&longs;t una, bonum, uitium tantum <lb/>modo malum, omne reliquum genus indifferens. </s> <s id="N1119D">Itaque ut ip&longs;i de hac re &longs;en<lb/>tiunt, nihil intere&longs;t bene ualeat qui&longs;piam, an grauiter ægrotet: nihil inter­<lb/>e&longs;t formo&longs;us &longs;it an deformis. </s> <s id="N111A4">Denique</s> </p> <p id="N111A7" type="main"> <s id="N111A9">Diues ne pri&longs;co natus ab Inacho</s> </p> <p id="N111AC" type="main"> <s id="N111AE">Nil intere&longs;t, an pauper & infima</s> </p> <p id="N111B1" type="main"> <s id="N111B3">De gente &longs;ub dio moreris.</s> </p> <p id="N111B6" type="main"> <s id="N111B8">At ego quidem non uideo cau&longs;am cur ei quod naturaliter & per &longs;e <expan abbr="bonũ">bonum</expan> <lb/>e&longs;t, inter bona e&longs;&longs;e aliquid loci non debeat. </s> <s id="N111C1">Res fo&longs;siles certè natura creat, <lb/>& humano generi præbent <expan abbr="multiplic&etilde;">multiplicem</expan> nece&longs;&longs;ariumque u&longs;um, ut <expan abbr="taceã">taceam</expan> de or­<lb/>natu, qui cum utilitate mirifice <expan abbr="cõgruit">congruit</expan>. </s> <s id="N111D4">Igitur ip&longs;a deijci de &longs;uo &longs;tatu & gra<lb/>du quem tenent in bonis <expan abbr="æquũ">æquum</expan> non e&longs;t. </s> <s id="N111DD">Nec uero &longs;i quis malè ip&longs;is e&longs;t u&longs;us, <pb pagenum="14" xlink:href="001/01/024.jpg"/>iccirco recte <expan abbr="dic&etilde;tur">dicentur</expan> mala. </s> <s id="N111E9">Quibus enim rebus bonis malè æque atque bene <lb/>uti non po&longs;&longs;umus? </s> <s id="N111EE">Liceat mihi exempla ponere ex utroque genere <expan abbr="bonorũ">bonorum</expan>. </s> <s id="N111F5"><lb/>Vinum, potus longe optimus, &longs;i modice bibitur, prode&longs;t cococtioni cibo­<lb/>rum, ad &longs;anguinis ortum iuuat: promouet &longs;uccos in omnes corporis par­<lb/>tes: nutricationi bono e&longs;t, nec corpori &longs;olum, &longs;ed animo etiam utile. </s> <s id="N111FD">Nam <lb/>tenebras & <expan abbr="caligin&etilde;">caliginem</expan> mentis no&longs;træ di&longs;cutit: cura & &longs;ollicitudine nos libe­<lb/>rat: reddit fidentes rebus. </s> <s id="N11208">Sin immodice bibitur, corpus lædit, & grauibus <lb/>morbis opprimit. </s> <s id="N1120D">Vinolentus etiam nihil tacitum tenet: furit & bacchatur, <lb/>multaque &longs;celera nefaria facit & flagitia. </s> <s id="N11212">Qua dere Theognis perdoctè &longs;cri­<lb/>p&longs;it uer&longs;ibus, quos &longs;ic latine reddere po&longs;sumus:</s> </p> <p id="N11217" type="main"> <s id="N11219">Vina nocere &longs;olent, auida &longs;i fauce trahantur, <lb/>Si modice biberis, uina iuuare &longs;olent.</s> </p> <p id="N1121E" type="main"> <s id="N11220">Sed ne diutius morer in externis, uenio ad corporis & animi bona, inter <lb/>quæ mihi robur & forma atque ingenium occurrunt. </s> <s id="N11225">Igitur &longs;i quis robore <lb/>fretus, multum laborat, ut &longs;e &longs;uo&longs;que hone&longs;te & laudate alat, eo bene utitur: <lb/>Sin ex cæde uiuit & latrocinatur, male. </s> <s id="N1122C">Similiter fœmina pulchritudine exi <lb/>mia &longs;i nupta uiro, ei uni placere &longs;tudet, forma utitur: &longs;in <expan abbr="petulãter">petulanter</expan> uiuit ru<lb/>itque in libidinem, ea, ut <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>, non utitur. </s> <s id="N1123B">Pari ratione adole&longs;cens qui do<lb/>ctrinæ &longs;e&longs;e dat, & artes ingenuas colit, recte utitur ingenio. </s> <s id="N11240">Qui fingit, <expan abbr="m&etilde;­titur">men­<lb/>titur</expan>, capit, fraude & perfidia fallit, eius celeritate abutitur. </s> <s id="N11249">Vt autem is qui <lb/>uinum, robur, formam, <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan>, propter peiorem u&longs;um in <expan abbr="bonorũ">bonorum</expan> numero <lb/>non habet, in <expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> illum rerum opificem Deum iniurio&longs;us & contumeli<lb/>o&longs;us e&longs;t, ita qui res fo&longs;siles eximit ex <expan abbr="bonorũ">bonorum</expan> cœtu, in <expan abbr="eũdem">eundem</expan> <expan abbr="iniuriã">iniuriam</expan> & <expan abbr="cõtumeliam">contu<lb/>meliam</expan> iacit. </s> <s id="N11270">Recti&longs;sime igitur <expan abbr="quidã">quidam</expan> Græci poetæ <expan abbr="&longs;crip&longs;erũt">&longs;crip&longs;erunt</expan>, ut Pindarus.</s> </p> <p id="N1127B" type="main"> <s id="N1127D">Quæ uirtute pecunia <lb/>Exornata nitet, &longs;uppeditat uias</s> </p> <p id="N11282" type="main"> <s id="N11284">Non unas bene agas, quibus <lb/>Quæ &longs;ors cunque ferens obtulerit tibi.</s> </p> <p id="N11289" type="main"> <s id="N1128B">Vt Sappho.</s> </p> <p id="N1128E" type="main"> <s id="N11290">Sine uirtutis amore ho&longs;pes iniquus</s> </p> <p id="N11293" type="main"> <s id="N11295">Nocet aurum, at &longs;ociata hæc caput & &longs;umma bonorum.</s> </p> <p id="N11298" type="main"> <s id="N1129A">Vt Callimachus.</s> </p> <p id="N1129D" type="main"> <s id="N1129F">Diuitiæ magnos &longs;ine nec uirtute: nec ip&longs;æ</s> </p> <p id="N112A2" type="main"> <s id="N112A4">Virtutes faciunt magnos &longs;ine diuite censu.</s> </p> <p id="N112A7" type="main"> <s id="N112A9">Vt Antiphanes.</s> </p> <p id="N112AC" type="main"> <s id="N112AE">Nam per deos cur oportet quis dite&longs;cere?</s> </p> <p id="N112B1" type="main"> <s id="N112B3">Pecuniæ cur optet habere plurimum?</s> </p> <p id="N112B6" type="main"> <s id="N112B8">Quàm po&longs;sit auxiliari ut amicis, gratiæ</s> </p> <p id="N112BB" type="main"> <s id="N112BD">Fructumque &longs;erere Diuarum &longs;uaui&longs;simæ.</s> </p> <p id="N112C0" type="main"> <s id="N112C2">Argumentis & conuitijs aduer&longs;ariorum refutatis colligamus utilitates <lb/>metallicæ. </s> <s id="N112C7">Primum autem ea utilis e&longs;t medicis. </s> <s id="N112CA">Etenim effundit copiam <lb/><expan abbr="medicamentorũ">medicamentorum</expan>, quibus uulnera & ulcera &longs;olent curari, pe&longs;tis etiam: ut cer<lb/>te &longs;i nulla alia e&longs;&longs;et cau&longs;a cur &longs;crutaremur <expan abbr="terrã">terram</expan>, tamen medicinæ gratia eam <lb/>fodere deberemus. </s> <s id="N112DA">Deinde utilis e&longs;t pictoribus. </s> <s id="N112DD">Siquidem eruit genera pi­<lb/>gmentorum, quibus cum ip&longs;is tectoria picta fuerint, humor allap&longs;us extrin<pb pagenum="15" xlink:href="001/01/025.jpg"/>&longs;ecus minus, quàm cæteris nocet. </s> <s id="N112E7">Tum utilis e&longs;t architectis. </s> <s id="N112EA">Etenim inue­<lb/>nit marmora ad firmitatem magnorum <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> apta, & ad <expan abbr="ornatũ">ornatum</expan> decora. </s> <s id="N112F7">Vti <lb/>lis præterea e&longs;t ijs, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> animus ad immortalem gloriam nititur. </s> <s id="N11300">Nam ef­<lb/>fodit metalla, è quibus nummi & &longs;tatuæ aliaque fiunt, quæ po&longs;t <expan abbr="literarũ">literarum</expan> mo<lb/>nimenta hominibus quodammodo <expan abbr="æternitat&etilde;">æternitatem</expan>, immortalitatemque donant. </s> <s id="N1130F"><lb/>Mercatoribus etiam utilis e&longs;t, quod multis de cau&longs;is, ut aliàs dixi, moneta, <lb/>quæ ex metallis <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, oportunior &longs;it homini, quàm rerum permutatio. </s> <s id="N11319"><lb/>Po&longs;tremo cui non e&longs;t utilis? </s> <s id="N1131D">nam ut nunc <expan abbr="prætereã">præteream</expan> & relinquam opera tam <lb/><expan abbr="cõcinna">concinna</expan>, tam polita, tam elaborata, tam utilia, quæ ex metallis in uarias fi­<lb/>guras formant fabri aurarij, <expan abbr="arg&etilde;tarij">argentarij</expan>, ærarij, plumbarij, ferrarij, quotu&longs;quis­<lb/>que artifex &longs;ine metallis aliquod opus elegans & <expan abbr="perfectũ">perfectum</expan> efficere pote&longs;t? </s> <s id="N11335"><lb/>certe &longs;i non utitur <expan abbr="in&longs;trum&etilde;tis">in&longs;trumentis</expan> ex ferro uel ex ære factis, neque lignea, neque la­<lb/>pidea &longs;ine ei&longs;dem <expan abbr="potuerũt">potuerunt</expan> formari. </s> <s id="N11343">Ex quibus omnibus <expan abbr="per&longs;picuũ">per&longs;picuum</expan> e&longs;t, qui <lb/>fructus quæque <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan> percipiantur ex metallis. </s> <s id="N11350">Ea uero ne habere­<lb/>mus quidem ni&longs;i ars metallica e&longs;&longs;et <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan>, nobisque mini&longs;traretur. </s> <s id="N11359">Quis igi<lb/>tur non intelligit eam e&longs;&longs;e maximè utilem, imo potius nece&longs;&longs;ariam huma­<lb/>no generi? </s> <s id="N11360">ne plura: Homo metallica carere non potuit, nec ip&longs;um ea care <lb/>re uoluit diuina benignitas. </s> <s id="N11365">Porro quæritur metallica hone&longs;tá ne &longs;it inge­<lb/>nuis, an pudenda & inhone&longs;ta. </s> <s id="N1136A">Nos <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> eam inter hone&longs;tas numeramus <lb/>artes. </s> <s id="N11373">Cuius enim artis quæ&longs;tus non e&longs;t impius, non odio&longs;us, non &longs;ordidus, <lb/>illam hone&longs;tam po&longs;&longs;umus exi&longs;timare. </s> <s id="N11378">Talem uero metallicæ <expan abbr="quæ&longs;tũ">quæ&longs;tum</expan> e&longs;&longs;e, <lb/>quod augeat rem bonis & hone&longs;tis rationibus iam o&longs;tendemus: iure igi­<lb/>tur inter hone&longs;tas numeratur artes. </s> <s id="N11383">Primum autem quæ&longs;tus metallici, lice­<lb/>at mihi eam conferre cum cæteris rationibus, quibus magna pecunia quæ­<lb/>ritur, æquè pius e&longs;t atque agricolæ. </s> <s id="N1138A">Nam ut hic, cum in agris &longs;uis <expan abbr="&longs;ement&etilde;">&longs;ementem</expan> fa­<lb/>cit, quamuis ip&longs;i fructuo&longs;i&longs;simi &longs;int, nemini tamen facit <expan abbr="iniuriã">iniuriam</expan>: Ita ille cum <lb/>&longs;uum fodit <expan abbr="metallũ">metallum</expan>, etiam&longs;i magnos aceruos auri argenti'ue eruat, nulli ta­<lb/>men mortalium dat damnum. </s> <s id="N1139F">Omninoque hæc duo genera rei familiaris au<lb/>gendæ in primis &longs;unt liberalia & ingenua. </s> <s id="N113A4">At præda bellatoris plerumque<lb/> impia e&longs;t, quod militaris furor rapiat bona tam &longs;acra quàm prophana. </s> <s id="N113A9">Vt <lb/>uero <expan abbr="bellũ">bellum</expan> habeat &longs;u&longs;ceptum rex <expan abbr="omniũ">omnium</expan> iu&longs;ti&longs;simus cum crudelibus tyran­<lb/>nis, non po&longs;&longs;unt in eo homines improbi rem atque fortunas amittere, ut non <lb/>innocentem & mi&longs;eram plebem, &longs;enes dico, matronas, uirgines, pupillos &longs;e <lb/>cum in eandem calamitatem trahant. </s> <s id="N113BC">Metallicus autem magnas diuitias in <lb/>breui congerere pote&longs;t &longs;ine ulla ui, &longs;ine fraude & malitia. </s> <s id="N113C1">Quocirca omni­<lb/>no uerum non e&longs;t illud uetus prouerbium. </s> <s id="N113C6">Omnis diues aut iniquus, aut <lb/>iniqui hæres. </s> <s id="N113CB">De quo tamen quidam contendentes aduer&longs;us nos, in&longs;ectan<lb/>tur & exagitant metallicos, eosque aut ip&longs;orum liberos dicunt in breui in <expan abbr="e­ge&longs;tat&etilde;">e­<lb/>ge&longs;tatem</expan> incidere, non aliam ob cau&longs;am quàm quod diuitias non bono mo­<lb/>do conge&longs;&longs;erint. </s> <s id="N113D8">Nihil enim uerius e&longs;&longs;e illo, quod e&longs;t apud Næuium poe­<lb/>tam, male parta male dilabuntur. </s> <s id="N113DD">His autem improbis rationibus homi­<lb/>nes ex fodinis diuites fieri aiunt. </s> <s id="N113E2">Vbi &longs;pes aliqua metalli <expan abbr="effodi&etilde;di">effodiendi</expan> o&longs;tendi­<lb/>tur, aut regulus magi&longs;tratúsue exturbat fodinæ dominos ex po&longs;&longs;e&longs;sione, <lb/>aut callidus & uer&longs;utus aliquis uicinus antiquis po&longs;&longs;e&longs;&longs;oribus infert litem, <lb/>ut eos aliqua fodinæ parte &longs;poliet: aut præfectus fodinæ ideo indicit domi <pb pagenum="16" xlink:href="001/01/026.jpg"/>nis &longs;ymbola grauiora, ut &longs;i ea dare uoluerint, uel non potuerint, omne ius <lb/>po&longs;&longs;e&longs;sionis amittant, ip&longs;e contrà quàm fas e&longs;t ami&longs;&longs;um u&longs;urpet. </s> <s id="N113F6">Aut deni­<lb/>que præ&longs;es fodinæ uenam, qua parte abundat metallo oblinit luto, uel <lb/>terris, &longs;axis, a&longs;&longs;ere, palo tegit, ut aliquot po&longs;t annis, cum domini fodinam <lb/><expan abbr="putãtes">putantes</expan> <expan abbr="exhau&longs;tã">exhau&longs;tam</expan>, de&longs;erent, ip&longs;e <expan abbr="metallũ">metallum</expan> relictum fodiat, & ad &longs;e rapiat. </s> <s id="N1140A">Præ<lb/>terea colluuies <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> ex fraude, fallacijs, <expan abbr="m&etilde;dacijs">mendacijs</expan> tota <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>. </s> <s id="N1141B">Etenim <lb/>ut de multis alijs nihil dicatur, &longs;ed &longs;olum de his quæ ex uendito & empto <lb/>contra fidem fiunt, aut uenas effert fictis <expan abbr="cõmentitij&longs;que">commentit ij&longs;que</expan> laudibus, ut fodina­<lb/>rum partes dimidio carius quàm æ&longs;timentur, po&longs;sit diuendere, aut contrà <lb/>aliquid detrahit de earum æ&longs;timatione, ut partes paruo precio mercari po&longs;<lb/>&longs;it. </s> <s id="N1142C">Hæc crimina cum protulerint in <expan abbr="mediũ">medium</expan>, omnem bonam metallicæ exi­<lb/>&longs;timationem uiolatam putant. </s> <s id="N11435">Omnia autem bona &longs;iue bene &longs;iue male par<lb/>ta fuerint, aduer&longs;o aliquo ca&longs;u adflicta <expan abbr="dilabũtur">dilabuntur</expan>, aut pereunt & <expan abbr="di&longs;sipãtur">di&longs;sipantur</expan> <lb/>culpa & uitio po&longs;&longs;e&longs;&longs;oris, qui ea uel inertia & negligentia amittit & perdit <lb/>uel per luxuriam effundit atque obligurit: uel con&longs;umit largitionibus & ex­<lb/>haurit: uel ludendo profundit & eijcit:</s> </p> <p id="N11448" type="main"> <s id="N1144A">uelut exhau&longs;ta rediuiuus pullulet arca</s> </p> <p id="N1144D" type="main"> <s id="N1144F">Nummus & è pleno &longs;emper tollatur aceruo.</s> </p> <p id="N11452" type="main"> <s id="N11454">Nec igitur mirum &longs;i metallici non memores huius præcepti quod dedit <lb/>Agathocles rex, fortunam repentinam <expan abbr="reuer&etilde;ter">reuerenter</expan> e&longs;&longs;e habendam, ij&longs;dem de <lb/>cau&longs;is in <expan abbr="ege&longs;tat&etilde;">ege&longs;tatem</expan> <expan abbr="incidũt">incidunt</expan>. </s> <s id="N11467">Præ&longs;ertim uero cum mediocribus diuitijs <expan abbr="cõten­ti">conten­<lb/>ti</expan> e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;unt: tum enim non raro quas <expan abbr="cõge&longs;&longs;erũt">conge&longs;&longs;erunt</expan> ex metallis, in alia <lb/>metalla <expan abbr="in&longs;umũt">in&longs;umunt</expan>. </s> <s id="N1147A">Verum non regulus aut magi&longs;tratus pellit dominos po&longs;<lb/>&longs;e&longs;sione, &longs;ed tyrannus, qui homines &longs;ubditos non bonis modo hone&longs;te par<lb/>tis, &longs;ed etiam uita crudeli&longs;sime priuat. </s> <s id="N11481">Attamen cum &longs;olitus &longs;um inquire­<lb/>re in eas querelas, quas i&longs;ti apud uulgus habent de talibus iniurijs, &longs;emper <lb/>reperio male audientibus cau&longs;am <expan abbr="iu&longs;ti&longs;simã">iu&longs;ti&longs;simam</expan> e&longs;&longs;e cur i&longs;tos depellant de fodi <lb/>nis, male dicentibus nullam cur de illis <expan abbr="cõquerantur">conquerantur</expan>. </s> <s id="N11492">Etenim quod non de <lb/>derunt &longs;ymbola ius po&longs;&longs;e&longs;sionis <expan abbr="ami&longs;erũt">ami&longs;erunt</expan>, uel à magi&longs;tratu ex alieno metal­<lb/>lo &longs;unt pul&longs;i. </s> <s id="N1149D">Nam improbi quidam homines uenulas, proximas uenis af­<lb/>fluentibus aliquo metallo, fodientes in <expan abbr="alienã">alienam</expan> <expan abbr="po&longs;&longs;e&longs;sion&etilde;">po&longs;&longs;e&longs;sionem</expan> inuadunt. </s> <s id="N114AA">Itaque <lb/>eos <expan abbr="iniuriarũ">iniuriarum</expan> accu&longs;atos magi&longs;tratus expellit atque exturbat ex fodinis. </s> <s id="N114B3">I&longs;ti igi<lb/>tur plerum que graues de eo rumores <expan abbr="&longs;pargũt">&longs;pargunt</expan> in uulgus. </s> <s id="N114BC">At aliter cum quæ­<lb/>dam, ut &longs;olet, inter uicinos controuer&longs;ia e&longs;t orta, ip&longs;am arbitri à magi&longs;tratu <lb/>dati dirimunt: aut de ea iudices <expan abbr="cõ&longs;tituti">con&longs;tituti</expan> cogno&longs;cunt & <expan abbr="iudicãt">iudicant</expan>: controuer<lb/>&longs;ia ergo dirempta, quia utriu&longs;que partis <expan abbr="cõ&longs;en&longs;io">con&longs;en&longs;io</expan> in ea re extitit, neutra debet <lb/>de iniurijs <expan abbr="cõqueri">conqueri</expan>: iudicata, quia &longs;ecundum leges metallicas &longs;ententia lata <lb/>e&longs;t, altera inferior iure non pote&longs;t. </s> <s id="N114D9">Sed ut non magnopere pugnem de hac <lb/>re interdum unum aliquem præfectum fodinæ maiorem exigere <expan abbr="collectã">collectam</expan> à <lb/>dominis, quàm nece&longs;sitas po&longs;tulat. </s> <s id="N114E4">Quinetiam ut <expan abbr="cõcedam">concedam</expan> aliquem fodi­<lb/>næ præ&longs;idem uenam, qua parte abundat metallis, oblinere luto, aut &longs;tru­<lb/>ctura tegere, num unius aut alterius improbitas plurimis bonis uiris notam <lb/>fraudis inurere pote&longs;t? </s> <s id="N114F1">quid &longs;enatu &longs;anctius & integrius &longs;olet e&longs;&longs;e in repu­<lb/>blica? </s> <s id="N114F6">nonnulli tamen in peculatu deprehen&longs;i pœnas dederunt. </s> <s id="N114F9">Num iccir<lb/>co hone&longs;ti&longs;simus ordo <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="famã">famam</expan> <expan abbr="exi&longs;timation&etilde;que">exi&longs;timationenque</expan> amittet? </s> <s id="N1150A">Sed certe præ­<pb pagenum="17" xlink:href="001/01/027.jpg"/>fectis fodinarum non licet &longs;ymbola dominis indicere &longs;ine &longs;citu permi&longs;&longs;uque<lb/> magi&longs;tri <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> & duumuirûm <expan abbr="iuratorũ">iuratorum</expan>. </s> <s id="N1151C">Quare eiu&longs;modi dolos ad­<lb/>hibere non po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N11521">Præ&longs;ides autem <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> &longs;i fraudis <expan abbr="cõuicti">conuicti</expan> fuerint, cæ­<lb/>duntur uirgis: &longs;in furti, <expan abbr="&longs;u&longs;pendũtur">&longs;u&longs;penduntur</expan>. </s> <s id="N11532">Fraudolentos autem e&longs;&longs;e aliquos par<lb/>tium <expan abbr="u&etilde;ditores">uenditores</expan> & emptores clamant: <expan abbr="cõcedimus">concedimus</expan>. </s> <s id="N1153F">Sed num fallere po&longs;&longs;unt <lb/>alium quàm <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> &longs;tolidum, negligentem, imperitum rerum metallica­<lb/>rum? </s> <s id="N1154A">uir &longs;ane prudens, impiger, gnarus huius artis, &longs;i fides <expan abbr="u&etilde;ditoris">uenditoris</expan> uel em<lb/>ptoris ip&longs;i in dubium uenit, mox &longs;e <expan abbr="cõfert">confert</expan> in fodinam, ut uenam tantopere <lb/>laudatam aut <expan abbr="uituperatã">uituperatam</expan> &longs;ubijciat &longs;ub a&longs;pectum, & con&longs;ideret &longs;ibi emendæ <lb/>uel <expan abbr="uend&etilde;dæ">uendendæ</expan> &longs;int partes nec ne. </s> <s id="N11563">Sed dicant, ut is &longs;ibi à dolis cauere po&longs;&longs;it, &longs;im<lb/>plex tamen & qui &longs;e præbet <expan abbr="credulũ">credulum</expan>, decipitur. </s> <s id="N1156C">At non raro uidemus, eum <lb/>qui hoc modo <expan abbr="aliũ">alium</expan> circumuenire uolebat, &longs;eip&longs;um decipere, & merito omni<lb/>bus ludibrio e&longs;&longs;e. </s> <s id="N11577">Nam plerumque tam qui &longs;tudet <expan abbr="aliũ">alium</expan> fallere, quàm qui falli <lb/>uidetur, rei metallicæ e&longs;t ignarus. </s> <s id="N11580">Itaque cum uena præter <expan abbr="opinion&etilde;">opinionem</expan> fraudato <lb/>ris metallis abundauerit, tum is qui putabatur deceptus e&longs;&longs;e <expan abbr="lucrũ">lucrum</expan> facit, qui <lb/>decepi&longs;&longs;e damnum. </s> <s id="N1158F">Veruntamen ip&longs;i metallici raro uendunt emúntue par <lb/>tes, &longs;ed frequenter iurati uenditores, qui eas uenales tanti <expan abbr="emũt">emunt</expan> uel <expan abbr="uendũt">uendunt</expan>, <lb/>quanti emere uel uendere fuerint iu&longs;si. </s> <s id="N1159E">Cum igitur magi&longs;tratus ex æquo & <lb/>bono iudicet res <expan abbr="cõtrouer&longs;as">controuer&longs;as</expan>, bonus metallicus neminem decipiat, impro­<lb/>bus fallere non facile po&longs;sit, aut &longs;i fallat, non ferat impune, &longs;ermo <expan abbr="eorũ">eorum</expan> qui <lb/>de hone&longs;tate <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> detrahere uolunt, nihil momenti & ponderis ha­<lb/>bet. </s> <s id="N115B5">Deinde metallici quæ&longs;tus nemini e&longs;t odio&longs;us. </s> <s id="N115B8">Quis enim non natura <lb/>maleuolus & inuidus <expan abbr="odiũ">odium</expan> habebit in eum ad quem opes qua&longs;i diuinitus <lb/>delatæ &longs;unt? </s> <s id="N115C3">quique hoc amplectitur genus <expan abbr="amplificãdi">amplificandi</expan> rem <expan abbr="familiar&etilde;">familiarem</expan>, quod <lb/>omni caret crimine? </s> <s id="N115D0">Sed fœnerator &longs;i u&longs;uram exercet <expan abbr="immodicã">immodicam</expan>, in odia ho<lb/><expan abbr="minũ">minum</expan> incurrit: Sin <expan abbr="modicã">modicam</expan> & ciuilem, ut non &longs;it inuidio&longs;us, ad <expan abbr="pleb&etilde;">plebem</expan>, quod <lb/>eam non exhauriat, ex ip&longs;a diues admodum non efficitur. </s> <s id="N115E6">Tum quæ&longs;tus me<lb/>tallici non e&longs;t &longs;ordidus. </s> <s id="N115EB">Quî enim talis e&longs;&longs;e pote&longs;t, tam magnus, tam copio­<lb/>&longs;us, tam pius? </s> <s id="N115F0">Turpe uero & illiberale e&longs;t <expan abbr="lucrũ">lucrum</expan> mercatoris, cum uendit fu­<lb/>co&longs;as & fallaces merces, aut paruo emptis nimis magnum <expan abbr="preciũ">precium</expan> con&longs;tituit, <lb/>eaque de cau&longs;a mercator non minori in odio quàm fœnerator e&longs;&longs;et apud ui­<lb/>ros bonos, ni&longs;i haberent <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> <expan abbr="periculorũ">periculorum</expan>, in quæ pro mercibus &longs;e infert. </s> <s id="N11609"><lb/>Verum qui hoc loco <expan abbr="cõtumelio&longs;e">contumelio&longs;e</expan> dicunt de metallica <expan abbr="detrah&etilde;di">detrahendi</expan> cau&longs;a, <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <lb/>quondam <expan abbr="facinorũ">facinorum</expan> & &longs;celerum <expan abbr="cõuictos">conuictos</expan> homines e&longs;&longs;e damnatos ad metal­<lb/>la, eosque aut &longs;eruos venas fodi&longs;&longs;e: nunc uero metallicos e&longs;&longs;e mercenarios, <lb/>utque reliquos opifices in &longs;ordida arte uer&longs;ari. </s> <s id="N11627">Profecto &longs;i metallica ob hanc <lb/>cau&longs;am pudenda & inhone&longs;ta ingenuo homini iudicatur, quod &longs;erui <expan abbr="quõ­dã">quon­<lb/>dam</expan> foderint metalla, nec agricultura erit &longs;atis hone&longs;ta, quod <expan abbr="mãcipia">mancipia</expan> agros <lb/>coluerint, & nunc apud Turcas colant: nec architectura, quod &longs;erui quidam <lb/>in ea artifices reperti &longs;int: neque medicina, quod non pauci medici fuerint &longs;er<lb/>ui, neque plures aliæ artes ingenuæ, quod manu capti eas exercuerint. </s> <s id="N1163C">At a­<lb/>gricultura, & architectura, & medicina, nihilo minus in numero <expan abbr="hone&longs;tarũ">hone&longs;tarum</expan> <lb/>artium habentur. </s> <s id="N11647">Nec igitur metallica ea cau&longs;a <expan abbr="ip&longs;arũ">ip&longs;arum</expan> à choro excludetur. </s> <s id="N1164E"><lb/>Concedamus præterea i&longs;tis quæ&longs;tum <expan abbr="mercenariorũ">mercenariorum</expan> metallicorum e&longs;&longs;e &longs;or­<lb/>didum, nos certe non intelligimus fo&longs;&longs;ores modo cæterosque operarios, &longs;ed <pb pagenum="18" xlink:href="001/01/028.jpg"/>tum metallicæ peritos, tum eos qui impen&longs;am <expan abbr="faciũt">faciunt</expan> in metalla. </s> <s id="N11661">Inter quos <lb/>numerari po&longs;&longs;unt reges, principes, re&longs;pub. </s> <s id="N11666">& in his hone&longs;ti&longs;simus qui&longs;que<lb/> ciuis. </s> <s id="N1166B">Tum denique intelligimus præfectos <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, qualis fuit Thucidi­<lb/>des nobilis ille <expan abbr="hi&longs;toriarũ">hi&longs;toriarum</expan> &longs;criptor, quem Athenien&longs;es præpo&longs;uerunt Tha<lb/>&longs;iorum metallis. </s> <s id="N1167A">Attamen con&longs;umere aliquid operæ & laboris in fo&longs;sione <lb/>uenarum non e&longs;t <expan abbr="indecorũ">indecorum</expan> metallicis, maxime &longs;i ip&longs;i <expan abbr="&longs;umptũ">&longs;umptum</expan> fecerint in me <lb/>talla. </s> <s id="N11689"><expan abbr="Quemadmodũ">Quemadmodum</expan> nec magnis uiris proprios agros colere. </s> <s id="N1168F">Alioqui Ro­<lb/>manus &longs;enatus L.</s> <s id="N11694">Quintium <expan abbr="Cincinnatũ">Cincinnatum</expan> operi agre&longs;ti intentum non crea&longs;­<lb/>&longs;et dictatorem: nec uiros ciuitatis primarios à uillis arce&longs;si&longs;&longs;et in <expan abbr="curiã">curiam</expan>. </s> <s id="N116A1">Simi <lb/>liter neque Maximilianus Cæ&longs;ar no&longs;tra ætate <expan abbr="Conradũ">Conradum</expan> a&longs;crip&longs;i&longs;&longs;et in nume <lb/>rum nobilium, qui comites nominantur. </s> <s id="N116AC">Fuit uero ille, cum in metallis Sne<lb/>bergi operas daret, egenti&longs;simus: quare cognomentum habebat pauperis. </s> <s id="N116B1"><lb/>Sed non multos po&longs;t annos ex metallis Fir&longs;ti, quod e&longs;t <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> in Lotharin<lb/>gia, diues factus, nomen ex fortuna inuenit. </s> <s id="N116BB">Neque Vladislaus rex in cœtu <lb/><expan abbr="eorũ">eorum</expan>, quos <expan abbr="uocãt">uocant</expan> Barones, repo&longs;ui&longs;&longs;et Tur&longs;ium ciuem <expan abbr="Cracoui&etilde;&longs;em">Cracouien&longs;em</expan>, quem <lb/>metalla eius partis regni Vngarorum, quæ quondam Dacia fuit dicta, for­<lb/>tunis locupletarunt. </s> <s id="N116CF">Quinetiam ne metallica quidem plebs e&longs;t uilis & ab­<lb/>iecta. </s> <s id="N116D4">Etenim nocturnis æque ac diurnis uigilijs & operibus exercitata ha­<lb/>bet duriciam <expan abbr="corporũ">corporum</expan> immanem, facillimeque cum res po&longs;tulat, labores & <lb/>munera militiæ &longs;u&longs;tinet. </s> <s id="N116DF">Quippe quæ <expan abbr="cõ&longs;ueuit">con&longs;ueuit</expan> ad <expan abbr="multã">multam</expan> noctem uigilare, <lb/>tractare ferramenta, fo&longs;&longs;as ducere, agere cuniculos, machinas fabricari, one<lb/>ra ferre. </s> <s id="N116EE">Quocirca rei militaris periti, eam non modo. </s> <s id="N116F1">urbanæ plebi præfe­<lb/>runt, &longs;ed etiam ru&longs;ticæ. </s> <s id="N116F6">Verum ut tandem huic di&longs;putationi finem faciam: <lb/>cum quæ&longs;tus maximi &longs;int fœneratoris, bellatoris, mercatoris, agricolæ, me<lb/>tallici: fœnus autem &longs;it odio&longs;um, præda crudeliter capta ex fortunis plebis, <lb/>non culpa calamito&longs;æ, impia, quæ&longs;tus metallici hone&longs;tate ac decore præ&longs;tet <lb/>mercatoris lucro: non minus &longs;it bonus quàm agricolæ, multo uberior. </s> <s id="N11701"><lb/>Quis non intelligit metallicam inprimis e&longs;&longs;e hone&longs;tam? </s> <s id="N11705">Certe cum <lb/>una &longs;it ex decem maximis rebus optimisque, <expan abbr="pecuniã">pecuniam</expan> <expan abbr="magnã">magnam</expan> bono <lb/>modo inuenire, id homo &longs;tudio&longs;us & diligens rei familiaris <lb/>non alia ratione facilius quàm metallica pote&longs;t a&longs;&longs;equi.</s> </p> <p id="N11716" type="main"> <s id="N11718">De re metallica Libri <lb/>primi finis.</s> </p> <pb pagenum="19" xlink:href="001/01/029.jpg"/> <p id="N11721" type="head"> <s id="N11723">GEORGII AGRICO­<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER SECVNDVS.</s> </p> <p id="N1172A" type="main"> <s id="N1172C">Qvalis e&longs;&longs;e debeat perfectus metallicus, & quæ <lb/>contra artem metallicam & metalla atque ip&longs;os me­<lb/>tallicos uidentur ualere, uel pro eis &longs;unt, primo li­<lb/>bro &longs;atis explicaui: nunc decreui metallicos ampli <lb/>us informare. </s> <s id="N11737">Qui inprimis nece&longs;&longs;e habent &longs;an­<lb/>ctè Deum colere, ac ea, quæ dicam, &longs;cire, & <expan abbr="operã">operam</expan> <lb/>dare ut quoque opus efficiatur rite atque diligenter. </s> <s id="N11742"><lb/>Etenim diuina prouidentia <expan abbr="factũ">factum</expan> e&longs;t, ut his qui & <lb/>norunt ea quæ oportet facere, & curant ut perfici <lb/>po&longs;&longs;int, plerumque omnia &longs;ecunda accidant: inertibus <expan abbr="cõtra">contra</expan> & qui curam <lb/>in rebus ab&longs;oluendis non ponunt, aduer&longs;a. </s> <s id="N11754">Nemo certe &longs;atis habet omnes <lb/>artificij metallici partes in animi notione reponere &longs;ine impen&longs;is, quæ faci­<lb/>endæ &longs;unt in metalla: uel &longs;ine laboribus quos &longs;ibi ip&longs;e &longs;umit & &longs;u&longs;tinet. </s> <s id="N1175B">Ita­<lb/>que &longs;i quis facultatem habet id quod opus e&longs;t in <expan abbr="&longs;umptũ">&longs;umptum</expan> erogandi, mercena<lb/>rios, quotquot uult, in operas cuiu&longs;que generis mittet. </s> <s id="N11766">Vt quondam So&longs;ias <lb/>Thracen&longs;is in <expan abbr="arg&etilde;tarias">argentarias</expan> operas mi&longs;it mille &longs;eruos, quos ip&longs;i elocauerat Ni­<lb/>cias Athenien&longs;is filius Nicerati. </s> <s id="N11771">Si nullam <expan abbr="impen&longs;ã">impen&longs;am</expan> facere pote&longs;t, ex omni­<lb/>bus operibus <expan abbr="facilimũ">facilimum</expan> quodque &longs;ibi ad <expan abbr="efficiendũ">efficiendum</expan> eligat. </s> <s id="N11782">Ex quo genere hæc <lb/>duo poti&longs;simum &longs;unt, ducere fo&longs;&longs;as, & <expan abbr="riuorũ">riuorum</expan> ac fluminum arenas lauare. </s> <s id="N1178B"><lb/>Nam ex his &longs;æpenumero <expan abbr="colligũtur">colliguntur</expan> auri <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan>: aut lapides nigri, ex qui­<lb/>bus <expan abbr="cõflatur">conflatur</expan> plumbum candidum: aut etiam gemmæ. </s> <s id="N1179D">Illæ aperiunt uenas, <lb/>quæ interdum abundant metallis, in &longs;ummo ce&longs;pite inuentis. </s> <s id="N117A2">Siue igitur ar<lb/>te, &longs;iue ca&longs;u in eius manus tales arenæ aut uenæ inciderint, quæ&longs;tum &longs;ibi in­<lb/>&longs;tituere poterit &longs;ine impendio, et ex paupere diues repente fieri. </s> <s id="N117A9">Contrà ue­<lb/>ro &longs;i optatis non <expan abbr="re&longs;ponderũt">re&longs;ponderunt</expan>, mox de lotione uel fo&longs;sione de&longs;i&longs;tere licebit. </s> <s id="N117B2"><lb/>Verum cum unus aliquis rei familiaris <expan abbr="amplificãdæ">amplificandæ</expan> gratia &longs;olus facit <expan abbr="imp&etilde;­&longs;as">impen­<lb/>&longs;as</expan> in metallum, magni refert ip&longs;um intere&longs;&longs;e operibus, & præ&longs;entem uide­<lb/>re omnia, quæ effici iu&longs;sit. </s> <s id="N117C2">Quamobrem aut ad fodinam <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> habeat, <lb/>ut &longs;e in <expan abbr="cõ&longs;pectum">con&longs;pectum</expan> operarijs &longs;emper dare po&longs;sit, &longs;emperque cauere ne quis &longs;u<lb/>um munus negligenter exequatur: aut habitet in propinquis locis, ut & cre<lb/>bro metallicas operas interui&longs;at, & crebrius ad metallum &longs;e <expan abbr="uenturũ">uenturum</expan>, quàm <lb/>&longs;it uenturus, operarijs per nuncium &longs;ignificet. </s> <s id="N117D9">Etenim &longs;uo aduentu uel eius <lb/>denunciatione <expan abbr="mercenariũ">mercenarium</expan> ferè quenque &longs;ic terrebit, ut <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> non diligen­<lb/>ter negotium &longs;uum agat. </s> <s id="N117E8">Sed cum inui&longs;erit <expan abbr="metallũ">metallum</expan> diligenter operarios lau<lb/>det, & <expan abbr="interdũ">interdum</expan> eis det munera, ut & ip&longs;i & alij alacriores ad <expan abbr="laborandũ">laborandum</expan> fiant: <lb/>contrà negligentes obiurget atque aliquos ex metallis amoueat, & in eorum <lb/>locum &longs;edulos &longs;ub&longs;tituat. </s> <s id="N117FD"><expan abbr="Quinetiã">Quinetiam</expan> dominus &longs;æpe numero diesnoctesque <lb/>maneat in metallo. </s> <s id="N11805">Quæ non &longs;it man&longs;io de&longs;idio&longs;a & mollis. </s> <s id="N11808">Nam metallici <lb/>in re familiari augenda diligentis intere&longs;t, frequenter de&longs;cendere in <expan abbr="fodinã">fodinam</expan>, <lb/>& aliquid temporis conferre ad naturam <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="fibrarũque">fibrarumque</expan> <expan abbr="cogno&longs;c&etilde;dam">cogno&longs;cendam</expan>, <pb pagenum="20" xlink:href="001/01/030.jpg"/>& tam intus quàm foris omnes laborandi rationes intueri atque <expan abbr="cõtemplari">contemplari</expan>. </s> <s id="N11828"><lb/>Nec id &longs;olum agere debet, &longs;ed interdum aliquos labores &longs;u&longs;cipere: non ut in <lb/>ijs &longs;e frangat, &longs;ed ut & &longs;ua diligentia mercenarios excitet, & eos doceat <expan abbr="art&etilde;">artem</expan>. </s> <s id="N11832"><lb/>Etenim bene &longs;e habet metallum, in quo quid faciendum &longs;it non præ&longs;es mo <lb/>do, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> dominus etiam docet. </s> <s id="N1183C">Quocirca barbarus quidam, ut e&longs;t apud Xe<lb/>nophontem recte re&longs;pondit regi, oculus domini &longs;aginat equum, nam dili­<lb/>gentia domini omnibus in rebus ualet <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan>. </s> <s id="N11847">At cum multi <expan abbr="cõmunes">communes</expan> im<lb/>pen&longs;as faciunt in metalla, ip&longs;is <expan abbr="accõmodatum">accommodatum</expan> atque utile e&longs;t, ex &longs;e præfectos <lb/>fodinarum eligere, item præ&longs;ides. </s> <s id="N11856">Quia enim plerunque &longs;ua homines <expan abbr="curãt">curant</expan>, <lb/>aliena negligunt, non po&longs;&longs;unt illi &longs;ua curare, quin aliena curent, nec aliena <lb/>negligere, ut &longs;ua non negligant. </s> <s id="N11861">Quod &longs;i nemo ex ip&longs;is eiusmodi <expan abbr="officiorũ">officiorum</expan> <lb/>onera &longs;u&longs;cipere uelit, aut &longs;u&longs;tinere po&longs;sit, è re <expan abbr="cõmuni">communi</expan> erit, ea uiris <expan abbr="dilig&etilde;ti&longs;simis">diligenti&longs;si<lb/>mis</expan> imponere. </s> <s id="N11874">Quondam certe hæc res curæ fuit præfectis metallorum: &longs;iue <lb/>domini e&longs;&longs;ent reges, ut Priamus <expan abbr="aurariorũ">aurariorum</expan> circa Abydum, Mydas <expan abbr="eorũ">eorum</expan> quæ <lb/>fuerunt in Berimo monte, Gyges, Alyattes, Crœ&longs;us eorum, quæ <expan abbr="fuerũt">fuerunt</expan> ad <lb/>oppidum de&longs;ertum inter Atarneam & Pergamum: &longs;iue re&longs;pub. </s> <s id="N11889">ut Cartha­<lb/>ginien&longs;es <expan abbr="argentariorũ">argentariorum</expan> quibus floruit Hi&longs;pania: &longs;iue familiæ amplæ & illu<lb/>&longs;tres, ut Athenis fodinarum Laurei montis. </s> <s id="N11894">Hoc porro rationibus domini <lb/>artis adhuc ignari maxime conducit, &longs;umptum <expan abbr="commun&etilde;">communem</expan> &longs;ibi cum alijs po­<lb/>nere non in fo&longs;sione uenæ unius, &longs;ed plurium. </s> <s id="N1189F">Nam qui &longs;olus impen&longs;as fa­<lb/>cit in unam aliquam fodinam, &longs;i &longs;ecunda fortuna ip&longs;i uenam <expan abbr="abundant&etilde;">abundantem</expan> me <lb/>tallis alijsque fo&longs;silibus elargitur, ampli&longs;simæ pecuniæ fit dominus: &longs;in ad­<lb/>uer&longs;a inopem & &longs;terilem, in omne tempus perdit omnino omnem <expan abbr="&longs;umptũ">&longs;umptum</expan>, <lb/>quem in eam impendit. </s> <s id="N118B2">Qui uero nummos <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan> cum alijs in&longs;umit in <lb/>plures uenas alicuius loci nobilitati copia <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, ille raro perdit oleum <lb/>& operam, &longs;ed ip&longs;ius optatis plerumque fortuna re&longs;pondet. </s> <s id="N118C1">Cum enim ex du<lb/>odecim uenis in quas <expan abbr="cõmunis">communis</expan> fit &longs;umptus una metallis affluens, domino <lb/>non reddat modo pecuniam impen&longs;am, &longs;ed det præterea <expan abbr="lucrũ">lucrum</expan>, certe erit ei <lb/>res metallica ampla & fructuo&longs;a, cui duæ uenæ aut tres, aut quatuor plu­<lb/>résue effundunt metalla. </s> <s id="N118D4">Xenophontis autem non <expan abbr="multũ">multum</expan> huic di&longs;simile <expan abbr="cõ&longs;ilium">con<lb/>&longs;ilium</expan> e&longs;t, quid ip&longs;is Athenien&longs;ibus &longs;it <expan abbr="faciendũ">faciendum</expan>, &longs;i nouas argenti uenas &longs;ine <lb/>detrimento uoluerint quærere. </s> <s id="N118E7">Sunt, inquit, Athenien&longs;ium decem tribus. </s> <s id="N118EA"><lb/>Itaque &longs;i ciuitas &longs;ingulis dederit &longs;eruos pares numero, atque ip&longs;æ <expan abbr="cõmuni">communi</expan> for­<lb/>tuna nouas uenas &longs;ecuerint, hoc &longs;ane modo &longs;i una inuenerit uenam argenti <lb/>diuitem, utique uniuer&longs;is, id quod habet utilitatem, o&longs;tendet: &longs;in duæ tribus <lb/>inuenerint, aut tres, aut quatuor, aut dimidia earum pars, profecto hæc o­<lb/>pera utiliora fient. </s> <s id="N118FA">Spem enim omnes tribus fru&longs;trari, <expan abbr="præteritorũ">præteritorum</expan> non e&longs;t <lb/>&longs;imile. </s> <s id="N11903">Quamuis autem hoc Xenophontis <expan abbr="cõ&longs;ilium">con&longs;ilium</expan> &longs;it <expan abbr="plenũ">plenum</expan> prudentiæ, ta<lb/>men ei locus non e&longs;t in ullis ciuitatibus, ni&longs;i liberis & opulentis. </s> <s id="N11910">Nam quæ <lb/>in regum & principum ditione &longs;unt, uel tyranni dominatu premuntur, &longs;ine <lb/>eorum permi&longs;&longs;u non audent facere tales impen&longs;as. </s> <s id="N11917">Quæ præditæ &longs;unt par­<lb/>uis opibus ac facultatibus, præ indigentia non po&longs;&longs;unt: tum etiam, ut mos <lb/>e&longs;t no&longs;trorum <expan abbr="hominũ">hominum</expan>, re&longs;pub. </s> <s id="N11922">nullos habent &longs;eruos, quos tribubus elo­<lb/>care po&longs;&longs;ent. </s> <s id="N11927">Quare hodie qui cum pote&longs;tate &longs;unt, nomine rerumpub. </s> <s id="N1192A">im­<lb/>pen&longs;as agunt in metalla, non aliter ac priuati homines. </s> <s id="N1192F">Nonnulli uero do­</s> </p> <pb pagenum="21" xlink:href="001/01/031.jpg"/> <p id="N11936" type="main"> <s id="N11938">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="22" xlink:href="001/01/032.jpg"/> <p id="N1193F" type="main"> <s id="N11941">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="23" xlink:href="001/01/033.jpg"/> <p id="N11948" type="main"> <s id="N1194A">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="24" xlink:href="001/01/034.jpg"/> <p id="N11951" type="main"> <s id="N11953">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="25" xlink:href="001/01/035.jpg"/> <p id="N1195A" type="main"> <s id="N1195C">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="26" xlink:href="001/01/036.jpg"/> <p id="N11963" type="main"> <s id="N11965">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="27" xlink:href="001/01/037.jpg"/> <p id="N1196C" type="main"> <s id="N1196E">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="28" xlink:href="001/01/038.jpg"/> <p id="N11975" type="main"> <s id="N11977">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="29" xlink:href="001/01/039.jpg"/> <p id="N1197E" type="main"> <s id="N11980">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="30" xlink:href="001/01/040.jpg"/> <p id="N11987" type="main"> <s id="N11989">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="31" xlink:href="001/01/041.jpg"/> <p id="N11990" type="main"> <s id="N11992">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="32" xlink:href="001/01/042.jpg"/> <p id="N11999" type="main"> <s id="N1199B">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="33" xlink:href="001/01/043.jpg"/> <p id="N119A2" type="main"> <s id="N119A4">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="34" xlink:href="001/01/044.jpg"/> <p id="N119AB" type="main"> <s id="N119AD">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="35" xlink:href="001/01/045.jpg"/> <p id="N119B4" type="main"> <s id="N119B6">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="36" xlink:href="001/01/046.jpg"/> <p id="N119BD" type="main"> <s id="N119BF">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="37" xlink:href="001/01/047.jpg"/> <p id="N119C6" type="main"> <s id="N119C8">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="38" xlink:href="001/01/048.jpg"/> <p id="N119CF" type="main"> <s id="N119D1">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="39" xlink:href="001/01/049.jpg"/> <p id="N119D8" type="main"> <s id="N119DA">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="40" xlink:href="001/01/050.jpg"/> <p id="N119E1" type="main"> <s id="N119E3">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="41" xlink:href="001/01/051.jpg"/> <p id="N119EA" type="main"> <s id="N119EC">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="42" xlink:href="001/01/052.jpg"/> <p id="N119F3" type="main"> <s id="N119F5">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="43" xlink:href="001/01/053.jpg"/> <p id="N119FC" type="main"> <s id="N119FE">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="44" xlink:href="001/01/054.jpg"/> <p id="N11A05" type="main"> <s id="N11A07">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="45" xlink:href="001/01/055.jpg"/> <p id="N11A0E" type="main"> <s id="N11A10">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="46" xlink:href="001/01/056.jpg"/> <p id="N11A17" type="main"> <s id="N11A19">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="47" xlink:href="001/01/057.jpg"/> <p id="N11A20" type="main"> <s id="N11A22">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="48" xlink:href="001/01/058.jpg"/> <p id="N11A29" type="main"> <s id="N11A2B">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="49" xlink:href="001/01/059.jpg"/> <p id="N11A32" type="main"> <s id="N11A34">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="50" xlink:href="001/01/060.jpg"/> <p id="N11A3B" type="main"> <s id="N11A3D">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="51" xlink:href="001/01/061.jpg"/> <p id="N11A44" type="main"> <s id="N11A46">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="52" xlink:href="001/01/062.jpg"/> <p id="N11A4D" type="main"> <s id="N11A4F">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="53" xlink:href="001/01/063.jpg"/> <p id="N11A56" type="main"> <s id="N11A58">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="54" xlink:href="001/01/064.jpg"/> <p id="N11A5F" type="main"> <s id="N11A61">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="55" xlink:href="001/01/065.jpg"/> <p id="N11A68" type="main"> <s id="N11A6A">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="56" xlink:href="001/01/066.jpg"/> <p id="N11A71" type="main"> <s id="N11A73">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="57" xlink:href="001/01/067.jpg"/> <p id="N11A7A" type="main"> <s id="N11A7C">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="58" xlink:href="001/01/068.jpg"/> <p id="N11A83" type="main"> <s id="N11A85">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="59" xlink:href="001/01/069.jpg"/> <p id="N11A8C" type="main"> <s id="N11A8E">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="60" xlink:href="001/01/070.jpg"/> <p id="N11A95" type="main"> <s id="N11A97">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="61" xlink:href="001/01/071.jpg"/> <p id="N11A9E" type="main"> <s id="N11AA0">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="62" xlink:href="001/01/072.jpg"/> <p id="N11AA7" type="main"> <s id="N11AA9">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="63" xlink:href="001/01/073.jpg"/> <p id="N11AB0" type="main"> <s id="N11AB2">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="64" xlink:href="001/01/074.jpg"/> <p id="N11AB9" type="main"> <s id="N11ABB">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="65" xlink:href="001/01/075.jpg"/> <p id="N11AC2" type="main"> <s id="N11AC4">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="66" xlink:href="001/01/076.jpg"/> <p id="N11ACB" type="main"> <s id="N11ACD">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="67" xlink:href="001/01/077.jpg"/> <p id="N11AD4" type="main"> <s id="N11AD6">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="68" xlink:href="001/01/078.jpg"/> <p id="N11ADD" type="main"> <s id="N11ADF">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="69" xlink:href="001/01/079.jpg"/> <p id="N11AE6" type="main"> <s id="N11AE8">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="70" xlink:href="001/01/080.jpg"/> <p id="N11AEF" type="main"> <s id="N11AF1">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="71" xlink:href="001/01/081.jpg"/> <p id="N11AF8" type="main"> <s id="N11AFA">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="72" xlink:href="001/01/082.jpg"/> <p id="N11B01" type="main"> <s id="N11B03">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="73" xlink:href="001/01/083.jpg"/> <p id="N11B0A" type="main"> <s id="N11B0C">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="74" xlink:href="001/01/084.jpg"/> <p id="N11B13" type="main"> <s id="N11B15">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="75" xlink:href="001/01/085.jpg"/> <p id="N11B1C" type="main"> <s id="N11B1E">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="76" xlink:href="001/01/086.jpg"/> <p id="N11B25" type="main"> <s id="N11B27">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="77" xlink:href="001/01/087.jpg"/> <p id="N11B2E" type="main"> <s id="N11B30">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="78" xlink:href="001/01/088.jpg"/> <p id="N11B37" type="main"> <s id="N11B39">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="79" xlink:href="001/01/089.jpg"/> <p id="N11B40" type="main"> <s id="N11B42">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="80" xlink:href="001/01/090.jpg"/> <p id="N11B49" type="main"> <s id="N11B4B">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="81" xlink:href="001/01/091.jpg"/> <p id="N11B52" type="main"> <s id="N11B54">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="82" xlink:href="001/01/092.jpg"/> <p id="N11B5B" type="main"> <s id="N11B5D">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="83" xlink:href="001/01/093.jpg"/> <p id="N11B64" type="main"> <s id="N11B66">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="84" xlink:href="001/01/094.jpg"/> <p id="N11B6D" type="main"> <s id="N11B6F">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="85" xlink:href="001/01/095.jpg"/> <p id="N11B76" type="main"> <s id="N11B78">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="86" xlink:href="001/01/096.jpg"/> <p id="N11B7F" type="main"> <s id="N11B81">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="87" xlink:href="001/01/097.jpg"/> <p id="N11B88" type="main"> <s id="N11B8A">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="88" xlink:href="001/01/098.jpg"/> <p id="N11B91" type="main"> <s id="N11B93">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="89" xlink:href="001/01/099.jpg"/> <p id="N11B9A" type="main"> <s id="N11B9C">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="90" xlink:href="001/01/100.jpg"/> <p id="N11BA3" type="main"> <s id="N11BA5">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="91" xlink:href="001/01/101.jpg"/> <p id="N11BAC" type="main"> <s id="N11BAE">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="92" xlink:href="001/01/102.jpg"/> <p id="N11BB5" type="main"> <s id="N11BB7">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="93" xlink:href="001/01/103.jpg"/> <p id="N11BBE" type="main"> <s id="N11BC0">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="94" xlink:href="001/01/104.jpg"/> <p id="N11BC7" type="main"> <s id="N11BC9">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="95" xlink:href="001/01/105.jpg"/> <p id="N11BD0" type="main"> <s id="N11BD2">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="96" xlink:href="001/01/106.jpg"/> <p id="N11BD9" type="main"> <s id="N11BDB">transcription missing frames 31-106</s> </p> <pb pagenum="97" xlink:href="001/01/107.jpg"/> <p id="N11BE2" type="main"> <s id="N11BE4">P<emph type="italics"/>erticæ lineæ minori spacio inter &longs;e distantes<emph.end type="italics"/> A. <lb/>P<emph type="italics"/>erticæ lineæ maiori &longs;pacio inter &longs;e distantes<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <p id="N11BF5" type="main"> <s id="N11BF7">Tam <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> hi men&longs;ores quàm proximi prius funiculis canabinis utuntur: <lb/>mox eos alteris, ex philyris tiliæ factis, quod hi nihil, illi multum remittant, <lb/><expan abbr="metiũtur">metiuntur</expan>. </s> <s id="N11C05">Atque hos in æquatam planiciem <expan abbr="extendũt">extendunt</expan>. </s> <s id="N11C0C">Primo quidem <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>per deuexam montis partem de&longs;cendentem obliquè. </s> <s id="N11C15">Deinde funiculum &longs;e<lb/>cundum, cui longitudo e&longs;t cuniculi, &longs;ub puteum agendi, rectà collocant, ut <lb/>altero capite primi funiculi caput inferius attingat: tum tertium <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>rectà. </s> <s id="N11C26">locant: & quidem &longs;ic ut &longs;uperiori &longs;uo capite &longs;uperius primi funiculi ca<lb/>put contingat, inferiori <expan abbr="alterũ">alterum</expan> &longs;ecundi funiculi, fiatque triangulus. </s> <s id="N11C2F">Huius au­<lb/>tem tertij funiculi altitudinem ad in&longs;trumenti, cui index e&longs;t, partem, <expan abbr="tanquã">tanquam</expan> <lb/>ad perpendiculum re&longs;pondentem, exigunt: cuius funiculi longitudo putei <lb/>altitudinem demon&longs;trat.</s> </p> <p id="N11C3C" type="caption"> <s id="N11C3E">F<emph type="italics"/>uniculi extenti<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus &longs;iue alter funiculus<emph.end type="italics"/> A. <lb/>S<emph type="italics"/>ecundus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>riangulus<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.107.1.jpg" xlink:href="001/01/107/1.jpg"/> <pb pagenum="98" xlink:href="001/01/108.jpg"/> <p id="N11C6A" type="main"> <s id="N11C6C">Quidam uerò men&longs;ores, ut ratio altitudinis putei dimetiendæ certior &longs;it <lb/>quinque funiculis extentis utuntur: primo obliquè de&longs;cendente, duobus, &longs;e­<lb/>cundo &longs;cilicet & tertio, quibus e&longs;t cuniculi longitudo, duobus, quibus pu­<lb/>tei altitudo: quo &longs;anè modo con&longs;tituunt quadrangulum, in duos triangu­<lb/>los æquales diui&longs;um: qui magis ad ueritatem dirigit.</s> </p> <p id="N11C77" type="caption"> <s id="N11C79">F<emph type="italics"/>uniculi extenti<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecundus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> B. <lb/>Q<emph type="italics"/>uartus<emph.end type="italics"/> C. Q<emph type="italics"/>uintus<emph.end type="italics"/> C. Q<emph type="italics"/>uadrangulus<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.108.1.jpg" xlink:href="001/01/108/1.jpg"/> <p id="N11CAD" type="main"> <s id="N11CAF">Atque hæ rationes altitudinis putei & longitudinis cuniculi dimetiendæ <lb/>tunc ueræ &longs;unt, cum uena atque &longs;ic etiam puteus uel putei uno eodemque teno<lb/>re rectà uel obliquè u&longs;que ad <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan> de&longs;cendit: &longs;imiliter cùm cuniculus re­<lb/>ctà ad puteum pertingit: at cùm uterque modo in hanc, modo in illam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/>&longs;e flectit, &longs;i neutrius &longs;pacium fuerit perfo&longs;&longs;um, nemo omnium <expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> tam <lb/>acri e&longs;t ingenio, ut quantum de recto curriculo deflectant animo po&longs;sit cer<lb/>nere: &longs;in totum alterutrius, de alterius quidem longitudine, de alterius uerò <lb/>altitudine facilius po&longs;&longs;umus exi&longs;timare: itaque locus cuniculi, qui e&longs;t &longs;ub pu­<lb/>teo iam primum fodi cœpto, ex dimetiendo &longs;ic di&longs;citur. </s> <s id="N11CCE">Ad os cuniculi pri­<lb/>mò figitur tripus, itemque ad puteum, qui fodi cœpit, aut ad locum in quo fo<lb/>dietur puteus. </s> <s id="N11CD5">Tripus autem fit ex tribus palis in terram infixis, & a&longs;&longs;erculo <lb/>quadrangulo, &longs;uper quem in&longs;trumentum, partes mundi indicans, &longs;tatuitur, <lb/>in palos impo&longs;ito & ad ip&longs;os affixo. </s> <s id="N11CDC">Deinde ab inferiori tripode rectà in ter<lb/>ram demittitur funiculus pondere grauatus: iuxta quem <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> <expan abbr="iterũ">iterum</expan> pa­<pb pagenum="99" xlink:href="001/01/109.jpg"/>lus in terra defigitur: ad quem alter funiculus alligatus & affixus rectà duci­<lb/>tur in cuniculum u&longs;que ad eum finem, dum nullum fundamenti uel tecti ue­<lb/>næ angulum attingat: po&longs;tea à funiculo, ex inferiori tripode pendente, funi <lb/>culus tertius, item affixus rectà &longs;ur&longs;um uer&longs;us per decliuem montis partem <lb/>ducitur u&longs;que ad palum tripodis &longs;uperioris, atque ad eum alligatur et affigitur: <lb/>ut autem altitudinis dimen&longs;io certior &longs;it, unum & idem latus funiculi, ex in­<lb/>feriori tripode pendentis, contingat tertius i&longs;te funiculus, quod &longs;ecundus, <lb/>in cuniculum ductus, contingit: his omnibus ritè factis men&longs;or cùm iam fu­<lb/>niculus, rectà in cuniculum ductus, angulum &longs;iue fundamenti &longs;iue tecti ta­<lb/>cturus e&longs;t, in &longs;olum cuniculi collocat a&longs;&longs;erem, & &longs;uper eum &longs;tatuit <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan>, uel <lb/><expan abbr="in&longs;trum&etilde;tum">in&longs;trumentum</expan>, quod indicem habet, ei peculiare: id circulis ceratis differt ab <lb/>altero, cui item index, libro tertio à nobis de&longs;cripto. </s> <s id="N11D0B">Ad utrumque autem, tan<lb/>quam ad regulam & normam, decernit utrum funiculi extenti rectà <expan abbr="tendãt">tendant</expan> <lb/>ad extremam cuniculi partem, an modo rectà tendant, modo ad fundamen <lb/>tum uel tectum declinent: utrumque in&longs;trumentum in partes diui&longs;um e&longs;t: &longs;ed <lb/>quod habet indicem, quem regit magnes, in quatuor & uiginti: orbis uerò <lb/>in &longs;edecim. </s> <s id="N11D1C">Etenim primò in quatuor principales, quarum quæque rur&longs;us in <lb/>quatuor: utrique &longs;unt circuli cerati, uerum ei, quod habet indicem, &longs;eptem: al­<lb/>teri, tantum quinque. </s> <s id="N11D23">Hos circulos ceratos men&longs;or &longs;iue hoc &longs;iue illo utatur in <lb/>&longs;trumento, pungit, ip&longs;is punctis ordine notans partes, in quas funiculi di­<lb/>uer&longs;is modis extenduntur. </s> <s id="N11D2A">Sed orbis præterea foramen habet ex eius exti­<lb/>ma parte circulari ad punctum u&longs;que pertinens: in quod cochleam ferream, <lb/>ad quam &longs;ecundum funiculum alligat, immittit & uer&longs;ando in a&longs;&longs;erem infi­<lb/>git: ut etiam orbis maneat immobilis. </s> <s id="N11D33">Ne uerò funiculus &longs;ecundus & dein­<lb/>ceps alij extenti, de cochlea detrahantur, cauit ferro graui, in cuius foramine <lb/>cochleæ caput includit: at alterum <expan abbr="in&longs;trumentũ">in&longs;trumentum</expan>, cui index e&longs;t, quia caret fo­<lb/>ramine, tantummodo ad cochleam apponit.</s> </p> <p id="N11D40" type="caption"> <s id="N11D42">I<emph type="italics"/>n&longs;trumenti, cui index est, &longs;eptem circuli cerati<emph.end type="italics"/><lb/>A B C D E F G,</s> </p> <pb pagenum="100" xlink:href="001/01/110.jpg"/> <figure id="id.001.01.110.1.jpg" xlink:href="001/01/110/1.jpg"/> <p id="N11D55" type="caption"> <s id="N11D57">Hic in&longs;eratur pagina, picturam Orbis quinque circulorum <lb/>ceratorum continens.</s> </p> <p id="N11D5C" type="main"> <s id="N11D5E">Vt autem in&longs;trumentum in priorem uel po&longs;teriorem partem non incli­<lb/>net, atque ita nec men&longs;ura in maiorem quàm par &longs;it, longitudinem excre&longs;cat, <lb/>&longs;uper ip&longs;um libellam &longs;tatiuam collocat: cuius ligula, &longs;i in&longs;trumentum in neu<lb/>tram partem propenderit, nullos numeros, &longs;ed <expan abbr="eorũ">eorum</expan> <expan abbr="principiũ">principium</expan> demon&longs;trat.</s> </p> <figure id="id.001.01.110.2.jpg" xlink:href="001/01/110/2.jpg"/> <p id="N11D74" type="caption"> <s id="N11D76">Ponatur fol. 100. <lb/>O<emph type="italics"/>rbis quinque circuli cerati<emph.end type="italics"/> A. B. C. <lb/>D. E. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramen<emph.end type="italics"/> F. <lb/>C<emph type="italics"/>ochlea<emph.end type="italics"/> G. <lb/>F<emph type="italics"/>errum perforatum<emph.end type="italics"/> H.<lb/><figure id="id.001.01.110.3.jpg" xlink:href="001/01/110/3.jpg"/></s> </p> <pb pagenum="101" xlink:href="001/01/111.jpg"/> <p id="N11DA3" type="caption"> <s id="N11DA5">L<emph type="italics"/>ibella &longs;tatiua<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius ligula<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>ibella & ligula<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.111.1.jpg" xlink:href="001/01/111/1.jpg"/> <pb pagenum="102" xlink:href="001/01/112.jpg"/> <p id="N11DC3" type="main"> <s id="N11DC5">Sed cùm iam men&longs;or &longs;ingulis cuniculi angulis diligenter ob&longs;eruatis tan­<lb/>tam eius partem dimen&longs;us fuerit, quantam dimetiri debuit, &longs;ub dio in æqua<lb/>ta planicie rur&longs;us &longs;ingulis angulis non minori diligentia ob&longs;eruatis, eodem <lb/>modo dimetitur: atque primò ad quenque angulum, prout trianguli ratio & <lb/>ars hoc po&longs;tulant, rectum funiculum, tanquam lineam, adijcit. </s> <s id="N11DD0">Deinde funi <lb/>culum, per deuexam montis partem <expan abbr="a&longs;cend&etilde;tem">a&longs;cendentem</expan>, &longs;ic obliquè extendit ut in­<lb/>feriori capite prius huius recti funiculi caput attingat: tum tertium funicu­<lb/>lum &longs;imiliter rectà, & quidem &longs;ic ut &longs;uperiori &longs;uo capite &longs;uperius &longs;ecundi fu<lb/>niculi caput contingat, inferiori po&longs;terius primi funiculi. </s> <s id="N11DDF">Tertij autem funi­<lb/>culi longitudo altitudinem putei, ut &longs;uprà dixi, demon&longs;trat &longs;imul et partem <lb/>caniculi, ad <expan abbr="quã">quam</expan> putei fo&longs;&longs;a depre&longs;&longs;a pertinget. </s> <s id="N11DEA">Si uerò ad cuniculum pute­<lb/>us unus uel plures per intermedias fo&longs;&longs;as latentes & puteos pertinuerint, <lb/>men&longs;or à proximo, qui &longs;ub dio e&longs;t, or&longs;us, breuius & citius altitudinem fodi<lb/>endi putei dimetitur, quàm &longs;i ordiatur ab ore cuniculi. </s> <s id="N11DF3">Primò autem inter­<lb/>uallum &longs;ubdiale, quod e&longs;t inter puteum effo&longs;&longs;um & effodiendum metitur: <lb/>tum omnium puteorum, quos metiri oportet, obliquitatem, & <expan abbr="omniũ">omnium</expan> fo&longs;­<lb/>&longs;arum latentium, quibus quodam modo <expan abbr="cõiunguntur">coniunguntur</expan>, longitudinem u&longs;que<lb/>ad cuniculum. </s> <s id="N11E06">Po&longs;tremò cuniculi partem, atque his omnibus ritè factis altitu<lb/>dinem putei & <expan abbr="locũ">locum</expan> cuniculi, ad quem puteus pertinebit, demon&longs;trat. </s> <s id="N11E0F">Sed <lb/>interdum ibi puteus rectus admodum altus fodiendus e&longs;t, ubi prius e&longs;t ob­<lb/>liquus: & quidem iccirco ut onera machinis directo &longs;ur&longs;um &longs;ubleuari & ex <lb/>trahi po&longs;sint: &longs;ub dio certè ea, quam uer&longs;ant equi: intra terram eadem & ijs <lb/>quas impetus aquarum circumagit: itaque talem puteum &longs;i nece&longs;&longs;e fuerit fo­<lb/>dere men&longs;or primò cochleam ferream uer&longs;ando in &longs;uperiorem ueteris pu­<lb/>tei partem infigit: atque ab ea funiculum demittit u&longs;que ad primum angulum, <lb/>ubi rur&longs;us infigit cochleam, rur&longs;u&longs;que demittit funiculum u&longs;que ad &longs;ecundum <lb/>angulum. </s> <s id="N11E22">Id autem iterum ac &longs;æpius facit, & quidem u&longs;que eò dum funiculus <lb/>ad imum puteum pertineat. </s> <s id="N11E27">Deinde ad quamque funiculi partem inferius ap<lb/>plicat hemicyclium, & &longs;emicirculum ceratum prope quamque lineam, quam <lb/>ligula demon&longs;trat, pungit, & numero, ne perturbetur ordo, &longs;ignat: tum &longs;in­<lb/>gulas funiculi partes altero funiculo, ex philyris tiliæ facto, dimetitur: po­<lb/>&longs;tea cùm ex puteo redijt, &longs;ecernit &longs;e ab alijs & puncta ex hemicyclij &longs;emicir­<lb/>culo cerato transfert in aliquem orbis circulum, item ceratum. </s> <s id="N11E34">Po&longs;tremò fu<lb/>niculis in æquata planicie extentis angulos, ut trianguli ratio hoc po&longs;tulat, <lb/>metitur: ac docet qua parte fundamenti, qua tecti &longs;axa <expan abbr="excind&etilde;da">excindenda</expan> &longs;int ut pu­<lb/>teus rectà de&longs;cendat. </s> <s id="N11E41">Quod &longs;i men&longs;or fodinæ dominis o&longs;tendere debeat lo <lb/>cum fo&longs;&longs;æ latentis uel cuniculi, in quo puteus etiam rur&longs;us uer&longs;us <expan abbr="fodi&etilde;dus">fodiendus</expan> <lb/>&longs;it ut citius perforetur, ab inferiore fo&longs;&longs;a latente uel cuniculo dimetiendi ini<lb/>tium facit &longs;pacio ferè unius anguli ultra eum locum, ad quem putei fo&longs;&longs;a de­<lb/>pre&longs;&longs;a pertinget: ubi eam fo&longs;&longs;am latentem uel cuniculi partem u&longs;que ad prio­<lb/>rem puteum, qui ab ip&longs;a ad &longs;uperiorem pertinet, dimen&longs;us fuerit, eius quo­<lb/>que putei obliquitatem hemicyclio uel orbe ad funiculum applicato meti­<lb/>tur. </s> <s id="N11E56">Deinde &longs;imiliter &longs;uperiorem fo&longs;&longs;am <expan abbr="lat&etilde;tem">latentem</expan> & obliquitatem putei, qui <lb/>in ea foditur & &longs;ur&longs;um uer&longs;us perforandus &longs;it: tum iterum in æquata plani­<lb/>cie funiculis omnibus extentis, & quidem ultimo &longs;ic ut ad primum <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> <pb pagenum="103" xlink:href="001/01/113.jpg"/>pertingat, metitur: atque ex ea <expan abbr="dim&etilde;&longs;ione">dimen&longs;ione</expan> cogno&longs;cit quo loco fo&longs;&longs;æ <expan abbr="lat&etilde;tis">latentis</expan> uel <lb/>cuniculi &longs;ur&longs;um uer&longs;us <expan abbr="fodiendũ">fodiendum</expan> &longs;it, et quot uenæ <expan abbr="fodi&etilde;dæ">fodiendæ</expan> pa&longs;&longs;us re&longs;tent, ut <lb/>puteus perfodi po&longs;sit. </s> <s id="N11E7E">Dixi de priori <expan abbr="dimeti&etilde;di">dimetiendi</expan> ratione, nunc <expan abbr="dicã">dicam</expan> de altera. </s> <s id="N11E89"><lb/>Cùm una uena propius ad <expan abbr="alterã">alteram</expan> accedit, & earum diuer&longs;i &longs;unt po&longs;&longs;e&longs;&longs;ores, <lb/>qui nuper uenerunt in <expan abbr="po&longs;&longs;e&longs;sion&etilde;">po&longs;&longs;e&longs;sionem</expan> &longs;iue <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan>, uel fo&longs;&longs;am <expan abbr="latent&etilde;">latentem</expan> agant, &longs;i <lb/>ue puteum fodiant, in ueterum dominorum quadratum nullo iure inua­<lb/>dunt, aut inuadere uidentur: quocirca hi plerumque ius &longs;uum repetunt, aut <lb/>per&longs;equuntur iudicio. </s> <s id="N11EA5">Sed men&longs;or uel ip&longs;e controuer&longs;iam inter dominos di<lb/>rimit, uel arte &longs;ua iudices in&longs;truit ad decernendum, ut alter ab alterius metal<lb/>lo manus ab&longs;tineat. </s> <s id="N11EAC">Itaque primò utriu&longs;que partis fodinas metitur funiculis ca­<lb/>nabinis & ex philyris tiliæ factis: & ad eos orbe, uel in&longs;trumento, cui index <lb/>e&longs;t, applicato punctis notat partes, in quas extenduntur. </s> <s id="N11EB3">Deinde funiculos <lb/>in æquata planicie extendit: tum ab ea parte, cuius domini &longs;unt in antiqua <lb/>quadrati po&longs;&longs;e&longs;sione or&longs;us alteram uer&longs;us, &longs;eu in uenæ tecto &longs;eu in funda­<lb/>mento fuerit, tran&longs;uer&longs;arium funiculum rectà &longs;ecundum &longs;extam in&longs;trumen<lb/>ti, cui index e&longs;t, partem tendit &longs;pacio pa&longs;&longs;uum trium & dimidij: atque ueteri­<lb/>bus dominis <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> tribuit. </s> <s id="N11EC4">Quod &longs;i <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> unius uenæ latus in duobus cuni­<lb/>culis uel fo&longs;sis latentib. </s> <s id="N11ECD">aduer&longs;is fodiatur, men&longs;or prius expendit <expan abbr="inferior&etilde;">inferiorem</expan> <lb/>cuniculum uel fo&longs;&longs;am latentem, po&longs;terius &longs;uperiorem, & con&longs;iderat quan­<lb/>tum uterque paulatim altior factus &longs;it: utrinque <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> uiri robu&longs;ti funiculos ex­<lb/>tentos &longs;ic manu comprehendunt & tenent, ut nihil remittant: utrinque men­<lb/>&longs;or perticas, longas pa&longs;&longs;um dimidium, funiculis &longs;upponit: & po&longs;teriori qui <lb/>dem parte bacillum breue, quoties eo &longs;ibi opus e&longs;t, perticæ: &longs;ed quidam ad <lb/>perticas funiculos, ut minus uacillent, alligant. </s> <s id="N11EE4">Libram uerò men&longs;or, ut certi<lb/>us utrinque expendere po&longs;sit, ad medium funiculum appendit: atque ex ea re <lb/>cogno&longs;cit utrum alter cuniculus magis quàm alter, &longs;imiliter altera fo&longs;&longs;a la­<lb/>tens magis quàm altera a&longs;&longs;urrexerit. </s> <s id="N11EED">Deinde utrinque obliquitatem <expan abbr="puteorũ">puteorum</expan> <lb/>metitur, ut utrinque eorum rectitudinem habere po&longs;sit. </s> <s id="N11EF6">Tum facile per&longs;picit <lb/>quot pa&longs;&longs;uum &longs;pacium perfodiendum re&longs;tet. </s> <s id="N11EFB">Cuniculus autem qui&longs;que, ut di <lb/>xi, centum pa&longs;&longs;uum &longs;pacio altior uno pa&longs;&longs;u fieri debet.</s> </p> <pb pagenum="104" xlink:href="001/01/114.jpg"/> <p id="N11F04" type="caption"> <s id="N11F06">L<emph type="italics"/>ibræ pen&longs;ilis ligula<emph.end type="italics"/> A.</s> </p> <figure id="id.001.01.114.1.jpg" xlink:href="001/01/114/1.jpg"/> <p id="N11F14" type="main"> <s id="N11F16">At men&longs;ores Alpini cum cuniculos, in alti&longs;simos montes actos, metiri &longs;o<lb/><expan abbr="l&etilde;t">lent</expan>, utuntur <expan abbr="etiã">etiam</expan> perticis, pa&longs;&longs;um <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> longis, &longs;ed quæ ex tribus partibus, <lb/>quibus &longs;unt cochleæ con&longs;tant, ut eas breuiores facere po&longs;sint: utuntur funi­<lb/>culo, ex philyris tiliæ facto, ad quem alligatæ &longs;unt &longs;chœdæ, numerum pa&longs;&longs;u<lb/>um indicantes: <expan abbr="utũtur">utuntur</expan> <expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;trumento</expan>, cui index e&longs;t, ip&longs;is peculiari: circulis enim <pb pagenum="105" xlink:href="001/01/115.jpg"/>ceratis caret: uerum eorum loco in manibus habent chartam, in qua <expan abbr="&longs;cribũt">&longs;cribunt</expan> <lb/>quamque in&longs;trumenti, in po&longs;teriorem perticam impo&longs;iti partem, quam ligu­<lb/>la, & funiculus extentus, per eius tria foramina penetrans, demon&longs;trant, & <lb/>numeros pa&longs;&longs;uum notant: eadem ligula indicat utrum funiculus in <expan abbr="prior&etilde;">priorem</expan> <lb/>uel po&longs;teriorem partem inclinet. </s> <s id="N11F49">Pen&longs;ilis autem, ut in libra, non e&longs;t, &longs;ed ad <lb/>in&longs;trumentum affixa, in eo qua&longs;i iacet: &longs;ed cuniculos iccirco metiuntur ut &longs;ci <lb/>re po&longs;sint quot pa&longs;sibus facti &longs;int altiores: quot pa&longs;&longs;us inferior à &longs;uperiori <lb/>di&longs;tet: quot pa&longs;&longs;uum interuallum, nondum perfo&longs;&longs;um, &longs;it inter fo&longs;&longs;ores, qui <lb/>aduer&longs;i cauant unam eandemque uenam uel <expan abbr="fibrã">fibram</expan> tran&longs;uer&longs;am, aut duas, qua­<lb/>rum altera in <expan abbr="alterã">alteram</expan> uergit.</s> </p> <p id="N11F5E" type="caption"> <s id="N11F60">I<emph type="italics"/>n&longs;trumenti index<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius ligula<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>igulæ foramina<emph.end type="italics"/> C D E.</s> </p> <figure id="id.001.01.115.1.jpg" xlink:href="001/01/115/1.jpg"/> <p id="N11F7A" type="main"> <s id="N11F7C">Sed redeo ad no&longs;tras fodinas. </s> <s id="N11F7F">Si men&longs;or intus in cuniculis, uel fo&longs;sis <expan abbr="lat&etilde;tibus">laten<lb/>tibus</expan> uoluerit <expan abbr="arearũ">arearum</expan> terminos con&longs;tituere & pangere &longs;igno in <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> inci&longs;o, <pb pagenum="106" xlink:href="001/01/116.jpg"/><expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan> magi&longs;ter <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> &longs;upra <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="ea&longs;d&etilde;">ea&longs;dem</expan> finib. definiuit, <expan abbr="tũc">tunc</expan> pri<lb/>mo <expan abbr="locũ">locum</expan> cuniculi uel fo&longs;&longs;æ <expan abbr="lat&etilde;tis">latentis</expan>, qui e&longs;t &longs;ub &longs;tipite terminali, ex <expan abbr="dimeti&etilde;do">dimetiendo</expan>, <lb/>eo <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> &longs;uprà explicaui modo, di&longs;cit: ultra eum <expan abbr="locũ">locum</expan>, in cuius <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> exi&longs;timat <lb/>&longs;ignum e&longs;&longs;e <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan>, <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> extendens. </s> <s id="N11FCE">Deinde <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> funiculis in æqua<lb/>ta planitie extentis ab ea &longs;upremi parte, quæ &longs;tipitem <expan abbr="terminal&etilde;">terminalem</expan> de&longs;ignat, or<lb/>&longs;us <expan abbr="infimũ">infimum</expan> uer&longs;us rectà <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan> in&longs;trumenti, cui index e&longs;t, partem ten­<lb/>dit <expan abbr="tran&longs;uer&longs;ariũ">tran&longs;uer&longs;arium</expan>: tum infimi funiculi parte, quæ e&longs;t ultra <expan abbr="eã">eam</expan>, ad <expan abbr="quã">quam</expan> tran&longs;uer<lb/>&longs;arius pertinet, ablata demon&longs;trat quo loco <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> terminale & <expan abbr="hæreditariũ">hæreditarium</expan> <lb/>&longs;it in <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> cuniculi uel fo&longs;&longs;æ latentis <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan>. </s> <s id="N1200B">Inciditur <expan abbr="aũt">ant</expan> id præ&longs;entibus <lb/><expan abbr="duũuiris">duumuiris</expan> iuratis, utriu&longs;que fodinæ præfecto et præ&longs;ide. </s> <s id="N12017">Vt enim magi&longs;ter me<lb/><expan abbr="tallicorũ">tallicorum</expan> <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> præ&longs;entibus &longs;tipites terminales in <expan abbr="terrã">terram</expan> infigit, ita men&longs;or &longs;i­<lb/>gni cau&longs;&longs;a <expan abbr="plagã">plagam</expan> infligit &longs;axis, quæ ip&longs;a etiam iccirco terminalia <expan abbr="nominãtur">nominantur</expan>. </s> <s id="N12031"><lb/>Si uerò in puteo uenæ, nuper fodi cœptæ, terminos areæ pangat, primo ei­<lb/>us putei <expan abbr="obliquitat&etilde;">obliquitatem</expan> in&longs;trumento, cui e&longs;t index, uel alio ad <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> applica<lb/>to, metitur et <expan abbr="pũctis">punctis</expan> notat. </s> <s id="N12045">Deinde <expan abbr="o&etilde;s">eos</expan> fo&longs;&longs;as <expan abbr="lat&etilde;tes">latentes</expan> u&longs;que ad <expan abbr="eã">eam</expan>, in cuius &longs;axis <lb/>&longs;igna terminalia &longs;unt <expan abbr="incid&etilde;da">incidenda</expan>: eius uerò fo&longs;&longs;æ latentis &longs;ingulos angulos di <lb/>metitur: <expan abbr="tũ">tum</expan> funiculis in planicie <expan abbr="ext&etilde;tis">extentis</expan> &longs;imiliter <expan abbr="tran&longs;uer&longs;ariũ">tran&longs;uer&longs;arium</expan>, ut dixi, tendit, <lb/>& &longs;igna in &longs;axis incidit. </s> <s id="N1206A">Quod &longs;i <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> terminale & <expan abbr="hæreditariũ">hæreditarium</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> in fo&longs;&longs;a <lb/>latente, quæ &longs;ub hac e&longs;t, <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan> fuerit, men&longs;or ab hoc &longs;igno or&longs;us &longs;ingu­<lb/>los angulos notans metitur: & in inferiore fo&longs;&longs;a <expan abbr="lat&etilde;te">latente</expan> <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> tendit ultra <lb/>eum locum, in cuius &longs;axo exi&longs;timat <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan>: mox funiculos, ut <lb/>&longs;æpius dixi, in planicie extendit. </s> <s id="N12095">Et&longs;i uerò uena &longs;e in inferiore fo&longs;&longs;a latente a­<lb/>liter ac in &longs;uperiore, in qua primum <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> terminale in &longs;axo e&longs;t inci&longs;um, ten­<lb/>dit, tamen in inferiore <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> rectà in &longs;axo <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N120A8">Etenim &longs;i <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> infe<lb/>rius <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> &longs;uperius inciderit, <expan abbr="obliquũ">obliquum</expan> fiet: quo modo iniurio&longs;è alteri fodi <lb/>næ aliquid de po&longs;&longs;e&longs;sione detrahitur, alteri datur. </s> <s id="N120BB">Si præterea acciderit ut &longs;i<lb/><expan abbr="gnũ">gnum</expan> <expan abbr="hæreditariũ">hæreditarium</expan> in angulo &longs;it <expan abbr="incidendũ">incidendum</expan>, men&longs;or ab eo or&longs;us pa&longs;&longs;um unum <lb/><expan abbr="prior&etilde;">priorem</expan> fodinam uer&longs;us metitur, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> po&longs;teriorem uer&longs;us: atque ex his efficit <lb/><expan abbr="trianguiũ">trianguium</expan>, eumque <expan abbr="mediũ">medium</expan> tran&longs;uer&longs;ario funiculo diuidens ad <expan abbr="illũ">illum</expan> <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> termi­<lb/>nale in &longs;axo incidit. </s> <s id="N120E7">Po&longs;tremò men&longs;or interdum rei in ueritatis lucem profe<lb/>rendæ gratia areæ terminum pangit in his locis, in quibus iam antè multa &longs;i<lb/>gna terminalia in &longs;axis &longs;unt inci&longs;a. </s> <s id="N120EE">Tunc uerò à &longs;tipite terminali, &longs;ub dio in <lb/>terram infixo, or&longs;us primò u&longs;que ad <expan abbr="proximã">proximam</expan> fodinam metitur: deinde dime­<lb/>titur <expan abbr="unũ">unum</expan> & <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan>: tum &longs;tipitem terminalem in æquata planicie figit: <lb/>& ab eo <expan abbr="initiũ">initium</expan> faciens ij&longs;dem funiculis extentis &longs;imiliter metitur: atque iterum <lb/>&longs;tipitem, qui ip&longs;i eum dimetiendi finem &longs;ignificet, in <expan abbr="terrã">terram</expan> infigit: po&longs;tea &longs;ub <lb/>terra ab eo loco, in quo de&longs;itum e&longs;t, rur&longs;us incipit metiri tot puteos & fo&longs;&longs;as <lb/>latentes, quot memini&longs;&longs;e pote&longs;t. </s> <s id="N12115">Mox redit in planiciem: & iterum à &longs;ecun­<lb/>do &longs;tipite or&longs;us metitur: atque id facit u&longs;que ad fo&longs;&longs;am latentem, in qua &longs;ignum <lb/>terminale in &longs;axo e&longs;t incidendum: ad extremum à &longs;tipite terminali, primum <lb/>in terra fixo, or&longs;us tran&longs;uer&longs;arium funiculum rectà tendit uer&longs;us ultimum, <lb/>qui infimæ fo&longs;&longs;æ latentis longitudinem demon&longs;trat: & qua parte eum attin<lb/>git, ea uerè iudicans &longs;ignum hæreditarium in &longs;axo incidit.</s> </p> <p id="N12122" type="main"> <s id="N12124">De re Metallica Libri V. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="107" xlink:href="001/01/117.jpg"/> <p id="N1212B" type="head"> <s id="N1212D">GEORGII AGRICO­<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER SEXTVS.</s> </p> <p id="N12134" type="main"> <s id="N12136">Dixi de uenarum fo&longs;sionibus, de <expan abbr="puteorũ">puteorum</expan> &longs;tructu­<lb/>ris, de <expan abbr="cuniculorũ">cuniculorum</expan>, <expan abbr="fo&longs;sarũ">fo&longs;sarum</expan> latentium, <expan abbr="cauernarũ">cauernarum</expan> &longs;ub <lb/>&longs;tructionibus, de arte men&longs;oris: nunc dicam primò <lb/>de ferramentis, quibus uenæ &longs;axaque <expan abbr="excindũtur">excinduntur</expan>: de <lb/>inde de ua&longs;is in quæ conijciuntur globæ <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan>, &longs;a<lb/>xorum, <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, aliarumque <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <expan abbr="fo&longs;siliũ">fo&longs;silium</expan>, ut uel ex <lb/>trahi uel euehi uel efferri po&longs;sint: atque etiam de ua­<lb/>&longs;is aquarijs & canalibus: tum de diuer&longs;i generis ma<lb/>chinis: po&longs;tremò de malis <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>, quæ omnia <lb/>dum <expan abbr="de&longs;crib&etilde;tur">de&longs;cribentur</expan> accuratius, <expan abbr="iterũ">iterum</expan> multæ laborandi rationes <expan abbr="explicabũtur">explicabuntur</expan>. </s> <s id="N1217F"><lb/>Ferramenta <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;unt ea, quæ proprio nomine metallici &longs;ic appellant, cunei <lb/>præterea, laminæ, bracteæ, mallei, bacilla, conti, ligones, uerricula, batilla. </s> <s id="N12189"><lb/>Sed eorum, quæ proprio nomine <expan abbr="ferram&etilde;ta">ferramenta</expan> &longs;unt, quatuor exi&longs;tunt formæ, <lb/>quæ ferè non figura, &longs;ed longitudine uel cra&longs;situdine inter &longs;e differunt: ete­<lb/>nim <expan abbr="omniũ">omnium</expan> pars &longs;umma e&longs;t lata & <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan>, ut malleo percuti po&longs;sit: ima <lb/>in <expan abbr="mucron&etilde;">mucronem</expan> de&longs;init, ut <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> & <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> duriciam acie diffindat: omnia quo <lb/>que præter <expan abbr="quartũ">quartum</expan> &longs;unt perforata. </s> <s id="N121B1">Primùm quidem, quo fo&longs;&longs;ores quotidie <lb/>utuntur, longum e&longs;t dodrantem: latum, &longs;e&longs;quidigitum: cra&longs;&longs;um, digitum. </s> <s id="N121B6">In <lb/>&longs;ecundo e&longs;t eadem quæ in primo latitudo, itemque cra&longs;situdo, &longs;ed <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t <lb/>duos dodrantes, quo fo&longs;&longs;ores duri&longs;simas qua&longs;que uenas &longs;ic findunt, ut rimis <lb/>fati&longs;cant. </s> <s id="N121C3">Tertium eandem quam &longs;ecundum <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan> a&longs;&longs;umit, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> pau­<lb/>lò latius & cra&longs;sius e&longs;t: quo fodiunt &longs;olum eorum puteorum, qui paulatim <lb/>colligunt aquas. </s> <s id="N121D2">Quartum ferè longum e&longs;t palmos tres & digitum unum: <lb/>cra&longs;&longs;um, digitos duos: &longs;uprema parte <expan abbr="latũ">latum</expan> digitos tres, media palmum, ima, <lb/>ut cætera cu&longs;pidatum. </s> <s id="N121DD">Hoc uenas duriores <expan abbr="excindũt">excindunt</expan>. </s> <s id="N121E4"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> primi ferramen<lb/>ti foramen à &longs;umma parte di&longs;tat palmum: &longs;ecundi & tertij, digitos &longs;eptem. </s> <s id="N121EC"><lb/>Quodque uerò circa foramen hinc illincque extuberat, in id indunt manubri­<lb/>um ligneum: quod altera manu tenent, cùm ferramentum, ad &longs;axa applica­<lb/>tum, malleo feriunt. </s> <s id="N121F4">Hæc ferramenta maiora uel minora, prout res hoc po­<lb/>&longs;tulat, fabricari &longs;olent. </s> <s id="N121F9">Omnia retu&longs;a fabri ferrarij rur&longs;us, quoad fieri pote&longs;t, <lb/>acuunt. </s> <s id="N121FE">At cuneus plerunque longus e&longs;t palmos tres & digitos duos: latus, <lb/>digitos &longs;ex: &longs;umma parte ad palmi altitudinem cra&longs;&longs;us digitos tres, deinde <lb/>paulatim tenuior, ut ima fiat acutus. </s> <s id="N12205">Sed lamina alta & lata e&longs;t digitos &longs;ex: <lb/>&longs;umma parte cra&longs;&longs;a digitos duos, ima &longs;e&longs;quidigitum. </s> <s id="N1220A">In bractea uerò e&longs;t ea­<lb/>dem, quæ in lamina altitudo & latitudo, &longs;ed admodum tenuis e&longs;t. </s> <s id="N1220F">His omni<lb/>bus, ut proximo libro explicaui, utuntur cum uenas duri&longs;simas excindunt. </s> <s id="N12214"><lb/>Atque etiam cunei, laminæ, bracteæ modo maiores, modo minores &longs;olent <lb/>confici.</s> </p> <pb pagenum="108" xlink:href="001/01/118.jpg"/> <p id="N1221E" type="caption"> <s id="N12220">F<emph type="italics"/>erramentum primum<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecundum<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ertium<emph.end type="italics"/> C. <lb/>Q<emph type="italics"/>uartum.<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>uneus<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>ractea<emph.end type="italics"/> G. <lb/>M<emph type="italics"/>anubrium ligneum<emph.end type="italics"/> H. M<emph type="italics"/>anubrium in primo ferra<lb/>mento inclu&longs;um<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.118.1.jpg" xlink:href="001/01/118/1.jpg"/> <p id="N12264" type="main"> <s id="N12266">Mallei quoque duplices &longs;unt: minores, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> manubria fo&longs;&longs;ores una ma­<lb/>nu tenent: maiores, quorum utraque: in illis, quod ad magnitudinem et u&longs;um <lb/>pertinet triplex e&longs;t differentia: minimo, tanquam leui&longs;simo, percutiunt &longs;e­<lb/>cundum <expan abbr="ferramentũ">ferramentum</expan>: medio, primum: maximo, tertium: atque is latus & cra&longs;­<lb/>&longs;us e&longs;t digitos duos. </s> <s id="N12279">In maioribus uerò bipartita e&longs;t uarietas: paruis <expan abbr="quartũ">quartum</expan> <lb/>ferramentum feriunt, magnis cuneos in fi&longs;&longs;uras impingunt: illi lati & cra&longs;si <lb/>&longs;unt tres digitos, hi quinque, & longi pedem. </s> <s id="N12284">Omnes autem media parte, in <lb/>qua e&longs;t foramen manubrij capax, extuberant: &longs;ed maioribus manubria &longs;unt <lb/>imbecilliora, ut operarij mallei pondere inclinatiore uehementius ferire <lb/>po&longs;sint.</s> </p> <p id="N1228D" type="caption"> <s id="N1228F">M<emph type="italics"/>alleorum minorum<emph.end type="italics"/> M<emph type="italics"/>inimus<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>edius<emph.end type="italics"/> B. <lb/>M<emph type="italics"/>aximus<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>alleorum maiorum<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>aruus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>M<emph type="italics"/>agnus<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>anubrium ligneum<emph.end type="italics"/> F. <lb/>M<emph type="italics"/>anubrium in minimo malleo inclu&longs;um<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="109" xlink:href="001/01/119.jpg"/> <figure id="id.001.01.119.1.jpg" xlink:href="001/01/119/1.jpg"/> <p id="N122D7" type="main"> <s id="N122D9">Bacillum ferreum item duplex e&longs;t: utrumque ima parte acutum, &longs;ed <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>teres, quo puteum, aqua plenum, cùm ad eum pertinet cuniculus, <expan abbr="perforãt">perforant</expan>: <lb/>alterum <expan abbr="latũ">latum</expan>, quo de cauernis in &longs;olum deijciunt &longs;axa ignis ui mollita, quæ <lb/>conto detrudi non po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N122EE">E&longs;t autem contus metallicorum, ut nautarum, <lb/>pertica oblonga in capite ferrum habens.</s> </p> <p id="N122F3" type="caption"> <s id="N122F5">B<emph type="italics"/>acillum teres<emph.end type="italics"/> A. B<emph type="italics"/>acillum latum<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ontus<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.119.2.jpg" xlink:href="001/01/119/2.jpg"/> <p id="N1230F" type="main"> <s id="N12311">Sed ligo metallicus differt à ru&longs;tico: nam hic ima parte latus et acutus e&longs;t: <pb pagenum="110" xlink:href="001/01/120.jpg"/>ille cu&longs;pidatus: eo cauatur uena non dura, qualis e&longs;&longs;e &longs;olet terrena. </s> <s id="N12319">Similiter <lb/>rutrum & batillum nihil di&longs;tant à uulgaribus. </s> <s id="N1231E">Altero conuerrunt terras & <lb/>glareas, altera ea&longs;dem inijciunt in ua&longs;a.</s> </p> <p id="N12323" type="caption"> <s id="N12325">L<emph type="italics"/>igo<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> B. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.120.1.jpg" xlink:href="001/01/120/1.jpg"/> <p id="N1233F" type="main"> <s id="N12341">Terræ <expan abbr="aũt">aut</expan> & &longs;axa & res metallicæ aliæque fo&longs;siles ligone cauatæ uel ferra­<lb/>mentis exci&longs;æ in ua&longs;is aut corbibus aut &longs;accis è puteis <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>: ci&longs;ijs uel <lb/>cap&longs;is <expan abbr="pat&etilde;tibus">patentibus</expan> <expan abbr="euehũtur">euehuntur</expan> è cuniculis: ex utri&longs;que alueis efferuntur. </s> <s id="N12358">Va&longs;a &longs;unt <lb/>duplicia: quæ non materia, <expan abbr="nõ">non</expan> figura differunt, &longs;ed magnitudine: minora fe­<lb/>rè <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="capiũt">capiunt</expan>, quantum metreta: maiora <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> &longs;extuplo &longs;unt capaciora: <lb/>neutris enim certa e&longs;t capacitas, &longs;ed &longs;æpius uaria. </s> <s id="N12371">Vtraque conficiuntur ex a&longs;­<lb/>&longs;eribus & duobus circulis ferreis, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> altero &longs;uperius, altero inferius uin­<lb/>ciuntur: nam colurni & querni a&longs;&longs;erib. </s> <s id="N1237C"><expan abbr="puteorũ">puteorum</expan> illi&longs;i facile rumpuntur, ferrei <lb/>durant. </s> <s id="N12384">Maiorib. ut a&longs;&longs;eres &longs;unt cra&longs;siores & latio. </s> <s id="N12387">es, ita <expan abbr="etiã">etiam</expan> circuli utri&longs;que, <lb/>ut plus firmitatis & roboris habeant, octona bacilla ferrea &longs;unt, aliquantum <lb/>lata: quorum quaterna ex &longs;uperiori circulo deor&longs;um <expan abbr="procedũt">procedunt</expan>: quaterna eis <lb/>qua&longs;i obuia ex inferiori &longs;ur&longs;um: <expan abbr="utrorũque">utrorunque</expan> <expan abbr="fundũ">fundum</expan> tam interius quàm extrin&longs;e<lb/>cus duobus uel tribus bacillis <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ferreis, & ex una inferioris circuli parte ad <lb/><expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="pertin&etilde;tibus">pertinentibus</expan>, munitur. </s> <s id="N123AF">Sed <expan abbr="eorũ">eorum</expan> quæ extra &longs;unt, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> ad id affigitur <lb/>tran&longs;uer&longs;um: utraque <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> binas ferreas an&longs;as, quæ &longs;uperius extant atque emi <lb/>nent: utraque <expan abbr="&longs;emicirculũ">&longs;emicirculum</expan> ferreum, cuius inferior pars inclu&longs;a in an&longs;is recta e&longs;t <lb/>ut expeditius moueri po&longs;sit: utraque multo altiora quàm latiora &longs;unt, <expan abbr="utri&longs;que&longs;u&mtilde;a">utri&longs;que <lb/>&longs;umna</expan> pars e&longs;t latior ut res effo&longs;&longs;æ facilius in ea infundi & rur&longs;us ex eis effun<lb/>di po&longs;sint. </s> <s id="N123D0">In minora fermè pueri, in maiora uiri terras è &longs;olo putei trahunt <lb/>rutro, reliquas res fo&longs;siles batillo in ea inijciunt, uel manibus ingerunt: ex <lb/>qua re inge&longs;tores &longs;unt nominati: mox &longs;emicirculo ferreo funis ductarij <expan abbr="un­cũ">un­<lb/>cum</expan> <expan abbr="implicãt">implicant</expan>: <expan abbr="tũ">tum</expan> machinis <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>: minora <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>, quod ip&longs;is leuius onus <pb pagenum="111" xlink:href="001/01/121.jpg"/>&longs;it <expan abbr="impo&longs;itũ">impo&longs;itum</expan>, ea quam uer&longs;ant homines: maiora, quod grauius, ea quam equi <lb/>circumagunt. </s> <s id="N123F8">Quidam uerò in ua&longs;orum locum <expan abbr="&longs;ub&longs;tituũt">&longs;ub&longs;tituunt</expan> corbes, quæ tan­<lb/>tundem capiant, aut, quod leuiores quàm ua&longs;a &longs;int, etiam plus. </s> <s id="N12401">Quidam &longs;ac<lb/>cis, ex taurinis tergoribus factis, pro ua&longs;is utuntur: quorum &longs;emicirculos fer <lb/>reos unco <expan abbr="preh&etilde;dit">prehendit</expan> funis ductarius: eorum plerunque tres rebus effo&longs;sis ple­<lb/>ni &longs;imul extrahuntur, tres demittuntur, tres à pueris implentur: hi Snebergi <lb/>u&longs;itati &longs;unt, illæ Fribergi.</s> </p> <p id="N12410" type="caption"> <s id="N12412">V<emph type="italics"/>as minus<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>as maius<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>irculi ferrei<emph.end type="italics"/> D. B<emph type="italics"/>acilla ferrea<emph.end type="italics"/> E. B<emph type="italics"/>acilla ferrea fun­<lb/>di<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>n&longs;æ<emph.end type="italics"/> G. S<emph type="italics"/>emicirculus ferreus<emph.end type="italics"/> H. V<emph type="italics"/>ucus funis ductarij<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>orbis<emph.end type="italics"/> K. S<emph type="italics"/>acci<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.121.1.jpg" xlink:href="001/01/121/1.jpg"/> <pb pagenum="112" xlink:href="001/01/122.jpg"/> <p id="N12462" type="main"> <s id="N12464">Quod <expan abbr="aũt">aut</expan> nunc <expan abbr="ci&longs;iũ">ci&longs;ium</expan> appellamus uehiculum e&longs;t unam habens rotam <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>duas, ut id quod equi trahunt: ip&longs;um rebus fo&longs;silibus refertum ex cuniculis <lb/>uel ca&longs;is ab operario euehitur: &longs;ed hoc modo formatur. </s> <s id="N12477">A&longs;&longs;eres duo longi <lb/>circiter quinque pedes, alti <expan abbr="unũ">unum</expan>, lati duos digitos eliguntur: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> partes pri­<lb/>mæ futuræ ad unius pedis <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan>, po&longs;tremæ ad duum <expan abbr="pedũ">pedum</expan> inferius <lb/><expan abbr="excindũtur">excinduntur</expan>, mediæ <expan abbr="reman&etilde;t">remanent</expan> integræ. </s> <s id="N12497">Deinde primæ excauantur, ut in <expan abbr="earũ">earum</expan> <lb/>foraminibus circularibus axiculi capita circumagi po&longs;sint. </s> <s id="N124A0">Mediæ uerò bis <lb/>perforantur & prope <expan abbr="imũ">imum</expan>, ut capitula <expan abbr="duarũ">duarum</expan> <expan abbr="trabecularũ">trabecularum</expan>, in quas imponun<lb/>tur a&longs;&longs;eres, recipiant: & in medio, ut capitula <expan abbr="duorũ">duorum</expan> a&longs;&longs;erum tran&longs;uer&longs;ario­<lb/>rum: atque claui, in his capitibus foras eminentibus infixi, totam firmant com<lb/>pagem. </s> <s id="N124BB">Ex po&longs;tremis a&longs;&longs;erum longorum partibus fiunt manubria: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>capitula inferius &longs;unt reflexa, ut firmius manibus teneri po&longs;sint. </s> <s id="N124C4">Sed rotula, <lb/>quia unica, neque modiolum habet, neque circum axiculum uer&longs;atur, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> cum <lb/>ip&longs;o circumuertitur: à curuaturis enim, quas <foreign lang="el">a)/yidas</foreign> Græci uocant, duo ra­<lb/>dij tran&longs;uer&longs;arij, in eas inclu&longs;i, per medium axiculum penetrant in oppo&longs;itas <lb/>curuaturas. </s> <s id="N124D7">Axiculus <expan abbr="aũt">aut</expan> quadrangulus e&longs;t, exceptis capitibus, quorum u­<lb/>trumque teres ut in foramine uolui po&longs;sit: hoc ci&longs;ium terris & &longs;axis <expan abbr="plenũ">plenum</expan> o­<lb/>perarius euehit, inane reuehit. </s> <s id="N124E6">E&longs;t præterea metallicis <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="ci&longs;iũ">ci&longs;ium</expan> hoc gran­<lb/>dius, quo hi, qui terram, cum lapillis nigris permi&longs;tam, lauant, riuis in eam <lb/>deductis, utuntur. </s> <s id="N124F5">Eius <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> prior a&longs;&longs;er tran&longs;uer&longs;arius altior e&longs;t, ut terra in­<lb/>ge&longs;ta non decidat.</s> </p> <p id="N124FE" type="caption"> <s id="N12500">C<emph type="italics"/>i&longs;ium minus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres eius longi<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres tran&longs;uer&longs;arij<emph.end type="italics"/> C. <lb/>R<emph type="italics"/>otula<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>i&longs;ium grandius<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>ius prior a&longs;&longs;er tran&longs;uer&longs;arius<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.122.1.jpg" xlink:href="001/01/122/1.jpg"/> <pb pagenum="113" xlink:href="001/01/123.jpg"/> <p id="N12532" type="main"> <s id="N12534">Cap&longs;a <expan abbr="aũt">aut</expan> patens dimidio capacior e&longs;t quàm <expan abbr="ci&longs;iũ">ci&longs;ium</expan>: longa ferè pedes qua­<lb/>tuor, lata & alta circiter pedes duos & dimidium: &longs;ed quia ei figura e&longs;t qua­<lb/>drangula, tribus laminis <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> uincitur ferreis: & præter eos undique<lb/> bacillis ferreis munitur: ad ip&longs;ius fundum duo axiculi ferrei &longs;unt affixi, <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>quorum capitula utrinque orbiculi lignei uer&longs;antur: qui, ne ex axiculis immo <lb/>bilibus decidant, paruis clauis ferreis cauetur: ut magno illo obtu&longs;o ad <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> <lb/><expan abbr="fundũ">fundum</expan> affixo, ne à trita uia, hoc e&longs;t cauo trabium aberrent. </s> <s id="N1255A">Eam cap&longs;am ue­<lb/>ctor ip&longs;ius partem po&longs;teriorem manibus tenens & protrudens euehit onu­<lb/>&longs;tam rebus fo&longs;silibus, uacuam reuehit. </s> <s id="N12561">Quoniam uerò cùm mouetur, <expan abbr="&longs;onũ">&longs;onum</expan> <lb/>efficit, qui nonnullis ui&longs;us canum latratui &longs;imilis, canem uocarunt. </s> <s id="N1256A">Hac ca­<lb/>p&longs;a utuntur &longs;i quando ex longi&longs;simis cuniculis onera euehunt, & quòd mo<lb/>ueatur facilius, & quòd grauius onus ip&longs;i po&longs;sit imponi.</s> </p> <p id="N12571" type="caption"> <s id="N12573">C<emph type="italics"/>ap&longs;æ quadranguli ferrei<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius bacilla ferrea<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>xiculus <lb/>ferreus<emph.end type="italics"/> C. O<emph type="italics"/>rbiculi lignei<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>arui claui ferrei<emph.end type="italics"/> E. <lb/>M<emph type="italics"/>agnus clauus ferreus obtu&longs;us<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ap&longs;a eadem inuer&longs;a<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.123.1.jpg" xlink:href="001/01/123/1.jpg"/> <p id="N125A9" type="main"> <s id="N125AB">Sed alueos cauant ex &longs;ingulis arborum truncis: quorum minores longi <lb/>&longs;unt plerumque duos pedes, lati unum: hos metallo refertos, præ&longs;ertim cùm <lb/>multum non effoditur, è puteis & cuniculis uel humeris egerunt, uel funicu<lb/>lis, ex collis pendentibus, deuinctos efferunt. </s> <s id="N125B4">Veteres quicquid effo&longs;&longs;um e­<lb/>rat humeris ege&longs;si&longs;&longs;e Plinius autor e&longs;t. </s> <s id="N125B9">Verùm ea ratio <expan abbr="onerũ">onerum</expan> exportando­<lb/>rum quia plures homines magnis laboribus defatigat, & multa pecunia in <lb/>operas erogatur, &longs;preta à no&longs;tris & repudiata. </s> <s id="N125C4">Maiorum autem <expan abbr="alueorũ">alueorum</expan> lon<lb/>gitudo e&longs;t ad tres pedes, latitudo palmi pedalis: in quibus terras metallicas <pb pagenum="114" xlink:href="001/01/124.jpg"/>experimenti poti&longs;simùm gratia lauant.</s> </p> <p id="N125D2" type="caption"> <s id="N125D4">A<emph type="italics"/>lueus minor<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>lueus maior<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.124.1.jpg" xlink:href="001/01/124/1.jpg"/> <p id="N125EE" type="main"> <s id="N125F0">At aquaria ua&longs;a differunt u&longs;u, quem habent, & materia, ex qua forman­<lb/>tur. </s> <s id="N125F5">Nam <expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> aqua è puteis hau&longs;ta infunditur in alia, ut &longs;itulis: quæ­<lb/>dam aquarum plena machinis extrahuntur, ut moduli et bulgæ. </s> <s id="N125FE">Alia &longs;unt li<lb/>gnea, &longs;icuti &longs;itulæ & moduli: alia &longs;cortea, ueluti bulgæ. </s> <s id="N12603">Moduli <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> aqua­<lb/>rij æque ac ua&longs;a, in quæ res aridæ ingeruntur, duplices &longs;unt, minores & ma­<lb/>iores: &longs;ed hi moduli di&longs;tant à ua&longs;is &longs;umma parte, quam <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> angu&longs;tiorem: <lb/>& quidem iccirco ne, cùm ex puteis, maximè multum deuexis, trahuntur & <lb/>illiduntur a&longs;&longs;eribus, aquæ effundantur. </s> <s id="N12616">In hos modulos aquas &longs;itulis infun­<lb/>dunt, quæ &longs;unt lignea ua&longs;cula, non ut moduli in &longs;ummo angu&longs;ta, neque uin­<lb/>cta circulis ferreis, &longs;ed colurnis, quod neutrum nece&longs;sitas flagitet: atque <lb/>hic etiam moduli minores extrahuntur ea machina, quam <lb/>uer&longs;ant homines: maiores ea quam equi <lb/>circumagunt.</s> </p> <pb pagenum="115" xlink:href="001/01/125.jpg"/> <p id="N12627" type="caption"> <s id="N12629">M<emph type="italics"/>odulus minor<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>odulus maior<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>itula<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.125.1.jpg" xlink:href="001/01/125/1.jpg"/> <p id="N12643" type="main"> <s id="N12645">Sed bulgas no&longs;tri nominant maximos illos utres aquarios, qui con&longs;tant <lb/>ex taurinis tergoribus duobus, uel duobus & dimidio: ex his bulgis tritis <lb/>& u&longs;itatis primò excidunt pili, atque glabræ & candidæ fiunt. </s> <s id="N1264C">Po&longs;t id tempo<lb/>ris rumpuntur. </s> <s id="N12651">Quod &longs;i parum, in partem <expan abbr="ruptã">ruptam</expan> bacilli teretis & &longs;triati par­<lb/>ticula immittitur, ac in ip&longs;ius &longs;trias bulga rupta undique illigata &longs;uitur: &longs;in <lb/>multum, eam re&longs;arciunt particula tergoris taurini. </s> <s id="N1265C">Bulgæ autem unco cate­<lb/>næ ductariæ implicatæ & demi&longs;&longs;æ mer&longs;antur in aquis, & quàm primum <lb/>eas hau&longs;erint machina maxima extrahuntur: duplices uerò &longs;unt: al­<lb/>teræ per &longs;e hauriunt aquas: in alteras batillo ligneo agi­<lb/>tatæ quodammodo infunduntur.</s> </p> <p id="N12667" type="caption"> <s id="N12669">B<emph type="italics"/>ulga per &longs;e hauriens aquas<emph.end type="italics"/> A. B<emph type="italics"/>ulga in quam <lb/>aquæ pala agitatæ infunduntur<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <pb pagenum="116" xlink:href="001/01/126.jpg"/> <figure id="id.001.01.126.1.jpg" xlink:href="001/01/126/1.jpg"/> <p id="N12683" type="main"> <s id="N12685">Aquas autem, ex puteis extractas, excipiunt canales, uel infundibula, per <lb/>quæ tran&longs;mittuntur in canales: &longs;imiliter aquæ è lateribus cuniculorum efflu<lb/>entes in canales deriuantur. </s> <s id="N1268C">Hi <expan abbr="cõ&longs;tant">con&longs;tant</expan> ex binis trabibus excauatis, & arctè <lb/>coniunctis ut aquas profluentes po&longs;sint continere: ex ore cuniculi u&longs;que ad <lb/>extremam eius partem pertinent a&longs;&longs;eribus contecti, ne terra uel <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> in eos <lb/>incidens <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> cur&longs;um impediat. </s> <s id="N126A1">Quòd &longs;i multus limus paulatim in ip&longs;is <lb/>&longs;ub&longs;ederit a&longs;&longs;eribus &longs;ublatis purgantur, ne, quod etiam tunc eis accidit, ob­<lb/>&longs;truantur & obturentur. </s> <s id="N126A8">Quos autem canales metallici extra terram infun­<lb/>dibulis quæ &longs;unt ad ca&longs;as puteorum, &longs;ubijciunt, eos plerunque cauant <lb/>ex &longs;ingulis arboribus. </s> <s id="N126AF">Infundibula uerò ferè conficiuntur <lb/>ex quatuor a&longs;&longs;eribus &longs;ic inferius exci&longs;is & con<lb/>iunctis, ut &longs;umma infundibulorum <lb/>pars fiat latior, angu­<lb/>&longs;tiorima.</s> </p> <p id="N126BA" type="caption"> <s id="N126BC">C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> A. I<emph type="italics"/>nfundibulum<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <pb pagenum="117" xlink:href="001/01/127.jpg"/> <figure id="id.001.01.127.1.jpg" xlink:href="001/01/127/1.jpg"/> <p id="N126D4" type="main"> <s id="N126D6">Quæ &longs;int ferramenta <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>, quæ ua&longs;a &longs;atis o&longs;tendi: nunc machinas <lb/><expan abbr="exponã">exponam</expan>, hæ triplices &longs;unt, tractoriæ &longs;cilicet, &longs;piritales, &longs;can&longs;oriæ. </s> <s id="N126E2">Tractorijs <lb/>onera ex puteis <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>. </s> <s id="N126EB">Spiritales aerem <expan abbr="conceptũ">conceptum</expan> ex ore &longs;uo inflant in <lb/>cuniculos uel puteos: quod ni fiatin <expan abbr="nõnullis">nonnullis</expan> fo&longs;&longs;ores laborare &longs;ine magna <lb/>&longs;pirandi difficultate non po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N126FA">Scan&longs;oriæ &longs;unt &longs;calæ <expan abbr="quarũ">quarum</expan> gradibus me<lb/>tallici de&longs;cendunt in puteos: & ex eis rur&longs;us a&longs;cendunt. </s> <s id="N12703"><expan abbr="Tractoriarũ">Tractoriarum</expan> uariæ <lb/>& diuer&longs;æ &longs;unt formæ: & quædam ex ip&longs;is multùm artificio&longs;æ: &, ni&longs;i ego <lb/>fallor, ueteribus incognitæ: quæ iccirco inuentæ &longs;unt, ut & aquæ trahi po&longs;­<lb/>&longs;int ex terræ profundo, ad quod nulli cuniculi <expan abbr="pertin&etilde;t">pertinent</expan>: & res fo&longs;siles ex pu<lb/>teis, quos item nulli <expan abbr="cõtingunt">contingunt</expan> cuniculi, uel longi&longs;simi. </s> <s id="N12719"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò puteo <lb/>rum non <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> e&longs;t altitudo, in i&longs;tius generis machinis magna uarietas exi&longs;tit. <lb/></s> <s id="N12726">&longs;ed <expan abbr="earũ">earum</expan>, quibus onera &longs;icca ex puteis <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>, formæ quinque <expan abbr="poti&longs;simũ">poti&longs;simum</expan> <lb/>&longs;unt u&longs;itatæ, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> prima &longs;ic <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>. </s> <s id="N1273F">Tigna duo, quàm puteus paulo lon­<lb/>giora, collocantur: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> in fronte putei, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> in tergo. </s> <s id="N1274C">Eorum partes ex­<lb/>tremæ habent foramina, in quæ pali, ad imum cuneatiores, immi&longs;si altius in <lb/>terram adiguntur ut maneant immobilia. </s> <s id="N12753">Habent præterea formas, in qui­<lb/>bus inclu&longs;a &longs;unt capita duorum tignorum <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ariorum">tran&longs;uer&longs;ariorum</expan>: quorum unum <lb/>dextrum putei latus occupat: alterum tantum abe&longs;t à &longs;ini&longs;tro, ut inter ip&longs;a <lb/>locus &longs;it aptus ad &longs;calas affingendas: in horum tignorum tran&longs;uer&longs;ariorum <lb/>formis, quæ in media eorum &longs;unt parte, &longs;tipites uel a&longs;&longs;eres cra&longs;si infiguntur <lb/>& configuntur clauis ferreis: in quorum &longs;tipitum uel a&longs;&longs;erum caua cra&longs;sis la <lb/>minis ferrata conijciuntur &longs;uculæ capita: utrumque autem caput, ex &longs;tipitis <lb/>aut a&longs;&longs;eris cauo foras <expan abbr="emin&etilde;s">eminens</expan>, e&longs;t inclu&longs;um in forma alterius capitis ligni lon<lb/>gi <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>, lati <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, cra&longs;si tres digitos: &longs;ed <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> eius caput <expan abbr="latũ">latum</expan> e&longs;t di­<lb/>gitos <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>: in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> uerò inclu&longs;us e&longs;t uectis, teres item longus <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>. <pb pagenum="118" xlink:href="001/01/128.jpg"/>circa uerò &longs;uculam funis ductarius inuoluitur, & eius media pars ad ip&longs;am <lb/>religatur: at utraque eiu&longs;dem an&longs;a habet <expan abbr="uncũ">uncum</expan> ferreum, qui ua&longs;is &longs;emicirculo <lb/>implicatur: itaque uectibus coacta &longs;ucula dum uoluitur &longs;emper alterum uas <lb/>onere plenum ex puteo extrahitur in eundem demittitur uacuum. </s> <s id="N1279B">Cogunt <lb/>autem &longs;uculam uiri duo robu&longs;ti, uterque prope &longs;e <expan abbr="ci&longs;iũ">ci&longs;ium</expan> habens, in quod, cùm <lb/>uas ei propius fuerit extractum, exoneret. </s> <s id="N127A6">Duo uerò ua&longs;a plerunque <expan abbr="impl&etilde;t">implent</expan> <lb/>ci&longs;ium. </s> <s id="N127AF">Quare ubi quatuor extracta fuerint uterque &longs;uum ci&longs;ium ex ca&longs;a eue­<lb/>hit et euertit: ita fit, ut &longs;i putei fodiantur profundi, collis a&longs;&longs;urgat circa machi<lb/>næ ca&longs;am. </s> <s id="N127B6">Quod &longs;i uena <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> fœcunda non fuerit, terras &longs;axaque di&longs;cri­<lb/>mine remoto profundunt: &longs;i fœcunda, &longs;eor&longs;im exonerata &longs;eruant, tundunt, <lb/>lauant. </s> <s id="N127C1">At cùm ua&longs;a aquaria extrahunt, ea euertentes aquam per infundibu­<lb/>la tran&longs;mittunt in canalem, per quem effluit.</s> </p> <p id="N127C6" type="caption"> <s id="N127C8">T<emph type="italics"/>ignum in fronte putei collocatum<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ignum in tergo putei collocatum<emph.end type="italics"/> B. <lb/>P<emph type="italics"/>ali cuneati<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer&longs;aria<emph.end type="italics"/> D. S<emph type="italics"/>tipites uel a&longs;&longs;eres cra&longs;si<emph.end type="italics"/> E. <lb/>L<emph type="italics"/>amina ferrea<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>ucula<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>ius capita<emph.end type="italics"/> H. L<emph type="italics"/>ignum<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> K. <lb/>F<emph type="italics"/>unis ductarius<emph.end type="italics"/> L. E<emph type="italics"/>ius uncus<emph.end type="italics"/> M. V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> N. E<emph type="italics"/>ius &longs;emicirculus<emph.end type="italics"/> O.</s> </p> <figure id="id.001.01.128.1.jpg" xlink:href="001/01/128/1.jpg"/> <p id="N1282A" type="main"> <s id="N1282C">Altera machina, qua metallici, cùm putei &longs;unt altiores, utuntur, à prima <lb/>differt rota, quam præter uectes habet: eam, &longs;i pondus altè non extrahitur, <lb/>unus uectiarius uer&longs;at, rota in alterius locum &longs;uccedente: &longs;in altius, tres, rota <lb/>in quarti locum &longs;ub&longs;tituta. </s> <s id="N12835">Etenim &longs;ucula &longs;emel mota rotæ uolubilitate iu­<pb pagenum="119" xlink:href="001/01/129.jpg"/>uatur, ut multo facilius circumagi po&longs;sit: ad quam rotam aliquot interdum <lb/>ma&longs;&longs;ulæ plumbeæ appenduntur, uel in a&longs;&longs;erculis, ad eam affixis, includun­<lb/>tur, ut cùm uer&longs;atur pondere depre&longs;&longs;a ad motum propen&longs;ior fiat. </s> <s id="N12841">Quidam <lb/>eadem de cau&longs;a duo uel tria uel quatuor bacilla ferrea includunt in &longs;ucula, <lb/>eorumque capita ma&longs;&longs;ulis plumbeis aggrauant: &longs;ed i&longs;ta rota differt à rota cur <lb/>rus, & ea, quam fluminis impetus uer&longs;at. </s> <s id="N1284A">Etenim caret pinnis, quæ rotæ, <lb/>quam uertit flumen, &longs;unt: caret modiolo, qui e&longs;t currus rotæ. </s> <s id="N1284F">Eius autem lo<lb/>co habet &longs;uculam cra&longs;&longs;am: in cuius formis inferiorum radiorum capita &longs;unt <lb/>inclu&longs;a, ut &longs;uperiora in curuaturarum formis: cùm tres uectiarij hanc machi<lb/>nam torquent in orbem, tunc ad alterum &longs;uculæ caput quatuor uectes re­<lb/>cti &longs;unt, in eo inclu&longs;i: ad alterum unicus ille in metallis u&longs;itatus, qui è duo­<lb/>bus membris con&longs;tat: quorum teres, quod <expan abbr="&longs;tratũ">&longs;tratum</expan> eminet, manibus prehen­<lb/>ditur: quadrangulum, quod rectà a&longs;&longs;urgit, duas habet formas, in inferiore <lb/>membrum teres includitur, in &longs;uperiore &longs;uculæ caput. </s> <s id="N12864">Hunc uectem unus <lb/>circumagit, illos duo: quorum alter eos trahit, alter trudit. </s> <s id="N12869">Omnes uerò ue­<lb/>ctiarios, quamcunque <expan abbr="machinã">machinam</expan> uer&longs;ant, uiros e&longs;&longs;e robu&longs;tos nece&longs;&longs;e e&longs;t, ut tam <lb/>magnum laborem &longs;u&longs;tinere po&longs;sint.</s> </p> <p id="N12874" type="caption"> <s id="N12876">S<emph type="italics"/>ucula<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>ectes recti<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ectis u&longs;itatus<emph.end type="italics"/> C. <lb/>R<emph type="italics"/>otæ radij<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem curuaturæ<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.129.1.jpg" xlink:href="001/01/129/1.jpg"/> <pb pagenum="120" xlink:href="001/01/130.jpg"/> <p id="N128A2" type="main"> <s id="N128A4">Tertia machina minus fatigat operarios, cùm onera maiora &longs;ubleuet. </s> <s id="N128A7">Et­<lb/>&longs;i uerò tardius, ut omnes aliæ machinæ, quibus tympana &longs;unt, tamen altius: <lb/>nempe ad pedes centum & octoginta: quæ &longs;ic &longs;e habet axis &longs;tatuti codaces <lb/>ferrei uer&longs;antur in duobus catillis ferreis: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> inferior e&longs;t inclu&longs;us in trun<lb/>co in terra locato, &longs;uperior in trabe: axis ille inferiore parte habet orbem, ex <lb/>cra&longs;sis a&longs;&longs;eribus coagmentatis & compactis factum: &longs;uperiore tympanum <lb/>dentatum: id axis &longs;trati tympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat, circumagit: circa <lb/>hunc axem, cuius codaces uer&longs;antur item in ferreis tignorum catillis, ducta­<lb/>rius funus e&longs;t inuolutus: operarij duo manibus quidem, ne cadant, prehen­<lb/>dentes & tenentes perticam, ad duo tigna &longs;tatuta affixam, pedibus uerò ta­<lb/>bellas retrò trudentes machinam circumagunt: quoties autem uas unum, re <lb/>bus effo&longs;sis plenum, extraxerunt & &longs;ubuerterunt, toties contrariè <expan abbr="machinã">machinam</expan> <lb/>uer&longs;antes alterum extrahunt.</s> </p> <p id="N128CA" type="caption"> <s id="N128CC">A<emph type="italics"/>xis &longs;tatutus<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> C. O<emph type="italics"/>rbis<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum <lb/>dentatum<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>xis &longs;tratus<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is constat<emph.end type="italics"/> G. <lb/>F<emph type="italics"/>unis ductarius<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> I. T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> K. O<emph type="italics"/>rbis tabellæ<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.130.1.jpg" xlink:href="001/01/130/1.jpg"/> <p id="N1291A" type="main"> <s id="N1291C">Quarta machina &longs;ubleuat onera &longs;e&longs;cuplo maiora quàm duæ machinæ <lb/>primò explicatæ: quæ ita fit. </s> <s id="N12921">Tigna ad &longs;edecim, longa pedes quadraginta, <pb pagenum="121" xlink:href="001/01/131.jpg"/>cra&longs;&longs;a & lata pedem, fibulis in &longs;ummo coniuncta, in imo diuaricata erigun­<lb/>tur: eorum &longs;ingulorum inferiora capita in &longs;ingulorum <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> in &longs;olo &longs;tra­<lb/>torum formis <expan abbr="includũtur">includuntur</expan>: tigna, quæ humi iacent, longa &longs;unt pedes quinque, <lb/>lata &longs;e&longs;quipedem, cra&longs;&longs;a pedem. </s> <s id="N12937">Quodque autem tignum erectum cum tigno <lb/>humi &longs;trato connectitur tertio quodam tigno obliquè de&longs;cendente: cuius <lb/>caput &longs;uperius includitur in forma tigni erecti: inferius in forma tigni humi <lb/>iacentis. </s> <s id="N12940">Eiu&longs;modi uerò tignum longum e&longs;t pedes quatuor, cra&longs;&longs;um & <expan abbr="latũ">latum</expan> <lb/>pedem: quomodo fit area rotunda, cuius linea dimetiens habet ad quinqua <lb/>ginta pedes: in eius areæ medio crater altus ad decem pedes foditur, & fi&longs;tu<lb/>ca &longs;pi&longs;&longs;atur, aut, ut &longs;atis habeat firmitatis, contiguis tigillis, per quæ <expan abbr="penetrãt">penetrant</expan> <lb/>pali, &longs;tabilitur: eorum enim coniunctione terra crateris continetur ut deci­<lb/>dere non po&longs;sit. </s> <s id="N12955">In imo crateris <expan abbr="tignũ">tignum</expan> &longs;ternitur longum pedes tres uel qua­<lb/>tuor, cra&longs;&longs;um & latum &longs;e&longs;quipedem: id, ut immobile maneat, in tigillis conti <lb/>guis e&longs;t inclu&longs;um. </s> <s id="N12960">In eius medio ferreus e&longs;t catillus, acie temperatus, in quo <lb/>ferreus axis codax uer&longs;atur: &longs;imili modo tignum, quod in &longs;ummo &longs;ub fibula <lb/>in formis duorum tignorum erectorum e&longs;t inclu&longs;um, habet catillum <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> <lb/>in quo alter ip&longs;ius axis codax ferreus uoluitur: nam qui&longs;que axis metallicus, <lb/>ut quæque &longs;emel, &longs;i res ita ferat, dicam, duos ferreos habet codaces, tanquam <lb/>clauos, in medio capitum, ad circinum rotundatorum, infixos: eorum pars, <lb/>quæ in axis caput in figitur tam lata e&longs;t quàm ip&longs;um caput, & cra&longs;&longs;a <expan abbr="digitũ">digitum</expan>: <lb/>quæ extat teres & cra&longs;&longs;a palmum, aut cra&longs;sior, &longs;i res hoc po&longs;tulat. </s> <s id="N12979">Capita eti<lb/>am cuiu&longs;que axis metallici circulo ferreo cinguntur & uinciuntur, ut eò firmi<lb/>us codaces continere po&longs;sint. </s> <s id="N12980">Axis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> huius machinæ, exceptis capitibus, <lb/>quadrangulus e&longs;t & longus pedes quadraginta, cra&longs;&longs;us & latus &longs;e&longs;quipe­<lb/>dem: in cuius axis formis quæ &longs;unt &longs;upra caput inferius, quatuor tignorum <lb/>obliquè a&longs;cendentium capita inclu&longs;a fibulantur: eorundem capita &longs;uperio­<lb/>ra &longs;u&longs;tinent duo tigna tran&longs;uer&longs;aria duplicata, item in eorum formis in clu&longs;a. </s> <s id="N1298F"><lb/>Tigna uerò obliquè a&longs;cendentia &longs;unt longa pedes decem & octo, cra&longs;&longs;a pal<lb/>mos tres, lata quinque. </s> <s id="N12995">At tran&longs;uer&longs;aria duplicata &longs;ic ad axem affixa &longs;unt & in <lb/>ter &longs;e clauis ligneis coniuncta, ut non &longs;eparentur: ea autem longa &longs;unt pedes <lb/>quatuor & uiginti. </s> <s id="N1299C">Deinde <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> e&longs;t, quod con&longs;tat ex tribus rotis: qua­<lb/>rum media tam à &longs;uprema quàm ab infima di&longs;tat pedibus &longs;eptem. </s> <s id="N129A5">Eis qua­<lb/>tuor &longs;unt radij, quos totidem tigilla obliquè a&longs;cendentia &longs;u&longs;tinent: quorum <lb/>capita inferiora circum axem fibula coniunguntur: &longs;ingulorum <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="radiorũ">radiorum</expan> <lb/>alterum caput in forma axis, alterum in forma curuaturæ inclu&longs;um e&longs;t. </s> <s id="N129B6">Ex <lb/>curuaturis infimæ rotæ ad curuaturas mediæ undique <expan abbr="pertin&etilde;t">pertinent</expan> fu&longs;i: &longs;imiliter <lb/>ex curuaturis mediæ ad curuaturas &longs;upremæ: quibus fu&longs;is duo ductarij fu­<lb/>nes inuoluuntur: alter inter infimam rotam & mediam, alter inter <expan abbr="mediã">mediam</expan> & <lb/>&longs;upremam. </s> <s id="N129C9">Hoc ædificium, in metæ figuram, excepta ea parte quandrangu<lb/>la quæ &longs;pectat ad puteum formatum, totum &longs;candulis contegitur. </s> <s id="N129CE">Tum du­<lb/>plicis ordinis &longs;unt tigna tran&longs;uer&longs;aria utrinque &longs;tatutis inclu&longs;a: utraque longa <lb/>&longs;unt pedes decem & octo: &longs;ed &longs;tatuta cra&longs;&longs;a & lata pedem, tran&longs;uer&longs;aria tres <lb/>palmos. </s> <s id="N129D7">Statuta numero &longs;unt &longs;edecim, tran&longs;uer&longs;aria octo, &longs;uper quæ collo­<lb/>cantur duæ trabes latæ pedem, cra&longs;&longs;æ tres palmos, excauatæ ad &longs;emipedis <lb/>latitudinem, ad quinque digitorum altitudinem: & altera quidem locatur &longs;u­<pb pagenum="122" xlink:href="001/01/132.jpg"/>per &longs;uperiora tigna tran&longs;uer&longs;aria, altera &longs;uper inferiora: utraque tam longa <lb/>e&longs;t, ut ferè ex machinæ tympano u&longs;que ad puteum pertineat. </s> <s id="N129E5">Vtrique prope i­<lb/>dem tympanum axiculus ligneus e&longs;t teres & cra&longs;&longs;us digitos &longs;ex, cuius capi­<lb/>tula, lamellis ferrata, uer&longs;antur in armillis ferreis: utrique &longs;unt orbiculi lignei, <lb/>qui unà cum axiculis &longs;uis ferreis uoluuntur in earundem trabium foramini­<lb/>bus: atque hi orbiculi <expan abbr="circũcirca">circuncirca</expan> &longs;unt excauati, ut funis ductarius ex ip&longs;is exci­<lb/>dere non po&longs;sit: itaque uterque funis per &longs;uum axiculum &longs;uo&longs;que orbiculos ex­<lb/>ten&longs;us uer&longs;atur: utriu&longs;que uncus ferreus ua&longs;is &longs;emicirculo inijcitur: utrique præ<lb/>terea capiti alterius inferioris tigni duplicati, quod e&longs;t in axe inclu&longs;um, e&longs;t ti<lb/>gillum longum pedes quatuor: id qua&longs;i ex duplicato pendet: cui inferius ti<lb/>gnum curtum e&longs;t inclu&longs;um, in quo auriga &longs;edet: quodque ferreum habet cla­<lb/>uum, qui recipit catenam, atque ea rur&longs;us &longs;tateram. </s> <s id="N12A00">Quo modo fieri pote&longs;t ut <lb/>duo equi hanc machinam modo hac, modo illac trahant: uici&longs;simque uas alte <lb/>rum onere plenum ex puteo extrahatur, alterum uacuum in eundem demit<lb/>tatur. </s> <s id="N12A09">Si uerò puteus fuerit profundus, quatuor equi machinam circuma­<lb/>gunt. </s> <s id="N12A0E">Va&longs;i autem extracto, &longs;iue &longs;iccæ &longs;iue humidæ res effundendæ fue<lb/>rint, operarius harpagonem inijcit, ip&longs;umque &longs;ubuertit: <lb/>is ex catena, cui tres uel quatuor annuli &longs;unt, <lb/>ad trabem affixa, dependet.</s> </p> <p id="N12A17" type="caption"> <s id="N12A19">T<emph type="italics"/>igna erecta<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>igna humi &longs;trata<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna oblique de­<lb/>&longs;cendentia<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ignum in imo crateris &longs;tra­<lb/>tum<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer&longs;aria duplicata<emph.end type="italics"/> G. <lb/>T<emph type="italics"/>ympanum<emph.end type="italics"/> H. D<emph type="italics"/>uctarij funes<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>igillum ex <lb/>duplicato pendens<emph.end type="italics"/> L. T<emph type="italics"/>ignum curtum<emph.end type="italics"/> M. <lb/>C<emph type="italics"/>atena<emph.end type="italics"/> N. S<emph type="italics"/>tatera<emph.end type="italics"/> O. H<emph type="italics"/>arpago<emph.end type="italics"/> P.</s> </p> <pb pagenum="123" xlink:href="001/01/133.jpg"/> <figure id="id.001.01.133.1.jpg" xlink:href="001/01/133/1.jpg"/> <p id="N12A89" type="main"> <s id="N12A8B">Quinta &longs;imilis e&longs;t partim machinæ maximæ, partim tertiæ, quæ ab equis <lb/>uer&longs;ata pilis aquas haurit: quarum utranque paulò pò&longs;t exponam. </s> <s id="N12A90">Etenim &longs;i­<pb pagenum="124" xlink:href="001/01/134.jpg"/>cuti tertia & ab equis uer&longs;atur, & duos habet axes: &longs;tatutum &longs;cilicet, circum <lb/>quem, in terræ cauernam penetrantem, &longs;imiliter inferius e&longs;t tympanum den<lb/>tatum: atque &longs;tratum, circum quem tympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat. </s> <s id="N12A9C">Vt ue­<lb/>rò machina maxima duo habet tympana circum axem &longs;tratum, pror&longs;us illi­<lb/>us tympanis &longs;imilia, &longs;ed minora, quod ua&longs;a ex puteo <expan abbr="duc&etilde;tos">ducentos</expan> & quadragin­<lb/>ta tantummodo pedes alto trahere po&longs;sit: quorum alterum ex orbibus, ad <lb/>quos affixa &longs;unt tigna compo&longs;itum e&longs;t: alterum, quod exi&longs;tit prope tympa­<lb/>num quod ex fu&longs;is con&longs;tat, altum e&longs;t undique circum axem pedes duos, cra&longs;­<lb/>&longs;um unum: huic harpago impingitur: qui ip&longs;um <expan abbr="retin&etilde;s">retinens</expan> machinam, cùm res <lb/>id po&longs;tulauerit, &longs;i&longs;tit. </s> <s id="N12AB5">Toties uerò po&longs;tulat, quoties uel &longs;acci è corio <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> <lb/>fragmentis aut terris pleni, extracti euertuntur, uel aquæ ex ua&longs;is, item extra<lb/>ctis effunduntur: nam hæc machina non onera modo &longs;icca leuat, &longs;ed etiam <lb/>humida, perinde ac aliæ quatuor machinæ iam nunc à me de&longs;criptæ: quine<lb/>tiam hac in puteum demittuntur tigna, ad eius catenam ductariam alligata. </s> <s id="N12AC4"><lb/>Sed harpago cra&longs;&longs;us pedem, longus &longs;emipedem extat è tigno, catena appen<lb/>&longs;o ex altero capite tigni, quod uer&longs;atur circum axiculum ferreum, quem <expan abbr="cõ­tinent">con­<lb/>tinent</expan> chelæ tigni &longs;tatuti. </s> <s id="N12AD0">Ex altero uerò mobilis illius tigni capite <expan abbr="iterũ">iterum</expan> ca­<lb/>tena appen&longs;um e&longs;t tignum longum, & ex eo rur&longs;us catena alterum tignum <lb/>breue: cui, cùm machina &longs;i&longs;tenda fuerit, operarius in&longs;idet, atque &longs;ic ip&longs;um de­<lb/>primit. </s> <s id="N12ADD">Mox ei inijcit a&longs;&longs;erem uel tigillum, quod &longs;ubter duo tigna pertinens <lb/>ab eis ne attolli po&longs;sit retinetur: quo modo harpago &longs;ubleuatus, tympa­<lb/>numque amplexus tam ualidè prehendit, ut &longs;æpe ex ip&longs;o &longs;cintillæ <expan abbr="exiliãt">exiliant</expan>. </s> <s id="N12AE8">Ha­<lb/>bet autem tignum dependens, ad quod harpago e&longs;t affixus aliquot forami­<lb/>na, in quibus catena includitur, ut ip&longs;e quemadmodum conuenit &longs;ubleuari <lb/>po&longs;sit. </s> <s id="N12AF1">Supra tympanum e&longs;t tabulatum, ne id aqua de&longs;tillans madefaciat. </s> <s id="N12AF4"><lb/>Nam &longs;i madefactum fuerit, harpago machinam minus retinebit. </s> <s id="N12AF8">Iuxta uerò <lb/>alterum tympanum e&longs;t palus, ex quo dependet catena, in cuius annulo po­<lb/>&longs;tremo inclu&longs;us e&longs;t alter harpago, hoc e&longs;t uncinatum ferrum, <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes <lb/>tres. </s> <s id="N12B05">Is annulo, ad fundum tam ua&longs;is quàm &longs;acci affixo, iniectus illud retinet <lb/>ut aqua effundi po&longs;sit, hunc ut &longs;axorum fragmenta euerti.</s> </p> <p id="N12B0A" type="caption"> <s id="N12B0C">T<emph type="italics"/>ympanum dentatum, quod est ad axem &longs;tatutum<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis &longs;tratus<emph.end type="italics"/> B. <lb/>T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ympanum prope id ip&longs;um<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>ympanum quod ex orbibus con&longs;tat<emph.end type="italics"/> E. H<emph type="italics"/>arpago<emph.end type="italics"/> F. <lb/>T<emph type="italics"/>ignum mobile<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>ignum breue<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>lter harpago<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="125" xlink:href="001/01/135.jpg"/> <figure id="id.001.01.135.1.jpg" xlink:href="001/01/135/1.jpg"/> <p id="N12B54" type="main"> <s id="N12B56">Venas autem illis quinque machinis è puteis extractas uel è cuniculis eue­<lb/>ctas metallici de montibus aut deuehunt, aut detrahunt aut deijciunt. </s> <s id="N12B5B">No­<pb pagenum="126" xlink:href="001/01/136.jpg"/>&longs;trates ip&longs;as in cap&longs;am, trahæ, quam equus trahit, <expan abbr="impo&longs;itã">impo&longs;itam</expan>, conijcientes hye<lb/>me de montibus, qui non admodum alti &longs;unt, deuehunt. </s> <s id="N12B69">Carni uerò ij&longs;dem <lb/>temporibus hybernis eas in &longs;accos, è corio factos, ingerunt: quorum duos <lb/>uel tres imponunt paruæ trahæ, quæ priore parte altior e&longs;t, po&longs;teriore hu­<lb/>milior: quibus &longs;accis animo&longs;us uector non &longs;ine uitæ periculo in&longs;idens <expan abbr="trahã">traham</expan> <lb/>de monte in uallem decurrentem bacillo, quod gerit in manu, regit. </s> <s id="N12B78">Eam e­<lb/>nim uel nimis celeriter decurrentem oppo&longs;ito &longs;i&longs;tit: uel aliò, quàm quo de­<lb/>bet, <expan abbr="deflect&etilde;tem">deflectentem</expan> eodem in uiam reducit. </s> <s id="N12B83">At Norici quidam hyeme ea&longs;dem <lb/>in &longs;accos, è &longs;eto&longs;is pellibus &longs;uillis <expan abbr="cõfectos">confectos</expan>, colligunt, & de alti&longs;simis monti­<lb/>bus, quos equi, muli, a&longs;ini <expan abbr="nequeũt">nequeunt</expan> &longs;candere, detrahunt. </s> <s id="N12B92">Eorum uerò &longs;accos <lb/>uacuos robu&longs;ti canes clitellarij, his rebus a&longs;&longs;uefacti, ferunt in montes: uena­<lb/>rum plenos & loris con&longs;trictos atque ad funem alligatos homo, eum in bra­<lb/>chium uel pectus <expan abbr="inuolu&etilde;s">inuoluens</expan>, per niues detrahit u&longs;que ad eum locum, in quem <lb/>equi, muli, a&longs;ini clitellarij a&longs;cendere po&longs;&longs;unt: ubi uenæ, è &longs;accis &longs;uillis erectæ, <lb/>inijciuntur in alios &longs;accos, è lineo panno bilice uel trilice factos: qui iumen­<lb/>torum clitellis impo&longs;iti deferuntur in officinas, in quibus uenæ uel lauan­<lb/>tur uel excoquuntur.</s> </p> <p id="N12BA7" type="caption"> <s id="N12BA9">T<emph type="italics"/>raha cui impo&longs;ita est cap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>raha cui impo&longs;iti &longs;unt &longs;acci<emph.end type="italics"/> B. B<emph type="italics"/>acillum<emph.end type="italics"/> C. <lb/>C<emph type="italics"/>anes clitellarij<emph.end type="italics"/> D. S<emph type="italics"/>acci &longs;uilli ad funem alligati<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.136.1.jpg" xlink:href="001/01/136/1.jpg"/> <pb pagenum="127" xlink:href="001/01/137.jpg"/> <p id="N12BD5" type="main"> <s id="N12BD7">Si uerò equi, muli, a&longs;ini, clitellarij montes &longs;candere po&longs;&longs;unt, eorum clitel­<lb/>lis primò &longs;acci linei uenis repleti <expan abbr="imponũtur">imponuntur</expan>: quos angu&longs;tis montium uijs, <lb/>quæ nec plau&longs;tra nec trahas recipiunt, in ualles, rupibus altis & difficilibus <lb/>aditu &longs;ubiectas deferunt. </s> <s id="N12BE4">At in rupibus, in quas iumenta &longs;candere non po&longs;­<lb/>&longs;unt, decliues collocantur longæ cap&longs;æ patentes ex a&longs;&longs;eribus factæ, & tabel<lb/>lis tran&longs;uer&longs;is, ne concidant, di&longs;tinctæ. </s> <s id="N12BEB">In has uenæ ci&longs;ijs, quibus unica e&longs;t ro<lb/>ta, aduectas conijciunt: easque in planiciem deuolutas, & uel in &longs;accos lineos <lb/>collectas iumenta clitellis deferunt, uel in trahas aut plau&longs;tra coniectas de­<lb/>uehunt. </s> <s id="N12BF4">Cùm autem aurigæ uenas de arduis montium cliuis deuehunt bi­<lb/>rotis utuntur ci&longs;ijs, quæ à tergo trahunt duos arborum truncos in <expan abbr="terrã">terram</expan> de­<lb/>mi&longs;&longs;os: hi &longs;ua grauitate renitentes pronum grauium ci&longs;iorum, quæ in cap&longs;is <lb/>uenas continent, decur&longs;um impediunt: qui ni e&longs;&longs;ent aurigæ &longs;æpius catenas <lb/>rotis implicare cogerentur. </s> <s id="N12C03">Sed cùm ijdem aurigæ uenas de montibus, qui <lb/>carent i&longs;tiu&longs;modi cliuis, deuehunt, plau&longs;tris, quorum cap&longs;æ duplo &longs;unt lon<lb/>giores quàm ci&longs;iorum, utuntur: utrarumque a&longs;&longs;eres ita coagmentati &longs;unt, ut <lb/>cùm uenæ rur&longs;us ab aurigis de plau&longs;tris excutiendæ &longs;unt, leuari & di&longs;&longs;olui <lb/>po&longs;sint. </s> <s id="N12C0E">Nam eos tantummodo repagula coercent. </s> <s id="N12C11">Aurigæ uerò uenarum <lb/>plau&longs;tra triginta uel &longs;exaginta de dominis conducunt deuehenda: quorum <lb/>&longs;ingulorum numerum præ&longs;es officinæ in bacillo &longs;ignat. </s> <s id="N12C18">Sed quædam ue­<lb/>næ, poti&longs;simum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> plumbi candidi, è fodinis extractæ in octo partes uel <lb/>nouem, &longs;i domini fodinæ dominis cuniculi dant nonas, di&longs;tribui &longs;olent: id <lb/>rarius fit modulis, &longs;æpius cap&longs;is: quæ ex tignis contiguis, & qua ad cauum <lb/>conuertuntur planis, &longs;unt confectæ. </s> <s id="N12C27">Dominus uerò qui&longs;que eam par­<lb/>tem, quæ ei &longs;ortitò obtigit, auehendam, lauandam, <lb/>excoquendam curat.</s> </p> <p id="N12C2E" type="caption"> <s id="N12C30">E<emph type="italics"/>qui clitellarij<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ap&longs;a longa in rupe decliuis locata<emph.end type="italics"/> B. <lb/>E<emph type="italics"/>ius tabellæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>i&longs;ium cui unica est rota<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>i&longs;ium birotum<emph.end type="italics"/> E. <lb/>T<emph type="italics"/>runci arborum<emph.end type="italics"/> F. P<emph type="italics"/>lau&longs;trum<emph.end type="italics"/> G. V<emph type="italics"/>ena de plau&longs;tro ex­<lb/>cutitur<emph.end type="italics"/> H. R<emph type="italics"/>epagula<emph.end type="italics"/> I. P<emph type="italics"/>ræ&longs;es officinæ plau&longs;trorum nu­<lb/>merum in bacillo &longs;ignans<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>ap&longs;æ in quas uenæ di&longs;tri­<lb/>buendæ inijciuntur<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="128" xlink:href="001/01/138.jpg"/> <figure id="id.001.01.138.1.jpg" xlink:href="001/01/138/1.jpg"/> <p id="N12C88" type="main"> <s id="N12C8A">In ua&longs;a, quæ quinque hæ machinæ <expan abbr="trahũt">trahunt</expan>, pueri uel uiri terras & <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> fra<lb/><expan abbr="gm&etilde;ta">gmenta</expan> batillis inijciunt, uel manibus <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> ij&longs;dem ingerunt: unde inge&longs;tores <lb/>&longs;unt nominati: eædem uerò machinæ non &longs;icca modo, ut dixi, leuant onera, <pb pagenum="129" xlink:href="001/01/139.jpg"/>&longs;ed etiam humida &longs;iue aquas. </s> <s id="N12CA5">Verùm priu&longs;quam exponam uaria & diuer&longs;a <lb/>genera machinarum, quibus metallici aquas &longs;olum exantlare &longs;olent, dicam <lb/>quo modo res graues, quod genus &longs;unt axes, catenæ ferreæ, fi&longs;tulæ, ligna <lb/>grandia in puteos rectos & profundos <expan abbr="demitt&etilde;dæ">demittendæ</expan> &longs;unt. </s> <s id="N12CB2">Machina erigitur, <lb/>cuius &longs;ucula, utrinque quatuor uectes rectos habens, in tignis &longs;tatutis includi<lb/>tur, et circa eam ductarius inuoluitur funis, eiu&longs;que caput alterum ad eandem <lb/>affigitur, alterum alligatur ad res illas graues: quæ rectà &longs;en&longs;im operarijs re­<lb/>nitentibus demittuntur: atque, &longs;i in aliqua putei parte &longs;ub&longs;titerint, paululùm <lb/>retrahuntur. </s> <s id="N12CBF">Cùm uerò eædem &longs;unt graui&longs;simæ, tunc <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> hanc machi­<lb/>nam altera ei pror&longs;us a&longs;similis erigitur, ut & oneri robore pares &longs;int, & idi­<lb/>p&longs;um &longs;en&longs;im demitti po&longs;sit: quinetiam interdum ij&longs;dem de cau&longs;is trochlea <lb/>funiculis ad trabem religatur: per cuius orbiculos ductarius funis traductus <lb/>de&longs;cendit & a&longs;cendit.</s> </p> <p id="N12CCE" type="caption"> <s id="N12CD0">S<emph type="italics"/>ucula<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>ectes recti<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>unis<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>rochlea<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>igna demittenda<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.139.1.jpg" xlink:href="001/01/139/1.jpg"/> <p id="N12CFC" type="main"> <s id="N12CFE">Aquæ autem ex puteis aut <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>, aut hauriuntur. </s> <s id="N12D05"><expan abbr="Extrahũtur">Extrahuntur</expan> uerò <lb/>in ua&longs;a uel utres aquarios infu&longs;æ: hos <expan abbr="poti&longs;simũ">poti&longs;simum</expan> trahit machina, cuius rota <lb/>duplices habet pinnas: illa quinque machinæ <expan abbr="iã">iam</expan> explicatæ: quanque quarta in <lb/><expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> locis <expan abbr="etiã">etiam</expan> utres mediocres trahit: at <expan abbr="hauriũtur">hauriuntur</expan> &longs;itulis uel orbiculis, <lb/>quib. </s> <s id="N12D26">foramina &longs;unt, uel pilis. </s> <s id="N12D29">Cùm <expan abbr="aũt">aut</expan> paucæ &longs;unt, aut <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan> in ua&longs;is: <pb pagenum="130" xlink:href="001/01/140.jpg"/>aut <expan abbr="hauriũtur">hauriuntur</expan> &longs;itulis uel orbiculis: cùm multæ, uel <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan> in utribus, uel <lb/><expan abbr="hauriũtur">hauriuntur</expan> pilis. </s> <s id="N12D46">Sed primò machinas &longs;itulis aquas exantlantes in <expan abbr="mediũ">medium</expan> pro <lb/><expan abbr="ferã">feram</expan>, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> tres &longs;unt &longs;pecies: prima &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N12D56"><expan abbr="Loculamentũ">Loculamentum</expan> <expan abbr="quadrangulũ">quadrangulum</expan> <lb/><expan abbr="totũ">totum</expan> con&longs;tat ex cancellis ferreis, <expan abbr="altũ">altum</expan> pedes duos et <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: <expan abbr="longũ">longum</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> pedes <lb/>duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, ac in&longs;uper &longs;extantem & <expan abbr="quartã">quartam</expan> digiti <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>: <expan abbr="latũ">latum</expan> quadran­<lb/>tem & <expan abbr="&longs;emũciã">&longs;emunciam</expan>: in quo &longs;unt tres axiculi ferrei &longs;trati, qui in catillis uel latis cir<lb/>culis ferreis acie temperatis uer&longs;antur: atque quatuor ferrea tympana: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>duo ex fu&longs;is con&longs;tant, <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> &longs;unt dentata. </s> <s id="N12D99"><expan abbr="Circũ">Circum</expan> <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> <expan abbr="infimũ">infimum</expan> extra locula <lb/>mentum e&longs;t rotula lignea, ut propen&longs;ior ad <expan abbr="motũ">motum</expan> fiat: intra <expan abbr="loculamentũ">loculamentum</expan> mi <lb/>nus prioris generis <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, quod ex octo fu&longs;is, <expan abbr="&longs;extant&etilde;">&longs;extantem</expan> & <expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan> lon­<lb/>gis, con&longs;tat: <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> è loculamento <expan abbr="nõ">non</expan> eminentem, ac iccirco tan<lb/><expan abbr="tũmodo">tummodo</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, <expan abbr="unciã">unciam</expan>, atque <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> digiti <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>, e&longs;t alte<lb/>ra parte minus <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <expan abbr="dentatũ">dentatum</expan>, quod habet octo & quadraginta dentes: <lb/>altera maius prioris generis <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, quod ex duodecim fu&longs;is, <expan abbr="quadrant&etilde;">quadrantem</expan> <lb/>longis, con&longs;tat. </s> <s id="N12E00"><expan abbr="Circũ">Circum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan>, cra&longs;&longs;um <expan abbr="unciã">unciam</expan> & tertiam eius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>, <lb/>e&longs;t maius <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <expan abbr="dentatũ">dentatum</expan> ex eo undique pedem a&longs;&longs;urgens: quod habet du­<lb/>os et &longs;eptuaginta dentes: utriu&longs;que uerò tympani dentibus &longs;unt cochleæ: qua <lb/><expan abbr="rũ">rum</expan> &longs;triges in <expan abbr="tympanorũ">tympanorum</expan> &longs;trias aguntur, & contra <expan abbr="carũ">carum</expan> &longs;triæ in <expan abbr="eorund&etilde;">eorundem</expan> &longs;tri­<lb/>ges, ut in <expan abbr="fractorũ">fractorum</expan> locum alij reponi po&longs;sint. </s> <s id="N12E3D">Tam <expan abbr="aũt">aut</expan> dentes quàm fu&longs;i &longs;unt <lb/>acie temperati: at &longs;upremus axiculus ex <expan abbr="loculam&etilde;to">loculamento</expan> extans ita artificio&longs;è e&longs;t <lb/>inclu&longs;us in forma alterius axiculi, ut unus e&longs;&longs;e uideatur: is per <expan abbr="receptaculũ">receptaculum</expan>, <lb/>ex tignis <expan abbr="cõpo&longs;itum">compo&longs;itum</expan>, quod e&longs;t <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan> penetrans, in unci ferrei, in cra&longs;&longs;o <lb/>trunco querno inclu&longs;i, orbiculo, ex mera ferri acie facto, uer&longs;atur: <expan abbr="circũ">circum</expan> eum <lb/><expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> e&longs;t tale <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, quale <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> machinæ pilis aquas haurientes: cui &longs;i <lb/>militer &longs;unt fibulæ ter curuatæ: quib. </s> <s id="N12E73">quia ferreæ catenæ ductariæ annuli in <lb/>hærent, tam <expan abbr="magnũ">magnum</expan> onus cam retrahere <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t: qui annuli <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;icuti cæte<lb/><expan abbr="rarũ">rarum</expan> <expan abbr="catenarũ">catenarum</expan> annuli &longs;unt integri, &longs;ed qui&longs;que &longs;uperiore parte utrinque curua­<lb/>tus <expan abbr="&longs;equent&etilde;">&longs;equentem</expan> recipit: quo circa duplicis catenæ &longs;peciem gerit: qua uerò alter <lb/><expan abbr="alterũ">alterum</expan> recipit, &longs;itulæ, ex laminis ferreis uel æreis factæ, &longs;emicongiales ad eos <lb/>loris alligantur: quare &longs;i annuli fuerint <expan abbr="centũ">centum</expan>, <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> erunt &longs;itulæ aquas effe­<lb/>rentes: <expan abbr="earũ">earum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> ora extant, & operculis tecta &longs;unt, ne aquas effundant cùm <lb/>putei fuerint decliues. </s> <s id="N12EAE">Nam cùm recti fuerint, &longs;itulæ operculis nece&longs;&longs;e non <lb/>habent. </s> <s id="N12EB3">Itaque uectiarius infimi axiculi caput in uectis forma includens eum <lb/>&longs;imul cum tympano uer&longs;at: cuius fu&longs;i <expan abbr="cõuertunt">conuertunt</expan> alterius axiculi tympanum <lb/><expan abbr="dentatũ">dentatum</expan>. </s> <s id="N12EC1"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò una cum ip&longs;o circumagunt id, quod ex fu&longs;is con&longs;tat, <lb/>hi rur&longs;us &longs;upremi axiculi <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <expan abbr="dentatũ">dentatum</expan> uer&longs;ant atque alterum, cui fibulæ <lb/>&longs;unt infixæ: quomodo catena &longs;imul cum uacuis &longs;itulis demittitur iuxta ue­<lb/>næ <expan abbr="fundamentũ">fundamentum</expan> per <expan abbr="annulũ">annulum</expan> <expan abbr="paululũ">paululum</expan> <expan abbr="cõpre&longs;&longs;um">compre&longs;&longs;um</expan> in <expan abbr="lacunã">lacunam</expan> u&longs;que ad <expan abbr="imũ">imum</expan> libra­<lb/>mentum: cuius tympani axiculus ferreus utrinque in cra&longs;si ferri catillo uer&longs;a­<lb/>tur: in quo tympano catena inuoluta &longs;itulis aquas haurit: quas plenas iuxta <lb/>uenæ <expan abbr="tectũ">tectum</expan> extracta peruehit &longs;uper axiculi &longs;upremi <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, ac &longs;emper tres <lb/>&longs;imul inuer&longs;as <expan abbr="aquã">aquam</expan> effundere cogit in <expan abbr="labrũ">labrum</expan> ex quo effluit in cuniculi cana­<lb/>lem. </s> <s id="N12F07">Veruntamen talis machina minus e&longs;t utilis, quòd, cùm &longs;ine magno im­<lb/>pendio con&longs;trui non po&longs;sit, paucas aquas efferat: & quidem tardius, ut eti­<lb/>am cæteræ machinæ quibus plura &longs;unt tympana.</s> </p> <pb pagenum="131" xlink:href="001/01/141.jpg"/> <p id="N12F12" type="caption"> <s id="N12F14">L<emph type="italics"/>oculamentum<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xiculus infimus<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>otula<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is <lb/>con&longs;tat minus<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>xiculus alter<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum minus<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>ympanum <lb/>quod ex fu&longs;is constat maius<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>xiculus &longs;upremus<emph.end type="italics"/> H. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum maius<emph.end type="italics"/> I. <lb/>C<emph type="italics"/>atillus<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>irculus latus<emph.end type="italics"/> L. R<emph type="italics"/>eceptaculum<emph.end type="italics"/> M. T<emph type="italics"/>runcus quernus<emph.end type="italics"/> N. V<emph type="italics"/>ncus <lb/>ferreus<emph.end type="italics"/> O. O<emph type="italics"/>rbiculus<emph.end type="italics"/> P. T<emph type="italics"/>ympanum &longs;uperius<emph.end type="italics"/> Q. F<emph type="italics"/>ibulæ<emph.end type="italics"/> R. C<emph type="italics"/>atena<emph.end type="italics"/> S. <lb/>A<emph type="italics"/>nnuli<emph.end type="italics"/> T. S<emph type="italics"/>itulæ<emph.end type="italics"/> V. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> X. L<emph type="italics"/>ibramentum &longs;iut tympanum inferius<emph.end type="italics"/> Y.</s> </p> <figure id="id.001.01.141.1.jpg" xlink:href="001/01/141/1.jpg"/> <pb pagenum="132" xlink:href="001/01/142.jpg"/> <p id="N12FAE" type="main"> <s id="N12FB0">Altera i&longs;tius generis machina, paucis uerbis à Vitruuio de&longs;cripta, congi <lb/>ales &longs;itulas citius effert. </s> <s id="N12FB5">Atque propterea ad aquas ex puteis, in quos multæ <lb/>continenter influunt, hauriendas utilior e&longs;t quàm prima: ea ferreo locula­<lb/>mento tympani&longs;que carens habet circum axem ligneum rotam, quæ à calcan<lb/>tibus uer&longs;atur. </s> <s id="N12FBE">Axis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> diu, quòd careat tympano, durare non pote&longs;t: cæ­<lb/>teris primæ &longs;imilis e&longs;t, ni&longs;i quod duplicem habeat catenam ab illa diuer&longs;am. </s> <s id="N12FC7"><lb/>Fibulas autem in huius machinæ axem, ut in aliarum <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> infigere de­<lb/>bet, quos alij &longs;implices, alij ter curuatas <expan abbr="efficiũt">efficiunt</expan>, &longs;ed utri&longs;que quatuor cu&longs;pides</s> </p> <p id="N12FD5" type="caption"> <s id="N12FD7">R<emph type="italics"/>ota quæ a calcantibus uer&longs;atur<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atena duplex<emph.end type="italics"/> C. <lb/>A<emph type="italics"/>nnulus duplicis catenæ<emph.end type="italics"/> D. S<emph type="italics"/>itulæ<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>ibula &longs;implex<emph.end type="italics"/> F. <lb/>F<emph type="italics"/>ibula ter curuata<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.142.1.jpg" xlink:href="001/01/142/1.jpg"/> <p id="N1300D" type="main"> <s id="N1300F">Tertia, quæ longè præ&longs;tat duabus iam expo&longs;itis, fabricatur cùm riuus ad <lb/>fodinam deduci pote&longs;t: cuius impetus pinnas <expan abbr="percuti&etilde;s">percutiens</expan> circumagit rotam, <lb/>quam habet loco rotæ à calcantibus uer&longs;atæ: quod ad axem attinet, &longs;imilis <lb/>e&longs;t <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;ecundæ</expan>: quod ad tympanum, quod e&longs;t <expan abbr="circũ">circum</expan> axem, catenam, <expan abbr="libramentũ">libramentum</expan> <lb/>primæ. </s> <s id="N1302A">Situlas uerò habet multò capaciores quàm etiam &longs;ecunda. </s> <s id="N1302D">Sed quia <lb/>&longs;itulæ citò frangi &longs;olent, metallici rarò his machinis utuntur: maluntque pau­<lb/>cas aquas quinque primis machinis extrahere uel &longs;iphonibus exantlare, mul<lb/>tas uel pilis per fi&longs;tulas haurire uel in utribus item extrahere.</s> </p> <pb pagenum="133" xlink:href="001/01/143.jpg"/> <p id="N1303A" type="caption"> <s id="N1303C">R<emph type="italics"/>ota cuius pinnas impetus riui percurrit<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>ius tympanum <lb/>in quod fibulæ &longs;unt infixæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atena<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>nnulus<emph.end type="italics"/> E. <lb/>S<emph type="italics"/>itulæ<emph.end type="italics"/> F. L<emph type="italics"/>ibramentum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.143.1.jpg" xlink:href="001/01/143/1.jpg"/> <p id="N13072" type="main"> <s id="N13074">Verùm de primo machinarum genere &longs;atis: nunc alterum, hoc e&longs;t &longs;ipho­<lb/>nes aquam &longs;piritu tractam orbiculis haurientes exponam: quorum &longs;eptem <lb/>&longs;unt formæ: quæ licet &longs;tructura inter &longs;e differant, tamen <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> utilitatis fru­<lb/>ctum metallicis præbent: <expan abbr="quãquam">quanquam</expan> alia alia maiorem. </s> <s id="N13085">Primus &longs;ypho &longs;ic fit. </s> <s id="N13088"><lb/>Super lacunam &longs;tatuitur contignatio: ad quam fi&longs;tula una uel duæ, quarum <lb/>altera in altera inclu&longs;a e&longs;t, in lacunæ fundum immi&longs;&longs;æ fibulis ferreis cu&longs;pida<lb/>tis & utrinque directò deor&longs;um uer&longs;us actis affiguntur, ut immotæ maneant: <lb/>inferioris autem fi&longs;tulæ inferior pars inclu&longs;a e&longs;t in trunco, alto ad duos pe­<lb/>des: is fi&longs;tulæ in&longs;tar perforatus &longs;tat in fundo lacunæ: &longs;ed inferius eius fora­<lb/>men ligno tereti occluditur: idem truncus circum circa habet foramina, per <lb/>quæ aqua in ip&longs;um manat. </s> <s id="N13098">In &longs;uperiore uerò eius parte excauata, &longs;i una fi&longs;tu<lb/>la fuerit, pyxis ferrea, uel ærea, uel orichalcea, palmum alta, &longs;ed fundo <expan abbr="car&etilde;s">carens</expan>, <lb/>includitur: quam foricula rotunda tam arctè claudit, ut aqua &longs;ur&longs;um &longs;piritu <lb/>ducta relabi non po&longs;sit: &longs;in duæ fi&longs;tulæ fuerint, qua coniunguntur pyxis in <lb/>inferiore includitur, &longs;uperioris apertura uel &longs;iphunculus ad cuniculi canales <lb/>pertingit. </s> <s id="N130A9">Itaque operarius impiger ad labores, in contignationis tabulato <pb pagenum="134" xlink:href="001/01/144.jpg"/>&longs;tans, pilum in fi&longs;tulam demi&longs;&longs;um intrudit ac retrahit: ad eius pili &longs;ummum <lb/>e&longs;t uectis: imum e&longs;t calceo indutum: &longs;ic uocatur corium turbinis ferè figura: <lb/>nam i&longs;to modo &longs;utum e&longs;t, ut inferiore parte, qua ad pilum, in ip&longs;o inclu&longs;um, <lb/>affigitur, angu&longs;tum &longs;it: &longs;uperiore, qua haurit aquam, pateat. </s> <s id="N130B7">Vel orbiculus <lb/>ferreus, digitum cra&longs;&longs;us, aut ligneus, &longs;ex digitos cra&longs;&longs;us, uterque longè calceo <lb/>præ&longs;tans, ad imum pili, quod per eam penetrat, clauo ferreo traiecto affixus <lb/>e&longs;t, aut in eadem, in cochleæ figuram formata, inclu&longs;us: qui orbiculus &longs;uperi<lb/>us circumcirca corio tectus quinque aut &longs;ex foramina habet uel rotunda uel <lb/>longiu&longs;cula, quæ uniuer&longs;a &longs;tellæ &longs;peciem exprimere uidentur. </s> <s id="N130C4">Habet etiam <lb/>eandem, quam fi&longs;tulæ foramen, latitudinem, ut tantummodo in eam demit <lb/>ti & rur&longs;us attolli po&longs;sit. </s> <s id="N130CB">Cùm autem operarius pilum &longs;ur&longs;um uer&longs;us trahit, <lb/>aquam orbiculi foraminibus, cuius corium <expan abbr="tũc">tunc</expan> deprimit, hau&longs;tam, ducit ad <lb/>aperturam uel &longs;iphunculum per quem effluit: foricula uerò pyxidis aperi­<lb/>tur, ut aqua, quæ in truncum influxit, &longs;piritu ducta denuo a&longs;cendat in fi&longs;tu­<lb/>lam: cùm idem operarius pilum intrudit, foricula clauditur, ut orbiculus ite <lb/>rum aquam haurire po&longs;sit.</s> </p> <p id="N130DC" type="caption"> <s id="N130DE">L<emph type="italics"/>acuna<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>i&longs;tulæ<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ontignatio<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>F<emph type="italics"/>oramina trunci<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>oricula<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>iphunculus<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>ilum<emph.end type="italics"/> H. <lb/>E<emph type="italics"/>ius uectis<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>alceus<emph.end type="italics"/> K. O<emph type="italics"/>rbiculus habens foramina <lb/>rotunda<emph.end type="italics"/> L. O<emph type="italics"/>rbiculus habens foramina longiu&longs;cula<emph.end type="italics"/> M. <lb/>C<emph type="italics"/>orium<emph.end type="italics"/> N. H<emph type="italics"/>ic terebrat &longs;tipites & ex eis fi&longs;tulas facit<emph.end type="italics"/> O. <lb/>T<emph type="italics"/>erebra, cui cochlea est<emph.end type="italics"/> P. T<emph type="italics"/>erebra latior<emph.end type="italics"/> Q.</s> </p> <pb pagenum="135" xlink:href="001/01/145.jpg"/> <figure id="id.001.01.145.1.jpg" xlink:href="001/01/145/1.jpg"/> <p id="N13154" type="main"> <s id="N13156">Alterius &longs;iphonis pilum facilius <expan abbr="cõmotum">commotum</expan> directo, deor&longs;um fertur, & &longs;ur<lb/>&longs;um refertur: qui &longs;ic fit. </s> <s id="N1315F">Tigna duo &longs;uper lacunam <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan>: alterum prope <pb pagenum="136" xlink:href="001/01/146.jpg"/>dextrum eius latus, alterum propè &longs;ini&longs;trum. </s> <s id="N1316B">Ad hoc fi&longs;tulæ fibulis ferreis <lb/>affiguntur: ad illud uel &longs;tipes chelas habens perforatas, uel tignum &longs;uperius <lb/>excauatum, ut pro chelis &longs;it. </s> <s id="N13172">Axiculus autem ferreus per tigni cuiu&longs;dam &longs;ta­<lb/>tuti latius & rotundum foramen, quod in eius medio e&longs;t, penetrans in chela <lb/>rum foraminibus &longs;ic includitur, ut ip&longs;e quidem maneat immobilis, tignum <lb/>uerò circa eum uer&longs;etur intra chelas: in cuius tigni altero capite &longs;uperius pi­<lb/>li caput e&longs;t inclu&longs;um, ferreoque clauo transfixum: in altero uectis item &longs;uperi­<lb/>us caput. </s> <s id="N1317F">Inferiori uerò manubrium e&longs;t ut eò firmius manibus teneri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N13182"><lb/>Itaque cùm operarius uectem &longs;ur&longs;um trudit, pilum in fi&longs;tulam impellit: cùm <lb/>retrahit uectem, ex fi&longs;tula pilum extrahit: atque ita pilum iterum aquam, orbi<lb/>culi foraminibus hau&longs;tam, ducit ad &longs;iphunculum, per quem effluit in cana­<lb/>lem. </s> <s id="N1318C">Hic autem &longs;ipho, ut etiam &longs;equens, quod ad pilum, orbiculum, <expan abbr="truncũ">truncum</expan>, <lb/>pyxidem, foriculam pertinet, eodem modo, quo primus, &longs;e habet.</s> </p> <p id="N13195" type="caption"> <s id="N13197">T<emph type="italics"/>ignum &longs;tatutum<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xiculus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ignum quod circa axiculum <lb/>uer&longs;atur<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ilum<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>nnulus, quo duæ fi&longs;tulæ <lb/>coniungi &longs;olent<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.146.1.jpg" xlink:href="001/01/146/1.jpg"/> <p id="N131C7" type="main"> <s id="N131C9">Tertius &longs;ipho iam dicti <expan abbr="nõnihil">nonnihil</expan> di&longs;&longs;imilis e&longs;t. </s> <s id="N131D0">Loco enim &longs;tipitis duo &longs;ta­<lb/>tuuntur tigna circa &longs;ummum perforata: in quibus foraminibus axis capita <pb pagenum="137" xlink:href="001/01/147.jpg"/>uertuntur. </s> <s id="N131DA">In medio eius axis duo tigilla &longs;unt inclu&longs;a: in quorum alterius ca­<lb/>pite infixum e&longs;t pilum: ad alterius uerò caput affixum e&longs;t tignum graue, &longs;ed <lb/>curtum, ut protru&longs;um inter duo illa tigna &longs;tatuta moueri, atque qua&longs;i ire & re <lb/>dire po&longs;&longs;it. </s> <s id="N131E3">Id tignum cùm protrudit operarius, pilum ex fi&longs;tula extrahitur: <lb/>cum &longs;ua ui redit, intruditur: quo modo aquam, quam fi&longs;tula concipit, pilum <lb/>orbiculi foraminibus hau&longs;tam exprimit per &longs;iphunculum in canalem. </s> <s id="N131EA">Sunt <lb/>qui uectem in locum tigni curti &longs;upponunt: uerùm hic &longs;ipho, ut etiam pro­<lb/>ximus &longs;uperior, minus quàm cæteri, in metallis e&longs;t u&longs;itatus.</s> </p> <p id="N131F1" type="caption"> <s id="N131F3">T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igilla<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ilum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>ignum curtum<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> F. H<emph type="italics"/>ic deducit aquam e <lb/>canali effluentem, ne in fo&longs;&longs;as actas influat<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.147.1.jpg" xlink:href="001/01/147/1.jpg"/> <p id="N13229" type="main"> <s id="N1322B">Quarta &longs;iphonum &longs;pecies &longs;implex non e&longs;t, &longs;ed duplex: ea &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N1322E">Se­<lb/>xangulus truncus faginus, longus pedes quinque, latus duos & dimidium, <lb/>cra&longs;&longs;us &longs;e&longs;quipedem in duas partes &longs;ecatur: quæ &longs;ecundum, ferreum axicu­<lb/>lum, in eis collocandum di&longs;tribuuntur, & tam altè & latè excauantur, ut in <lb/>ip&longs;is uer&longs;ari po&longs;sit: cuius axiculi pars, quæ in <expan abbr="trũco">trunco</expan> includitur, tota teres e&longs;t, <pb pagenum="138" xlink:href="001/01/148.jpg"/>eiu&longs;que extrema, quæ pro codace e&longs;t, recta exi&longs;tit. </s> <s id="N13242">Deinde altitudine pedis re <lb/>&longs;idet, rur&longs;usque recta procedit: qua pilum teres ex eo dependet. </s> <s id="N13247">Po&longs;tea tam a&longs;<lb/>&longs;urgit altè quà in re&longs;edit, iterumque paululùm rectà procedit. </s> <s id="N1324C">Deinde altitudi<lb/>ne pedis a&longs;&longs;urgens rur&longs;us rectà procedit: qua <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="pilũ">pilum</expan> teres ex eo &longs;u&longs;pen­<lb/>&longs;um e&longs;t. </s> <s id="N1325B">Po&longs;tea tam re&longs;idet altè quàm a&longs;&longs;urrexit: tum eius altera pars, quæ i­<lb/>tem pro codace e&longs;t, recta exi&longs;tit: quæ, quia ex trunco extat, ne aqua, in eum <lb/>tracta, erumpat duabus bracteolis ferreis orbiculi figura, cum quibus duo <lb/>coria eiu&longs;dem figuræ & magnitudinis &longs;unt coniuncta, cauetur: quorum al­<lb/>ter intra truncum, alter extra, circum axiculum e&longs;t. </s> <s id="N13266">Po&longs;tremò &longs;equitur pars <lb/>eius quadrangula duo habens foramina, in quibus duo bacilla ferrea inclu­<lb/>duntur, eorumque capita ma&longs;&longs;ulis plumbeis aggrauantur, ut axiculus ad mo<lb/>tum fiat propen&longs;ior. </s> <s id="N1326F">Qui, po&longs;tquam eius caput in forma uectis fuerit inclu­<lb/>&longs;um, facilè circumagi pote&longs;t. </s> <s id="N13274">Superior autem trunci pars e&longs;t humilior: inferi<lb/>or, altior: illa in medio &longs;emel fi&longs;tulæ modo, cuius foramen &longs;implicem habe­<lb/>at latitudinem rectà deor&longs;um perforatur: hæc bis, nempe ad utrunque latus <lb/>item rectà deor&longs;um duarum fi&longs;tularum modo, quarum foramina duplicem <lb/>habeant latitudinem: quæ trunci pars imponitur duabus fi&longs;tulis, in eum &longs;u­<lb/>periore parte inclu&longs;is, inferiore in truncos, in lacuna &longs;tatutos, quibus forami<lb/>na &longs;unt, per quæ aquæ in eos influunt, penetrantibus. </s> <s id="N13283">Deinde ferreus axicu<lb/>lus in trunci cauo locatur, duobus pilis ferreis, quæ ex ip&longs;o dependent, per <lb/>eius foramina demi&longs;sis in fi&longs;tulas altitudine pedis: utrique pilo inferius e&longs;t co<lb/>chlea, quæ cra&longs;&longs;am laminam ferream, in orbiculi figuram formatam & fora­<lb/>minibus plenam, atque corium, quod eam tegit, continet, ut fi&longs;tula <expan abbr="alterã">alteram</expan> py­<lb/>xidem, cui e&longs;t rotunda foricula eam claudens. </s> <s id="N13294">Tum &longs;uperior trunci pars &longs;u­<lb/>per inferiorem ex omni parte congruenter aptata imponitur: & qua <expan abbr="cõiun­guntur">coniun­<lb/>guntur</expan> latis & cra&longs;sis laminis ferreis cinguntur, paruis cuneis latis item fer­<lb/>reis adactis coercentur, fibulis uinciuntur: in ea &longs;uperiore trunci parte fi&longs;tu­<lb/>la includitur: quam altera excipit, eamque rur&longs;us tertia, atque deinceps alia ali­<lb/>am u&longs;que dum &longs;uprema ad cuniculi canalem pertingat. </s> <s id="N132A5">Itaque cùm uectiarius <lb/>axiculum uer&longs;at, pila uici&longs;sim laminis hauriunt aquas. </s> <s id="N132AA">Quod quia celeriter <lb/>fit, & duarum <expan abbr="fi&longs;tularũ">fi&longs;tularum</expan>, &longs;upra quas truncus e&longs;t &longs;tatutus, foramina duplo ma<lb/>iora &longs;unt quàm foramen &longs;upra <expan abbr="truncũ">truncum</expan> &longs;tatutæ, nec altè pila hauriunt aquas, <lb/>inferiorum impetus continenter &longs;uperiores a&longs;cendere & ex &longs;upremæ fi&longs;tu­<lb/>læ apertura in cuniculi canalem effluere cogit. </s> <s id="N132BD"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò truncus ligne­<lb/>us rimis fathi&longs;cere &longs;olet: &longs;atius e&longs;t eum ex plumbo, uel ære uel orichalco con<lb/>flato conficere.</s> </p> <p id="N132C7" type="caption"> <s id="N132C9">T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>runci pars inferior<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars &longs;uperior<emph.end type="italics"/> C. <lb/>F<emph type="italics"/>ibulæ<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>ictulæ &longs;ub trunco<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>i&longs;tula &longs;uper truncum &longs;ta­<lb/>tuta<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>xiculus ferreus<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> H. E<emph type="italics"/>orum laminæ or­<lb/>biculi figura<emph.end type="italics"/> L. C<emph type="italics"/>oria<emph.end type="italics"/> K. F<emph type="italics"/>oramina axis<emph.end type="italics"/> L. <lb/>B<emph type="italics"/>acilla quorum capita ma&longs;&longs;ulis plumbeis &longs;unt aggrauata<emph.end type="italics"/> M. <lb/>V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="139" xlink:href="001/01/149.jpg"/> <figure id="id.001.01.149.1.jpg" xlink:href="001/01/149/1.jpg"/> <pb pagenum="140" xlink:href="001/01/150.jpg"/> <p id="N13331" type="main"> <s id="N13333">Quarta &longs;iphonum &longs;pecies minus &longs;implex e&longs;t: nam con&longs;tat ex duobus uel <lb/>tribus &longs;iphonibus: quorum pila attollit machina, quam uer&longs;ant homines: <lb/>etenim cuique pilo e&longs;t dens, quem &longs;uculæ bini dentes uici&longs;&longs;im tollunt. </s> <s id="N1333A">Eam <lb/>duo uiri robu&longs;ti, uel quatuor, cogunt. </s> <s id="N1333F">Sed cùm pila decidunt in fi&longs;tulas, eo­<lb/>rum orbiculi hauriunt aquas: cùm attolluntur, ea&longs;dem aquas <expan abbr="exprimũt">exprimunt</expan> per <lb/>fi&longs;tulas. </s> <s id="N1334A">Cuiu&longs;que <expan abbr="aũt">aut</expan> pili &longs;uperior pars, quæ in foraminibus tignorum tran&longs;­<lb/>uer&longs;ariorum continetur, quadrangula e&longs;t, & cra&longs;&longs;a atque lata &longs;emipedem: reli<lb/>qua, quæ in fi&longs;tulas incidit, & ex alio ligno facta e&longs;t, tota teres. </s> <s id="N13355">Horum <expan abbr="triũ">trium</expan> <lb/>&longs;iphonum qui&longs;que ex duabus continentibus fi&longs;tulis, ad tigna putei affixis, <expan abbr="cõ">com<lb/>ponitur</expan>. </s> <s id="N13364">Verùm hæc machina altius aquas haurit, utpote ad pedes quatuor <lb/>& uiginti. </s> <s id="N13369">Si foramina fi&longs;tularum magna &longs;unt duo tantum modo &longs;iphones <lb/>fiunt: &longs;i paruæ, tres: ut utroque modo machina oneri par e&longs;&longs;e po&longs;sit. </s> <s id="N1336E">Idem de <lb/>cæteris machinis earumque fi&longs;tulis &longs;entiendum e&longs;t. </s> <s id="N13373">Quoniam uerò hi &longs;ipho­<lb/>nes ex duabus fi&longs;tulis con&longs;tant, pyxis ferrea, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> prius dixi, cui e&longs;t foricu­<lb/>la ferrea, non includitur in trunco, &longs;ed in qae&longs;tula inferiore: & quidem ea par <lb/>te, qua ad &longs;uperiorem adnectitur: atque ita pili pars teres &longs;uperioris tantum­<lb/>modo fi&longs;tulæ longitudinem habet. </s> <s id="N13382">Sed hanc rem mox planius explicabo.</s> </p> <p id="N13385" type="caption"> <s id="N13387">P<emph type="italics"/>ili dens<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>uculæ dentes<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>ili pars &longs;uperior quadran/ <lb/>gula<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars inferior teres<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer­<lb/>&longs;aria<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>istulæ<emph.end type="italics"/> F. E<emph type="italics"/>ius apertura<emph.end type="italics"/> G. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="141" xlink:href="001/01/151.jpg"/> <figure id="id.001.01.151.1.jpg" xlink:href="001/01/151/1.jpg"/> <p id="N133C7" type="main"> <s id="N133C9">Sexta &longs;iphonum forma pror&longs;us eadem e&longs;&longs;et quæ quinta, ni&longs;i pro &longs;ucula <lb/>axem haberet, eamque non homines uer&longs;arent, &longs;ed rota, quam <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> impe­<lb/>tus, eius pinnas percutiens circumagit: qui quia longè &longs;uperat uires huma­<lb/>nas hæc machina aquas ex puteo amplius <expan abbr="centũ">centum</expan> pedes alto orbiculis per fi­<pb pagenum="142" xlink:href="001/01/152.jpg"/>&longs;tulas haurit. </s> <s id="N133DF">Infima <expan abbr="aũt">aut</expan> non modo huius &longs;iphonis, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="aliorũ">aliorum</expan> infimæ fi­<lb/>&longs;tulæ pars, ne re&longs;egmina <expan abbr="lignorũ">lignorum</expan>, uel aliud <expan abbr="quiddã">quiddam</expan>, in &longs;e trahens &longs;orbeat, ple <lb/>runque includi &longs;olet in corbe cra&longs;sis uiminibus contexta, & in lacuna po&longs;ita.</s> </p> <p id="N133FA" type="caption"> <s id="N133FC">R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>runcus cui infictit in fima fi&longs;tula<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>orbis circundans truncum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.152.1.jpg" xlink:href="001/01/152/1.jpg"/> <pb pagenum="143" xlink:href="001/01/153.jpg"/> <p id="N13420" type="main"> <s id="N13422">Septima &longs;iphonum &longs;pecies ab hinc annis decem inuenta cùm <expan abbr="omniũ">omnium</expan> ma<lb/>ximè artificio&longs;a & durabilis & utilis &longs;it, &longs;ine magno impendio confici po­<lb/>te&longs;t, ea con&longs;tat ex pluribus &longs;iphonibus: qui &longs;imul, ut proximi, in puteum <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>de&longs;cendunt, &longs;ed alter alteri quodammodo &longs;ubijcitur: etenim &longs;i tres fuerint, <lb/>ut e&longs;&longs;e &longs;olent, ultimus exorbet aquas putei, & eas in <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="lacu&longs;culũ">lacu&longs;culum</expan> effun­<lb/>dit: &longs;ecundus ex eo rur&longs;us exhau&longs;tas in &longs;ecundum transfundit: tertius in cu­<lb/>niculi canalem: pila horum &longs;iphonum omnium rota pedes quindecim alta <lb/>attollit pariter pariterque deijcit: quam eius pinnæ, ab impetu riui, in <expan abbr="mont&etilde;">montem</expan> <lb/>deducti, percu&longs;&longs;æ, cogunt uer&longs;ari: rotæ radij in axe, longo pedes &longs;ex, cra&longs;&longs;o <lb/>pedem, inclu&longs;i &longs;unt: cuius utrunque caput circulo ferreo cingitur: &longs;ed in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>quidem infixus e&longs;t codax, in alterum uerò <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan>, ut codacis po&longs;terior pars, <lb/>cra&longs;&longs;um digitum & tam latum quàm ip&longs;um caput e&longs;t: quod tamen teres & <lb/>circiter digitos tres cra&longs;&longs;um primò longitudine pedis recta extat, quatenus <lb/>obtinet locum codacis: mox curuatum & qua&longs;i lunatis obliquatum corni­<lb/>bus altitudine pedis a&longs;&longs;urgit: deinde rur&longs;us pedem recta eminet: quo modo <lb/>fit ut hæc pars recta, cùm in orbem uoluitur, uici&longs;sim fiat pedem altior & hu<lb/>milior quàm illa. </s> <s id="N13461">Ex hac po&longs;teriore ferri teretis parte pendet primum pilum <lb/>latum: ip&longs;a enim in &longs;uperius i&longs;tius pili caput <expan abbr="perforatũ">perforatum</expan>, ut clauus ferreus pri­<lb/>marum chelarum in inferius infigitur. </s> <s id="N1346C">Ne uerò pilum ex ea excidat, ut facilè <lb/>excidere pote&longs;t, &, cùm nece&longs;&longs;itas id po&longs;tulat, eximi &longs;olet, quod eius <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> <lb/>latius &longs;it quàm ferri pars, utrinque clauo ferreo, in ip&longs;am infixo, coercetur: ne <lb/>ij atterant caput pili bracteis ferreis uel corijs intermedijs cauetur: tale <expan abbr="pilũ">pilum</expan> <lb/>primum <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t circiter pedes duodecim, reliqua uerò duo pedes &longs;ex & <lb/>uiginti. </s> <s id="N13485">Sed quodque latum e&longs;t palmum, cra&longs;&longs;um digitos tres: utraque cuiu&longs;que <lb/>pars lata tecta & munita e&longs;t laminis ferreis: quæ cochleis item ferreis conti­<lb/>nentur: ut pars, quæ uitium fecerit, refici po&longs;sit. </s> <s id="N1348C">At chelæ in axiculum inclu­<lb/>&longs;æ &longs;unt teretem, longum &longs;e&longs;quipedem, cra&longs;&longs;um palmos duos: is utrinque cin­<lb/>gitur circulo ferreo, ne codaces ferrei, qui in <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> armillis ferreis uer&longs;an­<lb/>tur, ex eo excidant: ex quo axiculo utraque chelarum pars lignea eminet lon­<lb/>ga pedes duos, lata & cra&longs;&longs;a digitos &longs;ex. </s> <s id="N1349B">Altera ab altera di&longs;tat palmos tres: <lb/>utriu&longs;que rur&longs;us pars tam interior quàm exterior etiam laminis e&longs;t ferrata. </s> <s id="N134A0">In <lb/>chelas uerò claui duo ferrei teretes et cra&longs;si digitos duos &longs;ic infixi &longs;unt, ut im<lb/>mobiles maneant. </s> <s id="N134A7">Eorum po&longs;terior per primi pili lati inferius & &longs;ecundi &longs;u<lb/>perius caput perforatum & immobile penetrat. </s> <s id="N134AC">Prior <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> &longs;imiliter immo­<lb/>bilis per ferreum primi pili teretis caput item immobile & deflexum. </s> <s id="N134B5">I&longs;tiu&longs;­<lb/>modi pilum quodque longum e&longs;t pedes tredecim, cra&longs;&longs;um digitos tres, & in <lb/>priorem cuiu&longs;que &longs;iphonis fi&longs;tulam de&longs;cendit tam profundè, ut eius orbicu­<lb/>lus <expan abbr="foriculã">foriculam</expan> pyxidis ferè attingat. </s> <s id="N134C2">Quod cùm decidit in fi&longs;tulam, aquæ, per <lb/>orbiculi foramina penetrantes, corium attollunt: cùm &longs;ubleuatur, eædem <lb/>corium, quod ip&longs;as fert, <expan abbr="deprimũt">deprimunt</expan>. </s> <s id="N134CD">Foricula uerò pyxidem, ut foris ianuam, <lb/>claudit. </s> <s id="N134D2">At fi&longs;tulæ coniunguntur duobus circulis ferreis, palmum latis, alte­<lb/>ro interius, altero extrin&longs;ecus. </s> <s id="N134D7">Sed interiore utrinque acuto ut in utramque fi­<lb/>&longs;tulam penetrare & eas <expan abbr="cõtinere">continere</expan> po&longs;sit. </s> <s id="N134E0">Quanque nunc fi&longs;tulæ carent interio <lb/>re circulo: &longs;ed habent commi&longs;&longs;uras, quibus <expan abbr="iungũtur">iunguntur</expan>. </s> <s id="N134E9">Etenim &longs;uperioris in­<lb/>ferius caput <expan abbr="cõtinet">continet</expan>, inferioris caput &longs;uperius: utrunque enim ad altitudinem <pb pagenum="144" xlink:href="001/01/154.jpg"/>&longs;eptem digitorum exci&longs;um e&longs;t: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> illud interius, hoc extrin&longs;ecus, ut <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> inire po&longs;sit, cùm <expan abbr="pilũ">pilum</expan> incidit in <expan abbr="prior&etilde;">priorem</expan> <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan>, foricula illa clauditur: <lb/>cùm extrahitur, aperitur: ut aquæ pateat foramen. </s> <s id="N13513">Vnu&longs;qui&longs;que autem i&longs;tiu&longs;­<lb/>modi &longs;iphonum con&longs;tat ex duabus fi&longs;tulis: quarum utraque longa e&longs;t pedes <lb/>duodecim: utriu&longs;que foramen <expan abbr="latũ">latum</expan> e&longs;t digitos &longs;eptem. </s> <s id="N1351E">Inferior in putei lacuna <lb/>uel in lacu&longs;culo collocatur, eiusque foramen inferius ob&longs;truitur ligno tereti: <lb/>&longs;upra quod fi&longs;tulæ circumcirca &longs;ex &longs;unt foramina, per quæ aqua in eam in­<lb/>fluit. </s> <s id="N13527">At &longs;uperioris fi&longs;tulæ pars &longs;uperior aperturam habet altam pedem, <expan abbr="latã">latam</expan> <lb/>palmum, per quam aqua effluit in lacu&longs;culum uel in canalem: qui&longs;que lacu&longs;cu<lb/>lus longus e&longs;t pedes duos, latus & altus unum. </s> <s id="N13532">Quot uerò &longs;unt &longs;iphones, <lb/>tot &longs;unt axiculi, tot chelæ, tot utriu&longs;que generis pila. </s> <s id="N13537">Sed &longs;i tres fuerint &longs;ipho­<lb/>nes duo tantummodo lacu&longs;culi &longs;unt, quòd lacuna putei & canalis cuniculi <lb/>in duorum locum &longs;uccedant. </s> <s id="N1353E">Hæc autem machina &longs;ic aquas ex puteo hau­<lb/>rit: rota uer&longs;ata primum pilum attollit: id &longs;ubleuat primas chelas: atque ita eti­<lb/>am &longs;ecundum pilum latum & primum teres. </s> <s id="N13545">Deinde &longs;ecundum latum &longs;ecun­<lb/>das chelas, & &longs;ic tertium pilum latum et &longs;ecundum teres: tum tertium pilum <lb/>latum tertias chelas & tertium pilum teres. </s> <s id="N1354C">Nam ex harum chelarum clauo <lb/>ferreo nullum pilum <expan abbr="latũ">latum</expan> pendet, quod nulla in re ultimo &longs;iphoni u&longs;ui e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;sit. </s> <s id="N13557">Contra uerò cùm primum latum decidit, quæque chelæ delabuntur, <lb/>quodque pilum latum, quodque teres. </s> <s id="N1355C">Atque i&longs;ta ratione uno eodemque tempo­<lb/>re aqua in lacu&longs;culos infunditur & ex ei&longs;dem exhauritur: ex lacuna uerò pu <lb/>tei &longs;olum exhauritur, in canalem cuniculi tantum infunditur. </s> <s id="N13563"><expan abbr="Quinetiã">Quinetiam</expan> cir­<lb/>cum axem longiorem duæ rotæ fieri po&longs;&longs;unt &longs;i riuus tantam aquarum copi<lb/>am &longs;uppeditauerit, quanta eas uer&longs;are po&longs;sit: atque ex utriu&longs;que ferri teretis par <lb/>te po&longs;teriore unum uel duo pila lata appendi po&longs;&longs;unt: quorum quodque tri­<lb/>um &longs;yphonum pila <expan abbr="cõmoueat">commoueat</expan>. </s> <s id="N13575">Po&longs;tremò nece&longs;&longs;e e&longs;t puteos, è quibus aquæ <lb/>fi&longs;tulis hauriuntur, e&longs;&longs;e rectos. </s> <s id="N1357A">Nam omnes &longs;iphones, ut etiam aliæ machi­<lb/>næ tractoriæ, quibus fi&longs;tulæ &longs;unt, aquas minus altè hauriunt, &longs;i fi&longs;tulæ obli­<lb/>què in obliquis puteis locantur, quàm &longs;i rectà in rectis &longs;tatuantur.</s> </p> <p id="N13581" type="caption"> <s id="N13583">P<emph type="italics"/>uteus<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>ltimus &longs;ipho<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>acu&longs;culus primus<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>ecundus &longs;ipho<emph.end type="italics"/> D. <lb/>L<emph type="italics"/>acu&longs;culus &longs;ecundus<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>ertius &longs;ipho<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> G. F<emph type="italics"/>errum in axe <lb/>inclu&longs;um<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>rimum pilum latum<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>ecundum pilum latum<emph.end type="italics"/> K. <lb/>T<emph type="italics"/>ertium pilum latum<emph.end type="italics"/> L. P<emph type="italics"/>rimum pilum teres<emph.end type="italics"/> M. S<emph type="italics"/>ecundum pilum <lb/>teres<emph.end type="italics"/> N. T<emph type="italics"/>ertium pilum teres<emph.end type="italics"/> O. A<emph type="italics"/>xiculi<emph.end type="italics"/> P. C<emph type="italics"/>helæ<emph.end type="italics"/> Q.</s> </p> <pb pagenum="145" xlink:href="001/01/155.jpg"/> <figure id="id.001.01.155.1.jpg" xlink:href="001/01/155/1.jpg"/> <p id="N135F7" type="main"> <s id="N135F9">Verùm &longs;i riuus tantam aquarum copiam, quanta machinam proximè <lb/><expan abbr="explicatã">explicatam</expan> uer&longs;are pote&longs;t, non &longs;uppeditat, quod uel natura loci fit, uel æ&longs;tiuo <pb pagenum="146" xlink:href="001/01/156.jpg"/>tempore, quo diuturnæ &longs;iccitates fuerint, accidit, machina con&longs;truitur, cui <lb/>tam humilis & leuis &longs;it rota, ut eam tantuli riui aqua circumagere po&longs;sit: ea­<lb/>dem in canalem decidens ab eo delabitur in inferioris machinæ rotam <expan abbr="altã">altam</expan> <lb/>et grauem, quæ &longs;iphonibus è profundo puteo aquas haurit. </s> <s id="N13610">Quia uerò tam <lb/>exigui riui aqua alteram rotam &longs;ola uer&longs;are nequit, eius axis initio uectibus <lb/>à duobus operarijs circumagitur, &longs;ed quam primum aquas &longs;iphonibus hau<lb/>&longs;tas in lacum effuderit,, eas &longs;uperior machina &longs;uo &longs;iphone haurit, & in alte­<lb/>rum canalem effundit, ex quo etiam influunt inferioris machinæ rotam, ei­<lb/>usque pinnas percutiunt. </s> <s id="N1361D">Tam autem hæ aquæ quàm riui canalibus i&longs;tis de­<lb/>cliuibus in altiorem illam & <expan abbr="grauior&etilde;">grauiorem</expan> inferioris machinæ, quæ duobus uel <lb/>tribus &longs;iphonibus aquas ex profundiore putei parte haurit, <expan abbr="rotã">rotam</expan> deductæ, <lb/>eam po&longs;&longs;unt conuertere.</s> </p> <p id="N1362E" type="caption"> <s id="N13630">M<emph type="italics"/>achinæ &longs;uperioris rota<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius &longs;ipho<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem canalis<emph.end type="italics"/> C. <lb/>M<emph type="italics"/>achinæ inferioris rota<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius &longs;iphones<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>lter canalis<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.156.1.jpg" xlink:href="001/01/156/1.jpg"/> <p id="N1365E" type="main"> <s id="N13660">Si uerò riuus tantam aquarum copiam &longs;uppeditat, quanta &longs;tatim <expan abbr="rotã">rotam</expan> al­<lb/>tam & grauem uer&longs;are pote&longs;t, tum ad alterum axis caput fit tympanum den<lb/>tatum, id uer&longs;atum circumagit alterius axis tympanum, quod ex fu&longs;is con­<lb/>&longs;tat, ei &longs;ubiectum: ad utrumque <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> axis inferioris caput fit ferrum teres, & <lb/>qua&longs;i lunatis obliquatum cornibus, in i&longs;tiu&longs;modi machinis u&longs;itatum. </s> <s id="N13673">Hæc <lb/>autem quod utrinque &longs;iphonum ordines habeat permultas aquas haurit.</s> </p> <pb pagenum="147" xlink:href="001/01/157.jpg"/> <p id="N1367C" type="caption"> <s id="N1367E">A<emph type="italics"/>xis &longs;uperior<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota cuius pinnas riui impetus percutit<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum <lb/>dentatum<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lter axis<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is constat<emph.end type="italics"/> E. <lb/>F<emph type="italics"/>errum teres & curuatum<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>iphonum ordines<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.157.1.jpg" xlink:href="001/01/157/1.jpg"/> <pb pagenum="148" xlink:href="001/01/158.jpg"/> <p id="N136B8" type="main"> <s id="N136BA">At machinarum, quæ pilis aquas <expan abbr="hauriũt">hauriunt</expan>, item &longs;ex &longs;unt formæ nobis no­<lb/>tæ: quarum prima &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N136C3">Sub &longs;ummo terræ corio uel cuniculo foditur <lb/>cauerna, ac undique robu&longs;tis tignis & a&longs;&longs;eribus &longs;ub&longs;truitur, ne ruinis uel ho­<lb/>mines opprimantur uel machina frangatur. </s> <s id="N136CA">In ea cauerna &longs;ub&longs;tructa collo­<lb/>catur rota, in axi angulato inclu&longs;a. </s> <s id="N136CF">Axis autem codaces ferrei in dimidiatis <lb/>catillis item ferreis uer&longs;antur: qui in tignis <expan abbr="admodũ">admodum</expan> robu&longs;tis inclu&longs;i &longs;unt. </s> <s id="N136D8"><lb/>Rota uerò plerunque alta e&longs;t pedes quatuor et uiginti, rarò triginta, nihil di&longs;­<lb/>&longs;imilis ad molendum frumentum fabricatæ: ni&longs;i quod paulò &longs;it angu&longs;tior: <lb/>axi ab altera parte <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> e&longs;t in medio <expan abbr="circũcirca">circuncirca</expan> excauatum, in quod mul<lb/>tæ fibulæ ferreæ quater curuatæ &longs;unt infixæ: in quib. </s> <s id="N136EA">quia annuli <expan abbr="inhær&etilde;t">inhærent</expan> ca<lb/>tena ductaria per fi&longs;tulas extrahitur ex lacuna, rur&longs;usque in eandem demitti­<lb/>tur per tigna excauata u&longs;que ad ad imum libramentum: orbis e&longs;t ferreus cir­<lb/>cum axiculum ferreum: cuius uterque codax in cra&longs;&longs;i ferri, ad tignum affixi, ca<lb/>tillo uer&longs;atur: in quo tympano catena inuoluta aquas pilis hau&longs;tas per fi&longs;tu­<lb/>las effert. </s> <s id="N136FB">Quæque fi&longs;tula quinque ferreis circulis palmum latis & digitum cra&longs; <lb/>&longs;is cingitur: qui æqualia eius &longs;pacia diuidunt & muniunt, eorum primus ei <lb/>communis e&longs;t cum fi&longs;tula antecedente in qua includitur: ultimus cum <expan abbr="con­&longs;e&quetilde;te">con­<lb/>&longs;equente</expan>, quæ in ea includitur: quæque fi&longs;tula, excepta prima, &longs;umma parte ex­<lb/>trin&longs;ecus circumcirca longitudine digitorum &longs;eptem cra&longs;situdine trium ex­<lb/>cauata e&longs;t, ut in eam quæ antecedit, in&longs;eri po&longs;&longs;it: quæque, excepta ultima, ima <lb/>parte interius circumcirca pari longitudine, &longs;ed cra&longs;&longs;itudine palmi, re&longs;ecta <lb/>e&longs;t ut eam quæ &longs;equitur recipere po&longs;&longs;it: quæque ferreis fibulis ad putei tigna <lb/>affigitur, ut immobilis maneat. </s> <s id="N13712">Per has continentes fi&longs;tulas aquæ pilis cate­<lb/>næ ductariæ ex lacuna extrahuntur u&longs;que ad cunículum: ubi per &longs;upremæ fi­<lb/>&longs;tulæ aperturam exprimuntur in canalem per quem <expan abbr="effluũt">effluunt</expan>. </s> <s id="N1371D">Pilæ uerò quæ <lb/><expan abbr="ducũt">ducunt</expan> aquam, implicantur annulis ferreis catenæ ductariæ: di&longs;tatque una ab <lb/>altera pedibus &longs;ex: con&longs;tant ex caudæ equinæ pilis corio in&longs;utis, ne ferreis <lb/>tympani fibulis <expan abbr="euellãtur">euellantur</expan>: tantæ &longs;unt ut utraque manu capi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1372D">Si autem <lb/>hæc machina &longs;ub &longs;ummo terræ corio fuerit collocata, riuus, qui eius <expan abbr="circũ­agit">circun­<lb/>agit</expan> rotam, per &longs;ubdiales canales deducitur: &longs;i &longs;ub cuniculo, per &longs;ubterrane­<lb/>os. </s> <s id="N1373A">Itaque rotæ pinnæ, ab impetu fluminis percu&longs;&longs;æ, <expan abbr="progredi&etilde;tes">progredientes</expan> uer&longs;ant ro <lb/>tam: atque unà cum ea tympanum: quo modo catena ductaria extracta pilis <lb/>per fi&longs;tulas exprimit aquas. </s> <s id="N13745">Huius machinæ rota &longs;i alta fuerit pedes quatu­<lb/>or & uiginti ex puteo, alto pedes <expan abbr="duc&etilde;tos">ducentos</expan> & decem, extrahit aquas: &longs;i pedes <lb/>triginta, ex puteo alto pedes ducentos & quadraginta. </s> <s id="N13750">Sed huic opus e&longs;t ri <lb/>uo cui maior uis aquarum &longs;it.</s> </p> <p id="N13755" type="caption"> <s id="N13757">R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>odaces<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>rmillæ<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum<emph.end type="italics"/> E. <lb/>A<emph type="italics"/>n&longs;æ ferreæ<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atena ductaria<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>igne<emph.end type="italics"/> H. <lb/>P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> I. F<emph type="italics"/>i&longs;tulæ<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>anales riui<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="149" xlink:href="001/01/159.jpg"/> <figure id="id.001.01.159.1.jpg" xlink:href="001/01/159/1.jpg"/> <p id="N137A9" type="main"> <s id="N137AB">Altera machina duo habet tympana, duos fi&longs;tularum ordines, duas cate <lb/>nas ductarias, quæ pilis aquas exprimunt. </s> <s id="N137B0">Cætera proximis pror&longs;us &longs;unt &longs;i­<pb pagenum="150" xlink:href="001/01/160.jpg"/>milia. </s> <s id="N137B8">Hæc machina <expan abbr="tũ">tum</expan> con&longs;trui &longs;olet, cùm nimis multæ aquæ in <expan abbr="lacunã">lacunam</expan> con<lb/><expan abbr="fluxerũt">fluxerunt</expan>: atque has duas machinas uis <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> uer&longs;at, omninoque aquæ <expan abbr="trahũt">trahunt</expan> <lb/>aquas. </s> <s id="N137D2">Hoc uerò e&longs;t indicium accretionis et diminutionis aquarum, quas in <lb/>&longs;e continet lacuna &longs;ubterranea, &longs;iue eas aquas hæc altera machina pilis hau­<lb/>&longs;tas per fi&longs;tulas efferat, &longs;iue prima, &longs;iue tertia, aliaúe. </s> <s id="N137D9">Et rabis, quæ e&longs;t &longs;upra <lb/>puteum tam altum quàm profunda e&longs;t lacuna, altera parte lapis, a&longs;&longs;er altera, <lb/>uterque uno fune appen&longs;us. </s> <s id="N137E0">Sed hic tamen ferreo filo, quod pendet ab altero <lb/>eius capite demittitur: & quidem lapis u&longs;que ad oris putei latus, a&longs;&longs;er uerò re­<lb/>ctà per puteum in lacunam, cuius aquis innatat. </s> <s id="N137E7">Is a&longs;&longs;er tam grauis e&longs;t, ut <expan abbr="filũ">filum</expan> <lb/>ferreum, quod ip&longs;ius fibulam ferream hamulo prehendit, unà cum fune de­<lb/>or&longs;um, lapidem &longs;ur&longs;um trahere po&longs;sit: itaque quo magis aqua decre&longs;cit, eo ma<lb/>gis a&longs;&longs;er deor&longs;um fertur, lapis &longs;ur&longs;um: quo uerò magis accre&longs;cit, eò magis <expan abbr="cõtrà">con<lb/>trà</expan> a&longs;&longs;er &longs;ur&longs;um fertur, lapis deor&longs;um. </s> <s id="N137FA">Hic cùm ferè trabem contingit, quia &longs;i<lb/>gnum dat aquas ex lacuna pilis per fi&longs;tulas e&longs;&longs;e exhau&longs;tas, machinæ præfe­<lb/>ctus riui canales occludit, rotamque &longs;i&longs;tit: cùm ferme terram, quæ e&longs;t ad oris <lb/>putei latus, attingit, quia &longs;ignificat lacunam e&longs;&longs;e aquis, quæ in eam rur&longs;us <expan abbr="cõfluxerunt">con<lb/>fluxerunt</expan> , repletam (aquæ enim attollunt a&longs;&longs;erem, atque ita lapis & funem & <lb/>filum ferreum retrahit) idem præfectus canales recludit: quare aquæ riui ite <lb/>rum percutientes rotæ pinnas uer&longs;ant machinam. </s> <s id="N1380D">Quoniam uerò operarij <lb/>plerunque anniuer&longs;arijs diebus fe&longs;tis non laborant, & profe&longs;tis non &longs;emper <lb/>prope machinam, atque ea, &longs;i res hoc po&longs;tulat, continenter trahit aquas, tinti­<lb/>nabuli &longs;onus a&longs;siduè auditus declarat machinam hanc æquè ac primam in­<lb/>tegram & nulla re <expan abbr="impeditã">impeditam</expan> uer&longs;ari: id ex axiculo ligneo, quem <expan abbr="cõtinent">continent</expan> tra<lb/>bes, quæ &longs;unt &longs;upra <expan abbr="puteũ">puteum</expan>, funiculo appen&longs;um e&longs;t. </s> <s id="N13826">Alter uerò funiculus lo <lb/>gus, cuius &longs;uperius caput ad axiculum religatum e&longs;t, demittitur in puteum: <lb/>inferiori eius capiti alligatum e&longs;t lignum: quod quoties axis manus percu­<lb/>tiunt, toties tintinabulum <expan abbr="cõmotum">commotum</expan> &longs;onitum reddit. </s> <s id="N13833">Tertia <expan abbr="aũt">aut</expan> i&longs;tius ge­<lb/>neris machina tunc utuntur metallici, cùm nullus riuus, qui uer&longs;et rotam, de <lb/>duci pote&longs;t: cuius hæc e&longs;t fabrica. </s> <s id="N1383E">Cauernam primò fodiunt: quam etiam ro <lb/>bu&longs;tis tignis & a&longs;&longs;eribus con&longs;truunt, ne latera ruinas edant, quæ <expan abbr="labefact&etilde;t">labefactent</expan> <lb/>machinam & homines lædant. </s> <s id="N13849">At &longs;uperiorem cauernæ partem contegunt <lb/>tignis: ut equi machinam trahentes per ea po&longs;sint incedere. </s> <s id="N1384E">Deinde <expan abbr="iterũ">iterum</expan> ti­<lb/>gna ad &longs;edecim, longa pedes quadraginta, lata & cra&longs;&longs;a pedem unum, fibu­<lb/>lis in &longs;ummo <expan abbr="cõiuncta">coniuncta</expan>, in imo diuaricata erigunt: eorumque &longs;ingulorum infe<lb/>riora capita in &longs;ingulorum tignorum humi &longs;tratorum formis includunt, & <lb/>tertio quodam connectunt: quo modo rur&longs;us fit area circuli &longs;peciem <expan abbr="hab&etilde;s">habens</expan>, <lb/>cuius linea dimetiens &longs;it <expan abbr="pedũ">pedum</expan> quinquaginta. </s> <s id="N1386B">Per foramen, quod e&longs;t in me­<lb/>dia area, de&longs;cendit axis quadrangulus &longs;tatutus, longus pedes quinque & qua <lb/>draginta, cra&longs;&longs;us & latus &longs;e&longs;quipedem: cuius codax inferior uoluitur in catil<lb/>lo tigni humi in cauerna &longs;trati, &longs;uperior in catillo tigni, quod in &longs;ummo &longs;ub <lb/>fibula in formis duorum tignorum erectorum e&longs;t inclu&longs;um. </s> <s id="N13876">Catillus inferi­<lb/>or di&longs;tat ab altero cauernæ latere, item ab eiu&longs;dem fronte & à tergo pedes <lb/>XVII. axi ad pedem &longs;upra inferius caput e&longs;t rota dentata: cuius linea dimeti­<lb/>ens habet pedes XXII.</s> <s id="N1387F">Ea rota con&longs;tat ex quatuor radijs & octo curuaturis. </s> <s id="N13882"><lb/>Radij &longs;unt longi pedes XV. cra&longs;si & lati dodrantem: quorum alterum caput <pb pagenum="151" xlink:href="001/01/161.jpg"/>inclu&longs;um e&longs;t in axe, alterum in formis duorum curuaturarum, qua parte <expan abbr="cõ­iunguntur">con­<lb/>iunguntur</expan>. </s> <s id="N13891">Hæ curuaturæ cra&longs;&longs;æ &longs;unt dodrantem, latæ pedem: ex quibus <lb/>&longs;ur&longs;um uer&longs;us eminent & extant dentes recti, alti dodrantem, lati <expan abbr="&longs;emiped&etilde;">&longs;emipedem</expan>, <lb/>cra&longs;&longs;i digitos &longs;ex: qui uer&longs;ant tympanum alterius axis &longs;trati, id con&longs;tat ex du<lb/>odecim fu&longs;is, longis pedes tres, latis & cra&longs;&longs;is digitos &longs;ex: quod <expan abbr="circumactũ">circumactum</expan> <lb/>uoluit axem, circum quem e&longs;t tympanum, habens fibulas ferreas quater cur<lb/>uatas: in quibus annuli catenæ ductariæ, quæ pilis per fi&longs;tulas haurit <expan abbr="aquã">aquam</expan>, <lb/>inhærent. </s> <s id="N138AC">Huius axis &longs;trati codaces ferrei in armillis, quæ in medio trabium <lb/>&longs;unt inclu&longs;æ, uer&longs;antur. </s> <s id="N138B1">Supra loculamentum rotæ in axis &longs;tatuti formis ca­<lb/>pita duorum <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> obliquè a&longs;cendentium inclu&longs;a fibulantur. </s> <s id="N138BA">Eorundem <lb/>uerò capita &longs;uperiora <expan abbr="&longs;u&longs;tin&etilde;t">&longs;u&longs;tinent</expan> tigna tran&longs;uer&longs;aria duplicata, item in eius for­<lb/>mis inclu&longs;a. </s> <s id="N138C5">In altero autem tigni tran&longs;uer&longs;arij capite inclu&longs;um e&longs;t tigillum, <lb/>quod qua&longs;i ex duplicato pendet: cui &longs;imiliter inferius tignum curtum e&longs;t in<lb/>clu&longs;um. </s> <s id="N138CC">Id uerò habet ferreum clauum, qui recipit catenam, atque ea rur&longs;us &longs;ta <lb/>teram. </s> <s id="N138D1">Hanc machinam, quæ extrahit aquas ex puteo, alto pedes ducentos <lb/>& quadraginta, duo & triginta equi circumagunt: atque eorum octo quatu­<lb/>or horis: deinde hi quie&longs;cunt duodecim horis, & totidem in eorum locum <lb/>&longs;uccedunt. </s> <s id="N138DA">Talis autem machina ad radices Meliboci montis & in uicin is <lb/>locis e&longs;t u&longs;itata. </s> <s id="N138DF">Quin, &longs;i res hoc po&longs;tulat, plures eiu&longs;modi machinæ unius <lb/>uenæ fodiendæ gratia, &longs;ed alia alio in loco profundiore &longs;olent con&longs;trui: ut <lb/>in Carpato monte Schemnicij tres: quarum infima ex infima lacuna trahit <lb/>aquas ad primos canales, per quos in &longs;ecundam lacunam influunt: media ex <lb/>&longs;ecunda lacuna ad &longs;ecundos canales, è quibus in tertiam lacunam defluunt: <lb/>&longs;uprema ex terra ad cuniculi canales, per quos effluunt. </s> <s id="N138EC">Eiu&longs;modi tres ma­<lb/>chinas circumagunt equi &longs;ex & nonaginta: qui per puteum decliuem & co­<lb/>chleæ in&longs;tar contortum gradibus de&longs;cendunt ad machinas: quarum infima <lb/>in loco profundo e&longs;t collocata: qui di&longs;tat à &longs;ubdiali terræ corio ad pedes &longs;ex<lb/>centos & &longs;exaginta.</s> </p> <p id="N138F7" type="caption"> <s id="N138F9">A<emph type="italics"/>xis &longs;tatutus<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota dentata<emph.end type="italics"/> B. D<emph type="italics"/>entes<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>xis &longs;tratus<emph.end type="italics"/><lb/>D. T<emph type="italics"/>ympanum, quod con&longs;tat ex fu&longs;is<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>lterum tympa­<lb/>num<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atena ductaria<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="152" xlink:href="001/01/162.jpg"/> <figure id="id.001.01.162.1.jpg" xlink:href="001/01/162/1.jpg"/> <p id="N13938" type="main"> <s id="N1393A">Ex eodem genere e&longs;t quarta machinæ &longs;pecies, quæ ita fit. </s> <s id="N1393D">Duo tigna &longs;ta­<lb/>tuuntur, in quorum foraminib. </s> <s id="N13942">&longs;uculæ capita uoluuntur: eam duo uel qua­<pb pagenum="153" xlink:href="001/01/163.jpg"/>tuor robu&longs;ti uiri circumagunt: unus enim uel duo trahunt uectes, unus uel <lb/>duo eo&longs;dem trudunt, atque ita illos iuuant. </s> <s id="N1394C">Vici&longs;&longs;im <expan abbr="aũt">aut</expan> alij duo uel quatuor <lb/>in eorum <expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;uccedunt. </s> <s id="N13959">Sucula i&longs;tius machinæ, non aliter ac &longs;tratus <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan> <lb/><expan abbr="machinarũ">machinarum</expan> axis, habet <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, in cuius item fibulis ferreis annuli catenæ <lb/>ductariæ inhærentes aquas pilis per fi&longs;tulas hauriunt, altitudine <expan abbr="pedũ">pedum</expan> octo <lb/>& quadraginta. </s> <s id="N13971">Altius enim eas extrahere <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;unt humanæ uires, quòd <lb/>labor ille maximus non homines modo, &longs;ed etiam equos defatiget. </s> <s id="N1397A">Nam &longs;o<lb/>la aqua rotam, cui e&longs;t eiu&longs;modi <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, continenter pote&longs;t impellere: plu­<lb/>res etiam i&longs;tius generis machinæ, ut proximæ, unius uenæ <expan abbr="fodi&etilde;dæ">fodiendæ</expan> gratia, <lb/>&longs;ed alia alio in loco profundiore &longs;olent con&longs;trui.</s> </p> <p id="N1398B" type="caption"> <s id="N1398D">S<emph type="italics"/>ucula<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ympanum<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atena ductaria<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>ibulæ<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.163.1.jpg" xlink:href="001/01/163/1.jpg"/> <p id="N139B3" type="main"> <s id="N139B5">Quinta machina partim tertiæ &longs;imilis e&longs;t, partim quartæ. </s> <s id="N139B8">Nam à uiris ro­<lb/>bu&longs;tis ut hæc circumagitur: ut illa duos habet axes, quanque utrunque <expan abbr="&longs;tratũ">&longs;tratum</expan>, <lb/>& tria tympana utriu&longs;que axis codaces &longs;ic in <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> armillis inclu&longs;i &longs;unt, ut <lb/>exilire ne <expan abbr="queãt">queant</expan>. </s> <s id="N139CD">Inferiori <expan abbr="aũt">aut</expan> axi altera parte &longs;unt uectes, altera <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> den<lb/>tatum: &longs;uperiori altera tympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat, altera id, in quo fi­<lb/>bulæ ferreæ &longs;unt infixæ: quibus annuli catenæ ductariæ &longs;imiliter inhæren­<lb/>tes aquas pilis per fi&longs;tulas eadem altitudine hauriunt. </s> <s id="N139DE">Hanc machinam uo­<lb/>lubilem duo uirorum paria uici&longs;&longs;im uer&longs;ant: alterum &longs;tans laborat, alterum <pb pagenum="154" xlink:href="001/01/164.jpg"/>feriatum &longs;edet: dum munus uoluendi exercent, unus uectes trahit, alter tru­<lb/>dit, tympana ad machinam facilius circumagendam adiuuant.</s> </p> <p id="N139EA" type="caption"> <s id="N139EC">A<emph type="italics"/>xes<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>ectes<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ympanum <lb/>ex fu&longs;is con&longs;tans<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum in quo infixæ &longs;unt fibulæ ferreæ<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.164.1.jpg" xlink:href="001/01/164/1.jpg"/> <p id="N13A14" type="main"> <s id="N13A16">Sextæ machinæ item duo &longs;unt axes: inferior altera parte habet <expan abbr="rotã">rotam</expan>, quæ <lb/>à duobus calcantibus uer&longs;atur, altam pedes tres & uiginti, latam quatuor, <lb/>ut alter iuxta alterum &longs;tare po&longs;&longs;it: altera tympanum dentatum. </s> <s id="N13A21">Inferiori ue­<lb/>rò &longs;unt duo tympana & una rota: alterum tympanum ex fu&longs;is con&longs;tat, in al­<lb/>tero infixæ &longs;unt fibulæ ferreæ. </s> <s id="N13A28">Rota &longs;imilis e&longs;t ei, quam habet &longs;ecunda ma­<lb/>china, quæ terras & <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> fragmenta poti&longs;simùm ex puteis extrahit. </s> <s id="N13A31">Cal­<lb/>cantes autem ne cadant manibus prehendunt perticas, ad rotæ latera interi<lb/>us affixas: quam cùm uer&longs;ant tympanum dentatum &longs;imul circumactum im­<lb/>pellit alterum, quod ex fu&longs;is con&longs;tat, quo modo rur&longs;us annuli catenæ ducta<lb/>riæ tertij tympani fibulis inhærentes aquas pilis per fi&longs;tulas hauriunt altitu<lb/>dine pedum &longs;ex & &longs;exaginta.</s> </p> <p id="N13A3E" type="caption"> <s id="N13A40">A<emph type="italics"/>xes<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota quæ calcatur<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum<emph.end type="italics"/> C. <lb/>T<emph type="italics"/>ympanum exfu&longs;is con&longs;tans<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum, in quo infixæ <lb/>&longs;unt fibulæ ferreæ<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>ltera rota<emph.end type="italics"/> F. P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="155" xlink:href="001/01/165.jpg"/> <figure id="id.001.01.165.1.jpg" xlink:href="001/01/165/1.jpg"/> <p id="N13A7A" type="main"> <s id="N13A7C">Sed machina, <expan abbr="omniũ">omnium</expan> quæ aquas trahunt maxima, &longs;ic con&longs;truitur. </s> <s id="N13A83">Primò <lb/>ca&longs;tellum in cauerna &longs;ub&longs;tructa collocatur, <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes XVIII. <expan abbr="latũ">latum</expan> & <expan abbr="altũ">altum </expan><pb pagenum="156" xlink:href="001/01/166.jpg"/>pedes XII. in <expan abbr="&qring;d">quod</expan> riuus per &longs;ubdiales canales aut <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan> deducitur. </s> <s id="N13AA0">Ca&longs;tel­<lb/>lo &longs;unt duo o&longs;tia et <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> fores, habentes &longs;uperiori parte uectes, quib. </s> <s id="N13AA9">leuari <lb/>in antis excauatis et rur&longs;us demitti po&longs;&longs;unt, ut illo modo o&longs;tia <expan abbr="re&longs;erãtur">re&longs;erantur</expan>, hoc <lb/>claudantur. </s> <s id="N13AB4">Sub o&longs;tijs &longs;unt duo canales, ex a&longs;&longs;erib. </s> <s id="N13AB7">facti: qui <expan abbr="excipiũt">excipiunt</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> è <lb/>ca&longs;tello <expan abbr="effluent&etilde;">effluentem</expan>, eamque in rotæ pinnas <expan abbr="infundũt">infundunt</expan>: quo impetu percu&longs;&longs;æ uer<lb/>&longs;ant rotam: breuior defert aquas, quæ percutiunt pinnas rotam uoluentes <lb/>uer&longs;us ca&longs;tellum: longior eas, quæ percutiunt pinnas rotam uer&longs;antes in <expan abbr="cõtrariam">con<lb/>trariam</expan> partem. </s> <s id="N13AD6">Rotæ autem theca &longs;iue loculamentum con&longs;tat ex contigna<lb/>tione, ad quam etiam interius affixæ &longs;unt tabulæ. </s> <s id="N13ADB">Ip&longs;a rota e&longs;t alta pedes &longs;ex <lb/>& triginta, atque inclu&longs;a in axi. </s> <s id="N13AE0">Habet uerò duplices, ut iam dixi, pinnas: qua­<lb/>rum alteræ alteris &longs;itu &longs;unt oppo&longs;itæ, ut rota modo uer&longs;us ca&longs;tellum uer&longs;ari <lb/>po&longs;&longs;it, modo retro contrario motu. </s> <s id="N13AE7">Axis quadrangulus e&longs;t et longus pedes <lb/>XXXV. cra&longs;&longs;us & latus pedes duos: cui po&longs;t rotam ad pedes &longs;ex &longs;unt quatu­<lb/>or orbes alti & cra&longs;&longs;i pedem: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> unu&longs;qui&longs;que ab alio di&longs;tat pedibus qua­<lb/>tuor. </s> <s id="N13AF4">Ad hos affixa &longs;unt clauis ferreis tot tigna, ut eos orbes omnes conte­<lb/>gant. </s> <s id="N13AF9">Vt autem continenter collocari po&longs;sint, in &longs;ummo &longs;unt latiora, in imo <lb/>angu&longs;tiora: atque i&longs;to modo fit unum tympanum, circa quod uer&longs;atur catena <lb/>ductaria, cuius capitibus implicati &longs;unt unci bulgas prehendentes. </s> <s id="N13B00">Tale ue­<lb/>rò tympanum iccirco conficitur, ut axis integer maneat. </s> <s id="N13B05">Id enim cum u&longs;u de <lb/>teritur facile reparari pote&longs;t. </s> <s id="N13B0A">Non longè præterea ab axis capite e&longs;t alterum <lb/>tympanum altum undique circum axem pedes duos, latum unum, huic har­<lb/>pago, quoties res po&longs;tulat, impactus machinam retinet: qui qualis &longs;it &longs;uprà <lb/>explicaui. </s> <s id="N13B13">Ad axem infundibuli loco e&longs;t tabulatum aliquantum decliue, ha<lb/>bens in fronte uenæ latitudinem quindecim pedum, & totidem in tergo: in <lb/>cuius utraque parte palus e&longs;t robu&longs;tus, habens catenam ferream, cui grandis <lb/>e&longs;t uncus. </s> <s id="N13B1C">Hanc <expan abbr="machinã">machinam</expan> quinque homines gubernant: unus qui fores demit<lb/>tens o&longs;tia ca&longs;telli occludit, & eo&longs;dem ad &longs;uperiorem partem trahens reclu­<lb/>dit. </s> <s id="N13B27">Atque rector ille machinæ iuxta ca&longs;tellum in loculamento pen&longs;ili con&longs;i­<lb/>&longs;tit. </s> <s id="N13B2C">Itaque cum altera bulga iam ferè u&longs;que ad <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> decliue fuerit extracta. </s> <s id="N13B33"><lb/>claudit o&longs;tium ut rota &longs;i&longs;tatur. </s> <s id="N13B37">Effu&longs;a autem bulga re&longs;erat alterum <expan abbr="o&longs;tiũ">o&longs;tium</expan>, ut <lb/>alteræ pinnæ ab impetu aquarum percu&longs;&longs;æ rotam in partem contrariam a­<lb/>gant. </s> <s id="N13B42">Quod &longs;i mox o&longs;tium occludere non pote&longs;t, & aquarum <expan abbr="fluxion&etilde;">fluxionem</expan> con<lb/>tinere, inclamat &longs;ocium atque eum iubet harpagonem &longs;ubleuatum alteri tym<lb/>pano impingere, atque &longs;ic rotam &longs;i&longs;tere. </s> <s id="N13B4D">Duo uerò uici&longs;sim <expan abbr="effundũt">effundunt</expan> bulgas: <lb/>quorum alter &longs;tat in ea tabulati parte, quæ e&longs;t in fronte putei: alter in ea quæ <lb/>e&longs;t in dor&longs;o. </s> <s id="N13B58">Itaque &longs;i bulga iam ferè fuerit extracta, cuius rei &longs;ignum dat annu<lb/>lus quidam catenæ ductariæ, qui in altera tabulati parte con&longs;i&longs;tit: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> har<lb/>pagonem, hoc e&longs;t grande ferrum uncinatum uni catenæ ductariæ annulo <lb/>implicat, & partem catenæ &longs;ub&longs;equentem omnem u&longs;que eò ad tabulatum tra<lb/>hit, dum bulga ab altero effundatur. </s> <s id="N13B67">Et quidem iccirco ut catenæ ductariæ <lb/>pars cum altera bulga uacua demi&longs;&longs;a &longs;uo pondere <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> eiu&longs;dem catenæ <lb/>partem de axe non detrahat, totaque in puteum <expan abbr="nõ">non</expan> incidat. </s> <s id="N13B76">Sed eiu&longs;dem labo <lb/>ris &longs;ocius cernens bulgam aquis plenam ferme e&longs;&longs;e extractam, inclamat ma­<lb/>chinæ rectorem, eumque iubet o&longs;tium ca&longs;telli claudere, ut &longs;pacium effunden <lb/>di habere po&longs;sit. </s> <s id="N13B7F">Bulga effu&longs;a rector machinæ alterum ca&longs;telli <expan abbr="o&longs;tiũ">o&longs;tium</expan> primò <pb pagenum="157" xlink:href="001/01/167.jpg"/>aliquantum recludit, ut ea catenæ ductariæ pars cum bulga inani rur&longs;us in <lb/>puteum demittatur: deinde totum re&longs;erat. </s> <s id="N13B8D">Itaque cùm iam pars catenæ ad ta<lb/>bulatum tracta rur&longs;um circumuoluta, tympano etiam ip&longs;a demi&longs;&longs;a fuerit in <lb/>puteum, extrahit uncum alterius harpagonis grandem, qui eum annulo ca­<lb/>tenæ implicauit. </s> <s id="N13B96">At quintus iuxta lacunam in fo&longs;&longs;a quadam latente <expan abbr="cõ&longs;i&longs;tit">con&longs;i&longs;tit</expan>: <lb/>ne, &longs;i contingat ut annulo dirupto pars catenæ aut aliud quiddam decidat, <lb/>lædatur: is batillo ligneo & bulgam regit et aquas in eam ingerit, &longs;i &longs;ua &longs;pon<lb/>te ip&longs;as non hau&longs;erit. </s> <s id="N13BA3">Quoniam uerò nunc in &longs;upremam cuiu&longs;que bulgæ par<lb/>tem in&longs;uunt circulum ferreum ut &longs;emper pateat, & in lacunam immi&longs;&longs;a per <lb/>&longs;e ip&longs;a hauriat aquas, non opus e&longs;t ullo bulgarum gubernatore. </s> <s id="N13BAA">Præterea <lb/>quia his temporibus eorum, qui in tabulato con&longs;i&longs;tunt, alter bulgam effun­<lb/>dit, alter uectibus demi&longs;sis o&longs;tia ca&longs;telli occludit, aut &longs;ur&longs;um tractis re&longs;erat: <lb/>idem <expan abbr="uncũ">uncum</expan> alterius harpagonis grandem annulo catenæ &longs;olet inijcere: quo­<lb/>modo tres tantum in hac machina <expan abbr="reg&etilde;da">regenda</expan> operas dant. </s> <s id="N13BBD">Quinetiam quia in­<lb/>terdum is, qui effundit bulgam, priorem harpagonei. </s> <s id="N13BC2"><expan abbr="&longs;ubleuatũ">&longs;ubleuatum</expan> alteri tym<lb/>pano imprimens rotam &longs;i&longs;tit, duo omnem laborem &longs;ibi &longs;umunt.</s> </p> <p id="N13BCA" type="caption"> <s id="N13BCC">C<emph type="italics"/>astellum<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ectes<emph.end type="italics"/> C D. C<emph type="italics"/>anales &longs;ub <lb/>o&longs;tijs<emph.end type="italics"/> E F. P<emph type="italics"/>innæ duplices<emph.end type="italics"/> G H. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> I. T<emph type="italics"/>ympa­<lb/>num maius<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>atena ductaria<emph.end type="italics"/> L. B<emph type="italics"/>ulga<emph.end type="italics"/> M. L<emph type="italics"/>ocus <lb/>lamentum pen&longs;ile<emph.end type="italics"/> N. R<emph type="italics"/>ector machinæ<emph.end type="italics"/> O. <lb/>V<emph type="italics"/>iri effundentes bulgas<emph.end type="italics"/> P Q.</s> </p> <pb pagenum="158" xlink:href="001/01/168.jpg"/> <figure id="id.001.01.168.1.jpg" xlink:href="001/01/168/1.jpg"/> <p id="N13C28" type="main"> <s id="N13C2A">Sed de machinis tractorijs &longs;atis: <expan abbr="nũc">nunc</expan> <expan abbr="dicã">dicam</expan> de &longs;piritalib.</s> <s id="N13C35">Cùm puteus fuerit <lb/>ualde <expan abbr="profũdus">profundus</expan> ad <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> nullus cuniculus, nullaúe fo&longs;&longs;a <expan abbr="lat&etilde;s">latens</expan> ex altero puteo <lb/>pertinet: aut cuniculus <expan abbr="admodũ">admodum</expan> longus ad <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> nullus puteus pertingit, <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>aer, quòd extenuari <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;it, fo&longs;&longs;orib. </s> <s id="N13C5A">cra&longs;&longs;us offunditur, atque difficulter &longs;pi <pb pagenum="159" xlink:href="001/01/169.jpg"/>rant. </s> <s id="N13C62"><expan abbr="Interdũ">Interdum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;uffocantur: ardentes quoque lucernæ extinguuntur. </s> <s id="N13C6C">Itaque <lb/>opus e&longs;t machinis, quas etiam Græci <foreign lang="el">p_neumatika\s</foreign>, Latini &longs;piritales <expan abbr="appella­r&etilde;t">appella­<lb/>rent</expan>: et&longs;i <expan abbr="uoc&etilde;">uocem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="mittũt">mittunt</expan>: nam ip&longs;æ <expan abbr="efficiũt">efficiunt</expan> ut fo&longs;&longs;ores ex facili &longs;pirare & opus <lb/><expan abbr="in&longs;titutũ">in&longs;titutum</expan> perficere po&longs;sint. </s> <s id="N13C90"><expan abbr="Earũ">Earum</expan> tria &longs;unt genera. </s> <s id="N13C96">Primum uenti flatus exce­<lb/>ptos in <expan abbr="puteũ">puteum</expan> <expan abbr="deduc&etilde;s">deducens</expan> in tres &longs;pecies diuiditur: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> prima &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N13CA7">Su<lb/>per <expan abbr="puteũ">puteum</expan>, ad <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> nullus cuniculus pertinet, tria tigna, quam puteus paulò <lb/>longiora, <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan>: <expan abbr="primũ">primum</expan> &longs;uper eius <expan abbr="front&etilde;">frontem</expan>, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> &longs;uper <expan abbr="mediũ">medium</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan>, <expan abbr="ter­tiũ">ter­<lb/>tium</expan> &longs;uper <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> <expan abbr="tergũ">tergum</expan>. </s> <s id="N13CDC"><expan abbr="Eorũ">Eorum</expan> capita <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> foramina, in qua pali, ad <expan abbr="imũ">imum</expan> cune<lb/>atiores, immi&longs;&longs;i altius, pariter ac primæ machinæ tigna, in <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="adigũtur">adiguntur</expan> ut <lb/>maneant immobilia. </s> <s id="N13CF6">Quodque <expan abbr="illorũ">illorum</expan> <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> habet tres formas in quib. </s> <s id="N13D01">in­<lb/>clu&longs;a &longs;unt tria tigna tran&longs;uer&longs;aria: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> putei latus occupat: <expan abbr="al­terũ">al­<lb/>terum</expan>, <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan>: <expan abbr="tertiũ">tertium</expan>, <expan abbr="mediũ">medium</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan>. </s> <s id="N13D28">Ad hoc & ad illud <expan abbr="alterũ">alterum</expan>, quod <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;uper <lb/><expan abbr="mediũ">medium</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan> <expan abbr="collocatũ">collocatum</expan> e&longs;t, affiguntur a&longs;&longs;eres &longs;ic alternè coagmentati, ut &longs;em<lb/>per antecedentis <expan abbr="modicã">modicam</expan> <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uram">commi&longs;&longs;uram</expan> &longs;equens obtineat: quo &longs;anè modo fi­<lb/>unt quatuor anguli et <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> intermedia caua, quæ uentos undique flantes <expan abbr="cõcipiunt">con<lb/>cipiunt</expan>. </s> <s id="N13D56">Vtuerò ad &longs;uperiora &longs;ublati <expan abbr="nõ">non</expan> eluctentur, &longs;ed retrò ferantur, a&longs;&longs;e­<lb/>res operculo, in orbis <expan abbr="figurã">figuram</expan> formato, &longs;uperius tecti &longs;unt, inferius <expan abbr="pat&etilde;t">patent</expan>: qua <lb/>re uentis nece&longs;sitate <expan abbr="quadã">quadam</expan> putei quatuor i&longs;tis foraminib. </s> <s id="N13D6D">in&longs;pirantur. </s> <s id="N13D70">Atta­<lb/>men id genus <expan abbr="machinã">machinam</expan> operculo tegere nece&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t in his locis, in quibus <lb/>&longs;ic locari pote&longs;t, ut uentus per &longs;upremam eius partem flatum in&longs;piret.</s> </p> <p id="N13D7F" type="caption"> <s id="N13D81">T<emph type="italics"/>igna &longs;trata<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>ali cuneati<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer&longs;aria<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>aua<emph.end type="italics"/> E. <lb/>V<emph type="italics"/>enti<emph.end type="italics"/> F. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>uteus<emph.end type="italics"/> H. M<emph type="italics"/>achina carens operculo<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.169.1.jpg" xlink:href="001/01/169/1.jpg"/> <pb pagenum="160" xlink:href="001/01/170.jpg"/> <p id="N13DC5" type="main"> <s id="N13DC7">Secunda huius generis machina uenti flatus in puteum canali longo in­<lb/>ducit. </s> <s id="N13DCC">Is ex quatuor a&longs;&longs;eribus toties coniunctis & coagmentatis, quoties al­<lb/>titudo putei hoc po&longs;tulat, in quadranguli <expan abbr="figurã">figuram</expan> formatur: eiusque <expan abbr="cõmi&longs;&longs;u­ræ">commi&longs;&longs;u­<lb/>ræ</expan> terra pingui & glutino&longs;a aquis madefacta <expan abbr="oblinũtur">oblinuntur</expan>: eiu&longs;dem canalis os <lb/>ex puteo uel extat, & quidem altitudine trium quatuorúe pedum: uel non <lb/>extat: &longs;i extat, &longs;peciem infundibuli quadranguli præ &longs;e ferens latius & paten<lb/>tius quàm ip&longs;e canalis e&longs;t, ut eò facilius flatum concipere po&longs;&longs;it: &longs;i non extat, <lb/>latius canali non e&longs;t, &longs;ed ad id è regione uenti &longs;pirantis a&longs;&longs;eres affiguntur, <lb/>qui flatum excipientes in ip&longs;um ingerunt.</s> </p> <p id="N13DE9" type="caption"> <s id="N13DEB">O<emph type="italics"/>s canalis extans<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres ad canalis os, quod non extat affixi<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.170.1.jpg" xlink:href="001/01/170/1.jpg"/> <p id="N13DFF" type="main"> <s id="N13E01">Tertia ex fi&longs;tula uel fi&longs;tulis & ua&longs;e con&longs;tat: etenim &longs;uper <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> <lb/>&longs;tatuitur uas <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> ligneis circulis <expan abbr="cinctũ">cinctum</expan>, <expan abbr="altũ">altum</expan> pedes quatuor, <expan abbr="latũ">latum</expan> tres: cu­<lb/>ius os <expan abbr="quadrangulũ">quadrangulum</expan>, quod &longs;emper patet, uenti <expan abbr="flatũ">flatum</expan> concipit, & eum uel una <lb/>fi&longs;tula in canalem <expan abbr="longũ">longum</expan>, uel plurib. </s> <s id="N13E2E">in <expan abbr="puteũ">puteum</expan> deducit. </s> <s id="N13E35">Suprema fi&longs;tulæ pars <lb/>inclu&longs;a e&longs;t in orbe tam cra&longs;&longs;o, quàm ua&longs;is <expan abbr="fundũ">fundum</expan> e&longs;t: paulò minus lato, ut uas <lb/>circum ip&longs;um uer&longs;ari po&longs;sit. </s> <s id="N13E40">Ex orbe <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> fi&longs;tula extans includitur in rotun<lb/>do foramine, quod e&longs;t in medio ua&longs;is fundo: qua parte ad <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> affixus e&longs;t <lb/>axiculus &longs;tatutus, qui per uas ferè <expan abbr="mediũ">medium</expan> <expan abbr="penetrãs">penetrans</expan> fertur in operculi, fundo <lb/>&longs;imillimi, foramen, inque eo includitur, <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> <expan abbr="immobil&etilde;">immobilem</expan> & fi&longs;tulæ <lb/><expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan> uas mobile facillimè uer&longs;atur à leni aura <expan abbr="&longs;pirãte">&longs;pirante</expan>, <expan abbr="nedũ">nedum</expan> à uento, qui eius <lb/><expan abbr="alã">alam</expan> gubernat: ea ex tenuibus tabellis con&longs;tans ad <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> ua&longs;is partem affi­<lb/>xa e&longs;t: & quidem è regione &longs;piritalis oris: quod e&longs;&longs;e quadrangulum & &longs;em­<pb pagenum="161" xlink:href="001/01/171.jpg"/>per patere dixi. </s> <s id="N13E86">Etenim uentus, ex <expan abbr="quacũque">quacunque</expan> mundi parte &longs;pirauerit, <expan abbr="alã">alam</expan> pro­<lb/>pul&longs;am rectà uer&longs;us partem ei aduer&longs;am extendit: quo modo uas os &longs;pirita­<lb/>le in ip&longs;um uentum obuertit: quod eius flatum concipit, eumque fi&longs;tula in ca­<lb/>nalem longum, uel fi&longs;tulis in puteum deducit.</s> </p> <p id="N13E97" type="caption"> <s id="N13E99">V<emph type="italics"/>as ligneum<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>irculi<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>s&longs;piritale<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> D. O<emph type="italics"/>rbis<emph.end type="italics"/> E. <lb/>A<emph type="italics"/>xiculus<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>oramen quod e&longs;t in fundo ua&longs;is<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>la<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <figure id="id.001.01.171.1.jpg" xlink:href="001/01/171/1.jpg"/> <p id="N13ED3" type="main"> <s id="N13ED5">Alterum machinarum &longs;piritalium genus ex flabellis con&longs;tat, itemque uari­<lb/>um & multiplex e&longs;t: nam flabella uel in &longs;ucula includuntur, uel in axe. </s> <s id="N13EDA">Si in <lb/>&longs;ucula, ea aut cauum tympanum, ex duabus rotis & pluribus tabulis inter &longs;e <lb/>coagmentatis compo&longs;itum, in &longs;e continet, aut quadrangulum loculamen­<lb/>tum. </s> <s id="N13EE3">Sed <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> immobile, atque à lateribus clau&longs;um ibidem rotunda tan­<lb/>tummodo habet foramina: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> tanta, ut &longs;ucula in eis uer&longs;ari po&longs;sit: &longs;ed <lb/>habet præterea duo &longs;piritalia foramina quadrangula: quorum &longs;uperius con<lb/>cipit auram: inferius canalis longus excipit, quo eadem in puteum induci­<lb/>tur. </s> <s id="N13EF6">Suculæ autem capita utrinque ex tympano eminentia chelæ &longs;tipitum, uel <lb/>tignorum caua cra&longs;&longs;is laminis ferrata &longs;u&longs;tinent: quorum alterum habet ue­<lb/>ctem, in altero quatuor infixæ &longs;unt perticæ, quibus capita cra&longs;&longs;a & grauia <lb/>&longs;unt, ut eorum pondere &longs;ucula cùm circumagitur depre&longs;&longs;a ad motum proni<lb/>or fiat: itaque cùm operarius uecte uer&longs;at <expan abbr="&longs;uculã">&longs;uculam</expan>, flabella, quæ qualia &longs;int pau­<lb/>lò po&longs;t dicam, foramine &longs;piritali auram <expan abbr="hauri&etilde;tes">haurientes</expan> in alterum foramen, quod <lb/>excipit canalis longus, impellunt: quæ per eum penetrat in puteum.</s> </p> <pb pagenum="162" xlink:href="001/01/172.jpg"/> <p id="N13F11" type="caption"> <s id="N13F13">T<emph type="italics"/>ympanum<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>oculamentum<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>oramen &longs;piritale<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lterum foramen<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>analis longus<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>ucula<emph.end type="italics"/> F. E<emph type="italics"/>ius uectis<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>erticæ<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <figure id="id.001.01.172.1.jpg" xlink:href="001/01/172/1.jpg"/> <pb pagenum="163" xlink:href="001/01/173.jpg"/> <p id="N13F51" type="main"> <s id="N13F53">Loculamento pror&longs;us eadem quæ tympano &longs;unt: &longs;ed alterum altero lon<lb/>gè præ&longs;tat. </s> <s id="N13F58">Etenim flabella <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> &longs;ic occupare po&longs;&longs;unt, ut ip&longs;um undique <lb/>ferè attingant, omnemque auram conceptam in canalem longum impellant: <lb/><expan abbr="loculamentũ">loculamentum</expan> propter angulos &longs;ic occupare non po&longs;&longs;unt: in quos quòd au­<lb/>ra partim recedat, ip&longs;um tam utile quàm tympanum e&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t. </s> <s id="N13F6C">Verùm <lb/>loculamentum non humi modo locatur, &longs;ed etiam &longs;uper tigna, &longs;icuti mola, <lb/>quam uer&longs;ant uenti, &longs;tatuitur, habetque eius &longs;ucula loco uectis etiam extra i­<lb/>p&longs;um quatuor alas molæ alis &longs;imiles. </s> <s id="N13F75">Hæ impetu uentorum percu&longs;&longs;æ &longs;ucu­<lb/>lam circumagunt: quo modo eius flabella, quæ intra <expan abbr="loculamentũ">loculamentum</expan> &longs;unt, uen <lb/>tum, foramine &longs;piritali hau&longs;tum, per canalem <expan abbr="longũ">longum</expan> puteo in&longs;pirant. </s> <s id="N13F84">Quan <lb/>quam <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> huic machinæ nullo opus e&longs;t uectiario, cui merces per&longs;oluatur, <lb/>tamen quia cùm cælum &longs;ilet à uentis, ut &longs;æpè &longs;ilet, <expan abbr="nõ">non</expan> uer&longs;atur, minus quàm <lb/>cæteræ e&longs;t ad uentulum puteo faciendum accommodata.</s> </p> <p id="N13F95" type="caption"> <s id="N13F97">L<emph type="italics"/>oculamentum humi locatum<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius foramen &longs;piritale<emph.end type="italics"/> B. <lb/>E<emph type="italics"/>iu&longs;dem &longs;ucula habens flabella<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>ectis &longs;uculæ<emph.end type="italics"/> D. <lb/>E<emph type="italics"/>iu&longs;dem perticæ<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>oculamentum &longs;upra tigna &longs;tatutum<emph.end type="italics"/> F. <lb/>A<emph type="italics"/>læ quas &longs;ucula habet extra loculamentum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.173.1.jpg" xlink:href="001/01/173/1.jpg"/> <p id="N13FCF" type="main"> <s id="N13FD1">Si uerò flabella includuntur in axe, ea plerunque <expan abbr="cauũ">cauum</expan> <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan>, item im­<lb/>mobile capit: cui axi ex altera parte e&longs;t tympanum, quod ex fu&longs;is con&longs;tat: id <pb pagenum="164" xlink:href="001/01/174.jpg"/>inferioris axis tympanum dentatum circumagit, ip&longs;um à rota, cuius pinnas <lb/>aquarum impetus percutit, uer&longs;atum: &longs;i locus aquarum copiam &longs;uppeditat, <lb/>hanc machinam fabricari utili&longs;simum e&longs;t, & quòd nullo egeat uectiario, cui <lb/>merces danda &longs;it, & auram perpetuam puteo per longum canalem in&longs;piret.</s> </p> <p id="N13FE9" type="caption"> <s id="N13FEB">T<emph type="italics"/>ympanum cauum<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius foramen &longs;piritale<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>xis cui flabella <lb/>&longs;unt<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>ius tympanum quod exfu&longs;is con&longs;tat<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>xis in­<lb/>ferior<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>ius tympanum dentatum<emph.end type="italics"/> F. R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.174.1.jpg" xlink:href="001/01/174/1.jpg"/> <p id="N14021" type="main"> <s id="N14023">Flabellorum uerò, quæ in formis &longs;uculæ uel axis inclu&longs;a <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> & lo­<lb/>culamentum in &longs;e continent, tria &longs;unt genera: unum fit ex tenuibus tabulis, <lb/>altis & latis prout altitudo & latitudo tympani uel loculamenti po&longs;tulat: al<lb/>terum ex tabulis æquè latis, &longs;ed humilibus, ad quas tenuia & longa populi <lb/>uel alterius arboris lentæ re&longs;egmina &longs;unt affixa: tertium ex tabulis proxi­<lb/>mis &longs;imilibus, ad quas alæ <expan abbr="an&longs;erũ">an&longs;erum</expan> duplicatæ uel triplicatæ &longs;unt affixæ. </s> <s id="N14038">Hoc <lb/>minus u&longs;itatum e&longs;t quàm &longs;ecundum: quod rur&longs;us minus quàm primum. </s> <s id="N1403D">In<lb/><expan abbr="cludũtur">cluduntur</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> flabellorum tabulæ in quadrangulis &longs;uculæ uel axis partibus.</s> </p> <p id="N14049" type="caption"> <s id="N1404B">P<emph type="italics"/>rimum flabellorum genus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecundum<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ertium<emph.end type="italics"/> C. <lb/>S<emph type="italics"/>uculæ pars quadrangula<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem rotunda<emph.end type="italics"/> E. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="165" xlink:href="001/01/175.jpg"/> <figure id="id.001.01.175.1.jpg" xlink:href="001/01/175/1.jpg"/> <p id="N1407D" type="main"> <s id="N1407F">Tertium machinarum &longs;piritalium genus, non minus quàm &longs;ecundum ua<lb/>rium & multiplex, con&longs;tat ex follibus: quorum non flatu &longs;olum putei & cu<lb/>niculi canalibus longis uel fi&longs;tulis in&longs;pirantur, &longs;ed etiam hau&longs;tu à grauibus <lb/>& pe&longs;tilentibus halitibus purgantur. </s> <s id="N14088">Hos diducti foraminibus &longs;piritalibus <lb/>per canales hauriunt & in &longs;e alliciunt, illum compre&longs;&longs;i per nares in canales <lb/>uel fi&longs;tulas in&longs;pirant: eos uerò uel homo comprimit, uel equus, uel impetus <lb/>aquæ. </s> <s id="N14091">Si homo, &longs;uper canalem longum, ex puteo eminentem, &longs;ic ponitur & <lb/>ad tigna affigitur inferius follis magni tabulatum, ut, cùm flatum per cana­<lb/>lem in&longs;pirare debet, eius naris in ip&longs;o includatur: cùm graues uel pe&longs;tilentes <lb/>halitus haurire, canalis os follis foramen &longs;piritale undique <expan abbr="compreh&etilde;dat">comprehendat</expan>: &longs;ed <lb/>cum &longs;uperiore follis tabulato uectis copulatus, per medij axiculi formam, in <lb/>qua &longs;ic inclu&longs;us e&longs;t ut ea parte immobilis maneat, penetrans de&longs;cendit. </s> <s id="N140A2">Axi­<lb/>culi autem codaces ferrei in foraminibus tignorum &longs;tatutorum uer&longs;antur. </s> <s id="N140A7"><lb/>Itaque cùm operarius uectem deprimit, &longs;uperius follis tabulatum attollitur, &longs;i<lb/>mul & fores &longs;piritalis foraminis &longs;piritu rapti aperiuntur: quomodo follis, &longs;i <lb/>naris eius in canali inclu&longs;a fuerit, aerem liberum in &longs;e allicit, &longs;in canalis os fo­<lb/>ramen eius &longs;piritale comprehenderit, graues uel pe&longs;tilentes halitus ex pu­<lb/>teo, centum & uiginti etiam pedes alto, trahit & canali haurit. </s> <s id="N140B3">Cùm uerò la­<lb/>pis in &longs;uperius tabulatum impo&longs;itus, id deprimit fores &longs;piritalis forami­<lb/>nis clauduntur, & follis priore modo aerem &longs;alubrem per narem canali <pb pagenum="166" xlink:href="001/01/176.jpg"/>in&longs;pirat: altero graues uel pe&longs;tilentes halitus conceptos per eandem narem <lb/>expirat. </s> <s id="N140C1">Quoniam uerò tunc aura &longs;alubris maiore putei parte intrat, fo&longs;&longs;o­<lb/>res, quòd ea fruantur, laborem &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;unt: nam putei minor <expan abbr="quædã">quædam</expan> <lb/>pars, quæ in æ&longs;tuarij loco e&longs;t, ab altera maiore tabulis continentibus, & ex <lb/>&longs;ummo putei ad imum u&longs;que pertinentibus, di&longs;tinguenda e&longs;t: per quam cana <lb/>lis longus, &longs;ed angu&longs;tus, ferè ad imas putei fauces de&longs;cendit.</s> </p> <p id="N140D0" type="caption"> <s id="N140D2">P<emph type="italics"/>utei pars minor<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis quadrangulus<emph.end type="italics"/> B. <lb/>F<emph type="italics"/>ollis<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>utei pars maior<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.176.1.jpg" xlink:href="001/01/176/1.jpg"/> <p id="N140F4" type="main"> <s id="N140F6">Vbi uerò nullus puteus in eam altitudinem fuerit depre&longs;&longs;us, ut cunicu­<lb/>lum, longius in montem actum, attingat, fabricetur talis machina, quam <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>operarius trahat: iuxta cuniculi canales, per quos aqua effluit, fi&longs;tulæ ligneæ <lb/>collocentur arctius connexæ, ut flatum continere po&longs;sint. </s> <s id="N14103">Hæ ab ore cuni­<lb/>culi u&longs;que ad ultimam eius partem pertineant: ad quos os exi&longs;tat follis &longs;ic col<lb/>locatus, ut flatum conceptum per narem fi&longs;tulis, uel canali longo, in&longs;pirare <lb/>po&longs;sit. </s> <s id="N1410C">Quia enim alius flatus alium &longs;emper impellit, in <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan> penetrans <lb/>aeris mutationes facit: quare fo&longs;&longs;ores in&longs;tituta perficere po&longs;&longs;unt.</s> </p> <p id="N14115" type="caption"> <s id="N14117">C<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>istulæ<emph.end type="italics"/> B. N<emph type="italics"/>aris duplicati follis<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="167" xlink:href="001/01/177.jpg"/> <figure id="id.001.01.177.1.jpg" xlink:href="001/01/177/1.jpg"/> <p id="N14135" type="main"> <s id="N14137">Sin halitus graues follibus è cuniculis hauriendi fuerint, <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> tres du­<lb/>plicati uel triplicati, naribus carentes & priore parte clau&longs;i, in &longs;edilibus col­<lb/>locantur: quos operarius non aliter pedibus calcando <expan abbr="cõprimit">comprimit</expan>, ac eos qui <lb/>in templis &longs;unt ad organa, quæ uarios & dulces &longs;onos edunt. </s> <s id="N14148">Follium <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>qui&longs;que graues i&longs;tos halitus inferioris tabulati foramine &longs;piritali per canalem <lb/>longum tractos foramine tabulati &longs;uperioris expirat uel in aerem liberum, <lb/>uel in aliquem puteum, uel in fo&longs;&longs;am quampiam latentem. </s> <s id="N14155">Hoc foramen fo <lb/>riculam habet, quam flatus noxius toties aperit, quoties exit. </s> <s id="N1415A">Quoniam ue­<lb/>rò aerem follibus tractum alius continenter &longs;ub&longs;equitur, non grauis modo <lb/>extrahitur ex cuniculo mille & ducentos pedes longo, aut etiam longiore, <lb/>&longs;ed &longs;alubris naturaliter ip&longs;um <expan abbr="cõ&longs;equens">con&longs;equens</expan> ii. </s> <s id="N14167">eundem parte eius aperta, quæ <lb/>extra canalem illum <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t, trahitur. </s> <s id="N14170">Quo modo cùm aeris mutationes <lb/>fiant, fo&longs;&longs;ores laborem &longs;u&longs;ceptum &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;unt: quod genus machinæ <lb/>ni e&longs;&longs;ent <expan abbr="inu&etilde;tæ">inuentæ</expan>, metallici nece&longs;&longs;e haberent duos cuniculos in montem age­<lb/>re, & po&longs;t pedes &longs;ummùm ducentos &longs;emper puteum ex &longs;uperiore cuniculo <lb/>ad inferiorem pertinentem fodere, ut aer, qui in illum influxit, in hunc pute <lb/>is de&longs;cendens fo&longs;&longs;oribus &longs;alutaris e&longs;&longs;e po&longs;sit: quod &longs;ine magno impendio <lb/>perficere non po&longs;&longs;ent. </s> <s id="N14183">At duas machinas &longs;upradictis a&longs;similes follibus equi <lb/>uer&longs;ant: quarum altera ad axem habet ligneum orbem, circumcirca gradi­<pb pagenum="168" xlink:href="001/01/178.jpg"/>bus di&longs;tinctum, quos equus in clau&longs;tris, &longs;imilibus his, in quæ equi &longs;olis fer­<lb/>reis calceandi induci &longs;olent, inclu&longs;us continenter, pedibus calcans orbem &longs;i­<lb/>mul cum axe circumagit: cuius dentes longi deprimunt tigilla folles com­<lb/>primentia. </s> <s id="N14193">Quale uerò &longs;it organum quod eos rur&longs;us diducit, & qualia &longs;unt <lb/>ip&longs;orum &longs;edilia libro nono planius explicabo. </s> <s id="N14198">Follis autem qui&longs;que &longs;i graues <lb/>halitus ex cuniculo trahit, eos &longs;uperioris tabulati foramine expirat: &longs;in ex <lb/>puteo, eodem uel nare. </s> <s id="N1419F">Orbi præterea e&longs;t rotundum foramen, quod, cùm <lb/>machina &longs;i&longs;tenda e&longs;t, trude traijcitur. </s> <s id="N141A4">Altera uerò machina duos habet axes, <lb/>&longs;tatutum equus uer&longs;at: eius autem <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> dentatum circumagit axis &longs;tra­<lb/>ti tympanum, quod ex fu&longs;is con&longs;tat. </s> <s id="N141AF">Cæteris machina &longs;imilis e&longs;t proximæ: <lb/>hic etiam follium nares in canalibus longis collocatæ, flatum in puteum uel <lb/>cuniculum in&longs;pirant.</s> </p> <p id="N141B6" type="caption"> <s id="N141B8">M<emph type="italics"/>achina primo de&longs;cripta<emph.end type="italics"/> A. <lb/>O<emph type="italics"/>perarius i&longs;te pedibus calcans folles comprimit<emph.end type="italics"/> B. <lb/>F<emph type="italics"/>olles naribus carentes<emph.end type="italics"/> C. <lb/>F<emph type="italics"/>oramen quo graues halitus &longs;iue flatus expirant<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>anales longi<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> F. <lb/>M<emph type="italics"/>achina &longs;ecundo de&longs;cripta<emph.end type="italics"/> G. <lb/>O<emph type="italics"/>rbis ligneus<emph.end type="italics"/> H. E<emph type="italics"/>ius gradus<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>laustra<emph.end type="italics"/> K. <lb/>E<emph type="italics"/>iu&longs;dem orbis foramen<emph.end type="italics"/> L. T<emph type="italics"/>rudes<emph.end type="italics"/> M. <lb/>M<emph type="italics"/>achina tertio de&longs;cripta<emph.end type="italics"/> N. <lb/>A<emph type="italics"/>xis &longs;tatutus<emph.end type="italics"/> O. E<emph type="italics"/>ius tympanum dentatum<emph.end type="italics"/> P. <lb/>A<emph type="italics"/>xis &longs;tratus<emph.end type="italics"/> Q. <lb/>E<emph type="italics"/>ius tympanum, quod ex fu&longs;is con&longs;tat<emph.end type="italics"/> R.</s> </p> <pb pagenum="169" xlink:href="001/01/179.jpg"/> <figure id="id.001.01.179.1.jpg" xlink:href="001/01/179/1.jpg"/> <p id="N14240" type="main"> <s id="N14242">Vt <expan abbr="aũt">aut</expan> hæc proxima machina grauiorem aerem putei & cuniculi emen­<lb/>dare pote&longs;t, ita etiam uetus ratio <expan abbr="euentillãdi">euentillandi</expan> a&longs;&longs;iduo linteorum iactatu, <expan abbr="quã">quam </expan><pb pagenum="170" xlink:href="001/01/180.jpg"/>explicauit Plinius.</s> <s id="N14257">Aer enim non tantum ip&longs;a putei altitudine, cuius rei ille <lb/>mentionem facit, fit grauior, &longs;ed etiam cuniculi longitudine.</s> </p> <p id="N1425C" type="caption"> <s id="N1425E">C<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>inteum<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.180.1.jpg" xlink:href="001/01/180/1.jpg"/> <p id="N14272" type="main"> <s id="N14274">At metallicorum machinæ &longs;can&longs;oriæ &longs;unt &longs;calæ, ad alterum putei latus af<lb/>fixæ: hæ pertinent uel ad cuniculum, uel ad &longs;olum putei: earum fabricam <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>nece&longs;&longs;e habeo tradere quòd omnibus in locis &longs;int u&longs;itatæ, & <expan abbr="nõ">non</expan> tam artem, <lb/>cùm conficiuntur, requirant, quàm diligentiam cùm affiguntur. </s> <s id="N14285">Verùm me<lb/>tallici non &longs;olùm &longs;calarum gradibus de&longs;cendunt in fodinas, &longs;ed etiam in&longs;i­<lb/>dentes in bacillo uel in crate, ad funem ductarium religata, in eas demittun­<lb/>tur trib. </s> <s id="N1428E">machinis tractorijs quas primo de&longs;crip&longs;i. </s> <s id="N14291">Cùm præterea putei ual­<lb/>dè deuexi fuerint fo&longs;&longs;ores alijque operarij in&longs;identes in corio, circum lumbos <lb/>dependente, qua&longs;i deuehuntur non aliter ac pueri tempore hyberno, cùm <lb/>in aliquo colle aqua conglaciauerit frigoribus. </s> <s id="N1429A">Attamen ne decidant altero <lb/>brachio circundant funem extentum, qui &longs;uperius ad tignum, quod ad os <lb/>putei collocatur, religatus e&longs;t: inferius ad palum, in eius &longs;olo defixum. </s> <s id="N142A1">His <lb/>tribus modis metallici <expan abbr="de&longs;cendũt">de&longs;cendunt</expan> in puteos: quib. </s> <s id="N142AA">annumerari pote&longs;t quar­<lb/>tus: qui e&longs;t, cùm homines & equi per puteum, ut dixi, decliuem & cochleæ <lb/>in&longs;tar contortum gradibus in &longs;axo inci&longs;is de&longs;cendunt ad machinas &longs;ubter­<lb/>raneas: atque rur&longs;us a&longs;cendunt.</s> </p> <pb pagenum="171" xlink:href="001/01/181.jpg"/> <p id="N142B7" type="caption"> <s id="N142B9">D<emph type="italics"/>e&longs;cendens &longs;calis in puteos<emph.end type="italics"/> A. I<emph type="italics"/>n&longs;idens in bacillo<emph.end type="italics"/> B. <lb/>I<emph type="italics"/>n&longs;idens in corio<emph.end type="italics"/> C. D<emph type="italics"/>e&longs;cendens gradibus in &longs;axo inci&longs;is<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.181.1.jpg" xlink:href="001/01/181/1.jpg"/> <pb pagenum="172" xlink:href="001/01/182.jpg"/> <p id="N142DF" type="main"> <s id="N142E1">Re&longs;tat de malis & morbis metallicorum ac de modis quibus &longs;ibi ab ip&longs;is <lb/>cauere po&longs;&longs;unt: nam &longs;emper maiorem rationem ualetudinis &longs;u&longs;tentandæ, <lb/>quàm lucri faciendi habere conuenit, ut liberè munerib. </s> <s id="N142E8">corporis fungi po&longs;<lb/>&longs;imus. </s> <s id="N142ED">Eorum <expan abbr="aũt">aut</expan> malorum alia affligunt artus, alia lædunt pulmones, par­<lb/>tim oculos, quæ dam denique homines interimunt. </s> <s id="N142F6">Aqua in quibus puteis <lb/>ine&longs;t multa & frigidior crura uitiare &longs;olet: etenim frigus e&longs;t <expan abbr="inimicũ">inimicum</expan> neruis. </s> <s id="N142FF"><lb/>Sed fo&longs;&longs;ores ad eam rem &longs;atis altos perones &longs;ibi comparent, qui crura tuean<lb/>tur ab aquarum frigore: cui <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> qui non paruerit, is magno afficietur <expan abbr="in­cõmodo">in­<lb/>commodo</expan> ualetudinis: præ&longs;ertim cùm uixerit ad &longs;enectutem. </s> <s id="N1430F">Contra uerò a­<lb/>liquæ fodinæ adeo &longs;iccæ &longs;unt, ut pror&longs;us aqua careant: quæ ariditas maius <lb/>etiam malum dat operarijs: &longs;iquidem puluis, qui cietur & agitatur fo&longs;sioni­<lb/>bus, penetrans in a&longs;peram u&longs;que arteriam & pulmones, parit difficultatem an<lb/>helitus & uitium, quod <foreign lang="el">a)_sqma</foreign> Græci nominant. </s> <s id="N1431E">Quod &longs;i uim corrodendi <lb/>habuerit, pulmones exulcerat, & tabem ingignit in corporibus: hinc in me­<lb/>tallis Carpati montis <expan abbr="inu&etilde;tæ">inuentæ</expan> &longs;unt mulieres, quæ <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> uiris nup&longs;erunt: quos <lb/>omnes dira illa tabes immatura morte affecit. </s> <s id="N1432F">Aldebergi certe in Mi&longs;ena in <lb/>fodinis reperitur pompholyx nigra, quæ u&longs;que ad o&longs;&longs;a exedit uulnera, & ul­<lb/>cera. </s> <s id="N14336">Ferrum quoque corrodit: atque ob id claui earum ca&longs;arum omnes &longs;unt li­<lb/>gnei. </s> <s id="N1433B">Quin etiam cadmiæ quoddam genus e&longs;t quod operariorum pedes, a­<lb/>quis madidos, itemque manus exedit: pulmones & oculos lædit. </s> <s id="N14340">Fodientes <lb/>igitur &longs;ibi non modo perones comparent, &longs;ed chirothecas etiam ad <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan> <lb/>u&longs;que altas: & ue&longs;icas laxas <expan abbr="illig&etilde;t">illigent</expan> faciei. </s> <s id="N1434F">Per has enim puluis neque trahetur ad <lb/>arteriam & pulmones, nec in oculos inuolabit: non di&longs;&longs;imiliter apud Roma <lb/>nos &longs;ibi cauebant minij confectores, ne puluerem eius lethalem haurirent. </s> <s id="N14356"><lb/>Tum <expan abbr="difficultat&etilde;">difficultatem</expan> anhelitus parit aer immobilis manens tam in puteo quàm <lb/>in cuniculo: cui malo remedia &longs;unt machinæ &longs;piritales, quas paulò antè ex­<lb/>po&longs;ui. </s> <s id="N14362">Sed e&longs;t aliud malum magis pe&longs;tiferum, quodque homini mox affert <lb/>necem: in quibus puteis, uel fo&longs;sis latentibus, uel cuniculis duricies <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> <lb/>igni frangitur, in his aer inficitur ueneno: &longs;iquidem uenæ & uenulæ <expan abbr="cõmi&longs;­&longs;uræque">commi&longs;­<lb/>&longs;uræque</expan> &longs;axorum exhalant &longs;ubtile quoddam uirus, ignis ui expre&longs;&longs;um ex re­<lb/>bus metallicis alijsque fo&longs;silibus: quod ip&longs;um cum fumo &longs;ubleuatur, non ali­<lb/>ter ac pompholyx, quæ in officinis, in quibus uenæ metallicæ <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>, <lb/>ad &longs;uperiorem parietis partem adhære&longs;cit: id &longs;i ex terra euolare nequiuerit, <lb/>&longs;ed deciderit in lacunas, atque eis innatauerit, <expan abbr="periculũ">periculum</expan> conflare &longs;olet. </s> <s id="N14383">Etenim <lb/>&longs;i quando aqua iactu lapidis aut alterius rei <expan abbr="cõmota">commota</expan> fuerit, rur&longs;us ex ip&longs;is la­<lb/>cunis euolat: itaque &longs;piritu ductum homines inficit: &longs;ed idem magis efficit fu­<lb/>mus igni nondum extincto. </s> <s id="N14390">Corpora autem animantium i&longs;to ueneno infe­<lb/>cta plerunque continuo turge&longs;cunt, & omnem motum ac &longs;en&longs;um amittunt, <lb/>&longs;ineque dolore intereunt. </s> <s id="N14397">Homines etiam ex puteis &longs;calarum gradibus a&longs;cen­<lb/>dentes, ubi uirus incrementum &longs;ump&longs;erit, rur&longs;us in eos decidunt: quia ma­<lb/>nus non faciunt &longs;uum officium globo&longs;æque & rotundæ ip&longs;is uidentur e&longs;&longs;e, i­<lb/>temque pedes. </s> <s id="N143A0">Aut &longs;i bona fortuna parumper læ&longs;i ex his malis eua&longs;erint, palli<lb/>di &longs;unt & &longs;imiles mortuorum. </s> <s id="N143A5">Itaque tunc nemo in eam ip&longs;am fodinam uel in <lb/>proximas de&longs;cendat: aut &longs;i fuerit in eis, a&longs;cendat ocyus. </s> <s id="N143AA">Prouidi certè &longs;oler­<lb/>tesque fo&longs;&longs;ores die Veneris ad ue&longs;peram incendunt &longs;truem <expan abbr="lignorũ">lignorum</expan>: nec ante <pb pagenum="173" xlink:href="001/01/183.jpg"/>diem Lunæ rur&longs;us in puteos de&longs;cendunt, aut ingrediuntur in cuniculos. </s> <s id="N143B8">In­<lb/>terea uis illa fumi uiro&longs;i euane&longs;cit. </s> <s id="N143BD">E&longs;t etiam ubi ratio cum Orco habetur: <lb/>nam quidam loci metallici, licet rari &longs;int, &longs;ua &longs;ponte uirus gignunt, pe&longs;tilen­<lb/>temque auram exhalant: &longs;icut etiam quædam uenarum cauernæ, &longs;ed hæ &longs;æpi<lb/>us graues halitus in &longs;e continent. </s> <s id="N143C6">Ad Planam Boemiæ oppidum &longs;unt non­<lb/>nulli &longs;pecus qui quibu&longs;dam anni temporibus halitum ex acidulis emittunt <lb/>lucernas re&longs;tinguentem, & fo&longs;&longs;ores, diutius in eis morantes, necantem. </s> <s id="N143CD">Pli­<lb/>nius quoque <expan abbr="&longs;criptũ">&longs;criptum</expan> reliquit: Depre&longs;&longs;is puteis &longs;ulfurata uel alumino&longs;a occur­<lb/>rentia putearios necant, experimentum huius periculi demi&longs;&longs;a <expan abbr="ard&etilde;s">ardens</expan> lucer­<lb/>na &longs;i extinguatur: tunc &longs;ecundum puteum dextra ac &longs;ini&longs;tra fodiuntur æ&longs;tu<lb/>aria, quæ grauiorem illum halitum recipiant. </s> <s id="N143E0">Verum Planæ con&longs;truunt fol<lb/>les, qui graues i&longs;tos halitus <expan abbr="hauri&etilde;tes">haurientes</expan> huic malo medentur, de quibus &longs;uprà <lb/>dixi. </s> <s id="N143EB">Quinetiam interdum operarij de &longs;calis in puteos delap&longs;i brachia, cru­<lb/>ra, ceruices frangunt, aut decidentes in lacunas &longs;uffocantur: plerunque uerò <lb/>in cau&longs;a e&longs;t negligentia præ&longs;idis: cuius e&longs;t proprium munus & &longs;calas ita ue­<lb/>hementer ad tigna affigere ut non abrumpantur, & lacunas, ad quas putei <lb/>pertinent, ita firmè a&longs;&longs;eribus contegere, ne ip&longs;is motis homines decidant in <lb/>aquas: quocirca præ&longs;es diligenter &longs;uum munus exequatur: tum ianua ca&longs;æ <lb/>non uergat in aquilonem, ne tempore hyberno &longs;calæ frigoribus congelent: <lb/>nam id ubi factum fuerit, manus frigore rigentes, uel lubricæ &longs;uum tenendi <lb/>officium facere non po&longs;&longs;unt: ip&longs;i etiam homines &longs;int prouidi, ne, &longs;i nihil ho­<lb/>rum fuerit, &longs;ua cadant incuria. </s> <s id="N14400">Concidunt præterea montes, eaque ruina op­<lb/>pre&longs;si homines intereunt. </s> <s id="N14405">Certè cum quondam Go&longs;elariæ Ramesbergum <lb/>de&longs;edi&longs;&longs;et, ruinis tot homines &longs;unt oppre&longs;&longs;i, ut uno die circiter quadringen­<lb/>tas fœminas uiris orbatas e&longs;&longs;e annales loquantur: et ab hinc annos undecim <lb/>Aldebergi &longs;uffo&longs;&longs;i montis pars re&longs;oluta re&longs;edit, & &longs;ex fo&longs;&longs;ores improui&longs;ò <lb/>oppre&longs;&longs;it: ab&longs;orbuit <expan abbr="etiã">etiam</expan> ca&longs;am atque unà matrem cum filiolo. </s> <s id="N14414">Id <expan abbr="aũt">aut</expan> plerunque <lb/>his accidit montibus, quibus uenæ &longs;unt cumulatæ. </s> <s id="N1441D">Itaque fo&longs;&longs;ores <expan abbr="relinquãt">relinquant</expan> <lb/>fornices crebros montibus &longs;u&longs;tinendis, aut &longs;ub&longs;tructiones faciant. </s> <s id="N14426">Saxum <lb/>quoque abruptum articulos atterit: quod ne fiat metallici &longs;tructuris nece&longs;&longs;a­<lb/>rijs puteos, cuniculos, fo&longs;&longs;as latentes fulcire debent. </s> <s id="N1442D">At in no&longs;tris fodinis <lb/>non e&longs;t &longs;oli fuga, quam Sardinia gignit. </s> <s id="N14432">Animal e&longs;t, ut Solinus &longs;cribit, perex<lb/>iguum &longs;imileque araneis forma: &longs;olifuga dicta, quod diem fugiat. </s> <s id="N14437">In metallis <lb/>argentarijs plurima e&longs;t: occultim reptat, & per imprudentiam &longs;uper&longs;edenti­<lb/>bus pe&longs;tem facit. </s> <s id="N1443E">Sed, ut idem ait, fontes calidi & &longs;alubres aliquot locis effer <lb/>ue&longs;cunt, qui abolent à &longs;olifugis in&longs;ertum uenenum. </s> <s id="N14443">Sed in quibu&longs;dam fo <lb/>dinis no&longs;tris, quanquam perpaucis, e&longs;t alia pe&longs;tis & pernicies: dæmones &longs;ci <lb/>licet a&longs;pectu truci: de quibus dixi in libro De &longs;ubterraneis animantibus in­<lb/>&longs;cripto: quod genus <expan abbr="dæmonũ">dæmonum</expan> precibus & ieiunijs pellitur ac fugatur. </s> <s id="N14450">Quæ <lb/>dam autem ex his malis atque aliæ quædam res cau&longs;a &longs;unt, cur putei amplius <lb/>fodi non &longs;oleant. </s> <s id="N14457">Itaque prima & poti&longs;&longs;ima cau&longs;a e&longs;t, quòd non &longs;int fœcundi <lb/><expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, aut &longs;i ad aliquot pa&longs;&longs;us fœcundi fuerint, quod in profundo &longs;int <lb/>&longs;teriles. </s> <s id="N14461">Secunda affluentis aquæ multitudo: quam neque metallici po&longs;&longs;unt <lb/>deriuare in cuniculos, quia tam altè in montes agi non po&longs;sint: neque machi­<lb/>nis extrahere, quod putei &longs;int admodum profundi: aut &longs;i po&longs;&longs;ent eam extra­<pb pagenum="174" xlink:href="001/01/184.jpg"/>here machinis, quod ip&longs;is non utantur: nimirum quòd impen&longs;æ &longs;int maio­<lb/>res quàm pauperioris uenæ fructus. </s> <s id="N1446F">Tertia e&longs;t aer grauis, quem <expan abbr="interdũ">interdum</expan> do­<lb/>mini non arte, <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;umptu emendare & corrigere po&longs;&longs;unt: quam ob cau&longs;am <lb/>fo&longs;&longs;io non puteorum tantum, &longs;ed etiam cuniculorum de&longs;eritur. </s> <s id="N1447E">Quarta <lb/>uirus in &longs;ingulari loco genitum, &longs;i id funditus tollere, uel leuius facere in no<lb/>&longs;tra pote&longs;tate non fuerit: ea de re &longs;pecus ad Planam Laurentius dictus non <lb/>fodi &longs;olebat, cùm argento non careret. </s> <s id="N14487">Quinta dæmon truculentus & ho <lb/>micida: etenim ab eo, &longs;i expelli non po&longs;sit, nemo non fugit. </s> <s id="N1448C">Sexta, &longs;ub&longs;tru<lb/>ctiones &longs;i labefactatæ conciderint: eas enim ruina montis &longs;equi &longs;olet. </s> <s id="N14491">Sub­<lb/>&longs;tructiones autem tunc &longs;olum re&longs;tituuntur, cùm uena admodum diues me­<lb/>talli fuerit. </s> <s id="N14498">Septima motus bellici: propter quos ni&longs;i certò con&longs;tet fo&longs;&longs;o­<lb/>res de&longs;erui&longs;&longs;e puteos & cuniculos, reficiendi non &longs;unt. </s> <s id="N1449D">Non enim credamus <lb/>maiores no&longs;tros tam inertes & ignauos fui&longs;&longs;e, ut fo&longs;&longs;iones, quæ potuerint <lb/>fieri cum fructu, reliquerint. </s> <s id="N144A4">No&longs;tris profecto temporibus non pauci metal<lb/>lici, cùm anilibus fabulis per&longs;ua&longs;i refeci&longs;&longs;ent puteos de&longs;ertos, operam & ole<lb/>um perdiderunt: ne igitur po&longs;teritas acta agat, ex re eius erit in tabulas refer <lb/>re, <expan abbr="quã">quam</expan> ob cau&longs;am cuiu&longs;que putei uel cuniculi fo&longs;&longs;io relicta &longs;it. </s> <s id="N144B1">Id quod quon­<lb/>dam Fribergi factum e&longs;&longs;e con&longs;tat puteis de&longs;ertis propter copiam & affluen<lb/>tiam aquarum.</s> </p> <p id="N144B8" type="main"> <s id="N144BA">De re Metallica Libri VI. FINIS.</s> </p> <p id="N144BD" type="head"> <s id="N144BF">GEORGII AGRICO­<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER SEPTIMVS.</s> </p> <p id="N144C6" type="main"> <s id="N144C8">Sextvs liber de&longs;crip&longs;it ferramenta, ua&longs;a, machi­<lb/>nas, hic uenarum experiendarum rationes de&longs;cri­<lb/>bet: eas enim effo&longs;&longs;as, ut utiliter excoqui, et ex ip&longs;is <lb/>à <expan abbr="recrem&etilde;to">recremento</expan> purgatis metalla pura confici po&longs;&longs;int, <lb/>operæ precium e&longs;t prius experiri. </s> <s id="N144D7">Sed talis experi­<lb/>menti quanquam mentio facta e&longs;t à &longs;criptoribus, <lb/>tamen nemo ex illis præcepta eius memoriæ tra­<lb/>didit: quocirca mirum non e&longs;t &longs;i ætate po&longs;teriores <lb/>nihil de eo &longs;crip&longs;erint. </s> <s id="N144E2">Metallici certè ex i&longs;tius ge­<lb/>neris experimento cogno&longs;cunt de uenis utrum aliquod quodpiam metal­<lb/>lum, an nullum in &longs;e contineant: aut, &longs;i ip&longs;æ nobis indicia unius metalli uel <lb/>plurium o&longs;tenderint, multum an paucum in eis in&longs;it: qua ratione <expan abbr="etiã">etiam</expan> unius <lb/>uenæ partes metalli participes, ab his, quæ eius expertes &longs;unt, &longs;eparari po&longs;­<lb/>&longs;unt. </s> <s id="N144F3">Atque illæ rur&longs;us, in quibus multum e&longs;t ab his in quibus paucum. </s> <s id="N144F6">Ni&longs;i <lb/>enim hoc antea, quàm ex uenis conflentur metalla, diligenter factum fuerit, <lb/>non &longs;ine magno dominorum detrimento excoquentur. </s> <s id="N144FD">Nam partes uena­<pb pagenum="175" xlink:href="001/01/185.jpg"/>rum, quæ non facile igni lique&longs;cunt, metalla ad &longs;e rapiunt, uel ea <expan abbr="cõ&longs;umunt">con&longs;umunt</expan>. </s> <s id="N14509"><lb/>Hoc modo cum fumo euolant, altero cum recremento & cadmia <expan abbr="cõmi&longs;centur">commi&longs;cen<lb/>tur</expan> : quo domini operam perdunt, quam po&longs;uerunt in fornacibus atque cati­<lb/>nis præparandis, & eos nouas impen&longs;as in eiu&longs;modi recrementa & cæteras <lb/>res facere nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N14517">Verum metalla iam excocta experiri &longs;olemus, ut explo<lb/>ratum habere po&longs;&longs;imus quota <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio in&longs;it in centumpondio æris uel <lb/>plumbi: aut quotam auri particulam libra argenti in &longs;e contineat. </s> <s id="N14522">Et contrà <lb/>quotam æris uel plumbi portionem habeat <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> <expan abbr="centũpondium">centumpondium</expan>: aut quo<lb/>ta argenti particula &longs;it in auri libra: atque ex ea re conijcere licet, utiliter po&longs;&longs;it <lb/>necne metallum precio&longs;um à uili &longs;ecerni: quin etiam tale experimentum do<lb/>cet utrum nummi boni &longs;int an adulterini, manife&longs;toque deprehendit argen­<lb/>tum, &longs;i eius plus quàm fuerit iu&longs;tum, monetarij mi&longs;cuerint auro: aut æs, &longs;i ei­<lb/>us plus, quàm fas &longs;it, ijdem temperauerint cum auro uel argento: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> o­<lb/>mnium rationem quàm potero, diligenti&longs;simè explicabo. </s> <s id="N1453F">Venarum <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>experimentum, quod &longs;olis metallicis utile e&longs;t, ab excoctione differt &longs;ola ma<lb/>teriæ paucitate: etenim <expan abbr="co&quetilde;do">coquendo</expan> paucam di&longs;cimus, utrum excoctio multæ <lb/>nobis lucrum dabit an damnum, ni&longs;i enim metallici &longs;tudio incumberent in <lb/>eam <expan abbr="experi&etilde;di">experiendi</expan> rationem, qua utuntur, ex uenis, ut iam dixi, metalla <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <lb/>cum detrimento, interdum &longs;ine ullo emolumento excoquerent: nam expe­<lb/>riri uenas impen&longs;is admodum exiguis, excoquere <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> magnis po&longs;­<lb/>&longs;umus. </s> <s id="N14564">Simili autem modo fiunt. </s> <s id="N14567">Primùm enim ut uenas experimur in for­<lb/>nacula, &longs;ic ea&longs;dem excoquimus in fornace. </s> <s id="N1456C">Deinde utrobique non ligna, &longs;ed <lb/>carbones incenduntur: tum ut in catillo fictili, cùm uenas experimur, metal<lb/>la quæ in ip&longs;is in&longs;unt, &longs;i aurum, argentum, æs, plumbum fuerint, iu&longs;ti&longs;&longs;imè <lb/>mi&longs;centur, ita in primis fornacibus, cùm eædem excoquuntur, permi&longs;ceri &longs;o<lb/>lent. </s> <s id="N14577">Præterea ut hi, qui uenas explorant igni, metallum uel liquidum effun<lb/>dentes, uel frige factum fracto catillo terreno purgant à recrementis, ita ex­<lb/>coctores quàmprimum metallum è fornace defluxerit in catinum, <expan abbr="frigidã">frigidam</expan> <lb/>infundentes, ab eo rutris auferunt recrementa. </s> <s id="N14584">Po&longs;tremò ut in catillo ci<lb/>nereo aurum uel argentum à plumbo &longs;eparatur, ita quoque in &longs;ecundis forna<lb/>cibus. </s> <s id="N1458B">Sed artificem <expan abbr="experi&etilde;dæ">experiendæ</expan> uenæ uel metalli nece&longs;&longs;e e&longs;t paratum, & in­<lb/>&longs;tructum rebus nece&longs;&longs;arijs ad experimentum uenire: atque fores conclauis, in <lb/>quo &longs;tatuta e&longs;t fornacula, claudere, ne quis intempe&longs;tiuè accedens mentem <lb/>eius, in operas intentam, perturbet: libram præterea in &longs;uo loculamento col<lb/>locare, ut ea, cùm ip&longs;e ma&longs;&longs;ulas metallorum ponderat, flatu uentorum huc <lb/>& illuc agitari <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;it: is enim arti e&longs;t impedimento. </s> <s id="N145A0">Verùm res &longs;ingulas, <lb/>ad experimentum nece&longs;&longs;arias, de&longs;cribam exor&longs;us à fornaculis: quarum alia <lb/>ab alia differt figura, materia, loco in quo collocatur: figura quidem quòd <lb/>&longs;it teres uel quadrangula. </s> <s id="N145A9">Atque hæc magis e&longs;t ad uenas experiendas accom­<lb/>modata.</s> </p> <p id="N145AE" type="caption"> <s id="N145B0">F<emph type="italics"/>ornacula teres.<emph.end type="italics"/></s> </p> <pb pagenum="176" xlink:href="001/01/186.jpg"/> <figure id="id.001.01.186.1.jpg" xlink:href="001/01/186/1.jpg"/> <p id="N145C1" type="caption"> <s id="N145C3">F<emph type="italics"/>ornacula quadrangula.<emph.end type="italics"/></s> </p> <figure id="id.001.01.186.2.jpg" xlink:href="001/01/186/2.jpg"/> <p id="N145D0" type="main"> <s id="N145D2">Materia uerò <expan abbr="differũt">differunt</expan> fornaculæ, quòd alia &longs;it lactericia, alia ferrea, quæ­<lb/>dam fictilis. </s> <s id="N145DB">Lactericia extruitur in camini foco, alto pedes tres & dimi<expan abbr="diũ">dium</expan>: <lb/>ferrea in eodem collocatur, &longs;imiliter fictilis. </s> <s id="N145E4">Sed latericia e&longs;t alta <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan>, in­<lb/>tus lata <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>, longa <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & duos digitos: cùm è foco a&longs;&longs;urrexerit ad quinque <lb/>digitos, quæ laterum <expan abbr="crudorũ">crudorum</expan> cra&longs;&longs;itudo e&longs;&longs;e &longs;olet, &longs;uper lateres locatur bra<lb/>ctea ferrea, luto &longs;uperius oblita, ne propter uim ignium detrimentum acci­<lb/>piat. </s> <s id="N145FF">In fronte fornaculæ &longs;upra bracteam e&longs;t os, altum palmum, <expan abbr="latũ">latum</expan> quinque <pb pagenum="177" xlink:href="001/01/187.jpg"/>digitos, &longs;uperiori parte <expan abbr="rotũdum">rotundum</expan>. </s> <s id="N1460F">At bractea habet tria foramina, in utroque <lb/>latere unum, tertium in po&longs;teriori eius parte: quæ lata &longs;unt digitum, longa <lb/>tres digitos: per ea tum cinis ex carbonibus candentibus decidit, tum &longs;pirat <lb/>flatus penetrans in cameram, quæ &longs;ub ip&longs;a bractea e&longs;t: itaque is flatus ignem <lb/>excitat. </s> <s id="N1461A"><expan abbr="Quã">Quam</expan> ob rem hæc fornacula, quam metallici propter u&longs;um ab expe­<lb/>riendo appellant, apud chymi&longs;tas ex uento nomen inuenit: uerum bracteæ <lb/>ferreæ pars, quæ è fornacula extat & eminet longa e&longs;&longs;e &longs;olet dodrantem, la­<lb/>ta palmum. </s> <s id="N14626">In ea carbunculi locati expeditè in fornaculam per ip&longs;ius os for<lb/>cipe imponuntur, rur&longs;usque, &longs;i res hoc po&longs;tulat, ex fornacula exempti in ea­<lb/>dem reponuntur.</s> </p> <p id="N1462D" type="caption"> <s id="N1462F">B<emph type="italics"/>racteæ foramina<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars quæ extat e fornacula<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.187.1.jpg" xlink:href="001/01/187/1.jpg"/> <p id="N14643" type="main"> <s id="N14645">Ferrea autem fornacula con&longs;tat ex quatuor bacillis ferreis, altis &longs;e&longs;quipe­<lb/>dem, inferius parumper diuaricatis & latis ut firmius &longs;tare po&longs;&longs;int: ex quo­<lb/>rum duobus prior fornaculæ pars, ex duobus po&longs;terior efficitur: cum i&longs;tis <lb/>bacillis utriu&longs;que partis conglutinata & conferruminata &longs;unt bacilla ferrea <lb/>tran&longs;uer&longs;aria, numero tria: prima ubi ad altitudinem palmi a&longs;&longs;urrexerunt: <lb/>&longs;ecunda ubi ad altitudinem pedis: tertia in &longs;umma eorum parte. </s> <s id="N14652">Recta <lb/>quidem bacilla ca parte perforata &longs;unt, qua cum ip&longs;is conglutinantur <lb/>tran&longs;uer&longs;aria, ut à lateribus in ea includi po&longs;sint alia bacilla ferrea &longs;imi­<lb/>liter utrinque tria numero. </s> <s id="N1465B">Itaque duodecim &longs;unt bacilla tran&longs;uer&longs;aria, <lb/>quæ tres efficiunt ordines, imparibus interuallis di&longs;tinctos: etenim ab u­<lb/>no bacillo recto ad alterum in infimo ordine e&longs;t interuallum unius pedis & <lb/>quinque digitorum. </s> <s id="N14664">At in medio inter priora <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> bacilla & po&longs;teriora e&longs;t <lb/>&longs;pacium trium palmorum & unius digiti. </s> <s id="N1466D">Laterum uerò bacilla inter &longs;e di­<lb/>&longs;tant tribus palmis et <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitis: &longs;ed in &longs;upremo ordine inter priora qui­<lb/>dem bacilla et po&longs;teriora e&longs;t interuallum duorum palmorum, inter laterum <lb/>uerò bacilla trium, ut i&longs;to modo fornacula in &longs;umma parte fiat angu&longs;tior: <pb pagenum="178" xlink:href="001/01/188.jpg"/>quin etiam ferreum <expan abbr="bacillũ">bacillum</expan>, in oris &longs;peciem formatum, in infimo prioris par<lb/>tis bacillo includitur: quod os æquè ac lactericiæ fornaculæ, altum e&longs;t pal­<lb/>mum, latum quinque digitos. </s> <s id="N14687">Tum prius infimi ordinis bacillum tran&longs;uer&longs;a­<lb/>rium ad <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> oris latus perforatum e&longs;t, &longs;imilique modo po&longs;terius: per quæ <lb/>foramina penetrant duo baccilla ferrea, quæ cùm ip&longs;a, tum quatuor infi­<lb/>mi ordinis bacilla &longs;u&longs;tinent bracteam <expan abbr="ferreã">ferream</expan> luto oblitam: cuius etiam pars <lb/>è fornacula extat: inferiora quoque fornaculæ latera ab infimo bacillorum or<lb/>dine u&longs;que ad &longs;upremum bracteis ferreis teguntur: quæ filis ferreis <expan abbr="affigũtur">affiguntur</expan> <lb/>ad bacilla, lutoque oblinuntur, ut quàm diuti&longs;&longs;ime uim ignium ferre po&longs;&longs;int. </s> <s id="N146A2"><lb/>At fictilem fornaculam ex terra pingui & &longs;pi&longs;&longs;a & mediocri, quod ad molli<lb/>tudinem et duriciem attinet, fingere conuenit. </s> <s id="N146A8">Ea uerò ferè eandem habet al<lb/>titudinem quam ferrea: eiusque pes con&longs;tat ex duabus tabulis fictilibus, lon­<lb/>gis pedem & tres palmos, latis pedem & palmum. </s> <s id="N146AF">Vtriu&longs;que <expan abbr="aũt">aut</expan> tabulæ par­<lb/>tis prioris utrunque latus &longs;ic &longs;en&longs;im e&longs;t reci&longs;um ad palmi <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan>, ut tan­<lb/>tummodo latum fiat &longs;emipedem & digitum: quæ pars eminet è fornacula. </s> <s id="N146BE"><lb/>Sed tabulæ &longs;unt cra&longs;&longs;æ ferè &longs;e&longs;quidigitum: &longs;imiliter fictiles parietes, qui ad <lb/>digitum tran&longs;uer&longs;um à margine <expan abbr="&longs;tatuũtur">&longs;tatuuntur</expan> &longs;uper inferiorem tabulam, quique <lb/>&longs;uperiorem eodem modo &longs;u&longs;tinent. </s> <s id="N146CA">Sunt uerò parietes alti tres digitos, ha­<lb/>bentes foramina quatuor, quæ &longs;ingula alta &longs;unt circiter ternos digitos: &longs;ed <lb/>po&longs;terioris quidem partis & utriu&longs;que lateris lata &longs;unt quinque digitos: prio­<lb/>ris uerò latum e&longs;t &longs;e&longs;quipalmum, ut eò <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> in ip&longs;um pedem, cùm <expan abbr="cõ­caluerit">con­<lb/>caluerit</expan> imponi po&longs;&longs;int catilli cinerei nuper facti, ibique exiccari. </s> <s id="N146DD"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> utraque <lb/>tabula ideo exteriori parte filo ferreo, in <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="im&ptilde;&longs;&longs;o">impre&longs;&longs;o</expan>, uincitur, ut minus <expan abbr="frãga­tur">franga­<lb/>tur</expan>: utraque <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> aliter ac bractea ferrea, iccirco tria habet foramina longa <lb/>tres digitos, lata digitum, ut cùm &longs;uperior propter ignium uim, aut propter <lb/>aliam cau&longs;am uitium fecerit, inferior pede inuer&longs;o in eius <expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;uccedat: per <lb/>ea foramina & cinis ex prunis, ut dixi, decidit, & fornaculæ in&longs;piratur aura <lb/>penetrans in cameram per parietum foramina. </s> <s id="N14707">Ip&longs;a uerò fornacula quadran <lb/>gula e&longs;t: inferiori eius parte intus lata palmos tres & digitum unum, longa <lb/>palmos tres & totidem digitos: &longs;uperiori lata palmos duos & digitos tres, <lb/>ut etiam ip&longs;a fiat angu&longs;tior: Alta autem e&longs;t pedem. </s> <s id="N14710">Po&longs;terior <expan abbr="etiã">etiam</expan> eius pars <lb/>inferius in medio exci&longs;a e&longs;t in modum &longs;emicirculi, qui &longs;it &longs;emidigitum altus: <lb/>pari modo latus utrunque: atque non &longs;ecus ac fornacula in priori eius parte ha<lb/>bet os &longs;uperius rotundum, altum palmum, latum palmum & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>: cuius <lb/>fores fene&longs;trati etiam ex terra &longs;unt, habentque an&longs;am. </s> <s id="N14723">Quin operculum forna<lb/>culæ ex terra factum &longs;uam habet an&longs;am, filoque ferreo uincitur: tum ip&longs;ius for<lb/>naculæ exteriorem <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> utranque & latus utrunque fila ferrea <expan abbr="uinciũt">uinciunt</expan>: ex qui­<lb/>bus impre&longs;&longs;is triangulorum formæ &longs;olent effici. </s> <s id="N14734">Fornaculæ <expan abbr="aũt">aut</expan> latericiæ <lb/>manent ac fixæ &longs;unt, fictiles uerò & ferreæ ex uno loco portantur ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan>: <lb/>atque latericiæ citius parari po&longs;&longs;unt, ferreæ magis durant, fictiles &longs;unt aptio­<lb/>res. </s> <s id="N14745">Metallici præterea faciunt fornaculas temporarias hoc modo. </s> <s id="N14748">Late­<lb/>res tres &longs;upra focum &longs;tatuunt, utrinque unum, tertium à tergo: pars prior pa­<lb/>tet flatui: his lateribus imponunt bracteam ferream: cui rur&longs;us tres lateres, <lb/>qui carbones arceant & contineant. </s> <s id="N14751">Sed loco fornacula alia ab alia differt, <lb/>quòd quædam in altiori collocetur, quædam in humiliori. </s> <s id="N14756">Ea uerò locatur <pb pagenum="179" xlink:href="001/01/189.jpg"/>in altiori, per cuius os, qui uenas uel metalla experitur catillum forcipe im­<lb/>ponit: in humiliori, per cuius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> &longs;uperius patentem: quo &longs;anè modo for­<lb/>naculæ loco artifici e&longs;t circulus ferreus: etenim &longs;uper <expan abbr="focũ">focum</expan> camini ponitur, <lb/>& inferius oblinitur luto, ne flatus follis &longs;ub ip&longs;o exeat. </s> <s id="N1476C">Quod &longs;i fieret tardi­<lb/>us, uena excoqueretur, & æs lique&longs;ceret in catino triangulari, qui in <expan abbr="eũ">eum</expan> forci<lb/>pe imponitur, & rur&longs;us eximitur. </s> <s id="N14777">Circulus <expan abbr="aũt">aut</expan> altus e&longs;t palmos duos, cra&longs;­<lb/>&longs;us &longs;emidigitum: eius &longs;pacium interius plerunque latum e&longs;t pedem et <expan abbr="palmũ">palmum</expan>: <lb/>qua parte flatus follis in ip&longs;um penetrat, exci&longs;us e&longs;t. </s> <s id="N14786">Sed follis e&longs;t duplica­<lb/>tus, qualem habere &longs;olent aurifices, aliquando etiam fabri ferrarij: cui in me <lb/>dio e&longs;t a&longs;&longs;er, in quo ine&longs;t foramen &longs;piritale, latum quinque digitos, longum &longs;e<lb/>ptem, &longs;uo a&longs;&longs;erculo tectum: quod è regione e&longs;t foraminis &longs;piritalis infimi a&longs;­<lb/>&longs;eris. </s> <s id="N14791">Eius uerò eadem e&longs;t latitudo & longitudo. </s> <s id="N14794">Sed follis longus e&longs;t, exce­<lb/>pto capite, tres pedes: latus po&longs;trema parte, ubi quodammodo rotundatur, <lb/>pedem & palmum: ad caput, tres palmos. </s> <s id="N1479B">Ip&longs;um autem caput etiam <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>e&longs;t tres palmos: <expan abbr="latũ">latum</expan> uerò ea parte, qua cum a&longs;&longs;eribus coniungitur duos pal­<lb/>mos & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>. </s> <s id="N147AE">Po&longs;tea paulatim fit angu&longs;tius: naris, quæ unica, longa e&longs;t pe­<lb/>dem & duos digitos: ea in foramine muri, cra&longs;&longs;i pedem & <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, locata e&longs;t, <lb/>ut etiam dimidia capitis pars, in quam naris includitur: circulum uerò ferre<lb/>um in foco &longs;tatutum tantummodo attingit: nam extra murum non eminet. </s> <s id="N147BB"><lb/>Corium follis &longs;ui generis clauis ferreis infixum e&longs;t a&longs;&longs;eribus: tum corio u­<lb/>trinque a&longs;&longs;eres <expan abbr="iungũtur">iunguntur</expan> cum capite, &longs;uper quo e&longs;t corium tran&longs;uer&longs;arium in <lb/>a&longs;&longs;eris parte clauis, quibus lata &longs;unt capitula, infixum: &longs;imiliter <expan abbr="alterũ">alterum</expan> in par­<lb/>te capitis: Medius <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> follis a&longs;&longs;er &longs;ituatus e&longs;t in bacillo ferreo, ad quod cla­<lb/>uis ferreis utrinque cu&longs;pidatis & utrinque directò deor&longs;um uer&longs;us actis affigi­<lb/>tur, ut leuari non po&longs;&longs;it. </s> <s id="N147D5">Bacillum uerò ferreum in medio e&longs;t duorum tigno <lb/>rum erectorum, per quæ penetrat. </s> <s id="N147DA">Superius etiam axiculus ligneus, habens <lb/>codaces ferreos, in foraminibus eorundem tignorum uoluitur: in cuius me <lb/>dij forma inclu&longs;us e&longs;t uectis, et clauis ferreis affixus, ut <expan abbr="nõ">non</expan> queat exilire. </s> <s id="N147E5">Lon<lb/>gus autem e&longs;t quinque pedes & dimidium: cuius po&longs;tremam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> prehen­<lb/>dit annulus ferreus bacilli ferrei, pertinentis ad caudam infimi a&longs;&longs;eris ip&longs;ius <lb/>follis: quam alter eius annulus &longs;imiliter prehendit. </s> <s id="N147F2">Itaque cùm artifex uectem <lb/>deprimit, follis pars inferior leuatur, flatumque in narem compellit: atque eti­<lb/>am &longs;piritus, per <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan>, quod &longs;piritale dicitur, a&longs;&longs;eris medij penetrans &longs;ub­<lb/>leuat &longs;uperiorem follis partem: cuius a&longs;&longs;eri &longs;uperpo&longs;itum e&longs;t plumbum tam <lb/>graue, ut eam follis partem rur&longs;us po&longs;&longs;it deprimere: quæ depre&longs;&longs;a æquè ac <lb/>inferior pars per narem <expan abbr="flatũ">flatum</expan> expirat. </s> <s id="N14807">I&longs;to modo &longs;e habet follis duplicatus: <lb/>qui fabricatus e&longs;t propter circulum ferreum, in quo catillus triangularis, in <lb/>quo uena æris excoquitur, & æs lique&longs;cit, collocatur.</s> </p> <p id="N1480E" type="caption"> <s id="N14810">C<emph type="italics"/>irculus ferreus<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ollis duplicatæs<emph.end type="italics"/> B. <lb/>E<emph type="italics"/>ius naris<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="180" xlink:href="001/01/190.jpg"/> <figure id="id.001.01.190.1.jpg" xlink:href="001/01/190/1.jpg"/> <p id="N14836" type="main"> <s id="N14838">Dixi de fornaculis & circulo ferreo, nunc dicam de tegula & catillis. </s> <s id="N1483B">Te­<lb/>gula <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> e&longs;t fictilis & imbricis inuer&longs;i figura. </s> <s id="N14844">Tegit <expan abbr="aũt">aut</expan> catillos ne carbun<lb/>culi, in eos incidentes, experimentum impediant. </s> <s id="N1484D">Lata e&longs;t &longs;e&longs;quipalmum: al<lb/>titudine, quæ plerunque &longs;olet e&longs;&longs;e palmaris, re&longs;pondet ori fornaculæ, longi­<lb/>tudine ferè toti fornaculæ. </s> <s id="N14854">Veruntamen priori tantum parte attingit os ei­<lb/>us, alioqui undequaque à lateribus & po&longs;teriori parte iccirco di&longs;tat digitos <lb/>tres, ut carbones in medio loco, qui e&longs;t inter ip&longs;am & <expan abbr="fornaculã">fornaculam</expan> iacere po&longs;­<lb/>&longs;int. </s> <s id="N14861">Habet uerò <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> ollæ fictilis bene cra&longs;&longs;æ: &longs;ed &longs;uperior eius pars <lb/>integra e&longs;t, po&longs;terior duas habet fene&longs;tellas, & utrunque latus duas uel tres <lb/>uel etiam quatuor: per quas calor penetrans in catillos uenam excoquit: uel <lb/>loco fene&longs;tellarum habet parua foramina: & po&longs;teriori quidem parte <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>, <lb/>in utroque uerò latere plura. </s> <s id="N14874">Quinetiam po&longs;terior pars &longs;ub fene&longs;tellis uel par <lb/>uis foraminib. </s> <s id="N14879">ter exci&longs;a e&longs;t in modum &longs;emicirculi alti <expan abbr="&longs;emidigitũ">&longs;emidigitum</expan>: &longs;ed latera, <lb/>quater. </s> <s id="N14882">Po&longs;terior <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> tegulæ pars paulò minus alta e&longs;&longs;e &longs;olet quàm prior.</s> </p> <p id="N14889" type="caption"> <s id="N1488B">T<emph type="italics"/>egulæ fene&longs;tellæ latæ<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>ngustæ<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramina po&longs;terioris partis<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.190.2.jpg" xlink:href="001/01/190/2.jpg"/> <pb pagenum="181" xlink:href="001/01/191.jpg"/> <p id="N148A9" type="main"> <s id="N148AB">At catilli materia, ex qua fiunt, inter &longs;e <expan abbr="differũt">differunt</expan>. </s> <s id="N148B2">Sunt enim uel terreni uel <lb/>cinerei: atque terreni, quos etiam fictiles appellamus, rur&longs;us in figura & ma­<lb/>gnitudine &longs;unt di&longs;similes. </s> <s id="N148B9">Nam quidam in &longs;cutellæ figuram &longs;unt formati, & <lb/>mediocriter cra&longs;&longs;i, latique tres digitos & unciæ men&longs;uralis capaces: in quibus <lb/>uena cum <expan abbr="additam&etilde;tis">additamentis</expan> mi&longs;ta coquitur: etenim ip&longs;is utuntur, qui uenas auri <lb/>uel argenti experiri &longs;olent. </s> <s id="N148C6"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> uerò &longs;unt triangulares, alijsque multò cra&longs;­<lb/>&longs;iores & capaciores: utpote quinque uel &longs;ex uel <expan abbr="pluriũ">plurium</expan> <expan abbr="unciarũ">unciarum</expan>: in quibus æs <lb/>liquatur, ut fundi, dilatari, igni explorari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N148D8">In <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> uena etiam æris ple­<lb/>runque excoquitur. </s> <s id="N148E1">Sed cinerei ex cinere <expan abbr="formãtur">formantur</expan>: his ut primis, &longs;cutellæ, cu­<lb/>ius inferior pars admodum cra&longs;&longs;a, e&longs;t figura: uerum minus <expan abbr="capiũt">capiunt</expan>: in quibus <lb/>plumbum &longs;eparatur ab argento, & experimentum perficitur.</s> </p> <p id="N148F0" type="caption"> <s id="N148F2">C<emph type="italics"/>atillus fictilis<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>a: ilius triangularis<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atillus cinereus<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.191.1.jpg" xlink:href="001/01/191/1.jpg"/> <p id="N1490C" type="main"> <s id="N1490E"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò cinereos catillos ip&longs;i metallici conficiunt, de materia ex qua <lb/>finguntur & de modo, quo efficiuntur, e&longs;t <expan abbr="dic&etilde;dum">dicendum</expan>. </s> <s id="N1491A">Alij eos ex &longs;implici o­<lb/>mnis generis cinere formant: qui boni non &longs;unt, quod i&longs;tiu&longs;modi cinis ali­<lb/>quam pinguitudinem in &longs;e contineat: quamobrem tales catilli quando con<lb/>caluerunt, facile rumpuntur. </s> <s id="N14923">Alij faciunt eos item ex cinere qui&longs;cunque <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> <lb/>fuerit, &longs;ed qui ante percolatus &longs;it: qualis e&longs;t in quem, lixiuij faciendi gratia, <lb/>aqua calida fuit infu&longs;a: atque is rur&longs;us in &longs;ole aut fornace &longs;iccatus cribro, è &longs;etis <lb/>facto, purgatur: quamuis autem aqua calida pinguitudinem cineris eluerit, <lb/>tamen catilli ex eo facti non &longs;unt boni, quod ip&longs;e cinis cum minutis carbun<lb/>culis, arenulis, lapillis &longs;oleat e&longs;&longs;e permi&longs;tus. </s> <s id="N14934">Alij uerò &longs;imiliter eos ex quo­<lb/>cunque cinere efficiunt, &longs;ed primò in cinerem ip&longs;um infundunt aquam, et pur<lb/>gamentum ei innatans auferunt. </s> <s id="N1493B">Dein aquam, po&longs;tquam pura facta fuerit, <lb/>effundentes <expan abbr="ciner&etilde;">cinerem</expan> exiccant: tum cribrant, & ex eo catillos formant: qui bo­<pb pagenum="182" xlink:href="001/01/192.jpg"/>ni quidem &longs;unt, non tamen optimi, quod is etiam cinis non careat minu­<lb/>tis lapillis & arenulis. </s> <s id="N1494B"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> ut optimi catilli fieri po&longs;&longs;int, à cinere omne pur<lb/>gamentum auferatur: quod duplex e&longs;t, <expan abbr="alterũleue">alterum leue</expan>, cuiu&longs;modi &longs;unt carbun­<lb/>culi & pinguitudines, atque res aliæ aquis innatantes: alterum graue, quales <lb/>&longs;unt lapilli, arenulæ, & &longs;i quæ aliæ res re&longs;ident in fundo ua&longs;culi. </s> <s id="N1495B">Itaque primo <lb/>aqua infundatur in cinerem & leue purgamentum auferatur. </s> <s id="N14960">Deinde cinis <lb/>agitetur manibus, ut bene <expan abbr="cũ">cum</expan> aqua mi&longs;ceatur: quæ turbida & impura infun­<lb/>datur in alterum ua&longs;culum: quo modo remanent in priori ua&longs;culo lapilli & <lb/>arenulæ, ac &longs;i quid aliud fuerit graue quæ reijciuntur. </s> <s id="N1496D">Po&longs;tquam uerò cinis <lb/>omnis in hoc altero ua&longs;culo re&longs;ederit, quod ex aqua cogno&longs;citur &longs;i pura fa­<lb/>cta gu&longs;tatum non <expan abbr="cõmoueat">commoueat</expan> lixiuij &longs;apore, tunc aqua effundatur: cinis au­<lb/>tem, qui reman&longs;it in ua&longs;culo in &longs;ole aut fornace &longs;iccetur: atque is aptus e&longs;t ad <lb/>catillos: maximè &longs;i fuerit faginus, aut ex alijs lignis, cui accretiones annuæ te<lb/>nues &longs;unt. </s> <s id="N1497E">Qui uerò ex uitio &longs;armentis & lignis, quibus accretiones annuæ <lb/>&longs;unt cra&longs;&longs;æ, factus fuerit, <expan abbr="tã">tam</expan> bonus non e&longs;t: etenim catilli ex eo formati, quod <lb/>&longs;atis &longs;icci non &longs;int, in igni diuidi & <expan abbr="di&longs;rũpi">di&longs;rumpi</expan> <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan> ac ab&longs;orbere metalla. </s> <s id="N14991">Quo­<lb/>circa &longs;i faginus aut eius &longs;imilis non fuerit, in promptu globulos ex tali cine­<lb/>re, qui modo iam dicto fuerit purgatus, artifices faciunt, eosque in fornace pi<lb/>&longs;toris uel figuli <expan abbr="ponũt">ponunt</expan>, ut igne&longs;cant. </s> <s id="N1499E">Ignis <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> quicquid pingue fuerit & <expan abbr="hu­midũ">hu­<lb/>midum</expan> <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan>, atque <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> ex ip&longs;is catillos formant. </s> <s id="N149B3">Omnis <expan abbr="aũt">aut</expan> cinis quo ue­<lb/>tu&longs;tior, eo melior e&longs;t: <expan abbr="&longs;iccitat&etilde;">&longs;iccitatem</expan> nanque <expan abbr="&longs;ummã">&longs;ummam</expan> ip&longs;i e&longs;&longs;e nece&longs;&longs;e e&longs;t: qua de cau­<lb/>&longs;a cinis qui fit ex o&longs;&longs;ib. </s> <s id="N149C6"><expan abbr="cõbu&longs;tis">combu&longs;tis</expan>, præcipuè uerò ex capitis <expan abbr="animãtiũ">animantium</expan> o&longs;&longs;ibus, <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> idoneus e&longs;t ad catillos: <expan abbr="tũ">tum</expan> qui fit ex cornib. </s> <s id="N149D9"><expan abbr="ceruorũ">ceruorum</expan>, & ex &longs;pinis <expan abbr="pi&longs;ciũ">pi&longs;cium</expan>. </s> <s id="N149E3"><lb/>Po&longs;tremò aliqui <expan abbr="capiũt">capiunt</expan> <expan abbr="ciner&etilde;">cinerem</expan>, qui fit ex &longs;cobe corij <expan abbr="cõbu&longs;ta">combu&longs;ta</expan>: nam coriarij & <lb/>alutarij <expan abbr="coriũ">corium</expan>, à pilis <expan abbr="purgatũ">purgatum</expan> radunt & di&longs;cobinant. </s> <s id="N149FD">Nonnulli uerò malunt <lb/>uti <expan abbr="cõpo&longs;itionibus">compo&longs;itionibus</expan>, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> hæc laudatur, quæ habet cineris ex o&longs;&longs;ibus ani­<lb/>mantium uel ex &longs;pinis pi&longs;cium partem <expan abbr="unã">unam</expan> & dimidiam: cineris fagini par­<lb/>tem unam, cineris &longs;cobis corij combu&longs;tæ partem dimidiam: ex hac enim mi<lb/>&longs;tura fiunt boni catilli, &longs;ed multò meliores conficiuntur ex paribus portio­<lb/>nibus cineris &longs;cobis corij combu&longs;tæ, cineris o&longs;&longs;ium capitis ouilli uel uituli­<lb/>ni, cineris cornu ceruini: at omnium optimi formantur ex &longs;olius cornu cer­<lb/>uini u&longs;ti puluere: nam is propter uehementem &longs;iccitatem metalla minime <lb/>combibit. </s> <s id="N14A1C">Veruntamen no&longs;trates metallici plerunque eos efficiunt ex cinere <lb/>fagino: quem modo iam dicto paratum primò <expan abbr="cõ&longs;pergunt">con&longs;pergunt</expan> zytho uel aqua, <lb/>ut cohærere po&longs;&longs;it, & in mortariolo tundunt. </s> <s id="N14A27">Deinde cineribus, qui &longs;unt ex <lb/>caluarijs quadrupedum, aut ex pi&longs;cium &longs;pinis, in&longs;per&longs;is iterum <expan abbr="tundũt">tundunt</expan>: quo <lb/>autem magis tunduntur, eo meliores fiunt. </s> <s id="N14A32">Quidam uerò lateres terunt, & <lb/>eum puluerem cribratum in&longs;pergunt cineri fagino: nam i&longs;tiu&longs;modi pulue­<lb/>res non &longs;inunt molybdænam corrodentem catillos, aurum uel <expan abbr="argentũ">argentum</expan> &longs;or<lb/>bere. </s> <s id="N14A3F">Alij ut idem caueant catillos formatos oui albumine <expan abbr="humectãt">humectant</expan>, & ite­<lb/>rum in &longs;ole &longs;iccatos tundunt, maximè &longs;i uenam uel æs, quod ferrum in &longs;e <expan abbr="cõtinet">con<lb/>tinet</expan>, uoluerint explorare. </s> <s id="N14A4E"><expan abbr="Nõnulli">Nonnulli</expan> autem lacte bouino iterum atque iterum <lb/>madefaciunt cineres, eosque exiccant, & in mortariolo tundunt, atque format <lb/>catillos. </s> <s id="N14A58">At in officinis, in quibus argentum ab ære &longs;ecernitur, ex cineris cati <lb/>ni &longs;ecundæ fornacis, qui admodum &longs;iccus e&longs;t, duabus partibus et una <expan abbr="o&longs;&longs;iũ">o&longs;&longs;ium </expan><pb pagenum="183" xlink:href="001/01/193.jpg"/>faciunt catillos. </s> <s id="N14A65">Sed his etiam modis formati catilli locandi &longs;unt in &longs;ole aut <lb/>in fornace. </s> <s id="N14A6A">Deinde quocunque modo formati &longs;iccis in locis diu <expan abbr="&longs;eruãdi">&longs;eruandi</expan>, quan<lb/>tò enim fuerint uetu&longs;tiores, tantò &longs;unt &longs;icciores atque meliores. </s> <s id="N14A73"><expan abbr="Quinetiã">Quinetiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>figuli modo formant catillos terrenos & triangulares, &longs;ed ip&longs;i <expan abbr="etiã">etiam</expan> metallici. <lb/></s> <s id="N14A84"><expan abbr="Conficiũt">Conficiunt</expan> uerò eos ex terra pingui, quæ &longs;pi&longs;&longs;a e&longs;t & mediocris, quod ad du<lb/>riciam & mollitudinem attinet. </s> <s id="N14A8C">Mi&longs;cent <expan abbr="aũt">aut</expan> cum ea puluerem i&longs;tius generis <lb/>catillorum ueterum fractorum, aut lateris u&longs;ti & triti: itaque terram &longs;ic <expan abbr="cũ">cum</expan> pul<lb/>uere permi&longs;tam formant pi&longs;tillo, quam deinde exiccant: hi etiam catilli quò <lb/>uetu&longs;tiores fuerint, eò &longs;unt &longs;icciores atque meliores. </s> <s id="N14A9D">At mortariola in quibus <lb/>catilli formantur, duorum &longs;unt generum, minora &longs;cilicet & maiora. </s> <s id="N14AA2">In min o<lb/>ribus conficiuntur catilli cinerei, in quibus <expan abbr="argentũ">argentum</expan> uel aurum, quod plum­<lb/>bum combibit, purgatur: in maioribus item cinerei, in quibus argentum ab <lb/>ære & plumbo &longs;eparatur. </s> <s id="N14AAF">Vtraque uerò ex orichalco fiunt: atque ima &longs;ui parte <lb/>fundum non habent, ut catilli integri ex eis eximi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N14AB4">Pi&longs;tilla quoque du<lb/>plicia &longs;unt, minora &longs;cilicet & maiora: utraque <expan abbr="etiã">etiam</expan> orichalcea, è quibus inferi­<lb/>us eminet tuber <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan>: atque id tantummodo in mortariolum impre&longs;&longs;um <lb/>format cauam catilli partem. </s> <s id="N14AC5">Quæ uerò ip&longs;i contigua e&longs;t, &longs;uperficiei morta­<lb/>rioli re&longs;pondet.</s> </p> <p id="N14ACA" type="caption"> <s id="N14ACC">M<emph type="italics"/>ortariolum<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>ortariolum inuer&longs;um<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>i&longs;tillum<emph.end type="italics"/> C. <lb/>E<emph type="italics"/>ius tuber<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>lterum pi&longs;tillum<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.193.1.jpg" xlink:href="001/01/193/1.jpg"/> <p id="N14AF4" type="main"> <s id="N14AF6">Hæc hactenus: nunc de uenarum <expan abbr="experiendarũ">experiendarum</expan> præparatione <expan abbr="dicã">dicam</expan>: præ­<lb/>parantur autem urendo, torrendo, tundendo, lauando: &longs;ed <expan abbr="certũ">certum</expan> uenæ pon<lb/>dus &longs;umere nece&longs;&longs;e e&longs;t, ut &longs;ciri po&longs;&longs;it quotam eius partem i&longs;tiu&longs;modi præpa<lb/>rationes con&longs;ump&longs;erint: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> uritur durus lapis cum metallo permi&longs;tus, ut <lb/>duricie depo&longs;ita po&longs;&longs;it tundi & lauari. </s> <s id="N14B11">Duri&longs;&longs;imus uerò priu&longs;quam uritur <lb/>aceto perfunditur, ut citius igni molle&longs;cat: &longs;ed lapis mollis primò <expan abbr="frang&etilde;dus">frangendus</expan> <lb/>e&longs;t malleo, & in mortario tundendus, atque redigendus in<expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan>: deinde la<pb pagenum="184" xlink:href="001/01/194.jpg"/>uandus: tum rur&longs;us &longs;iccandus. </s> <s id="N14B25">Si uerò terra fuerit <expan abbr="cũ">cum</expan> metallo mi&longs;ta, lauatur <lb/>in alueo, atque id quod re&longs;edit <expan abbr="&longs;iccatũ">&longs;iccatum</expan> igni exploratur: etenim omnes res fo&longs;&longs;i<lb/>les, quæ lauantur, rur&longs;us &longs;iccandæ &longs;unt: at uena cuiu&longs;que metalli diues <expan abbr="nõ">non</expan> uri­<lb/>tur, neque tunditur, neque lauatur, &longs;ed torretur tantum, ne i&longs;tis præparandi mo <lb/>dis aliquid metalli pereat. </s> <s id="N14B3C">Succen&longs;is uerò ignibus torretur in olla, quæ lu­<lb/>to ob&longs;tructa e&longs;t, inclu&longs;a. </s> <s id="N14B41">Vilior <expan abbr="aũt">aut</expan> uena <expan abbr="etiã">etiam</expan> in foco uritur carboni impo&longs;i­<lb/>ta: non enim magnam metalli iacturam facimus, &longs;i quid ex ea perdamus. </s> <s id="N14B4E">Ve <lb/>rùm de omnibus his uenarum <expan abbr="præparandarũ">præparandarum</expan> rationib. </s> <s id="N14B57">& paulo po&longs;t & in <lb/>&longs;equenti libro uberius di&longs;putabo: nunc explicare decreui ea quæ metallici <lb/>additamenta &longs;olent nominare, quod adijciantur ad uenas <expan abbr="nõ">non</expan> modo experi­<lb/>endas, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> excoquendas: in quibus magna uis cernitur, &longs;ed non <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/><expan abbr="eũdem">eundem</expan> e&longs;&longs;e uidemus <expan abbr="effectũ">effectum</expan>, & <expan abbr="nõnullis">nonnullis</expan> e&longs;t uaria multiplexque natura: nam <lb/>quando cum uenis permi&longs;ta coquuntur in fornacula uel in fornace, ex eis <lb/><expan abbr="quædã">quædam</expan>, quia facile lique&longs;cunt, illas <expan abbr="quodã">quodam</expan> modo liquant: alia quod aut ual­<lb/>de calfaciant uenas, aut penetrent in ip&longs;as igni &longs;unt magno ad purgamenta <lb/>à metallis &longs;eparanda <expan abbr="adium&etilde;to">adiumento</expan>, & liquefactas <expan abbr="cũ">cum</expan> plumbo <expan abbr="cõmi&longs;cent">commi&longs;cent</expan>, partim <lb/>ab igni tuentur uenas, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <expan abbr="metallũ">metallum</expan> uel ip&longs;e <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan>, uel unà <expan abbr="cũ">cum</expan> fumo &longs;ub­<lb/>latum ex fornace euolat: <expan abbr="quædã">quædam</expan> metalla combibunt. </s> <s id="N14BAC">In primo genere &longs;unt <lb/>plumbum, idem in globulos redactum, aut ignis ui in cinerem <expan abbr="re&longs;olutũ">re&longs;olutum</expan>, <expan abbr="mi­niũ">mi­<lb/>nium</expan> &longs;ecundarium, ochra ex plumbo facta, &longs;puma argenti, molybdæna, lapis <lb/>plumbarius, æs, idem u&longs;tum, eius bracteæ, <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> &longs;cobs elimata, <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan> <lb/>auri, argenti, æris, plumbi, <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>, eius recrementum, halinitrum, alumen co<lb/>ctum, atramentum <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan>, &longs;al to&longs;tus, idem liquefactus, lapides qui in arden<lb/>tibus fornacibus facile lique&longs;cunt, arenæ ab eis re&longs;olutæ, tofus mollis, <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> <lb/>quoddam fi&longs;&longs;ile album. </s> <s id="N14BD9">Sed <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>, eius cinis, minium <expan abbr="&longs;ecundariũ">&longs;ecundarium</expan>, ochra, <lb/>&longs;puma argenti utiliora &longs;unt uenis quæ facile <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan>: molybdænaijs, quæ <lb/>difficile: lapis <expan abbr="plũbarius">plumbarius</expan> ijs, quæ difficilius. </s> <s id="N14BF0">In &longs;ecundo genere &longs;unt ferri &longs;qua<lb/>ma, eiu&longs;dem recrementum, &longs;al artificio&longs;us, &longs;iccæ feces uini, aceti, <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> quæ <lb/>aurum ab argento &longs;ecernunt: atque hæ feces & &longs;al artificio&longs;us habent uim pe­<lb/>netrandi in uenas: & quidem permagnam feces uini, &longs;ed maiorem aceti, ma<lb/>ximam <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan>, quæ <expan abbr="aurũ">aurum</expan> ab argento &longs;ecernunt. </s> <s id="N14C07">Ferri uerò &longs;quamis & recre<lb/>mentis, quia tardius liquantur, <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="calefaciendarũ">calefaciendarum</expan> uis e&longs;t. </s> <s id="N14C14">In tertio gene­<lb/>re &longs;unt pyrites, panes ex eo conflati, <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>, eiu&longs;dem <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan>, &longs;al, ferrum, ei<lb/>us &longs;quama, eius &longs;cobs elimata, eius recrementum, <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan>, arenæ <lb/>à lapidibus facile igni lique&longs;centibus re&longs;olutæ, tofus. </s> <s id="N14C2D">Sed in primis pyrites <lb/>& panes ex eo conflati uenarum &longs;orbent metalla: atque ip&longs;a ab igni, con&longs;um­<lb/>ptore eorum, tuentur. </s> <s id="N14C34">In quarto genere &longs;unt plumbum & æs, atque eis cogna<lb/>ta. </s> <s id="N14C39">Itaque de additamentis liquet quædam e&longs;&longs;e natiua, alia in recrementorum <lb/>numero, cætera à <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan> purgata. </s> <s id="N14C42">Certe quidem cùm uenas experimur <lb/>exiguam <expan abbr="additamentorũ">additamentorum</expan> quoruncunque portionem ad eas adijcere &longs;ine ma­<lb/>gno impendio po&longs;&longs;umus: cùm uerò ea&longs;dem excoquimus, grandem adiun­<lb/>gere &longs;ine magno nequimus: quocirca con&longs;ideremus impen&longs;am quanta &longs;it, <lb/>ne in uenas excoquendas faciamus maiorem, quàm ex metallis conflatis ca <lb/>piamus fructum. </s> <s id="N14C53">Color autem fumi quem emittunt uenæ, batillis uel lami <lb/>nis ferreis candentibus impo&longs;itæ, docet nos de additamentis, quibus ad eas <pb pagenum="185" xlink:href="001/01/195.jpg"/><expan abbr="experi&etilde;das">experiendas</expan> uel excoquendas præter <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> nobis opus e&longs;t. </s> <s id="N14C64">Etenim &longs;i fue­<lb/>rit purpureus, e&longs;t optimus, & uenæ plerunque non indigent &longs;ingularis alicu<lb/>ius <expan abbr="additam&etilde;ti">additamenti</expan>, &longs;i cæruleus, ad eas adijci debet panis ex pyrite uel alio quo­<lb/>dam lapide æro&longs;o conflatus: &longs;i luteus, &longs;puma argenti & &longs;ulfur: &longs;i ruber, nitri <lb/>recrementum & &longs;al: &longs;i uiridis, panis ex æro&longs;is lapidibus conflatus, & &longs;puma <lb/>argenti & uitri recrementum: &longs;i niger, &longs;al liquefactus, uel ferri recrementum <lb/>& &longs;puma argenti, atque &longs;axum calcarium candidum: &longs;i candidus, &longs;ulfur & fer­<lb/>rum quod uitio æruginis infe&longs;tatur: &longs;i in uiridi candidus, ferri <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan> <lb/>& arenæ à lapidibus facile lique&longs;centibus re&longs;olutæ: &longs;i media eius pars lutea <lb/>fuerit & den&longs;a, extimæ uerò uirides, eædem arenæ & ferri <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan>. </s> <s id="N14C85">Ve­<lb/>rùm color fumi non modo nos docet de remedijs, quæ cuique uenæ &longs;unt ad­<lb/>hibenda, &longs;ed etiam ferè de &longs;uccis concretis cum ea permi&longs;tis, qui talem <expan abbr="fumũ">fumum</expan> <lb/>emittunt: nam plerunque cæruleus &longs;ignificat uenam cæruleo e&longs;&longs;e infectam: lu<lb/>teus auripigmento: ruber, &longs;andaraca: uiridis, chry&longs;ocolla: niger, bitumine <lb/>nigro: candidus, candido: in uiridi candidus, eodem eum chry&longs;ocolla per­<lb/>mi&longs;to: cuius media pars e&longs;t lutea & extimæ uirides, &longs;ulfure. </s> <s id="N14C98"><expan abbr="Quanquã">Quanquam</expan> terræ <lb/>aliæque res fo&longs;&longs;iles cum metallis permi&longs;tæ, <expan abbr="interdũ">interdum</expan> a&longs;&longs;imilem <expan abbr="fumũ">fumum</expan> emittunt. </s> <s id="N14CA8"><lb/>Quod &longs;i uenæ participes fuerint &longs;tibij, ad eas adijcitur ferri recrementum: &longs;i <lb/>pyritæ, panis ex lapide æro&longs;o <expan abbr="cõflatus">conflatus</expan>, & arenæ à lapidibus facilè lique&longs;cen<lb/>tibus re&longs;olutæ: &longs;i uenæ ferri, pyrites & &longs;ulfur: ut enim uenæ cum &longs;ulfure per <lb/>mi&longs;tæ additamentum e&longs;t ferri recrementum, ita contrà auri uel argenti ue­<lb/>næ, ferri uena infectæ, à qua non facile &longs;eparantur, &longs;ulfur: &longs;ed etiam arenæ à <lb/>lapidibus facile lique&longs;centibus re&longs;olutæ. </s> <s id="N14CBA">Sal autem artificio&longs;us ad uenas ex­<lb/>periendas aptus multis modis conficitur: primò ex paribus portionibus <lb/>aridæ uini fecis, aceti, hominis urinæ &longs;imul decoctis donec in &longs;alem uertan­<lb/>tur. </s> <s id="N14CC3">Secundo item ex paribus portionibus cineris, quo infectores lanarum <lb/>utuntur, calcis, aridæ uini fecis purgatæ, &longs;alis liquati: etenim &longs;ingulorum li­<lb/>bra <expan abbr="cõijcitur">conijcitur</expan> in hominis urinæ libras uiginti. </s> <s id="N14CCE">Deinde omnia decocta ad ter<lb/>tias colantur: tum ad re&longs;iduum &longs;alis non liquati libra adijcitur, & <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> un­<lb/>ciæ quatuor, atque lixiuij libris octo &longs;uperfu&longs;is &longs;imul in olla, argenti &longs;puma in <lb/>trin&longs;ecus obducta, coquuntur u&longs;que dum exiccata &longs;al fiant. </s> <s id="N14CDB">Tertiò &longs;ic confici­<lb/>tur: &longs;al non liquatus, & ferrum, quod rubigine infe&longs;tatur, inijciuntur in uas: <lb/>quod hominis urina &longs;uperfu&longs;a operculo tegitur, ac triginta diebus reponi­<lb/>tur in loco tepido: po&longs;tea <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> urina lauatur & &longs;eponitur, reliqua uerò tan­<lb/>diu <expan abbr="coquũtur">coquuntur</expan> quoad in &longs;alem mutantur. </s> <s id="N14CEE">Quartò, &longs;al artificio&longs;us hoc modo <lb/>fit. </s> <s id="N14CF3">In lixiuio ex calcis & cineris, quo infectores <expan abbr="lanarũ">lanarum</expan> utuntur, paribus por<lb/>tionibus facto, pares portiones &longs;alis, &longs;aponis, aridæ uini albi fecis, halinitri <lb/>coquuntur u&longs;que ad eum finem dum in &longs;alem abeant: is ramentum lotura col<lb/>lectum mi&longs;tum, liquefacit. </s> <s id="N14D00">At <expan abbr="halinitrũ">halinitrum</expan> i&longs;to modo præparatur, ut ad uenas <lb/>experiendas aptum &longs;it: ip&longs;um in ollam, argenti &longs;puma intrin&longs;ecus <expan abbr="obductã">obductam</expan>, <lb/>inijcitur, & lixiuium ex calce uiua factum &longs;æpius &longs;uperfunditur & coquitur <lb/>u&longs;que dum ignis id con&longs;umat. </s> <s id="N14D11">Quod &longs;i halinitrum non inflammatur igni à <lb/>quo ip&longs;um &longs;al, ex lixiuio, quod calcem combibit, ortus, tuetur, præparatum <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N14D18">Sed in primis laudantur &longs;equentes compo&longs;itiones, quæ omnem uenam <lb/>excoquunt, quam ardor ignis difficulter di&longs;&longs;oluit & diffundit: quarum una <pb pagenum="186" xlink:href="001/01/196.jpg"/>conficitur ex tertij generis lapidibus, qui in ardentes fornaces coniecti faci­<lb/>le lique&longs;cunt candidis & puris atque comminutis: cum eius enim pulueris &longs;e­<lb/>muncia permi&longs;centur &longs;pumæ argenti fuluæ, item comminutæ, unciæ duæ: <lb/>quæ mi&longs;tura inijcitur in catillum fictilem eius capacem: ac &longs;ub tegulam <expan abbr="ar­d&etilde;tis">ar­<lb/>dentis</expan> fornaculæ collocatur. </s> <s id="N14D2E">Cùm autem aquæ in&longs;tar fluxerit, quod ei horæ <lb/>dimidio &longs;pacio accidit, ex fornacula exempta effunditur in aliquem <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan>: <lb/>ea temperatura, ubi refrixerit, uitri &longs;imilis e&longs;&longs;e apparebit: quæ rur&longs;us commi<lb/>nuitur. </s> <s id="N14D3B">I&longs;tiu&longs;modi uerò puluis qualicunque uenæ metallicæ, quæ, cùm eam <lb/>experimur, non facile lique&longs;cit, in&longs;pergitur & recrementum ex&longs;udabit. </s> <s id="N14D40">Alij <lb/>in locum &longs;pumæ argenti cinerem plumbi &longs;ub&longs;tituunt, qui &longs;ic conficitur. </s> <s id="N14D45">In <lb/>plumbum, in catino liquefactum, conijcitur &longs;ulfur: et mox quadam qua&longs;i cu<lb/>te tegitur: qua &longs;ublata rur&longs;us inijcitur &longs;ulfur, rur&longs;u&longs;que cutis nata detrahitur: <lb/>quod &longs;æpius fit, et quidem, donec plumbum in puluerem re&longs;olutum fuerit. </s> <s id="N14D4E"><lb/>Sed ualens additamentum <expan abbr="compo&longs;itũ">compo&longs;itum</expan> e&longs;t quod conficitur ex halinitri præ­<lb/>parati, &longs;alis liquati, recrementorum uitri, fecis uini aridæ, &longs;ingulorum uncia, <lb/>&longs;pumæ argenti triente, uitri in puluerem triti be&longs;&longs;e, hoc additamentum ad <lb/>uenam, quæ par pondus habeat, adiectum eam liquefacit. </s> <s id="N14D5C">Valentius uerò <lb/>con&longs;tat ex paribus portionibus fecis albi uini &longs;iccæ, &longs;alis communis, halini­<lb/>tri præparati, quæ tria &longs;imul in olla, argenti &longs;puma intrin&longs;ecus obducta, tor­<lb/>rentur u&longs;que dum puluis inde fiat candidus: cum quo tantundem &longs;pumæ ar­<lb/>genti commi&longs;cetur. </s> <s id="N14D67">Huius uerò mi&longs;turæ pars unà cum duabus uenæ expe­<lb/>riendæ partibus permi&longs;cetur. </s> <s id="N14D6C">Quo ualentius fit ex nigri plumbi cinere, hali <lb/>nitro, <expan abbr="auripigm&etilde;to">auripigmento</expan>, &longs;tibio, fece &longs;icca aquarum, quibus aurifices aurum ab ar<lb/>gento &longs;eparant: &longs;ed nigri plumbi cinis conficitur ex plumbi libra, & &longs;ulfuris <lb/>libra: plumbeo malleo percu&longs;&longs;um dilatatur: atque alterius bractea, alterius &longs;ul<lb/>fur inijcitur in catinum uel ollam, & &longs;imul torrentur u&longs;que dum ignis &longs;ulfur <lb/>con&longs;umat & plumbum in cinerem uertat. </s> <s id="N14D7D">Halinitri uerò comminuti libra <lb/>cum auripigmenti item in puluerem triti libra commi&longs;cetur, & in patina fer <lb/>rea coquuntur donec lique&longs;cant: po&longs;tea effunduntur, & refrigerata iterum <lb/>in puluerem conteruntur. </s> <s id="N14D86">Stibij autem libra & fecis &longs;iccæ bes alternatim in<lb/>ijciuntur in catinum, & coquuntur u&longs;que ad eum finem dum ma&longs;&longs;ula inde fi­<lb/>at: quæ &longs;imiliter re&longs;oluitur in puluerem: huius pulueris bes & plumbei cine <lb/>ris libra, itemque pulueris ex halinitro & auripigmento facti libra permi&longs;cen<lb/>tur, & ex eis conficitur puluis: cuius una pars ad duas uenæ partes addita <expan abbr="eã">eam</expan> <lb/>liquefacit, & à recrementis purgat. </s> <s id="N14D97">At ualenti&longs;&longs;imum e&longs;t quod habet &longs;ulfu­<lb/>ris drachmas duas, & recrementi uitri totidem, &longs;tibij, &longs;alis ex urina decocta <lb/>confecti, &longs;alis <expan abbr="cõmunis">communis</expan> liquati, halinitri præparati, &longs;pumæ argenti, atramen­<lb/>ti &longs;utorij, fecis uini &longs;iccæ, &longs;alis ex anthyllidis cinere facti, &longs;iccæ fecis aquarum <lb/>quibus aurum ab argento aurifices &longs;eparant, aluminis igne re&longs;oluti in pul­<lb/>uerem &longs;ingulorum <expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan>, camphoræ unà cum &longs;ulfure in puluerem triti <lb/><expan abbr="unciã">unciam</expan>: huius mi&longs;turæ pars dimidia uel integra, prout hoc res ip&longs;a po&longs;tulat, <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> parte una uenæ & duabus <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> partibus permi&longs;ta inijcitur in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> fi­<lb/>ctilem, & mi&longs;tura puluere uitri Venetiani comminuti con&longs;pergitur: quæ <lb/>cùm &longs;e&longs;quihora, uel duabus horis cocta fuerit, ma&longs;&longs;ula in fundo catilli re&longs;i­<lb/>debit, à qua mox plumbum &longs;eparatur. </s> <s id="N14DC4">E&longs;t etiam <expan abbr="additam&etilde;tum">additamentum</expan> quod &longs;ulfur, <pb pagenum="187" xlink:href="001/01/197.jpg"/>auripigmentum, &longs;andaracam à uenis metallicis &longs;eparat: id habet pares por­<lb/>tiones recrementi ferri, to&longs;i albi, &longs;alis. </s> <s id="N14DD2">Sed po&longs;tquam tales &longs;ucci fuerint &longs;ecre<lb/>ti, ip&longs;æ uenæ arida uini fece ad eas adiecta excoquuntur. </s> <s id="N14DD7">E&longs;t quod ab igni <lb/>tuetur &longs;tibium, ne id con&longs;umat: et à &longs;tibio metalla, quale e&longs;t quod con&longs;tat ex <lb/>paribus portionibus &longs;ulfuris, halinitri præparati, &longs;alis liquati, atramenti &longs;u­<lb/>torij &longs;imul in urina uel lixiuio coctorum, donec nullus odor affletur è &longs;ulfu­<lb/>re: quod fit trium uel quatuor horarum &longs;pacio. </s> <s id="N14DE2">E&longs;t præterea operæ precium <lb/>&longs;ubijcere aliquas alias mi&longs;turas. </s> <s id="N14DE7">Accipito uenæ ut conuenit præparatæ par <lb/>tès duas, &longs;cobis ferri elimatæ partem unam, &longs;alis item partem unam: atque mi­<lb/>&longs;ceto: deinde ea inijcito in catillum fictilem, & in fornacula locato: ubi igni <lb/>re&longs;oluta confluxerint, ma&longs;&longs;ula in fundo catilli re&longs;idebit. </s> <s id="N14DF0">Vel accipito uenæ <lb/>et ochræ plumbeæ pares portiones, atque cum ip&longs;is mi&longs;ceto paucam ferri &longs;co<lb/>bem elimatam, & inijcito in catillum: tum &longs;uper ip&longs;am <expan abbr="mi&longs;turã">mi&longs;turam</expan> &longs;pargito &longs;co­<lb/>bem ferri elimatam. </s> <s id="N14DFD">Vel accipito uenam in puluerem contritam, eamque &longs;par<lb/>gito in catillum: deinde ei in&longs;pergito tantundem &longs;alis ter aut quater urina <lb/>madefacti & rur&longs;us torrefacti: tum iterum atque iterum uenæ puluerem & &longs;a<lb/>lem: po&longs;tea catillum operculatum & oblitum imponito in carbones arden <lb/>tes. </s> <s id="N14E08">Vel accipito uenæ partem unam, globulorum plumbeorum partem u­<lb/>nam, uitri Venetiani partem dimidiam, recrementi uitri tantundem. </s> <s id="N14E0D">Vel ac<lb/>cipito uenæ partem unam, globulorum plumbeorum partem unam, &longs;alis <lb/>partem dimidiam, aridæ uini &longs;iccæ quartam unius partis, fecis <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan>, quæ <lb/>aurum ab argento &longs;ecernunt tantundem. </s> <s id="N14E1A">Vel accipito pares portiones ue­<lb/>næ præparatæ, & pulueris in quo item in&longs;unt pares portiones minutorum <lb/>plumbi globulorum, &longs;alis liquati, &longs;tibij, recrementorum ferri. </s> <s id="N14E21">Vel accipito <lb/>pares portiones uenæ, in qua ine&longs;t aurum, atramenti &longs;utorij, fecis uini &longs;iccæ, <lb/>&longs;alis. </s> <s id="N14E28">Hactenus de additamentis. </s> <s id="N14E2B">In fornaculam autem eo, quo dixi, modo <lb/>præparatam primo tegulam imponito: deinde prunas &longs;uper eam conijci­<lb/>to, electosque carbunculos: nam ex minus bonis multum fit cineris, qui <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>tegulam collectus operationem ignis impedit: tum catillos fictiles forcipe <lb/>&longs;ub tegulam locato, & &longs;ub priorem ip&longs;ius partem ponito carbonem arden­<lb/>tem, ut catilli citius calefiant: quem, cùm plumbum <expan abbr="inijci&etilde;dum">inijciendum</expan> fuerit in eos, <lb/>uel uena, rur&longs;us forcipe eximito. </s> <s id="N14E42">Po&longs;tquam autem catilli excande&longs;cent igni, <lb/>primò per cannam ferream duos pedes longam & capacem digiti cinerem <lb/>uel carbunculum, &longs;i quis in eos inciderit, &longs;piritu difflato & di&longs;pergito: quod <lb/>idem faciendum erit, &longs;i cinis uel carbunculus in catillos cinereos inciderit: <lb/>deinde plumbeum globulum inijcito forcipe: quod plumbum ubi in <expan abbr="fumũ">fumum</expan> <lb/>uerti, con&longs;umique cœperit, ad ip&longs;um addito uenam præparatam in charta in­<lb/>uolutam. </s> <s id="N14E55">Multo autem artifici præ&longs;tat eam inuoluere in chartam, &longs;icque im­<lb/>ponere in catillos, quàm æneo cochleari in ip&longs;os infundere. </s> <s id="N14E5A">Cùm enim ca­<lb/>tilli &longs;int parui, &longs;i cochleari u&longs;us fuerit, non raro aliquam uenæ partem diffun<lb/>dit. </s> <s id="N14E61">Charta uerò cremata carbunculo forcipe prehen&longs;o uenam moueto, ut <lb/>plumbum eam combibat, cumque ip&longs;o metallum uenæ mi&longs;ceatur: quæ mi­<lb/>&longs;tio cùm facta fuerit, tunc <expan abbr="recrem&etilde;tum">recrementum</expan> partim circum eam ad catillos adhæ­<lb/>rescit, nigrique annuli &longs;peciem quandam gerit: partim innatat plumbo cum <lb/>auro uel argento permi&longs;to: quod mox ab eo auferto. </s> <s id="N14E70"><expan abbr="Plumbũ">Plumbum</expan> autem omni­<pb pagenum="188" xlink:href="001/01/198.jpg"/>no omni argento careat, quale e&longs;t Villacen&longs;e. </s> <s id="N14E7B">Quod &longs;i eiu&longs;modi non fuerit <lb/>in promptu, &longs;eor&longs;um plumbum e&longs;t experiendum, ut certo &longs;ciatur, quantam <lb/>argenti portionem in &longs;e contineat, utque calculis &longs;ubductis de uena rectè iu­<lb/>dicetur: ni&longs;i enim tale plumbum fuerit, experimentum erit fal&longs;um & fallax. </s> <s id="N14E84"><lb/>Verùm globuli plumbei hoc modo formantur: forceps e&longs;t ferrea longa cir<lb/>citer pedem unum: eius chelæ continent ferrum diui&longs;um, quod <expan abbr="coniunctũ">coniunctum</expan> <lb/>oui figuram exprimit: utrunque habet duas partes cauas, quod ferrum diui­<lb/>&longs;um, cùm compre&longs;&longs;um fuerit &longs;uperius, ex ip&longs;o eminet infundibulum: in quo <lb/>&longs;unt duo foramina, quorum alterum ad unam partem cauam penetrat, alte­<lb/>rum ad alteram. </s> <s id="N14E96">Itaque plumbum infu&longs;um defluit per foramina, in partes ca­<lb/>uas, efficiunturque una effu&longs;ione globuli duo.</s> </p> <p id="N14E9B" type="caption"> <s id="N14E9D">F<emph type="italics"/>orcipis chelæ<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>errum oui figuram exprimens<emph.end type="italics"/> B. <lb/>I<emph type="italics"/>nfundibulum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.198.1.jpg" xlink:href="001/01/198/1.jpg"/> <p id="N14EB9" type="main"> <s id="N14EBB">Nec hoc in loco de diuer&longs;a quorundam artificum experiendi ratione re­<lb/>ticere debeo: qui primò in catillos inijciunt uenam præparatam, eamque co­<lb/>quunt. </s> <s id="N14EC2">Deinde addunt plumbum: quæ ratio mihi non probatur: etenim ue <lb/>na i&longs;to modo ferruminari &longs;olet: quare po&longs;tea commota non bene, aut admo <lb/>dum tardè cum plumbo mi&longs;cetur. </s> <s id="N14EC9">Quod &longs;i catillis eiu&longs;modi fictilibus omne <lb/>fornaculæ &longs;pacium, quod contegit tegula, non compleatur (nam interdum <lb/>compleri &longs;olet, cùm &longs;cilicet multarum uenarum, aut multarum unius uenæ <lb/>partium una experimur) in uacua loca catillos cinereos ponito, ut interea i­<lb/>gne&longs;cant. </s> <s id="N14ED4">Quod et&longs;i una hora plerunque fit, tamen id ip&longs;um minoribus citi­<lb/>us, maioribus tardius contingit: ni&longs;i uerò catilli, anteaquam in eos inijciatur <lb/>metallum, cum plumbo permi&longs;tum, igniti fuerint, ip&longs;i &longs;olent &longs;æpe di&longs;rum­<lb/>pi, plumbum &longs;emper contremi&longs;cere, nonnunquam ex ip&longs;is exilire. </s> <s id="N14EDD">Si autem <lb/>catillus di&longs;rumpatur, aut plumbum ex eo exiliat, aliam uenæ partem experi <lb/>ri oportet: &longs;in plumbum contremi&longs;cat, tunc catillus pruna lata ac tenui tega­<lb/>tur: quam cùm <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> attigerit, re&longs;ilit: atque &longs;ic etiam mi&longs;tura tandem ip&longs;um <lb/>exhalat. </s> <s id="N14EEC">Quinetiam &longs;i in &longs;ecunda excoctione plumbum, quod in mi&longs;tura in­<lb/>e&longs;t, non con&longs;umeretur, &longs;ed &longs;tabile & fixum permanens tegeretur quadam <lb/>qua&longs;i cute, &longs;ignum e&longs;t, quod non &longs;atis ardore ignis concaluerit. </s> <s id="N14EF3">Aridum igi­<lb/>tur lignum tedæ, uel arboris ei con&longs;imilis, in mi&longs;turam imponito, inque ma­<lb/>nu teneto, ut cùm concaluerit, retrahere ab ea po&longs;&longs;is: tum curato, ut &longs;emper <lb/>calorem &longs;atis multum, eumque æqualem habeat. </s> <s id="N14EFC">Quod &longs;i calor mi&longs;turam <expan abbr="nõ">non </expan><pb pagenum="189" xlink:href="001/01/199.jpg"/>rotundauerit, ut fieri &longs;olet, ubi omnia rectè fiunt, &longs;ed faciat longiu&longs;culam ut <lb/>caudata uideatur, &longs;igno e&longs;t calorem ip&longs;um, qua cauda e&longs;t, nimium e&longs;&longs;e: qua­<lb/>re catillum paruo unco ferreo, cuius manubrium item &longs;it ferreum & <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>&longs;e&longs;quipedem, circumagito, ut altera pars æquè cale&longs;cat ab igni.</s> </p> <p id="N14F11" type="caption"> <s id="N14F13">P<emph type="italics"/>aruus<emph.end type="italics"/> V<emph type="italics"/>ncus ferreus.<emph.end type="italics"/></s> </p> <figure id="id.001.01.199.1.jpg" xlink:href="001/01/199/1.jpg"/> <p id="N14F26" type="main"> <s id="N14F28">Præterea &longs;i quando mi&longs;tura &longs;atis plumbi non habuerit, addito cum forci<lb/>pe ferrea, uel cochleari æneo, cui manubrium prælongum e&longs;t, tantum eius, <lb/><expan abbr="quantũ">quantum</expan> &longs;atis e&longs;t. </s> <s id="N14F32">Ne uerò mi&longs;tura frige&longs;cat, id ip&longs;um ante concalefacito: &longs;ed <lb/>&longs;atius e&longs;t primo tantum plumbum, quanto opus e&longs;t ad uenam excoquen­<lb/>dam, addere, quàm po&longs;tea cùm dimidia excoctio perfecta fuerit: ne totum <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> abeat in fumum, &longs;ed pars eius fixa permaneat. </s> <s id="N14F3E">Porrò ubi calor ignis iam <lb/>ferè con&longs;ump&longs;erit plumbum, tunc aurum argentumué, uarijs coloribus ef­<lb/>flore&longs;cit: at ubi totum fuerit con&longs;umptum, auri uel argenti re&longs;idet in catillo: <lb/>quam &longs;tatim ex fornacula eximito, ma&longs;&longs;ulamque, dum adhuc calet, ex eo ex­<lb/>trahito, ne cinis ad eam adhære&longs;cat: quod plerunque fit, &longs;i ma&longs;&longs;ula, ubi iam re­<lb/>frixerit, ex eo extrahatur. </s> <s id="N14F4B">Quod &longs;i etiam tunc cinis ad eam adhæ&longs;erit, cultro <lb/>non radito, ne aliquid pereat, atque experimentum fiat fal&longs;um: &longs;ed forcipe fer<lb/>rea comprimito, ut cinis di&longs;&longs;iliat ip&longs;o pre&longs;&longs;u. </s> <s id="N14F52">Vtile denique e&longs;t duo, triaué uni<lb/>us uenæ experimenta facere eodem tempore, ut &longs;i forte unum non &longs;ucce&longs;&longs;e­<lb/>rit, ex altero aut &longs;altem ex tertio certior fieri po&longs;&longs;is. </s> <s id="N14F59">At interea dum artifex <lb/>uenam experitur ne uehemens ignis calor oculos eius lædat, quia &longs;æpius in<lb/>tro&longs;picere, accurateque con&longs;iderare omnia nece&longs;&longs;e e&longs;t, utile erit ei &longs;emper in <lb/>promptu habere tabellam ligneam &longs;ubtilem, latam duos palmos, <expan abbr="habent&etilde;">habentem</expan> <lb/><expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> quo teneatur, atque per mediam latitudinem exci&longs;am, ut per eam <lb/>qua&longs;i rimam quandam po&longs;&longs;it cernere.</s> </p> <p id="N14F6D" type="caption"> <s id="N14F6F">T<emph type="italics"/>abellæ manubrium<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius rima<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.199.2.jpg" xlink:href="001/01/199/2.jpg"/> <pb pagenum="190" xlink:href="001/01/200.jpg"/> <p id="N14F87" type="main"> <s id="N14F89">Verùm plumbum, quod uenæ metallicæ argentum combibit, horæ pa <lb/>tium trium de quatuor &longs;pacio ignis con&longs;umit in catillo cinereo. </s> <s id="N14F8E">Experimen<lb/>to autem perfecto ex fornacula eximitur tegula, rutroque ferreo extrahitur <lb/>cinis non modo ex latericia et ferrea, &longs;ed ex fictili etiam, ne eam deponere de <lb/>pede opus &longs;it. </s> <s id="N14F97">At ex uena in catillum triangularem coniecta &longs;ic conflatur <lb/>ma&longs;&longs;ula, ex qua po&longs;tea conficitur metallum. </s> <s id="N14F9C">Primò in circulum ferreum im­<lb/>ponuntur prunæ carbonesque: deinde catillus triangularis, qui continet ue­<lb/>nam, atque res quæ eam liquefacere atque à recremento purgare po&longs;&longs;unt: tum <lb/>folle duplicato excitatur ignis, uenaque tamdiu coquitur, u&longs;que dum ma&longs;&longs;ula <lb/>in fundo catilli re&longs;ideat. </s> <s id="N14FA7">Duplicem rationem uenarum experiendarum e&longs;&longs;e <lb/>demon&longs;trauimus: unam qua in catillo fictili plumbum mi&longs;cetur cum uena, <lb/>deinde in cinereo rur&longs;us ab eo &longs;eparatur: alteram, qua excoquitur primo in <lb/>catillo fictili triangulari, deinde in altero fictili cum plumbo permi&longs;cetur, <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>in cinereo rur&longs;us ab eo &longs;eparatur. </s> <s id="N14FB6"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> uideamus utra cuique uenæ magis <expan abbr="cõueniat">con<lb/>ueniat</expan>: aut &longs;i neutra ei conueniat, <expan abbr="quonã">quonam</expan> aliò, alio modo ip&longs;am experiri po&longs;­<lb/>&longs;imus: &longs;ed iure ordimur ab auri uena, ouam utraque ratione &longs;olemus experiri: <lb/>etenim &longs;i illa diues fuerit, & nobis igni non repugnare uideatur, &longs;ed facilè li­<lb/>que&longs;cere, eius centumpondium, minora pondera intelligimus, unà cum &longs;e&longs;­<lb/>centia uel duabus uncijs plumbi, de maioribus ponderibus loquimur, mi­<lb/>&longs;tum conijcitur in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> fictilem, & igni coquuntur u&longs;que eo dum bene per­<lb/>mi&longs;ceantur: quia uerò talis etiam uena <expan abbr="interdũ">interdum</expan> excoctioni repugnat, ad eam <lb/>adijcito parum &longs;alis <expan abbr="cõmunis">communis</expan> torrefacti aut artificio&longs;i: id enim ip&longs;um expug<lb/>nabit, facietque ne mi&longs;tura multum <expan abbr="recremem&etilde;tum">recremementum</expan> contrahat: &longs;æpius autem <lb/>ea filo ferreo moueto, ut plumbum undiquaque circumeat aurum, idque ab&longs;or<lb/>beat & expurgat purgamenta: quod ubi factum fuerit, mi&longs;turam eximito & à <lb/>recrementis purgato: tum eam conijcito in catillum cinereum & coquito, <lb/>u&longs;que eò, dum exhalet totum plumbum, aurique ma&longs;&longs;ula re&longs;ideat in fundo: &longs;in <lb/>auri uena igni <expan abbr="nõ">non</expan> facile lique&longs;cere ui&longs;a fuerit, eam urito, & pueri impuberis <lb/>urina, quæ &longs;alem <expan abbr="cõbiberit">combiberit</expan>, re&longs;tinguito: quod iterum ac &longs;æpius facito: quò <lb/>enim illam &longs;æpius u&longs;&longs;eris & re&longs;tinxeris, eò facilius <expan abbr="cõminui">comminui</expan> pote&longs;t, atque citi­<lb/>us igni lique&longs;cit, & quicquid habet recrementi, ex&longs;udat. </s> <s id="N15002">Huius uenæ u&longs;tæ, <lb/><expan abbr="cõminutæ">comminutæ</expan>, lauatæ partem unam cum alicuius pulueris <expan abbr="cõpo&longs;iti">compo&longs;iti</expan>, qui uenas <lb/>liquefacit, partibus tribus & plumbi partibus &longs;ex <expan abbr="cõmi&longs;ceto">commi&longs;ceto</expan>: atque mi&longs;turam <lb/>inijcito in catillum triangularem: quem in circulum ferreum, ad quem follis <lb/>duplicatis pertinet, imponito: atque primùm lento igni coquito, deinde &longs;en­<lb/>&longs;im acriori u&longs;que dum lique&longs;cat, & aquæ in&longs;tar fluat. </s> <s id="N1501A">Quod &longs;i uena liquefacta <lb/>non fuerit, ad eam plu&longs;culum i&longs;tiu&longs;modi additamenti, cum æqua &longs;pumæ ar<lb/>genti fuluæ portione permi&longs;ti, addito: & filo ferreo <expan abbr="cand&etilde;te">candente</expan> agitato u&longs;que ad <lb/>eum finem dum omnis lique&longs;cat: tum ex circulo <expan abbr="catillũ">catillum</expan> eximito: & <expan abbr="ma&longs;&longs;ulã">ma&longs;&longs;ulam</expan>, <lb/>ubi refrixerit, decutito: quam <expan abbr="purgatã">purgatam</expan> prius in altero catillo fictili coquito, <lb/>po&longs;terius in cinereo. </s> <s id="N15037">Aurum denique, quod in catilli fundo re&longs;edit, <expan abbr="extractũ">extractum</expan> <lb/>& refrigeratum coticulæ atterito, ut cogno&longs;cere po&longs;&longs;is quota in eo in&longs;it ar­<lb/>genti portio: aut uenæ auri centumpondium minoris ponderis in catillum <lb/>triangularem conijcito, & ad eam addito recrementi uitri drachmam maio­<lb/>ris ponderis. </s> <s id="N15046">Quod &longs;i excoctioni repugnabit, adijcito fecis uini &longs;iccæ & u­<pb pagenum="191" xlink:href="001/01/201.jpg"/>&longs;tæ dimidiam drachmam. </s> <s id="N1504E">Quod &longs;i etiam tum repugnabit, tantundem fecis <lb/>aceti, aut aquarum, quæ aurum ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;ecernunt, etiam u&longs;tæ, atque ma&longs;&longs;u­<lb/>la in fundo catilli re&longs;idebit: quam iterum coquito in altero catillo fictili, ter­<lb/>tiò in cinereo. </s> <s id="N1505B">Sed utrum pyrites aurum in &longs;e contineat necne, anteaquam <lb/>in fornacula excoquatur, &longs;ic cogno&longs;cimus. </s> <s id="N15060">Si ter crematus, ter acri aceto re­<lb/>&longs;tinctus, non fuerit fractus, nec ei color immutatus, auri particeps e&longs;t: &longs;ed a­<lb/>cetum, quo re&longs;tinguitur, permi&longs;tum &longs;it, uel cum hominis urina uel cum &longs;ale, <lb/>qui in ip&longs;um coniectus & &longs;æpius agitatus triduo re&longs;oluitur: nec pyrites au­<lb/>ro caret, qui cùm crematus coticulæ atteritur, eam <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> modo colorat, quo <lb/>cùm atterebatur crudus, colorabat. </s> <s id="N15071">Nec auri expers e&longs;t is, cuius <expan abbr="ramentũ">ramentum</expan> lo­<lb/>tura collectum igni coctum facilè lique&longs;cit, olet parum, pulchrum remanet: <lb/>&longs;ed id ip&longs;um cùm igni coquitur, in carbonem excauatum inijcitur, & altero <lb/>carbone tegitur. </s> <s id="N1507E">Quinetiam uenam auri, &longs;eu potius eius arenam & <expan abbr="ramentũ">ramentum</expan> <lb/>lotura, uel <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> alio modo collectum &longs;ine igni experimur: nam eius pau­<lb/>lum aqua madefacti & igni &longs;ic calfacti, ut <expan abbr="odor&etilde;">odorem</expan> incipiat expirare, pars una, <lb/>argenti uiui partes duæ primò conijciuntur in patinam ligneam, catini mo <lb/>do profundam: & <expan abbr="cõmi&longs;centur">commi&longs;centur</expan>: deinde cum pauca urina duarum horarum <lb/>&longs;pacio <expan abbr="cõteruntur">conteruntur</expan>: & quidem pi&longs;tillo ligneo, donec mi&longs;tura farinæ ex aqua <lb/>&longs;ubactæ in&longs;tar cra&longs;&longs;e&longs;cat: & nec <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> uiuum à ramento lotura collecto, <lb/>neque <expan abbr="ram&etilde;tum">ramentum</expan> lotura collectum ab argento uiuo dino&longs;ci po&longs;&longs;it. </s> <s id="N150AB">Tum aqua <lb/>calida uel &longs;altem tepida, in <expan abbr="patinã">patinam</expan> infu&longs;a u&longs;que eo lauatur dum effundatur pu<lb/>ra: deinde in eandem patinam infunditur frigida, ac mox argentum uiuum, <lb/>quod aurum omne ab&longs;orbuit, à reliquo ramento lotura collecto <expan abbr="&longs;ecretũ">&longs;ecretum</expan> in <lb/>unum confluit: po&longs;tea id ab auro hac ratione &longs;eparatur. </s> <s id="N150BE">Olla tegitur linteo, <lb/>filorum lini xylini contextu facto, uel aluta tenui: in cuius mediam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> ma<lb/>nu depre&longs;&longs;am mi&longs;tura infunditur: po&longs;t aluta complicata funiculo incerato <lb/>ligatur, & argentum uiuum per eam expre&longs;&longs;um patina excipit. </s> <s id="N150CB">Aurum ue­<lb/>rò, quod in aluta re&longs;edit, in catillum fictilem effunditur, atque ardentibus car<lb/>bonibus appo&longs;itis purgatur. </s> <s id="N150D2">Alij &longs;purciciam non eluunt aqua calida, &longs;ed a­<lb/>cri lixiuio & aceto: eos enim liquores in ollam infundunt, & in eandem ra­<lb/>mentum lotura collectum cum argento uiuo permi&longs;tum <expan abbr="cõijciunt">conijciunt</expan>: mox ol­<lb/>lam <expan abbr="reponũt">reponunt</expan> in loco tepido, po&longs;t horas quatuor & uiginti liquores <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;pur<lb/>cicia effundunt, & <expan abbr="argentũ">argentum</expan> uiuum eo, quo dixi, modo &longs;eparant ab auro: de­<lb/>inde in urceum, in terra defo&longs;&longs;um, hominis urinam infundunt: & urceo im<lb/>ponunt ollam, cuius fundum habet foramen: inque eam aurum <expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan>, & o­<lb/>perculo tectam oblinunt: <expan abbr="etiã">etiam</expan> quà cum urceo coniungitur: tum igni <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> <lb/>donec rube&longs;cat olla. </s> <s id="N15101"><expan abbr="Refrigeratũ">Refrigeratum</expan> po&longs;tremò <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, &longs;i æs in eo ine&longs;t, cum plum<lb/>bo excoquunt in catillo cinereo, ut id ip&longs;um æs ab eo &longs;eparari po&longs;&longs;it: &longs;in ar­<lb/>gentum, ab eo aqua, quæ hæc duo &longs;ecernit metalla, &longs;eparant. </s> <s id="N1510F">Quidam, cùm <lb/>aurum &longs;ecernunt ab argento uiuo, mi&longs;turam in alutam non infundunt, &longs;ed <lb/>eam inijciunt in uas fictile cucurbitinum, quod in fornacula locatum carbo<lb/>nibus ardentibus &longs;en&longs;im calfaciunt: mox operculi foramen bractea ferrea te<lb/>gunt: quæ humore &longs;udat. </s> <s id="N1511A">Sed quamprimum amplius non &longs;udauerit, eam lu<lb/>to oblinunt: & ad breue tempus <expan abbr="coquũt">coquunt</expan>: po&longs;t operculum de olla <expan abbr="remou&etilde;t">remouent</expan>: <lb/>& argentum uiuum, quod ad ip&longs;um adhæret, pede leporino <expan abbr="deterg&etilde;tes">detergentes</expan> ad <pb pagenum="192" xlink:href="001/01/202.jpg"/>eandem operam re&longs;eruant: &longs;ed hac ratione <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> uiui plus, illa minus perit. </s> <s id="N15136"><lb/>At uena argenti &longs;i diues fuerit, quale e&longs;t argentum rude, &longs;ed &longs;æpius &longs;ui colo <lb/>ris uel plumbei, rarius cinereum, nigrum, rubrum, purpureum, luteum, po&longs;t <lb/>quam purgatum & <expan abbr="calefactũ">calefactum</expan> fuerit, eius centumpondium, minus pondus <lb/>intelligo, in plumbi, in catillo cinereo liquefacti, unciam conijcitur & coqui<lb/>tur, u&longs;que eò, dum mi&longs;tura exhalet plumbum: &longs;in pauper uel mediocris, pri­<lb/>mò exiccari debet, deinde comminui, tum ad eius centumpondium plum­<lb/>bi uncia <expan abbr="adiũgi">adiungi</expan>, & in catillo fictili coqui quoad lique&longs;cat. </s> <s id="N1514E">Quæ &longs;i mox ignis <lb/>calore liquata non fuerit, ei oportet paucum puluerem primi additamenti <lb/>compo&longs;iti in&longs;pergere: atque &longs;i tunc etiam liquata non fuerit, iterum atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> <lb/>paucum donec lique&longs;cat & recrementum ex&longs;udet: ut uerò id citius perficia­<lb/>tur puluis in&longs;per&longs;us agitetur filo ferreo: po&longs;tquam catillus è fornacula fue­<lb/>rit exemptus, temperatura infundatur in foramen lateris cocti: ubi cùm re­<lb/>frixerit à recremento purgata, inijciatur in catillum cinereum & coquatur, <lb/>u&longs;que dum ip&longs;a omne plumbum exhalet. </s> <s id="N15163">Argenti, quod in catillo remanet, <lb/>pondus indicat quotam argenti portionem uena in &longs;e contineat. </s> <s id="N15168">Sed æris <lb/>uenam &longs;ine plumbo experimur: nam &longs;i cum eo fuerit excocta, æs euolare &longs;o<lb/>let & di&longs;&longs;ipari: itaque talis uena certo pondere primo uritur & acri igni cre­<lb/>matur circiter &longs;ex aut octo horas. </s> <s id="N15171">Deinde cùm refrixerit, <expan abbr="cõminuitur">comminuitur</expan> & la­<lb/>uatur: tum ramentum lotura collectum rur&longs;us crematur, <expan abbr="cõminuitur">comminuitur</expan>, laua­<lb/>tur, &longs;iccatur, expenditur: portio, quam, dum cremaretur & lauaretur, perdi­<lb/>dit, reuocatur ad calculos: quod ramentum lotura <expan abbr="collectũ">collectum</expan> pro pane, ex ue­<lb/>na æris conflato, habetur: huius tria centumpondia cum &longs;quamæ æris, hali­<lb/>nitri, uitri Venetiani &longs;ingulorum totidem centumpondijs <expan abbr="cõmi&longs;ta">commi&longs;ta</expan> in catil­<lb/>lum triangularem inijcito, eumque in circulum ferreum, qui e&longs;t in foco cami­<lb/>ni ante follem <expan abbr="duplicatũ">duplicatum</expan> collocatus, imponito: & carbone, ut ne quid in ue­<lb/>nam excoquendam incidat, & citius lique&longs;cat, tegito. </s> <s id="N15198">Primò autem <expan abbr="&longs;piritũ">&longs;piritum</expan> <lb/>folle leniter efflato ut uena &longs;en&longs;im igni cale&longs;cat: deinde ualenter: tum ualenti<lb/>us, donec lique&longs;cat, & quæ ad <expan abbr="eã">eam</expan> addita &longs;unt, ignis con&longs;umat, atque ip&longs;a, quic­<lb/>quid habet <expan abbr="recrem&etilde;ti">recrementi</expan>, ex&longs;udet: po&longs;tea catillum extractum refrigerato, ac eo <lb/>tandem fracto inuenies æs, quod expendito ut &longs;cire po&longs;&longs;is quotam rur&longs;us <lb/>uenæ partem ignis con&longs;ump&longs;erit. </s> <s id="N151B1"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> <expan abbr="uenã">uenam</expan> &longs;emel <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> cremant, <lb/><expan abbr="cõminuunt">comminuunt</expan>, lauant: atque i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="ram&etilde;ti">ramenti</expan> lotura collecti accipiunt tria cen­<lb/>tumpondia, &longs;alis <expan abbr="cõmunis">communis</expan>, fecis uíni u&longs;tæ, recrementi uitri, &longs;ingulorum <expan abbr="cen­tũpondium">cen­<lb/>tumpondium</expan> unum: & ea coquunt in catillo <expan abbr="triãgulari">triangulari</expan>: qui, ubi refrixerit, in­<lb/>uenitur ma&longs;&longs;ula æris puri, &longs;i uena eius metalli diues &longs;uerit: &longs;in minus, ma&longs;&longs;u­<lb/>la lapidea, cui æs e&longs;t immi&longs;tum: quæ rur&longs;us crematur, tunditur, iterumque ex­<lb/>coquitur in altero catillo fictili, adiectis lapidibus facile lique&longs;centib. </s> <s id="N151DE">& hali <lb/>nitro: atque re&longs;idet in fundo catilli æris puri ma&longs;&longs;ula. </s> <s id="N151E3">Quod &longs;i &longs;cire uolueris, <lb/>quota in ip&longs;o <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio in&longs;it, id ad ip&longs;um adiecto plumbo excoquito in <lb/>catillo cinereo: de quo experimento dicam po&longs;tea. </s> <s id="N151EE">Qui uerò mox &longs;cire cupi<lb/>unt, quotam argenti portionem uena æris in &longs;e contineat, hi eam cremant, <lb/><expan abbr="cõminuunt">comminuunt</expan>, lauant, cum ramenti lotura collecti, centumpondio <expan abbr="paucã">paucam</expan> &longs;pu­<lb/>mam argenti fuluam <expan abbr="cõmi&longs;cent">commi&longs;cent</expan>, mi&longs;turam inijciunt in catillum, quem &longs;ub te <lb/>gulam ardentis fornaculæ collocant, ad horæ dimidiæ &longs;pacium: ubi cùm <pb pagenum="193" xlink:href="001/01/203.jpg"/>propter uim lique&longs;cendi, quæ ine&longs;t in &longs;puma argenti, recrementum ex&longs;uda­<lb/>uerit, eximunt: refrigeratam à recremento purgant, rur&longs;usque eam comminu<lb/>unt: cum eius centumpondio &longs;e&longs;cuntiam globulorum <expan abbr="plumbeorũ">plumbeorum</expan> mi&longs;cent: <lb/>inijciunt in alterum catillum fictilem: quem &longs;ub tegulam ardentis fornacu­<lb/>læ collocant adijcientes ad mi&longs;turam <expan abbr="paucũ">paucum</expan> puluerem alicuius additamen­<lb/>ti compo&longs;iti, quod uenas liquefacit: liquatam eximunt: refrigeratam à <expan abbr="recre­m&etilde;to">recre­<lb/>mento</expan> purgant. </s> <s id="N15221">Po&longs;tremò eam <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> in catillo cinereo, quoad omne plum<lb/>bum exhalauerit, &longs;olumque argentum reman&longs;erit. </s> <s id="N1522A">Nigri autem plumbi <expan abbr="uenã">uenam</expan> <lb/>i&longs;to modo experiri conuenit: lapidis plumbarij puri &longs;emunciam, & chry&longs;o­<lb/>collæ, quam boracem uocant, tantundem <expan abbr="cõminuito">comminuito</expan>, permi&longs;ceto, in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <lb/>fictilem inijcito, carbonem <expan abbr="ardent&etilde;">ardentem</expan> in media eius parte collocato: quampri­<lb/>mum chry&longs;ocolla crepuerit, & lapis plumbarius liquefactus fuerit, quod ci­<lb/>to eis accidit, carbonem à catillo amoueto: & in ip&longs;ius fundo plumbum re&longs; <lb/>debit: quod expendito: & eius portionem, quam ignis con&longs;ump&longs;it, ad calcu<lb/>los reuocato. </s> <s id="N1524B">Si uerò etiam &longs;cire uolueris, quota argenti particula in plum­<lb/>bo in&longs;it, id in catillo cinereo excoquito, u&longs;que dum omne plumbum exhalet. </s> <s id="N15250"><lb/>Vel uenam plumbi qualemcunque urito, lauato, ramenti lotura collecti cen­<lb/>tumpondium & pulueris compo&longs;iti, qui uenas liquefacit, tria centumpon­<lb/>dia commi&longs;ta in catillum fictilem inijcito, & in circulum ferreum colloca­<lb/>to ut lique&longs;cat: refrigeratum à <expan abbr="recrem&etilde;to">recremento</expan> purgato: atque reliqua, ut <expan abbr="dictũ">dictum</expan> e&longs;t, <lb/>perficito. </s> <s id="N15264">Vel accipito uenæ præparatæ uncias duas, æris u&longs;ti drachmas <lb/>quinque, uitri aut recrementi eius in puluerem redacti unciam unam, &longs;alis <expan abbr="&longs;e­mũciam">&longs;e­<lb/>munciam</expan>, & mi&longs;ceto: atque mi&longs;turam in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> triangularem conijcito, eumque <lb/>lento igni calefacito ne <expan abbr="di&longs;rũpatur">di&longs;rumpatur</expan>. </s> <s id="N15279">Vbi mi&longs;tura liquefacta fuerit ignem fol­<lb/>le magis excitato: deinde ex prunis eximito catillume, t &longs;inito refrige&longs;cere in <lb/>aere: aqua uerò non perfudito, ne plumbi ma&longs;&longs;ula nimio frigore commota <lb/>cum recrementis mi&longs;ceatur: atque &longs;ic experimentum fiat fal&longs;um: po&longs;tquam au<lb/>tem catillus refrixerit, in eius fundo inuenies ma&longs;&longs;ulam plumbeam. </s> <s id="N15284">Vel acci<lb/>pito uenæ uncias duas, &longs;pumæ argenti <expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan>, uitri Venetiani drachmas <lb/>duas, halinitri &longs;emunciam. </s> <s id="N1528F">Quod &longs;i uena difficulter excoquitur, ad eam ad­<lb/>ijcito &longs;cobem ferri elimatam, quæ, quia ualde calefacit, <expan abbr="purgam&etilde;ta">purgamenta</expan> facile &longs;e­<lb/>cernit à plumbo ac reliquis metallis. </s> <s id="N1529A">Quinetiam uena plumbi nigri, ut con­<lb/>uenit, præparata conijcitur in catillum, & &longs;olum ad eam adijciuntur arenæ à <lb/>lapide facile lique&longs;cente re&longs;olutæ, aut &longs;cobs ferri elimata, & experimentum <lb/>perficitur. </s> <s id="N152A3">Venam uerò plumbi candidi hac ratione experiri poteris: eam <lb/>primò urito, deinde comminuito, tum lauato: ramentum lotura collectum <lb/>rur&longs;us urito, comminuito, lauato: eius centumpondium unum & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> <lb/>cum chry&longs;ocollæ, quam boracem nominant, centumpondio <expan abbr="cõmi&longs;ceto">commi&longs;ceto</expan>: ex <lb/>mi&longs;tura, aquis madefacta, ma&longs;&longs;ulam formato, po&longs;tea carbonem magnum & <lb/>teretem perforato. </s> <s id="N152B8">Foramen <expan abbr="aũt">aut</expan> altum &longs;it palmum, &longs;uperius latum digitos <lb/>tres, inferius angu&longs;tum: hoc, cùm collocatur carbo, inferiorem locum, illud <lb/>&longs;uperiorem occupet. </s> <s id="N152C3">Collocetur uerò in catinum fictilem, & undique ad eum <lb/>apponantur carbones ardentes. </s> <s id="N152C8">Vbi uerò carbo perforatus ignem conce­<lb/>perit, ma&longs;&longs;ula in &longs;uperius eius foramen imponitur, & lato carbone ardente <lb/>tegitur: atque pluribus e arbonibus circum eum appo&longs;itis folle acris ignis ex­<pb pagenum="194" xlink:href="001/01/204.jpg"/>citatur, donec omne plumbum candidum ex inferiore carbonis foramine <lb/>defluxerit in catinum. </s> <s id="N152D6">Vel accipito carbonem magnum, eumque excauato & <lb/>luto oblinito, ne uena candens exiliat. </s> <s id="N152DB">Præterea in media eius parte facito fo <lb/><expan abbr="ram&etilde;">ramen</expan> paruum: magnum <expan abbr="aũt">aut</expan> foramen carbunculis minutis completo: &longs;uper <lb/>quos uenam proijcito: at in paruum foramen imponito ignem, & follis ma­<lb/>nualis narem ut ignem excitare po&longs;&longs;is: uerùm carbonem eum locato in fo­<lb/>uea luto oblita: in qua excoctione perfecta inuenies ma&longs;&longs;ulam plumbi can­<lb/>didi. </s> <s id="N152EF">At uenam plumbi cinerei hoc modo experimur: eius fragmenta in ca<lb/>tillum fictilem inijcimus, & &longs;ub tegulam ardentis fornaculæ collocamus: <lb/>quamprimum calefacta fuerint, &longs;tillant plumbo: quod in unam <expan abbr="ma&longs;&longs;ulã">ma&longs;&longs;ulam</expan> con<lb/>fluit. </s> <s id="N152FC">Venam uerò argenti uiui &longs;ic experiri conuenit: <expan abbr="cũ">cum</expan> parte una fragmen <lb/><expan abbr="torũ">torum</expan> eius tres partes pulueris <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan>, et <expan abbr="manipulũ">manipulum</expan> &longs;alis <expan abbr="cõmi&longs;ceto">commi&longs;ceto</expan>: <expan abbr="mi&longs;turã">mi&longs;turam</expan> <lb/>in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, uel ollam uel <expan abbr="urceũ">urceum</expan> inijcito, operculo tegito: luto oblinito: in car­<lb/>bones ardentes imponito: po&longs;tquam ei in&longs;ederit u&longs;tæ color catinum extra­<lb/>hito: nam &longs;i diutius ip&longs;um coxeris, mi&longs;tura argentum uiuum, unà cum fumo <lb/>exhalat: quod ip&longs;um in fundo catini uel alterius ua&longs;is refrigerati inuenitur. </s> <s id="N15328"><lb/>Aut uenam eius tritam inijcito in uas fictile cucurbitinum, & id in fornacu­<lb/>lam imponito, atque operculo, cui longa e&longs;t naris, contegito: nari autem &longs;up­<lb/>ponito ampullam, quæ recipiat argentum uiuum, quo ip&longs;a &longs;tillat: &longs;it uerò a­<lb/>qua frigida in ampullam infu&longs;a, ut argentum uiuum igni <expan abbr="concalefactũ">concalefactum</expan> con­<lb/>tinuo refrigeretur & confluat: nam argentum uiuum ui ignis in &longs;ublime fer<lb/>tur, & per operculi narem in ampullam defluit. </s> <s id="N1533A">Experimur etiam uenam ar­<lb/>genti uiui eodem plane modo, quo eam excoquimus: quem &longs;uo loco expli­<lb/>cabimus. </s> <s id="N15341">Po&longs;tremò uenam ferri experimur in camino fabri ferrarij: eadem <lb/>uritur, <expan abbr="cõminuitur">comminuitur</expan>, lauatur, &longs;iccatur: magnes in ramentum lotura collectum <lb/>imponitur, qui &longs;cobem ferream ad &longs;e trahit: ea pennis deter&longs;a catino excipi­<lb/>tur: atque magnes u&longs;que eò in ramentum lotura collectum imponitur, & &longs;cobs <lb/>detergitur, dum re&longs;tet, quam ad &longs;e alliciat. </s> <s id="N15350">Ea <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;imul cum halinitro coqu <lb/>tur in catino donec lique&longs;cat, & ex ea ferrea ma&longs;&longs;ulula <expan abbr="cõfletur">confletur</expan>. </s> <s id="N1535D">Quod &longs;i ma<lb/>gnes citò, facileque &longs;cobem ad &longs;e traxerit, uenam ferri diuitem e&longs;&longs;e <expan abbr="cõijcimus">conijcimus</expan>: <lb/>&longs;i tardè, pauperem: &longs;i pror&longs;us eam re&longs;puere ui&longs;us fuerit, ferri paulum, aut ni­<lb/>hil in &longs;e continere. </s> <s id="N1536A">Sed de experimento <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> metallicarum &longs;atis: nunc di­<lb/>cam de metallorum experimento. </s> <s id="N15373">Quod utile e&longs;t tum monetarijs & merca<lb/>toribus, qui metalla emunt & uendunt: tum metallicis, &longs;ed maxime domi­<lb/>nis & præfectis fodinarum: atque dominis & præfectis officinarum, in qui­<lb/>bus metalla excoquuntur, aut alterum ab altero &longs;eparatur. </s> <s id="N1537C">Primò autem di­<lb/>cam quomodo experiri <expan abbr="cõueniat">conueniat</expan> quotam precio&longs;i metalli partem uile in &longs;e <lb/>contineat: &longs;ed aurum & argentum habentur nunc precio&longs;a, reliqua uerò o­<lb/>mnia uilia. </s> <s id="N15389">Quondam metalla uilia combu&longs;ta &longs;unt, ut precio&longs;a pura haberi <lb/>po&longs;&longs;ent. </s> <s id="N1538E">Veteres etiam u&longs;tione indagarunt quotam argenti portionem au­<lb/>rum in &longs;e contineret: eoque modo omne <expan abbr="argentũ">argentum</expan> con&longs;umebatur: quæ non le­<lb/>uis iactura fuit: <expan abbr="attam&etilde;">attamen</expan> Archimedes nobilis mathematicus, Hieroni regi gra<lb/>tificaturus inuenit rationem idem deprehendendi non <expan abbr="admodũ">admodum</expan> <expan abbr="promptã">promptam</expan>, <lb/>& qua ma&longs;&longs;a magna accuratius quam parua explorari pote&longs;t: <expan abbr="quã">quam</expan> in <expan abbr="cõmen">commen<lb/>tarijs</expan> <expan abbr="exponã">exponam</expan>. </s> <s id="N153B7">Sed <expan abbr="chymi&longs;tarũ">chymi&longs;tarum</expan> &longs;ectatores o&longs;tenderunt rationem &longs;ecernendi <pb pagenum="195" xlink:href="001/01/205.jpg"/><expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab auro, qua <expan abbr="neutrũ">neutrum</expan> perit. </s> <s id="N153CA"><expan abbr="Aurũ">Aurum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan>, in quo ine&longs;t <expan abbr="argentũ">argentum</expan>: uel argen<lb/>tum, in quo aurum, primò coticulæ atteratur: deinde eidem acus auri uel ar­<lb/>genti &longs;imillima: quo modo ex lineis productis cogno&longs;citur, quota argenti <lb/>portio in auro in&longs;it, quota auri in argento: mox ad <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, quod e&longs;t in au­<lb/>ro, adijciatur tanta eiu&longs;dem portio, ut auri <expan abbr="triplũ">triplum</expan> &longs;it. </s> <s id="N153E8">Tum <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> inijciatur <lb/>in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan>, & coquatur: paulò po&longs;t in <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> inijciatur <expan abbr="paucũ">paucum</expan> æs: ut­<lb/>pote eius &longs;emuncia, uel &longs;emuncia & &longs;icilicus minoris ponderis: &longs;i <expan abbr="aurũ">aurum</expan> uel ar<lb/><expan abbr="gentũ">gentum</expan> <expan abbr="aliquã">aliquam</expan> æris <expan abbr="particulã">particulam</expan> in &longs;e non contineat. </s> <s id="N15414">Etenim catillus, cùm plum­<lb/>bum & æs de&longs;unt, quæ con&longs;umat, <expan abbr="particulã">particulam</expan> auri & argenti ad &longs;e allicit & <expan abbr="cõbibit">com<lb/>bibit</expan>. </s> <s id="N15423">Tandem auri trientem & argenti libram in <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> <expan abbr="catinũ">catinum</expan> inijcere et co<lb/>quere conuenit: nam &longs;i aurum & <expan abbr="argentũ">argentum</expan> primò in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> coniecta coquan­<lb/>tur, is, ut iam dixi, <expan abbr="particulã">particulam</expan> eius conbibit, & <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, cùm ab argento <expan abbr="&longs;eparatũ">&longs;eparatum</expan> <lb/>fuerit, purum non inuenitur. </s> <s id="N15448">Coquantur uerò hæc metalla u&longs;que dum ip&longs;um <lb/><expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> & æs con&longs;umantur: atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> idem utriu&longs;que pondus eodem modo <lb/>coquatur in altero catillo cinereo: utraque ma&longs;&longs;ula malleo percu&longs;&longs;a dilatetur: <lb/>utraque bracteola in fi&longs;tulæ figuram formetur: utraque conijciatur in paruam <lb/><expan abbr="ampullã">ampullam</expan> uitream: quibus tertiæ aquæ ualentis, <expan abbr="quã">quam</expan> decimo libro <expan abbr="de&longs;cribã">de&longs;cribam</expan>, <lb/>uncia & drachma maioris ponderis affundantur: lento igni calefiant: quo­<lb/>modo bullulæ figura margaritis a&longs;&longs;imiles ad fi&longs;tulas adhære&longs;cere uidentur. </s> <s id="N15469"><lb/>Quo <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> maior rubor apparuerit, eo melior e&longs;&longs;e aqua iudicatur. </s> <s id="N15471">Sed po&longs;t­<lb/>quam rubor euanuerit, bullulæ candidæ margaritis non tantum figura, &longs;ed <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> colore &longs;imiles <expan abbr="ei&longs;d&etilde;">ei&longs;dem</expan> fi&longs;tulis uidentur in&longs;idere: po&longs;t breue tempus aqua <lb/>effundatur, & infundatur altera: <expan abbr="cũ">cum</expan> ea rur&longs;us bullulas candidas &longs;ex uel octo <lb/>excitauerit, effundatur & fi&longs;tulæ <expan abbr="eximãtur">eximantur</expan>: atque quater aut quinquies aqua <lb/>fontana lauentur: magis uerò <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> ex <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> bulliente: nam colore clario<lb/>re <expan abbr="&longs;plend&etilde;t">&longs;plendent</expan>: po&longs;tea in <expan abbr="aureã">auream</expan> <expan abbr="phialã">phialam</expan>, quæ in manu teneatur, <expan abbr="cõiectæ">coniectæ</expan> &longs;en&longs;im le­<lb/>ni ignis calore <expan abbr="&longs;icc&etilde;tur">&longs;iccentur</expan>: mox phiala imponatur in carbones <expan abbr="ard&etilde;tes">ardentes</expan>, et carbo<lb/>nibus tegatur, ac oris flatu modico <expan abbr="in&longs;pir&etilde;tur">in&longs;pirentur</expan>: tunc <expan abbr="flammã">flammam</expan> <expan abbr="cæruleã">cæruleam</expan> <expan abbr="emitt&etilde;t">emittent</expan>: <lb/>ad <expan abbr="extremũ">extremum</expan> fi&longs;tulæ <expan abbr="app&etilde;dantur">appendantur</expan>, quib. </s> <s id="N154CD">&longs;i par pondus erit, artifex <expan abbr="harũ">harum</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan> la<lb/><expan abbr="bor&etilde;">borem</expan> fru&longs;tra non &longs;u&longs;cepit. </s> <s id="N154DD">Po&longs;tremò ambæ in altera lance po&longs;itæ ponderen<lb/>tur. </s> <s id="N154E2">Vnæ <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> quaternæ &longs;iliquæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="numer&etilde;tur">numerentur</expan> propter <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>remanet in auro, & ab eo &longs;eparari <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t. </s> <s id="N154FF">Ex <expan abbr="fi&longs;tularũ">fi&longs;tularum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> pondu&longs;culo eo <lb/>gno&longs;cimus pondus & auri & argenti <expan abbr="&qring;d">quod</expan> in ma&longs;&longs;a ine&longs;t. </s> <s id="N15510">Quod &longs;i quis artifex <lb/><expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> adiecerit ad <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, ut eius <expan abbr="triplũ">triplum</expan> &longs;it, &longs;ed <expan abbr="duplũ">duplum</expan> uel <expan abbr="&longs;e&longs;tertiũ">&longs;e&longs;tertium</expan>, <lb/>ei opus e&longs;t <expan abbr="ual&etilde;tiore">ualentiore</expan> aqua, quæ aurum ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;ecernat: qualis e&longs;t quarta: <lb/>&longs;ed <expan abbr="utrũ">utrum</expan> aqua, <expan abbr="quã">quam</expan> auro & argento adhibet, eis conueniat, an plus minusué <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> oportet ualens &longs;it, ex effectu cogno&longs;citur: mediocris bullulas in fi&longs;tulis <lb/>excitat: & <expan abbr="ampullã">ampullam</expan> atque <expan abbr="operculũ">operculum</expan> eximio rubore inficere uidetur: imbecilli­<lb/>or <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> exiguo rubore tingere, <expan abbr="ual&etilde;tior">ualentior</expan> fi&longs;tulas di&longs;rumpit. </s> <s id="N1555D">Ad <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ue­<lb/>rò <expan abbr="purũ">purum</expan>, in quo ine&longs;t aliqua auri portio, <expan abbr="nõ">non</expan> adijciatur aliud, <expan abbr="cũ">cum</expan> in catillo cine <lb/>reo <expan abbr="coquũtur">coquuntur</expan> priu&longs;que <expan abbr="&longs;epar&etilde;tur">&longs;eparentur</expan>, &longs;ed præter <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ad be&longs;&longs;em eius <expan abbr="quadrãs">quadrans</expan> <lb/>uel triens æris, minora pondera intelligo. </s> <s id="N15586">At &longs;i <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan> ali <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> æris <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan>, & po&longs;tque <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="plũbo">plumbo</expan> fuerit <expan abbr="excoctũ">excoctum</expan> appendatur, & <expan abbr="po&longs;tqueaurũ">po&longs;tque <lb/>aurum</expan> ab eo fuerit <expan abbr="&longs;ecretũ">&longs;ecretum</expan>: altero modo cogno&longs;cimus <expan abbr="quantũ">quantum</expan> æris in eo fue­<lb/>rit, altero <expan abbr="quantũ">quantum</expan> auri. </s> <s id="N155BE">Sed uilia metalla experimenti gratia <expan abbr="etiã">etiam</expan> hodie <expan abbr="cõburũtur">combu<pb pagenum="196" xlink:href="001/01/206.jpg"/>runtur</expan>, quod <expan abbr="tantulũ">tantulum</expan> <expan abbr="metallũ">metallum</expan> perdere <expan abbr="damnũ">damnum</expan> &longs;it <expan abbr="exiguũ">exiguum</expan>: at à magna uilis me­<lb/>talli ma&longs;&longs;a <expan abbr="metallũ">metallum</expan> precio&longs;um &longs;emper &longs;ecernitur, ut in eodem lib. 10. undeci­<lb/>moque <expan abbr="exponã">exponam</expan>. </s> <s id="N155EA"><expan abbr="Mi&longs;turã">Mi&longs;turam</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> æris et argenti hoc modo experimur. </s> <s id="N155F4">Artifex ex <lb/>aliquot panibus æris excindit portiones, ex paruis paruas, ex mediocribus <lb/>mediocres, ex magnis magnas: <expan abbr="ueruntam&etilde;">ueruntamen</expan> paruæ <expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan> dimidiæ nu<lb/>cis auellanæ æquant, magnæ dimidiæ ca&longs;taneæ <expan abbr="mol&etilde;">molem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> excedunt, medio­<lb/>cres mediocri modo &longs;e habent. </s> <s id="N1560F">Excindit uerò portiones ex media inferiori <lb/>parte cuiu&longs;que panis: quas portiones &longs;imul <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan> in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> triangularem <expan abbr="no­uũ">no­<lb/>uum</expan> & <expan abbr="purũ">purum</expan>, additque &longs;chœdas quæ pondus <expan abbr="&longs;criptũ">&longs;criptum</expan> <expan abbr="cõtinent">continent</expan>, quod <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> <expan abbr="o&etilde;s">eos</expan> <lb/>æris panes quanti <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> fuerint, uerbi cau&longs;a. </s> <s id="N1563C">Hæ portiones, &longs;ic enim &longs;cribit, <lb/>exci&longs;æ &longs;unt ex ære, quod pendit uiginti centumpondia: itaque cùm &longs;cire uult <lb/><expan abbr="quotã">quotam</expan> argenti <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> eiu&longs;modi æris <expan abbr="centumpondiũ">centumpondium</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>, primò <lb/>in <expan abbr="circulũ">circulum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> prunas inijcit: deinde ad eas addit carbones. </s> <s id="N15660"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> uerò ignis <lb/>iam uires habuerit, <expan abbr="tũc">tunc</expan> &longs;chœda ex catillo exempta a&longs;&longs;eruataque <expan abbr="eũ">eum</expan> <expan abbr="catillũ">catillum</expan> in <expan abbr="i­gn&etilde;">i­<lb/>gnem</expan> imponit, quartaque unius horæ parte &longs;en&longs;im calefacit donec <expan abbr="excãde&longs;cat">excande&longs;cat</expan>: <lb/>po&longs;tea flatu follis duplicati dimidio horæ &longs;pacio excitat et auget <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan>: tanto <lb/>enim <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> interuallo æs <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> expers calefieri et lique&longs;cere a&longs;&longs;olet: quod <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> caret <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>, citius. </s> <s id="N1569B">Itaque cùm ferè ad definiti temporis <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> inflaue­<lb/>rit follem, tunc forcipe remouet prunas, & ligno in tenue &longs;ci&longs;&longs;o, quod forci­<lb/>pe prehendit, æs mouet. </s> <s id="N156A6">Quod fi facile mouere <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t, &longs;ignum e&longs;t ip&longs;um <lb/>pror&longs;us <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> <expan abbr="nondũ">nondum</expan> e&longs;&longs;e: id &longs;i intelligit <expan abbr="iterũ">iterum</expan> in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> imponit <expan abbr="carbo­n&etilde;">carbo­<lb/>nem</expan> <expan abbr="magnũ">magnum</expan>, pruna&longs;que ante exemptas in <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> reponit, rur&longs;usque ad breue tem<lb/>pus inflat <expan abbr="&longs;oll&etilde;">follem</expan>. </s> <s id="N156D3">Vbi uerò æs omne <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> fuerit, <expan abbr="tũc">tunc</expan> ultrà follis flatu <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>utitur: nam &longs;i eo uteretur ignis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> æris <expan abbr="cõ&longs;umeret">con&longs;umeret</expan>, fieretque quod <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> <lb/>e&longs;&longs;et ditius <expan abbr="quã">quam</expan> panes è quibus e&longs;t exci&longs;um: qui <expan abbr="nõ">non</expan> leuis error e&longs;t. </s> <s id="N156FA">Itaque <expan abbr="quã­primũ">quan­<lb/>primum</expan> æs &longs;atis fuerit <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>, id ip&longs;um fundit in <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>: qui ma<lb/>gnus aut paruus &longs;olet e&longs;&longs;e, prout <expan abbr="multũ">multum</expan> aut <expan abbr="paucũ">paucum</expan> æs in catillo experimenti <lb/>gratia liquefit. </s> <s id="N1571B">Habet autem &longs;uum manubrium &longs;imiliter ferreum, quo capit <lb/>ip&longs;um cùm æs infu&longs;um fuerit, ac immergit in aquam &longs;olij prope locati, ut æs <lb/>refrigeretur: quod rur&longs;us ad ignem exiccat, cuneoque ferreo eius <expan abbr="cu&longs;pid&etilde;">cu&longs;pidem</expan> de­<lb/>cutit. </s> <s id="N15728">Portionem uerò cu&longs;pidi proximam &longs;uper incude cudit, efficitque bra­<lb/>cteam: quam di&longs;cindit in particulas.</s> </p> <p id="N1572D" type="caption"> <s id="N1572F">C<emph type="italics"/>analiculus ferreus<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius manubrium<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.206.1.jpg" xlink:href="001/01/206/1.jpg"/> <p id="N15743" type="main"> <s id="N15745">Alij æs <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> carbone tiliæ agitant: mox in &longs;copas, ex betula factas <lb/>nouas & puras <expan abbr="fundũt">fundunt</expan>: quibus <expan abbr="&longs;uppo&longs;itũ">&longs;uppo&longs;itum</expan> e&longs;t uas <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> &longs;atis <expan abbr="amplũ">amplum</expan> & aquæ <lb/><expan abbr="plenũ">plenum</expan>: tunc di&longs;&longs;oluitur in globulos minutos, quantuli &longs;unt &longs;emina canabis. </s> <s id="N15763"><lb/>Alij loco <expan abbr="&longs;coparũ">&longs;coparum</expan> &longs;tramen <expan abbr="&longs;umũt">&longs;umunt</expan>. </s> <s id="N1576F">Alij <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan> <expan abbr="latũ">latum</expan> in uas imponunt, & <expan abbr="tantã">tantam </expan><pb pagenum="197" xlink:href="001/01/207.jpg"/><expan abbr="aquã">aquam </expan> infundunt, quanta &longs;uperat lapidem: atque æs <expan abbr="liquidũ">liquidum</expan> è catillo in <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan> <lb/>effundunt: ex quo dilap&longs;o globuli minuti fiunt. </s> <s id="N1578F">Alij æs <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> mox fun<lb/>dunt in <expan abbr="aquã">aquam</expan> atque agitant u&longs;que eò dum <expan abbr="di&longs;&longs;olutũ">di&longs;&longs;olutum</expan> abeat in globulos: ni&longs;i uerò <lb/>æs fundatur & ex eo efficiatur bractea, uel in globulos re&longs;oluatur, uel lime­<lb/>tur, <expan abbr="igniũ">ignium</expan> ui <expan abbr="nõ">non</expan> facile lique&longs;cit in catillo cinereo. </s> <s id="N157AC">Quod &longs;i <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> non fue<lb/>rit, omnis labor fru&longs;tra e&longs;t &longs;u&longs;ceptus. </s> <s id="N157B5">Eodem <expan abbr="aũt">aut</expan> modo quo æs in globulos <lb/><expan abbr="argentũ">argentum</expan> & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> re&longs;oluuntur, ut iu&longs;ti&longs;simè <expan abbr="app&etilde;di">appendi</expan> po&longs;&longs;int. </s> <s id="N157C9">Sed redeo ad <lb/>æris <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>. </s> <s id="N157D2">Cùm æs i&longs;tis modis <expan abbr="præparatũ">præparatum</expan> fuerit, <expan abbr="tũc">tunc</expan> ad quodque cen<lb/><expan abbr="tumpondiũ">tum pondium</expan> <expan abbr="minorũ">minorum</expan> <expan abbr="ponderũ">ponderum</expan>, &longs;i fuerit æs quod <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> & ferri expers e&longs;t, & <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> diues <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, adijcito <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> <expan abbr="&longs;e&longs;cunciã">&longs;e&longs;cunciam</expan> <expan abbr="maiorũ">maiorum</expan> <expan abbr="ponderũ">ponderum</expan>: &longs;i uerò æs <expan abbr="plũ­bo">plum­<lb/>bo</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> caruerit, <expan abbr="unciã">unciam</expan>: &longs;i ferri particeps fuerit, duas uncias. </s> <s id="N15815">Primò <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="plum­bũ">plum­<lb/>bum</expan> imponito in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan>: deinde cùm fumare cœperit, adijcito æs: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>unius horæ et quartæ eius partis &longs;pacio ignis <expan abbr="cõ&longs;umere">con&longs;umere</expan> &longs;olet unà cum plum<lb/>bo: id ubi <expan abbr="factũ">factum</expan> fuerit <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in fundo catilli <expan abbr="cõ&longs;picies">con&longs;picies</expan>: citius <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> ignis u­<lb/>trunque <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan> &longs;i in fornacula <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan>, quæ aura in&longs;piratur: &longs;ed &longs;atius e&longs;t <lb/><expan abbr="&longs;uperior&etilde;">&longs;uperiorem</expan> eius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> operculo tegere, & fores fene&longs;tratos <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olum <lb/>apponere ad <expan abbr="o&longs;tiolũ">o&longs;tiolum</expan>, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="fene&longs;trã">fene&longs;tram</expan> carbone uel lateris portiuncula clau<lb/>dere. </s> <s id="N15875">Quod &longs;i tale æs fuerit, à quo difficulter <expan abbr="argentũ">argentum</expan> &longs;eparatur, anteaquam <lb/>igni exploretur in catillo cinereo, <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> primò <expan abbr="inijciendũ">inijciendum</expan> e&longs;t in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> fi­<lb/>ctilem: deinde æs <expan abbr="adijciendũ">adijciendum</expan> cum modico &longs;ale torrefacto, ut & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="cõ­bibat">con­<lb/>bibat</expan> æs, & æs purgetur à recremento, quo abundat. </s> <s id="N1589A"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="candi­dũ">candi­<lb/>dum</expan> quod <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in &longs;e continet, neque ip&longs;um in initio experimenti in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <lb/><expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> inijcere oportet, ne una cum eo <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, quod fieri &longs;olet, con&longs;umat <lb/>& in <expan abbr="fumũ">fumum</expan> uertat: &longs;ed <expan abbr="po&longs;teaquã">po&longs;teaquam</expan> plumbum fumare cœperit in catillo fictili, <lb/><expan abbr="tũc">tunc</expan> id ad ip&longs;um adijcito: quo modo <expan abbr="nigrũ">nigrum</expan> <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> concipiet <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, candi<lb/><expan abbr="dũ">dum</expan> uerò ebulliet, abibitque in <expan abbr="ciner&etilde;">cinerem</expan>: qui ligno in tenue &longs;ci&longs;&longs;o remouetur. </s> <s id="N158DF"><expan abbr="Id&etilde;">Idem</expan> <lb/>fit &longs;i temperatura aliqua, in qua ine&longs;t <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="candidũ">candidum</expan>, excoquitur. </s> <s id="N158EF">Cùm ue <lb/>rò <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="nigrũ">nigrum</expan> <expan abbr="cõbiberit">combiberit</expan> <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, quod erat in plumbo candido, tunc de<lb/><expan abbr="mũ">mum</expan> in catillo cinereo coquitur. </s> <s id="N15909">At <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="nigrũ">nigrum</expan>, cum quo <expan abbr="argentũ">argentum</expan> e&longs;t <expan abbr="per­mi&longs;tũ">per­<lb/>mi&longs;tum</expan>, primo in catino ferreo, &longs;uper <expan abbr="fornaculã">fornaculam</expan> <expan abbr="ardent&etilde;">ardentem</expan> &longs;tatuto, lique&longs;cat &longs;ini­<lb/>to. </s> <s id="N15928">Dein ut æs in <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> <expan abbr="fũdito">fundito</expan>, <expan abbr="tũ">tum</expan> &longs;uper incude malleo percu&longs;&longs;um <lb/>dilatato, & ex eo <expan abbr="bracteã">bracteam</expan> efficito: po&longs;tremò in <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> inijcito: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex<lb/><expan abbr="perimentũ">perimentum</expan> dimidiæ horæ &longs;pacio pote&longs;t perfici. </s> <s id="N15952"><expan abbr="Vehem&etilde;s">Vehemens</expan> <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> ignis calor ei <lb/>obe&longs;t: quare non e&longs;t nece&longs;&longs;e neque <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> fornaculæ partem operculo tege­<lb/>re, neque <expan abbr="o&longs;tiolũ">o&longs;tiolum</expan> eius occludere. </s> <s id="N15968">At metalla mi&longs;ta &longs;ignata, quæ monetæ nomi<lb/>nantur, hoc modo experimur. </s> <s id="N1596D">Nummos <expan abbr="arg&etilde;teos">argenteos</expan> minores ex acerui in fima <lb/>& &longs;uprema parte, eiusque laterib. </s> <s id="N15976">exemptos primo bene purgato: deinde in <lb/>catillo triangulari liquefactos uel in globulos redigito, uel ex eis bracteas ef<lb/>ficito: Maiores uerò qui <expan abbr="pendũt">pendunt</expan> <expan abbr="drachmã">drachmam</expan>, <expan abbr="&longs;icilicũ">&longs;icilicum</expan>, <expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan>, <expan abbr="unciã">unciam</expan> dilatato: <lb/>tum be&longs;&longs;em <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> <expan abbr="globulorũ">globulorum</expan> &longs;umito, uel par bracteæ pondus: itemque alte <lb/>rum be&longs;&longs;em: <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> uerò &longs;eparatim charta inuoluito: po&longs;tea duas <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> par<lb/>ticulas in duos catillos cinereos prius calefactos inijcito: quanto <expan abbr="aũt">aunt</expan> mone­<lb/>ta fuerit precio&longs;ior, tanto minore <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> portione ad <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> nobis o­<lb/>pus e&longs;t: quanto uilior, tanto maiore: etenim &longs;i bes <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> <expan abbr="&longs;emun­ciã">&longs;emun­<lb/>ciam</expan> uel <expan abbr="unciã">unciam</expan> æris in &longs;e <expan abbr="cõtinere">continere</expan> dicitur, ad be&longs;&longs;em <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> adijcimus plumbi <lb/><expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan>, &longs;i ex æquis argenti & æris partibus con&longs;titerit, <expan abbr="unciã">unciam</expan>: &longs;in in be&longs;&longs;e <pb pagenum="198" xlink:href="001/01/208.jpg"/>æris <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> &longs;emuncia uel uncia argenti ine&longs;t, <expan abbr="&longs;e&longs;cuntiã">&longs;e&longs;cuntiam</expan>. </s> <s id="N159E7">Sed quam <expan abbr="primũ">primum</expan> plum<lb/><expan abbr="bũ">bum</expan> fumare cœperit, in <expan abbr="&longs;ingulũ">&longs;ingulum</expan> <expan abbr="catillũ">catillum</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> &longs;ingulam chartam, in quam ar<lb/><expan abbr="gentũ">gentum</expan> ære <expan abbr="temperatũ">temperatum</expan> e&longs;t, <expan abbr="inuolutũ">inuolutum</expan> imponito: os tegulæ carbonibus ob&longs;tru<lb/>ito: lento igni coquito, donec omne <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> & æs con&longs;umantur: nam acris <lb/>&longs;uo calore <expan abbr="argentũ">argentum</expan> cum aliqua <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> particula <expan abbr="cõpellit">compellit</expan> in <expan abbr="catillũ">catillum</expan>: quo modo <lb/><expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> fit fallax: tum ma&longs;&longs;ulas ex catillo extrahito, & à <expan abbr="recrem&etilde;to">recremento</expan> pur<lb/>gato: &longs;i neutra libræ <expan abbr="lanc&etilde;">lancem</expan>, in <expan abbr="quã">quam</expan> imponitur, depre&longs;&longs;erit, &longs;ed par utriu&longs;que fu­<lb/>erit pondus, <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> nobis <expan abbr="nullũ">nullum</expan> attulit errorem: &longs;in altera depre&longs;&longs;erit <lb/>lancem, plenum e&longs;t erroris: quare id ip&longs;um iterare oportet. </s> <s id="N15A43">Quod &longs;i bes in &longs;e <lb/><expan abbr="cõtineat">contineat</expan> <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> puri uncias <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>, rex, uel princeps, uel ciuitas, quæ cudit mo <lb/>netam, adimit <expan abbr="unciã">unciam</expan>, <expan abbr="quã">quam</expan> partim lucratur, partim impendit in fabros mone <lb/>tales, atque in æs quod ad argentum adiecit: qua de re copio&longs;ius dixi in libris <lb/>De precio <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> & monetis in&longs;criptis. </s> <s id="N15A65">Aureos <expan abbr="aũt">aut</expan> nummos uarijs mo­<lb/>dis experimur: etenim &longs;i æs cum auro <expan abbr="permi&longs;tũ">permi&longs;tum</expan> fuerit, eos <expan abbr="cod&etilde;">codem</expan> modo quo <lb/>argenteos igni excoquimus: &longs;i <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, ab eo aqua illa ualenti&longs;&longs;ima <expan abbr="aurũ">aurum</expan> &longs;e­<lb/>cernit: &longs;in æs & <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, prius adiecto <expan abbr="plũbo">plumbo</expan> <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan> in catillo cinereo, <lb/>donec ignis æs & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> con&longs;umat, po&longs;terius <expan abbr="aurũ">aurum</expan> ab argento &longs;ecernitur. </s> <s id="N15A98"><lb/>Re&longs;tat de coticula, qua explorare <expan abbr="aurũ">aurum</expan> & <expan abbr="argentũ">argentum</expan> uetus e&longs;t & <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan>: quan <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> enim <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> quod igni perficitur, certius e&longs;t, tamen quia &longs;æpe no <lb/>bis dee&longs;t fornacula, &longs;æpe tegula, &longs;æpe catilli, nec ulla mora <expan abbr="interpon&etilde;da">interponenda</expan> e&longs;t, <lb/>coticulæ, quam &longs;emper in promptu habere po&longs;&longs;umus, aurum argentumúe <lb/>atterimus: quid quod aureos <expan abbr="nũmos">nummos</expan> igni excoquere ne utile <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;emper <lb/>&longs;it? </s> <s id="N15AC5">uerùm eligere oportet <expan abbr="admodũ">admodum</expan> <expan abbr="nigrã">nigram</expan>, & &longs;ulfuris <expan abbr="expert&etilde;">expertem</expan>: quo enim ni­<lb/>grior fuerit, & &longs;ulfuris magis expers, eò melior e&longs;&longs;e &longs;olet: de cuius natura ali<lb/>bi &longs;crip&longs;i. </s> <s id="N15AD8">Coticulæ <expan abbr="aũt">aut</expan> primò atteritur <expan abbr="aurũ">aurum</expan> &longs;iue argento&longs;um, &longs;iue æro&longs;um, <lb/>&longs;iue canalien&longs;e, &longs;iue igni <expan abbr="excoctũ">excoctum</expan> fuerit: &longs;imiliter <expan abbr="argentũ">argentum</expan>. </s> <s id="N15AED">Deinde una aliqua <lb/>acus, quam eius e&longs;&longs;e <expan abbr="&longs;imillimã">&longs;imillimam</expan> ex colore <expan abbr="cõijcimus">conijcimus</expan>: quæ &longs;i nos fallit defectu, <lb/>acus altera <expan abbr="color&etilde;">colorem</expan> habens magis <expan abbr="&longs;aturũ">&longs;aturum</expan> coticulæ atteritur: &longs;in exce&longs;&longs;u, tertia <lb/>quæ dilutiorem habet colorem, ea nanque nobis indicat quota <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, uel æ­<lb/>ris, uel argenti &longs;imul et æris portio &longs;it in auro: aut quota æris in <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan>. </s> <s id="N15B10">Sunt <lb/>enim quadruplices. </s> <s id="N15B15">Primæ ex auro & argento factæ, &longs;ecundæ ex auro & æ­<lb/>re, tertiæ ex auro & argento & ære, quartæ ex argento & ære. </s> <s id="N15B1A">Primis tribus <lb/><expan abbr="acuũ">acuum</expan> generibus <expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> <expan abbr="aurũ">aurum</expan> experimur, quarto <expan abbr="argentũ">argentum</expan>. </s> <s id="N15B2E">Sed eiu&longs;modi <lb/>acus &longs;ic parantur. </s> <s id="N15B33">Pondera minora proportione re&longs;pondent maioribus: u­<lb/>tri&longs;que utuntur non modo metallici, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> monetarij: uerùm acus <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan> <lb/>minora formantur, & unaquæque pendit be&longs;&longs;em, <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> no&longs;tro uocabulo mar­<lb/>cam nominant. </s> <s id="N15B48">Cùm autem bes, quo utuntur, qui cudunt <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, di&longs;tribuatur <lb/>in quatuor & uiginti binas &longs;extulas, quas Græco nomine <expan abbr="nũc">nunc</expan> ceratia appel­<lb/>lant: binæ uerò &longs;extulæ quæque in quatuor &longs;emi&longs;extulas, quæ grana uocant: <lb/>&longs;emi&longs;extula quæque in tres quaternas &longs;iliquas, quas granula nuncupant, &longs;i a­<lb/>cus fecerimus ad <expan abbr="numerũ">numerum</expan> quaternarum &longs;iliquarum fient ducentæ octaginta <lb/>octo: &longs;i ad <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="&longs;emi&longs;extularũ">&longs;emi&longs;extularum</expan> &longs;iue <expan abbr="binorũ">binorum</expan> <expan abbr="&longs;cripulorũ">&longs;cripulorum</expan> &longs;ex & nonaginta. </s> <s id="N15B71"><lb/>Sed i&longs;tis duobus modis numerus <expan abbr="acuũ">acuum</expan> nimis efficeretur magnus, & ex eis <lb/>non paucæ propter <expan abbr="exiguã">exiguam</expan> auri portionem nihil nobis &longs;ignificarent, eas igi<lb/>tur ad numerum binarum <expan abbr="&longs;extularũ">&longs;extularum</expan> facere conuenit: quo &longs;ane modo acus <lb/>quatuor & uiginti fiunt: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> prima conficitur ex argenti tribus & uiginti <pb pagenum="199" xlink:href="001/01/209.jpg"/>duellis & auri una: binas <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;extulas ueteres dixi&longs;&longs;e duellas, Fannius autor <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N15B96">Quæ cunque igitur uirgula argentea coticulæ attrita eam ita ut hæc acus <lb/>colorat, ip&longs;a unam auri <expan abbr="duellã">duellam</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>: &longs;ic <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> auri portionem, aut, <lb/>cùm iam <expan abbr="aurũ">aurum</expan> pondere &longs;uperat <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan> argenti portionem de re­<lb/>liquis acubus e&longs;t iudicandum. </s> <s id="N15BB7">Secunda acus fit ex duabus & uiginti duellis <lb/>argenti, & ex duabus auri. </s> <s id="N15BBC">Tertia ex una & uiginti duellis argenti, & ex tri­<lb/>bus auri. </s> <s id="N15BC1">Quarta ex uiginti duellis argenti, & ex quatuor auri. </s> <s id="N15BC4">Quinta ex de<lb/>cem & nouem duellis argenti, & ex quinque auri. </s> <s id="N15BC9">Sexta ex decem & octo du<lb/>ellis argenti, & ex &longs;ex auri. </s> <s id="N15BCE">Septima ex decem & &longs;eptem duellis argenti, & <lb/>ex &longs;eptem auri. </s> <s id="N15BD3">Octaua ex &longs;edecim duellis argenti, & ex octo auri. </s> <s id="N15BD6">Nona ex <lb/>quindecim duellis argenti, & ex nouem auri. </s> <s id="N15BDB">Decima ex quatuordecim du<lb/>ellis argenti, & ex decem auri. </s> <s id="N15BE0">Vndecima ex tredecim duellis argenti, & ex <lb/>undecim auri. </s> <s id="N15BE5">Duodecima ex duodecim duellis argenti, & ex totidem auri. </s> <s id="N15BE8"><lb/>Decimatertia ex undecim duellis argenti, & ex tredecim auri. </s> <s id="N15BEC">Decimaquar<lb/>ta ex decem duellis argenti, & ex quatuordecim auri. </s> <s id="N15BF1">Decimaquinta ex no<lb/>uem duellis argenti, & ex quindecim auri. </s> <s id="N15BF6">Decima&longs;exta ex octo duellis ar­<lb/>genti, & ex &longs;edecim auri. </s> <s id="N15BFB">Decima&longs;eptima ex &longs;eptem duellis argenti, & ex de<lb/>cem & &longs;eptem auri. </s> <s id="N15C00">Decimaoctaua ex &longs;ex duellis argenti, & ex decem & o­<lb/>cto auri. </s> <s id="N15C05">Decimanona ex quinque duellis argenti, & ex decem & nouem au­<lb/>ri. </s> <s id="N15C0A">Vice&longs;ima ex quatuor duellis argenti, & ex uiginti auri. </s> <s id="N15C0D">Vice&longs;imaprima <lb/>ex tribus duellis argenti, & ex una & uiginti auri. </s> <s id="N15C12">Vice&longs;ima&longs;ecunda ex dua­<lb/>bus duellis argenti, & ex duabus & uiginti auri. </s> <s id="N15C17">Vice&longs;imatertia ex una du­<lb/>ella argenti, & ex tribus & uiginti auri. </s> <s id="N15C1C">Vice&longs;imaquarta tota formatur ex <lb/>auro puro.</s> </p> <figure id="id.001.01.209.1.jpg" xlink:href="001/01/209/1.jpg"/> <pb pagenum="200" xlink:href="001/01/210.jpg"/> <p id="N15C2A" type="main"> <s id="N15C2C">Itaque primis undecim acubus coticulæ attritis experimur, <expan abbr="quotã">quotam</expan> auri por<lb/><expan abbr="tion&etilde;">tionem</expan> uirgulæ <expan abbr="arg&etilde;teæ">argenteæ</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtineant">contineant</expan>: reliquis <expan abbr="aũt">aut</expan> tredecim <expan abbr="nõ">non</expan> modo quo­<lb/>ta <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio in uirgulis aureis in&longs;it, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> quota in monetis. </s> <s id="N15C52">Quoniam <lb/>uerò <expan abbr="quidã">quidam</expan> <expan abbr="nũmi">nummi</expan> aurei <expan abbr="cõ&longs;tant">con&longs;tant</expan> ex auro et ære, tredecim eius generis acus for <lb/><expan abbr="mãtur">mantur</expan>: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> prima <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> ex duodecim duellis auri & ex <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> æris. </s> <s id="N15C74">Se<lb/>cunda ex tredecim duellis auri & ex undecim æris. </s> <s id="N15C79">Tertia ex quatuordecim <lb/>duellis auri & ex decem æris. </s> <s id="N15C7E">Quarta ex quindecim duellis auri, & ex <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> <lb/>æris. </s> <s id="N15C87">Quinta ex &longs;edecim duellis auri, & ex octo æris. </s> <s id="N15C8A">Sexta ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <lb/>duellis auri, & ex <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> æris. </s> <s id="N15C9B">Septima ex decem & octo duellis auri & ex &longs;ex <lb/>æris. </s> <s id="N15CA0">Octaua ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> duellis auri & ex quinque æris. </s> <s id="N15CAB">Nona ex uigin­<lb/>ti duellis auri, & ex quatuor æris. </s> <s id="N15CB0">Decima ex una & uiginti duellis auri, & <lb/>ex tribus æris. </s> <s id="N15CB5">Vndecima ex duabus & uiginti duellis auri, & ex duabus æ­<lb/>ris. </s> <s id="N15CBA">Duodecima ex tribus & uiginti duellis auri & ex una æris. </s> <s id="N15CBD">Decimater­<lb/>tia ex auro puro. </s> <s id="N15CC2">Sed hoc genus <expan abbr="acuũ">acuum</expan> non e&longs;t <expan abbr="multũ">multum</expan> <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan>, quod eiu&longs;modi <lb/>aurei nummi rariores &longs;int: maxime hi in quibus magna æris portio ine&longs;t. </s> <s id="N15CD3">At <lb/><expan abbr="tertiũ">tertium</expan> genus <expan abbr="acuũ">acuum</expan>, quæ con&longs;tant ex auro & argento et ære magis e&longs;t <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan>, <lb/>quod tales aurei nummi &longs;int uulgati. </s> <s id="N15CE5">Sed quia cum auro pares uel impares <lb/><expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> & æris portiones <expan abbr="mi&longs;c&etilde;tur">mi&longs;centur</expan>, duplices fiunt acus: &longs;i pares, prima forma<lb/>tur ex duodecim duellis auri & &longs;ex argenti ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> æris. </s> <s id="N15CF7">Secunda ex trede<lb/>cim duellis auri & quinque duellis & una &longs;extula argenti ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> duellis u­<lb/>naque &longs;extula æris. </s> <s id="N15D02">Tertia ex quatuordecim duellis auri & quinque argenti ac <lb/><expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> æris. </s> <s id="N15D0A">Quarta ex quindecim auri, & quatuor duellis ac una &longs;extula ar­<lb/>genti, atque totidem duellis unaque &longs;extula æris. </s> <s id="N15D0F">Quinta ex &longs;edecim duellis au <lb/>ri, & quatuor argenti ac totidem æris. </s> <s id="N15D14">Sexta ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & &longs;eptem duellis auri, <lb/>& tribus duellis atque una &longs;extula argenti, ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> duellis unaque &longs;extula æ­<lb/>ris. </s> <s id="N15D23">Septima ex decem & octo duellis auri, & tribus duellis argenti ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>æris. </s> <s id="N15D2C">Octaua ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & nouem duellis auri, & duabus duellis ac una &longs;extu­<lb/>la argenti, atque totidem duellis unaque &longs;extula æris. </s> <s id="N15D35">Nona ex uiginti duellis <lb/>auri, & duabus argenti ac totidem æris. </s> <s id="N15D3A">Decima ex una & uiginti duellis au <lb/>ri, & ex una duella unaque &longs;extula argenti, item ex una duella unaque &longs;extula <lb/>æris. </s> <s id="N15D41">Vndecima ex duabus & uiginti duellis auri, & ex una duella argenti, <lb/>atque etiam una æris. </s> <s id="N15D46">Duodecima ex tribus & uiginti duellis auri, & una &longs;e­<lb/>xtula argenti unaque æris. </s> <s id="N15D4B">Decimatertia ex auro puro. </s> <s id="N15D4E">Alij ut duo &longs;cripu­<lb/>la argenti uel æris, quæ in&longs;unt in auri be&longs;&longs;e, <expan abbr="depreh&etilde;dere">deprehendere</expan> po&longs;&longs;int, acus quin­<lb/>que & uiginti conficiunt: quarum prima con&longs;tat ex duodecim duellis auri, <lb/>& &longs;ex argenti ac totidem æris. </s> <s id="N15D5B">Secunda ex duodecim duellis unaque &longs;extu­<lb/>la auri, & quinque duellis unaque &longs;extula & dimidia argenti, ac totidem duel­<lb/>lis unaque &longs;extula & dimidia æris: eadem proportione reliquæ acus forman­<lb/>tur. </s> <s id="N15D64">At Romanos &longs;cripulari differentia dixi&longs;&longs;e Plinius autor e&longs;t, quantum <lb/>auri e&longs;&longs;et in aliqua temperatura, quantum argenti uel æris. </s> <s id="N15D69">Vtroque <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> mo <lb/>do acus, & de quibus dixi, & de quibus iam dicturus &longs;um, confici po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N15D72"><lb/>Si uerò impares argenti & æris portiones cum auro permi&longs;tæ fuerint, acus <lb/>&longs;eptem & triginta fiunt, quarum prima formatur ex duodecim duellis au­<lb/>ri, nouem argenti, tribus æris. </s> <s id="N15D7A">Secunda iterum ex duodecim duellis auri, o­<lb/>cto argenti, quatuor æris. </s> <s id="N15D7F">Tertia <expan abbr="etiã">etiam</expan> ex duodecim duellis auri, <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. <pb pagenum="201" xlink:href="001/01/211.jpg"/>quinque æris. </s> <s id="N15D93">Quarta ex tredecim duellis auri, octo duellis & dimidia &longs;extu­<lb/>la <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus duellis unaque &longs;extula & dimidia æris. </s> <s id="N15D9C">Quinta ex tredecim <lb/>duellis auri, <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis & dimidia &longs;extula atque unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argen<lb/>ti</expan>, tribus duellis & una &longs;extula, ac binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15DAB">Sexta ex tre­<lb/>decim duellis auri, &longs;ex duellis & dimidia &longs;extula atque binis quaternis duellis <lb/><expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, quatuor duellis unaque &longs;extula & unis duellis æris. </s> <s id="N15DB5">Septima ex quatu<lb/>ordecim duellis auri, <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duab. </s> <s id="N15DC2">duellis unaque<lb/>&longs;extula æris. </s> <s id="N15DC7">Octaua ex quatuordecim duellis auri, &longs;ex duellis & una &longs;extu­<lb/>la atque binis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, trib. </s> <s id="N15DD0">duellis & dimidia &longs;extula ac unis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15DD5">Nona ex quatuordecim duellis auri, quinque duellis <lb/>& &longs;e&longs;qui&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, quatuor duellis & binis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15DDC">Decima ex quindecim duellis auri, &longs;ex duellis & &longs;e&longs;­<lb/>qui&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus duellis & &longs;emi&longs;extula æris. </s> <s id="N15DE5">Vndecima ex quinde<lb/>cim duellis auri, &longs;ex <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, tribus æris. </s> <s id="N15DEE">Duodecima ex quindecim duellis au <lb/>ri, quinque duellis & &longs;emi&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, tribus duellis atque &longs;e&longs;qui&longs;extula æris. </s> <s id="N15DF7"><lb/>Decimatertia ex &longs;edecim duellis auri, &longs;ex <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus æris. </s> <s id="N15DFF">Decimaquar<lb/>ta ex &longs;edecim duellis auri, quinque duellis & &longs;emi&longs;extula atque unis quaternis <lb/>&longs;iliquis argenti, duab. </s> <s id="N15E06">duellis & una &longs;extula ac binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E09"><lb/>Decimaquinta ex &longs;edecim duellis auri, quatuor duellis & una &longs;extula atque <lb/>binis quaternis &longs;iliquis argenti, tribus duellis & &longs;emi&longs;extula ac unis quater­<lb/>nis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E11">Decima&longs;exta ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quinque duellis & <lb/>&longs;emi&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella & &longs;e&longs;qui&longs;extula æris. </s> <s id="N15E22">Decima&longs;eptima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> <lb/>& <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quatuor duellis & una &longs;extula atque binis quaternis &longs;ili­<lb/>quis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus duellis & &longs;emi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E35">De<lb/>cima octaua ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quatuor duellis & unis quaternis <lb/>&longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duab. </s> <s id="N15E48">duellis & &longs;e&longs;qui&longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis æ­<lb/>ris. </s> <s id="N15E4D">Decimanona ex XVIII. duellis auri, quatuor duellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;­ti">argen­<lb/>ti</expan>, una duella unaque &longs;extula æris. </s> <s id="N15E56">Vice&longs;ima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & octo duellis auri, qua­<lb/>tuor <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus æris. </s> <s id="N15E63">Vice&longs;ima prima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> et octo duellis auri, tribus <lb/>duellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus duellis & una &longs;extula æris. </s> <s id="N15E70">Vice&longs;ima &longs;e<lb/>cunda ex XIX. duellis auri, tribus duellis & &longs;e&longs;qui&longs;extula argenti, una duella <lb/>& &longs;emi&longs;extula æris. </s> <s id="N15E77">Vice&longs;ima tertia ex XIX. duellis auri, tribus duellis & &longs;e­<lb/>mi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella & una &longs;extula ac binis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E82">Vice&longs;ima quarta ex XIX. duellis auri, duabus duellis <lb/>& &longs;e&longs;qui&longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis argenti, duabus duellis & unis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E89">Vice&longs;ima quinta ex uiginti duellis auri, tribus argen<lb/>ti, una æris. </s> <s id="N15E8E">Vice&longs;ima &longs;exta ex uiginti duellis auri, duabus duellis & una &longs;e­<lb/>xtula atque binis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella & &longs;emi&longs;extula ac unis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E95">Vice&longs;ima &longs;eptima ex XX. duellis auri, duabus duellis <lb/>& &longs;emi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella unaque &longs;extula & <lb/>binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15E9C">Vice&longs;ima octaua ex XXI. duellis auri, duabus <lb/>duellis & &longs;emi&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, &longs;e&longs;qui&longs;extula æris. </s> <s id="N15EA5">Vice&longs;ima nona ex una & ui<lb/>ginti duellis auri, duabus argenti, una æris. </s> <s id="N15EAA">Trice&longs;ima ex una & uiginti duel<lb/>lis auri, una duella & &longs;e&longs;qui&longs;extula argenti, una duella & &longs;emi&longs;extula æris. </s> <s id="N15EAF"><lb/>Trice&longs;ima prima ex XXII. duellis auri, una duella unaque &longs;extula argenti, una <lb/>&longs;extula æris. </s> <s id="N15EB5">Trice&longs;ima <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> ex duabus & uiginti duellis auri, una duella, <pb pagenum="202" xlink:href="001/01/212.jpg"/>& &longs;emi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una &longs;extula atque binis quater <lb/>nis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15EC7">Trice&longs;ima tertia ex duabus & uiginti duellis auri, una duel<lb/>la & binis quaternis &longs;iliquis argenti, &longs;e&longs;qui&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis <lb/>æris. </s> <s id="N15ECE">Trice&longs;ima quarta ex tribus & uiginti duellis auri, &longs;e&longs;qui&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, <lb/>&longs;emi&longs;extula æris. </s> <s id="N15ED7">Trice&longs;ima quinta ex trib. </s> <s id="N15EDA">& uiginti duellis auri, una &longs;extu­<lb/>la atque binis quaternis &longs;iliquis argenti, &longs;emi&longs;extula & unis quaternis &longs;iliquis <lb/>æris. </s> <s id="N15EE1">Trice&longs;ima &longs;exta ex trib. </s> <s id="N15EE4">& uiginti duellis auri, una &longs;extula & unis qua­<lb/>ternis &longs;iliquis argenti, &longs;emi&longs;extula & binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15EE9">Trice&longs;ima <lb/>&longs;eptima ex auro puro. </s> <s id="N15EEE"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> raro <expan abbr="inueniãtur">inueniantur</expan> aurei, qui ex be&longs;&longs;e auri, in quo <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> in&longs;unt quindecim duellæ auri, <expan abbr="&longs;ignãtur">&longs;ignantur</expan>, <expan abbr="nõnulli">nonnulli</expan> <expan abbr="tantũ">tantum</expan> octo & uiginti a­<lb/>cus efficiunt: atque <expan abbr="quidã">quidam</expan> à iam dictis diuer&longs;as, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> auri mi&longs;tura <expan abbr="cũ">cum</expan> argento & <lb/>ære <expan abbr="interdũ">interdum</expan> &longs;it diuer&longs;a: <expan abbr="earũ">earum</expan> <expan abbr="acuũ">acuum</expan> prima formatur ex quindecim duellis au­<lb/>ri, &longs;ex duellis & una &longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis argenti, duabus du­<lb/>ellís & &longs;emi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F2D"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan> ex quindecim du<lb/>ellis auri, &longs;ex duellis & unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duab. </s> <s id="N15F39">duellis & &longs;e&longs;qui­<lb/>&longs;extula ac binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F3E">Tertia ex quindecim duellis auri, <lb/>quinque duellis & &longs;emi&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, trib. </s> <s id="N15F47">duellis & &longs;e&longs;qui&longs;extula æris. </s> <s id="N15F4A">Quar<lb/>ta ex &longs;edecim duellis auri, &longs;ex duellis & &longs;emi&longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella & &longs;e&longs;­<lb/>qui&longs;extula æris. </s> <s id="N15F55">Quinta ex &longs;edecim duellis auri, quinque duellis & una &longs;extu<lb/>la atque binis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duabus duellis & &longs;emi&longs;extula ac unis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F60">Sexta ex &longs;edecim duellis auri, quatuor duellis & &longs;e&longs;­<lb/>qui&longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, tribus duellis & unis quater­<lb/>nis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F6B">Septima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quinque duellis & una <lb/>&longs;extula unisque quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella & &longs;emi&longs;extula atque binis <lb/>quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F7E">Octaua ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quinque duellis <lb/>& unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella & &longs;e&longs;qui&longs;extula & binis quater­<lb/>nis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15F91">Nona ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> duellis auri, quatuor duellis & una <lb/>&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duab. </s> <s id="N15FA2">duellis & &longs;emi&longs;extula atque bi­<lb/>nis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15FA7">Decima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & octo duellis auri, quatuor du<lb/>ellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una duella unaque &longs;extula æris. </s> <s id="N15FB4">Vndecima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> <lb/>& octo duellis auri, quatuor duellis argenti, duab. </s> <s id="N15FBD">duellis æris. </s> <s id="N15FC0">Duodecima <lb/>ex XVIII. duellis auri, tribus duellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, duab. </s> <s id="N15FC9">duellis & u­<lb/>na &longs;extula æris. </s> <s id="N15FCE">Decimatertia ex XIX. duellis auri, tribus duellis & &longs;e&longs;qui&longs;e­<lb/>xtula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella atque binis quaternis &longs;ili­<lb/>quis æris. </s> <s id="N15FD5">Decimaquarta ex XIX. duellis auri, tribus duellis & &longs;emi&longs;extula <lb/>ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella unaque &longs;extula atque binis quater <lb/>nis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N15FDC">Decimaquinta ex XIX. duellis auri, duab. </s> <s id="N15FDF">duellis & &longs;e&longs;qui­<lb/>&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, duabus duellis & binis quaternis <lb/>&longs;iliquis æris. </s> <s id="N15FE6">Decima &longs;exta ex uiginti duellis auri, tribus <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, una æris. </s> <s id="N15FED">De<lb/>cima &longs;eptima ex uiginti duellis auri, duabus duellis & una &longs;extula <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, u­<lb/>na duella unaque &longs;extula æris. </s> <s id="N15FF8">Decima octaua ex XX. duellis auri, duabus ar­<lb/>genti & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> æris. </s> <s id="N16001">Decimanona ex XXI. duellis auri, duabus duellis & &longs;e­<lb/>mi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, una &longs;extula atque binis quaternis <lb/>&longs;iliquis æris. </s> <s id="N16008">Vice&longs;ima ex una & uiginti duellis auri, una duella & &longs;e&longs;qui&longs;e­<lb/>xtula ac unis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella atque binis quaternis &longs;i­<lb/>liquis æris. </s> <s id="N1600F">Vice&longs;ima prima ex una & uiginti duellis auri, una duella & <pb pagenum="203" xlink:href="001/01/213.jpg"/>una &longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis argenti, una duella & &longs;emi&longs;extula <lb/>ac unis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N16019">Vice&longs;ima &longs;ecunda ex duabus & uiginti du­<lb/>ellis auri, una duella unaque &longs;extula, atque binis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, &longs;emi­<lb/>&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N16024">Vice&longs;ima tertia ex duab. </s> <s id="N16027">& uiginti du<lb/>ellis auri, una duella unaque &longs;extula argenti, una &longs;extula æris. </s> <s id="N1602C">Vice&longs;ima quar­<lb/>ta ex duabus & uiginti duellis auri, una duella et &longs;emi&longs;extula, ac unis quater <lb/>nis &longs;iliquis argenti, una &longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N16033">Vice&longs;ima <lb/>quinta ex tribus & uiginti duellis auri, &longs;e&longs;qui&longs;extula ac unis quaternis &longs;ili­<lb/>quis argenti, binis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N1603A">Vice&longs;ima&longs;exta ex tribus & uigin­<lb/>ti duellis auri, &longs;e&longs;qui&longs;extula argenti, &longs;emi&longs;extula æris. </s> <s id="N1603F">Vice&longs;ima &longs;eptima ex <lb/>tribus & uiginti duellis auri, una &longs;extula atque binis quaternis &longs;iliquis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, <lb/>&longs;emi&longs;extula ac unis quaternis &longs;iliquis æris. </s> <s id="N1604A">Vice&longs;ima octaua ex auro puro. </s> <s id="N1604D"><lb/>Sequitur quartum genus <expan abbr="acuũ">acuum</expan>, quibus argenteos <expan abbr="nũmos">nummos</expan>, qui æs in &longs;e conti <lb/>nent, aut æreos, qui <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, exploramus. </s> <s id="N1605F">Bes <expan abbr="aũt">aut</expan> quo <expan abbr="arg&etilde;tũ">argentum</expan> ponderamus, <lb/>di&longs;tribuitur dupliciter: uel enim duodecies in quinque drachmas & <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="&longs;cri­pulũ">&longs;cri­<lb/>pulum</expan>, quæ <expan abbr="põdera">pondera</expan> uulgus <expan abbr="nũmos">nummos</expan> nominat: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> quodque rur&longs;us partimur <lb/>in quatuor & uiginti quaternas &longs;iliquas, quas <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> uulgus granula appellat: <lb/>uel in &longs;edecim &longs;emuncias, quas lothones nuncupant: quarum quæque rur&longs;us di <lb/>uiditur aut in decem & octo quaternas &longs;iliquas, quas uocant granula, aut &longs;e <lb/>decim &longs;emuncias, quarum ut quæque di&longs;tribuitur in quatuor drachmas, ita <lb/>quæque drachma in quatuor <expan abbr="nũmos">nummos</expan>: <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> utranque be&longs;&longs;is diui&longs;ionem for­<lb/>mantur acus, <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="prior&etilde;">priorem</expan> ad <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="dimidiorũ">dimidiorum</expan> <expan abbr="nummũ">nummum</expan> quatuor & ui­<lb/>ginti: <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> alteram ad <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="dimidiarũ">dimidiarum</expan> <expan abbr="&longs;emunciarũ">&longs;emunciarum</expan>, hoc e&longs;t <expan abbr="&longs;icilicorũ">&longs;icilicorum</expan>, <lb/>una & triginta: nam &longs;i conficerentur ad <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="minorũ">minorum</expan> ponderum, iterum <lb/>numerus <expan abbr="acuũ">acuum</expan> efficeretur nimis magnus, & ex eis non paucæ propter <expan abbr="exi­guã">exi­<lb/>guam</expan> argenti uel æris portionem nihil &longs;ignificarent nobis: utri&longs;que tam uirgu­<lb/>las quàm monetas, quæ ex argento & ære con&longs;tant, experimur. </s> <s id="N160DC">Alteræ &longs;ic <lb/>&longs;e habent. </s> <s id="N160E1">Prima efficitur ex tribus & uiginti æris partibus, & una argenti <lb/>parte: quare quæcunque uirgula uel <expan abbr="nũmus">nummus</expan> coticulæ attritus ip&longs;am ita colo­<lb/>rat ut hæc acus, in ea ine&longs;t quarta & uice&longs;ima <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio: atque ita quoque &longs;e<lb/><expan abbr="cundũ">cundum</expan> argenti <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan>, cùm &longs;uperat æs <expan abbr="iudicandũ">iudicandum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N160FD"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan> acus confici<lb/>tur ex duabus & uiginti æris partibus & duabus <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N16109">Tertia ex una & ui<lb/>ginti æris partibus, & tribus argenti. </s> <s id="N1610E">Quarta ex uiginti æris partibus et qua <lb/>tuor argenti. </s> <s id="N16113">Quinta ex decem & <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> æris partibus & quinque argenti. </s> <s id="N1611A">Se­<lb/>xta ex decem & octo æris partibus & &longs;ex argenti. </s> <s id="N1611F">Septima ex <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <lb/>æris partibus & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> argenti. </s> <s id="N16130">Octaua ex &longs;edecim æris partibus & octo ar­<lb/>genti. </s> <s id="N16135">Nona ex quindecim æris partibus & nouem argenti. </s> <s id="N16138">Decima ex qua<lb/>tuordecim æris partibus & <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> argenti. </s> <s id="N16141">Vndecima ex tredecim æris parti­<lb/>bus & undecim argenti. </s> <s id="N16146">Duodecima ex duodecim æris partibus & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>argenti. </s> <s id="N1614F">Decimatertia ex undecim æris partibus & tredecim argenti. </s> <s id="N16152">Deci­<lb/>maquarta ex decem æris partibus & quatuordecim argenti. </s> <s id="N16157">Decimaquinta <lb/>ex <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> æris partibus & quindecim <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N16164">Decima &longs;exta ex octo æris parti<lb/>bus & &longs;edecim <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N1616D">Decima &longs;eptima ex <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> æris partib. </s> <s id="N16174">& <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <lb/><expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N16184">Decimaoctaua ex &longs;ex æris partib. </s> <s id="N16187">& <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & octo <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N16192">Decimano­<lb/>na ex quinque æris partib. </s> <s id="N16197">& <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> argenti. </s> <s id="N161A2">Vice&longs;ima ex quatuor æris <lb/>partibus & uiginti <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N161AB">Vice&longs;ima prima ex tribus æris partib, & una & ui <pb pagenum="204" xlink:href="001/01/214.jpg"/>ginti <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N161B7"><expan abbr="Vice&longs;ima&longs;ecũda">Vice&longs;ima&longs;ecunda</expan> ex duab. </s> <s id="N161BD">æris partib. </s> <s id="N161C0">& duab. </s> <s id="N161C3">ac uiginti <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N161CA"><lb/>Vice&longs;ima tertia ex una æris parte ac trib. </s> <s id="N161CE">ac uiginti <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> partib. </s> <s id="N161D5">Vice&longs;ima <lb/>quarta ex puro argento. </s> <s id="N161DA">Alteræ uerò acus ita &longs;e habent. </s> <s id="N161DD">Prima conficitur ex <lb/>quindecim <expan abbr="&longs;emũcijs">&longs;emuncijs</expan> æris, & una <expan abbr="&longs;emũcia">&longs;emuncia</expan> argenti. </s> <s id="N161EA"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan> ex quatuordecim <lb/><expan abbr="&longs;emũcijs">&longs;emuncijs</expan> & &longs;icilico æris, & <expan abbr="&longs;emũcia">&longs;emuncia</expan> atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N161F9">Tertia ex quatuor­<lb/>decim &longs;emuncijs æris, & duabus argenti. </s> <s id="N161FE">Quarta ex tredecim &longs;emuncijs & <lb/>&longs;icilico æris, & duabus &longs;emuncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16203">Quinta ex tredecim &longs;e<lb/>muncijs æris & tribus argenti. </s> <s id="N16208">Sexta ex duodecim &longs;emuncijs & &longs;icilico æ­<lb/>ris & tribus &longs;emuncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N1620D">Septima ex duodecim &longs;emun­<lb/>cijs æris & quatuor argenti. </s> <s id="N16212">Octaua ex undecim &longs;emuncijs & &longs;icilico æris <lb/>& quatuor &longs;emuncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16217">Nona ex undecim &longs;emuncijs æ­<lb/>ris & quinque argenti. </s> <s id="N1621C">Decima ex decem &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, ac quinque <lb/>&longs;emuncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16221">Vndecima ex decem &longs;emuncijs æris & &longs;ex <lb/>argenti. </s> <s id="N16226">Duodecima ex nouem &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, & &longs;ex &longs;emuncijs <lb/>atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N1622B">Decimatertia ex nouem &longs;emuncijs æris, & &longs;eptem &longs;e­<lb/>muncijs argenti. </s> <s id="N16230">Decimaquarta ex octo &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, & <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <lb/>&longs;emuncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16239">Decimaquinta ex octo &longs;emuncijs æris, & toti <lb/>dem argenti. </s> <s id="N1623E">Decima&longs;exta ex &longs;eptem &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, ac octo &longs;e­<lb/>muncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16243">Decima&longs;eptima ex &longs;eptem <expan abbr="&longs;emũcijs">&longs;emuncijs</expan> æris, & no­<lb/>uem argenti. </s> <s id="N1624C">Decimaoctaua ex &longs;ex &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, & nouem &longs;e­<lb/>muncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16251">Decimanona ex &longs;ex &longs;emuncijs æris, & decem <lb/>argenti. </s> <s id="N16256">Vice&longs;ima ex quinque &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, ac decem &longs;emuncijs <lb/>atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N1625B">Vice&longs;imaprima ex quinque &longs;emuncijs æris, & undecim <lb/>argenti. </s> <s id="N16260">Vice&longs;ima &longs;ecunda ex quatuor <expan abbr="&longs;emũcijs">&longs;emuncijs</expan> & &longs;icilico æris, ac undecim <lb/>&longs;emuncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16269">Vice&longs;ima tertia ex quatuor &longs;emuncijs æris, & <lb/>duodecim argenti. </s> <s id="N1626E">Vice&longs;ima quarta ex tribus &longs;emuncijs & &longs;icilico æris, ac <lb/>duodecim &longs;emuncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16273">Vice&longs;ima quinta ex tribus &longs;emun­<lb/>cijs æris, & tredecim argenti. </s> <s id="N16278">Vice&longs;ima &longs;exta ex duabus &longs;emuncijs & &longs;icili­<lb/>co æris, ac tredecim &longs;emuncijs & &longs;icilico argenti. </s> <s id="N1627D">Vice&longs;ima &longs;eptima ex dua­<lb/>bus &longs;emuncijs æris, & quatuordecim argenti. </s> <s id="N16282">Vice&longs;ima octaua ex una &longs;e­<lb/>muncia & &longs;icilico æris, & quatordecim &longs;emuncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16287">Vi­<lb/>ce&longs;ima nona ex una &longs;emuncia æris, & quindecim &longs;emuncijs argenti. </s> <s id="N1628C">Trice­<lb/>&longs;ima ex &longs;icilico æris & quindecim &longs;emuncijs atque &longs;icilico argenti. </s> <s id="N16291">Trice&longs;ima <lb/>prima ex argento puro. </s> <s id="N16296">Hæc hactenus. </s> <s id="N16299">Pluribus forta&longs;&longs;e uerbis quàm o­<lb/>ptimarum artium &longs;tudio&longs;i de&longs;iderent, tamen ad harum rerum cognitionem <lb/>nece&longs;&longs;arijs: nunc de ponderibus dicam, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> &longs;æpe mentionem feci: ea du­<lb/>plicia &longs;unt metallicis, maiora &longs;cilicet & minora. </s> <s id="N162A6">Centumpondium e&longs;t <expan abbr="primũ">primum</expan> <lb/>& maximum pondus, nimirum centum librarum, atque ob id <expan abbr="centenariũ">centenarium</expan> di­<lb/>ctum. </s> <s id="N162B5">Dimidium <expan abbr="centũpondium">centumpondium</expan> <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan>: & quidem quinquaginta libra <lb/>rum. </s> <s id="N162C2">Quarta centumpondij pars, quæ e&longs;t quinque & uiginti librarum, e&longs;t ter<lb/>tium pondus: <expan abbr="quartũ">quartum</expan> &longs;edecim librarum: quintum, octo: &longs;extum, quatuor: &longs;e<lb/>ptimum, duarum: octauum, libræ unius. </s> <s id="N162CD">Hæc uerò libra e&longs;t &longs;edecim uncia­<lb/>rum: cuius dimidia pars nempe &longs;elibra, quam no&longs;tri marcam nominant, e&longs;t <lb/>unciarum octo: &longs;iue, ut ip&longs;i diuidunt, &longs;emunciarum &longs;edecim: quæ &longs;elibra e&longs;t <pb pagenum="205" xlink:href="001/01/215.jpg"/>nonum pondus. </s> <s id="N162D9">At decimum e&longs;t <expan abbr="&longs;emũciarum">&longs;emunciarum</expan> octo: undecimum, quatuor: <lb/>duodecimum, duarum, decimumtertium, unius &longs;emunciæ: decimumquar­<lb/>tum, &longs;icilici: decimumquintum, unius drachmæ: decimum&longs;extum, dimidiæ <lb/>drachmæ. </s> <s id="N162E6">Ita di&longs;tribuuntur maiora pondera. </s> <s id="N162E9">Minora uerò &longs;unt portiones <lb/>factæ ex argento uel orichalco, uel ære: quarum prima & maxima plerunque <lb/>pendit drachmam unam: quanto enim minora fuerint, tanto utiliora &longs;unt: <lb/>minus enim & uenæ, uel metalli <expan abbr="experi&etilde;di">experiendi</expan>, & plumbi nobis opus e&longs;t. </s> <s id="N162F6">Ea au<lb/>tem portio nominatur centumpondium, re&longs;pondetque maiori librarum nu­<lb/>mero: quas item centum pendit. </s> <s id="N162FD">Secunda e&longs;t librarum quinquaginta: tertia, <lb/>quinque & uiginti: quarta, &longs;edecim: quinta, octo: &longs;exta, quatuor: &longs;eptima, dua­<lb/>rum, octaua, unius libræ: nona, &longs;elibræ: decima, octo &longs;emunciarum: undeci­<lb/>ma, quatuor: duodecima, duarum: decimatertia, unius: decima quarta, &longs;icili­<lb/>ci: quæ e&longs;t ultima. </s> <s id="N16308">Nam portiones, quæ re&longs;pondent drachmæ & dimidiæ <lb/>drachmæ non &longs;unt u&longs;itatæ. </s> <s id="N1630D">In his autem portionibus ponderum minorum <lb/>omnibus numeri librarum & &longs;emunciarum &longs;unt in&longs;cripti. </s> <s id="N16312">At metallici qui­<lb/>dam ærarij minora, ut etiam maiora, pondera aliter di&longs;tribuunt in partes: e­<lb/>tenim eorum maximum pondus pendit libras centum & duodecim, quæ <lb/>prima particula e&longs;t: &longs;ecunda, quatuor & &longs;exaginta: tertia, duas & triginta: <lb/>quarta, &longs;edecim: quinta, octo: &longs;exta, quatuor: &longs;eptima, duas: octaua, unam: no <lb/>na, &longs;elibram, &longs;iue &longs;emuncias &longs;edecim: decima, <expan abbr="&longs;emũcias">&longs;emuncias</expan> octo: undecima, qua­<lb/>tuor: duodecima, duas: decimatertia, unam.</s> </p> <figure id="id.001.01.215.1.jpg" xlink:href="001/01/215/1.jpg"/> <p id="N1632A" type="main"> <s id="N1632C">Verùm minorem &longs;elibram, quam no&longs;tri, ut &longs;æpe dixi, appellant marcam, <lb/>Romani be&longs;&longs;em <expan abbr="nominar&etilde;t">nominarent</expan>, æquè ac maiorem monetarij, qui cudunt <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, <lb/>partiuntur in quatuor & uiginti binas &longs;extulas: &longs;ingulas binas &longs;extulas in <lb/>quatuor &longs;emi&longs;extulas: &longs;ingulas &longs;emi&longs;extulas in tres quaternas &longs;iliquas. </s> <s id="N1633D">Sin­<lb/>gulas præterea quaternas &longs;iliquas <expan abbr="quidã">quidam</expan> in quatuor &longs;iliquas: &longs;ed plerique o­<pb pagenum="206" xlink:href="001/01/216.jpg"/>mittentes &longs;emi&longs;extulas, mox binas &longs;extulas diuidunt in duodecim quater­<lb/>nas &longs;iliquas: nec has partiuntur in quatuor &longs;iliquas. </s> <s id="N1634D">Itaque prima & maximæ <lb/>particula, quæ bes e&longs;t, pendit quatuor & uiginti binas &longs;extulas: &longs;ecunda, du <lb/>odecim: tertia, &longs;ex: quarta, tres: quinta, duas: &longs;exta, &longs;ingulas &longs;iue quatuor &longs;e­<lb/>mi&longs;extulas: &longs;eptima, duas &longs;emi&longs;extulas: octaua, unam: &longs;iue tres quaternas &longs;ili <lb/>quas: nona, duas: decima, unam. </s> <s id="N16358">Quinetiam monetarij, qui &longs;ignant <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, <lb/>be&longs;&longs;em minorem &longs;imiliter atque maiorem partiuntur: no&longs;tri quidem in <expan abbr="&longs;emũcias">&longs;emun<lb/>cias</expan> &longs;edecim, &longs;emunciam uerò in decem & octo quaternas &longs;iliquas. </s> <s id="N16367">Ip&longs;is <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>particulæ &longs;unt decem, quibus in alteram libræ lancem impo&longs;itis, ponderant <lb/>argentum, quod, cùm igni experiuntur mi&longs;turam, &longs;upere&longs;t ære iam con&longs;um<lb/>pto: quarum prima e&longs;t bes, & pendit &longs;emuncias &longs;edecim: &longs;ecunda, octo: ter­<lb/>tia, quatuor: quarta duas: quinta <expan abbr="unã">unam</expan>, &longs;iue decem & octo quaternas &longs;iliquas: <lb/>&longs;exta, nouem quaternas &longs;iliquas: &longs;eptima, &longs;ex: octaua, tres: nona, duas: deci­<lb/>ma, unam. </s> <s id="N1637E">At Norebergij monetarij, qui cudunt argentum, be&longs;&longs;em etiam di<lb/>uidunt in <expan abbr="&longs;emũcias">&longs;emuncias</expan> &longs;edecim, &longs;ed &longs;emunciam in quatuor drachmas, <expan abbr="drachmã">drachmam</expan> <lb/>in quatuor nummulos: quibus &longs;unt nouem particulæ: quarum prima pen­<lb/>dit &longs;emuncias &longs;edecim: &longs;ecunda, octo: tertia, quatuor: quarta, duas: quinta, u­<lb/>nam. </s> <s id="N16391">Be&longs;&longs;em enim non aliter ac no&longs;tri di&longs;tribuunt: &longs;ed quia &longs;emunciam par<lb/><expan abbr="tiũtur">tiuntur</expan> in quatuor drachmas, &longs;exta particula pendit duas drachmas: &longs;eptima, <lb/>unum, &longs;iue nummulos quatuor: octaua, nummulos duos: nona unum. </s> <s id="N1639B">Ve­<lb/>rùm Agrippinen&longs;es & Antuerpiani diuidunt be&longs;&longs;em in duodecim quinas <lb/>drachmas & &longs;ingula &longs;cripula, quæ pondera nummos <expan abbr="appellãt">appellant</expan>. </s> <s id="N163A6">Quodque ue­<lb/>rò rur&longs;us di&longs;tribuunt in quatuor & uiginti quaternas &longs;iliquas, quas nomi­<lb/>nant grana: eis autem &longs;unt decem particulæ: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> prima e&longs;t bes, & pendit <lb/>duodecim nummos: &longs;ecunda, &longs;ex: tertia, tres: quarta, duos: quinta, unum &longs;i­<lb/>ue quatuor & uiginti quaternas &longs;iliquas: &longs;exta, duodecim quaternas &longs;ili­<lb/>quas: &longs;eptima, &longs;ex: octaua, tres: nona, duas: decima, unas. </s> <s id="N163B7">Itaque his æquè ac no<lb/>&longs;tris bes diuiditur in quaternas &longs;iliquas ducentas octoginta octo: Noreber<lb/>gijs uerò in nummulos ducentos quinquaginta &longs;ex. </s> <s id="N163BE">Po&longs;tremò Veneti be&longs;­<lb/>&longs;em partiuntur in uncias octo: unciam, in quatuor &longs;icilicos: &longs;icilicum, in &longs;ili­<lb/>quas &longs;ex & triginta: qui duodecim particulas facere po&longs;&longs;unt, quibus <expan abbr="utãtur">utantur</expan>, <lb/>&longs;i quando mi&longs;turas argenti & æris experiri uelint: quarum prima erit bes & <lb/>pendet uncias octo: <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, quatuor: tertia, duas, quarta, unam, &longs;iue &longs;icilicos <lb/>quatuor: quinta, &longs;icilicos duos: &longs;exta, &longs;icilicum unum: &longs;eptima, &longs;iliquas <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> <lb/>& octo: octaua, nouem: nona, &longs;ex: decima, tres: undecima, duas: duodecima, <lb/>unam. </s> <s id="N163DB">Quoniam uerò Veneti di&longs;tribuunt be&longs;&longs;em in &longs;iliquas mille centum <lb/>quinquaginta duas, & quaternæ &longs;iliquæ ducentæ octoginta octo, in quot <lb/>no&longs;tri diuidunt be&longs;&longs;em, efficiunt totidem &longs;iliquas, utrique idem &longs;entiunt: et&longs;i <lb/>Veneti be&longs;&longs;em minutius concidunt. </s> <s id="N163E4">Atque ponderum tam maiorum quàm <lb/>minorum, quibus metallici utuntur, hæc ferè ratio e&longs;t: itemque <expan abbr="minorũ">minorum</expan>, qui­<lb/>bus monetarij & mercatores cùm metalla & monetas experiri &longs;olent. </s> <s id="N163EF">Maio<lb/>res uerò be&longs;&longs;es, quos adhibent cùm magnas earundem rerum ma&longs;&longs;as pon­<lb/>derant, explicaui libro De re&longs;tituendis men&longs;uris & ponderibus in&longs;cripto, <lb/>& &longs;ecundo De precio metallorum & monetis. </s> <s id="N163F8">Tres autem minores libræ <lb/>&longs;unt, quibus uenas, metalla, additamenta ponderamus: prima, qua <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan><pb pagenum="207" xlink:href="001/01/217.jpg"/> & <expan abbr="additam&etilde;ta">additamenta</expan>: ea inter minores i&longs;tas libras e&longs;t maxima: & octo maioris pon<lb/>deris uncijs in eius alteram lancem, & totidem in alteram impo&longs;itis uitium <lb/>non facit. </s> <s id="N1640D">Secunda &longs;ubtilior e&longs;t, qua ponderamus uenas <expan abbr="experi&etilde;das">experiendas</expan> uel me­<lb/>tallum: ea <expan abbr="centumpondiũ">centumpondium</expan> minoris ponderis bene ferre pote&longs;t in altera lan­<lb/>ce, atque in altera uenam uel metallum tam graue quàm tantulum <expan abbr="centũpon­dium">centumpon­<lb/>dium</expan> e&longs;t. </s> <s id="N16422">Tertia e&longs;t &longs;ubtili&longs;&longs;ima, qua ponderamus ma&longs;&longs;ulam auri uel argen­<lb/>ti, quæ experimento perfecto in catilli cinerei fundo re&longs;edit. </s> <s id="N16427">Quod &longs;i quis &longs;e<lb/>cunda libra ponderabit plumbum, uel tertia uenam, multum eis nocebit. </s> <s id="N1642C"><lb/>Quod autem metalli pondus minus ex uenæ uel metalli mi&longs;ti centumpon­<lb/>dio minore conficitur, idem metalli pondus maius ex uenæ uel metalli mi­<lb/>&longs;ti centumpondio maiore conflatur.</s> </p> <p id="N16434" type="caption"> <s id="N16436">P<emph type="italics"/>rima libra minor<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecunda<emph.end type="italics"/> B. <lb/>T<emph type="italics"/>ertia in loculamento po&longs;ita<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.217.1.jpg" xlink:href="001/01/217/1.jpg"/> <p id="N16452" type="main"> <s id="N16454">De re Metallica Libri VII. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="208" xlink:href="001/01/218.jpg"/> <p id="N1645B" type="head"> <s id="N1645D">GEORGII AGRICO­<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER OCTAVVS.</s> </p> <p id="N16464" type="main"> <s id="N16466">Qvemadmodvm uenas experimenti gratia tra­<lb/>ctare conueniat, &longs;uperiore libro explicaui, nunc ag<lb/>grederer ad maius opus, id ip&longs;um &longs;cilicet, quod no <lb/>bis parit metalla, ni&longs;i prius uenarum præparanda­<lb/>rum rationes e&longs;&longs;ent exponendæ: cùm enim natura <lb/>metalla plerunque procreare &longs;oleat impura & mi&longs;ta <lb/>cum terris & &longs;uccis concretis, & lapidibus, nece&longs;&longs;e <lb/>e&longs;t eas res fo&longs;&longs;iles, plera&longs;que à uenis metallicis antea­<lb/>quam excoquantur, quoad fieri pote&longs;t, &longs;eparare. </s> <s id="N16479">I­<lb/>taque quibus modis uenæ di&longs;cernantur, tundantur malleis, urantur, tundan­<lb/>tur pilis, molantur in farinam, cribrentur, lauentur, torreantur, crementur <lb/>nunc dicam, exordiarque à prima laborandi ratione. </s> <s id="N16482">Periti metallici cùm ue­<lb/>nas fodiunt, mox in ip&longs;is puteis aut cuniculis <expan abbr="materiã">materiam</expan> metallicam <expan abbr="di&longs;cernũt">di&longs;cernunt</expan> <lb/>à terris, &longs;uccis concretis, lapidibus: precio&longs;amque in alucris, uilem in ua&longs;is re­<lb/>ponunt. </s> <s id="N16493">Quod &longs;i fo&longs;&longs;or aliquis rerum metallicarum imperitus non fecerit, <lb/>aut peritus etiam nece&longs;&longs;itate, cui parendum fuit, coactus facere non potue­<lb/>rit, quamprimum id quod effo&longs;&longs;um e&longs;t, ex fodina fuerit extractum, omne lu<lb/>&longs;trari debet, uenæque pars metalli diues di&longs;cerni ab eius parte metalli exper­<lb/>te, &longs;iue terra &longs;iue fuccus concretus, &longs;iue lapis fuerit. </s> <s id="N1649E">Nam uenam inutilem &longs;i­<lb/>mul cum utili excoquere damno&longs;um e&longs;t: &longs;iquidem impen&longs;æ pereunt, quod <lb/>ex terris & lapidibus conflentur, recrementa tantummodo inania & inuti­<lb/>lia: ex &longs;uccis concretis quidam impediant metallorum excoctionem, & da­<lb/>mnum dent. </s> <s id="N164A9">At &longs;axa, quæ &longs;unt ad uenam diuitem, etiam ip&longs;a, ne quid metal­<lb/>li pereat, &longs;unt tundenda, comminuenda, lauanda. </s> <s id="N164AE">Verùm &longs;i fo&longs;&longs;ores uel igna<lb/>ri, uel incauti uenas, dum eas cauarent, cum terris & &longs;axis commi&longs;cuerunt, <lb/>munus metalli rudis &longs;ecernendi, uel uenæ præ&longs;tantis non uiri modo &longs;u&longs;ci­<lb/>piunt, &longs;ed etiam pueri uel mulieres: eam uerò mi&longs;turam in abacum longum, <lb/>cui totos ferè dies a&longs;&longs;ident, inijciunt, & ab ea metallum &longs;eparant: &longs;eparatum <lb/>in alueos colligunt: collectum in ua&longs;a inijciunt: quæ in officinam, in qua ue­<lb/>næ excoqui &longs;olent, inuehuntur.</s> </p> <p id="N164BD" type="caption"> <s id="N164BF">A<emph type="italics"/>bacus longus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>luei<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>a&longs;a<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="209" xlink:href="001/01/219.jpg"/> <figure id="id.001.01.219.1.jpg" xlink:href="001/01/219/1.jpg"/> <p id="N164DD" type="main"> <s id="N164DF">Sed metallorum, quæ pura uel rudia &longs;unt effo&longs;&longs;a, quod genus &longs;unt argen<lb/>tum purum, aut rude plumbei uel cinerei coloris, ma&longs;&longs;as præ&longs;ides <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> <lb/>lapidi &longs;uperimpo&longs;itas malleis quadrangulis & cra&longs;&longs;is percutientes dilatant: <lb/>quas laminas deinde uel trunco impo&longs;itas ferreis cuneis malleo percu&longs;&longs;is &longs;e<lb/>cant in partes: uel ferramento, forficis &longs;imili concidunt: eius altera chela, in <lb/>trunco immobili infixa, longa e&longs;t pedes tres: altera, quæ metallum concidit, <lb/>&longs;ex. </s> <s id="N164F2">Eas autem metalli partes po&longs;thæc excoctores in catillis ferreis calfactas <lb/>in &longs;ecundis fornacibus excoquunt.</s> </p> <p id="N164F7" type="caption"> <s id="N164F9">M<emph type="italics"/>etalli ma&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>uneus<emph.end type="italics"/> C. <lb/>T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>erramentum forfici &longs;imile<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="210" xlink:href="001/01/220.jpg"/> <figure id="id.001.01.220.1.jpg" xlink:href="001/01/220/1.jpg"/> <p id="N16525" type="main"> <s id="N16527">Et&longs;i uerò fo&longs;&longs;ores in puteis aut cuniculis res fo&longs;&longs;iles di&longs;creuerunt, tamen <lb/>uenæ metallicæ ex ip&longs;is extractæ aut euectæ malleis in partes frangen­<lb/>dæ &longs;unt, uel minutim contundendæ, comminuendæque, ut i&longs;to etiam modo <lb/>præ&longs;tantiores & meliores partes à uilioribus & deterioribus di&longs;cerni po&longs;­<lb/>&longs;int: quod in uenis excoquendis plurimum ualet: etenim &longs;i di&longs;crimine remo<lb/>to uenæ excoquantur, precio&longs;a non raro magnum <expan abbr="detrim&etilde;tum">detrimentum</expan> accipit, pri­<lb/>u&longs;quam uilis igni lique&longs;cat: aut una alteram con&longs;umit: quod ne fiat partim <lb/>hac diligentia, partim additamentis po&longs;&longs;umus cauere: &longs;ed &longs;i uena metalli ali­<lb/>cuius uilis fuerit, eius extractæ uel euectæ, meliorem partem conijcere opor<lb/>tet in unum aliquem locum: deteriorem uerò itemque &longs;axa abijcere. </s> <s id="N16540">Di&longs;cre­<lb/>tores autem cuique abaco durum & latum lapidem <expan abbr="imponũt">imponunt</expan>. </s> <s id="N16549">Abaci <expan abbr="plerũquelongi">plerunque <lb/>longi</expan> & lati quatuor pedes con&longs;tant ex a&longs;&longs;eribus inter &longs;e coagmentatis: ad <lb/>quorum latera & tergum a&longs;&longs;eres, ex eis circiter pedem <expan abbr="emin&etilde;tes">eminentes</expan>, affixi &longs;unt: <lb/>frons, cui &longs;ecretor a&longs;&longs;idet, patet. </s> <s id="N1655A">Eorum uerò alij uenæ auri uel argenti, diui­<lb/>tis ma&longs;&longs;am lapidi &longs;uperimpo&longs;itam & malleo lato, &longs;ed non cra&longs;&longs;o, percu&longs;&longs;am <lb/>modò in partes frangunt, & in unum uas conijciunt: modò <expan abbr="frangũt">frangunt</expan> & præ­<lb/>&longs;tantes à uilioribus di&longs;cernentes, unde nomen inuenerunt, eas &longs;eparatim in <lb/>diuer&longs;a ua&longs;a inijciunt & colligunt. </s> <s id="N16569">Alij uerò uenæ minus auri uel argenti di <lb/>uitis ma&longs;&longs;am item lapidi &longs;uperimpo&longs;itam, malleoque lato & cra&longs;&longs;o percu&longs;&longs;am <lb/>minutim contundunt: ac, cùm multa fuerit comminuta, collectam in unum <pb pagenum="211" xlink:href="001/01/221.jpg"/>uas inijciunt. </s> <s id="N16575">Va&longs;orum duplex genus e&longs;t: alterum altius, & in medio paulo <lb/>amplius quàm in infimo uel &longs;ummo: alterum humilius. </s> <s id="N1657A">Quod cùm in imo <lb/>amplius &longs;it, continuo &longs;ur&longs;um uer&longs;us aliquanto e&longs;t angu&longs;tius: illud &longs;uperius <lb/>operculo tegitur, hoc non tegitur: &longs;ed bacillum ferreum per eius an&longs;as pe­<lb/>netrans utrinque recuruatur: quod manibus, cùm uas <expan abbr="deportãdum">deportandum</expan> e&longs;t, pre­<lb/>henditur. </s> <s id="N16589">Di&longs;cretores autem in primis a&longs;&longs;iduos e&longs;&longs;e oportet.</s> </p> <p id="N1658C" type="caption"> <s id="N1658E">A<emph type="italics"/>bacus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres eminentes<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>alleus quadran­<lb/>gulus<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>as altius<emph.end type="italics"/> E. V<emph type="italics"/>as humilius<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>acillum ferreum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.221.1.jpg" xlink:href="001/01/221/1.jpg"/> <p id="N165C2" type="main"> <s id="N165C4">Alter modus uenas <expan abbr="tund&etilde;di">tundendi</expan> malleis hic e&longs;t: magnæ uenæ duræ fragmen<lb/>ta contunduntur anteaquam urantur. </s> <s id="N165CD">Operariorum certe, qui Go&longs;elariæ i­<lb/>&longs;to modo magnis malleis tundunt pyritas, pedes &longs;unt corticibus qua&longs;i ocre <lb/>is armati, manus chirothecis prælongis: ne glareæ de fragmentis de&longs;ilien­<lb/>tes eos &longs;aucient.</s> </p> <p id="N165D6" type="caption"> <s id="N165D8">P<emph type="italics"/>yritæ<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ortices<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>hirothecæ<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="212" xlink:href="001/01/222.jpg"/> <figure id="id.001.01.222.1.jpg" xlink:href="001/01/222/1.jpg"/> <p id="N165FC" type="main"> <s id="N165FE">At in magnæ Germaniæ regione, quæ Ve&longs;tofalia dicitur, & in Germa­<lb/>niæ inferioris regione quæ Eifalia nominatur, operarij contrà uenarum pri<lb/>us u&longs;tarum fragmenta in rotundam aream, lapidibus duri&longs;&longs;imis arctè &longs;tra­<lb/>tam, coniecta terunt ferramentis, quæ figura ferè malleis &longs;imilia &longs;unt, u&longs;u tri<lb/>bulis: nam longa pedem, lata palmum, cra&longs;&longs;a digitum, in medio &longs;icuti mallei <lb/>habent foramen, in quo includitur manubrium ligneum <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="admodũ">admodum</expan> cra&longs;­<lb/>&longs;um, &longs;ed longum ad pedes tres & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, ut operarij eius pondere inclina­<lb/>tiore uehementius <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> fragmenta percutere po&longs;&longs;int: lata uerò ferramen­<lb/>ti parte percutientes ea conterunt: quo modo etiam tribulis, quanquam ea <lb/>lignea & teretia &longs;unt, atque ad perticas appen&longs;a, frumenta in area <expan abbr="terũtur">teruntur</expan>. </s> <s id="N16627">Ve­<lb/>nas autem comminutas &longs;copis <expan abbr="cõuerrentes">conuerrentes</expan> in officinam inuehunt: in qua la<lb/>uantur in area curta: ad cuius caput lotor &longs;tans rutro ligneo &longs;ur&longs;um uer&longs;us <lb/>trahit aquam: quæ rur&longs;us delap&longs;a id, quod leue e&longs;t, rapit in &longs;ubiectum cana­<lb/>lem: quam lauandi rationem paulo po&longs;t planius explicabo.</s> </p> <p id="N16636" type="caption"> <s id="N16638">A<emph type="italics"/>rea lapidibus &longs;trata<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>enarum fragmenta<emph.end type="italics"/> B. <lb/>A<emph type="italics"/>rea uenarum fragmentis referta<emph.end type="italics"/> C. <lb/>F<emph type="italics"/>erramentum<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius manubrium<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> F. <lb/>A<emph type="italics"/>rea curta<emph.end type="italics"/> G. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="213" xlink:href="001/01/223.jpg"/> <figure id="id.001.01.223.1.jpg" xlink:href="001/01/223/1.jpg"/> <p id="N1667A" type="main"> <s id="N1667C">At duabus de cau&longs;is uenæ uruntur: uel enim ut ex duris molles & fragi­<lb/>les factæ facilius aut tundi malleis pilisúe, aut mox excoqui po&longs;&longs;int: uel ut <lb/>res pingues <expan abbr="cõburãtur">comburantur</expan> &longs;ulfur &longs;cilicet, bitumen, <expan abbr="auripigmentũ">auripigmentum</expan>, &longs;andaraca: &longs;ed <lb/>sulfur &longs;æpius in uenis metallicis ine&longs;t, & plerunque plus quàm cætera nocet <lb/>metallis omnibus, excepto auro: uerùm maximè nocet ferro, minus plum­<lb/>bo candido quàm uel cinereo, uel nigro, uel argento, uel æri. </s> <s id="N16691">Quoniam ue­<lb/>rò rari&longs;&longs;imè inuenitur aurum, in quo non &longs;it argentum, etiam uenæ auri &longs;ul­<lb/>fur in &longs;e continentes urendæ &longs;unt priu&longs;quam excoquantur: etenim &longs;ulfur in <lb/>cinerem re&longs;oluit metallum in uehementi&longs;&longs;imo fornacum igni, atque ex eo re­<lb/>crementum efficit: idem agit bitumen: imo interdum argentum con&longs;umit: <lb/><expan abbr="&qring;d">quod</expan> in cadmia bitumino&longs;a licet uidere. </s> <s id="N166A1">Sed nunc ad urendi modos uenio: & <lb/>primò <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad <expan abbr="eũ">eum</expan>, qui omnib. </s> <s id="N166AE">uenis <expan abbr="cõmunis">communis</expan> e&longs;t. </s> <s id="N166B5">Terra <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> effo&longs;&longs;a <lb/>fit area <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> &longs;atis magna & à fronte aperta: &longs;uper <expan abbr="quã">quam</expan> ligna <expan abbr="cõtin&etilde;ter">continenter</expan> <lb/><expan abbr="cõponũtur">componuntur</expan>: & &longs;uper ea alia ligna <expan abbr="trã&longs;uer&longs;a">tran&longs;uer&longs;a</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <expan abbr="cõtin&etilde;ter">continenter</expan> <expan abbr="locãtur">locantur</expan>: quocirca <expan abbr="hãc">hanc</expan> <lb/><expan abbr="lignorũ">lignorum</expan> <expan abbr="&longs;tru&etilde;">&longs;truem</expan> no&longs;tri <expan abbr="crat&etilde;">cratem</expan> <expan abbr="appellãt">appellant</expan>: id uerò iteratur u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> &longs;trues illa <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan> <lb/><expan abbr="unũ">unum</expan> uel duo fiat alta: tum &longs;uper eam imponuntur <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="qualiumcũque">qualiumcunque </expan> mal<lb/>leis comminutarum fragmenta: primò maxima, deinde mediocria, po&longs;tre­<lb/>mò minima: &longs;icque coagmentatio clementer a&longs;&longs;urgens metæ forma figura­<lb/>tur. </s> <s id="N1670F">Ne uerò di&longs;&longs;ipetur eiu&longs;dem uenæ arenula aquis madida ip&longs;i illinitur, & <pb pagenum="214" xlink:href="001/01/224.jpg"/>batillis tunditur. </s> <s id="N16717">Quidam &longs;i talis arenula eis defuerit, pyram puluere, à car­<lb/>bonibus re&longs;oluto, non aliter ac carbonarij tegunt. </s> <s id="N1671C">At Go&longs;elariæ compo&longs;iti­<lb/>oni, in metæ figuram formatæ, atramentum &longs;utorium rubrum, quo de&longs;tillat <lb/>pyrites u&longs;tus, aquis madefactum illinunt. </s> <s id="N16723">Alibi autem &longs;emel uena uritur: <lb/>alibi bis, alibi ter, prout ip&longs;ius duricies id po&longs;tulat. </s> <s id="N16728">Go&longs;elariæ quidem cùm <lb/>pyrites tertiò uritur, is, qui in <expan abbr="&longs;u&mtilde;o">&longs;ummo</expan> pyræ e&longs;t collocatus, exudat, ut aliàs &longs;cri­<lb/>p&longs;i, quiddam &longs;ubuiride, aridum, a&longs;perum, tenue: quod ignis non aliter ac a­<lb/>miantum non facile comburit. </s> <s id="N16735">Quinetiam per&longs;æpe aqua immittitur in ue­<lb/>nam u&longs;tam & adhuc calentem, hac de cau&longs;a, ut magis molle&longs;cat & friabilis <lb/>fiat. </s> <s id="N1673C">Nam cùm uis ignium eius humorem exiccauit, aqua calentem facilius <lb/>di&longs;&longs;oluit: cuius rei maximum indicium &longs;unt &longs;axa calcaria u&longs;ta.</s> </p> <p id="N16741" type="caption"> <s id="N16743">A<emph type="italics"/>reæ<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ena<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>etæ <lb/>figura<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.224.1.jpg" xlink:href="001/01/224/1.jpg"/> <p id="N1676B" type="main"> <s id="N1676D">Sed terra item effo&longs;&longs;a fiant areæ multò ampliores, & ad normam quadra <lb/>tæ: à quarum lateribus atque tergo muri ducantur, ut ignis ardorem magis <lb/>contineant: à fronte uerò &longs;imiliter patere debent. </s> <s id="N16774">In his &longs;eparatim uena <lb/>plumbi candidi uratur hoc modo. </s> <s id="N16779">Primò ligna circiter duodecim pedes <lb/>longa in area locentur, quater uici&longs;&longs;im, recta & tran&longs;uer&longs;a. </s> <s id="N1677E">Deinde maiora <pb pagenum="215" xlink:href="001/01/225.jpg"/>uenæ fragmenta eis &longs;uperinijciantur: quibus rur&longs;us minora quæ <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad eo­<lb/>rum latera apponantur: quin eiu&longs;dem uenæ arenulæ ip&longs;is quoque illinantur <lb/>& batillis tundantur, ne prius quàm u&longs;ta fuerint, decidant: tum ligna incen­<lb/>dantur.</s> </p> <p id="N16790" type="caption"> <s id="N16792">P<emph type="italics"/>yra accen&longs;a<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>yra quæ extruitur<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ena<emph.end type="italics"/> C. <lb/>L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>orundem &longs;trues<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.225.1.jpg" xlink:href="001/01/225/1.jpg"/> <p id="N167BA" type="main"> <s id="N167BC">Plumbi uerò nigri uena, &longs;i u&longs;tionis indigebit, in aream conijciatur pror­<lb/>&longs;us a&longs;&longs;imilem, &longs;ed decliuem: eique ligna &longs;uperimponantur: à fronte etiam ad <lb/>uenam, ne decidat, arbor apponatur. </s> <s id="N167C3">Vena &longs;ic u&longs;ta quodammodo lique&longs;cit, <lb/>& recrementis fit &longs;imilis. </s> <s id="N167C8">In Tauri&longs;cis autem pyrites, in quo aliquid auri, &longs;ul<lb/>furis, atramenti &longs;utorij ine&longs;t, po&longs;tquam ultimum ex eo aqua cocto <expan abbr="confectũ">confectum</expan> <lb/>fuit, in fornacem furni figura ferè &longs;imilem, in quam ligna &longs;unt impo&longs;ita, con­<lb/>ijcitur, ut, cùm uritur, id quod utile, cum fumo non euolet, &longs;ed ad fornacis te <lb/>&longs;tudinem adhære&longs;cat: quo modo &longs;æpe etiam &longs;ulfur de duobus eiu&longs;dem te­<lb/>&longs;tudinis foraminibus, per quæ fumus eluctatur, &longs;tiriarum in&longs;tar pendet.</s> </p> <p id="N167D9" type="caption"> <s id="N167DB">P<emph type="italics"/>yra, quæ ex uena plumbi & lignis ei &longs;uperimpo&longs;itis con&longs;tat, accen&longs;a<emph.end type="italics"/> A. <lb/>O<emph type="italics"/>perarius uenam in alteram aream conijcit<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ornax furni <lb/>&longs;imilis<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>oramina per quæ fumus eluctatur<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="216" xlink:href="001/01/226.jpg"/> <figure id="id.001.01.226.1.jpg" xlink:href="001/01/226/1.jpg"/> <p id="N16803" type="main"> <s id="N16805">Si uero pyrites uel cadmia, uel alia uena metalli particeps <expan abbr="plu&longs;culũ">plu&longs;culum</expan> &longs;ulfu­<lb/>ris uel bituminis in &longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>, &longs;ic urenda e&longs;t, ut <expan abbr="neutrũ">neutrum</expan> pereat: itaque in <expan abbr="ferreã">ferream</expan> <lb/><expan abbr="laminã">laminam</expan> <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> <expan abbr="plenã">plenam</expan> <expan abbr="cõiecta">coniecta</expan>, carbonibusque &longs;uperiniectis uritur. </s> <s id="N1682B">Eam <expan abbr="la­minã">la­<lb/>minam</expan> <expan abbr="&longs;u&longs;tin&etilde;t">&longs;u&longs;tinent</expan> tres muri, duo à lateribus, tertius à tergo. </s> <s id="N16838">Sub ip&longs;a ollæ, in qui<lb/>bus aqua ine&longs;t, collocantur: in <expan abbr="quã">quam</expan> uapor &longs;ulfuro&longs;us uel bitumino&longs;us defer­<lb/>tur: inque ea pinguitudo, &longs;i &longs;ulfur fuerit, <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> lutea: &longs;i bitumen, picis in&longs;tar <lb/>nigra &longs;upernatans <expan abbr="cõcre&longs;cit">concre&longs;cit</expan>: quæ ni eliceretur, metallo, dum excoqueretur <lb/>uena, <expan abbr="multũ">multum</expan> noceret. </s> <s id="N16853">Ab ea uerò &longs;ic &longs;eparata <expan abbr="ali&quetilde;">aliquem</expan> utilitatis <expan abbr="fructũ">fructum</expan> homini­<lb/>bus præbet: maxime &longs;ulfurea. </s> <s id="N16860">Ex uapore <expan abbr="aũt">aut</expan>, qui <expan abbr="nõ">non</expan> in <expan abbr="aquã">aquam</expan>, &longs;ed in <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> de­<lb/>fertur, &longs;ulfur uel bitumen fit pompholygis &longs;imile, & tam leue, ut difflari &longs;piri<lb/>tu po&longs;&longs;it. </s> <s id="N16877">Alij <expan abbr="utũtur">utuntur</expan> fornace <expan abbr="cõcamerata">concamerata</expan>, & è fronte patente, atque in duas ca <lb/>meras di&longs;tincta. </s> <s id="N16884"><expan abbr="Inferior&etilde;">Inferiorem</expan> murus, in eius medio ductus, in duas partes æqua<lb/>les diuidit, in quibus ollæ, &longs;imiliter <expan abbr="aquã">aquam</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinentes">continentes</expan>, collocantur. </s> <s id="N16894">Supe<lb/>rior uerò rur&longs;us in tres partes e&longs;t di&longs;tributa: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> media, <expan abbr="nõ">non</expan> latior medio <lb/>muro, cuius &longs;uprema pars e&longs;t, &longs;emper patet: in ea enim ligna imponuntur: a­<lb/>lijs duabus &longs;unt ferreæ fores, quæ lignis accen&longs;is clauduntur, ut non minus <lb/>quàm te&longs;tudo ignis <expan abbr="ardor&etilde;">ardorem</expan> <expan abbr="cõtineant">contineant</expan>: in illarum bacillis ferreis, quæ pro pa<lb/>uimento habent, collocantur ollæ fundo carentes: cuius loco cancelli, ex fer <lb/>reis &longs;ilis facti, in quanque imponuntur: per quorum foramina &longs;ulfuro&longs;i uel bi<lb/>tumino&longs;i uapores à uena u&longs;ta manant in ollas inferiores. </s> <s id="N168B5"><expan abbr="Superiorũ">Superiorum</expan> autem <lb/>ollarum &longs;ingulæ centumpondium uenæ capiunt: qua repletæ operculis te­<lb/>guntur, lutoque oblinuntur.</s> </p> <pb pagenum="217" xlink:href="001/01/227.jpg"/> <p id="N168C3" type="caption"> <s id="N168C5">L<emph type="italics"/>amina ferrea foraminum plena<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>uri<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>amina cui uena iniecta<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>arbenes <lb/>uenæ &longs;uperiniecti ardentes<emph.end type="italics"/> D. O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>uperioris cameræ pars me­<lb/>dia<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>liæ duæ partes<emph.end type="italics"/> H. I<emph type="italics"/>nferioris cameræ partes<emph.end type="italics"/> I. M<emph type="italics"/>urus medius<emph.end type="italics"/> K. <lb/>O<emph type="italics"/>llæ quæ uena replentur<emph.end type="italics"/> L. E<emph type="italics"/>arum opercula<emph.end type="italics"/> M. C<emph type="italics"/>ancelli<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <figure id="id.001.01.227.1.jpg" xlink:href="001/01/227/1.jpg"/> <pb pagenum="218" xlink:href="001/01/228.jpg"/> <p id="N16925" type="main"> <s id="N16927">Eislebij quoque & in finitimis locis cùm <expan abbr="urũt">urunt</expan> lapides fi&longs;&longs;iles bituminis <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>expertes, ex quibus æs conflatur, non utuntur &longs;true lignorum, &longs;ed fa&longs;cibus <lb/>uirgultorum: quondam id genus lapides ex puteis extractos mox &longs;uper fa­<lb/>&longs;ces uirgultorum &longs;ub&longs;tratos inijciebant, eisque accen&longs;is urebant. </s> <s id="N16938">Nunc <expan abbr="eo&longs;d&etilde;">eo&longs;dem</expan> <lb/>primò in unum aceruum conuehunt: deinde ad quoddam tempus ita <expan abbr="iac&etilde;t">iacent</expan>, <lb/>ut aer & imber eos aliquo modo molles efficiant: tum prope aceruum &longs;ter­<lb/>nunt fa&longs;ces uirgultorum: atque in ip&longs;os inuehunt proximos lapides: po&longs;tea <lb/>rur&longs;us in uacuo loco, à quo primi lapides ablati &longs;unt, fa&longs;ces uirgultorum po<lb/>nunt: & lapides primis proxime adiunctos eis inijciunt: quod <expan abbr="faciũt">faciunt</expan> u&longs;que ad <lb/>eum finem dum lapides omnes fuerint in fa&longs;ces uirgultorum coniecti, fiatque <lb/>tumulus: po&longs;tremò incendunt fa&longs;ces uirgultorum: uerùm non ea parte, qua <lb/>flat uentus &longs;ed oppo&longs;ita, ne ignis ui uenti <expan abbr="cõcitatus">concitatus</expan> antè con&longs;umat fa&longs;ces uir<lb/>gultorum quàm lapides urantur & molles fiant: quo &longs;ane modo lapides eti<lb/>am fa&longs;cibus uicini ignem concipiunt, eumque communicant cum proximis: <lb/>atque hi iterum cum finitimis: ardetque &longs;ic pyra &longs;æpenumero dies triginta plu­<lb/>resue continuos. </s> <s id="N16963">Lapis autem i&longs;te æro&longs;us fi&longs;&longs;ilis copio&longs;ius, ut aliàs dixi, exu<lb/>dat illud, cui natura e&longs;t &longs;imilis amianto.</s> </p> <p id="N16968" type="caption"> <s id="N1696A">A<emph type="italics"/>ceruus lapidum æro&longs;orum<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>yra accen&longs;a<emph.end type="italics"/> B. <lb/>L<emph type="italics"/>apides inuehens in fa&longs;ces uirgultorum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.228.1.jpg" xlink:href="001/01/228/1.jpg"/> <pb pagenum="219" xlink:href="001/01/229.jpg"/> <p id="N1698A" type="main"> <s id="N1698C">At uenæ pilis præferratis iccirco tunduntur, ut metallum à lapidibus & <lb/>tecti &longs;axis di&longs;cerni po&longs;&longs;it. </s> <s id="N16991">Machinæ, qua id ip&longs;um perficitur, &longs;pecies, quarto <lb/>machinarum, quibus metallici utuntur, generi &longs;ubiecta, hoc modo fabrica­<lb/>tur: truncus quernus longus pedes &longs;ex, latus & altus duos & palmum humi <lb/>locatur: in cuius medio cap&longs;a e&longs;t longa pedes duos & digitos &longs;ex, alta <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> <lb/>& &longs;ex digitos: eius frons patet, quæ o&longs;tium appellari pote&longs;t: eiu&longs;dem <expan abbr="fundũ">fundum</expan> <lb/>tegitur &longs;olea ferrea, cra&longs;&longs;a palmum, lata palmos duos & totidem digitos: cu­<lb/>ius utrunque latus cuneatum in truncum adigitur. </s> <s id="N169A8">Prior uerò & po&longs;terior ei­<lb/>us pars eidem trunco affiguntur clauis ferreis: ad latera cap&longs;æ &longs;uper <expan abbr="truncũ">truncum</expan> <lb/>&longs;tatuuntur duo tigna, quorum &longs;uperiora capita aliquantum reci&longs;a in formis <lb/>trabium domicilij includuntur: à cap&longs;a pedibus duobus & dimidio duo ti­<lb/>gna tran&longs;uer&longs;a continenter coniunguntur: quorum capita intrin&longs;ecus <expan abbr="parũ">parum</expan> <lb/>reci&longs;a iacent in formis exterioribus i&longs;torum tignorum &longs;tatutorum: atque ibi <lb/>cum ip&longs;is terebrantur, perque foramen hoc <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan> penetrat clauus ferreus: <lb/>cuius alterum caput duo habet cornua: alterum <expan abbr="perforatũ">perforatum</expan> e&longs;t, quod cuneo <lb/>traiecto &longs;ic coercetur, ut tigna arctius con&longs;tringat: quinetiam ex cornibus al<lb/>terum uer&longs;us uergit, alterum deor&longs;um: at &longs;uper ea tigna tran&longs;uer&longs;a ad <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> <lb/>pedum trium & dimidij iterum duo eiu&longs;modi tigna tran&longs;uer&longs;a &longs;imili modo <lb/><expan abbr="coniungũtur">coniunguntur</expan>. </s> <s id="N169D8">Tignis autem tran&longs;uer&longs;is &longs;unt foramina quadrangula, in quæ <lb/>pila præferrata immittuntur: ea longe inter &longs;e non di&longs;tant, & arctius in illis <lb/>continentur. </s> <s id="N169DF">Habet uerò quodque pilum retro dentem, quem inferius &longs;euo li<lb/>nire oportet, ut eò facilius attolli po&longs;&longs;it: eum autem axis angulati bini den­<lb/>tes longi & &longs;uperiore parte in rotundo lati uici&longs;&longs;im attollunt, ut pilum deci <lb/>dens in cap&longs;am capite ferreo &longs;axa in eam coniecta contundat & comminu­<lb/>at. </s> <s id="N169EA">Sed axis rotam habet pinnatam, quam aquæ impetus impellit: uerùm ca<lb/>p&longs;æ o&longs;tio pro foribus a&longs;&longs;er e&longs;t: qui in antis trunci excauatis & leuari pote&longs;t, <lb/>ut o&longs;tio re&longs;erato operarius arenam, in quam &longs;axa contrita &longs;unt, itemque &longs;abu­<lb/>lum & glareas batillo eximat: & demitti, ut o&longs;tio clau&longs;o alia &longs;axa iniecta rur<lb/>&longs;us pilis præferratis tundantur: &longs;ed, &longs;i truncus quernus in promptu non fue<lb/>rit, duo tigna humi locantur, & inter &longs;e fibulis ferreis coniungantur: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>utrunque longum &longs;it pedes &longs;ex, latum pedem, altum &longs;e&longs;quipedem: quæ altitu<lb/>do cap&longs;æ e&longs;&longs;e debet: ea fit priore tigno latitudine dodrantis, & longitudine <lb/>duorum pedum & trientis ac &longs;emunciæ pror&longs;us exci&longs;o: in cuius &longs;olo effo&longs;&longs;o <lb/>locetur &longs;axum duri&longs;&longs;imum, cra&longs;&longs;um pedem, latum <expan abbr="dodrãtem">dodrantem</expan>: ad id, &longs;i quod <lb/>cauum remanet, ip&longs;um terra uel arenula <expan abbr="cõpleatur">compleatur</expan>, eaque tundatur: <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> quod <lb/>e&longs;t ante cap&longs;am a&longs;&longs;eribus tegatur: &longs;axum perfractum auferatur, & in eius lo <lb/>cum aliud reponatur: licet etiam cap&longs;am minorem & <expan abbr="triũ">trium</expan> tantummodo pi­<lb/>lorum facere capacem.</s> </p> <p id="N16A1B" type="caption"> <s id="N16A1D">C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer&longs;a<emph.end type="italics"/> C. <lb/>P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>orum capita<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> F. <lb/>D<emph type="italics"/>ens pili<emph.end type="italics"/> G. D<emph type="italics"/>entes axis<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="220" xlink:href="001/01/230.jpg"/> <figure id="id.001.01.230.1.jpg" xlink:href="001/01/230/1.jpg"/> <p id="N16A5D" type="main"> <s id="N16A5F">Pila autem efficiuntur ex tigillis nouem pedes longis, quadrangulis, un­<lb/>diquaque latis &longs;emipedem: cuiusque caput ferreum ita &longs;e habet. </s> <s id="N16A64">Inferior eius <lb/>pars <expan abbr="lõga">longa</expan> e&longs;t tres palmos, &longs;uperior <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan>: inferioris partis media pars lata et <lb/>cra&longs;&longs;a e&longs;t <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, longa duos palmos: infima extuberat ut fiat lata quinque di­<lb/>gitos, cra&longs;&longs;a <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan>, longa duos: &longs;uprema <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;a extuberat: fitque lata et cra&longs;­<lb/>&longs;a <expan abbr="&longs;e&longs;quipalmũ">&longs;e&longs;quipalmum</expan>, longa duos digitos: &longs;uperius ubi includitur in pilo perfora­<lb/>ta: &longs;imili modo <expan abbr="pilũ">pilum</expan> ip&longs;um <expan abbr="terebratũ">terebratum</expan> e&longs;t: atque per utriu&longs;que foramen penetrat <lb/>cuncus ferreus latus: qui <expan abbr="cõtinet">continet</expan> caput ne de pilo decidat. </s> <s id="N16A97">Vt uerò <expan abbr="pilũ">pilum</expan> <expan abbr="cõti­nenter">conti­<lb/>nenter</expan> <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="fragm&etilde;ta">fragmenta</expan> uel &longs;axa <expan abbr="tũdens">tundens</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="frãgatur">frangatur</expan> inter ip&longs;um & <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> <lb/>partis inferioris <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> ponitur lamina ex ferro quadrangula, cra&longs;&longs;a <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, la<lb/>ta digitos <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>, alta &longs;ex. </s> <s id="N16ACC">Qui uerò tria pila <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>, ut plerique faciunt, ea multo <lb/>maiora faciunt: etenim cum quadrangula exi&longs;tant, undique lata &longs;unt tres pal­<lb/>mos: cuiu&longs;que autem caput ferreum ita &longs;e habet: totum longum e&longs;t pedes du­<lb/>os & palmum: inferius &longs;exangulum: ubi latum & cra&longs;&longs;um exi&longs;tit digitos &longs;e­<lb/>ptem. </s> <s id="N16ADB">Inferior eius pars, quæ ex pilo extat, longa e&longs;t <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & palmos duos: <lb/>&longs;uperior, quæ in eo includitur, palmos tres: inferiore eius parte lata & cra&longs;&longs;a <lb/><expan abbr="palmũ">palmum</expan>. </s> <s id="N16AE9">Deinde paulatim fit angu&longs;tior & tenuior, ut &longs;uperiore parte mane­<lb/>at lata digitos tres & dimidium, cra&longs;&longs;a duos: ubi anguli quodam modo reci <lb/>&longs;i &longs;unt: eaque parte perforatum e&longs;t. </s> <s id="N16AF0">Foramen uerò longum digitos tres, <expan abbr="latũ">latum </expan><pb pagenum="221" xlink:href="001/01/231.jpg"/>unum, di&longs;tat à &longs;uprema parte acuta digito. </s> <s id="N16AFB"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> <expan abbr="&longs;uperior&etilde;">&longs;uperiorem</expan> capitis partem, <lb/>quæ in pilo inferius exci&longs;o includitur uncinatam & &longs;triatam faciunt, ut un­<lb/>cis in pilum infixis & cuneis in &longs;trias adactis in ip&longs;o pror&longs;us immobilis ma­<lb/>neat: præ&longs;ertim cum duabus præterea quadrangulis laminis ferreis cingan­<lb/>tur. </s> <s id="N16B0D">Axem uerò alij ad circinum di&longs;tribuunt in &longs;ex partes, alij in nouem: &longs;ed <lb/>&longs;atius e&longs;t eum in duodecim partiri, ut uici&longs;&longs;im una pars plana dentem in &longs;e <lb/>contineat, altera eo careat.</s> </p> <p id="N16B14" type="caption"> <s id="N16B16">P<emph type="italics"/>ilum alterum<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>ilum inferius exci&longs;um<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>aput pili<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lterum caput uncina­<lb/>tum & &longs;triatum<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>amina ferrea quadrangula<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>uneus<emph.end type="italics"/> F. D<emph type="italics"/>ens <lb/>pili<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>xis angulatus<emph.end type="italics"/> H. D<emph type="italics"/>ens axis<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>ircinus<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.231.1.jpg" xlink:href="001/01/231/1.jpg"/> <p id="N16B5E" type="main"> <s id="N16B60">Rota uerò ne hyeme uel altæ niues uel glacies, uel <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tates">tempe&longs;tates</expan> eius cur&longs;um, <lb/>& conuer&longs;ionem impediant, in quadrangula contignatione pror&longs;us inclu­<lb/>ditur. </s> <s id="N16B6B">Tigna <expan abbr="aũt">aut</expan>, qua inter &longs;e coagmentantur, undique obturantur mu&longs;co: <expan abbr="u­nũ">u­<lb/>num</expan> tamen <expan abbr="cõtignatio">contignatio</expan> foramen habet: per quod canalis deferens <expan abbr="aquã">aquam</expan> pene­<lb/>trat: quæ in rotæ pinnas <expan abbr="decid&etilde;s">decidens</expan> eam uer&longs;at: rur&longs;usque in inferiore canale &longs;ub <lb/>contignatione effluit. </s> <s id="N16B88">Rotæ autem radij non raro in medio axe longo inclu<lb/>duntur: cuius dentes utrinque pila attollunt, quæ uel utraque uenas &longs;iccas aut <lb/>udas tundunt, uel altera &longs;iccas, udas altera, pro ut res hoc aut illud po&longs;tulat: <pb pagenum="222" xlink:href="001/01/232.jpg"/>quin etiam alteris leuatis & clauis ferreis in eorum & primi tigni tran&longs;uer&longs;i <lb/>foramina infixis, altera tantummodo uenas tundunt.</s> </p> <p id="N16B96" type="caption"> <s id="N16B98">C<emph type="italics"/>ontignatio<emph.end type="italics"/> A. <emph type="italics"/>hæc cum &longs;uperiore etiam parte non &longs;it aperta, hic patet, <lb/>ut rota uideri po&longs;sit.<emph.end type="italics"/></s> <s id="N16BA8"> R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.232.1.jpg" xlink:href="001/01/232/1.jpg"/> <p id="N16BC2" type="main"> <s id="N16BC4">At glareas &longs;axorum uel lapidum & &longs;abulum atque arenas è cap&longs;a huius ma<lb/>chinæ exemptas & cumulatas, aut è tumulo, qui e&longs;t prope fodinam ra&longs;tro <lb/>erutas operarius inijciat in cap&longs;am &longs;uperius & è fronte <expan abbr="pat&etilde;tem">patentem</expan>, longam pe<lb/>des tres, latam ferè <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>: cuius latera decliuia &longs;unt & formata ex a&longs;&longs;eri<lb/>bus: &longs;ed fundum filis ferreis in&longs;tar retis contextum &longs;it, & ad duo bacilla fer­<lb/>rea, quæ ad utriu&longs;que lateris a&longs;&longs;erem affixa &longs;unt, item filis ferreis <expan abbr="alligatũ">alligatum</expan>. </s> <s id="N16BDD">Hoc <lb/>eius fundum foramina habet, per quæ glareæ nucis auellanæ magnitudine <lb/>penetrare non po&longs;&longs;unt: quæ &longs;unt maiores quàm ut penetrent, eas operarius <lb/>reportat, rur&longs;usque pilis &longs;ubijcit: eas uerò quæ penetrarunt, & &longs;abulum atque <lb/>arenas in uas magnum colligit & ad loturam re&longs;eruat: cùm autem laboran­<lb/>di munus exequitur cap&longs;am duobus funiculis de trabe &longs;u&longs;pendit. </s> <s id="N16BEA">Hæc ca­<lb/>p&longs;a cribrum quadrangulum rectè nominari pote&longs;t, ut etiam id genus aliæ <lb/>quæ &longs;equuntur.</s> </p> <p id="N16BF1" type="caption"> <s id="N16BF3">C<emph type="italics"/>ap&longs;a recte in &longs;olo locata<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius fundum quod ex filis ferreis <lb/>con&longs;tat<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ap&longs;a inuer&longs;a<emph.end type="italics"/> C. B<emph type="italics"/>acilla ferrea<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>ap&longs;a de<emph.end type="italics"/> <pb pagenum="223" xlink:href="001/01/233.jpg"/><emph type="italics"/>trahe &longs;u&longs;pen&longs;a, cuius fundi pars &longs;upina con&longs;picitur<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>ap&longs;a <lb/>de trabe &longs;u&longs;pen&longs;a, cuius fundi pars prona con&longs;picitur.<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.233.1.jpg" xlink:href="001/01/233/1.jpg"/> <p id="N16C2D" type="main"> <s id="N16C2F">Alij utuntur cribro, cuius uas ligneum duobus ferreis circulis cingitur: <lb/>fundum, non aliter ac cap&longs;æ, ferreis filis in&longs;tar retis contexitur: id imponunt <lb/>duobus a&longs;&longs;erculis &longs;ic affixis ad &longs;tipitem, in terra <expan abbr="defixũ">defixum</expan>, ut alter alteri tran&longs;­<lb/>uer&longs;us &longs;uperpo&longs;itus &longs;it. </s> <s id="N16C3C">Quanquam quidam &longs;tipitem terræ <expan abbr="nõ">non</expan> infigunt, &longs;ed <lb/>eum &longs;uper &longs;olum <expan abbr="&longs;tatu&etilde;tes">&longs;tatuentes</expan> u&longs;que dum eius, quod cribrum tran&longs;mi&longs;it, aceruus <lb/>fiat: cui illam infigunt: in hoc cribrum operarius glareas, lapillos, &longs;abulum, <lb/>arenas tumulo erutas, batillo ferreo inijcit: & eius an&longs;as manibus tenens, i­<lb/>p&longs;um agitando &longs;uccurit: ut eo motu per fundum arena, &longs;abulum, lapilli, mi­<lb/>nutæ glareæ decidant. </s> <s id="N16C51">Alij non u&longs;urpant cribrum, &longs;ed cap&longs;am patentem: <lb/>cuius fundum item filis ferreis <expan abbr="contextũ">contextum</expan> e&longs;t: eam in tigillo tran&longs;uer&longs;o, in du­<lb/>obus tignis &longs;tatutis inclu&longs;o, locatam ducunt & reducunt.</s> </p> <p id="N16C5C" type="caption"> <s id="N16C5E">C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;erculi<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>tipes<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ribri <lb/>fundum<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>ap&longs;a patens<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>igillum <lb/>tran&longs;uer&longs;um<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="224" xlink:href="001/01/234.jpg"/> <figure id="id.001.01.234.1.jpg" xlink:href="001/01/234/1.jpg"/> <p id="N16C98" type="main"> <s id="N16C9A">Alij utuntur cribro, cui uas æneum e&longs;t, utrinque habens an&longs;am <expan abbr="æneã">æneam</expan> qua­<lb/>drangulam: per quas an&longs;as pertica penetrat: cuius alterum caput, quod ex al<lb/>tera an&longs;a eminet ad dodrantem, cùm operarius in <expan abbr="funiculũ">funiculum</expan> de trabe &longs;u&longs;pen­<lb/>&longs;um impo&longs;uerit, perticam &longs;æpius, & quidem uici&longs;&longs;im, à &longs;e ab&longs;trahit, & ad &longs;e <lb/>retrahit: quo motu per cribri fundum res minutæ <expan abbr="decidũt">decidunt</expan>: &longs;ed ut perticæ ca<lb/>put in funem facile imponi po&longs;&longs;it, ip&longs;e inferius bacillo longo duos palmos <lb/>diducitur: etenim duplicatus de&longs;cendit: quod utrunque eius caput ad trabem <lb/>&longs;it religatum. </s> <s id="N16CB7">Attamen pars funiculi po&longs;t bacillum dependet longa &longs;emipe­<lb/>dem. </s> <s id="N16CBC">Quinetiam magna cap&longs;a in hac re e&longs;t u&longs;itata: cuius fundum uel ex a&longs;&longs;e­<lb/>re foraminum pleno conficitur, uel filis ferreis, ut cæterarum cap&longs;arum con<lb/>texitur: ex medijs a&longs;&longs;eribus, qui ad eius latera &longs;unt, &longs;emicirculus ferreus ex­<lb/>tat: ad quem funiculus, ex tigno uel trabe &longs;u&longs;pen&longs;us, alligatur, ut cap&longs;a trahi <lb/>& in omnes partes inclinari po&longs;&longs;it: ei utrinque duo &longs;unt manubria, ci&longs;ij manu <lb/>brijs non di&longs;&longs;imilia: quæ duo operarij prehendentes cap&longs;am, ultro citroque <lb/>tractam et retractam agitant: hac Germani, qui in Carpato monte habitant, <lb/>poti&longs;&longs;imum utuntur: i&longs;tis autem tribus cap&longs;is & duobus cribris minutæ res <lb/>à maiu&longs;culis iccirco di&longs;cernuntur, ut earum quæ tran&longs;mi&longs;&longs;æ &longs;imul lauandæ <lb/>&longs;unt, æquales fiant portiones: nam fundum tam cap&longs;arum quàm cribrorum <lb/>foramina habet, quæ glareas nucis auellanæ magnitudine non <expan abbr="tran&longs;mittũt">tran&longs;mittunt</expan>: <lb/>in fundo remanentes metallici &longs;iccas, &longs;i metallo <expan abbr="nõ">non</expan> carent, &longs;ub pila &longs;ubij <expan abbr="ciũt">ciunt</expan>: <pb pagenum="225" xlink:href="001/01/235.jpg"/>&longs;ed glareæ maiu&longs;culæ à minutis non di&longs;cernuntur his modis, priu&longs;quam ui <lb/>ri uel adole&longs;centes ab eis, & lapillis, & &longs;abulo, & arenis, & terris in tumulo è <lb/>fodina ege&longs;to &longs;itis &longs;axorum fragmenta ra&longs;tris quinque dentibus &longs;epararint.</s> </p> <p id="N16CEA" type="caption"> <s id="N16CEC">C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>emicirculus<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ignum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>M<emph type="italics"/>anubria<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>a&longs;trum quinquedens<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> G. <lb/>E<emph type="italics"/>ius an&longs;æ<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> I. F<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.235.1.jpg" xlink:href="001/01/235/1.jpg"/> <p id="N16D3A" type="main"> <s id="N16D3C">Neu&longs;olæ uerò, quod <expan abbr="metallũ">metallum</expan> e&longs;t in Carpato, tumulos è fodinis, dum æ­<lb/>ris uenæ, quæ &longs;unt in iugis & cacuminibus <expan abbr="montiũ">montium</expan> cauarentur, ege&longs;tos o­<lb/>perarius alter di&longs;cernit, alter terras, arenas, &longs;abulum, lapillos, glareas, atque eti<lb/>am uenas pauperiores, ne impen&longs;æ in non tritam & interdum ferè præcipi­<lb/>tem uiam, atque longam & difficilem uecturam faciendæ &longs;int, ci&longs;io aduehit: <lb/>& idip&longs;um inuertens eas in cap&longs;am longam patentem, & tabellis tran&longs;uer­<lb/>&longs;is di&longs;tentam, & ad rupem præcipitem affixam inijcit: quæ pedum fere cen <lb/>tum & quinquaginta altitudine delabuntur in cap&longs;am breuem, cuius fun­<lb/>dum ex ærea lamina cra&longs;&longs;a & foraminum plena con&longs;tat: ea cap&longs;a habet duo <lb/>manubria, quibus attrahitur & retruditur: &longs;uperius <expan abbr="etiã">etiam</expan> duos arcus, ex bacil<lb/>lis colurnis factos, quib. </s> <s id="N16D5F">uncus ferreus funis ex arboris ramo uel trabe, quæ <lb/>ex tigno &longs;tatuto eminet, &longs;u&longs;pen&longs;i inijcitur: hanc cap&longs;am di&longs;cretor aliquoties <lb/>attrahit, ’& ad arborem uel tignum ualide appellit: quo modo res minutæ <pb pagenum="226" xlink:href="001/01/236.jpg"/>per eius foramina penetrantes altera cap&longs;a longa decidunt in alteram bre­<lb/>uem, cuius <expan abbr="fundũ">fundum</expan> foramina habet angu&longs;tiora: quam <expan abbr="&longs;ecũdus">&longs;ecundus</expan> di&longs;cretor item <lb/>ad arborem uel tignum ualide appellit: iterumque minutiores tertia cap&longs;a ex­<lb/>ceptæ delabuntur in tertiam cap&longs;am breuem, cuius <expan abbr="fundũ">fundum</expan> angu&longs;ti&longs;&longs;ima ha­<lb/>bet foramina, quam cap&longs;am tertius di&longs;cretor, &longs;imiliter ad arborem uel <expan abbr="tignũ">tignum</expan> <lb/>ualide appellit, ac tertio res minutulæ per foramina <expan abbr="incidũt">incidunt</expan> in <expan abbr="abacũ">abacum</expan>. </s> <s id="N16D8D">Dum <lb/>autem operarius ci&longs;io aduehit aliam tumuli partem <expan abbr="di&longs;cern&etilde;dam">di&longs;cernendam</expan>, qui&longs;que in­<lb/>terea di&longs;cretor unco ex arcubus extracto &longs;uam cap&longs;am aufert, camque inuer­<lb/>tens, glareas uel &longs;abulum, quod in eius fundo reman&longs;it, coaceruat. </s> <s id="N16D9A">Minutu­<lb/>las uero res, in abacum delap&longs;as, primus lotor, nam <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> &longs;unt, quot di&longs;cre­<lb/>tores, deuerrit, et cribro, cuius foramina &longs;unt angu&longs;tiora quàm tertiæ cap&longs;æ <lb/>breuis foramina, exceptas lauat in ua&longs;e, aquis ferè pleno. </s> <s id="N16DA7">Quod cùm fuerit <lb/>eo, quod cribrum tran&longs;mi&longs;it, <expan abbr="refertũ">refertum</expan>, turbinem extrahit, ut aqua effluat: mox <lb/>id, quod in ua&longs;e re&longs;edit, batillo conijcit in abacum <expan abbr="&longs;ecũdi">&longs;ecundi</expan> lotoris: qui ip&longs;um <lb/>lauat in cribro, cui angu&longs;tiora &longs;unt foramina: quod etiam tunc in uas decidit <lb/>idem eximit & in tertij lotoris abacum inijcit: qui id ip&longs;um lauat in cribro, <lb/>cui angu&longs;ti&longs;&longs;ima &longs;unt foramina. </s> <s id="N16DBC">Æris autem ramenta, quæ in ultimo ua&longs;e re <lb/>&longs;ederunt, exempta excoquuntur: id uerò, quod qui&longs;que lotor radio ab&longs;tulit, <lb/>in area linteis exten&longs;is contecta lauatur. </s> <s id="N16DC3">Quin etiam Aldebergi, quod plum<lb/>bi <expan abbr="cãdidi">candidi</expan> metallum e&longs;t, in montibus Bohemiæ finitimis, di&longs;cretores talibus <lb/>cap&longs;is breuibus ex trabe &longs;u&longs;pen&longs;is <expan abbr="utũtur">utuntur</expan>: quæ tamen paulò ampliores &longs;unt, <lb/>& priore parte patent: qua glareæ, quas non tran&longs;mi&longs;erunt, earum ad <expan abbr="tignũ">tignum</expan> <lb/>appul&longs;u &longs;tatim excuti po&longs;&longs;unt.</s> </p> <p id="N16DDA" type="caption"> <s id="N16DDC">O<emph type="italics"/>perarius ci&longs;io glareas aduehens<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>rima cap&longs;a longa<emph.end type="italics"/> B. <lb/>P<emph type="italics"/>rima cap&longs;a breuis<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>ius manubria<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem arcus<emph.end type="italics"/> E. <lb/>F<emph type="italics"/>unis<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>ignum<emph.end type="italics"/> H. S<emph type="italics"/>ecunda cap&longs;a longa<emph.end type="italics"/> I. <lb/>S<emph type="italics"/>ecunda cap&longs;a breuis<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>ertia cap&longs;a longa<emph.end type="italics"/> L. T<emph type="italics"/>ertia ca<lb/>p&longs;a breuis<emph.end type="italics"/> M. A<emph type="italics"/>bacus primus<emph.end type="italics"/> N. C<emph type="italics"/>ribrum primum<emph.end type="italics"/> O. V<emph type="italics"/>as <lb/>primum<emph.end type="italics"/> P. S<emph type="italics"/>ecundus abacus<emph.end type="italics"/> Q. S<emph type="italics"/>ecundum cribrum<emph.end type="italics"/> R. <lb/>S<emph type="italics"/>ecundum uas<emph.end type="italics"/> S. T<emph type="italics"/>ertius abacus<emph.end type="italics"/> T. T<emph type="italics"/>ertium cribrum<emph.end type="italics"/> V. <lb/>T<emph type="italics"/>ertium uas<emph.end type="italics"/> X. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> Y.</s> </p> <pb pagenum="227" xlink:href="001/01/237.jpg"/> <figure id="id.001.01.237.1.jpg" xlink:href="001/01/237/1.jpg"/> <p id="N16E7A" type="main"> <s id="N16E7C">At &longs;i uena metalli diues fuerit, terræ, arenæ, &longs;abulum, glareæ <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan>, ex te<lb/>cto <expan abbr="exci&longs;orũ">exci&longs;orum</expan>, rutro uel ra&longs;tro è tumulo erutæ, & batillo in <expan abbr="cribrũ">cribrum</expan> <expan abbr="amplũ">amplum</expan> uel <pb pagenum="228" xlink:href="001/01/238.jpg"/>in corbem coniectæ lauantur in ua&longs;e aquarum ferè pleno. </s> <s id="N16E96">Cribrum <expan abbr="plerũquelatum">plerunque <lb/>latum</expan> e&longs;t cubitum, altum &longs;emipedem: eius fundum tantula habet foramina <lb/>ut per ea glareæ eruo non maiores decidant. </s> <s id="N16EA1">Filis uerò ferreis rectis et tran&longs;­<lb/>uer&longs;is, quæ ubi &longs;e contingunt clauiculæ ferreæ complectuntur, contextum <lb/>circulo ferreo, duobusque bacillis tran&longs;uer&longs;is item ferreis innititur: reliquam <lb/>cribri partem, è tabulis in ua&longs;is figuram formatam, duo circuli ferrei <expan abbr="cingũt">cingunt</expan>: <lb/>ueruntamen nonnulli id ip&longs;um colurnis aut quernis circulis uinciunt: &longs;ed <lb/>tunc tribus. </s> <s id="N16EB2">Habet autem utrinque an&longs;am: quas materiam metallicam lauatu­<lb/>rus manibus tenet: in hoc cribrum adole&longs;cens res lauandas conijcit: mulier <lb/>ip&longs;um uici&longs;&longs;im ad dextram & &longs;ini&longs;tram uer&longs;ans &longs;uccutit: quo modo terras, <lb/>arenas, glareas minores tran&longs;mittit: maiores in eo remanent: quæ eiectæ & <lb/>coaceruatæ &longs;ubijciuntur pilis. </s> <s id="N16EBD">Limus uerò cum arenis, &longs;abulo, glareis aqua <lb/>exant lata ex ua&longs;e batillo ferreo eijcitur: & in canali, de quo paulò po&longs;t di­<lb/>cam, lauatur.</s> </p> <p id="N16EC4" type="caption"> <s id="N16EC6">C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius an&longs;æ<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>undum cribri filis ferreis contextum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>irculus<emph.end type="italics"/> E. B<emph type="italics"/>acilla<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>irculi<emph.end type="italics"/> G. M<emph type="italics"/>ulier uer&longs;at cribrum<emph.end type="italics"/> H. <lb/>A<emph type="italics"/>dole&longs;cens ei &longs;uppeditat materiam lauandam<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>ir batillo <lb/>materiam, quam cribrum tran&longs;mi&longs;it, ex ua&longs;e eijcit.<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.238.1.jpg" xlink:href="001/01/238/1.jpg"/> <p id="N16F10" type="main"> <s id="N16F12">Sed Bohemi utuntur corbe uiminibus contexta, &longs;e&longs;quipedem lata, &longs;emi­<pb pagenum="229" xlink:href="001/01/239.jpg"/>pedem alta: cui duæ &longs;unt an&longs;æ, quibus prehen&longs;am agitant & <expan abbr="&longs;uccutiũt">&longs;uccutiunt</expan> in ua <lb/>&longs;e uel parua lacuna aquis fere plena: quod ex ea in uas uel <expan abbr="lacunã">lacunam</expan> decidit, ex­<lb/>emptum lauant in lance: quæ po&longs;teriore parte altior e&longs;t, priore humilior & <lb/>plana: ex qua, cum an&longs;is, quas item duas habet, prehen&longs;am agitant in aqua, <lb/>id, quod leue e&longs;t, effluit: quod graue & metallicum, in eius fundo re&longs;idet.</s> </p> <p id="N16F2A" type="caption"> <s id="N16F2C">C<emph type="italics"/>orbis<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius an&longs;æ<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>aux<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>ius po&longs;terior <lb/>pars<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars prior<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem an&longs;æ<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.239.1.jpg" xlink:href="001/01/239/1.jpg"/> <p id="N16F5A" type="main"> <s id="N16F5C">At auri uena malleis contu&longs;a uel pilis <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan>, atque etiam plumbi candi<lb/>di molitur in farinam. </s> <s id="N16F65">Prima mola, quam aquarum impetus circumagit, &longs;ic <lb/>&longs;e habet: axis ad circinum rotundatur, aut angulatus efficitur: cuius codaces <lb/>ferrei uer&longs;antur in dimidiatis catillis ferreis, qui in tignis inclu&longs;i &longs;unt: is uerò <lb/>axis impellitur rota, cuius pinnas, ad frontem affixas, percutit fluminis im­<lb/>petus. </s> <s id="N16F70">In eodem axe inclu&longs;um e&longs;t tympanum dentatum: cuius dentes in late <lb/>re fixi &longs;unt: hi impellunt alterum tympanum, quod ex fu&longs;is materiæ duri&longs;si­<lb/>mæ con&longs;tat. </s> <s id="N16F77">Hoc autem tympanum e&longs;t circum axem ferreum, habentem in <lb/>imo codacem, qui in tigni cuiu&longs;dam catillo ferreo uer&longs;atur: in &longs;ummo &longs;ub <lb/>&longs;cudem ferream quæ molam continet, itaque cùm alterius tympani dentes al<lb/>terius fu&longs;os <expan abbr="impellũt">impellunt</expan>, molæ fit circinatio: cui machina <expan abbr="impend&etilde;s">impendens</expan> per infun­<pb pagenum="230" xlink:href="001/01/240.jpg"/>dibulum &longs;uppeditat uenam: quæ in <expan abbr="farinã">farinam</expan> molita ex lignea bractea rotunda<lb/>ta effunditur in canalem, & ex eo in officinæ &longs;olum delap&longs;a accumulatur: in <lb/>de auecta re&longs;eruatur ad loturam: quoniam uerò hæc <expan abbr="mol&etilde;di">molendi</expan> ratio po&longs;tulat, <lb/>ut mola modò attollatur, modò demittatur, duæ trabes, quæ trudibus at­<lb/>tolli & demitti po&longs;&longs;unt, tignum, in cuius catillo ferreo axis ferrei codax uer­<lb/>&longs;atur, &longs;u&longs;tinent.</s> </p> <p id="N16F9F" type="caption"> <s id="N16FA1">A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is <lb/>con&longs;tat<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>xis ferreus<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>ola<emph.end type="italics"/> F. I<emph type="italics"/>nfundibulum<emph.end type="italics"/> G. <lb/>L<emph type="italics"/>ignea bractea rotundata<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.240.1.jpg" xlink:href="001/01/240/1.jpg"/> <p id="N16FE3" type="main"> <s id="N16FE5">Molæ præterea tres &longs;unt in auri uenis, in primis uerò lapidibus <expan abbr="lique&longs;c&etilde;­tibus">lique&longs;cen­<lb/>tibus</expan> eius metalli non expertibus molendis u&longs;itatæ: quas omnes non aqua­<lb/>rum impetus, &longs;ed hominum uires, et&longs;i duas etiam iumentorum, <expan abbr="circũagunt">circumagunt</expan>. </s> <s id="N16FF4"><lb/>Prima uer&longs;atilis à proxime de&longs;cripta tantummodo differt rota: quæ clau&longs;a <lb/>uer&longs;atur ab hominibus ip&longs;am calcantibus, aut ab introductis equis, uel a&longs;i­<lb/>nis, uel etiam bu&longs;tis capris: quorum iumentorum oculi linteis illigantur. </s> <s id="N16FFC"><lb/>Secunda tam tru&longs;atilis quàm uer&longs;atilis à &longs;uperioribus duabus differt altero <lb/>axe &longs;tatuto, qui ei pro &longs;trato e&longs;t. </s> <s id="N17002">Axis ille ad inferius caput habet uel <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan>, <lb/>quem operarij duo tabellas eius pedibus retro trudentes <expan abbr="circũagunt">circumagunt</expan>, quan <pb pagenum="231" xlink:href="001/01/241.jpg"/>quam non raro unus eum laborem &longs;u&longs;tinet: uel ex eo extat temo, <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> equus <lb/>aut a&longs;inus, unde a&longs;inaria dicta, circumagit. </s> <s id="N1701A">Axis autem circumacti <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <lb/>dentatum, quod e&longs;t ad &longs;uperius eius caput, uer&longs;at id, quod ex fu&longs;is con&longs;tat, <lb/>& unà cum eo molam. </s> <s id="N17025">Tertia uer&longs;atilis e&longs;t: nam non tru&longs;a manibus, &longs;ed cir­<lb/>cumacta uer&longs;atur: inter quam & cæteras magnum e&longs;t di&longs;crimen: etenim in­<lb/>ferior lapis molaris &longs;uperius formam habet, ut molam, quæ uer&longs;atur circum <lb/>ferreum axiculum continere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1702E">Is in media molaris forma inclu&longs;us per <lb/>molam penetrat. </s> <s id="N17033">Operarius autem ferreum uectem &longs;tatutum, qui e&longs;t ad &longs;u­<lb/>periorem lapidem molarem, qui proprie mola dicitur, manu <expan abbr="prehend&etilde;s">prehendens</expan> cir<lb/>cumagit: mola media e&longs;t perforata: in quod foramen uena coniecta delabi­<lb/>tur in inferiorem lapidem molarem, ibique molitur in farinam: quæ &longs;en&longs;im ex <lb/>eius foramine decidit: & uarijs modis, quos po&longs;tea exponam, lauatur, pri­<lb/>u&longs;quam cum argento uiuo permi&longs;ceatur.</s> </p> <p id="N17044" type="caption"> <s id="N17046">P<emph type="italics"/>rima mola<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota a capris uer&longs;ata<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>ecunda mola<emph.end type="italics"/> C. <lb/>O<emph type="italics"/>rbis axis &longs;tatuti<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius tympanum dentatum<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>ertia <lb/>mola<emph.end type="italics"/> F. I<emph type="italics"/>nferioris lapidis molaris forma<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>iusdem <lb/>axiculus &longs;tatutus<emph.end type="italics"/> H. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramen<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>uperioris lapidis <lb/>molaris uectis<emph.end type="italics"/> K. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramen<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="232" xlink:href="001/01/242.jpg"/> <figure id="id.001.01.242.1.jpg" xlink:href="001/01/242/1.jpg"/> <p id="N1709C" type="main"> <s id="N1709E">Attamen quidam fabricantur machinam, quæ una auri uenam uno eo­<lb/>demque tempore <expan abbr="tũdat">tundat</expan>, molat, lauando purget, cum <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> uiuo permi&longs;ceat <pb pagenum="233" xlink:href="001/01/243.jpg"/>aurum. </s> <s id="N170B0">Machinæ unica e&longs;t rota, quam riui impetus eius pinnas percutiens <lb/>uer&longs;at: axi ab altero rotæ latere exi&longs;tunt longi dentes: qui pila attollunt, ue­<lb/>namque &longs;iccam contundunt: mox in rotundum molæ receptaculum iniecta, <lb/>& &longs;en&longs;im per eius foramen illap&longs;a molitur in farinam. </s> <s id="N170B9">Inferior lapis molaris <lb/>e&longs;t quadrangulus, &longs;ed formam habet rotundam, in qua mola rotunda uer&longs;a<lb/>tur: atque foramen, ex quo farina in primum uas delabitur. </s> <s id="N170C0">Verùm axiculi fer <lb/>rei &longs;ub&longs;cus in mola, codax in trabis catillo includitur: cuius axiculi tympa­<lb/>num, quod ex fu&longs;is con&longs;tat, à tympano axis dentato circumactum <expan abbr="molã">molam</expan> uer<lb/>&longs;at. </s> <s id="N170CD">Vt uerò farina continenter incidit in <expan abbr="primũ">primum</expan> uas, ita etiam aqua: quæ rur<lb/>&longs;us ex eo effluit in &longs;ecundum, quod humilius e&longs;t: & ex &longs;ecundo in tertium, <lb/>quod humilimum: ex tertio plerunque in lacu&longs;culum ex una arbore <expan abbr="cauatũ">cauatum</expan>: <lb/>in unoquoque autem ua&longs;e ine&longs;t argentum uiuum, unicuique a&longs;&longs;erculus e&longs;t im­<lb/>po&longs;itus & ad ip&longs;um affixus: per cuius medij foramen penetrat axiculus &longs;ta­<lb/>tutus: is ne altius quàm oportet, in uas de&longs;cendat, qua <expan abbr="a&longs;&longs;erculũ">a&longs;&longs;erculum</expan> attingit, ex­<lb/>tuberat: ad eius inferius caput duæ tabellæ inter &longs;e <expan abbr="trã&longs;uer&longs;æ">tran&longs;uer&longs;æ</expan> <expan abbr="affigũtur">affiguntur</expan>, quas <lb/>tertia decu&longs;&longs;at: &longs;uperiori codax e&longs;t in trabis catillo inclu&longs;us: at <expan abbr="circũ">circum</expan> quenque <lb/>axiculum e&longs;t paruum tympanum, quod ex fu&longs;is con&longs;tat: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> quodque uer<lb/>&longs;atur à paruo tympano dentato, quod e&longs;t circum <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> &longs;tratum, cuius al­<lb/>terum caput in magno axe &longs;trato inclu&longs;um e&longs;t: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> in tigni cuiu&longs;dam ca­<lb/>uo cra&longs;&longs;is laminis ferrato: itaque tabellæ, quarum ternæ in &longs;ingulis ua&longs;is in or<lb/>bem torquentur, farinana cum aqua permi&longs;tam <expan abbr="agitãtes">agitantes</expan> etiam minutula au­<lb/>ri ramenta ab ea &longs;eparant: quæ delap&longs;a argentum <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan> in &longs;e trahit atque pur­<lb/>gat. </s> <s id="N17118">Sordes uerò aqua rapit: argentum uiuum in alutam, uel linteum lini xy<lb/>lini contextu factum infunditur: quæ cùm, ut aliàs &longs;crip&longs;i, comprimitur, ar­<lb/>gentum uiuum per eam defluit in ollam &longs;ubiectam: aurum in ea remanet pu <lb/>rum. </s> <s id="N17121">Alij in locum ua&longs;orum tres canales latos &longs;ub&longs;tituunt: quorum qui&longs;que <lb/>habet axiculum angulatum: in quo &longs;enæ tabellæ angu&longs;tæ inclu&longs;æ &longs;unt, & <lb/>ad eas totidem tabellæ latiores tran&longs;uer&longs;æ affixæ: quas aqua immi&longs;&longs;a percu<lb/>tiens circumagit: hæ farinam cum aqua permi&longs;tam agitantes metallum ab <lb/>ea &longs;ecernunt: ueruntamen &longs;i farina, in qua auri ramenta in&longs;unt, purgatur, pri­<lb/>or lauandi ratio hac longe præ&longs;tat, quod ea argentum uiuum, quod in ua&longs;is <lb/>continetur, &longs;tatim ad &longs;e alliciat: &longs;i farina, in qua lapilli nigri, ex quibus confla<lb/>tur plumbum candidum, in&longs;unt, minime e&longs;t a&longs;pernanda. </s> <s id="N17132">Quanquam rami <lb/>abiegni conuoluti, & in canales, in quibus talis farina de mola per canalicu­<lb/>lum in eos delap&longs;a lauatur, impo&longs;iti utiliores &longs;unt: nam lapilli uel ab eis reti­<lb/>nentur, uel, &longs;i aqua ip&longs;os rapit, de eis decidunt & &longs;ub&longs;idunt.</s> </p> <p id="N1713B" type="caption"> <s id="N1713D">M<emph type="italics"/>achinæ rota<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>olæ receptaculum rotundum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>E<emph type="italics"/>ius foramen per medium penetrans<emph.end type="italics"/> E. I<emph type="italics"/>nferior lapis molaris<emph.end type="italics"/> F. <lb/>E<emph type="italics"/>ius forma retunda<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramen<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>xiculus ferreus<emph.end type="italics"/> I. <lb/>E<emph type="italics"/>ius &longs;ub&longs;cus<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> L. A<emph type="italics"/>xiculi ferrei tympanum quod ex fu&longs;is <lb/>con&longs;tat<emph.end type="italics"/> M. A<emph type="italics"/>xis tympanum dentatum<emph.end type="italics"/> N. V<emph type="italics"/>a&longs;a<emph.end type="italics"/> O. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;erculi<emph.end type="italics"/> P. <lb/>A<emph type="italics"/>xiculi &longs;tatuti<emph.end type="italics"/> Q. E<emph type="italics"/>orundem pars extuberans<emph.end type="italics"/> R. E<emph type="italics"/>orundem tabellæ<emph.end type="italics"/> S. <lb/>E<emph type="italics"/>orundem tympana quæ ex fu&longs;is con&longs;tant<emph.end type="italics"/> T. A<emph type="italics"/>xiculus &longs;tratus in axe <lb/>inclu&longs;us<emph.end type="italics"/> V. E<emph type="italics"/>ius tympana dentata<emph.end type="italics"/> X. T<emph type="italics"/>res canales<emph.end type="italics"/> Y. E<emph type="italics"/>orum <lb/>axiculi<emph.end type="italics"/> Z. T<emph type="italics"/>abellæ rectæ<emph.end type="italics"/> AA. T<emph type="italics"/>abellæ tran&longs;uer&longs;æ BB<emph.end type="italics"/>.</s> </p> <pb pagenum="234" xlink:href="001/01/244.jpg"/> <figure id="id.001.01.244.1.jpg" xlink:href="001/01/244/1.jpg"/> <p id="N171EF" type="main"> <s id="N171F1">At &longs;eptem lauandi rationes &longs;unt plurium metallorum uenis communes: <lb/>lauantur enim uel in canali &longs;implici, uel in canali tabellis di&longs;tincto, uel in ca­<pb pagenum="235" xlink:href="001/01/245.jpg"/>nali deuexo, uel in amplo lacu, uel in area curta, uel in area linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">con<lb/>tecta</expan>, uel in cribro angu&longs;to. </s> <s id="N17201">Cæteræ uerò lauandi rationes aut alicuius me­<lb/>talli propriæ &longs;unt, aut cum ratione pilis tundendi uenas udas <expan abbr="cõiunctæ">coniunctæ</expan>. </s> <s id="N1720A">Ca<lb/>nalis autem &longs;implex &longs;ic &longs;e habet: primò caput altius e&longs;t quàm canalis, <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>pedes tres, latum &longs;e&longs;quipedem: quod con&longs;tat ex a&longs;&longs;eribus &longs;uper tigna impo<lb/>&longs;itis & ad ea affixis: eius latus utrunque habet tigillum in a&longs;&longs;eres immi&longs;&longs;um: <lb/>quod aquam in id per fi&longs;tulam uel canaliculum influentem arcet, cogitque re<lb/>ctà defluere. </s> <s id="N1721B">Eius uerò medium aliquanto depre&longs;&longs;ius e&longs;t, ut in eo glareæ &longs;a­<lb/>xorum & maiu&longs;cula metallorum ramenta &longs;ub&longs;idere po&longs;&longs;int: ad altitudinem <lb/>dodrantis &longs;ub capite e&longs;t canalis depre&longs;&longs;us in <expan abbr="terrã">terram</expan>, longus pedes duodecim, <lb/>latus & altus &longs;e&longs;quipedem: cuius fundum & utrunque latus e&longs;t ex a&longs;&longs;eribus fa<lb/>ctum, ne terra &longs;orbeat metallorum ramenta, aut aquis madefacta incidat in <lb/>canalem, <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> infima pars ob&longs;truitur tabella humiliore quàm canalis e&longs;t: <lb/>cum hoc canali recto <expan abbr="cõmittitur">committitur</expan> alter canalis tran&longs;uer&longs;us, longus pedes &longs;ex, <lb/>latus & altus &longs;e&longs;quipedem, atque &longs;imiliter a&longs;&longs;erum munitione &longs;eptus: infima <lb/>parte occluditur tabella, &longs;ed etiam humiliore, ut aqua defluere po&longs;&longs;it: quam <lb/>tertius canalis excipit, & extra domicilium deducit. </s> <s id="N1723C">In illo canale &longs;implici la<lb/>uatur materia metallica, quam quinque cribra ampla tran&longs;mi&longs;erunt in offici­<lb/>næ &longs;olum: ip&longs;am enim auectam & coaceruatam lotor inijcit in caput cana­<lb/>lis, & aqua in ip&longs;um per fi&longs;tulam & canaliculum immi&longs;&longs;a, cam, quæ in medi­<lb/>um caput defluxit & re&longs;edit, agitat rutro ligneo: &longs;ic po&longs;thac appellabimus <lb/>in&longs;trumentum <expan abbr="confectũ">confectum</expan> è pertica, in tabellam, longam pedem & latam pal­<lb/>mum, infixa: qua agitatione aqua fit turbida, rapitque limum & arenam, atque <lb/>minutula metallorum ramenta in &longs;ubiectum canalem: maiu&longs;cula uerò cum <lb/>glareis remanent in capite: quæ ablata adole&longs;centes in abacum ampli lacus <lb/>aut in aream curtam conijciunt, eaque à glareis di&longs;cernunt: po&longs;tquam canalis <lb/>limo & arenis refertus fuerit, lotor fi&longs;tulam, per quam aqua influit in caput, <lb/>occludit. </s> <s id="N17259">Mox ea, quam continet canalis, effluit: quod quamprimum <expan abbr="factũ">factum</expan> <lb/>fuerit, limum & arenas, cum minutulis metallorum ramentis permi&longs;tas, ba­<lb/>tillo eijcit, & eas in area linteis exten&longs;is contecta lauat: quinetiam canali non <lb/>dum repleto per&longs;æpe adole&longs;centes eas in alueum iniectas, in eandem aream <lb/>inferunt & lauant. </s> <s id="N17268">In capite huius canalis etiam farina metallica lauatur, &longs;ed <lb/>maxime ea, in qua lapilli nigri in&longs;unt, quo modo in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> abiegnus ramus <lb/>conuolutus imponitur, &longs;icuti quoque, cùm uenæ udæ pilis tunduntur, in ma<lb/>gnos canales imponi &longs;olet. </s> <s id="N17275">Lapilli autem maiu&longs;culi, qui in &longs;uprema canalis <lb/>parte re&longs;ident, &longs;eparatim lauantur in canali deuexo: &longs;eparatim in eodem me<lb/>diocres, qui in media &longs;ub&longs;idunt: &longs;eparatim limus, cum minutulis lapillis mi<lb/>&longs;tus, qui po&longs;t ramum in infima canalis parte &longs;ub&longs;idit in area linteis exten&longs;is <lb/>contecta.</s> </p> <p id="N17280" type="caption"> <s id="N17282">C<emph type="italics"/>aput canalis<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>abella<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> E. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> F. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="236" xlink:href="001/01/246.jpg"/> <figure id="id.001.01.246.1.jpg" xlink:href="001/01/246/1.jpg"/> <p id="N172BA" type="main"> <s id="N172BC">Ab hoc alter canalis differt pluribus tabulis, quibus in <expan abbr="eũ">eum</expan> impo&longs;itis qua­<lb/>&longs;i quibu&longs;dam gradibus di&longs;tinguitur. </s> <s id="N172C5">Imponuntur uerò &longs;i longus pedes du­<lb/>odecim fuerit, quatuor: &longs;i nouem, tres: quanto quæque capiti proximior, tan<lb/>to altior: quanto ab eo remotior, tanto humilior. </s> <s id="N172CC">Itaque cùm &longs;uprema fuerit al<lb/>ta <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, &longs;ecunda e&longs;&longs;e &longs;olet alta <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & digitos tres, tertia pedem & <lb/>digitos duos, infima <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>. </s> <s id="N172E7">In hoc canali <expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> lauatur materia <lb/>metallica, <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="cribrũ">cribrum</expan> amplum tran&longs;mi&longs;it in uas quod aquam continet: quæ <lb/>materia u&longs;que ad eum <expan abbr="fin&etilde;">finem</expan> batillo ferreo <expan abbr="cõijcitur">conijcitur</expan> in canalis caput, & aqua in <lb/>ip&longs;um immi&longs;&longs;a rutro ligneo agitatur, <expan abbr="dũ">dum</expan> canalis plenus fuerit: tum tabellis à <lb/>lotore exemptis aqua colatur. </s> <s id="N1730A">Deinde materia metallica, quæ in eius rece­<lb/>ptaculis re&longs;edit, rur&longs;us lauatur uel in area curta, uel in area linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">con<lb/>tecta</expan> , uel in cribro angu&longs;to: &longs;ed quia curta cum hoc canale & &longs;uperiore ple­<lb/>runque coniungitur, fi&longs;tula aquam primo in canalem tran&longs;uer&longs;um infundit: <lb/>ex quo per unum canaliculum defluit in canalem, per alterum in aream.</s> </p> <p id="N17319" type="caption"> <s id="N1731B">F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>analiculi<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>aput <lb/>canalis<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>rea curta<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="237" xlink:href="001/01/247.jpg"/> <figure id="id.001.01.247.1.jpg" xlink:href="001/01/247/1.jpg"/> <p id="N17353" type="main"> <s id="N17355">Canalis uerò deuexus, quod ad a&longs;&longs;eres attinet, reliquis duobus di&longs;&longs;imilis <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t: eius <expan abbr="etiã">etiam</expan>, ut <expan abbr="aliorũ">aliorum</expan>, caput primò terra <expan abbr="cõpletur">completur</expan>, pilisque tunditur: dein­<lb/>de a&longs;&longs;ere tegitur: <expan abbr="tũ">tum</expan> rur&longs;us, qua oportet, terra iniecta <expan abbr="iterũ">iterum</expan> tunditur ut nulla <lb/>rima remaneat, per <expan abbr="quã">quam</expan> aqua <expan abbr="cũ">cum</expan> ramentis <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> mi&longs;ta in ip&longs;um penetra <lb/>re po&longs;&longs;it: recta enim defluere debet in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> <expan abbr="deuexũ">deuexum</expan>, <expan abbr="longũ">longum</expan> ad pedes octo, <lb/><expan abbr="latũ">latum</expan> ad <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>: cum eo <expan abbr="cõmittitur">committitur</expan> canalis tran&longs;uer&longs;us atque is ad <expan abbr="lacũ">lacum</expan>, qui <lb/>extra <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> e&longs;t, pertinet. </s> <s id="N173A6">Adole&longs;cens <expan abbr="aũt">aut</expan> batillo uel trulla <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ra­<lb/>menta impura, uel lapillos nigros impuros de aceruo &longs;umit, eosque in canalis <lb/>caput inijcit, uel <expan abbr="eid&etilde;">eidem</expan> illinit. </s> <s id="N173B9">Lotor uerò eadem in canali agitat rutro ligneo: <lb/>quo modo limus <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis permi&longs;tus defluit in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> tran&longs;uer&longs;um, ramenta <lb/><expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> uel lapilli nigri in canali deuexo re&longs;ident: &longs;ed quia <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> <lb/>uel lapilli &longs;imul cum limo <expan abbr="defluũt">defluunt</expan> in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> tran&longs;uer&longs;um, <expan abbr="eũ">eum</expan> alter po&longs;t <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> <lb/>ferè &longs;ex <expan abbr="pedũ">pedum</expan> a&longs;&longs;ere claudit, & <expan abbr="limũ">limum</expan> &longs;æpe batillo agitat, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> is <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis mi­<lb/>&longs;tus effluat in <expan abbr="lacũ">lacum</expan>, remaneantque in canali ramenta tantummodo uel lapilli. </s> <s id="N173FD"><lb/>Schlaccheualdi & Irbere&longs;dorfi lapilli nigri in i&longs;tiu&longs;modi canali lauantur &longs;e­<lb/>mel aut bis: Aldebergi ter quaterué: Gairi &longs;æpe &longs;epties: nam Schlaccheualdi <lb/>& Irbere&longs;dorfi uena, in qua &longs;unt lapilli nigri &longs;atis magni, &longs;ub pila &longs;ubijcitur: <lb/>Aldebergi, in qua multo minores: Gairi etiam <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> fragmenta, in quibus <lb/>uix exigui lapilli <expan abbr="interdũ">interdum</expan> con&longs;pici po&longs;&longs;unt: hanc lauandi rationem metallici, <lb/>qui tractant uenas <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> <expan abbr="cãdidi">candidi</expan>, primò <expan abbr="excogitarũt">excogitarunt</expan>: quæ deinde ex plumba<lb/>rijs officinis in <expan abbr="arg&etilde;tarias">argentarias</expan> aliasque defluxit. </s> <s id="N17425">Certior. n. hæc lauandi ratio e&longs;t que <lb/>cribris <expan abbr="etiã">etiam</expan> angu&longs;tis. </s> <s id="N1742E">Prope <expan abbr="hũc">hunc</expan> <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> area, linteis <expan abbr="ext&etilde;&longs;is">exten&longs;is</expan> <expan abbr="cõtecta">contecta</expan> e&longs;&longs;e &longs;olet.</s> </p> <pb pagenum="238" xlink:href="001/01/248.jpg"/> <p id="N17445" type="caption"> <s id="N17447">A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>rulla<emph.end type="italics"/> C. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>intea<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>adius quo æquantur lintea<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.248.1.jpg" xlink:href="001/01/248/1.jpg"/> <p id="N17473" type="main"> <s id="N17475">Nunc duo canales deuexi &longs;imili modo facti plerunque <expan abbr="coniũguntur">coniunguntur</expan>: caput <lb/>quidem à capite di&longs;tat pedes tres: Canalis uerò à canali quatuor: &longs;ed unus <lb/>canalis tran&longs;uer&longs;us &longs;ub utroque deuexo e&longs;t: unus <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="adole&longs;c&etilde;s">adole&longs;cens</expan> <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ra­<lb/>menta uel lapillos nigros <expan abbr="cũ">cum</expan> limo mi&longs;tos ex cumulo inijcit batillo in <expan abbr="utrũquecaput">utrunque <lb/>caput</expan>. </s> <s id="N17498">Duo <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;unt lotores: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> alter alterius canalis lateri dextro, alter <lb/>alterius &longs;ini&longs;tro in&longs;idens <expan abbr="laborãdi">laborandi</expan> munus exequitur: uterque utitur tali ><expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;tru<lb/>mento</expan>: in catillo alterius tigni, duo. n. &longs;unt utrique canali, et in trabis, quæ e&longs;t in <lb/>domicilio, dimidiata armilla ferrea uoluitur pertica teres, <expan abbr="lõga">longa</expan> pedes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>, <lb/>cra&longs;&longs;a <expan abbr="palmũ">palmum</expan>: in ea &longs;ur&longs;um uer&longs;us inclu&longs;um e&longs;t <expan abbr="lignũ">lignum</expan> teres <expan abbr="longũ">longum</expan> palmos tres <lb/>et <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos cra&longs;&longs;um: cui affixa e&longs;t tabella alta pedes duos, lata digitos 5. <lb/>in cuius foramine uer&longs;atur alterum caput axiculi, in quo inclu&longs;um e&longs;t rutelli <lb/><expan abbr="manubriũ">manubrium</expan>: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> uerò <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> axiculi caput uoluitur in alterius tabellæ fora <lb/>mine, quæ <expan abbr="it&etilde;">item</expan> affixa e&longs;t ad <expan abbr="lignũ">lignum</expan> teres, quod æque ac prius <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t palmos <lb/>tres & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos cra&longs;&longs;um: quo pro manubrio lotor utitur: <expan abbr="rutellũ">rutellum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> fa<lb/><expan abbr="ctũ">ctum</expan> e&longs;t ex pertica longa pedes tres: cui præfixa e&longs;t tabella longa <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>, lata di<lb/>gitos &longs;ex, cra&longs;&longs;a <expan abbr="&longs;e&longs;quidigitũ">&longs;e&longs;quidigitum</expan>: lotor altera manu a&longs;&longs;idue mouet <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> hu <lb/>ius<expan abbr="in&longs;trum&etilde;ti">in&longs;trumenti</expan>, atque &longs;ic <expan abbr="rutellũ">rutellum</expan> in canalis capite agitat <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> uel la<lb/>pillos nigros cum limo permi&longs;tos, qui <expan abbr="cõmoti">commoti</expan> <expan abbr="defluũt">defluunt</expan> in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan>: altera tenet <lb/><expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="rutellũ">rutellum</expan>, cui <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> dimidio breuius e&longs;t: eo <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> uel lapillos, qui <lb/>in <expan abbr="&longs;u&ptilde;ma">&longs;uprema</expan> canalis parte <expan abbr="re&longs;ederũt">re&longs;ederunt</expan>, <expan abbr="cõtin&etilde;ter">continenter</expan> agitat: quo modo limus <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis <lb/>mi&longs;tus defluit in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> tran&longs;uer&longs;um: et ex eo in <expan abbr="lacũ">lacum</expan>, qui extra <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> e&longs;t.</s> </p> <pb pagenum="239" xlink:href="001/01/249.jpg"/> <p id="N1755F" type="caption"> <s id="N17561">S<emph type="italics"/>uperior canalis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analiculi<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>apita canalium<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>anales<emph.end type="italics"/> D. <lb/>I<emph type="italics"/>nferior canalis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atillus qui e&longs;t in tigno<emph.end type="italics"/> G. D<emph type="italics"/>imidiata <lb/>armilla ferrea ad trabem affixa<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> I. E<emph type="italics"/>ius rutellum<emph.end type="italics"/> K. A<emph type="italics"/>lterum rutellum<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.249.1.jpg" xlink:href="001/01/249/1.jpg"/> <pb pagenum="240" xlink:href="001/01/250.jpg"/> <p id="N175B3" type="main"> <s id="N175B5">Quinetiam priu&longs;quam arca curta e&longs;&longs;et inuenta, & cribrum angu&longs;tum me<lb/>tallorum uenæ inprimis uerò plumbi candidi, &longs;iccæ pilis tu&longs;æ <expan abbr="lauabãtur">lauabantur</expan> in <lb/>amplo lacu, ex una uel duabus arborib. </s> <s id="N175C0">cauato: ad cuius caput erat abacus, <lb/>in quem uena comminuta conijciebatur: quam lotor rutro ligneo, cui lon­<lb/>gum erat manubrium, detrahebat in lacum, & aqua in eum immi&longs;&longs;a uenam <lb/>eodem rutro agitabat.</s> </p> <p id="N175C9" type="caption"> <s id="N175CB">L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>bacus<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.250.1.jpg" xlink:href="001/01/250/1.jpg"/> <p id="N175E5" type="main"> <s id="N175E7">Area autem curta e&longs;t &longs;uperiore parte, qua per <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> in eam aqua de­<lb/>fluit, angu&longs;ta: nempe lata tantummodo pedes duos: inferiore latior, pedes <lb/>&longs;cilicet tres & totidem palmos: ad latera uerò longa pedes &longs;ex affixæ &longs;unt <lb/>tabellæ altæ palmos duos: cæteris &longs;implicis canalis capiti &longs;imilis e&longs;t, ni&longs;i <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>in medio non e&longs;t depre&longs;&longs;a: &longs;ub hac e&longs;t canalis tran&longs;uer&longs;us tabella humiliore <lb/>clau&longs;us: in hac area non uenæ modo agitatæ rutro ligneo lauantur, &longs;ed ado­<lb/>le&longs;centes etiam metallorum ramenta, in eam coniecta, &longs;ecernunt à &longs;axorum <lb/>glareis, & in ua&longs;a colligunt: ea metallici nunc raro utuntur: <expan abbr="adole&longs;centiũ">adole&longs;centium</expan> <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> <lb/>negligentia &longs;æpius deprehen&longs;a in cau&longs;a e&longs;t cur in eius lo cum &longs;ucce&longs;&longs;erit cri­<lb/>brum angu&longs;tum: quin limus, qui in canali re&longs;edit, &longs;i uena diues fuerit, &longs;ubla­<lb/>tus in cribro angu&longs;to, uel in area linteis exten&longs;is contecta lauatur.</s> </p> <p id="N1760E" type="caption"> <s id="N17610">A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ran&longs;uer&longs;us <emph.end type="italics"/> C. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="241" xlink:href="001/01/251.jpg"/> <figure id="id.001.01.251.1.jpg" xlink:href="001/01/251/1.jpg"/> <p id="N17634" type="main"> <s id="N17636">Verùm area linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtexta">contexta</expan> &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N1763D">Tigna duo, longa pedes <lb/>decem & octo, lata &longs;emipedem, cra&longs;&longs;a tres palmos decliuia <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan>: quo­<lb/>rum pars prona dimidia e&longs;t exci&longs;a, ut <expan abbr="a&longs;&longs;erũ">a&longs;&longs;erum</expan> capita in ea poni po&longs;&longs;int: etenim <lb/>a&longs;&longs;eribus longis pedes tres & tran&longs;uer&longs;is, continenterque po&longs;itis teguntur: di<lb/>midia e&longs;t integra & altior quàm a&longs;&longs;eres <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, ut aqua delap&longs;a non effluat <lb/>ex lateribus, &longs;ed rectà defluat: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> areæ caput altius reliquo corpore de<lb/><expan abbr="uexũ">uexum</expan> e&longs;t, ut aqua delabi po&longs;&longs;it: ip&longs;a area tota &longs;ex linteis exten&longs;is & radio æ­<lb/>quatis <expan abbr="cõtegitur">contegitur</expan>: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <expan abbr="primũ">primum</expan> tenet <expan abbr="in&longs;imũ">infimum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan>, in quo <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> &longs;ic colloca<lb/>tur, ut ip&longs;um <expan abbr="paululũ">paululum</expan> tegat: in <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> &longs;imiliter <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> locatur, et deinceps alia <lb/>in alijs: &longs;i. n. <expan abbr="cõtrario">contrario</expan> modo collocata fuerint, aqua <expan abbr="deflu&etilde;s">defluens</expan> <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ramen<lb/>ta, uel lapillos nigros rapit &longs;ub ip&longs;a, & labor inutilis &longs;u&longs;cipitur: linteis ita <expan abbr="ex­t&etilde;&longs;is">ex­<lb/>ten&longs;is</expan> <expan abbr="adole&longs;c&etilde;tes">adole&longs;centes</expan> uel uiri <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> uel lapillos nigros cum limo mi­<lb/>&longs;tos <expan abbr="cõijciunt">conijciunt</expan> in canalis caput, canaliculoque reclu&longs;o <expan abbr="aquã">aquam</expan> in id ip&longs;um <expan abbr="immit­tũt">immit­<lb/>tunt</expan>: tum rutris ligneis agitant <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan>, uel lapillos, u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> <expan abbr="aqua­rũ">aqua­<lb/>rum</expan> uis <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> inferat in lintea: deinde <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> rutris ligneis leniter <expan abbr="uerrũt">uerrunt</expan> lintea, do <lb/>nec limus in lacum uel in canalem tran&longs;uer&longs;um defluat. </s> <s id="N176D9">Quàm primum <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>nullus aut paucus in linteis in&longs;ederit, &longs;ed tantummodo metallorum ramen­<lb/>ta, uel lapilli nigri, tunc ea <expan abbr="auferũt">auferunt</expan>, lauantque in ua&longs;e propè po&longs;ito, in quod in­<lb/>cidunt: redeuntque &longs;ubinde ad eundem laborem. </s> <s id="N176EA">Po&longs;tremò aquam ex ua&longs;e <pb pagenum="242" xlink:href="001/01/252.jpg"/>effundunt, & metallorum ramenta uel lapillos nigros colligunt: quinetiam <lb/>&longs;i uel ramenta uel lapilli de linteis delap&longs;i in lacu aut canali tran&longs;uer&longs;o re&longs;ede<lb/>cint, limum iterum lauant.</s> </p> <p id="N176F6" type="caption"> <s id="N176F8">T<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>intea<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>aput areæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>utra lignea<emph.end type="italics"/> F. V<emph type="italics"/>a&longs;a<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.252.1.jpg" xlink:href="001/01/252/1.jpg"/> <p id="N1772C" type="main"> <s id="N1772E">Aliqui lintea nec auferunt, nec in ua&longs;is lauant, &longs;ed ip&longs;is utrinque tabellas an <lb/>gu&longs;tas atque non multum cra&longs;&longs;as &longs;uperimponunt, & eas ad tigna clauis affi­<lb/>gunt: &longs;imilique modo materiam metallicam rutris ligneis agitantes lauant: <lb/>quamprimum autem iterum nullus aut paucus limus in linteis in&longs;ederit, &longs;ed <lb/>tantummodo metallorum ramenta uel lapilli nigri, tum alterum tignum <expan abbr="erigũt">eri<lb/>gunt</expan>, ut tota area in altero in&longs;i&longs;tat, & aquam, &longs;itulis ex lacu&longs;culo hau&longs;tam, af­<lb/>fundunt: quo modo id quod ad lintea adhære&longs;cit, decidit in canalem &longs;ubie­<lb/>ctum, ex una arbore cauatum, & in terra effo&longs;&longs;a locatum: cuius cauum &longs;upe­<lb/>riore parte latum e&longs;t pedem, inferiore minus latum, quod <expan abbr="rotũdatum">rotundatum</expan> &longs;it: in <lb/>eiu&longs;dem canalis medio includunt tabellam, ut maiu&longs;cula <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ramen­<lb/>ta, uel maiu&longs;culi lapilli in priore parte, in quam inciderunt, remaneant, minu<pb pagenum="243" xlink:href="001/01/253.jpg"/>tula ramenta uel lapilli in po&longs;teriore: nam aqua ex una in alteram influit, <lb/>& tandem per eius foramen defluit in lacum. </s> <s id="N17757">Maiu&longs;cula autem metallorum <lb/><expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> uel lapillos nigros ex canali eiectos denuo lauant in canali deuexo: <lb/>minutula uerò ramenta uel lapillos rur&longs;us in hac area linteis exten&longs;is conte<lb/>cta: quæ i&longs;to modo, quòd affixa maneant, diutius durant: & ferè <expan abbr="duplũ">duplum</expan> o­<lb/>pus ab uno lotore tam cito perficitur, quàm altero &longs;implum à duobus.</s> </p> <p id="N17769" type="caption"> <s id="N1776B">A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>quam linteis affundens<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>itula<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lterius <lb/>generis &longs;itula<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>amenta uel lapillos ex canali eijciens<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.253.1.jpg" xlink:href="001/01/253/1.jpg"/> <p id="N17793" type="main"> <s id="N17795">Cribrum etiam angu&longs;tum nuper in u&longs;u metallico e&longs;&longs;e cœpit: in hoc mate<lb/>ria metallica conijcitur, cribraturque in ua&longs;e aqua ferè pleno: &longs;uccutiturque cri­<lb/>brum: quo &longs;uccu&longs;&longs;u id quod e&longs;t infra erui magnitudinem tran&longs;mittit in uas, <lb/>reliquum in eius fundo remanet: hoc duplex e&longs;t: metallicum, quod inferio­<lb/>rem locum obtinet: &longs;axeum & terrenum, quod &longs;uperiorem: graue enim &longs;em<lb/>per de&longs;cendit, leue uis aquarum &longs;ur&longs;um fert, quod aufertur radio, qui tabel­<lb/>la tenuis e&longs;t ferè &longs;emicirculi figura, longa dodrantem, alta &longs;emipedem: &longs;ed le <lb/>ue <expan abbr="priu&longs;quã">priu&longs;quam</expan> aufertur, radio decu&longs;&longs;ari &longs;olet, ut eo citius aqua penetrare po&longs;­<pb pagenum="244" xlink:href="001/01/254.jpg"/>&longs;it. </s> <s id="N177AF">Po&longs;tea iterum alia materia in cribrum conijcitur & &longs;uccutitur. </s> <s id="N177B2">Vbi uerò <lb/>multa metallorum ramenta in cribro re&longs;ederint, in alueum aliquem propè <lb/>po&longs;itum eijciuntur. </s> <s id="N177B9">At quia cum limo non &longs;olum auri uel argenti ramenta, <lb/>&longs;ed etiam arenæ, pyritæ, cadmiæ, galenæ, lapidum <expan abbr="lique&longs;c&etilde;tium">lique&longs;centium</expan>, aliorumque <lb/>decidunt in uas, nec eas aqua, quod graues &longs;int, à ramentis metallicis &longs;epara <lb/>re pote&longs;t, <expan abbr="iterũ">iterum</expan> limus ille mi&longs;tus lauatur, abijciturque quod inutile e&longs;t. </s> <s id="N177CA">Ne au­<lb/>tem eam arenam mox cribrum rur&longs;us <expan abbr="trã&longs;mittat">tran&longs;mittat</expan>, lotor ci &longs;ub&longs;ternit lapillos <lb/>aut glareas. </s> <s id="N177D5">Quoniam uerò &longs;i cribrum non recte &longs;uccu&longs;&longs;erit, &longs;ed inclinauerit <lb/>ad latus, lapilli uel glareæ ex una parte amouentur, ac iterum tam metallica <lb/>materia quàm inanis decidit in uas, laborque fru&longs;tra &longs;u&longs;cipitur, angu&longs;tius eti­<lb/>am cribrum fecerunt metallici no&longs;trates, quod ne inertes <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lotores po­<lb/>te&longs;t fallere: ad quam loturam eis nihil opus e&longs;t fundo ex lapillis &longs;ub&longs;tratis fa<lb/>cto: qua lauandi ratione limus cum minutulis metallorum ramentis decidit <lb/>in uas: maiu&longs;cula in cribro re&longs;ident: quæ inanis arena contegit: ea radio au­<lb/>fertur: ramenta collecta &longs;imul cum alijs excoquuntur: limus cum minutulis <lb/><expan abbr="ram&etilde;tis">ramentis</expan> mi&longs;tus tertio lauatur in cribro angu&longs;ti&longs;&longs;imo, cuius fundum &longs;etis e&longs;t <lb/>contextum: id quod radio e&longs;t ablatum, &longs;i uena metalli diues fue­<lb/>rit, in area linteis exten&longs;is contecta lauatur: <lb/>&longs;i pauper, abijcitur.</s> </p> <p id="N177F5" type="caption"> <s id="N177F7">C<emph type="italics"/>ribrum angu&longs;tum<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>adius<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ribrum an<lb/>gu&longs;tius<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ribrum angusti&longs;simum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="245" xlink:href="001/01/255.jpg"/> <figure id="id.001.01.255.1.jpg" xlink:href="001/01/255/1.jpg"/> <p id="N1781D" type="main"> <s id="N1781F">Per&longs;olui lauandi rationes plurium metallorum uenis communes, uenio <lb/>nunc ad alteram uenarum tundendarum rationem: nam de hac prius, quàm <pb pagenum="246" xlink:href="001/01/256.jpg"/>de ijs lauandi rationibus, quæ cuiu&longs;que metalli uenis propriæ &longs;unt, dicere <expan abbr="cõ">con<lb/>uenit</expan>. </s> <s id="N1782F">Cùm anno M. D. XII.</s> <s id="N17832">Georgius illu&longs;tris Saxonum Dux in Mi&longs;e­<lb/>na ius omnium tumulorum è fodinis ege&longs;torum dedi&longs;&longs;et nobili & pruden­<lb/>ti uiro Sigi&longs;mundo Malthicio, patri loannis epi&longs;copi Mi&longs;eni & Henrici: Is <lb/>Dippolde&longs;ualdi & Aldebergi, quibus in locis <expan abbr="fodiũtur">fodiuntur</expan> lapilli nigri, ex qui­<lb/>bus plumbum candidum <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, reiectis pilis &longs;iccis, cribris amplis, mola, <lb/>inuenit machinam, quæ uenas udas pilis præferratis tunderet. </s> <s id="N17847">Venas <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>udas uocamus aquis, quæ in cap&longs;am influunt, madefactas: quo modo etiam <lb/>interdum pila uda nominamus, item aquis madida: contrà pila &longs;icca uel ue <lb/>nas &longs;iccas appellamus nullis aquis, dum pilis tunduntur, madefactas: &longs;ed re­<lb/>deamus ad no&longs;trum propo&longs;itum. </s> <s id="N17856">Hæc machina non multum di&longs;&longs;imilis e&longs;t <lb/>ei, quæ uenas &longs;iccas pilis præferratis tundit: horum <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> pilorum capita di­<lb/>midio &longs;unt maiora quàm illorum: nec cap&longs;a, quæ, ex trunco querno uel fa­<lb/>gino confecta, in &longs;pacio, quod e&longs;t inter tigna &longs;tatuta locatur, è fronte patet, <lb/>sed ex altero latere: ea longa e&longs;t pedes tres, lata dodrantem, alta pedem & di<lb/>gitos &longs;ex: &longs;i caret fundo, &longs;imiliter &longs;tatuitur &longs;uper &longs;axum durum atque planum, <lb/>in terra paululum effo&longs;&longs;a po&longs;itum: & qua <expan abbr="cõiunguntur">coniunguntur</expan> undique mu&longs;co ac lin<lb/>teolis rallis obturantur: &longs;in habet fundum, &longs;olea ferrea, longa pedes tres, la­<lb/>ta dodrantem, cra&longs;&longs;a palmum in ea locatur, qua patet ad ip&longs;am ferrea lamina <lb/>foraminum plena affigitur, ut inter eam & caput proximi pili &longs;pacium duo­<lb/>rum digitorum &longs;it: atque tantundem inter laminam & tignum &longs;tatutum, in <lb/>cuius foramine po&longs;itus e&longs;t canalis paruus & longiu&longs;culus: per quem argen­<lb/>ti uena minutim contu&longs;a cum aqua defluit in <expan abbr="lacũ">lacum</expan>: id, quod in canali reman­<lb/>&longs;it, batillo ligneo eijcitur in proximum &longs;olum a&longs;&longs;eribus tectum: quod in la­<lb/>cu &longs;ub&longs;edit, batillo ferreo &longs;eparatim in &longs;olum: plerique faciunt duos canales, <lb/>ut dum operarius unum, eo, quod re&longs;edit, refertum, exinanit, interea aliud <lb/>in altero re&longs;ideat: ad alterum cap&longs;æ latus, quod e&longs;t prope rotam, quæ machi<lb/>nam uer&longs;at, aqua per canaliculum in eam influit: qua etiam operarius <expan abbr="uenã">uenam</expan> <lb/>contundendam inijcit in cap&longs;am, ne fragmenta, &longs;i in pila fuerint coniecta, i­<lb/>p&longs;is &longs;int impedimento: atque hac ratione uena argenti uel auri minutim pilis <lb/>tunditur.</s> </p> <p id="N17891" type="caption"> <s id="N17893">C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>atus cap&longs;æ patens<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>axum<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>olea ferrea<emph.end type="italics"/> D. <lb/>L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atillum ligneum<emph.end type="italics"/> G. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> H. <lb/>B<emph type="italics"/>atillum ferreum<emph.end type="italics"/> I. E<emph type="italics"/>ius quod &longs;ub&longs;edit aceruus<emph.end type="italics"/> K. <lb/>V<emph type="italics"/>ena contundenda<emph.end type="italics"/> L. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> M.</s> </p> <pb pagenum="247" xlink:href="001/01/257.jpg"/> <figure id="id.001.01.257.1.jpg" xlink:href="001/01/257/1.jpg"/> <p id="N178ED" type="main"> <s id="N178EF">Cùm uero <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> candidi uena i&longs;tiu&longs;modi pilis præferratis <expan abbr="tũditur">tunditur</expan>, ut pri <lb/>ma <expan abbr="tũde">tundi</expan> cœpit, tum canalis, qui pertinet ad <expan abbr="laminã">laminam</expan> <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> <expan abbr="plenã">plenam</expan>, deficit <expan abbr="a­quã">a­<lb/>quam</expan>, <expan abbr="cũlapillis">cum lapillis</expan> nigris & arenula <expan abbr="permi&longs;tã">permi&longs;tam</expan>, in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan>: ex quo mox <pb pagenum="248" xlink:href="001/01/258.jpg"/>per <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan>, qui per <expan abbr="cõclauis">conclauis</expan> <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> penetrat, defluit in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="magnũ">magnum</expan> cana<lb/>lem <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>. </s> <s id="N17941"><expan abbr="Nã">Nam</expan> iccirco duo &longs;unt, ut <expan abbr="dũlotor">dum lotor</expan> <expan abbr="alterũ">alterum</expan> lapillis nigris & arenis <lb/><expan abbr="refertũ">refertum</expan>, effundit, in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="eæd&etilde;">eædem</expan> res influant: uterque longus e&longs;t pedes duode­<lb/>cim, altus <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan>, latus <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>: lapilli nigri, qui in &longs;uprema canalis parte <lb/><expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan>, maiu&longs;culi, ut &longs;unt, nominantur: hi &longs;æpius batillo <expan abbr="cõmouentur">commouentur</expan>, ut la­<lb/>pilli mediocres & limus <expan abbr="cũ">cum</expan> minutulis permi&longs;tus, defluant: &longs;ed lapilli medio <lb/>cres <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan> in media <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> canalis parte, eosque abiegnus ramus <expan abbr="cõ­uolutus">con­<lb/>uolutus</expan> retinet: limus uerò, qui <expan abbr="cũ">cum</expan> aqua defluit, inter <expan abbr="ramũ">ramum</expan> & tabellam quæ <lb/>claudit <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan>, hoc e&longs;t in ultima canalis parte, <expan abbr="cõ&longs;i&longs;tit">con&longs;i&longs;tit</expan>. </s> <s id="N1799B">Seor&longs;um <expan abbr="aũt">aut</expan> ab alijs ni<lb/>gri lapilli maiu&longs;culi batillo <expan abbr="eijciũtur">eijciuntur</expan> è canali, &longs;eor&longs;um mediocres, &longs;eor&longs;um li­<lb/>mus. </s> <s id="N179AA">Etenim &longs;eparatim in area linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">contecta</expan> & in canali deuexo la<lb/>uantur, & torrentur, & excoquuntur: exceptis lapillis, qui in media canalis <lb/>parte re&longs;ederunt. </s> <s id="N179B5">Hi.</s> <s id="N179B8">n. </s> <s id="N179BB">et&longs;i &longs;emper &longs;eparatim <expan abbr="lauãtur">lauantur</expan> in area linteis exten&longs;is <lb/><expan abbr="cõtecta">contecta</expan>, <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> &longs;i magnitudine ferè exæquauerint eos lapillos, qui in &longs;uprema <lb/>canalis parte re&longs;ederunt, &longs;imul <expan abbr="cũ">cum</expan> eis in canali deuexo lauantur, &longs;imul torren<lb/>tur, &longs;imul <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>: &longs;ed limus unà <expan abbr="cũ">cum</expan> alijs, neque in area linteis <expan abbr="ext&etilde;&longs;is">exten&longs;is</expan> <expan abbr="cõtecta">conte<lb/>cta</expan> , neque in canali deuexo lauatur, &longs;ed &longs;eparatim: atque lapilli, ex eo <expan abbr="cõfecti">confecti</expan>, &longs;e­<lb/>or&longs;um <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="torr&etilde;tur">torrentur</expan> & <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>. </s> <s id="N179F7">Duos <expan abbr="aũt">aut</expan> canales magnos excipit tran&longs;­<lb/>uer&longs;us: atque eum rur&longs;us rectus in lacum, qui e&longs;t extra conclaue, exonerans.</s> </p> <p id="N17A00" type="caption"> <s id="N17A02">C<emph type="italics"/>analis ad <expan abbr="laminã">laminam</expan> pertinens<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>anales magni<emph.end type="italics"/> D. B<emph type="italics"/>a <lb/><expan abbr="tillũ">tillum</expan> <emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>amus conuolutus<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>abellæ claudentes canales<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>lter canalis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <figure id="id.001.01.258.1.jpg" xlink:href="001/01/258/1.jpg"/> <pb pagenum="249" xlink:href="001/01/259.jpg"/> <p id="N17A47" type="main"> <s id="N17A49"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> hæc <expan abbr="lauãdi">lauandi</expan> ratio nuper <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="parũ">parum</expan> e&longs;t immutata: <expan abbr="nã">nam</expan> canalis, qui exci­<lb/>pit <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> lapillis nigris et arenulis <expan abbr="permi&longs;tã">permi&longs;tam</expan>, quæ per laminæ foramina ef­<lb/>fluit, ad <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan>, qui e&longs;t extra <expan abbr="cõclaue">conclaue</expan>, pertinet, &longs;ed rectà per <lb/>eius <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> penetrat in <expan abbr="lacu&longs;culũ">lacu&longs;culum</expan>: id <expan abbr="aũt">aut</expan>, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> in canali recto extra <expan abbr="cõclaue">conclaue</expan> &longs;ub <lb/>&longs;edit, <expan abbr="adole&longs;c&etilde;s">adole&longs;cens</expan> <expan abbr="trid&etilde;ti">tridenti</expan> ra&longs;tro radit, &qring;modo lapilli maiu&longs;culi <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan> in fundo: <lb/>quos lotor batillo ligneo eijcit: in <expan abbr="cõclaue">conclaue</expan> importat: in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> <expan abbr="deuexũ">deuexum</expan> <expan abbr="cõie­ctos">conie­<lb/>ctos</expan> rutro ligneo agitat & lauat: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> lapillos, quos aqua rapuit in <expan abbr="canal&etilde;">cana<lb/>lem</expan> deuexo <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan> u&longs;que eò re&longs;umptos lauat <expan abbr="dũ">dum</expan> puri fiant: reliqui uerò lapilli <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> arena mi&longs;ta <expan abbr="influũt">influunt</expan> in <expan abbr="lacu&longs;culũ">lacu&longs;culum</expan>, qui e&longs;t in <expan abbr="cõclaui">conclaui</expan>. </s> <s id="N17ADA">Is <expan abbr="aũt">aut</expan> exonerat in duos <lb/>illos canales magnos: in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> &longs;uperiore parte lapilli mediocres <expan abbr="cũ">cum</expan> maiu&longs;cu<lb/>lis permi&longs;ti <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan>, in inferiore minutuli: &longs;ed utrique impuri: quare illi &longs;epara­<lb/>tim eiecti bis <expan abbr="lauãtur">lauantur</expan>, prius in canali &longs;implicis a&longs;&longs;imili, po&longs;terius in canali de <lb/>uexo. </s> <s id="N17AF9">Hi <expan abbr="it&etilde;">item</expan> bis, prius in area linteis <expan abbr="ext&etilde;&longs;is">exten&longs;is</expan> <expan abbr="cõtecta">contecta</expan>, po&longs;terius in canali deue<lb/>xo. </s> <s id="N17B0A">Canalis &longs;implicis a&longs;&longs;imilis ab eo differt capite: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> hic <expan abbr="totũ">totum</expan> habet decliue, <lb/>alter in medio depre&longs;&longs;um. </s> <s id="N17B17">Hic præterea habet <expan abbr="axiculũ">axiculum</expan> <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan>, qui in forami <lb/>nibus <expan abbr="duorũ">duorum</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;orũ">cra&longs;&longs;orum</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;erũ">a&longs;&longs;erum</expan>, ad latera canalis <expan abbr="affixorũ">affixorum</expan> uer&longs;atur: ut <expan abbr="adole&longs;c&etilde;s">adole&longs;cens</expan> <lb/><expan abbr="batillũ">batillum</expan>, quo lapillos facit puros, in <expan abbr="eũ">eum</expan> po&longs;&longs;it imponere: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ni faceret <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> i­<lb/>&longs;tis laborib. </s> <s id="N17B4B">defatigaretur: in &qring;s &longs;tans totos dies in&longs;umit: &longs;ed canales magni, <lb/>&longs;implicis a&longs;&longs;imilis, deuexus, area linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">contecta</expan> propterea <expan abbr="cõ&longs;truun">con&longs;truun<lb/>tur</expan> in <expan abbr="cõclaui">conclaui</expan>, cui fornax e&longs;t <expan abbr="calor&etilde;">calorem</expan> per fictilia uel tabulas ferreas, ex quib. </s> <s id="N17B62"><expan abbr="cõstat">con<lb/>&longs;tat</expan>, <expan abbr="effund&etilde;s">effundens</expan>, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> hyeme, &longs;i flumina pror&longs;us <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cõglaciauerint">conglaciauerint</expan>, lotores &longs;u<lb/>um munus exequi po&longs;&longs;int.</s> </p> <p id="N17B7C" type="caption"> <s id="N17B7E">C<emph type="italics"/>analis primus<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/><expan abbr="a&longs;trũ">a&longs;trum</expan> tridens<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>inales magni <emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>anolis &longs;implicis a&longs;&longs;i­<lb/>milis<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>xiculus<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/><expan abbr="orũ">orum</expan> foramina<emph.end type="italics"/> H. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>onclaue<emph.end type="italics"/> K. F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.259.1.jpg" xlink:href="001/01/259/1.jpg"/> <pb pagenum="250" xlink:href="001/01/260.jpg"/> <p id="N17BD4" type="main"> <s id="N17BD6">In area autem linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">contecta</expan> lapilli minutuli cum limo mi&longs;ti, qui <lb/>&longs;ub&longs;ederunt in infima parte magnorum canalium & canalis &longs;implicis a&longs;&longs;i­<lb/>milis & deuexi lauantur: eius lintea in lacu ex una arbore cauato, & duabus <lb/>tabellis, ut tres cap&longs;æ fiant, di&longs;tincto abluuntur: & primum quidem & &longs;e­<lb/>cundum in prima, tertium & quartum in &longs;ecunda, quintum & &longs;extum in ter<lb/>tia. </s> <s id="N17BE7">Sed quia in i&longs;tis lapillis minutulis aliquæ lapidis &longs;axi marmoris arenulæ <lb/>ine&longs;&longs;e &longs;olent, eos magi&longs;ter in canali deuexo puros facit &longs;copis &longs;upremam eo <lb/>rum partem leniter uerrens, non æqualibus ductibus, &longs;ed modò rectis, mo <lb/>dò tran&longs;uer&longs;is: quo modo aqua arenulas, quòd &longs;int leuiores, per canalem ra<lb/>pit in lacum: lapillos, quòd grauiores, in canali relinquit. </s> <s id="N17BF2">Canalibus autem <lb/>omnibus tam intra quàm extra conclaue &longs;ubijciuntur uel lacus, uel canales <lb/>tran&longs;uer&longs;i, in quos exonerant: ut aqua perpaucos lapillos minutulos in flu­<lb/>men deferre po&longs;&longs;it. </s> <s id="N17BFB">Sed lacus magnus, qui e&longs;t extra conclaue, plerunque con­<lb/>ficitur ex contignationibus quadratis: atque longus, & latus, & altus e&longs;t pe­<lb/>des octo: in quo cùm multus limus, <expan abbr="cũ">cum</expan> minutulis lapillis nigris mi&longs;tus, &longs;ub­<lb/>&longs;ederit, primò aqua turbine extracto emittitur: deinde limus eiectus laua­<lb/>tur extra domicilium in area linteis exten&longs;is contecta: tum in canali <lb/>deuexo, qui e&longs;t in conclaui: quibus modis minuti&longs;&longs;imi <lb/>lapilli fiunt puri.</s> </p> <p id="N17C0E" type="caption"> <s id="N17C10">C<emph type="italics"/>analis ad laminam cap&longs;æ pertinens<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>astrum tridens<emph.end type="italics"/> B. <lb/>L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>intea<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>analis deuexus<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="251" xlink:href="001/01/261.jpg"/> <figure id="id.001.01.261.1.jpg" xlink:href="001/01/261/1.jpg"/> <p id="N17C42" type="main"> <s id="N17C44">Sed limus, cum minutulis lapillis <expan abbr="cõmi&longs;tus">commi&longs;tus</expan>, qui nec in magno lacu, nec in <lb/>canali tran&longs;uer&longs;o, qui extra domicilium e&longs;t &longs;ub linteis, &longs;ub&longs;edit, is effluit in ri <pb pagenum="252" xlink:href="001/01/262.jpg"/>uum uel fluuium, atque in eius alueo re&longs;idet. </s> <s id="N17C52">Vt uerò etiam lapillorum par­<lb/>tem metallici capere po&longs;&longs;int, plures in alueo riui uel fluuij faciunt extructio­<lb/>nes &longs;imilimas his, quæ conficiuntur &longs;upra moletrinas, ut impetus aquarum <lb/>deflectant ad fo&longs;&longs;as, in quibus cur&longs;u &longs;uo ad rotas profluunt. </s> <s id="N17C5B">Ad alterum au­<lb/>tem cuiu&longs;que extructionis latus e&longs;t area ad quinque uel &longs;ex uel &longs;eptem <expan abbr="pedũ">pedum</expan> <expan abbr="al­titudin&etilde;">al­<lb/>titudinem</expan> depre&longs;&longs;a, & quaqua uer&longs;us, &longs;i loci natura ita feret, pedes habens am­<lb/>plius &longs;exaginta: itaque cùm aqua riui uel fluuij autumno & hyeme inundaue<lb/>rit terram, tunc fores extructionum clauduntur: quo modo uis aquarum li­<lb/>mum cum lapillis permi&longs;tum, rapit in areas: qui uere & æ&longs;tate &longs;imiliter la­<lb/>uatur in area linteis exten&longs;is contecta, & in canali deuexo: colligunturque la­<lb/>pilli nigri, &longs;ed minutuli. </s> <s id="N17C74">At cùm alueus riui uel fluuij à domicilijs, in quibus <lb/>lauantur lapilli nigri, iam cœperint di&longs;tare quatuor millibus pa&longs;&longs;uum, me­<lb/>tallici tales extructiones non faciunt, &longs;ed in pratis &longs;epes obliquas, & ante &longs;in <lb/>gulas eiu&longs;dem longitudinis fo&longs;&longs;am, ut limus cum lapillis nigris mi&longs;tus, riui <lb/>uel fluuij <expan abbr="inũdationibus">inundationibus</expan> raptus in his &longs;ub&longs;ideat, ad illas adhære&longs;cat: qui col­<lb/>lectus <expan abbr="it&etilde;">item</expan> in area & canali lauatur, ut lapilli nigri ab eo &longs;eparentur: certe qui­<lb/>dem tales areas & &longs;epes plurimas, quæ i&longs;tius generis limum <expan abbr="excipiũt">excipiunt</expan>, in Mi <lb/>&longs;ena &longs;ub Aldebergo uidere licet ad Mogelicium fluuium illum &longs;emper &longs;ub­<lb/>rubrum, cùm &longs;axa, cum lapillis nigris permi&longs;ta, tunduntur pilis.</s> </p> <p id="N17C93" type="caption"> <s id="N17C95">F<emph type="italics"/>luuius<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>xtructio<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ores<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>ratum<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>epes<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>o&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.262.1.jpg" xlink:href="001/01/262/1.jpg"/> <pb pagenum="253" xlink:href="001/01/263.jpg"/> <p id="N17CCB" type="main"> <s id="N17CCD">Sed redeo ad machinas. </s> <s id="N17CD0"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> &longs;olent id genus quatuor uno in loco <expan abbr="cõ­&longs;truere">con­<lb/>&longs;truere</expan>: duas &longs;cilicet in &longs;uperiore eius parte, & totidem in inferiore: quo mo <lb/>do nece&longs;&longs;e e&longs;t riuum deductum altius defluere in &longs;uperiores rotas, quòd a­<lb/>xes uer&longs;ent, quorum dentes grauiora pila attollunt. </s> <s id="N17CE0">Machinarum enim <expan abbr="&longs;u­periorũ">&longs;u­<lb/>periorum</expan> pila ferè duplo longiora quàm inferiorum pila e&longs;&longs;e oportet: & qui­<lb/>dem propterea, quòd omnes cap&longs;æ in eadem planicie collocentur: qua de <lb/>cau&longs;a etiam ea pila dentes habent &longs;ub parte &longs;uperiore, <expan abbr="nõ">non</expan> ut inferiora &longs;upra <lb/>inferiorem. </s> <s id="N17CF3">Aquas autem ex duabus &longs;uperioribus rotis defluentes duo ca­<lb/>nales lati excipiunt, ex quibus præcipitant in duas inferiores rotas. </s> <s id="N17CF8">Quia ue <lb/>rò i&longs;tiu&longs;modi machinarum omnium pila ferè contigua &longs;unt, ne capita ferrea <lb/>&longs;e conterant, qua in eis <expan abbr="includũtur">includuntur</expan>, paululum re&longs;ecantur. </s> <s id="N17D03">Vbi uerò propter <lb/>uallis angu&longs;tias tot machinæ con&longs;trui non po&longs;&longs;unt, monte duobus in locis, <lb/>quorum alter altero &longs;it altior, cauato et æquato duæ machinæ, quas <expan abbr="unũ">unum</expan> do<lb/>micilium in &longs;e continet, &longs;olent confici: aquam ex &longs;uperiore rota defluentem <lb/>item canalis latus excipit: ex quo &longs;imiliter præcipitat in inferiorem. </s> <s id="N17D12">Verùm <lb/>cap&longs;æ non in una planicie <expan abbr="locãtur">locantur</expan>, &longs;ed utraque in &longs;uæ machinæ propria: quo­<lb/>circa duobus operarijs, qui uenam in cap&longs;as inijciant opus e&longs;t. </s> <s id="N17D1D">At cùm nul­<lb/>lus riuus, qui ex altiore loco præcipitet in &longs;uperiorem rotæ partem deduci <lb/>pote&longs;t, deducitur qui inferiorem uer&longs;et: eius aquæ multæ in unum <expan abbr="locũ">locum</expan>, ad <lb/>ip&longs;as continendas aptum, colliguntur: ex quo foribus &longs;ubleuatis emittun­<lb/>tur in rotam, quæ in canali uer&longs;atur. </s> <s id="N17D2C">I&longs;tiu&longs;modi autem rotæ pinnæ altiores <lb/>&longs;unt, & &longs;upinæ &longs;ur&longs;um uer&longs;us extant: alterius uerò humiliores, & pronæ de <lb/>or&longs;um uer&longs;us uergunt.</s> </p> <p id="N17D33" type="caption"> <s id="N17D35">P<emph type="italics"/>rima machina<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius pila<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem cap&longs;a<emph.end type="italics"/> C. <lb/>S<emph type="italics"/>ecunda machina<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius pila<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem cap&longs;a<emph.end type="italics"/> F. <lb/>T<emph type="italics"/>ertia machina<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>ius pila<emph.end type="italics"/> H. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem cap&longs;a<emph.end type="italics"/> I. <lb/>Q<emph type="italics"/>uarta machina<emph.end type="italics"/> K. E<emph type="italics"/>ius pila<emph.end type="italics"/> L. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem cap&longs;a<emph.end type="italics"/> M.</s> </p> <pb pagenum="254" xlink:href="001/01/264.jpg"/> <figure id="id.001.01.264.1.jpg" xlink:href="001/01/264/1.jpg"/> <p id="N17D8F" type="main"> <s id="N17D91">Quinetiam in Iulijs & Rheticis Alpibus, ac in Carpato monte nunc au­<lb/>ri, uel etiam argenti uena &longs;ubiecta pilis, interdum amplius uiginti ex ordine <pb pagenum="255" xlink:href="001/01/265.jpg"/>collocatis, uda tunditur in longa cap&longs;a, cui duæ &longs;unt laminæ <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> ple­<lb/>næ, per quæ uena <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan> &longs;imul cum aqua defluit in &longs;ubiectum canalem <lb/>tran&longs;uer&longs;um: ex quo duobus canaliculis defertur in capita <expan abbr="arearũ">arearum</expan> linteis ex­<lb/>ten&longs;is <expan abbr="cõtectarum">contectarum</expan>: utrunque ex cra&longs;&longs;o & lato a&longs;&longs;ere, qui attolli & erigi pote&longs;t, <lb/>& ad quem utrinque eminentes tabellæ &longs;unt affixæ, con&longs;tat: in eo a&longs;&longs;ere mul­<lb/>ta &longs;unt caua catillis, in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> &longs;ingulis &longs;ingula oua mollia uel &longs;orbilia locan­<lb/>tur, & magnitudine æqualia & figura &longs;imilia: quibus cauis deor&longs;um uer&longs;us <lb/>breues &longs;unt rece&longs;&longs;us auri uel argenti ramenta recipientes: quibus cum caua <lb/>ferè plena fuerint, a&longs;&longs;er in alterum latus erigitur, ut ramenta excidant in alter<lb/>um grandem: caua etiam aquis affu&longs;is eluuntur. </s> <s id="N17DC1">Separatim <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> hæc ramen<lb/>ta lauantur in alueo, &longs;eparatim ea quæ in linteis re&longs;ederunt: alueus ille læuis <lb/>& altus duos digitos tran&longs;uer&longs;os figura ferè nauiculæ &longs;imilis e&longs;t: nempe pri<lb/>ore parte latus, po&longs;teriore angu&longs;tus: in cuius medio canaliculus e&longs;t tran&longs;uer<lb/>&longs;us: in quo auri uel argenti ramenta pura &longs;ub&longs;idunt, arenæ quod leuiores; <lb/>ex eo excidunt.</s> </p> <p id="N17DD2" type="caption"> <s id="N17DD4">P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>aminæ for aminum plenæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> D. <lb/>A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres cauis pleni<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analiculi<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>lueus in quem ramenta incidunt<emph.end type="italics"/> G. <lb/>A<emph type="italics"/>reæ linteis contectæ<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>lueus nauiculæ fere &longs;imilis<emph.end type="italics"/> I. L<emph type="italics"/>acus areis &longs;ubiecti<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.265.1.jpg" xlink:href="001/01/265/1.jpg"/> <p id="N17E1C" type="main"> <s id="N17E1E">In quibu&longs;dam præterea Marauiæ locis auri uena, quæ ex lapidibus lique<pb pagenum="256" xlink:href="001/01/266.jpg"/>&longs;centibus, cum quibus aurum permi&longs;tum e&longs;t, con&longs;tat, &longs;ubiecta pilis uda tun<lb/>ditur: <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan> per <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> effluit in <expan abbr="lacũ">lacum</expan>, ibi rutro ligneo agitatur, auri <lb/>minutæ particulæ, quæ in &longs;upremo lacu re&longs;ident, in alueo nigro lauantur. </s> <s id="N17E36"><lb/>Hactenus de machinis, quæ uenas udas <expan abbr="tundũt">tundunt</expan> pilis præferratis, dixi: nunc <lb/><expan abbr="lauãdi">lauandi</expan> rationes <expan abbr="quorundã">quorundam</expan> <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> uenis <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> proprias <expan abbr="exponã">exponam</expan> <lb/>or&longs;us ab auro: uenæ certe in quib. </s> <s id="N17E55">illius metalli particulæ in&longs;unt, & arenæ ri <lb/><expan abbr="uorũ">uorum</expan> uel <expan abbr="fluuiorũ">fluuiorum</expan>, in quib. </s> <s id="N17E61"><expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> ramenta, lauantur in areis aut in alueis: are <lb/>næ præterea in lacu: &longs;ed non uno modo <expan abbr="lauãtur">lauantur</expan> in areis: <expan abbr="nã">nam</expan> hæ auri particu­<lb/>las uel <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> aut tran&longs;mittunt aut <expan abbr="retin&etilde;t">retinent</expan>: atque <expan abbr="tran&longs;mittũt">tran&longs;mittunt</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>, &longs;i habue­<lb/>rint foramina: retinent, &longs;i eis caruerint: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> uel ip&longs;a area habet foramina, uel <lb/>cap&longs;a in eius <expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;ub&longs;tituta: &longs;i ip&longs;a, auri particulas uel ramenta tran&longs;mittit in <lb/><expan abbr="lacũ">lacum</expan>: &longs;i cap&longs;a, in canalem <expan abbr="longũ">longum</expan>, de quibus duabus lauandi rationib. </s> <s id="N17E98">primò <lb/><expan abbr="dicã">dicam</expan>. </s> <s id="N17EA0">Area <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> ex duobus a&longs;&longs;eribus inter &longs;e coagmentatis, longa pedes <lb/>duodecim, lata tres, <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan>, per quæ <expan abbr="eruũ">eruum</expan> penetret, plena. </s> <s id="N17EB1">Ne uerò uena <lb/>uel arena, cui <expan abbr="aurũ">aurum</expan> e&longs;t <expan abbr="immi&longs;tũ">immi&longs;tum</expan>, è lateribus excidat, ad ea tabellæ eminentes <lb/><expan abbr="affigũtur">affiguntur</expan>. </s> <s id="N17EC3">Hæc area &longs;uper duo &longs;cabella imponitur: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> prius iccirco e&longs;t al<lb/>tius po&longs;teriore, ut glareæ et lapilli ex ip&longs;a deuolui po&longs;&longs;int. </s> <s id="N17ECC">Lotor <expan abbr="aũt">aut</expan> in areæ <lb/>caput, quod altius e&longs;t, <expan abbr="uenã">uenam</expan> uel <expan abbr="arenã">arenam</expan> <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan>, & canaliculo reclu&longs;o aquas in <lb/><expan abbr="eã">eam</expan> immittit: mox rutro ligneo ip&longs;am agitat: quomodo glareæ & lapilli per <lb/>aream deuoluuntur in humum: auri particulæ uel <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> &longs;imul cum arenis <lb/>per foramina in <expan abbr="lacũ">lacum</expan> areæ <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan> <expan abbr="decidũt">decidunt</expan>: quæ collecta in alueo lauantur.</s> </p> <p id="N17EFA" type="caption"> <s id="N17EFC">A<emph type="italics"/>reæ caput<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>oramina<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> D. S<emph type="italics"/>cabella<emph.end type="italics"/> E. <lb/>R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> F. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> G. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>lueus<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.266.1.jpg" xlink:href="001/01/266/1.jpg"/> <pb pagenum="257" xlink:href="001/01/267.jpg"/> <p id="N17F40" type="main"> <s id="N17F42">Cap&longs;a uerò, cui <expan abbr="fundũ">fundum</expan> e&longs;t ex lamina <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> plena, &longs;upremo canali, qui <lb/><expan abbr="admodũ">admodum</expan> longus e&longs;t, &longs;ed mediocriter latus, &longs;uperimponitur. </s> <s id="N17F52">In hanc cap&longs;am <lb/>auri materia lauanda <expan abbr="cõijcitur">conijcitur</expan>, & aqua multa immittitur: glebis <expan abbr="etiã">etiam</expan>, &longs;i uena <lb/>lauatur, batillo ferreo di&longs;cu&longs;&longs;is id <expan abbr="&qring;d">quod</expan> tenue e&longs;t ex cap&longs;æ fundo decidit in ca­<lb/>nalem, quod cra&longs;&longs;um in eo remanet: id ip&longs;um rutro ex eius parte ferè media <lb/>alterius lateris patente extrahitur. </s> <s id="N17F69">Quia uerò aqua multa nece&longs;&longs;ario in <expan abbr="cap&longs;ã">cap&longs;am</expan> <lb/>immittitur, ne delap&longs;a in <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> aliqua auri <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> rapiat, is <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>, uel, &longs;i dimi<lb/>dio longior fuerit, quindecim tabellis, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <expan abbr="anteced&etilde;s">antecedens</expan> quæque &longs;equente alti<lb/>or e&longs;t, ex ordine in ip&longs;um impo&longs;itis di&longs;tinguitur, & cap&longs;ulæ <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> eo <expan abbr="&qring;d">quod</expan> cap&longs;a <lb/>tran&longs;mittit replendæ: &longs;ed <expan abbr="quamprimũ">quamprimum </expan> repletæ fuerint, et aqua pura defluere <lb/>cœperit, canaliculus, per <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> aqua in cap&longs;am influit, occluditur & ip&longs;a <lb/>aliò deriuatur: mox infima tabella ex canali eximitur, & id <expan abbr="&qring;d">quod</expan> &longs;ub&longs;edit cum <lb/>reliqua aqua <expan abbr="deflu&etilde;s">defluens</expan> excipitur alueo: deinceps alia atque alia tabella extracta, <lb/>quodque &longs;eparatim alueo excipitur: quodque <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;eparatim in alueo lauatur, <lb/>& <expan abbr="purũ">purum</expan> efficitur: nam auri particulæ uel <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> maiu&longs;cula in &longs;uperiorib. </s> <s id="N17FBE">ca­<lb/>p&longs;ulis, minutula in inferioribus <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan>. </s> <s id="N17FC7">Alueus <expan abbr="aũt">aut</expan> ille humilis e&longs;t & læuis, <lb/>quippe oleo uel alia re pingui imbutus, ut ad <expan abbr="eũ">eum</expan> auri minutula ramenta non <lb/>adhære&longs;cant: niger, nempe fuligine infectus, ut <expan abbr="aurũ">aurum</expan> magis &longs;ub a&longs;pectum ca <lb/>dat: utrinque inferius in medio paulatim exci&longs;us, ut manibus <expan abbr="preh&etilde;di">prehendi</expan> et firmè <lb/>teneri atque agitari po&longs;&longs;it: qua ratione auri particulæ uel ramenta <expan abbr="po&longs;terior&etilde;">po&longs;teriorem</expan> <lb/><expan abbr="locũ">locum</expan> occupant: cùm &longs;i aluei po&longs;terior pars altera manu <expan abbr="cõcutiatur">concutiatur</expan>, ut <expan abbr="cõcuti">concuti</expan> <lb/>&longs;olet, in <expan abbr="prior&etilde;">priorem</expan> <expan abbr="cõcedant">concedant</expan>: hoc &longs;anè modo Maraui in primis auri uenas <expan abbr="lauãt">lauant</expan>.</s> </p> <p id="N18001" type="caption"> <s id="N18003">C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem inuer&longs;æ <expan abbr="fundũ">fundum</expan> <emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars patens<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/><expan abbr="utrũ">utrum</expan> ferreum<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>a <lb/>bellæ<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>lueus quo excipitur id quod &longs;ub&longs;edit<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>lueus niger in quo lauatur<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.267.1.jpg" xlink:href="001/01/267/1.jpg"/> <pb pagenum="258" xlink:href="001/01/268.jpg"/> <p id="N1804E" type="main"> <s id="N18050">At auri ramenta <expan abbr="retin&etilde;t">retinent</expan> areæ uel tegumentis nudæ, uel tectæ: &longs;i nudæ, in <lb/>earum cauis re&longs;ident: &longs;i tectæ, tegumentis <expan abbr="adhære&longs;cũt">adhære&longs;cunt</expan>. </s> <s id="N1805D">Caua fiunt uarijs mo <lb/>dis: aut enim filis ferreis uel tabellis tran&longs;uer&longs;is ad aream affixis, aut non pe­<lb/>netrantibus foraminibus, uel rotundis in ip&longs;a eiu&longs;ué capite cauatis, uel qua­<lb/>drangulis, uel tran&longs;uer&longs;is. </s> <s id="N18066"><expan abbr="Tegũtur">Teguntur</expan> uerò areæ pellibus aut pannis, aut ce&longs;pi­<lb/>tibus: quas &longs;ingulas ordine per&longs;equar. </s> <s id="N1806E">Ad a&longs;&longs;eris, longi pedes &longs;ex, lati unum <lb/>& quadrantem, latera lotor item affigit eminentes tabellas, ne arena, in qua <lb/>auri ramenta in&longs;unt, de eis delabatur: Deinde multa fila ferrea, <expan abbr="digitũ">digitum</expan> tran&longs;­<lb/>uer&longs;um inter &longs;e <expan abbr="di&longs;tãtia">di&longs;tantia</expan>, decu&longs;&longs;at, & qua <expan abbr="cõmittuntur">committuntur</expan> a&longs;&longs;eri &longs;upino clauis fer <lb/>reis affigit: <expan abbr="tũ">tum</expan> caput altius facit: in hoc arenas lauandas <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan>, & an&longs;as, quas <lb/>area ad caput habet, manibus prehendens eam aliquoties in flumine uel ri­<lb/>uo ducit & reducit: quo modo lapilli & glareæ per aream deuoluuntur, are <lb/>næ, <expan abbr="cũ">cum</expan> auri <expan abbr="ram&etilde;tis">ramentis</expan> mi&longs;tæ, in eius cauis, quæ inter fila &longs;unt, <expan abbr="reman&etilde;t">remanent</expan>: quas ex­<lb/>cu&longs;&longs;as & in <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan> collectas in alueo lauat: atque &longs;ic auri ramenta facit pura.</s> </p> <p id="N180A9" type="caption"> <s id="N180AB">A<emph type="italics"/>&longs;&longs;er<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ila ferrea<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>n&longs;æ<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.268.1.jpg" xlink:href="001/01/268/1.jpg"/> <p id="N180CB" type="main"> <s id="N180CD">Alij, in quorum numero &longs;unt Lu&longs;itani, lateribus areæ itidem longæ circi <lb/>ter pedes &longs;ex, latæ &longs;e&longs;quipedem affigunt eminentes tabellas, &longs;ed &longs;upinæ plu<lb/>res tran&longs;uer&longs;as, digitum tran&longs;uer&longs;um inter &longs;e di&longs;tantes. </s> <s id="N180D4">Lotor autem uel eius <lb/>uxor, aquam in areæ caput immittit: arenam, in qua auri ramenta in&longs;unt, in <lb/><expan abbr="id&etilde;">idem</expan> inijcit: <expan abbr="defluent&etilde;">defluentem</expan> rutro ligneo, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> tran&longs;uer&longs;um locat in tabellis, agitat: id, <pb pagenum="259" xlink:href="001/01/269.jpg"/>quod in cauis, quæ &longs;unt inter tabellas, &longs;ub&longs;idet, ligneo bacillo cu&longs;pidato &longs;æ­<lb/>pius eruit: quo modo auri ramenta in eis re&longs;ident: arenas & alias res inutiles <lb/>aqua rapit in uas areæ &longs;ubiectum. </s> <s id="N180EF">Ip&longs;a uerò ramenta minuto batillo ligneo <lb/>eijcit in <expan abbr="ligneã">ligneam</expan> lancem, ad pedem & quadrantem latam: eamque in riuo cur­<lb/>&longs;um uer&longs;us ducendo & reducendo auri ramenta facit pura: etenim <expan abbr="arenarũ">arenarum</expan> <lb/>reliquiæ ex lance effluunt, ramenta in medio eius cauo &longs;imili catillo <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan>: <lb/><expan abbr="quidã">quidam</expan> utuntur lance concharum in&longs;tar &longs;triata, &longs;ed qua parte aquæ effluunt, <lb/>plana: ueruntamen ea planicies, qua &longs;triges in ip&longs;am exonerant, angu&longs;tior <lb/>e&longs;t: latior, qua defluit aqua.</s> </p> <p id="N1810D" type="caption"> <s id="N1810F">C<emph type="italics"/>aput areæ<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>abellæ tran&longs;uer&longs;æ<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> C. B<emph type="italics"/>acillum <lb/>cu&longs;pidatum<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>anx<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>ius medium cauum<emph.end type="italics"/> F. L<emph type="italics"/>anx &longs;triatæ<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.269.1.jpg" xlink:href="001/01/269/1.jpg"/> <p id="N18143" type="main"> <s id="N18145">Sed caua rotunda &longs;imul cum canaliculis in ip&longs;o areæ corpore inciduntur, <lb/>uel eidem inuruntur: id <expan abbr="cõpo&longs;itum">compo&longs;itum</expan> ex tribus a&longs;&longs;eribus longis pedes decem, <lb/>latum e&longs;t ad pedes quatuor: eius <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> infimum, per quod aqua effunditur, <lb/>angu&longs;tius e&longs;t. </s> <s id="N18156">Hæc area, &longs;imiliter habens tabellas ad latera affixas, plena e&longs;t <lb/>i&longs;tiu&longs;modi cauis <expan abbr="rotũdis">rotundis</expan> & canaliculis ad ea <expan abbr="pertin&etilde;tibus">pertinentibus</expan>: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> duobus <lb/>ad <expan abbr="unũ">unum</expan>, ut aqua <expan abbr="cũ">cum</expan> arenis mi&longs;ta, per <expan abbr="&longs;uperior&etilde;">&longs;uperiorem</expan> <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> in <expan abbr="cauũ">cauum</expan> influat: per <lb/><expan abbr="inferior&etilde;">inferiorem</expan>, po&longs;t quàm arenæ partim &longs;ub&longs;ederint, rur&longs;us ex ip&longs;o effluat aquæ <lb/>area duob. </s> <s id="N18184">&longs;cabellis in riuo uel flumine, aut in <expan abbr="eorũ">eorum</expan> ripa lo catis imponitur: <pb pagenum="260" xlink:href="001/01/270.jpg"/>quorum item prius e&longs;t altius po&longs;teriore, ut glareæ & lapilli per <expan abbr="areã">aream</expan> deuol­<lb/>ui po&longs;&longs;int. </s> <s id="N18196">Lotor autem arenas in eius caput inijcit batillo, & canali reclu&longs;o <lb/>aquam immittit: quæ <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> cum paucis arenis defert in caua, glareas uerò <lb/>& lapillos cum cæteris arenis in uas areæ <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>: illa <expan abbr="quàmprimũ">quàmprimum</expan> caua re­<lb/>ferta fuerint, excutit, & in alueo lauat: has iterum atque iterum in hac area.</s> </p> <p id="N181AB" type="caption"> <s id="N181AD">A<emph type="italics"/>reæ caput<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> B. I<emph type="italics"/>nfimum areæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>aua<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>analiculi<emph.end type="italics"/> E. <lb/>S<emph type="italics"/>cabella<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> G. V<emph type="italics"/>as &longs;ubiectum<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.270.1.jpg" xlink:href="001/01/270/1.jpg"/> <p id="N181ED" type="main"> <s id="N181EF">Quidam in area, item ex tribus a&longs;&longs;eribus compo&longs;ita & longa pedes octo <lb/>plures canaliculos tran&longs;uer&longs;os & palmo inter &longs;e di&longs;tantes incidunt: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>&longs;uperior pars deuexa e&longs;t, ut auri ramenta, cùm lotor arenas batillo ligneo a­<lb/>gitat, in eos illabi po&longs;&longs;int: inferior recta, ut eadem ex eis elabi non po&longs;&longs;int: <lb/>qui canaliculi quàmprimum ramentorum cum arenulis <expan abbr="mi&longs;torũ">mi&longs;torum</expan> pleni fue­<lb/>rint, area à &longs;cabellis ablata in caput, quod hic non aliud quam &longs;uprema a&longs;&longs;e­<lb/>rum, ex quibus area con&longs;tat, pars e&longs;t, inuertitur: quo modo ramenta retror­<lb/>&longs;um lap&longs;a in alterum uas <expan abbr="incidũt">incidunt</expan>: nam in alterum lapilli & glareæ per aream <lb/>deuoluuntur: aliqui in ua&longs;orum locum alueos amplos areæ &longs;upponunt. </s> <s id="N1820E">Ra<lb/>menta autem impura, ut cæteri, in alueo paruo lauant.</s> </p> <pb pagenum="261" xlink:href="001/01/271.jpg"/> <p id="N18217" type="caption"> <s id="N18219">C<emph type="italics"/>analiculi tran&longs;uer&longs;i<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>as areæ &longs;ubiectum<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>as alterum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.271.1.jpg" xlink:href="001/01/271/1.jpg"/> <p id="N18233" type="main"> <s id="N18235">Verùm Toringi rotunda caua, quibus digiti tran&longs;uer&longs;i latitudo & altitu<lb/>do e&longs;t, &longs;imul cum canaliculis ex alijs ad alia pertinentibus in areæ capite inci<lb/>dunt: ip&longs;am uerò aream contegunt linteis: arena lauanda in caput conijci­<lb/>tur & rutro ligneo agitatur: quo modo leuia auri ramenta aqua rapit in lin­<lb/>tea, grauia in cauis re&longs;ident, quibus cùm plena fuerint, caput ablatum in uas <lb/>inuertitur, & ramenta collecta in alueo lauantur. </s> <s id="N18242">Aliqui utuntur area, ha­<lb/>bente quadrangula caua, quibus deor&longs;um uer&longs;us breues &longs;unt rece&longs;&longs;us auri <lb/>ramenta recipientes. </s> <s id="N18249">Alijs e&longs;t area compo&longs;ita ex a&longs;&longs;eribus a&longs;peris propter <lb/>minutula re&longs;egmina ad eos adhuc adhære&longs;centia: quæ areæ &longs;unt loco tegu­<lb/>mentorum, quibus nuda e&longs;t. </s> <s id="N18250">Ad ea cum arena lauatur auri ramenta non mi <lb/>nus adhærent quàm uel ad lintea, uel ad pelles, uel ad pannos, uel ad ce&longs;pi­<lb/>tes. </s> <s id="N18257">Lotor autem aream &longs;ur&longs;um uer&longs;us &longs;copis uerrit: qui po&longs;tquam tantam <lb/>arenam lauit, quantam lauare uoluit, aquam copio&longs;iorem, quæ ramenta elu<lb/>at, in aream remittit, eaque in uas areæ &longs;ubiectum colligit, atque in alueo lauat. </s> <s id="N1825E"><lb/>Vt autem Toringi aream contegunt linteis, ita nonnulli pellibus taurinis <lb/>uel equinis. </s> <s id="N18264">Hi arenam auri non expertem rutro ligneo &longs;ur&longs;um uer&longs;us agi­<lb/>tant: qua ratione id, quod leue e&longs;t, unà cum aqua defluit, auri ramenta inter <lb/>pilos re&longs;ident: pelles deinde lauantur in ua&longs;e: po&longs;tremò ramenta collecta in <lb/>alueo.</s> </p> <pb pagenum="262" xlink:href="001/01/272.jpg"/> <p id="N18271" type="caption"> <s id="N18273">A<emph type="italics"/>rea linteis contecta<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius caput cauis & canaliculis plenum<emph.end type="italics"/> B. I<emph type="italics"/>d ablatum lauatur <lb/>in ua&longs;e<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>rea habens caua quadrangula<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>rea ad cuius a&longs;&longs;eres minuta re&longs;eg­<lb/>mina adhære&longs;cunt<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> F. P<emph type="italics"/>elles taurinæ<emph.end type="italics"/> G. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <figure id="id.001.01.272.1.jpg" xlink:href="001/01/272/1.jpg"/> <pb pagenum="263" xlink:href="001/01/273.jpg"/> <p id="N182B3" type="main"> <s id="N182B5">Quo &longs;anè modo Colchi in fontium lacunis pelles animantium colloca­<lb/>runt: quas quia cùm multa auri ramenta eis adhæ&longs;i&longs;&longs;ent, ab&longs;tulerunt, aura­<lb/>tus Colchorum aries confictus e&longs;t à poetis: &longs;imiliter autem pellibus non &longs;o­<lb/>lum auri, &longs;ed etiam argenti rameta & gemmas excipere rationibus metalli­<lb/>corum conducet.</s> </p> <p id="N182C0" type="caption"> <s id="N182C2">F<emph type="italics"/>ons<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>ellis<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>rgonautæ<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.273.1.jpg" xlink:href="001/01/273/1.jpg"/> <p id="N182DC" type="main"> <s id="N182DE">Multi aream panno uiridi, tam longo & lato quàm ip&longs;a e&longs;t, contegunt, & <lb/>eum clauis ferreis ita affigunt, ut hi facile rur&longs;us extrahi po&longs;&longs;int, ille auferri: <lb/>qui cùm aureus propter ramenta quæ adhæ&longs;erunt, e&longs;&longs;e apparuerit, in pro­<lb/>prio lauatur ua&longs;e: ramenta collecta in alueo: reliquæ res in uas deuolutæ <lb/>denuo in area.</s> </p> <p id="N182E9" type="caption"> <s id="N182EB">C<emph type="italics"/>aput areæ<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>annus<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>V<emph type="italics"/>as areæ &longs;ubiectum<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>as in quo pannus lauatur<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="264" xlink:href="001/01/274.jpg"/> <figure id="id.001.01.274.1.jpg" xlink:href="001/01/274/1.jpg"/> <p id="N1831D" type="main"> <s id="N1831F">Quidam in locum panni uiridis &longs;upponunt pannum &longs;etis equinis arctè <lb/>contextum: cui plurimi &longs;unt noduli, leuiter à contextu ra&longs;i. </s> <s id="N18324">Quia uerò hi ex­<lb/>tant & pannus e&longs;t a&longs;per, etiam minutula auri ramenta ad eum <expan abbr="adhær&etilde;t">adhærent</expan>: quæ <lb/>item in ua&longs;e aqua abluuntur.</s> </p> <p id="N1832F" type="caption"> <s id="N18331">P<emph type="italics"/>annus nodulis plenus exten&longs;us<emph.end type="italics"/> A. N<emph type="italics"/>oduli magis con&longs;pi­<lb/>cui<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>as in quo pannus lauatur<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="265" xlink:href="001/01/275.jpg"/> <figure id="id.001.01.275.1.jpg" xlink:href="001/01/275/1.jpg"/> <p id="N18351" type="main"> <s id="N18353">Aliqui fabricantur aream non di&longs;&longs;imilem linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtectæ">contectæ</expan>, minus <lb/>tamen longam. </s> <s id="N1835C">Linteorum <expan abbr="aũt">aut</expan> loco ce&longs;pites continenter collocant: arenam <lb/>in areæ caput coniectam aqua immi&longs;&longs;a lauant: quo modo auri ramenta re&longs;i­<lb/>dent in ce&longs;pitibus, limus & arena &longs;imul cum aqua deferuntur in <expan abbr="lacũ">lacum</expan> uel ca­<lb/>nalem &longs;ubiectum: qui munere perfecto recluditur: <expan abbr="po&longs;tquã">po&longs;tquam</expan> omnis aqua ef­<lb/>fluxit, arena & limus auferuntur, et iterum i&longs;to modo lauantur. </s> <s id="N18373">Ramenta ue <lb/>rò quæ ad ce&longs;pites adhæ&longs;erunt, maior aquarum uis, per canaliculum in <expan abbr="areã">aream</expan> <lb/>immi&longs;&longs;a defert in <expan abbr="lacũ">lacum</expan> uel canalem: ibi <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> collecta in alueo lauatur. </s> <s id="N18386">Hanc <lb/>auri lauandi rationem Plinius non ignorauit: ulex, inquit, &longs;iccatus uritur, & <lb/>cinis eius lauatur &longs;ub&longs;trato ce&longs;pite herbo&longs;o, ut &longs;idat aurum.</s> </p> <p id="N1838D" type="caption"> <s id="N1838F">A<emph type="italics"/>reæ caput<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analiculus per quem aqua in areæ caput influit<emph.end type="italics"/> B. <lb/>C<emph type="italics"/>e&longs;pites<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>acus areæ &longs;ubiectus<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>as in quo lauantur ce&longs;pites<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="266" xlink:href="001/01/276.jpg"/> <figure id="id.001.01.276.1.jpg" xlink:href="001/01/276/1.jpg"/> <p id="N183BB" type="main"> <s id="N183BD">Quinetiam arenæ cum auri ramentis permi&longs;tæ lauantur in lacu&longs;culo, uel <lb/>in lacu, uel in alueo. </s> <s id="N183C2">Lacu&longs;culus, ex po&longs;teriore parte patens, aut ex arboris <lb/>trunco quadrangulo cauatur, aut ex a&longs;&longs;ere cra&longs;&longs;o, ad quem tabellæ eminen­<lb/>tes affiguntur, <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> longus pedes tres, latus &longs;e&longs;quipedem, altus digitos <lb/>tres: eius cauum in aluei altera parte angu&longs;ti figuram formatur: quam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/>angu&longs;tam ad caput conuertit: ad quod habet duo manubria longa, quibus <lb/>in riuo cur&longs;um uer&longs;us ducitur & reducitur: hoc modo lauatur arenula, &longs;iue <lb/>in ea fuerint auri ramenta, &longs;iue lapilli nigri, ex quibus plumbum candidum <lb/>conficitur.</s> </p> <p id="N183DB" type="caption"> <s id="N183DD">L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>auum<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>anubria<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="267" xlink:href="001/01/277.jpg"/> <figure id="id.001.01.277.1.jpg" xlink:href="001/01/277/1.jpg"/> <p id="N183FB" type="main"> <s id="N183FD">Itali, qui &longs;e auri colligendi gratia ad Germaniæ montes conferunt, riuo­<lb/>rum arenas, cum auri ramentis & <expan abbr="carbũculis">carbunculis</expan>, maxime Carchedonijs mi&longs;tas, <lb/>lauant in longiu&longs;culo & humili lacu, ex una arbore cauato, intrin&longs;ecus & ex <lb/>trin&longs;ecus rotundato, ex altera parte patente, ex altera clau&longs;o: quem &longs;ic in riui <lb/>alueo infodiunt, ut aqua in eum non incidat, &longs;ed leuiter influat: arenam in i­<lb/>p&longs;um coniectam agitant rutro ligneo item rotundato: ne uerò ramenta uel <lb/>carbunculi &longs;imul cum leui arena effluant, eius apertam partem tabella &longs;imili<lb/>ter rotundata, &longs;ed humiliore, quàm lacus cauum e&longs;t, occludunt. </s> <s id="N18412">Auri autem <lb/>ramenta uel carbunculos, qui unà cum pauca arena graui in lacu <expan abbr="re&longs;ederũt">re&longs;ederunt</expan>, <lb/>in alueo lauant, & in utres colligunt, ac &longs;ecum a&longs;portant.</s> </p> <p id="N1841D" type="caption"> <s id="N1841F">L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius pars patens.<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem pars clau&longs;a<emph.end type="italics"/> C. <lb/>R<emph type="italics"/>iuus<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>abella<emph.end type="italics"/> F. V<emph type="italics"/>ter<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="268" xlink:href="001/01/278.jpg"/> <figure id="id.001.01.278.1.jpg" xlink:href="001/01/278/1.jpg"/> <p id="N18457" type="main"> <s id="N18459">Quidam id genus arenas in alueo lauant amplo: is in domicilio duobus <lb/>funiculis ex trabe &longs;u&longs;penditur, ut facile agitari po&longs;&longs;it: inque eum arena conijci<lb/>tur, & aqua infunditur. </s> <s id="N18460">Deinde alueus agitatur: <expan abbr="tũ">tum</expan> aqua limo&longs;a effunditur, <lb/>rur&longs;usque infunditur pura: quod iterum atque iterum fit. </s> <s id="N18469">Quo modo auri ra­<lb/>menta in po&longs;teriori aluei parte re&longs;ident, quod grauia &longs;int: arenæ in priore, <lb/>quod leues. </s> <s id="N18470">Hæ autem abijciuntur, illa ad excoquendum <expan abbr="re&longs;eruãtur">re&longs;eruantur</expan>. </s> <s id="N18477">Redit <lb/>uerò qui lauat &longs;ubinde ad opus: uerùm hac lauandi ratione metallici raro u­<lb/>tuntur, monetarij & aurifices &longs;æpe, cùm lauant aurum, <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, æs. </s> <s id="N18482">Sed eo­<lb/>rum alueus tres tantummodo habet an&longs;as: quarum unam, cùm alueum agi­<lb/>tant, manibus <expan abbr="prehendũt">prehendunt</expan>: in reliquas duas unicus funiculus includitur: quo <lb/>ille &longs;u&longs;penditur de trabe, uel de &longs;tipite, quem &longs;u&longs;tinent chelæ duorum &longs;tipi­<lb/>tum &longs;tatutorum & in terra defixorum. </s> <s id="N18491">At metallici in alueo paruo experi­<lb/>menti gratia frequenter lauant uenas. </s> <s id="N18496">Is autem, cùm agitatur, in manibus te­<lb/>netur, & &longs;æpe altera manu concutitur: alioqui hæc lauandi ratio ab illa non <lb/>differt.</s> </p> <p id="N1849D" type="caption"> <s id="N1849F">A<emph type="italics"/>lueus amplus<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>uniculi<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lueus alter <lb/>amplus quo monetarij utuntur<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>lueus paruus<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="269" xlink:href="001/01/279.jpg"/> <figure id="id.001.01.279.1.jpg" xlink:href="001/01/279/1.jpg"/> <p id="N184CB" type="main"> <s id="N184CD">Dixi de uarijs arenæ, in qua auri <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> in&longs;unt, <expan abbr="lauãdæ">lauandæ</expan> rationib. </s> <s id="N184D8"><expan abbr="nũc">nunc</expan> <expan abbr="dicã">dicam</expan> <lb/>de materiæ permi&longs;tæ <expan abbr="cũ">cum</expan> lapillis nigris, ex quib. </s> <s id="N184E8"><expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="candidũ">candidum</expan> conficitur, <lb/><expan abbr="lauãdæ">lauandæ</expan> rationib. </s> <s id="N184F7"><expan abbr="quarũ">quarum</expan> octo &longs;unt u&longs;itatæ: atque ex his duæ nuper <expan abbr="inu&etilde;tæ">inuentæ</expan>. </s> <s id="N18501">Ta<lb/>lis <expan abbr="aũt">aut</expan> materia metallica <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> à uenis & fibris impetu <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> abrepta lon<lb/>gè lateque reperitur: et&longs;i <expan abbr="interdũ">interdum</expan> uenæ dilatatæ ex <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> con&longs;tant: <expan abbr="illã">illam</expan> <expan abbr="materiã">materiam</expan> <lb/>fo&longs;&longs;ores ligonib. </s> <s id="N18526">latis <expan abbr="eruũt">eruunt</expan>, hanc cu&longs;pidatis <expan abbr="effodiũt">effodiunt</expan>: &longs;ed anatis ro&longs;tro &longs;imili<lb/>bus <expan abbr="excindũt">excindunt</expan> lapillorum <expan abbr="expert&etilde;">expertem</expan>: quæ <expan abbr="nõ">non</expan> raro in id genus uenis reperiri &longs;o­<lb/>let. </s> <s id="N18541"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> in locis, qui <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="cõtin&etilde;t">continent</expan>, &longs;i abundauerint aquis, & ualle&longs;tres aut mol<lb/>liter deuexi & <expan abbr="cõcaui">concaui</expan> fuerint, ut riui in eos deduci po&longs;&longs;int, lotores æ&longs;tiuis di<lb/>ebus primo <expan abbr="fo&longs;sã">fo&longs;sam</expan> <expan abbr="agũt">agunt</expan> <expan abbr="longã">longam</expan> & <expan abbr="decliu&etilde;">decliuem</expan>, ut aquæ <expan abbr="permanãtes">permanantes</expan> rapidè <expan abbr="ferãtur">ferantur</expan>. </s> <s id="N1856F"><lb/>Deinde <expan abbr="materiã">materiam</expan> <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> fo&longs;&longs;a acta <expan abbr="detectã">detectam</expan> unà <expan abbr="cũ">cum</expan> cute, quæ alta e&longs;t pedes <lb/>plus minus &longs;ex, & <expan abbr="coagm&etilde;tata">coagmentata</expan> <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> ex mu&longs;co, ex radicib. </s> <s id="N1858D"><expan abbr="herbarũ">herbarum</expan>, <expan abbr="fruticũ">fruticum</expan>, <lb/><expan abbr="arborũ">arborum</expan>, ex terra, utrinque ligonib. </s> <s id="N1859C">latis <expan abbr="fodiũt">fodiunt</expan>, et in aquas, quæ <expan abbr="manãt">manant</expan> per fo&longs;­<lb/>&longs;am, <expan abbr="deijciũt">deijciunt</expan>. </s> <s id="N185AD"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> arenæ & lapilli nigri, quod graues &longs;int, in fundo fo&longs;&longs;æ <expan abbr="re&longs;i­d&etilde;t">re&longs;i­<lb/>dent</expan>: <expan abbr="mu&longs;cũ">mu&longs;cum</expan> et radices, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> leues, aquæ ex fo&longs;&longs;a <expan abbr="deflu&etilde;tes">defluentes</expan> <expan abbr="rapiũt">rapiunt</expan>. </s> <s id="N185C9">Ne uerò &longs;imul <lb/><expan abbr="rapiãt">rapiant</expan> lapillos nigros <expan abbr="infimũ">infimum</expan> fo&longs;&longs;æ ce&longs;pitib. </s> <s id="N185D5">& lapidib. </s> <s id="N185D8">ob&longs;truitur: at ip&longs;i lo­<lb/>tores, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> pedes <expan abbr="tegũtur">teguntur</expan> altis peronibus ex corio, <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> crudo, factis, <lb/>&longs;tant in fo&longs;&longs;a, & radices <expan abbr="arborũ">arborum</expan> <expan abbr="fruticũ">fruticum</expan> <expan abbr="herbarũ">herbarum</expan> ligneis furcis &longs;epticornibus <lb/>ex ea <expan abbr="eijciũt">eijciunt</expan>: atque lapillos nigros ad caput fo&longs;&longs;æ <expan abbr="repellũt">repellunt</expan>. </s> <s id="N18605">Po&longs;tque &longs;pacio qua<lb/>tuor <expan abbr="hebdomadarũ">hebdomadarum</expan> in hac re <expan abbr="cõ&longs;ump&longs;erint">con&longs;ump&longs;erint</expan> <expan abbr="multũ">multum</expan> operæ & laboris, i&longs;to mo <lb/>do <expan abbr="tollũt">tollunt</expan> lapillos nigros: <expan abbr="arenã">arenam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> ip&longs;is <expan abbr="mi&longs;tã">mi&longs;tam</expan> <expan abbr="identid&etilde;">identidem</expan> ex fo&longs;&longs;a batillis ferreis <lb/>&longs;ublatam huc & illuc in aquis agitant u&longs;que dum arena ex eis defluat & deci­<lb/>dat in fo&longs;&longs;am, &longs;oli lapilli nigri re&longs;tent: quos omnes collectos rur&longs;us in lacu­<pb pagenum="270" xlink:href="001/01/280.jpg"/>&longs;culo &longs;ur&longs;um uer&longs;us batillo ligneo agitatos & conuer&longs;os lauant: ut arena re­<lb/>liqua ab eis &longs;ecernatur. </s> <s id="N18637">Po&longs;tea &longs;emper ad eundem laborem redeunt, donec <lb/>eos materia metallica deficiat, uel riui in fo&longs;&longs;as agendas deduci non po&longs;sint.</s> </p> <p id="N1863C" type="caption"> <s id="N1863E">R<emph type="italics"/>iuus<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>o&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>igo<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>e&longs;pites<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>urca &longs;eptic ornis<emph.end type="italics"/> E. B<emph type="italics"/>atillum ferreum<emph.end type="italics"/> F. <lb/>L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>lter lacu&longs;culus ei &longs;ubiectus<emph.end type="italics"/> H. B<emph type="italics"/>atillum paruum ligneum<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.280.1.jpg" xlink:href="001/01/280/1.jpg"/> <pb pagenum="271" xlink:href="001/01/281.jpg"/> <p id="N18682" type="main"> <s id="N18684">Lacu&longs;culus <expan abbr="aũt">aut</expan> i&longs;te ex unius arboris <expan abbr="trũco">trunco</expan> cauatur: cuius pars caua longa <lb/>e&longs;t pedes v. alta dodrantem, lata digitos VI.</s> <s id="N18691">Is ut decliuis &longs;it, collocatur, eique <lb/>&longs;ubijcitur uas, quod abiegnos ramos <expan abbr="cõuolutos">conuolutos</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>, uel alter lacu­<lb/>&longs;culus, cuius pars caua longa e&longs;t pedes tres, alta & lata <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>: in cuius fundo <lb/>minuti lapilli, qui &longs;imul <expan abbr="cũ">cum</expan> aqua <expan abbr="effluxerũt">effluxerunt</expan>, re&longs;ident. </s> <s id="N186AE"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> in lacu&longs;culi <expan abbr="locũ">locum</expan> <lb/><expan abbr="&longs;upponũt">&longs;upponunt</expan> <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> <expan abbr="quadrangulũ">quadrangulum</expan>: in quo &longs;imiliter ligneo batillo paruo, lapil­<lb/>los &longs;ur&longs;um uer&longs;us agitatos & conuer&longs;os lauant. </s> <s id="N186C7">Lacu&longs;culo &longs;ubijcitur canalis <lb/><expan abbr="trã&longs;uer&longs;us">tran&longs;uer&longs;us</expan>: qui altera parte uel apertus exonerat in uas aut <expan abbr="lacu&longs;culũ">lacu&longs;culum</expan>, uel clau<lb/>&longs;us & in medio perforatus in <expan abbr="&longs;ubiectã">&longs;ubiectam</expan> fo&longs;&longs;am, quo modo aqua turbine <expan abbr="ali­quãtũ">ali­<lb/>quantum</expan> extracto recta in <expan abbr="eã">eam</expan> decidit. </s> <s id="N186E3">Hæc uerò fo&longs;&longs;a qualis &longs;it, <expan abbr="iã">iam</expan> dicturus &longs;um.</s> </p> <p id="N186EA" type="caption"> <s id="N186EC">L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> A. B<emph type="italics"/>atillum ligneum<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> D. B<emph type="italics"/>atillum ligneum <expan abbr="paruũ">paruum</expan> <emph.end type="italics"/> E. <lb/>C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>qua decidens<emph.end type="italics"/> H. F<emph type="italics"/>o&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>i&longs;io aduehens mate­<lb/>riam <expan abbr="lauandã">lauandam</expan> <emph.end type="italics"/> K. L<emph type="italics"/>igo &longs;imilis ro&longs;tro anatis, quo fo&longs;&longs;or <expan abbr="materiã">materiam</expan> <expan abbr="lapillorũ">lapillorum</expan> <expan abbr="expert&etilde;">expertem</expan> excindit<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.281.1.jpg" xlink:href="001/01/281/1.jpg"/> <p id="N1874E" type="main"> <s id="N18750">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> locus <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> <expan abbr="copiã">copiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;uppeditauerit, lotores fo&longs;&longs;am <expan abbr="agũt">agunt</expan> pedes <lb/>XXX. uel XXXVI. longam: cuius <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <expan abbr="&longs;ternũt">&longs;ternunt</expan> <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> longitudinis arborib. </s> <s id="N18775"><lb/>inter &longs;e <expan abbr="coagm&etilde;tatis">coagmentatis</expan>, & <expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> modo planis &longs;upina parte factis. </s> <s id="N18781">Ad <expan abbr="utrũqueetiã">utrunque <lb/>etiam</expan> fo&longs;&longs;æ latus, & eius caput quatuor arbores collocant, & alias &longs;uper alias <lb/><expan abbr="imponũt">imponunt</expan>: quæ <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan>, qua ad <expan abbr="cauũ">cauum</expan> <expan abbr="cõuer&longs;æ">conuer&longs;æ</expan> &longs;unt, <expan abbr="etiã">etiam</expan> planæ <expan abbr="exi&longs;tũt">exi&longs;tunt</expan>. </s> <s id="N187A3">Sed quia ar<lb/>bores in laterib. </s> <s id="N187A8">obliquè <expan abbr="collocãt">collocant</expan>, fo&longs;&longs;æ <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> fit quatuor pedes <expan abbr="latũ">latum</expan>, in­<pb pagenum="272" xlink:href="001/01/282.jpg"/><expan abbr="fimũ">fimum</expan> duos. </s> <s id="N187BF">E canali uerò aqua alte defluit prius in abiegnos ramos <expan abbr="cõuolu­tos">conuolu­<lb/>tos</expan>, ut recta & ferè iunctim decidere, &longs;uaque grauitate glebas di&longs;&longs;ipare po&longs;&longs;it: <lb/>quanque aliqui ramos canali <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;ubijciũt">&longs;ubijciunt</expan>, &longs;ed in eius foramen <expan abbr="imponũt">imponunt</expan> turbi<lb/>nem: qui, <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> omnino <expan abbr="nõ">non</expan> claudat, nec ex eo <expan abbr="effluuiũ">effluuium</expan> pror&longs;us impedit, <lb/>nec <expan abbr="aquã">aquam</expan> longius &longs;init rapi, &longs;ed recta delabi cogit. </s> <s id="N187EE">Operarius <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="materiã">materiam</expan> <expan abbr="la­uandã">la­<lb/>uandam</expan> ci&longs;io aduehit, & in fo&longs;&longs;am <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan>: lotor in fo&longs;&longs;a ferè &longs;uprema &longs;tans gle<lb/>bas di&longs;&longs;ipat furca &longs;epticorni, eaque radices <expan abbr="arborũ">arborum</expan>, <expan abbr="fruticũ">fruticum</expan>, <expan abbr="herbarũ">herbarum</expan> ex ip&longs;a eij­<lb/>cit: quo modo lapilli nigri &longs;idunt: qui <expan abbr="cũ">cum</expan> multi fuerint collecti, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> plerunque <lb/>fit po&longs;tque lotor <expan abbr="di&etilde;">diem</expan> in <expan abbr="hũc">hunc</expan> laborem in&longs;ump&longs;erit, tum ad eos ne defluant, are­<lb/>nam apponit, ac materia rur&longs;us in fo&longs;&longs;am <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> iniecta idem lauandi mu­<lb/>nus exequitur. </s> <s id="N1882D">In infima uerò fo&longs;&longs;a &longs;tat adole&longs;cens atque ligone tenui & cu&longs;pi <lb/>dato in id, quod ibidem &longs;ub&longs;edit, infixo ip&longs;um &longs;ubleuat, ne lapilli aqua rapti <lb/>deuoluantur: quod fit, cùm id, quod &longs;ub&longs;edit, tam multum fuerit, ut etiam a­<lb/>biegnos ramos, quibus fo&longs;&longs;æ exitus ob&longs;truitur, contegant.</s> </p> <p id="N18836" type="caption"> <s id="N18838">C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>biegni rami conuoluti<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>rbores unius lateris tres: nam quarta, quod <lb/>fo&longs;&longs;a tam alte materia iam lauata &longs;it completa, uideri non pote&longs;t<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>rbores <lb/>cipitis<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>i&longs;ium<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>urca &longs;epticornis<emph.end type="italics"/> F. L<emph type="italics"/>igo<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.282.1.jpg" xlink:href="001/01/282/1.jpg"/> <p id="N1886E" type="main"> <s id="N18870">Tertia i&longs;tiu&longs;modi materiæ lauandæ ratio &longs;ic &longs;e habet. </s> <s id="N18873">Canales duo con­<pb pagenum="273" xlink:href="001/01/283.jpg"/>&longs;truuntur: quorum uterque longus e&longs;t pedes duodecim, latus & altus &longs;e&longs;qui­<lb/>pedem. </s> <s id="N1887D">Ad eorum capita locatur lacu&longs;culus, in quem aqua per canaliculum <lb/>influit: in alterum canalem adole&longs;cens uenam, &longs;i pauper fuerit, multam: &longs;i di­<lb/>ues, minus multam conijcit: inque eum aquam turbine uel ligno tereti extra­<lb/>cto immittit: ac ip&longs;am uenam batillo ligneo agitat: quo modo lapilli <expan abbr="cũ">cum</expan> gra<lb/>ui materia permi&longs;ti &longs;ub&longs;idunt in canalis fundo, leuem aqua rapit in canalem <lb/>&longs;ubiectum, per quem influit in aream linteis exten&longs;is contectam: in quibus <lb/>lapilli minutuli, quos rapuit aqua, <expan abbr="&longs;ub&longs;idũt">&longs;ub&longs;idunt</expan> & puri fiunt. </s> <s id="N18894">In canalem quoque, <lb/>po&longs;t eius partem &longs;upremam imponit tabellam humilem, ut maiu&longs;culi lapilli <lb/>ibidem re&longs;ideant. </s> <s id="N1889B">Quàm primum autem canalis materia lauata fuerit reple­<lb/>tus, claudit os lacu&longs;culi, & in altero canali idem lauandi munus exequitur. </s> <s id="N188A0"><lb/>Canalis uerò repleti latera malleo ligneo, po&longs;tquam aqua turbine extracto <lb/>defluxit in lacu&longs;culum ei <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>, percutit, ut id, quod ad ip&longs;a adhæret, de­<lb/>cidat. </s> <s id="N188AC">Quod autem in ip&longs;o &longs;ub&longs;edit, id batillo ligneo, cui <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> e&longs;t cur­<lb/>tum, eijcit: quinetiam in i&longs;tius generis canali recrementa argenti tu&longs;a pilis la<lb/>uantur, atque &longs;tannum & particulæ panis, ex pyrite conflati, &longs;idunt.</s> </p> <p id="N188B7" type="caption"> <s id="N188B9">C<emph type="italics"/>anales<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>acu&longs;culus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>ignum teres<emph.end type="italics"/> D. <lb/>B<emph type="italics"/>atillum ligneum<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>alleus ligneus<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atillum ligneum cui <lb/>manubrium curtum<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>urbo in canali defixus<emph.end type="italics"/> H. <lb/>L<emph type="italics"/>acu&longs;culus ei &longs;ubiectus<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <figure id="id.001.01.283.1.jpg" xlink:href="001/01/283/1.jpg"/> <pb pagenum="274" xlink:href="001/01/284.jpg"/> <p id="N18901" type="main"> <s id="N18903">Materia talis in&longs;uper uda lauatur in cribro, cuius fundum e&longs;t ferreis filis <lb/>contextum: atque hæc quarta <expan abbr="lauãdi">lauandi</expan> ratio e&longs;t. </s> <s id="N1890C">Cribrum autem in aquam, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>uas in &longs;e continet, immi&longs;&longs;um conqua&longs;&longs;atur: cuius ua&longs;is fundum tam <expan abbr="magnũ">magnum</expan> <lb/>habet foramen, ut tantum aquæ, cum eo, quod cribrum tran&longs;mittit, permi­<lb/>&longs;tæ, continenter ex ip&longs;o effluere po&longs;&longs;it, quantum influit: id, quod in canali <lb/>&longs;ub&longs;edit, adole&longs;cens uel ferreo ra&longs;tro tridenti eruit, uel rutro ligneo uerrit: <lb/>quo modo aqua magnam tam arenæ, <expan abbr="quã">quam</expan> limi <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> rapit: lapilli nigri uel <lb/><expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> re&longs;ident in canali: quæ po&longs;tea in canali deuexo lauantur.</s> </p> <p id="N18932" type="caption"> <s id="N18934">C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>qua ex eius fundo effluens<emph.end type="italics"/> C. <lb/>C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>a&longs;trum tridens<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.284.1.jpg" xlink:href="001/01/284/1.jpg"/> <p id="N18962" type="main"> <s id="N18964">Hæ ueteres materiæ, quæ nigros lapillos in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>, lauandæ rationes <lb/>&longs;unt: <expan abbr="&longs;equũtur">&longs;equuntur</expan> duæ nouæ. </s> <s id="N18971">Si lapilli nigri, cum terra uel arena <expan abbr="cõmi&longs;ti">commi&longs;ti</expan>, in de­<lb/>uexa montis uel collis parte <expan abbr="reperiũtur">reperiuntur</expan>, aut in campi planicie, quæ uel riuis <lb/>caret, uel in quam riuus deduci non pote&longs;t, i&longs;ta lauandi ratione metallici nu<lb/>per uti cœperunt etiam hybernis men&longs;ibus: cap&longs;a patens ex a&longs;&longs;eribus confi­<lb/>citur longa circiter pedes &longs;ex: lata tres: alta duos & palmum: in cuius parte <pb pagenum="275" xlink:href="001/01/285.jpg"/>po&longs;teriore intus ad altitudinem pedis unius & &longs;emi&longs;&longs;is infigitur lamina fer­<lb/>rea longa & lata pedes tres, ac foraminum, per quæ lapilli, maiores <expan abbr="quã">quam</expan> erui <lb/>&longs;emina, penetrare & decidere po&longs;&longs;int, pleni&longs;&longs;ima. </s> <s id="N18991">Cap&longs;æ autem &longs;ubijcitur ca<lb/>nalis, ex una arbore cauatus, longus circiter pedes quatuor & uiginti, altus <lb/>& latus dodrantem: quem plerunque tres tabellæ, in eum impo&longs;itæ, interual­<lb/>lis <expan abbr="di&longs;tinguũt">di&longs;tinguunt</expan>: quarum alia altior e&longs;t: &longs;ed turbidas ex ip&longs;o defluentes, rur&longs;us <lb/>excipit lacus. </s> <s id="N189A0">At materia metallica <expan abbr="interdũ">interdum</expan> &longs;ub terræ cute altius reperiri non <lb/>&longs;olet, interdum uerò tam alte, ut & cuniculos agere & puteos fodere nece&longs;&longs;e <lb/>&longs;it: ea ci&longs;ijs ad cap&longs;am aduehitur: cùm iam lauaturi &longs;unt, canaliculum collo­<lb/>cant: per quem tantum aquæ, quantum ad loturam &longs;atis e&longs;t, in laminam fer­<lb/>ream influit: in quam mox adole&longs;cens materiam metallicam batillo ferreo <lb/>conijcit: ac ma&longs;&longs;ulas eodem huc & illuc agitans di&longs;&longs;ipat: tum aqua & arena <lb/>per laminæ foramina penetrantes decidunt in cap&longs;am. </s> <s id="N189B3">Quod uerò cra&longs;&longs;um <lb/>e&longs;t, in lamina re&longs;tat: id eodem batillo in ci&longs;ium inijcit. </s> <s id="N189B8">Interea alter <expan abbr="adole&longs;c&etilde;s">adole&longs;cens</expan> <lb/>minor natu <expan abbr="arenã">arenam</expan> &longs;ub lamina rutro ligneo, ferè tam lato quàm cap&longs;a e&longs;t, cre­<lb/>bro trudit, & in &longs;upremam cap&longs;am pellit: quod leue e&longs;t aqua defert in &longs;ubie­<lb/>ctum canalem: quanquam paucos etiam lapillos nigros: <expan abbr="hũc">hunc</expan> laborem ado­<lb/>le&longs;centes continenter &longs;u&longs;tinent, quoad quatuor ci&longs;ia, uel, &longs;i materia diues la­<lb/>pillorum <expan abbr="nigrorũ">nigrorum</expan> fuerit, tria rebus cra&longs;&longs;is & inanibus repleuerint: quæ de­<lb/>uehunt & proijciunt: tum præ&longs;es laboris a&longs;&longs;ere, in quo ante laminam &longs;ito a­<lb/>dole&longs;cens &longs;tabat, &longs;ublato arenam cum lapillis permi&longs;tam crebro &longs;ur&longs;um & <lb/>deor&longs;um rutro trudit, & eodem arenam, quæ, quod leuior &longs;it quàm lapilli, <lb/>&longs;uperiorem locum tenet, de eis detrahit ut <expan abbr="appareãt">appareant</expan>: quos rutro in priorem <lb/>cap&longs;æ partem tractos batillo euertit, ut etiam tunc, quod leue e&longs;t, defluere <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N189E5">Mox omnes coaceruatos ex cap&longs;a eijcit & aufert. </s> <s id="N189E8">Hæc dum præ&longs;es <lb/>agit, alter <expan abbr="adole&longs;c&etilde;s">adole&longs;cens</expan> interea arenam cum lapillis nigris mi&longs;tam, quæ ex cap&longs;a <lb/>defluens in canali re&longs;edit, rutro ferreo agitat, & retro ad &longs;upremam canalis <lb/>partem trudit: quæ, quod plurimos lapillos nigros in &longs;e contineat, rur&longs;us <lb/>in laminam coniecta lauatur: at ea quæ in infima canalis parte re&longs;edit, &longs;epara<lb/>tim eiecta cumulatur, & in canali deuexo lauatur: quæ uerò in lacu, in area <lb/>linteis exten&longs;is <expan abbr="cõtecta">contecta</expan>. </s> <s id="N189FF">Omnis hic labor fructuo&longs;us æ&longs;tiuis diebus &longs;æpius, <lb/>nempe decies aut undecies iteratur. </s> <s id="N18A04">Sed lapilli nigri, quos præ&longs;es ex cap&longs;a <lb/>eijcit, deinde in cribro angu&longs;to <gap/><expan abbr="auãtur">auantur</expan>, po&longs;tremò in lacu&longs;culo, ubi tandem <lb/>omnis arena ab eis &longs;eparatur. </s> <s id="N18A10">Quinetiam omnibus his rationibus materiæ <lb/>mi&longs;tæ cum ramentis aliorum metallorum, &longs;iue ea fuerint à uenis & fibris ab <lb/>repta, &longs;iue in uenis dilatatis ad riuos & fluuios orta, lauari po&longs;&longs;unt.</s> </p> <p id="N18A17" type="caption"> <s id="N18A19">C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> D. <lb/>L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> G. R<emph type="italics"/>a&longs;trum<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="276" xlink:href="001/01/286.jpg"/> <figure id="id.001.01.286.1.jpg" xlink:href="001/01/286/1.jpg"/> <p id="N18A57" type="main"> <s id="N18A59">Hac etiam recentior & utilior e&longs;t &longs;exta talis materiæ lauandæ ratio: duæ <lb/>conficiuntur cap&longs;æ: in quarum utranque aqua per <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> influit, è canali <pb pagenum="277" xlink:href="001/01/287.jpg"/>tran&longs;uer&longs;o, in quem fi&longs;tula uel canaliculus eam deferens exonerat, deducta: <lb/>materiæ batillis ferreis à duobus adole&longs;centibus agitatæ & concu&longs;&longs;æ pars, <lb/>quæ per ferreas laminas <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> plenas uel ferreos cancellos <expan abbr="penetrãs">penetrans</expan> de­<lb/>cidit, ex cap&longs;a in obliquis canalibus defluit in alterum <expan abbr="canal&etilde;">canalem</expan> tran&longs;uer&longs;um, <lb/>& ex eo in aream longam pedes &longs;eptem, latam duos & dimidium: in qua ru<lb/>tro ligneo à præ&longs;ide rur&longs;us agitatur, ut pura fiat: id <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan>, quod cum aqua de­<lb/>lap&longs;um in &longs;ubiecto canali <expan abbr="trã&longs;uer&longs;o">tran&longs;uer&longs;o</expan>, uel in recto, qui ip&longs;um excipit, &longs;ub&longs;edit, <lb/>tertius adole&longs;cens ra&longs;tro bidenti radit: quo modo lapilli &longs;idunt, arenam ina­<lb/>nem aqua rapit in riuum. </s> <s id="N18A8B">Vtilior uerò hæc lauandi ratio e&longs;t: nam quatuor <lb/>homines munus in duabus cap&longs;is lauandi exequi po&longs;&longs;unt, eùm proxima ge<lb/>minata &longs;ex requirat: duos enim adole&longs;centes, qui <expan abbr="materiã">materiam</expan> lauandam in lami­<lb/>nas inijciant, & batillis ferreis agitent: duos item, qui arenam cum lapillis ni<lb/>gris mi&longs;tam &longs;ub lamina rutris ligneis crebro trudant, & in &longs;upremam cap&longs;æ <lb/>partem pellant: duos præ&longs;ides, qui lapillos nigros eo, quo dixi, modo pu­<lb/>ros faciant. </s> <s id="N18A9E">Verùm laminæ foraminum plenæ loco nunc in cap&longs;is infigunt <lb/>cancellos, qui ex ferreis filis tam cra&longs;&longs;is, quàm &longs;ecalis calamus e&longs;t, con&longs;tant: <lb/>ne uerò depre&longs;&longs;i pondere &longs;inuo&longs;i fiant, eos tria bacilla ferrea, quæ ip&longs;is tran&longs; <lb/>uer&longs;a &longs;ub&longs;ternuntur, &longs;u&longs;tinent: ne batillis ferreis, quibus agitatur materia la<lb/>uanda, atterantur, eis quinque uel &longs;ex bacilla ferrea &longs;uperimponuntur recta, <lb/>& ad cap&longs;am affiguntur, ut batilla potius ea quàm cancellos atterant: qui ea <lb/>de cau&longs;a diutius quàm laminæ durant: ip&longs;i certe integri manent, atque etiam <lb/>in bacillorum attritorum locum alia facile reponi po&longs;&longs;unt.</s> </p> <p id="N18AAF" type="caption"> <s id="N18AB1">C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>lij duo canaliculi<emph.end type="italics"/> C. <lb/>C<emph type="italics"/>ap&longs;æ<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>ancelli<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atilla<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>lter canalis <lb/>tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> I. R<emph type="italics"/>utrum ligneum<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>ertius <lb/>canalis tran&longs;uer&longs;us<emph.end type="italics"/> L. C<emph type="italics"/>analis rectus<emph.end type="italics"/> M. <lb/>R<emph type="italics"/>a&longs;trum tridens<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="278" xlink:href="001/01/288.jpg"/> <figure id="id.001.01.288.1.jpg" xlink:href="001/01/288/1.jpg"/> <p id="N18B13" type="main"> <s id="N18B15">Septima lauandi ratione lotores utuntur, cùm mons eo loco, quo in &longs;e <expan abbr="cõtinet">con<lb/>tinet</expan> lapillos nigros, uel auri aliorumúe <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ramenta, riuo caret. </s> <s id="N18B22"><expan abbr="Tũc">Tunc</expan> <lb/>enim lotores, in decliui, quæ ei &longs;ubijcitur, parte fo&longs;&longs;as &longs;æpius plures quàm <lb/>quinquaginta agunt, uel totidem lacus faciunt, longos pedes &longs;ex, latos tres, <lb/>altos dodrantem: quorum alius ab alio <expan abbr="nõ">non</expan> ita longo interuallo di&longs;tet: itaque <lb/>his temporibus, quibus torrens ex magnis & diuturnis imbribus ortus fer­<lb/>tur per montem, lotorum alij in &longs;ylua materiam metallicam ligonibus latis <lb/>fodiunt & in torrentem trahunt: alij torrentem in fo&longs;&longs;as uellacus deriuant: <lb/>alij radices arborum, <expan abbr="fruticũ">fruticum</expan>, herbarum ex fo&longs;&longs;is uel lacubus, ligneis furcis <lb/>&longs;epticornibus eijciunt. </s> <s id="N18B40">Po&longs;t quam uerò torrens delap&longs;us e&longs;t, lapillos nigros, <lb/>uel metallorum ramenta, quæ in fo&longs;&longs;is aut lacubus impura re&longs;ederunt, batil<lb/>lo exemptos faciunt puros.</s> </p> <p id="N18B47" type="caption"> <s id="N18B49">L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>orrens<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>urca &longs;epticornis<emph.end type="italics"/> C. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="279" xlink:href="001/01/289.jpg"/> <figure id="id.001.01.289.1.jpg" xlink:href="001/01/289/1.jpg"/> <p id="N18B6D" type="main"> <s id="N18B6F">Octaua ratio proximæ <expan abbr="nõ">non</expan> multum di&longs;&longs;imilis, etiam in regionibus, quas <lb/>Lu&longs;itani in &longs;ua pote&longs;tate & ditione tenent, e&longs;t u&longs;itata. </s> <s id="N18B78">In montium charadris <lb/>& deuexis atque concauis locis ex ordine plures fo&longs;&longs;as profundas agunt: in <lb/>quas aquæ uel ex niuibus &longs;olis calore liquefactis & delap&longs;is, uel ex imbri­<lb/>bus collectæ &longs;imul cum terris & arenis rapiunt, apud alios lapillos nigros, <lb/>apud Lu&longs;itanos auri ramenta à uenis fibrisque re&longs;oluta: quæ <expan abbr="quàmprimũ">quàmprimum</expan> a­<lb/>quæ torrentis omnes defluxerint, lotores ex fo&longs;&longs;is eijciunt batillis ferreis, & <lb/>lauant in area trita.</s> </p> <p id="N18B8B" type="caption"> <s id="N18B8D">M<emph type="italics"/>ontis charadri<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>o&longs;&longs;æ<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>orrens<emph.end type="italics"/> C. <lb/>A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> L<emph type="italics"/>u&longs;itanorum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="280" xlink:href="001/01/290.jpg"/> <figure id="id.001.01.290.1.jpg" xlink:href="001/01/290/1.jpg"/> <p id="N18BB9" type="main"> <s id="N18BBB">At Poloni in canali longo pedes decem, lato tres: alto unum & quadran<lb/>tem, lauant impuram plumbi nigri uenam dilatatam: etenim cum terra ferè <lb/>lutea e&longs;t permi&longs;ta, quam argilla tegit uda & areno&longs;a. </s> <s id="N18BC2">Itaque ea prius, uena po­<lb/>&longs;terius effoditur, quam ad riuum uel <expan abbr="flum&etilde;">flumen</expan> aduectam, & in canalem, in <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> <lb/>aqua canaliculo immittitur, coniectam lotor inferiori canalis parti in&longs;i&longs;tens <lb/>eruit rutro angu&longs;to & ferme cu&longs;pidato: cuius ligneum manubrium ad pe­<lb/>des decem longum e&longs;t: quo modo aqua terram rapit in <expan abbr="riuũ">riuum</expan> uel flumen, ga­<lb/>lena in canali &longs;ub&longs;idit: eam denuo &longs;emel aut bis eodem modo lauatam facit <lb/>puram: deinde &longs;ole &longs;iccatam in æneum cribrum inijcit: atque minutulam, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/><expan abbr="trã&longs;mittit">tran&longs;mittit</expan>, à maiu&longs;cula &longs;eparat: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> hæc in crate, illa in fornace ex coquitur.</s> </p> <p id="N18BEA" type="caption"> <s id="N18BEC">C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="281" xlink:href="001/01/291.jpg"/> <figure id="id.001.01.291.1.jpg" xlink:href="001/01/291/1.jpg"/> <p id="N18C10" type="main"> <s id="N18C12">Atque tot &longs;unt i&longs;tius generis lauandi rationes: torrendi uerò una poti&longs;&longs;i­<lb/>mum u&longs;itata, duæ cremandi: lapilli nigri ignis ardore torrentur: & quidem <lb/>in fornace &longs;imillima furno. </s> <s id="N18C19">Torrentur autem &longs;i cæruleus color ip&longs;is in&longs;ede­<lb/>rit: uel pyrites, & lapis ex quo ferrum <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, cum eis fuerint permi&longs;ti. </s> <s id="N18C22">Ete<lb/>nim cærulei non to&longs;ti plumbum <expan abbr="cõ&longs;umunt">con&longs;umunt</expan>: pyrites & alter lapis ni&longs;i in i&longs;ti<lb/>u&longs;modi fornace in fumum euane&longs;cant, plumbum candidum, ex lapillis ni­<lb/>gris confectum, maculo&longs;um fit. </s> <s id="N18C2F">Lapilli uerò inijciuntur uel in po&longs;teriorem <lb/>fornacis partem, uel in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> eius latus: illo modo ligna ponuntur ante eos, <lb/>hoc prope: &longs;ic <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> ut neque titiones neque carbones in ip&longs;os lapillos <expan abbr="incidãt">incidant</expan>, <lb/>aut eos attingant. </s> <s id="N18C44">Accen&longs;a ligna gubernantur rutabulo, quod ligneum e&longs;t: <lb/>lapilli modò agitantur ra&longs;tro bidenti, modò rur&longs;us æquantur rutro: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>utrunque ferreum e&longs;t. </s> <s id="N18C4F">Minutuli autem lapilli minus quàm mediocres: atque hi <lb/>rur&longs;us minus quàm maiu&longs;culi torreri debent. </s> <s id="N18C54"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò, dum &longs;ic torren­<lb/>tur lapilli, non raro quæ dam materia confluit, lapilli to&longs;ti <expan abbr="iterũ">iterum</expan> in canali de­<lb/>uexo lauandi &longs;unt. </s> <s id="N18C62">Eo enim modo materia quæ confluxit impetu aquæ de­<lb/>fertur in canalem tran&longs;uer&longs;um: ubi collecta molitur: ac rur&longs;us in <lb/>eiu&longs;dem canalis area lauatur: qua ratione id quod <lb/>metallicum e&longs;t ab eo, quod caret <lb/>metallo, &longs;eparatur.</s> </p> <pb pagenum="282" xlink:href="001/01/292.jpg"/> <p id="N18C71" type="caption"> <s id="N18C73">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>utabulum<emph.end type="italics"/> C. R<emph type="italics"/>a&longs;trum bidens<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.292.1.jpg" xlink:href="001/01/292/1.jpg"/> <p id="N18C99" type="main"> <s id="N18C9B">At panes ex pyrite uel cadmia uel alijs lapidibus æro&longs;is conflati creman­<lb/>tur in foueis quadrangulis & ex priore, ut &longs;uperiore, parte patentibus atque <lb/>apertis: quæ foueæ plerunque longæ &longs;unt pedes duodecim, latæ, octo: altæ, <lb/>tres. </s> <s id="N18CA4">Sed panes ex pyrite conflati ferè bis cremantur: ex cadmia, &longs;emel: atque <lb/>hi prius in limum, aceto madefactum, inuoluuntur, ne ignis eos unà cum bi <lb/>tumine, uel &longs;ulfure, uel auripigmento, uel &longs;andaraca, nimis con&longs;umat: illi pri<lb/>mò lento igni, deinde acri cremantur. </s> <s id="N18CAD">In utro&longs;que uerò integra nocte <expan abbr="&longs;e&quetilde;ti">&longs;equenti</expan> <lb/>immittitur aqua, ut, &longs;i in eis in&longs;it alumen, aut atramentum &longs;utorium, aut hali <lb/>nitrum metallis nociturum, quanquam raro nocere &longs;olet, id eluat: & ip&longs;os <lb/>faciat molles. </s> <s id="N18CBA">Reliqui uerò &longs;ucci concreti ferè omnes, cum i&longs;tiu&longs;modi panes <lb/>uel uenæ excoquuntur, metallis nocent. </s> <s id="N18CBF">Panes autem cremandi lignis, cra­<lb/>tis figura collocatis, imponuntur: atque ea lignorum &longs;trues incenditur.</s> </p> <p id="N18CC4" type="caption"> <s id="N18CC6">F<emph type="italics"/>oveæ<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="283" xlink:href="001/01/293.jpg"/> <figure id="id.001.01.293.1.jpg" xlink:href="001/01/293/1.jpg"/> <p id="N18CEA" type="main"> <s id="N18CEC">Sed panes ex lapide fi&longs;&longs;ili æro&longs;o excocto confecti, primo proijciuntur in <lb/>terram ut di&longs;rumpantur, deinde fa&longs;cibus uirgultorum &longs;ubiectis imponun­<lb/>tur fornacibus: tum his accen&longs;is <expan abbr="cremãtur">cremantur</expan> <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> &longs;epties, raro nouies: quod <lb/>dum fit, &longs;i fuerint bitumino&longs;i, tunc etiam bitumen ardet & redolet. </s> <s id="N18CFD">Hæ for­<lb/>naces &longs;tructuram habent &longs;imilem &longs;tructuræ fornacum, in quibus uenæ ex­<lb/>coquuntur, ni&longs;i quod ex priore parte pateant: altæ uerò &longs;unt pedes &longs;ex: la­<lb/>tæ, quatuor: quod genus fornaces tres uni, in qua conflantur panes, &longs;uffici­<lb/>unt. </s> <s id="N18D08">Primo autem in prima fornace cremantur: deinde cùm refrigerati fue­<lb/>rint, translati in <expan abbr="&longs;ecũdam">&longs;ecundam</expan> rur&longs;us cremantur: tum deportantur in tertiam: po<lb/>&longs;tea reportantur in primam: con&longs;eruaturque is ordo u&longs;que dum &longs;epties uel no <lb/>uies crementur.</s> </p> <p id="N18D15" type="caption"> <s id="N18D17">P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>a&longs;ces uirgultorum<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>oruaces<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="284" xlink:href="001/01/294.jpg"/> <figure id="id.001.01.294.1.jpg" xlink:href="001/01/294/1.jpg"/> <p id="N18D35" type="main"> <s id="N18D37">De re Metallica Libri VIII. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="285" xlink:href="001/01/295.jpg"/> <p id="N18D3E" type="head"> <s id="N18D40">GEORGII AGRICO<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER NONVS.</s> </p> <p id="N18D47" type="main"> <s id="N18D49">Scripsi de diuer&longs;o uenarum præparandarum <lb/>opificio, nunc feribam de uaria <expan abbr="earund&etilde;">earundem</expan> excoquen <lb/>darum ratione. </s> <s id="N18D54">Quanquam enim qui uenas <expan abbr="urũt">urunt</expan>, <lb/>& torrent & <expan abbr="cremãt">cremant</expan>, aliquid <expan abbr="detrahũt">detrahunt</expan> de his, quæ <lb/>cum metallis mi&longs;ta uel compo&longs;ita e&longs;&longs;e &longs;olent: mul­<lb/>tum, qui tundunt pilis: plurimum, qui lauant, cri­<lb/>brant, di&longs;cernunt, omne tamen id quod <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> <lb/>&longs;peciem ab oculis remouet, ac efficit informe quid <lb/>dam & rude adimere <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;unt: quocirca nece&longs;&longs;a<lb/>rio inuenta e&longs;t excoctio, qua terræ, &longs;ucci concreti, lapides &longs;ic <expan abbr="&longs;eparãtur">&longs;eparantur</expan> à me <lb/>tallis, ut &longs;uus cuique color in&longs;ideat, ut <expan abbr="purũ">purum</expan> fiat, ut multis in rebus homini ma<lb/>gno u&longs;ui &longs;it. </s> <s id="N18D85">Cùm autem excoctio &longs;it eorum, quæ, anteaquam uenæ exco­<lb/>querentur, cum metallis erant permi&longs;ta, &longs;ecretio, quodque <expan abbr="metallũ">metallum</expan> igni quo­<lb/>dammodo perficitur. </s> <s id="N18D90">Verùm quia uenæ metallicæ <expan abbr="multũ">multum</expan> inter &longs;e differunt, <lb/>primò metallis, quæ in &longs;e continent: deinde cuiu&longs;que metalli copia uel ino­<lb/>pia, quæ eis e&longs;t: tum hacre, quod aliæ cito igni lique&longs;cant, aliæ tarde, earum <lb/>excoquendarum plures rationes &longs;unt: quarum una ut excoctores ex ij&longs;dem <lb/>uenis plus metalli quàm alia <expan abbr="cõficerent">conficerent</expan>, eos a&longs;&longs;iduos rerum u&longs;us docuit. </s> <s id="N18DA3">Et&longs;i <lb/>uerò pluribus interdum excoquendi rationibus ex ij&longs;dem uenis par metal­<lb/>li pondus conflare po&longs;&longs;unt, tamen maiori &longs;umptu opus e&longs;t ad unam quàm <lb/>ad aliam. </s> <s id="N18DAC">Atque uenæ quidem uel in fornace uel extra excoquuntur. </s> <s id="N18DAF">Si in for<lb/>nace, aut eius ore ad tempus clau&longs;o, aut &longs;emper patente: &longs;i extra <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan>, uel <lb/>in ollis, uel in canalibus. </s> <s id="N18DBA">Sed ut res fiat dilucidior, &longs;ingula per&longs;equar exor&longs;us <lb/>à domicilio & fornacibus. </s> <s id="N18DBF">Murus, qui &longs;ecundus futurus e&longs;t, latere uel &longs;axo <lb/>ducatur cra&longs;&longs;us pedes duos & totidem palmos, ut ad onus ferendum &longs;it ido<lb/>neus: altus pedes quindecim: longus pro numero fornacum <expan abbr="extruendarũ">extruendarum</expan>: <lb/>quarum in uno domicilio e&longs;&longs;e &longs;olent <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> &longs;ex, raro plures, &longs;æpius minus <lb/>multæ. </s> <s id="N18DD2">Earum uerò tres parietes, po&longs;teriorem dico, qui e&longs;t ad murum, & u­<lb/>triu&longs;que lateris, e&longs;&longs;e factos ex natiuis lapidib. </s> <s id="N18DD7">&longs;atius e&longs;t quàm ex coctis. </s> <s id="N18DDA">Nam <lb/>lateres <expan abbr="cũ">cum</expan> excoctor, uel qui &longs;uccedit uicarius eius muneri, decutit cadmias, <lb/>quæ interea, dum excoquerentur uenæ, ad parietes adhæ&longs;erunt, cito <expan abbr="faciũt">faciunt</expan> <lb/>uitium & franguntur. </s> <s id="N18DEB">At natiui quidam lapides iniurijs ignium re&longs;i&longs;tunt, <lb/>& ad longum tempus durant: maxime uerò hi ip&longs;i qui molles &longs;unt & fibra­<lb/>rum expertes: contra duri & quibus multæ &longs;unt fibræ, igni di&longs;&longs;iliunt & di&longs;&longs;i<lb/>pantur: qua de cau&longs;a fornaces, ex eis factæ, facile ab ignibus labefactantur, <lb/>& cùm decutiuntur cadmiæ, confringuntur. </s> <s id="N18DF6">Prior autem paries conficiatur <lb/>ex coctis lapidibus, & inferiore parte habeat os latum palmos tres, <expan abbr="altũ">altum</expan> <expan abbr="&longs;e&longs;­quiped&etilde;">&longs;e&longs;­<lb/>quipedem</expan>, cùm iam focus fuerit paratus. </s> <s id="N18E05">Po&longs;teriori uerò parieti &longs;it foramen <lb/>&longs;ur&longs;um uer&longs;us ad cubiti altitudinem, anteaquam focus fuerit præparatus: id <pb pagenum="286" xlink:href="001/01/296.jpg"/>longum &longs;it tres palmos: in quod & foramen muri, longum pedem, nam ter­<lb/>gum muri fornicem habeat, imponatur fi&longs;tula ferrea uel ænea, in qua nares <lb/>follium collocentur: &longs;ed totus paries prior ideo non &longs;it altior quinque pedi­<lb/>bus, ut in fornacem <expan abbr="cõmode">commode</expan> uena conijci po&longs;&longs;it unà cum his, quibus magi­<lb/>&longs;tro ad eam excoquendam opus e&longs;t: at utriu&longs;que lateris paries altus exi&longs;tat pe<lb/>des &longs;ex, po&longs;terior &longs;eptem, cra&longs;&longs;us palmos tres: quæque fornacum intus lata &longs;it <lb/>quinque palmos, longa &longs;ex & digitum. </s> <s id="N18E1F">Latitudinem autem nunc metimur in <lb/>teruallo, quod e&longs;t inter utriu&longs;que lateris parietes interiectum: longitudinem <lb/>eo, quod e&longs;t inter priorem parietem & po&longs;teriorem. </s> <s id="N18E26">Suprema uerò cuiu&longs;que<lb/>fornacis pars aliquanto plus &longs;e dilatet. </s> <s id="N18E2B">Sint etiam muro aliquot o&longs;tia: &longs;i &longs;ex <lb/>fuerint fornaces, duo: unum inter &longs;ecundam et tertiam fornacem, alterum in <lb/>ter quartam & quintam: ea loca &longs;int cubitum, alta pedes &longs;ex: ut excoctores <lb/>eis egredientes & regredientes offen&longs;iunculam non accipiant. </s> <s id="N18E34"><expan abbr="Quinetiã">Quinetiam</expan> ad <lb/>dextrum latus primæ fornacis o&longs;tium e&longs;&longs;e nece&longs;&longs;e e&longs;t, &longs;imiliter ad &longs;ini&longs;trum <lb/>ultimæ, &longs;i murus longius fuerit nec ne fuerit ductus. </s> <s id="N18E3E">Longius uerò <expan abbr="tũ">tum</expan> duci­<lb/>tur, cum officina &longs;ecundarum <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan>, aut aliud ædificium cum hac prima­<lb/>rum fornacum officina <expan abbr="cõiungitur">coniungitur</expan>, &longs;olumque pariete &longs;eparatur. </s> <s id="N18E51">Excoctor au­<lb/>tem & qui in prima fornace munus perficit, & qui in ultima, contemplatu­<lb/>rus folles, aliudúe facturus, ad finem muri egreditur &longs;uo o&longs;tio: qui&longs;que uerò <lb/>alius &longs;ibi cum altero communi: uerùm fornaces iccirco inter &longs;e di&longs;tant pedi­<lb/>bus &longs;ex, ut excoctores, eorumque mini&longs;tri uim caloris facilius &longs;u&longs;tinere po&longs;­<lb/>&longs;int. </s> <s id="N18E5E">Quoniam uerò quæque interius e&longs;t lata quinque palmos, alia ab alia di&longs;tat <lb/>pedibus &longs;ex, primæ fornacis dextro lateri e&longs;t &longs;pacium quatuor pedum & tri<lb/>um palmorum, atque <expan abbr="tantũdem">tantundem</expan> &longs;ini&longs;tro ultimæ, &longs;i &longs;ex fuerint fornaces in una <lb/>officina, nece&longs;&longs;e e&longs;t ut murus longus &longs;it pedes duos & quinquaginta: nam <lb/>interior tot fornacum latitudo efficit pedes &longs;eptem & &longs;emi&longs;&longs;em: interualla, <lb/>quæ &longs;unt ab unius fornacis caua parte ad alterius fornacis partem <expan abbr="cauã">cauam</expan>, pe­<lb/>des triginta: &longs;pacium alterius lateris primæ & ultimæ fornacis pedes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>, <lb/>& palmos duos, cra&longs;&longs;itudo duorum <expan abbr="murorũ">murorum</expan> tran&longs;uer&longs;orum pedes quinque: <lb/>quarum men&longs;urarum &longs;umma efficit pedes duos & quinquaginta. </s> <s id="N18E81">Tum ex­<lb/>tra unam quanque fornacum &longs;it fouea quæ repleta puluere, de quo po&longs;tea di­<lb/>cturus &longs;um, fi&longs;tucatione &longs;pi&longs;&longs;etur: atque eo modo fiat catinus, qui <expan abbr="metallũ">metallum</expan> ex <lb/>fornace defluens excipiat.</s> </p> <p id="N18E8E" type="caption"> <s id="N18E90">F<emph type="italics"/>ornaces<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atini<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <pb pagenum="287" xlink:href="001/01/297.jpg"/> <figure id="id.001.01.297.1.jpg" xlink:href="001/01/297/1.jpg"/> <p id="N18EA8" type="main"> <s id="N18EAA">Sub quoque autem catino & foco fornacis ad <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> cubiti &longs;it tran&longs;­<lb/>uer&longs;um & latens humoris receptaculum, longum pedes tres, latum palmos <pb pagenum="288" xlink:href="001/01/298.jpg"/>tres, altum cubitum, ex &longs;axis uel lateribus factum, &longs;axis <expan abbr="tãtum">tantum</expan> tectum: quod <lb/>ni e&longs;&longs;et atque ita &longs;e haberet, uis ignium humorem ex terra eliceret, tam ad <expan abbr="focũ">focum</expan> <lb/>cuiu&longs;que &longs;ornacis quàm ad catinum, eosque madidos inflaret: inflati uitium fa­<lb/>cerent, & metallum partim ab&longs;orberent, partim mi&longs;ceretur cum recremen­<lb/>tis: quo modo conflatura <expan abbr="magnũ">magnum</expan> damnum contraheret: ex unoquoque præ­<lb/>terea humoris receptaculo canalis &longs;tructilis æquè ac ip&longs;um altus, &longs;ed latus <lb/>digitos &longs;ex, per murum, ad quem e&longs;t fornax extructa, ad alterum eius latus, <lb/>&longs;iue prius &longs;iue po&longs;terius penetret & a&longs;cendat, qua patens halitum, in quem <lb/>humor e&longs;t conuer&longs;us, expiret de tubo uel fi&longs;tula ænea aut ferrea: quæ ratio <lb/>receptaculi conficiendi canalisque, longe optima e&longs;t: alijs quidem e&longs;t canalis <lb/>priori &longs;imilis: humoris uerò receptaculum di&longs;&longs;imile: nam <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan> &longs;ub ca <lb/>tino non latet, &longs;ed rectum, atque longum e&longs;t pedes duos & palmum: latum <lb/>pedem & palmos tres, altum pedem & palmum: quæ ratio receptaculi con<lb/>ficiendi &longs;ic à nobis non improbatur, ut eorum qui receptaculum uacans ca­<lb/>nali &longs;truunt: hoc uerò iccirco improbatur, quod ab ip&longs;o foramen non pate <lb/>at ad aerem, per quod halitus &longs;olutè & liberè penetrent.</s> </p> <p id="N18EE6" type="caption"> <s id="N18EE8">F<emph type="italics"/>ornaces<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>&longs;tium<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>atens humoris receptaculum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>S<emph type="italics"/>axum quo tegitur<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analis &longs;tructilis<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>axum quo tegitur<emph.end type="italics"/> G. <lb/>T<emph type="italics"/>ubus halitum expirans<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <figure id="id.001.01.298.1.jpg" xlink:href="001/01/298/1.jpg"/> <pb pagenum="289" xlink:href="001/01/299.jpg"/> <p id="N18F28" type="main"> <s id="N18F2A">Atergo autem &longs;ecundi muri ad pedes quindecim ducatur primus murus <lb/>altus pedes tredecim. </s> <s id="N18F2F">In utroque <expan abbr="colloc&etilde;tur">collocentur</expan> trabes latæ & cra&longs;&longs;æ pedem, lon­<lb/>gæ pedes decem & nouem atque palmum. </s> <s id="N18F38">Hæ inter &longs;e <expan abbr="di&longs;t&etilde;t">di&longs;tent</expan> tribus pedibus. </s> <s id="N18F3F"><lb/>Cùm autem &longs;ecundus murus duobus pedibus altior &longs;it primo, in eius tergo <lb/>facienda &longs;unt caua, alta pedes duos, lata pedem, longa pedem & palmum: in <lb/>quibus cauis, qua&longs;i in quibu&longs;dam formis, altera trabium capita locentur: at <lb/>in eiu&longs;modi capitum formis includantur capita totidem tignorum <expan abbr="&longs;tatuto­rũ">&longs;tatuto­<lb/>rum</expan>: quæ alta &longs;int pedes quatuor & uiginti, lata & cra&longs;&longs;a palmos tres: ex quo­<lb/>rum capitibus &longs;uperioribus rur&longs;us <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> tigna pertineant ad capita tigno­<lb/>rum, quæ muro primo &longs;uperpo&longs;ita &longs;unt. </s> <s id="N18F57">Horum autem &longs;uperiora capita in <lb/>formis tignorum &longs;tatutorum, inferiora in formis trabium muro primo &longs;u­<lb/>perpo&longs;itarum includantur: atque hæc tigna &longs;u&longs;tineant tectum, quod è tegulis <lb/>coctilibus con&longs;tet. </s> <s id="N18F60">Singula etiam id genus tigna &longs;ingulis tignis fulciantur: <lb/>&longs;ingulis tran&longs;uer&longs;arijs coniungantur cum &longs;tatutis: ad quæ &longs;tatuta, quà &longs;unt <lb/>fornaces, affigantur a&longs;&longs;erculi crebri cra&longs;&longs;i circiter digitos duos, lati palmum: <lb/>quibus & cratibus, inter tigna interpo&longs;itis <expan abbr="lutũ">lutum</expan> illinatur, ut & tignis & cra­<lb/>tibus ab incendio non &longs;it periculum. </s> <s id="N18F6F">Atque hoc &longs;ane modo &longs;e habeat po&longs;teri<lb/>or officinæ pars: quæ in &longs;e continet folles, eorum &longs;edilia, machinam, quæ fol <lb/>les comprimit, organum, quod eo&longs;dem diducit: de quibus omnibus paulo <lb/>po&longs;t dicam.</s> </p> <pb pagenum="290" xlink:href="001/01/300.jpg"/> <figure id="id.001.01.300.1.jpg" xlink:href="001/01/300/1.jpg"/> <p id="N18F81" type="main"> <s id="N18F83">A fronte uerò fornacum ducatur tertius murus longus, itemque quartus: <lb/>uterque &longs;it pedes nouem altus: æque uerò longus & cra&longs;&longs;us ac alij duo: &longs;ed <pb pagenum="291" xlink:href="001/01/301.jpg"/>quartus di&longs;tet à tertio pedes nouem, tertius à <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> pedibus uno & uigin­<lb/>ti atque &longs;emipede: à quo <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> ad pedes duodecim tigna quatuor &longs;axis &longs;ub­<lb/>&longs;tratis erigantur, alta pedes &longs;eptem & dimidium, lata & cra&longs;&longs;a cubitum: quo <lb/>rum capita <expan abbr="includãtur">includantur</expan> in formis immi&longs;&longs;æ trabis, latæ cubitum, cra&longs;&longs;æ <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>: <lb/>quæ duobus pedibus & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> palmis longior &longs;it &longs;pacio, quod e&longs;t inter &longs;e­<lb/>cundum & quintum <expan abbr="murũ">murum</expan> tran&longs;uer&longs;um, ut eius capita muris tran&longs;uer&longs;is &longs;u­<lb/>perponi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N18FB1">Quòd &longs;i una trabs tam longa in promptu <expan abbr="nõ">non</expan> fuerit, in eius <lb/><expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;ub&longs;tituantur duæ: quia uerò ea longitudo e&longs;t, & tigna &longs;tatuta paribus <lb/>di&longs;tinguenda &longs;unt interuallis, nece&longs;&longs;e e&longs;t ut aliud ab alio & extimum <expan abbr="utrũqueà">utrunque <lb/>à</expan> muro tran&longs;uer&longs;o ab&longs;it pedes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>, <expan abbr="palmũ">palmum</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan>, digitos duos, & duas digi<lb/>ti quintas. </s> <s id="N18FD3">In hac trabe longa & muro tertio ac quarto <expan abbr="colloc&etilde;tur">collocentur</expan> trabes du­<lb/>odecim longæ pedes quatuor & uiginti, latæ <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>, cra&longs;&longs;æ palmos tres: quæ <lb/>inter &longs;e di&longs;tent pedibus tribus, palmo uno, digitis duobus: in quarum for­<lb/>mis, quà locatæ &longs;unt in trabe longa, includantur capita totidem <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> ob <lb/>liquè erectorum in aduer&longs;a illa, quæ recta &longs;uper &longs;ecundum murum &longs;tatuta <lb/>&longs;unt. </s> <s id="N18FEC">Attamen obliquorum capita &longs;tatutorum capita non attingant, &longs;ed ab <lb/>eis pedes duos ab&longs;int, ut per eam partem camini patentem fornaces fumum <lb/>emittant. </s> <s id="N18FF3">Ne uerò obliqua incidant in recta partim caueatur bacillis ferreis, <lb/>quæ ex &longs;ingulis ad &longs;ingula eis oppo&longs;ita pertineant: partim tignis, <expan abbr="quanquã">quanquam</expan> <lb/>raris, quæ item à nonnullis obliquis ad recta, quæ ex eorum regione &longs;unt, <lb/>pertingant, & ip&longs;is dent &longs;tabilitatem: quibus et obliquis, quà &longs;pectant tigna <lb/>recta, tum affigantur crebri a&longs;&longs;erculi, cra&longs;&longs;i circiter digitos duos, lati <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, <lb/>ac inter &longs;e <expan abbr="di&longs;tãtes">di&longs;tantes</expan> <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="lutũ">lutum</expan> illinatur, ne <expan abbr="cõcipiant">concipiant</expan> <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan>. </s> <s id="N19020">At in <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> &longs;u<lb/><expan abbr="pradictarũ">pradictarum</expan> formis, quà quarto muro &longs;uperpo&longs;itæ &longs;unt, <expan abbr="includãtur">includantur</expan> inferiora <lb/>capita <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> obliquè <expan abbr="erectorũ">erectorum</expan> in priora obliqua: <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="quorũ">quorum</expan> capiti­<lb/>bus &longs;ic <expan abbr="cõmittantur">committantur</expan> et <expan abbr="copul&etilde;tur">copulentur</expan>, ut ex eis dilabi <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;int: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> firmen<lb/>tur &longs;ub&longs;tructionibus, quæ fiant ex tignis tran&longs;uer&longs;is & obliquis. </s> <s id="N1905A">Atque tigna <lb/>illa etiam <expan abbr="&longs;u&longs;tineãt">&longs;u&longs;tineant</expan> tectum. </s> <s id="N19063">Hoc modo &longs;e habeat prior officinæ pars, in tres <lb/>rur&longs;us partes di&longs;tributa: quarum prima, lata pedes duodecim, e&longs;t &longs;ub cami­<lb/>no, qui con&longs;tat ex duobus parietibus, recto & obliquo: altera, totidem pe­<lb/>des lata, recipit uenam excoquendam, additamenta, carbones, aliaque quibus <lb/>opus e&longs;t excoctoribus: tertia lata pedes nouem, continet duo conclauia pa<lb/>ribus interuallis di&longs;tincta, in quorum altero e&longs;t fornacula, in altero conclu­<lb/>ditur <expan abbr="metallũ">metallum</expan> in <expan abbr="&longs;ecũdis">&longs;ecundis</expan> fornacib. </s> <s id="N1907A"><expan abbr="exco&quetilde;dũ">excoquendum</expan>. </s> <s id="N19080">Itaque nece&longs;&longs;e e&longs;t huic officinæ <lb/>e&longs;&longs;e præter quatuor muros longos &longs;eptem, qui inter illos &longs;int, tran&longs;uer&longs;os: <lb/>quorum primus à &longs;uperiore capite primi muri longi perducatur ad &longs;uperi­<lb/>us caput &longs;ecundi muri longi: &longs;ecundus ab hoc capite procedat ad caput ter<lb/>tij muri longi: tertius rur&longs;us ab hoc capite tran&longs;iens per medium <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> per­<lb/>ueniat ad caput quarti muri longi. </s> <s id="N19091">Quartus uerò ex inferiore capite primi <lb/>muri longi ducatur ad inferius caput &longs;ecun di muri longi: quintus ex hoc ca<lb/>pite ad caput tertij muri longi pertineat: &longs;extus rur&longs;us ab hoc capite tendat <lb/>ad caput quarti muri longi: at &longs;eptimus &longs;pacium, quod e&longs;t inter tertium & <lb/>quartum murum longum, in duas partes diducat.</s> </p> <p id="N1909C" type="caption"> <s id="N1909E">M<emph type="italics"/>uri longi quatuor:<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecundus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> C. Q<emph type="italics"/>uartus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>M<emph type="italics"/>uri tran&longs;uer&longs;i &longs;eptem:<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>ecundus<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> G. <lb/>Q<emph type="italics"/>uartus<emph.end type="italics"/> H. Q<emph type="italics"/>uintus<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>extus<emph.end type="italics"/> K. S<emph type="italics"/>eptimus &longs;iue medius<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="292" xlink:href="001/01/302.jpg"/> <figure id="id.001.01.302.1.jpg" xlink:href="001/01/302/1.jpg"/> <p id="N190FC" type="main"> <s id="N190FE">Sed redeo ad po&longs;teriorem domicilij <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>, in qua, ut dixi, &longs;unt folles, eo­<lb/>rum &longs;edilia, machina quæ folles comprimit, organum quod eo&longs;dem didu­<lb/>cit. </s> <s id="N19109">Qui&longs;que autem follis ex corpore & capite con&longs;tat: corpus uerò compo­<lb/>&longs;itum e&longs;t ex duobus tabulatis, duobus arcubus, duobus corijs: &longs;ed &longs;uperi­<lb/>us tabulatum cra&longs;&longs;um e&longs;t palmum, longum quinque pedes & tres palmos, la <lb/>tum po&longs;teriore parte, ubi utrunque eius latus parum arcuatur, pedes duos & <lb/>dimidium: priore, ex qua caput attingit, cubitum. </s> <s id="N19114">Etenim totum follis cor­<lb/>pus caput uer&longs;us angu&longs;tatur: quod autem nunc tabulatum appellamus, con<lb/>&longs;tat ex duabus tabulis abiegnis coagmentatis et conglutinatis, atque ex dua­<lb/>bus tabellis tiliaceis, quæ tabularum latera cingunt, & latæ &longs;unt po&longs;teriore <lb/>parte digitos &longs;eptem, priore, ex qua caput follis attingunt, &longs;e&longs;quidigitum: <lb/>quæ tabellæ cum tabulis iccirco <expan abbr="cõglutinantur">conglutinantur</expan>, ut eis ferrei claui, in corium <lb/>& ip&longs;as adacti, minus noceant. </s> <s id="N19127">Attamen quidam nullis tabellis cingunt ta­<lb/>bulas, &longs;ed his &longs;olis, & quidem admodum era&longs;&longs;is utuntur. </s> <s id="N1912C">Superius illud ta­<pb pagenum="293" xlink:href="001/01/303.jpg"/>bulatum habet foramen & caudam. </s> <s id="N19134">Foramen abe&longs;t ab ea parte, ex qua tabu<lb/>latum attingit caput follis, pedem & tres palmos. </s> <s id="N19139">E&longs;t uerò in medio tabula­<lb/>ti longum digitos &longs;ex, latum quatuor: at eius operculum longum & latum <lb/>e&longs;t palmos duos & digitum, cra&longs;&longs;um digitos tres, ex cuius po&longs;teriore parte <lb/>ideo particula &longs;uperius exci&longs;a e&longs;t, ut manu teneri queat: item ex priore & la<lb/>teribus &longs;uperius, ut in tabellis latis palmum, cra&longs;&longs;is digitos tres &longs;imili modo <lb/>ex ei&longs; is, &longs;ed inferius, uer&longs;ari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19146">Nam operculum obductum claudit fora­<lb/>men, reductum aperit: uerùm excoctor foramen tunc paululum, ut flatus <lb/>per ip&longs;um exeat ex folle, aperit cùm in metu e&longs;t propter <expan abbr="coriũ">corium</expan>, quod di&longs;rum<lb/>pi &longs;olet ubi &longs;ollis uehementius & crebrius fuerit inflatus: claudit uerò idem <lb/>cum corio rupto flatus di&longs;&longs;ipatur: ueruntamen alij &longs;uperius tabulatum bis, <lb/>terúe perforant: in quibus foraminibus rotundis, quæ ip&longs;i loco quadrangu<lb/>li foraminis &longs;unt: turbines includunt, eosque, cùm res po&longs;tulauerit, rur&longs;us ex­<lb/>trahunt. </s> <s id="N1915B">Sed cauda lignum e&longs;t longum palmos &longs;eptem, uel etiam longius, <lb/>ut extare po&longs;&longs;it: cuius dimidia pars lata palmos duos & cra&longs;&longs;a palmum cum <lb/>ultima huius tabulati parte conglutinatur & ad eam affigitur clauis ligneis, <lb/>glutino oblitis: dimidia è tabulato extat & eminet teres atque cra&longs;&longs;a digitos <lb/>&longs;eptem. </s> <s id="N19166">Cum cauda præterea et tabulato conglutinatur tabula longa pedes <lb/>duos, lata totidem palmos, cra&longs;&longs;a palmum: quinetiam cum eiu&longs;dem tabula­<lb/>ti parte inferiore conglutinatur altera tabula etiam longa pedes duos: quæ <lb/>di&longs;tat ab ultima tabulati parte tribus palmis: atque hæ duæ tabulæ propterea <lb/>cum tabulato conglutinantur, & ad ip&longs;um clauis ligneis glutino oblitis affi<lb/>guntur, ut uini diducendi & comprimendi &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19173">Inferius <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ta­<lb/>bulatum æquè ac &longs;uperius <expan abbr="conglutinatũ">conglutinatum</expan> e&longs;t ex duabus tabulis abiegnis, & <lb/>duabus tabellis tiliaceis: æquè etiam latum & cra&longs;&longs;um e&longs;t, &longs;ed longius cubi­<lb/>to: etenim capitis pars e&longs;t, ut paulo po&longs;t dicam. </s> <s id="N19184">Habet hoc inferius <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> <lb/>foramen &longs;piritale & annulum ferreum: foramen abe&longs;t ab ultima eius parte <lb/>circiter cubitum. </s> <s id="N1918F">E&longs;t uerò in medio latitudinis eiu&longs;dem tabulati, longum pe<lb/>dem & latum tres palmos: quod æqualiter diuidit columella: quæ pars e&longs;t <lb/>tabulati ex ip&longs;o non exci&longs;a, &longs;imiliter longa <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, &longs;ed lata tertiam digiti par­<lb/>tem. </s> <s id="N1919C">At foraminis <expan abbr="operculũ">operculum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & digitos tres, <expan abbr="latũ">latum</expan> palmos tres <lb/>& <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos. </s> <s id="N191B5">Con&longs;tat <expan abbr="aũt">aut</expan> ex tabella &longs;ubtili & pelle caprina <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="teg&etilde;te">tegente</expan>: cu<lb/>ius pars pilo&longs;a &longs;pectat <expan abbr="terrã">terram</expan>, ad <expan abbr="&longs;uperior&etilde;">&longs;uperiorem</expan> huius tabellæ <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> minutis clauis <lb/>ferreis e&longs;t affixa pars corij duplicati & lati <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, tam longi quàm lata e&longs;t ta<lb/>bella. </s> <s id="N191DA">Altera uerò corij pars, quæ po&longs;t <expan abbr="tabellã">tabellam</expan> e&longs;t, æquè ac <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> bis e&longs;t <lb/>perforata: quæ duo foramina di&longs;tant inter &longs;e digitis &longs;eptem: per ea <expan abbr="penetrãs">penetrans</expan> <lb/>lorum extra inferiorem tabulati partem connectitur: &longs;icque tabella cum &longs;upe<lb/>riore tabulati parte copulata, de eo non decidit: atque hoc modo &longs;e habet o­<lb/>perculum & <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> &longs;piritale. </s> <s id="N191F5">Quod cùm follis diducitur, aperiri &longs;olet, cùm <lb/>comprimitur, claudi. </s> <s id="N191FA">Verùm annulus ferreus, <expan abbr="paululũ">paululum</expan> compre&longs;&longs;us, longus <lb/>e&longs;t palmos duos, latus palmum: qui po&longs;t foramen &longs;piritale circiter &longs;pacium <lb/><expan abbr="pedaneũ">pedaneum </expan> ad inferiorem tabulati partem fibula ferrea affigitur. </s> <s id="N19208">Di&longs;tat uerò à <lb/>po&longs;teriore follis parte ad palmos tres: in annulum i&longs;tum per tran&longs;uer&longs;am ta<lb/><expan abbr="bulã">bulam</expan>, quæ follium &longs;edilis pars e&longs;t, penetrantem pe&longs;&longs;ulus ligneus adigitur, ut <lb/>inferius follis <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> permaneat immobile: quanque &longs;unt qui annulo reie­<pb pagenum="294" xlink:href="001/01/304.jpg"/>cto duabus cochleis ferreis, qua&longs;i clauis quibu&longs;dam, id ip&longs;um ad tabulam <lb/>affigunt. </s> <s id="N1921F">At arcus uterque inter duo tabulata collocatur, & æquè longus e&longs;t <lb/>ac &longs;uperius <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan>: uterque conficitur è quatuor tabellis tiliaceis, cra&longs;&longs;is di­<lb/>gitos tres: quarum duæ longæ po&longs;teriore parte latæ &longs;unt digitos <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>, pri­<lb/>ore duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: tertia, quæ po&longs;terior, e&longs;t lata palmos duos: eius <expan abbr="utrũquecaput">utrunque <lb/>caput</expan>, paulo cra&longs;&longs;ius digito, in formis tabellarum <expan abbr="lõgarum">longarum</expan> includitur, ibique <lb/>pariter perforatum, ligneisque clauis glutino oblitis & in foramina infixis, <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>ip&longs;is tabellis longis coniungitur & conglutinatur: quinetiam utrunque eius <lb/>caput unà cum tabellæ longæ capite arcuatur: atque ex eo nomen inuenit. </s> <s id="N19248"><lb/>Quarta autem tabella, quæ ab e&longs;t ad cubitum à capite follis, di&longs;tendit duas <lb/>longas tabellas: cuius capitula, in formis tabellarum longarum inclu&longs;a, cum <lb/>eis coniunguntur & conglutinantur: longa uerò e&longs;t, exceptis capitulis, pe­<lb/>dem, lata palmum & digitos duos. </s> <s id="N19252">Sunt præterea aliæ duæ paruulæ tabel­<lb/>læ cum capite follis & inferiore tabulato conglutinatæ, & ad eadem clauis <lb/>ligneis, glutino etiam oblitis, affixæ, quæ longæ &longs;unt palmos tres et digitos <lb/>duos, altæ palmum, cra&longs;&longs;æ digitum: earum dimidia pars paululum re&longs;ecta <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N1925D">Hæ tabellæ capita longarum tabellarum <expan abbr="arc&etilde;t">arcent</expan> à foramine capitis follis, <lb/>quæ ni e&longs;&longs;ent, eadem capita tanto & tam crebro motu intro compul&longs;a fran­<lb/>gerentur. </s> <s id="N19268">Corium <expan abbr="aũt">aut</expan> e&longs;t bubulum uel equinum: &longs;ed bubulum longe mul­<lb/>tumque præ&longs;tat equino: utrunque uerò, duo enim &longs;unt, po&longs;teriore follis parte, <lb/>qua coniunguntur, latum e&longs;t pedes tres & dimidium: &longs;ed ad utrunque tabula <lb/>tum, & ad utrunque arcum longo loro &longs;ingulis &longs;ubiecto <expan abbr="affigũtur">affiguntur</expan> ferreis cla­<lb/>uis cornutis, qui longi &longs;unt digitos quinque: <expan abbr="eorũ">eorum</expan> autem cornu utrunque lon­<lb/>gum e&longs;t digitos duos & dimidium, latum &longs;emidigitum. </s> <s id="N19281">Verùm ad tabulata <lb/>tam crebris clauis affiguntur coria, ut unius claui cornu alterius cornu ferè <lb/>attingat: &longs;ed ad arcus di&longs;&longs;imiliter. </s> <s id="N19288">Nam ad po&longs;teriorem arcus tabellam tan­<lb/>tummodo duobus clauis affiguntur: ad longam utranque quatuor: quo &longs;ane <lb/>modo fit, ut ad unum arcum decem clauis <expan abbr="affigãtur">affigantur</expan>: atque totidem ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan>: <lb/>quinetiam interdum, cùm excoctor metum habet ne uehemens motus fol­<lb/>lis ab arcubus <expan abbr="coriũ">corium</expan> diuellat ac di&longs;trahat, extra id ad longas <expan abbr="eorũ">eorum</expan> tabellas al<lb/>terius generis clauis affigit tabellas abiegnas: quales ad po&longs;teriores <expan abbr="arcuũ">arcuum</expan> <lb/>tabellas affigere <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t, quod <expan abbr="paululũ">paululum</expan> &longs;int arcuatæ. </s> <s id="N192B3">Quidam corium ad <lb/>tabulata & arcus clauis ferreis non affigunt, &longs;ed cochleis ferreis, in tabellas <lb/>corio &longs;uperpo&longs;itas &longs;imul adactis. </s> <s id="N192BA">Et&longs;i uerò hæc corij affigendi ratio minus <lb/>quàm altera e&longs;t u&longs;itata, tamen dubium non e&longs;t, quin ei <expan abbr="cõmoditate">commoditate</expan> antecel­<lb/>lat. </s> <s id="N192C5">Po&longs;tremò follis caput, æquè ac reliquum eius corpus, <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> ex duobus <lb/>tabulatis, & præterea ex nare. </s> <s id="N192CE">Superius tabulatum longum e&longs;t <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan>, cra&longs;­<lb/>&longs;um &longs;e&longs;quipalmum: at inferius pars e&longs;t inferioris totius corporis tabulati: &longs;i­<lb/>militer uerò atque &longs;uperius longum, &longs;ed cra&longs;&longs;um palmum & digitum: ex qui­<lb/>bus duobus <expan abbr="cõglutinatis">conglutinatis</expan> efficitur caput, in quo perforato naris includitur: <lb/>&longs;ed caput po&longs;teriore parte, ex qua reliquum corpus attingit, latum e&longs;t cubi­<lb/>tum. </s> <s id="N192E3">Cùm uerò proce&longs;&longs;erit ad tres palmos, angu&longs;tius factum e&longs;t digitis duo<lb/>bus: po&longs;tea tantum re&longs;ecatur, ut priore parte fiat teres & cra&longs;&longs;um palmos du<lb/>os ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos: ubi circulo ferreo, tres digitos lato, cingitur. </s> <s id="N192EE">Naris <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>e&longs;t fi&longs;tula ex bractea ferrea facta: cuius prior pars caua, digitos tres lata e&longs;t: <pb pagenum="295" xlink:href="001/01/305.jpg"/>po&longs;terior, quæ in capite includitur, alta palmum, lata palmos duos. </s> <s id="N192FC">Magis <lb/>enim ac magis dilatatur: maxime uerò po&longs;teriore parte, ut ibi flatus copio­<lb/>&longs;us in eam penetrare po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19303">Tota autem longa e&longs;t pedes tres. </s> <s id="N19306">At caput cum <lb/>&longs;uperiore tabulato connectitur hoc modo. </s> <s id="N1930B">Bractea ferrea, lata palmum, lon<lb/>ga &longs;e&longs;quipalmum, primò affigitur ad alterum capitis latus: di&longs;tatque ab eius <lb/>extremitate ad tres digitos. </s> <s id="N19312">Ex hac bractea extat pars curuata, longa digitos <lb/>tres, lata duos. </s> <s id="N19317">Simili modo altera alterius lateris bractea &longs;e habet. </s> <s id="N1931A">Deinde <lb/>ex earum regione ad &longs;uperius tabulatum affiguntur aliæ duæ bracteæ fer­<lb/>reæ, di&longs;tantque à laterum extremitate ad digitos duos: quarum utraque lata e&longs;t <lb/>&longs;ex digitos, longa &longs;eptem: utriu&longs;que etiam pars media re&longs;ecatur paulo plus <lb/>tribus digitis, quod ad longitudinem attinet: duobus, quod ad <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan>, <lb/>ut curuatæ parti bracteæ capitis, ei re&longs;pondenti, in hac caua parte &longs;it locus: <lb/>utrinque uerò ex utraque bractea extat pars curuata, longa digitos tres, lata du<lb/>os. </s> <s id="N1932F">Ferreus igitur axiculus in has curuatas <expan abbr="bractearũ">bractearum</expan> partes infigitur, ut cir­<lb/>ca eum &longs;uperius follis <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> quodam modo uertatur. </s> <s id="N1933C">Axiculus uerò lon<lb/>gus e&longs;t &longs;ex digitos, paulo cra&longs;&longs;ior digito: &longs;ed ex tabulato &longs;uperiore, ubi adi­<lb/>p&longs;um bracteæ affiguntur, aliqua particula exci&longs;a e&longs;t: quomodo fit, ut axicu­<lb/>lus de bracteis iam affixis decidere non po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19345">Affigitur autem utraque ad ta­<lb/>bulatum quatuor clauis ferreis, quorum capitula &longs;unt ad interiorem tabula<lb/>ti partem: acies uerò, &longs;uperius retu&longs;æ, etiam in capitula quodammodo abe­<lb/>unt: utraque bractea ad caput follis affigitur clauo, cui latum e&longs;t capitulum, et <lb/>duobus alijs, quorum capitula &longs;unt ad exteriorem capitis partem: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> <lb/>in medio duarum tabulati bractearum remanet &longs;pacium latum palmos du­<lb/>os: quod &longs;imiliter bractea ferrea, clauis minutis ad tabulatum affixa, tegitur: <lb/>cui re&longs;pondet altera bractea, quæ e&longs;t inter duas bracteas ad caput affixas: la­<lb/>ta uerò e&longs;t palmos duos & totidem digitos. </s> <s id="N1935C">Porrò <expan abbr="coriũ">corium</expan> <expan abbr="cõmune">commune</expan> e&longs;t capiti <lb/>cum aliqua reliqui corporis parte: nam eo teguntur bracteæ, imo prior pars <lb/>&longs;uperioris tabulati & utriu&longs;que arcus ac po&longs;terior capitis follis, ne flatus ea <lb/>parte ex folle erumpat: latum autem e&longs;t palmos tres & totidem digitos: tam <lb/>uerò longum, ut ab uno inferioris tabulati latere per dor&longs;um &longs;uperioris ex­<lb/>ten&longs;um pertingat: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ip&longs;um crebris clauis cornutis ad &longs;uperius <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan> ab <lb/>una parte affigitur, ab altera ad follis caput: utrinque <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad inferius <expan abbr="tabulatũ">tabulatum</expan>.</s> </p> <p id="N19383" type="caption"> <s id="N19385">T<emph type="italics"/>abulatum &longs;uperius<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>abulatum inferius<emph.end type="italics"/> B. D<emph type="italics"/>uæ tabulæ ex quibus utrunque con­<lb/>&longs;tat<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>triu&longs;que pars po&longs;terior arcuata<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>triu&longs;que pars prior angu&longs;tata<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>a­<lb/>bellæ<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>uperioris tabulati foramen<emph.end type="italics"/> G. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> H. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>auda<emph.end type="italics"/> K. <lb/>T<emph type="italics"/>abula exterior<emph.end type="italics"/> L. T<emph type="italics"/>abula interior pingi non pote&longs;t.<emph.end type="italics"/></s> <s id="N193D5"> I<emph type="italics"/>nferioris tabulati pars inte­<lb/>rior<emph.end type="italics"/> M. C<emph type="italics"/>apitis pars<emph.end type="italics"/> N. F<emph type="italics"/>oramen &longs;piritale<emph.end type="italics"/> O. C<emph type="italics"/>olumella<emph.end type="italics"/> P. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> Q. <lb/>C<emph type="italics"/>orium<emph.end type="italics"/> R. L<emph type="italics"/>orum<emph.end type="italics"/> S. I<emph type="italics"/>nferioris tabulati pars exterior<emph.end type="italics"/> T. F<emph type="italics"/>ibula<emph.end type="italics"/> V. A<emph type="italics"/>nnu­<lb/>lus<emph.end type="italics"/> X. A<emph type="italics"/>rcus<emph.end type="italics"/> Y. T<emph type="italics"/>abellæ eius longæ<emph.end type="italics"/> Z. T<emph type="italics"/>abella po&longs;terior<emph.end type="italics"/> AA. C<emph type="italics"/>apitula <lb/>arcuata<emph.end type="italics"/> BB. T<emph type="italics"/>abella di&longs;tendens longas<emph.end type="italics"/> CC. T<emph type="italics"/>abellæ paruulæ<emph.end type="italics"/> DD. C<emph type="italics"/><expan abbr="oriũ">orium</expan> <emph.end type="italics"/> EE. <lb/>C<emph type="italics"/>lauus<emph.end type="italics"/> FF. C<emph type="italics"/>ornua<emph.end type="italics"/> GG. C<emph type="italics"/>ochlea<emph.end type="italics"/> HH. L<emph type="italics"/>orum longum<emph.end type="italics"/> II. C<emph type="italics"/>aput<emph.end type="italics"/> KK. T<emph type="italics"/>a­<lb/>bulatum eius inferius<emph.end type="italics"/> LL. T<emph type="italics"/>abulatum &longs;uperius<emph.end type="italics"/> MM. N<emph type="italics"/>aris<emph.end type="italics"/> NN. I<emph type="italics"/>ntegrum follis <lb/>tabulatum inferius<emph.end type="italics"/> OO. B<emph type="italics"/>racteæ duæ capitis exteriores<emph.end type="italics"/> PP. E<emph type="italics"/>arum caruata pars<emph.end type="italics"/><lb/><expan abbr="Qq.">Qque</expan> B<emph type="italics"/>ractea capitis media<emph.end type="italics"/> RR. B<emph type="italics"/>racteæ duæ &longs;uperioris tabulati exteriores<emph.end type="italics"/><lb/>SS. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem media<emph.end type="italics"/> TT. A<emph type="italics"/>xiculus<emph.end type="italics"/> VV. F<emph type="italics"/>ollis integer<emph.end type="italics"/> XX.</s> </p> <pb pagenum="296" xlink:href="001/01/306.jpg"/> <figure id="id.001.01.306.1.jpg" xlink:href="001/01/306/1.jpg"/> <p id="N194BD" type="main"> <s id="N194BF">Atque hoc modo qui&longs;que follis &longs;e habet. </s> <s id="N194C2">Cùm <expan abbr="aũt">aut</expan> bini ad &longs;ingulas fornaces <lb/><expan abbr="pertineãt">pertineant</expan>, nece&longs;&longs;e e&longs;t ut XII. &longs;int folles, &longs;i in una officina &longs;ex fuerint fornaces. </s> <pb pagenum="297" xlink:href="001/01/307.jpg"/> <s id="N18893a">Sed <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan> e&longs;t iam de <expan abbr="eorũ">eorum</expan> &longs;edilibus dicere: primo humi locantur duo tigna, <lb/>paulo minus longa quàm murus fornacum: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> prius e&longs;t latum & cra&longs;­<lb/>&longs;um tres palmos, po&longs;terius palmos tres & digitos duos: prius uerò à tergo <lb/>muri <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan> di&longs;tat duobus pedibus, po&longs;terius à priore pedibus &longs;ex & pal­<lb/>mis tribus. </s> <s id="N194EE">Defodiuntur autem in terra, ut &longs;tabilia permaneant: quinetiam <lb/>aliqui, ut idem fiat, per utriu&longs;que aliquot foramina paxillos cuneatos in <expan abbr="terrã">terram</expan> <lb/>altius agunt. </s> <s id="N194F9">Deinde duodecim tigna <expan abbr="erigũtur">eriguntur</expan>: quorum inferiora capita in­<lb/>cluduntur in formis tigni, quod e&longs;t prope tergum muri <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan> locati: quæ <lb/>tigna longa &longs;unt, exceptis capitibus, pedes duos, lata palmos tres & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>digitos, cra&longs;&longs;a palmos duos. </s> <s id="N1950E">Sur&longs;um autem uer&longs;us ad palmos duos perforæ<lb/>ta &longs;unt: quorum <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> altitudo e&longs;t ad palmos tres, latitudo ad &longs;equipal­<lb/>mum: at interuallis paribus omnia tigna non di&longs;tinguuntur. </s> <s id="N19519">Etenim <expan abbr="primũ">primum</expan> <lb/>à &longs;ecundo abe&longs;t pedes tres & digitos quinque: pari modo tertium à quarto: <lb/>&longs;ecundum uerò à tertio pedes duos, palmum unum, digitos tres: <expan abbr="reliquorũ">reliquorum</expan> <lb/>etiam tignorum interualla eodem modo pariter & impariter &longs;unt di&longs;tincta: <lb/>quorum ubique quaterna ad binas fornaces pertinent: &longs;ed eorundem tigno­<lb/>rum capita &longs;uperiora includuntur in formis trabis immi&longs;&longs;æ: quæ longa e&longs;t <lb/>pedes duodecim, palmos duos, digitos tres: nam extat è primo tigno &longs;tatu­<lb/>to digitos quinque, & totidem è quarto: &longs;ed lata e&longs;t palmos duos & totidem <lb/>digitos, cra&longs;&longs;a palmos duos. </s> <s id="N19534">Quia uerò earum trabium &longs;ingulæ quaternos <lb/>folles &longs;u&longs;tentant, tria &longs;int, nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N19539">At è regione tignorum duodecim toti <lb/>dem <expan abbr="erigũtur">eriguntur</expan>: quorum &longs;ingulorum bina capita inferiora, nam ima quidem <lb/>parte, &longs;ed media, pror&longs;us exci&longs;a &longs;unt, includuntur in formis tigni po&longs;terioris <lb/>humi locati: ea uerò longa &longs;unt, exceptis capitibus, pedes duodecim & pal­<lb/>mos duos, lata palmos quinque, cra&longs;&longs;a duos. </s> <s id="N19548">Ab infima autem parte &longs;ur&longs;um <lb/>uer&longs;us exci&longs;a &longs;unt: quæ pars caua alta e&longs;t pedes quatuor & digitos quinque, la<lb/>ta digitos &longs;ex: &longs;ed eorundem tignorum capita &longs;uperiora includuntur in for­<lb/>mis trabis ip&longs;is impo&longs;itæ: quæ arctè &longs;ubijcitur trabibus à tergo muri forna­<lb/>cum, et in po&longs;teriore muro collocatis. </s> <s id="N19553">E&longs;t uerò lata palmos tres, cra&longs;&longs;a duos, <lb/>longa pedes tres & quadraginta. </s> <s id="N19558">Quod &longs;i tam longa in promptu non fue­<lb/>rit, duæ tre&longs;úe in eius locum &longs;ub&longs;titui po&longs;&longs;unt, quæ iunctæ eandem <expan abbr="habeãt">habeant</expan> <lb/>longitudinem: &longs;ed ne hæc quidem tigna &longs;tatuta omnia paribus interuallis <lb/><expan abbr="di&longs;tinguũtur">di&longs;tinguuntur</expan>, &longs;ed primum à &longs;ecundo di&longs;tat pedibus duobus, palmis tribus, <lb/>digito uno: atque &longs;imiliter tertium à quarto di&longs;tat. </s> <s id="N1956A">Secundum uerò à tertio <lb/>pede uno et palmis tribus ac totidem digitos: quo modo etiam reliquorum <lb/>tignorum interualla pariter & impariter di&longs;tinguuntur. </s> <s id="N19571">Cuique præterea ti­<lb/>gno &longs;tatuto quà &longs;pectat, oppo&longs;itum tignum &longs;tatutum forma e&longs;t &longs;upra <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/>capitis cauam ad pedem & digitum: inque quatuor &longs;tatutorum formis <expan abbr="unũ">unum</expan> <lb/>includitur <expan abbr="tignũ">tignum</expan>: quod etiam ip&longs;um quatuor habet formas: itaque formæ in <lb/>formis inclu&longs;æ faciunt, ut melius <expan abbr="cõiungi">coniungi</expan>, clauisque ligneis transfigi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1958C"><lb/>Id autem tignum longum e&longs;t pedes tredecim, palmos tres, digitum unum: <lb/>nam extat è primo tigno palmos duos & digitos duos: atque <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> palmos <lb/>& digitos è quarto: latum uerò e&longs;t palmos duos & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos, cra&longs;&longs;um <lb/><expan abbr="it&etilde;">item</expan> palmos duos. </s> <s id="N195A1">Quia uerò duodecim &longs;unt &longs;tatuta, tria &longs;int eiu&longs;modi tigna <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t: uerùm in &longs;ingulis id genus tignis & &longs;ingulis trabibus, quæ mi­<pb pagenum="298" xlink:href="001/01/308.jpg"/>noribus &longs;tatutis &longs;unt impo&longs;itæ, <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan> quatuor tigilla: quorum quodque <lb/>longum e&longs;t pedes nouem, latum palmos duos & digitos tres, cra&longs;&longs;um pal­<lb/>mos duos & digitum. </s> <s id="N195B3">Primum <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="tigillũ">tigillum</expan> di&longs;tat à &longs;ecundo pedibus quinque, <lb/>palmo uno, digito uno: & quidem tam priore quàm po&longs;teriore parte: nam <lb/>ibi extra &longs;tatuta tigna locantur &longs;ingula tigilla: pari &longs;pacio tertium di&longs;tat à <lb/>quarto: &longs;ed &longs;ecundum abe&longs;t à tertio pedem & digitos tres: atque eodem mo­<lb/>do reliqua octo tigilla interuallis di&longs;tinguuntur: quintum enim à &longs;exto, & <lb/>&longs;eptimum ab octauo di&longs;tat tanto &longs;pacio, quanto primum à &longs;ecundo & terti<lb/>um à quarto. </s> <s id="N195CA">At &longs;extum à &longs;eptimo tanto &longs;pacio, quanto &longs;ecundum à tertio. <lb/></s> <s id="N18981a">Bina autem tigilla &longs;u&longs;tinent tabulam unam tran&longs;uer&longs;am, longam pedes &longs;ex, <lb/>latam pedem, cra&longs;&longs;am palmum: quæ à duobus po&longs;terioribus tignis &longs;tatutis <lb/>di&longs;tat pedibus tribus & palmis duobus. </s> <s id="N195D6">Cùm uerò tabulæ &longs;ex numero &longs;int, <lb/>in &longs;ingulis collocantur bini folles: quorum inferius tabulatum ex eis extat <lb/>palmum. </s> <s id="N195DD">Vtriu&longs;que uerò tabulati annulus ferreus per &longs;uum tabulæ foramen <lb/>de&longs;cendit: atque in eum adigitur pe&longs;&longs;ulus ligneus, ut ip&longs;um, &longs;icuti &longs;upra dixi, <lb/>permaneat immotum: at uterque follis procedit per &longs;ui tigilli tergum in fi&longs;tu<lb/>lam æneam, in qua utriu&longs;que naris collocatur capitibus eorum arctè coniun­<lb/>ctis. </s> <s id="N195E8">Sed fi&longs;tula lamina ænea uel ferrea e&longs;t complicata, longa pedem & pal­<lb/>mos duos ac totidem digitos, cra&longs;&longs;a &longs;emidigitum, inferiore tamen eius par­<lb/>te digitum: cuius prior caua pars e&longs;t lata digitos tres, alta digitos duos & di<lb/>midium: nam pror&longs;us teres non e&longs;t: po&longs;terior uerò lata e&longs;t pedem, palmos <lb/>duos, digitos tres. </s> <s id="N195F3">Lamina autem &longs;uperiore parte, qua complicatur, omni­<lb/>no non coniungitur, &longs;ed rima manet lata &longs;emidigitum: quæ po&longs;teriore par <lb/>te ad tres digitos dilatatur. </s> <s id="N195FA">Hæc fi&longs;tula imponitur in fornacis <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan>, quod <lb/>in medio muro & fornice e&longs;&longs;e dixi: &longs;ed nares <expan abbr="folliũ">follium</expan>, in hac fi&longs;tula collocatæ, <lb/>di&longs;tant à priore eius parte ad digitos quinque.</s> </p> <p id="N19609" type="caption"> <s id="N1960B">T<emph type="italics"/>ignum prius humi &longs;tratum<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ignum po&longs;terius in &longs;olo lo­<lb/>catum<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>riora tigna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>orum foramina<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>rabs immi&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> E. P<emph type="italics"/>osteriora tigna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> F. E<emph type="italics"/>orum fo<lb/>ramina<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>rabs immi&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> H. T<emph type="italics"/>ignum in eorum &longs;tatuto<lb/>rum formis inclu&longs;um<emph.end type="italics"/> I. T<emph type="italics"/>igilla<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>abulæ<emph.end type="italics"/> L. E<emph type="italics"/>arum <lb/>foramina<emph.end type="italics"/> M. F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> N. E<emph type="italics"/>ius po&longs;terior pars<emph.end type="italics"/> O. <lb/>E<emph type="italics"/>ius prior pars<emph.end type="italics"/> P.</s> </p> <pb pagenum="299" xlink:href="001/01/309.jpg"/> <figure id="id.001.01.309.1.jpg" xlink:href="001/01/309/1.jpg"/> <p id="N1967D" type="main"> <s id="N1967F">At tigilla quæ longis axis dentibus depre&longs;&longs;a folles comprimunt, tot &longs;unt <lb/>numero quot folles. </s> <s id="N19684">Quodque uerò inclu&longs;um in binorum <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> &longs;tatuto­<lb/>rum foraminibus, longum e&longs;t pedes octo & palmos tres, latum & cra&longs;&longs;um <lb/>palmum. </s> <s id="N1968F">Extat autem è priore tigno palmos duos & tantundem è po&longs;terio <lb/>re, ut ibi id ip&longs;um bini axis dentes deprimere po&longs;&longs;int: qui non modo pene­<lb/>trant in po&longs;terioris tigni &longs;tatuti foramen, &longs;ed extra ad tres digitos <expan abbr="extãt">extant</expan>. </s> <s id="N1969A">Per <lb/>prioris præterea tigni &longs;tatuti foramen <expan abbr="rotũdum">rotundum</expan>, quod ad eius latera e&longs;t &longs;ur­<lb/>&longs;um uer&longs;us ad palmos tres & totidem digitos, atque per <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> tigilli in ip&longs;o <lb/>inclu&longs;i penetrat axiculus ferreus: circa quem, quod uoluatur, tigillum depri<lb/>mi & attolli pote&longs;t: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> ip&longs;e axiculus uer&longs;atur. </s> <s id="N196B1">Cuiu&longs;que uerò tigilli pars <lb/>po&longs;terior ad cubiti longitudinem palmo & digito latior e&longs;t quàm reliqua, <lb/>ibique perforata: in quo foramine includitur uectis longus pedes &longs;ex & pal­<lb/>mos duos, latus tres digitos, cra&longs;&longs;us ferè &longs;e&longs;quidigitum, &longs;uperiore parte ali­<lb/>quantum curuus, ut ad follis caudam po&longs;&longs;it accedere. </s> <s id="N196BC">Verùm &longs;ub tigillo per <lb/>uectis foramen iccirco penetrat clauus, ut ip&longs;e tigillum <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> attollat. </s> <s id="N196C5">Vectis <lb/>autem à &longs;uperiore parte deor&longs;um uer&longs;us ad digitos &longs;ex perforatus e&longs;t: quod <lb/>foramen longum e&longs;t palmos duos, latius digito: in ip&longs;um inijcitur uncus in <lb/>&longs;trumenti ferrei, quod cra&longs;&longs;um e&longs;t digitum: &longs;uperiore parte formatum in fi­<lb/>guram annuli uel rotundi, uel quadranguli, cuius pars caua e&longs;t, lata duos di<pb pagenum="300" xlink:href="001/01/310.jpg"/>gitos: inferiore <expan abbr="uncinatũ">uncinatum</expan>. </s> <s id="N196D9">Eiu&longs;modi uerò annulus altus & latus e&longs;t digitos <lb/>duos: at uncus altus e&longs;t digitos tres. </s> <s id="N196DE">Talis autem in&longs;trumenti pars media in­<lb/>ter annulum & uncum longa e&longs;t palmos tres, & digitos duos. </s> <s id="N196E3">Sed in annu­<lb/>lo huius <expan abbr="in&longs;trum&etilde;ti">in&longs;trumenti</expan> inclu&longs;a e&longs;t uel cauda follis, uel annulus magnus eam pre<lb/>hendens, qui cra&longs;&longs;us e&longs;t digitum: eiu&longs;dem &longs;uperior caua pars lata e&longs;t palmos <lb/>duos, inferior digitos duos: alter annulus ferreus, priori <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;&longs;imilis, retro <lb/>caudam follis <expan abbr="preh&etilde;dit">prehendit</expan>: is angu&longs;tiorem partem &longs;ur&longs;um uer&longs;us habet: in qua <lb/>inclu&longs;us e&longs;t annellus alterius <expan abbr="in&longs;trum&etilde;ti">in&longs;trumenti</expan> ferrei &longs;imilis priori: cuius uncus ad <lb/>&longs;uperiora tendens prehendit funem religatum ab annulo ferreo <expan abbr="preh&etilde;den­te">prehenden­<lb/>te</expan> caput tigni, de quo mox dicturus &longs;um.</s> <s id="N19708">Vel contra ferreus annulus caput <lb/>tigni prehendit, in unco autem inclu&longs;us e&longs;t annellus alterius in&longs;trumenti fer <lb/>rei, cuius annulus caudam follis cingit: quo modo carent fune. </s> <s id="N1970F">Porrò trabi­<lb/>bus in duobus muris collocatis imponitur trabs à tignis &longs;uperioribus &longs;tatu<lb/>tis <expan abbr="di&longs;tãs">di&longs;tans</expan> pedibus quatuor & dimidio: quæ lata e&longs;t palmos duos, cra&longs;&longs;a &longs;e&longs;­<lb/>quipalmum: in cuius forma includitur inferius caput tigni &longs;tatuti, longi ex­<lb/>ceptis capitibus pedes &longs;ex & palmos duos, lati palmos tres, cra&longs;&longs;i duos. </s> <s id="N1971E">Eiu&longs; <lb/>modi uerò caput &longs;uperius includitur in forma alterius tigni: quod arctè &longs;ub <lb/>ijcitur tignis, quæ ex &longs;tatutis ad obliqua <expan abbr="pertin&etilde;t">pertinent</expan>. </s> <s id="N19729">Id uerò tignum latum e&longs;t <lb/>palmos duos, cra&longs;&longs;um unum. </s> <s id="N1972E">Tignum præterea &longs;tatutum &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad <lb/>duos pedes perforatum e&longs;t: quod foramen altum e&longs;t pedes duos, latum di­<lb/>gitos &longs;ex. </s> <s id="N19735">Per eiu&longs;dem tigni foramen <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan>, quod ad ip&longs;ius latera e&longs;t &longs;ur­<lb/>&longs;um uer&longs;us ad tres pedes & palmum, atque per foramen tigni, in ip&longs;o inclu&longs;i, <lb/>penetrat axiculus ferreus: circa quem, quia uer&longs;atur <expan abbr="tignũ">tignum</expan>, deprimi & attol­<lb/>li pote&longs;t: quod longum e&longs;t pedes octo. </s> <s id="N19746">Eius alterum caput &longs;uperiore parte <lb/>altius e&longs;t reliquo corpore ad tres digitos, &longs;ub qua eminentia formam habet <lb/>latam digitos duos, altam tres, in qua inclu&longs;us e&longs;t annulus ferreus, à quo fu­<lb/>nem religatum e&longs;&longs;e dixi. </s> <s id="N1974F">Is longus e&longs;t palmos quinque. </s> <s id="N19752">Superior eius pars ca <lb/>ua e&longs;t lata palmos duos & totidem digitos, inferior palmum & digitum: ei­<lb/>u&longs;dem tigni dimidia pars, de cuius capite iam feci <expan abbr="mention&etilde;">mentionem</expan>, alta e&longs;t palmos <lb/>tres, cra&longs;&longs;a unum: extatque è tigni &longs;tatuti foramine, in quo inclu&longs;um e&longs;t, tres <lb/>pedes. </s> <s id="N19761">Dimidia uerò, cuius caput &longs;pectat tergum muri fornacum, alta e&longs;t pe<lb/>dem & palmum, cra&longs;&longs;a pedem: &longs;upra quam partem &longs;tatuta & affixa e&longs;t cap&longs;a <lb/>longa pedes tres & dimidium, lata pedem & palmum, alta &longs;emipedem. </s> <s id="N19768">Ea <lb/>uerò uariat: nam inferius aut angu&longs;tior e&longs;t, aut æquè ac &longs;uperius lata: utraque <lb/>lapidibus & terra completur, ut pondero&longs;a fiat. </s> <s id="N1976F">Hoc <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> excoctori cauen­<lb/>dum & prouidendum e&longs;t, ne lapides crebro motu ex cap&longs;a excidant: quod <lb/>ip&longs;um efficiet bacillo ferreo ex utraque parte cuneato, &longs;i id cap&longs;æ <expan abbr="&longs;uperiniectũ">&longs;uperiniectum</expan> <lb/>utrinque in tignum egerit: lapides enim retinere pote&longs;t. </s> <s id="N19780">Quidam cap&longs;æ loco <lb/>in <expan abbr="tignũ">tignum</expan> infigunt bacilla quatuor, pluráue, atque inter ea lutum in<expan abbr="terijciũt">terijciunt</expan>, ut <lb/>quoties res po&longs;tulauerit, toties ad <expan abbr="põdus">pondus</expan> addere, uel de eo adimere po&longs;&longs;int.</s> </p> <p id="N19793" type="caption"> <s id="N19795">T<emph type="italics"/>igillum quod axis dentibus depre&longs;&longs;um follem comprimit<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>oramina tignorum <lb/>&longs;tatutorum<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>erreum in&longs;trumentum cui annulus quadrangulus<emph.end type="italics"/> D. <lb/>F<emph type="italics"/>erreum in&longs;trumentum cui annulus rotundus<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>auda follis<emph.end type="italics"/> F. <lb/>T<emph type="italics"/>ignum &longs;tatutum<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>ignum inclu&longs;um<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>ap&longs;a æqualiter <lb/>lata<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>ap&longs;a inferius angu&longs;ta<emph.end type="italics"/> K. B<emph type="italics"/>acilla tigno infixa<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="301" xlink:href="001/01/311.jpg"/> <figure id="id.001.01.311.1.jpg" xlink:href="001/01/311/1.jpg"/> <p id="N197EB" type="main"> <s id="N197ED">Re&longs;tat de u&longs;u, in quo e&longs;t hoc organum. </s> <s id="N197F0"><expan abbr="Tigillũ">Tigillum</expan> ab axis dentibus depre&longs;­<lb/>&longs;um comprimit follem: is compre&longs;&longs;us flatum per narem emittit: rur&longs;us uerò <lb/>ip&longs;ius cap&longs;æ pondere leuatus concipit flatum, qui per foramen &longs;piritale in i­<lb/>p&longs;um penetrat. </s> <s id="N197FC">Sed machina, cuius dentes tigilla deprimunt, ita &longs;e habet. </s> <s id="N197FF"><lb/>Primo fit axis, ad cuius alterum caput extra domicilium e&longs;t rota, ad alterum <lb/>intra <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> tympanum è fu&longs;is con&longs;tans: quod conficitur ex duobus or­<lb/>bibus duplicatis inter &longs;e di&longs;tantibus pede, cra&longs;&longs;is digitos quinque, altis <expan abbr="circũ­circa">circum­<lb/>circa</expan> pedem & digitos duos. </s> <s id="N19811">Duplicia autem &longs;unt: nam uterque ex binis orbi<lb/>bus æquè cra&longs;&longs;is compo&longs;itus e&longs;t: atque clauis ligneis conglutinatus: quineti­<lb/>am interdum uterque &longs;uperius circumcirca laminis ferreis obductus e&longs;t: fu&longs;i <lb/>uerò &longs;unt numero triginta, longi pedem & palmos duos ac <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos: <lb/>utrinque in orbe includuntur: teretes &longs;unt & lati digitos tres. </s> <s id="N19820">Di&longs;tant <expan abbr="ctiã">etiam</expan> in­<lb/>ter &longs;e totidem digitis. </s> <s id="N19829">Atque hoc &longs;ane modo &longs;e habet tympanum quod ex fu­<lb/>&longs;is con&longs;tat. </s> <s id="N1982E">Alterum uerò <expan abbr="dentatũ">dentatum</expan> e&longs;t ad alterius axis caput: cuius orbis du­<lb/>plicatus cra&longs;&longs;us e&longs;t palmos duos & digitum: eius orbis interior, qui compo<lb/>&longs;itus e&longs;t ex quatuor curuaturis, cra&longs;&longs;us e&longs;t palmum: ubique latus palmos du­<lb/>os & digitum. </s> <s id="N1983B">Exterior uerò, qui eodem modo, quo interior, factus e&longs;t ex <lb/>quatuor curuaturis, cra&longs;&longs;us e&longs;t palmum & digitum: non æqualiter latus, &longs;ed <lb/>ubi in eum includitur caput radij, latus e&longs;t pedem & palmum, & digitum, <pb pagenum="302" xlink:href="001/01/312.jpg"/>Deinde utrobique paulatim fit angu&longs;tior, adeo ut angu&longs;ti&longs;&longs;ima eius pars tan<lb/>tummodo lata fiat palmos duos & totidem digitos. </s> <s id="N19849">Sed curuaturæ exterio<lb/>res cum interioribus &longs;ic committuntur, ut quæque exterior in medio interio­<lb/>ris finiatur: & contra quæque interior in medio exterioris: quali compactio­<lb/>ne tympanum firmius fieri dubium <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t. </s> <s id="N19856">Curuaturæ præterea exteriores <lb/>cum interiorib. </s> <s id="N1985B"><expan abbr="cõglutinãtur">conglutinantur</expan> crebris clauis ligneis. </s> <s id="N19861">Curuatura uerò quæque, <lb/>&longs;i eam per tergum <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan> dimetimur, longa e&longs;t pedes quatuor & palmos <lb/>tres. </s> <s id="N1986C">Verùm radij &longs;unt quatuor, lati palmos duos, cra&longs;&longs;i palmum & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, <lb/>longi exceptis capitibus pedes duos & digitos tres: quorum alterum caput <lb/>includitur in axe, ibique paxillis adactis firmatur: alterum in trianguli <expan abbr="figurã">figuram</expan> <lb/>formatum in curuaturæ exterioris, ip&longs;i oppo&longs;itæ, partem latiorem includi­<lb/>tur: partim &longs;uam &longs;eruans figuram tam altè quàm curuatura <expan abbr="a&longs;c&etilde;dit">a&longs;cendit</expan>, ligneoque <lb/>clauo cum ip&longs;a coniungitur & conglutinatur: qui clauus &longs;ub interiore orbe <lb/>infigitur in radio: &longs;ed pars radij in <expan abbr="triãguli">trianguli</expan> figuram formata interior e&longs;t, &longs;im­<lb/>plex exterior. </s> <s id="N1988D">At <expan abbr="triãgulus">triangulus</expan> i&longs;te duo latera habet æqualia, erecta &longs;cilicet, quæ <lb/>longa &longs;unt palmum. </s> <s id="N19896">Eis uerò &longs;ubiectum e&longs;t inæquale, nam longum digitos <lb/>quinque. </s> <s id="N1989B">Ad eandem figuram pars ex curuatura exci&longs;a e&longs;t. </s> <s id="N1989E">Porrò tympanum <lb/>dentes habet numero &longs;exaginta: quia enim nece&longs;&longs;e e&longs;t tympanum, cui &longs;unt <lb/>fu&longs;i, bis uerti anteaquam hoc ip&longs;um &longs;emel uertatur, tot &longs;int oportet: longi au<lb/>tem &longs;unt pedem. </s> <s id="N198A7">Extant enim ex tympani orbe interiore palmum, ex exteri <lb/>ore digitos tres: at lati &longs;unt palmum, cra&longs;&longs;i digitos duos & dimidium. </s> <s id="N198AC">Vt au<lb/>tem unus ab altero di&longs;tet digitis tribus <expan abbr="nõ">non</expan> aliter ac fu&longs;i, ip&longs;a res po&longs;tulat. </s> <s id="N198B5">A­<lb/>xis autem cra&longs;&longs;itudo &longs;ecundum proportionem radiorum & curuaturarum <lb/>debet confici. </s> <s id="N198BC">Quoniam uerò bini eius dentes &longs;ingula deprimunt tigilla, i­<lb/>p&longs;um <expan abbr="d&etilde;tes">dentes</expan> habere quatuor & uiginti nece&longs;&longs;e e&longs;t: quorum qui&longs;que ex eo exis<lb/>tet pedem & palmum ac digitum: figuram ferè habens &longs;emicirculi, cuius la­<lb/>tior pars lata &longs;it palmos tres & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>: quæque uerò cra&longs;&longs;a palmum. </s> <s id="N198CD">Sed den­<lb/>tes di&longs;tribuendi &longs;unt &longs;ecundum has quatuor axis partes &longs;uperiorem & infe<lb/>riorem atque duas quæ &longs;unt à lateribus: itaque axis habeat duodecim forami­<lb/>na: quorum primum ex &longs;uperiore parte per eum penetret in inferiorem: &longs;e­<lb/>cundum ex uno latere in alterum. </s> <s id="N198D8">Primum autem di&longs;tet à &longs;ecundo pedibus <lb/>quatuor & palmis duobus. </s> <s id="N198DD"><expan abbr="Eod&etilde;">Eodem</expan> modo bina quæque foramina, quæ &longs;equun<lb/>tur, &longs;e habeant, & ij&longs;dem interuallis di&longs;tinguantur: cùm præterea dentes &longs;in<lb/>guli &longs;ingulis <expan abbr="debeãt">debeant</expan> e&longs;&longs;e oppo&longs;iti, primus includitur in primi foraminis par<lb/>tem &longs;uperiorem, &longs;ecundus in eiu&longs;dem partem inferiorem, paxillisque adactis <lb/>firmantur ne ex eis excidant. </s> <s id="N198EF">Tertius uerò includitur in &longs;ecundi foraminis <lb/>partem, quæ e&longs;t à dextro latere. </s> <s id="N198F4">Quartus in eiu&longs;dem partem, quæ e&longs;t à &longs;ini­<lb/>&longs;tro: pari modo alij dentes includuntur in &longs;equentia foramina: qua ratione <lb/>fit, ut dentes uici&longs;&longs;im tigilla deprimant. </s> <s id="N198FB">Po&longs;tremò ne hoc quidem omitten­<lb/>dum, multis unum tantummodo e&longs;&longs;e axem, cui dentes &longs;imul & rota &longs;int.</s> </p> <p id="N19900" type="caption"> <s id="N19902">A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> A. R<emph type="italics"/>ota<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum ex fu&longs;is con&longs;tans<emph.end type="italics"/> C. <lb/>A<emph type="italics"/>lter axis<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>ius radij<emph.end type="italics"/> F. <lb/>E<emph type="italics"/>iu&longs;dem curuaturæ<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem dentes<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>xis dentes<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="303" xlink:href="001/01/313.jpg"/> <figure id="id.001.01.313.1.jpg" xlink:href="001/01/313/1.jpg"/> <p id="N19948" type="main"> <s id="N1994A">Hæc hactenus pluribus uerbis: quæ tamen non intempe&longs;tiue hoc loco <lb/>per&longs;ecutus uideri po&longs;&longs;um, quod &longs;ine his omnibus metallorum conflatura, <lb/>ad quam nunc aggrediar, fieri non po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19951">Venarum autem auri, argenti, æ­<lb/>ris, plumbi nigri in fornacibus excoquendarum quatuor &longs;unt rationes: una <lb/>auri uel argenti diuitum, altera mediocrium, tertia pauperum, quarta <expan abbr="earũ">earum</expan>, <lb/>quæ æs uel plumbum in &longs;e continent: &longs;iue precio&longs;um metallum in eis in&longs;it, <lb/>&longs;iue illo careant. </s> <s id="N19960">Prima uenarum excoctio perficitur in fornace, cuius os ad <lb/>tempus clau&longs;um e&longs;t: reliquæ tres in fornacibus, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> os &longs;emper patet. </s> <s id="N19969">Sed <lb/>primò dicam quomodo fornaces ad excoquendas uenas &longs;int præparandæ: <lb/>& de prima excoquendi ratione. </s> <s id="N19970">Puluis quidem è quo focus & catinus con<lb/>fici &longs;olent, fit ex carbonibus & terra: carbones pilis &longs;ubiecti <expan abbr="cõtunduntur">contunduntur</expan> in <lb/>cap&longs;a: quæ priore parte &longs;uperius occluditur tabella, inferius ex eius parte pa<lb/>tente carbones in puluerem contriti excidunt. </s> <s id="N1997D">Pila uerò non &longs;unt præferra­<lb/>ta, &longs;ed lignea pror&longs;us. </s> <s id="N19982">Attamen ima parte lato circulo ferreo cinguntur.</s> </p> <p id="N19985" type="caption"> <s id="N19987">C<emph type="italics"/>arbones<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <pb pagenum="304" xlink:href="001/01/314.jpg"/> <figure id="id.001.01.314.1.jpg" xlink:href="001/01/314/1.jpg"/> <p id="N199A5" type="main"> <s id="N199A7">Puluis autem in quem carbones &longs;unt contriti, uel ab ij&longs;dem re&longs;olutus <expan abbr="cõijcitur">con<lb/>ijcitur</expan> in cribrum, cuius fundum e&longs;t bracteis contextum ligneis: quod cri­<lb/>brum ducitur & reducitur, aut in duobus ligneis uel ferreis bacillis ad trian<lb/>guli &longs;imilitudinem &longs;uper uas locatis, aut in &longs;camno excauato & po&longs;ito in of­<lb/>ficinæ &longs;olo: puluis qui decidit in uas uel in officinæ &longs;olum ad hanc tempera­<lb/>turam utilis e&longs;t: carbunculi uerò, qui in cribro reman&longs;erunt, ex eo effundun<lb/>tur, rur&longs;usque &longs;ubijciuntur &longs;ub pila.</s> </p> <p id="N199BA" type="caption"> <s id="N199BC">V<emph type="italics"/>as<emph.end type="italics"/> A. B<emph type="italics"/>acilla<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>camnum excauatum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="305" xlink:href="001/01/315.jpg"/> <figure id="id.001.01.315.1.jpg" xlink:href="001/01/315/1.jpg"/> <p id="N199E0" type="main"> <s id="N199E2">At terra effo&longs;&longs;a primò in &longs;ole exponitur ut &longs;icce&longs;cat: deinde batillo inijci­<lb/>tur in cratem colurnis uiminibus cra&longs;&longs;is, &longs;ed <expan abbr="nõ">non</expan> contiguis, contextam & ob <lb/>liquè erectam, & perticæ innixam: quo modo terra minuta & eius glebulæ <lb/>per cratis foramina penetrant, glebæ & lapides non penetrantes deor&longs;um <lb/>feruntur in &longs;olum: terra, quæ per cratem penetrauit, ci&longs;io biroto inuehitur <lb/>in officinam, ibique cribratur. </s> <s id="N199F3">Cribrum autem, quod &longs;uperiori non e&longs;t di&longs;&longs;i­<lb/>mile, ducitur & reducitur in tabellis æqualiter cap&longs;æ longæ impo&longs;itis: pul­<lb/>uis, qui è cribro decidit in cap&longs;am, ad hanc <expan abbr="cõpo&longs;itionem">compo&longs;itionem</expan> aptus e&longs;t. </s> <s id="N199FE">Glebas <lb/>uerò, quæ in eo reman&longs;erunt, alij abijciunt, alij &longs;ub pila &longs;ubijciunt: talis pul­<lb/>uis terrenus cum puluere carbonum permi&longs;cendus & madefaciendus in fo <lb/>ueam quandam, ut diutius bonus permaneat, conijcitur: & a&longs;&longs;eribus, ut im <lb/>purus non fiat, contegitur.</s> </p> <p id="N19A09" type="caption"> <s id="N19A0B">C<emph type="italics"/>rates<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> B. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>i&longs;ium birotum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>abellæ<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> G. F<emph type="italics"/>ouea contecta<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="306" xlink:href="001/01/316.jpg"/> <figure id="id.001.01.316.1.jpg" xlink:href="001/01/316/1.jpg"/> <p id="N19A49" type="main"> <s id="N19A4B">Duas autem pulueris carbonum partes accipito, & unam pulueris terræ <lb/>contu&longs;æ, eosque pulueres inter &longs;e ra&longs;tello bene mi&longs;ceto: tum aquam <expan abbr="infund&etilde;s">infundens</expan> <lb/>ita madefacito, ut in pilæ figuram niuis in&longs;tar facile formari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19A56">Talis qui <lb/>dem puluis &longs;i leuis fuerit, magis madefiat aqua: &longs;i grauis, minus. </s> <s id="N19A5B">Sed fornaci <lb/>nouæ tantummodo lutum interius illinatur: cùm ut hiantium parietum ca <lb/>ua, &longs;i quæ fuerint, compleantur, tum maxime ut id &longs;axa tueatur ab iniuria i­<lb/>gnium. </s> <s id="N19A64">At quia ueteris fornacis, in qua uena excocta fuit, &longs;axa cum, <expan abbr="po&longs;tquã">po&longs;tquam</expan> <lb/>refrixit, mini&longs;ter cadmias, quæ ad parietes adhæ&longs;erunt, ferrea &longs;patha decu­<lb/>tit, atque ferreo rutro & ra&longs;tro quinquedenti extrahit, franguntur, ip&longs;ius caua <lb/>&longs;unt primò fragmentis &longs;axorum uel laterum complenda. </s> <s id="N19A71">Faciat autem id i­<lb/>p&longs;um manus in fornacem per eius os immittens, aut &longs;calis ad eandem appo­<lb/>&longs;itis earum gradibus a&longs;cendens per &longs;uperiorem <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> patentem: quibus &longs;ca<lb/>lis &longs;uperius a&longs;&longs;eris pars &longs;it affixa, ut ad eam &longs;e applicare & reclinare pos&longs;it: de <lb/>inde ij&longs;dem &longs;calis u&longs;us, parietibus lutum illinat &longs;patha lignea pedes quatuor <lb/>longa, cra&longs;&longs;a digitum, inferius ad altitudinem pedis lata palmum, uel etiam <lb/>latior: alioqui digitos duos & dimidium. </s> <s id="N19A84">Hac eadem lutum, parietibus for<lb/>nacis interius illitum æquet. </s> <s id="N19A89">Attamen æneæ fi&longs;tulæ os ex luto <expan abbr="nõ">non</expan> emineat, <lb/>ne materia circa id ferruminata impediat excoctionem. </s> <s id="N19A92">Folles enim per eam <lb/>fornaci in&longs;pirare <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N19A9B">Tum idem mini&longs;ter paucum puluerem carbo­<pb pagenum="307" xlink:href="001/01/317.jpg"/>num in foueam inijciat, eumque terreno puluere con&longs;pergat: mox ua&longs;culo in­<lb/>fundat aquam: &longs;copis undique foueam uerrat: ij&longs;dem eandem aquam <expan abbr="turbidã">turbidam</expan> <lb/>impellens in focum fornacis ip&longs;um etiam uerrat: deinde puluerem mi&longs;tum <lb/>& madefactum in fornacem inijciat: iterumque &longs;calarum gradibus <expan abbr="a&longs;cend&etilde;s">a&longs;cendens</expan> <lb/>pilo in fornacem immi&longs;&longs;o puluerem tundat, ut focus fiat &longs;olidus. </s> <s id="N19AB3">Pilum <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>teres &longs;it & longum palmos tres: inferius latum digitos quinque, &longs;uperius tres <lb/>& dimidium. </s> <s id="N19ABE">Nam in metæ &longs;uperius reci&longs;æ figuram formatum e&longs;&longs;e debet: <lb/>Manubrium pili teres <expan abbr="longũ">longum</expan> &longs;it pedes quinque, cra&longs;&longs;um digitos duos & di­<lb/>midium. </s> <s id="N19AC9"><expan abbr="Pilũ">Pilum</expan> præterea &longs;uperiore parte, qua in ip&longs;o includitur <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan>, cir<lb/>culo ferreo duos digitos lato cingatur. </s> <s id="N19AD5">Sunt qui eius loco utuntur duobus <lb/>pilis teretibus tam inferius quàm &longs;uperius latis digitos tres & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: &longs;unt <lb/>qui duabus &longs;pathis ligneis, &longs;ed pila &longs;pathis præ&longs;tant. </s> <s id="N19AE0">Simili modo in fo­<lb/>ueam, quæ e&longs;t extra fornacem, inijciat puluerem compo&longs;itum & madefa­<lb/>ctum, eumque pilo tundat: in quam ferè completam rur&longs;us conijciat pulue­<lb/>rem, atque eum &longs;ur&longs;um uer&longs;us fi&longs;tulam æneam pilo protrudat, ut ad digitum <lb/>&longs;ub eius ore focus decliuis de&longs;cendat in foueam catini: po&longs;&longs;itque metallum <lb/>defluere. </s> <s id="N19AED">Iteret autem eadem u&longs;que dum fouea fuerit completa: quam mox <lb/>curuata lamina ferrea, longa palmos duos & totidem digitos, lata tres di­<lb/>gitos, &longs;uperius hebete, inferius acuta excindat, ut catinus fiat rotundus & <lb/>latus pedem, altus palmos duos, &longs;i centumpondium plumbi continere de­<lb/>bet: &longs;in libras tantum &longs;eptuaginta, latus palmos tres, altus æque ac prior pal<lb/>mos duos. </s> <s id="N19AFA">Foueam uerò exci&longs;am rur&longs;us tundat pilo æneo terete, altos di­<lb/>gitos quinque, lato totidem: cui &longs;it manubrium teres, curuatum, cra&longs;&longs;um &longs;e&longs;­<lb/>quidigitum: aut altero pilo æneo, formato in figuram metæ &longs;uperius reci­<lb/>&longs;æ: cui impo&longs;itus &longs;it turbo inferius reci&longs;us, ut media pili pars manu prehendi <lb/>po&longs;&longs;it: quod altum &longs;it digitos &longs;ex, inferiore parte latum digitos quinque, &longs;upe<lb/>riore quatuor: alij eius loco u&longs;urpant &longs;pátham ligneam inferius latam pal­<lb/>mos duos & dimidium, cra&longs;&longs;am unum. </s> <s id="N19B09">Catino præparato redeat ad forna­<lb/>cem, & oris utrique lateri ac &longs;uperiori eius parti lutum &longs;implex illinat. </s> <s id="N19B0E">In <expan abbr="infe­rior&etilde;">infe­<lb/>riorem</expan> uerò ponat <expan abbr="lutũ">lutum</expan>, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> inferius intinxit in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> à carbonib. </s> <s id="N19B23"><expan abbr="re&longs;olutũ">re&longs;olutum</expan>: <lb/>quo cauere poterit ne lutum, foci puluerem ad &longs;e trahens, eum uitiet: tum in <lb/>os fornacis imponat bacillum rectum et teres, longum dodrantem, cra&longs;&longs;um <lb/>digitos tres. </s> <s id="N19B2F">Po&longs;tea ad lutum apponat carbonem ita longum et latum, ut os <lb/>totum occludat. </s> <s id="N19B34">Quod &longs;i unus carbo tam magnus in promptu non fuerit, <lb/>duos in eius locum &longs;upponat. </s> <s id="N19B39">Ore &longs;ic ob&longs;tructo tot carbones, quot capit al<lb/>ueus bracteis ligneis contextus, inijciat in fornacem. </s> <s id="N19B3E">Ne uerò carbo, quo oc <lb/>clu&longs;um e&longs;t os fornacis, tunc excidat, eum magi&longs;ter manu teneat. </s> <s id="N19B43">Sint autem <lb/>carbones, qui in fornacem inijciuntur, mediocres: magni enim follium fla­<lb/>tum impediunt, ne per fornacis os exire po&longs;&longs;it in catinum, eumque calefacere. </s> <s id="N19B4A"><lb/>Tum idem magi&longs;ter carboni ad os fornacis appo&longs;ito lutum illinat, atque <expan abbr="ba­cillũ">ba­<lb/>cillum</expan> ex ip&longs;o extrahat: &longs;icque fornax e&longs;t præparata. </s> <s id="N19B54">At mini&longs;ter rur&longs;us tot car­<lb/>bones maiores, quot aluei quatuor uel quinque capiunt, in fornacem inijci­<lb/>at, & eam totam compleat carbonibus: paucos etiam carbones conijciat in <lb/>catinum, atque &longs;uperinijciat prunas ut calefiat. </s> <s id="N19B5D">Ne uerò ignis flamma per os <lb/>fornacis ingre&longs;&longs;a carbones incendat, id ip&longs;um luto oblinat, uel claudat ollæ <pb pagenum="308" xlink:href="001/01/318.jpg"/>fragmento. </s> <s id="N19B67">Veruntamen aliqui ue&longs;peri non calefaciunt catinum, &longs;ed ma­<lb/>gnos carbones ad marginem eius &longs;ic ponunt, ut alius alio nitatur: qui prio­<lb/>rem rationem &longs;equuntur, mane uerrunt catinum, purgantque à carbunculis <lb/>& cineribus: qui po&longs;teriorem, mane titiones ardentes, quos cu&longs;tos officinæ <lb/>parauit, carbonibus &longs;uperinijciunt.</s> </p> <p id="N19B72" type="caption"> <s id="N19B74">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>calæ<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eris pars ad eas affixa<emph.end type="italics"/> C. R<emph type="italics"/>u­<lb/>trum<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>a&longs;trum quinquedens<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>patha lignea<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>co<lb/>pæ<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>ilum<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>ila æqualiter lata<emph.end type="italics"/> I. D<emph type="italics"/>uæ &longs;pathæ li­<lb/>gneæ<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>uruata lamina<emph.end type="italics"/> L. P<emph type="italics"/>ilum æneum<emph.end type="italics"/> M. A<emph type="italics"/>lterum <lb/>pilum æneum<emph.end type="italics"/> N. S<emph type="italics"/>patha lata<emph.end type="italics"/> O. B<emph type="italics"/>acillum<emph.end type="italics"/> P. A<emph type="italics"/>lueus bræ<lb/>cteis ligneis contextus<emph.end type="italics"/> Q. V<emph type="italics"/>a&longs;a e corio facta duo, quibus a­<lb/>qua ad re&longs;tinguendum incendium, &longs;i quo officina conflagrare <lb/>cœperit, hauritur<emph.end type="italics"/> R. S<emph type="italics"/>iphunculus orichalceus, quo <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> hau­<lb/>&longs;ta exprimitur<emph.end type="italics"/> S. V<emph type="italics"/>nci duo<emph.end type="italics"/> T. R<emph type="italics"/>utrum unum <emph.end type="italics"/> V. O<emph type="italics"/>pera­<lb/>rius terram ferreo in&longs;trumento uerberans<emph.end type="italics"/> X.</s> </p> <figure id="id.001.01.318.1.jpg" xlink:href="001/01/318/1.jpg"/> <p id="N19C10" type="main"> <s id="N19C12">Quarta uerò hora magi&longs;ter exordiatur operam, primoque <expan abbr="carbunculũ">carbunculum</expan> ar­<lb/>dentem per <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> <expan abbr="æneã">æneam</expan> inter nares <expan abbr="folliũ">follium</expan> immittat in <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan>: atque follibus <pb pagenum="309" xlink:href="001/01/319.jpg"/>ignem excitet: quo modo tam catinus quàm focus dimidiæ horæ &longs;pacio &longs;a­<lb/>tis calefiunt: ac certe quidem &longs;i præcedente die uena in eadem fornace fue­<lb/>rit excocta citius calefiunt: &longs;i non fuerit excocta, tardius. </s> <s id="N19C34">Focus uerò & ca­<lb/>tinus ni ante calefiant quàm inijciatur uena excoquenda, ip&longs;i uitium facient, <lb/>metalla damnum. </s> <s id="N19C3B">Nam &longs;i puluis, ex quo uterque e&longs;t confectus, fuerit æ&longs;tiuo <lb/>tempore humidus, hyberno congelauerit, uterque ruptus unà cum metallis <lb/>& alijs tonitru in&longs;tar &longs;onum fundens di&longs;&longs;ipatur non &longs;ine magno hominum <lb/>periculo. </s> <s id="N19C44">Deinde magi&longs;ter inijciat in fornacem recrementa: quæ liquefacta <lb/>ex ore defluent in catinum: mox ob&longs;truat os luto, cum quo puluis <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> <lb/>e&longs;t permi&longs;tus: id autem manu apponat ad pilum ligneum teres, cra&longs;&longs;um di­<lb/>gitos quinque, altum palmos duos: cuius manubrium &longs;it longum pedes tres. </s> <s id="N19C51"><lb/>Tum conto uncinato recrementa extrahat ex catino: et &longs;i uenam auri uel ar­<lb/>genti diuitem excocturus e&longs;t, plumbi centumpondium in ip&longs;um imponat: <lb/>&longs;in pauperem, dimidium: ad illam enim ei multo plumbo opus e&longs;t: ad hanc, <lb/>pauco. </s> <s id="N19C5B">Mox plumbo &longs;uperinijciat titiones, ut lique&longs;cat: po&longs;tea ritè faciat o­<lb/>mnia & ordine quodam inijciat in fornacem, primo tantam panum, ex pyri<lb/>te conflatorum, portionem, quanta ad uenam excoquendam opus e&longs;t: de­<lb/>inde uenæ, cum &longs;puma argenti & molybdæna atque lapidibus qui facile igni <lb/>lique&longs;cunt &longs;ecundi generis mi&longs;tæ tantum, quantum duo aluei capiunt: tum <lb/>tot carbones, quot recipit alueus bracteis ligneis contextus: po&longs;tremò re­<lb/>crementa: fornace iam dictis rebus repleta <expan abbr="uenã">uenam</expan> paulatim excoquat: &longs;ed eam <lb/>non nimis ad <expan abbr="po&longs;terior&etilde;">po&longs;teriorem</expan> fornacis parietem adijciat, ne circa nares <expan abbr="folliũ">follium</expan> fer­<lb/>ruminata &longs;piritui impedimento &longs;it, ignisque minus luculenter ardeat. </s> <s id="N19C7A">Is certe <lb/>in præ&longs;tantium <expan abbr="excoctorũ">excoctorum</expan> numero &longs;emper habitus e&longs;t, qui quatuor elemen<lb/>ta pote&longs;t temperare. </s> <s id="N19C85">Temperat autem qui uenæ, quæ terræ particeps e&longs;t, <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>plus quàm conuenit, in fornacem inijcit: qui aquam, quoties hanc res po&longs;tu<lb/>lat, infundit: qui flatus follium moderatur arte: qui in ignem, qua parte lucu <lb/>lenter ardet, uenam iacit. </s> <s id="N19C92">Magi&longs;ter quidem aquam in utranque fornacis par­<lb/>tem paulatim infundens carbones madefaciat, ut ad eos adhære&longs;cant tenu­<lb/>i&longs;&longs;imæ uenarum partes, quæ alioqui flatu follium, & ui ignium agitatæ & <lb/>&longs;ublatæ cum fumo euolarent. </s> <s id="N19C9B">Sed quia diuer&longs;a uenarum <expan abbr="excoquendarũ">excoquendarum</expan> na<lb/>tura e&longs;t, excoctores nece&longs;&longs;e habent focum nunc altum nunc humilem para­<lb/>re, & fi&longs;tulam, in qua nares follium &longs;itæ &longs;unt, interdum ualde, interdum pa­<lb/>rum decliuem ponere: atque fornaci flatum follium modò lenem, modò uehe <lb/>mentem in&longs;pirare. </s> <s id="N19CAA">Etenim ad uenas, quæ cito calefiunt & lique&longs;cunt, exco­<lb/>ctoribus opus e&longs;t humili foco, fi&longs;tula, quæ parum decliuis &longs;it po&longs;ita, flatu fol<lb/>lium leni: contrà ad eas, quæ tardè calefiunt & lique&longs;cunt alto foco, fi&longs;tula, <lb/>quæ multum decliuis &longs;it collocata, flatu follium uehemente: ad has etiam o­<lb/>pus ip&longs;is e&longs;t fornace multum calfacta, & in qua prius recrementa &longs;unt reco­<lb/>cta, uel panes ex pyrite conflati, uel lapides, qui facile igni lique&longs;cunt, cocti: <lb/>quæ ni fiant uenæ in&longs;identes in foco fornacis, os ob&longs;truunt & qua&longs;i &longs;uffo­<lb/>cant: quod etiam minutulæ particulæ metallicæ, quæ, dum uenæ <expan abbr="lauar&etilde;tur">lauarentur</expan>, <lb/>&longs;ub&longs;ederunt, facere <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>. </s> <s id="N19CC5">Magni præterea folles habeant latas nares: &longs;i enim <lb/>angu&longs;tæ fuerint, multus & magnus flatus nimis arctè & acutè in&longs;piratur <lb/>fornaci: unde materia liquefacta refrigeratur, & circa nares ferruminatur. <pb pagenum="310" xlink:href="001/01/320.jpg"/>atque ob&longs;truit os fornacis: qua re domini magnum damnum faciunt. </s> <s id="N19CD1">Quod <lb/>&longs;i uena cumuletur & non lique&longs;cat, excoctor &longs;calis ad latus fornacis appo&longs;i­<lb/>tis a&longs;cendens eam cu&longs;pidato uel uncinato conto diuidat: quo etiam in fi&longs;tu­<lb/>lam, in qua follium nares iacent, immi&longs;&longs;o deor&longs;um uer&longs;us uenam circa eam <lb/>ferruminatam dimoueat. </s> <s id="N19CDC">Po&longs;t autem quartam horæ partem cum iam plum<lb/>bum, quod mini&longs;ter in catinum po&longs;uit, liquefactum fuerit, magi&longs;ter conto <lb/>aperiat os fornacis: bacillum e&longs;t ferreum, longum pedes tres & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, pri<lb/>ore parte cu&longs;pidatum & parum curuatum, po&longs;teriore cauum, ut <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <lb/>ligneum in ip&longs;um includi queat: quod longum e&longs;t pedes tres: ita cra&longs;&longs;um ut <lb/>manu bene teneri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19CF1">Tunc uerò è fornace primò in catinum defluunt re <lb/>crementa: in quæ lapis cum metallo permi&longs;tus, uel ad quem illud adhæret, <lb/>mutatus e&longs;t: itemque terra & &longs;uccus concretus: deinde materia, ex pyrite con<lb/>flata, defluit: tum aurum uel <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, quod plumbum liquidum, quod con<lb/>tinet catinus, combibit. </s> <s id="N19D00">Cùm autem ea, quæ effluxerunt, aliquandiu in cati­<lb/>no &longs;teterint, ut unum ab alio &longs;eparari po&longs;&longs;it, tunc magi&longs;ter prius recrementa <lb/>uel conto uncinato detrahat, uel furcilla ferrea tollat: quæ, quod leui&longs;&longs;ima <lb/>&longs;int, &longs;upernatant. </s> <s id="N19D09">Po&longs;terius panes, ex pyrite <expan abbr="cõflatos">conflatos</expan>, detrahit: qui, quod me<lb/>diocriter graues &longs;int, medium locum tenent. </s> <s id="N19D12">At mi&longs;turam auri uel argenti <lb/>cum plumbo, quæ, quia graui&longs;&longs;ima e&longs;t, infimum <expan abbr="locũ">locum</expan> obtinet, in catino re­<lb/>linquat. </s> <s id="N19D1D">Quoniam uerò differentia e&longs;t in recrementis, quod &longs;uprema <expan abbr="paucũ">paucum</expan> <lb/>metallum in &longs;e <expan abbr="cõtineant">contineant</expan>: media eius plus: infima multum, quæque &longs;eparatim <lb/>ab alijs in aliquo loco reponat, ut ad &longs;ingulos aceruos, <expan abbr="cũ">cum</expan> ea recocturus &longs;it, <lb/>additamenta adijcere po&longs;&longs;it <expan abbr="accõmodata">accommodata</expan>, & tantum plumbi pondus, quan­<lb/>tum metallum, quod in recrementis ine&longs;t, po&longs;tulat, imponere. </s> <s id="N19D38">In recremen­<lb/>tis autem recoctis &longs;i multum olent, aliquid metalli ine&longs;t: &longs;i non olent, nihil <lb/>quicquam: &longs;eparatim etiam panes, ex pyrite <expan abbr="cõflatos">conflatos</expan> reponat: qui, quia pro­<lb/>ximi fuerunt metallo, eius plu&longs;culum in ip&longs;is quàm in recrementis ine&longs;t: ex <lb/>his autem omnibus panibus conficitur meta: nam lati&longs;&longs;imus qui&longs;que &longs;emper <lb/>inferius locatur. </s> <s id="N19D49">Sed contus uncinatus priore parte habet <expan abbr="uncũ">uncum</expan>, ex quo no­<lb/>men inuenit: cætera conto a&longs;&longs;imilis e&longs;t. </s> <s id="N19D52">Mox magi&longs;ter rur&longs;us claudat os for<lb/>nacis, eamque rebus &longs;upra dictis compleat: iterumque <expan abbr="ueña">uena</expan> excocta os aperiat <lb/>& recrementa, quæ defluxerunt in catinum, atque panes ex pyrite conflatos, <lb/>ex eo extrahat conto uncinato: eundem laborem iteret u&longs;que dum certa & de <lb/>finita uenæ pars fuerit excocta, & tempus operæ præterierit. </s> <s id="N19D61">Verùm &longs;i ue­<lb/>na diues fuerit, opera perficitur octo horis: &longs;i pauper, longiore tempore. </s> <s id="N19D66">At <lb/><expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> &longs;i uena fuerit diti&longs;&longs;ima, quia ocyus quàm octo horis excoquitur, inter­<lb/>dum altera opera cum prima coniungitur, ambæque perficiuntur decem ho­<lb/>rarum &longs;pacio. </s> <s id="N19D72">Sed cùm uena omnis iam fuerit excocta &longs;pumæ argenti et mo<lb/>lybdænæ tantum, quantum capit alueus, in fornacem inijciat, ut metallum, <lb/>quod alio qui in cadmijs remaneret, cum ip&longs;is liquefactis effluat. </s> <s id="N19D79">At cùm po<lb/>&longs;tremò recrementa & panes ex pyrite <expan abbr="cõflatos">conflatos</expan> ex catino extraxerit, tum ex <lb/>eo plumbum cum auro uel argento permi&longs;tum cochleari effundat in catil­<lb/>los æneos uel ferreos, latos palmos tres, altos totidem digitos, &longs;ed interius <lb/>luto prius oblitos & calfaciendo rur&longs;us &longs;iccatos, ne candens colliquefactos <lb/>perrumpat. </s> <s id="N19D8A">Cochlear uerò ferreum &longs;it latum palmos duos: quod ad cætera <pb pagenum="311" xlink:href="001/01/321.jpg"/>attinet alijs a&longs;&longs;imile: quæ omnia iccirco tam longa bacilla habent ferrea, ne <lb/>ignis ligneum manubrium comburat. </s> <s id="N19D94">Porrò cùm iam &longs;tannum fuerit ex <lb/>catino effu&longs;um, tum præfectus rationibus, & præ&longs;es fodinæ panes appen­<lb/>dant. </s> <s id="N19D9B">Magi&longs;ter uerò conto totum fornacis os perfringat: atque ex ea altero <lb/>conto uncinato & rutro ac ra&longs;tro quinquedenti cadmias & carbones extra<lb/>hat. </s> <s id="N19DA2">Contus ille non di&longs;&longs;imilis &longs;it altero uncinato, &longs;ed maior & latior. </s> <s id="N19DA5">Rutri <lb/>uerò manubrium longum &longs;ex pedes, ex dimidia parte ferreum exi&longs;tat, ex di<lb/>midia ligneum. </s> <s id="N19DAC">Fornace autem refrigerata magi&longs;ter cadmias ad parietes ad­<lb/>huc <expan abbr="adhær&etilde;tes">adhærentes</expan> decutiat &longs;patha quadrangula, longa digitos &longs;ex, lata <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, <lb/>priore parte acuta: quæ teres manubrium habeat longum pedes quatuor, <lb/>dimidia ex parte ferreum, ligneum ex dimidia. </s> <s id="N19DBD">Atque hæc prima <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> ex <lb/>coquendarum ratio e&longs;t. </s> <s id="N19DC6">Venæ autem auri & argenti diuites, quia plerunque <lb/>ex inæqualibus partibus con&longs;tant, quorum aliæ ocyus, aliæ tardius liquan­<lb/>tur, tribus poti&longs;&longs;imum de cau&longs;is non po&longs;&longs;unt alia ratione citius & commo­<lb/>dius excoqui: quarum una e&longs;t: quoties os fornacis oppilatum conto aperi­<lb/>tur, toties excoctor pote&longs;t con&longs;iderare <expan abbr="utrũ">utrum</expan> uena nimis lente uel cito lique­<lb/>&longs;cat, an &longs;par&longs;im feruens non coeat in unum: primo modo uena tardius exco<lb/>quitur non &longs;ine maiore impendio: altero metallum, cum recrementis permi<lb/>&longs;tum, ex fornace effluit in catinum, in quod recoquendum rur&longs;us impen&longs;a <lb/>facienda e&longs;t: tertio <expan abbr="metallũ">metallum</expan> ignis ardore con&longs;umitur. </s> <s id="N19DE1">His uerò incommodis <lb/>hæc remedia &longs;unt: &longs;i uena lente lique&longs;cit aut non coit, oportet aliquam por­<lb/>tionem ad additamenti, quod uenam liquefacit, pondus adijcere: &longs;i nimis <lb/>cito lique&longs;cit, aliquam de eo detrahere. </s> <s id="N19DEA">Altera cau&longs;a e&longs;t: toties mi&longs;turam au­<lb/>ri cum plumbo, uel argenti cum eodem, quod &longs;tannum nominatur, experi­<lb/>ri po&longs;&longs;umus, quoties ea ex fornace, conto aperta, effluxerit, & in catino re&longs;e­<lb/>derit: quod experimentum nos docet de mi&longs;tura auro uel argento ne &longs;it di­<lb/>uitior facta, cùm os fornacis aut &longs;ecundo recluditur aut tertio: an debilis & <lb/>uiribus carens nullum amplius aurum uel argentum &longs;orbuerit. </s> <s id="N19DF7">Etenim &longs;i di <lb/>uitior facta fuerit, aliqua plumbi portione ad eam adiecta uires eius refici de<lb/>bent: &longs;i non, ex catino e&longs;t effundenda ut aliud plumbum recens imponi <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N19E00">Tertia cau&longs;a de tribus e&longs;t: quando quidem fornacum os, cum uenæ <lb/>cæteris rationibus excoquuntur, &longs;emper patet, anteaquam auri uel argenti <lb/>diuites, quæ eiu&longs;modi &longs;unt ut diutius repugnent & re&longs;i&longs;tant ignis ardori, ca<lb/>lefiant & liquentur, additamenta facile lique&longs;centia ex fornacibus effluunt. </s> <s id="N19E09"><lb/>Sequitur igitur, ut aliqua <expan abbr="taliũ">talium</expan> uenarum pars aut comburatur aut cadmia <lb/>commi&longs;ceatur: quo modo interdum uenarum ma&longs;&longs;ulæ, pror&longs;us non lique­<lb/>factæ, in cadmia &longs;olent inueniri: contra cùm eædem ore fornacis ad tempus <lb/>clau&longs;o excoquuntur, nece&longs;&longs;e e&longs;t ip&longs;as & additamenta &longs;imul coqui & permi­<lb/>&longs;ceri. </s> <s id="N19E19">Quanquam enim additamenta citius quàm uenæ lique&longs;cunt, tamen ea <lb/>liquefacta, quia &longs;unt in fornace conclu&longs;a, uenam quæ non facile liquatur, li­<lb/>quefaciunt & cum plumbo permi&longs;cent. </s> <s id="N19E20">Id enim combibit aurum uel argen<lb/>tum non aliter ac plumbum candidum uel nigrum, in catino liquefactum, <lb/>&longs;orbet aliud non liquefactum, cùm in ip&longs;um coniectum fuerit. </s> <s id="N19E27">Si uerò lique <lb/>factum non liquefacto &longs;uperfunditur, id, quia undique defluit, &longs;imiliter non <lb/>liquefacit. </s> <s id="N19E2E">Ex his igitur omnibus &longs;equitur uenas auri uel argenti diuites <pb pagenum="312" xlink:href="001/01/322.jpg"/>in fornace, cuius os &longs;emper patet, tam utiliter excoqui <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;e, quàm in ea, <lb/>cuius os ad tempus iccirco clau&longs;um e&longs;t ut interea uena cum additamentis li­<lb/>quatis coqui po&longs;&longs;it: atque po&longs;tea ore aperto unà effluere in catinum, & cum <lb/>plumbo ibi liquefacto permi&longs;ceri. </s> <s id="N19E40">Hæc autem uenarum <expan abbr="exco&quetilde;darum">excoquendarum</expan> ra­<lb/>tio no&longs;tris & Boemis e&longs;t u&longs;itata.</s> </p> <p id="N19E49" type="caption"> <s id="N19E4B">T<emph type="italics"/>res fornaces<emph.end type="italics"/> A B C. A<emph type="italics"/>d primam &longs;tat excoctor & cochle<lb/>ari mi&longs;turam ex catino effundit in catillos:<emph.end type="italics"/> C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>o­<lb/>chlear<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>atilli<emph.end type="italics"/> F. P<emph type="italics"/>ilum ligneum teres<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>d alteram <lb/>fornacem &longs;tat excoctor, & conto eius os aperit:<emph.end type="italics"/> C<emph type="italics"/>ontus<emph.end type="italics"/> H. <lb/>M<emph type="italics"/>ini&longs;ter &longs;calis, ad tertiam fornacem effractam appo&longs;itis, pedi­<lb/>bus in&longs;i&longs;tens cadmias decutit:<emph.end type="italics"/> S<emph type="italics"/>calæ<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>patha<emph.end type="italics"/> K. A<emph type="italics"/>lter <lb/>contus uncinatus<emph.end type="italics"/> L. P<emph type="italics"/>ræ&longs;es fodinæ panem, in quem ligonem <lb/>infixit, appen&longs;urus ad libram portat<emph.end type="italics"/> M. A<emph type="italics"/>lter fodinæ præ&longs;es <lb/>ci&longs;tam, in qua res &longs;uas conclu&longs;it, aperit<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="313" xlink:href="001/01/323.jpg"/> <figure id="id.001.01.323.1.jpg" xlink:href="001/01/323/1.jpg"/> <p id="N19EBB" type="main"> <s id="N19EBD">Et&longs;i uerò in reliquis tribus uenarum excoquendarum rationibus <expan abbr="quædã">quædam</expan> <lb/>e&longs;t &longs;imilitudo, quod ora fornacum &longs;emper pateant, ut metalla liquefacta <expan abbr="cõ­tinenter">con­<lb/>tinenter</expan> effluere po&longs;&longs;int, tamen multum inter &longs;e differunt: nam os primæ al­<pb pagenum="314" xlink:href="001/01/324.jpg"/>ius in fornace & angu&longs;tius e&longs;t quam tertiæ: atque præterea occultum & la­<lb/>ens: quod mox excipit catinus, altior quàm &longs;olum officinæ &longs;e&longs;quipedem, <lb/>ut ad læuam inferius fieri po&longs;&longs;it catinus: in quem, po&longs;tquam <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan>, quæ <lb/>fornax occulto ore eructauit, conto uncinato &longs;ubleuata fuerint, ex &longs;uperio­<lb/>re catino, cùm iam ferè plenus fuerit, aperto mi&longs;tura auri uel <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> plum­<lb/>bo, & pyrites liquefactus, ex quo &longs;ci&longs;&longs;o conficiuntur panes, defluant: &longs;ed pa<lb/>nes fracti rur&longs;us conijciuntur in fornacem, ut omne metallum excoqui po&longs;­<lb/>&longs;it. </s> <s id="N19EEB">Mi&longs;tura uerò in catillos ferreos effunditur: excoctor <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan>, præter plum­<lb/>bum eique cognata, utitur additamentis quæ cuique uenæ <expan abbr="cõueniunt">conueniunt</expan>: de qui­<lb/>bus libro &longs;eptimo &longs;atis &longs;uperque dixi. </s> <s id="N19EFA">I&longs;ta metallorum conflatura uenis, quæ <lb/>facile igni lique&longs;cunt, utilis e&longs;t, quod breui tempore excoquantur: quæ diffi <lb/>culter, inutilis, quod longo: cùm enim additamenta liquata in fornace <expan abbr="nõ">non</expan> re <lb/>maneant, alteris <expan abbr="accõmodata">accommodata</expan> e&longs;&longs;e non pote&longs;t: hac certe ratione cadmiæ atque <lb/>recrementa <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan>, quod cito lique&longs;cant, excoquuntur. </s> <s id="N19F11">Sed excocto <lb/>rem indu&longs;trium & <expan abbr="experient&etilde;">experientem</expan> e&longs;&longs;e oportet, ac in primis prouidere, ne uenæ, <lb/>cum <expan abbr="additam&etilde;tis">additamentis</expan> permi&longs;tæ, plus quàm fornaci conueniat, in eam infundat. </s> <s id="N19F20"><lb/>Puluis autem, ex quo huius fornacis & &longs;equentis focus & catini confici &longs;o­<lb/>lent, plerunque fit ex paribus pulueris <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> & terræ, uel eorundem & ci­<lb/>neris partibus: uerùm cùm huius fornacis focus paratur, bacillum, quod ad <lb/>&longs;uperiorem u&longs;que catinum pertinet, in ip&longs;um imponitur: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> altius &longs;i ue­<lb/>na <expan abbr="exco&quetilde;da">excoquenda</expan> facile lique&longs;cit: minus alte, &longs;i difficulter: tam <expan abbr="aũt">aut</expan> catino quàm <lb/>foco præparato <expan abbr="bacillũ">bacillum</expan> retro tractum ex fornace eximitur, ut os pateat: per <lb/>quod materia liquata continenter effluit in catinum: qui proximus fornaci <lb/>&longs;it, ut ip&longs;e magis caleat, mi&longs;tura fiat purior. </s> <s id="N19F46">Quod &longs;i uena <expan abbr="exco&quetilde;da">excoquenda</expan> non fa­<lb/>cile liquatur, focus fornacis neque nimium decliuis fiat, ut & additamenta li­<lb/>quefacta non defluant in catinum <expan abbr="priu&longs;quã">priu&longs;quam</expan> uena excoquatur, & metallum <lb/>non re&longs;ideat in cadmia, quæ e&longs;t in lateribus fornacis: nec unquam excoctor <lb/>adeo tundat <expan abbr="focũ">focum</expan> ut ualde durus fiat: nec <expan abbr="cõmittat">committat</expan>, ut inferior oris pars tun­<lb/>dendo dura fiat: etenim nec ip&longs;a expirare pote&longs;t, nec materia liquata libere <lb/>ex fornace effluere. </s> <s id="N19F65">Vena præterea, quæ non facile lique&longs;cit, <expan abbr="cõijciatur">conijciatur</expan> in po<lb/>&longs;teriorem ferè fornacis partem, ut diutius excoquatur: quæuis uerò in eam <lb/>partem, uer&longs;us quam ignis luculenter ardet: qua ratione excoctor eum, quò <lb/>uelit, ducet. </s> <s id="N19F72">Sed utra <expan abbr="tãdem">tandem</expan> naris lucida fuerit, ea &longs;ignificat omnem uenam, <lb/>quæ e&longs;t ad fornacis latus, in quo naris illa collocatur, coniecta, e&longs;&longs;e <expan abbr="excoctã">excoctam</expan>. </s> <s id="N19F7F"><lb/>Si uerò uena facile lique&longs;cit, tantum eius, quantum capit alueus unus & al­<lb/>ter inijciatur in priorem fornacis partem, ut ignis hinc repul&longs;us etiam <expan abbr="uenã">uenam</expan> <lb/>circa nares follium ferruminatam excoquat. </s> <s id="N19F8B">Hæc autem excoquendi ratio <lb/>apud Rhetos perantiqua e&longs;t, apud Boemos non ita &longs;ane uetus.</s> </p> <p id="N19F90" type="caption"> <s id="N19F92">F<emph type="italics"/>ornaces duæ<emph.end type="italics"/> A B. C<emph type="italics"/>atinus &longs;uperior<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus inferior<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>xco­<lb/>ctor ad priorem fornacem &longs;tans uncinato conte recrementa detrahit:<emph.end type="italics"/><lb/>C<emph type="italics"/>ontus uncinatus<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>ecrementa<emph.end type="italics"/> F. M<emph type="italics"/>ini&longs;ter &longs;itula aquam hauriens, <lb/>inque candentia recrementa infundens ea re&longs;tinguit<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>lueus bracteis <lb/>ligneis contextus<emph.end type="italics"/> H. R<emph type="italics"/>utrum u&longs;itatum<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>ena excoquenda<emph.end type="italics"/> K. A<emph type="italics"/>d <lb/>alteram fornacem magi&longs;ter &longs;tans, & catinum parans eum duobus pilis <lb/>tundit:<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> L. C<emph type="italics"/>ontus<emph.end type="italics"/> M.</s> </p> <pb pagenum="315" xlink:href="001/01/325.jpg"/> <figure id="id.001.01.325.1.jpg" xlink:href="001/01/325/1.jpg"/> <p id="N19FF7" type="main"> <s id="N19FF9">Altera <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> excoctio <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> e&longs;t media inter <expan abbr="eã">eam</expan> quæ fit in forna­<lb/>ce, cuius os ad tempus clauditur, & <expan abbr="primã">primam</expan> <expan abbr="earũ">earum</expan> quæ <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> in fornace, cuius os <pb pagenum="316" xlink:href="001/01/326.jpg"/>&longs;emper e&longs;t apertum: hac ratione excoquuntur uenæ auri uel argenti nimis <lb/>neque diuites neque pauperes, &longs;ed mediocres, quæ facile <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan>, & quas <expan abbr="plũbum">plum<lb/>bum</expan> procliuius combibit: ea iccirco inuenta e&longs;t ut plurima uenæ pars una <lb/>opera &longs;ine multo labore, &longs;ine magna impen&longs;a excoqui, et mox cum plumbo <lb/>permi&longs;ceri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1A02B">Fornax duos habet catinos, unum, cuius pars dimidia e&longs;t <lb/>extra fornacem, dimidia intra eam, ut plumbum in ip&longs;um iniectum, quod ei<lb/>us pars contineatur in fornace, metalla uenarum facile lique&longs;centium &longs;orbe <lb/>at: alterum, ut proxima, inferiorem, in quem mi&longs;tura & pyrites liquefactus <lb/>effluant: qui hac excoquen di ratione utuntur, auri uel argenti mi&longs;turam <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>plumbo, &longs;i res po&longs;tulauerit, &longs;emel atque iterum ex catino effundunt, & aliud <lb/>plumbum uel &longs;pumam argenti in eum inijciunt: ip&longs;i quoque ad hanc addita­<lb/>menta eadem, quæ proximi, adhibent. </s> <s id="N1A040">Hæc autem excoquendi ratio e&longs;t in <lb/>u&longs;u Norico.</s> </p> <p id="N1A045" type="caption"> <s id="N1A047">F<emph type="italics"/>ornaces duæ<emph.end type="italics"/> A B. C<emph type="italics"/>atinus &longs;uperior<emph.end type="italics"/> C. I<emph type="italics"/>nferior<emph.end type="italics"/> D. <lb/>A<emph type="italics"/>d alteram fornacem &longs;tat magi&longs;ter, & furcilla ferrea de­<lb/>trahit recrementa:<emph.end type="italics"/> F<emph type="italics"/>urcilla<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>utrum ligneum quo pa­<lb/>nes ex pyrite conflati detrahuntur<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atini &longs;uperioris <lb/>dimidia pars con&longs;picitur in altera fornace aperta<emph.end type="italics"/> G. D<emph type="italics"/>i­<lb/>midia extra fornacem e&longs;t<emph.end type="italics"/> H. M<emph type="italics"/>ini&longs;ter parat catinum, &longs;ed <lb/>a fornace &longs;eparatum ut uideri po&longs;sit<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>ontus<emph.end type="italics"/> K. P<emph type="italics"/>ila <lb/>lignea<emph.end type="italics"/> L. S<emph type="italics"/>calæ<emph.end type="italics"/> M. C<emph type="italics"/>ochlear<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="317" xlink:href="001/01/327.jpg"/> <figure id="id.001.01.327.1.jpg" xlink:href="001/01/327/1.jpg"/> <p id="N1A0AF" type="main"> <s id="N1A0B1">At tertiæ uenarum excoctionis fornax, cuius os item patet, altior e&longs;t & la<lb/>tior quàm <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan> fornacum: ut eius etiam folles &longs;unt grandiores: & quidem <pb pagenum="318" xlink:href="001/01/328.jpg"/>iccirco ut maior uenarum pars in eam inijci po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1A0BF">Quod &longs;i fodinæ excocto<lb/>ribus uenarum copiam &longs;uppeditent, eas in eadem fornace, &longs;i nec ip&longs;a nec ei­<lb/>us uel focus, uel catinus uitium fecerit, tribus diebus continuis interdiu & <lb/>noctu excoquunt: quocirca in i&longs;tiu&longs;modi fornacibus plerunque omnes cad­<lb/>miarum &longs;pecies <expan abbr="reperiũtur">reperiuntur</expan>. </s> <s id="N1A0CE">Et&longs;i uerò id genus fornaci catinus e&longs;t catino for­<lb/>nacis <expan abbr="omniũ">omnium</expan> primæ non di&longs;&longs;imilis, præterquam quod os habeat, <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> quia <lb/>magna uenæ moles continenter & in ea excoquitur, & liquefacta effluit, & <lb/>recrementa &longs;unt <expan abbr="detrah&etilde;da">detrahenda</expan>, opus e&longs;t altero catino, in quem ore prioris, cùm <lb/>plenus fuerit, aperto materia liquida influat. </s> <s id="N1A0E5">Cùm autem aliquis excoctor <lb/>in hoc labore operam duodecim horarum &longs;pacio con&longs;ump&longs;erit, &longs;emper ali­<lb/>us in eius locum &longs;uccedit: hac ratione uenæ æris & plumbi nigri, atque auri et <lb/>argenti pauperrimæ excoquuntur: nam reliquis tribus propter impen&longs;as, <lb/>quæ &longs;unt in eas faciendæ, excoqui nequeunt: etenim tamet&longs;i uenæ centum­<lb/>pondium tantummodo auri drachmam unam uel duas, aut argenti &longs;emun­<lb/>ciam uel unciam in &longs;e continet, tamen magna eius pars <expan abbr="cõtinenter">continenter</expan> excoqui­<lb/>tur &longs;ine caris additamentis: qualia &longs;unt plumbum, &longs;puma argenti, molybdæ<lb/>na. </s> <s id="N1A0FC"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ad <expan abbr="hãc">hanc</expan> <expan abbr="excoction&etilde;">excoctionem</expan> nobis &longs;olo pyrite, in quo aliqua æris portio in&longs;it, <lb/>uel qui facile igni lique&longs;cit, opus e&longs;t: quinetiam panes inde conflati, &longs;i <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <lb/>amplius aurum uel argentum &longs;orbuerint, rur&longs;us reficiuntur &longs;olo pyrite cru­<lb/>do. </s> <s id="N1A114">Attamen &longs;i ex eiu&longs;modi uenis pauperibus cum pyrite tantummodo ex­<lb/>coctis materia, ex qua panes conflantur, confici non poterit, adijciantur alia <lb/>additamenta prius non excocta: utpote lapis plumbarius, lapides qui facile <lb/>igni lique&longs;cunt &longs;ecundi generis, & arenæ ab eis re&longs;olutæ, &longs;axum calcarium, <lb/>tofus candidus, &longs;axum fi&longs;&longs;ile album, uena ferri, uel arida lutei coloris. </s> <s id="N1A11F">Quan <lb/>quam autem hæc uenas excoquendi ratio rudis & nobis non magno u&longs;ui <lb/>e&longs;&longs;e uideri pote&longs;t, tamen e&longs;t artificio&longs;a & utilis: ea enim <expan abbr="magnũ">magnum</expan> <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> pon­<lb/>dus, in quo auri & argenti & æris exigua portio ine&longs;t, ad paucos panes, qui <lb/>metallum in &longs;e contineant, redigit: qui et&longs;i primo cocti propter cruditatem <lb/>habiles non &longs;unt <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;ecundæ</expan> coctioni, qua uel plumbum metalla precio&longs;a, quæ <lb/>in panibus in&longs;unt, combibit, uel ex eis æs conflatur, tamen ut ad eam apti fi­<lb/>ant: &longs;æpius, & quidem interdum &longs;epties aut octies, ut proximo libro expli­<lb/>caui, cremantur. </s> <s id="N1A13E">I&longs;tiu&longs;modi autem excoctores adeo acuti & &longs;olertes &longs;unt, ut <lb/>omne aurum uel argentum, quod artifex uenæ experiundæ in ea dixerit in­<lb/>e&longs;&longs;e, ex ip&longs;a <expan abbr="exco&quetilde;do">excoquendo</expan> eliciant: quod &longs;i, cùm quis prima opera panes ex ue­<lb/>na conficit, ei auri drachma uel argenti &longs;emuncia defuerit, eam &longs;ecunda ex re <lb/>crementis elicit. </s> <s id="N1A14D">Atque hæc uenarum <expan abbr="exco&quetilde;darum">excoquendarum</expan> ratio uetus e&longs;t & apud <lb/>eos plero&longs;que omnes, qui alijs utuntur, peruulgata.</s> </p> <p id="N1A156" type="caption"> <s id="N1A158">F<emph type="italics"/>ornaces duæ<emph.end type="italics"/> A B. O<emph type="italics"/>s fornacis<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus propior fornaci<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>lter ca <lb/>tinus<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>d alteram fornacem accedit excoctor, ge&longs;tans alueum bracteis ligneis con­<lb/>textum carbonibus plenum<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>d alteram fornacem &longs;tat excocter, & tertio couto <lb/>uncinato materiam, quæ circa fornacis os ferruminatur, amouet:<emph.end type="italics"/> C<emph type="italics"/>ontus uncinatus<emph.end type="italics"/><lb/>H. A<emph type="italics"/>ceruus carbonum<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>i&longs;ium cui est ci&longs;ta cra&longs;&longs;is uiminibus contexta, qua di­<lb/>metimur carbones<emph.end type="italics"/> K. B<emph type="italics"/>atillum ferreum<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="319" xlink:href="001/01/329.jpg"/> <figure id="id.001.01.329.1.jpg" xlink:href="001/01/329/1.jpg"/> <p id="N1A1AF" type="main"> <s id="N1A1B1">Quanquam autem uena plumbi nigri in tertia fornace, cuius os &longs;emper <lb/>patet, excoqui &longs;olet, tamen non pauci eam in proprijs quibu&longs;dam forna­<pb pagenum="320" xlink:href="001/01/330.jpg"/>cibus excoquunt: quorum rationes breuiter exponam. </s> <s id="N1A1BB">Carni uenam i&longs;ti­<lb/>us plumbi primò urunt: deinde malleis teretibus, &longs;ed admodum latis, fran­<lb/>gunt & <expan abbr="cõminuunt">comminuunt</expan>: tum in duos humiles muros foci, qui e&longs;t in fornace, ex <lb/>&longs;axis, quæ iniurijs ignium re&longs;i&longs;tunt, & ambu&longs;ti in calcem non abeunt, facta <lb/>& concamerata imponunt ligna uiridia, eisque arida &longs;uperimponunt, atque in <lb/>ip&longs;a uenam <expan abbr="conijciũt">conijciunt</expan>: quæ lignis incen&longs;is &longs;tillat <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>: quod defluit in &longs;ub­<lb/>iectum focum decliuem: is ex puluere carbonum & terreno con&longs;tat: inque eo <lb/>e&longs;t magnus catinus, cuius dimidia pars &longs;ubit &longs;ub fornacem, dimidia ex ea ex <lb/>tat: in hunc influit plumbum: quod excoctor, recrementis & cæteris prius <lb/>rutro detractis, cochleari effundit in proximos catinos: ex quibus plumbeæ <lb/>ma&longs;&longs;æ, po&longs;tquam refrixerunt, extrahuntur. </s> <s id="N1A1DE">Fornacis autem tergo e&longs;t fora­<lb/>men quadran&ggrave;ulum, ut ignis plus flatus concipere, utque excoctor per id in <lb/>fornacem &longs;erpere, quoties res po&longs;tulat, po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1A1E5">Saxones quoque, qui <expan abbr="Gitelũ">Gitelum</expan> <lb/>in colunt, uenam plumbi in fornace, furno non di&longs;&longs;imili, excoquentes ligna <lb/>per foramen, quod e&longs;t in tergo fornacis, <expan abbr="imponũt">imponunt</expan>: quæ cùm uehementer ar­<lb/>dere cœperint, plumbum ex uena de&longs;tillat in catinum: quem eo <expan abbr="repletũ">repletum</expan> ex­<lb/>cocto conto aperit: quo modo plumbum unà cum recrementis influit in al­<lb/>terum catinum &longs;ubiectum: mox hæc detrahit. </s> <s id="N1A1FE">Po&longs;tremò <expan abbr="plumbeã">plumbeam</expan> ma&longs;&longs;am <lb/>refrigeratam ex catino eximit. </s> <s id="N1A207">At Ve&longs;tofali ad decem <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> plau&longs;tra &longs;ic <lb/>accumulant in aliquo decliui montis loco, quò uallem attingit, ut cumulus <lb/>&longs;uperius fiat planus: cui &longs;tramina ad trium uel quatuor digitorum cra&longs;&longs;itudi<lb/>nem inijciunt: quibus tantam uenam plumbi puram, quantam cumulus fer <lb/>re pote&longs;t, &longs;uperinijciunt. </s> <s id="N1A216">Deinde carbones, cùm flauerit uentus, accendunt: <lb/>is urget ignem ut uenam excoquat: quomodo <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> de&longs;tillans ex cumu­<lb/>lo effluit in uallis planiciem, latæque ma&longs;&longs;æ, &longs;ed non admodum cra&longs;&longs;æ, fiunt: <lb/>in promptu autem &longs;unt aliquot uenæ plumbi <expan abbr="centũpondia">centumpondia</expan>: quam, &longs;i res be­<lb/>ne procedit, cumulo in&longs;pergunt: ma&longs;&longs;as illas latas, quod impuræ &longs;int, impo­<lb/>nunt lignis aridis, quæ &longs;u&longs;tinent uiridia catino magno impo&longs;ita, eisque incen<lb/>&longs;is illas recoquunt. </s> <s id="N1A22D">Poloni uerò focis utuntur ex luto, quod lateres cin­<lb/>gunt, factis altitudine pedum quatuor: hi utrinque &longs;unt decliues. </s> <s id="N1A232">In &longs;uperiore <lb/>foci parte plana collocant magna ligna: eisque parua &longs;uperimponunt luto in­<lb/>ter ip&longs;a interiecto: quibus tenuia lignorum re&longs;egmina <expan abbr="&longs;uperinijciũt">&longs;uperinijciunt</expan>, atque eis <lb/>rur&longs;us uenam plumbi puram, eamque lignis magnis <expan abbr="cõtegunt">contegunt</expan>: quibus incen­<lb/>&longs;is uena lique&longs;cit & defluit in ligna inferiora: ea cùm ignis etiam <expan abbr="cõ&longs;ump&longs;e­rit">con&longs;ump&longs;e­<lb/>rit</expan>, materiam metallicam colligunt: ip&longs;amque, &longs;i res po&longs;tulauerit, iterum atque <lb/>iterum i&longs;to modo excoquunt: ex qua tandem lignis, quæ catino magno &longs;u­<lb/>perimpo&longs;ita &longs;unt, &longs;uperiniecta conflantur ma&longs;&longs;æ plumbeæ. </s> <s id="N1A24F">Recrementa ue <lb/>rò unà cum <expan abbr="ram&etilde;tis">ramentis</expan> lotura collectis in tertia fornace, cuius os &longs;emper patet. </s> <s id="N1A258"><lb/>excoquuntur.</s> </p> <p id="N1A25C" type="caption"> <s id="N1A25E">C<emph type="italics"/>arnorum fornax<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>lter murus humilis<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>ena &longs;tillans <lb/>plumbo<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>atinus magnus<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>lij catini<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ochlear<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>lumbeæ ma&longs;&longs;æ<emph.end type="italics"/><lb/>H. T<emph type="italics"/>ergi fornacis foramen quadrangulum<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>axonum fornax<emph.end type="italics"/> K. F<emph type="italics"/>oramen <lb/>in tergo fornacis<emph.end type="italics"/> L. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> M. C<emph type="italics"/>atinus &longs;uperior<emph.end type="italics"/> N. C<emph type="italics"/>atinus inferior<emph.end type="italics"/> O. <lb/>V<emph type="italics"/>e&longs;tofalorum excoquendi ratio<emph.end type="italics"/> P. C<emph type="italics"/>umuli carbouum<emph.end type="italics"/> Q. S<emph type="italics"/>tramina<emph.end type="italics"/> R. <lb/>M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;a lata<emph.end type="italics"/> S. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> T. P<emph type="italics"/>olonorum focus<emph.end type="italics"/> V.</s> </p> <pb pagenum="321" xlink:href="001/01/331.jpg"/> <figure id="id.001.01.331.1.jpg" xlink:href="001/01/331/1.jpg"/> <p id="N1A2EB" type="main"> <s id="N1A2ED">Quinetiam <expan abbr="operæpreciũ">operæ precium</expan> e&longs;t fornacum, maxime earum in quibus uenæ <lb/>precio&longs;æ excoquuntur, cameras, quæ cra&longs;&longs;iorem fumi partem, metallis <expan abbr="nõ">non </expan><pb pagenum="322" xlink:href="001/01/332.jpg"/>carentem, concipiant & coerceant, con&longs;truere: quo &longs;ane modo duæ <expan abbr="plerũquefornaces">plerunque <lb/>fornaces</expan> coniunguntur &longs;ub unam te&longs;tudinem: quam murus, ad quem illæ <lb/>&longs;unt extructæ, & quatuor pilæ &longs;u&longs;tinent: &longs;ub qua uenarum excoctores <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> <lb/>munus <expan abbr="perficiũt">perficiunt</expan>: eadem te&longs;tudo habet duo foramina, per quæ fumus è for­<lb/>nacibus a&longs;cendit in latam illam <expan abbr="camerã">cameram</expan>: quæ quò latior e&longs;t, eò plus &longs;umi con<lb/>cipit. </s> <s id="N1A318">In huius media &longs;upra te&longs;tudinem parte e&longs;t foramen, <expan abbr="altũ">altum</expan> palmos tres, <lb/>latum duos: Id utriu&longs;que fornacis fumum, ad cameræ latera <expan abbr="a&longs;cend&etilde;tem">a&longs;cendentem</expan> u&longs;que <lb/>ad eius te&longs;tudinem, & cùm eluctari <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;it rur&longs;us de&longs;cendentem, excipit: <lb/>& per caminum, quem Græci <foreign lang="el">kapnodoxh\n</foreign>, nomine ex re inuento, <expan abbr="appellãt">appellant</expan>, <lb/>emittit: qui totus in muro inclu&longs;us habet aliquot bracteas ferreas, ad quas <lb/>materia metallica, cum fumo &longs;ublata, tenuior adhære&longs;cit, ut cra&longs;&longs;ior, ex qua <lb/>fit cadmia, ad cameram, quæ non raro in &longs;tirias concre&longs;cit: in altero cameræ <lb/>latere e&longs;t fene&longs;tra, in quam uitrea &longs;pecularia &longs;unt impo&longs;ita, ut <expan abbr="lum&etilde;">lumen</expan> tran&longs;mit­<lb/>tere, <expan abbr="fumũ">fumum</expan> coercere po&longs;&longs;it: in altero ianua, quæ, cùm uenæ in fornacibus ex­<lb/>coquuntur, tota clauditur, ut nullus fumus exire po&longs;&longs;it: cùm fuligo & pom<lb/>pholyx <expan abbr="ab&longs;terg&etilde;dæ">ab&longs;tergendæ</expan> &longs;unt, aut cadmia <expan abbr="decuti&etilde;da">decutienda</expan>, aperitur, ut operarius a&longs;cen<lb/>dens per eam in cameram ingredi po&longs;&longs;it: ea uerò fuligo <expan abbr="cũ">cum</expan> pompholyge per <lb/>mi&longs;ta, bis &longs;ingulis annis undique ab&longs;ter&longs;a, & cadmia decu&longs;&longs;a per canalem lon<lb/>gum, ex quatuor a&longs;&longs;eribus coniunctis in quadranguli figuram <expan abbr="formatũ">formatum</expan>, ne <lb/>auolet, deijcitur in &longs;olum officinæ, & aquis &longs;al&longs;is a&longs;pergitur: rur&longs;u&longs;que cum ue <lb/>na & &longs;puma argenti excocta dominis emolumento e&longs;t. </s> <s id="N1A365">Tales autem came­<lb/>ræ, quæ materiam <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> cum fumo &longs;ublatam excipiunt, utiles &longs;unt, cùm <lb/>ad omnes uenas metalli diuites, tum maxime ad minutulas particulas me­<lb/>tallicas, ex uenis &longs;axisque contu&longs;is & lauatis collectas: quod hæ ip&longs;æ ex igni <lb/>fornacum &longs;oleant euolare.</s> </p> <p id="N1A374" type="caption"> <s id="N1A376">F<emph type="italics"/>ornaces<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>e&longs;tudo<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>amera<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>ora­<lb/>men<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>aminus<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>ene&longs;tra<emph.end type="italics"/> G. I<emph type="italics"/>anua<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="323" xlink:href="001/01/333.jpg"/> <figure id="id.001.01.333.1.jpg" xlink:href="001/01/333/1.jpg"/> <p id="N1A3BA" type="main"> <s id="N1A3BC">Expo&longs;ui generatim <expan abbr="quarundã">quarundam</expan> <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="excoquendarũ">excoquendarum</expan> <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan>: <expan abbr="nũc">nunc</expan> &longs;ingu­<lb/>latim <expan abbr="dicã">dicam</expan> de cuiu&longs;que metalli uenis &qring;modo <expan abbr="exco&quetilde;dæ">excoquendæ</expan>, uel ex ip&longs;is metalla <lb/><expan abbr="cõfici&etilde;da">conficienda</expan> &longs;int, or&longs;us ab auro: eius arena & <expan abbr="ram&etilde;ta">ramenta</expan> lotura, uel puluis alio mo <pb pagenum="324" xlink:href="001/01/334.jpg"/>do collectus &longs;æpius excoqui non debet, &longs;ed aut <expan abbr="cũ">cum</expan> argento uiuo permi&longs;ceri <lb/>& aqua tepida affu&longs;a omnis &longs;purcicia elui: quam rationem &longs;eptimo libro ex<lb/>plicaui: aut in <expan abbr="aquã">aquam</expan>, quæ aurum &longs;ecernit ab argento, conijci, quæ etiam ip&longs;a <lb/>illud &longs;eparat à &longs;purcicia. </s> <s id="N1A3F9">Cernimus enim aurum in <expan abbr="ampullã">ampullam</expan> uitrcam delabi: <lb/>&longs;ed po&longs;tquam omnis aqua ex puluere de&longs;tillarit, is <expan abbr="nõ">non</expan> raro fuluus in ampul<lb/>læ fundo re&longs;idet: qui &longs;æpius oleo, ex fece uini &longs;icca confecto, madefactus &longs;ic<lb/>cetur: & in catinum coniectus cum nitro facticio, quod chry&longs;ocollam nomi <lb/>namus, uel halinitro & &longs;ale excoquatur: aut <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> puluis <expan abbr="cõminutus">comminutus</expan> in argen­<lb/>tum <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>, quod ip&longs;um <expan abbr="cõbibit">combibit</expan>, inijciatur: à quo rur&longs;us id aqua illa ua­<lb/>lens &longs;eparet. </s> <s id="N1A420">Sed auri uenam excoquere oportet, uel extra fornacem in cati­<lb/>no, uel in fornace: in illo <expan abbr="paruã">paruam</expan> eius <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan>, in hac <expan abbr="grand&etilde;">grandem</expan>: etenim auri ru­<lb/>dis, quicunque color ei in&longs;ederit, <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan>, &longs;ulfuris, &longs;alis &longs;ingulorum libra, æ­<lb/>ris triens, aridæ uini fecis quadrans tribus horis lento igni coqui debent in <lb/>catino: deinde acriori ut lique&longs;cant: mi&longs;tura in argentum <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> inijci. </s> <s id="N1A43F"><lb/>Eiu&longs;dem auri rudis <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> libra, & &longs;tibij, <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan>, &longs;elibra permi&longs;cean<lb/>tur: & in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> coniecta &longs;imul cum &longs;cobis æris elimatæ, eis &longs;ubiectæ, &longs;emun<lb/>cia coquantur u&longs;que dum lique&longs;cant: tum <expan abbr="globulorũ">globulorum</expan> <expan abbr="plumbeorũ">plumbeorum</expan> &longs;extans in­<lb/>ijciatur in <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> <expan abbr="catinũ">catinum</expan>. </s> <s id="N1A469">Quam <expan abbr="primũ">primum</expan> uerò mi&longs;tura expirat odorem &longs;cobs <lb/>ferri elimata ad eam adijciatur: uel, &longs;i ea in promptu non fuerit, eius &longs;quama: <lb/>utraque enim frangit uires &longs;tibij. </s> <s id="N1A474">Quod cùm ignis <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan> non modo unà <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>eo, quæ ip&longs;ius &longs;tibij uis e&longs;t, aliqua auri particula, &longs;ed etiam argenti, &longs;i cum au <lb/>ro fuerit <expan abbr="permi&longs;tũ">permi&longs;tum</expan>, con&longs;umitur: ma&longs;&longs;a ex catino fictili exempta & refrigerata <lb/>in catino cinereo excoquatur, primo u&longs;que dum &longs;tibium exhalet: deinde do­<lb/>nec plumbum ab eo &longs;eparetur. </s> <s id="N1A48B">Eodem modo pyrites, qui aurum in &longs;e conti­<lb/>net, <expan abbr="cõminutus">comminutus</expan> coquatur: &longs;ed ip&longs;e & &longs;tibium par pondus habere debent: ue<lb/>rùm ex eo multis alijs modis aurum confici pote&longs;t. </s> <s id="N1A496">Nam <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> pars per <lb/>mi&longs;cetur cum æris partibus &longs;ex, &longs;ulfuris parte una, &longs;alis parte dimidia, omni­<lb/>busque in ollam iniectis &longs;uperfunditur uinum, quod è fecibus uini liquidis, <lb/>in ampulla excoctis, de&longs;tillauit. </s> <s id="N1A4A3">Olla operculata et luto oblita in loco calido <lb/>reponitur, ut mi&longs;tura, uino madefacta, &longs;ex dierum &longs;pacio &longs;iccetur: deinde tri<lb/>bus horis igni leni coquitur: tum cum plumbo mi&longs;ta acriori. </s> <s id="N1A4AA">Po&longs;tremò con<lb/>ijcitur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> cinereum, & aurum à plumbo &longs;eparatur. </s> <s id="N1A4B3">Aut ramenti ex py<lb/>rite alioúe lapide, ad quem aurum adhæret, lotura collecti libra mi&longs;cetur <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;alis &longs;elibra, aridæ uini fecis &longs;elibra, recrementorum uitri triente, recremento <lb/>rum auri uel argenti &longs;extante, æris &longs;icilico. </s> <s id="N1A4C0">Catinus, in <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> hæc <expan abbr="cõiecta">coniecta</expan> &longs;unt, <lb/>operculo tectus oblinitur luto, & imponitur in <expan abbr="fornaculã">fornaculam</expan> quæ modicis fo­<lb/>raminibus flatu in&longs;piratur: atque coquitur donec ip&longs;a rube&longs;cat, & res iniectæ <lb/><expan abbr="cõmi&longs;ceantur">commi&longs;ceantur</expan>: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ip&longs;is quatuor uel quinque <expan abbr="horarũ">horarum</expan> &longs;pacio &longs;olet accidere. </s> <s id="N1A4E0">Mi­<lb/>&longs;tura refrigerata rur&longs;us teritur in puluerem, & ad eam &longs;pumæ argenti libra <lb/>adijcitur, rur&longs;usque in altero catino coquitur u&longs;que ad eum finem dum lique­<lb/>&longs;cat. </s> <s id="N1A4E9">Ma&longs;&longs;a exempta & à recrementis purgata inijcitur in catillum cinereum <lb/>atque aurum à plumbo &longs;eparatur. </s> <s id="N1A4EE">Aut puluis qui habet talis ramenti metal­<lb/>lici lotura collecti & præparati, &longs;alis, halinitri, aridæ uini fecis, recremen­<lb/>torum uitri &longs;ingulorum libram, coquitur donec lique&longs;cat. </s> <s id="N1A4F5">Refrigeratus & <lb/>comminutus lauatur: mox ad cum adijcitur argenti libra, &longs;cobis æris eli­<lb/>matæ triens, &longs;pumæ argenti &longs;extans: & iterum coquitur u&longs;que dum <pb pagenum="325" xlink:href="001/01/335.jpg"/>liquetur. </s> <s id="N1A501">Pò&longs;t ma&longs;&longs;a à recrementis purgata conijcitur in catinum, & aurum <lb/>atque argentum à plumbo &longs;eparantur: aurum denique ab argento aqua illa ua­<lb/>lenti &longs;ecernitur. </s> <s id="N1A508">Aut puluis, qui con&longs;tat ex talis ramenti metallici lotura col­<lb/>lecti & præparati libra, &longs;cobis æris elimatæ quadrante, pulueris <expan abbr="&longs;ecũdi">&longs;ecundi</expan>, qui <lb/>uenas liquefacit, libris duabus, coquitur donec lique&longs;cat. </s> <s id="N1A513">Mi&longs;tura refrigera­<lb/>ta denuo in puluerem re&longs;oluitur, torretur, lauatur: quo modo fit puluis cæ­<lb/>ruleus: cuius & argenti & pulueris <expan abbr="&longs;ecũdi">&longs;ecundi</expan>, qui uenas liquefacit, &longs;ingulorum <lb/>libra, plumbi libræ tres, æris quadrans, &longs;imul coquuntur donec lique&longs;cant. </s> <s id="N1A520"><lb/>Deinde ma&longs;&longs;a, ut proxima, tractatur. </s> <s id="N1A524">Aut puluis, qui fit ex talis ramenti me­<lb/>tallici lotura collecti & præparati libra, halinitri &longs;elibra, &longs;alis quadrante co­<lb/>quitur u&longs;que dum lique&longs;cat. </s> <s id="N1A52B">Mi&longs;tura refrigerata denuo teritur in puluerem: <lb/>cuius libra argenti liquefacti libræ quatuor <expan abbr="cõbibunt">combibunt</expan>. </s> <s id="N1A534">Aut puluis, qui <expan abbr="cõficitur">confi<lb/>citur</expan> ex id genus <expan abbr="ram&etilde;ti">ramenti</expan> libra, &longs;ulfuris libra, &longs;alis &longs;e&longs;quilibra, &longs;alis ex arida ui <lb/>ni fece facti triente, æris <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;ulfure re&longs;oluti in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> <expan abbr="tri&etilde;te">triente</expan>, coquitur do nec <lb/>lique&longs;cat. </s> <s id="N1A551">Po&longs;tea plumbo recoquitur: & <expan abbr="aurũ">aurum</expan> à reliquis metallis &longs;eparatur. </s> <s id="N1A558"><lb/>Aut puluis, qui habet id genus ramenti libram, &longs;alis libras duas, &longs;ulfuris &longs;e­<lb/>libram, &longs;pumæ argenti libram, coquitur & ex eo conflatur aurum. </s> <s id="N1A55E">His & &longs;i­<lb/>milibus modis ramentum aurum in &longs;e continens, extra <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan> excoqui de­<lb/>bet, &longs;i uel paucum, uel ualde diues erit. </s> <s id="N1A569">Si uerò multum fuerit, aut pauper, in <lb/>fornace: magis uerò uena quæ non teritur in puluerem: præ&longs;ertim cùm eius <lb/>copiam auraria &longs;uppeditauerint. </s> <s id="N1A570">Sed ramentum auri particeps cum &longs;puma <lb/>argenti & molybdæna permi&longs;tum, adiecta ferri &longs;quama excoquatur in for­<lb/>nace, cuius os ad tempus clauditur, aut in prima uel <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, cuius os &longs;emper <lb/>patet: quo modo mox ex auro & plumbo fit mi&longs;tura, quæ in &longs;ecundas for­<lb/>naces inferatur. </s> <s id="N1A57F">At pyritæ uel cadmiæ, quæ aurum in &longs;e continet, duæ par­<lb/>tes u&longs;tæ conijciantur in unam non u&longs;tam & &longs;imul excoquantur in tertia for<lb/>nace, cuius os &longs;emper patet, <expan abbr="fiãtque">fiantque</expan> ex eis panes: qui &longs;æpius cremati recoquan<lb/>tur in fornace cuius os ad tempus clauditur, uel in alijs duabus, quarum os <lb/>&longs;emper patet: quo modo plumbum &longs;orbet aurum, &longs;iue purum fuerit, &longs;iue ar<lb/>gento&longs;um, &longs;iue æro&longs;um: quæ mi&longs;tura etiam in &longs;ecundas fornaces inferatur. </s> <s id="N1A590"><lb/>Pyrites uerò, uel alia auri uena cum multa materia, quæ igni <expan abbr="cõ&longs;umpta">con&longs;umpta</expan> è for<lb/>nace euolat, permi&longs;ta excoquatur cum lapide, ex quo conflatur ferrum, &longs;i is <lb/>in promptu fuerit. </s> <s id="N1A59C">Sex autem partes talis pyritæ, uel auri uenæ in puluerem <lb/>re&longs;olutæ & cribratæ, quatuor lapidis, ex quo ferrum conflatur, item <expan abbr="cõmi­nuti">commi­<lb/>nuti</expan>, tres calcis aqua re&longs;tinctæ permi&longs;ceantur, & aqua madefiant: ad quas ad<lb/>ijciantur partes duæ & dimidia panis, qui aliquid æris in &longs;e continet: & re­<lb/>crementorum pars una & dimidia: &longs;ed tot panum <expan abbr="fragm&etilde;ta">fragmenta</expan>, quot alueus ca­<lb/>pit, inijciantur in fornacem: deinde res permi&longs;tæ & recrementa. </s> <s id="N1A5B1">Cùm uerò <lb/>iam media catini pars liquoribus, qui è fornace defluxerunt, referta fuerit, <lb/>tunc primò <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> detrahantur: deinde panes ex pyrite conflati: po&longs;tre<lb/>mò mi&longs;tura æris, & auri, & argenti, quæ in fundo re&longs;idet: &longs;ed panes leniter <lb/>to&longs;ti cum plumbo recoquantur, fiantque panes qui in alias officinas inferan­<lb/>tur. </s> <s id="N1A5C2">Mi&longs;tura uerò æris & auri ac argenti <expan abbr="nõ">non</expan> torreatur, &longs;ed etiam ip&longs;a cum pa<lb/>ri portione plumbi recoquatur: & quidem in catino: atque <expan abbr="cõficiantur">conficiantur</expan> panes <lb/>multo magis quam iam dicti æris & auri diuites. </s> <s id="N1A5D1">Verùm ut mi&longs;tura auri & <pb pagenum="326" xlink:href="001/01/336.jpg"/>argenti diuitior fiat, ad eius libras decem & octo adijciantur, uenæ crudæ li<lb/>bræ octo & quadraginta, lapidis, ex quo ferrum conflatur, libræ tres, panis <lb/>ex pyrite confecti, uel cum plumbo permi&longs;ti <expan abbr="dodrãs">dodrans</expan>: & &longs;imul coquantur in <lb/>catino donec lique&longs;cant: detractis recrementis & panibus, ex pyrite confla­<lb/>tis, mi&longs;tura inferatur in alias fornaces. </s> <s id="N1A5E5">Sequitur <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, cuius puri uel præ­<lb/>&longs;tanti&longs;&longs;imi rudis effo&longs;&longs;æ ma&longs;&longs;ulæ non &longs;unt excoquendæ in primis fornaci­<lb/>bus, &longs;ed in catillis ferreis, ut &longs;uo loco dicam, calfactæ, & cùm in &longs;ecundis for­<lb/>nacibus <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> à plumbo &longs;eparatur in &longs;tannum liquefactum iniectæ, pur<lb/>gandæ: &longs;ed eiu&longs;dem tenui&longs;&longs;imæ bracteæ, uel minutæ ma&longs;&longs;ulæ ad lapides aut <lb/>marmora aut &longs;axa <expan abbr="adhære&longs;c&etilde;tes">adhære&longs;centes</expan>, item eædem ma&longs;&longs;ulæ cum terris permi&longs;tæ, <lb/>aut non &longs;atis puræ, &longs;imul cum panibus, ex pyrite conflatis, & argenti recre­<lb/>mentis, atque lapidibus, qui facile igni lique&longs;cunt, <expan abbr="&longs;ecũdi">&longs;ecundi</expan> generis excoqui de­<lb/>bent in fornace, cuius os ad exiguum tempus clauditur: at glomis, qui totus <lb/>è minutis argenti puri filis con&longs;tat, & eiu&longs;dem rudisque uirgulæ in olla, ne e­<lb/>uolent, inclu&longs;æ, ac in eandem fornacem coniectæ unà cum reliquis argenti <lb/>uenis excoquendæ &longs;unt. </s> <s id="N1A60E">Quidam etiam rudis argenti ma&longs;&longs;ulas non &longs;atis pu<lb/>ras in ollis uel catinis triangularibus, operculatis & luto oblitis, inclu&longs;as ex­<lb/>coquunt: uerùm eas ollas in fornacem non conijciunt, &longs;ed collocant in for­<lb/>nacula, quæ flatu uenti modicis foraminibus in&longs;piratur: atque hi adijciunt ad <lb/>argenti rudis partem unam &longs;pumæ argenti <expan abbr="cõminutæ">comminutæ</expan> partes tres, & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>molybdænæ partes, lapidis plumbarij facile <expan abbr="lique&longs;c&etilde;tis">lique&longs;centis</expan>, partem dimidiam, <lb/>atque exiguam &longs;alis & &longs;quamæ ferri portionem. </s> <s id="N1A629"><expan abbr="Stannũ">Stannum</expan> quidem, quod in fun <lb/>do ua&longs;is re&longs;idet, ut aliud, in &longs;ecundas fornaces infertur: recrementa uerò <expan abbr="re­coquũtur">re­<lb/>coquuntur</expan> cum cæteris argenti <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan>. </s> <s id="N1A63B">Sed ollæ uel catini, ad quos &longs;tan­<lb/>num aut recrementum adhæ&longs;erit, &longs;ub pila &longs;ubiecti tunduntur & lauantur: <lb/>atque ramentum inde collectum unà cum recrementis excoquitur: quæ ratio <lb/>argenti rudis <expan abbr="exco&quetilde;di">excoquendi</expan>, &longs;i <expan abbr="modicũ">modicum</expan> fuerit, optima e&longs;t: quòd ne minima qui­<lb/>dem <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio ex olla uel catino euolare & perire po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1A652">Sed uena plum<lb/>bi cinerei & &longs;tibij ac molybdæna, &longs;i argentum in &longs;e continent, cum reliquis <lb/>argenti uenis excoquantur: &longs;imiliter lapis <expan abbr="plũbarius">plumbarius</expan>, &longs;i paucus fuerit, & item <lb/>pyrites. </s> <s id="N1A65F">Si uerò lapis <expan abbr="plũbarius">plumbarius</expan> fuerit multus, &longs;iue magna, &longs;iue parua argen­<lb/>ti portio in eo ine&longs;t, &longs;eparatim ab alijs excoquatur: quam <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> paulo po&longs;t <lb/>explicabo: quia enim nigri plumbi, &longs;icut <expan abbr="etiã">etiam</expan> æris uenæ, eis metallis <expan abbr="plerũquecõmunes">plerunque <lb/>communes</expan> &longs;unt cum argento, & <expan abbr="nũc">nunc</expan> & po&longs;tea de ip&longs;is dicere multum refert: <lb/>pari modo pyrites, &longs;i multus fuerit, &longs;eor&longs;um excoquatur. </s> <s id="N1A67E">Ex eius to&longs;ti tribus <lb/>partibus & crudi una, addito ramento, &longs;i quod lotura fuerit ex ip&longs;o confe­<lb/>ctum, & recrementis in tertia fornace, cuius os &longs;emper patet, panes conflen­<lb/>tur: qui aqua re&longs;tincti crementur: atque eorum partes plerunque quatuor cum <lb/>una pyritæ crudi parte rur&longs;us <expan abbr="cõmi&longs;tæ">commi&longs;tæ</expan>, in eadem fornace recoquantur: ite­<lb/>rumque ex eis conflentur panes: ex quibus, &longs;i multa æris portio in eis fuerit, <lb/>crematis & recoctis &longs;tatim æs <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan>: &longs;in exigua, crementur quidem, &longs;ed <lb/>recoquantur cum paucis recrementis mollibus: quo &longs;ane modo plumbum, <lb/>quod e&longs;t in catino <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan>, &longs;orbet <expan abbr="argentũ">argentum</expan>: ex materia uerò pyritæ, quæ <lb/>&longs;upernatat, tertio conficiuntur panes: atque ex eis crematis & recoctis æs. </s> <s id="N1A6A3">Si­<lb/>militer ex cadmiæ, in qua ine&longs;t argentum, u&longs;tæ tribus partibus permi&longs;tis <expan abbr="cũ">cum</expan> <pb pagenum="327" xlink:href="001/01/337.jpg"/>pyritæ crudi parte una & recrementis conflentur panes: qui cremati in <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <lb/>fornace recoquantur: quo modo etiam plumbum, quod catinus in &longs;e conti­<lb/>net, argentum combibit: quod &longs;tannum in &longs;ecundas fornaces inferatur. </s> <s id="N1A6B9">Ve <lb/>rùm crudi &longs;ilices & lapides, qui facile igni lique&longs;cunt, tertij generis, ac cæte­<lb/>ri, in quibus pauca <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> portio ine&longs;t, <expan abbr="crudõ">crudom</expan> pyritæ uel cadmiæ in&longs;pergi de<lb/>bent: to&longs;ti uerò, crematis pyritæ uel cadmiæ panibus: quod &longs;eparatim utili­<lb/>ter excoqui non po&longs;&longs;int: &longs;imili modo terræ, quæ paucum argentum in &longs;e <expan abbr="cõ">con<lb/>tinent</expan>, ij&longs;dem in&longs;pergendæ &longs;unt. </s> <s id="N1A6D2">Quod &longs;i pyrites & cadmia excoctorem de <lb/>fecerint, tales lapides & terras excoquat cum &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, molybdæna, re­<lb/>crementis, lapidibus qui facile igni lique&longs;cunt. </s> <s id="N1A6DD">Sed <expan abbr="ram&etilde;tum">ramentum</expan>, &longs;i lotura ex ar­<lb/>gento rudi fuerit ortum, excoquatur, uel cum &longs;puma argenti & molybdæ­<lb/>na permi&longs;sunt, & prius <expan abbr="u&longs;tũ">u&longs;tum</expan> donec <expan abbr="liquatũ">liquatum</expan> fuerit: uel aqua <expan abbr="madefactũ">madefactum</expan> cum <lb/>panibus ex pyrite & cadmia conflatis: neutro modo delabitur ex fornace, <lb/>aut ex eadem euolat ui flatus follium & ignis agitatum. </s> <s id="N1A6F8">Sin ortum fuerit ex <lb/>lapide plumbario, to&longs;tum cum eo excoquatur: &longs;i ex pyrite, cum pyrite. </s> <s id="N1A6FD">At <lb/>æs purum &longs;iue proprius ei color in&longs;ederit, &longs;iue chry&longs;ocolla uel cæruleo fue­<lb/>rit tinctum, & rude plumbei coloris, aut fu&longs;ci, aut nigri, excoquantur in for­<lb/>nace, cuius os uel ad <expan abbr="exiguũ">exiguum</expan> tempus clauditur, uel &longs;emper patet: & tunc qui­<lb/>dem in prima: in eo &longs;i magna argenti portio fuerit, maiorem ip&longs;ius partem <lb/>plumbum in catinum <expan abbr="iniectũ">iniectum</expan> & <expan abbr="liquatũ">liquatum</expan> &longs;orbet, reliqua &longs;imul cum ære uen­<lb/>ditur dominis officinæ, in qua argentum ab ære &longs;ecernitur: &longs;in exigua, <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <lb/>plumbum in catinum conijcitur, quod argentum combibat, &longs;ed id unà cum <lb/>ære domini iam <expan abbr="cõmemorati">commemorati</expan> mercantur: &longs;i nulla, æs &longs;tatim perficitur. </s> <s id="N1A724">Quod <lb/>&longs;i tale æs in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan> aliquam rem fo&longs;&longs;ilem non facile lique&longs;centem, &longs;iue py­<lb/>rites fuerit, &longs;iue cadmia metallica fo&longs;&longs;ilis, &longs;iue lapis, ex quo conflatur ferrum, <lb/>ad eam adijciatur pyrites crudus facile lique&longs;cens, & recrementa, atque ex eis <lb/>excoctis conflentur panes, ex quibus toties crematis, quoties res po&longs;tulat, <lb/>& recoctis æs conficiatur. </s> <s id="N1A735">Attamen &longs;i aliqua argenti portio in panibus fue­<lb/>rit, in quam plumbi impen&longs;a <expan abbr="faci&etilde;da">facienda</expan> &longs;it, prius etiam id in catinum iniectum <lb/>& liquefactum ip&longs;am combibat. </s> <s id="N1A740">Æs uerò rude minus &longs;yncerum, quale, cùm <lb/>plerunque &longs;it cinereum uel purpureum, nigricat & interdum partim <expan abbr="cæruleũ">cæruleum</expan> <lb/>e&longs;t, hoc modo apud Rhetos excoquitur in prima fornace, cuius os &longs;emper <lb/>patet. </s> <s id="N1A74D">Primus excoctor (tres enim &longs;unt) ad tantum æs rude, quantum recipi<lb/>unt ua&longs;a decem & octo, quorum quodque capax e&longs;t modiorum <expan abbr="Romanorũ">Romanorum</expan> <lb/>ferè &longs;eptem, adijcit tantam plumbi recrementorum partem, quantam <expan abbr="capiũt">capiunt</expan> <lb/>ci&longs;ia tria: tantam lapidis fi&longs;&longs;ilis, quantam comprehendit ci&longs;ium unum: <expan abbr="tantã">tantam</expan> <lb/>lapidis facile igni lique&longs;centis, quanta pendit quintam centumpondij par­<lb/>tem: aliquam præterea particulam <expan abbr="ram&etilde;ti">ramenti</expan> lotura ex diphryge & cadmia col<lb/>lecti: quæ omnia duodecim <expan abbr="horarũ">horarum</expan> &longs;pacio excoquit, <expan abbr="cõficitque">conficitque</expan> primarios pa<lb/>nes pendentes &longs;ex centumpondia: & mi&longs;turam, cuius dimidia pars ex ære et <lb/>argento con&longs;tat, pendentem dimidium centumpondium: atque ea <expan abbr="infimũ">infimum</expan> ca­<lb/>tini <expan abbr="locũ">locum</expan> occupat. </s> <s id="N1A782">In &longs;ingulis autem panum centumpondijs ine&longs;t argenti &longs;e­<lb/>libra, & interdum præterea &longs;emuncia: in dimidio mi&longs;turæ centumpondio <lb/>argenti bes uel dodrans, qua ratione &longs;ingulis hebdomadis, &longs;i operarum di­<lb/>es &longs;ex fuerint, efficit panum centumpondia &longs;ex & triginta: mi&longs;turæ tria: in <pb pagenum="328" xlink:href="001/01/338.jpg"/>quibus plerunque in&longs;unt <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> fere quatuor & uiginti libræ. </s> <s id="N1A794">Alter excoctor <lb/>à primarijs panibus &longs;eparat maximam argenti partem, quam plumbum &longs;or<lb/>bet: etenim ad decem & octo centumpondia panum ex ære rudi <expan abbr="conflatorũ">conflatorum</expan> <lb/>addit molybdænæ & &longs;pumæ argenti duodecim centumpondia: lapidis, ex <lb/>quo conflatur plumbum nigrum, tria: panum durorum, qui plus argenti in <lb/>&longs;e continent, quinque: panum <expan abbr="æreorũ">æreorum</expan> fati&longs;centium, duo: addit in&longs;uper aliqua <lb/>recrementa, quæ cum excoqueretur æs rude, &longs;upernatarunt: & <expan abbr="particulã">particulam</expan> ra­<lb/>menti ex cadmijs confecti: quæ omnia item duodecim horarum &longs;pacio ex­<lb/>coquit, efficitque tot &longs;ecundarios panes, quot pendunt decem & octo <expan abbr="centũ­pondia">centum­<lb/>pondia</expan>: atque mi&longs;turam æris, & plumbi, & argenti, <expan abbr="pendent&etilde;">pendentem</expan> duodecim cen<lb/>tumpondia: in quorum &longs;ingulis ine&longs;t argenti &longs;elibra: quam mi&longs;turam, po&longs;t­<lb/>quam conto uncinato detraxit panes, effundit in æneos uel ferreos catinos: <lb/>quo modo quatuor fiunt panes qui inferuntur in officinam, in qua <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <lb/>ab ære &longs;ecernitur: idem excoctor die &longs;equenti ad &longs;ecundariorum panum de<lb/>cem & octo <expan abbr="c&etilde;tumpondia">centumpondia</expan> rur&longs;us adijcit molybdænæ & &longs;pumæ argenti du<lb/>odecim centumpondia: lapidis, ex quo conflatur plumbum nigrum, tria: pa <lb/>num <expan abbr="durorũ">durorum</expan>, qui plus argenti in &longs;e continent, quinque: recrementa quæ, cùm <lb/>ip&longs;e excoqueret panes primarios, &longs;upernatarunt: ramentum lotura ex cad­<lb/>mijs quæ tunc fieri &longs;olent, confectum: quæ omnia &longs;imiliter duodecim hora­<lb/>rum &longs;pacio excoquit: atque efficit tot tertiarios panes, quot <expan abbr="pendũt">pendunt</expan> tredecim <lb/>centumpondia: ac mi&longs;turam æris, & plumbi, & argenti, pendentem unde­<lb/>cim centumpondia: quorum &longs;ingula in &longs;e continent argenti trientem & &longs;e­<lb/>munciam: <expan abbr="quã">quam</expan>, ubi conto uncinato detraxit tertiarios panes, effundit in ære <lb/>os catinos: qua ratione iterum quatuor fiunt panes: qui, ut priores, inferun­<lb/>tur in officinam, in qua argentum ab ære &longs;ecernitur: hoc modo <expan abbr="&longs;ecũdus">&longs;ecundus</expan> ex­<lb/>coctor alternis diebus primarios panes, alternis <expan abbr="&longs;ecũdarios">&longs;ecundarios</expan> excoquit. </s> <s id="N1A7F9">At ter<lb/>tius excoctor ad tot panes tertiarios, quot capiunt undecim ci&longs;ia, addit pa­<lb/>num durorum, in quibus minus argenti ine&longs;t, tria ci&longs;ia: & recrementa, quæ, <lb/>cùm ip&longs;e excoqueret &longs;ecundarios panes, &longs;upernatarunt: & ramentum lotu­<lb/>ra ex cadmijs, quæ <expan abbr="tũc">tunc</expan> fieri &longs;olent, confectum: ex quibus omnibus excoctis <lb/>efficit tot quartarios panes, quos duros nominant, quot <expan abbr="pendũt">pendunt</expan> uiginti cen<lb/>tumpondia, & tot panes duros, qui plus argenti in &longs;e continent, quot pen­<lb/>dunt quindecim centumpondia: in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> &longs;ingulis ine&longs;t argenti triens. </s> <s id="N1A816">Hos <lb/>panes &longs;ecundus excoctor, ut dixi, adijcit ad primarios & &longs;ecundarios panes <lb/>cùm eos recoquit: idem ex tot quartarijs panibus ter crematis, quot recipi­<lb/>unt undecim ci&longs;ia, conficit ultimos panes, quorum centumpondium <expan abbr="tantũ­modo">tantun­<lb/>modo</expan> &longs;emunciam argenti in &longs;e continet: & panum durorum, in quibus mi <lb/>nus argenti ine&longs;t, quindecim centumpondia: in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> &longs;ingulis ine&longs;t argen­<lb/>ti &longs;extans. </s> <s id="N1A82D">Hos panes tertius excoctor, ut dixi, addit ad panes tertiarios cùm <lb/>eos recoquit. </s> <s id="N1A832">Sed ex ultimis panibus ter crematis & recoctis conficitur æs <lb/>nigrum. </s> <s id="N1A837">At æs rude, ex quo conficitur æs purum, quod uel paucum argen­<lb/>tum in &longs;e continet, uel non facile lique&longs;cit, primò excoquatur in tertia forna<lb/>ce cuius os &longs;emper patet: atque ex eo fiant panes, qui &longs;epties cremati deinde <lb/>recoquantur, & ex eis confletur æs: cuius panes inferantur in alterius gene <lb/>ris <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan>: in qua &longs;ic tertiò <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan>, ut in æris parte inferiore plus argenti, <pb pagenum="329" xlink:href="001/01/339.jpg"/>minus in &longs;uperiore remaneat, quam <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> liber undecimus explicabit. </s> <s id="N1A853">Py<lb/>rytes autem, quia plerunque non modo æs, &longs;ed etiam argentum in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>, <lb/>quomodo excoquendus &longs;it cùm de argenti uenis &longs;criberem, expo&longs;ui. </s> <s id="N1A85E">Sed &longs;i <lb/>in eo argenti minimum fuerit, & æs, quod ex eo conflatur, non facile tracta­<lb/>ri poterit, ratione, <expan abbr="quã">quam</expan> proxime explicaui, excoquatur. </s> <s id="N1A869">Po&longs;tremò lapis fi&longs;&longs;i­<lb/>lis æro&longs;us, &longs;iue bitumen, &longs;iue &longs;ulfur in &longs;e contineat, u&longs;tus excoquatur cum la­<lb/>pidibus, qui facile igni <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan>, &longs;ecundi generis, <expan abbr="cõficianturque">conficianturque</expan> panes, qui­<lb/>bus recrementa &longs;upernatant. </s> <s id="N1A87A">Ex panibus &longs;epties plerunque crematis & reco­<lb/>ctis <expan abbr="cõflentur">conflentur</expan> recrementa & duplices panes: quorum alteri ærei &longs;unt, & in­<lb/>fimum in catino locum occupant: atque hi uenduntur dominis officinarum, <lb/>in quibus <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> ab ære &longs;ecernitur: alteri cum primarijs panibus recoqui <lb/>&longs;olent. </s> <s id="N1A88D">Si uerò lapis fi&longs;&longs;ilis paruam æris portionem in &longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>, uratur, &longs;ub <lb/>pila &longs;ubiectus <expan abbr="cõminuatur">comminuatur</expan>, lauetur, cribretur: <expan abbr="ram&etilde;tum">ramentum</expan> inde confectum ex­<lb/>coquatur: & ex eo fiant panes: ex quibus crematis æs <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan>: uerùm &longs;i ad <lb/>lapidem fi&longs;&longs;ilem chry&longs;ocolla, uel cæruleum, uel terra lutea aut nigra adhæ­<lb/>&longs;erit, in quibus æs & argentum in&longs;unt, non lauetur, &longs;ed <expan abbr="cõminutus">comminutus</expan> cum lapi<lb/>dibus, qui facile igni lique&longs;cunt, &longs;ecundi generis eodem modo excoquatur. </s> <s id="N1A8AE"><lb/>At plumbi nigri uena &longs;iue molybdæna fuerit, &longs;iue pyrites, &longs;iue lapis, ex quo <lb/>id conflatur, <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> excoquitur in proprijs fornacibus, de quibus &longs;upra di <lb/>xi, &longs;ed non minus &longs;æpe in tertia, cuius os &longs;emper patet. </s> <s id="N1A8BA">Focus & catinus con<lb/>ficiuntur ex puluere, in quo parua quædam &longs;quamæ ferri portio ine&longs;t: recre<lb/>menta ferri poti&longs;&longs;imum talis uenæ additamentum &longs;unt: quorum utrunque &longs;o<lb/>lertes excoctores utile arbitrantur, & ère <expan abbr="dominorũ">dominorum</expan> e&longs;&longs;e: quòd ea ferro na­<lb/>tura &longs;it, ut nigrum plumbum in <expan abbr="unũ">unum</expan> cogat. </s> <s id="N1A8CD">Si molybdæna uel lapis, ex quo <lb/>id conflatur, excoquitur, mox è fornace in catinum effluit plumbum: quod <lb/>recrementis detractis cochleari hau&longs;tum effunditur: &longs;i uerò pyrites, primò è <lb/>fornace, ut Go&longs;elariæ uidere licet, in catinum defluit liquor quidam candi­<lb/>dus, argento inimicus & nociuus: id enim comburit: quocirca recrementis, <lb/>quæ &longs;upernatant, detractis effunditur: uel induratus conto uncinato extra­<lb/>hitur: eundem liquorem parietes fornacis exudant: deinde ex fornace in ca­<lb/>tinum defluit &longs;tannum, hoc e&longs;t mi&longs;tura plumbi nigri cum argento: de quo <lb/>&longs;tanno prius <expan abbr="detrahũtur">detrahuntur</expan> recrementa, non raro, ut nonnulli pyritæ &longs;unt, can<lb/>dida, po&longs;terius pyritæ panes, &longs;i quos habet: in his aliqua æris portio &longs;olet in <lb/>e&longs;&longs;e: &longs;ed quia perexigua & &longs;yluæ carbonum copiam non &longs;uppeditant, æs ex <lb/>ip&longs;is non conflatur. </s> <s id="N1A8EA">Ex &longs;tanno <expan abbr="aũt">aut</expan> in catillos ferreos infu&longs;o, item <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> panes: <lb/>qui, cùm in &longs;ecunda fornace coquuntur, argentum &longs;eparatur à plumbo: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>partim in <expan abbr="&longs;pumã">&longs;pumam</expan> argenti, partim in molybdænam mutatur: ex quibus in pri<lb/>ma fornace recoctis conficitur plumbum depauperatum: nam eius centum <lb/>pondium unam tantummodo argenti drachmam in &longs;e continet: cùm antea­<lb/>quam <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab eo &longs;epararetur in eius centumpondio argenti plus minus <lb/>unciæ tres inerant. </s> <s id="N1A90D">Sed lapilli nigri & cæteri, ex quibus conficitur <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>candidum, excoquantur in &longs;ui generis fornacibus: quæ angu&longs;tiores <expan abbr="quã">quam</expan> re­<lb/>liquæ fornaces e&longs;&longs;e <expan abbr="deb&etilde;t">debent</expan>, ut ignis paruus, quem po&longs;tulat uena, paretur: &longs;ed <lb/>altiores, ut angu&longs;tiam &longs;ua altitudine <expan abbr="cõpen&longs;ent">compen&longs;ent</expan>: & ferè <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> capacitas, quæ <lb/>aliarum e&longs;t <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan>, fiat: &longs;uperius à fronte clau&longs;æ &longs;int, ab altero latere <expan abbr="pateãt">pateant</expan>, <pb pagenum="330" xlink:href="001/01/340.jpg"/>& ad ip&longs;um gradus <expan abbr="habeãt">habeant</expan>: nam eos ad <expan abbr="front&etilde;">frontem</expan> propter catinos habere non <lb/>po&longs;&longs;unt: quibus gradibus excoctores a&longs;cendentes lapillos in ip&longs;as conijci­<lb/>ant: cuiu&longs;que fornacis fundum nullo puluere, ex terra & carbonibus <expan abbr="cõminutis">comminu<lb/>tis</expan> facto, paretur, &longs;ed in ip&longs;o officinæ &longs;olo &longs;axum arenarium non nimis <expan abbr="durũ">durum</expan> <lb/>locetur: & quidem paululum decliue: quod longum &longs;it pedes duos & do­<lb/>drantem, latum totidem pedes, cra&longs;&longs;um pedes duos: <expan abbr="quãto">quanto</expan> enim cra&longs;&longs;ius fu <lb/>erit, tanto diutius in igni durat. </s> <s id="N1A959">Circum id <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> fornax alta ad pedes <lb/>octo uel nouem futura extruatur ex latis arenarijs &longs;axis uel ex i&longs;tis uilibus, <lb/>quæ natura de diuer&longs;a materia compo&longs;uit: interius undique æquabiliter luto <lb/>oblinatur, ut pars caua &longs;uperius fiat longa pedes duos, lata unum, deor&longs;um <lb/>uerò uer&longs;us paulo minus & longa & lata: &longs;upra eam duo &longs;int parietes: inter <lb/>quos fumus ex fornace a&longs;cendat in &longs;olarij pauimentum, atque tandem per an <lb/>gu&longs;tum tecti foramen eluctetur. </s> <s id="N1A96C">Saxum autem arenarium iccirco in fundo <lb/>fornacis decliue locetur, ut plumbum ex lapillis conflatum per os fornacis <lb/>in catinum defluere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1A973">Quoniam uerò excoctoribus acri igni opus non <lb/>e&longs;t, nec nece&longs;&longs;e habent follium nares in æneam uel ferream fi&longs;tulam impone <lb/>re, &longs;ed tantum in muri foramen. </s> <s id="N1A97A">Attamen folles po&longs;teriore parte altius collo<lb/>centur, ut naribus flatum recta uer&longs;us os fornacis expirent: ut uerò <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="acr&etilde;">acrem</expan>, <lb/>nares latæ &longs;int: acrior enim ignis ex lapillis nigris plumbum conflare non &longs;o<lb/>let, &longs;ed eos coficere & in cinerem mutare: prope gradus &longs;axum ponatur ex­<lb/>cauatum: in quod <expan abbr="cõijciantur">conijciantur</expan> lapilli nigri excoquendi: quorum quoties tot <lb/>in fornacem excoctor inijciet, quot <expan abbr="batillũ">batillum</expan> ferreum capere pote&longs;t, toties &longs;u<lb/>perinijciat carbones: qui omnes prius in uas coniecti, & aquis abluti ab are­<lb/>nis atque lapillis, &longs;i qui ad eos adhæ&longs;erint, purgentur: ne &longs;imul cum lapillis ni­<lb/>gris lique&longs;centes os ob&longs;truant, & plumbi liquidi ex fornace <expan abbr="effluuiũ">effluuium</expan> &longs;i&longs;tant: <lb/>os fornacis &longs;emper pateat: ante quod &longs;it catinus paulo &longs;emipede altior, lon­<lb/>gus dodrantes duos, latus unum. </s> <s id="N1A9A5">In eum luto oblitum ex ore influit plum­<lb/>bum: ad cuius catini alterum latus &longs;it humilis murus: latior dodrante, longi­<lb/>or pede, in quo puluis carbonum iaceat: ad alterum, officinæ &longs;olum decliue, <lb/>ut eo <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> recrementa defluere & detrahi po&longs;&longs;int: quamprimum <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>plumbum ex ore fornacis in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> defluere cœperit, excoctor partem pul­<lb/>ueris à muro in eum detrahat, ut à calido recrementa &longs;eparentur: utque eo <expan abbr="cõ­tegatur">con­<lb/>tegatur</expan>, ne pars ip&longs;ius calore re&longs;oluta cum fumo euolet. </s> <s id="N1A9C4">Si uerò po&longs;t detra­<lb/>cta recrementa puluis totum plumbum <expan abbr="nõ">non</expan> conteget, eius plu&longs;culum rutro <lb/>detrahat: idem faciat cùm os catini, quod conto reclu&longs;it ut plumbum in alte <lb/>rum catinum <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan>, item luto oblitum, effluere po&longs;&longs;it, rur&longs;us luto uel pu­<lb/>ro, uel cum puluere carbonum permi&longs;to, ob&longs;truet. </s> <s id="N1A9D7">Habeat etiam excoctor <lb/>in promptu &longs;copas, quibus uerrat parietes, qui &longs;unt &longs;upra fornacem: ad eos <lb/>enim & ad &longs;olarij pauimentum aliqui minutuli lapilli, ut excoctor diligens <lb/>& experiens &longs;it, partim cum fumo adhære&longs;cere <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>. </s> <s id="N1A9E4">Si quis uerò harum re­<lb/>rum non &longs;atis expertus, lapillos, qui <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> triplices &longs;unt, maiu&longs;culi &longs;cilicet, <lb/>mediocres, minutuli, &longs;imul excoxerit, domini non exiguam plumbi <expan abbr="iacturã">iacturam</expan> <lb/>facient: etenim antea quàm maiu&longs;culi uel mediocres <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan>, minutuli uel <lb/>exuruntur in fornace, uel ex eo euolantes <expan abbr="nõ">non</expan> modo ad parietes <expan abbr="adhære&longs;cũt">adhære&longs;cunt</expan>, <lb/>&longs;ed etiam in &longs;olarij pauimentum decidunt: quos dominus officinæ, <expan abbr="uenarũ">uenarum </expan><pb pagenum="331" xlink:href="001/01/341.jpg"/>dominis &longs;uo quodam iure abripit: qua de cau&longs;a experienti&longs;&longs;imus qui&longs;que ex­<lb/>coctor alios &longs;eparatim ab alijs excoquit: & quidem minutulos in latiore for<lb/>nace: mediocres, in media: maiu&longs;culos, in angu&longs;tiore. </s> <s id="N1AA11">Quinetiam cùm minu<lb/>tulos excoquit, leni follium flatu utitur: cùm mediocres, mediocri: cùm ma­<lb/>iu&longs;culos, uehementi. </s> <s id="N1AA18">Nam &longs;i primos excoquit, lento igni indiget: &longs;i alteros, <lb/>mediocri: &longs;i tertios, acri. </s> <s id="N1AA1D">Multo tamen minus acri quàm cùm uenas uel auri <lb/>uel argenti, uel æris excoquit. </s> <s id="N1AA22">Cùm autem in hoc labore continenter tres di <lb/>es & noctes, ut fieri &longs;olet, excoctores operam <expan abbr="cõ&longs;ump&longs;erint">con&longs;ump&longs;erint</expan>, lapillorum mi­<lb/>nutulorum maius pondus conflare po&longs;&longs;unt, quod cito lique&longs;cant: maiu&longs;cu­<lb/>lorum minus, quod tardè: mediocrium mediocre, quod medio modo &longs;e ha <lb/>beant: qui tamen in fornace, modò latiore, modò mediocri, nunc uerò angu<lb/>&longs;tiore non facta, lapillos omnes excoquunt, hi, ut magnum damnum <expan abbr="nõ">non</expan> fa­<lb/>ciant, primò in eam minutulos <expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan>, deinde mediocres, tum maiu&longs;culos, <lb/>po&longs;tremò non &longs;atis puros: atque, ut conuenit, follium <expan abbr="flatũ">flatum</expan> immutant. </s> <s id="N1AA43">Ne ue­<lb/>rò lapilli prius ex magnis carbonibus, in fornacem iniectis, deuoluantur in <lb/>catinum quàm ex eis <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> confletur, excoctor paruis utitur: atque primò <lb/>tales carbones, aqua madefactos, inijcit in fornacem, deinde lapillos, tum i­<lb/>terum ac &longs;æpius uici&longs;&longs;im carbones et lapillos. </s> <s id="N1AA52">Sed lapilli collecti ex materia, <lb/>quæ diebus æ&longs;tiuis in fo&longs;&longs;a, in quam immittitur riuus, lauatur, hybernis in <lb/>laminam ferream foraminum plenam coniecta, excoquantur in fornace pal<lb/>mum latiore quàm ea e&longs;t in qua minutuli lapilli, ex terra effo&longs;&longs;i, conflantur: <lb/>&longs;ed ad eos <expan abbr="exco&quetilde;dos">excoquendos</expan> uehementiore flatu follium, & acriore igni opus e&longs;t <lb/>quàm ad maiu&longs;culos excoquendos. </s> <s id="N1AA63">Verùm quicunque lapilli coquuntur, &longs;i <lb/>prius plumbum ex fornace effluit, <expan abbr="multũ">multum</expan> ex eis conficitur: &longs;i recrementa, pau<lb/>cum. </s> <s id="N1AA6E">Cum ip&longs;is enim permi&longs;cetur: quod tunc accidere &longs;olet, cùm lapilli uel <lb/>minus puri, uel ferrugine, quæ &longs;atis cremata non fuit, infecti in fornacem <expan abbr="cõiecti">con<lb/>iecti</expan> fuerint, uel plures quàm oportet: tunc enim, quanquam puri &longs;unt & fa­<lb/>cile lique&longs;cunt, &longs;imul cum recrementis, cum quibus mi&longs;centur, aut effluunt, <lb/>aut in fornace adeo &longs;ub&longs;idunt, ut munere excoquendi nece&longs;&longs;ariò intermi&longs;&longs;o <lb/>refringenda &longs;it. </s> <s id="N1AA7F">Quoties <expan abbr="aũt">aut</expan>: recrementa de plumbo per decliue officinæ &longs;o<lb/>lum defluxerint, & rutro detracta fuerint, toties os catini aperiatur, & plum<lb/>bum deriuetur in alterum catinum: quod quamprimum effluxerit os luto <lb/>cum puluere <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> permi&longs;to rur&longs;us obturetur. </s> <s id="N1AA90">In hoc catino prunæ in­<lb/>&longs;int, ne plumbum mox effundendum refrige&longs;cat: ex eo, &longs;i tam impurum fue­<lb/>rit, ut opera inde formari non po&longs;&longs;int, effu&longs;o conficiantur panes recoquen­<lb/>di in foco, de quo paulo po&longs;t dicam: &longs;i purum, &longs;tatim æreæ laminæ cra&longs;&longs;æ &longs;u<lb/>perfundatur prius rectis lineis, deinde &longs;uper eas tran&longs;uer&longs;is ut cancelli fiant: <lb/>quorum &longs;inguli ferro &longs;ignatorio in eos impre&longs;&longs;o &longs;ignentur, &longs;i plumbum ex <lb/>lapillis effo&longs;&longs;is conflatum fuerit, unum tantummodo &longs;ignum, magi&longs;tratus <lb/>&longs;cilicet imprimi &longs;olet: &longs;i ex lapillis &longs;ola lotura collectis, duo magi&longs;tratus & <lb/>furca, qua lotores utuntur: tum ex id genus cancellis plerunque tribus ligneo <lb/>malleo compactis & coagmentatis formetur una ma&longs;&longs;a. </s> <s id="N1AAA5">Recrementa uerò <lb/>detracta mox batillo ferreo conijciantur in lacu&longs;culum ex una arbore caua­<lb/>tum, & agitata purgentur à carbonibus: tum exempta <expan abbr="cõtundantur">contundantur</expan> malleo <lb/>ferreo quadrangulo: deinde cum lapillis proxime coquendis recoquantur. <pb pagenum="332" xlink:href="001/01/342.jpg"/>Sed quidam <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> ter uda pilis &longs;ubiecta tundunt, terque <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>: quo­<lb/>rum adhuc humidorum &longs;i magnus aceruus fuerit coctus, ex eis <expan abbr="paucũ">paucum</expan> plum<lb/>bum propterea conflatur, quòd mox liquefacta rur&longs;us ex &longs;ornace defluant <lb/>in catinum. </s> <s id="N1AAC9">Sed <expan abbr="lutũ">lutum</expan> & glareæ, quibus tales fornaces incru&longs;tantur, item cad<lb/>miæ, quia non raro concipiunt lapillos pror&longs;us non liquatos uel &longs;emiliqua<lb/>tos, & plumbi guttas combibunt, pilis udis &longs;ubiecta tundantur: quo modo <lb/>lapilli pror&longs;us non liquati per cancellos effluunt in canalem, & ut reliqui la­<lb/>pilli lauantur: &longs;emiliquati uerò & plumbi guttæ ex cap&longs;a exemptæ primum <lb/>cribro, in quo <expan abbr="nõ">non</expan> exigua earum portio remanet, lauentur: deinde in area, lin<lb/>teis exten&longs;is contecta. </s> <s id="N1AAE0">At fuligo ad partem camini, quæ fumum emittit, ad­<lb/>hære&longs;cens, quia etiam ip&longs;a &longs;æpius in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan> lapillos minutulos, qui cum <lb/>fumo ex fornace euolarunt, in area iam dicta, & alterius canalis lauetur: ue­<lb/>rùm plumbi guttæ & &longs;emiliquati lapilli, quos lutum & lapides, quibus in­<lb/>cru&longs;tantur fornaces, combiberunt, atque reliquiæ <expan abbr="plũbi">plumbi</expan>, ex utroque catino ex­<lb/>empti, &longs;imul cum lapillis excoquantur. </s> <s id="N1AAF5">Cùm autem lapilli nigri tribus die­<lb/>bus & totidem noctibus in fornace, &longs;icuti &longs;upra dixi parata, excocti fuerint, <lb/>nonnullæ particulæ &longs;axorum, ex quibus fornax e&longs;t extructa, igni labefacta­<lb/>tæ decidunt: quare follibus &longs;ublatis fornax po&longs;teriore parte perfringatur, et <lb/>cadmia primo malleis decutiatur, deinde fornax interius tota eorundem &longs;a<lb/>xorum glareis, ad id aptatis, & luto rur&longs;us æquabiliter incru&longs;tetur: &longs;axum e­<lb/>tiam arenarium, in &longs;olo fornacis locatum, &longs;i fecerit uitium, eximatur, & in ei­<lb/>us locum reponatur alterum: quod ei &longs;upere&longs;t, excoctor acuto malleo re&longs;e­<lb/>cet atque aptet.</s> </p> <p id="N1AB08" type="caption"> <s id="N1AB0A">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> D. R<emph type="italics"/>ecre­<lb/>menta<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> F. A<emph type="italics"/>lter catinus<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>arietes cami­<lb/>ni<emph.end type="italics"/> H. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> I. L<emph type="italics"/>amina ærea<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>ancelli<emph.end type="italics"/> L. <lb/>F<emph type="italics"/>errum &longs;ignatorium<emph.end type="italics"/> M. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="333" xlink:href="001/01/343.jpg"/> <figure id="id.001.01.343.1.jpg" xlink:href="001/01/343/1.jpg"/> <p id="N1AB6A" type="main"> <s id="N1AB6C">Alij ad murum extruunt duas fornaces, iam à me de&longs;criptis pror&longs;us a&longs;&longs;i­<lb/>miles, & &longs;upra eas <expan abbr="te&longs;tudin&etilde;">te&longs;tudinem</expan>: <expan abbr="quã">quam</expan> murus & quatuor pilæ <expan abbr="&longs;u&longs;tin&etilde;t">&longs;u&longs;tinent</expan>, per cuius <pb pagenum="334" xlink:href="001/01/344.jpg"/>te&longs;tudinis foramina fumus è fornacibus a&longs;cendit in latam cameram, ei, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>&longs;upra de&longs;crip&longs;i, &longs;imilem, ni&longs;i quod in utroque latere habeat fene&longs;tram, o&longs;tio ca <lb/>reat. </s> <s id="N1AB8A">Excoctores enim fuliginem ab&longs;ter&longs;uri primò gradibus, qui &longs;unt ad la­<lb/>tera fornacum a&longs;cendunt, deinde &longs;calis per te&longs;tudinis foramina, quæ &longs;unt &longs;u<lb/>pra fornaces, in cameram, ubi fuliginem ab&longs;tergunt, conuerrunt, in alueos <lb/>colligunt: quos alius alio deportandos & effundendos tradit: ea camera eti<lb/>am ab altera differt caminis: quos duos habet domi u&longs;itatis non di&longs;&longs;imiles: <lb/>hi fumum, qui per &longs;uperiorem partem <expan abbr="cõcameratam">concameratam</expan> eluctari non pote&longs;t, re­<lb/>fractum & repercu&longs;&longs;um excipiunt, & inanem plumbi tandem <expan abbr="emittũt">emittunt</expan>: nam <lb/>plumbum calore ignis re&longs;olutum & in cinerem mutatum, atque lapilli minu­<lb/>tuli cum fumo euolantes in camera <expan abbr="reman&etilde;t">remanent</expan>, aut ad laminas æreas, quæ &longs;unt <lb/>in camino adhærent.</s> </p> <p id="N1ABAB" type="caption"> <s id="N1ABAD">F<emph type="italics"/>ornaces<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus propior fornaci<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> C. <lb/>A<emph type="italics"/>lter catinus<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>ilæ<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>amera<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>ene&longs;tra<emph.end type="italics"/> G. <lb/>C<emph type="italics"/>amini<emph.end type="italics"/> H. V<emph type="italics"/>as in quo carbones abluuntur<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="335" xlink:href="001/01/345.jpg"/> <figure id="id.001.01.345.1.jpg" xlink:href="001/01/345/1.jpg"/> <p id="N1ABF3" type="main"> <s id="N1ABF5">Si plumbum candidum adeo fuerit impurum, ut, cum malleo percu&longs;­<lb/>&longs;um ducitur, rimis fathi&longs;cat, &longs;tatim ex eo cancelli non fiunt, &longs;ed panes, ut &longs;u­<pb pagenum="336" xlink:href="001/01/346.jpg"/>pra dixi, qui in foco denuo cocti purgantur. </s> <s id="N1ABFF">Is con&longs;tat ex &longs;axis arenarijs me <lb/>diam eius partem & <expan abbr="catinũ">catinum</expan> uer&longs;us paululum decliuibus, & quà coniungun<lb/>tur luto oblitis: in eo utrinque arida ligna uici&longs;&longs;im recta & <expan abbr="trã&longs;uer&longs;a">tran&longs;uer&longs;a</expan> collocan<lb/>tur, item in medio cra&longs;&longs;iora: quibus imponuntur plumbei panes quinque uel <lb/>&longs;ex, qui centumpondia circiter &longs;ex uniuer&longs;i pendunt: hi lignis incen&longs;is <expan abbr="&longs;tillãt">&longs;tillant</expan> <lb/>plumbo, quod continenter defluit in catinum, qui in officinæ &longs;olo e&longs;t: in cu<lb/>ius catini fundo plumbum impurum &longs;ub&longs;idet, <expan abbr="purũ">purum</expan> &longs;upernatat: utrunque ma<lb/>gi&longs;ter cochleari haurit: &longs;ed prius purum haurire pote&longs;t: ex quo æreæ laminæ <lb/>cra&longs;&longs;æ &longs;uperfu&longs;o efficit cancellos: po&longs;terius impurum, ex quo panem. </s> <s id="N1AC22">Di&longs;cri<lb/>men autem quod inter ea e&longs;t dum et haurit & effundit fluendi facilitate atque <lb/>difficultate digno&longs;cit: <expan abbr="cãcellati">cancellati</expan> <expan abbr="centũpondiũ">centumpondium</expan> pluris, in panis <expan abbr="figurã">figuram</expan> formati, <lb/>minoris <expan abbr="u&etilde;ditur">uenditur</expan>. </s> <s id="N1AC3B">Nam <expan abbr="preciũ">precium</expan> illius, <expan abbr="preciũ">precium</expan> huius aureo nummo &longs;uperat, ex <lb/><expan abbr="cãcellis">cancellis</expan> quinque, quod alijs leuiores &longs;int, ligneo malleo <expan abbr="cõpactis">compactis</expan> & coagmen<lb/>tatis formatur una ma&longs;&longs;a, & ferro &longs;ignatorio, in ip&longs;am impre&longs;&longs;o, &longs;ignatur. </s> <s id="N1AC51"><lb/>Quidam nullum in officinæ &longs;olo catinum, in quem defluat plumbum, faci­<lb/>unt, &longs;ed in ip&longs;o foco: ex quo magi&longs;ter carbonibus remotis plumbum hau­<lb/>&longs;tum laminæ æreæ &longs;uperfundit. </s> <s id="N1AC59">Purgamenta uerò, quæ ad ligna & carbo­<lb/>nes adhærent, collecta in fornace recoquuntur.</s> </p> <p id="N1AC5E" type="caption"> <s id="N1AC60">F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>ochleare<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>erea lamina<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ancelli<emph.end type="italics"/><lb/>G. F<emph type="italics"/>errum <expan abbr="&longs;ignatoriũ">&longs;ignatorium</expan> <emph.end type="italics"/> H. M<emph type="italics"/>alleus ligneus<emph.end type="italics"/> I. M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;a plumbi cancellati<emph.end type="italics"/> K. B<emph type="italics"/><expan abbr="atillũ">atillum</expan> <emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <figure id="id.001.01.346.1.jpg" xlink:href="001/01/346/1.jpg"/> <pb pagenum="337" xlink:href="001/01/347.jpg"/> <p id="N1ACB6" type="main"> <s id="N1ACB8">Quidam uerò Lu&longs;itani ex lapillis nigris plumbum candidum in paruis <lb/>fornacibus conflare &longs;olent. </s> <s id="N1ACBD">Vtuntur autem follibus teretibus è corio factis: <lb/>quibus priore parte e&longs;t orbis ferreus, po&longs;teriore ligneus: in illius foramine <lb/>naris e&longs;t inclu&longs;a, in huius medio foramen &longs;piritale: &longs;uperius autem manubri<lb/>um uel an&longs;a, qua follis teres diductus accipit auras, compre&longs;&longs;us ea&longs;dem red­<lb/>dit: is inter orbes habet aliquot annulos ferreos, ad quos corium &longs;ic e&longs;t affi­<lb/>xum, ut tales &longs;inus fiant, quales uidentur in his laternis chartaceis, quæ com<lb/>plicari po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N1ACCC">Cùm autem i&longs;tiu&longs;modi folles flatum uehementem <expan abbr="nõ">non</expan> expi­<lb/>rent, atque tardius diducantur & <expan abbr="cõprimantur">comprimantur</expan>, excoctor toto die paulo plus <lb/>quàm dimidium plumbi candidi centumpondium conflare pote&longs;t.</s> </p> <p id="N1ACDB" type="caption"> <s id="N1ACDD">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>olles<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>rbis ferreus<emph.end type="italics"/> C. N<emph type="italics"/>aris<emph.end type="italics"/> D. O<emph type="italics"/>rbis ligneus<emph.end type="italics"/> E. <lb/>F<emph type="italics"/>oramen &longs;piritale<emph.end type="italics"/> F. M<emph type="italics"/>anubrium<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>n&longs;a<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>nnuli<emph.end type="italics"/> I. <lb/>M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;æ plumbi candidi<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.347.1.jpg" xlink:href="001/01/347/1.jpg"/> <p id="N1AD25" type="main"> <s id="N1AD27">At ferri uena, cui præcipua bonitas, excoquatur in fornace, quæ &longs;ecundæ <lb/>ferè &longs;imilis &longs;it: etenim focus exi&longs;tat altus pedes tres & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, latus & lon­<lb/>gus ad pedes quinque: in cuius medio &longs;it catinus altus pedem, latus &longs;e&longs;quipe­<lb/>dem. </s> <s id="N1AD34"><expan abbr="Quanquã">Quanquam</expan> altior uel humilior, atque latior uel angu&longs;tior e&longs;&longs;e pote&longs;t, pro <lb/>ut ex uena plus minusué ferri conficitur. </s> <s id="N1AD3C">Magi&longs;tro certa uenæ ferri men&longs;u­<lb/>ra detur, &longs;iue ex ea ferrum multum &longs;iue paucum <expan abbr="cõflare">conflare</expan> po&longs;&longs;it: is operam & <pb pagenum="338" xlink:href="001/01/348.jpg"/>rem in hac re in&longs;umpturus primò in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> conijciat carbones, atque ip&longs;is tan<lb/>tam ferri uenam <expan abbr="cõminutam">comminutam</expan> & cum calce, aquis nondum re&longs;tincta, permi­<lb/>&longs;tam in&longs;pergat, quantam batillum ferreum capit. </s> <s id="N1AD56">Tum iterum ac &longs;æpius & <lb/>carbones inijciat, & eis uenam in&longs;pergat: & quidem u&longs;que dum aceruum cle­<lb/>menter a&longs;&longs;urgentem con&longs;truat: quem tandem carbonibus incen&longs;is igni, fol­<lb/>lium, artificio&longs;e in fi&longs;tula collocatorum, flatu ad ardendum excitato, exco­<lb/>quat: quod opus perficere pote&longs;t modò horis octo, modò decem, nunc ue­<lb/>rò duodecim. </s> <s id="N1AD63">Ne autem ignis ardor ei faciem, ut &longs;olet, adurat, <expan abbr="totã">totam</expan> pileo te­<lb/>gat: cui tamen &longs;int foramina per quæ cernere & &longs;pirare po&longs;&longs;it: ad fornacem <lb/>&longs;it pertica, qua quoties res po&longs;tulat, po&longs;tulat autem cùm folles nimis acrem <lb/>flatum in&longs;pirant, uel ip&longs;e uenam reliquam & carbones adijcit, aut recremen<lb/>ta detrahit, fores canalis, per quem aquæ defluunt in rotam, axem, qui folles <lb/>comprimit, mouentem &longs;i&longs;tat, uel uer&longs;ari permittat: quo &longs;ane modo <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> <expan abbr="cõ­fluit">con­<lb/>fluit</expan>, & ma&longs;&longs;a pendens duo triaué centumpondia, pro ut uena ferri fuerit di<lb/>ues, poterit confici: mox magi&longs;ter uiam recrementorum conto aperiat: quæ <lb/>cùm tota defluxerint, ma&longs;&longs;am ferream refrigerari &longs;inat: po&longs;tea ip&longs;e & mini­<lb/>&longs;tri trudibus ferreis <expan abbr="cõmotam">commotam</expan> de fornace in terram deijciant: eamque marcu­<lb/>lis ligneis, quibus manubria &longs;int tenuia, &longs;ed quinque pedes longa, percutiant, <lb/>ut & recrementa, quæ adhuc ad eam adhære&longs;cunt, decutiant, ac ip&longs;am adu­<lb/>nent &longs;imul & dilatent. </s> <s id="N1AD8E">Etenim &longs;i &longs;tatim incudi impo&longs;itam percutiet magnus <lb/>malleus ferreus, ab axis, quem uer&longs;at rota, dentibus &longs;ublatus, di&longs;&longs;ipetur: atta <lb/>men non multo po&longs;t forcipibus &longs;ublata, & eidem malleo &longs;ubiecta acuto fer <lb/>ro in partes quatuor, uel quinque, uel &longs;ex, prout magna fuerit aut parua, &longs;ece­<lb/>tur: ex quibus in altero camini foco recoctis, & rur&longs;us incudi impo&longs;itis fabri <lb/>formant ma&longs;&longs;as quadrangulas, uomeres, canthos, &longs;ed in primis bacilla: quo­<lb/>rum quatuor, aut &longs;ex, aut octo pendunt quintam <expan abbr="c&etilde;tumpondij">centumpondij</expan> partem: atque <lb/>ex his denuo uaria in&longs;trumenta confici &longs;olent. </s> <s id="N1ADA3">Ad quanque autem mallei per <lb/>cu&longs;&longs;ionem adole&longs;cens cochliari aquam in candens ferrum, quod formant fa <lb/>bri, infundit: atque hinc e&longs;t quod percu&longs;&longs;iones tam magnum &longs;onum edunt, ut <lb/>longe ab officina audiatur. </s> <s id="N1ADAC">Ma&longs;&longs;a autem de fornace, in qua ferri uena exco­<lb/>quitur, deiecta in catino remanere &longs;olet ferrum durum, & quod difficulter <lb/>ducitur: ex quo <expan abbr="cõfici">confici</expan> po&longs;&longs;unt præferrata <expan abbr="pilorũ">pilorum</expan> capita, & duri&longs;&longs;ima quæque<lb/>opera.</s> </p> <p id="N1ADBD" type="caption"> <s id="N1ADBF">F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>ceruus<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>ia recrementeorum<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> D. <lb/>M<emph type="italics"/>arculi lignei<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> F. I<emph type="italics"/>ncus<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="339" xlink:href="001/01/349.jpg"/> <figure id="id.001.01.349.1.jpg" xlink:href="001/01/349/1.jpg"/> <p id="N1ADF7" type="main"> <s id="N1ADF9">Sed ad ferri uenam, quæ uel æro&longs;a e&longs;t, uel cocta difficulter lique&longs;cit, maio<lb/>re opera & acriore igni nobis opus e&longs;t: etenim eius partes, in quibus metal­<pb pagenum="340" xlink:href="001/01/350.jpg"/>lum ine&longs;t, non modo à reliquis, quæ nullum in &longs;e continent metallum, opor<lb/>tet &longs;ecernere, & pilis &longs;iccis frangere: &longs;ed & urere, ut alia metalla atque fuccos <lb/>nociuos exhalent: & lauare, ut leuia quæque ab eis &longs;eparentur. </s> <s id="N1AE07">Excoquantur <lb/>uerò in fornace primæ a&longs;&longs;imili, uerùm multo ampliore & altiore, ut multam <lb/>uenam, multosque carbones continere po&longs;&longs;it: nam partim uenæ fragmentis, <lb/>quæ maiora nuce non &longs;int, partim carbonibus compleatur: quas res exco­<lb/>ctores gradibus, qui &longs;int ad alterum latus fornacis, a&longs;cendentes inijciant. </s> <s id="N1AE12">At <lb/>ex tali uena modò &longs;emel, modò bis cocta conflatur ferrum, quod idoneum <lb/>e&longs;t ut in foco fornacis ferrariæ recalfiat, & magno illo malleo ferreo &longs;ubie­<lb/>ctum dilatetur, atque ferro acuto in partes &longs;ecetur.</s> </p> <p id="N1AE1B" type="caption"> <s id="N1AE1D">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. G<emph type="italics"/>radus<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>enæ<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>arbones<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="341" xlink:href="001/01/351.jpg"/> <figure id="id.001.01.351.1.jpg" xlink:href="001/01/351/1.jpg"/> <p id="N1AE41" type="main"> <s id="N1AE43">At ars hoc modo <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> igni & additamentis perficit, & ex eo efficit <expan abbr="aci&etilde;">aciem</expan>, <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> Græci <foreign lang="el">so/mwma</foreign> nominant, Eligatur <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan>, quod ad <expan abbr="lique&longs;cendũ">lique&longs;cendum</expan> e&longs;t <expan abbr="aptũ">aptum</expan>: <pb pagenum="342" xlink:href="001/01/352.jpg"/>& præterea durum, atque quod facile duci pote&longs;t. </s> <s id="N1AE68">Nam et&longs;i ex uenis, quæ ip&longs;i <lb/>cum alijs metallis communes &longs;unt, conflatum lique&longs;cat, tamen aut molle e&longs;t <lb/>aut fragile. </s> <s id="N1AE6F">Tale uerò candens primò in minutas particulas &longs;ecetur, & cum <lb/>lapidibus lique&longs;centibus <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan> permi&longs;ceatur: deinde in foco fornacis <lb/>ferrariæ fiat catinus ex eodem puluere madido, ex quo fiunt catini, qui &longs;unt <lb/>ante fornaces in quibus uenæ auri uel argenti excoquuntur: cuius latitudo <lb/>&longs;it ad &longs;e&longs;quipedem, altitudo ad pedem. </s> <s id="N1AE7E">Folles autem &longs;ic collocentur, ut uen­<lb/>tum medio catino per narem in&longs;pirent: tum catinus totus optimis carboni­<lb/>bus compleatur & circumcirca ponantur &longs;axorum fragmenta, quæ ferri par<lb/>ticulas & carbones &longs;uperfu&longs;os coerceant: &longs;ed <expan abbr="quamprimũ">quamprimum</expan> carbones omnes <lb/>ar&longs;erint, & catinus excanduerit, folles uentum <expan abbr="in&longs;pir&etilde;t">in&longs;pirent</expan>, atque magi&longs;ter &longs;en&longs;im <lb/>infundat tantam ferri & lapidis <expan abbr="lique&longs;c&etilde;tis">lique&longs;centis</expan> mi&longs;turam, quanta &longs;ibi infunden­<lb/>da uidebitur: in quam, cùm liquefacta fuerit, mediam quatuor ferri ma&longs;&longs;as, <lb/>quarum &longs;ingulæ <expan abbr="pendãt">pendant</expan> libras triginta, imponat: & acri igni quinque uel &longs;ex <lb/>horis coquat, & bacillo immi&longs;&longs;o ferrum <expan abbr="liquatũ">liquatum</expan> &longs;æpius agitet, ut eius tenu­<lb/>i&longs;&longs;imam quanque particulam ma&longs;&longs;arum parua foramina combibant: quæ par<lb/>ticulæ &longs;ua ui <expan abbr="cõ&longs;umunt">con&longs;umunt</expan> & dilatant cra&longs;&longs;as ma&longs;&longs;arum particulas: quæ molles <lb/>& fermento &longs;imiles fiunt. </s> <s id="N1AEAF">Po&longs;tea magi&longs;ter mini&longs;tro adiutus ma&longs;&longs;am <expan abbr="unã">unam</expan> for<lb/>cipe extractam incudi imponat, ut malleus à rota uici&longs;&longs;im &longs;ublatus et demi&longs;­<lb/>&longs;us ip&longs;am dilatet: quam confe&longs;tim adhuc calidam in aquam inijciat & tem­<lb/>peret: temperatam rur&longs;us incudi imponat, eamque eodem malleo percu&longs;&longs;am <lb/>frangat: mox in&longs;piciens fragmenta <expan abbr="cõ&longs;ideret">con&longs;ideret</expan>, utrum aliqua ex parte ferrum <lb/>adhuc appareat, an totum quodammodo &longs;it den&longs;atum & mutatum in <expan abbr="aci&etilde;">aciem</expan>. </s> <s id="N1AEC8"><lb/>Deinde aliam atque aliam ma&longs;&longs;am forcipe prehen&longs;am & extractam in partes <lb/>&longs;ecet, tum mi&longs;turam recalfaciat, & ad eam addat recentis partem: quæ & in <lb/>locum illius, quam combiberunt ma&longs;&longs;æ, &longs;uccedit, & uires eius, quæ reliqua <lb/>fuit, reficit, & ma&longs;&longs;arum particulas, rur&longs;us in catinum impo&longs;itas, facit purio­<lb/>res: quarum quanque, ut primum excalfacta fuerit, forcipe prehen&longs;am malleo <lb/>&longs;ubijciat, & in bacilli <expan abbr="figurã">figuram</expan> formet. </s> <s id="N1AEDA">Quod, cùm adhuc excande&longs;cit, in frigi­<lb/>di&longs;&longs;imam aquam <expan abbr="profluent&etilde;">profluentem</expan>, quæ prope &longs;it, inijciat: quomodo repente den <lb/>&longs;atum in meram aciem uertitur: quæ ferro e&longs;t multo durior & candidior.</s> </p> <p id="N1AEE5" type="caption"> <s id="N1AEE7">C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>olles<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>orcipes<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>lumen<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="343" xlink:href="001/01/353.jpg"/> <figure id="id.001.01.353.1.jpg" xlink:href="001/01/353/1.jpg"/> <p id="N1AF11" type="main"> <s id="N1AF13"><expan abbr="Reliquorũ">Reliquorum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> uenæ in fornacib. </s> <s id="N1AF21"><expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan>, &longs;ed <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> ui <lb/>ui, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;tibij, in ollis: <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> cinerei, in canalibus. </s> <s id="N1AF39">Sed primò <expan abbr="dicã">dicam</expan> de <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan><pb pagenum="344" xlink:href="001/01/354.jpg"/>uiuo: id in lacunis, in quas ex uenis fibrisque confluxit, repertum colligatur: <lb/>aceto &longs;aleque purgetur: in linteum lino xylino <expan abbr="contextũ">contextum</expan>, uel in alutam infun­<lb/>datur: per quam complicatam & compre&longs;&longs;am argentum uiuum penetrans <lb/>purum in ollam uel patinam &longs;ubiectam delabitur. </s> <s id="N1AF52">Vena uerò <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> uiui in <lb/>ollis excoquitur binis uel &longs;ingulis: &longs;i in binis, &longs;uperiores figura non multum <lb/>di&longs;&longs;imiles &longs;unt uitreis ampullis, in quas urinæ, medicis in&longs;pectandæ, infun­<lb/>di &longs;olent: continuo tamen recta &longs;ur&longs;um uer&longs;us angu&longs;tiores: Inferiores uerò <lb/>&longs;imiles &longs;unt catillis, in quibus uiri uel mulieres ca&longs;eos conficiunt: &longs;ed utræque<lb/>utri&longs;que maiores. </s> <s id="N1AF63">Inferiores u&longs;que ad margines in terra, uel arena, uel cinere de­<lb/>fodere oportet, in &longs;uperiores uenam in particulas fractam inijcere, eaque com <lb/>pletas obturare mu&longs;co, & inuer&longs;as in ora inferiorum imponere, qua coniun <lb/>guntur oblinire luto, ne <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan>, quod in eas confugit, exhalet. </s> <s id="N1AF74">Quan­<lb/>quam &longs;unt qui, propterea quod defo&longs;&longs;æ &longs;int, nihil tale metuentes eas <expan abbr="nõ">non</expan> ob <lb/>linunt: quique glorientur &longs;e non minus argenti uiui pondus conficere quàm <lb/>eos qui ip&longs;as oblinunt: ueruntamen oblitæ luto ab exhalando magis tutæ <lb/>&longs;unt: quo &longs;ane modo &longs;eptingenta ollarum paria in &longs;olo uel foco collocen­<lb/>tur, & undique mi&longs;tura, quæ con&longs;tat ex puluere terræ <expan abbr="cõminutæ">comminutæ</expan>, & à carbo­<lb/>nibus re&longs;oluto, circumfundantur, ut ex ea &longs;uperiores palmum modo <expan abbr="ext&etilde;t">extent</expan>: <lb/>ad <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> foci latus &longs;axa prius po&longs;ita &longs;int, eisque &longs;uperimpo&longs;ita tigna, quibus <lb/>operarij longa ligna inijciant tran&longs;uer&longs;a. </s> <s id="N1AF97">Et&longs;i uerò ligna <expan abbr="nõ">non</expan> attingunt ollas, <lb/>acris tamen ignis ardor eas calfaciens <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> uiuum caloris impatiens per <lb/>mu&longs;cum in ollas inferiores defluere cogit. </s> <s id="N1AFA6">Nam &longs;i uena excoquitur in &longs;upe­<lb/>rioribus ollis, de eis, quà datur exitus, fugit in inferiores: &longs;i contra in inferio­<lb/>ribus, fertur in &longs;uperiores, uel in opercula, quæ &longs;imul cum ua&longs;is cucurbitinis <lb/>ollarum &longs;uperiorum locum <expan abbr="obtin&etilde;t">obtinent</expan>. </s> <s id="N1AFB3">Sed ollæ, ne uitium faciant, ex optima <lb/>argilla fingantur: &longs;i enim uitium fecerint, argentum uiuum ex eis unà cum fu <lb/>mo euolat: qui &longs;i magna dulcedine odoratum <expan abbr="cõmouerit">commouerit</expan>, id ip&longs;um con&longs;umi <lb/>&longs;ignificat. </s> <s id="N1AFC0"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò is dentes mobiles efficit, excoctores & cæteri a&longs;tan<lb/>tes huius mali admoniti terga obuertunt in uentos, qui fumum in contrari­<lb/>am partem pellunt. </s> <s id="N1AFCA">Etenim officina circa frontem atque latera patere, & uen­<lb/>tis expo&longs;ita e&longs;&longs;e debet: tales <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ollæ, &longs;i ex ære caldario factæ fuerint, in lon­<lb/>gum <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan> in igni poterunt durare. </s> <s id="N1AFD9">Hæc ratio uenæ argenti uiui excoquen <lb/>dæ plurimis e&longs;t u&longs;itata.</s> </p> <p id="N1AFDE" type="caption"> <s id="N1AFE0">F<emph type="italics"/>ocus ardens<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ocus non ardens in quo ollæ <lb/>&longs;unt collocatæ<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>axa<emph.end type="italics"/> D. O<emph type="italics"/>llarum ordines<emph.end type="italics"/> E. <lb/>O<emph type="italics"/>llæ &longs;uperiores<emph.end type="italics"/> F. O<emph type="italics"/>llæ inferiores<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="345" xlink:href="001/01/355.jpg"/> <figure id="id.001.01.355.1.jpg" xlink:href="001/01/355/1.jpg"/> <p id="N1B01A" type="main"> <s id="N1B01C">Simili modo &longs;tibij uena, &longs;i reliquorum metallorum expers fuerit, exco­<lb/>quitur in &longs;uperioribus ollis: quæ duplo &longs;unt maiores quàm inferiores. </s> <s id="N1B021">Sed <lb/>quantæ illæ fuerunt, ex panibus cogno&longs;citur: quibus non omnibus in locis <lb/>idem e&longs;t pondus: nam alibi conficiuntur pendentes &longs;ex libras, alibi decem, <lb/>alibi uiginti: cùm excoctor in eo labore operam con&longs;ump&longs;erit, ignem aqua <lb/>re&longs;tinguit: opercula de ollis remouet: circum & &longs;uper eas terram, cum cine­<lb/>re <expan abbr="permi&longs;tã">permi&longs;tam</expan>, conijcit: panes, ubi refrigerati fuerint, ex ollis eximit. </s> <s id="N1B032">Altera ue­<lb/>rò uenæ argenti uiui excoquendæ ratio hæc e&longs;t. </s> <s id="N1B037">Ollæ uentro&longs;æ in &longs;uperio­<lb/>rem fornacis quadrangulæ partem <expan abbr="patent&etilde;">patentem</expan> impo&longs;itæ uena <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan> com­<lb/>plentur, atque operculis, quibus &longs;ingulis eius tintinabuli, quod uulgus cam­<lb/>panam nominat, figura e&longs;t ac naris oblonga, teguntur & oblinuntur: &longs;ingu­<lb/>la ua&longs;a fictilia, quæ parua &longs;unt, & in cucurbitæ figuram formata, binas nares <lb/>recipiunt, itemque <expan abbr="oblinũtur">oblinuntur</expan>: mox aridis lignis in inferiore fornacis parte col<lb/>locatis, & accen&longs;is uena coquitur, donec omne argentum uiuum in opercu­<lb/>lum, quod &longs;uperioris ollæ loco e&longs;t, feratur: id deinde ex naribus defluens, <lb/>ua&longs;a fictilia cucurbitina recipiunt.</s> </p> <p id="N1B056" type="caption"> <s id="N1B058">O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>percula<emph.end type="italics"/> B. N<emph type="italics"/>aris<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>a&longs;a fictilia cucurbitina<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="346" xlink:href="001/01/356.jpg"/> <figure id="id.001.01.356.1.jpg" xlink:href="001/01/356/1.jpg"/> <p id="N1B07C" type="main"> <s id="N1B07E">Alij conclaue concameratum extruunt: cuius &longs;olum pauimentatum faci­<lb/>unt medium uer&longs;us concauum, & in muro eiu&longs;dem conclauis cra&longs;&longs;o forna­<lb/>ces, quarum ora, per quæ in eas ligna <expan abbr="imponũtur">imponuntur</expan>, exteriore ip&longs;ius muri par­<lb/>te &longs;unt: fornacibus ollas &longs;uperponunt, & eas uena <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan> complent: circa <lb/>uerò ollas &longs;ic fornaces undique lateribus luto conglutinatis claudunt, ut nul­<lb/>lus fumus eluctari po&longs;&longs;it: &longs;ed eum totum cuiu&longs;que fornacis os emittat. </s> <s id="N1B093">Dein­<lb/>de inter te&longs;tudinem & pauimentum collocant arbores uirides: tum o&longs;tium <lb/>claudunt, & fene&longs;tellas &longs;pecularibus obducunt, atque &longs;ic undique mu&longs;co & li­<lb/>mo obturant, ut conclaue nullum argentum uiuum exhalare po&longs;&longs;it: po&longs;tea <lb/>lignis accen&longs;is uenam <expan abbr="coquũt">coquunt</expan>: quæ tandem exudat argentum uiuum: quod <lb/>caloris <expan abbr="impati&etilde;s">impatiens</expan>, frigoris amans in arborum folia, quibus refrigeratoria uis <lb/>e&longs;t, fertur. </s> <s id="N1B0AA">Excoctor, cùm opus perfecit, ignem re&longs;tinguit, & omnibus refri­<lb/>geratis o&longs;tium & fene&longs;tellas recludit, atque colligit argentum: quod, quia gra<lb/>ue, magnam partem &longs;ua &longs;ponte ex arboribus decidit: & in <expan abbr="cõcauam">concauam</expan> &longs;oli par<lb/>tem confluit: attamen &longs;i totum non deciderit arboribus commotis decidet.</s> </p> <p id="N1B0B7" type="caption"> <s id="N1B0B9">C<emph type="italics"/>onclaue<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>&longs;tium<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ene&longs;tellæ<emph.end type="italics"/> C. O<emph type="italics"/>ra fornacum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>F<emph type="italics"/>ornax qualis in conclaui<emph.end type="italics"/> E. O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="347" xlink:href="001/01/357.jpg"/> <figure id="id.001.01.357.1.jpg" xlink:href="001/01/357/1.jpg"/> <p id="N1B0EB" type="main"> <s id="N1B0ED">Quarta ratio uenæ argenti uiui excoquendæ ita &longs;e habet. </s> <s id="N1B0F0">Olla maior &longs;u­<lb/>per tripodem &longs;tatuta, completur uena comminuta: cui &longs;uperfunditur arena <lb/>uel cinis duos digitos cra&longs;&longs;us, & tunditur: mox huius ollæ ori alterius ollæ <lb/>minoris os imponitur, & luto obturatur, ne &longs;piritum emittat: uena igni co­<lb/>cta exhalat argentum uiuum: quod per arenam uel cinerem penetrans fer­<lb/>tur in ollam &longs;uperiorem: ubi in guttas concre&longs;cens, recidit in arenam uel ci­<lb/>nerem: quo lauato, argentum uiuum colligitur.</s> </p> <p id="N1B0FF" type="caption"> <s id="N1B101">O<emph type="italics"/>lla maior<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>inor<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ripus<emph.end type="italics"/> C. V<emph type="italics"/>as <lb/>in quo lauatur arena<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="348" xlink:href="001/01/358.jpg"/> <figure id="id.001.01.358.1.jpg" xlink:href="001/01/358/1.jpg"/> <p id="N1B127" type="main"> <s id="N1B129">Quinta ratio e&longs;t quartæ non multum di&longs;&longs;imilis: etenim in locum <expan abbr="ollarũ">ollarum</expan> <lb/>ollæ, &longs;iue ua&longs;a item fictilia reponuntur: quorum fundum e&longs;t <expan abbr="angu&longs;tũ">angu&longs;tum</expan>, os am<lb/>plum: ea ferè complentur uena comminuta: cui &longs;imiliter &longs;uperfunditur ci­<lb/>nis duos digitos cra&longs;&longs;us & tunditur. </s> <s id="N1B13A">Va&longs;a uerò teguntur operculis digitum <lb/>cra&longs;&longs;is, & interius &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> liquata obductis: quibus lapis grauis &longs;uper­<lb/>ponitur: ua&longs;a in fornace collocantur: in quibus uena cocta &longs;imili modo ex­<lb/>halat argentum uiuum: quod fugiens calorem fertur in operculum: ubi con<lb/>gelatum recidit in cinerem: quo item lauato argentum uiuum colligitur.</s> </p> <p id="N1B149" type="caption"> <s id="N1B14B">O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>percula<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>apides<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="349" xlink:href="001/01/359.jpg"/> <figure id="id.001.01.359.1.jpg" xlink:href="001/01/359/1.jpg"/> <p id="N1B16F" type="main"> <s id="N1B171">His quinque rationibus argentum <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan> confici pote&longs;t: quarum nulla &longs;per­<lb/>nenda & repudianda e&longs;t: ueruntamen, &longs;i fodina magnam uenæ copiam &longs;up<lb/>peditat, prima e&longs;t expediti&longs;&longs;ima & utili&longs;&longs;ima: quod multa uena &longs;imul &longs;ine <lb/>magno impendio excoqui po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1B17E">At plumbum cinereum ex &longs;ui generis ue­<lb/>nis argenti expertibus, conflatur uarijs modis. </s> <s id="N1B183">Primò fouea in &longs;olo &longs;icco fo­<lb/>ditur, & puluere carbonum iniecto pilis tunditur: deinde carbonibus <expan abbr="can­d&etilde;tibus">can­<lb/>dentibus</expan> &longs;iccatur: mox foueæ ligna fagina lata & arida <expan abbr="&longs;uperponũtur">&longs;uperponuntur</expan>: atque in <lb/>ea plumbi cinerei uena conijcitur: quamprimum autem ligna incen&longs;a ar&longs;e­<lb/>rint, uena excalfacta &longs;tillat plumbo in foueam defluente: cuius panis refrige <lb/>ratus ex ea eximitur: quoniam uerò lignis igni adu&longs;tis &longs;æpe carbones, inter <lb/>dum recrementa decidunt in plumbum, quod fouea concepit, & ip&longs;um faci<lb/>unt impurum, rur&longs;us liquefaciendum e&longs;t in aliquo catino, ut panis purus fie<lb/>ri po&longs;&longs;it: quam rem nonnulli con&longs;iderantes foueam in decliui loco fodiunt, <lb/>& &longs;ub eo catinum, in quem plumbum ex fouea &longs;tatim effluens manet <expan abbr="purũ">purum</expan>: <lb/>atque inde cochliari hau&longs;tum infundunt in ferreos catillos luto interius obli­<lb/>tos, & ex eo conficiunt panes. </s> <s id="N1B1A8">Talem autem foueam planis lapidibus &longs;ter­<lb/>nunt, eorumque <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uris">commi&longs;&longs;uris</expan>, ne liquidum plumbum &longs;orbeant, lutum cum pul<lb/>uere, ex carbonibus <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan> facto, permi&longs;tum illinunt. </s> <s id="N1B1B7">Alij uenam in <lb/>canales, è picea&longs;tris factos, & loco decliui po&longs;itos, cùm lenis uentus flauerit, <lb/><expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan>, & lignis paruis &longs;uperimpo&longs;itis & incen&longs;is <expan abbr="coquũt">coquunt</expan>: quo modo plum<lb/>bum cinereum liquatum ex canalibus defluit in &longs;ubiectam foueam. </s> <s id="N1B1C7">Recre­<lb/>menta uerò, &longs;iue lapides, croceo colore in eis, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> in lignis latis foueæ &longs;u­<pb pagenum="350" xlink:href="001/01/360.jpg"/>perpo&longs;itis, remanent: qui ip&longs;i quoque diuenduntur.</s> </p> <p id="N1B1D5" type="caption"> <s id="N1B1D7">F<emph type="italics"/>ouea cui ligna &longs;uperpo&longs;ita &longs;unt<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ochliare<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus <lb/>ferreus<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> E. I<emph type="italics"/>nanis fouea lapidibus &longs;trata<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>anales<emph.end type="italics"/> G. F<emph type="italics"/>o <lb/>ueæ canalibus &longs;ubiectæ<emph.end type="italics"/> H. L<emph type="italics"/>igna parua canalibus &longs;uperpo&longs;ita<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>entus<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.360.1.jpg" xlink:href="001/01/360/1.jpg"/> <pb pagenum="351" xlink:href="001/01/361.jpg"/> <p id="N1B223" type="main"> <s id="N1B225">Alij uenam in ferreis catillis excoquunt hoc modo. </s> <s id="N1B228">Arida, & quidem exi<lb/>gua, ligna in lateres circiter &longs;e&longs;quipedem inter &longs;e di&longs;tantes uici&longs;&longs;im recta & <lb/>tran&longs;uer&longs;a imponunt & incendunt: ad quæ apponunt catillos ferreos luto <lb/>interius oblitos, & uena fracta plenos. </s> <s id="N1B231">Itaque cùm uentus acris ignis <expan abbr="flammã">flammam</expan> <lb/>perfert in catillos, tunc uena &longs;tillat plumbo: quod ut confluere po&longs;&longs;it, uena <lb/>forcipe agitatur: quàm primum autem conijciunt eam omne plumbum exu<lb/>da&longs;&longs;e, catillos forcipe prehendentes auferunt, & plumbum in uacuos catil­<lb/>los effundunt: atque &longs;ic ex multo unà confu&longs;o panes efficiunt. </s> <s id="N1B240">Alij uenam, <lb/>cum qua cadmia non e&longs;t mi&longs;ta, excoquunt in fornace ferrariæ &longs;imillima: in <lb/>cuius fouea catinum ex terra <expan abbr="cõminuta">comminuta</expan>, & cum puluere carbonum permi&longs;ta <lb/>faciunt: atque in eum conijciunt uenam fractam, uel eius ramenta lotura col­<lb/>lecta, ex quibus plus plumbi conficitur: &longs;i uenam, eam unà cum carbonibus <lb/>& paruis lignis aridis <expan abbr="excoquũt">excoquunt</expan>: &longs;i ramenta, <expan abbr="cũ">cum</expan> carbonibus tantum: utranque <lb/>uerò materiam, leni follium flatu. </s> <s id="N1B25B">Catino e&longs;t canaliculus, per quem <expan abbr="liquidũ">liquidum</expan> <lb/>plumbum defluit in catinum &longs;ubiectum, atque ex eo fit panis.</s> </p> <p id="N1B264" type="caption"> <s id="N1B266">L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>ateres<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atilli<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> D. <lb/>C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atinus &longs;ubiectus<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.361.1.jpg" xlink:href="001/01/361/1.jpg"/> <p id="N1B29A" type="main"> <s id="N1B29C">Alij in tumulo, è fodinis ege&longs;to, & uentis expo&longs;ito focum con&longs;truunt. </s> <s id="N1B29F">al<lb/>tum pedem, latum pedes tres, longum quatuor & dimidium: eumque qua­<pb pagenum="352" xlink:href="001/01/362.jpg"/>tuor a&longs;&longs;erum complexu coercent & continent, atque totum luto cra&longs;&longs;o &longs;uperi<lb/>us obducunt: in hunc primo imponunt arida & parua picea&longs;tri ligna, dein­<lb/>de &longs;uper ea uenam fractam inijciunt: tum ei <expan abbr="&longs;uperimponũt">&longs;uperimponunt</expan> ligna, &, quò &longs;pi<lb/>rat uentus, incendunt: quo modo uena &longs;tillat plumbo: lignis igni con&longs;um­<lb/>ptis cineres & carbones deuerrunt. </s> <s id="N1B2B5">Guttas uerò plumbi, quæ ceciderunt in <lb/>focum & iam frigore concreuerunt, forcipe exemptas in alueum <expan abbr="conijciũt">conijciunt</expan>, <lb/>atque ex liquatis in catino ferreo panem conficiunt.</s> </p> <p id="N1B2C0" type="caption"> <s id="N1B2C2">F<emph type="italics"/>ocus in quo uena excoquitur<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ocus in quo plumbi guttæ iacent<emph.end type="italics"/> B. <lb/>F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lueus<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>entus<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.362.1.jpg" xlink:href="001/01/362/1.jpg"/> <p id="N1B2EA" type="main"> <s id="N1B2EC">Alij denique cap&longs;am longam pedes octo, latam quatuor, altam duos, <expan abbr="totã">totam</expan> <lb/>ferè arena complent & lateribus &longs;ternunt, atque &longs;ic focum efficiunt. </s> <s id="N1B2F5">Cap&longs;a in <lb/>medio habet ligneum codacem, qui uer&longs;atur in forma duorum <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> in­<lb/>ter &longs;e tran&longs;uer&longs;orum: ea &longs;unt dura, cra&longs;&longs;a, in terra defo&longs;&longs;a, utrinque perforata: in <lb/>quæ foramina pali cuneati adiguntur, ut tigna immobilia <expan abbr="maneãt">maneant</expan>: cap&longs;a cir­<lb/>cumagi & in uentum, ex quacunque cœli parte flantem, obuerti po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1B308">In tali <lb/>foco locant ferream cratem, tam longam & latam quàm ip&longs;e e&longs;t, altam uerò <lb/>dodrantem: cui pedes &longs;ex &longs;unt, bacilla autem tran&longs;uer&longs;a tam multa ut fer­<lb/>me contigua &longs;int: crati ligna tedæ imponunt, & &longs;uper ea uenæ fragmenta: &longs;u<lb/>per quæ rur&longs;us ligna tedæ, his accen&longs;is uenam excoquunt: cuius <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ci<lb/>nereum, quo &longs;tillat, quia minime <expan abbr="cõburitur">comburitur</expan>, hæc <expan abbr="exco&quetilde;di">excoquendi</expan> ratio utili&longs;&longs;ima <pb pagenum="353" xlink:href="001/01/363.jpg"/>e&longs;t: nam plumbum per cratem in focum de&longs;tillat, reliquiæ &longs;imul cum carbo<lb/>nibus in ea remanent. </s> <s id="N1B328">Opere &longs;emel perfecto excoctores cratem pertica de <lb/>foco deponentes euertunt, atque reliquias accumulant. </s> <s id="N1B32D">Scopis uerò <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>cinereum conuerrentes in alueum colligunt: & ex eo, in catillis ferreis colli<lb/>que facto, panes <expan abbr="cõficiunt">conficiunt</expan>: quos, quamprimum refrixerint furca bicorni, cu<lb/>ius alterum cornu rur&longs;us e&longs;t bicorne, &longs;ubuertunt, ut panes ex eis excidant: <lb/>atque &longs;ubinde ad eundem laborem redeunt.</s> </p> <p id="N1B340" type="caption"> <s id="N1B342">C<emph type="italics"/>ap&longs;a<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>odax<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>igna inter &longs;e tran&longs;uer&longs;a<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ra/ <lb/>tes<emph.end type="italics"/> D. E<emph type="italics"/>ius pedes<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>igna ardentia<emph.end type="italics"/> F. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> G. <lb/>C<emph type="italics"/>atillus in quo plumbum cinereum collique fit<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>atilli<emph.end type="italics"/> I. <lb/>P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> K. F<emph type="italics"/>urca<emph.end type="italics"/> L. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> M.</s> </p> <figure id="id.001.01.363.1.jpg" xlink:href="001/01/363/1.jpg"/> <p id="N1B398" type="main"> <s id="N1B39A">De re Metallica Libri IX. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="354" xlink:href="001/01/364.jpg"/> <p id="N1B3A1" type="head"> <s id="N1B3A3">GEORGII AGRICO<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER DECIMVS.</s> </p> <p id="N1B3AA" type="main"> <s id="N1B3AC">Qvoniam nono libro uenarum <expan abbr="excoquendarũ">excoquendarum</expan> & <lb/>metallorum conficiendorum rationem explicaui, <lb/>con&longs;equens e&longs;t ut explicem, quomodo <expan abbr="metallũ">metallum</expan> pre<lb/>cio&longs;um à uili, uel contrà uile à precio&longs;o &longs;ecernatur: <lb/>&longs;æpius enim duo metalla, rarius plura ex una ea­<lb/>demque uena conflari &longs;olent. </s> <s id="N1B3C1">Naturaliter autem po­<lb/>ti&longs;&longs;imum auri quædam portio ine&longs;t in <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> & in <lb/>ære: argenti quædam in auro, in ære, in plumbo ni<lb/>gro, in ferro: æris aliqua in auro, in <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan>, in plum<lb/>bo nigro, in ferro: plumbi nigri aliqua in argento: ferri denique quædam in <lb/>ære. </s> <s id="N1B3D6">Sed ordiar ab auro: id ab argento, uel hoc etiam ab illo, &longs;eu natura, &longs;eu <lb/>ars permi&longs;cuerit ea, &longs;eparatur aqua ualenti, & puluere, qui ferè ex ij&longs;dem re­<lb/>bus, ex quibus aqua, con&longs;tat. </s> <s id="N1B3DD">Verùm, ut hic etiam ordinem con&longs;eruem, <expan abbr="dicã">dicam</expan> <lb/>primò de compo&longs;itionibus rerum, ex quibus aqua illa conficitur: deinde de <lb/>conficiendi ratione: tum de modo, quo aurum &longs;ecernitur ab argento, uel ar­<lb/>gentum ab auro. </s> <s id="N1B3EA">In omnibus autem ferè compo&longs;itionibus ine&longs;t <expan abbr="atram&etilde;tum">atramentum</expan> <lb/>&longs;utorium uel alumen, quod &longs;ola per &longs;e, magis tamen cum halinitro coniun­<lb/>cta ualeant ad <expan abbr="&longs;eparandũ">&longs;eparandum</expan> argentum ab auro: cùm cæteræ res, ut eis adiumen<lb/>to &longs;int, &longs;olæ &longs;ua ui, &longs;uaque natura ea metalla &longs;ecernere <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;unt: &longs;ed uix mul­<lb/>tæ coniunctæ. </s> <s id="N1B401">Verùm cùm plures <expan abbr="cõpo&longs;itiones">compo&longs;itiones</expan> exi&longs;tant, aliquas &longs;ubijciam. </s> <s id="N1B408"><lb/>In prima quidem, cuius u&longs;us <expan abbr="cõmunis">communis</expan> e&longs;t & uulgaris, e&longs;t atramenti &longs;utorij li<lb/>bra & tantundem &longs;alis ac aquæ fontanæ triens. </s> <s id="N1B412">Secunda habet atramenti &longs;u<lb/>torij libras duas, halinitri unam, <expan abbr="tantũ">tantum</expan> aquæ fontanæ, uel fluuialis pondus, <lb/>quantum atramenti &longs;utorij, dum ignis ui in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> re&longs;olueretur, perijt. </s> <s id="N1B421">Ter<lb/>tia con&longs;tat ex atramenti &longs;utorij libris quatuor, halinitri duabus & dimidia, <lb/>aluminis &longs;elibra, aquæ fontanæ &longs;e&longs;quilibra. </s> <s id="N1B428">Quarta ex atramenti &longs;utorij li­<lb/>bris duabus, halinitri totidem libris, aluminis quadrante, aquæ fontanæ do<lb/>drante. </s> <s id="N1B42F">Quinta ex halinitri libra, aluminis libris tribus, lateris <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> &longs;eli<lb/>bra, aquæ fontanæ dodrante. </s> <s id="N1B438">Sexta ex atramenti &longs;utorij libris quatuor, ha­<lb/>linitri tribus, aluminis una, lapidis, qui in fornaces ardentes coniectus facile <lb/>igni lique&longs;cit tertij generis item una, aquæ fontanæ &longs;e&longs;quilibra. </s> <s id="N1B43F">Septima fit <lb/>ex atramenti &longs;utorij libris duabus, halinitri &longs;e&longs;quilibra, aluminis &longs;elibra, lapi <lb/>dis, qui in fornaces ardentes coniectus facile igni lique&longs;cit, tertij generis li­<lb/>bra, aquæ fontanæ dextante. </s> <s id="N1B448">Octaua <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> ex atramenti &longs;utorij libris du<lb/>abus, halinitri totidem libris, aluminis &longs;e&longs;quilibra, fecis aquarum, quæ <expan abbr="aurũ">aurum</expan> <lb/>ab argento &longs;ecernunt, libra: ad &longs;ingulas autem libras affunditur aquæ puti­<lb/>dæ &longs;extans. </s> <s id="N1B459">In nona in&longs;unt laterum coctorum libræ duæ, atramenti &longs;utorij <lb/>una, halinitri item una, &longs;alis <expan abbr="tantũ">tantum</expan>, quantum manu <expan abbr="cõprehendi">comprehendi</expan> pote&longs;t, aquæ <lb/>fontanæ dodrans. </s> <s id="N1B468">Decima &longs;ola caret </s> <s id="N1B46B">atramento &longs;utorio & alumine: Habet <pb pagenum="355" xlink:href="001/01/365.jpg"/>uerò halinitri libras tres, lapidis, qui in fornaces ardentes coniectus facile i­<lb/>gni lique&longs;cit tertij generis duas, æruginis, &longs;tibij, &longs;cobis ferri elimatæ, amian­<lb/>ti &longs;ingulorum &longs;elibram, aquæ fontanæ libram & &longs;extantem. </s> <s id="N1B477">Atramentum <lb/>autem <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan>, ex quo hæ aquæ confici &longs;olent, omne prius re&longs;oluatur in pul<lb/>uerem hoc modo. </s> <s id="N1B482">Ip&longs;um inijciatur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> fictilem interius &longs;puma argenti <lb/>obductum, & coquatur donec lique&longs;cat: tum filo æreo agitetur: po&longs;tea refri<lb/>geratum teratur in puluerem: eodem modo halinitrum ui ignis liquatum et <lb/>refrigeratum conteratur in puluerem: quin alumen: quod tamen <expan abbr="quidã">quidam</expan> bræ<lb/>cteæ ferreæ impo&longs;itum urunt, ac in puluerem re&longs;oluunt. </s> <s id="N1B495">Quan quam autem <lb/>omnes illæ aquæ auri etiam ramentum uel puluerem &longs;eparant à &longs;purcicía, ta<lb/>men &longs;unt quædam <expan abbr="cõpo&longs;itiones">compo&longs;itiones</expan>, quæ &longs;ingularem uim <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan>: earum prima <lb/>con&longs;tat ex æruginis libra, <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij <expan abbr="dodrãte">dodrante</expan>. </s> <s id="N1B4AE">Ad &longs;ingulas uerò libras <lb/>affunditur aquæ fontanæ uel fluuialis &longs;extans: de qua re, ad <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="cõpo&longs;itio­nes">compo&longs;itio­<lb/>nes</expan> pertinente, &longs;emel dixi&longs;&longs;e &longs;atis e&longs;t. </s> <s id="N1B4BD">Altera <expan abbr="cõpo&longs;itio">compo&longs;itio</expan> conficitur ex auripig­<lb/>menti facticij, atramenti &longs;utorij, calcis, aluminis, cineris qua lanarum infecto <lb/>res utuntur &longs;ingulorum libra, æruginis quadrante, &longs;tibij &longs;e&longs;cuntia. </s> <s id="N1B4C8">Tertia ex <lb/><expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij libris tribus, halinitri una, amianti &longs;elibra, lateris cocti item <lb/>&longs;elibra. </s> <s id="N1B4D2">Quarta ex halinitri libra, aluminis <expan abbr="it&etilde;">item</expan> libra, &longs;alis ammoniaci &longs;elibra. </s> <s id="N1B4D9"><lb/>Fornax autem, in qua ualens aqua conficitur, latericia &longs;it & quadrangula, <lb/>longa quidem & lata pedes duos, alta totidem pedes & &longs;emi&longs;&longs;em præterea. </s> <s id="N1B4DF"><lb/>Laminis uerò ferreis, quas &longs;u&longs;tineant bacilla ferrea, tegatur. </s> <s id="N1B4E3">Hæ laminæ &longs;u­<lb/>perius luto obductæ in medio eorum loco habeant tantum foramen rotun<lb/>dum, quantum capere po&longs;&longs;it catinum fictilem, in quo ampulla uitrea collo­<lb/>catur: & ab utroque eius foraminis latere bina foramina &longs;piritalia, quæ par­<lb/>ua &longs;int & &longs;imiliter rotunda: infima fornacis pars, ubi ad altitudinem palmi <lb/>a&longs;&longs;urrexit, rur&longs;us laminas habeat ferreas, quas item bacilla ferrea &longs;u&longs;tineant, <lb/>ut ip&longs;æ laminæ carbones <expan abbr="ard&etilde;tes">ardentes</expan>: po&longs;t à fronte media habeat os, ignis in for<lb/>nacem inijciendi cau&longs;a factum, <expan abbr="altũ">altum</expan> atque latum &longs;emipedem, atque &longs;uperius ro­<lb/>tundum: &longs;ub quo &longs;it os &longs;piritale. </s> <s id="N1B4FE">In catinum autem fictilem, in <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> collo­<lb/>catum, inijciatur arena pura: cuius altitudo &longs;it ad <expan abbr="digitũ">digitum</expan> tran&longs;uer&longs;um: in <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>ampulla uitrea imponatur tam altè quàm e&longs;t obducta luto. </s> <s id="N1B511">Etenim eius par<lb/>ti paulo plus quàm quartæ, & quidem infimæ lutum ferè liquidum octies <lb/>aut decies uix cultelli cra&longs;&longs;itudine illinitur, & toties rur&longs;us exiccatur, ut eius <lb/>luti cra&longs;&longs;itudo &longs;it ad pollicem <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan>: eiu&longs;modi lutum cum pilis & lino <lb/>xylino, uel floccis à panno abra&longs;is, & &longs;ale, ne rimis fati&longs;cat, permi&longs;tum &longs;it, & <lb/>bacillo ferreo &longs;æpius uerberatum. </s> <s id="N1B522">Tam autem multæ res, ex quibus <expan abbr="cõpo&longs;itio">compo&longs;i<lb/>tio</expan> con&longs;tat, in ampullam non concludantur ut pror&longs;us plena fiat, ne <expan abbr="nõ">non</expan> ex­<lb/>coctæ ferantur ad operculum: id item uitreum cum ampulla linteolis, farina <lb/>triticea, oui albumine & aqua madefacta, illitis arcti&longs;&longs;ime coniungatur: & ea <lb/>parte eis lutum, quod careat &longs;ale, illinatur. </s> <s id="N1B535">Simili modo naris operculi <expan abbr="cũ">cum</expan> al­<lb/>tera ampulla uitrea, quæ aquam, qua ip&longs;a &longs;tillat, recipit, linteolis coniunga­<lb/>tur, & ea parte luto obducatur. </s> <s id="N1B540">Attamen <expan abbr="admodũ">admodum</expan> tenuis clauus ferreus, uel <lb/>cuneolus ligneus, paulo cra&longs;&longs;ior acu, inter <expan abbr="utrãque">utranque</expan> figatur, ut quoties ad hanc <lb/><expan abbr="de&longs;tillãdi">de&longs;tillandi</expan> rationem artifici opus fuerit aura, extrahi po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1B552">Ea uerò opus e&longs;t <lb/>cùm halitus ualenti&longs;&longs;imi nimis feruntur ad &longs;uperiora. </s> <s id="N1B557">Quatuor etiam fora­<pb pagenum="356" xlink:href="001/01/366.jpg"/>mina &longs;piritalia, quæ &longs;uperius, ut dixi, e&longs;&longs;e debent, ad latera magni foraminis, <lb/>in quo ampulla collocatur, luto occludantur. </s> <s id="N1B561">His autem omnibus rite factis <lb/>res in ampullam coniectæ u&longs;que eò carbonibus <expan abbr="ard&etilde;tibus">ardentibus</expan> paulatim coquan­<lb/>tur, dum ip&longs;æ uaporem exhalare cœperint, & ampulla &longs;udore manare uide<lb/>atur. </s> <s id="N1B56E">Sed cùm iam ea propter humorem &longs;ublatum rube&longs;cit, & operculi na­<lb/>ris aqua &longs;tillat, <expan abbr="&longs;ummã">&longs;ummam</expan> operam dare oportet, ne una gutta cadat citius <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>quinque horologij momenta præterierint, &longs;eu potius tot &longs;oni, cùm eius tinti<lb/>nabulum pul&longs;atur, auditi fuerint, tardius quàm decem: etenim &longs;i citius ceci­<lb/>derit, uitra rumpuntur: &longs;i tardius, &longs;u&longs;ceptum munus certo, definitoque tempo<lb/>re, hoc e&longs;t quatuor & uiginti horarum &longs;pacio, non perficitur: quorum alte­<lb/>rum ne fiat carbones partim ferramento uul&longs;ellæ &longs;imili extrahantur: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>ut fieri po&longs;&longs;it, paruula & arida ligna querna carbonibus <expan abbr="&longs;upraponãtur">&longs;upraponantur</expan>: atque <lb/>res in ampullam coniectæ acriori igni coquantur: &longs;uperioribus etiam fora­<lb/>minibus &longs;piritalibus, &longs;i res po&longs;tulauerit, reclu&longs;is. </s> <s id="N1B593">Quamprimum autem de­<lb/>&longs;tillauerint guttæ ampulla uitrea, quæ eas recipit, linteo aquis madefacto te<lb/>gatur, ut halitus ualenti&longs;&longs;imos, qui &longs;ur&longs;um feruntur, repercutiat: &longs;ed cum re­<lb/>bus excoctis ampulla, in quam coniectæ fuerunt, humore albe&longs;cit, acriori i­<lb/>gni coquatur, u&longs;que dum omnes guttæ de&longs;tillauerint: po&longs;teaquam fornax re <lb/>frigerata fuerit, aqua coletur & infundatur in <expan abbr="paruã">paruam</expan> uitream ampullam: atque <lb/>in eandem inijciatur dimidia argenti drachma: quod di&longs;&longs;olutum aquam tur<lb/>bidam efficit liquidam: quæ in ampullam, omnem reliquam aquam conti­<lb/>nentem, infundatur: & quamprimum feces in fundo re&longs;ederint, aquis effu­<lb/>&longs;is auferantur: aquæ uerò ad u&longs;um re&longs;eruentur.</s> </p> <p id="N1B5AC" type="caption"> <s id="N1B5AE">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius foramen rotundum<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>oramina &longs;piritalia <emph.end type="italics"/><lb/>C. O<emph type="italics"/>s fornacis<emph.end type="italics"/> D. O<emph type="italics"/>s &longs;piritale &longs;ub eo<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> F. <lb/>A<emph type="italics"/>mpulla<emph.end type="italics"/> G. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> H. E<emph type="italics"/>ius naris<emph.end type="italics"/> I. A<emph type="italics"/>ltera ampulla <emph.end type="italics"/><lb/>K. C<emph type="italics"/>orbis in qua hæc, ne frangatur, collocari &longs;olet<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="357" xlink:href="001/01/367.jpg"/> <figure id="id.001.01.367.1.jpg" xlink:href="001/01/367/1.jpg"/> <p id="N1B600" type="main"> <s id="N1B602">At aurum ab argento hac ratione &longs;ecernitur. </s> <s id="N1B605">Temperatura primum adie<lb/>cto plumbo coquatur in catino cinereo u&longs;que dum omne plumbum exhalet, <lb/>atque eius bes æris tantummodo drachmas quinque, aut &longs;ummum &longs;ex, in &longs;e <expan abbr="cõtineat">con<lb/>tineat</expan>: nam &longs;i plus æris in ip&longs;a fuerit, argentum ab auro &longs;eparatum mox rur­<lb/>&longs;us cum eo coniungitur: tale <expan abbr="argentũ">argentum</expan>, in quo aurum ine&longs;t, liquatum uel for­<lb/>metur in globulos bacillo inferius diffi&longs;&longs;o agitatum, uel in canaliculum fer­<lb/>reum infundatur, & ex refrigerato efficiatur tenuis bractea. </s> <s id="N1B61C">Quoniam uerò <lb/>ratio faciendi globulos ex auro argento&longs;o acriorem curam & diligentiam <lb/>quàm ex alijs metallis de&longs;iderat, eam nunc paucis exponam: id primò conij <lb/>ciendum e&longs;t in catinum: qui deinde operculo tegendus & imponendus e&longs;t <lb/>in alterum catinum fictilem, modicum cinerem continentem: tum ita &longs;unt in <lb/>fornace collocandi, ut ignis, flatu follis, in&longs;pirari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1B629">Po&longs;tea eis carbones <lb/>circundandi &longs;unt: hisque, ne cadant, lapides uel lateres: mox catino &longs;uperiori <lb/>carbones inijciendi &longs;unt, & eis prunæ &longs;uperinijciendæ: quibus rur&longs;us carbo <lb/>nes, ut catinus undique eis circundetur & contegatur: quem &longs;inere oportet &longs;e<lb/>mihora, uel paulo longiore &longs;pacio carbonibus <expan abbr="cand&etilde;tibus">candentibus</expan> calefieri: & pro­<lb/>uidere, ne <expan abbr="defici&etilde;tibus">deficientibus</expan> ij&longs;dem refrige&longs;cat: po&longs;thæc per follis narem flatus in­<lb/>&longs;pirandus e&longs;t, ut aurum incipiat lique&longs;cere: mox uer&longs;andum, & experimen­<lb/>to rapto con&longs;iderandum an liquatum &longs;it. </s> <s id="N1B642">Si fuerit liquatum, <expan abbr="additam&etilde;to">additamento</expan> ad <lb/>ip&longs;um adiecto catinum rur&longs;us confe&longs;tim operculare conuenit, ne id exha­<pb pagenum="358" xlink:href="001/01/368.jpg"/>let: & &longs;imul coquere tantulo temporis &longs;pacio, <expan abbr="quãtulo">quantulo</expan> quis quindecim pa&longs;­<lb/>&longs;us ambulare po&longs;&longs;it: tum catillo forcipe prehen&longs;o hauriendum e&longs;t aurum, & <lb/>in uas oblongum, quod aquam frigidi&longs;&longs;imam contineat, ex alto infunden­<lb/>dum paulatim, ne globuli nimis cra&longs;&longs;i fiant: quanto enim magis fuerint ina­<lb/>nes & tenues, minus rotundi, tanto magis &longs;unt idonei: qua de cau&longs;a bacillo, <lb/>ab imo ad <expan abbr="mediũ">medium</expan> in quatuor partes &longs;ci&longs;&longs;o, aqua &longs;æpius e&longs;t <expan abbr="cõmouenda">commouenda</expan>. </s> <s id="N1B666">Sed <lb/>bractea &longs;ecetur in particulas & inijciatur, ut etiam globuli <expan abbr="arg&etilde;tei">argentei</expan>, in ampul<lb/>lam uitream: & tanta aqua eis affu&longs;a, quanta ad digiti altitudinem &longs;uperet ar<lb/>gentum, ampulla tegatur ue&longs;ica, uel linteo incerato ne exhalet: mox calefiat, <lb/>donec argentum di&longs;&longs;oluatur: cuius rei &longs;ignum e&longs;t aqua <expan abbr="ebulli&etilde;s">ebulliens</expan>. </s> <s id="N1B679">Re&longs;idet au­<lb/>tem in fundo aurum colore nigricans, argentum cum aqua <expan abbr="permi&longs;tũ">permi&longs;tum</expan> &longs;uper­<lb/>natat: quam alij effundunt in catinum æreum, & ei affundunt frigidam, quæ <lb/>argentum &longs;tatim congelat: id aqua effu&longs;a <expan abbr="exemptũ">exemptum</expan> &longs;iccant: &longs;iccatum <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> <lb/>in catino fictili donec lique&longs;cat: <expan abbr="liquatũ">liquatum</expan> infundunt in canaliculum ferreum. </s> <s id="N1B694"><lb/>Aurum uerò, quod in ampulla reman&longs;it, eluunt calida, colant, &longs;iccant, cum <lb/>pauca chry&longs;ocolla, quam boracem uocant, in catino <expan abbr="coquũt">coquunt</expan>: liquatum item <lb/>infundunt in canaliculum ferreum. </s> <s id="N1B6A0">Alij in ampullam, quæ continet <expan abbr="aurũ">aurum</expan> & <lb/>argentum, & aquam, quæ eam &longs;eparauit, calidam illius ualentis duplam uel <lb/>triplam infundunt, & in eandem ampullam, uel in catinum, in quem omnia <lb/>effu&longs;a fuerint, conijciunt bracteolas plumbi nigri & æris: quo modo <expan abbr="aurũ">aurum</expan> <lb/>ad plumbum, argentum ad æs adhære&longs;cit: atque &longs;eor&longs;um plumbum ab auro, <lb/>&longs;eor&longs;um æs ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> <expan abbr="&longs;eparãt">&longs;eparant</expan> in catino cinereo. </s> <s id="N1B6BD">Sed neutra ratio nobis pro­<lb/>batur, quod aqua, aurum ab argento &longs;eparans, pereat, cùm rur&longs;us u&longs;ui e&longs;&longs;e <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1B6C4">Itaque ampulla uitrea interius in fundo in metulam a&longs;&longs;urgens, exterius <lb/>luto inferiore parte, ut &longs;upra dixi, obducatur, & in eam inijciatur argentum, <lb/>quod pendat Romanas libras tres & dimidiam: atque aqua, quæ alterum ab <lb/>altero &longs;ecernat, infundatur & imponatur in <expan abbr="arenã">arenam</expan>, quam catinus fictilis aut <lb/>cap&longs;a continet: lenique igni primò calefiat. </s> <s id="N1B6D3">Ne uerò exhalet aquam, eius &longs;upe<lb/>riori extremitati undique <expan abbr="lutũ">lutum</expan> illinatur, & tegatur operculo uitreo: cuius nari <lb/>&longs;ubijciatur altera ampulla, quæ guttas de&longs;tillantes recipiat: ea &longs;imiliter in ca­<lb/>p&longs;a, quæ contineat arenam, collocetur. </s> <s id="N1B6E0">Coctum autem rube&longs;cit: &longs;ed cùm ru­<lb/>bor amplius non apparuerit, ampulla ex catino uel cap&longs;a exempta mouea­<lb/>tur: quo motu aqua incale&longs;cens iterum rube&longs;cit. </s> <s id="N1B6E7">Quod &longs;i bis aut ter <expan abbr="factũ">factum</expan> fu <lb/>erit, <expan abbr="anteaquã">anteaquam</expan> alia aqua affundatur, & opus citius perficitur, & aqua minus <lb/>multa con&longs;umitur. </s> <s id="N1B6F6">Sed cum prima omnis de&longs;tillauerit, in ampullam inijcia­<lb/>tur tantum argentum, quantum prius: nam &longs;i tam multum &longs;emel fuerit inie­<lb/>ctum, aurum ab eo difficulter &longs;ecernitur: atque infundatur altera aqua, &longs;ed ca­<lb/>lefacta: ut ip&longs;a & ampulla pariter caleant, utque hæc frigore non di&longs;&longs;iliat: quæ <lb/>quoque, &longs;i uento frigido affletur, di&longs;&longs;ilire &longs;olet: deinde tertia aqua infundatur: <lb/>atque etiam, &longs;i res hoc po&longs;tulauerit, quarta, hoc e&longs;t aqua alia atque alia infunda­<lb/>tur, donec lateris cocti color auro in&longs;ederit. </s> <s id="N1B705">Artifici autem &longs;int in promptu <lb/>duæ aquæ, quarum una &longs;it altera ualentior. </s> <s id="N1B70A">Efficaciore primò utatur, dein­<lb/>de minus potente, po&longs;tremò rur&longs;us ualentiore. </s> <s id="N1B70F">Sed cùm iam fuluus color fu <lb/>erit auro, aqua fontana affu&longs;a &longs;ubditis ignibus efferue&longs;cat: quater eadem ab­<lb/>luatur: u&longs;que eò coquatur in catino dum lique&longs;cat: aquæ, quibus abluitur au­<pb pagenum="359" xlink:href="001/01/369.jpg"/>rum, reponantur, in eis enim paululum argenti ine&longs;t: qua de re in ampullam <lb/>infu&longs;æ coquantur: &longs;ed guttas prius de&longs;tillantes altera ampulla recipiat, alte­<lb/>ra eas quæ po&longs;terius <expan abbr="excidũt">excidunt</expan>, cùm &longs;cilicet operculum rube&longs;cere incœperit: <lb/>hæc aqua ad experiendum aurum utilis e&longs;t, illa ad abluendum: prior etiam <lb/>rebus, ex quibus aqua illa ualens conficitur, affundi pote&longs;t. </s> <s id="N1B727">Verum aqua <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>argento permi&longs;ta, quæ primò de&longs;tillauit, in ampullam inferius latam infu&longs;a <lb/>eodem modo coquatur, ut ab argento &longs;eparari po&longs;&longs;it: cuius &longs;uperiori extre­<lb/>mitati item <expan abbr="lutũ">lutum</expan> illinatur, & tegatur operculo. </s> <s id="N1B738">Quod &longs;i aqua adeo multa fue<lb/>rit ut feratur ad &longs;uperiora, uel inijciatur pa&longs;tillus unus & alter ex cis qui con<lb/>&longs;tant ex &longs;apone, in tenues particulas &longs;ecto, & arida uini fece in puluerem <expan abbr="cõ­trita">con­<lb/>trita</expan>, atque &longs;imul in olla leni igni coctis & <expan abbr="cõmi&longs;tis">commi&longs;tis</expan>: uel argentum <expan abbr="cõmouea­tur">commouea­<lb/>tur</expan> uirgula è corylo de&longs;ecta & inferius diffi&longs;&longs;a, utroque modo aqua efferue­<lb/>&longs;cit & paulo po&longs;t rur&longs;us re&longs;idet. </s> <s id="N1B751">Sed cùm iam halitus ualenti&longs;&longs;imi apparent, <lb/>aqua olei &longs;peciem offert, operculum rube&longs;cit: ne uerò halitus expirent, am­<lb/>pulla & operculum ea parte, qua eorum oræ inter &longs;e <expan abbr="cõmittuntur">committuntur</expan>, luto pror<lb/>&longs;us obducantur, & aqua continenter acriore igni coquatur: tot demum car­<lb/>bones in fornacem imponantur, quot ardentes <expan abbr="catinũ">catinum</expan> attingant: &longs;ed quàm <lb/>primum omnis aqua de&longs;tillauerit, & &longs;olum <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> ignis calore &longs;iccatum, <lb/>in ampulla reman&longs;erit, ea eximatur: decutiatur <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan>: inijciatur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> <lb/>fictilem: coquatur donec lique&longs;cat: filo ferreo inferius recuruato extrahatur <lb/>uitrum liquatum, ex argento conficiatur panis: at uitrum ex catino <expan abbr="extractũ">extractum</expan> <lb/>teratur in puluerem: addatur &longs;puma argenti, sex uini &longs;icca, uitri <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan>, <lb/>halinitrum, & in catino fictili coquatur: ma&longs;&longs;ula, quæ re&longs;idebit, in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> ci­<lb/>nereum translata recoquatur. </s> <s id="N1B78A">Sed &longs;i argentum non &longs;atis ignis calore fuerit <lb/>&longs;iccatum, id, quod &longs;uprema ampullæ pars continet, nigrum uidetur: quod li<lb/>quatum comburitur. </s> <s id="N1B791">Quocirca ampulla luto, quo e&longs;t inferius obducta, abla<lb/>to reponatur in catinum, & recoquatur u&longs;que ad eum finem, dum nullus ni­<lb/>gror appareat. </s> <s id="N1B798">Quinetiam &longs;i priori aquæ altera, item cum <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> permi&longs;ta, <lb/>affundenda fuerit, affundatur priu&longs;quam halitus ualenti&longs;&longs;imi appareant, a­<lb/>qua olei &longs;peciem offerat, operculum rube&longs;cat: nam qui po&longs;tea <expan abbr="aquã">aquam</expan> affude­<lb/>rit, damnum faciet: quod aqua &longs;oleat exilire, <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> di&longs;&longs;ilire. </s> <s id="N1B7AD">Quod &longs;i ampul­<lb/>la, dum aurum ab argento, aut ab hoc aqua &longs;ecernitur, di&longs;&longs;iliat, & aquam uel <lb/>arena, uel lutum, uel lateres <expan abbr="cõbibant">combibant</expan>, &longs;ine ulla mora prunis ex fornace exem<lb/>ptis ignis re&longs;tinguatur: arena & lateres <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> conijciantur in ahenum, et <lb/>eis affundatur calida, atque duodecim horarum &longs;pacio <expan abbr="reponãtur">reponantur</expan>: pò&longs;t aquæ <lb/>in linteum, lini xylini contextu factum, infu&longs;a coletur: id, quia <expan abbr="cõtinet">continet</expan> argen<lb/>tum, &longs;olis uel ignis calore &longs;iccatum conijciatur in catinum fictilem, & coqua<lb/>tur, donec <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> lique&longs;cat: quod effundatur in canaliculum ferreum. </s> <s id="N1B7D2">A­<lb/>qua uerò colata infundatur in ampullam, & ab argento, cuius exigua quæ­<lb/>dam portio in ea ine&longs;t, &longs;eparetur: &longs;ed arena cum &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, uitri recremen<lb/>to, arida uini fece, halinitro, &longs;ale mi&longs;ceatur, & in catino fictili coquatur: quo <lb/>modo ma&longs;&longs;ula in fundo re&longs;idebit: quæ in catinum cinereum translata reco­<lb/>quatur, ut plumbum ab argento &longs;eparetur: &longs;ed <expan abbr="lutũ">lutum</expan> adiecto plumbo coqua­<lb/>tur in catino fictili, deinde recoquatur in cinereo. </s> <s id="N1B7E9">At argentum &longs;eparamus <lb/>ab auto eadem ratione, qua id ip&longs;um experimur: etenim primò iccirco atte­<pb pagenum="360" xlink:href="001/01/370.jpg"/>ritur coticulæ ut &longs;ciri po&longs;&longs;it quota argenti portio in&longs;it in eo. </s> <s id="N1B7F3">Deinde ad au­<lb/>rum argento&longs;um adijcitur tantum argenti, cuius bes &longs;olum &longs;emunciam, uel <lb/>&longs;emunciam & &longs;icilicum æris in &longs;e continet, quantum adijcere oportet: atque <lb/>addito plumbo <expan abbr="coquũtur">coquuntur</expan> in catino cinereo u&longs;que dum ip&longs;um & æs <expan abbr="exhal&etilde;t">exhalent</expan>: <lb/>tum auri mi&longs;tura cum argento dilatatur, & fi&longs;tulæ ex bracteis fiunt: quæ <expan abbr="cõijciuntur">con<lb/>ijciuntur</expan> in ampullam uitream, ac eis affunduntur aquæ ualentes duæ uel <lb/>tres: fi&longs;tulæ quæ &longs;uper&longs;unt, pror&longs;us puræ exi&longs;tunt, unis tantummodo qua­<lb/>ternis &longs;iliquis exceptis, quæ argenteæ &longs;unt: tantum enim argentum in uno­<lb/>quoque auri be&longs;&longs;e remanet.</s> </p> <p id="N1B812" type="caption"> <s id="N1B814">A<emph type="italics"/>mpullæ in catinis collocatæ<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>mpulla collocata inter bacilla ferrea <lb/>recte &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>mpullæ in arena, quam cap&longs;a continet, collocatæ: qua­<lb/>rum operculis exi&longs;tunt nares ex ip&longs;is recta pertinentes in &longs;ubiectas ampul­<lb/>las<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>mpullæ item in arena, quam cap&longs;a continet collocatæ: quarum o­<lb/>perculis exi&longs;tunt nares ex ip&longs;is tran&longs;uer&longs;æ pertinentes in &longs;ubiectas ampul­<lb/>las<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>lteræ ampullæ, aquam de&longs;tillantem recipientes, etiam in arena, <lb/>quam cap&longs;æ inferiores continent, collocatæ<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>ripus ferreus, in quo am<lb/>pulla, cum exigua auri particula ab argento non multo e&longs;t &longs;eparanda, &longs;olet <lb/>collocari<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.370.1.jpg" xlink:href="001/01/370/1.jpg"/> <p id="N1B856" type="main"> <s id="N1B858">Sed quia magna impen&longs;a facienda e&longs;t in talem &longs;ecretionem <expan abbr="illorũ">illorum</expan> metal­<pb pagenum="361" xlink:href="001/01/371.jpg"/>lorum, qualem expo&longs;ui, & cum aqua ualens conficitur, noctu <expan abbr="manendũ">manendum</expan> in <lb/>uigilia: atque omnino in hac re multa opera, &longs;ummaque cura <expan abbr="pon&etilde;da">ponenda</expan>, à uiris &longs;o­<lb/>lertibus altera &longs;ecernendi ratio inuenta e&longs;t minus &longs;umptuo&longs;a, minus ope­<lb/>ro&longs;a, minus, &longs;i incuria errorem attulerit, damno&longs;a. </s> <s id="N1B872">Ea uerò diuiditur triparti<lb/>tò. </s> <s id="N1B877">Etenim una &longs;ulfure perficitur, altera &longs;tibio, tertia aliqua <expan abbr="cõpo&longs;itione">compo&longs;itione</expan>, quæ <lb/>ex his alijsque rebus con&longs;tat. </s> <s id="N1B880">Primò autem argentum, in quo ine&longs;t aliqua auri <lb/>portio, &longs;olum in catino liquefactum redigatur in globulos: quot uerò glo­<lb/>bulorum libræ fuerint, totidem &longs;int &longs;ulfuris, ignem non experti, &longs;extantes et <lb/>&longs;icilici &longs;ed id <expan abbr="cõminutũ">comminutum</expan> globulis madefactis in&longs;pergatur: deinde conijcian­<lb/>tur in ollam fictilem nouam, quatuor &longs;extariorum capacem, aut in plures, &longs;i <lb/>globulorum copia extiterit. </s> <s id="N1B891">Olla repleta operculo item fictili tegatur & ob <lb/>linatur, atque imponatur in ignem circularem: qui &longs;e&longs;quipedem ideo ab olla <lb/>undique di&longs;tet, ut &longs;ulfur argento tantum admi&longs;ceatur, non liquatum de&longs;tillet: <lb/>tum aperiatur olla, globulique nigrore infecti eximantur: po&longs;t in catinum fi­<lb/>ctilem inijciantur talium globulorum libræ tres & triginta, &longs;i tot <expan abbr="librarũ">librarum</expan> ca­<lb/>pax fuerit. </s> <s id="N1B8A2">Quot autem libras globuli <expan abbr="arg&etilde;tei">argentei</expan>, priu&longs;quam eis in&longs;pergeretur <lb/>&longs;ulfur, pendebant, totidem æreorum globulorum <expan abbr="&longs;extãtes">&longs;extantes</expan> & &longs;icilici appen­<lb/>dantur, &longs;i quæque libra dodrantem argenti & quadrantem æris in &longs;e contine <lb/>at: uel dodrantem & &longs;emunciam argenti, &longs;extantem & <expan abbr="&longs;emũciam">&longs;emunciam</expan> æris. </s> <s id="N1B8B7">Si ue<lb/>rò dextantem argenti, & &longs;extantem æris, uel dextantem & <expan abbr="&longs;emũciam">&longs;emunciam</expan> argen<lb/>ti, &longs;e&longs;cuntiam æris appendantur globulorum æreorum quadrantes: &longs;i deun<lb/>cem argenti, unciam æris: uel deuncem & &longs;emunciam argenti, <expan abbr="&longs;emunciã">&longs;emunciam</expan> æ­<lb/>ris appendantur totidem <expan abbr="globulorũ">globulorum</expan> æreorum quadrantes & <expan abbr="&longs;emũciæ">&longs;emunciæ</expan> atque <lb/>&longs;icilici: &longs;i denique argentum purum fuerit, totidem globulorum æreorum tri­<lb/>entes & &longs;emunciæ appendantur: &longs;ed dimidia eorum globulorum æreorum <lb/>pars mox adijciatur ad globulos argenteos nigrore infectos. </s> <s id="N1B8D8">Catinum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>&longs;tatim operculare & oblinire, & in fornacem, quæ foraminibus uento in&longs;pi<lb/>ratur, imponere conuenit: quamprimum uerò <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> liquefactum fuerit, <lb/>aperiatur catinus, & in eum inijciatur cochlear cumulatum reliquorum glo<lb/>bulorum æreorum, itemque cochlear <expan abbr="cumulatũ">cumulatum</expan> pulueris, qui habet pares por<lb/>tiones &longs;pumæ argenti, globulorum plumbeorum, &longs;alis, recrementorum ui­<lb/>tri: atque catinus rur&longs;us operculo tegatur: qui globuli ærei cùm liquati fue­<lb/>rint, alij inijciantur cum puluere, u&longs;que dum omnes iniecti fuerint: tum de ca­<lb/>tino pauca mi&longs;tura, non tamen aurea ma&longs;&longs;ula quæ in eius fundo re&longs;idet, ca­<lb/>tillo hau&longs;ta effundatur, ip&longs;iusque drachma conijciatur in quenque catillum ci­<lb/>nereum, qui plumbi liquefacti unciam in &longs;e continet: nam plures &longs;int: quo <lb/>modo dimidia argenti drachma conficitur. </s> <s id="N1B8FD">Quàm primum autem <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>& æs ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;eparata fuerint, eius triens inijciatur in ampullam uitream, <lb/>et affundatur aqua ualens: eo enim modo percipitur, an &longs;ulfur aurum omne <lb/>&longs;ecreuerit ab argento necne. </s> <s id="N1B90E">At &longs;i quis &longs;cire uoluerit, quantula auri ma&longs;&longs;ula <lb/>in catini fundo re&longs;ideat, is filo ferreo cra&longs;&longs;o <expan abbr="cretã">cretam</expan> aquis madefactam illinat: <lb/>cum ea &longs;iccata fuerit, filum rectà demittat in catinum: quod tam alte, quàm <lb/>alta e&longs;t auri ma&longs;&longs;ula, remanet candidum: <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> eius partem mi&longs;tura nigro­<lb/>re inficit: quæ ad filum, ni cito retrahatur, adhære&longs;cit. </s> <s id="N1B921">Itaque &longs;i extracto filo au <lb/>rum ui&longs;um fuerit, ab argento &longs;atis e&longs;&longs;e &longs;ecretum, mi&longs;tura effu&longs;a auri ma&longs;&longs;ula <pb pagenum="362" xlink:href="001/01/372.jpg"/>è catino eximatur, & ex ea in aliquo loco puro decutiatur mi&longs;tura: nam di&longs;&longs;i<lb/>lire &longs;olet. </s> <s id="N1B92D">Ip&longs;a uerò ma&longs;&longs;ula redigatur in globulos: atque hi quot libras auri <lb/>pendunt, totidem <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> &longs;ulfuris, itemque globulorum <expan abbr="æreorũ">æreorum</expan> quadran­<lb/>tes appendantur, & omnia &longs;imul conijciantur in catinum fictilem, non in ol<lb/>lam: cùm iam lique&longs;cunt, ut aurum citius in catini fundo re&longs;ideat, adijciatur <lb/>puluis, de quo proxime dixi. </s> <s id="N1B940">Quanquam <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> in tali mi&longs;tura æris & argen­<lb/>ti minuti&longs;&longs;imæ auri particulæ qua&longs;i quædam &longs;cintillæ apparent, tamen, &longs;i o­<lb/>mnes, quæ in libra in&longs;unt, <expan abbr="nummulũ">nummulum</expan> &longs;implum non pendunt, &longs;atis bene &longs;ul­<lb/>fur &longs;ecreuit aurum ab argento: &longs;i uerò <expan abbr="nummulũ">nummulum</expan> pendunt aut plus, mi&longs;tura <lb/>rur&longs;us inijciatur in catinum fictilem: ad quam &longs;ulfur adijcere non conuenit, <lb/>&longs;ed <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> paucum æs & puluerem: quo modo iterum auri ma&longs;&longs;ula re<lb/>&longs;idebit in fundo: quæ cum altera ma&longs;&longs;ula auri non diuite coniungatur: &longs;ed <lb/>cùm aurum ab argenti libris &longs;ex & &longs;exaginta &longs;ecernitur, argentique & æris, & <lb/>&longs;ulfuris mi&longs;tura fit, quæ pendit libras centum triginta duas, ad æs &longs;eparan­<lb/>dum ab argento nobis opus e&longs;t plumbi libris plus minus quingentis: cum <lb/>quibus mi&longs;tura in <expan abbr="&longs;ecũdis">&longs;ecundis</expan> fornacibus coquitur: quomodo fit &longs;puma argen­<lb/>ti & molybdæna, quæ recoquantur in primis fornacibus. </s> <s id="N1B96D">Panes ex eis con­<lb/>flati in tertias fornaces imponantur, ut plumbum, quod paululum argenti <lb/>in &longs;e continet, ab ære &longs;eparatum rur&longs;us u&longs;ui &longs;it: quinetiam catini et eorum o­<lb/>percula contundantur, lauentur, &longs;edimen unà cum &longs;puma argenti & moly­<lb/>bdæna coquatur. </s> <s id="N1B978">Qui <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> i&longs;ta ratione omne <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab auro &longs;eparare uo­<lb/>lunt, hi unam auri, tres argenti portiones relinquunt: mi&longs;turam in globulos <lb/>redigunt: eos in ampullam conijciunt: aqua ualenti affu&longs;a aurum ab argen­<lb/>to <expan abbr="&longs;ecernũt">&longs;ecernunt</expan>: quam rationem libro &longs;eptimo explicaui. </s> <s id="N1B98D">Quinetiam &longs;i &longs;ulfur ex <lb/>lixiuio, quo conficitur &longs;al artificio&longs;us, tam ualido, ut ouum iniectum &longs;uper­<lb/>natet, coctum u&longs;que dum fumum non emittat, & ardenti carboni impo&longs;itum <lb/>lique&longs;cat, conijciatur in argentum liquefactum, ab eo aurum &longs;ecernit.</s> </p> <p id="N1B996" type="caption"> <s id="N1B998">O<emph type="italics"/>lla<emph.end type="italics"/> A. I<emph type="italics"/>gnis circularis<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> C. E<emph type="italics"/>ius operculum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>O<emph type="italics"/>llæ operculum<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> P. F<emph type="italics"/>ilum ferreum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="363" xlink:href="001/01/373.jpg"/> <figure id="id.001.01.373.1.jpg" xlink:href="001/01/373/1.jpg"/> <p id="N1B9D0" type="main"> <s id="N1B9D2">At &longs;tibio &longs;ic argentum ab auro &longs;eparetur. </s> <s id="N1B9D5">Si in be&longs;&longs;e auri fuerint argenti <lb/>&longs;eptem, uel &longs;ex, uel quinque binæ &longs;extulæ, ad <expan abbr="unã">unam</expan> auri partem adijciantur tres <lb/>&longs;tibij partes: &longs;ed ne &longs;tibium con&longs;umat aurum in catino fictili igne&longs;cente co­<lb/>quatur cum ære: quod &longs;i aurum aliquam æris portionem in &longs;e continet, ad <lb/>&longs;tibij be&longs;&longs;em adijciatur æris &longs;icilicus: &longs;i nullam, &longs;emuncia: nam æs &longs;tibio ad <lb/>aurum ab argento &longs;eparandum e&longs;t adiumento. </s> <s id="N1B9E6">Aurum autem primò inijcia<lb/>tur in catinum fictilem <expan abbr="igne&longs;c&etilde;tem">igne&longs;centem</expan>: atque quàm primum liquatum in orbem <lb/>fertur ad ip&longs;um paucum &longs;tibium adijciatur ne exiliat: id liquefactum breui <lb/>temporis &longs;pacio etiam in circum fertur: quod cùm factum fuerit omne reli­<lb/>quum &longs;tibium inijcere conuenit, catinum operculo tegere, mi&longs;turam coque <lb/>re, donec quis iter <expan abbr="longũ">longum</expan> pa&longs;&longs;us quinque & triginta facere po&longs;&longs;it: mox effun­<lb/>datur in alterum catinum ferreum, &longs;uperius latum, inferius angu&longs;tum, in fer <lb/>reo uel ligneo trunco collocatum, &longs;ed prius calefactum, & &longs;euo uel cera illi­<lb/>tum: atque is concutiatur: quo modo aurea ma&longs;&longs;a in ip&longs;ius fundo re&longs;idebit: <lb/>quæ catino refrigerato decutiatur, eademque <expan abbr="ratiõe">ratione</expan> adhuc quater coquatur: <lb/>&longs;ed &longs;ingulis uicibus minore &longs;tibij pondere ad aurum adiecto: &longs;itque ultima &longs;ti<lb/>bium auri <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> duplum, aut paulo amplius. </s> <s id="N1BA0F">Tum aurea quidem ma&longs;<lb/>&longs;a in catino cinereo coquatur, &longs;tibium uerò rur&longs;us ter uel quater in fictili: &longs;in <lb/>gulis autem uicibus re&longs;idebit aurea ma&longs;&longs;ula: &longs;ed &longs;iue tres &longs;iue quatuor ma&longs;&longs;u<pb pagenum="364" xlink:href="001/01/374.jpg"/>læ fuerint, coniunctæ coquantur in catino cinereo. </s> <s id="N1BA1B">Ad talis autem &longs;tibij li­<lb/>bras duas & dimidiam adijciantur aridæ uini fecis libræ duæ, & recremen­<lb/>torum uitri libra una, atque coquantur in catino fictili: atque etiam ma&longs;&longs;ula re&longs;i<lb/>debit in fundo: quæ in catino cinereo coquatur. </s> <s id="N1BA24">Po&longs;tremò &longs;tibium adiecto <lb/>pauco plumbo, coquatur in catino cinereo, in quo cæteris omnibus igni <expan abbr="cõ&longs;umptis">con<lb/>&longs;umptis</expan> &longs;olum remanebit <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan>. </s> <s id="N1BA33">Quod &longs;i &longs;tibium priu&longs;quam in cinereo <lb/>coquatur cum arida uini fece & recremento uitri in fictili coctum non fue­<lb/>rit, partem argenti con&longs;umit, & cinerem atque pulueres, ex quibus catinus fa­<lb/>ctus e&longs;t, ad &longs;e allicit. </s> <s id="N1BA3C">Catinus autem, in quo aurum <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> mi&longs;tum coquitur <lb/>cum &longs;tibio, ut etiam cinereus, collocetur in fornace, qualis uel uento forami<lb/>nibus in&longs;piratur, uel aurificum e&longs;&longs;e &longs;olet.</s> </p> <p id="N1BA47" type="caption"> <s id="N1BA49">F<emph type="italics"/>ornax quæ uento foraminibus in&longs;piratur<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ornax aurificum<emph.end type="italics"/> B. <lb/>C<emph type="italics"/>atinus fictilis<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus ferreus<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.374.1.jpg" xlink:href="001/01/374/1.jpg"/> <p id="N1BA71" type="main"> <s id="N1BA73">Vt autem aqua ualens, &longs;i argentum, à quo <expan abbr="aurũ">aurum</expan> &longs;ulfur &longs;ecreuit, in eam in­<lb/>ijciatur, nobis o&longs;tendit utrum omne fuerit <expan abbr="&longs;ecretũ">&longs;ecretum</expan>, an aliqua huius particu­<lb/>la in illo re&longs;tet, ita quædam rerum <expan abbr="cõpo&longs;itiones">compo&longs;itiones</expan> &longs;i alternis ip&longs;æ, alternis au­<lb/>rum, à quo <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> &longs;tibio &longs;eparatum fuit, in olla uel catino po&longs;itæ coquan­<lb/>tur, nobis declarant, omne &longs;eparauerit necne &longs;eparauerit: quinetiam ij&longs;dem <pb pagenum="365" xlink:href="001/01/375.jpg"/>compo&longs;itionibus utimur, cùm ab&longs;que &longs;tibio argentum uel æs, uel utrunque ab <lb/>auro illæ&longs;o ingeniosè & admirabiliter &longs;ecernimus. </s> <s id="N1BA95">Sunt uerò uariæ: nam a­<lb/>lia con&longs;tat ex pulueris latericij &longs;elibra, &longs;alis <expan abbr="quadrãte">quadrante</expan>, halinitri uncia, &longs;alis am<lb/>moniaci &longs;emuncia, &longs;alis fo&longs;&longs;ilis item &longs;emuncia. </s> <s id="N1BAA0">Tales autem lateres uel i&longs;tius <lb/>generis tegulas, ex quibus puluis <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, ex terra pingui & arenæ, &longs;abuli, <lb/>lapillorum experte ductos e&longs;&longs;e oportet, atque modice u&longs;tos, & admodum ue <lb/>teres: idque perpetuum e&longs;t. </s> <s id="N1BAAD">Alia compo&longs;itio fit ex pulueris latericij be&longs;&longs;e, &longs;alis <lb/>fo&longs;&longs;ilis triente, halinitri uncia, &longs;alis facticij &longs;emuncia: alia ex pulueris latericij <lb/>be&longs;&longs;e, &longs;alis factitij quadrante, halinitri &longs;e&longs;cuncia, &longs;alis ammoniaci uncia, &longs;alis <lb/>fo&longs;&longs;ilis &longs;emuncia. </s> <s id="N1BAB6">Quædam habet pulueris latericij libram, &longs;alis fo&longs;&longs;ilis &longs;eli­<lb/>bram, quibus nonnulli adijciunt atramenti &longs;utorij &longs;extantem & &longs;icilicum. </s> <s id="N1BABB"><lb/>Quædam conficitur ex pulueris latericij &longs;elibra, &longs;alis fo&longs;&longs;ilis triente, <expan abbr="atram&etilde;­ti">atramen­<lb/>ti</expan> &longs;utorij &longs;e&longs;cuncia, halinitri uncia. </s> <s id="N1BAC5">Quædam <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> ex pulueris latericij be&longs;­<lb/>&longs;e, &longs;alis factitij triente, atramenti &longs;utorij candidi &longs;extante, æruginis <expan abbr="&longs;emũcia">&longs;emuncia</expan>, <lb/>halinitri <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;emuncia. </s> <s id="N1BAD8">Aliqua fit ex pulueris latericij libra & triente, &longs;alis fo&longs;<lb/>&longs;ilis be&longs;&longs;e, falis ammoniaci &longs;extante & &longs;emuncia, <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij item &longs;extan<lb/>te & <expan abbr="&longs;emũcia">&longs;emuncia</expan>, halinitri &longs;extante. </s> <s id="N1BAE7">Aliqua denique habet pulueris latericij <expan abbr="librã">libram</expan>, <lb/>&longs;alis factitij trientem, atramenti &longs;utorij &longs;e&longs;cunciam. </s> <s id="N1BAF0">Atque hæc cuiu&longs;que <expan abbr="cõpo­&longs;itionis">compo­<lb/>&longs;itionis</expan> propria &longs;unt: quæ uerò &longs;equuntur, <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan> ad omnes pertinent. </s> <s id="N1BAFD"><lb/>Singulæ res primò &longs;eparatim <expan abbr="cõterendæ">conterendæ</expan> &longs;unt in puluerem: lateres <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;u<lb/>per marmor uel &longs;axun: durum impo&longs;iti ferramento, reliquæ in mortarium <lb/>pi&longs;tillo: &longs;ingulæ quoque &longs;eor&longs;um cribrandæ: deinde uniuer&longs;æ <expan abbr="cõmi&longs;cendæ">commi&longs;cendæ</expan>: <lb/>& aceto uel hominis urina, qua paucus &longs;al ammoniacus, &longs;i compo&longs;itio eum <lb/>non habuerit, re&longs;olutus &longs;it, <expan abbr="madefaci&etilde;dæ">madefaciendæ</expan>. </s> <s id="N1BB19">Quidam tamen aureos globulos <lb/>aut bracteolas eadem madefacere malunt: tum alternatim in ollis nouis & <lb/>puris, & in quas nulla unquam aqua infu&longs;a fuit, collocari debent: in ima par <lb/>te res compo&longs;itæ, quæ mox ferramento æquandæ &longs;unt: po&longs;tea globuli uel <lb/>bracteolæ, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> aliæ iuxta alias ponendæ, ut illæ eas undique po&longs;&longs;int attin­<lb/>gere: tum rur&longs;us res compo&longs;itæ tantæ, quantæ manu <expan abbr="compreh&etilde;di">comprehendi</expan> po&longs;&longs;unt, <lb/>aut amplius, &longs;i ollæ amplæ fuerint, <expan abbr="inijci&etilde;dæ">inijciendæ</expan> &longs;unt, & ferramento æquandæ, <lb/>atque ij&longs;dem eodem modo globuli uel bracteolæ &longs;uperponendæ. </s> <s id="N1BB36">Hæc <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>iterare conuenit, donec ollæ utri&longs;que compleantur: dein operculis tegere, & <lb/>qua inter &longs;e <expan abbr="cõmittuntur">committuntur</expan> <expan abbr="lutũ">lutum</expan> artificio&longs;um illinire: quod cùm &longs;iccatum fuerit <lb/>ollas in fornacem imponere: ea tres cameras habeat, quarum infima &longs;it alta <lb/>pedem: in hanc & aura per os eius penetrat, & cinis decidit è lignis combu­<lb/>&longs;tis, quæ &longs;u&longs;tinent bacilla ferrea &longs;ic collocata, ut cratis figuram <expan abbr="repræ&longs;ent&etilde;t">repræ&longs;entent</expan>. </s> <s id="N1BB53"><lb/>Mediæ &longs;it altitudo duorum pedum: per cuius os in eam immittuntur ligna: <lb/>quæ uel querna, uel roborea, uel ilignea, uel cerrea e&longs;&longs;e <expan abbr="deb&etilde;t">debent</expan>: ex his enim i­<lb/>gnis lentus & diuturnus, quali ad hanc rem nobis opus e&longs;t. </s> <s id="N1BB5F">At &longs;uprema ca­<lb/>mera &longs;uperius pateat, ut ollæ in <expan abbr="eã">eam</expan> demitti po&longs;&longs;int: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> habeat: <lb/><expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> <expan abbr="fundũ">fundum</expan> con&longs;tet ex bacillis ferreis tam ualidis, ut <expan abbr="ollarũ">ollarum</expan> pondus & uim <lb/>ignis &longs;u&longs;tinere queant: tanto inter &longs;e &longs;pacio di&longs;tantibus, ut hic bene penetra <lb/>re, & ollas calefacere po&longs;&longs;it: quæ etiam ip&longs;æ inferius &longs;int angu&longs;tæ, ut igni in <lb/><expan abbr="mediũ">medium</expan> inter eas <expan abbr="interuallũ">interuallum</expan> recepto incale&longs;cant: &longs;uperius amplæ, ut <expan abbr="coniũctæ">coniunctæ</expan> <lb/>eundem aliquantum arceant: quinetiam fornax &longs;uperius laterculis non <expan abbr="ad­modũ">ad­<lb/>modum</expan> cra&longs;&longs;is uel tegulis & luto obturetur: relictis <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> duobus uel <pb pagenum="366" xlink:href="001/01/376.jpg"/>tribus &longs;piramentis, per quæ fumus & flammæ eluctari po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1BB9F">Auri<expan abbr="aũt">aut</expan> glo<lb/>buli uel bracteolæ & res compo&longs;itæ alternis collocatæ, &longs;i fornax antea, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>ollæ his plenæ in ea <expan abbr="&longs;tatuãtur">&longs;tatuantur</expan>, duabus horis excalfacta fuerit, quatuor & ui­<lb/>ginti leni igni, & paulatim aucto <expan abbr="co&quetilde;dæ">coquendæ</expan> &longs;unt: &longs;i non fuerit, &longs;ex & uiginti: <lb/>ueruntamen ignis &longs;ic auctibus cre&longs;cat, ut auri particulæ & res, in quibus uis <lb/>argenti & æris ab auro <expan abbr="&longs;eparãdi">&longs;eparandi</expan> ine&longs;t, <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="collique&longs;cãt">collique&longs;cant</expan>: ne fru&longs;tra &longs;u&longs;cipiatur <lb/>labor, & &longs;umptus impendatur: itaque &longs;atis e&longs;t tantum ignis e&longs;&longs;e <expan abbr="calor&etilde;">calorem</expan>, quan­<lb/>to ollæ &longs;emper rubræ maneant. </s> <s id="N1BBD0">Po&longs;t tot horas omnia ligna <expan abbr="ard&etilde;tia">ardentia</expan> è forna­<lb/>ce &longs;unt <expan abbr="extrah&etilde;da">extrahenda</expan>: ip&longs;a fornax laterculis uel tegulis refractis &longs;uperius <expan abbr="aperi&etilde;­da">aperien­<lb/>da</expan>, ollæ calentes forcipibus <expan abbr="exim&etilde;dæ">eximendæ</expan>: opercula <expan abbr="remou&etilde;da">remouenda</expan>: tum &longs;i otium da­<lb/>tur, aurum &longs;inere oportet per &longs;e refrige&longs;cere, minus enim <expan abbr="damnũ">damnum</expan> faciet: &longs;i ue­<lb/>rò <expan abbr="negotiũ">negotium</expan> ad <expan abbr="eã">eam</expan> rem tempus <expan abbr="nõ">non</expan> concedit, aureæ particulæ &longs;ingulæ mox in <lb/>ua&longs;culo ligneo aut aheno &longs;unt urina uel aqua <expan abbr="re&longs;tingu&etilde;dæ">re&longs;tinguendæ</expan> &longs;en&longs;im, ne res <expan abbr="cõ­po&longs;itæ">con­<lb/>po&longs;itæ</expan>, quæ <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in &longs;e <expan abbr="traxerũt">traxerunt</expan>, id <expan abbr="exhal&etilde;t">exhalent</expan>. </s> <s id="N1BC17">Sed aureæ particulæ & res <expan abbr="cõpo&longs;itæ">com<lb/>po&longs;itæ</expan> ad eas adhærentes refrigeratæ aut re&longs;tinctæ rutello &longs;unt uer&longs;andæ, <lb/>ut <expan abbr="harũ">harum</expan> glebulæ <expan abbr="cõminui">comminui</expan>, illæ ab ip&longs;is nudari po&longs;&longs;int: dein angu&longs;to cribro, <lb/>cui <expan abbr="&longs;uppo&longs;itũ">&longs;uppo&longs;itum</expan> &longs;it <expan abbr="ahenũ">ahenum</expan>, incernendæ &longs;unt: quo modo <expan abbr="cõpo&longs;itæ">compo&longs;itæ</expan> res <expan abbr="cũ">cum</expan> argen­<lb/>to uel ære, uel utroque permi&longs;tæ è cribro <expan abbr="decidũt">decidunt</expan> in <expan abbr="ahenũ">ahenum</expan>, aurei globuli uel <lb/>bracteolæ in eo <expan abbr="reman&etilde;t">remanent</expan>: quæ in <expan abbr="ua&longs;culũ">ua&longs;culum</expan> <expan abbr="proijci&etilde;dæ">proijciendæ</expan> &longs;unt et <expan abbr="iterũ">iterum</expan> rutello uer<lb/>&longs;andæ, ut à rebus, quæ <expan abbr="argentũ">argentum</expan> uel æs in &longs;e <expan abbr="traxerũt">traxerunt</expan>, purgentur. </s> <s id="N1BC62">Res uerò i­<lb/>p&longs;æ quæ de cribri foraminibus in <expan abbr="ahenũ">ahenum</expan> delap&longs;æ &longs;unt, in alueo, &longs;uper ua&longs;e li<lb/>gneo manibus agitato, lauandæ &longs;unt, ut minutæ auri particulæ, quæ &longs;imul <lb/>ex cribro <expan abbr="deciderũt">deciderunt</expan>, ab eis &longs;eparari po&longs;&longs;int: quæ rur&longs;us in ua&longs;culo aqua cali­<lb/>da lauandæ &longs;unt, & ligno uel &longs;copis uer&longs;andæ, ut res madefactæ ab ip&longs;is de­<lb/>labantur: po&longs;tea omne <expan abbr="aurũ">aurum</expan> denuo calida lauari, & &longs;etis &longs;uillis colligatis pur<lb/>gari debet in aheno <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> pleno, cui ua&longs;culum &longs;it &longs;ubiectum: tum idem <lb/>in orbem ferreum, cui item &longs;uppo&longs;itum &longs;it ua&longs;culum, proijcere oportet, atque <lb/>calida lauare. </s> <s id="N1BC85">Ad extremum ip&longs;um conuenit conijcere in alueum, & &longs;iccati <lb/>globulum uel bracteolam coticulæ atterere unà cum acu, & con&longs;iderare u­<lb/>trum <expan abbr="purũ">purum</expan> an temperatum &longs;it: &longs;i nondum purum fuerit, globuli uel bracte­<lb/>olæ cum rebus compo&longs;itis, quæ argentum & æs in &longs;e trahunt, &longs;imili modo <lb/>alternatim collocatis coquantur <expan abbr="iterũ">iterum</expan>: imo uerò toties, quoties ip&longs;a res hoc <lb/>po&longs;tulat. </s> <s id="N1BC9A">Sed noui&longs;&longs;ime tot horis, quot ad cas expurgandas opus erunt: & <lb/>tum quidem una aliqua compo&longs;itione ad globulos uel bracteolas adiecta <lb/>quæ careat rebus à metallis ortis: quales &longs;unt ærugo & <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan>: &longs;i <lb/>enim hæc fuerint in <expan abbr="cõpo&longs;itione">compo&longs;itione</expan> <expan abbr="aurũ">aurum</expan> aliquam uilis metalli particulam &longs;olet <lb/><expan abbr="cõcipere">concipere</expan>, uel, &longs;i eo caruerint, ip&longs;is infici. </s> <s id="N1BCB8">Quamobrem quidam nunque talibus <lb/><expan abbr="cõpo&longs;itionibus">compo&longs;itionibus</expan>, in quibus i&longs;ta &longs;unt, utuntur: & recte &longs;ane illi: nam &longs;olus pul­<lb/>uis latericius & &longs;al, maxime fo&longs;&longs;ilis, totum <expan abbr="argentũ">argentum</expan> & æs ex auro elicere et in <lb/>&longs;e trahere po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N1BCC8">At monetarij non nece&longs;&longs;e habent aurum pror&longs;us purum <lb/>efficere, &longs;ed coquere, donec talis temperatura &longs;it, qualis e&longs;&longs;e debeat <expan abbr="aureorũ">aureorum</expan> <lb/>nummûm quos cudunt. </s> <s id="N1BCD3">Verùm cùm iam fuluus ille color auro in&longs;ederit, & <lb/>omnino fuerit purum, aut tale quale præparant monetarij, cum ea chry&longs;o­<lb/>colla, quam Mauri boracem nominant, uel cum &longs;ale confecto ex lixiuio, ex <lb/>cinere anthyllidis uel alterius herbæ &longs;al&longs;æ facto, coquatur, & ex eo liquefa­<lb/>cto bacilla fiant. </s> <s id="N1BCDE">Sed res compo&longs;itæ, quæ in &longs;e traxerunt argentum, uel æs, <pb pagenum="367" xlink:href="001/01/377.jpg"/>aqua effu&longs;a &longs;iccentur, ligno terantur: cum molybdæna & plumbo depaupe<lb/>rato permi&longs;tæ excoquantur in prima fornace: mi&longs;tura <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> & plumbi, uel <lb/>argenti & æris & plumbi, quæ effluxit, denuo coquatur in <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> fornace, <lb/>ut plumbum & æs ab argento &longs;eparentur: hoc po&longs;tremò in u&longs;trina perpur­<lb/>getur: quo &longs;ane modo argenti nulla, uel perexigua particula perit.</s> </p> <p id="N1BCF6" type="caption"> <s id="N1BCF8">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>lla<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>piramenta<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.377.1.jpg" xlink:href="001/01/377/1.jpg"/> <p id="N1BD18" type="main"> <s id="N1BD1A">Sunt præterea rerum, quæ aurum ab argento &longs;eparant, aliæ quædam <expan abbr="cõ­po&longs;itiones">con­<lb/>po&longs;itiones</expan> ex &longs;ulfure & &longs;tibio alijsque <expan abbr="cõfectæ">confectæ</expan>: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> una con&longs;tat ex atramen<lb/>ti &longs;utorij ignis calore &longs;iccati & in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> re&longs;oluti &longs;emuncia, &longs;alis facticij pur<lb/>gati &longs;extante, &longs;tibij triente, &longs;ulfuris <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> experti & præparati &longs;elibra, uitri <lb/>&longs;icilico, halinitri item &longs;icilico, &longs;alis ammoniaci drachma. </s> <s id="N1BD3D">Sulfur uerò &longs;ic præ­<lb/>paratur. </s> <s id="N1BD42">Primò <expan abbr="cõteritur">conteritur</expan> in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan>: deinde &longs;ex horis ex acri aceto coquitur: <lb/>tum effu&longs;um in <expan abbr="ua&longs;culũ">ua&longs;culum</expan> aqua calida abluitur: po&longs;tremo <expan abbr="&qring;d">quod</expan> re&longs;edit in ua&longs;culi <lb/>fundo &longs;iccatur: at &longs;al <expan abbr="cõiectus">coniectus</expan> in <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="fluuial&etilde;">fluuialem</expan>, coquitur, ut purgetur, & rur­<lb/>&longs;us exiccatur. </s> <s id="N1BD67">Altera <expan abbr="cõpo&longs;itio">compo&longs;itio</expan> habet &longs;ulfuris <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> experti <expan abbr="librã">libram</expan> <expan abbr="unã">unam</expan>, &longs;alis <lb/>purgati libras duas. </s> <s id="N1BD80">Tertia fit ex &longs;ulfuris ignem non experti libra, &longs;alis facti­<lb/>tij purgati &longs;elibra, &longs;alis ammoniaci quadrante, minij è plumbo facti uncia. </s> <s id="N1BD85"><lb/>Quarta conficitur ex &longs;alis factitij, &longs;ulfuris <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan> non experti, aridæ uini fecis, <lb/>lingulorum libra, chry&longs;ocollæ, <expan abbr="quã">quam</expan> Mauri boracem uocant, &longs;elibra. </s> <s id="N1BD93">Quinta <pb pagenum="368" xlink:href="001/01/378.jpg"/>habet pares portiones &longs;ulfuris ignem non experti, &longs;alis ammoniaci, halini­<lb/>tri, æruginis. </s> <s id="N1BD9D">Argentum autem, in quo ine&longs;t aliqua auri portio, primò unà <lb/>cum <expan abbr="plũbo">plumbo</expan> liquefiat in catino fictili, atque &longs;imul <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ex <lb/>halet <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>: &longs;i argenti fuerit libra, plumbi &longs;int drachmæ &longs;ex: tum <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum </expan> <lb/>a&longs;pergatur aliquo de i&longs;tis pulueribus <expan abbr="cõpo&longs;itis">compo&longs;itis</expan>, qui pendat uncias duas: de­<lb/>in agitetur: po&longs;tea effundatur in alterum catinum prius calefactum & &longs;euo <lb/>illitum: isque concutiatur: cætera perficiantur ratione iam explicata. </s> <s id="N1BDC6">Quineti<lb/>am aurum ab argenteis poculis, alijsque ua&longs;culis & operibus inauratis inte­<lb/>gris manentibus &longs;eparatur puluere, qui con&longs;tat ex &longs;alis ammoniaci parte u­<lb/>na, &longs;ulfuris dimidia: poculum, &longs;iue aliud opus, inauratum oleo illinitur: ei in<lb/>&longs;pergitur puluis: manu uel forcipe prehen&longs;um admouetur igni, concutitur: <lb/>quo modo aurum decidit in aquam ua&longs;is &longs;ubiecti, <expan abbr="poculũ">poculum</expan> manet illæ&longs;um. </s> <s id="N1BDD7"><lb/>Separatur etiam aurum ab argenteis operibus inauratis argento uiuo: id in <lb/>fundatur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> fictilem, & igni &longs;ic calefiat ut digitus, in ip&longs;um immi&longs;&longs;us, <lb/>calorem &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it: in eo argenteum opus inauratum collocetur: cùm <lb/>ad ip&longs;um <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> uiuum adhæ&longs;erit <expan abbr="exemptũ">exemptum</expan> imponatur in lancem: in <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>aurum refrigeratum unà cum argento uiuo decidit. </s> <s id="N1BDF3">Iterum uerò & &longs;æpius <lb/>idem <expan abbr="argenteũ">argenteum</expan> opus <expan abbr="inauratũ">inauratum</expan> in argento uiuo calefacto collocetur: idemque <lb/>labor &longs;u&longs;cipiatur u&longs;que ad eum finem dum nullum aurum appareat in opere, <lb/>cùm in ignem impo&longs;itum fuerit, & ex eo argentum uiuum, quod ad ip&longs;um <lb/>adhæ&longs;it, euolarit: mox arti&longs;ex capiat pedem <expan abbr="leporinũ">leporinum</expan>, atque conuerrat argen­<lb/>tum uiuum & aurum: quæ &longs;imul ex opere argenteo deciderunt in lancem: <lb/>caque infundat in linteum, lini xylini contextu factum, uel in alutam: per <expan abbr="illũ">illum</expan> <lb/>uel hanc argentum uiuum expre&longs;&longs;um altera lance excipiatur. </s> <s id="N1BE14">Aurum uerò <lb/>in linteo uel aluta remanebit: quod collectum in carbonem excauatum inij<lb/>ciat & coquat donec lique&longs;cat, & ex eo ma&longs;&longs;ula fiat: quam cum pauco &longs;tibio <lb/>coquat in catino fictili: eaque in alterum ua&longs;culum infundat: quo modo <expan abbr="aurũ">aurum</expan> <lb/>in fundo re&longs;idere, &longs;tibium tenere &longs;uperiorem locum uidebit: tum eundem la<lb/>borem &longs;umat: po&longs;tremò aureas ma&longs;&longs;ulas in <expan abbr="later&etilde;">laterem</expan> <expan abbr="excauatũ">excauatum</expan> conijciat, eumque <lb/>in igni collocet: qua ratione aurum fit purum. </s> <s id="N1BE2F">Atque his modis aurum ab <lb/>argento, uel contra argentum ab auro &longs;ecernitur: nunc exponam rationes, <lb/>quibus æs ab auro &longs;eparatur. </s> <s id="N1BE36">Sal, quem uocamus artificio&longs;um, conficitur ex <lb/>atramenti &longs;utorij, aluminis, halinitri, &longs;ulfuris ignem non experti <expan abbr="&longs;ingulorũ">&longs;ingulorum</expan> li<lb/>bra, &longs;alis ammoniaci &longs;elibra: quæ res <expan abbr="cõminutæ">comminutæ</expan> coquantur ex lixiuio facto <lb/>ex cineris, quo lanarum infectores utuntur, parte una, calcis aqua non re&longs;tin<lb/>ctæ item parte una, cineris fagini partibus quatuor. </s> <s id="N1BE49">Res autem ex hoc lixi­<lb/>uio coquantur u&longs;que dum totum con&longs;umatur: mox &longs;iccentur & reponantur <lb/>in loco calido, ne in oleum uertantur: deinde cum eis <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan> plumbi, in <lb/>cinerem re&longs;oluti, libra permi&longs;ceatur: atque huius pulueris compo&longs;iti &longs;ingulæ <lb/>&longs;e&longs;cunciæ &longs;ingulis æris, in catino calefacti, libris paulatim in&longs;pergantur: ac &longs;i <lb/>lo ferreo multum & celeriter agitentur: catino refrigerato & confracto au­<lb/>rea ma&longs;&longs;ula reperitur. </s> <s id="N1BE5C">Altera &longs;ecernendi ratio hæc e&longs;t: &longs;ulfuris ignem non ex<lb/>perti libræ duæ, &longs;alis facticij purgati quatuor <expan abbr="cõminuantur">comminuantur</expan> & commi&longs;cean­<lb/>tur: huius pulueris &longs;extans & &longs;emuncia adijciantur ad be&longs;&longs;em globulorum <lb/>confectorum ex plumbo, et ære, in quo ine&longs;t aurum, plumbi duplo: &longs;imulque <pb pagenum="369" xlink:href="001/01/379.jpg"/>coquantur in catino fictili donec liquentur: quo refrigerato eximatur ma&longs;­<lb/>&longs;ula, & à recremento purgetur: ex qua rur&longs;us conficiantur globuli, ad quos, <lb/>&longs;i pendunt trientem, pulueris iam dicti &longs;elibra addatur, alternatimque collo­<lb/>centur in catino: <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> operculare & oblinire <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>: mox leni igni coquan­<lb/>tur donec globuli lique&longs;cant: paulo po&longs;t catinus ex igni eximatur: ex refri­<lb/>gerato ma&longs;&longs;ula extrahatur: ex qua purgata et denuo liquefacta tertio globu<lb/>li fiant: ad quos, &longs;i pendunt &longs;extantem, pulueris &longs;emuncia & &longs;icilicus adijci­<lb/>antur, eodemque modo <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan>, & in catini fundo aurea ma&longs;&longs;ula re&longs;idebit. </s> <s id="N1BE88"><lb/>Tertia ratio e&longs;t: in æris liquefacti libras &longs;ex, &longs;ubinde inijciantur &longs;ulfuris cera <lb/>inuoluti, uel cum ea permi&longs;ti, particulæ, et comburantur: pendat uerò &longs;ulfur <lb/>&longs;emunciam & &longs;icilicum: deinde halinitri, in puluerem contriti, &longs;icilicus unus <lb/>& dimidius proijciantur in idem æs, itemque comburantur: tum denuo &longs;ulfu<lb/>ris cera inuoluti &longs;emuncia & &longs;icilicus: po&longs;tea plumbi in cinerem re&longs;oluti, & <lb/>cera inuoluti, uel minij, ex plumbo facti, &longs;icilicus et dimidius: mox auferatur <lb/>æs, & ad auream ma&longs;&longs;ulam adhuc cum ære pauco permi&longs;tum adijciatur &longs;ti­<lb/>bium, quod ma&longs;&longs;ulæ &longs;it duplum: & &longs;imul u&longs;que eò coquantur, dum <expan abbr="cad&etilde;">eadem</expan> ex­<lb/>halet &longs;tibium: tum ma&longs;&longs;ula & plumbum, quod &longs;it ma&longs;&longs;ulæ <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, coquan<lb/>tur in catino cinereo. </s> <s id="N1BEA6">Po&longs;tremò aurum ex eo eximatur, & hominis urina re­<lb/>&longs;tinguatur: quod &longs;i color nigricans ei in&longs;ederit cum pauca chry&longs;ocolla, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>Mauri boracem uocant: &longs;i pallidus, cum &longs;tibio recoctum, fuluum illum tra­<lb/>het. </s> <s id="N1BEB3">Sunt qui æs liquefactum cochleari ferreo hauriunt & effundunt in alte <lb/>rum catinum, qui foramen habet oblitum luto, eumque imponunt in carbo­<lb/>nes <expan abbr="ard&etilde;tes">ardentes</expan>, & iniectis pulueribus iam dictis ma&longs;&longs;am filo ferreo celeriter uer<lb/>&longs;ant: atque hi aurum ab ære &longs;ecernunt: illud in catini fundo re&longs;idet, hoc &longs;uper­<lb/>natat: mox forcipe ignita catini foramen aperiunt, & effluit æs. </s> <s id="N1BEC2">Aurum ue­<lb/>rò, quod reman&longs;it, cum &longs;tibio recoquunt: id cùm exhalauerit, aurum tertiò <lb/>cum quarta plumbi parte <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> in catino cinereo, & hominis urina re&longs;tin<lb/>guunt. </s> <s id="N1BECF">Quarta ratio e&longs;t, æris libra & triens, atque plumbi &longs;extans <expan abbr="liquefiũt">liquefiunt</expan> & <lb/>effunduntur in alterum catinum, intrin&longs;ecus oblitum &longs;euo uel gyp&longs;o: & ad <lb/>ea adijcitur puluis, qui con&longs;tat ex &longs;ulfuris præparati, æruginis, halinitri <expan abbr="&longs;in­gulorũ">&longs;in­<lb/>gulorum</expan> &longs;emuncia, &longs;alis cocti &longs;e&longs;cuncia. </s> <s id="N1BEE0">Quinta, æris libra & <expan abbr="globulorũ">globulorum</expan> plum<lb/>beorum libræ duæ, atque &longs;alis artificio &longs;i &longs;e&longs;cuncia inijciuntur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, & pri<lb/>mò <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> leni igni, deinde acriori. </s> <s id="N1BEF3">Sexta, æris bes, &longs;ulfuris, &longs;alis, &longs;tibij, &longs;in<lb/>gulorum &longs;extans &longs;imul coquuntur. </s> <s id="N1BEF8">Septima, æris bes, &longs;cobis ferri elimatæ, <lb/>&longs;alis, &longs;tibij, recrementorum uitri &longs;ingulorum &longs;extans unà coquuntur. </s> <s id="N1BEFD">Octa­<lb/>ua æris libra, &longs;ulfuris &longs;e&longs;quilibra, æruginis &longs;elibra, &longs;alis purgati libra, &longs;imul <lb/>coquuntur. </s> <s id="N1BF04">Nona in æris liquefacti libram inijcitur &longs;ulfuris ignem non ex­<lb/>perti & <expan abbr="cõminuti">comminuti</expan> tantundem, & filo ferreo celeriter uer&longs;antur: mi&longs;tura con­<lb/>teritur in puluerem: in quem argentum uiuum infunditur: quod aurum ad <lb/>&longs;e allicit & trahit. </s> <s id="N1BF11">At æs inauratum aqua madefactum igni imponitur: igni­<lb/>tum frigida re&longs;tinguitur: aurum filis orichalceis colligatis abraditur. </s> <s id="N1BF16">His &longs;a­<lb/>ne rationibus aurum ab ære &longs;ecernitur: at <expan abbr="id&etilde;">idem</expan>, uel <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab argento ratione, <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> nunc <expan abbr="exponã">exponam</expan>, &longs;eparatur. </s> <s id="N1BF2C">Officina uerò, &longs;iue <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> in quo id ip&longs;um <lb/>fit, prope officinam, in qua uenæ auri, uel argenti, uel mi&longs;tæ excoquuntur, <lb/><expan abbr="cõ&longs;truatur">con&longs;truatur</expan>: cuius murus medius &longs;it longus pedes <expan abbr="unũ">unum</expan> & uiginti, altus quin­<pb pagenum="370" xlink:href="001/01/380.jpg"/>decim: à quo primus, qui e&longs;t ad flumen, di&longs;tet pedibus quindecim, po&longs;tre­<lb/>mus decem & nouem: uterque longus &longs;it pedes &longs;ex & triginta, altus quatuor­<lb/>decim: &longs;ed ex primi muri capite murus <expan abbr="trã&longs;uer&longs;us">tran&longs;uer&longs;us</expan> pertineat ad caput po&longs;tre­<lb/>mi muri: deinde po&longs;t pedes quindecim ex eodem muro primò alter murus <lb/>tran&longs;uer&longs;us ductus &longs;it ad caput muri medij. </s> <s id="N1BF4F">In hoc &longs;pacio, quod e&longs;t inter du­<lb/>os i&longs;tos muros tran&longs;uer&longs;os, collocentur pila, quibus uenæ & alia ad eas ex­<lb/>coquendas nece&longs;&longs;aria frangantur: à primi quoque muri po&longs;teriore capite ter<lb/>tius murus tran&longs;uer&longs;us perductus &longs;it ad alterum caput muri medij, & ab eo­<lb/>dem ad caput muri po&longs;tremi. </s> <s id="N1BF5A">Spacium autem, quod e&longs;t inter &longs;ecundum & <lb/>tertium murum tran&longs;uer&longs;um, & inter po&longs;tremum & medium murum lon­<lb/>gum, contineat &longs;ecundam fornacem, in qua plumbum &longs;eparatur ab auro uel <lb/>argento, cuius camini paries rectus &longs;tatuatur &longs;uper <expan abbr="mediũ">medium</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan>, obliquus <lb/>&longs;uper trabem, quæ ex &longs;ecundo muro tran&longs;uer&longs;o pertineat ad tertium: ea ita <lb/>locata &longs;it, ut pedibus tredecim di&longs;tet à medio muro longo, quatuor à po&longs;tre<lb/>mo: ip&longs;a uerò cra&longs;&longs;a & lata &longs;it pedes duos: à terra &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad <expan abbr="trab&etilde;">trabem</expan> <expan abbr="hãc">hanc</expan> <lb/>longam &longs;int pedes duodecim. </s> <s id="N1BF7B">Quinetiam ne paries obliquus incidat in re­<lb/>ctum: caueatur partim crebris bacillis ferreis, partim raris tignis luto obdu­<lb/>ctis, quæ utraque è tignis parietis obliqui ad tigna recti <expan abbr="pertineãt">pertineant</expan>. </s> <s id="N1BF86">Po&longs;tremò <lb/>tectum eodem modo &longs;e habeat, quo <expan abbr="tectũ">tectum</expan> officinæ, in qua uenæ excoquun<lb/>tur: &longs;ed in &longs;pacio, quod e&longs;t inter medium & primum murum longum, & in­<lb/>ter primum & tertium murum tran&longs;uer&longs;um &longs;int folles, machina, quæ eos de<lb/>primit, organum, quod eo&longs;dem diducit. </s> <s id="N1BF95">Vnum etiam tympanum, quod e&longs;t <lb/>ad axem rotæ, habens fu&longs;os moueat tympanum dentatum axis, cuius den­<lb/>tes longi follium tigilla deprimunt, & tympanum dentatum axis, cuius den <lb/>tes longi, pilorum dentes longos attollunt: &longs;ed <expan abbr="cõtrario">contrario</expan> modo: ut &longs;i dentes <lb/>deprimentes tigilla follium uoluantur à &longs;eptentrione ad meridiem: contrà <lb/>dentes longi attollentes <expan abbr="pilorũ">pilorum</expan> dentes longos uer&longs;entur à meridie in &longs;epten<lb/>trionem. </s> <s id="N1BFAC">Verùm plumbum ab auro uel argento &longs;ecernitur in hac <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> <lb/>fornace: cuius &longs;tructura con&longs;tat ex &longs;axis quadrangulis, ex duobus muris in­<lb/>terioribus, quorum alter <expan abbr="alterũ">alterum</expan> tran&longs;uer&longs;us &longs;ecat, ex orbe, ex operculo. </s> <s id="N1BFBB">Ip&longs;e <lb/>uerò catinus conficitur ex puluere terreno & cinere: &longs;ed primò de &longs;tructura <lb/>atque adeo de &longs;axis <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> dicam: ea &longs;int alta pedes quatuor, & palmos <lb/>tres, cra&longs;&longs;a pedem: ab imo &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad pedes duos, & palmos tres, inte <lb/>riore & &longs;uprema parte ad <expan abbr="palmũ">palmum</expan> pror&longs;us exci&longs;a &longs;int, ut &longs;axeus orbis in ip&longs;is <lb/>iacere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1BFD0">Solent <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> plerunque e&longs;&longs;e numero quatuordecim: atque lata ex­<lb/>teriore parte pedem & <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, interiore angu&longs;tiora: quod interior circulus <lb/>multo &longs;it angu&longs;tior exteriore. </s> <s id="N1BFDF">Quod &longs;i latiora fuerint, minus multa e&longs;&longs;e ne­<lb/>ce&longs;&longs;e e&longs;t: &longs;i angu&longs;tiora, plura. </s> <s id="N1BFE4">In terram fodiantur altitudine pedis & palmi: <lb/>&longs;uperius &longs;emper bina quæque proxima fibula ferrea connectantur: cuius cu­<lb/>&longs;pides in eorum foramina includantur, & in eadem plumbum liquidum in <lb/>fundatur: &longs;ed ea &longs;tructura &longs;axea habeat &longs;piritalia foramina &longs;ex à terra, &longs;ur&longs;um <lb/>uer&longs;us ad pedem: atque ita ab ima &longs;axorum parte ad pedes duos & palmum: <lb/>quorum quodque &longs;it inter bina &longs;axa altum palmos duos, latum <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & di­<lb/>gitos tres. </s> <s id="N1BFF7">Vnum &longs;it à dextro latere inter murum, qui murum <expan abbr="principal&etilde;">principalem</expan> ab <lb/>igni tuetur, & <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan>, per quem &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> ex fornacis catino effluit. <pb pagenum="371" xlink:href="001/01/381.jpg"/>Cætera quinque &longs;int <expan abbr="circũcirca">circumcirca</expan> paribus, quoad fieri pote&longs;t, interuallis di&longs;tin­<lb/>cta: per ea exit halitus, quem terra <expan abbr="cõcalefacta">concalefacta</expan> expirat: quæ ni e&longs;&longs;ent eum ca­<lb/>tinus ad &longs;e traheret, ac uitium faceret: hoc e&longs;t talis cumulus fieret, qualis fieri <lb/>&longs;olet cùm talpa terram egerit: cinisque &longs;upernataret, atque catinus &longs;tannum ab <lb/>&longs;orberet. </s> <s id="N1C01D">Aliqui eadem de cau&longs;a po&longs;teriorem &longs;tructuræ partem pror&longs;us <expan abbr="pa­tent&etilde;">pa­<lb/>tentem</expan> faciunt. </s> <s id="N1C026">At duo muri interiores con&longs;truantur lateribus, latitudinemque <lb/>habeant lateris: atque alter alterum tran&longs;uer&longs;us &longs;ecet: quibus etiam ip&longs;is qua­<lb/>tuor &longs;int foramina &longs;piritalia: in quaque parte unum: quæ circiter digitum &longs;int <lb/>altiora et latiora alijs: in ea quatuor templa inijciatur <expan abbr="tantũ">tantum</expan> recrementorum, <lb/>quantum capit ci&longs;ium, eisque &longs;uperfundatur tantus puluis, à carbonibus re­<lb/>&longs;olutus, quantum capit alueus maior bracteis lignis contextus. </s> <s id="N1C037">Muri autem <lb/>extent è terra cubitum: quibus & &longs;axorum <expan abbr="quadrangulorũ">quadrangulorum</expan> parti exci&longs;æ &longs;u­<lb/>perponatur orbis è &longs;axo formatus, cra&longs;&longs;us <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & digitos tres: qui undique <lb/>pertingat ad &longs;axa quadrangula. </s> <s id="N1C048">Quod &longs;i rima aliqua fuerit, ea fragmentis &longs;a<lb/>xorum uel laterum expleatur. </s> <s id="N1C04D">Orbis autem priore parte decliuis &longs;it, ut cana<lb/>liculus, per quem effluet &longs;puma argenti, confici po&longs;&longs;it: attamen orbis &longs;axei <lb/>loco quidam ponunt tabulas æneas, ut mi&longs;tura uel &longs;tannum citius calefi­<lb/>at. </s> <s id="N1C056">Sed operculum, quod globi dimidiati figuram habens tegit <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, con­<lb/>&longs;tet ex ferreis circulis & bacillis, atque operimento. </s> <s id="N1C05F">Circuli numero &longs;int tres, <lb/>lati circiter <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, cra&longs;&longs;i digitum: infimus à medio di&longs;tet pede: medius à &longs;u­<lb/>premo pedibus duobus: &longs;ub eis &longs;int bacilla ferrea <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> & octo, ad ip&longs;os cla<lb/>uis ferreis affixa: quæ bacilla eandem quam circuli latitudinem & cra&longs;&longs;itudi<lb/>nem <expan abbr="habeãt">habeant</expan>: &longs;ed ita longa &longs;int, ut curuata ab infimo circulo ad <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> per­<lb/>tingant: hoc e&longs;t pedes duos et palmos tres: cùm alio qui altitudo operculi &longs;it <lb/>tantummodo ad pedem & palmos tres: ad omnia operculi bacilla & circu­<lb/>los interius bracteæ ferreæ filis ferreis &longs;int alligatæ. </s> <s id="N1C080"><expan abbr="Operculũ">Operculum</expan> quoque habe­<lb/>at foramina quatuor: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> po&longs;tremum, quod è regione &longs;it canaliculi, per <lb/>quem &longs;puma argenti effluet, inferius latum &longs;it pedes duos: &longs;uperius, quia cle<lb/>menter a&longs;&longs;urget, angu&longs;tius, nempe latum pedem & palmos tres atque <expan abbr="digitũ">digitum</expan>: <lb/>careat bacillo: nam id ex &longs;uperiore circulo ad medium <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan>, non <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>ad infimum, pertineat. </s> <s id="N1C0A0">Alterum uerò foramen, quod exi&longs;tat &longs;uper canalicu­<lb/>lo <expan abbr="latũ">latum</expan> &longs;it inferius pedes duos & dimidium, &longs;uperius pedes duos & <expan abbr="palmũ">palmum</expan>: <lb/>quod etiam careat bacillo. </s> <s id="N1C0AF">Etenim non bacillum modo <expan abbr="nõ">non</expan> pertineat ad in­<lb/>fimum circulum, &longs;ed ip&longs;e etiam infimus circulus ad eam partem non pertine <lb/>at, ut magi&longs;ter &longs;pumam argenti ex catino po&longs;&longs;it extrahere. </s> <s id="N1C0BA">Ad murum præ­<lb/>terea, quo murus principalis munitur contra uim caloris, ubi follium nares <lb/>&longs;ituantur, &longs;int duo foramina lata palmos tres, alta circiter pedem: in quorum <lb/>medio duo bacilla de&longs;cendant bractea interius contecta. </s> <s id="N1C0C3">Fi&longs;tulæ <expan abbr="aũt">aut</expan>, in qui<lb/>bus nares <expan abbr="folliũ">follium</expan> collocentur, u&longs;que ad ea foramina pertineant: quæ fi&longs;tulæ ex <lb/>laminis ferreis <expan abbr="cõplicatis">complicatis</expan> factæ <expan abbr="lõgæ">longæ</expan> &longs;int palmos II. & digitos III. <expan abbr="Earũ">Earum</expan> uerò <lb/>pars caua &longs;it lata digitos tres & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, in quas duas fi&longs;tulas nares <expan abbr="folliũ">follium</expan> &longs;ic <lb/><expan abbr="condãtur">condantur</expan>, ut ab <expan abbr="earũ">earum</expan> foriculis <expan abbr="di&longs;t&etilde;t">di&longs;tent</expan> digitis trib. </s> <s id="N1C0F5">At <expan abbr="operim&etilde;tũ">operimentum</expan> <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan> ex <lb/>circulo ferreo lato digitos II. qui inferius &longs;it, et ex tribus bacillis ferreis incur<lb/>uatis, quæ ab una circuli parte ad <expan abbr="alterã">alteram</expan> ei <expan abbr="oppo&longs;itã">oppo&longs;itam</expan> <expan abbr="pertingãt">pertingant</expan>. </s> <s id="N1C110">Aliud <expan abbr="aũt">aut</expan> alij <lb/><expan abbr="&longs;uperpo&longs;itũ">&longs;uperpo&longs;itum</expan> &longs;it &longs;uperiore parte, ibique per ea clauus ferreus infixus penetret: <pb pagenum="372" xlink:href="001/01/382.jpg"/>&longs;ub quibus item &longs;int bracteæ clauis ad ea alligatæ. </s> <s id="N1C121">Po&longs;tremò quæque bractea <lb/>habeat parua foramina, in quæ <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> digitus immitti po&longs;&longs;it, ut lutum, quod <lb/>interius illiniri debet, adhærere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C12C">Operculum præterea habeat tres an<lb/>nulos ferreos inclu&longs;os in clauorum ferreorum foraminibus, quæ &longs;int in eo­<lb/>rum capitibus admodum latis. </s> <s id="N1C133">Hi claui ea parte connectant bacilla cum cir<lb/>culo medio: annulis uerò inijciantur unci catenæ, qua operculum &longs;ubleua­<lb/>tur, quod fit, cùm magi&longs;ter catinum præparat.</s> </p> <p id="N1C13A" type="caption"> <s id="N1C13C">S<emph type="italics"/>axa quadrangula<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>axeus orbis<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>piritalia foramina<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>uri <lb/>interiores<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> E. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>irculi<emph.end type="italics"/> G. B<emph type="italics"/>acilla<emph.end type="italics"/> H. F<emph type="italics"/> o<lb/>ramina operculi<emph.end type="italics"/> I. O<emph type="italics"/>perimentum<emph.end type="italics"/> K. A<emph type="italics"/>nnuli<emph.end type="italics"/> L. F<emph type="italics"/>i&longs;tulæ<emph.end type="italics"/> M. <lb/>F<emph type="italics"/>oriculæ<emph.end type="italics"/> N. C<emph type="italics"/>atenæ<emph.end type="italics"/> O.</s> </p> <figure id="id.001.01.382.1.jpg" xlink:href="001/01/382/1.jpg"/> <p id="N1C19E" type="main"> <s id="N1C1A0">In fornacis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> orbem uel tabulas æneas & &longs;axa inijciatur <expan abbr="lutũ">lutum</expan> cum &longs;tra­<lb/>mentis <expan abbr="permi&longs;tũ">permi&longs;tum</expan>, altum tres digitos: atque tundatur pilo ligneo u&longs;que eo dum <lb/>ad digiti altitudinem deprimatur. </s> <s id="N1C1B3">Pilum uerò &longs;it teres et altum palmos tres, <lb/>inferius latum duos, &longs;ur&longs;um uer&longs;us angu&longs;tius: cuius manubrium longum &longs;it <lb/>pedes tres: quà in pilum includitur, circulo ferreo cingatur. </s> <s id="N1C1BA">Quinetiam &longs;a­<lb/>xis &longs;uperius illinatur lutum, etiam cum &longs;traminibus <expan abbr="nu&longs;tũ">mi&longs;tum</expan> cra&longs;&longs;itudine pal­<lb/>mi: in quod occumbat operculum. </s> <s id="N1C1C5">Hæc omnia <expan abbr="quamprimũ">quamprimum</expan> labefactata fue<lb/>rint, reficiantur. </s> <s id="N1C1CE">Artifex, qui hoc <expan abbr="&longs;eparandorũ">&longs;eparandorum</expan> metallorum munus &longs;u&longs;tinet, <lb/>laborem in duas duorum dierum operas di&longs;tribuit: altero mane <expan abbr="paucũ">paucum</expan> pri­<pb pagenum="373" xlink:href="001/01/383.jpg"/>mò cinerem in&longs;pergit luto, & aquam affundens &longs;copis uerrit: deinde inijcit <lb/>cinerem cribratum, & aqua &longs;ic madefactum, ut niuis in&longs;tar in pi&longs;æ figuram <lb/>formari po&longs;&longs;it: cinis uerò &longs;it ex quo <expan abbr="lixiuiũ">lixiuium</expan> aqua percolata fuerit <expan abbr="factũ">factum</expan>: <expan abbr="nã">nam</expan> ali<lb/>us, quia pinguis e&longs;t, denuo urendus e&longs;&longs;et, ut macer fieret. </s> <s id="N1C1F2">Eum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> cinerem <lb/>manibus compre&longs;&longs;is æquat, catinumque medium uer&longs;us decliuem facit: tum <lb/>pilo iam de&longs;cripto ip&longs;um tundit: po&longs;tea duobus pilis paruis, <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ligneis, for­<lb/>mat canaliculum, per quem effluit &longs;puma argenti: una enim manu compre­<lb/>hendit unum, altera alterum: utrunque latum e&longs;t palmum, cra&longs;&longs;um digitos du<lb/>os, altum pedem. </s> <s id="N1C207">Vtriu&longs;que manubrium aliquantum teres ad &longs;e&longs;quidigitum <lb/>minus quàm ip&longs;um latum e&longs;t, &longs;ed longum pedes tres: tam uerò pilum quàm <lb/>manubrium ex uno ligno factum e&longs;t. </s> <s id="N1C20E">Mox calceatus in&longs;cendit in catinum, <lb/>& eum undique pedibus calcat: quo modo &longs;ub&longs;idit & fit decliuis. </s> <s id="N1C213">Deinde ite <lb/>rum eundem tundit pilo magno: tum exuto dextri pedis calceo catini circu<lb/>lum eo de&longs;ignat, & de&longs;ignatum excindit lamina ferrea utrinque curuata, atque <lb/>longa palmos tres, lata totidem digitos: cui &longs;unt manubria lignea, alta pal­<lb/>mum & digitos duos, cra&longs;&longs;a item digitos duos. </s> <s id="N1C21E">Per ea penetrat utrinque pars <lb/>laminæ ferreæ cu&longs;pidata & &longs;uperius recuruata. </s> <s id="N1C223">Quidam parte ligneæ bra­<lb/>cteæ, cribrum cingentis, laminæ loco utuntur. </s> <s id="N1C228">Ea uerò lata e&longs;t tres digitos, <lb/>utrinque ad extremum &longs;ic inci&longs;a, ut manibus teneri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C22D">Po&longs;tea tundit cana<lb/>liculum per quem effluit &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>. </s> <s id="N1C236">Ne uerò cinis delabatur, aperturam <lb/>&longs;axo, ad hanc formato, ob&longs;truit: ad quod apponit <expan abbr="tabellã">tabellam</expan>: cui rur&longs;us ne de­<lb/>cidat, trudem opponit: tum cineris alueum infundit, eumque pilo magno tun<lb/>dit: iterum deinde iterumque cinerem inijcit, & eum pilo tundit. </s> <s id="N1C243">Canaliculo <lb/>facto &longs;iccum cinerem catino undique &longs;uperinijcit cribro, ac eum manibus <expan abbr="cõ­planat">con­<lb/>planat</expan> & atterit: tum madefacti cineris alueos tres in marginem catini <expan abbr="circũ­circa">circum­<lb/>circa</expan> inijcit, & operculum demittit. </s> <s id="N1C254">Mox in&longs;cendens in catinum, id undique <lb/>cinere ob&longs;truit, ne mi&longs;tura liquefacta effluat. </s> <s id="N1C259">Deinde operculi operimento <lb/>&longs;ublato in catinum carbones alueo inijcit, prunas uerò batillo ferreo: & has <lb/>quidem etiam per foramina, quæ operculum in lateribus habet, easque <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> <lb/>batillo adæquat: atque tantum laborem & munus <expan abbr="duarũ">duarum</expan> horarum &longs;pacio per<lb/>ficit: tum paruum <expan abbr="trũcum">truncum</expan> &longs;uperponit laminæ ferreæ, quæ in terra po&longs;ita e&longs;t <lb/>&longs;ub canaliculo: ea longa e&longs;t pedes tres & palmum, lata po&longs;teriore parte pe­<lb/>dem & palmos duos atque totidem digitos, priore palmos duos, & <expan abbr="iterũ">iterum</expan> to­<lb/>tidem digitos: at trunco &longs;uperponit &longs;axum, ac ip&longs;i laminam ferream a&longs;&longs;imi­<lb/>lem inferiori: in quam <expan abbr="cõijcit">conijcit</expan> carbonum alueum bracteis ligneis <expan abbr="contextũ">contextum</expan>: <lb/>inque eos tot prunas, quot batillo ferreo conijcere pote&longs;t: atque catinus unius <lb/>horæ &longs;pacio calefit: deinde conto uncinato, quo detrahit &longs;pumam argenti, <lb/><expan abbr="cõmouet">commouet</expan> reliquias <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan>. </s> <s id="N1C291">Vncus <expan abbr="aũt">aut</expan> longus <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, & latus digitos tres <lb/>habet figuram duorum <expan abbr="triãgulorum">triangulorum</expan>: cuius manubrium ferreum <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t <lb/>pedes quatuor, ligneum uerò, in ferreum inclu&longs;um, &longs;ex. </s> <s id="N1C2A8">Verùm aliqui &longs;im­<lb/>plicem contum uncinatum u&longs;urpant. </s> <s id="N1C2AD">Po&longs;t horæ ferè unius &longs;pacium rur&longs;us <lb/>eodem conto uncinato <expan abbr="cõmouet">commouet</expan> reliquias prunarum, & batillo eas, quæ in <lb/>canaliculo iacent, in catinum inijcit. </s> <s id="N1C2B8">Tum iterum po&longs;t horæ &longs;pacium eodem <lb/>conto <expan abbr="cõmouet">commouet</expan> prunas: quas ni ita <expan abbr="cõmoueat">commoueat</expan>, in catino aliquis nigror ma­<lb/>net, atque ea parte uitium facit: utpote non &longs;atis exiccatus: etenim mini&longs;ter <expan abbr="cõ">com</expan><pb pagenum="374" xlink:href="001/01/384.jpg"/><expan abbr="mou&etilde;do">mouendo</expan> uertit prunas ut pror&longs;us <expan abbr="cõburantur">comburantur</expan>, beneque calefiat catinus: quod <lb/>ip&longs;um fit tribus horis: reliquis duabus iterum catinus quie&longs;cit. </s> <s id="N1C2D8">Cùm autem <lb/>&longs;onitus horæ undecimæ fuerit auditus, tunc cinerem, ex carbonibus <expan abbr="factũ">factum</expan>, <lb/>&longs;copis uerrit & de catino deijcit: mox a&longs;cendit &longs;uper operculum, & linteum <lb/>tritum intingens in aquam, cum cinere permi&longs;tam, quam ua&longs;culum <expan abbr="cõtinet">continet</expan>, <lb/>totum catinum eo madefacit, & uerrit per foramen operculi manum immit<lb/>tens. </s> <s id="N1C2ED">Con&longs;umit autem interdum duo aquæ &longs;ic mi&longs;tæ ua&longs;cula: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <expan abbr="utrũquecapit">utrunque <lb/>capit</expan> &longs;extarios Romanos quinque: quod iccirco fit, ne catinus, cùm &longs;eparan­<lb/>tur metalla, di&longs;rumpatur: tum corio ceruino eundem terens, rimas oblinit. </s> <s id="N1C2FC"><lb/>Quinetiam ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> canaliculi latus collocat duo molybdænæ fragmen­<lb/>ta, alterum alteri &longs;uperponens: quæ aliqua ex parte liquefacta con&longs;idunt, & <lb/>ob&longs;taculo &longs;unt, ne &longs;puma argenti à flatu follium in orbem moueatur, &longs;ed ibi <lb/>&longs;ub&longs;i&longs;tat: uerùm expedit in loco molybdænæ ponere laterem: citius enim, <lb/>quod is ualidius calefiat, oritur argenti &longs;puma. </s> <s id="N1C30C">Catinus autem iuxta <expan abbr="mediã">mediam</expan> <lb/>eius partem profundior fit palmis duobus & totidem digitis: ip&longs;a uerò me­<lb/>dia pars præterea digito. </s> <s id="N1C317">Sunt qui catino &longs;ic præparato <expan abbr="illinũt">illinunt</expan> albumen o­<lb/>ui &longs;pongia conceptum, et ex ea rur&longs;us expre&longs;&longs;um, quo re&longs;olutum &longs;it thus in <lb/>puluerem contritum. </s> <s id="N1C322">Quidam ei illinunt liquorem, qui con&longs;tat ex oui albu<lb/>mine, & eius duplo &longs;anguine taurino, uel medulla: <expan abbr="nõnulli">nonnulli</expan> eidem catino cal<lb/>cem cribro &longs;uperinijciunt. </s> <s id="N1C32D">Po&longs;tea magi&longs;ter officinæ ponderat <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan>, cum <lb/>quo aurum uel argentum, uel utrunque e&longs;t permi&longs;tum: cuius interdum <expan abbr="centũ">centum</expan><lb/>pondia centum imponuntur in catinum: &longs;ed frequenter &longs;exaginta uel quin­<lb/>quaginta, uel minus multa: quo facto tres &longs;traminum manipulos circumcir<lb/>ca in&longs;pergit catino, ne <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> &longs;ua grauitate inæquabilem efficiat: mox per <lb/>canaliculum imponit aliquot plumbi mi&longs;ti panes, & aliquot ad latera per fo­<lb/>ramen operculi po&longs;tremum: deinde per eiu&longs;dem operculi &longs;uperius <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> <lb/>in&longs;cendens in catinum panes, quos ei mini&longs;ter porrigit, <expan abbr="circũcirca">circumcirca</expan> apponit <lb/>ad operculum: tum a&longs;cendens rur&longs;us manibus immi&longs;&longs;is per idem foramen <lb/>etiam aliquot panes imponit in catinum. </s> <s id="N1C356">Eos uerò qui reman&longs;erunt, &longs;ecun­<lb/>do die furca ferrea lignis per po&longs;tremum operculi foramen &longs;uperimponit. </s> <s id="N1C35B"><lb/>Panibus &longs;ic collocatis carbonum alueum bracteis ligneis contextum per &longs;u<lb/>perius operculi foramen inijcit, ac imponit operimentum operculo: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>iuncturam mini&longs;ter luto illinit: ip&longs;e magi&longs;ter dimidium <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> <expan abbr="alueũ">alueum</expan> per <lb/>foramen, quod e&longs;t ad fi&longs;tulas narium, inijcit in catinum, ac folles præparat, <lb/>ut &longs;equenti die mane &longs;ecundam operam inchoare po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C373">Tale autem labo­<lb/>randi munus horæ unius &longs;pacio perficit, duodecimaque omnia &longs;unt præpa­<lb/>rata: quæ horæ omnes collectæ conficiunt &longs;ummam horarum octo.</s> </p> <p id="N1C37A" type="caption"> <s id="N1C37C">A<emph type="italics"/>rtifex pilo tundit catinum<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>ilum maius<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>copæ<emph.end type="italics"/> C. D<emph type="italics"/>uo pila minora<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>a <lb/>mina ferrea curuata<emph.end type="italics"/> E. P<emph type="italics"/>ars bracteæ ligneæ<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> G. C<emph type="italics"/>inis<emph.end type="italics"/> H. B<emph type="italics"/>atillum <lb/>ferreum<emph.end type="italics"/> I. L<emph type="italics"/>amina ferrea<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> L. S<emph type="italics"/>axum<emph.end type="italics"/> M. A<emph type="italics"/>lueus bracteis lignis con<lb/>textus<emph.end type="italics"/> N. C<emph type="italics"/>ontus uncinatus<emph.end type="italics"/> O. A<emph type="italics"/>lter contus uncinatus<emph.end type="italics"/> P. L<emph type="italics"/>inteum tritum<emph.end type="italics"/> Q. <lb/>V<emph type="italics"/>a&longs;culum<emph.end type="italics"/> R. C<emph type="italics"/>orium ceruinum<emph.end type="italics"/> S. M<emph type="italics"/>anipuli &longs;traminum<emph.end type="italics"/> T. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> V. P<emph type="italics"/>anes plum<lb/>bi mi&longs;tae<emph.end type="italics"/> X. F<emph type="italics"/>urca<emph.end type="italics"/> Y. A<emph type="italics"/>lter artifex luto extrin&longs;ecus obducit fornacem, qua ei oper­<lb/>culum e&longs;t impo&longs;itum<emph.end type="italics"/> Z. A<emph type="italics"/>lueus cineribus refertus<emph.end type="italics"/> AA. O<emph type="italics"/>perculi operimentum<emph.end type="italics"/> BB. <lb/>M<emph type="italics"/>ini&longs;ter pedibus <expan abbr="in&longs;i&longs;t&etilde;s">in&longs;i&longs;tens</expan> &longs;calis carbones per &longs;uperius operculi <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> inijcit in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> <emph.end type="italics"/> CC. <pb pagenum="375" xlink:href="001/01/385.jpg"/>F<emph type="italics"/>erramentum quo lutum uerberatur<emph.end type="italics"/> DD. L<emph type="italics"/>utum<emph.end type="italics"/> EE. C<emph type="italics"/>ochleare quo artifex &longs;iue ma<lb/>gi&longs;ter experimentum rapit<emph.end type="italics"/> FF. R<emph type="italics"/>utrum quo plumbi cutis impura detrahitur<emph.end type="italics"/> GG. <lb/>C<emph type="italics"/>uneus ferreus quo argenti ma&longs;&longs;a &longs;ubleuatur<emph.end type="italics"/> HH.</s> </p> <figure id="id.001.01.385.1.jpg" xlink:href="001/01/385/1.jpg"/> <pb pagenum="376" xlink:href="001/01/386.jpg"/> <p id="N1C465" type="main"> <s id="N1C467">Sed iam tempus e&longs;t ut ad &longs;ecundam operam ueniamus. </s> <s id="N1C46A">Mane artifex pri<lb/>mò accipiens batilla prunarum duo, ea inijcit in catinum iuxta fi&longs;tulas nari­<lb/>um per foramen: deinde per idem foramen imponit ligna abiegna uel picea<lb/>&longs;tri parua, qualia <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan> ea e&longs;&longs;e, quibus pi&longs;ces coquimus: tum machinæ, depri<lb/>mentis tigilla follium, fores attollit ut uer&longs;ari po&longs;&longs;it: atque ita &longs;pacio unius ho<lb/>ræ plumbum mi&longs;tum lique&longs;cit: quod cùm factum fuerit quatuor ligna, lon­<lb/>ga pedes duodecim, per po&longs;tremum operculi foramen imponit, & totidem <lb/>per canaliculum: quæ ligna, ne catinum uitient, premendo utrinque &longs;u&longs;tinent <lb/>&longs;camna: ea &longs;unt tigna longa pedes tres, lata palmos duos et totidem digitos, <lb/>cra&longs;&longs;a palmos duos: quibus utrinque &longs;unt duo pedes diuaricati. </s> <s id="N1C483">Ad <expan abbr="&longs;camnũ">&longs;camnum</expan> <lb/>præterea ante canaliculum locatum apponit laminam ferream, ne &longs;puma ar<lb/>genti, cùm ip&longs;am ex catino extrahit, ei in calceos in&longs;iliat, pedesque & crura of<lb/>fendat: quinetiam reliquos panes batillo uel furca ferrea lignis iam dictis im<lb/>ponit per po&longs;tremum operculi foramen. </s> <s id="N1C492">At argentum rude purum, aut <lb/>plumbei coloris uel cinerei, uel rubri, uel denique alterius dilatatum & conci <lb/>&longs;um atque calefactum in catinis ferreis, tunc in liquidum plumbum, cui argen<lb/>tum immi&longs;tum e&longs;t, quod, ut &longs;æpius dixi, nominatur &longs;tannum, infunditur: ac <lb/>&longs;ic quod impurum e&longs;t, ab eo &longs;eparatur. </s> <s id="N1C49D">Verùm cùm ligna oblonga priore <lb/>parte fuerint <expan abbr="cõbu&longs;ta">combu&longs;ta</expan>, tum cuneos ferreos longos pedes quatuor, priore par <lb/>te latos digitos duos, deinde &longs;e&longs;quidigitum latos & cra&longs;&longs;os, magi&longs;ter mal­<lb/>leo in ea impellit, atque ip&longs;is promouet: iacent uerò cunei in &longs;camnis. </s> <s id="N1C4AA">At alij <lb/>cùm &longs;eparant metalla, duo eiu&longs;modi ligna <expan abbr="imponũt">imponunt</expan> in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> per foramen, <lb/>quod e&longs;t inter folles: totidem per po&longs;tremum foramen, unum per canalicu­<lb/>lum: &longs;ed his maiore lignorum numero, nempe &longs;exaginta, opus e&longs;t: cùm illi li<lb/>gnis quadraginta operam perficere po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1C4BD">Cùm uerò plumbum duabus <lb/>horis ita fuerit calefactum, tum id ip&longs;um <expan abbr="cõmouet">commouet</expan> conto uncinato, ut magis <lb/>calefiat. </s> <s id="N1C4C8">Quod &longs;i difficulter &longs;eparatur ab argento, in &longs;tannum <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> in­<lb/>ijcit æs & puluerem carbonum. </s> <s id="N1C4D1">Si uerò mi&longs;tura auri argento&longs;i cum plum­<lb/>bo uel &longs;tannum ex uena contraxit impurum quiddam, in id inijcit portio­<lb/>nes, aut pares, uel ergo aridæ uini fecis & uitri Veneti, &longs;iue &longs;alis ammoniaci, <lb/>uel uitri Veneti, & &longs;aponis <expan abbr="it&etilde;">item</expan> Veneti: aut impares, nempe aridæ uini fecis <lb/>duas, ferruginis unam. </s> <s id="N1C4E0">Sunt qui &longs;ingulis compo&longs;itionibus admi&longs;cent halini<lb/>tri particulam. </s> <s id="N1C4E5">Ad mi&longs;turæ autem centumpondium adijcitur pulueris bes, <lb/>aut libra, aut libra & triens: prout magis uel minus impura fuerit. </s> <s id="N1C4EA">Puluis cer<lb/>te id, quod <expan abbr="impurũ">impurum</expan> e&longs;t, ab ip&longs;a mi&longs;tura &longs;eparat. </s> <s id="N1C4F3">Tunc uerò plumbi, cum car­<lb/>bonibus permi&longs;ti, qua&longs;i cutem <expan abbr="quandã">quandam</expan> rutro per canaliculum extrahit: eam <lb/>plumbum cùm calefit, gignit, &longs;ed ut minus multam gignat, conto <expan abbr="fre&quetilde;ter">frequenter</expan> <lb/><expan abbr="cõmouendum">commouendum</expan> e&longs;t: deinde ad horæ partis quartæ &longs;pacium catinus combibit <lb/>plumbum. </s> <s id="N1C509">Eo autem tempore, quo penetrat in ip&longs;um, &longs;alit & bullit: tum ma<lb/>gi&longs;ter cochleari ferreo haurit paucum plumbum, quod experitur atque ex eo <lb/>cogno&longs;cit, quanta argenti portio in ea mi&longs;tura tota in&longs;it. </s> <s id="N1C510">Cochleare uerò la­<lb/>tum e&longs;t digitos quinque: eius manubrij pars ferrea <expan abbr="lõga">longa</expan> e&longs;t pedes tres, lignea <lb/>totidem. </s> <s id="N1C51B">Po&longs;tea conto extrahit &longs;pumam argenti: quæ fit ex plumbo & ære, <lb/>&longs;i id quoque inerit in mi&longs;tura, u&longs;tis: quare rectius &longs;puma plumbi quàm argen<lb/>ti diceretur. </s> <s id="N1C522">Etenim uitium argenti tunc nullum e&longs;t, &longs;ed plumbum & æs ab <pb pagenum="377" xlink:href="001/01/387.jpg"/>eo &longs;eparantur. </s> <s id="N1C52A">Verùm plumbum magis etiam in alterius fornacis catino, in <lb/>quo argentum perpurgatum fit purum. </s> <s id="N1C52F">Quondam, Plinio autore, &longs;ub cati­<lb/>ni canaliculo alter erat catinus: defluebatque &longs;puma argenti ex &longs;uperiore in in <lb/>feriorem: ex quo ueruculo &longs;ublata <expan abbr="cõuoluebatur">conuoluebatur</expan>, ut e&longs;&longs;et modici ponderis: <lb/>quo circa ex ea olim fiebant tubuli: nunc, quia non conuoluitur ueruculo, <lb/>conficiuntur ma&longs;&longs;æ.</s> </p> <p id="N1C53E" type="caption"> <s id="N1C540">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>puma argenti<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>agi&longs;ter ieiunus <lb/>edit butyrum, ne uenenum, quod catinus exhalat, ei neceat, peculiare enim <lb/>illius remedium e&longs;t.<emph.end type="italics"/></s> <s id="N1C564"> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.387.1.jpg" xlink:href="001/01/387/1.jpg"/> <p id="N1C56C" type="main"> <s id="N1C56E">Si <expan abbr="periculũ">periculum</expan> fuerit, ne mi&longs;tura &longs;imul cum &longs;puma <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> effluat, magi&longs;ter in <lb/>promptu habet <expan abbr="lutũ">lutum</expan> in cylindri, qui utrinque acutus &longs;it, <expan abbr="figurã">figuram</expan> <expan abbr="formatũ">formatum</expan>: id ad <lb/>contum uncinatum apponens mi&longs;turæ, ne effluat, opponit. </s> <s id="N1C589">At cùm iam &longs;u­<lb/>us argento in&longs;idebit color, tum apparent maculæ lucentes, &, qua&longs;i <expan abbr="quidã">quidam</expan> <lb/>colores, albæ. </s> <s id="N1C594">Articulo temporis po&longs;t pror&longs;us fit <expan abbr="candidũ">candidum</expan>: mox mini&longs;ter de <lb/>mittit fores, ut canali clau&longs;o rota non uer&longs;etur, & folles quie&longs;cant. </s> <s id="N1C59D">Sed magi <lb/>&longs;ter aliquot aquæ ua&longs;cula infundit in argentum ut refrige&longs;cat. </s> <s id="N1C5A2">Alij infundunt <lb/>cerui&longs;iam ut albidius fiat: &longs;ed hoc nihil habet momenti, cùm <expan abbr="argentũ">argentum</expan> adhuc <lb/>&longs;it perpurgandum: po&longs;tea ferramento, cui figura cunei data, panem argente<lb/>um attollit, quod <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;t pedes tres, <expan abbr="latũ">latum</expan> digitos duos. </s> <s id="N1C5B7">In eius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="cauã">cauam </expan><pb pagenum="378" xlink:href="001/01/388.jpg"/>inclu&longs;um e&longs;t <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> circiter pedes quatuor. </s> <s id="N1C5D2">Extractum ue <lb/>rò ex catino panem <expan abbr="argenteũ">argenteum</expan> lapidi imponit, & altera eius parte <expan abbr="molybdæ­nã">molybdæ­<lb/>nam</expan>, altera <expan abbr="&longs;pumã">&longs;pumam</expan> argenti malleo decutit. </s> <s id="N1C5E5">Tum orichalceis &longs;ilis colligatis, et in <lb/>aquam intinctis eum purgat. </s> <s id="N1C5EA">Cùm <expan abbr="aũt">aut</expan> plumbum &longs;eparatur ab argento plus <lb/>argenti plerunque reperitur, quàm cùm experimentum fieret: etenim &longs;i ante <lb/>in centumpondio inerant unciæ tres, & totidem drachmæ, inueniuntur un<lb/>ciæ tres & dimidia. </s> <s id="N1C5F7">Sed molybdæna <expan abbr="reman&etilde;s">remanens</expan> in catino <expan abbr="plerũque">plerunque</expan>, alta e&longs;t <expan abbr="pal­mũ">pal­<lb/>mum</expan>: qua &longs;ublata cinis reliquus rur&longs;us cribratur: quod re&longs;idet in cribro, quia <lb/>molybdæna e&longs;t, ad molybdænam adijcitur. </s> <s id="N1C60A">Cinis uerò, qui decidit per cri­<lb/>brum, eundem, quem prius, præbet u&longs;um: quinetiam ex eo & puluere <expan abbr="o&longs;&longs;iũ">o&longs;&longs;ium</expan> <lb/>catilli fiunt cinerei. </s> <s id="N1C615">Po&longs;tremò ad <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan>, ad quem fornax e&longs;t extructa, pom­<lb/>pholyx lutea adhæret: atque etiam ad operculi annulos, qui prope foramina <lb/>&longs;unt: ea, po&longs;tquam multa adhæ&longs;erit, ab&longs;tergitur.</s> </p> <p id="N1C620" type="caption"> <s id="N1C622">P<emph type="italics"/>anis<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>apis<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>ila orichalcea<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>as aquam <lb/>continens<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>ornsx ex qua panis exemptus e&longs;t, adhuc fumans<emph.end type="italics"/><lb/>F. B<emph type="italics"/>aiulus panem ex officina deportans<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.388.1.jpg" xlink:href="001/01/388/1.jpg"/> <p id="N1C657" type="main"> <s id="N1C659">Sed grus, ut etiam hoc organum de&longs;cribam, quo operculum leuatur, ita <lb/>&longs;e habet. </s> <s id="N1C65E">Primò e&longs;t &longs;tatutus axis quadrangulus undique latus pedem, longus <lb/>pedes XII. eius codax inferior uertitur in catillo æneo, inclu&longs;o in alterum <pb pagenum="379" xlink:href="001/01/389.jpg"/>tignum quernum: duo enim &longs;unt &longs;ic tran&longs;uer&longs;a locata, ut unius forma, quæ <lb/>in eius parte media e&longs;t, in alterius formam, quæ item in eius parte media e&longs;t, <lb/>includatur, crucisque &longs;peciem <expan abbr="præbeãt">præbeant</expan>: quorum tignorum utrunque longum <lb/>e&longs;t pedes tres, latum & cra&longs;&longs;um pedem. </s> <s id="N1C672">At &longs;uperius axis caput teres e&longs;t: nam <lb/>&longs;ic exci&longs;um, ut latum &longs;it palmos tres: id uertitur in dimidiata armilla, utrinque <lb/>infixa in trabe, cui paries camini obliquus innititur. </s> <s id="N1C679">Ad axem uerò affixum <lb/>e&longs;t loculamentum: etenim primò &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad cubiti altitudinem in for <lb/>ma axis inclu&longs;um e&longs;t tigillum, longum, exceptis capitulis, cubitum & digi­<lb/>tos tres, latum & cra&longs;&longs;um palmos duos: deinde iterum &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad alti<lb/>tudinem pedum quinque, alterum tigillum æque longum, latum, cra&longs;&longs;um e&longs;t <lb/>inclu&longs;um in axe. </s> <s id="N1C686">Eorum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> duorum tigillorum altera capitula inclu&longs;a &longs;unt <lb/>in formis tigni &longs;tatuti longi pedes &longs;ex & palmos tres, lati & cra&longs;&longs;i <expan abbr="dodrant&etilde;">dodrantem</expan>: <lb/>atque clauis ligneis transfixa: tum ab inferiore tigillo &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad trium <lb/>palmorum altitudinem in axis formis, quæ &longs;unt à lateribus, inclu&longs;a &longs;unt ite­<lb/>rum duo tigilla longa, exceptis capitulis, pedem & palmum, lata <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & <lb/>digitos tres, cra&longs;&longs;a palmum. </s> <s id="N1C69F">Pari modo &longs;ub &longs;uperiore tigillo &longs;unt duo eiu&longs;­<lb/>dem magnitudinis tigilla: quinetiam in &longs;tatuti tigni formis totidem tigilla <lb/>inclu&longs;a &longs;unt eiu&longs;dem, cuius proxima longitudinis, &longs;ed cra&longs;&longs;a digitos tres, la­<lb/>ta palmum & digitos duos: & duo quidem inferiora &longs;upra inferius tigillum <lb/>tran&longs;uer&longs;um, &longs;uperiora uerò è regione duorum &longs;uperiorum tigillorum in a­<lb/>xis lateribus inclu&longs;orum. </s> <s id="N1C6AC">Exterius <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ad tigilla a&longs;&longs;eres &longs;unt affixi: &longs;ed pars <lb/>loculamenti prior fores habet: atque etiam po&longs;terior: quorum cardines infixi <lb/>&longs;unt in a&longs;&longs;eribus, affixis ad tigilla in lateribus axis inclu&longs;a: tum inferiori tigil<lb/>lo tran&longs;uer&longs;o a&longs;&longs;eres &longs;unt &longs;uperpo&longs;iti: à quibus &longs;ur&longs;us uer&longs;us ad duorum pal<lb/>morum altitudinem e&longs;t axiculus ferreus quadrangulus: cuius latera &longs;unt la­<lb/>ta digitos duos: capitula, quorum utrunque teres, in armillis æneis aut ferreis <lb/>uoluuntur: earum altera e&longs;t in axe, altera in tigno &longs;tatuto inclu&longs;a. </s> <s id="N1C6BF">Circa uerò <lb/>axiculum utrinque e&longs;t orbis ligneus, altus palmos tres & digitum, cra&longs;&longs;us pal<lb/>mum, &longs;uperius bractea ferrea tectus: hi duo orbes inter &longs;e di&longs;tant palmis du<lb/>obus & totidem digitis: habentque fu&longs;os quinque: qui cra&longs;&longs;i digitos duos & di<lb/>midium di&longs;tant inter &longs;e digitis tribus: quo modo tympanum &longs;ui generis effi<lb/>citur, quod ip&longs;um à tigno &longs;tatuto abe&longs;t <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & digitum: longius uerò ab <lb/>axe, nempe <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & digitos tres. </s> <s id="N1C6D6">Deinde ab hoc axiculo &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad <lb/>pedis & palmi altitudinem e&longs;t alter axiculus ferreus quadrangulus, cuius <lb/>quodque latus e&longs;t, latum digitos tres. </s> <s id="N1C6DD">Ip&longs;e æque ac prior in armillis æneis uel <lb/>ferreis uer&longs;atur: circa eum e&longs;t tympanum <expan abbr="dentatũ">dentatum</expan>, duobus orbibus compa­<lb/>ctum, latum pedem & palmos tres, cra&longs;&longs;um palmum & digitos duos: cui in <lb/>fronte &longs;unt dentes tres & uiginti, lati palmum, cra&longs;&longs;i digitos duos: extantè <lb/>tympano palmum: di&longs;tant inter &longs;e digitis tribus: atque etiam circa eundem a­<lb/>xiculum uer&longs;us tignum &longs;tatutum ad duorum palmorum & totidem digito <lb/>rum <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan> e&longs;t alter orbis æque ac tympani orbis latus, &longs;ed cra&longs;&longs;us pal<lb/>mum. </s> <s id="N1C6F6">Is uertitur in tigno &longs;tatuto ea parte exci&longs;o. </s> <s id="N1C6F9">Ex hoc orbe & tympani or<lb/>be &longs;it <expan abbr="alterũ">alterum</expan> tympanum fu&longs;os habens item quinque. </s> <s id="N1C702">Ab hoc altero præterea <lb/>axiculo &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad altitudinem cubiti e&longs;t axiculus ligneus: cui ferrei <lb/>&longs;unt codaces, cuiu&longs;que capitula circulis ferreis &longs;unt cincta, ut codaces in eis fir<pb pagenum="380" xlink:href="001/01/390.jpg"/>mi maneant: qui æque ac axiculi ferrei uoluuntur in armillis æreis uel ferre­<lb/>is. </s> <s id="N1C710">Hic axiculus di&longs;tat à &longs;uperiore tigillo tran&longs;uer&longs;o circiter cubitum: & pro­<lb/>pe tignum &longs;tatutum habet tympanum dentatum, latum pedes duos & di­<lb/>midium: cui in fronte &longs;unt dentes &longs;eptem & uiginti: at altera axiculi pars a­<lb/>xem uer&longs;us bracteis ferreis e&longs;t tecta, ne à catena, quæ circa eam uoluitur, exe<lb/>datur. </s> <s id="N1C71B">Eius catenæ annulus extremus inclu&longs;us e&longs;t in fibula ferrea, & in <expan abbr="axi­culũ">axi­<lb/>culum</expan> infixa: ip&longs;a catena ex <expan abbr="loculam&etilde;to">loculamento</expan> exiens in orbiculo, qui e&longs;t inter ro&longs;tri <lb/>tigna, uer&longs;atur. </s> <s id="N1C72A">Etenim à <expan abbr="loculam&etilde;to">loculamento</expan> &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad pedis & palmi altitu<lb/>dinem e&longs;t gruis ro&longs;trum: quod con&longs;tat ex duobus tignis inclu&longs;is in axe, lon<lb/>gis pedes quindecim, latis palmos tres, cra&longs;&longs;is duos: quæ à tergo axis emi­<lb/>nent cubitum: ibique fibulantur, ligneo præterea clauo, qui per ip&longs;a & axem <lb/>penetrat, connectuntur: is clauus altera parte capitulum habet latum, altera <lb/>foramen, in quod infigitur paxillus ferreus, ut tigna cum axe arcte con&longs;trin­<lb/>gat. </s> <s id="N1C73D">Ea uerò ro&longs;tri tigna, fulciuntur & &longs;u&longs;tinentur alteris duobus tignis lon<lb/>gis pedes &longs;ex & palmos duos, latis & cra&longs;&longs;is item palmos duos: quæ inferi­<lb/>us inclu&longs;a &longs;unt in formis axis, &longs;uperius ad tigna ro&longs;tri, qua ab&longs;unt ab axe cir<lb/>citer pedes quatuor, clauis ferreis affixa. </s> <s id="N1C746">Po&longs;t &longs;uperiora horum <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> ca­<lb/>pita uer&longs;us axem e&longs;t fibula ferrea, inferius in tigna ro&longs;tri infixa, ut ea coerce­<lb/>at & con&longs;tringat. </s> <s id="N1C751">Vtriu&longs;que tigni caput prius inclu&longs;um e&longs;t in lamina ferrea <lb/>quadrangula, inter quas e&longs;t tertia lamina ferrea quadrangula interiecta: qua <lb/>ratione fit, ut tigna ro&longs;tri neque dilabi po&longs;&longs;int, nec alterum in alterum incide­<lb/>re: quæ tigna &longs;uperiore parte bracteis ferreis &longs;unt tecta, ad pedum &longs;ex lon­<lb/>gitudinem, ut lingua in eis promoueri po&longs;&longs;it: quæ lignum e&longs;t ex o&longs;trya uel <lb/>alia quadam arbore dura factum, longum cubitum, latum pedem, cra&longs;&longs;um <lb/>palmos tres: ex quo utrinque ad altitudinem & latitudinem palmi, pars inferi<lb/>us exci&longs;a e&longs;t, ut reliqua inter duo ro&longs;tri tigna ire & redire po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C762">Priore <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>parte media exci&longs;um e&longs;t ad palmorum duorum & totidem digitorum lon­<lb/>gitudinem, ut orbiculus æneus, qui e&longs;t circa axiculum ferreum, in eo uolui <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C76F">Habet præterea lingua prope angulos quatuor foramina: in quibus <lb/>totidem orbiculi circumacti promouentur in ro&longs;tri tignis: &longs;ed quia lingua, <lb/>cùm trahitur & retrahitur, &longs;onitum edit <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> &longs;imilem latratui <expan abbr="canũ">canum</expan>, <lb/>apud nos ex eo nomen inuenit. </s> <s id="N1C780">Vecti quidem promouetur, catina retrahi­<lb/>tur. </s> <s id="N1C785">Vncus e&longs;t ferreus, cuius annulus uertitur in fibula ferrea, in dextrum lin<lb/>guæ latus infixa: qui uncus includitur in unum aliquem ferreum <expan abbr="clauũ">clauum</expan>, qui <lb/>dextro ro&longs;tri tigno infixus e&longs;t. </s> <s id="N1C790">At à fronte axis orbiculus e&longs;t æneus, cuius a­<lb/>xiculus ferreus inclu&longs;us e&longs;t in ro&longs;tri tignis: in quo orbiculo catena, <expan abbr="exi&etilde;s">exiens</expan> ex <lb/>loculamento, uoluitur: atque per dor&longs;um linguæ excauatum <expan abbr="penetrãs">penetrans</expan> ad or­<lb/>biculum eius æneum, in ip&longs;o circumacto uer&longs;atur, deque eo de&longs;cendentis un­<lb/>cus implicatur annulo, in quo inclu&longs;i &longs;unt annuli &longs;upremi trium catenarum <lb/>longarum pedes &longs;ex, quæ penetrant per tres annulos ferreos, quos in fora­<lb/>minibus clauorum infixorum in medio operculi annulo e&longs;&longs;e dixi. </s> <s id="N1C7A7">Itaque cùm <lb/>magi&longs;ter <expan abbr="operculũ">operculum</expan> grue uoluerit leuare, tunc mini&longs;ter in uecte ferreo inclu­<lb/>dit axiculum ferreum inferiorem, qui extat è tigno &longs;tatuto palmum & digi­<lb/>tos duos: e&longs;tque ea parte axiculus etiam quadrangulus, latus &longs;e&longs;quidigitum, <lb/>cra&longs;&longs;us digitum. </s> <s id="N1C7B6">Pari modo uectis foramen, in quo includitur, quadrangu­<pb pagenum="381" xlink:href="001/01/391.jpg"/>lum e&longs;t & <expan abbr="longũ">longum</expan> digitos duos, latum paulo plus quàm digitum. </s> <s id="N1C7C2">Vectis au­<lb/>tem &longs;emicirculus longus e&longs;t pedem, palmos tres, digitos duos, latus <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>digitos, cra&longs;&longs;us digitum. </s> <s id="N1C7CD">Manubrium uerò eius rectum, & teres longum e&longs;t <lb/>palmos tres, cra&longs;&longs;um &longs;e&longs;quidigitum. </s> <s id="N1C7D2">In axiculi capite foramen e&longs;t, in quo cla<lb/>uus ferreus infigitur ne uectis excidat. </s> <s id="N1C7D7">Hic autem grus, quia quatuor habet <lb/>tympana, duo quibus &longs;unt fu&longs;i, & totidem dentata, facilius mouetur quàm <lb/>alij, quibus tantum duo tympana &longs;unt, alterum &longs;cilicet quod fu&longs;os habet, al­<lb/>terum dentatum. </s> <s id="N1C7E0">Multis autem &longs;implex e&longs;t organum: cuius axis &longs;tatuti co­<lb/>daces eodem modo uer&longs;antur, alter in catillo ferreo, alter in armilla. </s> <s id="N1C7E5">Ei axi <lb/>tran&longs;uer&longs;um exi&longs;tit tignum, quod <expan abbr="obliquũ">obliquum</expan> &longs;u&longs;tinet. </s> <s id="N1C7EE">Ad caput tran&longs;uer&longs;i ua­<lb/>lidus annulus ferreus e&longs;t affixus, ex quo alter annulus ferreus, in eo inclu&longs;us <lb/>eminet: in quo ualidus uectis ligneus arcte rur&longs;us e&longs;t inclu&longs;us: cuius caput <lb/>cingit tertius annulus ferreus: ex quo dependet uncus ferreus, &longs;upremo ca­<lb/>tenæ operculi annuli iniectus. </s> <s id="N1C7F9">Ad alterum uerò uectis caput e&longs;t catena: quæ <lb/>cùm deprimitur, alteram uectis partem attollit, atque ip&longs;a operculum: cùm re <lb/>laxatur, eandem demittit &longs;imul cum operculo.</s> </p> <p id="N1C800" type="caption"> <s id="N1C802">A<emph type="italics"/>xis &longs;tatutus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atillus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna querna<emph.end type="italics"/> C. D<emph type="italics"/>imidiata armilla<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>rabs<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>oculamentum<emph.end type="italics"/> F. T<emph type="italics"/>igilla<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>ignum &longs;tatutum<emph.end type="italics"/> H. T<emph type="italics"/>i­<lb/>gilla quæ &longs;unt a lateribus axis<emph.end type="italics"/> I. T<emph type="italics"/>igilla quæ &longs;unt a lateribus tigni &longs;ta­<lb/>tuti<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>ympana quæ ex fu&longs;is con&longs;tant<emph.end type="italics"/> L. T<emph type="italics"/>ympana dentata<emph.end type="italics"/> M. C<emph type="italics"/>a<lb/>tena<emph.end type="italics"/> N. O<emph type="italics"/>rbiculus<emph.end type="italics"/> O. R<emph type="italics"/>o&longs;tri tigna<emph.end type="italics"/> P. T<emph type="italics"/>igna quæ &longs;u&longs;tinent ro&longs;tri <lb/>tigna<emph.end type="italics"/> Q. L<emph type="italics"/>aminæ quadrangulæ<emph.end type="italics"/> R. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> S. O<emph type="italics"/>perculum fornacis<emph.end type="italics"/><lb/>T. A<emph type="italics"/>nnulus<emph.end type="italics"/> V. T<emph type="italics"/>res catenæ<emph.end type="italics"/> X. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> Y. A<emph type="italics"/>lterius organi axis &longs;ta <lb/>tutus<emph.end type="italics"/> Z. T<emph type="italics"/>ignum tran&longs;uer&longs;um<emph.end type="italics"/> AA. T<emph type="italics"/>ignum obliquum<emph.end type="italics"/> BB. T<emph type="italics"/>igni <lb/>tran&longs;uer&longs;i annulus<emph.end type="italics"/> CC. A<emph type="italics"/>lter annulus<emph.end type="italics"/> DD. V<emph type="italics"/>ectis<emph.end type="italics"/> EE. T<emph type="italics"/>ertius <lb/>annulus<emph.end type="italics"/> FF. V<emph type="italics"/>ncus<emph.end type="italics"/> GG. C<emph type="italics"/>atena operculi<emph.end type="italics"/> HH. C<emph type="italics"/>atena uectis<emph.end type="italics"/> II.</s> </p> <pb pagenum="382" xlink:href="001/01/392.jpg"/> <figure id="id.001.01.392.1.jpg" xlink:href="001/01/392/1.jpg"/> <p id="N1C8DF" type="main"> <s id="N1C8E1">At in nonnullis locis, ut in Mi&longs;ena Fribergi, &longs;ecunda fornax &longs;uperius la­<lb/>teribus concamerata ferè &longs;imilis e&longs;t furno. </s> <s id="N1C8E6">Ea camera pedes quatuor alta ha<pb pagenum="383" xlink:href="001/01/393.jpg"/>bet foramina duo uel tria: quorum primum à fronte e&longs;t altum &longs;e&longs;quipedem, <lb/>latum pedem: ex quo effluit &longs;puma argenti. </s> <s id="N1C8F0">Alterum, atque etiam <expan abbr="tertiũ">tertium</expan>, &longs;i tria <lb/>fuerint, à lateribus &longs;unt alta &longs;e&longs;quipedem, lata pedes duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: ut is, <lb/>qui catinum parat, in fornacem po&longs;&longs;it irrepere: &longs;ed ba&longs;is eius circularis ex ce <lb/>mentis effecta duas habet uias, halitum expirantes, altas pedes duos, latas <lb/>unum: quæ ab una parte ad ei aduer&longs;am ductæ ac directæ &longs;ic penetrant, ut <lb/>altera alteram tran&longs;uer&longs;a &longs;ecare, & foramina quatuor e&longs;&longs;e uideantur: eædem <lb/>&longs;uperius tectæ &longs;unt &longs;axis latis, &longs;ed tantummodo palmum cra&longs;&longs;is: in quæ & <lb/>reliquam ba&longs;is partem interiorem, ex cementis effectam, ut etiam in prioris <lb/>fornacis orbem, uel tabulas æneas & &longs;axa inijcitur <expan abbr="lutũ">lutum</expan> cum &longs;tramentis per­<lb/>mi&longs;tum, <expan abbr="altũ">altum</expan> tres digitos. </s> <s id="N1C915">Tam autem id quàm cinerem iniectum magi&longs;ter <lb/>&longs;iue mini&longs;ter, qui præparat catinum, genibus innixus tundit curtis pilis li­<lb/>gneis, & marculis item ligneis.</s> </p> <p id="N1C91C" type="caption"> <s id="N1C91E">F<emph type="italics"/>ornacis camera<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem ba&longs;is<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>iæ<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ilum<emph.end type="italics"/> D. <lb/>M<emph type="italics"/>arculus<emph.end type="italics"/> E. A<emph type="italics"/>rtifex<emph.end type="italics"/> R<emph type="italics"/>omano more ex argenti &longs;puma tru­<lb/>bulos conficit<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>rgenti &longs;puma<emph.end type="italics"/> E. <lb/>C<emph type="italics"/>atinus inferior<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>eruculum<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>ubuli<emph.end type="italics"/> L.</s> </p> <pb pagenum="384" xlink:href="001/01/394.jpg"/> <figure id="id.001.01.394.1.jpg" xlink:href="001/01/394/1.jpg"/> <p id="N1C978" type="main"> <s id="N1C97A">At Polonis & Vngaris &longs;ecunda fornax item &longs;uperius lateribus concame<lb/>rata ferè furno &longs;imilis e&longs;t: inferius autem ba&longs;im habet &longs;olidam, & halitus re­<pb pagenum="385" xlink:href="001/01/395.jpg"/>ceptaculo carentem. </s> <s id="N1C984">Sed ad eius alterum latus e&longs;t murus, inter quem & ba­<lb/>&longs;im catini uia receptaculi loco e&longs;t: &longs;uperius bacillis ferreis ex muro pertinen<lb/>tibus ad catinum, & duobus digitis inter &longs;e di&longs;tantibus, tecta. </s> <s id="N1C98B">In <expan abbr="catinũ">catinum</expan> præ <lb/>paratum primò &longs;tramina inijciunt: inque ea panes &longs;tanneos imponunt: in ba­<lb/>cilla uerò ligna, quæ accen&longs;a catinum calefaciant, & panes, octoginta modo <lb/>centumpondia, modò centum pendentes, colliquefaciant. </s> <s id="N1C998">Deinde ignem le <lb/>ni follium flatu excitant: tum bacillis tam multa ligna &longs;uperinijciunt, ut tan­<lb/>ta flamma fiat, quanta &longs;ola in catinum pertinens, plumbum ab argento &longs;epa<lb/>rare po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1C9A1">Sed <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> &longs;puma detrahitur ex alterius lateris foramine tam am<lb/>plo, ut magi&longs;ter per id in catinum &longs;erpere queat. </s> <s id="N1C9AA">At Maraui & Carni, qui <lb/>perraro plus quàm argenti be&longs;&longs;em uel dextantem <expan abbr="cõficiunt">conficiunt</expan>, ab eo nec in for<lb/>nace furno simili plumbum &longs;eparant, nec in catino, qui tectus e&longs;t operculo, <lb/>&longs;ed qui uento expo&longs;itus eo caret, in quem panes &longs;tanneos imponunt, <expan abbr="ip&longs;isque&longs;uperimponũt">ip&longs;isque <lb/>&longs;uperimponunt</expan> arida ligna: quibus rur&longs;us cra&longs;&longs;a uiridia. </s> <s id="N1C9BD">Lignis autem accen <lb/>&longs;is ignem primò follis flatu excitant.</s> </p> <p id="N1C9C2" type="caption"> <s id="N1C9C4">F<emph type="italics"/>ornax furno &longs;imilis<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>ia<emph.end type="italics"/> B. B<emph type="italics"/>acilla ferrea<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>oramen <lb/>per quod argenti &longs;puma detrahitur<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>atinus operculo ca­<lb/>rens<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>igna cra&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>ollis<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.395.1.jpg" xlink:href="001/01/395/1.jpg"/> <p id="N1C9FA" type="main"> <s id="N1C9FC">Dixi de ratione, qua plumbum ab auro uel argento &longs;eparatur: nunc <expan abbr="dicã">dicam </expan><pb pagenum="386" xlink:href="001/01/396.jpg"/>de ea, qua argentum perpurgatur: nam auri perpurgandi rationem ante ex­<lb/>plicaui. </s> <s id="N1CA09">Argentum autem perpurgatur in u&longs;trina: cuius fornacis focum &longs;u­<lb/>&longs;tinet te&longs;tudo lateribus concamerata: eius fornix, qui priore parte exi&longs;tit, al­<lb/>tus e&longs;t pedes tres. </s> <s id="N1CA10">Sed ip&longs;e focus longus pedes quinque, latus quatuor: à late­<lb/>ribus & po&longs;teriore parte muri &longs;unt integri: à priore uerò alter fornix alteri <lb/>&longs;uperpo&longs;itus e&longs;t: &longs;uper quem & murum caminus &longs;tatutus e&longs;t. </s> <s id="N1CA17">Focus foueam <lb/>habet <expan abbr="rotundã">rotundam</expan>, latam cubitum, altam palmos duos: in <expan abbr="quã">quam</expan> inijcitur cinis cri­<lb/>bratus, & in <expan abbr="eũ">eum</expan> te&longs;ta præparata &longs;ic imponitur, ut cinis undique æque altus ac <lb/>ip&longs;a &longs;it. </s> <s id="N1CA2C">Te&longs;ta autem, quæ fictilis e&longs;t, repletur puluere, qui <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> ex paribus <lb/>portionibus o&longs;&longs;ium in puluerem <expan abbr="contritorũ">contritorum</expan>, & cineris &longs;umpti de catino, in <lb/>quo plumbum ab auro uel argento &longs;eparatur: alij ad cinerem admi&longs;cent late<lb/>rem <expan abbr="cõminutum">comminutum</expan>: quo modo neuter puluis argentum ad &longs;e allicit: puluis <expan abbr="cõ­po&longs;itus">con­<lb/>po&longs;itus</expan>, & aqua madefactus paucus inijcitur in <expan abbr="te&longs;tã">te&longs;tam</expan>, et tunditur pilo ligneo <lb/>terete, longo pedem, lato palmum & digitum: ex quo extant dentes nume­<lb/>ro &longs;ex, cra&longs;&longs;i <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, lati & alti <expan abbr="digitũ">digitum</expan> & tertiam eius partem, inter &longs;e di&longs;tantes <lb/>ferè digito. </s> <s id="N1CA59">Hi &longs;ex dentes <expan abbr="circulũ">circulum</expan> efficiunt, in cuius medio e&longs;t &longs;eptimus dens <lb/>teres æque altus ac cæteri, &longs;ed cra&longs;&longs;us <expan abbr="&longs;e&longs;quidigitũ">&longs;e&longs;quidigitum</expan>. </s> <s id="N1CA66">Pilum uerò paulatim ab <lb/>inferiore parte &longs;ur&longs;um uer&longs;us fit angu&longs;tius, ut ultima manubrij pars teres &longs;it, <lb/>cra&longs;&longs;a tres digitos. </s> <s id="N1CA6D">Quidam utuntur terete pilo quod dentibus caret.</s> </p> <p id="N1CA70" type="caption"> <s id="N1CA72">P<emph type="italics"/>ilum cui dentes<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/><expan abbr="ilũ">ilum</expan> quod dentibus caret<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>lueus cinerum plenus<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>e&longs;tæ præpa<lb/>ratæ & a&longs;&longs;eribus impo&longs;itæ<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>e&longs;tæ uacuæ<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>igna &longs;ecanda<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>erra<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.396.1.jpg" xlink:href="001/01/396/1.jpg"/> <pb pagenum="387" xlink:href="001/01/397.jpg"/> <p id="N1CAAD" type="main"> <s id="N1CAAF">Deinde iterum paucus puluis madefactus inijcitur in te&longs;tam, & <expan abbr="tũditur">tunditur</expan>: <lb/>qui labor iteratur u&longs;que dum te&longs;ta tota tali puluere fuerit <expan abbr="cõpleta">completa</expan>: quam ma­<lb/>gi&longs;ter excindit cultello utrinque acuto, & utrinque directo &longs;ur&longs;um uer&longs;us acto, <lb/>ut media pars caua &longs;it, lata palmum & digitum: quæ modò recta e&longs;t, modò <lb/>curuata. </s> <s id="N1CAC2">Ip&longs;e uerò cultellus latus &longs;it <expan abbr="&longs;e&longs;quidigitũ">&longs;e&longs;quidigitum</expan>, utrinque &longs;ur&longs;um uer&longs;us lon<lb/>gus palmos duos, quæ manubria ad altitudinem palmi careant acie, uel in li<lb/>gneis manubrijs includantur. </s> <s id="N1CACD">Magi&longs;ter autem una manu cultellum prehen<lb/>dens te&longs;tæ puluerem excindit, ut circumcirca cra&longs;&longs;us maneat tres digitos: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>ei puluerem o&longs;&longs;ium &longs;iccum cribro &longs;uperinijcit: cuius fundum &longs;etis admo <expan abbr="dũ">dum</expan> <lb/>angu&longs;te collo catis e&longs;t contextum. </s> <s id="N1CADE">Po&longs;tea globo ex ligno duri&longs;&longs;imo facto, et <lb/>cra&longs;&longs;o &longs;ex digitos, iniecto te&longs;tam utraque manu <expan abbr="cõmotam">commotam</expan> æquat, & denuo &longs;o<lb/>lidam efficit: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> altera manu <expan abbr="globũ">globum</expan> agitat. </s> <s id="N1CAF1">Te&longs;tæ autem diuer&longs;æ &longs;unt <lb/>capacitatis: earum enim præparatarum aliæ capiunt argenti libras plus mi­<lb/>nus quindecim, aliæ uiginti, partim triginta, <expan abbr="quædã">quædam</expan> quadraginta, aliæ quin<lb/>quaginta. </s> <s id="N1CAFE">Sed quæque te&longs;ta &longs;ic præparata in &longs;ole &longs;iccatur, uel in loco calido et <lb/>tecto repo&longs;ita. </s> <s id="N1CB03">Quanto autem fuerit &longs;iccior & antiquior, tanto e&longs;t melior: o­<lb/>mnes uerò, cùm argentum perpurgandum e&longs;t, prunis iniectis calefiunt. </s> <s id="N1CB08">Alij <lb/>loco te&longs;tæ utuntur circulo ferreo, &longs;ed utilior e&longs;t te&longs;ta. </s> <s id="N1CB0D">Nam &longs;i puluis uitium <lb/>fecerit, argentum in illa remanet, ex hoc fundi experte dilabitur. </s> <s id="N1CB12">Te&longs;ta præ­<lb/>terea in focum facilius quàm circulus imponi pote&longs;t, & minus multi pulue­<lb/>ris indiget: attamen, ne te&longs;ta dilabi po&longs;&longs;it, & argentum damnum facere, qui­<lb/>dam recte eam circulo ferreo cingunt.</s> </p> <p id="N1CB1B" type="caption"> <s id="N1CB1D">C<emph type="italics"/>ultellus rectus cui lignea manubria &longs;unt.<emph.end type="italics"/></s> <s id="N1CB25"> A. C<emph type="italics"/>ultellus cur <lb/>uus cui item lignea manubria<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ultellus curuus ligneis ma­<lb/>nubrijs carens<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ribrum<emph.end type="italics"/> D. G<emph type="italics"/>lobus<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>oris ferrea, <lb/>quam magi&longs;ter cum perpurgat argentum, demittit, ne calor i­<lb/>gnis oculos lædat<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>erramentum cui imponuntur ligna cum <lb/>argentum iam liquatum perpurgandum est<emph.end type="italics"/> G. H<emph type="italics"/>uius altera <lb/>pars penetrat in circulum alterius ferramenti in fornacis muro <lb/>inclu&longs;i<emph.end type="italics"/> H. T<emph type="italics"/>e&longs;tæ in quas prunæ &longs;unt iniectæ<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="388" xlink:href="001/01/398.jpg"/> <figure id="id.001.01.398.1.jpg" xlink:href="001/01/398/1.jpg"/> <p id="N1CB6F" type="main"> <s id="N1CB71">Purgator autem in promptu habet cratem ferream, cui panes argenteos <lb/>&longs;uperimponit, eosque prunis &longs;ubiectis calefacit, ut facilius frangi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1CB76">Ha­<lb/>bet item &longs;ellam orichalceam, latam & longam palmos duos, & digitos du­<lb/>os, ac in eius medio cauam: eam imponit trunco ex o&longs;trya facto, atque panes <lb/>argenteos in ip&longs;a locatos ancipiti malleo percutit, & in partes diuidit: qui <lb/>malleus longus e&longs;t pedem & digitos duos, latus palmum. </s> <s id="N1CB81">Alij u&longs;urpant tan<lb/>tummodo truncum ligneum in medio cauatum. </s> <s id="N1CB86">Panum uerò fragmenta ad <lb/>huc calida forcipe prehen&longs;a in alueum, foraminum plenum, inijcit, eisque <lb/>aquam affundit, ut refrigerata in te&longs;tam &longs;cite imponere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1CB8D">Imponit ue­<lb/>rò ea, ut erecta &longs;tent, emineantque ex te&longs;ta interdum ad duorum <expan abbr="palmorũ">palmorum</expan> al­<lb/>titudinem. </s> <s id="N1CB98">Inter ip&longs;a uerò, ne unum in aliud incidat, carbunculos collocat: <lb/>deinde inijcit in <expan abbr="te&longs;tã">te&longs;tam</expan> prunas: mox <expan abbr="carbonũ">carbonum</expan> duos alueos bracteis ligneis <expan abbr="cõ">con<lb/>textos</expan>: <expan abbr="tũ">tum</expan> folle <expan abbr="uentũ">uentum</expan> in&longs;pirat. </s> <s id="N1CBB3">Is duplicatus longus e&longs;t pedes quatuor & pal<lb/>mos duos, po&longs;teriore parte latus pedes duos, & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> palmos. </s> <s id="N1CBBC">Cætera &longs;imi <lb/>lia &longs;unt ei, <expan abbr="&quetilde;libro">que libro</expan> VII. </s> <s id="N1CBC5">de&longs;crip&longs;i. </s> <s id="N1CBC8">Eius follis naris &longs;ita e&longs;t in fi&longs;tula ænea, lon­<lb/>ga <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan>: cuius <expan abbr="foram&etilde;">foramen</expan> priore parte pror&longs;us teres, e&longs;t latius digito: po&longs;teriore <lb/><expan abbr="latũ">latum</expan> duos palmos. </s> <s id="N1CBDA"><expan abbr="Foll&etilde;">Follem</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> magi&longs;ter, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ad hoc munus <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> <expan abbr="perpurgã­di">perpurgan­<lb/>di</expan> acris ignis, atque iccirco <expan abbr="uehem&etilde;tis">uehementis</expan> flatus indigeat, ualde <expan abbr="decliu&etilde;">decliuem</expan> ponit, ut <lb/>in mediam te&longs;tam &longs;iue argentum <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> in&longs;piret. </s> <s id="N1CC00">Id efferue&longs;cens depri­<lb/>mit paruo trunco ad ferrei <expan abbr="in&longs;trum&etilde;ti">in&longs;trumenti</expan>, cuius extima pars &longs;ur&longs;um uer&longs;us emi­<pb pagenum="389" xlink:href="001/01/399.jpg"/>net, affixo, & aqua madefacto. </s> <s id="N1CC0E">Lique&longs;cit uerò argentum cùm &longs;uerit circiter <lb/>horam in te&longs;ta coctum: quo liquato carbones <expan abbr="ard&etilde;tes">ardentes</expan> ex te&longs;ta remouet, atque <lb/>ei &longs;uperponit duo ligna abiegna longa pedem & palmos tres, lata palmum <lb/>& digitos duos, cra&longs;&longs;a &longs;uperiore parte palmum, inferiore ad tres digitos. </s> <s id="N1CC1B">In­<lb/>feriores autem partes coniungit: in quæ ligna rur&longs;us conijcit carbones: nam <lb/>acri igni &longs;emper ip&longs;i opus e&longs;t ad purgandum argentum. </s> <s id="N1CC22">Purgatur uerò ho­<lb/>ris duabus uel tribus, prout fuerit purum uel impurum: hoc globulis æreis <lb/>aut plumbeis in te&longs;tam &longs;imul iniectis efficit purius. </s> <s id="N1CC29">Vt autem, dum <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <lb/>purgat, tantum ignis calorem &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it, forem ferream, longam pedes <lb/>tres, altam pedem, & palmos tres demittit. </s> <s id="N1CC34">Hæc utrinque inclu&longs;a e&longs;t in bracte<lb/>is ferreis: quam cùm operam in hac re con&longs;ump&longs;erit, batillo ferreo rur&longs;us at­<lb/>tollit, ut eius cultellus in <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> <expan abbr="uncinatũ">uncinatum</expan>, quod e&longs;t in fornice, incidens ip&longs;am <lb/>apertam teneat. </s> <s id="N1CC45">Sed cùm argentum iam fere fuerit purgatum, quam conie­<lb/>cturam de eo facit ex temporis &longs;pacio, tunc in ip&longs;um infigit contum <expan abbr="totũ">totum</expan> fer <lb/>reum: qui aciem habet chalybeatam & teres e&longs;t, atque longus pedes tres & di<lb/>midium, cra&longs;&longs;us digitum. </s> <s id="N1CC52">Bracteam autem argenteam adhærentem ad con­<lb/>tum orichalco impo&longs;itam malleo decutit: ac ex eius colore conijcit an argen<lb/>tum &longs;atis purgatum &longs;it necne. </s> <s id="N1CC59">Si fuerit perpurgatum, albi&longs;&longs;imum e&longs;t, & eius <lb/>bes, drachma excepta, purus exi&longs;tit. </s> <s id="N1CC5E">Quidam uerò argentum hauriunt fer­<lb/>rei in&longs;trumenti cauo: &longs;ed cuiu&longs;que be&longs;&longs;is argenti &longs;icilicus comburitur: <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <lb/>etiam, cùm ualde fuerit impurum, drachmæ tres uel &longs;emuncia. </s> <s id="N1CC69">At purgator <lb/>ignem gubernat, & argentum liquidum <expan abbr="cõmouet">commouet</expan> in&longs;trumento ferreo, lon­<lb/>go pedes nouem, cra&longs;&longs;o digitum, priore parte primò ad latus dextrum cur­<lb/>uato, deinde recuruato, ut efficiatur circulus, cuius caua pars ad palmum la­<lb/>ta &longs;it. </s> <s id="N1CC78">Alij utuntur <expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;trumento</expan> ferreo, cuius extima pars recta &longs;ur&longs;um uer&longs;us <lb/>extat. </s> <s id="N1CC81">Quin idem ferreum habet in&longs;trumentum &longs;iue forcipem uul&longs;ellæ figu<lb/>ra, quo carbones prehendit, & ip&longs;o manu compre&longs;&longs;o eos ponit ac reponit: <lb/>id longum e&longs;t pedes duos, <expan abbr="latũ">latum</expan> &longs;e&longs;quidigitum, cra&longs;&longs;um tertiam digiti <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>.</s> </p> <p id="N1CC90" type="caption"> <s id="N1CC92">C<emph type="italics"/>rates<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ella orichalcea<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>anis argen<lb/>teus<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> E. T<emph type="italics"/>runcus ligneus in medio cauatus<emph.end type="italics"/> F. <lb/>A<emph type="italics"/>lueus foraminum plenus<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>runcus ad ferreum in&longs;tru­<lb/>mentum affixus<emph.end type="italics"/> H. L<emph type="italics"/>igna abiegna<emph.end type="italics"/> I. C<emph type="italics"/>ontus ferreus<emph.end type="italics"/> K. <lb/>F<emph type="italics"/>errei in&longs;trumenti cauum<emph.end type="italics"/> L. I<emph type="italics"/>n&longs;trumentum, cui circulus, &longs;e­<lb/>quens pictura continet:<emph.end type="italics"/> I<emph type="italics"/>n&longs;trumentum cuius extima pars &longs;ur­<lb/>&longs;us uer&longs;us extat<emph.end type="italics"/> M. I<emph type="italics"/>n&longs;trumentum uul&longs;ellæ figura<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <pb pagenum="390" xlink:href="001/01/400.jpg"/> <figure id="id.001.01.400.1.jpg" xlink:href="001/01/400/1.jpg"/> <p id="N1CCFE" type="main"> <s id="N1CD00">Cùm autem argentum uidetur ip&longs;i e&longs;&longs;e perpurgatum, tunc batillo carbo <lb/>nes ex te&longs;ta amouet: paulo pò&longs;t aquam haurit cochleari æneo, cui manubri<lb/>um ligneum e&longs;t, longum pedes quatuor: quodque ex altera parte in fundi & <lb/>marginis medio habet paruum foramen, per quod ferè canabis &longs;emen pene<lb/>trat. </s> <s id="N1CD0B">Hoc cochleare ter replet aqua, ter ea per foramen tota effluens in argen <lb/>tum, paulatim ip&longs;um re&longs;tinguit: &longs;i enim repente aquam multam in id infun­<lb/>deret, di&longs;&longs;iliret atque læderet a&longs;tantes. </s> <s id="N1CD12">Deinde artifici ferreus e&longs;t contus cu&longs;pi <lb/>datus, longus pedes tres: cui manubrium ligneum totidem pedes longum: <lb/>hunc contum in te&longs;tam infigit, ut eam <expan abbr="cõmoueat">commoueat</expan>. </s> <s id="N1CD1D">Idem efficit conto ferreo <lb/>uncinato, lato digitos duos, alto palmum: cuius pars ferrea item longa e&longs;t <lb/>tres pedes, lignea, &longs;iue manubrium, totidem. </s> <s id="N1CD24">Tum te&longs;tam ex foco <expan abbr="amotã">amotam</expan> ba<lb/>tillo uel furca &longs;ubuertit: quo modo argentum dimidiati globi figura in <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <lb/>cadit: quod batillo rur&longs;us &longs;ublatum inijcit in uas, in quo ine&longs;t aqua: ubi ad­<lb/>huc magnum &longs;onitum reddit, uel panem <expan abbr="argenteũ">argenteum</expan> furca &longs;ublatum &longs;uperim­<lb/>ponit, <expan abbr="in&longs;trum&etilde;to">in&longs;trumento</expan> ferreo uul&longs;ellæ &longs;imili, in uas aqua <expan abbr="refertũ">refertum</expan> impo&longs;ito. </s> <s id="N1CD43">Mox <lb/>refrigeratum rur&longs;us ex ua&longs;e, exprimens trunco, ex o&longs;trya fracto &longs;uperponit, <lb/>& malleo percutit, ut, &longs;i puluis in te&longs;tam iniectus, ad ip&longs;um adhæ&longs;erit, de eo <lb/>decidat. </s> <s id="N1CD4C">Purgat etiam argentum eodem in&longs;trumento, in uas aquæ <expan abbr="plenũ">plenum</expan> im<lb/>po&longs;ito <expan abbr="&longs;uperimpo&longs;itũ">&longs;uperimpo&longs;itum</expan>, filis orichalceis colligatis, & in aquam intinctis: <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> <lb/>laborem percutiendi & purgandi iterat, u&longs;que dum omnino fuerit <expan abbr="purũ">purum</expan>. </s> <s id="N1CD63">Po­<pb pagenum="391" xlink:href="001/01/401.jpg"/>&longs;tea id imponit tripodi, uel crati ferreæ. </s> <s id="N1CD6B">Tripus altus e&longs;t palmum & digitos <lb/>duos, latus &longs;e&longs;quidigitum, cuius caua pars e&longs;t lata palmos duos: tum &longs;ubijcit <lb/>tripodi uel crati prunas, ut <expan abbr="argentũ">argentum</expan> aqua madefactum rur&longs;us exiccetur. </s> <s id="N1CD76">Po­<lb/>&longs;tremò præfectus rebus regis, uel principis, uel dominorum ip&longs;um argen­<lb/>tum imponit trunco, & cælo excindit duas particulas, unam inferiore par­<lb/>te, alteram &longs;uperiore: quas igni experitur, ut certe &longs;cire po&longs;&longs;it utrum <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <lb/>perpurgatum &longs;it necne, & quo precio mercatoribus uendi debeat: mox &longs;i­<lb/>gillum regis uel principis, uel dominorum in id imprimit, & prope ip&longs;um <lb/>ponderis numerum.</s> </p> <p id="N1CD89" type="caption"> <s id="N1CD8B">I<emph type="italics"/>n&longs;trumentum cui circulus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ochleare<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>ius foramen<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ontus <lb/>cu&longs;pidatus<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>urca<emph.end type="italics"/> E. P<emph type="italics"/>anis argenteus in&longs;trumento uul&longs;ellæ figura <lb/>impo&longs;itus<emph.end type="italics"/> F. V<emph type="italics"/>as aqua refertum<emph.end type="italics"/> G. T<emph type="italics"/>runcus cui panis impo&longs;itus<emph.end type="italics"/> H. <lb/>M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> I. A<emph type="italics"/>rgentum rur&longs;us in&longs;trumento uul&longs;ellæ &longs;imili &longs;uperimpo&longs;itum<emph.end type="italics"/><lb/>K. A<emph type="italics"/>lterum uas aquæ plenum<emph.end type="italics"/> L. F<emph type="italics"/>ila orichalcea<emph.end type="italics"/> M. T<emph type="italics"/>ripus<emph.end type="italics"/> N. A<emph type="italics"/>l­<lb/>ter truncus<emph.end type="italics"/> O. C<emph type="italics"/>ælum<emph.end type="italics"/> P. F<emph type="italics"/>ornacis catinus<emph.end type="italics"/> Q. T<emph type="italics"/>esta adhuc fumans<emph.end type="italics"/> R.</s> </p> <figure id="id.001.01.401.1.jpg" xlink:href="001/01/401/1.jpg"/> <p id="N1CE02" type="main"> <s id="N1CE04">Sunt qui argentum in te&longs;ta, &longs;ub tegula ferrea uel fictili collocata, perpur­<lb/>gant: ijs item fornax e&longs;t: in cuius foco locant <expan abbr="te&longs;tã">te&longs;tam</expan>, in qua in&longs;unt argenti frag<lb/>menta, eique <expan abbr="&longs;uperimponũt">&longs;uperimponunt</expan> tegulam, à lateribus fene&longs;tellas habentem, à fron<pb pagenum="392" xlink:href="001/01/402.jpg"/>te ponticulum: ad tegulæ latera lateres apponunt: quibus & tegulæ carbo­<lb/>nes &longs;uperinij ciunt: ponticulo titiones ardentes, ut <expan abbr="argentũ">argentum</expan> collique&longs;cat. </s> <s id="N1CE1E">For<lb/>naci e&longs;t foris ferrea luto, qua &longs;pectatignem, obducta, ne ei noceat: ea clau&longs;a <lb/>ignis ardorem <expan abbr="cõtinet">continet</expan>: ueruntamen fene&longs;tellam habet, ut artifices in te&longs;tam <lb/>in&longs;picere, & interdum ignem flatu follis excitare po&longs;&longs;int: qui quanquam tar<lb/>dius quàm cæteri <expan abbr="argentũ">argentum</expan> perpurgant, <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> utilius, quod minus detrimen­<lb/>ti accipiat. </s> <s id="N1CE37">Lenis enim ignis particulam eius minorem, quam acris ille perpe<lb/>tuo follis flatu excitatus con&longs;umit: ijdem recte panem <expan abbr="arg&etilde;teum">argenteum</expan>, &longs;i propter <lb/>magnitudinem difficulter a&longs;portari pote&longs;t, cùm tegula fuerit &longs;ublata, ip&longs;e <lb/>adhuc caleat, cuneo uel &longs;ecuri, in eo impre&longs;&longs;a, &longs;ecant in duas uel tres partes: <lb/>nam qui refrigeratun: di&longs;&longs;ecant, non raro minutas aliquot particulas di&longs;&longs;i­<lb/>lientes perdunt.</s> </p> <p id="N1CE48" type="caption"> <s id="N1CE4A">T<emph type="italics"/>egula<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius fene&longs;tellæ<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem ponticulus<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>a<lb/>teres<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>oris ferrea<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>ius &longs;ene&longs;tella<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>ollis<emph.end type="italics"/> G. <lb/>S<emph type="italics"/>ecuris<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>nnulus ferreus quo quidam pro te&longs;ta utuntur<emph.end type="italics"/> I. <lb/>P<emph type="italics"/>i&longs;tillum quo cinis in annulum iniectus tunditur<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.402.1.jpg" xlink:href="001/01/402/1.jpg"/> <p id="N1CE94" type="main"> <s id="N1CE96">De re Metallica Libri X. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="393" xlink:href="001/01/403.jpg"/> <p id="N1CE9D" type="head"> <s id="N1CE9F">GEORGII AGRICO<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER VNDECIMVS.</s> </p> <p id="N1CEA6" type="main"> <s id="N1CEA8">Dixi de modo, quo aurum ab argento &longs;ecernitur, <lb/>quo <expan abbr="cõtrà">contrà</expan> <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab auro, quo æs ab eodem, quo <lb/><expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> tam ab auro quàm ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan>, quo denique <lb/>duo illa precio&longs;a metalla perpurgantur: <expan abbr="nũc">nunc</expan> dicam <lb/>de ratione, qua argentum ab ære, qua idem à ferro <lb/>&longs;eparari debeat. </s> <s id="N1CEC8">Officina autem, &longs;iue <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> ne­<lb/>ce&longs;&longs;arium ad opportunitatem, & u&longs;um eorum, qui <lb/><expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab ære &longs;ecernunt, ita &longs;e habeat. </s> <s id="N1CED6">Primò qua­<lb/>tuor muri longi ducantur: quorum primus, qui ad <lb/><expan abbr="alueũ">alueum</expan> fluminis exi&longs;tat, & &longs;ecundus longi &longs;int pedes ducentos &longs;exaginta qua <lb/>tuor: &longs;ed &longs;ecundus ubi longus fuerit pedes centum quinquaginta unum de <lb/>&longs;inat, & qua&longs;i interci&longs;us po&longs;t pedes quatuor & uiginti rur&longs;us u&longs;que eo duca­<lb/>tur, dum primi longitudinem exæquet. </s> <s id="N1CEE6">Tertius autem longus &longs;it pedes cen <lb/>tum & uiginti: qui ex pede aliorum murorum &longs;eptimo ex &longs;exage&longs;imo u&longs;que <lb/>ad cente&longs;imum octoge&longs;imum &longs;extum pertineat. </s> <s id="N1CEED">Quarti uerò longitudo &longs;it <lb/>pedum centum quinquaginta unius. </s> <s id="N1CEF2">At cuiu&longs;que muri, ut etiam duorum reli<lb/>quorum & tran&longs;uer&longs;orum, de quibus po&longs;thac dicam, altitudo &longs;it pedum de<lb/>cem, cra&longs;&longs;itudo duorum & totidem palmorum. </s> <s id="N1CEF9">Solus tamen &longs;ecundus mu­<lb/>rus longus propter fornaces, ad eum con&longs;truendas, altus &longs;it pedes quinde­<lb/>cim: uerùm primus murus longus à &longs;ecundo di&longs;tet pedibus quindecim, & <lb/>totidem pedibus tertius à quarto: &longs;ed &longs;ecundus à tertio pedibus nouem & <lb/>triginta. </s> <s id="N1CF04">Deinde muri tran&longs;uer&longs;i ducantur: quorum primus à capite primi <lb/>muri longi ad caput &longs;ecundi muri longi perducatur: &longs;ecundus uerò à capite <lb/>&longs;ecundi muri longi ad caput quarti: nam tertius murus longus eo non perti<lb/>net. </s> <s id="N1CF0D">Tum ex capite tertij muri longi <expan abbr="ducãtur">ducantur</expan> duo muri: alter ad &longs;ecundi mu <lb/>ri longi pedem &longs;eptimum & &longs;exage&longs;imum: alter ad <expan abbr="eũdem">eundem</expan> numero pedem <lb/>quarti muri longi: &longs;ed à quarto muro tran&longs;uer&longs;o ad decem pedes uer&longs;us &longs;e­<lb/>cundum murum tran&longs;uer&longs;um, ex quarto muro longo ducatur quintus mu­<lb/>rus tran&longs;uer&longs;us longus pedes uiginti. </s> <s id="N1CF20">Ac uerò etiam ex eodem quarto mu­<lb/>ro longo, qua di&longs;tat ab altera parte quarti muri tran&longs;uer&longs;i pedibus triginta <lb/>ducatur &longs;extus murus tran&longs;uer&longs;us u&longs;que ad tergum tertij muri longi. </s> <s id="N1CF27">Septi­<lb/>mus uerò murus tran&longs;uer&longs;us à &longs;ecundo capite &longs;ecundi muri longi, ubi pri­<lb/>mò de&longs;init, perducatur ad tertium murum <expan abbr="longũ">longum</expan>: & ab eius tergo octauus <lb/>ad inferius quarti muri longi caput: deinde à &longs;eptimo muro tran&longs;uer&longs;o, qua <lb/>di&longs;tat à &longs;ecundo muro longo pedibus decem & nouem perducatur quin­<lb/>tus murus longus: cuius longitudo &longs;it pedum centum & nouem: ex quo ad <lb/>pedes quatuor & uiginti ducatur nonus murus tran&longs;uer&longs;us ad tertium ca­<lb/>put &longs;ecundi muri longi: & ex eiu&longs;dem quinti muri longi capite inferiore du<lb/>catur decimus murus tran&longs;uer&longs;us ad po&longs;tremum caput &longs;ecundi muri longi: <pb pagenum="394" xlink:href="001/01/404.jpg"/>& ex eo undecimus ad inferius caput primi muri longi. </s> <s id="N1CF43">Po&longs;tremò ab hoc <lb/>quinto muro longo uer&longs;us tertium murum longum ad pedes quinque, item <lb/>ex &longs;eptimo muro tran&longs;uer&longs;o ducatur &longs;extus murus longus: cuius longitudo <lb/>&longs;it quinque & triginta <expan abbr="pedũ">pedum</expan>: à cuius inferiore capite duodecimus murus <expan abbr="trãs­uer&longs;us">trans­<lb/>uer&longs;us</expan> perducatur ad tertium murum longum: et decimustertius ab eodem <lb/>ad quintum murum longum: at &longs;pacium, quod e&longs;t inter &longs;eptimum murum <lb/>tran&longs;uer&longs;um & duodecimum, diuidat in æquales partes decimus quartus <lb/>murus tran&longs;uer&longs;us.</s> </p> <p id="N1CF5C" type="caption"> <s id="N1CF5E">M<emph type="italics"/>uri longi &longs;ex:<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>ecundi prior pars<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>ecun/<lb/>di po&longs;terior pars<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> D. Q<emph type="italics"/>uartus<emph.end type="italics"/> E. Q<emph type="italics"/>uintus<emph.end type="italics"/> F. <lb/>S<emph type="italics"/>extus<emph.end type="italics"/> G. M<emph type="italics"/>uri tran&longs;uer&longs;i quatuordecim:<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rimus<emph.end type="italics"/> H. S<emph type="italics"/>e­<lb/>cundus<emph.end type="italics"/> I. T<emph type="italics"/>ertius<emph.end type="italics"/> K. Q<emph type="italics"/>uartus<emph.end type="italics"/> L. Q<emph type="italics"/>uintus<emph.end type="italics"/> M. S<emph type="italics"/>extus<emph.end type="italics"/><lb/>N. S<emph type="italics"/>eptimus<emph.end type="italics"/> O. O<emph type="italics"/>ctauus<emph.end type="italics"/> P. N<emph type="italics"/>onus<emph.end type="italics"/> Q. D<emph type="italics"/>ecimus<emph.end type="italics"/> R. <lb/>V<emph type="italics"/>ndecimus<emph.end type="italics"/> S. D<emph type="italics"/>uodecimus<emph.end type="italics"/> T. D<emph type="italics"/>ecimus tertius<emph.end type="italics"/> V. <lb/>D<emph type="italics"/>ecimus quartus<emph.end type="italics"/> X.</s> </p> <pb pagenum="395" xlink:href="001/01/405.jpg"/> <figure id="id.001.01.405.1.jpg" xlink:href="001/01/405/1.jpg"/> <p id="N1CFFF" type="main"> <s id="N1D001">Atque &longs;ic &longs;e habeat <expan abbr="murorũ">murorum</expan> longitudo, altitudo, cra&longs;&longs;itudo, po&longs;itio: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>fornices, o&longs;tia, foramina quamuis in initio, cùm muri <expan abbr="ducũtur">ducuntur</expan>, facienda &longs;int, <pb pagenum="396" xlink:href="001/01/406.jpg"/>magis tamen po&longs;tea, quanta et qualia e&longs;&longs;e dedeant, poterit intelligi: nunc de <lb/>parietibus quibu&longs;dam & tectis dicam. </s> <s id="N1D019">Primò &longs;uper &longs;ecundum murum lon­<lb/>gum &longs;tatuatur paries omnino &longs;imilis ei, cuius &longs;tructuram libro nono expli­<lb/>caui, cùm de&longs;criberem officinam, in cuius fornacibus uenæ auri, argenti, æ­<lb/>ris excoquuntur: ex hoc pariete tectum, quod <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan> è tegulis coctilibus, ad <lb/>primum murum <expan abbr="longũ">longum</expan> pertineat: ea uerò domicilij pars in &longs;e contineat fol­<lb/>les, machinas eos comprimentes, organa eo&longs;dem diducentia: deinde in me­<lb/>dio &longs;pacio, quod e&longs;t inter <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan> & tertium murum tran&longs;uer&longs;um, &longs;ub&longs;tra­<lb/>tis &longs;axis erigatur tignum altum pedes octo, cra&longs;&longs;um & latum duos: quod di <lb/>&longs;tet à &longs;ecundo muro longo pedibus tredecim. </s> <s id="N1D038">In hoc tigno &longs;tatuto & &longs;ecun<lb/>do muro tran&longs;uer&longs;o, qui ea parte habeat foramen quadratum, altum & <expan abbr="latũ">latum</expan> <lb/>pedes duos, locetur trabs longa pedes quatuor & triginta atque palmum. </s> <s id="N1D043">Al<lb/>tera quoque trabs eiu&longs;dem longitudinis, latitudinis, cra&longs;&longs;itudinis collocetur <lb/>in eodem tigno &longs;tatuto, & tertio muro tran&longs;uer&longs;o. </s> <s id="N1D04A">Earum uerò duarum tra­<lb/>bium capita, quà coeunt, fibulis ferreis copulentur. </s> <s id="N1D04F">Simili modo à tigno &longs;ta <lb/>tuto uer&longs;us murum quartum ad decem pedes alterum tignum erigatur, & <lb/>duæ trabes ip&longs;i ac muris imponantur: quæ &longs;imillimæ &longs;int iam dictis. </s> <s id="N1D056">In his <lb/>duabus trabibus & quarto muro longo locentur trabes numero decem & <lb/>&longs;eptem, longæ pedes tres & quadraginta, atque palmos tres, latæ pedem, cra&longs;<lb/>&longs;æ palmos tres: quarum prima &longs;uperponatur &longs;ecundo muro tran&longs;uer&longs;o, ulti <lb/>ma continenter ad tertium & quartum murum tran&longs;uer&longs;um, cæteræ in me­<lb/>dio eorum &longs;pacio. </s> <s id="N1D063">Di&longs;tet autem una ab altera pedibus tribus. </s> <s id="N1D066">In <expan abbr="ip&longs;arũ">ip&longs;arum</expan> for­<lb/>mis, quæ &longs;unt in capitibus, quæ &longs;pectant &longs;ecundum murum longum, inclu­<lb/>dantur capita totidem tignorum obliquè erectorum in aduer&longs;a illa, quæ re­<lb/>cta &longs;uper &longs;ecundum murum longum &longs;tatuta &longs;unt: fiatque hoc modo alter ca­<lb/>mini paries obliquus, a&longs;&longs;imilis ei, quem nono libro de&longs;crip&longs;i. </s> <s id="N1D075">Ne uerò hic i<lb/>cidar in parietem rectum, cauetur bacillis ferreis, &longs;ed raris: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> propte­<lb/>rea quod quatuor camini latericij, qui in hoc &longs;pacio con&longs;truentur, cum par­<lb/>um &longs;u&longs;tineant: retro ad pedes duodecim itenim in formis trabium, in dua­<lb/>bus illis & quarto muro longo collocatarum, includantur capita totidem ti<lb/>gnorum obliquè erectorum in alia totidem tigna item obliquè erecta, quo <lb/>rum capita inferiora quoque includantur in formis <expan abbr="trabiũ">trabium</expan>, qua in quarto mu <lb/>ro longo collocatæ &longs;unt. </s> <s id="N1D08E">Illorum uerò tignorum obliquorum capita &longs;uperi <lb/>ora cum horum capitibus &longs;uperioribus coniungantur. </s> <s id="N1D093">Sed cùm tigna obli­<lb/>qua primi ordinis à tignis &longs;ecundi ordinis ab&longs;int pedes duodecim, ut cana­<lb/>lis in medio &longs;pacio bene locari po&longs;&longs;it, inter bina quæque denuo bina obliquè <lb/>erigantur: quorum capita inferiora etiam includantur in formis trabium, in <lb/>duabus illis trabibus et quarto muro longo collocatarum: di&longs;tentque inter &longs;e <lb/>cubito. </s> <s id="N1D0A0">Superius uerò caput alterius longi pedes quindecim <expan abbr="incũbat">incumbat</expan> in ter­<lb/>gum tigni primi ordinis alterius, longi pedes decem & octo, in <expan abbr="tergũ">tergum</expan> tigni <lb/>&longs;ecundi ordinis, quod abe&longs;t longius. </s> <s id="N1D0AF">Eiu&longs;modi <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> medijs tignis obliquis <lb/>tales &longs;int &longs;ub&longs;tructiones: &longs;uper <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="quãque">quanque</expan> trabem in duabus illis trabibus <lb/>& quarto muro longo collo catam &longs;tatuatur tignum rectum: quod etiam i­<lb/>p&longs;um, ut &longs;atis habeat firmitatis, fulciatur obliquo tigno. </s> <s id="N1D0C4">His rectis impona­<lb/>tur trabs longa, in quam incumbant unius ordinis media tigna obliqua. </s> <s id="N1D0C9">Si­<pb pagenum="397" xlink:href="001/01/407.jpg"/>mili modo alterius ordinis media tigna obliqua incumbant in trabem lon­<lb/>gam, quæ alijs rectis imponatur. </s> <s id="N1D0D3">Ab unaquaque præterea trabe, in duabus il <lb/>lis & quarto muro longo collocata, &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad duos pedes ponatur <lb/>tignum tran&longs;uer&longs;um: quod ex medio tigno obliquo primi ordinis ad medi<lb/>um tignum obliquum &longs;ecundi ordinis pertineat: quibus tignis tran&longs;uer&longs;is <lb/>imponatur canalis ex una arbore cauatus: <expan abbr="tũ">tum</expan> à cuiu&longs;que tigni medij primi or­<lb/>dinis tergo tignum, <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes &longs;ex, pertingat ferè ad canalem: cuius tigni <lb/>caput inferius &longs;u&longs;tineat tigillum longum duos pedes. </s> <s id="N1D0EA">Id uerò in&longs;i&longs;tat in eo­<lb/>dem tigno medio primi ordinis: &longs;imiliter à cuiu&longs;que tigni medij &longs;ecundi ordi <lb/>nis tergo tignum ferè pertingat ad canalem, &longs;ed <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes &longs;eptem: cuius <lb/>item caput inferius &longs;u&longs;tineat tigillum, quod in&longs;i&longs;tat in eodem tigno medio <lb/>&longs;ecundi ordinis: itaque &longs;uprema parte ad primi & &longs;ecundi ordinis principalia <lb/>tigna obliqua affigantur a&longs;&longs;erculi longi, ad quos appendantur tegulæ cocti<lb/>les: media, ad primi & &longs;ecundi ordinis media tigna: infima, ad tigna, quæ à <lb/>tergo cuiu&longs;que tigni medij primi & &longs;ecundi ordinis fere pertingunt ad cana­<lb/>lem: attamen ad a&longs;&longs;erculos, ad hæc tigna affixos, inferiores affigantur &longs;can­<lb/>dulæ abiegnæ in canalem penetrantes: minus enim imber maximus, uel nix <lb/>liquefacta permanat in domicilium. </s> <s id="N1D105">At interiores &longs;ub&longs;tructiones, quæ &longs;u&longs;ti<lb/>neant obliqua tigna &longs;ecundi ordinis, & aduer&longs;a tertij, quod in&longs;olentes non <lb/>&longs;int, non nece&longs;&longs;e habeo explicare. </s> <s id="N1D10C">In hac autem domicilij parte ad <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <lb/>murum longum &longs;int fornaces, in quibus panes ærei fathi&longs;centes iam torre fa <lb/>cti <expan abbr="coquũtur">coquuntur</expan>, ut denuo æris colorem & &longs;peciem habeant, &longs;icuti re uera &longs;unt <lb/>ærei: reliquum &longs;pacium occupent aliæ duæ fornaces: una, in qua <expan abbr="calefiũt">calefiunt</expan> æ­<lb/>rei panes integri: altera, in qua ignis calore <expan abbr="torr&etilde;tur">torrentur</expan> fathi&longs;centes: & uia, quæ <lb/>à ianua e&longs;t ad fornaces. </s> <s id="N1D129">Tum in medio tertij & quinti muri tran&longs;uer&longs;i &longs;pacio <lb/>&longs;imiliter duo tigna &longs;ub&longs;tratis &longs;axis erigantur: quorum utrunque &longs;it altum pe­<lb/>des octo, latum & cra&longs;&longs;um duos. </s> <s id="N1D130">Alterum à &longs;ecundo muro longo di&longs;tet pe­<lb/>dibus tredecim, alterum totidem à tertio muro longo. </s> <s id="N1D135">Ip&longs;a uero inter &longs;e di­<lb/>&longs;tent pedibus item tredecim: his duobus tignis & tertio muro tran&longs;uer&longs;o &longs;u<lb/>perponantur duæ trabes longæ pedes unum & quadraginta ac palmum, la <lb/>tæ & cra&longs;&longs;æ pedes duos. </s> <s id="N1D13E">Aliæ item duæ trabes eiu&longs;dem longitudinis, latitu<lb/>dinis, cra&longs;&longs;itudinis <expan abbr="&longs;uperponãtur">&longs;uperponantur</expan> alijs duobus tignis &longs;tatutis, & &longs;eptimo mu <lb/>ro tran&longs;uer&longs;o: capita binarum trabium, qua coeunt, fibulis ferreis copulen­<lb/>tur. </s> <s id="N1D14B">In eis autem trabibus rur&longs;us collocentur trabes una & uiginti, longæ pe<lb/>des tredecim, latæ pedem, cra&longs;&longs;æ palmos tres: quarum prima locetur in ter­<lb/>tio muro tran&longs;uer&longs;o, ultima in &longs;eptimo muro tran&longs;uer&longs;o, reliquæ in medio <lb/>eorum &longs;pacio: di&longs;tetque una ab altera pedibus tribus. </s> <s id="N1D154">In <expan abbr="harũ">harum</expan> formis, qua &longs;pe­<lb/>ctant &longs;ecundum murum longum includantur capita totidem tignorum ob <lb/>liquè erectorum in aduer&longs;a, quæ recta &longs;uper &longs;ecundum murum <expan abbr="longũ">longum</expan> &longs;unt <lb/>&longs;tatuta: fiatque hoc modo alter camini paries obliquus. </s> <s id="N1D165">At qua &longs;pectant terti­<lb/>um murum longum in earundem trabium formis includantur capita toti­<lb/>dem tignorum obliquè erectorum, in aduer&longs;a tertij parietis obliqui tigna: <lb/>fiatque hoc modo alter alterius camini paries obliquus. </s> <s id="N1D16E">Ne uerò hic incidat <lb/>in <expan abbr="cõtrarium">contrarium</expan> obliquum, ille in contrarium rectum, caueatur partim crebris <lb/>bacillis ferreis, ex nonnullis tignis ad eis oppo&longs;ita pertinentibus: partim ti­<pb pagenum="398" xlink:href="001/01/408.jpg"/>gnis raris, quæ è tergo tignorum obliquorum ad <expan abbr="tergũ">tergum</expan> obliquorum, quæ <lb/>retro &longs;unt, <expan abbr="pertin&etilde;t">pertinent</expan>: ea cra&longs;&longs;a & lata &longs;unt palmos duos, utrinque perforata. </s> <s id="N1D188">V­<lb/>traque tigna obliqua cingantur laminis ferreis, latis digitos tres, cra&longs;&longs;is &longs;emi­<lb/>digitum, quæ complexu &longs;uo contineant capita tignorum, de quibus iam di <lb/>xi: quæ copulationes ut firmæ &longs;int: in cuiu&longs;que capitis tignorum foramine in <lb/>figatur clauus ferreus utrinque per laminam penetrans. </s> <s id="N1D193">Quia enim pondus <lb/>ponderi renititur, tigna utrinque oblique erecta, in oppo&longs;ita incidere <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;<lb/>&longs;unt. </s> <s id="N1D19E">Sed trabes & tigna media, quæ canales & tectum &longs;u&longs;tinere debent, o­<lb/>mnino &longs;e habeant, ut &longs;upra dicta, ni&longs;i quod media obliqua &longs;ecundi ordinis <lb/>non &longs;int longiora medijs primi ordinis: & quod tigna, quæ à tergo cuiu&longs;que<lb/> medij tigni obliqui, <expan abbr="&longs;ecũdi">&longs;ecundi</expan> ordinis pertingent ferè ad canalem non &longs;int lon­<lb/>giora tignis, quæ à tergo cuiu&longs;que medij tigni obliqui primi ordinis pertin­<lb/>gent ferè ad canalem. </s> <s id="N1D1AF">In hac domicilij parte ad <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan> murum <expan abbr="longũ">longum</expan> &longs;int <lb/>fornaces, in quibus æs cum plumbo mi&longs;cetur, & recrementa recoquuntur. </s> <s id="N1D1BC"><lb/>Ad tertium uerò murum longum fornaces, in quibus <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>ab ære &longs;ecernuntur. </s> <s id="N1D1CA">Medium &longs;pacium occupent duæ machinæ, quarum al­<lb/>tera panes ærei de catino leuati in terra reponuntur: altera de terra in &longs;ecun­<lb/>da fornace. </s> <s id="N1D1D1">In tertio præterea & quarto muro longo collocentur trabes <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>una & uiginti, longæ pedes decem & octo, ac palmos tres: in <expan abbr="quarũ">quarum</expan> formis <lb/>quæ à tergo tertij muri longi &longs;unt ad duos pedes, includantur capita <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>tignorum oblique erectorum, in aduer&longs;a tigna obliqua alterius obliqui pa­<lb/>rietis &longs;ecundi camini: fiatque i&longs;to modo tertius paries obliquus, alijs pror&longs;us <lb/>a&longs;&longs;imilis. </s> <s id="N1D1EA">Totidem quoque tignorum capita includantur in formis <expan abbr="earũdem">earundem</expan> <lb/>trabium, qua collocatæ &longs;unt in quarto muro longo: quæ tigna <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;a ob­<lb/>lique erecta incumbant in terga proximorum, & <expan abbr="&longs;u&longs;tineãt">&longs;u&longs;tineant</expan> tectum, quod to<lb/>tum con&longs;tet è tegulis coctilibus, & &longs;ub&longs;tructiones habeant u&longs;itatas. </s> <s id="N1D1FF">In hac <lb/>parte domicilij &longs;int duo conclauia: in quorum priore concluduntur panes <lb/>ærei, in altero plumbei. </s> <s id="N1D206">Deinde in medio noni muri tran&longs;uer&longs;i & decimi &longs;pa<lb/>cio, quod ad latera habet &longs;ecundum & quintum murum longum, &longs;ub&longs;tratis <lb/>&longs;axis iterum erigatur tignum altum pedes duodecim, latum & cra&longs;&longs;um du­<lb/>os: id di&longs;tet à &longs;ecundo muro longo pedes tredecim, à quinto muro longo, <lb/>&longs;ex. </s> <s id="N1D211">Ei tigno &longs;tatuto & nono muro tran&longs;uer&longs;o &longs;uperponatur trabs longa pe<lb/>des tres & triginta, atque palmos tres, lata & cra&longs;&longs;a palmos duos. </s> <s id="N1D216">Altera &qring;que<lb/>trabs eiu&longs;dem longitudinis, latitudinis, cra&longs;&longs;itudinis eidem tigno &longs;tatuto, et <lb/>decimo muro tran&longs;uer&longs;o &longs;uperponatur: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> duarum trabium capita, quà <lb/>coeunt, fibulis ferreis <expan abbr="copul&etilde;tur">copulentur</expan>. </s> <s id="N1D227">In his trabibus & quinto muro longo col­<lb/>locentur trabes numero decem, longa pedes octo, et palmos tres: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> pri<lb/>ma locetur in nono muro tran&longs;uer&longs;o, ultima in decimo, reliquæ in medio e­<lb/>orum &longs;pacio. </s> <s id="N1D234">Alia ab alia ab&longs;it pedes tres: in ip&longs;arum formis, quà &longs;pectant &longs;e<lb/>cundum murum longum, etiam includantur capita totidem tignorum ob­<lb/>liquorum erectorum in aduer&longs;a, quæ &longs;uper &longs;ecundum murum longum re­<lb/>cta &longs;unt &longs;tatuta: fiatque rur&longs;us hoc modo camini paries obliquus, cæteris o­<lb/>mnino &longs;imilis: qui &longs;uprema parte, qua fumus eluctatur, à recto di&longs;tet pedi­<lb/>bus duobus. </s> <s id="N1D241">Totidem quoque tignorum capita includantur in earum trabi­<lb/>um formis, qua collocatæ &longs;unt in quinto muro longo: quæ etiam oblique <pb pagenum="399" xlink:href="001/01/409.jpg"/>erecta in terga proximorum incumbant, &longs;u&longs;tineantque <expan abbr="tectũ">tectum</expan> è tegulis coctili<lb/>bus <expan abbr="factũ">factum</expan>. </s> <s id="N1D255">In hac domicilij parte ad <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> &longs;int quatuor forna<lb/>ces, in quibus plumbum ab argento &longs;eparatur: atque machinæ, quibus <expan abbr="earũ">earum</expan> <lb/>opercula de catinis leuantur: quinetiam domicilij pars, quæ e&longs;t inter <expan abbr="primũ">primum</expan> <lb/><expan abbr="murũ">murum</expan> longum, & <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> &longs;ecundi muri longi interci&longs;am, in qua e&longs;t pilum, quo <lb/>panes ærei franguntur: & quatuor pila, quibus cadmiæ, quæ decutiuntur è <lb/>parietibus fornacum, &longs;ubiectæ franguntur & <expan abbr="cõminuuntur">comminuuntur</expan>: atque lateres, &longs;u­<lb/>per quos panes ærei fathi&longs;centes &longs;tatuti torre fiunt, <expan abbr="tectũ">tectum</expan> habeat u&longs;itatum: ut <lb/>etiam ea quæ e&longs;t inter <expan abbr="&longs;eptimũ">&longs;eptimum</expan> murum tran&longs;uer&longs;um, & duo <expan abbr="decimũ">decimum</expan> atque <expan abbr="de­cimumtertiũ">de­<lb/>cimum tertium</expan>: ac cui à lateribus &longs;unt quintus murus longus, & &longs;extus & terti<lb/>us. </s> <s id="N1D299">Quæ domicilij pars di&longs;tribuatur in duas partes: in quarum priore &longs;tatua<lb/>tur fornacula, in qua artifex experiatur metalla, & <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> o&longs;&longs;ium <expan abbr="cõminu­torum">comminu­<lb/>torum</expan> unà cum alijs con&longs;eruet: in altera conficiatur puluis, ex quo foci & ca <lb/>tini <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan> fiunt. </s> <s id="N1D2AE">Sed extra <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> ad <expan abbr="tergũ">tergum</expan> quarti muri longi prope <expan abbr="o­&longs;tiũ">o­<lb/>&longs;tium</expan> officinæ ad ingredientis <expan abbr="læuã">læuam</expan> &longs;it focus, in quo ex magnis plumbi ma&longs;&longs;is <lb/>liquefactis fiant minores, ut facilius appendi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1D2C5">Tam enim plumbeæ <lb/>ma&longs;&longs;æ quàm ærei panes debent primò præparari, ut appendi, & certo pon­<lb/>dere in fornacibus coqui & commi&longs;ceri po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1D2CC">Sed focus, ut inde ordiar, in <lb/>quo liquandæ &longs;unt ma&longs;&longs;æ plumbeæ, longus &longs;it pedes &longs;ex, latus quinque, ab <lb/>utroque latere, munito &longs;axis in terra partim defo&longs;&longs;is, &longs;ed altioribus quàm fo­<lb/>cus palmo, & interius luto oblitis, uer&longs;us mediam & priorem partem decli­<lb/>uis, ut plumbum <expan abbr="liquidũ">liquidum</expan> defluere, & in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> effluere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1D2DF">Po&longs;teriore ei­<lb/>us parte murus exi&longs;tat, qui murum quartum longum muniat contra uim i­<lb/>gnis. </s> <s id="N1D2E6">Is, ex lateribus & luto factus, altus &longs;it pedes quatuor, cra&longs;&longs;us palmos <lb/>tres, in ferius latus pedes quinque, &longs;uperius tres & palmos duos. </s> <s id="N1D2EB">Etenim pau­<lb/>latim fiat angu&longs;tior: cui parti &longs;uperiori &longs;eptem lateres imponantur: quorum <lb/>medij recta <expan abbr="erigãtur">erigantur</expan>, extremi oblique: toti lutum cra&longs;&longs;um illinatur. </s> <s id="N1D2F6">Ante fo­<lb/>cum &longs;it catinus: cuius fouea lata pedem & palmos tres, alta pedem, &longs;en&longs;im fi­<lb/>at angu&longs;tior. </s> <s id="N1D2FD">Itaque cùm ma&longs;&longs;æ plumbeæ &longs;unt liquandæ, tunc operarius pri­<lb/>mò ligna &longs;ic imponat in focum, ut eorum caput alterum &longs;pectet murum, alte <lb/>rum catinum. </s> <s id="N1D304">Deinde, ab alijs operarijs adiutus, ma&longs;&longs;am trudibus in uehicu<lb/>lum promoueat, & ad gruem trahat. </s> <s id="N1D309">Vehiculum <expan abbr="aũt">aut</expan> con&longs;tet ex a&longs;&longs;eribus, <lb/>qui coagmentati &longs;unt lati pedes duos & dimidium, longi quinque: id habeat <lb/>duos axiculos ferreos: <expan abbr="circũ">circum</expan> quos utrinque uoluantur orbiculi ferrei, lati pal­<lb/>mos duos, cra&longs;&longs;i totidem digitos. </s> <s id="N1D31A">Habeat temonem, & in eo inclu&longs;um <expan abbr="fun&etilde;">funem</expan>, <lb/>quo pertrahatur ad gruem: qui pror&longs;us &longs;imilis e&longs;t eis, qui in <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> officinæ <lb/>parte &longs;unt, ni&longs;i quod ro&longs;trum tam longum <expan abbr="nõ">non</expan> habeat. </s> <s id="N1D32D">Forceps, cuius chelæ <lb/><expan abbr="prehend&etilde;t">prehendent</expan> ma&longs;&longs;am plumbeam, longa &longs;it pedes duos, & palmum ac digitos <lb/>duos. </s> <s id="N1D337">Eius utraque chela uncinata malleo percu&longs;&longs;a, ma&longs;&longs;æ impingatur & infi<lb/>gatur: utrunque manubrium &longs;uperiore parte &longs;it recuruum, alterum dextram <lb/>uer&longs;us, alterum &longs;ini&longs;tram: in quorum utroque infimi duarum <expan abbr="catellarũ">catellarum</expan> annu­<lb/>li, tres uerò eis &longs;int, includantur, &longs;upremi autem in magno annulo rotundo: <lb/>in quo etiam includatur uncus catenæ, à ro&longs;tri orbiculo demi&longs;&longs;æ: grus uecti <lb/>uer&longs;atus ma&longs;&longs;am &longs;ubleuat: ro&longs;tro ductus ad focum eam lignis imponit: dein <lb/>de aliam atque aliam ma&longs;&longs;am operarij aduehant, & &longs;imili modo in lignis &longs;oci <pb pagenum="400" xlink:href="001/01/410.jpg"/>collocent. </s> <s id="N1D34F">Etenim ma&longs;&longs;æ quæ pendunt circiter <expan abbr="centũ">centum</expan> & &longs;exaginta centum­<lb/>pondia &longs;imul in ea imponi & liquari &longs;olent. </s> <s id="N1D358"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> operarius carbones in ma&longs;­<lb/>&longs;as conijciat: quæ omnia ue&longs;peri parentur: quare, &longs;i metuerit pluuias, ea te­<lb/>cto, quod huc atque illuc portari pote&longs;t, operiat. </s> <s id="N1D362">Id po&longs;teriore parte duos ha­<lb/>beat pedes, ut pluuiæ, quas excepit, è decliui defluant in aream: &longs;equenti die <lb/>mane prunas batillo in carbones conijciat: quo modo ma&longs;&longs;æ plumbeæ car­<lb/>bonibus &longs;ubinde adiectis lique&longs;cunt. </s> <s id="N1D36B">Plumbum, quàm <expan abbr="primũ">primum</expan> id ip&longs;um con<lb/>ceperit catinus, cochleari ferreo effundat in catillos æreos, qualibus &longs;ecretor <lb/>uti &longs;olet. </s> <s id="N1D376">Quod &longs;i &longs;tatim refrigeratum non fuerit, tum <expan abbr="aquã">aquam</expan> affundat & mal­<lb/>leo cu&longs;pidato, in ip&longs;um infixo, extrahat: cuius mallei pars cu&longs;pidata &longs;it, lon­<lb/>ga palmos tres: teres, digitos duos. </s> <s id="N1D381">Sed catillis aquam luto&longs;am illinire opor<lb/>tet, ut ex eis inuer&longs;is, & mallei parte terete, quæ lata e&longs;t, percu&longs;&longs;is panes <expan abbr="plũ­bei">plum­<lb/>bei</expan> facile excidant: qualis aqua ni catillis illinatur, periculum e&longs;t, ne <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>per colliquefactos penetret. </s> <s id="N1D392">Alij in &longs;ini&longs;tram &longs;umunt lignum inferiore par­<lb/>te graue, coque catillum percutiunt: dextra uerò mallei aciem in panem plum<lb/>beum infigunt, atque &longs;ic ip&longs;um extrahunt. </s> <s id="N1D399">Mox operarius aliud plumbum in <lb/>catillos uacuos infundat: idque faciat, donec munus plumbi liquandi perfe­<lb/>cerit. </s> <s id="N1D3A0">Cùm autem plumbum liquatur, quiddam &longs;pumæ argenti &longs;imile na&longs;ci­<lb/>tur: nec mirum, cùm ea quondam Puteolis ex &longs;olo plumbo, in &longs;ecundis for<lb/>nacibus acri igni cocto, facta &longs;it, & nunc fieri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1D3A7">I&longs;ti porrò plumbei pa­<lb/>nes in conclaue plumbarium inuehantur.</s> </p> <p id="N1D3AC" type="caption"> <s id="N1D3AE">F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>axa in terra defe&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>urus qui quartum mu­<lb/>rum longum ab iniuria ignis tuetur<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;æ <lb/>plumbeæ<emph.end type="italics"/> E. V<emph type="italics"/>ehiculum<emph.end type="italics"/> F. E<emph type="italics"/>ius orbiculi<emph.end type="italics"/> G. G<emph type="italics"/>rus<emph.end type="italics"/> H. <lb/>F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> I. L<emph type="italics"/>igna<emph.end type="italics"/> K. C<emph type="italics"/>atilli<emph.end type="italics"/> L. C<emph type="italics"/>ochlear<emph.end type="italics"/> M. <lb/>M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> N. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> O.</s> </p> <pb pagenum="401" xlink:href="001/01/411.jpg"/> <figure id="id.001.01.411.1.jpg" xlink:href="001/01/411/1.jpg"/> <p id="N1D416" type="main"> <s id="N1D418">At panes ærei ci&longs;ijs iniecti inuehantur in tertiam officinæ partem, ibique <lb/>&longs;inguli ma&longs;&longs;is &longs;uperpo&longs;iti, & crebris pili præ ferrati ictibus &longs;ellæ impacti <expan abbr="frã">fran</expan><pb pagenum="402" xlink:href="001/01/412.jpg"/><expan abbr="gãtur">gantur</expan>: qualis machina &longs;ic &longs;e habeat. </s> <s id="N1D428">Truncus quernus humi locetur longus <lb/>pedes quinque, latus et cra&longs;&longs;us tres: cuius cap&longs;a, in media eius parte priore pa<lb/>tens, longa &longs;it pedes duos & totidem palmos, lata pedes duos, alta palmos <lb/>tres & digitos duos: cuius pars extuberans &longs;upina exi&longs;tat, lata iaceat in trun<lb/>co. </s> <s id="N1D433">In eorum medio locetur &longs;ella ænea: cuius pars &longs;en&longs;im depre&longs;&longs;a & lata pal<lb/>mum, ac digitos duos interiecta &longs;it inter duas ma&longs;&longs;as <expan abbr="plũbeas">plumbeas</expan>, altior utrinque <lb/>lata palmum, eiu&longs;dem &longs;ubiecta. </s> <s id="N1D43E">Itaque tota &longs;ella &longs;it lata palmos tres & digitos <lb/>duos, longa pedem, cra&longs;&longs;a palmos duos. </s> <s id="N1D443">At &longs;uper truncum utrinque ad latus <lb/>cap&longs;æ &longs;tatuatur tignum latum & cra&longs;&longs;um cubitum: eorum capita &longs;uperiora <lb/>aliquantum reci&longs;a includantur in formis trabium domicilij: à <expan abbr="trũco">trunco</expan> &longs;ur&longs;um <lb/>uer&longs;us ad pedes quatuor, & digitos duos, duo tigna tran&longs;uer&longs;a continenter <lb/>coniungantur: quorum utrunque latum & cra&longs;&longs;um &longs;it palmos tres: eorum ca <lb/>pita intrin &longs;ecus reci&longs;a includantur in formis exterioribus tignorum &longs;tatuto <lb/>rum, unaque cum eis terebrentur: in quæ foramina infigantur claui ferrei, pri <lb/>ore parte cornuti: quorum alterum cornu &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad tignum <expan abbr="&longs;tatutũ">&longs;tatutum</expan> <lb/>adigatur, alterum deor&longs;um: po&longs;teriore uerò parte perforati, ut ferreis paxil­<lb/>lis latis in foramina infixis, & adactis tigna tran&longs;uer&longs;a coercere po&longs;&longs;int: ea ti­<lb/>gna in medio habeant foramen quadrangulum, quaqua uer&longs;us <expan abbr="latũ">latum</expan> palmos <lb/>tres & &longs;emidigitum: in quod pilum præferratum immittatur. </s> <s id="N1D468">Ab his tignis <lb/>tran&longs;uer&longs;is &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad pedes tres, & palmos duos: <expan abbr="iterũ">iterum</expan> eiu&longs;modi duo <lb/>tigna &longs;int, <expan abbr="habeãtque">habeantque</expan> foramen quadrangulum in &longs;e <expan abbr="cõtinens">continens</expan> idem <expan abbr="pilũ">pilum</expan>: quod <lb/>quadrangulum &longs;it, & <expan abbr="longũ">longum</expan> pedes undecim, latum & cra&longs;&longs;um palmos tres: <lb/>Eius ferri, longi pedem & palmum, caput longum & latum &longs;it palmos du­<lb/>os, cra&longs;&longs;um &longs;uperius palmum et digitos duos, inferius totidem digitos: nam <lb/>paulatim fiat angu&longs;tius. </s> <s id="N1D48B">Cauda uerò longa palmos tres, lata et cra&longs;&longs;a, quà de <lb/>capite oritur, palmos duos: quò longius ab ip&longs;o di&longs;cedet, eò etiam fiat angu<lb/>&longs;tius. </s> <s id="N1D492">Superiore parte includatur in pilo perforata, ut paxillus ferreus infigi <lb/>po&longs;&longs;it: tribus laminis ferreis quadrangulis uinciatur: quarum infima latum <lb/>palmum &longs;it inter caput ferri et caput pili: media lata digitos tres deinceps ca<lb/>put pili cingat: à quo &longs;uprema <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos lata ab&longs;it digitos duos. </s> <s id="N1D49F">Ab in­<lb/>fima ferri parte &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad pedes duos, & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos &longs;it dens qua­<lb/>drangulus, è pilo pedem & palmum extans, cra&longs;&longs;us palmos duos: attamen, <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> à pilo di&longs;ce&longs;&longs;erit &longs;ex digitos, inferius ad duos digitos fiat tenuior: à den­<lb/>te &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad palmos tres, pilum in medio habeat foramen <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan>: <lb/>in quod infigatur clauus ferreus, teres, longus pedes duos, latus &longs;e&longs;quidigi­<lb/>tum: in cuius po&longs;teriore parte caua inclu&longs;um &longs;it manubrium ligneum <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>palmos duos & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos. </s> <s id="N1D4C3">Is clauus in inferiora tigna tran&longs;uer&longs;a incum<lb/>bens ob&longs;tat, ne ip&longs;um, cùm res hoc non po&longs;tulat, decidat. </s> <s id="N1D4C8">Axis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan>, qui pi­<lb/>lum attollit, utrinque habeat binos dentes: qui inter &longs;e di&longs;tent palmis duobus <lb/>& digitis tribus: qui ex eo extent pedem & <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, ac digitos duos: qui per <lb/>eum penetrantes paxillis adactis firmentur: qui lati & cra&longs;&longs;i &longs;int palmum ac <lb/>digitos duos: quorum capita <expan abbr="rotũdata">rotundata</expan> tegantur lamina ferrea æque ac ip&longs;a <lb/>lata, utrinque pedem demi&longs;&longs;a, clauis ferreis ad ea affixa: quæ capita habeant fo<lb/>ramina rotunda: in quæ includatur axiculus ferreus per axiculum <expan abbr="æneũ">æneum</expan> pe­<lb/>netrans. </s> <s id="N1D4E9">Illi ab altera parte caput &longs;it latum, ab altera foramen, in quod infiga<pb pagenum="403" xlink:href="001/01/413.jpg"/>tur clauus ferreus, ne ip&longs;e axiculus è dentibus excidat. </s> <s id="N1D4F1">Ænea præterea fi­<lb/>&longs;tula &longs;it longa palmos duos, lata unum: per cuius foramen rotundum latum <lb/>digitos duos, ferreus axiculus penetret in ea inclu&longs;us. </s> <s id="N1D4F8">Nec æneus &longs;olum uol<lb/>uatur circa ferreum, &longs;ed ip&longs;e quoque ferreus uer&longs;etur. </s> <s id="N1D4FD">Itaque cùm axis uoluitur, <lb/>axiculi ænei uici&longs;&longs;im leuant dentem pili. </s> <s id="N1D502">Quoniam uerò axiculis ferreis & <lb/>æneis ex dentibus extractis, hic pili dens non attollitur, alterius organi pila <lb/>&longs;ine hoc &longs;ubleuantur. </s> <s id="N1D509">Porrò unum idemque tympanum, quod circa axem ro <lb/>tæ e&longs;t, cuique fu&longs;i &longs;unt, & huius axis tympanum dentatum moueat, & alteri­<lb/>us, qui tigilla follium &longs;equentis quartæ domicilij partis deprimit: &longs;ed <expan abbr="cõtra­rio">contra­<lb/>rio</expan> motu. </s> <s id="N1D516">Nam tympanum axis, qui pila attollit, uer&longs;us &longs;eptentrionem cir­<lb/>cumagit: eius, qui tigilla follium deprimit, uer&longs;us meridiem.</s> </p> <p id="N1D51B" type="caption"> <s id="N1D51D">T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>igna &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna tran&longs;uer&longs;a<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>ili caput<emph.end type="italics"/> D. <lb/>E<emph type="italics"/>ius dens<emph.end type="italics"/> E. E<emph type="italics"/>iu&longs;dem foramen<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>lauus ferreus<emph.end type="italics"/> G. M<emph type="italics"/>a&longs;&longs;æ <lb/>plumbeæ<emph.end type="italics"/> H. S<emph type="italics"/>ella ænea<emph.end type="italics"/> I. A<emph type="italics"/>xis<emph.end type="italics"/> K. D<emph type="italics"/>entes eius<emph.end type="italics"/> L. <lb/>A<emph type="italics"/>xiculus ferreus<emph.end type="italics"/> M. F<emph type="italics"/>i&longs;tula ænea<emph.end type="italics"/> N.</s> </p> <figure id="id.001.01.413.1.jpg" xlink:href="001/01/413/1.jpg"/> <p id="N1D579" type="main"> <s id="N1D57B">Sed panes qui cra&longs;&longs;iores &longs;unt, quàm ut ictibus pili præferrati cito frangi <lb/>po&longs;&longs;int, quales poti&longs;&longs;imum &longs;unt hi, qui in infimo catini loco re&longs;ederunt, in­<lb/>uehantur in primam officinæ partem: atque ibi calefiant in fornace, quæ à &longs;e­<lb/>cundo muro longo di&longs;ter pedibus octo & uiginti: à &longs;ecundo tran&longs;uer&longs;o du<pb pagenum="404" xlink:href="001/01/414.jpg"/>odecim: cuius tres parietes &longs;axis quadrangulis, quibus &longs;uperpo&longs;iti &longs;int late­<lb/>res, extruantur. </s> <s id="N1D58B">Po&longs;terior altus exi&longs;tat pedes tres & palmum: quæ altitudo <lb/>etiam &longs;it his, qui &longs;unt à lateribus. </s> <s id="N1D590">Eorum tamen uterque priore parte, qua pa­<lb/>tet fornax, decliuis, altus &longs;it <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> pedes duos, & palmos tres: omnes <lb/>uerò cra&longs;&longs;i pedem & palmum: &longs;uper hos parietes, ne ip&longs;i minus cra&longs;&longs;i, nimis <lb/>graue onus impo&longs;itum ferre non po&longs;&longs;int, &longs;tatuantur quatuor tigna, lutoque <lb/>oblinantur. </s> <s id="N1D59F">Ea &longs;u&longs;tineant caminum a&longs;&longs;urgentem, & per tectum <expan abbr="penetrant&etilde;">penetrantem</expan>: <lb/>cuius camini non modo cratibus, &longs;ed etiam tignis lutum cra&longs;&longs;um illinatur. </s> <s id="N1D5A8"><lb/>Focus autem fornacis quaquauer&longs;us &longs;it longus pedes &longs;ex, lateribus &longs;tratus, <lb/>decliuis. </s> <s id="N1D5AE">Panes ærei in hac fornace collocati calefiant hoc modo: in <expan abbr="&longs;ornac&etilde;">fornacem</expan> <lb/>primo continenter ponantur, tantummodo lapillis oui magnitudine inter­<lb/>po&longs;itis, ut ignis calor in medium inter eos &longs;pacium penetrare po&longs;&longs;it: quineti <lb/>ain qui in infimo catini loco re&longs;ederunt, in dimidium laterem eadem de cau<lb/>&longs;a impo&longs;iti exaltentur. </s> <s id="N1D5BD">Ne uerò ultimi, qui &longs;unt ad o&longs;tium fornacis, cadant, <lb/>ad eos laminæ ferreæ, uel panes ærei, cùm æs rur&longs;us perficitur, ex catino pri<lb/>mum extracti apponantur: atque ad hos panes ærei fathi&longs;centes, aut &longs;axa. </s> <s id="N1D5C4">De <lb/>inde in panes inijciantur carbones: tum prunæ. </s> <s id="N1D5C9">Primò autem panes <expan abbr="cale&longs;cãt">cale&longs;cant</expan> <lb/>à leni igni: mox ad eos adijciantur plures carbones: interdum altitudine do<lb/>drantis. </s> <s id="N1D5D4">Acriori certe igni nobis opus e&longs;t ad duros æreos panes calefacien­<lb/>dos quàm ad fragiles: panibus &longs;atis calefactis, quod &longs;pacio horarum ferè du<lb/>arum fieri &longs;olet, ex o&longs;tio fornacis remoueantur laminæ ferreæ, et panes ærei <lb/>fathi&longs;centes uel &longs;axa. </s> <s id="N1D5DD">Deinde panes calefacti ordine extrahantur ra&longs;tro bi­<lb/>denti, quali is, qui panes fathi&longs;centes torrefacit, utitur. </s> <s id="N1D5E2">Tum primus pani fa­<lb/>thi&longs;centi &longs;uperponatur: & malleis à duobus operarijs percutiatur donec di&longs;<lb/>&longs;iliat. </s> <s id="N1D5E9">Quo uerò qui&longs;que panis magis calet, hoc frangitur citius: quo minus, <lb/>hoc tardius: nam ærei ua&longs;is in&longs;tar huc & illuc flectitur. </s> <s id="N1D5EE">Primò pane fracto &longs;e<lb/>cundus in eius <expan abbr="fragm&etilde;tis">fragmentis</expan> collocetur & percutiatur, u&longs;que dum <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;e diffi&longs;­<lb/>&longs;us di&longs;&longs;iliat: &longs;imili modo reliqui panes ex ordine frangantur. </s> <s id="N1D5FD">Verùm mallei <lb/>&longs;int longi palmos tres, lati unum, utrinque acuti: <expan abbr="eorũ">eorum</expan> uerò manubria lignea <lb/>tres pedes longa: fragmenta ærea, &longs;iue panes frigidi pilo fuerint fracti, &longs;iue <lb/>calefacti malleis, in conclaue ærarium inuehantur.</s> </p> <p id="N1D60A" type="caption"> <s id="N1D60C">P<emph type="italics"/>aries po&longs;terior<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>arietes qui &longs;unt a lateribus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>igna <lb/>&longs;tatuta<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>aminus<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>anes collocati<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>aminæ <lb/>ferreæ<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>axa<emph.end type="italics"/> G. R<emph type="italics"/>a&longs;trum bidens<emph.end type="italics"/> H. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="405" xlink:href="001/01/415.jpg"/> <figure id="id.001.01.415.1.jpg" xlink:href="001/01/415/1.jpg"/> <p id="N1D652" type="main"> <s id="N1D654">At præ&longs;es o&longs;&longs;icinæ æs &longs;ecundum diuer&longs;as argenti portiones, quæ in eius <lb/>centumpondio in&longs;unt, cum plumbo temperet, &longs;ine quo argentum ab ære &longs;e <lb/>parari non pote&longs;t. </s> <s id="N1D65B">Si mediocris argenti portio inerit in ære, id quadrifariam <lb/>temperet. </s> <s id="N1D660">Etenim &longs;i in tribus quartis <expan abbr="centũpondij">centumpondij</expan> æris partibus argenti &longs;e­<lb/>libra, uel &longs;elibra & &longs;icilicus, uel &longs;elibra & &longs;emuncia, uel &longs;elibra & &longs;emuncia et <lb/>&longs;icilicus non fuerint, tum diuitis plumbi, hoc e&longs;t eius, à quo <expan abbr="nondũ">nondum</expan> argen­<lb/>tum &longs;eparatum &longs;it, dimidium centumpondium, uel totum, uel <expan abbr="totũ">totum</expan> & <expan abbr="dimi­diũ">dimi­<lb/>dium</expan> addat, ut in æris & <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> mi&longs;tura in&longs;it <expan abbr="unũ">unum</expan> aliquod ex iam dictis argenti <lb/>ponderibus: quæ prima <expan abbr="t&etilde;peratura">temperatura</expan> e&longs;t: ad <expan abbr="quã">quam</expan> adijciat <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> depaupe<lb/>rati, uel &longs;pumæ <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> pondus, <expan abbr="quantũ">quantum</expan> ad hanc <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> &longs;atis &longs;it, ut ex his omnibus <lb/>panis <expan abbr="cõfletur">confletur</expan>, qui in &longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan> fere duo <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> <expan abbr="centũpondia">centumpondia</expan>. </s> <s id="N1D6B5"><expan abbr="Quoniã">Quoniam</expan> uerò <lb/>ex &longs;pumæ argenti libris <expan abbr="centũ">centum</expan> & triginta <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> <expan abbr="cõficiuntur">conficiuntur</expan> <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> tantum <lb/>modo <expan abbr="centũ">centum</expan> libræ, pro <expan abbr="cõplemento">complemento</expan> &longs;pumæ argenti plus quam plumbi de­<lb/>pauperati adijciat. </s> <s id="N1D6D9">Sed quia quatuor i&longs;tiu&longs;modi panes &longs;imul collocantur in <lb/>fornace, in qua argentum cum plumbo <expan abbr="mi&longs;tũ">mi&longs;tum</expan> ab ære &longs;ecernitur, in tot pani­<lb/>bus erunt æris tria, plumbi octo centumpondia. </s> <s id="N1D6E4">Sed plumbum cùm fuerit <lb/>ab ære &longs;ecretum, pendat &longs;ex centumpondia: in quorum &longs;ingulis argenti qua<lb/>drans & &longs;ere &longs;icilicus in&longs;it. </s> <s id="N1D6EB">Eiu&longs;dem uerò argenti &longs;eptunx, remaneat in æreis <lb/>panibus fathi&longs;centibus, & in ea æris ac plumbi mi&longs;tura, quam no&longs;tri &longs;pi­<lb/>nas, non tam quod non careat aculeis, quam quod uilis, nominant. </s> <s id="N1D6F2">Sin au­<pb pagenum="406" xlink:href="001/01/416.jpg"/>tem in tribus quartis <expan abbr="centũpondij">centumpondij</expan> æris partibus non fuerit <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> &longs;eptunx, <lb/>& &longs;emuncia, uel bes, tum plumbum diues tantum addat, ut æris & plumbi <lb/>mi&longs;turæ alterum ex iam dictis argenti ponderibus in&longs;it: quæ &longs;ecunda tem­<lb/>peratura e&longs;t: ad quam rur&longs;us adijciat <expan abbr="tantũ">tantum</expan> plumbi depauperati, uel &longs;pumæ <lb/>argenti pondus, ut ex mi&longs;tura <expan abbr="cõflari">conflari</expan> po&longs;&longs;it panis, qui plumbi duo centum­<lb/>pondia, & quartam centumpondij <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> in &longs;e contineat: quo modo in qua­<lb/>tuor i&longs;tius generis panibus inerunt æris tria, plumbi <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> centumpondia. </s> <s id="N1D71E"><lb/>Plumbum, quod ex illis panibus de&longs;tillat, centumpondia &longs;eptem pendat: in <lb/>quorum &longs;ingulis argenti quadrans, & paulo plus quam &longs;icilicus in&longs;int: fere <lb/>&longs;eptunx, remaneat in panibus fathi&longs;centibus & &longs;pinis: liceat nobis uetus no <lb/>men, nouæ rei impo&longs;itum, terere. </s> <s id="N1D728">Si uerò in tribus quartis centumpondij <lb/>æris partibus argenti dodrans, aut dodrans & &longs;emuncia <expan abbr="nõ">non</expan> in&longs;unt, <expan abbr="tũ">tum</expan> plum<lb/>bum diues tam graue addat, ut æris & plumbi mi&longs;tura <expan abbr="alterũ">alterum</expan> ex iam dictis <lb/>argenti ponderibus in &longs;e contineat: quæ tertia temperatura e&longs;t: ad quam ad<lb/>ijciat tantum plumbi depauperati, uel &longs;pumæ argenti pondus, ut panis, ex <lb/>his omnibus conflatus, duo plumbi centumpondia, & tres quartas centum<lb/>pondij partes in &longs;e contineat: quo modo in quatuor id genus panibus æris <lb/>tria, plumbi undecim centumpondia inerunt. </s> <s id="N1D745"><expan abbr="Plumbũ">Plumbum</expan>, quo hi panes in for­<lb/>nace recocti &longs;tillant, centumpondia ferme nouem pendat: in quorum &longs;ingu<lb/>lis argenti quadrans & plus quàm &longs;icilicus in&longs;int: &longs;eptunx in panibus fathi­<lb/>&longs;centibus & &longs;pinis reliquus &longs;it. </s> <s id="N1D751">Si denique in tribus quartis centumpondij <lb/>æris partibus argenti dextans, aut dextans & &longs;emuncia non in&longs;unt, tum tan<lb/>tam diuitis plumbi portionem addat, ut æris & plumbi mi&longs;tura alterum ex <lb/>iam dictis argenti ponderibus in &longs;e contineat: quæ quarta temperatura e&longs;t: <lb/>ad quam adijciat tantum plumbi depauperati uel &longs;pumæ argenti pondus, <lb/>ut panis inde factus tria plumbi centumpondia in &longs;e contineat: quo modo <lb/>in quatuor i&longs;tius generis panibus æris tria, plumbi duodecim centumpon­<lb/>dia inerunt. </s> <s id="N1D762">Plumbum, quod inde manat, centumpondia ferè <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> pendat: <lb/>in quorum &longs;ingulis argenti quadrans, & plus quàm &longs;emuncia in&longs;unt, aut &longs;e­<lb/>ptunx: in panibus fathi&longs;centibus, & &longs;pinis, bes, uel &longs;eptunx & &longs;emuncia re&longs;i­<lb/>deant. </s> <s id="N1D76F">In &longs;ecunda <expan abbr="aũt">aut</expan> domicilij parte, cuius &longs;pacium e&longs;t longum pedes octo<lb/>ginta, latum nouem & triginta, ad &longs;ecundum murum longum &longs;int fornaces <lb/>quatuor, in quibus æs cum plumbo coctum permi&longs;cebitur: et &longs;ex, in quibus <lb/>recrementa recoquentur: harum pars caua lata &longs;it pedem & palmos tres, lon<lb/>ga pedes duos & digitos tres: illarum lata pedem & palmum, longa pedem <lb/>& palmos tres ac digitum. </s> <s id="N1D780">Parietibus &longs;it altitudo fornacum, in quibus auri <lb/>uel argenti uenæ excoquuntur. </s> <s id="N1D785">Cùm <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;pacium definitum in duas partes <lb/>tignis &longs;tatutis diuidatur, prior habeat primo loco duas fornaces, in quibus <lb/>recrementa recoquentur: &longs;ecundo duas, in quibus æs cum plumbo mi&longs;cebi<lb/>tur, tertio unam, in qua recrementa recoquentur. </s> <s id="N1D792">Po&longs;terior uerò primò lo­<lb/>co unam, in qua recrementa recoquentur: &longs;ecundo duas, in quibus æs cum <lb/>plumbo <expan abbr="cõmi&longs;cebitur">commi&longs;cebitur</expan>: tertio duas, in quibus recrementa recoquentur: una­<lb/>quæque ab alia di&longs;tet pedibus &longs;ex. </s> <s id="N1D79F">Primæ dextrum latus occupet pedes tres, <lb/>& palinos duos: ultimæ &longs;ini&longs;trum pedes &longs;eptem. </s> <s id="N1D7A4">Binæ fornaces habeant <expan abbr="cõmune">com<lb/>mune</expan> o&longs;tium <expan abbr="altũ">altum</expan> pedes &longs;ex, latum cubitum: attamen prima habeat propri­<lb/>um, itemque decima: cuique fornacum &longs;it &longs;uus fornix in muri tergo: &longs;ua à fron­<pb pagenum="407" xlink:href="001/01/417.jpg"/>te fouea, quæ repleta puluere <expan abbr="cõpo&longs;ito">compo&longs;ito</expan> fi&longs;tucatione &longs;pi&longs;&longs;etur, ut catinus fiat: <lb/>& &longs;ub eo latens humoris receptaculum: ex quo canalis &longs;tructilis per muri, <lb/>ad quem e&longs;t fornax, tergum dextror&longs;um penetrans halitus expiret, &longs;uus de­<lb/>nique catinus æreus ad dextrum frontis latus, in quem ex altero catino æs <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>plumbo mi&longs;tum fundatur, ut panes æque graues confici po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1D7C8">Hic cati­<lb/>nus æreus &longs;it cra&longs;&longs;us <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, eius caua pars lata pedes duos, alta digitos &longs;ex. </s> <s id="N1D7D1"><lb/>Po&longs;t uerò &longs;ecundum murum longum &longs;int follium paria decem, duæ machi­<lb/>næ eos <expan abbr="cõprimentes">comprimentes</expan>, uiginti organa eo&longs;dem diducentia: quæ omnia cuiu&longs;­<lb/>modi e&longs;&longs;e debeant, ex nono libro pote&longs;t intelligi. </s> <s id="N1D7DD">Excoctor <expan abbr="aũt">aut</expan> mi&longs;turus <lb/>æs cum plumbo in fornacem, excalfactam primò maiora æris fragmenta, in <lb/>manus &longs;umpta, inijciat: deinde <expan abbr="alueũ">alueum</expan> carbonum: tum minora æris fragmen­<lb/>ta. </s> <s id="N1D7EE">Cùm uerò æs liquatum cœperit ex ore fornacis defluere in catinum, <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>in eandem inijciat &longs;pumam argenti, ac, ne ex fornace pars eius euolet, carbo <lb/>nes &longs;uperinijciat: po&longs;tremò plumbum. </s> <s id="N1D7F9">Sed quamprimum æs & plumbum, <lb/>ex quibus mi&longs;tis panis pote&longs;t confici, in fornacem coniecerit, rur&longs;us inijciat <lb/>alueum carbonum, & mox æris fragmenta, ex quibus &longs;ecundus panis con­<lb/>flari poterit, cis &longs;uperinijciat: mox æs & plumbum, quæ influxerunt in cati­<lb/>num, rutro purget à recremento. </s> <s id="N1D804">Rutrum autem tale e&longs;t a&longs;&longs;erculus, in quo <lb/>contus ferreus e&longs;t infixus: a&longs;&longs;erculus ex alno uel &longs;alice factus, longus e&longs;t di­<lb/>gitos decem, latus &longs;ex, cra&longs;&longs;us <expan abbr="&longs;e&longs;quidigitũ">&longs;e&longs;quidigitum</expan>. </s> <s id="N1D80F">Contus uerò longus pedes tres: <lb/>&longs;ed eius manubrium ligneum in eo inclu&longs;um, longum e&longs;t pedes duos & di­<lb/>midium. </s> <s id="N1D816">Dum autem mi&longs;turam purgat & cochleari effundit in catinum æ­<lb/>reum, interea æris <expan abbr="fragm&etilde;ta">fragmenta</expan>, ex quibus &longs;ecundus panis fiet, <expan abbr="liquãtur">liquantur</expan>. </s> <s id="N1D823">Quod <lb/>ubi cœperit defluere, rur&longs;us &longs;pumam argenti inijciat, & carbonibus &longs;uper­<lb/>iniectis &longs;tatim plumbum: quem laborem iteret, u&longs;que dum panes triginta <expan abbr="cõ­fecerit">con­<lb/>fecerit</expan>: in quo operam & &longs;pacium horarum nouem, aut &longs;ummùm decem <expan abbr="cõsumet">con<lb/>&longs;umet</expan>. </s> <s id="N1D836">Si panes plures quàm triginta conflauerit, cùm extraordinarios tri­<lb/>ginta <expan abbr="cõfecerit">confecerit</expan>, ei unius operæ precium per&longs;oluatur: uerùm &longs;imul ut æris & <lb/>plumbi mi&longs;turam in catinum æreum infuderit, aquam &longs;uperiori catini parti <lb/>paulatim affundat: deinde ligno fi&longs;&longs;o & hiante <expan abbr="preh&etilde;dat">prehendat</expan> uncum, & eius par<lb/>tem rectam in panem adhuc <expan abbr="liquidũ">liquidum</expan> immittat. </s> <s id="N1D84D">Vncus ip&longs;e cra&longs;&longs;us &longs;it &longs;e&longs;qui­<lb/>digitum, eius recta pars longa palmos duos, lata & cra&longs;&longs;a digitos duos: po­<lb/>&longs;tea etiam pani aquam &longs;uperfundat: quo refrigerato includat uncum cate­<lb/>næ ab orbiculo linguæ gruis demi&longs;&longs;æ, in annulo ferreo: cuius pars caua &longs;it <lb/>lata &longs;ex digitos, ip&longs;e cra&longs;&longs;us fere &longs;e&longs;quidigitum: atque eundem annulum in un<lb/>co, cuius pars recta in panem immi&longs;&longs;a e&longs;t: atque &longs;ic panem de catino <expan abbr="leuatũ">leuatum</expan> in <lb/>&longs;uo loco reponat. </s> <s id="N1D860">Æs autem & plumbum, cùm ita recoquuntur, paucum re <lb/>crementum exudant, &longs;puma argenti multum: quod non cohæret, &longs;ed &longs;icuti <lb/>reliquiæ hordei, ex quo cerui&longs;ia &longs;it facta, dilabitur. </s> <s id="N1D867">Ad murum & parietem <lb/>ei &longs;uperpo&longs;itum pompholyx in candido cinerea adhære&longs;cit, ad latera for­<lb/>nacum &longs;podos.</s> </p> <p id="N1D86E" type="caption"> <s id="N1D870">F<emph type="italics"/>ornax in qua recrementa recoquuntur<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ornax in qua aes <lb/>cum plumbo mi&longs;cetur<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>&longs;tium<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atinus qui est in terra <emph.end type="italics"/><lb/>D. C<emph type="italics"/>atinus æreus<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> F. V<emph type="italics"/>ncus<emph.end type="italics"/> G. L<emph type="italics"/>ignum fi&longs;/ <lb/>&longs;um<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>oruis ro&longs;trum<emph.end type="italics"/> I. V<emph type="italics"/>ncus eius catenæ<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <pb pagenum="408" xlink:href="001/01/418.jpg"/> <figure id="id.001.01.418.1.jpg" xlink:href="001/01/418/1.jpg"/> <p id="N1D8BD" type="main"> <s id="N1D8BF">Atque hoc &longs;ane modo plumbum mi&longs;ceatur cum ære, in quo mediocris ar­<lb/>genti portio fuerit. </s> <s id="N1D8C4">Si uerò magna in eo inerit, utpote libræ duæ, uel duæ & <lb/>bes in centumpondio, quod pendat libras centum triginta tres et trientem, <lb/>aut centum quadraginta &longs;ex & be&longs;&longs;em, <expan abbr="tũc">tunc</expan> præ&longs;es officinæ ad talis æris cen<lb/>tumpondium addat plumbi tria centumpondia: in quorum &longs;ingulis &longs;it ar­<lb/>genti triens, uel triens et &longs;emuncia: quo modo tres fiant panes: in quibus æ­<lb/>ris tria, plumbi nouem centumpondia inerunt. </s> <s id="N1D8D5">Plumbum, cùm fuerit ab æ­<lb/>re &longs;ecretum, centumpondia &longs;eptem pendat: in quorum &longs;ingulis, &longs;i æris cen­<lb/>tumpondium duas argenti libras, plumbi trientem in &longs;e continebat, argen­<lb/>ti libra & &longs;extans, ac plus quàm &longs;emuncia inerunt: in panibus uerò fathi&longs;cen<lb/>tibus & &longs;pinis remanebit triens. </s> <s id="N1D8E0">Sin autem æris <expan abbr="centumpondiũ">centumpondium</expan> duas argen<lb/>ti libras & be&longs;&longs;em, plumbi trientem & &longs;emunciam in &longs;e continebat, in &longs;ingu<lb/>lis panibus argenti &longs;e&longs;quilibra & &longs;emuncia, atque plus quam &longs;icilicus inerunt: <lb/>in panibus uerò fathi&longs;centibus triens & &longs;emuncia remanebunt. </s> <s id="N1D8ED">At &longs;i exi­<lb/>gua argenti portio in ære fuerit, ea ab ip&longs;o &longs;ecerni utiliter non pote&longs;t, priu&longs;­<lb/>quam in alia fornace ita &longs;it recoctum, ut in eius parte inferiore plus argenti, <lb/>minus in &longs;uperiore remaneat. </s> <s id="N1D8F6">Ea fornax crudis lateribus concamerata &longs;imi­<lb/>lis e&longs;t furno æque ac altera, in qua plumbum ab argento &longs;eparatur, à nobis <lb/>proximo libro de&longs;cripta. </s> <s id="N1D8FD">Eius catinus codem modo, quo illius ex cinere <expan abbr="cõficitur">con<lb/>ficitur</expan> à fronte fornacis e&longs;t os, ex quo æs <expan abbr="recoctũ">recoctum</expan> in duos catinos, qui tribus <pb pagenum="409" xlink:href="001/01/419.jpg"/>pedibus alte &longs;unt à &longs;olo officinæ, deriuatur: à &longs;ini&longs;tro uerò latere iccirco fo­<lb/>ramen, ut ligna fagina, quibus ignis alitur, in eam imponi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1D911">Itaque &longs;iue <lb/>in æris centumpondio argenti &longs;extans & &longs;emuncia fuerint, &longs;iue quadrans, &longs;i <lb/>ue quadrans & &longs;emuncia, eius octo & triginta centumpondia &longs;imul in hac <lb/>fornace <expan abbr="recoquũtur">recoquuntur</expan>, u&longs;que dum in unoquoque æris re&longs;idui centumpondio re­<lb/>maneat argenti triens & &longs;emuncia: uerbi cau&longs;a: Si in æris <expan abbr="nondũ">nondum</expan> recocti cen<lb/>tumpondio argenti quadrans & &longs;emuncia fuerint, octo & triginta eiu&longs;dem <lb/>centumpondia, quæ &longs;imul recoqui &longs;olent, undecim <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> libras & unciam <lb/>in &longs;e continebunt. </s> <s id="N1D92E">Quoniam uerò à tanta æris ma&longs;&longs;a recocta quindecim cen<lb/>tumpondia, quibus de libris argenti quatuor ac triente & &longs;emuncia re&longs;tant <lb/>duæ libræ ac triens, auferuntur, tria & uiginti centumpondia, in quibus in­<lb/>&longs;unt argenti libræ octo & dimidia atque quadrans, remanent: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> quodque <lb/>argenti trientem, &longs;emunciam, drachmam, drachmæ partem tertiam & uice&longs;i <lb/>mam in &longs;e continet. </s> <s id="N1D93F">Atque à tali ære <expan abbr="argentũ">argentum</expan> &longs;ecernere fructuo&longs;um e&longs;t. </s> <s id="N1D946">Vt au­<lb/>tem magi&longs;ter de numero <expan abbr="c&etilde;tumpondiorum">centumpondiorum</expan> æris re&longs;idui certior fieri po&longs;&longs;it, <lb/>ab eo ab&longs;tractum ponderet: primo enim deriuatur in catinum fornaci &longs;ubie<lb/>ctum, & ex eo panes fiunt: atque in ære &longs;ic diuidendo operam & &longs;pacium ho­<lb/>rarum quatuordecim con&longs;umit: æs quidem re&longs;iduum, cùm ad ip&longs;um <expan abbr="certũ">certum</expan> <lb/>plumbi pondus, de qua temperatura mox dicam, adiectum fuerit, denuo co<lb/>quitur in prima fornace, ac conflantur panes, & ab ære <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> &longs;ecernitur. </s> <s id="N1D961"><lb/>Ab&longs;tractum uerò etiam iterum coquitur in prima fornace: deinde in &longs;ecun­<lb/>da recoquitur, ut re&longs;iduum rubrum fiat: at tunc ab&longs;tractum etiam denuo co<lb/>quitur in prima fornace, ac in &longs;ecunda recoquitur, ut inde conficiatur æs cal<lb/>darium. </s> <s id="N1D96B">Cùm autem æs uel fuluum, uel rubrum, uel <expan abbr="caldariũ">caldarium</expan>, in &longs;ecunda for<lb/>nace recoquitur, cuiusque quadraginta centumpondia in ea <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan>: atque <lb/>ex ip&longs;is conficiuntur minimùm uiginti, &longs;ummùm quinque & triginta <expan abbr="centũ­pondia">centun­<lb/>pondia</expan>. </s> <s id="N1D980">Quinetiam panum <expan abbr="fathi&longs;centiũ">fathi&longs;centium</expan> circiter duo & uiginti centumpon<lb/>dia, & æris fului decem, rubri octo &longs;imul in hac fornace collocata recoquun<lb/>tur, ut inde fiat æs perfectum.</s> </p> <p id="N1D98B" type="caption"> <s id="N1D98D">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus &longs;uperior<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atinus <lb/>inferior<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="410" xlink:href="001/01/420.jpg"/> <figure id="id.001.01.420.1.jpg" xlink:href="001/01/420/1.jpg"/> <p id="N1D9B3" type="main"> <s id="N1D9B5">Itaque tale æs re&longs;iduum trifariam mi&longs;cetur cum plumbo. </s> <s id="N1D9B8">Etenim primò æ­<lb/>ris quinque centumpondij octauæ, & plumbi <expan abbr="centũpondia">centumpondia</expan> duo & tres, quar<lb/>tæ &longs;umuntur: ex quibus, quia unus conflatur panis, ex æris centumpondijs <lb/>duobus & dimidio, atque <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> undecim <expan abbr="cõficiuntur">conficiuntur</expan> quatuor panes. </s> <s id="N1D9CD">Quod <lb/>&longs;i in &longs;ingulis æris centumpondijs fuerit argenti triens, in tot æris <expan abbr="centũpon­dijs">centumpon­<lb/>dijs</expan> inerit dextans: ad quæ adijciuntur plumbi, ex recrementis recocti, cen­<lb/>tumpondia quatuor: quorum quodque in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan> argenti &longs;icilicum & dra­<lb/>chmam: quæ pondera efficiunt &longs;e&longs;cuntiam: item plumbi depauperati <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> <lb/>centumpondia: in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> unoquoque &longs;it drachma: quo modo in quatuor pa­<lb/>nibus ex ære & plumbo mi&longs;tis argenti libra & &longs;icilicus, ac drachma: atque &longs;ic <lb/>in &longs;ingulis plumbi, po&longs;tquam ab ære fuerit &longs;ecretum, centumpondijs argen<lb/>ti uncia & drachma: quam <expan abbr="mi&longs;turã">mi&longs;turam</expan> appellamus &longs;tannum pauper, quod pau<lb/>cum argentum in &longs;e contineat. </s> <s id="N1D9F6">Quoniam uerò quinque id genus panes &longs;imul <lb/>in fornace <expan abbr="collocãtur">collocantur</expan>, ex eis conflantur &longs;tanni pauperis centumpondia ple­<lb/>runque nouem & tres quartæ: in quorum &longs;ingulis argenti uncia & drachma <lb/>in&longs;unt, in uniuer&longs;is uerò de uo minus drachmæ quarta: &longs;pinarum autem re <lb/>manent centumpondia tria: in quorum &longs;ingulis argenti tres &longs;icilici &longs;unt. </s> <s id="N1DA05">At <lb/>panum fathi&longs;centium centumpondia quatuor: quorum &longs;ingula in &longs;e conti­<lb/>nent <expan abbr="&longs;emũciam">&longs;emunciam</expan>, & drachmæ quartam & dimidiam. </s> <s id="N1DA10">Quod &longs;i in æris re&longs;idui <lb/><expan abbr="centũpondio">centumpondio</expan> præter argenti <expan abbr="trient&etilde;">trientem</expan> fuerit &longs;emuncia, in quinque panibus qui­<pb pagenum="411" xlink:href="001/01/421.jpg"/>bu&longs;que in&longs;uper argenti &longs;e&longs;cuncia & drachma dimidia inerunt. </s> <s id="N1DA21">Deinde rur&longs;us <lb/>ex æris re&longs;idui alijs <expan abbr="centũpondijs">centumpondijs</expan> duobus & dimidio, ac plumbi <expan abbr="centũpon­dijs">centumpon­<lb/>dijs</expan> undecim <expan abbr="conficiũtur">conficiuntur</expan> quatuor panes. </s> <s id="N1DA34">Quod &longs;i in &longs;ingulis æris <expan abbr="centũpondijs">centumpon<lb/>dijs</expan> fuerit argenti triens, in tot uilioris metalli centumpondijs precio&longs;ioris <lb/>dextans inest: ad quod æs adijciuntur &longs;tanni pauperis octo <expan abbr="c&etilde;tumpondia">centumpondia</expan>: <lb/>quorum &longs;ingula argenti unciam & drachmam in &longs;e continent, uniuer&longs;a do­<lb/>drantem: item plumbi depauperati centumpondia tria: in quorum &longs;ingulis <lb/>ine&longs;t drachma: quo modo quatuor id genus panes argenti libram, &longs;eptun­<lb/>cem, &longs;icilicum, drachmam in &longs;e continent: atque &longs;ic &longs;ingula plumbi, cùm ab æ­<lb/>re fuerit &longs;ecretum, centumpondia argenti &longs;e&longs;cunciam & &longs;icilicum: quam mi<lb/>&longs;turam &longs;tannum mediocre nominamus. </s> <s id="N1DA4F">Tum <expan abbr="iterũ">iterum</expan> ex æris re&longs;idui alijs cen­<lb/>rtumpondijs duobus & dimidio, ac plumbi centumpondijs undecim con­<lb/>flantur quatuor panes. </s> <s id="N1DA5A">Quod &longs;i in &longs;ingulis æris centumpondijs etiam fuerit <lb/>argenti triens, in tot uilioris metalli centumpondijs precio&longs;ioris dextans in <lb/>e&longs;t: ad quod æs adijciuntur &longs;tanni mediocris nouem centumpondia: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>&longs;ingula argenti &longs;e&longs;cunciam & &longs;icilicum in &longs;e continent: uniuer&longs;a <expan abbr="librã">libram</expan>, qua­<lb/>drantem, &longs;emunciam, &longs;icilicum: item &longs;tanni pauperis centumpondia duo: in <lb/>quorum utroque argenti uncia & drachma in&longs;unt: quo modo quatuor id ge­<lb/>nus panes argenti libras duas & <expan abbr="trient&etilde;">trientem</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinent">continent</expan>: atque &longs;ic &longs;ingula plum­<lb/>bi, cùm ab ære fuerit &longs;ecretum, centumpondia argenti &longs;extantem & &longs;emun­<lb/>ciam ac drachmam: quam mi&longs;turam &longs;tannum diues appellamus: id infertur <lb/>in &longs;ecundas &longs;ornaces, in quibus plumbum ab argento &longs;eparatur. </s> <s id="N1DA7F">Quot rati­<lb/>onibus æs pro diuer&longs;a argenti portione, quæ in eo ine&longs;t, <expan abbr="cũ">cum</expan> plumbo mi&longs;cea<lb/>tur, utroque in fornace liquefacto, & in catinum defluente, dixi: nunc <expan abbr="dicã">dicam</expan> de <lb/>modo, quo plumbum unà cum argento rur&longs;us ab ære &longs;ecernatur. </s> <s id="N1DA90">Panes pri<lb/>mo &longs;ic grue de terra leuati in æneis fornacum laminis collocentur: uncus ca<lb/>tenæ à ro&longs;tro gruis demi&longs;&longs;æ includatur in annulo forcipis, altera chela <expan abbr="hab&etilde;tis">haben<lb/>tis</expan> <expan abbr="uncũ">uncum</expan>: in cuius forcipis utroque manubrio annulus e&longs;t inclu&longs;us: atque hi duo <lb/>annuli rur&longs;us in tertio, in quo deinceps uncus catenæ. </s> <s id="N1DAA3">At uncus chelæ mal­<lb/>leo percu&longs;&longs;us penetret in id ip&longs;um panis foramen, in quod pes unci erat im­<lb/>mi&longs;&longs;us, cùm de catino æreo leuaretur. </s> <s id="N1DAAA">Altera uerò forcipis chela <expan abbr="nõ">non</expan> uncina­<lb/>ta panem <expan abbr="cõprimat">comprimat</expan>, ne illius uncus ex eo excidat. </s> <s id="N1DAB7">Forceps autem longus &longs;it <lb/>&longs;e&longs;quipedem, annulus qui&longs;que cra&longs;&longs;us &longs;e&longs;quidigitum, pars eius lata <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & <lb/>digitos duos. </s> <s id="N1DAC2">Tales autem grues, quibus panes ex catinis æreis leuati in ter<lb/>ra reponuntur, & ex ea rur&longs;us &longs;ublati collocantur in fornacibus, duo &longs;int: u­<lb/>nus in medio &longs;pacio, quod e&longs;t inter tertium murum tran&longs;uer&longs;um, & duo ti­<lb/>gna &longs;tatuta: alter in medio &longs;pacio, quod e&longs;t inter eadem tigna & <expan abbr="&longs;eptimũ">&longs;eptimum</expan> mu<lb/>rum tran&longs;uer&longs;um. </s> <s id="N1DAD1">Vtriu&longs;que axis quadrangulus, latus & cra&longs;&longs;us pedes duos, <lb/>di&longs;tet à tertio muro longo pedibus decem & octo, à &longs;ecundo decem & no­<lb/>uem. </s> <s id="N1DAD8">Vtriu&longs;que loculamento duo tympana &longs;ufficiant: alterum ex fu&longs;is <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan>: <lb/>alterum &longs;it dentatum: utriu&longs;que ro&longs;trum ex axe extet pedes decem & &longs;eptem, <lb/>atque palmos tres, & totidem digitos. </s> <s id="N1DAE3">Vtriu&longs;que lingua &longs;it longa pedes duos, <lb/>& totidem palmos, lata pedem & digitos duos, cra&longs;&longs;a ab utroque latere pal­<lb/>mum & digitos duos: qua uerò inter ro&longs;tri tigna fertur, lata digitos tres, <lb/>cra&longs;&longs;a palmum: quinque habeat foramina, in quibus quinque orbiculi orichal<pb pagenum="412" xlink:href="001/01/422.jpg"/>cei uer&longs;entur: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> quatuor parui &longs;int, quintus cæteris multo maior. </s> <s id="N1DAF5">Fora­<lb/>mina, in quibus parui uer&longs;entur, longa &longs;int palmos duos, aliquanto latiora <lb/>palmo: quod orbiculi cra&longs;&longs;i &longs;int <expan abbr="palmũ">palmum</expan>, &longs;ed lati <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & digitos duos. </s> <s id="N1DB04">Qua <lb/>tuor foramina &longs;int prope quatuor linguæ angulos, quintum in medio duo <lb/>rum priorum: à fronte tamen ab&longs;it duos palmos. </s> <s id="N1DB0B">Orbiculus cæteris maior, <lb/>qui in eo foramine uoluetur, latus &longs;it palmos tres, cra&longs;&longs;us palmum, <expan abbr="circũcir­ca">circumcir­<lb/>ca</expan> cauus, ut catena ferrea uoluatur in ea parte caua. </s> <s id="N1DB16">Eadem lingua duos ha­<lb/>beat axiculos: ad eorum <expan abbr="alterũ">alterum</expan> priores tres orbiculi &longs;int affixi, ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> po­<lb/>&longs;teriores duo. </s> <s id="N1DB25">Duo promoueantur in uno ro&longs;tri tigno: duo in altero: quin­<lb/>tus, cæteris maior, inter hæc duo tigna. </s> <s id="N1DB2A">Qui uerò carent gruibus panes in a&longs;<lb/>&longs;erem triangularem imponunt: ad eum bacilla ferrea &longs;unt affixa, ut diutius <lb/>durare po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1DB31">Eidem &longs;unt tres catenæ ferreæ &longs;uperius in annulo ferreo inclu<lb/>&longs;æ. </s> <s id="N1DB36">Operarij duo perticam, per eundem annulum penetrantem humeris &longs;u­<lb/>&longs;tinentes panem ad fornacem, in qua <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> &longs;eparatur, ab ære deportant.</s> </p> <p id="N1DB3F" type="caption"> <s id="N1DB41">G<emph type="italics"/>rus<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ympanum dentatum<emph.end type="italics"/> C. <lb/>L<emph type="italics"/>ingua eiusque orbiculi<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;er triangularis<emph.end type="italics"/> E. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>atenæ <lb/>gruis<emph.end type="italics"/> G. E<emph type="italics"/>ius uncus<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>nnulus<emph.end type="italics"/> I. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <figure id="id.001.01.422.1.jpg" xlink:href="001/01/422/1.jpg"/> <p id="N1DB89" type="main"> <s id="N1DB8B">At è regione fornacum, in quibus æs cum plumbo mi&longs;cetur, & recremen<lb/>ta recoquuntur, ad <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> murum longum &longs;int item fornaces decem, in qui­<pb pagenum="413" xlink:href="001/01/423.jpg"/>bus argentum cum plumbo permi&longs;tum ab ære &longs;ecernetur. </s> <s id="N1DB99">Cùm autem hoc <lb/>&longs;pacium &longs;it longum pedes octoginta & palmos duos, atque in eius medio ter<lb/>tius murus longus habeat o&longs;tium latum pedes tres & palmos duos, ex u­<lb/>traque ip&longs;ius parte reliquæ erunt pedes octò & triginta, atque palmi duo: <expan abbr="cũquefornacum">cumque <lb/>fornacum</expan> quæque occupet pedes quatuor & palmum, interuallum, quod <lb/>ab una ad aliam e&longs;t, latum &longs;it pedem & palmos tres, latitudo quinque forna­<lb/>cum, & quatuor interuallorum, efficiet pedes octo & uiginti ac palmum, <lb/>re&longs;tant ergo pedes decem & palmus: quæ men&longs;ura &longs;ic diuidatur, ut quinque <lb/>pedes & duo digiti &longs;int à prima fornace u&longs;que ad murum tran&longs;uer&longs;um, & <lb/>totidem pedes ac digiti, à quinta fornace u&longs;que ad o&longs;tium. </s> <s id="N1DBB2">Simili modo in <lb/>altera &longs;pacij parte ab o&longs;tio ad &longs;extam fornacem &longs;int quinque pedes & duo <lb/>digiti, & à decima fornace u&longs;que ad &longs;eptimum murum tran&longs;uer&longs;um, item <lb/>quinque pedes & duo digiti. </s> <s id="N1DBBB">O&longs;tium uerò &longs;it altum pedes &longs;ex, & palmos du­<lb/>os: per id officinæ præ&longs;es & operarij ingredientur in <expan abbr="cõclaue">conclaue</expan>, in quo plum­<lb/>bum, cum argento permi&longs;tum, reponetur. </s> <s id="N1DBC6">Quæque fornacum habeat ba&longs;im, <lb/>focum, murum, parietes, catinum. </s> <s id="N1DBCB">Ba&longs;is con&longs;tet ex duabus &longs;oleis &longs;axeis, qua­<lb/>tuor &longs;axis, quadrangulis, duabus laminis æneis. </s> <s id="N1DBD0">Soleæ &longs;int &longs;axa longa pe­<lb/>des quinque & palmum, lata cubitum, cra&longs;&longs;a pedem & palmum: hæ in terra <lb/>defodiantur, ut extent palmum & digitos duos: di&longs;tentque inter &longs;e palmis fe­<lb/>rè tribus: quod tamen <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> po&longs;teriore parte &longs;it angu&longs;tius. </s> <s id="N1DBDD">At <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> qua­<lb/>drangulorum quodque longum &longs;it pedes duos & totidem palmos, latum cu<lb/>bitum, cra&longs;&longs;um exteriore parte cubitum, interiore, qua &longs;pectat focum, <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> <lb/>& palmum. </s> <s id="N1DBEE">Decliuia enim formentur ut laminæ æreæ, quæ ip&longs;is imponen­<lb/>tur, decliues locari po&longs;&longs;int: eorum enim duo in una &longs;olea collocentur: inque <lb/>ea &longs;uperius foramina incidantur, & immi&longs;&longs;is fibulis ferreis <expan abbr="copul&etilde;tur">copulentur</expan>: plum<lb/>bo etiam infu&longs;o. </s> <s id="N1DBFB">Verùm &longs;ic in &longs;oleis <expan abbr="colloc&etilde;tur">collocentur</expan>, ut ip&longs;a à lateribus extent pal<lb/>mum, &longs;oleæ priore parte tantundem emineant: &longs;i &longs;axa quadrangula non fue<lb/>rint in promptu, lateres in eorum locum <expan abbr="&longs;upponãtur">&longs;upponantur</expan>. </s> <s id="N1DC0A">Sed laminæ æreæ &longs;int <lb/>longæ pedes quatuor & palmos duos ac totidem digitos, latæ <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan>, cra&longs;­<lb/>&longs;æ palmum: utraque habeat particulam eminentem: altera priore parte, altera <lb/>po&longs;teriore: quæ longa &longs;it palmum & digitos tres, lata & cra&longs;&longs;a palmum. </s> <s id="N1DC17">Hæ <lb/>laminæ &longs;ic imponantur &longs;axis quadrangulis, ut ip&longs;æ parte po&longs;teriore ab&longs;int <lb/>à tertio muro longo tres digitos: &longs;axa priore extent totidem digitos, à lateri<lb/>bus <expan abbr="palmũ">palmum</expan> atque tres digitos: cùm laminæ coniunctæ fuerint, caua pars, quæ <lb/>e&longs;t inter particulas eminentes, & per quam &longs;tannum, quo &longs;tillant panes, de­<lb/>fluet, lata &longs;it palmum & digitos tres, longa pedes quatuor. </s> <s id="N1DC28">Laminæ uerò uel <lb/>igni uel decu&longs;&longs;u &longs;tanni, quod ad eas &longs;tiriarum figura adhærere &longs;olet, corru­<lb/>ptæ <expan abbr="permut&etilde;tur">permutentur</expan>, dextra in locum &longs;ini&longs;træ repo&longs;ita, contraque &longs;ini&longs;tra in <expan abbr="locũ">locum</expan> <lb/>dextræ. </s> <s id="N1DC39">Earum enim pars læuis, quæ dum æris fu&longs;ura fierent, arenam conti­<lb/>git, e&longs;&longs;e debet &longs;upina. </s> <s id="N1DC3E">Sed, quia, cùm laminarum permutatio facta fuerit, emi <lb/>nentes particulæ, quæ tunc exteriorem locum tenent, à &longs;axis extant, ne &longs;ecre<lb/>tori &longs;int impedimento, ex eis decutiatur aliquantulum. </s> <s id="N1DC45">In utriu&longs;que uerò lo­<lb/>cum &longs;upponatur ferrum longum palmos tres, cra&longs;&longs;um utrinque digitum, &longs;ed <lb/>palmum media eius parte: quæ longa &longs;it palmum & tres digitos. </s> <s id="N1DC4C">Pars caua, <lb/>quæ e&longs;t &longs;ub ip&longs;is laminis, inter utriu&longs;que lateris &longs;axa quadrangula po&longs;teriore <pb pagenum="414" xlink:href="001/01/424.jpg"/>parte lata &longs;it pedem, priore pedem & palmum: paulatim enim dilatetur. </s> <s id="N1DC56">At <lb/>focus, qui e&longs;t intra ba&longs;im, &longs;tratus &longs;it molybdæna, ex catino, in quo <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <lb/>ab argento &longs;eparatur, &longs;umpta. </s> <s id="N1DC61">Po&longs;trema parte, quæ &longs;umma e&longs;t, tam altus, ut <lb/>digitos tantummodo &longs;ex ab&longs;it à laminis: à qua æqualiter decliuis ad imam, <lb/>ut &longs;tannum, quo &longs;tillant panes, in catinum defluere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1DC68">Sed murus ad ter<lb/>tium murum longum, ut eum ab iniuria ignium tueatur, lateribus &longs;uper la­<lb/>minas æreas &longs;tatutis, & luto conglutinatis ducatur, altus pedes duos & pal<lb/>mum, ac digitos duos, cra&longs;&longs;us palmos duos, inferius latus pedes tres & pal­<lb/>mum, atque digitos tres, nam utranque laminam ibidem contegat: &longs;uperius pe<lb/>des tres, etenim utrinque oblique a&longs;&longs;urgat. </s> <s id="N1DC75">Ad utrunque i&longs;tius muri latus, qua <lb/>&longs;ub &longs;umma eius parte &longs;uberit altitudine palmi & duorum digitorum, &longs;it ba­<lb/>cillum ferreum uncinatum, in foramine tertij muri longi inclu&longs;um: plumbo <lb/>etiam infu&longs;o: ex quo muro extet palmos duos. </s> <s id="N1DC7E">Ip&longs;um <expan abbr="latũ">latum</expan> &longs;it digitos duos, <lb/>cra&longs;&longs;um digitum: habeat uncos duos: alterum ad latus, alterum parte po&longs;tre<lb/>ma, & quidem &longs;uperiore: quorum uterque &longs;pectet murum: uterque cra&longs;&longs;us &longs;it <lb/>digitum: uterque includatur in ultimum aut &longs;equentem aliquem annellum ca<lb/>tellæ ferreæ, quæ con&longs;tet ex quatuor annellis: quorum qui&longs;que longus &longs;it pal<lb/>mum & digitum, cra&longs;&longs;us &longs;emidigitum. </s> <s id="N1DC8F">Sed primus in foramine anteceden­<lb/>tis bacilli ferrei includatur: in uno <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> aliquo ex reliquis tribus annellis al­<lb/>teruter &longs;equentis bacilli ferrei uncus. </s> <s id="N1DC9A">Bacilla uerò duo antecedentia &longs;int lon<lb/>ga pedes tres et totidem palmos ac digitum, lata digitos duos, cra&longs;&longs;a unum. </s> <s id="N1DC9F"><lb/>Vtrunque utriu&longs;que caput habeat foramen: quorum po&longs;terius teres &longs;it, & <expan abbr="latũ">latum</expan> <lb/>digitum, in quo primus annellus, ut dixi, includendus e&longs;t: prius longum di­<lb/>gitos duos, & dimidium, latum &longs;e&longs;quidigitum. </s> <s id="N1DCAB">Etenim hoc bacilli caput la­<lb/>tum &longs;it digitos tres, cùm reliquum eius corpus tantummodo digitos duos <lb/>&longs;it latum: po&longs;terius caput digitos duos & dimidium. </s> <s id="N1DCB2">In priora <expan abbr="bacillorũ">bacillorum</expan> fo­<lb/>ramina repagulum ferreum infigatur, longum pedes tres & palmos duos, <lb/>latum digitos duos, cra&longs;&longs;um unum. </s> <s id="N1DCBD">Id priore eius parte quinque parua fora­<lb/>mina quadrangula, undique lata duas tertias digiti partes, habeat: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> ali­<lb/>ud ab alio di&longs;tet &longs;emidigito: &longs;ed primum à capite circiter digitum: in ea &longs;ecre<lb/>tor clauum ferreum infigat: &longs;i fornacem angu&longs;tare uoluerit, in po&longs;tremum: <lb/>&longs;i dilatare, in primum: &longs;i mediocriter <expan abbr="cõtrahere">contrahere</expan>, in aliquod medium: eadem <lb/>cau&longs;a e&longs;t, cur alteruter bacilli uncus, modò in ultimo catellæ <expan abbr="añello">annello</expan>, modò in <lb/>tertio, <expan abbr="nũc">nunc</expan> uerò in &longs;ecundo includatur. </s> <s id="N1DCDC">Dilatatur autem fornax, cùm panes <lb/>multi in ea collocantur: contrahitur, cùm pauci. </s> <s id="N1DCE1">Veruntamen plures quàm <lb/>quinque collocari neque &longs;olent neque po&longs;&longs;unt: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> panes tenues cau&longs;a &longs;unt <lb/>cur paries intror&longs;us ponatur: idem repagulum po&longs;teriore parte utrinque cor<lb/>nu eiu&longs;dem latitudinis & cra&longs;&longs;itudinis, cuius ip&longs;um e&longs;t, habeat: quod extet <lb/>digitum. </s> <s id="N1DCF0">Ea cornua ob&longs;tant, ne repagulum per foramen dextri bacilli pene­<lb/>tret: in quo infixum etiam tunc manet, cùm ip&longs;um ac bacilla, parietes forna­<lb/>cis complexu &longs;uo non <expan abbr="coerc&etilde;t">coercent</expan> & <expan abbr="cõtinent">continent</expan>. </s> <s id="N1DCFF">Porrò parietes fornacis tres &longs;int, <lb/>duo à lateribus, unus à fronte: <expan abbr="nã">nam</expan> à tergo murus alter e&longs;t: qui à lateribus exi­<lb/>&longs;tunt, longi &longs;int pedes tres, & totidem palmos ac digitos duos, alti pedes du<lb/>os: prior uerò longus pedes duos, & palmum, atque digitos tres, altus, æque <lb/>ac parietes à lateribus, pedes duos: qui&longs;que <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan> ex ferreis bacillis, pedibus, <pb pagenum="415" xlink:href="001/01/425.jpg"/>bracteis: ijs, qui à lateribus exi&longs;tunt, &longs;eptem &longs;int bacilla: quorum inferius & <lb/>&longs;aeperius habeant <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan> parietis: illud &longs;tatuta &longs;u&longs;tineat, hoc eis impo­<lb/>natur. </s> <s id="N1DD1F">Statuta quinque numero altitudinem habeant <expan abbr="eãdem">eandem</expan> quam parietes: <lb/>eorum media inclu&longs;a &longs;int in foraminibus inferioris & &longs;uperioris bacilli, exti<lb/>ma ex uno eodemque bacillo, ex quo inferius & &longs;uperius facta: quodque <expan abbr="latũ">latum</expan> <lb/>&longs;it digitos duos, cra&longs;&longs;um unum. </s> <s id="N1DD30">At paries prior quinque habeat bacilla: inferi<lb/>us, quod item &longs;tatuta, &longs;ed tria tantum, &longs;u&longs;tineat: &longs;uperius, quod eis impona­<lb/>tur. </s> <s id="N1DD37">Singulis autem parietibus bini &longs;int pedes, ad inferius bacillum utrinque <lb/>affixi longi palmos duos, lati unum, cra&longs;&longs;i digitum. </s> <s id="N1DD3C">Sed bracteæ ferreæ ad <lb/>interiorem bacillorum partem filis ferreis alligentur, & lutum eis illinatur, <lb/>ut diutius in igne durent, & incorruptæ permaneant. </s> <s id="N1DD43">Sint præterea lateres <lb/>ferrei longi palmos tres, lati unum, cra&longs;&longs;i &longs;e&longs;quidigitum. </s> <s id="N1DD48">Superiore parte ali <lb/>quantum caui, ut panes in eis &longs;tatuí po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1DD4D">Hi lateres in uas, in quo e&longs;t terra <lb/>cum aquis mi&longs;ta, intincti &longs;upponantur <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> panibus, qui fiunt ex <lb/>ære cum plumbo in fornacibus permi&longs;to: nam in eis plus <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> ine&longs;t quàm <lb/>in alijs qui conficiuntur ex &longs;pinis uel cadmijs, uel recrementis recoctis. </s> <s id="N1DD5E">Sin­<lb/>gulis uerò panibus bini lateres &longs;ubijciantur, ut ignis in exaltatos maiorem <lb/>uim <expan abbr="cõferre">conferre</expan> po&longs;&longs;it: eorum alter in dextra lamina, alter in &longs;ini&longs;tra collocetur. </s> <s id="N1DD69"><lb/>Po&longs;tremò extra focum &longs;it catinus, latus pedem, altus palmos tres: is corru­<lb/>ptus solo luto, quod facile continet &longs;tannum, reficitur.</s> </p> <p id="N1DD6F" type="caption"> <s id="N1DD71">S<emph type="italics"/>oleæ<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>axa quadrangula<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>aminæ<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>aries prior<emph.end type="italics"/> D. <lb/>P<emph type="italics"/>arietes qui &longs;unt a lateribus<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>epagulum<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>acilla antece­<lb/>dentia<emph.end type="italics"/> G. C<emph type="italics"/>atenula<emph.end type="italics"/> H. B<emph type="italics"/>acillum uncinatum<emph.end type="italics"/> I. M<emph type="italics"/>urus qui ab <lb/>iniuria ignium tuetur tertium murum longum<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>ertius murus <lb/>longus<emph.end type="italics"/> L. P<emph type="italics"/>edes parietum<emph.end type="italics"/> M. L<emph type="italics"/>ateres<emph.end type="italics"/> N. <lb/>P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> O. F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> P. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> Q. </s> </p> <pb pagenum="416" xlink:href="001/01/426.jpg"/> <figure id="id.001.01.426.1.jpg" xlink:href="001/01/426/1.jpg"/> <p id="N1DDE7" type="main"> <s id="N1DDE9">Sed panes quatuor numero in unius fornacis laminis collocentur, eisque <lb/>&longs;ubijciantur lateres ferrei. </s> <s id="N1DDEE">Quod &longs;i fuerin: panes <expan abbr="cõflati">conflati</expan>, uel ex ære re&longs;iduo, <lb/>uel ex &longs;pinis, uel ex cadmijs, uel ex <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan>, de quibus partim &longs;upra &longs;cri­<lb/>p&longs;i, partim paulo po&longs;t <expan abbr="&longs;ciibã">&longs;cribam</expan>, quinque numero, quod tam magni et graues <expan abbr="nõ">non </expan><pb pagenum="417" xlink:href="001/01/427.jpg"/>&longs;int, &longs;imul in æreis laminis collocentur, nec eis &longs;ubijciantur lateres. </s> <s id="N1DE09">Verùm <lb/>ne panis alius in <expan abbr="aliũ">alium</expan>, aut ultimus in <expan abbr="murũ">murum</expan>, qui <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> ab iniuria <lb/>ignis tuetur, incidat, carbones longi digitos &longs;ex interponantur: medijsque lo <lb/>cis uacuis <expan abbr="it&etilde;">item</expan> longi & magni. </s> <s id="N1DE2A">Deinde parietibus appo&longs;itis, & repagulo ob­<lb/>dito fornax carbonibus paruis <expan abbr="cõpleatur">compleatur</expan>: <expan abbr="tũ">tum</expan> tot carbones, quot capit alueus <lb/>bracteis ligneis <expan abbr="cõtextus">contextus</expan>, inijciantur in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>: & <expan abbr="&longs;uperinijciãtur">&longs;uperinijciantur</expan> prunæ: pau<lb/>lo po&longs;t carbones ardentes batillo &longs;ublati in <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> fornacis partes <expan abbr="di&longs;pergãtur">di&longs;pergantur</expan> <lb/>ut carbones, qui in ea &longs;unt, æqualiter accendant. </s> <s id="N1DE51">Qui uerò <expan abbr="reman&longs;erũt">reman&longs;erunt</expan> in ca <lb/>tino, inijciantur in <expan abbr="focũ">focum</expan>, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;e calefiat: quod ni <expan abbr="factũ">factum</expan> fuerit <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan>, quo <lb/>&longs;tillant panes, foci frigore congelans <expan abbr="nõ">non</expan> defluit in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>. </s> <s id="N1DE74">Incipiunt <expan abbr="aũt">aut</expan> po&longs;t <lb/><expan abbr="quartã">quartam</expan> horæ <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> &longs;tillare &longs;tanno: <expan abbr="&qring;d">quod</expan>, quà <expan abbr="nõ">non</expan> coeunt laminæ, defluit in <expan abbr="fo­cũ">fo­<lb/>cum</expan>: carbonibus longis <expan abbr="cõbu&longs;tis">combu&longs;tis</expan>, &longs;i panes inclinant ad <expan abbr="murũ">murum</expan>, conto uncinato <lb/>erigantur: &longs;in ad <expan abbr="repagulũ">repagulum</expan>, carbonibus &longs;uffulciantur. </s> <s id="N1DEA0">Si præterea panis ali­<lb/>quis magis quàm cæteri &longs;ub&longs;idet, ad <expan abbr="illũ">illum</expan> carbones <expan abbr="addãtur">addantur</expan>, ad hos <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="addã­tur">addan­<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N1DEB7"><expan abbr="Argentũ">Argentum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> unà <expan abbr="cũ">cum</expan> plumbo de&longs;tillat: nam utrunque citius <expan abbr="quã">quam</expan> æs li­<lb/>que&longs;cit: &longs;pinas, quæ non <expan abbr="effluũt">effluunt</expan>, &longs;ed <expan abbr="re&longs;id&etilde;t">re&longs;ident</expan> in foco, crebrius conto uncinato <lb/>uer&longs;are oportet, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;æ &longs;tillent &longs;tanno, mox in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> defluente: etenim <lb/>id, quod in eis remanet, rur&longs;us <expan abbr="excoquendũ">excoquendum</expan> e&longs;t in primis fornacibus: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> in <lb/><expan abbr="catinũ">catinum</expan> defluit, &longs;tatim <expan abbr="cũ">cum</expan> reliquo in <expan abbr="&longs;ecũdas">&longs;ecundas</expan> fornaces infertur, & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab <lb/>argento &longs;eparatur. </s> <s id="N1DEFA">Contus <expan abbr="aũt">aut</expan> uncinatus <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> habeat, <expan abbr="longũ">longum</expan> pe<lb/>des duos: in quo <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> inclu&longs;um &longs;it longum pedes quatuor. </s> <s id="N1DF13"><expan abbr="Stannũ">Stannum</expan>, quod <lb/>effluxit in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, &longs;ecretor cochleari æneo effundat in octo catillos æreos, la<lb/>tos palmos duos & digitos tres: quibus prius aqua luto&longs;a illinatur, ut eò fa­<lb/>cilius ex euer&longs;is &longs;tannei panes excidant: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> &longs;i <expan abbr="eũ">eum</expan> catilli propterea <expan abbr="deficiũt">deficiunt</expan>, <lb/>quod <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> nimis celeriter defluit in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, tunc in ip&longs;os <expan abbr="aquã">aquam</expan> infundat, ut <lb/>panes refrigerati citius ex eis elabantur: utque mox rur&longs;us ij&longs;dem catillis uti <lb/>po&longs;&longs;it: ni&longs;i enim talis nece&longs;&longs;itas urgeat &longs;ecretorem, catillis uacuis <expan abbr="aquã">aquam</expan> luto­<lb/>&longs;am illinat. </s> <s id="N1DF47">Cochleare <expan abbr="aũt">aut</expan> pror&longs;us eius e&longs;t &longs;imile, cuius u&longs;us e&longs;t in effunden­<lb/>dis metallis, quæ in primis fornacibus colliquefacta &longs;unt. </s> <s id="N1DF50">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> omne &longs;tan<lb/>num è foco defluxerit in <expan abbr="catinũ">catinum</expan>, & in catillos æreos effu&longs;um fuerit, tunc pri­<lb/>mò &longs;pinæ rutro trahantur è foco in catinum: deinde ex catino in &longs;olum: tum <lb/>batillo conijciantur in ci&longs;ium: quo auectæ coaceruentur atque recoquantur, <lb/><expan abbr="Rutrũ">Rutrum</expan> uerò &longs;it longum palmos duos & totidem digitos, <expan abbr="latũ">latum</expan> palmos duos <lb/>& <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, cumque eius po&longs;teriore parte <expan abbr="coniunctũ">coniunctum</expan> &longs;it <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>pedes tres: In quod inclu&longs;um &longs;it ligneum totidem pedes longum. </s> <s id="N1DF82"><expan abbr="Po&longs;tquã">Po&longs;tquam</expan> <lb/>&longs;tannum ab ære fuerit &longs;ecretum, panes re&longs;iduos appellamus fathi&longs;centes, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>&longs;ic excocti &longs;int, ut exucti e&longs;&longs;e uideantur. </s> <s id="N1DF90">Hi &longs;patha &longs;ub ip&longs;os acta <expan abbr="&longs;ubleu&etilde;tur">&longs;ubleuentur</expan>, <lb/>& forcipe prehen&longs;i conijciantur in ci&longs;ium, atque aduehantur ad fornacem, in <lb/>qua <expan abbr="torr&etilde;tur">torrentur</expan>. </s> <s id="N1DF9F">Spatha quidem a&longs;&longs;imilis &longs;it eius, qua cadmiæ, quæ ad parietes <lb/>primarum fornacum adhæ&longs;erunt, decuti &longs;olent: forceps uerò longus pedes <lb/>duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>. </s> <s id="N1DFAA">Eadem &longs;patha &longs;tiriæ decutiantur è laminis, ex quibus pen <lb/>dent: eadem ferrei lateres è panibus fathi&longs;centibus, ad quos <expan abbr="adhær&etilde;t">adhærent</expan>. </s> <s id="N1DFB3">Secre­<lb/>tor autem opus diurnum perfecit, cùm à panibus maioribus quater quater­<lb/>nis, à minoribus quater quinis &longs;tannum &longs;ecreuit: &longs;in à pluribus, extraordina<lb/>riæ operæ precium ip&longs;i &longs;eor&longs;um per&longs;oluatur.</s> </p> <pb pagenum="418" xlink:href="001/01/428.jpg"/> <p id="N1DFC0" type="caption"> <s id="N1DFC2">F<emph type="italics"/>ornax in qua opus &longs;ecernendi perficitur<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ornax in qua non perfici­<lb/>tur<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>atilli<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> E. S<emph type="italics"/>pinæ<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.428.1.jpg" xlink:href="001/01/428/1.jpg"/> <pb pagenum="419" xlink:href="001/01/429.jpg"/> <p id="N1DFF4" type="main"> <s id="N1DFF6">Atque argenti quidem, &longs;iue plumbi cum argento permi&longs;ti, quod &longs;tannum <lb/>appellamus, ab ære &longs;ecernendi hæc ratio e&longs;t. </s> <s id="N1DFFB">Stannum uero in &longs;ecundas for<lb/>naces infertur, in quibus <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab argento &longs;eparatur: de qua ratione, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>eam proximo libro pluribus uerbis expo&longs;ui, unum illud dicam. </s> <s id="N1E00A">Apud nos <lb/>abhinc aliquot annos &longs;tanni tantummodo quatuor & quadraginta <expan abbr="centũ­pondia">centun<lb/>pondia</expan>, & æris unum &longs;imul in &longs;ecundis fornacibus fuerunt cocta, nunc &longs;tan<lb/>ni &longs;ex & quadraginta, æris unum & dimidium coquuntur: alibi uerò &longs;tanni <lb/>plerunque centum & uiginti, æris &longs;ex: quo modo &longs;pumæ argenti <expan abbr="centũpon­dia">centumpon­<lb/>dia</expan> plus minus <expan abbr="centũ">centum</expan> & decem, molybdænæ triginta conflantur. </s> <s id="N1E023">Omnibus <lb/>autem his modis argentum, quod ine&longs;t in ære iniecto, cum reliquo argento <lb/>permi&longs;cetur, ip&longs;um æs, æque ac plumbum, partim in argenti &longs;pumam, par­<lb/>tim in molybdænam mutatur. </s> <s id="N1E02C">Stannum, quod non lique&longs;cit, è margine in <lb/>catinum conto uncinato trahatur. </s> <s id="N1E031">At munus torrendi, in quatuor operas <lb/>di&longs;tributum, quatuor perficiatur diebus. </s> <s id="N1E036">Primò, ut etiam cæteris tribus, ma<lb/>gi&longs;ter mane hora quarta ordiatur, & unà cum mini&longs;tro &longs;tirias è panibus fa­<lb/>thi&longs;centibus decutiat, & hos aduehat ad fornacem, illas auctas &longs;pinis &longs;uper <lb/>inijciat. </s> <s id="N1E03F">Malleus uerò longus &longs;it palmos tres & totidem digitos, acuta eius <lb/>pars lata palmum, teres cra&longs;&longs;a digitos tres, manubrium ligneum <expan abbr="longũ">longum</expan> qua <lb/>tuor pedes.</s> </p> <p id="N1E04A" type="caption"> <s id="N1E04C">P<emph type="italics"/>anes<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> B.</s> </p> <figure id="id.001.01.429.1.jpg" xlink:href="001/01/429/1.jpg"/> <pb pagenum="420" xlink:href="001/01/430.jpg"/> <p id="N1E064" type="main"> <s id="N1E066">Deinde magi&longs;ter puluerem terrenum conijciat in ua&longs;culum, & eum cum <lb/>aqua affu&longs;a permi&longs;ceat: qua totum fornacis <expan abbr="focũ">focum</expan> perfundat, eique digiti cra&longs;&longs;ì <lb/>tudine puluerem carbonum in&longs;pergat. </s> <s id="N1E071">Quod &longs;i facere neglexerit, æs in uijs <lb/>in&longs;idens, ad laminas æreas adhæret, è quibus difficulter decutitur: aut ad la­<lb/>teres, &longs;i focus eis &longs;tratus fuerit, qui ære ex eis decu&longs;&longs;o facile franguntur. </s> <s id="N1E078">Se­<lb/>cundo die idem magi&longs;ter lateres ordinibus decem di&longs;ponat: quo modo du<lb/>odecim fiunt uiæ. </s> <s id="N1E07F">Primi autem duo laterum ordines &longs;int inter primum for­<lb/>nacis foramen, quod e&longs;t ad dextram, & &longs;ecundum: tres inter <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> & ter­<lb/>tium foramen: rur&longs;us tres inter <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> & quartum: duo inter <expan abbr="quartũ">quartum</expan> & quin­<lb/>tum. </s> <s id="N1E094">Lateres i&longs;tiu&longs;modi &longs;int longi pedem & palmum, lati palmos duos & <lb/>digitum, cra&longs;&longs;i palmum & digitos duos: <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> in latere cra&longs;&longs;o ex ordine col­<lb/>locentur: &longs;int enim &longs;eptuaginta numero. </s> <s id="N1E09F">Mox tribus cuiu&longs;que ordinis priori<lb/>bus lateribus imponat panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan>, & tot carbones magnos in eos <expan abbr="cõ­ijciat">con­<lb/>ijciat</expan>, ut ad <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> digitorum quinque a&longs;&longs;urgant: deinde &longs;imiliter panes fa<lb/>thi&longs;centes &longs;uper alios lateres &longs;tatuat, eisque carbones &longs;uperinijciat, hoc modo <lb/>&longs;eptuaginta panum centumpondia in foco fornacis collocantur. </s> <s id="N1E0B6">Si uerò di<lb/>midia tot ponderum pars, aut paulo maior fuerit torren da, cuique ordini late<lb/>res quatuor &longs;ufficiunt: attamen qui panes fathi&longs;centes, ex ære re&longs;iduo confla<lb/>tos, torrent, hi centumpondia nonaginta, uel centum &longs;imul in fornace collo<lb/>cant. </s> <s id="N1E0C1">Priore fornacis parte locus relinquatur &longs;upremis panibus ex catino, in <lb/>quo æs perficitur, <expan abbr="ex&etilde;ptis">exemptis</expan>: quos &longs;u&longs;tinere panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> &longs;atius e&longs;t, quàm <lb/>laminas ferreas. </s> <s id="N1E0D0">Etenim &longs;i panes illi calore liquefacti &longs;tillauerint ære, id cum <lb/>&longs;pinis in primas fornaces referri pote&longs;t: ferrum liquatum his in rebus nullo <lb/>nobis e&longs;t u&longs;ui. </s> <s id="N1E0D7">Panibus i&longs;tiu&longs;modi ante panes fathi&longs;centes collocatis, torre <lb/>factor repagulum ferreum includat in muri interioribus foraminibus, quæ <lb/>à foco &longs;ur&longs;um uer&longs;us &longs;unt ad palmos tres, & digitos duos: quorum <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> <lb/>longius penetrat in murum, ut <expan abbr="repagulũ">repagulum</expan> in ip&longs;um immitti & retrahi po&longs;&longs;it: <lb/>id teres &longs;it longum pedes octo, cra&longs;&longs;um digitos duos. </s> <s id="N1E0EA">Ad dextrum latus <lb/>habeat an&longs;am item ferream, quæ à dextro capite ab&longs;it pedem: eius pars caua <lb/>&longs;it, lata palmum, alta digitos duos, ip&longs;a cra&longs;&longs;a digitum. </s> <s id="N1E0F1">Repagulum <expan abbr="aũt">aut</expan> ob­<lb/>&longs;tat, ne panes fathi&longs;centibus oppo&longs;iti, unà cum eis decidant: id, cùm munus <lb/>torrendi fuerit perfectum, torrefactor conto uncinato, in ip&longs;ius an&longs;a inclu­<lb/>&longs;o, ut po&longs;tea dicam, extrahat. </s> <s id="N1E0FE">Sed, ut ea, quæ dixi, quæque dicturus &longs;um, intel­<lb/>ligi po&longs;&longs;int, etiam de hac fornace, qualis e&longs;&longs;e debeat, præcipere oportet. </s> <s id="N1E103">A <lb/>quarto muro longo ab&longs;it pedes nouem, & totidem à muro qui e&longs;t inter &longs;e­<lb/>cundum & quartum murum tran&longs;uer&longs;um: <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan> ex parietibus, fornicibus, <lb/>camino, interiore muro, foco. </s> <s id="N1E110">Parietes duo &longs;int à lateribus, longi pedes un­<lb/>decim, palmos tres, digitos duos. </s> <s id="N1E115">Alti, qua &longs;u&longs;tinent caminum, pedes octo <lb/>& palmum: qua prior fornix e&longs;t, <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> pedes &longs;eptem: cra&longs;&longs;i pedes du­<lb/>os, palmos tres, digitos duos: conficiantur ex &longs;axis uel lateribus: di&longs;tent in­<lb/>ter &longs;e pedibus octo, & palmo, atque duobus digitis. </s> <s id="N1E122">Fornices quoque duo &longs;int: <lb/>etenim &longs;pacium etiam po&longs;tremum inter parietes &longs;tatim à &longs;olo <expan abbr="fornicatũ">fornicatum</expan> &longs;it, <lb/>ut caminum &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E12D">Eius fornicis fundamentum &longs;it in parietibus: <lb/>pars caua inferius eandem longitudinem habeat, <expan abbr="quã">quam</expan> &longs;pacium, quod e&longs;t in­<lb/>ter parietes, habet: &longs;uprema parte &longs;it alta pedes quinque & palmum, ac duos <pb pagenum="421" xlink:href="001/01/431.jpg"/>digitos. </s> <s id="N1E13D">In huius fornicis parte caua: exi&longs;tat murus ex lateribus calce <expan abbr="cõglu­tinatis">conglu­<lb/>tinatis</expan> factus: qui &longs;ur&longs;um uer&longs;us à &longs;olo pedem & palmos tres habeat quinque <lb/>foramina &longs;piritalia, alta palmos duos & digitum, lata palmum & digitum: <lb/>quorum primum &longs;it ad dextrum murum interiorem, ultimum ad &longs;ini&longs;trum, <lb/>reliqua tria in medio eorum &longs;pacio: quinetiam ea &longs;oramina per murum inte <lb/>riorem, qui e&longs;t ad fornicem, penetrent. </s> <s id="N1E14E">In eiu&longs;modi foramina lateres dimidi<lb/>ati imponantur, ut fornax nimia aura non in&longs;piretur: & eximantur <expan abbr="interdũ">interdum</expan>, <lb/>ut is, qui panes æreos fathi&longs;centes torrefacit, in uias, quas uocant, in&longs;picere <lb/>po&longs;&longs;it, & contemplari, an recte <expan abbr="torreãtur">torreantur</expan>. </s> <s id="N1E15F">At prior fornix à po&longs;teriore di&longs;tet <lb/>pedibus tribus: & palmis duobus: cuius pars caua æque longa &longs;it, ac po&longs;te<lb/>rioris fornicis: &longs;ed lata pedes &longs;ex. </s> <s id="N1E166">Ip&longs;e fornix eandem habeat <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan>, <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>ibidem habent parietes. </s> <s id="N1E173">Fornicibus autem & parietibus caminus, ex lateri­<lb/>bus calce <expan abbr="cõglutinatis">conglutinatis</expan> factus, &longs;uper&longs;truatur, altus pedes &longs;ex & triginta: is per <lb/>tectum penetret. </s> <s id="N1E17E">Murus uerò interior ad po&longs;teriorem fornicem & utrunque <lb/>parietem appo&longs;itus, ex quibus extat ad pedem, altus &longs;it pedes tres, & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> <lb/>palmos, cra&longs;&longs;us item palmos tres: ex lateribus luto conglutinatis confectus <lb/>undique luto cra&longs;&longs;o illinatur, adeo ut id ip&longs;i &longs;uperius illitum clementer a&longs;&longs;ur­<lb/>gat ad altitudinem pedis. </s> <s id="N1E18D">Murus hic quidam qua&longs;i clypeus e&longs;t aliorum mu­<lb/>rorum: eos enim tuetur ab ignis calore muros labefactante: qui <expan abbr="nõ">non</expan> facile re­<lb/>fici po&longs;&longs;unt, cùm i&longs;te leui opera reparari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E198">Focus uerò fiat ex luto, & te­<lb/>gatur uel laminis æneis, quales &longs;unt fornaci, in qua argentum ab ære &longs;ecerni<lb/>tur, &longs;ed quæ particulis eminentibus careant: uel lateribus, &longs;i domini in tabu­<lb/>las æneas impen&longs;am facere noluerint. </s> <s id="N1E1A1">Horum latior pars ponatur decliuis: <lb/>quo modo focus po&longs;teriore parte tam altus fit, ut u&longs;que ad quinque foramina <lb/>&longs;piritalia pertingat: priore tam humilis, ut po&longs;terior prioris fornicis pars ca <lb/>ua &longs;it, alta pedes quatuor, & palmos tres, ac totidem digitos, prior pedes <lb/>quinque, palmos tres, & totidem digitos. </s> <s id="N1E1AC">Quinetiam focus extra <expan abbr="&longs;ornac&etilde;">&longs;ornacem</expan> ad <lb/>pedes &longs;ex tectus &longs;it lateribus. </s> <s id="N1E1B5">Prope hanc fornacem ad quartum <expan abbr="murũ">murum</expan> lon­<lb/>gum, e&longs;t lacus longus pedes tredecim et palmum, latus pedes quatuor, altus <lb/>pedem & palmos tres: a&longs;&longs;eribus undique munitus, ne terra in cum incidat: in <lb/>quem altera parte per fi&longs;tulas aqua influit, altera eandem, &longs;i turbo fuerit ex­<lb/>tractus, terra &longs;orbet. </s> <s id="N1E1C4">In huius lacus aquam <expan abbr="cõijciuntur">conijciuntur</expan> panes ærei, à quibus <lb/><expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> & plumbum &longs;unt &longs;eparata: prioris fornicis pars prior partim clau­<lb/>di &longs;olet fore ferrea, inferius lata &longs;ex pedes & duos digitos, &longs;uperius aliquan­<lb/>tum rotundata, alti&longs;&longs;ima parte, quæ media e&longs;t, alta pedes tres & palmos du­<lb/>os. </s> <s id="N1E1D6">Compo&longs;ita uerò e&longs;t ex ferreis bacillis & bracteis, ad ea filis item ferreis <lb/>affixis. </s> <s id="N1E1DB">Bacilla numero &longs;unt &longs;eptem, tria tran&longs;uer&longs;a, quatuor &longs;tatuta: quorum <lb/>quodque latum e&longs;t duos digitos, cra&longs;&longs;um &longs;emidigitum: &longs;ed infimum tran&longs;uer<lb/>&longs;um longum e&longs;t pedes &longs;ex, & duos palmos, medium eandem habet longitu<lb/>dinem, <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> incuruatum media parte altius e&longs;t, atque &longs;ic longius alijs du­<lb/>obus. </s> <s id="N1E1EA">Statutorum aliud ab alio di&longs;tat pedibus duobus: quorum utrunque ex<lb/>tremum <expan abbr="altũ">altum</expan> e&longs;t pedes duos, & totidem palmos, media uerò, alta pedes tres <lb/>& palmos duos, ex &longs;upremo tran&longs;uer&longs;o curuato extant, & foramina <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan>, <lb/>in quæ inclu&longs;i &longs;unt unci catellarum longarum duos pedes: quarum &longs;upremi <lb/>annelli inclu&longs;i in unum aliquem annellum tertiæ catellæ: quæ exten&longs;a tigilli <pb pagenum="422" xlink:href="001/01/432.jpg"/>caput aliquantum exci&longs;um complectitur, & ei circumuoluitur, rur&longs;usque de­<lb/>mi&longs;&longs;æ uncus uni alicui ip&longs;ius annello iniectus hæret. </s> <s id="N1E204">Tigillum autem lon­<lb/>gum pedes undecim, latum palmum & digitos duos, cra&longs;&longs;um palmum, cir­<lb/>ca ferreum axem, in proxima trabe infixum, uoluitur. </s> <s id="N1E20B">Po&longs;teriore parte ferre<lb/>um habet clauum: qui longus palmos tres, & digitum per tigillum, qua &longs;ub <lb/>it &longs;ub trabem, penetrat: & ex ip&longs;a extat altera parte <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & digitos duos, <lb/>altera digitos tres, qua perforatus e&longs;t, ut anne'lus, in eo infixus, ip&longs;i ob&longs;tet, <lb/>ne ex tigillo excidat: nam ea pars uix cra&longs;&longs;a e&longs;t digitum, cùm altera teres cra&longs;<lb/>&longs;ior &longs;it digito. </s> <s id="N1E21C">Is clauus, cùm foris demittitur, &longs;ub trabem &longs;ubit, & facit, ut ibi <lb/>retenta pror&longs;us <expan abbr="nõ">non</expan> decidat. </s> <s id="N1E225">Idem ob&longs;tat, ne ferrea lamina quadrangula, quæ <lb/>ante ip&longs;um complectitur tigillum, & cui iniectus e&longs;t annulus longi unci, de <lb/>capite decidat. </s> <s id="N1E22C">Catenæ autem ferreæ, longæ pedes &longs;ex, infimus annulus in­<lb/>clu&longs;us e&longs;t in annulo fibulæ utrinque in dextrum fornacis parietem actæ, & <lb/>plumbo, in foramina infu&longs;o, firmatæ. </s> <s id="N1E233">Vncus uerò &longs;uperius ex annulo pen­<lb/>dens, in uno aliquo annulo, cùm foris attollitur, includi &longs;olet: cùm demitti­<lb/>tur, & ex eo eximi, & in &longs;upremum imponi.</s> </p> <p id="N1E23A" type="caption"> <s id="N1E23C">P<emph type="italics"/>arietes<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ornix prior<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>ornix po&longs;terior<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>urus <lb/>in eius parte caua<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>urus interior<emph.end type="italics"/> E. F<emph type="italics"/>oramina<emph.end type="italics"/> F. <lb/>C<emph type="italics"/>aminus<emph.end type="italics"/> G. F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> H. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> I. F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> K. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> L. <lb/>F<emph type="italics"/>oris ferrea<emph.end type="italics"/> M. B<emph type="italics"/>ecilla tran&longs;uer&longs;a<emph.end type="italics"/> N. B<emph type="italics"/>acilla &longs;tatuta<emph.end type="italics"/> O. <lb/>B<emph type="italics"/>racteæ<emph.end type="italics"/> P. B<emph type="italics"/>acillorum foramina<emph.end type="italics"/> Q. C<emph type="italics"/>atellæ<emph.end type="italics"/> R. O<emph type="italics"/>rdi/ <lb/>nes laterum<emph.end type="italics"/> S. R<emph type="italics"/>epagulum<emph.end type="italics"/> T. E<emph type="italics"/>ius an&longs;a<emph.end type="italics"/> V. <lb/>T<emph type="italics"/>abulæ æneæ<emph.end type="italics"/> X.</s> </p> <pb pagenum="423" xlink:href="001/01/433.jpg"/> <figure id="id.001.01.433.1.jpg" xlink:href="001/01/433/1.jpg"/> <p id="N1E2D2" type="main"> <s id="N1E2D4">Tertio die magi&longs;ter aggrediatur opus principale perficere. </s> <s id="N1E2D7">Primo tot car<lb/>bones, &qring;t capit alueus, in <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan>, quod e&longs;t ante <expan abbr="focũ">focum</expan>, <expan abbr="cõijciat">conijciat</expan>, & prunis, ad eos <lb/>additis, accendat: Candentes carbonibus, in panes iniectis, batillo ferreo &longs;u<pb pagenum="424" xlink:href="001/01/434.jpg"/>perinijciat, æqualiterque di&longs;pergat. </s> <s id="N1E2EF">Batillum <expan abbr="longũ">longum</expan> &longs;it palmos tres & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, <lb/><expan abbr="latũ">latum</expan> palmos tres: eius <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> palmos duos, <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> pedes de<lb/><expan abbr="c&etilde;">cem</expan>, ut ad <expan abbr="po&longs;terior&etilde;">po&longs;teriorem</expan> fornacis <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> pertingat. </s> <s id="N1E31C"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> iam ex­<lb/>cande&longs;cunt, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> eis, &longs;i æs <expan abbr="bonũ">bonum</expan> & <expan abbr="durũ">durum</expan> fuerit, &longs;e&longs;quihoræ &longs;pacio accidit: &longs;i ma <lb/><expan abbr="lũ">lum</expan> & fragile, po&longs;t duas horas, tunc torrefactor ad ip&longs;os addat carbones, qua <lb/>eos deficcre <expan abbr="uid&etilde;tur">uidentur</expan>: quos carbones po&longs;tea per patens <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan>, quod utrinque <lb/>e&longs;t inter <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> & <expan abbr="for&etilde;">forem</expan> demi&longs;&longs;am, in <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan> inijciat: id uerò <expan abbr="latũ">latum</expan> &longs;it <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> & <lb/><expan abbr="palmũ">palmum</expan>. </s> <s id="N1E35E">Forem <expan abbr="aũt">aut</expan> demittat, <expan abbr="cũ">cum</expan> recrementis <expan abbr="primũ">primum</expan> effluentibus <expan abbr="uiã">uiam</expan> conto a­<lb/>perit: quod fit, po&longs;tque horæ quin que abierint: & iccirco <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> foris &longs;ub &longs;upre<lb/><expan abbr="mã">mam</expan> fornicis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="cauã">cauam</expan> ad pedes duos & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> digitos demittitur, ut magi­<lb/>&longs;ter uim caloris &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E38A">Sed qua panes <expan abbr="de&longs;id&etilde;t">de&longs;ident</expan>, ea carbones <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;unt <lb/>adijciendi, ne liquentur. </s> <s id="N1E397">Quod &longs;i panes, ex malo & fragili ære <expan abbr="cõflati">conflati</expan>, <expan abbr="cũ">cum</expan> pa­<lb/>nibus, ex bono & duro ære <expan abbr="cõfectis">confectis</expan>, <expan abbr="torr&etilde;tur">torrentur</expan>, &longs;æpenumero æs adeo in uijs <lb/>in&longs;idere &longs;olet, ut contus adactus in eas penetrare non po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E3AE">Is ferreus &longs;it, & <lb/><expan abbr="lõgus">longus</expan> pedes &longs;ex atque palmos duos: in quo <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan> includatur lon<lb/>gum pedes quinque. </s> <s id="N1E3C0">Deinde rutro recrementa detrahat de foco ad <expan abbr="dextrã">dextram</expan>: id <lb/>ex bractea ferrea factum priore parte: latum &longs;it pedem & palmum: mox pal<lb/>latim angu&longs;tius fiat manubrium uer&longs;us. </s> <s id="N1E3CB">Altum uerò exi&longs;tat palmos duos: ei<lb/>us <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> &longs;it longum pedes duos, <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan>, in hoc inclu&longs;um, decem.</s> </p> <p id="N1E3DC" type="caption"> <s id="N1E3DE">F<emph type="italics"/>oris demi&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ontus<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>anes fathi&longs;centes<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>ateres<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.434.1.jpg" xlink:href="001/01/434/1.jpg"/> <pb pagenum="425" xlink:href="001/01/435.jpg"/> <p id="N1E408" type="main"> <s id="N1E40A">Cùm autem panes fathi&longs;centes fuerint torrefacti, magi&longs;ter forem eo, quo <lb/>dixi modo, &longs;ubleuet: repagulum quoque conto uncinato, in eius an&longs;a inclu­<lb/>&longs;o, ex dextri muri foramine trahat in foramen &longs;ini&longs;tri: atque inde retractum re <lb/>ponat: tum contis uncinatis ip&longs;e & magi&longs;ter extrahant panes fathi&longs;centibus <lb/>oppo&longs;itos: mox de lateribus <expan abbr="detrahãt">detrahant</expan> panes fathi&longs;centes. </s> <s id="N1E419">Vncus <expan abbr="aũt">aut</expan> qui&longs;que <lb/>&longs;it altus palmos duos, latus totidem digitos, cra&longs;&longs;us unum: eius manubrium <lb/>ferreum &longs;it longum pedes duos, ligneum undecim. </s> <s id="N1E424">Sunt etiam ip&longs;is ra&longs;tri bi <lb/>dentes, quibus torrefacti panes extracti trahantur ad latus &longs;ini&longs;trum, ut for­<lb/>cipe prehendi po&longs;&longs;int: eorum dentes cu&longs;pidati exi&longs;tant, alti palmos duos, la<lb/>ti totidem digitos, cra&longs;&longs;i unum. </s> <s id="N1E42D"><expan abbr="Eorund&etilde;">Eorundem</expan> manubrij pars ferrea &longs;it longa pe­<lb/>dem, lignea pedes nouem. </s> <s id="N1E435">Panes torrefactos, à magi&longs;tro & mini&longs;tris e foco <lb/>exemptos, alij forcipibus prehendentes in lacum quadrangulum, aqua ferè <lb/>plenum, <expan abbr="inijciãt">inijciant</expan>: qui forceps longus &longs;it pedes duos & palmos tres. </s> <s id="N1E440">Eius ma­<lb/>nubrium utrunque teres & digito cra&longs;&longs;ius, po&longs;teriore parte ad latus rectà ex­<lb/>tet palmum & digitos duos: utraque chela priore parte lata &longs;it &longs;e&longs;quidigitum <lb/>& acuta, po&longs;teriore cra&longs;&longs;a digitum, deinde paulatim tenuior. </s> <s id="N1E449">Hæ cùm coe­<lb/>unt, pars caua &longs;it, lata palmos duos & totidem digitos. </s> <s id="N1E44E">Panes autem torrefa<lb/>cti, qui &longs;tillant ære, &longs;tatim in lacum inijciendi non &longs;unt: quod di&longs;&longs;iliant, & to<lb/>nitur in&longs;tar &longs;onitum reddant: ijdem panes rur&longs;us ex lacu, duobus a&longs;&longs;eribus <lb/>tran&longs;uer&longs;is, in quibus &longs;tent operarij, &longs;uperiniectis ip&longs;i, forcipibus mox exi­<lb/>mantur: quanto enim citius ex eo fuerint exempti, tanto facilius ex ip&longs;is æs, <lb/>quod cinereum colorem contraxit, decutitur. </s> <s id="N1E45B">Po&longs;tremò magi&longs;ter &longs;patha la­<lb/>teres adhuc <expan abbr="cal&etilde;tes">calentes</expan> de foco parumper leuet: ea longa &longs;it palmum & digitos <lb/>duos, inferius acuta, & lata palmum & digitum, &longs;uperius palmum: qua ma­<lb/>nubrium uer&longs;us fiat teres: cuius pars ferrea &longs;it, longa pedes duos, lignea &longs;e­<lb/>ptem & &longs;emi&longs;&longs;em.</s> </p> <p id="N1E46A" type="caption"> <s id="N1E46C">F<emph type="italics"/>oris &longs;ublata<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ontus uncinatus<emph.end type="italics"/> B. R<emph type="italics"/>a&longs;trum <lb/>bidens<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="426" xlink:href="001/01/436.jpg"/> <figure id="id.001.01.436.1.jpg" xlink:href="001/01/436/1.jpg"/> <p id="N1E498" type="main"> <s id="N1E49A">Quarto die magi&longs;ter primò extrahat &longs;pinas, quæ in uijs &longs;ub&longs;ederunt: hæ <lb/>magis diuites &longs;unt argenti, quàm quæ confectæ &longs;unt, cùm <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> ab ære &longs;e­<lb/>cerneretur. </s> <s id="N1E4A5">Etenim panes torrefacti &longs;tillant ære pauco, &longs;ed reliquo &longs;tanno fe<lb/>rè toto, ex quo &longs;pinæ <expan abbr="cõ&longs;tant">con&longs;tant</expan>: certe <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> æris torrefacti <expan abbr="centũpondio">centumpondio</expan> ar<lb/>genti <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> <expan abbr="&longs;emũcia">&longs;emuncia</expan> remanere debeat, interdum drachmæ tres <expan abbr="rema­n&etilde;t">rema­<lb/>nent</expan>. </s> <s id="N1E4CA">Deinde torrefactor de lateribus metalla, quæ ad eos adhærent, malleo <lb/>decutiat, ut <expan abbr="recoquãtur">recoquantur</expan>. </s> <s id="N1E4D3">Alij uerò lateres &longs;ub pila &longs;ubiectos <expan abbr="cõtundant">contundant</expan> & la<lb/>uent: æs & <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> &longs;ic <expan abbr="etiã">etiam</expan> collecta <expan abbr="recoquãtur">recoquantur</expan>: magi&longs;ter, cùm has res aue­<lb/>ctas, in &longs;uis locis repo&longs;uerit, opus <expan abbr="diurnũ">diurnum</expan> perfecit. </s> <s id="N1E4EE">At mini&longs;tri panes torrefa<lb/>ctos, proximo die ex lacu exemptos, truncis quernis impo&longs;itos, primò mal­<lb/>leis teretibus percutiant, ut æs <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> de ip&longs;is decidat: deinde <expan abbr="eorund&etilde;">eorundem</expan> par <lb/>ua foramina, in quibus <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> æs ine&longs;t, malleis cu&longs;pidatis <expan abbr="excau&etilde;t">excauent</expan>. </s> <s id="N1E507">Mallei tere­<lb/>tes longi &longs;int palmos tres & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> altera pars &longs;it teres, & lata ac cra&longs;­<lb/>&longs;a duos digitos: altera, quæ acuta &longs;it, lata digitos duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>. </s> <s id="N1E51A">Mallei ue <lb/>rò cu&longs;pidati, cùm <expan abbr="eand&etilde;">eandem</expan> habeant <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan>, quam teretes, altera parte &longs;int <lb/>cu&longs;pidati, altera acuti. </s> <s id="N1E529">Sed cu&longs;pis ex quadrangula &longs;uperiore parte paulatim <lb/>fiat tenuior. </s> <s id="N1E52E">Hæc <expan abbr="aũt">aut</expan> e&longs;t natura æris, ut, <expan abbr="cũ">cum</expan> torretur, <expan abbr="color&etilde;">colorem</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> <expan abbr="cõtrahat">contrahat</expan>: <lb/>quia uerò tale æs in &longs;e continet argentum, recoquatur in primis fornacibus.</s> </p> <p id="N1E547" type="caption"> <s id="N1E549">L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;er<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>anes torrefacti ex lacu extracti<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>runcus<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>alleus teres<emph.end type="italics"/> F. M<emph type="italics"/>alleus cu&longs;pidatus<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="427" xlink:href="001/01/437.jpg"/> <figure id="id.001.01.437.1.jpg" xlink:href="001/01/437/1.jpg"/> <p id="N1E581" type="main"> <s id="N1E583">De ratione, qua panes ærei fathi&longs;centes torrentur, &longs;atis dixi: nunc dicam <lb/>de modo, quo ex ij&longs;dem torrefactis rur&longs;us æs conficitur. </s> <s id="N1E588">Hi autem, ut æris <lb/>&longs;peciem <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> ami&longs;&longs;am recuperent, coquantur in fornacibus, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <lb/>quatuor &longs;int ad <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> murum longum in ea domicilij parte, quæ e&longs;t inter <lb/>&longs;ecundum et tertium murum tran&longs;uer&longs;um: cuius &longs;pacium longum e&longs;t pedes <lb/>tres & &longs;exaginta, atque palmos duos. </s> <s id="N1E59F">Cùm uerò quæque <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan> occupet pe­<lb/>des tredecim, utrunque &longs;pacium, quorum <expan abbr="alterũ">alterum</expan> e&longs;t ad dextrum latus primæ <lb/>fornacis, alterum ad &longs;ini&longs;trum quartæ, latum &longs;it pedes & palmos tres, medi­<lb/>um &longs;pacium, quod e&longs;t inter &longs;ecundam & tertiam fornacem, longum erit pe­<lb/>des &longs;ex. </s> <s id="N1E5B2">In cuiu&longs;que horum trium &longs;paciorum medio &longs;it o&longs;tium latum &longs;e&longs;quipe<lb/>dem, altum pedes &longs;ex: quorum medium <expan abbr="cõmune">commune</expan> &longs;it utriu&longs;que fornacis magi­<lb/>&longs;tro: quæque fornax proprium caminum habeat: qui inter duos camini lon­<lb/>gi, &longs;upra de&longs;cripti, parietes a&longs;&longs;urgens innitatur duobus fornicibus & muro <lb/><expan abbr="cõmuni">communi</expan>. </s> <s id="N1E5C4">Is &longs;it in medio duarum fornacum longus pedes quinque, altus <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>, <lb/>cra&longs;&longs;us duos. </s> <s id="N1E5CD">Ante hunc murum &longs;it pila <expan abbr="cõmunis">communis</expan> duobus duarum <expan abbr="fornacũ">fornacum</expan> <lb/>prioribus fornicibus, cra&longs;&longs;a pedes duos & totidem palmos, lata pedes tres <lb/>& dimidium. </s> <s id="N1E5DC">Itaque fornicum prior ex hac pila <expan abbr="cõmuni">communi</expan> pertineat ad alteram <lb/>pilam ei <expan abbr="cõmunem">communem</expan> cum altero eiu&longs;dem fornacis fornice: is uerò ex &longs;ecundo <lb/>muro longo dextror&longs;um ad eandem pilam pertineat: quæ inferius cra&longs;&longs;a & <lb/>lata &longs;it pedes duos, & totidem palmos. </s> <s id="N1E5ED">Sed prioris fornicis &longs;pacium <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan><pb pagenum="428" xlink:href="001/01/438.jpg"/>&longs;it longum pedes nouem & palmum: altiore eius parte altum pedes octo. </s> <s id="N1E5F8"><lb/>Eius uerò, qui à latere dextro e&longs;t, &longs;pacium &longs;it longum pedes quinque & pal­<lb/>mum, altitudo alteri æqualis: uterque autem fornix æque altus exi&longs;tat ac mu­<lb/>rus <expan abbr="cõmunis">communis</expan>. </s> <s id="N1E604">His certe fornicibus et muro <expan abbr="cõmuni">communi</expan>, muri camini innixi obli<lb/>que a&longs;&longs;urgentes &longs;ic <expan abbr="cõtrahuntur">contrahuntur</expan> ut &longs;uprema parte, qua fumus ductatur, &longs;pa­<lb/>cium fiat longum pedes octo, latum pedem & palmos tres. </s> <s id="N1E613">Quartus uerò <lb/>camini paries e&longs;t rectus ille &longs;uper &longs;ecundum <expan abbr="murũ">murum</expan> longum &longs;tatutus. </s> <s id="N1E61C"><expan abbr="Vtau­t&etilde;">Vt au­<lb/>tem</expan> murus medius <expan abbr="cõmunis">communis</expan> e&longs;t duabus fornacibus, ita murus &longs;uper&longs;tructus <lb/>duobus caminis: atque hoc &longs;ane modo &longs;e <expan abbr="habeãt">habeant</expan> alij camini. </s> <s id="N1E62E">Ac primò quæque <lb/>fornax longa &longs;it pedes &longs;ex, & palmos duos, lata pedes tres & palmos duos, <lb/>alta cubitum. </s> <s id="N1E635">Cuiu&longs;que etiam pars po&longs;terior, ad &longs;ecundum murum longum: <lb/>prior, uacua. </s> <s id="N1E63A">Primæ latus dextrum item uacuum & decliue, ut recrementa <lb/>detrahi po&longs;&longs;int: &longs;ini&longs;trum ad murum <expan abbr="cõmunem">communem</expan>, ubi murum, ex lateribus lu<lb/>to conglutinatis factum, habeat, qui <expan abbr="murũ">murum</expan> <expan abbr="cõmunem">communem</expan> ab iniuria ignis tuea­<lb/>tur atque defendat: contra &longs;ecundæ fornacis latus &longs;ini&longs;trum <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan> &longs;it, <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> <lb/>ad murum <expan abbr="cõmunem">communem</expan>: ubi etiam ip&longs;i &longs;uus murus, qui igni <expan abbr="tutamentũ">tutamentum</expan> &longs;it. </s> <s id="N1E661">De­<lb/>inde cuiu&longs;que fornacis pars prior extruatur &longs;axis quadrangulis, media terris <lb/>compleatur: tum quæque &longs;ornacum ad &longs;eeundum murum longum, qua in ei­<lb/>us foramine & fornice, qui à tergo e&longs;t, collocatur fi&longs;tula ærea, foueam habe­<lb/>at rotundam, latam pedes duos & totidem palmos, quæ à muro <expan abbr="cõmuni">communi</expan> ab <lb/>&longs;it pedes tres. </s> <s id="N1E672">Po&longs;tremò &longs;ub cuiu&longs;que fornacis fouea ad altitudinem cubiti &longs;it <lb/>latens humoris receptaculum, alijs a&longs;&longs;imile: cuius canalis &longs;tructilis <expan abbr="penetrãs">penetrans</expan> <lb/>in &longs;ecundum murum longum declinet ad latus, <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> quidem primæ for­<lb/>nacis, &longs;ini&longs;trum uerò &longs;ecundæ. </s> <s id="N1E683">Magi&longs;ter autem primò catinum, &longs;i æs proxi­<lb/>mis diebus in eo fuit confectum, excindat &longs;patha lata digitos tres, longa to­<lb/>tidem palmos: cui manubrium ferreum &longs;it longum pedes duos, cra&longs;&longs;um &longs;e&longs;­<lb/>quidigitum: ligneum uerò, in eo inclu&longs;um, teres, & longum pedes quinque, <lb/>cra&longs;&longs;um ad digitos duos. </s> <s id="N1E68E">Deinde altera &longs;patha exci&longs;oria eundem <expan abbr="catinũ">catinum</expan> æ­<lb/>quet: ip&longs;a &longs;it lata palmum, longa palmos duos. </s> <s id="N1E697">Eius manubrium, partim fer <lb/>reum, partim ligneum, omnino &longs;imile priori. </s> <s id="N1E69C">Tum puluerem <expan abbr="terrenũ">terrenum</expan> & car<lb/>bonum in eum inijciat, aquam affundat, &longs;copis, quibus pertica e&longs;t infixa, uer<lb/>rat. </s> <s id="N1E6A7">Mox in eundem catinum conijciat puluerem compo&longs;itum: qui habeat <lb/>pulueris carbonum cribrati ci&longs;ia duo, pulueris terreni item cribrati totidem <lb/>ci&longs;ia, arenæ fluuiatilis, quam cribrum angu&longs;ti&longs;&longs;imum tran&longs;mi&longs;it, alueos &longs;ex. </s> <s id="N1E6AE"><lb/>Is puluis æque ac ille, quo excoctores utuntur, aqua con&longs;per&longs;us, priu&longs;quam <lb/>conijciatur in catinum, madefiat, ut manibus niuis in&longs;tar in pilæ <expan abbr="figurã">figuram</expan> for­<lb/>mari po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E6BA">Iniectum primò magi&longs;ter pugnis æquet atque tundat: deinde du<lb/>obus pi&longs;tillis ligneis: quorum utrunque longum &longs;it cubitum: utrunque habeat <lb/>utrinque caput teres, &longs;ed alterum latum palmum, alterum tres digitos: <expan abbr="utrũquein">utrunque <lb/>in</expan> medio &longs;it angu&longs;tius, ut manu teneri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E6C7">Tum iterum in catinum conij­<lb/>ciat puluerem madefactum, iterumque eum pugnis æquet, ac ij&longs;dem & pi&longs;til­<lb/>lis tundat: quinetiam a&longs;cendens & digitis in&longs;i&longs;tens, marginem catini plantis <lb/>æquet. </s> <s id="N1E6D0">Po&longs;tea catino æquato, &longs;iccum puluerem carbonum in&longs;pergat, & ite­<lb/>rum eundem pi&longs;tillis tundat: &longs;ed prius angu&longs;tioribus eorum capitibus, po­<lb/>&longs;terius latioribus. </s> <s id="N1E6D7">Deinde catinum percutiat marculo ligneo, longo pedes <pb pagenum="429" xlink:href="001/01/439.jpg"/>duos: cuius <expan abbr="utrunq;">utrunque</expan> caput teres &longs;it, & latum digitos tres: manubrium ligne­<lb/>um longum palmos duos, cra&longs;&longs;um &longs;e&longs;quidigitum. </s> <s id="N1E6E5">Po&longs;tremò in catinum in­<lb/>ijciat tantum cinerem purum & cribratum, quantus utraque manu compre­<lb/>hendi pote&longs;t: ac in eum infundat aquam: & &longs;umpto panno lineo trito, eun­<lb/>dem cinere madido oblinat. </s> <s id="N1E6EE">Catinus autem rotundus & decliuis fiat: atque, <lb/>&longs;i æs ex optimis panibus torrefactis conficitur, latus pedes duos, altus <expan abbr="unũ">unum</expan>: <lb/>&longs;in ex alijs, latus cubitum, altus palmos duos. </s> <s id="N1E6F9">Magi&longs;ter præterea habeat la­<lb/>minam ferream utrinque recuruatam, longam palmos duos, latam totidem <lb/>digitos: ea marginem catini, &longs;i fuerit altior quàm par &longs;it, amputet. </s> <s id="N1E700">At fi&longs;tulæ <lb/>æneæ, quæ decliuis po&longs;ita ex muro eminet & extat palmos tres, &longs;uperiori <lb/>parti & utrique eius lateri, ne aduratur, lutum cra&longs;&longs;um illinat: inferiori, tenue: <lb/>nam <expan abbr="eã">eam</expan> margo catini ferè attingit: æs, cùm catinus ip&longs;o liquefacto fuerit ple­<lb/>nus, tangit: quin muro, qui e&longs;t &longs;upra fi&longs;tulam, ue uitium faciat, lutum illinat. </s> <s id="N1E70F"><lb/>Item alteri parti laminæ ferreæ, longæ pedem & palmos tres, altæ pedem: <lb/>quam prope <expan abbr="catinũ">catinum</expan> ad latus foci decliue &longs;upra lapillos &longs;tatuat, ut recremen­<lb/>ta &longs;ub ip&longs;a effluere po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1E71B">Alij laminæ non &longs;upponunt lapillos, &longs;ed ex ea <lb/>inferius excindunt particulam longam digitos tres, altam totidem. </s> <s id="N1E720">Verùm <lb/>laminam, ne decidat, bacillum ferreum muro, &longs;ur&longs;um uer&longs;us ad palmos du­<lb/>os & totidem digitos, infixum teneat: id extet ex muro palmos tres.</s> </p> <p id="N1E727" type="caption"> <s id="N1E729">F<emph type="italics"/>ornacis focus<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>aminus<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>ila communis<emph.end type="italics"/> C. A<emph type="italics"/>lte­<lb/>ra columna<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>urus <expan abbr="cõmunis">communis</expan> post pilam communem est, & <lb/>uideri non potest:<emph.end type="italics"/> F<emph type="italics"/>ornices<emph.end type="italics"/> E. M<emph type="italics"/>urus qui <expan abbr="cõmunem">communem</expan> murum <lb/>ab iniuria ignium tuetur<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>ouea<emph.end type="italics"/> G. S<emph type="italics"/>ecundus murus lon­<lb/>gus<emph.end type="italics"/> H. O<emph type="italics"/>&longs;tium<emph.end type="italics"/> I. S<emph type="italics"/>patha<emph.end type="italics"/> K. A<emph type="italics"/>ltera &longs;patha<emph.end type="italics"/> L. S<emph type="italics"/>copæ <lb/>quibus pertica est infixa<emph.end type="italics"/> M. P<emph type="italics"/>i&longs;tilla<emph.end type="italics"/> N. M<emph type="italics"/>arculus li­<lb/>gneus<emph.end type="italics"/> O. L<emph type="italics"/>amina<emph.end type="italics"/> P. L<emph type="italics"/>apilli<emph.end type="italics"/> Q. B<emph type="italics"/>acillum ferreum<emph.end type="italics"/> R.</s> </p> <pb pagenum="430" xlink:href="001/01/440.jpg"/> <figure id="id.001.01.440.1.jpg" xlink:href="001/01/440/1.jpg"/> <p id="N1E7B5" type="main"> <s id="N1E7B7">Tum batillo ferreo, cui manubrium ligneum <expan abbr="lõgius">longius</expan> &longs;ex pedibus, prunas <lb/>in catinum inijciat, uel carbones, quos paucis prunis, ad eos adiectis, accen­<lb/>dat: & prunis &longs;uperponat panes torrefactos, qui, &longs;i ex ære fuerint, cui prima <lb/>bonitas, centumpondia tria, uel tria & dimidium pendant: &longs;i ex ære, cui &longs;e­<lb/>cunda bonitas, duo & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: &longs;i ex eo, cui tertia, tantum duo. </s> <s id="N1E7CA">Qui uero æ­<lb/>ris, cui præcipua bonitas, centumpondia &longs;ex imponunt, hi <expan abbr="catinũ">catinum</expan> <expan abbr="latior&etilde;">latiorem</expan> & <lb/>altiorem faciunt. </s> <s id="N1E7D9">Sed infimus panis torrefactus à fi&longs;tula di&longs;tet duobus pal­<lb/>mis, cæteri longius. </s> <s id="N1E7DE">Etenim cùm inferiores liquati fuerint, &longs;uperiores dela­<lb/>p&longs;i propius ad fi&longs;tulam accedunt. </s> <s id="N1E7E3">Quod &longs;i non delabuntur, batillo uel alte­<lb/>ra &longs;patha moueri debent. </s> <s id="N1E7E8">Batillum autem longum &longs;it pedem, latum palmos <lb/>tres & digitos duos. </s> <s id="N1E7ED">Eius manubrij pars ferrea, longa palmos duos, lignea <lb/>pedes nouem. </s> <s id="N1E7F2">Circum panes torrefactos carbones longi & magni locandi <lb/>&longs;unt: in fi&longs;tula mediocres. </s> <s id="N1E7F7">His omnibus ordine di&longs;po&longs;itis ignis acrior flatu <lb/>follium excitetur. </s> <s id="N1E7FC">Cùm uerò ære iam lique&longs;cente carbones flammant, tunc <lb/>magi&longs;ter contum ferreum in medios infigat, ut ip&longs;i flatum concipere, flam­<lb/>ma eluctari po&longs;&longs;it: qui contus cu&longs;pidatus longus &longs;it pedes duos & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>. </s> <s id="N1E807"><lb/>Eius uerò manubrium ligneum, quatuor. </s> <s id="N1E80B">Panibus partim lique&longs;actis magi <lb/>&longs;ter egre&longs;&longs;us o&longs;tio per fi&longs;tulam æneam in&longs;pectet catinum: &longs;i aduerterit recte <lb/>menta nimis ad os fi&longs;tulæ adhærere, flatumque follium impedire, contum fer <lb/><expan abbr="reũ">reum</expan> <expan abbr="uncinatũ">uncinatum</expan> in <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> inter nares <expan abbr="folliũ">follium</expan> immittat, & <expan abbr="eũ">eum</expan> <expan abbr="circũ">circum</expan> os fi&longs;tulæ uol­<pb pagenum="431" xlink:href="001/01/441.jpg"/>uens <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> ab ip&longs;o remoueat: qui uncus &longs;it altus duos digitos. </s> <s id="N1E834">Eius ma­<lb/>nubrij pars ferrea longa pedes tres, lignea <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> palmos. </s> <s id="N1E83D">Atque <expan abbr="tũc">tunc</expan> tempus <lb/>e&longs;t <expan abbr="cõtũ">contum</expan> &longs;ub lamina infigere, ut <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> effluere po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1E84E"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> uerò panes o­<lb/>mnes liquefacti in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> influxerint, tunc ex ære rapiat <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> tertio <lb/>conto terete, & pror&longs;us ferreo, longo pedes tres, cra&longs;&longs;o digitum, habente cu<lb/>&longs;pidem chalybeatum, ne hi&longs;cens æs in &longs;e recipiat. </s> <s id="N1E862">Hunc <expan abbr="contũ">contum</expan> altero folle <expan abbr="cõpre&longs;&longs;o">com<lb/>pre&longs;&longs;o</expan> per fi&longs;tulam inter utriu&longs;que narem, quàm pote&longs;t celerrime immittat in <lb/>catinum. </s> <s id="N1E871">Rapiat uerò <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan> bis, ter, quaterue, imo u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> intelligat <lb/>æs perfecte <expan abbr="coctũ">coctum</expan> e&longs;&longs;e. </s> <s id="N1E882">Si æs <expan abbr="bonũ">bonum</expan> fuerit, facile ad <expan abbr="contũ">contum</expan> adhæret, tuncque du­<lb/>obus tantummodo experimentis ip&longs;i opus e&longs;t: &longs;i <expan abbr="bonũ">bonum</expan> non fuerit, pluribus. </s> <s id="N1E893"><lb/>Etenim nece&longs;&longs;e habet id tandiu in catino coquere, u&longs;que dum ip&longs;i ad contum <lb/>adhærenti orichalceus color in&longs;idere uideatur. </s> <s id="N1E899">Atque &longs;i eius bracteolæ æreæ <lb/>pars tam &longs;uperior quàm inferior facile frangitur, æs perfecte coctum e&longs;&longs;e &longs;i­<lb/>gnificat. </s> <s id="N1E8A0">Conti autem cu&longs;pidem in parua incude ferrea locet, & de ea bracte<lb/>olam malleo decutiat.</s> </p> <p id="N1E8A5" type="caption"> <s id="N1E8A7">C<emph type="italics"/>ontus cu&longs;pidatus<emph.end type="italics"/> A. B<emph type="italics"/>racteola area<emph.end type="italics"/> B. I<emph type="italics"/>ncus<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>alleus<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.441.1.jpg" xlink:href="001/01/441/1.jpg"/> <p id="N1E8C7" type="main"> <s id="N1E8C9">Quinetiam &longs;i æs non fuerit bonum, magi&longs;ter recrementa detrahat, bis, <lb/>terque, &longs;i res hoc po&longs;tulauerit: primò, cùm aliqui panes fuerint liquefacti: <pb pagenum="432" xlink:href="001/01/442.jpg"/>&longs;ecundo cum omnes: tertio, cùm æs aliquandiu fuerit coctum. </s> <s id="N1E8D3">At &longs;i æs fue­<lb/>rit bonum, recrementa anteaquam opus perficiatur, detrahere nece&longs;&longs;e non <lb/>e&longs;t: &longs;ed detracturus recrementa utriu&longs;que follis tigillum deprimat, & &longs;uper u­<lb/>trunque &longs;tatuat lignum longum cubitum, latum palmum, &longs;uperiore parte di­<lb/>midia exci&longs;um, ut &longs;ub ferreum clauum, po&longs;teriori ligno perforato infixum, <lb/>&longs;ubire po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1E8E0">Idem agat, cùm æs perfecte coctum fuerit. </s> <s id="N1E8E3">Tunc uerò mini&longs;ter <lb/>laminam remoueat forcipe, longo pedes quatuor, & palmos tres: cuius che<lb/>læ circiter pedem longæ &longs;int: etenim earum pars recta palmos duos & tres <lb/><expan abbr="digĩtos">digitos</expan>, curuata palmum & digitum. </s> <s id="N1E8EF">Idem mini&longs;ter batillo ferreo maiores <lb/>carbones conijciat in foci partem, quæ e&longs;t ad murum, qui alterum murum <lb/>ab iniuria ignis tuetur, & eos coaccruet, ac aquis affu&longs;is partim re&longs;tinguat. </s> <s id="N1E8F6"><lb/>Verùm magi&longs;ter æs bacillo colurno, etiam in <expan abbr="catinũ">catinum</expan> immi&longs;&longs;o bis agitet: po­<lb/>&longs;tea recrementa detrahat rutro: quod con&longs;tat ex &longs;patha ferrea lata & acuta, <lb/>& alni ligno: &longs;patha &longs;it lata &longs;e&longs;quidigitum, longa pedes tres: manubrium li­<lb/>gneum, in eius parte caua inclu&longs;um, longum totidem pedes. </s> <s id="N1E904">At alni <expan abbr="lignũ">lignum</expan>, <lb/>in quod &longs;patha e&longs;t infixa, &longs;peciem quandam gerat rhombi, longum uerò &longs;it <lb/>palmos tres & digitum, latum palmum & digitos duos, cra&longs;&longs;um palmum. </s> <s id="N1E90F"><lb/>Mox &longs;copis &longs;umptis cum puluere carbonum, & carbunculis catinum <expan abbr="totũ">totum</expan> <lb/>conuerrat, ne æs, priu&longs;quam ei conducat, refrigeretur: tum tertia &longs;patha refe<lb/>cet recrementa, quæ ad marginem catini <expan abbr="adhæ&longs;erũt">adhæ&longs;erunt</expan>: ea longa &longs;it palmos du­<lb/>os, lata palmum & digitum. </s> <s id="N1E921">Eius manubrij pars ferrea, longa pedem & pal­<lb/>mos tres, lignea &longs;ex pedes. </s> <s id="N1E926">Deinde <expan abbr="iterũ">iterum</expan> <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> detrahat de catino: quæ <lb/>mini&longs;ter nunquam aqua affu&longs;a re&longs;tinguat, ut alia <expan abbr="recrem&etilde;ta">recrementa</expan> re&longs;tingui <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>, <lb/>&longs;ed eis paucam aquam in&longs;pergat, & &longs;inat refrigerari: &longs;i æs bullauerit, bullas <lb/>&longs;patha deprimat: tum <expan abbr="aquã">aquam</expan> muro & fi&longs;tulæ affundat, ut tepida defluat in ca­<lb/>tinum. </s> <s id="N1E945">Etenim æs, &longs;i frigida in ip&longs;um calidum &longs;tatim fuerit infu&longs;a, di&longs;&longs;ipatur. </s> <s id="N1E948"><lb/>Certe &longs;i tunc lapillus, uel lutum, uel lignum, uel carbo madidus in id incide­<lb/>rit, catinus æs omne, magno cum &longs;onitu, qualis e&longs;t tonitru, euomit, & quic­<lb/>quid tetigerit, lædit, & incendit. </s> <s id="N1E950">Po&longs;t hæc a&longs;&longs;erculum excidendo curuatum <lb/>ad priorem catini partem apponat. </s> <s id="N1E955">Is longus &longs;it pedes duos, latus <expan abbr="palmũ">palmum</expan> & <lb/>digitos duos, cra&longs;&longs;us digitum. </s> <s id="N1E95E">Mox æs, quod ine&longs;t in catino, cuneo ferreo <lb/>in panes &longs;ecare debet: is longus &longs;it pedes tres, latus digitos duos, priore par <lb/>te ad digitos duos chalybeatus: cuius manubrium ligneum item pedes tres <lb/>&longs;it longum. </s> <s id="N1E967">Hunc autem cuneum a&longs;&longs;erculo curuato imponat, & in ære infi­<lb/>xum agitando deprimat: quo modo in uacuum æris &longs;pacium aqua influit, <lb/>& panem à reliquo eius corpore &longs;eparat. </s> <s id="N1E96E">Si æs &longs;atis perfecte coctum non fu <lb/>erit, panes fiunt nimis cra&longs;&longs;i, & non facile ex catino eximi po&longs;&longs;unt: quenque <lb/>uerò panem mox mini&longs;ter forcipe prehen&longs;um & &longs;ublatum in aquam, quam <lb/>contineat labrum, immergat: & hunc primum &longs;eor&longs;im reponat, ut magi&longs;ter <lb/>eum &longs;tatim recoquat: nam, quia aliquid recrementi ad <expan abbr="eũ">eum</expan> adhæret, tam per­<lb/>fectus non e&longs;t, quàm qui ip&longs;um &longs;ub&longs;equitur. </s> <s id="N1E97F">Quin &longs;i æs non fuerit bonum, <lb/>duos priores panes reponat: tum iterum aquam muro, & fi&longs;tulæ affundens <lb/>&longs;ecundum panem excindat: quem mini&longs;ter item in aqua immer&longs;um, in offi­<lb/>cinæ &longs;olo reponat, eique reliquos omnes, codem modo exci&longs;os, &longs;uperimpo­<lb/>nat. </s> <s id="N1E98A">Qui &longs;i æs fuerit bonum, erunt tredecim aut plures: &longs;i non fuerit, minus <pb pagenum="433" xlink:href="001/01/443.jpg"/>multi: atque etiam &longs;i æs fuerit bonum, unam operæ partem, nam in quatuor <lb/>partes di&longs;tributa e&longs;t, duabus horis magi&longs;ter perficit: &longs;i mediocre, duabus & <lb/>dimidia: &longs;i uile, tribus. </s> <s id="N1E996">Alternis autem in uno catino, alternis in altero panes <lb/>torrefactos recoquat: &longs;ed mini&longs;ter quàm primum panes omnes, ex altero ca <lb/>tino exci&longs;os, aqua re&longs;tinxerit, <expan abbr="laminã">laminam</expan> ferream, quæ e&longs;t in priore fornace, for­<lb/>cipe reponat in &longs;uo loco, & carbones batillo in catinum reijciat: dum hoc &longs;u<lb/>um munus exequitur magi&longs;ter, interea remoueat ligna à tigillis follium, ut <lb/>in alijs panibus recoquendis tertiam operæ partem con&longs;umat. </s> <s id="N1E9A7">Hoc præte­<lb/>reundum non e&longs;t: &longs;i particula alicuius in&longs;trumenti ferrei ca&longs;u in catinum in­<lb/>ciderit, aut ab homine maleuolo iniecta fuerit, æs, anteaquam ferrum con&longs;u<lb/>matur, confici non pote&longs;t: quo modo duplicatus labor in id in&longs;umitur. </s> <s id="N1E9B0">Ad <lb/>extremum mini&longs;ter carbones candentes omnes extinguat: & malleo lutum <lb/>&longs;iccatum ex ore fi&longs;tulæ æneæ decutiat. </s> <s id="N1E9B7">Is altera parte cu&longs;pidatus &longs;it, altera te <lb/>res. </s> <s id="N1E9BC">Manubrium habeat ligneum quinque pedes longum. </s> <s id="N1E9BF">Quoniam uerò pe<lb/>riculum e&longs;t, ne æs, &longs;i pompholyx & &longs;podos, quæ adhæ&longs;erunt ad murum & <lb/>parietem ei &longs;uppo&longs;itum, decidant in catinum, di&longs;&longs;ipetur, eas <expan abbr="interdũ">interdum</expan> ab&longs;ter­<lb/>gat: &longs;ed &longs;ingulis hebdomadis florem æris ex labro aquis effu&longs;is eximat: in id <lb/>enim de panibus, cùm re&longs;tinguuntur, decidit. </s> <s id="N1E9CE">Porrò folles, quibus magi&longs;ter <lb/>ille utitur, ab alijs <expan abbr="differũt">differunt</expan> magnitudine: nam eorum tabulata &longs;unt longa pe<lb/>des &longs;eptem & &longs;emi&longs;&longs;em, po&longs;teriore parte lata pedes tres, priore, qua caput at <lb/>tingunt, pedem et palmos duos ac totidem digitos. </s> <s id="N1E9DB">Caput uerò longum e&longs;t <lb/>cubitum & <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, po&longs;teriore parte latum cubitum & palmum, deinde pau<lb/>latim angu&longs;tius: follium nares con&longs;tringuntur catena ferrea: quam coercet <lb/>batillum cra&longs;&longs;um, cuius alterum caput penetrat in terram ad &longs;ecundi muri <lb/>longi tergum: alterum &longs;ub tignum, quod prioribus tignis perforatis e&longs;t im­<lb/>po&longs;itum, &longs;ubit. </s> <s id="N1E9EC">Eædem nares &longs;ic collocantur in fi&longs;tula ænea, ut ad palmum <lb/>unum ab&longs;int ab ore: quod <expan abbr="latũ">latum</expan> e&longs;&longs;e debet digitos tres, ut flatus eo uehemen­<lb/>tius per angu&longs;tias eluctetur.</s> </p> <p id="N1E9F7" type="caption"> <s id="N1E9F9">C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;erculus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>uneus<emph.end type="italics"/> C. P<emph type="italics"/>anes ex ære, cuneo <lb/>diui&longs;o, facti<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> E. L<emph type="italics"/>abrum<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="434" xlink:href="001/01/444.jpg"/> <figure id="id.001.01.444.1.jpg" xlink:href="001/01/444/1.jpg"/> <p id="N1EA2B" type="main"> <s id="N1EA2D">Re&longs;tat de &longs;pinis, de ære cinereo, de <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan>, de cadmijs. </s> <s id="N1EA34">Panes ex &longs;pinis <lb/><expan abbr="cõficiantur">conficiantur</expan> hoc modo: ad tres <expan abbr="centũpondij">centumpondij</expan> partes <expan abbr="&longs;pinarũ">&longs;pinarum</expan>, quæ de panibus, <pb pagenum="435" xlink:href="001/01/445.jpg"/>ex ære & plumbo <expan abbr="cõflatis">conflatis</expan>, dum <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> ab ære &longs;ecerneretur, ortæ &longs;unt: & ad <lb/>totidem centumpondij partes &longs;pinarum, quæ de panibus, ex &longs;emel recoctis <lb/>&longs;pinis conflatis eodem modo ortæ &longs;unt, addatur plumbi depauperati cen­<lb/>tumpondium, molybdænæ dimidium: &longs;in officina abundat &longs;puma argenti, <lb/>ea in locum plumbi depauperati &longs;upponatur. </s> <s id="N1EA59">Vel ad idem pondus prima­<lb/>rum &longs;pinarum, & ad <expan abbr="c&etilde;tumpondium">centumpondium</expan> dimidium &longs;pinarum, quæ de panibus, <lb/>ex bis recoctis &longs;pinis conflatis, &longs;imili modo ortæ &longs;unt: & ad quartam <expan abbr="centũ­pondij">centun­<lb/>pondij</expan> partem <expan abbr="&longs;pinarũ">&longs;pinarum</expan>, quæ, dum panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> torrerentur, natæ &longs;unt, <lb/>adijciatur <expan abbr="&longs;e&longs;quicentũpondium">&longs;e&longs;quicentumpondium</expan> &longs;pumæ argenti & molybdænæ: utroque mo <lb/>do ex tribus <expan abbr="c&etilde;tumpondijs">centumpondijs</expan> fit panis unus. </s> <s id="N1EA7E">Eiu&longs;modi uerò panes, excoctor, <lb/>&longs;ingulis diebus plus minus quindecim conficiat: qui diligenter curet ut res <lb/>metallicæ, ex quibus antecedens panis conflatur, prius recte atque ordine ef­<lb/>fluant in catinum quàm aliæ, ex quibus <expan abbr="in&longs;e&quetilde;s">in&longs;equens</expan> conficitur. </s> <s id="N1EA8B">Quinque autem <lb/>panes &longs;imul in fornace, in qua <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> &longs;eparatur ab ære, collocentur: qui cen­<lb/>tumpondia fere quatuordecim pendunt: nam recrementa, inde conflata, ple <lb/>runque <expan abbr="centumpondiũ">centumpondium</expan>. </s> <s id="N1EA9C">In tot uerò panibus argenti libra et unciæ ferme duæ <lb/>in&longs;unt: at &longs;tannum, quo hi par es &longs;tillant, centumpondia &longs;eptem & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> <lb/>pendit, quorum quodque argenti &longs;e&longs;cunciam in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>: &longs;ed &longs;pinæ tria cen­<lb/>tumpondia, in quorum &longs;ingulis argenti fere uncia ine&longs;t: panes fathi&longs;centes <lb/>centumpondia duo & quartam partem: quæ omnia argenti ferme &longs;e&longs;cunci­<lb/>am in &longs;e continent. </s> <s id="N1EAB1">Attamen hæc pro &longs;pinarum uarietate multum uariant: <lb/>etenim in &longs;pinis, quæ de panibus, ex ære & plumbo conflatis, dum <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> <lb/>ab ære &longs;ecerneretur, ortæ &longs;unt, & quæ de panibus fathi&longs;centibus dum torre <lb/>rentur, argenti unciæ fere duæ in&longs;unt, in cæteris uncia non integra. </s> <s id="N1EABE">Sunt a­<lb/>liæ præterea &longs;pinæ, de quibus paulo po&longs;t dicam. </s> <s id="N1EAC3">Sed qui ex ære re&longs;iduo, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>in fornace &longs;imili furno, cùm &longs;uperior æris pars ab inferiore fuerit diui&longs;a, re­<lb/>manet, in Carpatho monte panes <expan abbr="cõficiunt">conficiunt</expan>, hi &longs;pinas, quæ de panibus, cùm <lb/>&longs;tannum pauper uel mediocre ab ære &longs;ecerneretur, ortæ &longs;unt: item eas, quæ <lb/>de panibus ex recoctis &longs;pinis, aut &longs;puma argenti recocta conflatis, uno in lo<lb/>co coaceruant: &longs;ed eas, quæ de panibus ex molybdæna <expan abbr="cõflatis">conflatis</expan> in loco, à pri<lb/>mo &longs;eparato, locant: &longs;imiliter ex panibus fathi&longs;centibus, dum <expan abbr="torrer&etilde;tur">torrerentur</expan>, na­<lb/>tas &longs;eparatim locant. </s> <s id="N1EAE4">Ex his autem &longs;pinis &longs;ic <expan abbr="cõficiunt">conficiunt</expan> panes. </s> <s id="N1EAEB">De primo acer<lb/>uo &longs;umunt quartam centumpondij partem, de altero tantundem, de tertiò <lb/>centumpondium: ad quas &longs;pinas addunt &longs;pumæ argenti &longs;e&longs;qui <expan abbr="centũpondium">centumpondi<lb/>um</expan>, & molybdænæ dimidium centumpondium, atque ex eis in prima forna<lb/>ce coctis panem conflare &longs;olent. </s> <s id="N1EAFA">Tales uerò panes excoctores &longs;inguli &longs;ingu<lb/>lis diebus conficiunt uiginti. </s> <s id="N1EAFF">Hæc quoque hactenus, redeo ad no&longs;tra. </s> <s id="N1EB02">Æs ci­<lb/>nereum, quod è panibus torrefactis, ut dixi, decutitur, abhinc aliquot annis <lb/>in&longs;per&longs;um fuit &longs;pinis, quæ de panibus, ex ære & plumbo conflatis, ortæ fue<lb/>runt, quod in ip&longs;o æque, ac in illis argenti unciæ duæ in&longs;int: <expan abbr="nũc">nunc</expan> uerò ramen<lb/>to, ex cadmijs, alijsque rebus lotis collecto, in&longs;pergitur. </s> <s id="N1EB11">At incolæ Carpathi <lb/>montis æs i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> in fornacibus, in quibus recrementa, quæ, <expan abbr="dũ">dum</expan> <lb/>æs rur&longs;us conficeretur, &longs;unt conflata, recoquuntur. </s> <s id="N1EB20">Quia uerò id cito lique­<lb/>&longs;cit, & ex fornacibus defluit, ad ip&longs;um coquendum opus e&longs;t duobus exco­<lb/>ctoribus: quorum alter coquat: alter panem cra&longs;&longs;um mox ex catino eximat: <pb pagenum="436" xlink:href="001/01/446.jpg"/>hi panes <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> torrentur, & ex torrefactis æs denuo <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>. </s> <s id="N1EB34">Sed re­<lb/>crementa, &longs;iue mox rutro de metallis mi&longs;tis detracta fuerint, &longs;iue cùm ad ca­<lb/>tinum cinereum digiti cra&longs;&longs;itudine adhæ&longs;erint, & eum <expan abbr="angu&longs;tior&etilde;">angu&longs;tiorem</expan> fecerint, <lb/>po&longs;tea &longs;pathis exacta, dies, noctesque <expan abbr="cõtinenter">continenter</expan> recoquantur: quo modo pa<lb/>nes duo uel tres conflantur: prout multa uel pauca recrementa, de mi&longs;tura <lb/>æris & plumbi liquefacti detracta, recoquuntur. </s> <s id="N1EB49">Talis autem panis ad tria <lb/>centumpondia pendere &longs;olet: in quorum &longs;ingulis ine&longs;t argenti &longs;emuncia. </s> <s id="N1EB4E"><lb/>Quinque uerò panes &longs;imul in fornace, in qua &longs;tannum &longs;ecernitur ab ære, col­<lb/>locentur: ex his fit plumbum, cuius <expan abbr="centũpondium">centumpondium</expan> argenti &longs;emunciam in &longs;e <lb/>continet: panes fathifcentes apponantur ad reliquos panes fathi&longs;centes uili <lb/>ores: ex quorum utri&longs;que æs luteum conficitur. </s> <s id="N1EB5C">Spinæ uiles tunc ortæ <expan abbr="cũ">cum</expan> pau<lb/>cis recrementis uilioribus recoquantur: ramento, ex cadmijs, alijsque rebus <lb/>facto, ip&longs;is in&longs;per&longs;o: quo modo &longs;ex uel <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> panes conflantur: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> qui&longs;que <lb/>pendit ad duo centumpondia: eorum quinque &longs;imul in fornace, in qua &longs;tan­<lb/>num ab ære &longs;ecernitur, collocentur: qui &longs;tillant <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>, quod pendit tria cen<lb/>tumpondia: in quorum &longs;ingulis ine&longs;t argenti &longs;emuncia. </s> <s id="N1EB79">Spinæ uili&longs;&longs;imæ <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>natæ <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> cum paucis recrementis recoqui debent: æs mi&longs;tum cum <lb/>plumbo, quod è fornace defluit in catinum cinereum, cochleari effundatur <lb/>in æreos catinos oblongos: hi panes cum uilibus panibus <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tibus">fathi&longs;centibus</expan> tor<lb/>rentur. </s> <s id="N1EB90">Spinæ tunc ortæ, adijciantur ad &longs;pinas uiles, atque ex ip&longs;is eo modo, <lb/>quo dixi, conficiantur panes, &longs;ed ex panibus torrefactis efficiatur æs: cuius <lb/>exigua <expan abbr="quædã">quædam</expan> portio addatur ad optimos panes torrefactos, cùm ex ip&longs;is <lb/>æs conficitur: ut æs uile unà cum bono permi&longs;tum, &longs;ine detrimento, diuen­<lb/>di po&longs;&longs;it: recrementa &longs;ecundo & tertio, &longs;i fuerit utile, recoquantur: panes in­<lb/>de facti torreantur: ex torrefactis conficiatur æs: quod æri bono immi&longs;cea­<lb/>tur. </s> <s id="N1EBA3">At recrementa, quæ detrahit magi&longs;ter, qui æs ex panibus torrefactis <expan abbr="cõficit">con<lb/>ficit</expan>, cribrentur: quæ ex cribro decidunt in uas &longs;ubiectum, lauentur: quæ in <lb/>eo remanent, in ci&longs;ium effu&longs;a aduehantur ad primas fornaces, & recoquan­<lb/>tur unà cum alijs recrementis: quibus etiam in&longs;pergatur <expan abbr="ram&etilde;tum">ramentum</expan> quod ex <lb/>i&longs;tis uel tunc natis cadmijs lauatis colligitur, æs quod è fornace defluit in ca <lb/>tinum cinereum, etiam cochleari effundat in æreos catinos oblongos: quo <lb/>modo conflantur panes nouem uel decem: qui &longs;imul cum uilibus panibus <lb/>fathi&longs;centibus torreantur: ex torrefactis conficiatur æs luteum. </s> <s id="N1EBBC">Quinetiam <lb/>cadmia, apud nos uocata, fit ex recrementis, quæ detrahit magi&longs;ter qui æs <lb/>ex panibus torrefactis conficit, unà cum alijs uilibus <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan> recoctis. </s> <s id="N1EBC7">E­<lb/>tenim &longs;i panes ærei, ex talibus recrementis conflati, franguntur, fragmenta <lb/>nominant cadmiam: ex qua & ære luteo duobus modis fit æs <expan abbr="caldariũ">caldarium</expan>: uel <lb/>enim cadmiæ duæ portiones cum una æris lutei in primis fornacibus colli­<lb/>quefactæ permi&longs;centur: uel contrà æris lutei duæ cum una cadmiæ: æs <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>quod è fornace defluit in catinum cinereum, cochleari effunditur in æreos <lb/>catinos oblongos ante calefactos, ut cadmia & æs <expan abbr="luteũ">luteum</expan> bene <expan abbr="cõmi&longs;ceãtur">commi&longs;ceantur</expan>: <lb/>ij&longs;dem catinis, priu&longs;quam æs caldarium futurum in ip&longs;os infundatur, puluis <lb/>carbonum in&longs;pergatur, & <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> puluere æs infu&longs;um &longs;uper&longs;pargatur, ne cad­<lb/>mia & æs luteum, anteaquam bene mi&longs;ceantur, congelent: quenque <expan abbr="pan&etilde;">panem</expan> ex <lb/>catino effu&longs;um mini&longs;ter à puluere purget ligno: idem eum inijciat in <expan abbr="labrũ">labrum</expan>, <pb pagenum="437" xlink:href="001/01/447.jpg"/>in qua calida in&longs;it: pulchrius enim fit æs caldarium, &longs;i calida re&longs;tinguatur. </s> <s id="N1EBFF"><lb/>Verùm quia &longs;æpe mentionem feci de æreis catinis oblongis, quales e&longs;&longs;e de­<lb/>beant, paucis dicam. </s> <s id="N1EC05">Longi &longs;int pedem & palmum: eorum pars caua &longs;uperi­<lb/>us, lata palmos tres & digitum, inferius rotundata.</s> </p> <p id="N1EC0A" type="caption"> <s id="N1EC0C">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atinus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>atini oblongi<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.447.1.jpg" xlink:href="001/01/447/1.jpg"/> <p id="N1EC26" type="main"> <s id="N1EC28">Verùm ramentum duplex e&longs;t, precio&longs;um & uile: illud fit aut ex cadmijs <lb/>primarum fornacum ortis, cùm panes conflantur uel ex ære & plumbo, uel <lb/>ex &longs;pinis precio&longs;is, uel ex <expan abbr="recrem&etilde;tis">recrementis</expan> melioribus, uel ex ramento præ&longs;tanti­<lb/>ore: aut ex purgamentis & lateribus fornacum, in quibus panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> <lb/>torrentur: quæ omnia quibus modis tundenda & lauanda &longs;int, libro octa­<lb/>uo explicaui. </s> <s id="N1EC3D">Vile uerò <expan abbr="ramentũ">ramentum</expan> conficitur ex cadmijs natis, cùm panes <expan abbr="cõ­flantur">con­<lb/>flantur</expan> uel ex &longs;pinis uilibus, uel ex recrementis deterioribus. </s> <s id="N1EC4A">Excoctor <expan abbr="aũt">aut</expan>, <lb/>qui ex ramento precio&longs;o conficiet panes, ad tria eius ci&longs;ia &longs;pumæ argenti & <lb/>molybdænæ quatuor ci&longs;ia, æris cinerei <expan abbr="unũ">unum</expan> adijciat: quo modo nouem uel <lb/>decem panes conflantur: quorum quinque &longs;imul in fornace, in qua &longs;tannum <lb/>ab ære &longs;ecernitur, collocentur: centumpondium plumbi, quo &longs;tillant hi pa­<lb/>nes, argenti unciam in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan>: &longs;pinæ &longs;eor&longs;im locentur: quarum alueus <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;pinis precio&longs;is recoquendis <expan abbr="cõmi&longs;ceatur">commi&longs;ceatur</expan>. </s> <s id="N1EC6D">Panes fathi&longs;centes unà cum alijs <lb/>bonis panibus fathi&longs;centibus torreantur. </s> <s id="N1EC72">At &longs;pinæ, quæ de plumbo, cùm <pb pagenum="438" xlink:href="001/01/448.jpg"/>cùm in &longs;ecundis fornacibus &longs;eparatur ab argento, detrahuntur, atque molyb­<lb/>dæna, quæ in <expan abbr="earũdem">earundem</expan> fornacum media catini parte re&longs;idet, ac focus, qui ui­<lb/>tium fecit & &longs;tannum combibit, &longs;imul cum paucis recrementis in primis for<lb/>nacibus coquantur: plumbum, &longs;iue potius &longs;tannum, quod è fornace deflu­<lb/>xit in catinum, effundatur in catillos æreos, qualibus utitur &longs;ecretor. </s> <s id="N1EC86">Talis <lb/>plumbi centumpondium <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> uncias quatuor, aut &longs;i focus uitium fecerit, <lb/>plures in &longs;e continet: cuius exigua portio addatur ad æs & plumbum, cùm <lb/>ex eis conficiuntur panes. </s> <s id="N1EC93">Si enim magna adijceretur, temperatura ditior, <lb/>quàm par &longs;it, fieret: qua de cau&longs;a &longs;olertes officinæ præ&longs;ides &longs;pinas cum alijs <lb/>&longs;pinis precio&longs;is permi&longs;cent: molybdænam, quæ in media catini parte re&longs;e­<lb/>dit, & focum, qui &longs;tannum <expan abbr="cõbibit">combibit</expan>, cum alia molybdæna, quæ in catino re&longs;e<lb/>dit. </s> <s id="N1ECA2">Attamen aliquot panes i&longs;tiu&longs;modi diuites unà <expan abbr="cũ">cum</expan> reliquis panibus &longs;tan<lb/>neis, quos &longs;ecretor confecit, rur&longs;us in &longs;ecundas fornaces inferri po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N1ECAB">Sed <lb/>incolæ Carpathi montis, &longs;i <expan abbr="abũdauerint">abundauerint</expan> particulis æris tu&longs;i, aut plumbo ex <lb/>scrementis confecto, uel in fornace, in qua panes fathi&longs;centes torrentur, col<lb/>lecto, aut &longs;puma argenti, ea uarijs modis temperant. </s> <s id="N1ECB8">Prima temperatura ha­<lb/>bet plumbi ex &longs;pinis conflati centumpondia duo, &longs;pumæ argenti, &longs;pinarum <lb/>ex molybdæna confectarum: plumbi in fornace, in qua panes fathi&longs;centes <lb/>torrentur collecti, æris minuti &longs;ingulorum dimidium centumpondium: ex <lb/>quibus conflatur panis: quo modo excoctores, cùm debitam operam in co<lb/>quendo <expan abbr="cõ&longs;ump&longs;erint">con&longs;ump&longs;erint</expan>, panes id genus quadraginta conficiunt. </s> <s id="N1ECC9">Altera tem­<lb/>peratura habet &longs;pumæ argenti <expan abbr="c&etilde;tumpondia">centumpondia</expan> duo, plumbi depauperati, uel <lb/>ex recrementis conflati unum et quartam partem, plumbi ex &longs;pinis confecti <lb/>dimidium centumpondium, æris minuti tantundem. </s> <s id="N1ECD6">Tertia &longs;pumæ argen­<lb/>ti centumpondia tria, plumbi depauperati, <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> ex &longs;pinis confecti, æris mi­<lb/>nutè contu&longs;i &longs;ingulorum dimidium centumpondium: utroque modo confla<lb/>tur panis. </s> <s id="N1ECE3">Excoctores cùm munus coquendi perfecerint, panes triginta con<lb/>fecerunt. </s> <s id="N1ECE8">Rationem <expan abbr="aũt">aut</expan>, qua apud Rhetos panes fiunt, à quibus item &longs;tan­<lb/>num &longs;eparatur, libro nono explicaui. </s> <s id="N1ECF1">At argentum hoc modo à ferro &longs;e­<lb/>cernatur: &longs;cobis ferri elimatæ & &longs;tibij pares portiones conijciantur in cati­<lb/>num fictilem: qui operculatus & oblitus imponatur in fornacem, quæ aura <lb/>in&longs;piratur: his liquefactis & rur&longs;us refrigeratis catinus frangatur. </s> <s id="N1ECFA">Ma&longs;&longs;ula, <lb/>quæ in eius fundo re&longs;idet exempta, in puluerem conteratur: ad quem plum<lb/>bi tantundem addatur: in altero catino fictili cocta permi&longs;ceantur: ad ulti­<lb/>mum, ma&longs;&longs;ula inijciatur in catinum cinereum, & plumbum ab argento &longs;epa<lb/>retur. </s> <s id="N1ED05">Atque tot & tam uariæ &longs;unt rationes, quibus metallum à metallo &longs;ecer­<lb/>nitur. </s> <s id="N1ED0A">Modos uerò, quibus eadem mi&longs;centur, partim in libro de natura fo&longs;&longs;i<lb/>lium octauo expo&longs;ui, partim aliàs exponam: nunc ad reliqua pergam.</s> </p> <p id="N1ED0F" type="main"> <s id="N1ED11">De re Metallica Libri XI. FINIS.</s> </p> <pb pagenum="439" xlink:href="001/01/449.jpg"/> <p id="N1ED18" type="head"> <s id="N1ED1A">GEORGII AGRICO<lb/>LAE DE RE METALLICA <lb/>LIBER DVODECIMVS.</s> </p> <p id="N1ED21" type="main"> <s id="N1ED23">Praecepta argenti <expan abbr="di&longs;cern&etilde;di">di&longs;cernendi</expan> ab ære, libro pro­<lb/>ximo tradidi, &longs;upere&longs;t ea pars, quæ ad &longs;uccos con­<lb/>cretos pertinet: quæ, cùm aliena à re metallica uide <lb/>ri po&longs;&longs;it, quid cau&longs;æ &longs;it cur ab ea &longs;eparari non debe­<lb/>at, libro <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> explicaui. </s> <s id="N1ED36">Succi autem concreti <expan abbr="cõ­ficiũtur">con­<lb/>ficiuntur</expan> uel ex aquis, quas natura, aut ars, &longs;uccis in­<lb/>fecit, uel ex ip&longs;is &longs;uccis liquidis, uel ex lapidibus mi <lb/>&longs;tis. </s> <s id="N1ED43">Initio &longs;olertes homines cùm uiderent aquas <lb/>quorundam lacuum, natura &longs;ucci plenas, &longs;olis ardo<lb/>ribus &longs;iccatas con&longs;pi&longs;&longs;ari, atque ex eis fieri &longs;uccos concretos, ueri&longs;imile e&longs;t eos <lb/>aquas a&longs;&longs;imiles alijs in locis infudi&longs;&longs;e uel corriua&longs;&longs;e in areas, ad aliquam alti­<lb/>tudinem depre&longs;&longs;as, ut ip&longs;as etiam &longs;olis calores conden&longs;arent. </s> <s id="N1ED4E">Deinde, quia <lb/>uiderent i&longs;ta ratione &longs;uccos concretos <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> æ&longs;tate confici po&longs;&longs;e, nec <lb/>tamen in omnibus regionibus, &longs;ed in calidis & temperatis &longs;olum, in quibus <lb/>æ&longs;tiuo tempore raro pluit, eas quoque in ua&longs;is igne &longs;ubiecto coquere ad &longs;pi&longs;­<lb/>&longs;itudinem cœpi&longs;&longs;e: quo modo omnibus anni temporibus in omnibus regi<lb/>onibus, etiam frigidi&longs;&longs;imis ex aquis &longs;ucco&longs;is, &longs;iue natura, &longs;iue ars eas infece­<lb/>rit, coctis &longs;ucci concreti confici po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N1ED61">Po&longs;tea cùm quo&longs;dam lapides u&longs;tos <lb/>&longs;tillare &longs;uccis uiderent, eos in ollis coxi&longs;&longs;e, ut etiam &longs;ic aliquos &longs;uccos concre<lb/>tos efficerent. </s> <s id="N1ED68">Sed quot & quibus rationibus, eorum qui&longs;que confici po&longs;&longs;it, <lb/><expan abbr="operæpreciũ">operæ precium</expan> e&longs;t cogno&longs;cere. </s> <s id="N1ED70">Itaque ordiar à &longs;ale: qui fit aut ex aqua, quæ uel <lb/>naturaliter &longs;al&longs;a e&longs;t, uel talis <expan abbr="hominũ">hominum</expan> operis effecta: aut ex diluto &longs;al&longs;o, aut ex <lb/>lixiuio item &longs;al&longs;o. </s> <s id="N1ED7B">Atque aqua quidem naturaliter &longs;al&longs;a, aut in &longs;alinis à &longs;olis ar<lb/>dore, aut in cortinis uel ollis, uel fo&longs;&longs;is, ab ignis calore con&longs;pi&longs;&longs;ata uertitur in <lb/>&longs;alem. </s> <s id="N1ED82">Quæ uerò arte &longs;al&longs;a e&longs;t, igne den&longs;ata in eundem &longs;alem mutatur. </s> <s id="N1ED85">Sali­<lb/>næ autem, &longs;i loci ratio ita fert, ac ip&longs;a res hoc po&longs;tulat, fodiendæ &longs;unt multæ: <lb/>nec tamen plures quàm utile &longs;it. </s> <s id="N1ED8C"><expan abbr="Tantũ">Tantum</expan> enim &longs;alem <expan abbr="cõficere">conficere</expan> debemus, quan <lb/>tum po&longs;&longs;umus diuendere. </s> <s id="N1ED98">Sit uerò earum altitudo modica & planicies æ­<lb/>quata, ut omnes aquæ &longs;olis caloribus &longs;iccentur in &longs;alem: quinetiam areæ &longs;ali<lb/>nariæ, ne combibant aquas, &longs;ale primum facto cru&longs;tentur. </s> <s id="N1ED9F">Vetus hoc e&longs;t & <lb/>multis in locis <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan>, aquas marinas infundere in &longs;alinas, &longs;iue in <expan abbr="ea&longs;d&etilde;">ea&longs;dem</expan> deri­<lb/>uare: non minus uetus &longs;ed minus <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan> aquas puteales in &longs;alinas ingerere: <lb/><expan abbr="&qring;d">quod</expan> Babylone <expan abbr="factũ">factum</expan> e&longs;&longs;e autor e&longs;t Plinius: & in Cappadocia <expan abbr="nõ">non</expan> modo putea<lb/>les, inge&longs;tas e&longs;&longs;e, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> fontanas. </s> <s id="N1EDC5">Certe in calidis regionib. </s> <s id="N1EDC8">omnes aquæ &longs;al<lb/>&longs;æ, lacu&longs;tres quoque, in tales &longs;alinas ductæ, uel fu&longs;æ, uel inge&longs;tæ, & &longs;olis ardo<lb/>ribus &longs;iccatæ in &longs;alem conuerti po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N1EDCF">Dum autem aquæ &longs;al&longs;æ, quas conti <lb/>nent &longs;alinæ, &longs;ole coquuntur, &longs;i magni & crebri imbres effluxerint, &longs;pi&longs;&longs;itati <lb/>&longs;unt impedimento: &longs;i rari, &longs;al &longs;aporem grauiorem contrahit: ut etiam, cùm <lb/>&longs;alinæ alia aqua dulci rigantur. </s> <s id="N1EDD8">Sed &longs;al ex aqua marina hoc modo <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>: <pb pagenum="440" xlink:href="001/01/450.jpg"/>qua parte mare ad litus &longs;tagnauerit, & ampla fuerit ac æquata campi plani­<lb/>cies, in quam marini fluctus non infunduntur, ea uel tria, uel quatuor, uel <lb/>quinque, uel &longs;ex, incilia fiunt, lata pedes &longs;ex, alta duodecim, longa &longs;excentos: <lb/>uel longiora, &longs;i planicies illa &longs;e extendit in longius &longs;pacium: eorum unum ab <lb/>altero di&longs;tat ad pedes <expan abbr="duc&etilde;tos">ducentos</expan>. </s> <s id="N1EDF0">Rur&longs;us inter ea <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> tria incilia <expan abbr="trã&longs;uer&longs;a">tran&longs;uer&longs;a</expan>: quin <lb/>fo&longs;&longs;a principalis &longs;ic agitur, ut aquas è &longs;tagno hau&longs;tas, infundere possit in in­<lb/>cilia, atque hæc in &longs;alinas, quibus inter incilia planicies plena e&longs;t. </s> <s id="N1EDFF">Salinæ <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>&longs;unt areæ ad <expan abbr="modicã">modicam</expan> altitudinem depre&longs;&longs;æ: circa quas terræ, ex eis, cùm de­<lb/>primerentur, effo&longs;&longs;æ, uel cùm purgarentur, extractæ, aggerantur: atque etiam <lb/>inter areas fiunt aggeres pedem alti: qui retinent aquas in eas immi&longs;&longs;as. </s> <s id="N1EE10">Inci <lb/>lia habent ora, per quæ aquas primæ quæque areæ recipiunt. </s> <s id="N1EE15">Areæ quoque ha<lb/>bent ora, per quæ aquæ rur&longs;us ex alijs in alias permanant. </s> <s id="N1EE1A">Præcipitur <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>libramento, ut aquæ ex area in aream influere, & eam replere po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1EE23">His o­<lb/>mnibus recte & ordine factis, &longs;epto reclu&longs;o aperitur os &longs;tagni, quod aquas <lb/>marinas cum aqua pluuia, uel fluuiali permi&longs;tas <expan abbr="cõtinet">continet</expan>: ac omnia incilia <expan abbr="cõ­pl&etilde;tur">con­<lb/>plentur</expan>. </s> <s id="N1EE34">Deinde aperitur os primæ cuiu&longs;que areæ: quæ reliquas talibus aquis <lb/>replet: hæ cùm &longs;ale, in quem den&longs;antur, totas areas incru&longs;tauerint, ip&longs;æ de­<lb/>nuo ab omnibus rebus terrenis purgantur: tum rur&longs;us prima quæque area in <lb/>cili proxima repletur i&longs;tiu&longs;modi aquis: quæ relinquuntur, donec plurimis <lb/>earum partibus tenuibus, ardore &longs;olis in halitum conuer&longs;is & di&longs;&longs;ipatis ali­<lb/>quantum cra&longs;&longs;e&longs;cant: mox aperto ore ex ea <expan abbr="emittũtur">emittuntur</expan> in &longs;ecundam: ubi cum <lb/>certo temporis &longs;pacio man&longs;erint, eius quoque os aperitur, ut in tertiam aream <lb/>influant: in qua tandem totæ &longs;pi&longs;&longs;antur in &longs;alem. </s> <s id="N1EE49">Areæ uerò iterum atque ite­<lb/>rum, &longs;ale exempto, marinis aquis complentur. </s> <s id="N1EE4E">Verùm &longs;al ra&longs;tris ligneis cor<lb/>radetur, batillis eijcitur.</s> </p> <p id="N1EE53" type="caption"> <s id="N1EE55">M<emph type="italics"/>are<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>tagnum<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>eptum<emph.end type="italics"/> C. I<emph type="italics"/>ncilia<emph.end type="italics"/> D. <lb/>S<emph type="italics"/>alinæ<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>a&longs;trum<emph.end type="italics"/> F. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <pb pagenum="441" xlink:href="001/01/451.jpg"/> <figure id="id.001.01.451.1.jpg" xlink:href="001/01/451/1.jpg"/> <p id="N1EE8D" type="main"> <s id="N1EE8F">At aqua &longs;al&longs;a coquitur in cortinis, quæ &longs;unt in ca&longs;is prope puteos, ex qui­<lb/>bus hauritur: cuique ca&longs;æ nomen alicuius animalis, aut alterius rei &longs;olet impo<pb pagenum="442" xlink:href="001/01/452.jpg"/>ni, & ad <expan abbr="eã">eam</expan> tabella picta illius <expan abbr="effigi&etilde;">effigiem</expan> <expan abbr="exprim&etilde;s">exprimens</expan> affigi. </s> <s id="N1EEA5">Cuiu&longs;que ca&longs;æ parietes, <lb/>uel ex terra fornacei &longs;unt, uel craticij cra&longs;&longs;o luto illiti: quanque <expan abbr="etiã">etiam</expan> lapidei aut <lb/>latericij fieri po&longs;&longs;unt: qui &longs;unt in lateribus alti plerunque &longs;unt pedes &longs;edecim: <lb/>itaque &longs;i <expan abbr="tectũ">tectum</expan> in <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> <expan abbr="pedũ">pedum</expan> quatuor & uiginti a&longs;&longs;urgit, eos, qui in fron­<lb/>te & tergo exi&longs;tunt, altos e&longs;&longs;e quadraginta pedes oportet: ut etiam interio­<lb/>rem parietem intermedium. </s> <s id="N1EEC2">Tectum autem con&longs;tat ex tabulis longis pedes <lb/>quatuor, latis unum, cra&longs;&longs;is digitos duos: ad quas inferius, qua longis & an­<lb/>gu&longs;tis a&longs;&longs;erculis, ad tigna in imo diuaricata, & in &longs;ummo coniuncta affixis, <lb/>imponuntur, &longs;tramina luto illita, & ad digiti cra&longs;&longs;itudinem coagmentata ap<lb/>ponuntur: &longs;uperius uerò eis item &longs;tramina luto illita, & ad &longs;e&longs;quipedis cra&longs;&longs;i<lb/>tudinem coagmentata &longs;uperimponuntur: ut ca&longs;æ ab incendio <expan abbr="periculũ">periculum</expan> non <lb/>&longs;it, & ab imbribus tuta e&longs;&longs;e, atque calorem ad ma&longs;&longs;as &longs;alis &longs;iccandas <expan abbr="nece&longs;&longs;ariũ">nece&longs;&longs;arium</expan> <lb/>continere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1EEDB">Quæque autem ca&longs;a in tres partes e&longs;t di&longs;tributa: in quarum <lb/>prima ligna uel &longs;tramina collocantur: in media, inter quam & primam pari­<lb/>es <expan abbr="cõmunis">communis</expan> exi&longs;tit, focus e&longs;t, &longs;uper quem imponitur cortina: ad cuius <expan abbr="dextrã">dextram</expan> <lb/>e&longs;t cupa, in quam &longs;al&longs;a, in ca&longs;am à baiulis a&longs;portata, infunditur: ad &longs;ini&longs;tram <lb/>&longs;camnum, in quo &longs;alis ma&longs;&longs;æ plus minus triginta <expan abbr="reponũtur">reponuntur</expan>. </s> <s id="N1EEF2">Sed triplo ple­<lb/>runque plures in po&longs;trema ca&longs;æ parte: quæ, ex luto & cinere facta, octo pedi­<lb/>bus altior e&longs;t quàm &longs;olum: quam altitudinem <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;camnum habet: nam ma<lb/>gi&longs;ter & mini&longs;tri, cùm &longs;alis ma&longs;&longs;as de cortina deportant, ex illa in hoc eunt. </s> <s id="N1EEFF"><lb/>In eam uerò ad cortinæ dextram a&longs;cendunt, non gradibus, &longs;ed terra cliuuli <lb/>in&longs;tar aggerata. </s> <s id="N1EF05">In &longs;ummo po&longs;tremi parietis &longs;unt duæ fene&longs;tellæ, & tertia i­<lb/>bidem in tecto, per quas fumus eluctatur: eum tam po&longs;teriore quàm priore <lb/>foci parte emi&longs;&longs;um excipit operculum: &longs;ub quo progre&longs;&longs;us ad fene&longs;tellas a­<lb/>&longs;cendit. </s> <s id="N1EF0E">Hoc operculum con&longs;tat ex a&longs;&longs;eribus, quorum aliud alio paululum <lb/>e&longs;t impo&longs;itum: eos autem duæ trabes paruæ &longs;u&longs;tinent: quas trabes ca&longs;æ: in­<lb/>termedius paries è regione foci <expan abbr="ianuã">ianuam</expan> habet patentem, altam pedes octo, la <lb/>tam quatuor: per quam lenis aura, quæ fumum in po&longs;tremam partem agat, <lb/>in&longs;piratur. </s> <s id="N1EF1D">Eiu&longs;dem altitudinis et latitudinis ianuam habet primus paries in <lb/>altero latere: utraque igitur tanta e&longs;t, ut per eam ligna uel &longs;tramina, atque &longs;al&longs;æ <lb/>importari, &longs;alis ma&longs;&longs;æ exportari po&longs;&longs;int. </s> <s id="N1EF24">Sed hæc, cum uentus flauerit, ne co<lb/>ctioni <expan abbr="impedim&etilde;to">impedimento</expan> &longs;it, <expan abbr="claud&etilde;da">claudenda</expan> e&longs;t: quinetiam in primi i&longs;tius parietis fene­<lb/>&longs;tras uitrea &longs;pecularia &longs;unt impo&longs;ita, ut <expan abbr="uentũ">uentum</expan> excludant, lumen <expan abbr="trã&longs;mittant">tran&longs;mittant</expan>.</s> </p> <p id="N1EF3B" type="caption"> <s id="N1EF3D">C<emph type="italics"/>a&longs;æ<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>arum tabellæ pictæ<emph.end type="italics"/> B. E<emph type="italics"/>arundem,<emph.end type="italics"/> P<emph type="italics"/>rima pars<emph.end type="italics"/> C. <lb/>M<emph type="italics"/>edia<emph.end type="italics"/> D. P<emph type="italics"/>o&longs;trema<emph.end type="italics"/> E. D<emph type="italics"/>uæ fene&longs;tellæ in po&longs;tremo pariete<emph.end type="italics"/><lb/>F. T<emph type="italics"/>ertia fene&longs;tella in tecto<emph.end type="italics"/> G. P<emph type="italics"/>uteus<emph.end type="italics"/> H. A<emph type="italics"/>lterius generis <lb/>puteus<emph.end type="italics"/> I. M<emph type="italics"/>odulus<emph.end type="italics"/> K. P<emph type="italics"/>ertica<emph.end type="italics"/> L. B<emph type="italics"/>aiulorum furca in <lb/>quas defatigati perticam imponunt<emph.end type="italics"/> M.</s> </p> <pb pagenum="443" xlink:href="001/01/453.jpg"/> <figure id="id.001.01.453.1.jpg" xlink:href="001/01/453/1.jpg"/> <p id="N1EF9E" type="main"> <s id="N1EFA0">Focum plerunque con&longs;truunt lapidibus &longs;al&longs;is, & terris cum &longs;ale mi&longs;tis, atque <lb/>&longs;al&longs;a madefactis: quales muri ualde <expan abbr="dure&longs;cũt">dure&longs;cunt</expan> igni: <expan abbr="longũ">longum</expan> uerò faciunt pedes <pb pagenum="444" xlink:href="001/01/454.jpg"/>octo & dimidium, latum &longs;eptem & dodrantem, altum, &longs;i ligna cremantur, <lb/>ferè quatuor, &longs;i &longs;tramina, &longs;ex. </s> <s id="N1EFB4">Tum autem bacillum ferreum, ad quatuor pe­<lb/>des longum, in foramine ferrei pedis, qui in medij oris, lati pedes tres, &longs;olo <lb/>in&longs;i&longs;tit, includunt: & in ip&longs;um intus procedens &longs;tramina inijciunt: at unam­<lb/>quanque cortinam ex ferri uel plumbi nigri laminis, longis pedes tres, & toti <lb/>dem latis, minus duobus digitis quadrangulam conficiunt, longam pedes <lb/>octo, latam &longs;eptem, altam &longs;emipedem: quæ laminæ iccirco non admodum <lb/>cra&longs;&longs;æ &longs;unt, ut aqua citius igni cale&longs;cat, & decoquatur: quò uerò &longs;al&longs;ior fue­<lb/>rit, eò breuiore tempore den&longs;atur in &longs;alem. </s> <s id="N1EFC5">Hanc cortinam, qua laminæ cla­<lb/>uis confixæ <expan abbr="cõpinguntur">compinguntur</expan>, maltha, quæ habet <expan abbr="taurinũ">taurinum</expan> iecur, taurinumque &longs;an­<lb/>guinem & cinerem, <expan abbr="oblinũt">oblinunt</expan>: ne &longs;al&longs;a effluat, aut exudet. </s> <s id="N1EFD8">Ad utrunque foci me­<lb/>dij latus bina tigilla quadrangula ad tres pedes longa, ad &longs;emipedem lata & <lb/>cra&longs;&longs;a &longs;ic defodiunt in terra, ut alterum ab altero di&longs;tet pede: utrunque &longs;e&longs;qui­<lb/>pede altius quàm cortina a&longs;&longs;urgat: quibus, po&longs;tquam cortina fuerit in foci <lb/>muris locata, <expan abbr="immittũtur">immittuntur</expan> duo tigilla eiu&longs;dem latitudinis & cra&longs;&longs;itudinis, &longs;ed <lb/>longa pedes quatuor: quæ, ne decidant, curta tigilla excauata continent. </s> <s id="N1EFE9">Il­<lb/>lis autem longis tres perticas, longas pedes tres, latas digitos tres, cra&longs;&longs;os du<lb/>os tran&longs;uer&longs;as imponunt: quarum alia ab alia di&longs;tat pede. </s> <s id="N1EFF0">Singulis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ter­<lb/>nos bacillorum ferreorum uncos inijciunt, binos extra tigilla, &longs;ingulos in e­<lb/>orum medio. </s> <s id="N1EFFB">Hæc bacilla pedem longa utrinque &longs;unt uncinata: alter uncus <lb/>dextram, alter &longs;ini&longs;tram &longs;pectat: inferiorem quenque inijciunt fibulis, quæ u­<lb/>trinque clauis fundo cortinæ affixæ in medio curuatæ eminent. </s> <s id="N1F002">Sunt præte­<lb/>rea duæ perticæ longæ pedes &longs;ex, latæ palmum, cra&longs;&longs;æ digitos tres: quæ pri<lb/>ori tigillo &longs;ubditæ in po&longs;teriore iacent: utriu&longs;que po&longs;teriori capiti <expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan> un<lb/>cum bacilli ferrei, longi pedes duos, & digitos tres: cuius caput inferius <expan abbr="re­tortũ">re­<lb/>tortum</expan> cortinam &longs;u&longs;tinet: nam eius po&longs;terior pars duobus po&longs;terioribus fo­<lb/>ci angulis non in&longs;i&longs;tit, &longs;ed ab eis abe&longs;t ferè be&longs;&longs;em, ut flamma, & fumus elu­<lb/>ctari po&longs;&longs;int: quæ po&longs;terior foci pars &longs;emipedem cra&longs;&longs;a, &longs;emipede altior e&longs;t <lb/>quàm cortina: quam cra&longs;&longs;itudinem & altitudinem etiam habet paries inter <lb/>hunc & tertiam ca&longs;æ partem medius & utrique contiguus, ut hæc, ex terra & <lb/>cinere factus, non ut ille lapidibus &longs;al&longs;is ductus: &longs;ed cortina prioribus duo­<lb/>bus foci angulis, eiusque lateribus in&longs;i&longs;tit: quæ, ne flamma ex foco exiliat, ci­<lb/>nere obturant. </s> <s id="N1F023">Si &longs;al&longs;æ &longs;itula infu&longs;a in omnes cortinæ angulos influit, recte <lb/>e&longs;t &longs;uper focum impo&longs;ita.</s> </p> <p id="N1F028" type="caption"> <s id="N1F02A">F<emph type="italics"/>ocus<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>s foci<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> C. T<emph type="italics"/>igilla in terra defo&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> D. <lb/>T<emph type="italics"/>igilla eis immi&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> E. P<emph type="italics"/>ertica breuiores<emph.end type="italics"/> F. M<emph type="italics"/>inora bacilla fer/<lb/>rea uncinata<emph.end type="italics"/> G. F<emph type="italics"/>ibulæ<emph.end type="italics"/> H. P<emph type="italics"/>erticæ longiores<emph.end type="italics"/> I. M<emph type="italics"/>aiora ba­<lb/>cilla ferrea uncinata<emph.end type="italics"/> K.</s> </p> <pb pagenum="445" xlink:href="001/01/455.jpg"/> <figure id="id.001.01.455.1.jpg" xlink:href="001/01/455/1.jpg"/> <p id="N1F078" type="main"> <s id="N1F07A">Verùm &longs;itula ad decem &longs;extarios Romanos capit, modulus octo &longs;itulas. </s> <s id="N1F07D"><lb/>In tales modulos &longs;al&longs;æ, ex puteis hau&longs;tæ, infunduntur, & à baiulis, ut dixi, in <pb pagenum="446" xlink:href="001/01/456.jpg"/>ca&longs;am a&longs;portatæ in cupam effunduntur: & ex ea in his locis, in quibus ualde <lb/>&longs;al&longs;æ fuerint, mox &longs;itulis in cortinam <expan abbr="transfundũtur">transfunduntur</expan>. </s> <s id="N1F08C">In quibus uerò minus <lb/>&longs;al&longs;æ prius cochliari alto, & &longs;imul cum manubrio ex una arbore cauato in <lb/>paruas cupas, in quas &longs;al&longs;i lapides iniecti &longs;unt, ut acrimoniam, quæ in eis e&longs;t, <lb/>aquis impertiant: tum effu&longs;æ in canaliculos, per eos ducuntur in cortinam: <lb/>ex &longs;eptem & triginta &longs;al&longs;æ &longs;itulis Halæ <expan abbr="Hermundurorũ">Hermundurorum</expan> magi&longs;ter, & qui &longs;ue <lb/>cedit uicarius eius muneris uici&longs;&longs;im duas &longs;alis ma&longs;&longs;as, quibus e&longs;t metæ figu­<lb/>ra, conficiunt. </s> <s id="N1F09F">Vterque habet mini&longs;trum, aut pro eo uxorem &longs;ociam laboris: <lb/>ade&longs;t etiam adole&longs;cens, qui ligna uel &longs;tramina cortinæ &longs;ubijcit: omnes hi, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>i&longs;tiu&longs;modi officinæ ualde incale&longs;cant, capita <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> pileolis &longs;tramineis <lb/>& uerenda &longs;ubligaculis tegunt, cætera nudi: &longs;ed quàm primum magi&longs;ter pri<lb/>mam &longs;al&longs;æ &longs;itulam infuderit in cortinam, adole&longs;cens ligna uel &longs;tramina &longs;ub­<lb/>iecta accendit, &longs;i ligna cremantur uel fa&longs;ces ramorum aut uirgultorum, &longs;al fit <lb/>candidus: &longs;i &longs;tramina, non raro &longs;ubniger: eorum enim fauillæ cum fumo in <lb/>operculum &longs;ublatæ, rur&longs;us decidunt in aquas, easque nigrore inficiunt. </s> <s id="N1F0B8">Vt au<lb/>tem &longs;al&longs;æ celerius conden&longs;entur, cùm magi&longs;ter duos &longs;al&longs;æ modulos & toti­<lb/>dem &longs;itulas infuderit, circiter &longs;e&longs;quicyathum Romanum &longs;anguinis bubuli, <lb/>uel uitulini, uel hircini, uel mi&longs;ti in <expan abbr="undeuige&longs;imã">undeuige&longs;imam</expan> &longs;al&longs;æ &longs;itulam effundit, eaque <lb/>di&longs;&longs;olutum in omnes cortinæ angulos di&longs;tribuit. </s> <s id="N1F0C7">Quanquam alibi &longs;angui­<lb/>nem cerui&longs;ia di&longs;&longs;oluunt, &longs;ed cùm iam aquarum <expan abbr="feruentiũ">feruentium</expan> &longs;ordes &longs;pumis mi­<lb/>&longs;tæ apparent, eas batillo de&longs;pumat: quam &longs;pumam, &longs;i ip&longs;i lapidibus &longs;al&longs;is o­<lb/>pus fuerit, per foramen, quod fumum emittit, in focum infundit: ibique coqui<lb/>tur in lapides &longs;al&longs;os: &longs;i non, in officinæ &longs;olum effundit: quod <expan abbr="primũ">primum</expan> coquen <lb/>di & <expan abbr="de&longs;pumãdi">de&longs;pumandi</expan> munus &longs;emihora perficit. </s> <s id="N1F0E0">Deinde eas adhuc horæ <expan abbr="quadrã­tem">quadran­<lb/>tem</expan> decoquit: quo tempore incipiunt in &longs;alem den&longs;ari: quas iam calore con<lb/>cre&longs;centes ip&longs;e et mini&longs;ter, a&longs;&longs;idue &longs;pathis ligneis uer&longs;ant: tum hora eas ferue <lb/>re &longs;init: quo tempore <expan abbr="&longs;e&longs;quicyathũ">&longs;e&longs;quicyathum</expan> cerui&longs;iæ infundit: &, ut aura cortinæ non <lb/>in&longs;piret, eius fronti mini&longs;ter imponit a&longs;&longs;erem longum pedes &longs;eptem & dimi<lb/>dium, altum pedem: utrique etiam eiu&longs;dem lateri a&longs;&longs;erem longum pedes tres <lb/>& dodrantem. </s> <s id="N1F0F7">Ille, quod cortina in ip&longs;ius formis &longs;it inclu&longs;a, &longs;tabilis manet. </s> <s id="N1F0FA"><lb/>Hi duo, quod illi & priori tigillo tran&longs;uer&longs;o in&longs;i&longs;tant: po&longs;tea a&longs;&longs;eribus &longs;ubla<lb/>tis duas corbes altas pedes duos, & &longs;uperius <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> pedes latas, inferius <expan abbr="tan­tũmodo">tan­<lb/>tummodo</expan> palmum, tigillis tran&longs;uer&longs;is idem mini&longs;ter interponit: in quas magi <lb/>&longs;ter &longs;alem batillo inijcit, easque &longs;emihora <expan abbr="cõplet">complet</expan>. </s> <s id="N1F110">Deinde rur&longs;us a&longs;&longs;eribus cor <lb/>tinæ impo&longs;itis, &longs;al&longs;as feruere &longs;init horæ dodrantem. </s> <s id="N1F115">Tum iterum &longs;alem batil<lb/>lo &longs;ublatum, & &longs;ali, quo utraque corbis completa e&longs;t, &longs;uperiniectum accumu­<lb/>lat. </s> <s id="N1F11C">In diuer&longs;is autem locis, diuer&longs;as &longs;ali dant figuras: in corbibus <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> ma&longs;&longs;æ <lb/>figura metæ, &longs;ed non in his &longs;olis, uerum etiam in <expan abbr="in&longs;trum&etilde;tis">in&longs;trumentis</expan>, quæ imagines <lb/>multarum rerum exprimunt, ut etiam tabulæ quædam, in quas item &longs;al con<lb/>ijcitur. </s> <s id="N1F12D">Tam uerò tabulas quàm corbes in altiore ca&longs;æ loco, qui tertia, ut di­<lb/>xi, eius pars e&longs;t, uel in &longs;camno æque alto, & in quod ex eo itur, reponunt, ut <lb/>&longs;al aere calido magis exiccetur. </s> <s id="N1F134">Magi&longs;ter & eius uicarius, interdiu noctuque, <lb/>fe&longs;tis diebus anniuer&longs;arijs <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> exceptis, &longs;al&longs;as alternis coquentes &longs;a<lb/>lem conficiunt. </s> <s id="N1F13F">Nulla cortina diutius anno dimidio ignis uim &longs;u&longs;tinet: eam <lb/>magi&longs;ter &longs;ingulis hebdomadis aqua infu&longs;a lauat: lauatam &longs;traminibus &longs;ubie<pb pagenum="447" xlink:href="001/01/457.jpg"/>ctis imponit & percutit: &longs;ed recentem primis duabus hebdomadis ter, reli­<lb/>quis bis. </s> <s id="N1F14B">Quo modo cru&longs;tæ de fundo <expan abbr="decidũt">decidunt</expan>: quæ ni decu&longs;&longs;æ fuerint, tardi<lb/>us uehementiore igni &longs;al <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>: qui & plus &longs;al&longs;æ <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan>, & cortinæ lami <lb/>nas adurit. </s> <s id="N1F15E">Si tunc aliquæ rimæ, quibus cortina fathi&longs;cit, apparent, oblinun<lb/>tur maltha. </s> <s id="N1F163">Sal, qui primis duabus hebdomadis <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, minus bonus e&longs;t, <lb/>quod ferrugine fundi, nondum cru&longs;tas contrahentis, &longs;oleat infici. </s> <s id="N1F16C"><expan abbr="Quanquã">Quanquam</expan> <lb/>uerò &longs;al i&longs;to modo ex &longs;al&longs;is tantum putealibus & fontanis fit, tamen etiam <lb/>eodem ex fluuialibus & lacu&longs;tribus, & marinis pote&longs;t confici: quin ex his e­<lb/>tiam, quæ arte &longs;al&longs;æ &longs;unt. </s> <s id="N1F178">Etenim in locis, in quibus &longs;al effoditur, eius impu­<lb/>ra fragmenta & ramenta <expan abbr="conijciũtur">conijciuntur</expan> in aquam dulcem, ip&longs;aque decocta &longs;pi&longs;­<lb/>&longs;atur in &longs;alem. </s> <s id="N1F183">Quidam &longs;alem quoque marinum, aqua dulci affu&longs;a, <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>, <lb/>& in metarum paruarum figuram formant.</s> </p> <p id="N1F18C" type="caption"> <s id="N1F18E">S<emph type="italics"/>itula<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>odulus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>upa<emph.end type="italics"/> C. M<emph type="italics"/>agi&longs;ter<emph.end type="italics"/> D. A<emph type="italics"/>dole­<lb/>&longs;cens<emph.end type="italics"/> E. V<emph type="italics"/>xor<emph.end type="italics"/> F. S<emph type="italics"/>patha lignea<emph.end type="italics"/> G. A<emph type="italics"/>&longs;&longs;eres<emph.end type="italics"/> H. <lb/>C<emph type="italics"/>orbes<emph.end type="italics"/> I. B<emph type="italics"/>atillum<emph.end type="italics"/> K. R<emph type="italics"/>utrum<emph.end type="italics"/> L. S<emph type="italics"/>tramina<emph.end type="italics"/> M. <lb/>C<emph type="italics"/>yathus<emph.end type="italics"/> N. V<emph type="italics"/>a&longs;culum &longs;anguinem continens<emph.end type="italics"/> O. <lb/>C<emph type="italics"/>antharus cerui&longs;iam continens<emph.end type="italics"/> P.</s> </p> <pb pagenum="448" xlink:href="001/01/458.jpg"/> <figure id="id.001.01.458.1.jpg" xlink:href="001/01/458/1.jpg"/> <p id="N1F1FC" type="main"> <s id="N1F1FE">Aliqui &longs;alem ex &longs;al&longs;is, quæ feruentes ex terra effluunt, hoc modo confici­<lb/>unt. </s> <s id="N1F203">In lacunam &longs;caturigino&longs;am imponunt ollas fictiles, inque eas <expan abbr="tantã">tantam</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan>, <pb pagenum="449" xlink:href="001/01/459.jpg"/>ex &longs;caturigine cochlearibus hau&longs;tam, infundunt, ut &longs;emiplenæ fiant: quam <lb/>perpetuus aquarum, quas lacuna continet, feruor, non aliter ac ignis ardor <lb/>&longs;al&longs;am in cortinas infu&longs;am coquit. </s> <s id="N1F217">Quamprimum autem cœperit cra&longs;&longs;e&longs;ce­<lb/>re, quod fit cùm ad tertias aut amplius fuerit decocta, forcipibus ollas pre­<lb/>hendentes eam in ferreas cortinas paruas, & quadrangulas <expan abbr="it&etilde;">item</expan> in lacuna col<lb/>locatas <expan abbr="effundũt">effundunt</expan>: quarum cauum longum e&longs;&longs;e &longs;olet pedes tres, latum duos, <lb/>altum digitos tres. </s> <s id="N1F22A">Quoniam uerò &longs;ingulis quaterni &longs;unt pedes graues, qui<lb/>bus in&longs;i&longs;tunt, aqua eas &longs;ubit & undique cingit: nec tamen influit: quæ, quia <expan abbr="cõtinenter">con<lb/>tinenter</expan> & ex lacuna per canales effluit, & &longs;caturigines recentis copiam &longs;up<lb/>peditant, &longs;emper feruet, atque cra&longs;&longs;e&longs;centem aquam in cortinas infu&longs;am, in &longs;a­<lb/>lem den&longs;are pote&longs;t: qui mox batillis eximitur, idemque labor &longs;æpius iteratur. </s> <s id="N1F239"><lb/>Verùm &longs;i &longs;al&longs;æ cum alijs &longs;uccis permi&longs;tæ fuerint, ut plerunque calidæ e&longs;&longs;e &longs;o­<lb/>lent, ex eis &longs;al non debet confici.</s> </p> <p id="N1F23F" type="caption"> <s id="N1F241">L<emph type="italics"/>acuna<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ochlear<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ortinæ<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.459.1.jpg" xlink:href="001/01/459/1.jpg"/> <p id="N1F267" type="main"> <s id="N1F269">Alij aquas &longs;al&longs;as, &longs;ed maxime marinas, in magnis ollis ferreis coquunt: <lb/>qui, quia plerunque &longs;tramina &longs;olent concremare, &longs;alem nigriorem <expan abbr="cõficiunt">conficiunt</expan>: <lb/>quidam in ij&longs;dem ollis muriam &longs;al&longs;amentorum decoquunt: hi uerò &longs;alem ef<lb/>ficiunt, qui pi&longs;ces & &longs;apit & olet.</s> </p> <pb pagenum="450" xlink:href="001/01/460.jpg"/> <p id="N1F27A" type="caption"> <s id="N1F27C">O<emph type="italics"/>llæ<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ripus<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ochlear altum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.460.1.jpg" xlink:href="001/01/460/1.jpg"/> <p id="N1F296" type="main"> <s id="N1F298">Eos autem, qui &longs;alem ardentibus lignis, aquas &longs;al&longs;as infundendo confici­<lb/>unt, fo&longs;&longs;as, in quibus collocent ligna, facere oportet: quas conuenit e&longs;&longs;e lon­<lb/>gas pedes duodecim, latas &longs;eptem, altas duos & dimidium, ne aquæ infu&longs;æ <lb/>effluant: undique lapidibus &longs;al&longs;is, quamprimum haberi po&longs;&longs;unt, con&longs;tructas, <lb/>ut nec aquas &longs;orbeant, neque terra ex earum fronte, tergo, lateribus decidat: <lb/>&longs;ed, quoniam carbones unà cum liquore &longs;al&longs;o <expan abbr="mutãtur">mutantur</expan> in &longs;alem, Hi&longs;pani, ut <lb/>Plinius &longs;cribit, etiam <expan abbr="lignũ">lignum</expan> referre arbitrantur. </s> <s id="N1F2AF">Quercus optima, ut quæ per <lb/>&longs;e cinere &longs;yncero uim &longs;alis reddat: alibi corylus laudatur. </s> <s id="N1F2B4">Attamen &longs;al, qui­<lb/>cunque ligno confit, non multum probatur, quod niger &longs;it & parum &longs;ynce­<lb/>rus: quo circa i&longs;ta &longs;alis conficiendi ratio à Germanis & Hi&longs;panis repudiata.</s> </p> <p id="N1F2BB" type="caption"> <s id="N1F2BD">F<emph type="italics"/>o&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>as in quod &longs;al&longs;a deriuatur<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>ochlear<emph.end type="italics"/> C. <lb/>S<emph type="italics"/>itula ad perticam, in ea inclu&longs;am, affixa<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="451" xlink:href="001/01/461.jpg"/> <figure id="id.001.01.461.1.jpg" xlink:href="001/01/461/1.jpg"/> <p id="N1F2E3" type="main"> <s id="N1F2E5">Sed dilutum, ex quo conficitur &longs;al, fit ex terra &longs;al&longs;a, uel &longs;alis & halinitri fœ<lb/>cunda: lixiuium uerò ex cinere arundinis uel iunci. </s> <s id="N1F2EA">Verùm ex terra &longs;al&longs;a ori<lb/>tur dilutum, ex quo decocto &longs;al <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> conficitur: ex altera, de qua pau<lb/>lo po&longs;t plura dicam, ex quo &longs;al & halinitrum. </s> <s id="N1F2F5">At ex cinere na&longs;citur <expan abbr="lixiuiũ">lixiuium</expan>, <lb/>ex quo etiam &longs;al &longs;olus fit. </s> <s id="N1F2FE">Tam autem cinis quam terra primò conijciatur in <lb/>magnam cupam: deinde aqua dulcis ei affundatur: quæ, cinere uel terra per­<lb/>ticis agitata, horarum ferme duodecim &longs;pacio imbibit &longs;alem: tum turbine ex <lb/>cupa extracto, colata excipiatur labro, mox &longs;iue dilutum fuerit &longs;al&longs;um, &longs;iue <lb/>lixiuium ua&longs;culis hau&longs;tum infundatur in paruas cupas: ad extremum trans­<lb/>fundatur in cortinam ferream uel plumbeam, & coquatur, donec aquis ex­<lb/>halatis &longs;uccus den&longs;etur in &longs;alem.</s> </p> <p id="N1F30D" type="caption"> <s id="N1F30F">C<emph type="italics"/>upa magna<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> B. L<emph type="italics"/>abrum<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>ochlear <lb/>altum<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>upæ paruæ<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="452" xlink:href="001/01/462.jpg"/> <figure id="id.001.01.462.1.jpg" xlink:href="001/01/462/1.jpg"/> <p id="N1F341" type="main"> <s id="N1F343">Atque hæ ferè &longs;alis <expan abbr="cõficiendi">conficiendi</expan> rationes &longs;unt. </s> <s id="N1F34A"><expan abbr="Nitrũ">Nitrum</expan> uerò <expan abbr="it&etilde;">item</expan> fieri &longs;olet uel ex <lb/>aqua nitro&longs;a, uel ex diluto, uel ex lixiuio. </s> <s id="N1F356">Vt autem aqua maris, aut alia &longs;al&longs;a, <pb pagenum="453" xlink:href="001/01/463.jpg"/>in &longs;alinas infu&longs;a, calore &longs;olis coquitur & mutatur in &longs;alem, ita nitro&longs;a Nili in <lb/>nitrarias infu&longs;a &longs;iue deriuata, & eodem ardore &longs;olis decocta uertitur in ni­<lb/>trum: quinetiam &longs;icuti mare &longs;ua ui influens in eiu&longs;dem Ægypti &longs;olum, abit <lb/>in &longs;alem, ita Nilus, cùm circa caniculæ ortum exundat, in nitrarias influens, <lb/>in nitrum conuertitur.</s> </p> <p id="N1F366" type="caption"> <s id="N1F368">N<emph type="italics"/>ilus<emph.end type="italics"/> A. N<emph type="italics"/>itrariæ<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ales uero e&longs;&longs;e conijcio.<emph.end type="italics"/></s> </p> <figure id="id.001.01.463.1.jpg" xlink:href="001/01/463/1.jpg"/> <p id="N1F381" type="main"> <s id="N1F383">At dilutum, ex quo conficitur nitrum, fit ex aquis dulcibus terra nitro&longs;a <lb/>percolatis: lixiuium ex ij&longs;dem percolatis cinere roboris uel quercus: <expan abbr="utrũquelabris">utrunque<lb/> labris</expan> exceptum, & in æreas cortinas <expan abbr="quadrãgulas">quadrangulas</expan> inge&longs;tum coquitur u&longs;que<lb/> ad eum finem dum in nitrum &longs;pi&longs;&longs;etur. </s> <s id="N1F394">Sed nitrum tam natiuum quàm fa<lb/>cticium in cupis pueri impubis urina temperatum decoquitur in ij&longs;dem cor <lb/>tinis. </s> <s id="N1F39B">Decoctum infunditur in cupas, quibus &longs;unt fila ænea: ad quæ adhære<lb/>&longs;cens concre&longs;cit, & fit chry&longs;ocolla, quam boracem Maurorum uocabulo no<lb/>minamus. </s> <s id="N1F3A2">Quondam nitrum præter urinam Cypria ærugine temperatum <lb/>fui&longs;&longs;e, & tritum Cyprio ære in Cyprijs mortarijs, Plinius autor e&longs;t. </s> <s id="N1F3A7">Quineti<lb/>am quidam chry&longs;ocollam ex alumine fo&longs;&longs;ili, & &longs;ale ammoniaco conficiunt.</s> </p> <p id="N1F3AC" type="caption"> <s id="N1F3AE">C<emph type="italics"/>upa in qua nitrum mi&longs;cetur cum urina<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>upa in qua <lb/>chry&longs;ocolla den&longs;atur<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>ila<emph.end type="italics"/> D. M<emph type="italics"/>ortarium<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="454" xlink:href="001/01/464.jpg"/> <figure id="id.001.01.464.1.jpg" xlink:href="001/01/464/1.jpg"/> <p id="N1F3DA" type="main"> <s id="N1F3DC">Verùm halinitrum conficitur ex terra &longs;icca & &longs;ubpingui: quæ, &longs;i aliquan­<lb/>tulum in ore retineatur, gu&longs;tatum &longs;al&longs;edine, cum acrimonia quadam permi­<lb/>&longs;ta, <expan abbr="cõmouet">commouet</expan>. </s> <s id="N1F3E7">Ea terra & puluis mi&longs;tus altitudine palmi, alternatim <expan abbr="ponãtur">ponantur</expan> <lb/>in cupis: puluis i&longs;te habeat duas portiones calcis u&longs;tæ & aqua non re&longs;tin­<lb/>ctæ, atque tres cineris quernei, uel ilignei, uel roborei, uel cerrei, uel &longs;imilis: <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>quæque cupa his, alternatim po&longs;itis, tota excepto dodrante fuerit completa, <lb/>tantæ aquæ affundantur ut plena fiat: quæ po&longs;tquam terra percolatæ <expan abbr="hali­nitrũ">hali­<lb/>nitrum</expan>, quod in ea erat, <expan abbr="cõbiberunt">combiberunt</expan>, turbine ex cupa extracto dilutum excipia<lb/>tur labro, & ua&longs;culis hau&longs;tum in paruas cupas infundatur. </s> <s id="N1F406">Quod &longs;i &longs;apor ei <lb/>fuerit ualde &longs;al&longs;us, & <expan abbr="aliquãtum">aliquantum</expan> acris, probatur: &longs;in minus, improbatur: atque <lb/>idcirco rur&longs;us eadem terra percoletur, uel altera <expan abbr="rec&etilde;ti">recenti</expan>: quinetiam aquæ duæ <lb/>uel tres, una eademque terra halinitri plena percolentur: &longs;ed diluta non <expan abbr="cõmi­&longs;ceantur">commi­<lb/>&longs;ceantur</expan>, ni&longs;i idem &longs;apor omnibus eis fuerit: quod raro, uel <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> accidit. </s> <s id="N1F421"><lb/>Verùm prima quæque in unam cupam infundantur: in <expan abbr="alterã">alteram</expan> &longs;ecunda, in ter­<lb/>tiam tertia. </s> <s id="N1F42B">Quodque uerò <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> uel <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> loco &longs;implicis aquæ ter­<lb/>ra percoletur recenti: quo modo ex utroque <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan>: cuius<expan abbr="que­primũ">que <lb/>primum</expan> copia habetur in <expan abbr="æreã">æream</expan> <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> <expan abbr="quadrangulã">quadrangulam</expan> infundatur & decoqua­<lb/>tur ad dimidias: mox <expan abbr="trãsfundatur">transfundatur</expan> in <expan abbr="cupã">cupam</expan>: in qua, operculo tecta, <expan abbr="cũid">cum id</expan>, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/><expan abbr="terrenũ">terrenum</expan> e&longs;t, &longs;ub&longs;ederit, & <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> fuerit <expan abbr="limpidũ">limpidum</expan>, in eandem <expan abbr="cortinã">cortinam</expan>, uel <expan abbr="alterã">alteram</expan> <lb/>refundatur atque recoquatur. </s> <s id="N1F483">Cùm uerò <expan abbr="efferue&longs;c&etilde;s">efferue&longs;cens</expan> &longs;pumauerit ne effluat, & <pb pagenum="455" xlink:href="001/01/465.jpg"/>magis purgetur, in ip&longs;um infundantur libræ tres uel quatuor lixiuij, facti ex <lb/>tribus cinereis quernei, uel a&longs;&longs;imilis portionibus, & una calcis u&longs;tæ, &longs;ed a­<lb/>qua non re&longs;tinctæ. </s> <s id="N1F493">Verùm aqua, prius quàm infundatur, alumen fo&longs;&longs;ile re­<lb/>&longs;oluatur: &longs;int uerò illius libræ <expan abbr="c&etilde;tum">centum</expan> & uiginti, huius quinque: paulo po&longs;t di­<lb/>lutum uidebitur e&longs;&longs;e limpidum & cæruleum: &longs;ed coquatur u&longs;que dum aquas, <lb/>quæ &longs;ubtiles &longs;unt, exhalet: maxima &longs;alis po&longs;tea cochlearibus ferreis exhauri<lb/>endi pars in fundo cortinæ re&longs;ideat. </s> <s id="N1F4A2">Succus autem <expan abbr="trãsfundatur">transfundatur</expan> in cupam, <lb/>in qua bacilla recta & tran&longs;uer&longs;a &longs;unt inclu&longs;a: ad quæ refrigeratus adhære­<lb/>&longs;cit: atque, &longs;i multus fuerit, tribus quatuorúe diebus den&longs;atur in <expan abbr="halinitrũ">halinitrum</expan>: de­<lb/>inde dilutum, non <expan abbr="congelatũ">congelatum</expan> effundatur, & re&longs;eruetur atque recoquatur. </s> <s id="N1F4B7">Ha­<lb/>linitrum uerò exci&longs;um, & eo ip&longs;o diluto <expan abbr="lauatũ">lauatum</expan> conijciatur in tabulas ut hoc <lb/>de&longs;tillet, ip&longs;um exiecetur. </s> <s id="N1F4C2">Halinitrum certe ex diluto, pro &longs;ucci, quem com­<lb/>bibit multitudine uel paucitate, oritur multum uel paucum: ex lixiuio affu­<lb/>&longs;o, quod ip&longs;um purgat, quodam modo purum & limpidum. </s> <s id="N1F4C9">Sed <expan abbr="puri&longs;&longs;imũ">puri&longs;&longs;imum</expan> <lb/>& translucidum, quod magis à &longs;ale purgetur, & <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> exuat, hoc mo­<lb/>do conficitur: quot amphoræ diluti infunduntur in cortinam, tot congij li­<lb/>xiuij, de quo iam dixi, affundantur: & in eandem cortinam conijciatur hali­<lb/>nitrum factitium, quantum diluto & lixiuio di&longs;&longs;olui po&longs;&longs;it: quàm primum <lb/>mi&longs;tura eficrue&longs;cens &longs;pumauerit, transfundatur in cupam, in quam <expan abbr="iniectũ">iniectum</expan> <lb/>&longs;it &longs;abulum, de fluuio &longs;umptum & lauatum: ea panno tegatur: mox turbine <lb/>ex fundi foramine extracto mi&longs;tura &longs;abulo percolata excipiatur labro: dein <lb/>de in eandem uel <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> infu&longs;a decoquatur, donec <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> diluti <expan abbr="par­t&etilde;">par­<lb/>tem</expan> exhalet. </s> <s id="N1F4FA">Veruntamen &longs;i quando ualde bullit & &longs;pumat, lixiuium paucum <lb/>affundatur. </s> <s id="N1F4FF">Tum transfundatur in alteram cupam: in qua bacilla &longs;unt inclu­<lb/>&longs;a: ad quæ etiam ip&longs;a adhære&longs;cens &longs;i pauca fuerit biduo, &longs;i multa triduo, uel <lb/><expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> quatriduo congelat: quæ uerò den&longs;ata non fuerit, in cortinam refun<lb/>datur & recoquatur ad dimidias: atque in <expan abbr="cupã">cupam</expan> transfu&longs;a refrigeretur: quod <lb/>toties facere oportet, quoties res hoc po&longs;tulat ut fiat. </s> <s id="N1F511">Alij alio modo halini­<lb/>trum purgant: eo enim ollam, ex ære caldario factam, complent, & opercu­<lb/>lo, item æreo, tectam in prunis locant: ac ip&longs;um <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> donec lique&longs;cat. </s> <s id="N1F51C">Ol­<lb/>lam autem operculatam non <expan abbr="oblinũt">oblinunt</expan>, ut operculo, cui an&longs;a e&longs;t, &longs;ublato uide­<lb/>re po&longs;&longs;int utrum liquatum &longs;it necne. </s> <s id="N1F527">Cùm <expan abbr="liquefactũ">liquefactum</expan> fuerit &longs;ulfure, in pulue<lb/>rem re&longs;oluto con&longs;pergunt: Quod, &longs;i olla, in igni repo&longs;ita, non ar&longs;erit, accen­<lb/>dunt: quo &longs;imul cùm cra&longs;&longs;a halinitri pinguitudine, quæ &longs;upernatat, & &longs;ola <lb/>tunc ardet, con&longs;umpto fit purum: mox ollam ex igni remouent: po&longs;tea ex re <lb/>frigerata eximunt halinitrum puri&longs;&longs;imum: quod candidi marmoris &longs;peciem <lb/>gerit: atque <expan abbr="tũc">tunc</expan> etiam id, quod terrenum e&longs;t, in fundo re&longs;idet. </s> <s id="N1F53C">At terra, ex qua <lb/>dilutum fuit factum, & rami quernei uel con&longs;imilis arboris alternis &longs;ub dio <lb/>ponantur, & aqua, quæ combibit halinitrum, con&longs;pergantur: quo modo <lb/>quinque uel &longs;ex annis rur&longs;us apta fit ad conficiendum dilutum. </s> <s id="N1F545">Halinitrum, <lb/><expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> purum, quod dum terra tot annos quieuit interea, ortum fuit, <lb/>& quod lapidei parietes in cellis uinarijs & locis opacis exudant, cum pri­<lb/>mo diluto permi&longs;tum decoquatur.</s> </p> <p id="N1F551" type="caption"> <s id="N1F553">C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>upa in quam &longs;abulum est iniectum<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> C. <lb/>L<emph type="italics"/>abrum<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>upæ in quibus bacilla &longs;unt inclu&longs;a<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <pb pagenum="456" xlink:href="001/01/466.jpg"/> <figure id="id.001.01.466.1.jpg" xlink:href="001/01/466/1.jpg"/> <p id="N1F57F" type="main"> <s id="N1F581">Hactenus de nitri conficiendi rationibus, quæ <expan abbr="nõ">non</expan> minus ac &longs;alis uariæ & <lb/>multiplices &longs;unt, dixi: nunc dicam de ratione conficiendi aluminis, quæ nec <lb/>ip&longs;a uniu&longs;modi et &longs;implex e&longs;t. </s> <s id="N1F58C">Etenim fit ex aqua alumino&longs;a decocta u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> <lb/>den&longs;etur in alumen, uel ex diluto alumino&longs;o, quod ex id genus terra, uel &longs;a­<lb/>xo, uel pyrite, uel alio mi&longs;to, <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>. </s> <s id="N1F59B">Terra effo&longs;&longs;a primò tanta, quanta tre­<lb/>centis ci&longs;ijs uehi pote&longs;t, conijciatur in duo ca&longs;tella: deinde aquis in ea deriua<lb/>tis, &, &longs;i <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij particeps fuerit, urinis puerorum impubium &longs;uper <lb/>fu&longs;is diluatur. </s> <s id="N1F5A8">Operarij autem quotidie &longs;æpius uenam perticis oblongis & <lb/>cra&longs;&longs;is <expan abbr="cõmoueant">commoueant</expan>, ut cum aquis et urinis permi&longs;ceatur: <expan abbr="tũ">tum</expan> turbine ex utroque <lb/>ca&longs;tello extracto dilutum excipiatur lacu, ex una uel duabus arboribus ca­<lb/>uato. </s> <s id="N1F5B9">Si uerò locus aliquis talium uenarum copiam &longs;uppeditauerit, ip&longs;æ &longs;ta<lb/>tim non conijciantur in ca&longs;tella, &longs;ed primò <expan abbr="cõuehantur">conuehantur</expan> in areas, atque cumu­<lb/>lentur: quanto enim diutius aeri & pluuijs expo&longs;itæ fuerint, tanto meliores <lb/>fiunt. </s> <s id="N1F5C6">Nam in eiu&longs;modi cumulis, aliquot po&longs;t men&longs;ibus, quàm uenæ in are­<lb/>as fuerunt conge&longs;tæ, na&longs;cuntur fibræ longè uenis bonitate præ&longs;tantes: de­<lb/>inde <expan abbr="uehãtur">uehantur</expan> in &longs;ex, pluraúe ca&longs;tella, longa & lata ad <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> pedes, ad quinque <lb/>alta: mox aquis, in ea deriuatis, &longs;imiliter diluantur: po&longs;teaquam aquæ <expan abbr="cõbi­berunt">combi­<lb/>berunt</expan> alumen turbinibus extractis, dilutum excipiat lacuna rotunda, lata <pb pagenum="457" xlink:href="001/01/467.jpg"/>pedes quadraginta, alta tres: tum uenæ ex his ca&longs;tellis euectæ conijciantur <lb/>in alia ca&longs;tella, & aquis, denuo in eo deriuatis, atque puerorum <expan abbr="impubiũ">impubium</expan> uri­<lb/>nis &longs;uperfu&longs;is <expan abbr="cõmoueantur">commoueantur</expan> perticis: quod dilutum turbinibus extractis ea <lb/>dem lacuna excipiat: &longs;iue uerò hæc, &longs;iue lacus dilutum contineat paucis po&longs;t <lb/>diebus exanclatum canaliculis infundatur in plumbeas cortinas quadran­<lb/>gulas, & in eis coquatur, donec multo <expan abbr="maximã">maximam</expan> aquæ partem exhalarit, atque <lb/>terra ab eo &longs;ecreta fuerit: quæ in fundo cuiu&longs;que cortinæ re&longs;idens pinguis e&longs;t <lb/>& alumino&longs;a, ac ex minimis cru&longs;tis con&longs;tare &longs;olet: in quibus non raro candi<lb/>di&longs;&longs;imus & leui&longs;&longs;imus amianti, uel lapidis &longs;pecularis puluis ine&longs;t. </s> <s id="N1F5FE">Tum diui<lb/>tum farinæ &longs;imile uidetur. </s> <s id="N1F603">Sunt qui modice coctum effundunt in cupam, ut <lb/>limpidum & purum fiat: deinde in cortinam refu&longs;um recoquunt, u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> fa <lb/>rinæ &longs;imile euadat: utro modo &longs;pi&longs;&longs;atum fuerit, mox transfundatur in ua&longs;a <lb/>lignea, in terra defo&longs;&longs;a, ut refrige&longs;cat: deinde refrigeratum effundatur in cu­<lb/>pas, in quibus &longs;urculi recti & tran&longs;uer&longs;arij &longs;unt inclu&longs;i, ad quos adhære&longs;cens <lb/>den&longs;atur in alumen: fiuntque cubi parui, & candidi, & translucidi: qui in hy­<lb/>pocau&longs;tis repo&longs;iti &longs;iccentur. </s> <s id="N1F616">Si uenæ alumino&longs;æ atramenti &longs;utorij participi, <lb/>cum aquis dilueretur, urinæ &longs;uperfu&longs;æ non fuerint, eas in dilutum <expan abbr="limpidũ">limpidum</expan>, <lb/>& purum, cùm recoquitur, infundere nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N1F621">Ip&longs;æ enim atramentum &longs;u­<lb/>torium ab alumine <expan abbr="&longs;eparãt">&longs;eparant</expan>: quo modo illud in fundo cortinæ &longs;ub&longs;idet, hoc <lb/>&longs;upernatat: utrunque &longs;eor&longs;um effundere conuenit, in ua&longs;a minora, & ex his in <lb/>cupas, ut &longs;pi&longs;&longs;etur. </s> <s id="N1F62E">Si uerò, dum dilutum recoquitur, &longs;eparata non fuerint, <lb/>mox ex minoribus ua&longs;is infundatur in maiora, eaque <expan abbr="cõcludantur">concludantur</expan>: in quibus <lb/>item atramentum &longs;utorium &longs;eparatum ab alumine concre&longs;cit: utrunque exci­<lb/>&longs;um, & in hypocau&longs;to &longs;iccatum diuendatur dilutum, quod in ua&longs;is & cupis <lb/>non concreuit, in cortinam refu&longs;um recoquatur: &longs;ed terra, quæ in fundo cu­<lb/>iu&longs;que cortinæ re&longs;edit, ablata in ca&longs;tello unà cum uenis, denuo aqua & urina <lb/>diluatur. </s> <s id="N1F641">At terra, quæ in ca&longs;tellis diluto, po&longs;tquam effluxit; &longs;uperfuit ege­<lb/>&longs;ta & coaceruata quotidie, rur&longs;us magis ac magis fit alumino&longs;a, non aliter <lb/>atque terra, ex qua halinitrum fuit confectum, &longs;uo &longs;ucco plenior fit: quare de­<lb/>nuo in ca&longs;tella conijcitur, & aquæ affu&longs;æ ea percolantur.</s> </p> <p id="N1F64A" type="caption"> <s id="N1F64C">C<emph type="italics"/>a&longs;tella<emph.end type="italics"/> A. P<emph type="italics"/>erticæ<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>urbo<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>acuna<emph.end type="italics"/><lb/>E. C<emph type="italics"/>analiculus<emph.end type="italics"/> F. C<emph type="italics"/>ortina plumbea<emph.end type="italics"/> G. V<emph type="italics"/>a&longs;a lignea in <lb/>terra defo&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> H. C<emph type="italics"/>upa in qua &longs;urculi inclu&longs;i &longs;unt<emph.end type="italics"/> I.</s> </p> <pb pagenum="458" xlink:href="001/01/468.jpg"/> <figure id="id.001.01.468.1.jpg" xlink:href="001/01/468/1.jpg"/> <p id="N1F691" type="main"> <s id="N1F693">At &longs;axa alumino&longs;a primò in fornace calcariæ &longs;imili &longs;ic urantur. </s> <s id="N1F696">In &longs;undo <lb/>fornacis ex id genus &longs;axis fiat te&longs;tudo: quæ &longs;it ignis <expan abbr="receptaculũ">receptaculum</expan>: reliqua &longs;or­<pb pagenum="459" xlink:href="001/01/469.jpg"/>nacis pars uacua <expan abbr="cõpleatur">compleatur</expan> tota <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> &longs;axis alumino&longs;is: mox igni <expan abbr="contin&etilde;ter">continenter</expan> <lb/>urantur donec <expan abbr="rube&longs;cãt">rube&longs;cant</expan>, & <expan abbr="fumũ">fumum</expan> <expan abbr="&longs;ulfureũ">&longs;ulfureum</expan> <expan abbr="exhal&etilde;t">exhalent</expan>: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> eis <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> diuer&longs;am <lb/><expan abbr="ip&longs;orũ">ip&longs;orum</expan> <expan abbr="naturã">naturam</expan> &longs;pacio decem uel undecim uel duodecim, uel <expan abbr="pluriũ">plurium</expan> horarum <lb/>accidit: hoc <expan abbr="unũ">unum</expan> magi&longs;tro maxime <expan abbr="cauendũ">cauendum</expan> e&longs;t, ne &longs;axa plus minus quàm o­<lb/>portet, urat: <expan abbr="nã">nam</expan> altero modo aquis <expan abbr="cõ&longs;per&longs;a">con&longs;per&longs;a</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="molle&longs;cũt">molle&longs;cunt</expan>, altero uel duriora <lb/>fiunt uel in <expan abbr="ciner&etilde;">cinerem</expan> <expan abbr="re&longs;oluũtur">re&longs;oluuntur</expan>: neutro ex eis alumen copio&longs;um <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, quia <lb/>uires, quas <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan>, ip&longs;a <expan abbr="deficiũt">deficiunt</expan>: deinde refrigerata extrahantur, & in <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="cõ­uehantur">con­<lb/>uehantur</expan>, aliaque alijs &longs;uperponantur, ut &longs;trues fiat longa ad pedes quinqua­<lb/>ginta, lata octo, alta quatuor: quibus aquæ, cochliari alto hau&longs;tæ, in&longs;pergan <lb/>tur diebus quadraginta: uernis quidem mane & ue&longs;peri, æ&longs;tiuis <expan abbr="etiã">etiam</expan> meri­<lb/>die: tanto temporis &longs;pacio madefacta calcis in&longs;tar re&longs;tinctæ re&longs;oluuntur, ori <lb/>turque noua <expan abbr="quædã">quædam</expan> aluminis futuri materia, quæ mollis e&longs;t atque &longs;imillima li­<lb/>quidæ medullæ in &longs;axis repertæ: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> candida, &longs;i &longs;axa ante fuerunt can­<lb/>dida quàm urerentur: ro&longs;ea, &longs;i rubor candore mi&longs;tus eis in&longs;edit: ex illa fit alu <lb/>men <expan abbr="candidũ">candidum</expan>, ex hac <expan abbr="ro&longs;eũ">ro&longs;eum</expan>: tum fornax &longs;it <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>: cuius pars inferior, ut uim <lb/>caloris &longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;it, fiat ex &longs;axis, quæ igni neque lique&longs;cunt, nec in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> <lb/><expan abbr="re&longs;oluũtur">re&longs;oluuntur</expan>, cratis in&longs;tar <expan abbr="cõ&longs;tructis">con&longs;tructis</expan>: ab his alte duobus pedibus in muro, <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> <lb/>&longs;axis ducto, collocetur grandis cortinæ <expan abbr="fundũ">fundum</expan>: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> con&longs;tet è laminis æreis: ei <lb/>us fundi concaui & rotundi linea <expan abbr="dimeti&etilde;s">dimetiens</expan>, <expan abbr="pedũ">pedum</expan> &longs;it octo: in <expan abbr="locũ">locum</expan> <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan>, qui <lb/>e&longs;t &longs;ub <expan abbr="fundũ">fundum</expan>, imponentur ligna igni <expan abbr="acc&etilde;denda">accendenda</expan>. </s> <s id="N1F774">Super <expan abbr="margin&etilde;">marginem</expan> fundi corti <lb/>na &longs;axis extruatur figura turbinata, ut eius fundi linea <expan abbr="dimeti&etilde;s">dimetiens</expan> fiat <expan abbr="pedũ">pedum</expan> <expan abbr="&longs;e­pt&etilde;">&longs;e­<lb/>ptem</expan>, oris <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>: ip&longs;a alta octo: quæ intus oleo perfricetur, deinde malthetur, ut <lb/>aquas bullientes <expan abbr="cõtinere">continere</expan> po&longs;&longs;it: maltha fiat è calce recenti, cuius gleba uino <lb/>&longs;it re&longs;tincta, è &longs;quama ferri, ex umbilicis cum albumine <expan abbr="ouorũ">ouorum</expan> & oleo tu&longs;is <lb/>atque permi&longs;tis: margini cortinæ &longs;uperponatur ligneus circulus, cra&longs;&longs;us <expan abbr="pe­d&etilde;">pe­<lb/>dem</expan>, altus <expan abbr="&longs;emiped&etilde;">&longs;emipedem</expan>: in quo excoctores reponant batilla lignea, quibus aquas <lb/>à terreno & glebis <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> non re&longs;olutis, quæ re&longs;ident in cortinæ fundo, pur<lb/>gant. </s> <s id="N1F7AF">Cortina &longs;ic præparata fere tota <expan abbr="cõpleatur">compleatur</expan> aquis, in eam per <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> <lb/>infu&longs;is, quas acri igni coquere conuenit u&longs;que dum bulliant: deinde materiæ, <lb/>ex &longs;axis u&longs;tis & aqua <expan abbr="cõ&longs;per&longs;is">con&longs;per&longs;is</expan> ortæ, ci&longs;ia octo paulatim à quatuor excocto<lb/>ribus conijciantur in <expan abbr="cortinã">cortinam</expan>: qui batillis, quæ u&longs;que ad fundum pertingant, <lb/><expan abbr="materiã">materiam</expan> ab imo reuoluant & cum aquis <expan abbr="mi&longs;ceãt">mi&longs;ceant</expan>: <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> glebas <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> non re­<lb/>&longs;olutas è cortina eximant: quo modo ter aut quater <expan abbr="o&etilde;m">omnem </expan> <expan abbr="materiã">materiam</expan> <expan abbr="inijci&etilde;t">inijcient</expan> ho <lb/>ris plus minus duabus uel tribus interpo&longs;itis: quibus aquæ, &longs;axea illa mate­<lb/>ria refrigeratæ, rur&longs;us <expan abbr="incipi&etilde;t">incipient</expan> feruere: aquas <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> &longs;atis purgatas & ad <expan abbr="cõgelandum">conge<lb/>landum</expan> aptas altis cochlearibus effu&longs;as per canaliculos ducant in triginta la­<lb/>cus roboreos, uel quernos, uel cerreos: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> pars uacua &longs;it <expan abbr="lõga">longa</expan> pedes &longs;ex, <lb/>alta quinque, lata quatuor. </s> <s id="N1F805">In his aquæ congelant & in alumen den&longs;antur uer <lb/>no <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> diebus quatuor, æ&longs;tiuo &longs;ex: po&longs;tea foraminib. </s> <s id="N1F80E">quæ in <expan abbr="lacuũ">lacuum</expan> fun­<lb/>do &longs;unt, apertis, aquæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cõgelatæ">congelatæ</expan> excipiantur ua&longs;culis, et <expan abbr="refundãtur">refundantur</expan> in cor <lb/><expan abbr="tinã">tinam</expan>, uel <expan abbr="re&longs;eru&etilde;tur">re&longs;eruentur</expan> in uacuis lacubus, ut <expan abbr="cũ">cum</expan> magi&longs;tro <expan abbr="excoctorũ">excoctorum</expan> ui&longs;um fuerit <lb/>eas mini&longs;tri in <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> <expan abbr="refundãt">refundant</expan>: quæ quia <expan abbr="nõ">non</expan> carent alumine, meliores &longs;unt <lb/>aquis eius pror&longs;us expertibus: tum <expan abbr="alum&etilde;">alumen</expan> &longs;calpro uel cultro excindetur: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>cra&longs;&longs;um & præ&longs;tans erit <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> &longs;axi uires: <expan abbr="candidũ">candidum</expan> uel <expan abbr="ro&longs;eũ">ro&longs;eum</expan> <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> eiu&longs;­<lb/>dem &longs;axi <expan abbr="color&etilde;">colorem</expan>. </s> <s id="N1F864">At terrenus puluis, qui aluminis particeps in fundo <expan abbr="lacuũ">lacuum</expan> <lb/>re&longs;idet cra&longs;&longs;us ad digitos tres aut quatuor, denuo <expan abbr="cũ">cum</expan> noua aluminis materia <pb pagenum="460" xlink:href="001/01/470.jpg"/>conijciatur in cortinam atque recoquatur: po&longs;tremò alumen exci&longs;um laue­<lb/>tur & &longs;iccatum diuendatur.</s> </p> <p id="N1F878" type="caption"> <s id="N1F87A">F<emph type="italics"/>ornax<emph.end type="italics"/> A. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>axa<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>orblear altum<emph.end type="italics"/> D. C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> E. C<emph type="italics"/>aualiculus<emph.end type="italics"/> F. L<emph type="italics"/>actes<emph.end type="italics"/> G.</s> </p> <figure id="id.001.01.470.1.jpg" xlink:href="001/01/470/1.jpg"/> <pb pagenum="461" xlink:href="001/01/471.jpg"/> <p id="N1F8B0" type="main"> <s id="N1F8B2">Sed ex pyritis crudis alijsúe mi&longs;tis alumino&longs;is alumen &longs;ic fiat. </s> <s id="N1F8B5">Primo in a­<lb/>reis urantur: deinde aliquot <expan abbr="m&etilde;&longs;ibus">men&longs;ibus</expan> aeri exponantur, ut molle&longs;cant: tum in <lb/>cupas coniecti diluantur: po&longs;thæc <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> in plumbeas cortinas quadrangu<lb/>las infu&longs;um coquatur donec &longs;pi&longs;&longs;etur in alumen: &longs;ed pyritæ alijque lapides mi<lb/>&longs;ti non aluminis modo, &longs;ed atramenti etiam &longs;utorij participes fuerint, ut ple <lb/><expan abbr="rũque">runque</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>, ex ip&longs;is <expan abbr="utrũque">utrunque</expan> eo, quo dixi, modo, <expan abbr="cõfiat">confiat</expan>. </s> <s id="N1F8D9">Po&longs;tremò &longs;i in pyri<lb/>tis alijsque mi&longs;tis lapidib. </s> <s id="N1F8DE">dilutis fuerit <expan abbr="metallũ">metallum</expan>, <expan abbr="&longs;icc&etilde;tur">&longs;iccentur</expan>, & ex eis in fornace co<lb/>ctis ip&longs;um, &longs;iue <expan abbr="aurũ">aurum</expan>, &longs;iue <expan abbr="arg&etilde;tũ">argentum</expan>, &longs;iue æs fuerit, <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan>. </s> <s id="N1F8F7"><expan abbr="Atram&etilde;tũ">Atramentum</expan> uerò <lb/><expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> quatuor modis <expan abbr="cõfici">confici</expan> pote&longs;t: duob. </s> <s id="N1F906">ex aqua <expan abbr="atram&etilde;to&longs;a">atramento&longs;a</expan>, uno ex me­<lb/>lanteriæ & &longs;oryos, & chalcitidis diluto: <expan abbr="it&etilde;">item</expan> uno ex terris uel lapidib. </s> <s id="N1F913">uel mi­<lb/>&longs;tis atramento &longs;is. </s> <s id="N1F918"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> atramento&longs;am in lacunis collectam, &longs;i inde deri­<lb/>uari non pote&longs;t, operarij uel &longs;itulis hau&longs;tam ex ip&longs;is exportent, & in calidis <lb/>regionibus æ&longs;tiuo tempore in &longs;ubdiales areas, ad aliquam altitudinem de­<lb/>pre&longs;&longs;as infundant: uel machinis è puteis extractam in canales fundant: per <lb/>quos in areas influat, & in eis &longs;olis calore concre&longs;cat.</s> </p> <p id="N1F92A" type="caption"> <s id="N1F92C">C<emph type="italics"/>uniculus<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>itula<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>rea<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.471.1.jpg" xlink:href="001/01/471/1.jpg"/> <p id="N1F946" type="main"> <s id="N1F948">In frigidis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> regionib. </s> <s id="N1F94F">& hyeme <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> aqua atramento&longs;a & dulcis, pari <lb/>men&longs;ura primò in plumbeis cortinis quadrangulis decoquantur: deinde re <lb/>frigeratæ infundantur in cupas, uel in lacus, Plinius uocat pi&longs;cinas ligneas, <pb pagenum="462" xlink:href="001/01/472.jpg"/>quibus <expan abbr="quædã">quædam</expan> qua&longs;i tran&longs;tra &longs;uperius &longs;ic inclu&longs;a &longs;int, ut immobilia <expan abbr="maneãt">maneant</expan>: <lb/>ex his <expan abbr="pendãt">pendant</expan> re&longs;tes lapillis <expan abbr="ext&etilde;tæ">extentæ</expan>, ad quas humor &longs;pi&longs;&longs;us <expan abbr="adhære&longs;c&etilde;s">adhære&longs;cens</expan> den&longs;a<lb/>tur in <expan abbr="trãsluc&etilde;tes">translucentes</expan> <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij uel cubos uel acinos, qui uuæ <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> <expan abbr="gerũt">gerunt</expan>.</s> </p> <p id="N1F987" type="caption"> <s id="N1F989">C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> A. L<emph type="italics"/>acus<emph.end type="italics"/> B. T<emph type="italics"/>ran&longs;tra<emph.end type="italics"/> C. R<emph type="italics"/>e&longs;tes<emph.end type="italics"/> D. L<emph type="italics"/>apilli<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.472.1.jpg" xlink:href="001/01/472/1.jpg"/> <p id="N1F9AF" type="main"> <s id="N1F9B1">Tertio modo <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> conficitur ex <expan abbr="melãteria">melanteria</expan> & &longs;ory: nam chal<lb/>citis, magis uero mi&longs;y, &longs;i fodinæ <expan abbr="melãteriæ">melanteriæ</expan> & &longs;ory <expan abbr="copiã">copiam</expan> <expan abbr="&longs;uppeditãt">&longs;uppeditant</expan>, reijcere <lb/>conuenit: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex eis, præ&longs;ertim ex mi&longs;y <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> fiat maculo&longs;um: i­<lb/>taque hæc effo&longs;&longs;a & in cupas iniecta primo <expan abbr="diluãtur">diluantur</expan> aqua: deinde, ut pyritæ, <lb/>ex quib. </s> <s id="N1F9E4"><expan abbr="nõ">non</expan> raro æs <expan abbr="cõflatur">conflatur</expan>, qui in fundo <expan abbr="cuparũ">cuparum</expan> <expan abbr="re&longs;ederũt">re&longs;ederunt</expan>, eximi po&longs;&longs;int, di <lb/><expan abbr="lutũ">lutum</expan> in alias cupas, latas pedes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>, altas tres transfundatur. </s> <s id="N1F9FF">Surculi & cre­<lb/>mia, quæ <expan abbr="&longs;upernatãt">&longs;upernatant</expan>, eijciantur &longs;copis: <expan abbr="po&longs;tquã">po&longs;tquam</expan> omne <expan abbr="cra&longs;&longs;amentũ">cra&longs;&longs;amentum</expan> in fundo <lb/><expan abbr="cuparũ">cuparum</expan> <expan abbr="cõ&longs;ederit">con&longs;ederit</expan>: <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> infundatur in <expan abbr="plũbeam">plumbeam</expan> <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> <expan abbr="quadrangulã">quadrangulam</expan>, <expan abbr="lon­gã">lon­<lb/>gam</expan> pedes octo, <expan abbr="latã">latam</expan> & <expan abbr="altã">altam</expan> tres: in qua decoquatur u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> cra&longs;&longs;um et lentum <lb/>fiat: tum in <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> effundatur, per <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> in <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> <expan abbr="plumbeã">plumbeam</expan>, iam di­<lb/>ctæ <expan abbr="æqual&etilde;">æqualem</expan> & <expan abbr="&longs;imil&etilde;">&longs;imilem</expan> influat: <expan abbr="refrigeratũ">refrigeratum</expan> effundatur in duodecim canalicu­<lb/>los: è quibus defluat in <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> ua&longs;a lignea, alta pedes quatuor & <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>, la­<lb/>ta tres. </s> <s id="N1FA6B">His ua&longs;is imponantur tran&longs;tra digitos quatuor aut &longs;ex inter &longs;e di&longs;tan<lb/>tia, quæ perforata &longs;int: atque è foraminib. </s> <s id="N1FA70">arundines graciles paxillis uel cune<lb/>is adactis dependeant ad <expan abbr="fundũ">fundum</expan> u&longs;que <expan abbr="pertin&etilde;tes">pertinentes</expan>: ad quas <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> <lb/>adhære&longs;cens <expan abbr="paucorũ">paucorum</expan> <expan abbr="dierũ">dierum</expan> &longs;pacio concre&longs;cit in cubos, qui ablati reponan­<pb pagenum="463" xlink:href="001/01/473.jpg"/>tur in <expan abbr="cõclaui">conclaui</expan>: cuius <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> a&longs;&longs;eribus <expan abbr="tectũ">tectum</expan> decliue &longs;it, ut humor, quo <expan abbr="atramen­tũ">atramen­<lb/>tum</expan> &longs;utorium &longs;tillat, in <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan> uas defluere po&longs;&longs;it: qui <expan abbr="cũ">cum</expan> diluto recoquatur: <lb/>ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> is, qui in duodecim illis ua&longs;is, propterea <expan abbr="&qring;d">quod</expan> nimis tenuis & liquidus <lb/>e&longs;&longs;et, non concreuit, atque &longs;ic in atramentum &longs;utorium conuer&longs;us non fuit.</s> </p> <p id="N1FABA" type="caption"> <s id="N1FABC">V<emph type="italics"/>as ligneum<emph.end type="italics"/> A. T<emph type="italics"/>ran&longs;tra<emph.end type="italics"/> B. A<emph type="italics"/>rundines<emph.end type="italics"/> C. S<emph type="italics"/>olum conclauis de/<lb/>cliue<emph.end type="italics"/> D. V<emph type="italics"/>as ei &longs;ubiectum<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.473.1.jpg" xlink:href="001/01/473/1.jpg"/> <p id="N1FAE4" type="main"> <s id="N1FAE6">Quarto modo <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> &longs;utorium fit ex terris aut lapidibus atramento <lb/>&longs;is. </s> <s id="N1FAEF">Talis <expan abbr="aũt">aut</expan> uena primo <expan abbr="cõuehatur">conuehatur</expan> & coaceruetur, & imbribus uernis uel <lb/>autumnalibus, caloribus æ&longs;tiuis, pruinis & gelicidijs hybernis quinque aut <lb/>&longs;ex men&longs;es exponatur, & aliquoties batillis ita &longs;ubuertatur, ut ea, quæ in &longs;un <lb/>do re&longs;idebat, <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan> teneat: ita <expan abbr="u&etilde;tiletur">uentiletur</expan>, ut refrige&longs;cat: quo modo ter<lb/>ta re&longs;oluitur atque fermente&longs;cit, lapis ex duro mollis euadit: deinde uena te­<lb/>cto operta, uel &longs;ub <expan abbr="tectũ">tectum</expan> uecta rur&longs;us in eo loco remaneat &longs;ex, aut <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>, aut <lb/>octo men&longs;es: po&longs;tea eius tanta portio, quanta &longs;atis e&longs;t, <expan abbr="cõij">conij</expan>ciatur in <expan abbr="ca&longs;tellũ">ca&longs;tellum</expan>, <lb/>cuius dimidia pars aquis &longs;it repleta: id <expan abbr="longũ">longum</expan> exi&longs;tat pedes <expan abbr="centũ">centum</expan>, <expan abbr="latũ">latum</expan> quatu<lb/>or & uiginti, <expan abbr="altũ">altum</expan> octo: habeat ad <expan abbr="fundũ">fundum</expan> forem, ut ea aperta uenæ, quæ exuit <lb/><expan abbr="atramentũ">atramentum</expan>, feces eximi po&longs;&longs;int: habeat à fundo alte uno pede, tria uel quatu­<lb/>or foramina, ut ip&longs;is clau&longs;is aquæ contineri po&longs;&longs;int, reclu&longs;is <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> effluere, <lb/>uena &longs;ic <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis mi&longs;ta, & perticis agitata in ca&longs;tello relinquatur, donec eius <pb pagenum="464" xlink:href="001/01/474.jpg"/>partes terrenæ in fundo re&longs;ederint, aquæ &longs;ucco&longs;as <expan abbr="cõbiberint">combiberint</expan>: tum foramini<lb/>bus reclu&longs;is dilutum, ex ea &longs;tello effluens, excipiat ca&longs;tellum ei <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>eandem habeat longitudinem, &longs;ed latum &longs;it pedes duodecim, <expan abbr="altũ">altum</expan> quatuor, <lb/>ut dilutum capere po&longs;&longs;it: id &longs;i non fuerit &longs;atis atramento&longs;um, ip&longs;o uena <expan abbr="rec&etilde;s">recens</expan> <lb/>diluatur: &longs;in atramento&longs;um fuerit, nec tamen omne uenæ diuitis <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <lb/>exorbuerit, <expan abbr="uenã">uenam</expan> denuo aqua &longs;implici diluere conuenit: dilutum quàm <expan abbr="pri­mũ">pri­<lb/>mum</expan> <expan abbr="limpidũ">limpidum</expan> fuerit, in <expan abbr="plũbeas">plumbeas</expan> cortinas quadrangulas per canaliculos infu­<lb/>&longs;um coquatur, u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> aquas exhalet: mox <expan abbr="inijciãtur">inijciantur</expan> <expan abbr="tãtulæ">tantulæ</expan> ferri bracteæ re <lb/>&longs;oluendæ quantulas diluti natura po&longs;tulat: inde rur&longs;us <expan abbr="coctũ">coctum</expan> bulliat, donec <lb/>tam cra&longs;&longs;um fiat, ut <expan abbr="refrigeratũ">refrigeratum</expan> in <expan abbr="atramentũ">atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> &longs;pi&longs;&longs;ari po&longs;&longs;it: po&longs;thæc <lb/>effundatur in lacus, aut cupas, aut alia ua&longs;a, in quibus omne duobus uel tri­<lb/>bus diebus congelat, quod ad <expan abbr="congelandũ">congelandum</expan> <expan abbr="aptũ">aptum</expan> e&longs;t: id uerò quod non fue­<lb/>rit <expan abbr="congelatũ">congelatum</expan> uel &longs;tatim in <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> refu&longs;um recoquatur, uel re&longs;eruetur, ut eo <lb/>uena recens diluatur: <expan abbr="nã">nam</expan> aqua &longs;implici longe præ&longs;tat. </s> <s id="N1FBC2"><expan abbr="Atramentũ">Atramentum</expan> uerò <expan abbr="den­&longs;atũ">den­<lb/>&longs;atum</expan> excindatur, & denuo in <expan abbr="cortinã">cortinam</expan> <expan abbr="coniectũ">coniectum</expan> recoquatur & liquefiat: liqua <lb/>tum infundatur in catinos ut ex eo pa&longs;tilli fiant: &longs;i primo non &longs;atis &longs;pi&longs;&longs;atur, <lb/>diluto effu&longs;o <expan abbr="den&longs;atũ">den&longs;atum</expan> bis, uel ter, rur&longs;us in cortina liquefiat, & in catinos re­<lb/>fundatur: quo modo ex eo pa&longs;tilli conficiuntur puri, & a&longs;pectu pulchri.</s> </p> <p id="N1FBE0" type="caption"> <s id="N1FBE2">C<emph type="italics"/>ortina<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>atini<emph.end type="italics"/> B. P<emph type="italics"/>a&longs;tilli<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.474.1.jpg" xlink:href="001/01/474/1.jpg"/> <pb pagenum="465" xlink:href="001/01/475.jpg"/> <p id="N1FC00" type="main"> <s id="N1FC02">Sed pyritæ <expan abbr="atram&etilde;to&longs;i">atramento&longs;i</expan>, qui in numero mi&longs;torum &longs;unt, ut alumino&longs;i uran­<lb/>tur, aquis <expan abbr="diluãtur">diluantur</expan>, dilutum coquatur in cortinis plumbeis donec den&longs;etur <lb/>in atramentum &longs;utorium. </s> <s id="N1FC11">Quanque ex his alumen & atramentum &longs;utorium <lb/>plerunque confiunt: nec mirum: &longs;ucci enim &longs;unt cognati, & in hac r e<expan abbr="&longs;olũ">&longs;olue</expan><lb/>runt, quod illud minus, hoc magis &longs;it terrenum. </s> <s id="N1FC1C">I&longs;tiu&longs;modi autem pyritæ, &longs;i <lb/>quid metalli in eis inerit, item in fornacibus excoquantur. </s> <s id="N1FC21">Eodem modo ex <lb/>alijs mi&longs;tis atramento&longs;is atque metallicis conficiatur atramentum &longs;utorium et <lb/>metallum. </s> <s id="N1FC28">Quinetiam &longs;i uenæ pyritis atramento&longs;is abundauerint, quidam <lb/>metallici non magnas arbores medias diffindunt, easque rur&longs;us in partes &longs;e­<lb/>cane tam longas quam latæ &longs;unt fo&longs;&longs;æ latentes & cuniculi, in quibus eas <expan abbr="trã&longs;uer&longs;as">tran&longs;<lb/>uer&longs;as</expan> collocant: quoniam uerò ip&longs;as &longs;tabilitatis ergò &longs;ic humi &longs;ternunt, ut <lb/>pars lata &longs;it prona: teres, &longs;upina: inferius <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> <expan abbr="cõmitti">committi</expan> po&longs;&longs;unt, &longs;upe­<lb/>rius non po&longs;&longs;unt: intermedium &longs;pacium uacuum pyritis complent, & <expan abbr="ij&longs;d&etilde;">ij&longs;dem</expan> <lb/>ac lignis pyritas <expan abbr="cõminutos">comminutos</expan> &longs;uperinijciunt, ut ingredientibus & egredienti­<lb/>bus, iter planum & æquabile explicent. </s> <s id="N1FC4D">Hi pyritæ, cùm fo&longs;&longs;æ latentes uel cu<lb/>niculi &longs;tillant aquis, ip&longs;is madefacti ex &longs;e gignunt <expan abbr="atram&etilde;tum">atramentum</expan> &longs;utorium, eique <lb/>cognata: cum aquæ ce&longs;&longs;ant de&longs;tillare, ip&longs;um &longs;iccatur & dure&longs;cit, & è puteis <lb/>unà cum pyritis nondum aqua re&longs;olutis tractum, uel è cuniculis <expan abbr="cuectũ">euectum</expan> con<lb/>ijciunt in cupas uel lacus, & aquis feruentibus &longs;uperfu&longs;is atramentum re&longs;ol­<lb/>uunt, atque pyritas <expan abbr="diluũt">diluunt</expan>: quod dilutum uiride in alias cupas aut lacus tran&longs;­<lb/>fundunt, ut limpidum & purum fiat: id deinde in cortinis plumbeis <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> <lb/>donec &longs;pi&longs;&longs;etur: mox in ua&longs;a lignea infundunt: ubi ad re&longs;tes, uel arundines, <lb/>uel &longs;urculos adhærens in atramentum <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> uiride concre&longs;cit. </s> <s id="N1FC74">At &longs;ulfur <lb/>conficitur ex aquis &longs;ulfuro&longs;is, ex uenis &longs;ulfureis, ex mi&longs;tis <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;ulfureis, aquæ <lb/>quidem ingerantur in cortinas plumbeas, & coquantur donec den&longs;entur in <lb/>&longs;ulfur. </s> <s id="N1FC81">Ex hoc plerunque & &longs;quama ferri <expan abbr="cõcoctis">concoctis</expan>, ac in urceos transfu&longs;is, atque <lb/>po&longs;tea facticio &longs;ulfure luteo obductis fit aliud &longs;ulfur facticium, quod caballi <lb/>num nominamus. </s> <s id="N1FC8C">Venæ uerò, quæ ferè con&longs;tant ex &longs;ulfure & terra, ex alijs <lb/>fo&longs;&longs;ilibus raro, coquantur in <expan abbr="u&etilde;tro&longs;is">uentro&longs;is</expan> ollis fictilibus. </s> <s id="N1FC95">Ip&longs;æ fornaces duarum <lb/>capaces in tres partes &longs;int di&longs;tributæ: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> infima alta pedem à fronte ha­<lb/>beat os, quo in&longs;piretur: &longs;uperius tecta &longs;it laminis ferreis, latera uer&longs;us perfo­<lb/>ratis: quas bacilla ferrea <expan abbr="&longs;u&longs;tineãt">&longs;u&longs;tineant</expan>, ip&longs;æ uerò ligna in fornacem impo&longs;ita: me­<lb/>dia pars alta &longs;it &longs;e&longs;quipedem: quæ item os habeat à fronte, ut ligna in forna­<lb/>cem immitti po&longs;&longs;int: &longs;uperius habeat bacilla, &longs;uper quæ <expan abbr="fundũ">fundum</expan> ollæ cuiu&longs;que <lb/>&longs;tatuatur: &longs;uprema alta &longs;it ferè duos pedes: &longs;ed ollarum quæque item alta du­<lb/>os pedes, & cra&longs;&longs;a digitum: quæque &longs;ub ore habeat narem longam, uerum an<lb/>gu&longs;tam: quæque tegatur operculo item fictili &longs;ic facto, ut os ollæ tegat, & in <lb/>eo aliquantum includatur. </s> <s id="N1FCB6">Ad binas qua&longs;que id genus ollas opus e&longs;t &longs;ingulis <lb/>ollis eiu&longs;dem magnitudinis & formæ, cuius illæ &longs;unt: &longs;ed hæ naribus care­<lb/>ant, tria uerò <expan abbr="habeãt">habeant</expan> foramina: quorum duo, quæ &longs;unt &longs;ub ore, duas <expan abbr="duarũ">duarum</expan> <lb/>ollarum nares recipiant: ex tertio, quod e&longs;t è contraria eius parte ad <expan abbr="fundũ">fundum</expan>, <lb/>effluat &longs;ulfur: &longs;ingulæ fornaces binis ollis, quibus nares &longs;unt, in cas impo&longs;i­<lb/>tis tegantur laminis ferreis luto cra&longs;&longs;o digitos duos oblitis, eisque totæ <expan abbr="cõcludantur">conclu<lb/>dantur</expan>, relictis <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> duobus uel tribus &longs;piramentis: <expan abbr="ollarũ">ollarum</expan> etiam ora <lb/>ex eis emineant. </s> <s id="N1FCDF">Extra quanque <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan> ad alterum eius latus collocetur olla, <lb/><expan abbr="uacãs">uacans</expan> nare: in cuius foramina <expan abbr="illarũ">illarum</expan> <expan abbr="duarũ">duarum</expan> nares <expan abbr="penetr&etilde;t">penetrent</expan>, ea lateribus, ut im­<pb pagenum="466" xlink:href="001/01/476.jpg"/>mobilis maneat, utrinque muniatur: <expan abbr="cũ">cum</expan> uenæ &longs;ulfureæ in ollas, in fornaces im<lb/>po&longs;itas, <expan abbr="cõiectæ">coniectæ</expan> fuerint, eas <expan abbr="cõfe&longs;tim">confe&longs;tim</expan> operculare, & qua <expan abbr="cũ">cum</expan> operculo coniun<lb/><expan abbr="gũtur">guntur</expan>, luto oblinire conuenit ne &longs;ulfur <expan abbr="exhal&etilde;t">exhalent</expan>: <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> de cau&longs;a ollæ &longs;ubiectæ <lb/>operculis <expan abbr="tegãtur">tegantur</expan> & luto oblinantur: lignis accen&longs;is uenæ <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> u&longs;que <expan abbr="dũ">dum</expan> <lb/>&longs;ulfur exhalarint: uapor &longs;ublatus dum per <expan abbr="nar&etilde;">narem</expan> penetrat in ollam &longs;ubiectam <lb/>cra&longs;&longs;e&longs;cit in &longs;ulfur: quod ceræ liquefactæ &longs;imile in fundum decidit: ex quo <lb/>cum è foramine, quod ad ollæ fundum e&longs;&longs;e dixi, defluxerit excoctor uel pa­<lb/>nem efficit, uel cannas bacillaúe format, uel &longs;ulfurata, exilibus lignis in id in <lb/>tinctis, conficit: mox ardentia ligna & prunas ex fornace extrahat, eaque refri<lb/>gerata duas illas ollas aperiat, & exinaniat purgamentis: quæ, &longs;i uenæ com­<lb/>po&longs;itæ fuerint ex &longs;ulfure & terra, cineris &longs;ua &longs;ponte re&longs;tincti, &longs;imilia &longs;unt: <lb/>&longs;in ex &longs;ulfure & terra & lapide, uel ex &longs;ulfure & lapide tantum, terræ ualde <lb/>&longs;iccatæ, uel lapidi multum to&longs;to: po&longs;thæc ollæ rur&longs;us uenis compleantur, et <lb/>eadem i&longs;ta omnia iterentur.</s> </p> <p id="N1FD41" type="caption"> <s id="N1FD43">O<emph type="italics"/>llæ quibus nares &longs;unt<emph.end type="italics"/> A. O<emph type="italics"/>lla uacans nare<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>percula<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.476.1.jpg" xlink:href="001/01/476/1.jpg"/> <p id="N1FD5D" type="main"> <s id="N1FD5F">Sed mi&longs;ta &longs;ulfurea, &longs;iue ex lapide et &longs;ulfure <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> <expan abbr="cõ&longs;titerint">con&longs;titerint</expan>, &longs;iue ex <lb/>lapide & &longs;ulfure & metallo, <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> in &longs;imilib. ollis, &longs;ed in fundo perfora­<lb/>tis: fornax &longs;ic &longs;e habeat: ad <expan abbr="murũ">murum</expan> officinæ n. extruantur latericij parietes, alti <lb/>pedes vn. longi tres, cra&longs;&longs;i <expan abbr="&longs;e&longs;quiped&etilde;">&longs;e&longs;quipedem</expan>. </s> <s id="N1FD7C">Hi <expan abbr="di&longs;t&etilde;t">di&longs;tent</expan> inter &longs;e pedib. XXVII. inter &qring;s <lb/><expan abbr="it&etilde;">item</expan> latere <expan abbr="ducãtur">ducantur</expan> VII. muri humiles, utpote alti pedes II. & totidem digitos, <lb/>&longs;ed longi, æque ac parietes, pedes III. cra&longs;&longs;i <expan abbr="unũ">unum</expan>, parib. interuallis inter &longs;e & <pb pagenum="467" xlink:href="001/01/477.jpg"/>parietes di&longs;tincti: qua ratione alius ab alio aberit pedes duos & dimidium. </s> <s id="N1FD97"><lb/>In eius &longs;uperius inclu&longs;a &longs;int bacilla ferrea, quæ <expan abbr="&longs;u&longs;tineãt">&longs;u&longs;tineant</expan> laminas ferreas, lon<lb/>gas & latas pedes tres, cra&longs;&longs;as <expan abbr="digitũ">digitum</expan>, ut & ollarum graue onus & ignis uim <lb/>&longs;u&longs;tinere po&longs;&longs;int: earum quæque in medio habeat foramen rotundum, quod <lb/>latum &longs;it &longs;e&longs;quidigitum: quia uerò nec plures quàm octo e&longs;&longs;e po&longs;&longs;unt, eis to<lb/>tidem ollæ in fundo perforatæ &longs;uperponantur, totidem integræ &longs;upponan<lb/>tur: illæ contineant mi&longs;ta, & operculis tegantur. </s> <s id="N1FDAD">Hæ aquas, & earum ora ad <lb/>laminas pertineant: mi&longs;ta lignis, circa &longs;uperiores ollas po&longs;itis & accen&longs;is, co<lb/>cta &longs;tillant &longs;ulfure rubro, uel luteo, uel uiridi: quod per foramina <expan abbr="deflu&etilde;s">defluens</expan> ex­<lb/>cipiunt ollæ laminis &longs;uppo&longs;itæ: quarum aqua mox refrige&longs;cit: &longs;i in mi&longs;tis in <lb/>e&longs;t metallum, ea re&longs;eruata excoquuntur: &longs;i minus, abijciuntur. </s> <s id="N1FDBC">Veruntamen <lb/>&longs;ulfur ex i&longs;tiu&longs;modi mi&longs;tis optime poterit elici, &longs;i ollæ &longs;uperiores &longs;ic in forna<lb/>ce concamerata locatæ fuerint, ut illæ, de quibus libro octauo, cum eandem <lb/>rem metalli, quod in eis ine&longs;t, cau&longs;a tractarem, dixi, ut eædem fundo carue­<lb/>rint, inque eas cancelli fuerint impo&longs;iti: inferiores uerò eis hoc modo &longs;uppo&longs;i<lb/>tæ fuerint: &longs;ed laminam quanque amplius habere foramen oportet.</s> </p> <p id="N1FDC9" type="caption"> <s id="N1FDCB">M<emph type="italics"/>urus longus<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>uri alti<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>uri humiles<emph.end type="italics"/> C. L<emph type="italics"/>aminæ<emph.end type="italics"/> D. <lb/>O<emph type="italics"/>llæ &longs;uperiores<emph.end type="italics"/> E. O<emph type="italics"/>llæ inferiores<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <figure id="id.001.01.477.1.jpg" xlink:href="001/01/477/1.jpg"/> <pb pagenum="468" xlink:href="001/01/478.jpg"/> <p id="N1FDFD" type="main"> <s id="N1FDFF">Alij urceum defodiunt in terra, & in eum imponunt alterum urceum in <lb/>fundo perforatum: in quo pyriten, uel cadmiam, uel alium lapidem &longs;ulfuro­<lb/>&longs;um &longs;ic concludunt, ut &longs;ulfur exhalare <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;it. </s> <s id="N1FE0A">Is acri igni coctus &longs;tillat &longs;ul­<lb/>fure, quod in urceum inferiorem, qui continet aquas, defluit.</s> </p> <p id="N1FE0F" type="caption"> <s id="N1FE11">V<emph type="italics"/>rceus inferior<emph.end type="italics"/> A. V<emph type="italics"/>rceus &longs;uperior<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.478.1.jpg" xlink:href="001/01/478/1.jpg"/> <p id="N1FE2B" type="main"> <s id="N1FE2D">At bitumen fit ex aquis bitumino&longs;is, ex bitumine liquido, ex mi&longs;tis bitu­<lb/>mino&longs;is: nam aqua bitumino&longs;a &longs;imul & &longs;al&longs;a Babylone, ut Plinius <expan abbr="&longs;criptũ">&longs;criptum</expan> re <lb/>liquit, & è puteis in &longs;alinas inge&longs;ta, & flagranti&longs;&longs;imo &longs;ole cocta den&longs;atur par<lb/>tim in bitumen liquidum, partim in &longs;alem. </s> <s id="N1FE3A">Sed bitumen, ut leuius, &longs;uperio­<lb/>rem: &longs;al, ut grauius, inferiorem <expan abbr="locũ">locum</expan> obtinet. </s> <s id="N1FE43">Bitumen uerò liquidum, &longs;i mul<lb/>tum aquis fontium, riuorum, <expan abbr="fluminũ">fluminum</expan>, innatarit, &longs;itulis, alijsúe ua&longs;culis hau­<lb/>&longs;tum: &longs;i paucum, alis an&longs;erum, linteolis, rallis, arundinum panniculis, & alijs <lb/>ad quæ facile adhære&longs;cit, collectum in magnis ollis æreis uel ferreis coqua­<lb/>tur & igne &longs;pi&longs;&longs;etur. </s> <s id="N1FE52">Verùm, quia ad diuer&longs;os u&longs;us expetitur, quidam cum li<lb/>quido mi&longs;cent picem, quidam axungiam ueterem, ut eius lentorem tempe­<lb/>rent. </s> <s id="N1FE59">Sed hi, quanquam ip&longs;um coquunt in ollis, durum non efficiunt. </s> <s id="N1FE5C">At mi <lb/>&longs;ta, in quibus ine&longs;t bitumen, eo modo, quo ea, in quibus e&longs;t &longs;ulfur, in ollis <lb/>iuxta fundum terebratis coquuntur: et&longs;i rarius hoc fieri &longs;olet, quod tale bitu<lb/>men non magni æ&longs;timetur.</s> </p> <pb pagenum="469" xlink:href="001/01/479.jpg"/> <p id="N1FE69" type="caption"> <s id="N1FE6B">F<emph type="italics"/>ons bitumino&longs;us<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>itula<emph.end type="italics"/> B. O<emph type="italics"/>lla<emph.end type="italics"/> C. O<emph type="italics"/>perculum<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <figure id="id.001.01.479.1.jpg" xlink:href="001/01/479/1.jpg"/> <p id="N1FE8B" type="main"> <s id="N1FE8D">Quin omnes &longs;ucci concreti, &longs;i copio&longs;e & abundanter cum aquis fuerint <lb/>permi&longs;ti, atque omnes etiam terræ, re&longs;ident in fontibus, & in riuorum ac flu­<lb/>minum alueis: atque lapides, in his iacentes eis obducuntur: nec indigent ullo <lb/>&longs;olis aut ignis calore, quo <expan abbr="cõcre&longs;cant">concre&longs;cant</expan>. </s> <s id="N1FE9A">Quod cùm uiri &longs;agaces <expan abbr="cõ&longs;idera&longs;&longs;ent">con&longs;idera&longs;&longs;ent</expan>, <lb/>excogitarunt rationes, quibus reliquos quo&longs;dam &longs;uccos <expan abbr="cõcretos">concretos</expan>, & terras <lb/>qua&longs;dam in&longs;ignes colligerent: etenim talem aquam, &longs;iue ex fonte, &longs;iue ex cu­<lb/>niculo defluat, aliquot lacubus ligneis, uel ca&longs;tellis ex ordine collocatis exci<lb/>piunt: in eis enim re&longs;ident: quare &longs;ingulis annis dera&longs;i <expan abbr="colligũtur">colliguntur</expan>: ut in mon­<lb/>te Carpatho chry&longs;ocolla, in Meliboco ochra.</s> </p> <p id="N1FEB3" type="caption"> <s id="N1FEB5">O<emph type="italics"/>s cuniculi<emph.end type="italics"/> A. C<emph type="italics"/>analis<emph.end type="italics"/> B. C<emph type="italics"/>a&longs;tella<emph.end type="italics"/> C. C<emph type="italics"/>analiculi<emph.end type="italics"/> D.</s> </p> <pb pagenum="470" xlink:href="001/01/480.jpg"/> <figure id="id.001.01.480.1.jpg" xlink:href="001/01/480/1.jpg"/> <p id="N1FED9" type="main"> <s id="N1FEDB">Re&longs;tat <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>, cuius <expan abbr="cõ&longs;ectura">con&longs;ectura</expan> propterea huc pertinet, quod ex &longs;uccis <expan abbr="qui­bu&longs;dã">qui­<lb/>bu&longs;dam</expan> <expan abbr="cõcretis">concretis</expan>, & &longs;abulo, uel arena ui ignis & arte &longs;ubtili exprimatur: & <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>expre&longs;&longs;um, ut &longs;ucci <expan abbr="cõcreti">concreti</expan> & <expan abbr="g&etilde;mæ">gemmæ</expan>, atque lapides <expan abbr="quidã">quidam</expan>, transluceat: ut lapi­<lb/>des lique&longs;centes & metalla fundi po&longs;&longs;it: &longs;ed primò mihi dicendum e&longs;t de ma<lb/>teria, ex qua <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>: deinde de fornacibus, in quibus conflatur: tum <lb/>de eius <expan abbr="cõficiendi">conficiendi</expan> ratione. </s> <s id="N1FF14">Confit <expan abbr="aũt">aunt</expan> ex lapidibus <expan abbr="lique&longs;c&etilde;tibus">lique&longs;centibus</expan> & ex &longs;uccis <lb/><expan abbr="cõcretis">concretis</expan>, aut ex <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan> &longs;uccis, qui <expan abbr="cũ">cum</expan> his naturali cognatione iunguntur. </s> <s id="N1FF30"><lb/>Lapides <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lique&longs;centes, &longs;i fuerint <expan abbr="cãdidi">candidi</expan> & translucidi, cæteris <expan abbr="præ&longs;tãt">præ&longs;tant</expan>: <lb/>quib. </s> <s id="N1FF42">de cau&longs;is ad cry&longs;tallos primas <expan abbr="deferũt">deferunt</expan>: ex his. </s> <s id="N1FF49">n. </s> <s id="N1FF4C">fractis in India fieri <expan abbr="ui­trũ">ui­<lb/>trum</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> translucida facilitate <expan abbr="præcell&etilde;s">præcellens</expan>, ut <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> eo <expan abbr="cõparari">comparari</expan> po&longs;&longs;it, autores <lb/>e&longs;&longs;e Plinius &longs;cribit: <expan abbr="&longs;ecũdas">&longs;ecundas</expan> <expan abbr="tribuũt">tribuunt</expan> lapidibus, qui, tamet&longs;i eis duricia <expan abbr="cry&longs;tal­lorũ">cry&longs;tal­<lb/>lorum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;it, <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> &longs;imili modo <expan abbr="cãdidi">candidi</expan> &longs;unt & <expan abbr="trãslucent">translucent</expan>: tertias dant his lapidi<lb/>bus <expan abbr="cãdidis">candidis</expan>, qui translucidi <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;unt. </s> <s id="N1FF93">Eos <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> prius urere nece&longs;&longs;e e&longs;t: po­<lb/>&longs;tea pilis &longs;ubiectos &longs;ic frangere & <expan abbr="cõminuere">comminuere</expan>, ut inde <expan abbr="&longs;abulũ">&longs;abulum</expan> fiat: <expan abbr="tũ">tum</expan> cribrare: <lb/>quocirca, &longs;i tale <expan abbr="&longs;abulũ">&longs;abulum</expan> uel arena, &longs;e uitrarijs ad o&longs;tia <expan abbr="fluminũ">fluminum</expan> <expan abbr="o&longs;t&etilde;dit">o&longs;tendit</expan>, eos <expan abbr="ur&etilde;di">uren<lb/>di</expan> & <expan abbr="tũdendi">tundendi</expan> labore leuat. </s> <s id="N1FFC4">Quod uerò ad &longs;uccos <expan abbr="cõcretos">concretos</expan> attinet, primæ de <lb/><expan abbr="ferũtur">feruntur</expan> nitro: <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;ecundæ</expan> &longs;ali fo&longs;&longs;ili candido & translucido: tertiæ &longs;ali, qui <expan abbr="cõficitur">confici<lb/>tur</expan> ex lixiuio; ex cinere anthyllidis, aut alterius herbæ &longs;al&longs;æ facto. </s> <s id="N1FFDA">Sunt <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <lb/>qui huic &longs;ali, <expan abbr="nõ">non</expan> illi, <expan abbr="&longs;ecũdas">&longs;ecundas</expan> <expan abbr="tribuũt">tribuunt</expan>. </s> <s id="N1FFEF"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> &longs;abuli uel arenæ, ex lapidibus <expan abbr="li­que&longs;c&etilde;tibus">li­<lb/>que&longs;centibus</expan> <expan abbr="cõfectæ">confectæ</expan>, portiones duæ <expan abbr="cũ">cum</expan> nitri uel &longs;alis fo&longs;&longs;ilis, aut ex herba &longs;al<pb pagenum="471" xlink:href="001/01/481.jpg"/>&longs;a facti unà <expan abbr="cõmi&longs;ceantur">commi&longs;ceantur</expan>: ad quas adijciatur minuta magnetis particula: cer<lb/>te &longs;ingularis illa uis no&longs;tris <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="t&etilde;porib">temporib</expan>. </s> <s id="N20016">æque ac pri&longs;cis ita in &longs;e <expan abbr="liquor&etilde;">liquorem</expan> uitri <lb/>trahere creditur, ut ad &longs;e <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> allicit: <expan abbr="tractũ">tractum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> purgat, & ex uiridi uel luteo <lb/><expan abbr="candidũ">candidum</expan> facit: &longs;ed <expan abbr="magnet&etilde;">magnetem</expan> po&longs;tea ignis <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan>: qui uerò <expan abbr="iã">iam</expan> dictis &longs;uccis <expan abbr="ca­r&etilde;t">ca­<lb/>rent</expan>, ip&longs;i duas <expan abbr="portiões">portiones</expan> cineris quernei uel ilignei, uel roborei, uel cerrei, aut, <lb/>&longs;i hi in <expan abbr="prõptu">promptu</expan> non fuerint, fagini uel abiegni <expan abbr="cũ">cum</expan> una &longs;abuli uel arenæ permi<lb/><expan abbr="&longs;c&etilde;t">&longs;cent</expan>, & <expan abbr="addũt">addunt</expan> <expan abbr="modicũ">modicum</expan> <expan abbr="&longs;al&etilde;">&longs;alem</expan>, ex aqua &longs;al&longs;a uel marina <expan abbr="factũ">factum</expan>, atque <expan abbr="exiguã">exiguam</expan> magne <lb/>tis <expan abbr="particulã">particulam</expan>: &longs;ed i&longs;ti minus <expan abbr="candidũ">candidum</expan> & <expan abbr="translucidũ">translucidum</expan> <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> <expan abbr="cõficiũt">conficiunt</expan>: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> cinis <lb/>ex antiquis arborib. </s> <s id="N20085">fit: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> truncus, ubi a&longs;&longs;urrexit ad <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> &longs;ex <expan abbr="pedũ">pedum</expan> <lb/>cauatur, & iniecto igni arbor tota <expan abbr="cõburitur">comburitur</expan>, ac in cinerem uertitur: quod fit <lb/>hyeme <expan abbr="cũ">cum</expan> niues diutinæ &longs;edent, uel æ&longs;tate, <expan abbr="cũ">cum</expan> non pluit: <expan abbr="nã">nam</expan> imbres alijs anni <lb/><expan abbr="t&etilde;porib">temporib</expan>. </s> <s id="N200AD"><expan abbr="&qring;d">quod</expan> cineres <expan abbr="cũ">cum</expan> terra <expan abbr="mi&longs;ceãt">mi&longs;ceant</expan>, impuros <expan abbr="reddũt">reddunt</expan>: <expan abbr="quãobr&etilde;">quanobrem</expan> <expan abbr="tũc">tunc</expan> ex ij&longs;dem <lb/>arborib. </s> <s id="N200C9">in plures partes &longs;ectis, & &longs;ub tecto <expan abbr="cõbu&longs;tis">combu&longs;tis</expan>, cinis <expan abbr="cõfiat">confiat</expan>. </s> <s id="N200D4">Sed uitra<lb/>rijs alijs tres &longs;unt fornaces, alijs duæ, alijs una: quib. </s> <s id="N200D9">tres, hi in prima <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> <lb/><expan abbr="materiã">materiam</expan>, in <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>, in tertia refrigerant uitrea ua&longs;a & cætera ope<lb/>ra <expan abbr="cãdentia">candentia</expan>: <expan abbr="eorũ">eorum</expan> prima fornax <expan abbr="cõcamerata">concamerata</expan> & furno &longs;imilis &longs;it: in cuius &longs;upe<lb/>riori camera, longa pedes &longs;ex, lata quatuor, alta duos lignis aridis <expan abbr="acc&etilde;&longs;is">accen&longs;is</expan> res <lb/>mi&longs;tæ <expan abbr="coquãtur">coquantur</expan> acri igni donec lique&longs;cant, & in ma&longs;&longs;am <expan abbr="uertãtur">uertantur</expan> <expan abbr="uitreã">uitream</expan>: et&longs;i <lb/>nondum &longs;atis à recremento purgatam: ea refrigerata extrahatur & in partes <lb/>diuidatur: in eadem fornace ollæ, quæ continebunt uitrum, calefiant.</s> </p> <p id="N20117" type="caption"> <s id="N20119">P<emph type="italics"/>rimæ fornacis inferior camera<emph.end type="italics"/> A. S<emph type="italics"/>uperior<emph.end type="italics"/> B. V<emph type="italics"/>itrea ma&longs;&longs;a<emph.end type="italics"/> C.</s> </p> <figure id="id.001.01.481.1.jpg" xlink:href="001/01/481/1.jpg"/> <pb pagenum="472" xlink:href="001/01/482.jpg"/> <p id="N20137" type="main"> <s id="N20139">Secunda fornax rotunda & lata pedes decem, alta octo, extrin&longs;ecus, ut &longs;it <lb/>firmior, cingatur quinque arcubus &longs;e&longs;quipedem cra&longs;&longs;is: ea item con&longs;tet ex du<lb/>abus cameris: quarum inferioris te&longs;tudo &longs;it cra&longs;&longs;a &longs;e&longs;quipedem: ip&longs;a camera <lb/>habeat à fronte os angu&longs;tum, ut ligna in focum, qui e&longs;t in eius &longs;olo, imponi <lb/>po&longs;&longs;int: in &longs;umma uerò & media eiu&longs;dem te&longs;tudine <expan abbr="magnũ">magnum</expan> foramen rotun­<lb/>dum: quod ab ea pateat ad &longs;uperiorem cameram, ut flammæ in ip&longs;am pene­<lb/>trare po&longs;&longs;int. </s> <s id="N2014C">At in &longs;uperioris cameræ muro inter arcus &longs;int octo fene&longs;træ <lb/>tantæ, ut per eas ollæ uentro&longs;æ in &longs;olo cameræ circum <expan abbr="magnũ">magnum</expan> foramen col­<lb/>locari po&longs;&longs;int: quarum ollarum cra&longs;&longs;itudo &longs;it ad digitos duos, altitudo ad to<lb/>tidem pedes, latitudo uentris ad &longs;e&longs;quipedem, oris & fundi ad pedem. </s> <s id="N20159">In po<lb/>&longs;teriori fornacis parte &longs;it foramen quadrangulum, cuius altitudo atque etiam <lb/>latitudo ad palmum: per quod calor penetret in tertiam fornacem, cum hac <lb/>coniunctam: ea quadrangula & longa pedes octo, lata &longs;ex &longs;imiliter con&longs;tet <lb/>ex duabus cameris: quarum inferior à fronte habeat os, ut ligna in <expan abbr="focũ">focum</expan>, qui <lb/>etiam e&longs;t in eius &longs;olo, imponi po&longs;&longs;int: ab utroque oris latere in muro &longs;it oblon<lb/>gi ua&longs;is fictilis receptaculum, longum circiter pedes quatuor, altum duos, la <lb/>tum &longs;e&longs;quipedem. </s> <s id="N2016E">Superior uerò camera habeat duo foramina, <expan abbr="alterũ">alterum</expan> à dex­<lb/>tro latere, alterum à &longs;ini&longs;tro, tam lata & alta, ut ua&longs;a illa commode in eam im<lb/>poni po&longs;&longs;int: quæ ua&longs;a &longs;int longa pedes tres, alta &longs;e&longs;quipedem, lata inferiori <lb/>parte pedem, &longs;uperiori <expan abbr="rotũdata">rotundata</expan>: in his opera uitrea iam conflata recondan­<lb/>tur, ut mitiori calore <expan abbr="refriger&etilde;tur">refrigerentur</expan>: quæ ni ita paulatim fuerint refrigerata, di&longs; <lb/>rumpuntur. </s> <s id="N20187">Deinde ua&longs;is i&longs;tis ex &longs;uperiori camera extractis & repo&longs;itis in <lb/>receptaculis pror&longs;us refrigerentur.</s> </p> <p id="N2018C" type="caption"> <s id="N2018E">S<emph type="italics"/>ecundæ fornacis arcus<emph.end type="italics"/> A. E<emph type="italics"/>ius cameræ in&longs;erioris os<emph.end type="italics"/> B. <lb/>F<emph type="italics"/>ene&longs;træ &longs;uperioris cameræ<emph.end type="italics"/> C. O<emph type="italics"/>llæ uentro&longs;æ<emph.end type="italics"/> D. T<emph type="italics"/>er/<lb/>tiæ fornacis os<emph.end type="italics"/> E. R<emph type="italics"/>eceptacula ua&longs;orum<emph.end type="italics"/> F. F<emph type="italics"/>oramina <lb/>&longs;uperioris cameræ<emph.end type="italics"/> G. V<emph type="italics"/>a&longs;a oblonga<emph.end type="italics"/> H.</s> </p> <pb pagenum="473" xlink:href="001/01/483.jpg"/> <figure id="id.001.01.483.1.jpg" xlink:href="001/01/483/1.jpg"/> <p id="N201D0" type="main"> <s id="N201D2">At quibus duæ &longs;unt fornaces, eorum partim in prima coquunt <expan abbr="mi&longs;turã">mi&longs;turam</expan>, <lb/>& in &longs;ecunda non modo eandem recoquunt, uerum opera etiam uitrea re­<lb/>ponunt: quanquam in diuer&longs;is cameris partim in &longs;ecunda materiam <expan abbr="coquũt">coquunt</expan> <lb/>pariter & recoquunt, in tertiam uerò opera uitrea recondunt: atque ita illi ca­<lb/>rent tertia fornace, hi prima: &longs;ed i&longs;tiu&longs;modi fornax &longs;ecunda differt ab altera <lb/>fornace &longs;ecunda: etenim rotunda quidem e&longs;t, &longs;ed eius caua pars lata pedes <lb/>octo, alta duodecim, quod con&longs;tet ex tribus cameris: quarum infima <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;­<lb/>&longs;imilis e&longs;t inferiori alterius &longs;ecundæ fornacis. </s> <s id="N201EF">In mediæ uerò cameræ muro <lb/>&longs;unt &longs;ex fornices: quæ <expan abbr="cũ">cum</expan> ollæ calefactæ in eam impo&longs;itæ fuerint, etiam luto <lb/>ob&longs;truuntur relictis modicis fene&longs;tellis: in huius mediæ cameræ &longs;umma & <lb/>media parte e&longs;t foramen quadrangulum, cuius longitudo, itemque latitudo <lb/>ad palmum: per id calor penetrat in <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> cameram: quæ po&longs;teriori par­<lb/>te habet os, ut in oblongum uas fictile, in ea locatum, opera uitrea paulatim <lb/>refrigeranda reponi po&longs;&longs;int. </s> <s id="N20206">Ea <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> parte &longs;olum officinæ e&longs;t altius, aut &longs;ca­<lb/>mnum habet appo&longs;itum, ut uitrarij con&longs;cendentes commodius opera po&longs;­<lb/>&longs;int recondere.</s> </p> <p id="N20211" type="caption"> <s id="N20213">A<emph type="italics"/>lterius fornacis &longs;ecunda camera infima<emph.end type="italics"/> A. M<emph type="italics"/>edia<emph.end type="italics"/> B. S<emph type="italics"/>uprema<emph.end type="italics"/> C. <lb/>E<emph type="italics"/>ius os<emph.end type="italics"/> D. F<emph type="italics"/>oramen rotundum<emph.end type="italics"/> B. F<emph type="italics"/>oramen quadrangulum<emph.end type="italics"/> F.</s> </p> <pb pagenum="474" xlink:href="001/01/484.jpg"/> <figure id="id.001.01.484.1.jpg" xlink:href="001/01/484/1.jpg"/> <p id="N20245" type="main"> <s id="N20247">Sed qui carent prima fornace, hi, cùm munus <expan abbr="diurnũ">diurnum</expan> perfecerint, ue&longs;peri <lb/><expan abbr="materiã">materiam</expan> in ollas <expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan>: quæ noctu cocta lique&longs;cit & in <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> abit. </s> <s id="N2025B">Duo <expan abbr="aũt">aut</expan><pb pagenum="475" xlink:href="001/01/485.jpg"/>pueri interdiu noctuque alternatim <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan> alunt aridis lignis in <expan abbr="focũ">focum</expan> impo&longs;itis. </s> <s id="N2026E"><lb/>At quibus una <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> fornax e&longs;t, <expan abbr="utũtur">utuntur</expan> ea <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, quæ ex tribus came <lb/>ris con&longs;tat: <expan abbr="nã">nam</expan> ut proximi <expan abbr="materiã">materiam</expan> ue&longs;peri <expan abbr="inijciũt">inijciunt</expan> in ollas: mane uerò recre­<lb/>mentis detractis opera uitrea <expan abbr="cõficiũt">conficiunt</expan>: quæ in <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> <expan abbr="camerã">cameram</expan>, ut alteri, <expan abbr="re­condũt">re­<lb/>condunt</expan>. </s> <s id="N202A0"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> fornax, &longs;iue ex duabus, &longs;iue ex tribus cameris con&longs;tite<lb/>rit, atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> prima, <expan abbr="fiãt">fiant</expan> ex lateribus crudis in &longs;ole &longs;iccatis: qui ducti &longs;int ex ter<lb/>ra, quæ facile igni neque lique&longs;cit, nec in puluerem re&longs;oluitur: et quæ à lapillis <lb/>purgata &longs;it, atque bacillis uerberata: <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> terra calcis loco lateres <expan abbr="interlinãtur">interlinantur</expan>: <lb/>ex <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> figuli <expan abbr="form&etilde;t">forment</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> ua&longs;a que ollas, eaque in umbra <expan abbr="&longs;icc&etilde;t">&longs;iccent</expan>. </s> <s id="N202D2">Duabus partibus <lb/>ab&longs;oluta re&longs;tat tertia. </s> <s id="N202D7">Ma&longs;&longs;a uitrea in prima fornace eo, quo dixi modo, <expan abbr="cõfecta">confe<lb/>cta</expan> & fracta mini&longs;tri <expan abbr="&longs;ecundã">&longs;ecundam</expan> <expan abbr="excalfaciũt">excalfaciunt</expan>, ut ea <expan abbr="fragm&etilde;ta">fragmenta</expan> <expan abbr="recoquãt">recoquant</expan>. </s> <s id="N202F0">Dum ue­<lb/>rò hoc <expan abbr="agũt">agunt</expan>, interea ollæ in prima fornace <expan abbr="primũ">primum</expan> lento igni calefiunt, ut <expan abbr="hu­mor&etilde;">hu­<lb/>morem</expan> <expan abbr="exhal&etilde;t">exhalent</expan>: deinde acriori, ut &longs;iccatæ <expan abbr="rufe&longs;cãt">rufe&longs;cant</expan>: mox uitrarij huius os aperi<lb/>unt, & ollas forcipe prehen&longs;as, &longs;i rimis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="fathi&longs;cũt">fathi&longs;cunt</expan>, celeriter in <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> <expan abbr="repo­nũt">repo­<lb/>nunt</expan>: et recalfactas <expan abbr="fragm&etilde;tis">fragmentis</expan> uitreæ ma&longs;&longs;æ, uel uitri <expan abbr="cõplent">complent</expan>: deinde fene&longs;tras <lb/><expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> luto & laterib. </s> <s id="N2032C"><expan abbr="ob&longs;truũt">ob&longs;truunt</expan>: cuiu&longs;que loco duabus <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> fene&longs;tellis re­<lb/>lictis, de <expan abbr="quarũ">quarum</expan> altera <expan abbr="in&longs;pectãt">in&longs;pectant</expan> & fi&longs;tula <expan abbr="recipiũt">recipiunt</expan> <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ollæ in &longs;e <expan abbr="cõtin&etilde;t">continent</expan>: <lb/>in altera <expan abbr="reponũt">reponunt</expan> <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> ut calida fiat: utraque orichalcea, uel ænea uel <lb/>ferrea e&longs;t, tres pedes longa: quin ante fene&longs;tellas cru&longs;ta marmoris fornici im<lb/>ponitur: atque ei rur&longs;us terra aggerata & <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan>: hoc <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> in <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan> <expan abbr="immi&longs;sã">immi&longs;sam</expan> <lb/>retinet, illa oculos uitrarij ab ignis calore tuetur: his omnibus ordine factis <lb/>uitrarij opus <expan abbr="perficiendũ">perficiendum</expan> aggrediuntur. </s> <s id="N2037A">Lignis <expan abbr="aũt">aut</expan> aridis, quæ <expan abbr="flamãm">flamam</expan>, non <lb/><expan abbr="fumũ">fumum</expan> <expan abbr="emittũt">emittunt</expan>, <expan abbr="fragm&etilde;ta">fragmenta</expan> <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>: &longs;ed quanto diutius recoxerint, tanto puri <lb/>ora & magis translucida ex eis <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> opera: tanto minus maculo&longs;a et ue&longs;iculis <lb/><expan abbr="turge&longs;c&etilde;tia">turge&longs;centia</expan>: <expan abbr="tãto">tanto</expan> denique facilius uitrarij <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> munus <expan abbr="exequũtur">exequuntur</expan>: quocirca qui <lb/><expan abbr="materiã">materiam</expan>, ex qua <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, <expan abbr="unã">unam</expan> modo <expan abbr="noct&etilde;">noctem</expan> <expan abbr="coquũt">coquunt</expan>, ac mox ex ea opera <lb/>uitrea <expan abbr="efficiũt">efficiunt</expan>, minus pura & <expan abbr="trãslucida">translucida</expan> <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>, que qui primo ma&longs;&longs;am <expan abbr="cõficiũr">conficiunt</expan> <lb/><expan abbr="uitreã">uitream</expan>, dein eius fragmenta, <expan abbr="di&etilde;">diem</expan> noctemque <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>: atque hi <expan abbr="etiã">etiam</expan> minus pura <lb/>& <expan abbr="trãslucida">translucida</expan>, que qui duos dies noctesque <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <expan abbr="recoquũt">recoquunt</expan>: <expan abbr="nã">nam</expan> uitri bonitas non <lb/><expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> in materia, ex qua <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, &longs;ita e&longs;t, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> in <expan abbr="co&quetilde;do">coquendo</expan>. </s> <s id="N2040C">Sæpius <expan abbr="aũt">aut</expan> ui­<lb/>trarij fi&longs;tulis <expan abbr="rapiũt">rapiunt</expan> <expan abbr="experimentũ">experimentum</expan>: &longs;ed que <expan abbr="primũ">primum</expan> ex eo didicerint fragmenta re <lb/>cocta &longs;atis e&longs;&longs;e purgata, qui&longs;que altera fi&longs;tula in <expan abbr="ollã">ollam</expan> demi&longs;&longs;a, & paulatim uer­<lb/>&longs;ata, recipit <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> tanque lentus aliquis & glutino&longs;us &longs;uccus ad <expan abbr="eã">eam</expan> adhære <lb/>&longs;cit: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> globo&longs;um. </s> <s id="N2043B">Recipit uerò <expan abbr="tantũ">tantum</expan>, <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> ad opus, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> efficere uult, <lb/>&longs;atis e&longs;t: id marmori impre&longs;&longs;um uoluit & reuoluit, ut adunetur: atque per fi&longs;tu<lb/><expan abbr="lã">lam</expan> <expan abbr="in&longs;pirãs">in&longs;pirans</expan> ue&longs;icæ in&longs;tar inflat: <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> &qring;ties in&longs;pirat, &longs;æpius uerò in&longs;pira <lb/>re nece&longs;&longs;e habet, toties <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="rep&etilde;te">repente</expan> <expan abbr="remotã">remotam</expan> ab ore ad <expan abbr="maxillã">maxillam</expan> admouet, ne flam<lb/><expan abbr="mã">mam</expan> &longs;piritu reducto in os trahat: mox <expan abbr="fi&longs;tulã">fi&longs;tulam</expan> <expan abbr="&longs;ublatã">&longs;ublatam</expan> <expan abbr="circũ">circum</expan> caput in orbem tor<lb/><expan abbr="&quetilde;s">quens</expan> <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> facit <expan abbr="longũ">longum</expan>, aut <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> in æreo in&longs;trumento cauo uer&longs;ans figurat: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/><expan abbr="recalfaci&etilde;do">recalfaciendo</expan>, inflando, <expan abbr="prem&etilde;do">premendo</expan>, <expan abbr="amplificãdo">amplificando</expan> in poculi, uel ua&longs;is, uel alterius <lb/>rei <expan abbr="figurã">figuram</expan> mente <expan abbr="conceptã">conceptam</expan>, format: deinde rur&longs;us marmori imprimit, atque &longs;ic <lb/><expan abbr="fundũ">fundum</expan> dilatat: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> altera fi&longs;tula in <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="interior&etilde;">interiorem</expan> <expan abbr="cõpellit">compellit</expan>: po&longs;tea forfice eius <lb/>os amputat: atque, &longs;i res hoc po&longs;tulat, pedes & an&longs;as affingit: <expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan>, &longs;i ei libi <lb/><expan abbr="tũ">tum</expan> fuerit, inaurat, & uarijs colorib. </s> <s id="N204CC">pingit. </s> <s id="N204CF">Po&longs;tremò in oblongo ua&longs;e fictili, <lb/><expan abbr="&qring;d">quod</expan> e&longs;t in tertia fornace, uel in &longs;uprema <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;ecundæ</expan> camera reponit, &longs;initque refrige <lb/>rari: <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> talibus operib. </s> <s id="N204E5">&longs;en&longs;im refrigeratis <expan abbr="plenũ">plenum</expan> fuerit, bacillo ferreo la­<pb pagenum="476" xlink:href="001/01/486.jpg"/>to, &longs;ub ip&longs;um acto, <expan abbr="&longs;ublatũ">&longs;ublatum</expan> in <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> <expan abbr="brachiũ">brachium</expan> in altero receptaculo eo illocat.</s> </p> <p id="N204FD" type="caption"> <s id="N204FF">F<emph type="italics"/>i&longs;tula<emph.end type="italics"/> A. F<emph type="italics"/>ene&longs;tella<emph.end type="italics"/> B. M<emph type="italics"/>armor<emph.end type="italics"/> C. F<emph type="italics"/>orceps<emph.end type="italics"/> D. <lb/>I<emph type="italics"/>n&longs;trumenta quibus formæ &longs;unt datæ<emph.end type="italics"/> E.</s> </p> <figure id="id.001.01.486.1.jpg" xlink:href="001/01/486/1.jpg"/> <pb pagenum="477" xlink:href="001/01/487.jpg"/> <p id="N2052B" type="main"> <s id="N2052D">Vitrarij autem diuer&longs;as res efficiunt: etenim cyphos, phyalas, urceos, am­<lb/>pullas, lances, patinas, &longs;pecularia, <expan abbr="animãtes">animantes</expan>, arbores, naues: qualia opera mul <lb/>ta præclara & admiranda cum quondam biennio agerem Venetijs, <expan abbr="cõtem­platus">contem­<lb/>platus</expan> &longs;um: in primis uerò anniuer&longs;arijs diebus fe&longs;tis a&longs;cen&longs;ionis dominicæ <lb/>cùm uenalia e&longs;&longs;ent apportata Morano: ubi uitrariæ officinæ omnium cele­<lb/>berrimæ &longs;unt: quas uidi cum aliâs, tum maxime cum certis de cau&longs;is Andre<lb/>am Naugerium in ædibus, quas ibi habebat, una cum Franci&longs;co A&longs;ulano <lb/>conuenirem.</s> </p> <p id="N20546" type="main"> <s id="N20548">De re Metallica Libri XII. & ultimi FINIS.</s> </p> <p id="N2054B" type="head"> <s id="N2054D">SCRIPTORVM, QVORVM INVEN­<lb/>tis author in &longs;equenti De animantibus &longs;ubterraneis libro u&longs;us, <lb/>& ad hanc experientiam excitatus e&longs;t, <lb/>CATALOGVS.<lb/><arrow.to.target n="table1"/></s> </p> <pb pagenum="478" xlink:href="001/01/488.jpg"/> <table id="N2055E"> <table.target id="table1"/> <row id="N20561"> <cell id="N20562">Ælianus</cell> <cell id="N20564">Lucanus</cell> </row> <row id="N20566"> <cell id="N20567">Albertus</cell> <cell id="N20569"/> </row> <row id="N2056A"> <cell id="N2056B">Alexander Aphro­dien&longs;is</cell> <cell id="N2056D">Martialis</cell> </row> <row id="N2056F"> <cell id="N20570">Ammonius</cell> <cell id="N20572">Nicander</cell> </row> <row id="N20574"> <cell id="N20575">Aratus</cell> <cell id="N20577"/> </row> <row id="N20578"> <cell id="N20579">Ari&longs;toteles</cell> <cell id="N2057B"/> </row> <row id="N2057C"> <cell id="N2057D">Ari&longs;tophanes</cell> <cell id="N2057F">Oppianus</cell> </row> <row id="N20581"> <cell id="N20582">Athenæus</cell> <cell id="N20584">Ouidius</cell> </row> <row id="N20586"> <cell id="N20587">Ca&longs;&longs;ianus Theologus</cell> <cell id="N20589"/> </row> <row id="N2058A"> <cell id="N2058B">Chari&longs;ius</cell> <cell id="N2058D">Plautus</cell> </row> <row id="N2058F"> <cell id="N20590">Cicero</cell> <cell id="N20592">Plinius</cell> </row> <row id="N20594"> <cell id="N20595">Columella</cell> <cell id="N20597">P&longs;ellus</cell> </row> <row id="N20599"> <cell id="N2059A">Corn. Tacitus</cell> <cell id="N2059C"/> </row> <row id="N2059D"> <cell id="N2059E"/> <cell id="N2059F">Seneca</cell> </row> <row id="N205A1"> <cell id="N205A2">Dio&longs;corides</cell> <cell id="N205A4">Seruius</cell> </row> <row id="N205A6"> <cell id="N205A7"/> <cell id="N205A8">Strabo</cell> </row> <row id="N205AA"> <cell id="N205AB">Galenus</cell> <cell id="N205AD"/> </row> <row id="N205AE"> <cell id="N205AF"/> <cell id="N205B0">Theophra&longs;tus</cell> </row> <row id="N205B2"> <cell id="N205B3">Homerus</cell> <cell id="N205B5">Varro</cell> </row> <row id="N205B7"> <cell id="N205B8">Horatius</cell> <cell id="N205BA">Virgilius</cell> </row> <row id="N205BC"> <cell id="N205BD">Iornandes</cell> <cell id="N205BF">Xenophon</cell> </row> </table> <p id="N205C1" type="head"> <s id="N205C3">GEORGIVS AGRICOLA GEOR­<lb/>gio Fabricio S. P. D.</s> </p> <p id="N205C8" type="main"> <s id="N205CA"> <arrow.to.target n="marg1"/></s> </p> <p id="N205D0" type="margin"> <s id="N205D2"> <margin.target id="marg1"/>Q</s> </p> <p id="N205D8" type="main"> <s id="N205DA">Vanquam duos libros de &longs;tirpibus &longs;crip&longs;it Ari&longs;toteles, tamen <lb/>ijs Theophra&longs;tum di&longs;cipulum non deterruit, quo minus &longs;uam <lb/>de ij&longs;dem &longs;tirpibus <expan abbr="&longs;ent&etilde;tiam">&longs;ententiam</expan> multis libris explicaret. </s> <s id="N205E5">Nec ip&longs;e <lb/>Theophra&longs;tus tanta &longs;cientia, tantaque copia &longs;tudium Dio&longs;cori­<lb/>dis ardoremque re&longs;tinxit: &longs;ed etiam is po&longs;teritati <expan abbr="&longs;erui&etilde;s">&longs;eruiens</expan> quarun­<lb/>dam arborum ac <expan abbr="herbarũ">herbarum</expan> figuras & uires, longo atque multo u&longs;u perceptas, <lb/>literis memoriæque mandauit. </s> <s id="N205F8">Male enim &longs;e habui&longs;&longs;ent &longs;tudia, &longs;i ætate inferi <lb/>oribus ad ca quæ à maioribus erant inuenta, nihil addere licui&longs;&longs;et: certe &longs;i <lb/>Græci hanc legem iniquam quondam accepi&longs;&longs;ent, nulla ars, nulla &longs;cientia, <lb/>nulla di&longs;ciplina potui&longs;&longs;et perfici. </s> <s id="N20601">Quapropter et&longs;i Ari&longs;toteles libros com­<lb/>plures edidit, in quibus animantium naturas, partes, ortus, ratione & uia e&longs;t <lb/>per&longs;ecutus: tamen philo&longs;ophiæ deditos auocare nec uoluit, nec debuit, à &longs;tu<lb/>dio tum perquirendi po&longs;terisque prodendi naturas earum <expan abbr="animantiũ">animantium</expan>, de qui<lb/>bus parum aut nihil &longs;crip&longs;it: tum tractandi locos, quos in ijs libris non &longs;atis <lb/>expre&longs;&longs;it. </s> <s id="N20612">Itaque <expan abbr="etiã">etiam</expan> apud Græcos Oppianus &longs;crip&longs;it de pi&longs;cibus, de animan­<lb/>tium natura Porphyrius & Ælianus: apud Latinos item de pi&longs;cibus Ouidi<lb/>us, de omnibus ferè animantibus Plinius.</s> <s id="N2061D">Quos &longs;criptores ego &longs;ecutus cum <lb/>res &longs;ubterraneas, quæ anima carent, expo&longs;ui&longs;&longs;em pluribus libris, ut <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> <lb/>in&longs;titutam, quoad fieri po&longs;&longs;et, ab&longs;oluerem, animantes etiam de&longs;crip&longs;i &longs;ubter<lb/>raneas: nec eas modo quæ perpetuo ferè uer&longs;antur in terra, &longs;ed eas &qring;que quæ <lb/>certis anni temporibus in eadem &longs;olent latere. </s> <s id="N2062C">Quo &longs;anè modo & <expan abbr="be&longs;tiarũ">be&longs;tiarum</expan> <lb/>quarundam formas Ari&longs;toteli & alijs uel incognitas, uel parum expre&longs;&longs;as, <lb/>& illius locum de animantibus, quæ hybernis &longs;e condunt men&longs;ibus, uolui <lb/>latius explicare. </s> <s id="N20639">Hunc librum &longs;i probauero tibi, qui Latinis & Græcis li­<lb/>teris in primis eruditus, animantium naturas &longs;crutaris, & iam multarum co­<lb/>gnitionem cepi&longs;ti, eum facilius, ut &longs;pero, cæteris qui item rerum occultarum <lb/>&longs;tudio delectantur, probabo. </s> <s id="N20642">Vale Kempnicij, III Idus Aug. Anno <lb/>M. D. XLVIII.</s> </p> <pb pagenum="479" xlink:href="001/01/489.jpg"/> <p id="N2064B" type="head"> <s id="N2064D">GEORGII AGRICO<lb/>LAE DE ANIMANTIBVS <lb/>&longs;ubterraneis Liber, ab autore recognitus.</s> </p> <p id="N20654" type="main"> <s id="N20656">Corpvs &longs;ubterraneum, ut res ip&longs;a demon&longs;trat, in <lb/>animatum di&longs;tribuitur, & <expan abbr="inanimatũ">inanimatum</expan>: quod autem <lb/>animi expers e&longs;t, rur&longs;us diuiditur in id, quod &longs;ua <lb/>&longs;ponte erumpit ex terra, & in id, quod ex eadem ef<lb/>foditur. </s> <s id="N20665">De altero inanimi genere dixi in quatuor <lb/>libris De natura eorum quæ <expan abbr="effluũt">effluunt</expan> ex terra in&longs;cri<lb/>ptis, de altero in decem De natura <expan abbr="fo&longs;&longs;iliũ">fo&longs;&longs;ilium</expan>: <expan abbr="nũc">nunc</expan> de <lb/>&longs;ubterraneis animantibus <expan abbr="dicã">dicam</expan>. </s> <s id="N2067E">Cùm uerò genus <lb/><expan abbr="animantiũ">animantium</expan> omne con&longs;tet ex quatuor elementis, & <lb/>corpus <expan abbr="humidũ">humidum</expan> ac <expan abbr="&longs;iccũ">&longs;iccum</expan>, id e&longs;t aqua & terra, ad <expan abbr="accipiendũ">accipiendum</expan> apta &longs;int, nece&longs;&longs;e <lb/>e&longs;t ea ip&longs;a duo elementa animantium <expan abbr="materiã">materiam</expan> e&longs;&longs;e. </s> <s id="N2069A">Ex quo rur&longs;us illud qua­<lb/>dam naturæ nece&longs;&longs;itate con&longs;equitur, ut omne animal & in aqua uel terra gi­<lb/>gnatur, & in eis <expan abbr="cõmoretur">commoretur</expan> atque uita fruatur. </s> <s id="N206A5">Nam be&longs;tiæ uolucres, & &longs;i pa&longs;­<lb/>&longs;im per aerem uolitant, tamen in terra, uel in &longs;tirpibus ex ea natis, uel in ædi­<lb/>ficijs &longs;uper ip&longs;am collocatis, <expan abbr="con&longs;truũt">con&longs;truunt</expan> nidos, & eis aut terra aut aqua cibos <lb/>&longs;uppeditat. </s> <s id="N206B2">Vt enim uerum &longs;it quod perhibent, aues raras illas, & non adeò <lb/>magnas, quarum pennas longas, & colore luteo dilutiore &longs;plendentes, rex <lb/>Turcarum in &longs;uperiore parte coronæ, multis gemmis precio&longs;is ornatæ ge­<lb/>&longs;tat, in aere perpetuum uitæ cur&longs;um tenere, fœminam ouis quæ parit, &longs;uper <lb/>dor&longs;um maris &longs;inuatum, locatis uentre item &longs;inuato incubare, & pullos ex­<lb/>cludere, neutram uiuam unquam pedibus breui&longs;&longs;imis, & in pluma recondi<lb/>tis terram attingere, <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> &longs;olo aere nec ali uidentur po&longs;&longs;e, nec auge&longs;cere, &longs;ed <lb/>his quibus ue&longs;cuntur. </s> <s id="N206C7">Ac uerò <expan abbr="etiã">etiam</expan> be&longs;tiolæ, quæ <foreign lang="el">puri/gonoi</foreign>, propterea quòd <lb/>in terreno i&longs;ti igni <expan abbr="gignũtur">gignuntur</expan>, à Græcis nominantur, terra & aqua non <expan abbr="car&etilde;t">carent</expan>: <lb/><expan abbr="gignũtur">gignuntur</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan>, ut Ari&longs;toteles &longs;cribit, in his Cypri fornacibus, in quibus lapis <lb/>ærarius multos dies crematur: atque magnis mu&longs;cis paulo maiores &longs;unt & <lb/>&longs;ubalatæ. </s> <s id="N206E9">In igni ambulant & &longs;aliunt, &longs;ed <expan abbr="emoriũtur">emoriuntur</expan> quàm primum ab eo di <lb/>motæ fuerint. </s> <s id="N206F2">Animantium <expan abbr="aũt">aut</expan> partim, tamet&longs;i latere &longs;oleant, <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;ubeũt">&longs;ubeunt</expan> ter­<lb/>ræ rimas, nec foramina, nec &longs;peluncas: quæ in &longs;ubterranearum numero non <lb/>&longs;unt: partim noctu, aut interdiu &longs;ubterraneas <expan abbr="&longs;uccedũt">&longs;uccedunt</expan> cauernas, partim cer­<lb/>to anni tempore: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> utræ que eo ip&longs;o diei uel anni tempore &longs;ubterraneæ <lb/>&longs;unt, atque dici po&longs;&longs;unt: partim ferè perpetuo occulte in terra latent: quæ &longs;ub­<lb/>terraneæ & &longs;emper &longs;unt, & proprie dicuntur. </s> <s id="N20713">Vt autem res expre&longs;&longs;ior & il­<lb/>lu&longs;trior fiat, paulo altius ordiar. </s> <s id="N20718">Quoniam animantes omnes natura mutati<lb/>ones temporum &longs;entiunt, pleræque frigoris aut caloris uitandi cau&longs;a, uel regi<lb/>onem, locumúe mutant: uel ingrediuntur in domicilia, aut arbores exe&longs;as & <lb/>excauatas: uel &longs;ubeunt terram. </s> <s id="N20721">Earum <expan abbr="aũt">aut</expan> quæ regionem mutant, aliæ &longs;emei <lb/>egre&longs;&longs;æ nunquam reuertuntur, aliæ reuertuntur: nun quam redire &longs;olent ra­<lb/>tionis participes, hoc e&longs;t homines. </s> <s id="N2072C">Etenim hi non modo frigoris aut caloris <pb pagenum="480" xlink:href="001/01/490.jpg"/>uitandi cau&longs;a alibi &longs;edem collocant, uerum etiam ex regionibus macris & ni<lb/>hil ferentibus migrant in opimas & fertiles: uel cùm tanta multitudo fuerit <lb/>orta, quantam non &longs;atis <expan abbr="cõmode">commode</expan> alit regio, partim aliò ad habitandum <expan abbr="eũt">eunt</expan>. </s> <s id="N20740"><lb/>Quo &longs;anè modo alia ora parsque <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan> onus, quo premitur, in alia &longs;æpe de­<lb/>ponit: quibus de cau&longs;is Scandia, penin&longs;ularum omnium maxima, olim ma­<lb/>gnam Gothorum copiam unà cum coniugibus & liberis effudit in Sarmati<lb/>am & Daciam. </s> <s id="N2074E">Cymbros uerò et Teutones, ex ultimis Galliæ Belgicæ oris, <lb/>in quas è Germania <expan abbr="cõmigrarunt">commigrarunt</expan>, maris inundationes exegerunt. </s> <s id="N20757">Et <expan abbr="eæd&etilde;">eædem</expan> <lb/>ac terræ motus atque eruptiones <expan abbr="igniũ">ignium</expan> & aquarum calidarum effu&longs;iones ex <lb/>Ænaria colonos, quos Hiero tyrannus Syracu&longs;anus eò mi&longs;erat. </s> <s id="N20766">Atque his fe­<lb/>rè de cau&longs;is gentes aut uictæ ab his quæ migrarunt, expelluntur & eijciun­<lb/>tur ex proprijs &longs;edibus ac po&longs;&longs;e&longs;&longs;ionibus, uici&longs;&longs;imque etiam ip&longs;æ in alienas ir­<lb/>ruunt & eas occupant: aut &longs;ubactæ & bello domitæ uictricibus <expan abbr="&longs;eruiũt">&longs;eruiunt</expan>: aut <lb/>tam uictæ quàm uictrices <expan abbr="cõmuni">communi</expan> conditione libertatis eandem regionem <lb/>obtinent. </s> <s id="N2077B">Simili modo animantes rationis expertes, maxime uolucres, ex re<lb/>gionibus in quibus & natæ &longs;unt & uiuere con&longs;ueuerunt, nunquam reditu­<lb/>ræ in exteras &longs;e <expan abbr="conferũt">conferunt</expan>: et&longs;i rarius. </s> <s id="N20786">Quo pacto ab hinc annos &longs;ex, locu&longs;tæ, <lb/>diræ herbarum, <expan abbr="leguminũ">leguminum</expan>, &longs;egetum, &longs;tirpium, quas ua&longs;tant, pe&longs;tes, gregatim <lb/>inuolarunt in Pannonias, in Daciam, in ueterem regionem Marcomanno­<lb/>rum, Lygiorumque: ut quondam etiam &longs;æpe ex Africa in alias Europæ oras. </s> <s id="N20793"><lb/>Quin ut interdum unicus homo in longinquas regiones abit, nec redit un­<lb/>quam, ita unum <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> animal: quo modo annos abhinc propè uiginti in No<lb/>rico captum e&longs;t animal canis uillis ue&longs;titum: cuius, ut cephi Æthiopici, prio<lb/>ribus pedibus &longs;imilitudo erat cum humanis manibus: po&longs;terioribus cum <lb/>humanis pedibus. </s> <s id="N207A3">Et Alberti cognomento Magni temporibus in <expan abbr="Slauorũ">Slauorum</expan> <lb/>&longs;yluis <expan abbr="cõprehen&longs;æ">comprehen&longs;æ</expan> &longs;unt animantes duæ, mas & fœmina, quarum pedes prio<lb/>res item erant &longs;imiles manib. </s> <s id="N207B2">humanis: po&longs;teriores pedibus humanis: eas ue <lb/>rò ip&longs;e putauit e&longs;&longs;e in <expan abbr="&longs;imiarũ">&longs;imiarum</expan> genere. </s> <s id="N207BB">Ac ibim <expan abbr="Ægyptiã">Ægyptiam</expan> in Alpibus à Mar­<lb/>co Egnatio Caluino præfecto ui&longs;am Plin. memoriæ prodidit. </s> <s id="N207C4"><expan abbr="Aquilã">Aquilam</expan> &qring;que<lb/>Northu&longs;æ in Toringia, <expan abbr="quũ">quum</expan> ibi con&longs;enui&longs;&longs;et, mortuam &longs;cimus. </s> <s id="N207D0">Hoc <expan abbr="etiã">etiam</expan> an­<lb/>no, qui e&longs;t octauus & uice&longs;imus imperij Caroli quinti, lanius quidam Dyn<lb/>cel&longs;pyhelen&longs;is aquilam profligatam occidit, & qua&longs;i donum &longs;enatui attulit: <lb/>quæ aquila in eum in equo &longs;edentem, pridie Epiphaniæ prope Rotelin op­<lb/>pidum impetu tam uiolento inuolauit, ut non procul abe&longs;&longs;et à periculo ui­<lb/>tæ. </s> <s id="N207E1">Eodem modo ueri&longs;imile e&longs;t aliquos etiam pi&longs;ces, cùm &longs;emel reliquerunt <lb/>mare, in fluuios, qui per longin quas regiones fluunt, ingredi, & <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> in <lb/>idem redire. </s> <s id="N207EC">Hactenus de generibus animantium dixi, quæ in regionem <lb/>è qua egre&longs;&longs;æ &longs;unt, non reuertuntur: nunc dicam de his quæ reuerti &longs;olent: <lb/>quæ & <expan abbr="eæd&etilde;">eædem</expan> &longs;unt, & eadem ferè de cau&longs;a, caloris &longs;cilicet uel frigoris uitandi, <lb/>à regione, cuius incolæ &longs;unt, &longs;emigrant: & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> æ&longs;tate in locis frigidis, hye<lb/>me in tepidis morantur. </s> <s id="N207FF">Etenim homines qui ualetudini dant operam, ut tu<lb/>eri &longs;e po&longs;&longs;int à calore, in æ&longs;tituis &longs;unt: ut à frigore, in hybernis: qui mos in pri<lb/>mis fuit Romanis. </s> <s id="N20806">Atque etiam reges et domini multarum gentium æ&longs;tate in <lb/>alias terras abeunt, in alias hyeme: nam reges Per&longs;arum olim hyberno tem­<lb/>pore Babylone degebant, uerno Su&longs;is, æ&longs;tiuo in Ecbatanis. </s> <s id="N2080D">Eodem modo <pb pagenum="481" xlink:href="001/01/491.jpg"/>be&longs;tiæ uolucres & aquatiles <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> mutant & &longs;ecedunt: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> aliæ in his ip&longs;is <lb/>regionibus & locis, in quibus æuum agere con&longs;ueuerunt, refrigerationem <lb/>in æ&longs;tate, in hyeme teporem &longs;olent per&longs;equi: aliæ in longinquis & ultimis. </s> <s id="N20821"><lb/>Ac ferè uolant, natant, eunt ad habitandum in locis, in quibus aer ita &longs;it tem<lb/>peratus, ut cibos ferat uel &longs;uggerat: quorum na&longs;cendi facultatem eis adimit <lb/>terra, quando frigore obriguit, uel calore exaruit: aqua eos non &longs;uppeditat, <lb/>quando <expan abbr="cõglaciauit">conglaciauit</expan>. </s> <s id="N2082F">Aues enim quædam æ&longs;tiuo tempore in &longs;yluis, hyema­<lb/>li ad horrea & tecta plerunque <expan abbr="cõmorantur">commorantur</expan>: ut pica, cornix, lurida, quam <foreign lang="el">i)/k­<lb/>toron<gap/><!--READING UNCERTAIN--></foreign> Græci, Latini uocant galgulum: quædam cum æ&longs;tate æuum agant in <lb/>&longs;yluis, hyeme demigrant in finitimos locos apricos, montium rece&longs;&longs;us &longs;ecu­<lb/>tæ: &longs;icuti uultures, milui, &longs;turni, turdi, merulæ, palumbes, upupæ. </s> <s id="N20844">Aquatiles <lb/>etiam uolucres temporibus hybernis &longs;e conferunt ad lacus & fluuios, in au­<lb/>&longs;tri partibus &longs;itos, qui frigore non congelant: aut ad aliquam fluminum par<lb/>tem, cui aqua non conglaciat: ut ardeolæ, mergi, corui aquatici, onocrotali, <lb/>fulicæ, anates imman&longs;uetæ, querquedulæ:<expan abbr="quædã">quædam</expan> ab ultimis qua&longs;i terris di&longs; <lb/><expan abbr="cedũt">cedunt</expan> in ultimas: ueluti grues. </s> <s id="N20858">Etenim, quod Ari&longs;toteles tradit, ex Scythiæ <lb/>campis profici&longs;cuntur ad paludes Ægypto &longs;uperiores, unde Nilus proflu­<lb/>it. </s> <s id="N2085F">Abeunt etiam longius olores, ciconiæ, imman&longs;ueti an&longs;eres. </s> <s id="N20862">Paucæ uerò <lb/>aues hyeme in &longs;yluis manent, ut tetraones, attagenes: minus multæ in agris, <lb/>quarum in numero &longs;unt perdices. </s> <s id="N20869">Item pi&longs;cium alij, ut uitare po&longs;&longs;int &longs;olis ca<lb/>lores, æ&longs;tate de litore abeunt in altum: & contrà, ut con&longs;ectari queant tempo <lb/>rem, con&longs;equenti tempore ex alto, in quo &longs;e mer&longs;erant, emergunt, ac in lito­<lb/>re uer&longs;antur: ueluti delphini: alij ex mari <expan abbr="ingrediũtur">ingrediuntur</expan> in mare, ut thynni hy­<lb/>berno tempore ex Ponto in magnum mare: & contrà uerno ex magno ma­<lb/>ri in Pontum. </s> <s id="N2087A">Alij eodem tempore in fluuios, ut &longs;almones, <expan abbr="thyñi">thynni</expan>, &longs;turiones.</s> </p> <p id="N20881" type="main"> <s id="N20883">Atque hæ animantes &longs;ubterraneæ dici non po&longs;&longs;unt: ut nec ullæ aliæ quæ <lb/>terræ cauernas non &longs;uccedunt: etiam &longs;i frigoris <expan abbr="uitãdi">uitandi</expan> cau&longs;a hybernis men&longs;i<lb/>bus, caloris æ&longs;tiuis occultentur & lateant, quales &longs;unt in hominum genere <lb/>qui <expan abbr="multũ">multum</expan> frigidas aut calidas regiones habitant: nam qui illas hyberno tem<lb/>pore, qui has æ&longs;tiuo in domibus latent, in <expan abbr="quadrupedũ">quadrupedum</expan> genere erinacei: hye<lb/>me enim &longs;e condunt in cauas arbores, in quas autumno poma <expan abbr="cõportarunt">comportarunt</expan>. </s> <s id="N208A0"><lb/>Similiter glires & mures Pontici, ac &longs;erpentes <expan abbr="quidã">quidam</expan> &longs;e condunt in cauas ar­<lb/>bores: &longs;ed hi ip&longs;i maxima ex parte, ut po&longs;tea <expan abbr="dicã">dicam</expan>, <expan abbr="faxorũ">saxorum</expan> cauernas <expan abbr="&longs;uccedũt">&longs;uccedunt</expan>. <lb/></s> <s id="N208B7"><expan abbr="Quædã">Quædam</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> blattæ & a&longs;ellæ rimis <expan abbr="parietũ">parietum</expan> & domorum latebris occultan­<lb/>tur. </s> <s id="N208C7">Formicæ quoque <expan abbr="condũtur">conduntur</expan> in aceruis, in quibus <expan abbr="cõgerendis">congerendis</expan> uere & æ&longs;ta<lb/>te multum operæ & laboris <expan abbr="con&longs;ump&longs;erũt">con&longs;ump&longs;erunt</expan>. </s> <s id="N208D8">Apes item dome&longs;ticæ hyeme in<lb/>grediuntur in alueos, &longs;ylue&longs;tres aut in caua arborum, aut in terræ cauernas, <lb/>aut in parietinas: crabrones quoque &longs;ylue&longs;tres in cauernas, & quo&longs;dam qua&longs;i <lb/>nidulos <expan abbr="arborũ">arborum</expan>: ue&longs;pæ in <expan abbr="earũd&etilde;">earundem</expan> domorumúe nidulos, quos æ&longs;tate <expan abbr="cõ&longs;truxerunt">con&longs;tru<lb/>xerunt</expan>. </s> <s id="N208EF">Similiter hyeme latent in cauis arboribus <expan abbr="nõ">non</expan> paucæ uolucres, ut cu­<lb/>culus, picus, coruus, cuius caput rubra macula in&longs;igne, qui propterea <foreign lang="el">w_ur)r(o­<lb/>ko/rac(</foreign> à Græcis nominatur, upupæ quædam. </s> <s id="N208FE">At hirundines tam dome&longs;ticæ <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> agre&longs;tes in loca uicina quæ &longs;unt tepidiora <expan abbr="&longs;ecedũt">&longs;ecedunt</expan>: quæ &longs;i defuerint eis, <lb/>&longs;e in angu&longs;tis <expan abbr="montiũ">montium</expan> locis <expan abbr="condũt">condunt</expan>, in quibus aliquando <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;turni, palum­<lb/>bes, turtures, merulæ, turdi, alaudæ, upupæ latere <expan abbr="cõ&longs;ueuerunt">con&longs;ueuerunt</expan>. </s> <s id="N2091E">Siue <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> in <pb pagenum="482" xlink:href="001/01/492.jpg"/>arboribus, &longs;iue in montibus latuerint, ea de cau&longs;a uerno tempore deplumes <lb/>&longs;olent <expan abbr="cõ&longs;pici">con&longs;pici</expan>. </s> <s id="N20930">Satis multa, et forta&longs;&longs;is plura quàm in&longs;tituta ratio po&longs;tulabat, <lb/>dixi de his animantibus quæ caloris frigorisúe uitandi cau&longs;a non &longs;ubeunt <lb/>terræ neque rimas neque foramina, neque <expan abbr="&longs;pelũcas">&longs;peluncas</expan>. </s> <s id="N2093B">Quanquam quæ dicta &longs;unt, <lb/>ita apte natura cum his quæ &longs;equuntur cohærent, ut di&longs;tracta uix po&longs;&longs;int &longs;a<lb/>tis <expan abbr="cõmode">commode</expan> explicari. </s> <s id="N20946">Igitur <expan abbr="animantiũ">animantium</expan>, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> gratia poti&longs;&longs;imum hunc &longs;cri­<lb/>bendi laborem &longs;u&longs;cepi, tria &longs;unt genera. </s> <s id="N20953">Quædam enim uel noctu uel inter­<lb/>diu <expan abbr="&longs;ubeũt">&longs;ubeunt</expan> terræ cauernas, atque in eis <expan abbr="delite&longs;cũt">delite&longs;cunt</expan>, dormiuntúe: &longs;ed pleræque o­<lb/>mnes etiam hyeme egrediuntur ad pa&longs;tum cape&longs;cendum: <expan abbr="quædã">quædam</expan> certo anni <lb/>tempore &longs;ubterraneas <expan abbr="&longs;uccedũt">&longs;uccedunt</expan> cauernas, & in eis graui &longs;omno pre&longs;&longs;æ ali&qring;t <lb/>men&longs;es <expan abbr="cõ&longs;umunt">con&longs;umunt</expan>: quædam ferè perpetuo occulte in terra latent. </s> <s id="N20972">Primi ge­<lb/>neris non &longs;olum terrenæ &longs;unt, &longs;ed etiam uolucres: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> terrenas primò per&longs;e<lb/>quar. </s> <s id="N2097D">Earum <expan abbr="aũt">aut</expan> in numero habentur homines cauernas <expan abbr="&longs;ucced&etilde;tes">&longs;uccedentes</expan>, qui ex <lb/>eo nominantur Troglodytæ: quorum alij eas cauernas <expan abbr="&longs;ubeũt">&longs;ubeunt</expan> caloris uitan<lb/>di cau&longs;a, ut qui in Africa habitant ad mare rubrum, & Syrticæ gentes: alij fri<lb/>goris, ut qui in A&longs;ia po&longs;t Cauca&longs;um montem incolunt planiciem &longs;eptentri­<lb/>ones uer&longs;us &longs;itam, & Scythicæ <expan abbr="g&etilde;tes">gentes</expan>, & &longs;ylue&longs;tres homines, qui in Scandiæ <lb/>regione Scricfinnia noctu nautis infe&longs;ti &longs;unt: quos ij rogis ardentibus abi­<lb/>gunt. </s> <s id="N2099C">In Armenia etiam maiore, ut Xenophon optimus author &longs;cribit, &longs;unt <lb/>domus &longs;ubterraneæ, quarum o&longs;tium putei in&longs;tar <expan abbr="angu&longs;tũ">angu&longs;tum</expan> e&longs;t, inferior pars <lb/>lata, aditus iumentis &longs;unt fo&longs;&longs;iles, homines <expan abbr="de&longs;cendũt">de&longs;cendunt</expan> gradibus. </s> <s id="N209AB">Quin in Te<lb/>nedo in&longs;ula pi&longs;catores hodie <expan abbr="rupiũ">rupium</expan> &longs;peluncis pro domibus <expan abbr="utũtur">utuntur</expan>: ut quon <lb/>dam Cacus latro &longs;pelunca inter <expan abbr="Auentinũ">Auentinum</expan> <expan abbr="mont&etilde;">montem</expan> & &longs;alinas ­Facies <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>dira tegebat Solis inacce&longs;&longs;am radijs: ut Sybilla Cumæa antro illo ad Auer<lb/>num lacum tam mu&longs;iuo opere in&longs;igni quàm uaticinationibus nobili. </s> <s id="N209CA">Et Cir<lb/>ce, mulier cantionibus clara, habitauit, <foreign lang="el">e)n spe/esi glafuroi=si</foreign>, ut Homerus ca­<lb/>nit. </s> <s id="N209D5">In Sedunis <expan abbr="etiã">etiam</expan> in tractu Sitten&longs;i ad Bremi&longs;am pagum ex rupe exci&longs;a &longs;i­<lb/>ne ullis tignis & trabibus ligneis formatum e&longs;t integrum cœnobium, hoc <lb/>e&longs;t, templum, cubicula, conclaue, culina, cella uinaria. </s> <s id="N209E0">Similiter in altis mon­<lb/>tibus con&longs;piciuntur arces &longs;ubterraneæ: ut quæ in Alpibus Couolum nomi<lb/>natur, in quam nec equites nec pedites po&longs;&longs;unt <expan abbr="a&longs;c&etilde;dere">a&longs;cendere</expan>, &longs;ed cùm homines, <lb/>tum omnia ad uiuendum nece&longs;&longs;aria ad ip&longs;am attrahuntur: quæ in præcipiti <lb/>Siciliæ rupe, non longe ab Eryce monte exi&longs;tit, cum Drepano promonto­<lb/>rio coniuncta ponticulo, quo &longs;olo adiri pote&longs;t: quæ in Saxonia inter Blan­<lb/>cheburgum & Halber&longs;tadum e&longs;t: quæ in Toringia inter Vimariam & Blan <lb/>chenhainam prope Mellingum pagum: illius nomen e&longs;t Reine&longs;teinum ue­<lb/>tus, huius Pufhardum, atque ea di&longs;tat à Vimaria quatuor milib. pa&longs;&longs;uum: u­<lb/>traque ab habitatoribus nunc de&longs;erta e&longs;t & uacua: utraque habet in &longs;axo <expan abbr="inci&longs;ã">inci&longs;am</expan> <lb/>hypocau&longs;ta, conclauia, &longs;camna, &longs;tabula, præ&longs;epia, ianuas, fene&longs;tras: Saxoni­<lb/>ca uerò etiam templum, &longs;upra quod incolæ extruxerunt &longs;peculam, quæ &longs;o<lb/>la &longs;ubiecta fuit &longs;ub a&longs;pectum. </s> <s id="N20A03">Hoc templum te&longs;tudinis figura, & pila media <lb/>rotunda in&longs;igne e&longs;t: cætera omnia &longs;unt quadrata. </s> <s id="N20A08">Ip&longs;e mons Saxonicus præ<lb/>ceps e&longs;t ex omni parte, præter eam qua a&longs;cenditur: in cuius planicie excel&longs;us <lb/>collis clementer a&longs;&longs;urgit, qui qua parte planiciem &longs;pectat, fo&longs;&longs;a &longs;atis alta & la<lb/>ta circumdatur: ex huius collis &longs;axo arenaceo, nonnihil rubro, exci&longs;o forma­<pb pagenum="483" xlink:href="001/01/493.jpg"/>ta e&longs;t arx illa, cui multæ & magnæ fene&longs;træ, quin in pede ip&longs;ius <expan abbr="mõtis">montis</expan> cellæ <lb/>&longs;unt &longs;ubterraneæ cum equorum item &longs;tabulis. </s> <s id="N20A1C">Vtraque arx hoc ænigma pe­<lb/>perit u&longs;itatum Saxonibus & Toringis,</s> </p> <p id="N20A21" type="main"> <s id="N20A23">Dic quibus in terris arx alto condita monte,</s> </p> <p id="N20A26" type="main"> <s id="N20A28">Mille ubi per tectum po&longs;&longs;unt errare bidentes.</s> </p> <p id="N20A2B" type="main"> <s id="N20A2D">Hoen&longs;teini etiam, quæ arx e&longs;t Mi&longs;enæ trans Albim, equorum &longs;tabula in &longs;a­<lb/>xo inci&longs;a &longs;unt. </s> <s id="N20A32">Et Præne&longs;tinæ fo&longs;&longs;æ &longs;ubterraneæ literis celebrantur, in qua­<lb/>rum una Caius Marius ob&longs;e&longs;&longs;us, extinctusque occidit. </s> <s id="N20A37">Græcas quoque mulie­<lb/>res, quæ meretricium quæ&longs;tum faciebant publice, in cellulis &longs;ubterraneis ha<lb/>bita&longs;&longs;e ex comicorum &longs;criptis apparet: à quibus <foreign lang="el">xamaitupei)_a</foreign> nominantur. </s> <s id="N20A42"><lb/>Et ganeum <foreign lang="el">a)po\ ta=s ga=s<gap/><!--READING UNCERTAIN--></foreign>, quòd e&longs;&longs;et in terra, dictum putat Terentij interpres. </s> <s id="N20A4C"><lb/>Tales etiam cellæ Romæ fuerunt, & frequentiores quidem &longs;ub circo maxi­<lb/>mo, qua pertinet ad <expan abbr="naumachiã">naumachiam</expan>, & in uico Suburano, & Suramæniano atque <lb/>Thu&longs;co: quin Romæ &longs;ubterraneæ Ditis aræ fuerunt, & &longs;ubterraneum Con <lb/>&longs;i templum: ac antiquos dijs inferis effodi&longs;&longs;e &longs;crobes &longs;ubterraneas, nymphis <lb/>antra legimus. </s> <s id="N20A5C">In maritimis quoque Germaniæ quibu&longs;dam urbibus, &longs;icut <lb/>in Pru&longs;&longs;is Danti&longs;ci, & in Saxonibus Lubeci, bona uulgi pars &longs;ub terra habi<lb/>tat in te&longs;tudinibus, &longs;uper quas ex&longs;tructæ &longs;unt magnificæ domus, quæ à do­<lb/>minis incoluntur. </s> <s id="N20A65">Eodem modo cuniculus, uulpes, fiber, lutra, meles, & for­<lb/>ta&longs;&longs;is aliæ quædam be&longs;tiæ &longs;ubeunt cauernas, &longs;ed egrediuntur ad pa&longs;tum ca<lb/>pe&longs;cendum etiam hyberno tempore. </s> <s id="N20A6C">Ac cuniculus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> multos fodit &longs;pe­<lb/>cus, & in colles terrenos agit cuniculos: ex qua re nomen inuenit. </s> <s id="N20A75">Mane & <lb/>ue&longs;peri egreditur, reliquo tempore ferè latet. </s> <s id="N20A7A">Aliquos <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;pecus operit pul<lb/>uere, ne deprehendantur. </s> <s id="N20A83">Sed eum uiuerra atque parui quidam canes, quibus <lb/>e&longs;t ad <expan abbr="inue&longs;tigandũ">inue&longs;tigandum</expan> &longs;agacitas narium, in &longs;pecus & cuniculos immi&longs;&longs;i, aut li­<lb/>quor feruens in <expan abbr="eo&longs;d&etilde;">eo&longs;dem</expan> infu&longs;us, fugatum & exturbatum pellunt in retia, qui­<lb/>bus capitur. </s> <s id="N20A94">Cuniculis <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> unus e&longs;t color: uel enim in cinereo fu&longs;cus, uel <lb/>lepori nonnihil &longs;imilis, uel maculo&longs;us: quomodo candidi nigris uel rutilis <lb/>maculis &longs;tellantur. </s> <s id="N20AA3">Vulpes uerò in primis ad <expan abbr="fraud&etilde;">fraudem</expan> callida, non tam ip&longs;a <lb/>fodit &longs;pecus, quàm ab alijs animantibus effo&longs;&longs;os occupat. </s> <s id="N20AAC">Et melem à &longs;pe<lb/>cu prærepto, quia eius os &longs;tercorib. </s> <s id="N20AB1">inquinat, fœtore abigit. </s> <s id="N20AB4">Venatur lepo­<lb/>res, cuniculos, mures, gallinas, aues, pi&longs;ciculos. </s> <s id="N20AB9">Dolo&longs;e autem agit omnia. </s> <s id="N20ABC">E­<lb/>tenim &longs;æpe lepores & cuniculos, dum &longs;imulat &longs;e cum eis colludere uelle, ca­<lb/>pit incautos, muribus, ut feles, in&longs;idiari &longs;olet: gallinas noctu, clam ingre&longs;&longs;a in <lb/>ca&longs;as, prehendit & a&longs;portat: aues, dum in&longs;idio&longs;e &longs;e fingit mortuam, ad ip&longs;am <lb/>aduolantes, captas necat & deuorat: aquilæ <expan abbr="impetũ">impetum</expan> &longs;upina iacens in terra pe<lb/>dibus arcet donec <expan abbr="cõpreh&etilde;&longs;am">comprehen&longs;am</expan> laniet. </s> <s id="N20AD1">Cauda, quam huic animali <expan abbr="magnã">magnam</expan> & <lb/>uillis den&longs;am natura donauit, à ripis in flumen demi&longs;&longs;a, pi&longs;ciculos in eam in­<lb/>natantes capit: & cum <expan abbr="paululũ">paululum</expan> de ripa &longs;e &longs;ubduxerit, illam conqua&longs;&longs;ans pi&longs;ci <lb/>culos captos excutit in terram ac deuorat. </s> <s id="N20AE2">Retror&longs;um etiam <expan abbr="gradi&etilde;do">gradiendo</expan> ad ni­<lb/>dulum ue&longs;parum accedit, quòd &longs;ibi ab earum aculeis metuat: ac cauda in ni­<lb/>dulum immi&longs;&longs;a, ue&longs;pas excipit: mox his ip&longs;is refertam <expan abbr="extrah&etilde;s">extrahens</expan> proximo la­<lb/>pidi, uel arbori, uel parieti, uel maceriæ illidit: omnibusque ue&longs;pis i&longs;to modo <lb/>oppre&longs;&longs;is & interfectis <expan abbr="nidulũ">nidulum</expan> ua&longs;tat atque exinanit. </s> <s id="N20AF9"><expan abbr="Ead&etilde;">Eadem</expan> cauda <expan abbr="can&etilde;">canem</expan>, <expan abbr="cũ">cum</expan> eam <lb/>in&longs;ectatur, hac & illac per ip&longs;ius <expan abbr="rictũ">rictum</expan> ducta, eludit. </s> <s id="N20B0D">At erinaceum, quòd ob <pb pagenum="484" xlink:href="001/01/494.jpg"/><expan abbr="metũ">metum</expan> &longs;e in <expan abbr="globũ">globum</expan> concludat, ut &longs;e &longs;pinis undique po&longs;&longs;it defendere, permingit, <lb/>eoque modo &longs;uffocat. </s> <s id="N20B1E">Etenim propter urinam in ip&longs;ius os influentem <expan abbr="&longs;piritũ">&longs;piritum</expan> <lb/>ducendi nullam habet pote&longs;tatem. </s> <s id="N20B27">Ea uerò uulpis, quæ canis mediocris ma<lb/>gnitudo e&longs;t. </s> <s id="N20B2C">Color <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;æpe rutilus, priore tamen parte cane&longs;cens: raro can<lb/>didus, rarius niger. </s> <s id="N20B35">Fiber etiam & lutra egrediuntur ex riparum cauernis, in <lb/>quibus latent, & &longs;e in fluminibus mergunt, ac pi&longs;ces capiunt quibus ue&longs;cun<lb/>tur: &longs;ed fructus quoque & cortices <expan abbr="arborũ">arborum</expan> comedunt. </s> <s id="N20B40">Lutra autem à lutando <lb/>appellatur. </s> <s id="N20B45">Frequenter enim &longs;e lauat cum capiendi pi&longs;cis cau&longs;a &longs;e in aquas, i­<lb/>mò &longs;æpe in earum profundum, penitus immergit: quanque Varro hoc uoca<lb/>bulum à Græcis fluxi&longs;&longs;e, & lytram iccirco nominatam putat, quod &longs;uccide­<lb/>re dicatur radices arborum in ripa, atque eas di&longs;&longs;oluere: ad tantum autem fere <lb/>&longs;pacium &longs;ub aquis natat & currit anteaque rur&longs;us emergens aerem &longs;piritu du<lb/>cat, ad quantum arcus intentus &longs;agittam pote&longs;t emittere: quem aerem &longs;i du<lb/>cere nequit, ut cæteræ animantes gradientes, &longs;uffocatur. </s> <s id="N20B54">Corpus ei latius & <lb/>longius fele, pedes breues, dentes acuti: à fibro cauda, po&longs;teriorib. </s> <s id="N20B59">pedibus, <lb/>pilis differt. </s> <s id="N20B5E">Nam lutra caudam habet longam & reliquarum <expan abbr="quadrupedũ">quadrupedum</expan> <lb/>&longs;imilem: fiber pi&longs;cis: &longs;quamis tamen non obductam, admodum pinguem, la <lb/>tam ferè palmum, longam dodrantem. </s> <s id="N20B69">Is &longs;i iacet in gradibus, caudam & po<lb/>&longs;teriores pedes demittit in flumen cum frigoribus non conglaciat: &longs;i natat, <lb/>cauda mota qua&longs;i remigare &longs;olet. </s> <s id="N20B70">Lutræ autem pedes omnes caninis &longs;unt &longs;i­<lb/>miles: fibri priores caninis, po&longs;teriores an&longs;erinis. </s> <s id="N20B75">Etenim membranæ quæ­<lb/>dam digitis &longs;unt interiectæ: itaque hi ad natandum, illi ad eundum magis na­<lb/>ti aptique: nam in aqua & in terra uiuit. </s> <s id="N20B7C">Fibri uerò pilus e&longs;t in cinereo <expan abbr="cãdidus">candidus</expan> <lb/>& inæqualis: ubique enim à breuibus duplo longiores exi&longs;tunt: &longs;ed lutræ fu­<lb/>&longs;cus nonnihil ad ca&longs;taneæ colorem deflectit, & breuis ac æqualis e&longs;t, utrique <lb/>uerò nitidus, & mollis, quare utriu&longs;que pellibus conci&longs;is fimbrias ue&longs;tium ex <lb/>pellibus nobilibus confectarum, &longs;olent exornare: <expan abbr="quanquã">quanquam</expan> lutræ pelles lon</s> <s id="N20B8F"><lb/>gè præ&longs;tant fibri pellibus: attamen <expan abbr="fibrorũ">fibrorum</expan> quoque pelles inter &longs;e multum differunt <lb/>colore: nam aliæ magis aliæ, minus ad nigrum accedunt, quædam ad <lb/>rufum: nigriores quidem longe cæteris præ&longs;tant, minus nigri medium <expan abbr="locũ">locum</expan> <lb/>tenent, &longs;ubrufi &longs;unt deterrimi. </s> <s id="N20BA1">Fiber autem in primis prouidus e&longs;t & &longs;olers: <lb/>etenim fruticibus & arbu&longs;culis dente, tanquam ferro, re&longs;ectis ante riparum <lb/>cauernas con&longs;truit paruas qua&longs;dam ca&longs;as, & in ijs duos tresúe gradus, qua&longs;i <lb/>qua&longs;dam cameras: ut cum aqua fluminis cre&longs;cens inundauerit ripas, po&longs;&longs;it <lb/>a&longs;cendere cum decre&longs;cens re&longs;ederit, de&longs;cendere. </s> <s id="N20BAC">Atque etiam cum arborem <lb/>iam ferè &longs;ecuit, quoties <expan abbr="ictũ">ictum</expan> facit, rotiens &longs;u&longs;piciens con&longs;iderat num &longs;it ca&longs;u­<lb/>ra. </s> <s id="N20BB7">Timet enim ne, &longs;i eo ictu <expan abbr="cõcidat">concidat</expan>, ab ea, <expan abbr="priu&longs;quã">priu&longs;quam</expan> recedere de loco po&longs;&longs;it, <lb/>incautus opprimatur. </s> <s id="N20BC4">Nec uerò minus e&longs;t <expan abbr="cõ&longs;tans">con&longs;tans</expan> in propo&longs;ito quàm &longs;o<lb/>lers: nam quam arborem ad ripas primo elegit &longs;ecandam, eam non mutat, e­<lb/>tiam &longs;i longo temporis &longs;pacio di&longs;&longs;ecare <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;it. </s> <s id="N20BD3">Hoc animal uocem infan­<lb/>tis in&longs;tar mittit: ip&longs;um <expan abbr="aũt">aut</expan> uenamur <expan abbr="nõ">non</expan> modo propter <expan abbr="caudã">caudam</expan> qua ue&longs;cimur, <lb/>& pellem qua ue&longs;timur, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> propter te&longs;tes, quibus ut medicamentis, uti<lb/>mur: præ&longs;ertim Ponticis: <expan abbr="maximã">maximam</expan> enim uim habent: Eos te&longs;tes, ca&longs;torea me <lb/>dici nominant. </s> <s id="N20BF2"><expan abbr="Fibrũ">Fibrum</expan> enim Græci uocant <foreign lang="el">ka/sora. </foreign> </s> <s id="N20BFC">Sed fiber autore Varrone <lb/>dictus ab extrema ora fluminis dextra & &longs;ini&longs;tra, qua maxime &longs;olet uideri: <pb pagenum="485" xlink:href="001/01/495.jpg"/>nam antiqui fibrum dicebant <expan abbr="extremũ">extremum</expan>. </s> <s id="N20C0A">At meles exit è cauernis, & uaga­<lb/>tur in &longs;yluis non aliter atque lupus, lupus ceruarius, lepus, aper, ceruus, trage­<lb/>laphus, tarandus, alce, platyceros, caprea, ibex, rupicapra, dama, & aliæ plu­<lb/>res. </s> <s id="N20C13">Verum hæ animantes in &longs;yluis cubant: po&longs;teriores tamen in alti&longs;&longs;imis <lb/>montium &longs;axis & rupibus. </s> <s id="N20C18">Meles <expan abbr="aũt">aut</expan> auide appetit mel, ex quo nomen hoc <lb/>duxit. </s> <s id="N20C21">Magnitudine e&longs;t uulpis aut canis mediocris, cuius <expan abbr="quodãmodo">quodammodo</expan> &longs;pe­<lb/>ciem præ &longs;e fert, maximè canina. </s> <s id="N20C2A">Nam eius duo &longs;unt genera. </s> <s id="N20C2D">Vnum canis in<lb/>&longs;tar digitatum, quod caninum uocant: alterum ungulas, ut &longs;ues, habet bi&longs;ul<lb/>cas, quod idcirco <expan abbr="&longs;uillũ">&longs;uillum</expan> appellant. </s> <s id="N20C38">Omnibus <expan abbr="aũt">aut</expan> melibus crura &longs;unt breuia, <lb/>dor&longs;um latum, cutis &longs;pi&longs;&longs;a, cuius in metu &longs;ufflatæ <expan abbr="di&longs;t&etilde;tu">di&longs;tentu</expan>, utor Plinij uerbis, <lb/>ictus hominum, & mor&longs;us canum arcent: quanquam, &longs;i quando cum ij&longs;dem <lb/>pugnant, ualde mordent. </s> <s id="N20C49">Duris ue&longs;tiuntur uillis, qui &longs;unt uel albi uel nigri, <lb/>& dor&longs;um quidem abundat nigris, reliquum corpus albis, excepto capite, <lb/>quod alternis quibu&longs;dam qua&longs;i lineis nigris & candidis à &longs;uprema capitis <lb/>parte ad rictum ductis decoratur. </s> <s id="N20C52">Cra&longs;&longs;æ autem meles non &longs;unt, pingues ta<lb/>men: quæ earum pinguitudo inuncta, uel cum alijs infu&longs;a, renum dolores <lb/>&longs;edat. </s> <s id="N20C59">Ex huius animalis pelle collaria fiunt, quæ ex eo melia à Varrone no­<lb/>minantur. </s> <s id="N20C5E">In ripis etiam fluminum & lacuum nidos fingunt halcyones: nec <lb/>Ari&longs;totelem latuit eas in fluuios a&longs;cendere, &longs;ed hyeme non occultantur. </s> <s id="N20C63">A­<lb/>uis e&longs;t non multo maior pa&longs;&longs;ere. </s> <s id="N20C68">Cùm autem marinæ halcyonis corpus to­<lb/>tum coloribus cæruleo, uiridi, &longs;ubpurpureo, &longs;ed mi&longs;tis in&longs;igne &longs;it, adeo ut <lb/>neque collum, nec alæ aliquo ex eis careant, & ro&longs;trum habeat &longs;ubuiride, lon<lb/>gum, tenue, fluuiatilis &longs;eu ripariæ pectus purpureum e&longs;t, collum & dor&longs;um <lb/>in uiridi cæruleum, alæ fu&longs;cæ, ro&longs;trum, ut etiam pedes, cinereum. </s> <s id="N20C73">Ve&longs;citur <lb/>pi&longs;ciculis & uermibus. </s> <s id="N20C78">Lagopus quoque in alti&longs;&longs;imarum Alpium &longs;pecubus <lb/>iuxta glaciem, quæ tota nunquam æ&longs;tate &longs;olis calore liquefacta, uel alijs eti­<lb/>am anni temporibus imbre dilap&longs;a diffunditur, nidos <expan abbr="cõ&longs;truit">con&longs;truit</expan> & cubat. </s> <s id="N20C83">Ex <lb/>pedibus, quos habet leporis in&longs;tar uillis & quidem candidis, non plumis, <lb/>ue&longs;titos, nomen traxit. </s> <s id="N20C8A">Ei magnitudo columbæ. </s> <s id="N20C8D">Color hyeme candidus, æ­<lb/>&longs;tate in candido cinereus. </s> <s id="N20C92">Longe non uolat, &longs;ed Alpibus &longs;e tenet. </s> <s id="N20C95">Capta <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>uiuit, nedum man&longs;ue&longs;cit. </s> <s id="N20C9E">Caro huius auis &longs;ano palato e&longs;t bona, ægroto &longs;alu<lb/>taris. </s> <s id="N20CA3">At aues, quibus oculi diurno &longs;pacio &longs;unt hebetes, acres, acutique noctur<lb/>no, interdiu latere, noctu ex latebris euolare, & ad pa&longs;tum &longs;olent accedere, <lb/>quas iccirco nocturnas appellant: quales &longs;unt ue&longs;pertilio, bubo, ulula, no­<lb/>ctua, nycticorax. </s> <s id="N20CAC">Verum hæ non &longs;olum in tenebrico&longs;is montium & rupi­<lb/>um cauernis latent, &longs;ed etiam in cauis arboribus, in ædificijs de&longs;ertis, &longs;ub te­<lb/>ctis domorum magnificarum & templorum & turrium, quæ raro homines <lb/>&longs;uccedunt. </s> <s id="N20CB5">Ve&longs;pertilio autem uenatur culices & mu&longs;cas, exedit pernas, ali­<lb/>asque carnes &longs;uillas de trabibus &longs;u&longs;pen&longs;as. </s> <s id="N20CBA">Cæteræ aues nocturnæ <expan abbr="per&longs;equũ­tur">per&longs;equun­<lb/>tur</expan> mures, hirundines, aues, &longs;carabeos, apes, ue&longs;pas, crabrones. </s> <s id="N20CC3">Sed bubo e­<lb/>tiam capit lepu&longs;culos & cuniculos. </s> <s id="N20CC8">Ea omnium nocturnarum auium maxi­<lb/>ma ex &longs;ono, imò uerò gemitu, quem edit, mihi uidetur nomen inueni&longs;&longs;e. </s> <s id="N20CCD">Ca<lb/>put habet magnum: corpus an&longs;eris magnitudine, breue tamen & qua&longs;i de­<lb/>curtatum ac colore uarium: ro&longs;trum curuum, ungues aduncos, oculos gran<lb/>des. </s> <s id="N20CD6">Huic non multum di&longs;&longs;imilis e&longs;t ulula, &longs;ed minor: quæ item ex <expan abbr="ululãti">ululati</expan><pb pagenum="486" xlink:href="001/01/496.jpg"/>uoce nomen hoc traxit. </s> <s id="N20CE1">Cum his duabus cognationem habent noctuæ <lb/>&longs;ed differunt uoce. </s> <s id="N20CE6">Nec enim ululant, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> edunt &longs;onum, quem Aristopha­<lb/>nes <foreign lang="el">kikkaban_</foreign> nominauit. </s> <s id="N20CF3">Earum quatuor &longs;unt genera. </s> <s id="N20CF6">Vnum, cui pluma au<lb/>rium modo eminet: quod maximum e&longs;t, & a&longs;io uocatur. </s> <s id="N20CFB"><expan abbr="Alterũ">Alterum</expan> eximij can­<lb/>doris in gutture & uentre, alio qui candidis & luteis maculis alternis di&longs;tin­<lb/>ctum. </s> <s id="N20D05">Tertium <expan abbr="paruũ">paruum</expan>, quo, ut etiam &longs;equenti, aucupes uenantur aues. </s> <s id="N20D0C">Qua <lb/>tum minus illo: quod in rupibus &longs;axisque uer&longs;atur. </s> <s id="N20D11">Hoc, &longs;icut & proximum, <lb/>cinereis & candidis maculis uariat, item alternis. </s> <s id="N20D16">Nycticorax autem, hoc <lb/>e&longs;t coruus nocturnus, niger e&longs;t, ut alterius generis coruus, &longs;ed eo plerunque <lb/>minor. </s> <s id="N20D1D">At ue&longs;pertilio, quæ ex ue&longs;pere, quo euolat, nomen hoc duxit, mu<lb/>ri nonnihil &longs;imilis e&longs;t, quare &longs;cite &longs;crip&longs;it Varro: Factus &longs;um ue&longs;pertilio, neque <lb/>in muribus planè, neque in uolucribus &longs;um.</s> <s id="N20D24">Alas enim habet & uolat, quod <lb/>ei non conuenit cum muribus: &longs;ed animalia parit, non oua, in qua re cum uo<lb/>lucrum natura non congruit, & fœtus uberibus admotos lacte nutrit, cum <lb/>uolucres cibos conquirant undique, quos in os pullorum in&longs;erant. </s> <s id="N20D2D">Præterea <lb/>&longs;unt ei dentes, quibus carent uolucres. </s> <s id="N20D32">Caput autem &longs;imile habet muri uel <lb/>cani: aures plerunque duas, raro quatuor: dentes &longs;erratos: corpus ob&longs;cure ful<lb/>uis pilis ue&longs;titum, ro&longs;trum tamen nigrum, item aures: alas duas, quæ ut dra<lb/>conis & pi&longs;cis uolantis, non ex plumis con&longs;tant, &longs;ed ex membranis, & qui­<lb/>dem nigris. </s> <s id="N20D3D">In utraque uerò ala habet digitum, cui e&longs;t unguis, caudam latam, <lb/>& &longs;icut alas, membranaceam, in qua duos pedes, quorum uterque quinos ha<lb/>bet digitos uncis unguibus armatos, quibus in parietibus & rimis cauerna<lb/>rum adhære&longs;cit. </s> <s id="N20D46">Aut enim pendet, aut uolat, aut iacet. </s> <s id="N20D49">Quia uerò pedes non <lb/>oriuntur ex corpore, &longs;ed ex cauda, ei e&longs;&longs;e traditur coxendix una. </s> <s id="N20D4E">Vocem a­<lb/>uetam ut mus non emittit, uerum ferè ut catellus latrat. </s> <s id="N20D53">Geminos autem, ut <lb/>Plinius, uolitat amplexa infantes, &longs;ecumque deportat. </s> <s id="N20D58">Cauda & alis affixa di­<lb/>es aliquot uiuit. </s> <s id="N20D5D">Quinetiam Troglodytæ, qui in Africa habitant, interdiu, <lb/>maxime uerò meridie latent in &longs;uis &longs;pecubus.</s> </p> <p id="N20D62" type="main"> <s id="N20D64">De primi generis animantibus, quæ noctu uel interdiu in terræ cauernis <lb/>delite&longs;cunt, dormiuntúe &longs;atis. </s> <s id="N20D69">Abeo ad &longs;ecundi generis animantes, quæ cer <lb/>to anni tempore, ut dixi, &longs;ubterraneas cauernas &longs;uccedunt, & in eis graui &longs;o­<lb/>mno pre&longs;&longs;æ men&longs;es aliquot, qua&longs;i mortuæ &longs;ine cibo con&longs;umunt, ac u&longs;que ad <lb/>finem eum latent, dum tepore ueris humo excitatæ reuiui&longs;cunt, & remini­<lb/>&longs;cuntur cibum, quem tanto tempore oblitæ erant &longs;umere. </s> <s id="N20D74">Tamet&longs;i ex his de <lb/>quibus iam dixi, aliquæ &longs;unt etiam, ut omnis generis quædam be&longs;tiæ &longs;unt, <lb/>in harum numero, ut &longs;uo loco <expan abbr="dicã">dicam</expan>. </s> <s id="N20D7F">Hæ <expan abbr="aũt">aunt</expan> aut terrenæ &longs;unt, aut uolucres, <lb/>aut aquatiles, aut earum uita e&longs;t in terra pariter & in humore: &longs;ed terrenas <lb/>hic quoque primò per&longs;equar. </s> <s id="N20D8A">Itaque multæ quadrupedes hyemis aut æ&longs;ta­<lb/>tis tempore &longs;e in &longs;pecus condunt. </s> <s id="N20D8F">Etenim mures Alpini autumno &longs;ubeunt <lb/>cauernas, in quibus æ&longs;tate cubare con&longs;ueuerunt. </s> <s id="N20D94">Nam in eis ex fœno, &longs;tra­<lb/>minibus, &longs;armentis ex&longs;truunt cubilia, in quibus totam hyemem u&longs;que ad uer<lb/>erinaceorum in&longs;tar conuoluti delite&longs;cunt & dormiunt. </s> <s id="N20D9B">In una cauerna ple­<lb/>runque &longs;eptem, aut nouem, aut undecim, aut tredecim. </s> <s id="N20DA0">Mira uerò eis machi­<lb/>natio & &longs;olertia cum fœnum ac reliqua iam conge&longs;&longs;erunt. </s> <s id="N20DA5">Vnus enim hu­<lb/>mi &longs;tratus erectis pedibus omnibus iacet in dor&longs;o, in quem, <expan abbr="tanquã">tanquam</expan> in plau­<pb pagenum="487" xlink:href="001/01/497.jpg"/>&longs;trum quoddam, cæteri ea quæ conge&longs;&longs;erunt, conijciunt, & &longs;ic onu&longs;tum, <lb/>cauda mordicus <expan abbr="appreh&etilde;&longs;a">apprehen&longs;a</expan>, in &longs;pecum trahunt, & qua&longs;i quodam modo in­<lb/>uehunt: ex quo euenit, ut per id temporis detrito dor&longs;o e&longs;&longs;e uideantur. </s> <s id="N20DBB">Itaque <lb/>po&longs;teaquam cubilia in &longs;pecu &longs;trauerint, ip&longs;um aditum atque os eius &longs;armen­<lb/>tis & terra ob&longs;truunt & obturant, ut tuti à uentorum ui, ab imbribus, à fri­<lb/>gore e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int. </s> <s id="N20DC4">Tam autem arcte & grauiter dormiunt, ut effo&longs;&longs;i & extra­<lb/>cti non excitentur antequam in &longs;ole expo&longs;iti uel ad ignem locati concalue­<lb/>rint. </s> <s id="N20DCB">Hic mus cognomen ex Alpibus, in quibus na&longs;citur, traxit: color ei e&longs;t <lb/>aut fu&longs;cus, aut cinereus, aut rutilus: magnitudo ferè leporis: muris &longs;pecies ac <lb/>figura, ex qua mus dicitur. </s> <s id="N20DD2">Attamen mutilas habet aures & qua&longs;i decurta­<lb/>tas: priores dentes longos & acutos: caudam amplius duos palmos <expan abbr="longã">longam</expan>, <lb/>pedes breues & uillis &longs;uperius refertos: digitos pedum ur&longs;inis &longs;imiles: un­<lb/>gues longos, quibus alte effodit terram: po&longs;terioribus pedibus non &longs;ecus <lb/>ac rur&longs;us ire &longs;olet, ac interdum ingredi bipes. </s> <s id="N20DE1">Si cibus huic animanti datur, <lb/>eum in priores pedes &longs;umit, ut &longs;ciurus: ut idem &longs;ciurus & &longs;imia erectus u&longs;que<lb/> eo in clunibus re&longs;idet quoad ip&longs;um comederit. </s> <s id="N20DE8">Ve&longs;citur non modo fructi­<lb/>bus, &longs;ed etiam pane, carne, pi&longs;cibus, iure, pulmento: cupide uerò lacte, buty­<lb/>ro, ca&longs;eo, quæ cum <expan abbr="mãdit">mandit</expan>, oris &longs;uctu &longs;onitum &longs;ic uti porcellus edit. </s> <s id="N20DF3">Multum <lb/>dormit: at cum uigilat, &longs;emper aliquid agit, &longs;tramina, fœnum, linteola, ralla <lb/>cubili &longs;uo importans: quibus os ita complet, ut nihil amplius capere po&longs;&longs;it: <lb/>reliquum pedibus accipit & trahit. </s> <s id="N20DFC">Cum irritatus exar&longs;erit iracundia, acriter <lb/>mordet. </s> <s id="N20E01">Si quando inter &longs;e colludunt mures Alpini, ut catelli clamorem fa­<lb/>ciunt. </s> <s id="N20E06">Cum è cauerna montiuagi egrediuntur ad pa&longs;tum, ex eis unus ali­<lb/>quis remanet iuxta illius aditum, quàm pote&longs;t diligenti&longs;&longs;ime & longi&longs;&longs;ime <lb/>pro&longs;piciens. </s> <s id="N20E0D">Is cum uel hominem, uel armentum, uel feram uiderit, &longs;ine mo­<lb/>ra clamat: quo audito undique omnes ad cauernam concurrunt. </s> <s id="N20E12">Eorum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>uox fi&longs;tulæ acutæ & lædentis aures &longs;imilis e&longs;t: qua & <expan abbr="mutation&etilde;">mutationem</expan> aeris &longs;igni­<lb/>ficant, & &longs;ibi quid aduer&longs;i accidere. </s> <s id="N20E21">Dor&longs;um ualde pingue <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan>, quum cæ­<lb/>teræ corporis partes &longs;int macræ: quanquam hæc uere nec pinguitudo nec <lb/>caro dici pote&longs;t: &longs;ed, ut mammillarum caro in bubus, inter eas e&longs;t medium <lb/>quiddam. </s> <s id="N20E2E">Illud ip&longs;um utile e&longs;t puerperis, & his quæ ex utero laborant: qui­<lb/>bus <expan abbr="etiã">etiam</expan> eorum prode&longs;t pinguitudo. </s> <s id="N20E37">Vigilias præterea tollit. </s> <s id="N20E3A">Glires eti­<lb/>am hyeme <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olum in cauis arboribus, de qua re &longs;uprà dixi, &longs;ed in terræ la­<lb/>tent &longs;pecubus. </s> <s id="N20E45">Glirem autem Ari&longs;toteles <foreign lang="el">e)leio\n</foreign> nominat, cinereus, ut Alber<lb/>tus &longs;cribit e&longs;t, excepto uentre, qui albicat. </s> <s id="N20E4E">Ab eo differt be&longs;tiola paulo mi­<lb/>nor: quam alij Græci hac de cau&longs;a <foreign lang="el">kamyi/ouron</foreign> <expan abbr="uocarũt">uocarunt</expan>, quod uertat & &longs;ur&longs;um <lb/>uer&longs;us inflectat caudam: aliqui uerò <foreign lang="el">ski/ouron</foreign>, quòd cauda &longs;ua uillis ue&longs;tita & <lb/>conferta, qua&longs;i flabello corpus &longs;oleat <expan abbr="inũbrare">inumbrare</expan>: aliqui <foreign lang="el">m<25>_ ski/ouron</foreign>, quòd præ<lb/>terea <expan abbr="&longs;imilitudin&etilde;">&longs;imilitudinem</expan> <expan abbr="quandã">quandam</expan> gerat, &longs;peciemque muris: &longs;icut etiam &longs;ciurus Fenni­<lb/>cus, qui <expan abbr="nõ">non</expan> cauda, <expan abbr="nõ">non</expan> figura & <expan abbr="liniam&etilde;tis">liniamentis</expan> totius corporis, <expan abbr="nõ">non</expan> magnitudine, <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> moribus, &longs;ed &longs;olo colore differt à no&longs;trate &longs;ciuro: <expan abbr="nã">nam</expan> in candido cinereus <lb/>e&longs;t, cum &longs;ciurus no&longs;tras &longs;it aut rutilus, aut niger: attamen in ea Sarmatiæ par <lb/>te, quam hodie Poloniam uocamus, inuenitur cui rutilus color mi&longs;tus cine­<lb/>reo. </s> <s id="N20E96">Vtrique autem &longs;ciuro, hoc e&longs;t tam Fennico quàm no&longs;trati, duo inferiores <lb/>dentes &longs;unt longi: uterque <expan abbr="cũ">cum</expan> graditur, demi&longs;&longs;am caudam trahit: <expan abbr="quũ">quum</expan> ue&longs;citur, <pb pagenum="488" xlink:href="001/01/498.jpg"/><expan abbr="cibũ">cibum</expan> in priores pedes, quibus ut mures utitur pro manibus, &longs;umit: po&longs;terio­<lb/>rib. </s> <s id="N20EAD">et clunibus in&longs;i&longs;tit: ue&longs;citur uerò faginis glandibus, ca&longs;taneis, nucibus a­<lb/>uellanis, pomis, & &longs;imilib. fructibus. </s> <s id="N20EB2">Hyeme uerò conis abietis, piceæ, tedæ, <lb/>aliarumque <expan abbr="arborũ">arborum</expan>. </s> <s id="N20EBB">Vtrique uerno <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> <expan abbr="pariũt">pariunt</expan>, & pullos, &longs;i quis <expan abbr="manũ">manum</expan> in <expan abbr="ni­dũ">ni­<lb/>dum</expan> immi&longs;erit, in <expan abbr="aliũ">alium</expan>, nam <expan abbr="faciũt">faciunt</expan> plures, <expan abbr="transferũt">transferunt</expan>. </s> <s id="N20EDC"><expan abbr="Vtrorũque">Vtrorunque</expan> <expan abbr="carn&etilde;">carnem</expan> tenues co <lb/>medunt: diuites, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <expan abbr="gu&longs;tatũ">gu&longs;tatum</expan> &longs;apore <expan abbr="quodã">quodam</expan> ingrato <expan abbr="cõmoueat">commoueat</expan>, raro <expan abbr="mandũt">mandunt</expan>. </s> <s id="N20EFC"><lb/>Vtrique quanque in arborib. </s> <s id="N20F00">uer&longs;antur, &longs;e <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> hyeme <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="condũt">condunt</expan>. </s> <s id="N20F0F">At gliribus <lb/>cum hyberno tempore latent, pro cibo &longs;omnus: atque per id <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> pingue­<lb/>&longs;cunt. </s> <s id="N20F1A">Quare recte de glire &longs;crip&longs;it Martialis,</s> </p> <p id="N20F1D" type="main"> <s id="N20F1F">Tota mihi dormitur hyems, & pinguior illo <lb/>Tempore &longs;um, quo me nil ni&longs;i &longs;omnus alit.</s> </p> <p id="N20F24" type="main"> <s id="N20F26">Eius autem caro dulcis. </s> <s id="N20F29">Et&longs;i uerò glires uiuunt in &longs;yluis, ut non immerito de <lb/>eorum penuria in Fundanio, uel De admirandis Varro his uerbis <expan abbr="cõquera">conquera</expan><lb/>tur, Glis nullus e&longs;t in &longs;ylua mea: tamen ueteres gliraria habebant. </s> <s id="N20F34">Quæ qua­<lb/>lia debeant e&longs;&longs;e, idem Varro libro tertio De re ru&longs;tica tradidit. </s> <s id="N20F39">Et hodie in <lb/>quibu&longs;dam locis &longs;ylue&longs;tribus incolæ fodiunt <expan abbr="tellur&etilde;">tellurem</expan>, ut in eius cauernis gli­<lb/>res inhabitare, & quando uelint eos capere, & in cibo uti po&longs;&longs;int. </s> <s id="N20F44">Apud Ro <lb/>manos uerò gliribus uiuarijs in dolijs Fuluius Hirpinus in&longs;tituit, ut Plinius <lb/>&longs;criptum reliquit. </s> <s id="N20F4B">Mus autem Ponticus, quem hodie uocant Hermelam, <lb/>hyeme <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> in cauis latet arboribus, ut &longs;uprà dixi. </s> <s id="N20F54">E&longs;t uerò totus niuis in&longs;tar <lb/>candidus, excepta cauda digitum longa: eius enim dimidia pars, & quidem <lb/>inferior, nigerrima. </s> <s id="N20F5B">Huic animanti magnitudo &longs;ciuri. </s> <s id="N20F5E">Per&longs;equitur mures & <lb/>aues quibus ue&longs;citur. </s> <s id="N20F63">Eius pelles in precio&longs;arum numero habent: ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> mu <lb/>ris quem <expan abbr="La&longs;&longs;iciũ">La&longs;&longs;icium</expan> uocant: is in cinereo candidus e&longs;t, nec duobus digitis cra&longs;<lb/>&longs;ior. </s> <s id="N20F72">At mus Noricus, quem Citellum appellant, in terræ cauernis habi­<lb/>tat. </s> <s id="N20F77">Ei corpus ut mu&longs;telæ dome&longs;ticæ, longum & tenue: cauda <expan abbr="admodũ">admodum</expan> bre­<lb/>uis: color pilis, ut cuniculorum quorundam pilis, cinereus, &longs;ed ob&longs;curior. </s> <s id="N20F80">Si<lb/>cut talpa caret auribus, &longs;ed non caret foraminibus, quibus &longs;onum ut auis re­<lb/>cipit. </s> <s id="N20F87">Dentes habet muris dentium &longs;imiles. </s> <s id="N20F8A">Ex huius etiam pellibus, quan­<lb/>quam non &longs;unt precio&longs;æ, ue&longs;tes &longs;olent confici. </s> <s id="N20F8F">Subit etiam terræ cauernas <lb/>mus Pannonicus, cui color &longs;ubuiridis, &longs;pecies mu&longs;telæ, magnitudo muris. </s> <s id="N20F94"><lb/>Sorex quoque men&longs;ibus hybernis &longs;e condit in terra, in quam cauerna ad pe­<lb/>dum ferè trium altitudinem de&longs;cendit: effo&longs;&longs;us & in &longs;ole expo&longs;itus, ut cæte­<lb/>ræ animantes, quæ totam hyemem dormiunt, &longs;en&longs;im &longs;e mouens euigilat: ei <lb/>dodrantalis longitudo: color æ&longs;tate rufus, fu&longs;co mi&longs;tus, autumno cinereus: <lb/>aures, ut Plinius &longs;cribit, pilo&longs;æ: caudæ caulis infima parte &longs;eto&longs;us: nec enim <lb/>totam habet, ut &longs;ciurus, uillis <expan abbr="cõfertam">confertam</expan> et plenam: quinetiam <expan abbr="auriũ">aurium</expan> pili &longs;unt <lb/>perexigui: hic mus &longs;ylue&longs;tris arbores, &longs;icuti glis & mus Ponticus, & &longs;ciurus, <lb/>&longs;candit: &longs;emina pyrorum comedit, & nuces auellanas: quare apud Germa­<lb/>nos ex corilo <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> inuenit. </s> <s id="N20FB4">At alter mus &longs;ylue&longs;tris &longs;orice breuior e&longs;t, ete­<lb/>nim &longs;emipedalis: color dor&longs;o & lateribus murinus, uenter albicat: is &longs;ub fru<lb/>ticibus terram fodit ad duûm <expan abbr="pedũ">pedum</expan> altitudinem: in que ultimam cauernæ, ad <lb/>pedes quatuor longæ, <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="cõgerit">congerit</expan> omne genus <expan abbr="glandiũ">glandium</expan>, atque nucleos cera<lb/><expan abbr="&longs;orũ">&longs;orum</expan> & <expan abbr="prunorũ">prunorum</expan>, aliorumque <expan abbr="fructuũ">fructuum</expan>, &longs;ed maxime nuces auellanas, & <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>optimas: unde etiam ip&longs;e ab i&longs;tius generis nucibus nomen traxit: in cauerna <pb pagenum="489" xlink:href="001/01/499.jpg"/>fere media nidum pilei in&longs;tar ex folijs <expan abbr="arborũ">arborum</expan> facit, ut aqua, &longs;i quando ea &longs;til<lb/>lauerit terra, extrin&longs;ecus defluat, ip&longs;e &longs;iccus intus in nido cubet: ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> eti­<lb/>am cauernæ latus habet foramen, per quod ex ea, cum auellanæ nuces effo­<lb/>diuntur, effugere po&longs;&longs;it. </s> <s id="N20FF3">Mus <expan abbr="aũt">aut</expan> araneus ueluti reliqui mures dome&longs;tici, <lb/>non latet in terra: qui ex eo, quod <expan abbr="uenenũ">uenenum</expan> mor&longs;u, &longs;icut araneus, in&longs;erat, apud <lb/>Latinos nomen duxit: apud Græcos uerò, qui <foreign lang="el">muga/lhn</foreign> uocant, ex eo quod <lb/>magnitudine, ut Aetius, qui breuiter eum de&longs;cribit, autor e&longs;t, muri &longs;it æqua <lb/>lis, colore mu&longs;telæ &longs;imilis: hoc e&longs;t in fu&longs;co &longs;ubrufus, excepto <expan abbr="u&etilde;tre">uentre</expan>, qui ex ci­<lb/>nereo albicat, <expan abbr="ro&longs;tellũ">ro&longs;tellum</expan> habet longiu&longs;culum: in utraque maxilla dentes in bifi­<lb/>dos mucrones de&longs;inunt: quare animantes ab eo mor&longs;æ quadrifida uulnera <lb/>accipiunt: ocellos habet minutulos & nigros: caudam breuem, & in ea bre<lb/>ui&longs;&longs;imos pilos, eius mor&longs;us in calidis regionibus plerunque e&longs;t pe&longs;tifer, in fri­<lb/>gidis non e&longs;t: &longs;ed ip&longs;e diuul&longs;us, aut di&longs;&longs;ectus, & uulneri impo&longs;itus proprio <lb/>ueneno medetur: hunc captum feles interimunt, ab eius ueneno abhorren­<lb/>tes non mandunt: ut nec murem <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan>: qui, tamet&longs;i etiam ip&longs;e hyeme <expan abbr="nõ">non</expan> la<lb/>tet, tamen in ualle loachimica ex proximis domicilijs in cuniculos ingredi­<lb/>tur, & in his uer&longs;atur: alioqui hyberno <expan abbr="etiã">etiam</expan> tempore in domibus no&longs;tris &longs;o­<lb/>let uagari: mole corporis mu&longs;telæ minimæ magnitudinem fere a&longs;&longs;equitur <lb/>& exæquat: pilis e&longs;t &longs;ubnigris: cauda procera, nec <expan abbr="admodũ">admodum</expan> gracili, nec pror­<lb/>&longs;us nuda pilis. </s> <s id="N2103A">At in terra latent aliquot <expan abbr="mu&longs;telarũ">mu&longs;telarum</expan> genera: <expan abbr="nã">nam</expan> plura &longs;unt: <lb/>e&longs;t <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> mu&longs;tela dome&longs;tica, <expan abbr="quã">quam</expan> Græci <foreign lang="el">gos\lhn</foreign>, Germani ex &longs;ono <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> edit, <expan abbr="ui­&longs;elã">ui<lb/>&longs;elam</expan> <expan abbr="nominãt">nominant</expan>. </s> <s id="N21061">Ea <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> e&longs;t in dor&longs;o & laterib. </s> <s id="N21068">rutila, raro &longs;ubfulua: in guttu<lb/>re & <expan abbr="u&etilde;tre">uentre</expan> &longs;emper <expan abbr="cãdida">candida</expan>: quin <expan abbr="nõnunquã">nonnunquam</expan> tota candida reperitur, <expan abbr="quanquã">quanquam</expan> <lb/>rarius. </s> <s id="N2107F">Corpus habet tenue, & in longius <expan abbr="ductũ">ductum</expan>: <expan abbr="caudã">caudam</expan> <expan abbr="breu&etilde;">breuem</expan>, primores den <lb/>tes breues, <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;icuti mus, longos, <expan abbr="appet&etilde;s">appetens</expan> e&longs;t &longs;eui. </s> <s id="N21098">Catulos nuper natos, quia <lb/>ab hominib. </s> <s id="N2109D">et <expan abbr="nõnullis">nonnullis</expan> alijs <expan abbr="animãtib">animantib</expan>. </s> <s id="N210A8">eis <expan abbr="periculũ">periculum</expan> metuit, &longs;ingulis dieb. </s> <s id="N210AF">ore <lb/>prehen&longs;os aliò <expan abbr="trãsfert">transfert</expan>. </s> <s id="N210B8">Per&longs;equitur mures, depugnat <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;erpentibus, &longs;ed ut <lb/>à ueneno tuta &longs;it, prius edit <expan abbr="rutã">rutam</expan>. </s> <s id="N210C5">Vbera <expan abbr="uaccarũ">uaccarum</expan> mordet, quæque <expan abbr="primũ">primum</expan> in tu<lb/>more fuerint, mu&longs;telina pelle perfricata <expan abbr="&longs;anãtur">&longs;anantur</expan>: Hæc mu&longs;tela, &longs;i no&longs;træ do­<lb/>mi uiuit, et&longs;i habet &longs;uas cauernas, <expan abbr="nõ">non</expan> diu ac <expan abbr="multũ">multum</expan> &longs;e <expan abbr="cõdit">condit</expan>: &longs;i ruri, hyberno <expan abbr="t&etilde;pore">tem<lb/>pore</expan> in &longs;pecub. </s> <s id="N210EA">latet. </s> <s id="N210ED"><expan abbr="Secundũ">Secundum</expan> <expan abbr="mu&longs;telarũ">mu&longs;telarum</expan> genus Germani iltiß <expan abbr="nominãt">nominant</expan> ex <lb/>Græco uocabulo <foreign lang="el">i)/ktis</foreign>, quo erudita illa gens appellat &longs;ylue&longs;trem <expan abbr="mu&longs;telã">mu&longs;telam</expan>: id <lb/>uerò habitat in <expan abbr="riparũ">riparum</expan> cauernis, ubi lutræ & fibri more pi&longs;ces captos come­<lb/>dit: & uer&longs;atur in &longs;yluis, ubi prehendit aues: in domibus, ubi gallinas: quare <lb/>Plinius <expan abbr="eã">eam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="dome&longs;ticã">dome&longs;ticam</expan> diceret: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> <expan abbr="&longs;anguin&etilde;">&longs;anguinem</expan> exugit: &longs;ed ne clamare po&longs;<lb/>&longs;int, <expan abbr="earũ">earum</expan> capita primo mordicus aufert. </s> <s id="N21125">Atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="earũd&etilde;">earundem</expan> oua, quæ furari &longs;o­<lb/>let, ac multa in <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="cõgerere">congerere</expan>, exorbet. </s> <s id="N2113A"><expan abbr="Aliquãto">Aliquanto</expan> maior e&longs;t mu&longs;tela dome&longs;ti­<lb/>ca, breuior, &longs;ed cra&longs;&longs;ior ea &longs;ylue&longs;tri, quæ martes uocatur: pilos habet inæ qua<lb/>les & <expan abbr="nõ">non</expan> unius coloris. </s> <s id="N21148"><expan abbr="Ete&mtilde;">Etenim</expan> breues &longs;ubfului &longs;unt: <expan abbr="lõgi">longi</expan>, nigri: qui &longs;ic ex mul<lb/>tis corporis partibus <expan abbr="emin&etilde;t">eminent</expan>, ut di&longs;tinctæ nigris maculis e&longs;&longs;e <expan abbr="uideãtur">uideantur</expan>: atta­<lb/>men circa os e&longs;t candida: <expan abbr="cũ">cum</expan> grauiter exar&longs;erit, male olet. </s> <s id="N21162">Quocirca no&longs;tri ui <lb/>li&longs;&longs;imum quodque &longs;cortum, & maxime fœtidum, pellem huius ictidis &longs;olent <lb/>nominare. </s> <s id="N21169">Tertium mu&longs;telæ genus etiam &longs;ylue&longs;tre, in &longs;axorum rimis & <lb/>cauernis cubat, quod à Martiale martes, à Germanis martarus nominatur. </s> <s id="N2116E"><lb/>Martialis uer&longs;us hic e&longs;t in libro decimo Epigram. </s> <s id="N21172">ad Maternum,</s> </p> <pb pagenum="490" xlink:href="001/01/500.jpg"/> <p id="N21179" type="main"> <s id="N2117B">Venator capta marte &longs;uperbus ade&longs;t. </s> <s id="N2117E">Ei magnitudo felis, &longs;ed paulo lon­<lb/>gior e&longs;t: crura uerò habet breuiora, itemque breuiores ungues. </s> <s id="N21183"><expan abbr="Totũ">Totum</expan> eius cor<lb/>pus pilis in fuluo &longs;ubnigris ue&longs;titur, excepto gutture, quod candidum e&longs;t. </s> <s id="N2118B"><lb/>Hæc mu&longs;tela, &longs;imiliter atque proxima, ingreditur domos & necat gallinas, ea<lb/>rumque &longs;anguinem exugit, & oua exorbet. </s> <s id="N21191">Quartum mu&longs;telæ genus item <lb/>&longs;ylue&longs;tre, in arboribus uitam uiuit, quod etiam uocabulo martis appellatur. </s> <s id="N21196"><lb/>Ea mu&longs;tela &longs;yluas in&longs;olenter & raro de&longs;erit: atque in hoc differt à proxima &longs;u­<lb/>periore mu&longs;tela: & in&longs;uper quod guttur eius lutei &longs;it coloris, & quod reli­<lb/>qui corporis pilus magis &longs;it ob&longs;cure fuluus. </s> <s id="N2119E">Huius duo genera quidam e&longs;&longs;e <lb/>cen&longs;ent: <expan abbr="unũ">unum</expan> quod in fageis &longs;yluis uer&longs;atur: alterum quod in abiegnis, atque <lb/>id &longs;anè e&longs;t a&longs;pectu pulchrius. </s> <s id="N211A9">Quintum mu&longs;telarum genus omnium pul<lb/>cherrimum & nobili&longs;&longs;imum e&longs;t, quod Germani zobelam uocant: in &longs;yluis, <lb/>ut martes de qua iam dixi, degit, ea paulo minor, tota tamen ob&longs;cure fulua, <lb/>præter guttur, quod habet cinereum. </s> <s id="N211B2">Mu&longs;telæ horum <expan abbr="triũ">trium</expan> generum boni­<lb/>tate cæteris omnib. </s> <s id="N211BB">eo magis <expan abbr="præ&longs;tãt">præ&longs;tant</expan>, quo plures pili candidi <expan abbr="cũ">cum</expan> fuluis per­<lb/>mi&longs;ti fuerint. </s> <s id="N211C8">Zobelinæ <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> pelles precij maioris &longs;unt que panni auro texti. </s> <s id="N211CF"><lb/>Etenim <expan abbr="cõperi">comperi</expan> optimas quadraginta numero, tot <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> uno fa&longs;ciculo colliga­<lb/>ri & unà uendi <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>, plus quàm milibus nummûm <expan abbr="aureorũ">aureorum</expan> ueni&longs;&longs;e. </s> <s id="N211E5">Omne <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> mu&longs;telarum genus ira in citatum graue quiddam olet, &longs;ed maxime id <expan abbr="&qring;d">quod</expan> <lb/>Germani iltiß appellant: omnis præterea mu&longs;telæ &longs;tercus aliquantum redo<lb/>let <expan abbr="mu&longs;cũ">mu&longs;cum</expan>. </s> <s id="N211F9">Noerza <expan abbr="aũt">aut</expan>, quæ item in &longs;yluis uer&longs;atur, magnitudine e&longs;t mar­<lb/>tis: pilos uerò habet æquales, & breues, atque colore ferè &longs;imiles lutræ pilis: <lb/>&longs;ed noerzæ pelles longè lutræ pellibus antecellunt: atque hæ etiam præ&longs;tant <lb/>&longs;i pili candidi cum reliquis fuerint mi&longs;ti. </s> <s id="N21206">Reperitur hoc animal <expan abbr="etiã">etiam</expan> in ua&longs;tis <lb/>& den&longs;is &longs;yluis quæ &longs;unt inter Sueuum & Vi&longs;tulam. </s> <s id="N2120F">Et&longs;i uerò mu&longs;telæ <lb/>omnes nec hybernis latent men&longs;ibus, neque <expan abbr="&longs;ubeũt">&longs;ubeunt</expan> terram, tamen earum for­<lb/>mas expre&longs;&longs;i &longs;ingulas, quod id, ut arbitror, rerum naturalium &longs;tudio&longs;is utile <lb/>&longs;it futurum. </s> <s id="N2121C">At uiuerra quæ cuniculos ex &longs;pecubus exturbat, paulo maior <lb/>e&longs;t mu&longs;tela dome&longs;tica. </s> <s id="N21221">Color ei <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> in albo buxeus. </s> <s id="N21228">Audax hoc animal <lb/>& <expan abbr="truculentũ">truculentum</expan>, ac omni ferè <expan abbr="animantiũ">animantium</expan> generi infen&longs;um atque inimicum natu­<lb/>ra <expan abbr="&longs;anguin&etilde;">&longs;anguinem</expan> <expan abbr="earũ">earum</expan> quas momorderit ebibit, <expan abbr="carn&etilde;">carnem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> fermè comedit. </s> <s id="N21247">I&longs;tius fer <lb/>me ferocitatis e&longs;t <expan abbr="etiã">etiam</expan> agri ua&longs;tator & Cereris ho&longs;tis hame&longs;ter, <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> quidam <lb/><expan abbr="Cricetũ">Cricetum</expan> nominant: incolæ Pale&longs;tinæ <expan abbr="quondã">quondam</expan> Græce <foreign lang="el">a)rktomu_n</foreign> uocarunt: et <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> iccirco <expan abbr="&qring;d">quod</expan> generis & murini &longs;it, & ur&longs;ini, <expan abbr="cũ">cum</expan> erectus po&longs;terioribus pe­<lb/>dibus in&longs;i&longs;tit ob uentris <expan abbr="nigror&etilde;">nigrorem</expan> e&longs;&longs;e uideatur: exi&longs;tit <expan abbr="iracũdus">iracundus</expan> & mordax a­<lb/>deo ut &longs;i <expan abbr="eũ">eum</expan> eques incaute per&longs;equatur, &longs;oleat pro&longs;ilire, & os equi appetere: <lb/>& &longs;i <expan abbr="preh&etilde;derit">prehenderit</expan>, mordicus tenere. </s> <s id="N21284">In terræ cauernis habitat, <expan abbr="nõ">non</expan> aliter atque cu<lb/>niculus, &longs;ed angu&longs;tis: & idcirco pellis, qua parte utrinque coxam tegit: à pilis <lb/>e&longs;t nuda. </s> <s id="N2128F">Maior paulo que dome&longs;tica mu&longs;tela exi&longs;tit: pedes habet admodum <lb/>breues. </s> <s id="N21294">Pilis in dor&longs;o color e&longs;t ferè leporis: in uentre niger, in lateribus ruti­<lb/>lus, Sed utrunque latus maculis albis, tribus numero di&longs;tinguitur. </s> <s id="N21299">Suprema <lb/>capitis pars, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> ceruix, <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan>, <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> dor&longs;um, habet <expan abbr="color&etilde;">colorem</expan>, tempora rutila <lb/>&longs;unt, guttur e&longs;t <expan abbr="cãdidũ">candidum</expan>: caudæ, quæ ad tres digitos <expan abbr="trã&longs;uer&longs;os">tran&longs;uer&longs;os</expan> <expan abbr="lõga">longa</expan> e&longs;t, &longs;imili <lb/>ter leporis color. </s> <s id="N212BE">Pili <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;ic inhærent cuti, ut ex ea difficulter euelli po&longs;&longs;int. </s> <s id="N212C5"><lb/>Ac cutis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> facilius à carne auellitur, que pili ex cute radicitus <expan abbr="extraliãtun">extraliantur</expan>. </s> <pb pagenum="491" xlink:href="001/01/501.jpg"/> <s id="N212D5">Atque ob hanc cau&longs;am & <expan abbr="uarietat&etilde;">uarietatem</expan> pelles eius &longs;unt precio&longs;æ. </s> <s id="N212DC">Multa <expan abbr="frum&etilde;ti">frumenti</expan> <lb/>grana in <expan abbr="&longs;pecũ">&longs;pecum</expan> <expan abbr="cõgerit">congerit</expan>, et utrinque dentib. </s> <s id="N212ED">malas <expan abbr="e&mtilde;">eum</expan> amplas habet atque laxas, <lb/>mandit. </s> <s id="N212F6">Quare no&longs;tri <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> <expan abbr="uorac&etilde;">uoracem</expan> huius animantis nomine appellant, <lb/>tanquam &longs;ciurus priorib. </s> <s id="N21303">pedibus <expan abbr="tũ">tum</expan> aures & os demulcet, tum <expan abbr="cibũ">cibum</expan> &longs;umit: <lb/>inque eos erectus, po&longs;teriorib. </s> <s id="N21310">& clunibus in&longs;i&longs;tens edit. </s> <s id="N21313">Ager Toringiæ eo­<lb/>rum animalium plenus ob copiam & bonitatem <expan abbr="frum&etilde;ti">frumenti</expan>, neque Mi&longs;enæ eo­<lb/>rum expers e&longs;t: nam in tractu Pegano & Lip&longs;iano <expan abbr="reperiũtur">reperiuntur</expan>. </s> <s id="N21322">Criceto mi<lb/>nor e&longs;t uormela, & magis uaria. </s> <s id="N21327">Etenim præter uentrem, qui <expan abbr="it&etilde;">item</expan> niger e&longs;t, to<lb/>tum corpus albis, &longs;ubluteis, rutilis, ob&longs;cure fuluis maculis decoratur. </s> <s id="N21330">Cauda <lb/>etiam, quæ longa &longs;efquipalmum, habet pilos cinereos cum candidis permi­<lb/>&longs;tos, &longs;ed extrema parte nigros. </s> <s id="N21337">Hactenus dixi de murium & mu&longs;telarum <lb/>ac cognatorum <expan abbr="animaliũ">animalium</expan> generibus, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> maxima pars &longs;uccedit cauernas <lb/>&longs;ubterraneas: nunc de hi&longs;trice dicam, qui item in &longs;pecus &longs;ecedit, &longs;ed æ&longs;tiuis, <lb/>ut Albertus &longs;cribit, men&longs;ibus: idque facit contra morem cæterarum animanti<lb/>um. </s> <s id="N2134A">Eum Græci quidam <foreign lang="el">a)kanqo/xoiron</foreign> uocant, quòd & &longs;imilitudinem gerat <lb/>&longs;peciemque porci bime&longs;tris, & &longs;pinis erinacei in&longs;tar hir&longs;utus &longs;it: <expan abbr="attam&etilde;">attamen</expan> caput <lb/>habet leporino &longs;imilius: aures humanis, pedes ur&longs;inis. </s> <s id="N21359">Iuba ei e&longs;t &longs;uperiore <lb/>parte erecta & priore cana, tubercula cutis, quæ ex utraque oris parte &longs;unt, &longs;e­<lb/>tas longas & nigras continent ex eis natas: quin reliquæ etiam &longs;etæ &longs;unt ni­<lb/>græ. </s> <s id="N21362">Primæ &longs;pinæ à medio <expan abbr="oriũtur">oriuntur</expan> dor&longs;o & à lateribus, &longs;ed longi&longs;&longs;imæ à la­<lb/>teribus, &longs;ed longi&longs;&longs;imæ à &longs;uperiore <expan abbr="eorũ">eorum</expan> parte. </s> <s id="N2136F">Quæ &longs;ingulæ partim nigræ, <lb/>partim candidæ &longs;unt: longæ duos, uel tres, uel quatuor palmos, quas, &longs;i <expan abbr="quãdo">quan<lb/>do </expan> libitum fuerit, ut pauo caudam erigit, ingre&longs;&longs;urus in caueam demittit: ir<lb/>ritatus iracundia cum cutem intendit, mi&longs;&longs;iles in ora urgentium canum infi­<lb/>git, aut <expan abbr="tãto">tanto</expan> impetu iaculatur ut in ligno figat. </s> <s id="N21382">Dentes, ut lepus, quatuor ha<lb/>bet longos, duos &longs;uperiore parte, & duos inferiore. </s> <s id="N21387">Noctu uigilat, interdiu <lb/>dormit. </s> <s id="N2138C">Ve&longs;citur pane <expan abbr="cõminuto">comminuto</expan>, pomis, pyris, rapis, pa&longs;tinacis, bibit <expan abbr="aquã">aquam</expan>, <lb/>&longs;ed cupide uinum dilutum. </s> <s id="N21399">Hoc animal gignit India & Africa, unde ad nos <lb/>nuper allatum e&longs;t. </s> <s id="N2139E">Vr&longs;i præterea &longs;e hyemis tempore in <expan abbr="&longs;pecuũ">&longs;pecuum</expan> latebras, <lb/>quas locus ip&longs;is &longs;uppeditat, conijciunt: quòd &longs;i nullas &longs;uppeditet, eas priori <lb/>bus pedibus pro manibus u&longs;i, faciunt ex ramis & fruticibus conge&longs;tis & ita <lb/>con&longs;tructis ut non recipiant imbres, in quæ latibula &longs;upini irrepunt. </s> <s id="N213AB"><expan abbr="Tim&etilde;t">Timent</expan> <lb/>enim de &longs;uis ue&longs;tigijs, quòd in &longs;olo impre&longs;&longs;a eos uenatoribus prodant. </s> <s id="N213B3">Ma­<lb/>res autem quadraginta dies, fœminæ quatuor men&longs;es &longs;e occultant latebris: <lb/>quo tempore candidam informemque carnem & pariunt, & lambentes &longs;en­<lb/>&longs;im in propriam formant figuram: quod non ignorauit Ouidius qui canit: </s> </p> <p id="N213BC" type="main"> <s id="N213BE">Nec catulus partu, quem reddidit ur&longs;a recenti,</s> </p> <p id="N213C1" type="main"> <s id="N213C3">Sed male uiua caro e&longs;t: lambendo mater in artus</s> </p> <p id="N213C6" type="main"> <s id="N213C8">Fingit, & in formam, quantam capit, ip&longs;a reducit.</s> </p> <p id="N213CB" type="main"> <s id="N213CD">Abditi <expan abbr="primũ">primum</expan> iacent & arctius dormiunt ad dies quatuordecim, <expan abbr="multũque">multunque</expan> <lb/>tam graui &longs;omno fiunt pingues: deinde re&longs;ident, & priores pedes &longs;ugentes <lb/>uitam ducunt. </s> <s id="N213DC">Ex latibulis uerò rur&longs;us prodeunt uere: mares ualde pin­<lb/>gues, fœminæ non item, quod pepererint eo tempore, aluum a&longs;trictam &longs;ol­<lb/>uunt aro herba deuorata. </s> <s id="N213E3">Et&longs;i uerò ur&longs;i &longs;unt auidi&longs;&longs;imi cædis, tamen ur&longs;æ in <lb/>homines &longs;i pro&longs;trauerint &longs;e, & os ad terram uerterint, ac aerem &longs;piritu non <pb pagenum="492" xlink:href="001/01/502.jpg"/>duxerint, nullam adhibent &longs;æuitiam: &longs;ed eos <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> odorantes, <expan abbr="tanquã">tanquam</expan> <lb/>mortuos, quos odi&longs;&longs;e exi&longs;timantur, relinquunt: ur&longs;i autem hominibus no­<lb/>&longs;tris noti &longs;unt: multos enim regiones frigidæ gignunt, & quidem fu&longs;cos aut <lb/>nigros: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> duo &longs;unt genera, magni & parui: hi facilius arbores <expan abbr="&longs;candũt">&longs;candunt</expan>, <lb/>& in tantam magnitudinem, in quantam illi, nunquam cre&longs;cunt. </s> <s id="N21405">Vtrique co­<lb/>medunt carnes, mel, fructus <expan abbr="arborũ">arborum</expan>, herbas. </s> <s id="N2140E">My&longs;ia uerò albos ur&longs;os gignit, <lb/>qui pi&longs;ces, ut lutra & fiber, capiunt. </s> <s id="N21413">Latet <expan abbr="etiã">etiam</expan> in terra hybernis men&longs;ibus <lb/>lacerta: quan quam fuerunt qui negarent eam &longs;eme&longs;trem uitam excedere: re­<lb/>liquis <expan abbr="aũt">aut</expan> anni temporib. </s> <s id="N21422">plerunque in rubetis & &longs;pinetis &longs;olet uer&longs;ari: ei qua­<lb/>drupedi lingua bifida & pilo&longs;a: pedes humiles: uerno <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> uiridis color: <lb/>æ&longs;tiuo nonnihil pallidus. </s> <s id="N2142D">Latet lacerta Chalcidica, ex ærei coloris lineis, <lb/>quibus tergum eius di&longs;tinguitur, nominata. </s> <s id="N21432">Eadem &longs;eps uocatur, quod uul<lb/>nus, &longs;i quem momorderit, putre&longs;cat, & &longs;anie male olente &longs;oleat manare: à la­<lb/>certa uiridi <expan abbr="nõ">non</expan> corporis figura differt, &longs;ed colore tantum. </s> <s id="N2143D">Latet lacerta aqua<lb/>tilis, cuius uita e&longs;t in aqua & in terra, &longs;ed crebrius in aqua. </s> <s id="N21442">Gignitur in lacu­<lb/>nis opacis, quæ in pingui &longs;olo &longs;unt, & in <expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> <expan abbr="mœniũ">mœnium</expan> fo&longs;&longs;is. </s> <s id="N2144F">Parua e&longs;t, <lb/>& hanc præterea habet ab alijs lacertis in colore <expan abbr="di&longs;&longs;imilitudin&etilde;">di&longs;&longs;imilitudinem</expan>, quae ip&longs;a uel <lb/>cinerea &longs;it, uel in cinereo fu&longs;ca. </s> <s id="N2145A">Te&longs;tudinis aut &longs;alamandræ in&longs;tar tardius in­<lb/>greditur. </s> <s id="N2145F">Irritata &longs;i exar&longs;erit, elata, et <expan abbr="quodã">quodam</expan> modo inflata, rectis pedibus in&longs;i<lb/>&longs;tit, & terribilis oris hiatu acriter oculis intuetur <expan abbr="eũ">eum</expan> à quo fuerit lace&longs;&longs;ita: ma <lb/>natque &longs;en&longs;im lacteo & uiro&longs;o &longs;udore u&longs;que dum tota fiat candida. </s> <s id="N2146E">Impo&longs;ita &longs;a<lb/>li <expan abbr="caudã">caudam</expan> mouet ac effugere conatur: nam eum quia ualde mordet, <expan abbr="nõ">non</expan> pote&longs;t <lb/>ferre, &longs;tatimque moritur: cùm alioqui uerberata diu uiuat. </s> <s id="N2147D">Latet chamæle­<lb/>on, in India & Africa natus: cuius, ut Ari&longs;toteles &longs;cribit, corpus in lacertæ fi<lb/><expan abbr="gurã">guram</expan> e&longs;t <expan abbr="formatũ">formatum</expan>. </s> <s id="N2148B">Eius uerò, ut <expan abbr="pi&longs;ciũ">pi&longs;cium</expan>, & latera deor&longs;um ducta & directa <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>uentre <expan abbr="iungũtur">iunguntur</expan>, & &longs;pina lateribus imminet. </s> <s id="N2149C">Facies &longs;imillima &longs;imiæ, <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="Cebũ">Ce<lb/>bum</expan> uocant. </s> <s id="N214A9">Cauda prælonga, quæ in tenue de&longs;init, & lori modo permultis <lb/>implicatur orbibus. </s> <s id="N214AE">Quum &longs;teterit, altius quàm lacerta ab&longs;cedit à terra. </s> <s id="N214B1">Cru<lb/>ra non aliter ac lacerta inflectit: &longs;inguli eius pedes diui&longs;i &longs;unt in binas partes: <lb/>quæ talem inter &longs;e habent &longs;itum, qualem pollex ad reliquam manus partem <lb/>ei oppo&longs;itam. </s> <s id="N214BA">Quin etiam hæ ip&longs;æ partes &longs;ingulæ <expan abbr="paululũ">paululum</expan> in digitos quo&longs;­<lb/>dam diui&longs;æ &longs;unt: priorum quidem <expan abbr="pedũ">pedum</expan> interiores tripartito, exteriores bi­<lb/>partito: po&longs;teriorum uerò interiores bipartito, exteriores tripartito. </s> <s id="N214C9">Digiti <lb/>præterea unguiculos habent &longs;imiles unguibus animantium, quibus &longs;unt a­<lb/>dunci. </s> <s id="N214D0">Totum corpus crocodili in&longs;tar a&longs;perum. </s> <s id="N214D3">Oculi in rece&longs;&longs;u cauo po&longs;iti <lb/>prægrandes, rotundi, obducti cute &longs;imili reliqui corporis cuti: in <expan abbr="quorũ">quorum</expan> me <lb/>dio exigua relicta e&longs;t regio, qua uidet: eam nunquam cute operit. </s> <s id="N214DE">Oculum <lb/>uer&longs;at in orbem, & a&longs;pectum quoquo uer&longs;us refert, atque ita quod uult, cer­<lb/>nit. </s> <s id="N214E5">Mutat colorem inflatus: cùm aliàs niger à crocodili colore non mul­<lb/>tum differat: & ut lacerta, pallidus &longs;it, nigris tamen, ut pardus, maculis e&longs;t ua<lb/>rius. </s> <s id="N214EC">Fit autem mutatio coloris totius corporis. </s> <s id="N214EF">Nam & oculorum & cau­<lb/>dæ color non aliter ac reliqui corporis mutatur: motus eius, ut te&longs;tudinis, <lb/>admodum tardus e&longs;t. </s> <s id="N214F6">Palle&longs;cit cum moritur, & uita defuncto idem color in <lb/>&longs;idet. </s> <s id="N214FB">Gulam & a&longs;peram arteriam eodem &longs;itu continet quo lacerta. </s> <s id="N214FE">Carnem <lb/>nu&longs;quam habet ni&longs;i in capite & maxillis, cætera membra carent ea, Exiguæ <pb pagenum="493" xlink:href="001/01/503.jpg"/>uerò <expan abbr="carũculæ">carunculæ</expan> &longs;unt maxillis & caudæ, qua parte corpori e&longs;t agnata. </s> <s id="N2150C">Sangui<lb/>nem <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> habet in corde, in oculis, in loco cordis &longs;uperiore, & in ue­<lb/>nis hinc ductis: atque in his quidem perpaucum. </s> <s id="N21517">Cerebrum paululum &longs;upra <lb/>oculos po&longs;itum, & cum eis continens e&longs;t. </s> <s id="N2151C">Cute autem oculorum exteriore <lb/>detracta <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan> quiddam quod uelut annulus æneus tenuis pellucet. </s> <s id="N21525"><lb/>Membranæ multæ ac robu&longs;tæ & quæ multo <expan abbr="præ&longs;tãt">præ&longs;tant</expan> his quæ cæteris &longs;unt, <lb/>di&longs;tribuuntur in <expan abbr="totũ">totum</expan> eius corpus. </s> <s id="N21533">Totus di&longs;&longs;ectus diu &longs;pirat, quòd exiguus <lb/><expan abbr="admodũ">admodum</expan> motus adhuc in ip&longs;ius in&longs;it corde. </s> <s id="N2153B">Cum omnes corporis partes <expan abbr="cõtrahit">con<lb/>trahit</expan>, <expan abbr="tũ">tum</expan> uel maxime co&longs;tas. </s> <s id="N21548"><expan abbr="Lien&etilde;">Lienem</expan> qui <expan abbr="cõ&longs;pici">con&longs;pici</expan> po&longs;&longs;it, <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> continet. </s> <s id="N21556">Aura <lb/>uerò perhibetur ali: unde Ouidius non modo dulcis, &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> doctus poeta:</s> </p> <p id="N2155F" type="main"> <s id="N21561">Id quoque quod uentis animal nutritur & aura,</s> </p> <p id="N21564" type="main"> <s id="N21566">Protinus a&longs;&longs;imilat, tetigit quo&longs;cunque colores.</s> </p> <p id="N21569" type="main"> <s id="N2156B">Stellio etiam latet, figura &longs;imilis e&longs;t lacertæ, natura chamæleonti: nam rore <lb/><expan abbr="tantũ">tantum</expan> uiuit, & præterea araneis & melle. </s> <s id="N21573">Eum Nicander <foreign lang="el">a)ska/labon</foreign>, Ari&longs;to­<lb/>teles <foreign lang="el">a\skalabw/thn</foreign> nominat. </s> <s id="N21580">Etenim illius <expan abbr="tergũ">tergum</expan> guttis <expan abbr="&longs;tellarũ">&longs;tellarum</expan> in&longs;tar lucen­<lb/>tibus <expan abbr="pictũ">pictum</expan>: ex qua re etiam apud Latinos <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> inuenit: atque hoc differt à la <lb/>certa. </s> <s id="N21597">Idem <foreign lang="el">galew/ths</foreign> à Græcis uocatur. </s> <s id="N2159E">Vt anguis exuit uere <expan abbr="membranã">membranam</expan> hy<lb/>bernam tanquam &longs;enectutem: eamque ni&longs;i præripiatur, deuorat. </s> <s id="N215A7">Quem mo­<lb/>morderit &longs;tellio, &longs;tupor opprimit. </s> <s id="N215AC">In Græcia e&longs;t uenenatus & pe&longs;tifer, in Si­<lb/>cilia innocens. </s> <s id="N215B1">Aduer&longs;atur &longs;corpionibus: uitam agit in &longs;epulchris, in came­<lb/>ris, in locis o&longs;tiorum & fene&longs;trarum: in clu&longs;us in uitro uitam &longs;ine ullo cibo &longs;u <lb/>pra &longs;eme&longs;tre &longs;pacium ducere pote&longs;t: eius oculi <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> intume&longs;cunt, ma <lb/>li præterea nihil tum patitur.</s> </p> <p id="N215BE" type="main"> <s id="N215C0">Latet præterea hybernis men&longs;ibus &longs;alamandra. </s> <s id="N215C3">Etenim hoc anno in Fe­<lb/>bruario Snebergi maxima uis <expan abbr="&longs;alamandrarũ">&longs;alamandrarum</expan> ex uicinis locis collecta, agglo <lb/>merataque in ultima cuniculi cuiu&longs;dam, quondam in Molebergum montem <lb/>acti, tunc uerò in&longs;taurati, parte fuit reperta. </s> <s id="N215D0">Et proximo anno in Nouembri <lb/>&longs;alamandra uiua ex fonte finitimæ &longs;yluæ per fi&longs;tulas in hoc <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> influxit. </s> <s id="N215D9"><lb/>Pluuiæ <expan abbr="aũt">aut</expan> & &longs;ub&longs;equens &longs;erenitas &longs;alamandras ex citant ex uenis, uenulis, <lb/><expan abbr="cõmi&longs;&longs;urisque">commi&longs;&longs;urisque</expan> <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan>: hanc quadrupedem, cui item lacertæ figura, Germani, <lb/>quia propter crura breuia tarde graditur, Græco nomine <foreign lang="el">mo/lghn</foreign> appellant. </s> <s id="N215F0"><lb/>Caput ei magnum, uenter lutei coloris, ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> ima caudæ pars: <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> cor­<lb/>pus totum alternis maculis nigris & luteis qua&longs;i &longs;tellatum di&longs;tinguitur. </s> <s id="N215FE">Pro<lb/>pter frigus ignem, non aliter ac glacies, extinguit: quo modo <expan abbr="etiã">etiam</expan> oua &longs;erpen<lb/>tium in <expan abbr="ign&etilde;">ignem</expan> camini coniecta, <expan abbr="flãmam">flammam</expan> <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan> extinguere: <expan abbr="attam&etilde;">attamen</expan> tam ip&longs;a oua <lb/>quàm &longs;alamandra <expan abbr="cõburuntur">comburuntur</expan>. </s> <s id="N2161F">Salamandra <expan abbr="aũt">aut</expan> irritata <expan abbr="&longs;ani&etilde;">&longs;aniem</expan> euomit <expan abbr="lacteã">lacteam</expan>: <lb/>huic animali nec ma&longs;culinum nec <expan abbr="fœmininũ">fœmininum</expan> genus fal&longs;o putant e&longs;&longs;e. </s> <s id="N21634">Te&longs;tu<lb/>do etiam terre&longs;tris <expan abbr="totã">totam</expan> hyemem in terra latet, atque graui &longs;omno pre&longs;&longs;a tem­<lb/>pus &longs;ine ullo cibo traducit. </s> <s id="N2163F">Scarabei denique rutili, & grylli, qui <expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> <lb/>noctu &longs;trident, aridam <expan abbr="fodiũt">fodiunt</expan> terram, ut in eius cauernis cubent æ&longs;tate: gryl<lb/>li dome&longs;tici etiam hyeme. </s> <s id="N2164E">Nam &longs;carabei ante <expan abbr="autumnũ">autumnum</expan>, imò prius intereunt <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> tota æ&longs;tas effluxerit: grylli agre&longs;tes ante hyemem, ut etiam aranei nigri, <lb/>qui &longs;imiliter habitant in terræ rimis. </s> <s id="N2165C">At &longs;colopendra in truncis arborum, <lb/>aut in lignis &longs;upra terram locatis, aut in palis terræ infixis, unde nomen inue<lb/>nit, cùm putre&longs;cunt, & gignitur & uiuit: quibus amotis aut <expan abbr="cõmotis">commotis</expan> egredi­<pb pagenum="494" xlink:href="001/01/504.jpg"/>tur: aliàs plerunque &longs;olet latere. </s> <s id="N2166C">Pennis caret, &longs;ed plurimos habet pedes: quo­<lb/>circa eam ex Latinis alij <expan abbr="multipedã">multipedam</expan>, alij centipedam, alij <expan abbr="millipedã">milli pedam</expan> <expan abbr="uocarũt">uocarunt</expan>: <lb/>&longs;i quando repit, partem corporis <expan abbr="mediã">mediam</expan> tanquam arcum intendit: &longs;i bacillo <lb/>aliaue re tangitur, &longs;e contrahit. </s> <s id="N21685">Color ei æneus, corpus tenue, nec ualde <expan abbr="latũ">latum</expan>, <lb/><expan abbr="longũ">longum</expan> uerò tres digitos, aut <expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> quatuor. </s> <s id="N21695">Iam in uolucrib. </s> <s id="N21698">quæ &longs;e con<lb/>dunt, hirundines ripariæ &longs;unt. </s> <s id="N2169D"><expan abbr="Ete&mtilde;">Etenim</expan> plures numero inter &longs;e nexæ hybernis <lb/>men&longs;ibus <expan abbr="lat&etilde;t">latent</expan> in ripis <expan abbr="fluminũ">fluminum</expan>, <expan abbr="lacuũ">lacuum</expan>, paludum, & in litoribus ac &longs;copulis <lb/>maris: unde accidit, ut pi&longs;catores <expan abbr="interdũ">interdum</expan> ita inter &longs;e iunctas ex aquis extra­<lb/>hant. </s> <s id="N216B9">Dictæ autem &longs;unt ripariæ, quòd &longs;oleant ripas excauare, & in eis nidos <lb/><expan abbr="cõ&longs;truere">con&longs;truere</expan> ac latere: has Græci & <foreign lang="el">a)/p_odas</foreign> uocant, <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> &longs;ine pedibus &longs;int, &longs;ed <lb/><expan abbr="eorũ">eorum</expan> careant u&longs;u: & <foreign lang="el">kuye/lous</foreign>, quòd oua <expan abbr="pariãt">pariant</expan> et excubent in ci&longs;tellis longis, <lb/>ex luto fictis: quibus aditus &longs;it angu&longs;tus, ut omni anni tempore belluas & <lb/>homines uitare, hyeme à frigoribus tutæ e&longs;&longs;e po&longs;&longs;int. </s> <s id="N216DE">Hoc <expan abbr="differũt">differunt</expan> ab hirun<lb/>dinib. </s> <s id="N216E7">tam agre&longs;tibus que dome&longs;ticis, quòd tibias <expan abbr="habeãt">habeant</expan> hir&longs;utas. </s> <s id="N216EE">Hæ, inquit <lb/>Plinius, &longs;unt quæ toto mari <expan abbr="cernũtur">cernuntur</expan>, nec <expan abbr="unquã">unquam</expan> tam longo naues, tamque <expan abbr="cõtinuo">con<lb/>tinuo</expan> cur&longs;u <expan abbr="recedũt">recedunt</expan> à terra, ut non circumuolitent eas apodes. </s> <s id="N21705">Cætera gene<lb/>ra re&longs;idunt & in&longs;i&longs;tunt, his quies, ni&longs;i in nido nulla: aut pendent, aut iacent.</s> </p> <p id="N2170A" type="main"> <s id="N2170C">Hyeme <expan abbr="etiã">etiam</expan> in cauernis montium, et&longs;i non in his &longs;olis, latent ue&longs;pertilio­<lb/>nes, bubones, ululæ, noctuæ, hirundines, &longs;turni, palumbes, turtures, meru­<lb/>læ, turdi, alaudæ, upupæ: de qua re &longs;uprà dixi.</s> </p> <p id="N21717" type="main"> <s id="N21719">Iam ex <expan abbr="aquatiliũ">aquatilium</expan> quæ latent genere, quædam hyeme, quædam æ&longs;tate <expan abbr="cõ­dunt">con­<lb/>dunt</expan> &longs;e, uel in cœno, uel in arena: & ita <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;e in ijs <expan abbr="condũt">condunt</expan>, ut <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> cor­<lb/>pus <expan abbr="totũ">totum</expan> tegatur, os &longs;it <expan abbr="liberũ">liberum</expan>. </s> <s id="N2173C">Hybernis men&longs;ibus hi pi&longs;ces condunt &longs;e, pri­<lb/>madiæ, hippurus, coracinus, murena, orphus, conger, turdus, merula, perca, <lb/>thynnus, raia, & omne genus <expan abbr="cartilagineũ">cartilagineum</expan>, cochleæ. </s> <s id="N21747">Æ&longs;tiuis uerò men&longs;ibus <lb/>condit &longs;e glaucus, a&longs;ellus, aurata. </s> <s id="N2174C">Tricenis diebus circa canis <expan abbr="ortũ">ortum</expan> purpura, <lb/><expan abbr="buccinũ">buccinum</expan>, <expan abbr="pect&etilde;">pectem</expan>, delphinus Iam in numero <expan abbr="animantiũ">animantium</expan>, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> uita e&longs;t in ter­<lb/>ra pariter & in humore latet hyeme lacerta aquatilis, de qua &longs;uprà dixi. </s> <s id="N21766">Cro<lb/>codilus &qring;que <expan abbr="&longs;pecũ">&longs;pecum</expan> <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> hyemis uitandæ cau&longs;a &longs;uccedit, & in eo quatuor la<lb/>tet men&longs;es. </s> <s id="N21775">Frigus adeò mole&longs;te patitur, ut etiam, cùm <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;oleat latere, inter­<lb/>diu in terra uer&longs;etur, in aqua noctu. </s> <s id="N2177E">Viuus in Europam raro nunc affertur: <lb/>&longs;ed mortuum &longs;æpe pharmacopolæ in officinis &longs;uis de trabe &longs;u&longs;pendunt. </s> <s id="N21783">Pli<lb/>nius eius figuram & <expan abbr="naturã">naturam</expan> diligenter e&longs;t per&longs;ecutus: quadrupes <expan abbr="malũ">malum</expan>, in­<lb/>quit, & terra pariter ac flumine infe&longs;tum. </s> <s id="N21792"><expan abbr="Vnũ">Vnum</expan> hoc animal terre&longs;tre linguæ <lb/>u&longs;u caret: unum &longs;uperiore mobili maxilla imprimit mor&longs;um, aliàs terribile <lb/>pectinatim &longs;tipante &longs;e <expan abbr="dentiũ">dentium</expan> &longs;erie. </s> <s id="N217A0">Magnitudine excedit plerunque duodeui<lb/>ginti cubita. </s> <s id="N217A5">Parit oua quanta an&longs;eres, eaque extra eum <expan abbr="locũ">locum</expan> &longs;emper incubat <lb/>prædiuinatione <expan abbr="quadã">quadam</expan>, ad quem &longs;ummo auctu eo anno egre&longs;&longs;urus e&longs;t Ni­<lb/>lus. </s> <s id="N217B4">Nec aliud animal ex minori origine in <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> cre&longs;cit magnitudinem. </s> <s id="N217BB">Et <lb/>unguibus hic armatus e&longs;t, & contra omnes ictus cute inuicta. </s> <s id="N217C0"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> &longs;aturum <lb/>cibo pi&longs;cium & &longs;emper e&longs;culento ore in litore &longs;omno <expan abbr="datũ">datum</expan>, parua auis, quæ <lb/>trochilos ibi uocatur, rex auium in Italia, inuitat ad hiandum pabuli &longs;ui gra<lb/>tia, os primo eius ad&longs;ultim repurgans, mox dentes, & intus fauces quoque, ad <lb/>hanc &longs;cabendi dulcedinem quàm maxime hiantes: in qua uoluptate &longs;omno <lb/>pre&longs;&longs;um con&longs;picatus ichneumon, per ea&longs;dem fauces, ut <expan abbr="telũ">telum</expan> aliquod, immi&longs;­<pb pagenum="495" xlink:href="001/01/505.jpg"/>&longs;us erodit <expan abbr="aluũ">aluum</expan>. </s> <s id="N217E1">In eo maior erat pe&longs;tis, quàm ut uno e&longs;&longs;et eius ho&longs;te natura <lb/><expan abbr="cõtenta">contenta</expan>. </s> <s id="N217E9">Itaque & delphini immeantes Nilo, quorum dor&longs;o, <expan abbr="tanquã">tanquam</expan> ad hunc <lb/>u&longs;um, cultellata ine&longs;t pinna, abigentes eos præda, ac uelut in &longs;uo tantum am<lb/>ne regnantes, alio quin impares uiribus ip&longs;i, a&longs;tu interimunt: in uentre mol­<lb/>lis e&longs;t, tenuisque cutis crocodilo, ideo &longs;e ut territi immergunt delphini, &longs;ube­<lb/>untesque aluum illa &longs;ecant &longs;pina. </s> <s id="N217F8">Quin & gens hominum e&longs;t huic belluæ ad­<lb/>uer&longs;a in ip&longs;o Nilo, Tentyritæ ab in&longs;ula in qua habitat appellata. </s> <s id="N217FD"><expan abbr="M&etilde;&longs;ura">Men&longs;ura</expan> eo­<lb/>rum parua, &longs;ed præ&longs;entia animi in hoc <expan abbr="tantũ">tantum</expan> u&longs;u mira. </s> <s id="N21809">Terribilis hæc contra <lb/>fugaces bellua e&longs;t, fugax contra in&longs;equentes: &longs;ed aduer&longs;um ire &longs;oli hi <expan abbr="aud&etilde;t">audent</expan>: <lb/><expan abbr="quinetiã">quinetiam</expan> flumini innatant, dor&longs;oque <expan abbr="equitantiũ">equitantium</expan> modo impo&longs;iti, hiantibus re­<lb/>&longs;upino capite ad mor&longs;um, addita in os claua, dextra ac læua tenentes extre­<lb/>ma eius utrinque, ut frenis in <expan abbr="terrã">terram</expan> agunt captiuos. </s> <s id="N21823">Ac uoce <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;ola territos <lb/>cogunt euomere recentia corpora ad &longs;epulturam: itaque ei uni in&longs;ulæ croco­<lb/>dili non adnatant, olfactuque eius generis hominum, ut <expan abbr="P&longs;yllorũ">P&longs;yllorum</expan> <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan>, fu­<lb/>gantur: hebetes oculos hoc animal dicitur habere in aqua, extra acerrimi ui­<lb/>&longs;us. </s> <s id="N2183A"><expan abbr="Quidã">Quidam</expan> hoc <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="quãdiu">quandiu</expan> uiuat, cre&longs;cere <expan abbr="arbitrãtur">arbitrantur</expan>: uiuit <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="lõgo">longo</expan> <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan>.</s> </p> <p id="N21858" type="main"> <s id="N2185A">Latent <expan abbr="etiã">etiam</expan> hybernis men&longs;ibus in terra ranæ omnes, exceptis temporarijs <lb/>i&longs;tis minimis, quæ pallent in cæ&longs;io, & reptant in uijs & litoribus. </s> <s id="N21863">Hæ enim, <lb/>quia non ex &longs;emine, quod effundunt mas & fœmina, cum complexu ue­<lb/>ne reo <expan abbr="iungũtur">iunguntur</expan>, &longs;ed ex puluere æ&longs;tiuis imbribus madefacto oriri uidentur, <lb/>diu in uita e&longs;&longs;e non po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N21870">Itaque conditur uiridis illa parua, <expan abbr="quã">quam</expan> Græci & <lb/><foreign lang="el">kalami/thn</foreign> uocant, quòd in arundinetis agere con&longs;ueuerit: <expan abbr="quanquã">quanquam</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> ar­<lb/>bores &longs;candit, atque in herbis uiuit: & <foreign lang="el">bre/c(anta</foreign>, quòd &longs;ono &longs;ui generis pluui­<lb/>as futuras prænunciet. </s> <s id="N2188C">Nec enim, ut Plinius à nobis di&longs;&longs;entiat, e&longs;t muta & &longs;i <lb/>ne uoce. </s> <s id="N21891">Verno tempore &longs;æpenumero uidetur ex terra eminere media, me­<lb/>dia adhuc in ea latere. </s> <s id="N21896"><expan abbr="Condũtur">Conduntur</expan> uirides ranæ, quæ uer&longs;antur in fluuijs atque <lb/>pi&longs;cinis, & hæ quidem uocales & edules &longs;unt. </s> <s id="N2189E">Conduntur &longs;ubliuidæ & &longs;ub <lb/>cinereæ, quæ item in fluuijs, lacubus, paludibus, lacunis uiuunt: hæ partim <lb/>uocales & edules &longs;unt, partim mutæ & non eduntur: quas hybernis men&longs;i­<lb/>bus in terra latere argumento e&longs;t, quòd uerno tempore non tantum <expan abbr="earũ">earum</expan> fœ<lb/>tus con&longs;piciantur in lacunis, &longs;ed ip&longs;æ ueteres etiam ranæ. </s> <s id="N218AD">Quare uerum non <lb/>e&longs;t quod &longs;cribit Plinius: mirumque &longs;eme&longs;tri uita re&longs;oluuntur in limum nullo <lb/>cernente, & rur&longs;us uernis aquis rena&longs;cuntur, quæ fuere natæ: perinde occul<lb/>ta ratione, cum omnibus annis id eueniat: fœtus <expan abbr="aũt">aut</expan> earum &longs;unt primo car­<lb/>nes paruæ, rotundæ, nigræ, dein oculis tantum & cauda in&longs;ignes: quas Ni­<lb/>cander, quia caudam mouent, <foreign lang="el">molsuei/das</foreign>, Aratus quia rotundæ, <foreign lang="el">guei/nous</foreign>, alij <lb/>Græci <foreign lang="el">batraxi/das</foreign>, qua&longs;i dicas, ranunculos, nominant: quorum po&longs;tea figu<lb/>rantur pedes, priores ex pectore, in po&longs;teriores finditur cauda. </s> <s id="N218CE">Conduntur <lb/>præterea ranæ pallidæ in hortis agentes, quæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="comedũtur">comeduntur</expan>, & mutæ &longs;unt. <lb/></s> <s id="N218DC"><expan abbr="Cõditur">Conditur</expan> denique rana rubeta, quæ ex rubis, &longs;ub uepribus enim uer&longs;ari &longs;olet, <lb/>nomen inuenit: eam Poeta bufonem, Græci <foreign lang="el">fru/non</foreign> <expan abbr="uocãt">uocant</expan>. </s> <s id="N218EC">Duo eius genera, <lb/>altera terrena, quæ in domibus & uepribus agit: altera palu&longs;tris, quæ &longs;ui ge<lb/>neris uocem edit. </s> <s id="N218F3">Vtraque uenenata e&longs;t, utraque, &longs;i bacillo &longs;æpius uerberetur, <lb/>inflato corpore uirus primò è clunibus exprimit longius, deinde &longs;udat: cui­<lb/>us &longs;udoris lactei guttæ admodum grauis & putidi &longs;unt odoris: ac cùm occi<pb pagenum="496" xlink:href="001/01/506.jpg"/>ditur ferè opij: occiditur autem difficulter. </s> <s id="N218FF">Rana rubeta mulieres ueneficæ <lb/><expan abbr="quondã">quondam</expan> ad ueneficia &longs;unt u&longs;æ. </s> <s id="N21907">Mus quoque aquatilis hyeme latet in ripis <lb/><expan abbr="fluminũ">fluminum</expan> & riuorum quos incolit. </s> <s id="N2190F">Ei magnitudo ferè muris &longs;ylue&longs;tris: mor­<lb/>det &longs;æpe manus <expan abbr="pi&longs;catorũ">pi&longs;catorum</expan>, cùm ex foraminib. </s> <s id="N21918"><expan abbr="riparũ">riparum</expan>, cancros fluuiatiles ex­<lb/>trahunt. </s> <s id="N21920">Vorat pi&longs;ciculos paruos, quales &longs;unt gobiones fluuiatiles, & albur <lb/>ni: uorat fœtus lucij, &longs;alaris, barbi, aliorumque: quocirca ubi magna uis id ge­<lb/>nus <expan abbr="muriũ">murium</expan> na&longs;citur, riuis uastitatem &longs;olet inferre. </s> <s id="N2192B">Cancer <expan abbr="etiã">etiam</expan> fluuiatilis &longs;uc­<lb/>cedit ripas, & in eis hyeme latet, æ&longs;tate <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> uer&longs;atur. </s> <s id="N21938">At &longs;corpius, quem <lb/>Germania <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan> <expan abbr="importatũ">importatum</expan> nouit, in terra non latet: quanque in parieti<lb/>bus, & &longs;ub lapidibus. </s> <s id="N21947">Iam denique in &longs;erpentium genere, qui maxima ex par <lb/>te terreni &longs;unt, uipera, quam Græci <foreign lang="el">e)xi/dnhn</foreign> uocant, hyeme &longs;ubit &longs;axa. </s> <s id="N21950">Ea lon<lb/>ga e&longs;t circiter cubitum, & maculis in cinereo fu&longs;cis plena. </s> <s id="N21955">Primò intra &longs;e oua <lb/>parit: dein his exclu&longs;is uiuas animantes: nec tamen ip&longs;a catulos &longs;ingulos, ut <lb/>Nicander & Plinius &longs;cribunt, diebus &longs;ingulis parit uiginti numero: nec cæ­<lb/>teræ tarditatis impatientes <expan abbr="perrũpunt">perrumpunt</expan> latera occi&longs;a parente: &longs;ed ut nobis &longs;er<lb/><expan abbr="pentiũ">pentium</expan> &longs;peculatores affirmant, uno eodemque die catulos plerunque undecim, <lb/>plures <expan abbr="interdũ">interdum</expan> parit: & quidem eis &longs;uper&longs;tes uiuit. </s> <s id="N2196D">Nec uerò <expan abbr="etiã">etiam</expan> cum uipe­<lb/>ræ <expan abbr="cõmi&longs;cent">commi&longs;cent</expan> corpora &longs;ibi <expan abbr="circũuolutæ">circunuolutæ</expan> fœmina maris caput <expan abbr="in&longs;ertũ">in&longs;ertum</expan> in os, ut <lb/>idem Plinius &longs;cribit, abrodit uoluptatis dulcedine: non <expan abbr="aũt">aut</expan> mas modo, ue­<lb/>rum etiam fœmina natura <expan abbr="breu&etilde;">breuem</expan> & qua&longs;i mutilam habet caudam, <expan abbr="nõ">non</expan> ut ple­<lb/>ræque aliæ &longs;erpentes longam: &longs;ed <expan abbr="differũt">differunt</expan> inter &longs;e: etenim fœminæ caput e&longs;t la<lb/>tum, maris <expan abbr="acutũ">acutum</expan>. </s> <s id="N2199E">Cùm hic mordet ac uirus euomit, <expan abbr="appar&etilde;t">apparent</expan> ue&longs;tigia <expan abbr="duorũ">duorum</expan> <lb/>dentium acutorum: cum illa, plurium: uipera non lac modo &longs;icuti &longs;erpentes <lb/>cæteri, appetit, &longs;ed etiam <expan abbr="uinũ">uinum</expan>: unde eam Galenus in lagenam uino refertam <lb/>irrep&longs;i&longs;&longs;e &longs;cribit, & <expan abbr="uinũ">uinum</expan>, in quo demortua fuit, potum elephantia&longs;e laboran<lb/>ti remedium fui&longs;&longs;e: contra ad uiperæ mor&longs;um multa faciunt, &longs;ed maxime <lb/>taxi arboris &longs;uccum facere Claudium Cæ&longs;arem edicto propo&longs;ito Roma­<lb/>nos admonui&longs;&longs;e Suetonius &longs;criptum reliquit. </s> <s id="N219BD">Minori <expan abbr="aũt">aut</expan> uiperæ dip&longs;as <lb/>e&longs;t a&longs;&longs;imilis: quæ cùm alba &longs;it, eius caudam duæ nigræ di&longs;tinguunt lineæ: à <lb/>&longs;e ictum inexplebili &longs;iti enecat, ex quo nomen hoc duxit: quin ip&longs;a multum <lb/>&longs;itit: quocirca immoderato potu onu&longs;tæ umbilicus rumpitur, et grauius o­<lb/>nus effundit: hanc alij cau&longs;onem, alij pre&longs;terem uocant: &longs;ed pre&longs;ter, ut corpo<lb/>ris forma non multum à dip&longs;ade differat, effectu differt: nam <expan abbr="ictũ">ictum</expan> extemplo <lb/>&longs;ideratione quadam reddit immobilem ac mente alienum: mox pilis deflu­<lb/>entibus cum pruritu ac uentris &longs;olutione ab&longs;umit. </s> <s id="N219D6">Condit etiam &longs;e in ter­<lb/>ra, &longs;icuti cæteræ &longs;erpentes ferè omnes, uel in &longs;axorum rimis cæcula: ex cæci­<lb/>tate apud Germanos quoque nominata: <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> de cau&longs;a Nicander <foreign lang="el">tuflw_­<lb/>pa</foreign>, alij <foreign lang="el">tufli_non</foreign> nominant: <expan abbr="ete&mtilde;">etenim</expan> caret oculis. </s> <s id="N219F3">Color ei in luteo uiridis, & ual<lb/>de &longs;plendens: nunque pede e&longs;t longior, nunquam digito cra&longs;&longs;ior, ea &longs;icut & <lb/>uipera, ut Columella &longs;criptum reliquit, &longs;æpe cùm in pa&longs;cua bos improuide <lb/>&longs;upercubuit, lace&longs;&longs;ita onere mor&longs;um imprimit. </s> <s id="N219FC">Quin amphisbæna hebe­<lb/>tes habet oculos: item parua e&longs;t & tarda, &longs;ed biceps: quare alterutro capite, <lb/>cum ei libitum fuerit, progredi uel regredi pote&longs;t: unde ei nomen <expan abbr="impo&longs;itũ">impo&longs;itum</expan>: <lb/>den&longs;æ cuti color in&longs;idet terræ, uarijs notis di&longs;tinctæ. </s> <s id="N21A09">Huic non di&longs;&longs;imilis <lb/>e&longs;t figura &longs;cytale, &longs;ed pinguior: ei cra&longs;&longs;itudo quæ manubrio ligonis, longitu<pb pagenum="497" xlink:href="001/01/507.jpg"/>do quæ lumbrico: hæc cum uerno tempore exuuias po&longs;uerit, fœniculo, ut <lb/>cæteræ &longs;erpentes non ue&longs;citur: ex baculo nomen inuenit. </s> <s id="N21A15">Tum hybernis <lb/>men&longs;ibus in caua terræ uelloca &longs;axo&longs;a ingreditur natrix à natando appella­<lb/>ta: qua de cau&longs;a à Græcis ex aqua <foreign lang="el">u(/dros</foreign> nominatur: & <foreign lang="el">xe/rsudros</foreign>, quòd & <lb/>in terra & in aqua uer&longs;etur. </s> <s id="N21A26">Nec a&longs;&longs;entior Lucano qui cher&longs;ydrum à natrice <lb/>di&longs;tinguit. </s> <s id="N21A2B">E&longs;t <expan abbr="aũt">aut</expan> infe&longs;ta & inimica ranis: forma <expan abbr="nõ">non</expan> differt ab a&longs;pide, &longs;ed co­<lb/>lore, qui ei plerunque in cinereo candidus. </s> <s id="N21A38">Ex <expan abbr="natricũ">natricum</expan> genere uidetur e&longs;&longs;e Ca<lb/>labricus &longs;erpens, etiam&longs;i maculo&longs;us &longs;it. </s> <s id="N21A41">Eum his uer&longs;ibus de&longs;cribit Virgil.</s> </p> <p id="N21A44" type="main"> <s id="N21A46">E&longs;t etiam ille malus Calabris in &longs;altibus anguis,</s> </p> <p id="N21A49" type="main"> <s id="N21A4B">Squammea conuoluens &longs;ublato pectore terga,</s> </p> <p id="N21A4E" type="main"> <s id="N21A50">Atque notis longam maculo&longs;us grandibus aluum,</s> </p> <p id="N21A53" type="main"> <s id="N21A55">Qui dum amnes ulli rumpuntur fontibus, & dum</s> </p> <p id="N21A58" type="main"> <s id="N21A5A">Vere madent udo terræ, ac pluuialibus au&longs;tris</s> </p> <p id="N21A5D" type="main"> <s id="N21A5F">Stagna colit, ripisque habitans hic pi&longs;cibus atram</s> </p> <p id="N21A62" type="main"> <s id="N21A64">Improbus ingluuiem, ranisque loquacibus explet.</s> </p> <p id="N21A67" type="main"> <s id="N21A69">Po&longs;tquam exhau&longs;ta palus, terræque ardore dehi&longs;cunt,</s> </p> <p id="N21A6C" type="main"> <s id="N21A6E">Exilit in &longs;iccum, & flammantia lumina torquens</s> </p> <p id="N21A71" type="main"> <s id="N21A73">Sæuit agris, a&longs;perque &longs;iti atque exterritus æ&longs;tu.</s> </p> <p id="N21A76" type="main"> <s id="N21A78">Ex natricum præterea genere &longs;unt boæ, in tantam, Plinio autore, amplitudi<lb/>nem <expan abbr="exeũtes">exeuntes</expan>, ut, diuo Claudio principe, occi&longs;æ in Vaticano &longs;olidus in aluo <lb/>&longs;pectatus &longs;it infans. </s> <s id="N21A83"><expan abbr="Alũtur">Aluntur</expan> primo bubuli lactis &longs;ucco, unde nomen traxere: <lb/>&longs;unt <expan abbr="e&mtilde;">enim</expan> nihil aliud <expan abbr="quã">quam</expan> dome&longs;ticæ atque uernaculæ natrices. </s> <s id="N21A93">A&longs;pis <expan abbr="aũt">aut</expan> e&longs;t <lb/>longitudine IIII. <expan abbr="pedũ">pedum</expan>, cra&longs;&longs;itudine ha&longs;tæ. </s> <s id="N21AA0">Color eis <expan abbr="nõ">non</expan> unus: nam alijs &longs;qua<lb/>lidus, alijs uiridis & uarius, alijs cinereus, alijs igneus: maxime Æthiopicis. </s> <s id="N21AA9"><lb/>Oculi hebetes in temporibus, & iuxta &longs;upercilia carunculæ in&longs;tar calli emi­<lb/>nent: quocirca qua&longs;i &longs;omniculo&longs;a nictare non ce&longs;&longs;at, &longs;ed animantium &longs;trepi­<lb/>tu facile excitatur. </s> <s id="N21AB1">Gignit <expan abbr="eã">eam</expan> Ægyptus, Æthiopia, & cæteræ regiones A­<lb/>fricæ. </s> <s id="N21ABA">Coniugæ, utor Plinij uerbis, fermè uagantur, nec ni&longs;i cum compare ui<lb/>ta e&longs;t: itaque alterutra interempta, incredibilis alteri ultionis cura: per&longs;equitur <lb/>interfectorem, unumque eum in quantolibet populi agmine noticia quadam <lb/>infe&longs;tat: perrumpit omnes difficultates, permeat &longs;pacia, nec ni&longs;i amnibus ar­<lb/>cetur, aut præceleri fuga. </s> <s id="N21AC5">Huic ichneumon, qui &longs;imilis e&longs;t mu&longs;telæ, maxime <lb/>inimicus e&longs;t: itaque non tantum eius oua perdit, &longs;ed ip&longs;um etiam interficit: ete<lb/>nim mergit &longs;e limo &longs;æpius, &longs;iccatque &longs;ole: mox ubi pluribus eodem modo &longs;e <lb/>corijs loricauit, in <expan abbr="dimication&etilde;">dimicationem</expan> pergit: in ea <expan abbr="caudã">caudam</expan> attollens ictus irritos auer<lb/>&longs;us excipit, donec obliquo capite &longs;peculatus inuadat in fauces: a&longs;pides <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>Galenus in tria di&longs;tribuit genera, in chelidonias, cher&longs;eas, ptyadas, à &longs;puto <lb/>cognominatas: quas Cleopatra &longs;ibi admouit. </s> <s id="N21AE0">A&longs;pis uerò frigoris impatiens <lb/>hyeme inclu&longs;us atque abditus latet in arenis: ut in cauis fagis aut quercubus <lb/>dryinos: ex qua re nomen inuenit: eam alij, ut Nicander &longs;cribit, hydron, alij <lb/>chelydron nominant: e&longs;t enim natrici, quod ad caput attinet, &longs;imilis, &longs;ed <expan abbr="ter­gũ">ter­<lb/>gum</expan> habet cinerei coloris, cra&longs;&longs;itudo & longitudo ei e&longs;t mediocris anguillæ, <lb/>grauiter olet: ranarum fœtus, cauda in&longs;ignes per&longs;equitur: & eam contra mu<lb/>&longs;ca magna. </s> <s id="N21AF3">At cera&longs;tes ex cornibus nomen traxit, quæ modo cochleæ <lb/>in&longs;tar gemina, modo quadrigemina ge&longs;tat in capite: & quidem corporea: <pb pagenum="498" xlink:href="001/01/508.jpg"/><expan abbr="quorũ">quorum</expan> motu, &longs;cribit Plinius, reliquo corpore occultato &longs;olicitat ad &longs;e aues: <lb/>alio qui in uiperæ figuram e&longs;t formatus. </s> <s id="N21B02">Color ei &longs;qualidus: in frigidis <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <lb/>regionibus reperitur natrici &longs;imilis figura & colore: quanquam raro in his <lb/>reperiri &longs;oleat. </s> <s id="N21B0D">In Africa in arenis & orbitis uer&longs;atur: alibi plerunque in &longs;axo­<lb/>rum rimis, in quibus latet hyberno tempore. </s> <s id="N21B12">Ari&longs;toteles colubros <expan abbr="etiã">etiam</expan> The<lb/>banos tradit e&longs;&longs;e cornutos. </s> <s id="N21B1B">Hæmorrhoos quoque in &longs;axorum rimis agit: <lb/>ea ex profluente &longs;anguine nomen inuenit: nam cùm aliquem momorderit, <lb/>prima nocte &longs;anguis erumpit ex auribus, ex naribus, ex ore unà cum &longs;puto, <lb/>ex ue&longs;ica cum lotio, ex uulneribus cum &longs;anie: gingiuæ præterea & caro quæ <lb/>e&longs;t &longs;ub unguibus, &longs;tillant &longs;anguine, &longs;i quem hæmorrhois fœmina momor­<lb/>derit: e&longs;t autem longa pedem, non multum cra&longs;&longs;a: etenim paulatim in tenu­<lb/>em caudam de&longs;init: colore aliàs cinereo, aliàs candente. </s> <s id="N21B2A">Ex fronte eminent <lb/>duo cornicula, item corporea: oblique ac tardius &longs;erpit, & perinde &longs;trepit ac <lb/>&longs;i arundines tran&longs;eat. </s> <s id="N21B31">Huic figura &longs;imilis e&longs;t &longs;epedon, &longs;ed corniculis caret, & <lb/><expan abbr="cõtrarie">contrarie</expan> &longs;erpit: color ei ruber: à putredine, quæ mox &longs;equitur eius mor&longs;um, <lb/>nominatur. </s> <s id="N21B3B">Porphyrus uerò, ut Ælianus tradit, palmi e&longs;t magnitudine, <lb/>capite candidi&longs;&longs;imo, reliqua purpureus, mor&longs;u innocuus, quippe qui denti­<lb/>bus careat. </s> <s id="N21B42">Inuenitur in Indiæ locis uado&longs;is: captam cauda &longs;u&longs;pendunt, ui­<lb/>uentisque ex ore defluentem liquorem legunt in ua&longs;culis æreis: alterum item <lb/>ex iam defuncto liquorem nigrum &longs;imiliter in altero ua&longs;e excipiunt: & hic <lb/>quidem in e&longs;culentis &longs;eu poculentis, cum grano &longs;e&longs;ami datus tabe lenta uni­<lb/>us, uel etiam duorum annorum &longs;pacio paulatim enecat: ille more cicutæ &longs;ta<lb/>tim ab&longs;umit. </s> <s id="N21B4F">Acontias autem, quem Latini iaculum appellant, ex arbo­<lb/>rum ramis &longs;e iaculi in&longs;tar uibrat in animal quod præterierit: ex qua re <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> <lb/>reperit: nec uerò &longs;olum de&longs;uper &longs;e uibrat in animal, &longs;ed humi po&longs;itus, &longs;i fue­<lb/>rit lace&longs;&longs;itus, iaculi modo corpus intorquens eminus petit aduer&longs;arium.</s> </p> <p id="N21B5C" type="main"> <s id="N21B5E">Cenchris uerò, quam Nicander cenchrinen uocat, ex eo quòd crebris ma <lb/>culis milij &longs;emini colore &longs;imilibus, &longs;it inter&longs;tincta, <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> inuenit, de qua Lu­<lb/>canus:</s> </p> <p id="N21B69" type="main"> <s id="N21B6B">Quam &longs;emper recto lap&longs;urus limite cenchris</s> </p> <p id="N21B6E" type="main"> <s id="N21B70">Pluribus ille notis uariatam tingitur aluum,</s> </p> <p id="N21B73" type="main"> <s id="N21B75">Quàm paruis tinctus maculis Thebanus ophites</s> </p> <p id="N21B78" type="main"> <s id="N21B7A">Concolor exu&longs;tis atque indi&longs;cretus arenis.</s> </p> <p id="N21B7D" type="main"> <s id="N21B7F">At ba&longs;ili&longs;cus ex eo nominatur, quòd ita ueneno cæteris <expan abbr="&longs;erp&etilde;tibus">&longs;erpentibus</expan> præ&longs;tet, <lb/>ut rex purpura & in&longs;ignibus regijs ijs, in quos dominatur, antecellit. </s> <s id="N21B88">Caput <lb/>ei acutum, & color flauus. </s> <s id="N21B8D">Cyrenaica, inquit Plinius, <expan abbr="hũc">hunc</expan> generat prouincia, <lb/>duodecim non amplius digitorum magnitudine, candida in capite macula, <lb/>ut quodam diademate in&longs;ignem: &longs;ibilo omnes fugat <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan>: nec flexu mul<lb/>tiplici, ut reliquæ, corpus impellit, &longs;ed cel&longs;us & erectus in medio incedens, <lb/>necat frutices: non contactos modo, uerum & afflatos: exurit herbas: rum­<lb/>pit &longs;axa: talis uis malo e&longs;t. </s> <s id="N21BA2">Creditum quondam ex equo occi&longs;o ha&longs;ta, & per <lb/>eam &longs;ubeunte ui, non equitem modo, &longs;ed equum quoque ab&longs;umptum. </s> <s id="N21BA7">Huic <lb/>tali mon&longs;tro, &longs;æpe etenim enectum concupiuere reges uidere, <expan abbr="mu&longs;telarũ">mu&longs;telarum</expan> ui <lb/>rus exitio e&longs;t: adeo naturæ nihil placuit e&longs;&longs;e &longs;ine pari. </s> <s id="N21BB2">Inijciunt eas cauernis <lb/>facile cognitis &longs;ola tabe: necant illæ &longs;uo odore, moriunturque, & naturæ pu­<pb pagenum="499" xlink:href="001/01/509.jpg"/>gnam conficiunt. </s> <s id="N21BBC">Ba&longs;ili&longs;cum ex uolucrum, quas Ægyptij uocant ibes, ouis <lb/>gigni theologus Ca&longs;&longs;ianus affirmat: uulgus ex ouo, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> gallus peperit, mon<lb/>&longs;tro&longs;e a&longs;&longs;erit na&longs;ci: qualis fui&longs;&longs;e perhibetur is qui Zuiccæ aliquot homines <lb/>necauit &longs;uo ueneno, qua de cau&longs;a dominus cellæ, in qua crat, fores clau&longs;it, <lb/>muroque &longs;ep&longs;it. </s> <s id="N21BCB">Sequitur draco à uidendo appellatus, <expan abbr="&qring;d">quod</expan> acrius cernat <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>cæteræ &longs;erpentes, quocirca ueteres eum the&longs;auris cu&longs;todiendis <expan abbr="præfecerũt">præfecerunt</expan>: <lb/>atque in ip&longs;ius cu&longs;todia ædes &longs;acras, adyta, oracula po&longs;uerunt. </s> <s id="N21BDE">E&longs;t <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ad ad­<lb/>&longs;pectum pulcher: etenim totus niger, præter uentrem, qui &longs;ubuiridis, & car­<lb/>nem &longs;ub mento, barbæ &longs;peciem præ &longs;e ferentem, quæ felle tincta uidetur e&longs;­<lb/>&longs;e. </s> <s id="N21BEB">Pellis utriu&longs;que &longs;upercilij pinguis. </s> <s id="N21BEE">Ip&longs;e præterea utrinque triplici dentium <lb/>ordine decorus: nec tamen multum mordens. </s> <s id="N21BF3">Pugnat in alijs regionibus <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>aquila, in Africa & India cum elephante. </s> <s id="N21BFC">Nam in his &longs;unt uicenûm cubito­<lb/>rum. </s> <s id="N21C01">Duplex eius genus: unum terrenum, quod iam de&longs;crip&longs;i: alterum uo­<lb/>lucre, cui ut ue&longs;pertilioni <expan abbr="m&etilde;braneæ">membraneæ</expan> &longs;unt alæ. </s> <s id="N21C0A">Id ex ua&longs;titate Libyæ <expan abbr="u&etilde;to">uento</expan> A­<lb/>frico inuehi in Ægyptum Cicero &longs;criptum reliquit. </s> <s id="N21C13">Vnum habui longum <lb/>&longs;e&longs;quipedem, quo Ambro&longs;ium Fibianum donaui: cui ferè color crocodili <lb/>fuit: de hoc &longs;cribit Lucanus:</s> </p> <p id="N21C1A" type="main"> <s id="N21C1C">Vos quoque qui cunctis innoxia numina terris</s> </p> <p id="N21C1F" type="main"> <s id="N21C21">Serpitis aurato nitidi fulgore dracones</s> </p> <p id="N21C24" type="main"> <s id="N21C26">Pe&longs;tiferos ardens facit Africa, ducitis altum</s> </p> <p id="N21C29" type="main"> <s id="N21C2B">Aera cum pennis, armentaque tota &longs;equuti</s> </p> <p id="N21C2E" type="main"> <s id="N21C30">Rumpitis ingentes amplexi uerbere tauros,</s> </p> <p id="N21C33" type="main"> <s id="N21C35">Nec tutus &longs;pacio e&longs;t elephas, datis omnia letho,</s> </p> <p id="N21C38" type="main"> <s id="N21C3A">Nec uobis opus e&longs;t ad noxia fata ueneno.</s> </p> <p id="N21C3D" type="main"> <s id="N21C3F">Vt autem ex dictis <expan abbr="&longs;erp&etilde;tibus">&longs;erpentibus</expan> aliquæ in calidi&longs;&longs;imis regionibus nullo anni <lb/>tempore nece&longs;&longs;e habent latere, certe in arenis & rimis &longs;axorum &longs;olent cuba­<lb/>re. </s> <s id="N21C4A">Serpit etiam teredo, caret enim non modo pennis, uerum etiam pedi­<lb/>bus: &longs;ed ea cui color æneus &longs;ub lignis putridis & na&longs;citur & latet, ac ple­<lb/>runque iuxta &longs;colopendram inuenitur. </s> <s id="N21C51">Cra&longs;&longs;itudo ip&longs;i e&longs;t minimæ pennæ an <lb/>&longs;erinæ, qua utimur, cùm &longs;cribimus: longitudo &longs;colopendræ, &longs;ed teres e&longs;t.</s> </p> <p id="N21C56" type="main"> <s id="N21C58">Hactenus de animantibus, quæ in terra latent, aliquo anni tempore: <expan abbr="nũc">nunc</expan> <lb/>dicam de &longs;ubterraneis proprie uereque &longs;ic dictis, hoc e&longs;t de his quæ intra <expan abbr="ter­rã">ter­<lb/>ram</expan> <expan abbr="gignũtur">gignuntur</expan>, & &longs;emper ferè &longs;ub terra, qua&longs;i defo&longs;&longs;æ uiuunt. </s> <s id="N21C6B">Hæ <expan abbr="aũt">aut</expan> ip&longs;æ par<lb/>tim in terra &longs;icca, partim in humida, uel in aquis &longs;ubterraneis <expan abbr="uitã">uitam</expan> <expan abbr="agũt">agunt</expan>. </s> <s id="N21C7C">Pri­<lb/>mi generis &longs;unt talpa, mus, rana uenenata, &longs;pondylis, a&longs;carides, lumbrici, co­<lb/>chleæ cauaticæ: alterius, pi&longs;ces &longs;ubterranei: quas animantes &longs;ingulas per&longs;e­<lb/>quar: & primò <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="talpã">talpam</expan>. </s> <s id="N21C8D">Ea quadrupes e&longs;t <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="multũ">multum</expan> di&longs;&longs;imilis muri, cæ <lb/>ea <expan abbr="tñ">tantum</expan>: <expan abbr="quanquã">quanquam</expan> <expan abbr="oculorũ">oculorum</expan> effigies, &longs;cribit Plinius, ine&longs;t, &longs;i quis <expan abbr="prætentã">prætentam</expan> detra­<lb/>hat <expan abbr="membranã">membranam</expan>, quæ <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t pilis ue&longs;tita: liquido audit etiam obruta, extracta <lb/>ex terra, quam in aruis, magis uerò in pratis & hortis, pa&longs;&longs;im egerit, diu non <lb/>pote&longs;t uiuere: crura habet breuia, quare tarde graditur: digiti, qui in priori­<lb/>bus pedib. </s> <s id="N21CBA">&longs;unt quini, in po&longs;terioribus quaterni, <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> acutis unguiculis, qui<lb/>bus terram fodit, armantur: pilos <expan abbr="aũt">aut</expan> habet nigrore &longs;plendido in&longs;ignes: qui <lb/>catulis earum &longs;unt albi. </s> <s id="N21CC9">Ve&longs;citur ranis, etiam uenenatis, lumbricis, radicibus <pb pagenum="500" xlink:href="001/01/510.jpg"/>frugum & herbarum: ex earum pellibus pileoli & cubicularia fiunt &longs;tragu­<lb/>la. </s> <s id="N21CD3">Sequitur mus &longs;ubterraneus, quem alij agre&longs;tem uocant. </s> <s id="N21CD6">Seruius à Ci­<lb/>cerone nitedulam putat nominari. </s> <s id="N21CDB">De hoc Vergilius:</s> </p> <p id="N21CDE" type="main"> <s id="N21CE0">&longs;æpe exiguus mus</s> </p> <p id="N21CE3" type="main"> <s id="N21CE5">Sub terris po&longs;uitque domos, atque horrea fecit,</s> </p> <p id="N21CE8" type="main"> <s id="N21CEA">Aut oculis capti fodere cubilia talpæ,</s> </p> <p id="N21CED" type="main"> <s id="N21CEF">Inuentusque cauis bufo, & quæ plurima terræ</s> </p> <p id="N21CF2" type="main"> <s id="N21CF4">Mon&longs;tra ferunt.</s> </p> <p id="N21CF7" type="main"> <s id="N21CF9">Duplex autem e&longs;t, minor &longs;cilicet & maior, ille non multo maior exi&longs;tit do­<lb/>me&longs;tico mure minore: hic non multo minor dome&longs;tico mure maiore: quin <lb/>caudam ut ille longam habet ac cra&longs;&longs;am. </s> <s id="N21D00">Corrodit, imo exe&longs;t, planeque inter­<lb/>dum con&longs;umit radices lupuli, pa&longs;tinacæ, rapi, & reliquorum <expan abbr="leguminũ">leguminum</expan>. </s> <s id="N21D09">Va <lb/>&longs;tat me&longs;&longs;es: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> ea pe&longs;tis non &longs;emper in terra latet, &longs;ed <expan abbr="nõnunquam">nonnunquam</expan> egredi­<lb/>tur, et&longs;i rarius. </s> <s id="N21D18">Contrà rana uenenata, quam metallici no&longs;tri ex ignis colo <lb/>re qui in&longs;idet ei, <foreign lang="el">w_uei/fr<25>on</foreign>, &longs;uo tamen uocabulo <expan abbr="nominãt">nominant</expan>, in &longs;axis perpetuo <lb/>qua&longs;i condita & &longs;epulta latet. </s> <s id="N21D27">Altius intra <expan abbr="terrã">terram</expan> gignitur, & reperitur modò <lb/>in uenis, uenulis, <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uris">commi&longs;&longs;uris</expan>, <expan abbr="cũ">cum</expan> hæ excauantur: modo in &longs;axis ita &longs;oli <lb/>dis, ut nulla foramina, quæ uideri po&longs;&longs;int, appareant, <expan abbr="cũ">cum</expan> cuneis diuiduntur. </s> <s id="N21D42"><lb/>Quo &longs;anè modo & Snebergi & Mannisfeldi fuit inuenta. </s> <s id="N21D46">Ea ex &longs;ubterrane<lb/>is cauernis elata in <expan abbr="luc&etilde;">lucem</expan> primò turget ac inflatur, mox de uita decedit: talis e­<lb/>tiam rana crebrius reperitur in Gallijs Tolo&longs;æ, in &longs;axo arenaceo rubro, can­<lb/>didis maculis di&longs;tincto, ex quo molæ fiunt: quocirca id genus &longs;axa omnia, <lb/>priu&longs;que molas ex eis faciant, <expan abbr="perfringũt">perfringunt</expan>: quae ni fecerint ranæ, ubi <expan abbr="cũ">cum</expan> molæ uer<lb/>&longs;antur, concaluerint, inflari <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>, & di&longs;ruptis molis frumenta ueneno infice­<lb/>re. </s> <s id="N21D65">Spondylis <expan abbr="aũt">aunt</expan> uermis intra <expan abbr="terrã">terram</expan> reperiri &longs;olet, ita circa radices <expan abbr="cõuolutus">conuolu<lb/>tus</expan> ut uerticilli, quod Græci <foreign lang="el"><25>_o/ndulon</foreign> <expan abbr="uocãt">uocant</expan>, <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> præ &longs;e ferat: unde <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> <lb/>inuenit. </s> <s id="N21D88">Ei longitudo & cra&longs;&longs;itudo minimi digiti: caput <expan abbr="rubrũ">rubrum</expan>, <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> cor­<lb/>pus <expan abbr="albũ">album</expan>, ni&longs;i quod &longs;uperne &longs;it <expan abbr="aliquantũ">aliquantum</expan> nigrum, ubi cibo, quem &longs;umit, tur<lb/>get: quæ <expan abbr="hortorũ">hortorum</expan> pe&longs;tis, cùm nec careat pedibus, nam &longs;ex habet, nec &longs;erpat, <lb/>tamen Plinius &longs;cribit, genus id &longs;erpentis e&longs;t radices <expan abbr="herbarũ">herbarum</expan> totas <expan abbr="cõ&longs;umit">con&longs;umit</expan>, <lb/><expan abbr="fruticũ">fruticum</expan> corticem, quo radices <expan abbr="eorũ">eorum</expan> obducuntur, tantum abrodit: quinetiam <lb/>edit radices cucumeris a&longs;inini, chamæleontis nigri, centauri, peucedani, ari­<lb/>&longs;tolochiæ, uitis &longs;ylue&longs;tris: <expan abbr="cũ">cum</expan> aliud animal eas <expan abbr="nõ">non</expan> attingat. </s> <s id="N21DC2">Sed uermis qua­<lb/>drupes, qui in Maio natus in agris currit, item cra&longs;&longs;us & longus minimum <lb/>digitum, ut pulices terreni, in leguminibus orti, &longs;upra <expan abbr="terrã">terram</expan> uiuit. </s> <s id="N21DCD">Ei corpus <lb/>molle, nigror &longs;plendidus, gracilis i&longs;thmus: po&longs;terior corporis pars pectori <lb/>adhæret: cùm in manus &longs;umitur, eas pingui liquore inficit, pellit urinam, &longs;ed <lb/>unà &longs;anguinem. </s> <s id="N21DD6">A&longs;carides <expan abbr="etiã">etiam</expan>, qui &longs;unt uermes parui, non unius & eiu&longs;­<lb/>dem coloris: nam alij candidi, alij lutei, alij nigri, &longs;æpius aratro <expan abbr="excitãtur">excitantur</expan>. </s> <s id="N21DE3">Re<lb/>periuntur autem plures in unum aliquem locum congregati: hi ua&longs;tant &longs;a­<lb/>ta: etenim ualidas &longs;egetes radicibus &longs;ub&longs;ectis enecant. </s> <s id="N21DEA">At lumbricos, qui <lb/>item intra terram gignuntur, & oculis carent, pluuiæ eliciunt. </s> <s id="N21DEF">Concinne igi<lb/>tur Euclio Plautinus, &longs;olicitus de aula auro referta, inquit ad Strophylum:</s> </p> <p id="N21DF4" type="main"> <s id="N21DF6">Foras, foras lumbrice, qui &longs;ub terra erep&longs;i&longs;ti modò,</s> </p> <p id="N21DF9" type="main"> <s id="N21DFB">Qui modò nu&longs;quam comparebas, nunc quom compares, peris.</s> </p> <pb pagenum="501" xlink:href="001/01/511.jpg"/> <p id="N21E02" type="main"> <s id="N21E04">Quin cochleæ in Balearibus in&longs;ulis, ut Plinius &longs;cribit, cauaticæ appella­<lb/>tæ, non prorepunt è cauis terræ, neque herba uiuunt, &longs;ed uuæ modo inter &longs;e <lb/>cohærent. </s> <s id="N21E0B">Accedo nunc ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="animantiũ">animantium</expan> <expan abbr="&longs;ubterranearũ">&longs;ubterranearum</expan> genus, quod in <lb/>humidis terræ locis agit: et&longs;i lumbrici <expan abbr="etiã">etiam</expan> & aliæ <expan abbr="quædã">quædam</expan> id genus animan­<lb/>tes in terra <expan abbr="tantũ">tantum</expan> gignuntur humida. </s> <s id="N21E2A">Pi&longs;ces <expan abbr="aũt">aunt</expan> fo&longs;&longs;iles <expan abbr="duorũ">duorum</expan> <expan abbr="generũ">generum</expan> inue­<lb/>niuntur, &longs;ed intra <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="nõnihil">nonnihil</expan> teretes ut anguillæ, <expan abbr="uerũ">uerum</expan> pelle carent tenaci: <lb/>&longs;quamis etiam, ut & gobij: duramque nec admodum iucundam gu&longs;tui <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> <lb/>carnem: maiores cra&longs;&longs;i &longs;unt ferè duos digitos: minores, digitum: illi longi cir<lb/>citer palmos quatuor: hi tres. </s> <s id="N21E51"><expan abbr="Sonũ">Sonum</expan> edunt <expan abbr="acutũ">acutum</expan>. </s> <s id="N21E5B">Eos pharmacopolæ in ui­<lb/>trum inclu&longs;os de trabe &longs;u&longs;pendunt, ut &longs;pectaculum hominibus præbeant: <lb/>longoque tempore alunt pane & alijs quibu&longs;dam. </s> <s id="N21E62">Ex fluminibus <expan abbr="aũt">aut</expan> quæ <lb/>currunt in locis paludino&longs;is, egre&longs;&longs;i per riparum uenas longius penetrant in <lb/>terram: & interdum in proximi oppidi cellas u&longs;que &longs;ubterraneas, in quibus <lb/>uinum uel cerui&longs;ia &longs;olet condi. </s> <s id="N21E6F">Attamen Theophra&longs;tus &longs;cribit eos reperiri <lb/>iuxta fluuios, & in aquo&longs;is locis. </s> <s id="N21E74">Cùm enim terram inundauerit aqua, ex al­<lb/>ueis fluminum egredi in eam: cùm decreuerit, relinqui in exiccata. </s> <s id="N21E79">Itaque per­<lb/>&longs;equentes humorem terram &longs;ubire: dein humore exiccato in halitu perma­<lb/>nere: non aliter ac pi&longs;ces inter cæteros &longs;alitos uiuunt. </s> <s id="N21E80">In latebris autem pro­<lb/>pter &longs;en&longs;uum &longs;tuporem eos nihil &longs;entire, &longs;ed effo&longs;&longs;os &longs;e mouere. </s> <s id="N21E85">Non di&longs;&longs;i­<lb/>mile ait accidere in Ponto his pi&longs;cibus quos glacies complectitur. </s> <s id="N21E8A">Etenim <lb/>non prius &longs;entiunt & mouentur, quàm in patinam iniecti coquantur. </s> <s id="N21E8F">Ve <lb/>rùm nullos pi&longs;ces, qui in fluuijs uer&longs;ari &longs;emper &longs;oliti fuerunt, po&longs;t inundatio <lb/>nes in locis &longs;iccis relictos &longs;ubire terram uidemus, &longs;ed omnes de uita decede­<lb/>re. </s> <s id="N21E98">Itaque cùm fo&longs;&longs;iles pi&longs;ces etiam in locis, quos non inundauit aqua, &longs;oleant <lb/>inueniri, certum e&longs;t illos eò per uenas & uenulas penetrare. </s> <s id="N21E9D">De qua re ultra <lb/>Albim Orteranti, quod oppidum e&longs;t ad <expan abbr="Pol&longs;eniciũ">Pol&longs;enicium</expan> fluuium, diligenter ad­<lb/>uerti. </s> <s id="N21EA8">Nec in Germania modo fo&longs;&longs;iles pi&longs;ces reperiri &longs;olent, &longs;ed etiam po&longs;t <lb/>Pyrenæos montes, ut Polybius in quarto & trige&longs;imo <expan abbr="hi&longs;toriarũ">hi&longs;toriarum</expan> libro tra­<lb/>dit, u&longs;que ad Narbonem amnem planicies e&longs;t: per quam fluuij feruntur Ilibe­<lb/>ris, & Ro&longs;chinus, fluentes propter urbes eiu&longs;dem nominis, quæ habitantur <lb/>à Celtis. </s> <s id="N21EB7">In hac igitur planicie &longs;unt pi&longs;ces fo&longs;&longs;iles dicti. </s> <s id="N21EBA">In ea enim e&longs;t terra te­<lb/>nuis, & <expan abbr="multũ">multum</expan> na&longs;citur gramen: &longs;ub quod altitudine duorum uel trium cubi <lb/>torum per arenam aqua fluminum dilatata fluit. </s> <s id="N21EC5">Et &longs;i quando inundauerint <lb/>cum aqua, pi&longs;ces terram &longs;ubeuntes alimenti cau&longs;a, nam mirifice <expan abbr="appetũt">appetunt</expan> gra<lb/>minis radices, planiciem efficiunt refertam pi&longs;cibus &longs;ubterraneis, quos inco<lb/>læ effodiunt. </s> <s id="N21ED2">Inueniuntur etiam fo&longs;&longs;iles pi&longs;ces circa Heracleam, & in multis <lb/>Ponti locis, ut Theophra&longs;tus memoriæ prodidit: in Paphlagonia, ut Eudo<lb/>xus. </s> <s id="N21ED9">Quin, &longs;i Senecæ credimus, &longs;ub terra &longs;unt &longs;tagna ob&longs;e&longs;&longs;a tenebris & lo­<lb/>cis amplis. </s> <s id="N21EDE">Animalia quoque illis inna&longs;cuntur, &longs;ed tarda & informia, ut in ae­<lb/>re cæco, pinguique concepta, & in aquis torpentibus facta. </s> <s id="N21EE3">Et, ut idem &longs;cri­<lb/>bit, in Caria circa Idimum urbem, cùm exili&longs;&longs;et unda, periere quicunque illos <lb/>ederant pi&longs;ces, quos ignoto ante eum diem cœlo nouus amnis o&longs;tendit.</s> </p> <p id="N21EEA" type="main"> <s id="N21EEC">Po&longs;tremò in <expan abbr="&longs;ubterranearũ">&longs;ubterranearum</expan> animantium, &longs;eu, quod placet theologis, &longs;ub­<lb/>&longs;tantiarum numero haberi po&longs;&longs;unt dæmones, qui in quibu&longs;dam uer&longs;antur <lb/>fodinis. </s> <s id="N21EF7">Eorum autem duplex e&longs;t genus. </s> <s id="N21EFA">Sunt enim tiuculenti & terribiles <pb pagenum="502" xlink:href="001/01/512.jpg"/>a&longs;pectu: qui plerunque metallicis infe&longs;ti atque inimici &longs;unt. </s> <s id="N21F02">Talis fuit Anneber<lb/>gius ille, qui operarios duodecim amplius flatu interfecit in &longs;pecu, qui coro<lb/>na ro&longs;acea appellatur. </s> <s id="N21F09"><expan abbr="Flatũ">Flatum</expan> uerò emittebat ex rictu. </s> <s id="N21F0F">Equi enim &longs;pecie <expan abbr="hab&etilde;­tis">haben­<lb/>tis</expan> <expan abbr="procerũ">procerum</expan> <expan abbr="collũ">collum</expan> & truces oculos dicitur ui&longs;us. </s> <s id="N21F20">Eiu&longs;modi etiam fuit Sneber<lb/>gius, nigro cucullo ue&longs;titus, qui in fodina Georgiana operarium è &longs;olo <expan abbr="&longs;ub­latũ">&longs;ub­<lb/>latum</expan> in &longs;uperiore loco maximæ illius concauitatis <expan abbr="quondã">quondam</expan> feracis <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> col<lb/>locauit, non &longs;ine corporis attritu. </s> <s id="N21F35">Certe P&longs;ellus, cùm &longs;ex genera dæmonum <lb/>definiat numero, hoc cæteris peius e&longs;&longs;e dicit: quòd ip&longs;i amictui &longs;it cra&longs;&longs;ior <lb/>materia. </s> <s id="N21F3C">Quidam philo&longs;ophi hos & &longs;imiles dæmones, qui nocentes &longs;unt, & <lb/>natura improbi, nominant brutos, & rationis expertes.</s> </p> <p id="N21F41" type="main"> <s id="N21F43">Sunt deinde mites, quos <expan abbr="Germanorũ">Germanorum</expan> alij, ut etiam Græci, uocant Coba­<lb/>los, quòd hominum &longs;unt imitatores. </s> <s id="N21F4C">Nam qua&longs;i læticia ge&longs;tientes rident: & <lb/>multa uidentur facere, <expan abbr="quũ">quum</expan> pror&longs;us nihil faciant. </s> <s id="N21F55">Alij nominant uirunculos <lb/>montanos, &longs;ignificantes <expan abbr="&longs;taturã">&longs;taturam</expan>, qua plerunque &longs;unt: nempe nani tres dodran <lb/>tes longi. </s> <s id="N21F60">Videntur <expan abbr="aũt">aut</expan> e&longs;&longs;e &longs;eneciones & ue&longs;titi more <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan>, id e&longs;t, uit<lb/>tato indu&longs;io, & corio <expan abbr="circũ">circum</expan> lumbos dependentes induti. </s> <s id="N21F71">Hi damnum dare <lb/>non &longs;olent metallicis, &longs;ed uagantur in puteis & cuniculis: & <expan abbr="quũ">quum</expan> nihil <expan abbr="agãt">agant</expan>, <lb/>in omni laborum genere uidentur &longs;e exercere: qua&longs;i modo fodiant uenas, <lb/>modo in ua&longs;a infundant id quod effo&longs;&longs;um e&longs;t: modo uer&longs;ent machinam tra<lb/>ctoriam. </s> <s id="N21F84">Quanquam uerò <expan abbr="interdũ">interdum</expan> glareis lace&longs;&longs;unt operarios, rari&longs;&longs;ime ta­<lb/>men eos lædunt. </s> <s id="N21F8D">Nec lædunt unquam, ni&longs;i prius ip&longs;i cachinno fuerint, aut <lb/>maledicto lace&longs;&longs;iti. </s> <s id="N21F92">Itaque <expan abbr="nõ">non</expan> admodum di&longs;&longs;imiles &longs;unt dæmonibus, tum his <lb/>qui raro hominibus apparent, quum quotidie partem laboris domi perfici<lb/>ant, & curent iumenta: quibus quod no&longs;tri cau&longs;a benigne faciant, generique <lb/>hominum &longs;int, aut &longs;altem e&longs;&longs;e uidentur amici, nomen impo&longs;uerunt Germa­<lb/>ni, Gutelos enim appellant: tum Trullis uocatis: quos &longs;exu tam mulierisque <lb/>uiri ementito, cùm apud alias nationes, tum maxime apud Suionas in famu<lb/>latu fui&longs;&longs;e fuerunt. </s> <s id="N21FA5">Sed dæmones montani poti&longs;&longs;imum laborant in his &longs;pe­<lb/>cubus, è quibus metalla effodiuntur iam, uel ea effodi po&longs;&longs;e &longs;pes e&longs;t. </s> <s id="N21FAA">Quocir<lb/>ca metallici non deterrentur à laboribus, &longs;ed omen inde capientes alacriori <lb/>animo &longs;unt, & uehementius laborant.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/513.jpg"/> <p id="N21FB4" type="head"> <s id="N21FB6">REI METALLICAE <lb/>NOMINA LATINA GRAECA­<lb/>QVE GERMANICE REDDITA, ET EX <lb/>ordine, quo quodque primo occurrit, collocata. </s> <s id="N21FBF">Re­<lb/>liqua &longs;ubiuncta &longs;unt libris, De natura fo&longs;&longs;i­<lb/>lium in&longs;criptis: quorum pauca quæ­<lb/>dam repetere nunc habui <lb/>nece&longs;&longs;e.</s> </p> <p id="N21FCA" type="head"> <s id="N21FCC">LIBRO PRIMO.</s> </p> <p id="N21FCF" type="main"> <s id="N21FD1">Fo&longs;&longs;or <foreign lang="de">Hauer / oder berghauer</foreign></s> </p> <p id="N21FD7" type="main"> <s id="N21FD9">Præfectus <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="bergamptmañ">bergamptmann</expan></foreign></s> </p> <p id="N21FE5" type="main"> <s id="N21FE7">Præfectus rationib. <foreign lang="de">Schichtmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N21FED" type="main"> <s id="N21FEF">Venam, qua parte abundat metallo, <lb/>luto oblinire, <foreign lang="de">das ertz vor&longs;treichen</foreign></s> </p> <p id="N21FF7" type="main"> <s id="N21FF9">Venam terris, &longs;axis, a&longs;&longs;ere, palo tege­<lb/>re, <foreign lang="de">das ertz vor&longs;etzen</foreign></s> </p> <p id="N22001" type="main"> <s id="N22003">Præ&longs;es fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">Steiger <lb/>oder hutman</foreign></s> </p> <p id="N2200B" type="main"> <s id="N2200D">Magi&longs;ter metallicorum <foreign lang="de">bergmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N22013" type="main"> <s id="N22015">Iurati duumuiri <foreign lang="de">Zwene ge&longs;chworne <lb/>die ein gebirge befahren</foreign></s> </p> <p id="N2201F" type="main"> <s id="N22021">De&longs;erere fodinam, <foreign lang="de">Auffla&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22027" type="main"> <s id="N22029">Collectam exigere à dominis, <foreign lang="de">Von <lb/>den gewercken zupus fordern</foreign></s> </p> <p id="N22031" type="main"> <s id="N22033">Symbola dominis indicere, <foreign lang="de">Zupus <lb/>anlegen</foreign></s> </p> <p id="N2203B" type="main"> <s id="N2203D">Symbola dare <foreign lang="de">Zupus geben</foreign></s> </p> <p id="N22043" type="main"> <s id="N22045">Iuratus partium uenditor <foreign lang="de">krentzler</foreign></s> </p> <p id="N2204B" type="head"> <s id="N2204D">LIBRO SECVNDO.</s> </p> <p id="N22050" type="main"> <s id="N22052">Fo&longs;&longs;as ducere <foreign lang="de">Scho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rffen</foreign></s> <s id="N2205E">Arenas riuorum uel fluminum laua­<lb/>re, <foreign lang="de">Seiffen oder wa&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N22066" type="main"> <s id="N22068">Cuniculus, <foreign lang="de">Stoln</foreign></s> </p> <p id="N2206E" type="main"> <s id="N22070">Cuniculum agere, <foreign lang="de">Stolntreiben</foreign></s> </p> <p id="N22076" type="main"> <s id="N22078">Venas corio nudare, <foreign lang="de"><expan abbr="G&etilde;ge">Genge</expan> entblo&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22081" type="main"> <s id="N22083">Fragmenta uenarum, <foreign lang="de">Ge&longs;chube</foreign></s> </p> <p id="N22089" type="main"> <s id="N2208B">Virgula furcata, <foreign lang="de">die rute damit etliche <lb/>vermeinen genge vfzzu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>richten</foreign></s> </p> <p id="N22099" type="main"> <s id="N2209B">Puteus, <foreign lang="de">Schacht</foreign></s> </p> <p id="N220A1" type="head"> <s id="N220A3">LIBRO TERTIO.</s> </p> <p id="N220A6" type="main"> <s id="N220A8">Vena, <foreign lang="de">Gang</foreign></s> </p> <p id="N220AE" type="main"> <s id="N220B0">Venula, uel fibra, <foreign lang="de">kluffr oder ge&longs;chicke</foreign></s> </p> <p id="N220B6" type="main"> <s id="N220B8">Commi&longs;&longs;uræ &longs;axorum <foreign lang="de">Das ab&longs;etzen <lb/>des ge&longs;teins</foreign></s> </p> <p id="N220C0" type="main"> <s id="N220C2">Vena profunda, <foreign lang="de">ein gang &longs;o in die teuf<lb/>fe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N220CA" type="main"> <s id="N220CC">Vena dilatata, <foreign lang="de">ein &longs;chwebender gang/ <lb/>oder fletze</foreign></s> </p> <p id="N220D4" type="main"> <s id="N220D6">Vena cumulata, <foreign lang="de">ein ge&longs;chute oder &longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ck</foreign></s> </p> <p id="N220E2" type="main"> <s id="N220E4">Primò di&longs;ci figura &longs;e nobis o&longs;tendit, <lb/><foreign lang="de">er&longs;tlich le&longs;&longs;t &longs;ich das auge &longs;ehen</foreign></s> </p> <p id="N220EB" type="main"> <s id="N220ED">Interuenium, <foreign lang="de">ein keil berges</foreign></s> </p> <p id="N220F3" type="main"> <s id="N220F5">Vena profunda lata, <foreign lang="de">ein mechtig <expan abbr="gãg">gang</expan> <lb/>&longs;o in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N22101" type="main"> <s id="N22103">Vena profunda angu&longs;ta, <foreign lang="de">ein &longs;chmal <lb/>genglin &longs;o in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N2210B" type="main"> <s id="N2210D">Vena dilatata alta, <foreign lang="de">ein dicker oder mech<lb/>tiger &longs;chwebender gang oder fletze</foreign></s> </p> <p id="N22115" type="main"> <s id="N22117">Vena dilatata humilis, <foreign lang="de">ein dünner oder<lb/>&longs;chmaler <expan abbr="&longs;chweb&etilde;der">&longs;chwebender</expan> gang oder fletze</foreign></s> </p> <p id="N22123" type="main"> <s id="N22125">Vena ex oriente <expan abbr="pertin&etilde;s">pertinens</expan> in occiden<lb/>tem, <foreign lang="de">ein gang der vom abende in <lb/>morgen &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N22133" type="main"> <s id="N22135">Vena ex occidente <expan abbr="pertin&etilde;s">pertinens</expan> in orien<lb/>tem, <foreign lang="de">ein gang der vom <expan abbr="ab&etilde;d">abend</expan> in mor<lb/>gen &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N22147" type="main"> <s id="N22149">Vena ex meridie pertinens in &longs;epten<lb/>triones, <foreign lang="de">ein gang der von mittage <lb/>in mitternacht &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N22153" type="main"> <s id="N22155">Vena ex &longs;eptentrionibus pertinens <lb/>in meridiem, <foreign lang="de">ein gang der von mit<lb/>ternachr in mittag &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N2215F" type="main"> <s id="N22161">In&longs;trumentum metallicum <expan abbr="&longs;ignificãs">&longs;ignificans</expan> <lb/>mundi partes, <foreign lang="de">der bergeompa&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N2216D" type="main"> <s id="N2216F">Ventus, <foreign lang="de">wind</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/514.jpg"/> <p id="N22178" type="main"> <s id="N2217A">Sub&longs;olanus, <foreign lang="de">der wind der von o&longs;t we­<lb/>het oder gehet</foreign></s> </p> <p id="N22182" type="main"> <s id="N22184">Ornithiæ, <foreign lang="de">&longs;o von o&longs;t o&longs;t&longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N2218A" type="main"> <s id="N2218C">Cætias, <foreign lang="de">&longs;o von o&longs;t&longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N22192" type="main"> <s id="N22194">Eurus, <foreign lang="de">&longs;o von mittel o&longs;t &longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N2219A" type="main"> <s id="N2219C">Vulturnus, <foreign lang="de">&longs;o von &longs;udeno&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221A2" type="main"> <s id="N221A4">Euronotus, <foreign lang="de">&longs;o von &longs;uden &longs;udeno&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221AA" type="main"> <s id="N221AC">Au&longs;ter, <foreign lang="de">&longs;o von &longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N221B2" type="main"> <s id="N221B4">Altanus, <foreign lang="de">&longs;o von &longs;uden &longs;udenwe&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221BA" type="main"> <s id="N221BC">Libonotus, <foreign lang="de">&longs;o von &longs;udenwe&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221C2" type="main"> <s id="N221C4">Africus, <foreign lang="de">&longs;o vom mittel &longs;udenwe&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221CA" type="main"> <s id="N221CC">Subue&longs;perus, <foreign lang="de">&longs;o von we&longs;t&longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N221D2" type="main"> <s id="N221D4">Arge&longs;tes, <foreign lang="de">&longs;o von we&longs;t we&longs;t&longs;uden</foreign></s> </p> <p id="N221DA" type="main"> <s id="N221DC">Fauonius, <foreign lang="de">&longs;o von we&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N221E2" type="main"> <s id="N221E4">Ete&longs;iæ, <foreign lang="de">&longs;o von we&longs;t we&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N221EA" type="main"> <s id="N221EC">Circius, <foreign lang="de">&longs;o von we&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N221F2" type="main"> <s id="N221F4">Caurus, <foreign lang="de">&longs;o vom mittel we&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N221FA" type="main"> <s id="N221FC">Corus, <foreign lang="de">&longs;o von nortwe&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N22202" type="main"> <s id="N22204">Thra&longs;cias, <foreign lang="de">&longs;o von nort nortwe&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N2220A" type="main"> <s id="N2220C">Septentrio, <foreign lang="de">&longs;o von nort</foreign></s> </p> <p id="N22212" type="main"> <s id="N22214">Gallicus, <foreign lang="de">&longs;o von nort norto&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N2221A" type="main"> <s id="N2221C">Supernas, <foreign lang="de">&longs;o von norto&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N22222" type="main"> <s id="N22224">Aquilo, <foreign lang="de">&longs;o vom mittel norto&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N2222A" type="main"> <s id="N2222C">Boreas, <foreign lang="de">&longs;o von o&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N22232" type="main"> <s id="N22234">Carbas, <foreign lang="de">&longs;o von o&longs;t o&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N2223A" type="main"> <s id="N2223C">Vena profunda de&longs;cendens rectà in <lb/>profundum terræ, <foreign lang="de">ein gang der &longs;ei<lb/>ger gericht in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N22246" type="main"> <s id="N22248">Vena profunda <expan abbr="de&longs;cend&etilde;s">de&longs;cendens</expan> obliqua, <lb/><foreign lang="de">ein gang der flach in die teuffe vhelt/ <lb/>oder ein flacher gang</foreign></s> </p> <p id="N22255" type="main"> <s id="N22257">Vena profunda de&longs;cendens torta, <lb/><foreign lang="de">ein gang der &longs;ich &longs;tortzt</foreign></s> </p> <p id="N2225E" type="main"> <s id="N22260">Vena dilatata recta, <foreign lang="de">ein &longs;chwebender <lb/>gang oder fletz &longs;o &longs;ich &longs;eiger gericht v&longs;z­<lb/>breitet</foreign></s> </p> <p id="N2226A" type="main"> <s id="N2226C">Vena dilatata obliqua, <foreign lang="de">ein &longs;chweben <lb/>der gang oder fletz &longs;o &longs;ich flach au&longs;z­<lb/>breitet</foreign></s> </p> <p id="N22276" type="main"> <s id="N22278">Vena dilatata curuata, <foreign lang="de">ein &longs;chweben­<lb/>der gang oder fletze &longs;o &longs;ich <expan abbr="&longs;teig&etilde;d">&longs;teigend</expan> <expan abbr="vñ">vnd</expan> <lb/>vhallend v&longs;zbrcitet</foreign></s> </p> <p id="N22288" type="main"> <s id="N2228A"><expan abbr="Deuexũ">Deuexum</expan> uel decliue montis, <foreign lang="de">das ge­<lb/>henge des gebirges</foreign></s> </p> <p id="N22295" type="main"> <s id="N22297">Planicies montis, <foreign lang="de">die fleche eins <expan abbr="gãgs">gangs</expan></foreign></s> </p> <p id="N222A0" type="main"> <s id="N222A2">Vena principalis, <foreign lang="de">der haubtgang</foreign></s> </p> <p id="N222A8" type="main"> <s id="N222AA">Vena tran&longs;uer&longs;a, <foreign lang="de">creützgang oder <lb/>quergang</foreign></s> </p> <p id="N222B2" type="main"> <s id="N222B4">Vena <expan abbr="principal&etilde;">principalem</expan> oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan>, <lb/><foreign lang="de">ein gang der ort&longs;chicks über kompt/ <lb/>oder der &longs;ich über den haubtgang ortet</foreign></s> </p> <p id="N222C5" type="main"> <s id="N222C7">Vena principalem oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan> <lb/>rapta, <foreign lang="de">ein gang den der haubtgang <lb/>mit &longs;ich &longs;chleppet</foreign></s> </p> <p id="N222D5" type="main"> <s id="N222D7">Vena principalem oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan> <lb/>in priorem partem translata, <foreign lang="de">ein <lb/>gang <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> der haubtgang zu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/> ruck &longs;to&longs;zt</foreign></s> </p> <p id="N222EF" type="main"> <s id="N222F1">Venarum coniunctio, <foreign lang="de"><expan abbr="wañ">wann</expan> ein gang <lb/>zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>m andern vhelt</foreign></s> </p> <p id="N22302" type="main"> <s id="N22304">Vena duri&longs;&longs;imo &longs;axo finditur in par<lb/>tes, <foreign lang="de">ein vhe&longs;t ge&longs;tein zu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>&longs;to&longs;zt <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> gang</foreign></s> </p> <p id="N22316" type="main"> <s id="N22318">Venam fibræ in molli &longs;axo <expan abbr="di&longs;ijciũt">di&longs;ijciunt</expan>, <lb/><foreign lang="de">kluffte vnd fletze zer&longs;chmettern vnder <lb/>weilen den gang im <expan abbr="&longs;chneitig&etilde;">&longs;chneitigem</expan> ge&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N22329" type="main"> <s id="N2232B">Venæ caput, <foreign lang="de">das v&longs;zgehn des ganges</foreign></s> </p> <p id="N22331" type="main"> <s id="N22333">Venæ <expan abbr="fundamentũ">fundamentum</expan>, <foreign lang="de">das liegende des <lb/>ganges</foreign></s> </p> <p id="N2233F" type="main"> <s id="N22341">Venæ tectum, <foreign lang="de">das hangende</foreign></s> </p> <p id="N22347" type="main"> <s id="N22349">Saxi pars pendens, <foreign lang="de">das hangende</foreign></s> </p> <p id="N2234F" type="main"> <s id="N22351">Saxi pars iacens, <foreign lang="de">das liegende</foreign></s> </p> <p id="N22357" type="main"> <s id="N22359">Vena caput profert in lucem uer&longs;us <lb/>orientem, <foreign lang="de">der gang hat &longs;ein v&longs;zgehn <lb/>im morgen</foreign></s> </p> <p id="N22363" type="main"> <s id="N22365">Vena caudam tendit in occidentem, <lb/><foreign lang="de">der gang vhelt in die teuffe <expan abbr="geg&etilde;">gegen</expan> dem <lb/>abende</foreign></s> </p> <p id="N22372" type="main"> <s id="N22374">Vena &longs;olida, <foreign lang="de">ein volliger gang</foreign></s> </p> <p id="N2237A" type="main"> <s id="N2237C">Vena cauerno&longs;a, <foreign lang="de">ein dru&longs;iger gang</foreign></s> </p> <p id="N22382" type="main"> <s id="N22384">Cauernulæ <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> & <expan abbr="fibrarũ">fibrarum</expan>, <foreign lang="de">dru&longs;eri</foreign></s> </p> <p id="N22392" type="main"> <s id="N22394">Vena uacua fo&longs;&longs;ilibus & aquis per­<lb/>uia, <foreign lang="de">ein gang der wa&longs;&longs;er tregt</foreign></s> </p> <p id="N2239C" type="main"> <s id="N2239E">Fibra tran&longs;uer&longs;a, <foreign lang="de">ein kreütz oder quer­<lb/>klufft</foreign></s> </p> <p id="N223A6" type="main"> <s id="N223A8">Fibra oblique uenam diffindens, <foreign lang="de">ein <lb/>klufft die ort&longs;chicks über den gang <lb/>kompt</foreign></s> </p> <p id="N223B2" type="main"> <s id="N223B4">Fibra &longs;ocia, <foreign lang="de">ein klufft die &longs;ich zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>m gan<lb/>ge ortet</foreign></s> </p> <p id="N223C2" type="main"> <s id="N223C4">Fibra dilatata, <foreign lang="de">ein gantz &longs;chmal fletz</foreign></s> </p> <p id="N223CA" type="main"> <s id="N223CC">Fibra incumbens, <foreign lang="de">ein hangklufft</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/515.jpg"/> <p id="N223D5" type="main"> <s id="N223D7">Fibra &longs;ubdialis, quæ eadem. <foreign lang="de">ein tag <lb/>klufft oder tag gehenge</foreign></s> </p> <p id="N223DF" type="main"> <s id="N223E1">Fibra &longs;olida, <foreign lang="de">ein vollige klufft</foreign></s> </p> <p id="N223E7" type="main"> <s id="N223E9">Fibra cauerno&longs;a, <foreign lang="de">ein dru&longs;ige klufft</foreign></s> </p> <p id="N223EF" type="main"> <s id="N223F1">Fibra fo&longs;&longs;ilibus uacua, & aquis per­<lb/>uia, <foreign lang="de">ein klufft die wa&longs;&longs;er tregt</foreign></s> </p> <p id="N223F9" type="main"> <s id="N223FB">Saxa inuer&longs;a, <foreign lang="de">ein widerpor&longs;tig ge&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N22401" type="head"> <s id="N22403">LIBRO QVARTO.</s> </p> <p id="N22406" type="main"> <s id="N22408">Caput fodinarum, <foreign lang="de">fundgru<emph type="over"/><emph.end type="over"/>be</foreign></s> </p> <p id="N22414" type="main"> <s id="N22416">Fedina, <foreign lang="de">gru<emph type="over"/><emph.end type="over"/>be oder zeche</foreign></s> </p> <p id="N22422" type="main"> <s id="N22424">A ea fodinarum, <foreign lang="de">ma&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N2242A" type="main"> <s id="N2242C">Area capitis fodinarum, <foreign lang="de">fundgru<emph type="over"/><emph.end type="over"/>be</foreign></s> </p> <p id="N22438" type="main"> <s id="N2243A">Pes metallicus, <foreign lang="de">werg&longs;chu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>ch</foreign></s> </p> <p id="N22446" type="main"> <s id="N22448">Vncia, <foreign lang="de">zol</foreign></s> </p> <p id="N2244E" type="main"> <s id="N22450">Pa&longs;&longs;us metallicus, <foreign lang="de">lachter</foreign></s> </p> <p id="N22456" type="main"> <s id="N22458">Demen&longs;um, <foreign lang="de">lehen</foreign></s> </p> <p id="N2245E" type="main"> <s id="N22460">Demen&longs;um duplicatum, <foreign lang="de">wher</foreign></s> </p> <p id="N22466" type="main"> <s id="N22468">Subci&longs;iuum, <foreign lang="de">über&longs;char</foreign></s> </p> <p id="N2246E" type="main"> <s id="N22470">Quod &longs;i demen&longs;um <expan abbr="duplicatũ">duplicatum</expan> fuerit, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="wañ">wann</expan> &longs;ich vff ein gantz wher er&longs;treckt</foreign></s> </p> <p id="N2247E" type="main"> <s id="N22480">Caput fodinarum aduer&longs;um, <foreign lang="de">eins ge <lb/>gendrumbs fundgru<emph type="over"/><emph.end type="over"/>be</foreign></s> </p> <p id="N2248E" type="main"> <s id="N22490">Area capitis aduer&longs;i fodinarum, <foreign lang="de">ein <lb/>fundgru<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>be des gegendrumbs</foreign></s> </p> <p id="N2249E" type="main"> <s id="N224A0">Area fodinarum aduer&longs;a, <foreign lang="de">ein ma&longs;&longs;e <lb/>des gegendrumbs</foreign></s> </p> <p id="N224A8" type="main"> <s id="N224AA">Aduer&longs;a uenæ pars, <foreign lang="de">ein gegendrumb</foreign></s> </p> <p id="N224B0" type="main"> <s id="N224B2">Quadratum, <foreign lang="de">die vierung</foreign></s> </p> <p id="N224B8" type="main"> <s id="N224BA">Demetiri, <foreign lang="de">vorme&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N224C0" type="main"> <s id="N224C2">Machina tractoria, <foreign lang="de">ha&longs;pel</foreign></s> </p> <p id="N224C8" type="main"> <s id="N224CA">Sucula, <foreign lang="de">ronbaum</foreign></s> </p> <p id="N224D0" type="main"> <s id="N224D2">Saxo terminale, <foreign lang="de">loch&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N224D8" type="main"> <s id="N224DA">Stipites ad &longs;axa terminalia affixi, <foreign lang="de">pfel <lb/>&longs;o man an die loch&longs;tein &longs;chlehet</foreign></s> </p> <p id="N224E2" type="main"> <s id="N224E4">Signo in &longs;axum inci&longs;o pangere ter­<lb/>minos, <foreign lang="de">ein &longs;tuffe &longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N224EC" type="main"> <s id="N224EE">Decuma, <foreign lang="de">der zehende</foreign></s> </p> <p id="N224F4" type="main"> <s id="N224F6">Cuniculus, <foreign lang="de">&longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N224FC" type="main"> <s id="N224FE">Canales cuniculi, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er&longs;eige</foreign></s> </p> <p id="N22504" type="main"> <s id="N22506">Cuniculus habens ius po&longs;&longs;e&longs;&longs;ionis, <lb/><foreign lang="de">erb&longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N2250D" type="main"> <s id="N2250F">Cuniculus non habens ius po&longs;&longs;e&longs;&longs;io­<lb/>nis, <foreign lang="de">treug&longs;tolu</foreign></s> </p> <p id="N22517" type="main"> <s id="N22519"><expan abbr="Fo&longs;sã">Fo&longs;sam</expan> <expan abbr="patent&etilde;">patentem</expan> ducere, <foreign lang="de">ein ro&longs;ch dreiben</foreign></s> </p> <p id="N22526" type="main"> <s id="N22528">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N2252E" type="main"> <s id="N22530">Siccare, <foreign lang="de">treugen</foreign></s> </p> <p id="N22536" type="main"> <s id="N22538">Auram &longs;uppeditare, <foreign lang="de">wetter brengen</foreign></s> </p> <p id="N2253E" type="main"> <s id="N22540">Nona, <foreign lang="de">das neunde</foreign></s> </p> <p id="N22546" type="main"> <s id="N22548">Fodinarum fructus, <foreign lang="de">au&longs;zpeüte</foreign></s> </p> <p id="N2254E" type="main"> <s id="N22550">Partes fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">tal/ oder <lb/>kuckus</foreign></s> </p> <p id="N22558" type="main"> <s id="N2255A">Fodinæ uel cuniculi &longs;emis, <foreign lang="de">ein halbe <lb/>zech oder &longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N22562" type="main"> <s id="N22564">Quadrans fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">ein <lb/>&longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N2256C" type="main"> <s id="N2256E"><expan abbr="Se&longs;cũcia">Se&longs;cuncia</expan> fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">ein hal<lb/>be &longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N22579" type="main"> <s id="N2257B">Fodinæ uel cuniculi &longs;icilicus & dimi­<lb/>dia &longs;extula ac &longs;cripulum, <foreign lang="de">ein zwei­<lb/>drei&longs;&longs;ig&longs;t teil</foreign></s> </p> <p id="N22585" type="main"> <s id="N22587">Fodinæ uel cuniculi &longs;extula & &longs;impli<lb/>um, <foreign lang="de">ein halber zweidrei&longs;&longs;ig&longs;teil</foreign></s> </p> <p id="N2258F" type="main"> <s id="N22591">Proprietarius, <foreign lang="de">grundherre</foreign></s> </p> <p id="N22597" type="main"> <s id="N22599">Proprietarij partes, <foreign lang="de">erbkuckus</foreign></s> </p> <p id="N2259F" type="main"> <s id="N225A1">Accepti expen&longs;ique rationem reddere, <lb/><foreign lang="de">rechnung thu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>n</foreign></s> </p> <p id="N225AE" type="main"> <s id="N225B0">Foramina quæ &longs;uppeditant &longs;piritum, <lb/><foreign lang="de">windlo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cher</foreign></s> </p> <p id="N225BD" type="main"> <s id="N225BF">Spiritum &longs;uppeditare, <foreign lang="de">wetter brengen</foreign></s> </p> <p id="N225C5" type="main"> <s id="N225C7">Machinæ &longs;piritales, <foreign lang="de">windfenge</foreign></s> </p> <p id="N225CD" type="main"> <s id="N225CF">Putei &longs;piritales, <foreign lang="de">wind&longs;chechte</foreign></s> </p> <p id="N225D5" type="main"> <s id="N225D7">Foramina &longs;piritalia, <foreign lang="de">windlo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cher</foreign></s> </p> <p id="N225E3" type="main"> <s id="N225E5">Vicarius domini, <foreign lang="de">vorleger</foreign></s> </p> <p id="N225EB" type="main"> <s id="N225ED">Pro&longs;cripti, <foreign lang="de">der teil ins retardat ge&longs;atzt <lb/>wurden</foreign></s> </p> <p id="N225F5" type="main"> <s id="N225F7">Eximere partes de <expan abbr="pro&longs;criptorũ">pro&longs;criptorum</expan> nu­<lb/>mero, <foreign lang="de">die teil v&longs;z dem retardat <expan abbr="nem&etilde;">nemen</expan></foreign></s> </p> <p id="N22606" type="main"> <s id="N22608">Scriba fodinarum, <foreign lang="de">berg&longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N2260E" type="main"> <s id="N22610">Scriba partium, <foreign lang="de">gegen&longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N22616" type="main"> <s id="N22618">Decumanus, <foreign lang="de">zehender</foreign></s> </p> <p id="N2261E" type="main"> <s id="N22620">Di&longs;tributor, <foreign lang="de">au&longs;zteiler</foreign></s> </p> <p id="N22626" type="main"> <s id="N22628">Purgator argenti, <foreign lang="de">&longs;ilberbrenner</foreign></s> </p> <p id="N2262E" type="main"> <s id="N22630">Scriba magi&longs;tri metallicorum, <foreign lang="de">des <lb/>bergmei&longs;ters &longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N22638" type="main"> <s id="N2263A"><expan abbr="Monetariorũ">Monetariorum</expan> magi&longs;ter, <foreign lang="de">müntzmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N22643" type="main"> <s id="N22645">Monetarius, <foreign lang="de">müntzer</foreign></s> </p> <p id="N2264B" type="main"> <s id="N2264D">Intermi&longs;&longs;ionem operarum <expan abbr="cõcedere">concedere</expan>, <lb/><foreign lang="de">fri&longs;t geben</foreign></s> </p> <p id="N22658" type="main"> <s id="N2265A">Iudex metallicus, <foreign lang="de">bergrichter</foreign></s> </p> <p id="N22660" type="main"> <s id="N22662">Locare aliquot pa&longs;&longs;us uenæ fodien­<pb xlink:href="001/01/516.jpg"/>dæ, <foreign lang="de">vordingen</foreign></s> </p> <p id="N2266C" type="main"> <s id="N2266E">Opera, <foreign lang="de">&longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N22674" type="main"> <s id="N22676">Opera extraordinaria, <foreign lang="de">ledige&longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N2267C" type="main"> <s id="N2267E">Inge&longs;tores, <foreign lang="de">die berg an&longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N22684" type="main"> <s id="N22686">Vectiarij, <foreign lang="de">he&longs;peler</foreign></s> </p> <p id="N2268C" type="main"> <s id="N2268E">Vectores, <foreign lang="de">drecker/die vffden dreck­<lb/>werg arbeiten/mit hunden lauffen o­<lb/>der karnen</foreign></s> </p> <p id="N22698" type="main"> <s id="N2269A">Di&longs;cretores, <foreign lang="de">ertzpucher</foreign></s> </p> <p id="N226A0" type="main"> <s id="N226A2">Lotores, <foreign lang="de">we&longs;cher/vnd &longs;eiffner</foreign></s> </p> <p id="N226A8" type="main"> <s id="N226AA">Excoctores, <foreign lang="de">&longs;chmeltzer</foreign></s> </p> <p id="N226B0" type="head"> <s id="N226B2">LIBRO QVINTO.</s> </p> <p id="N226B5" type="main"> <s id="N226B7">Venam aperire, <foreign lang="de">ein gang entblo&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N226BD" type="main"> <s id="N226BF">Cap&longs;a putealis, <foreign lang="de">kaw</foreign></s> </p> <p id="N226C5" type="main"> <s id="N226C7">Cap&longs;a quam habitat præ&longs;es fodinæ, <lb/><foreign lang="de">zechaus</foreign></s> </p> <p id="N226CE" type="main"> <s id="N226D0">Agere cuniculum, <foreign lang="de">ein &longs;toln traben</foreign></s> </p> <p id="N226D6" type="main"> <s id="N226D8">A&longs;&longs;erculi uel pali in quibus <expan abbr="&longs;ed&etilde;t">&longs;edent</expan> fo&longs;­<lb/>&longs;ores qui cuniculum <expan abbr="agũt">agunt</expan>, <foreign lang="de">&longs;itzpfele</foreign></s> </p> <p id="N226E8" type="main"> <s id="N226EA">Puteus rectus, <foreign lang="de">ein &longs;chacht der gericht <lb/>ge&longs;uncken</foreign></s> </p> <p id="N226F2" type="main"> <s id="N226F4">Puteus obliquus, <foreign lang="de">ein flacher &longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N226FA" type="main"> <s id="N226FC">Fo&longs;&longs;a latens uel occulta, <foreign lang="de">ein leng oder <lb/>felozt oder quer&longs;chlag</foreign></s> </p> <p id="N22704" type="main"> <s id="N22706">Os cuniculi, <foreign lang="de">des &longs;tolns mundloch</foreign></s> </p> <p id="N2270C" type="main"> <s id="N2270E">Materia metallica reperitur in cana­<lb/>libus, uel cohærens, & continuata, <lb/><foreign lang="de">ganghafftig</foreign> / uel di&longs;per&longs;a & per eos <lb/>fu&longs;a, <foreign lang="de">nirig</foreign>: uel uentris figura <expan abbr="extu­berãs">extu­<lb/>berans</expan>, <foreign lang="de">bauchigt / &longs;o oder gang ein bauch <lb/>wirfft</foreign>: uel in uenis & fibris à uena <lb/>principali ortis, qua&longs;i in ramis &longs;par<lb/>&longs;a, <foreign lang="de">e&longs;tig</foreign></s> </p> <p id="N22731" type="main"> <s id="N22733">Terra ferruginea, <foreign lang="de">ei&longs;en&longs;chus</foreign></s> </p> <p id="N22739" type="main"> <s id="N2273B">Res fo&longs;&longs;ilis &longs;pumæ argenti &longs;imilis, <lb/><foreign lang="de">mi&longs;pückel in zwitter gruben</foreign></s> </p> <p id="N22742" type="main"> <s id="N22744">Vena putris, <foreign lang="de">ein &longs;chnetiger gang</foreign></s> </p> <p id="N2274A" type="main"> <s id="N2274C">Vena dura, <foreign lang="de">ein vhe&longs;ter gang</foreign></s> </p> <p id="N22752" type="main"> <s id="N22754"><expan abbr="Venã">Venam</expan> in fodinis igni frangere, <foreign lang="de">&longs;etzen</foreign></s> </p> <p id="N2275D" type="main"> <s id="N2275F">Cru&longs;tæ, <foreign lang="de">&longs;chalen</foreign></s> </p> <p id="N22765" type="main"> <s id="N22767"><expan abbr="Cauũ">Cauum</expan>, <foreign lang="de">der v&longs;zgehawen <expan abbr="&longs;chra&mtilde;">&longs;chramm</expan> oder &longs;etzort</foreign></s> </p> <p id="N22774" type="main"> <s id="N22776">Ligna quib. &longs;unt tenui&longs;&longs;imæ bracteæ <lb/>flabellorum quorundam in&longs;tar cri<lb/>&longs;patæ, <foreign lang="de">berte</foreign></s> </p> <p id="N22780" type="main"> <s id="N22782">Fi&longs;&longs;uras adigere, <foreign lang="de">ein ritz hawen</foreign></s> </p> <p id="N22788" type="main"> <s id="N2278A">Venam tecti uel fundamenti &longs;axis ab<lb/>rumpere, <foreign lang="de">eine wand werffen</foreign></s> </p> <p id="N22792" type="main"> <s id="N22794">Remanere qua&longs;i turbines quo&longs;dam, <lb/><foreign lang="de">&longs;ecke bleiben</foreign></s> </p> <p id="N2279B" type="main"> <s id="N2279D">Venæ duri&longs;&longs;imæ nodus, <foreign lang="de">ein gueu&longs;z <lb/>oder mi&longs;pickel</foreign></s> </p> <p id="N227A5" type="main"> <s id="N227A7">Aer &longs;e fundit in caua terræ, & rur&longs;us <lb/>euolat, <foreign lang="de">das wetter zeihet v&longs;z vnd ein / <lb/>&longs;ommer zeit zum ho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ch&longs;ten ein/zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>m ni <lb/><expan abbr="der&longs;t&etilde;">der&longs;tem</expan> ha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>raus/ winter zeit widerumb <lb/>zu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>m <expan abbr="nider&longs;t&etilde;">nider&longs;tem</expan> ein/zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>m ho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/><expan abbr="ch&longs;t&etilde;">ch&longs;tem</expan> herau&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N227E3" type="main"> <s id="N227E5">Puteus qui lacunæ loco e&longs;t, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er­<lb/>&longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N227ED" type="main"> <s id="N227EF">Lacuna, <foreign lang="de">ein &longs;umpff</foreign></s> </p> <p id="N227F5" type="main"> <s id="N227F7">Rectus puteus, <foreign lang="de">ein richt&longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N227FD" type="main"> <s id="N227FF">Putei &longs;tructura.</s> </p> <p id="N22802" type="main"> <s id="N22804">Tigna per interualla collocata, <foreign lang="de"><expan abbr="trag­&longs;t&etilde;pffel">trag­<lb/>&longs;tempffel</expan></foreign></s> </p> <p id="N2280E" type="main"> <s id="N22810">Tigilla, <foreign lang="de">donholtzer / oder <expan abbr="dũb­holtzer">dumb­<lb/>holtzer</expan> wie mans yetzo nennet</foreign></s> </p> <p id="N2281C" type="main"> <s id="N2281E">A&longs;&longs;eres qui ad tigilla prope <expan abbr="fundam&etilde;tum">fundamen<lb/>tum</expan> affiguntur, <foreign lang="de">donnen</foreign></s> </p> <p id="N2282A" type="main"> <s id="N2282C">Scalæ, <foreign lang="de">farten</foreign></s> </p> <p id="N22832" type="main"> <s id="N22834">A&longs;&longs;eres, & qui utrinque <expan abbr="puteũ">puteum</expan> à uena, <lb/>& qui <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> eius partem ab ea, in <lb/>qua &longs;unt &longs;calæ, <expan abbr="di&longs;tinguũt">di&longs;tinguunt</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;eit&etilde;">&longs;eitem</expan> <expan abbr="donn&etilde;">don<lb/>ne</expan></foreign></s> </p> <p id="N22852" type="main"> <s id="N22854"><expan abbr="Cõtignatiões">Contignationes</expan> <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan>, <foreign lang="de">iocher</foreign></s> </p> <p id="N22861" type="main"> <s id="N22863"><expan abbr="Cõtignationes">Contignationes</expan> &longs;ic factæ, ut capita <expan abbr="ti­gnorũ">ti­<lb/>gnorum</expan> in formis <expan abbr="aliorũ">aliorum</expan> tignorum <lb/>includantur, <foreign lang="de">ge&longs;chlo&longs;&longs;eneiocher</foreign></s> </p> <p id="N22878" type="main"> <s id="N2287A">Contignationes &longs;ic factæ, ut <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> <lb/>capita exci&longs;a &longs;int, <foreign lang="de">iocher &longs;o ineinan­<lb/>der gevhellet</foreign></s> </p> <p id="N22888" type="main"> <s id="N2288A">A&longs;&longs;eres di&longs;&longs;ectæ arboris extimi, <foreign lang="de">&longs;chw<lb/>arten</foreign></s> </p> <p id="N22892" type="main"> <s id="N22894">Tigna longi&longs;&longs;ima, <foreign lang="de"><expan abbr="wandrut&etilde;">wandrute</expan></foreign></s> </p> <p id="N2289C" type="main"> <s id="N2289E">Tigilla tran&longs;uer&longs;aria, <foreign lang="de">ein&longs;trich <expan abbr="vñ">vnd</expan> fel­<lb/>holtzer</foreign></s> </p> <p id="N228AA" type="main"> <s id="N228AC">A&longs;&longs;eres ad latus <expan abbr="&longs;calarũ">&longs;calarum</expan> tignis <lb/>impo&longs;itæ, <foreign lang="de">rhubune oder abtrit</foreign></s> </p> <p id="N228B8" type="main"> <s id="N228BA">Tigilla rudia <expan abbr="cõtinuata">continuata</expan> tignis paulo <lb/>&longs;upra infimam putei partem &longs;uper <lb/>po&longs;ita, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;bune</foreign></s> </p> <p id="N228C8" type="main"> <s id="N228CA">Cuniculi &longs;tructura</s> </p> <p id="N228CD" type="main"> <s id="N228CF">Tigilla &longs;tatuta, <foreign lang="de">thorlein holtzer</foreign></s> </p> <p id="N228D5" type="main"> <s id="N228D7">Tigilla teretia, <foreign lang="de">kappen</foreign></s> </p> <p id="N228DD" type="main"> <s id="N228DF">Tigilla inferiora, <foreign lang="de">&longs;tege</foreign></s> </p> <p id="N228E5" type="main"> <s id="N228E7">O&longs;tiolum, <foreign lang="de">thorlein</foreign></s> </p> <p id="N228ED" type="main"> <s id="N228EF">Tigna duo coniuncta, <foreign lang="de">das ge&longs;tenge</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/517.jpg"/> <p id="N228F8" type="main"> <s id="N228FA">Eorum cauum, <foreign lang="de">das gleis</foreign></s> </p> <p id="N22900" type="main"> <s id="N22902">Fo&longs;&longs;æ latentis &longs;tructura.</s> </p> <p id="N22905" type="main"> <s id="N22907">Fo&longs;&longs;am latentem &longs;ub&longs;truere, <foreign lang="de">ein <expan abbr="ka&longs;t&etilde;">ka&longs;tem</expan> <lb/><expan abbr="&longs;chlah&etilde;">&longs;chlahem</expan></foreign></s> </p> <p id="N22915" type="main"> <s id="N22917">Tigna robu&longs;ta, <foreign lang="de">trag&longs;tempffel</foreign></s> </p> <p id="N2291D" type="main"> <s id="N2291F">Tigna teretia, <foreign lang="de">ka&longs;ten&longs;tangen</foreign></s> </p> <p id="N22925" type="main"> <s id="N22927">Fo&longs;&longs;ores qui colla gerunt intorta, <lb/><foreign lang="de">krumphel&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N2292E" type="main"> <s id="N22930">Saxa uenæ æris dilatatæ, <foreign lang="de">gebirge des <lb/>&longs;ch<expan abbr="webend&etilde;">webenden</expan> gangs oder fletzes am hartz</foreign></s> </p> <p id="N2293C" type="main"> <s id="N2293E">Corium terræ, <foreign lang="de">die erd oder leim</foreign></s> </p> <p id="N22944" type="main"> <s id="N22946">Saxum rubrum, <foreign lang="de">rot gebirge</foreign></s> </p> <p id="N2294C" type="main"> <s id="N2294E">Alterum item rubrum, <foreign lang="de">roterkle</foreign></s> </p> <p id="N22954" type="main"> <s id="N22956">Argilla cinerea, <foreign lang="de">thone oder than</foreign></s> </p> <p id="N2295C" type="main"> <s id="N2295E">Tertium &longs;axum, <foreign lang="de">gerhulle</foreign></s> </p> <p id="N22964" type="main"> <s id="N22966">Cineris uena, <foreign lang="de">a&longs;che</foreign></s> </p> <p id="N2296C" type="main"> <s id="N2296E">Quartum &longs;axum, <foreign lang="de">gnie&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N22974" type="main"> <s id="N22976">Quintum, <foreign lang="de">&longs;chwehlen</foreign></s> </p> <p id="N2297C" type="main"> <s id="N2297E">Sextum, <foreign lang="de">oberrauch&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N22984" type="main"> <s id="N22986">Septimum, <foreign lang="de">zech&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N2298C" type="main"> <s id="N2298E">Octauum, <foreign lang="de">vnderrauch&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N22994" type="main"> <s id="N22996">Nonum, <foreign lang="de">blitter&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N2299C" type="main"> <s id="N2299E">Decimum, <foreign lang="de">ober&longs;chuelen</foreign></s> </p> <p id="N229A4" type="main"> <s id="N229A6">Vndecimum, <foreign lang="de">mittel&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N229AC" type="main"> <s id="N229AE">Duodecimum, <foreign lang="de">vnder&longs;chuelen</foreign></s> </p> <p id="N229B4" type="main"> <s id="N229B6">Decimum tertium, <foreign lang="de">dach</foreign></s> </p> <p id="N229BC" type="main"> <s id="N229BE">Decimum quartum, <foreign lang="de">norweg</foreign></s> </p> <p id="N229C4" type="main"> <s id="N229C6">Decimum quintum <foreign lang="de">lotwerg</foreign></s> </p> <p id="N229CC" type="main"> <s id="N229CE">Decimum &longs;extum, <foreign lang="de">kamme</foreign></s> </p> <p id="N229D4" type="main"> <s id="N229D6">Lapis æro&longs;us fi&longs;&longs;ilis, <foreign lang="de">&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N229DC" type="main"> <s id="N229DE">Fulturæ natiuæ uel fornices, <foreign lang="de"><expan abbr="bergvhe&longs;t&etilde;">bergvhe<lb/>&longs;tem</expan></foreign></s> </p> <p id="N229E8" type="main"> <s id="N229EA">Res effo&longs;&longs;as alueis &longs;ubtrahere & <lb/>retro fundere, <foreign lang="de"><expan abbr="d&etilde;">dem</expan> berg zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/> ruck <expan abbr="&longs;türtz&etilde;">&longs;türtzem</expan></foreign></s> </p> <p id="N229FE" type="main"> <s id="N22A00">Men&longs;or, <foreign lang="de">mar&longs;cheider oder &longs;chiner</foreign></s> </p> <p id="N22A06" type="main"> <s id="N22A08">Eius in&longs;trumenta, <foreign lang="de">&longs;ein zeug</foreign></s> </p> <p id="N22A0E" type="main"> <s id="N22A10">Funiculus canabinus, <foreign lang="de">die &longs;chnure</foreign></s> </p> <p id="N22A16" type="main"> <s id="N22A18">Funiculus ex phyliris tiliæ factus, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <lb/>pa&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N22A20" type="main"> <s id="N22A22">Hemicyclium, <foreign lang="de">donlege bretlein</foreign></s> </p> <p id="N22A28" type="main"> <s id="N22A2A">Pertica, <foreign lang="de">&longs;tab</foreign></s> </p> <p id="N22A30" type="main"> <s id="N22A32">Tripus, <foreign lang="de">&longs;tul</foreign></s> </p> <p id="N22A38" type="main"> <s id="N22A3A"><expan abbr="In&longs;trumentũ">In&longs;trumentum</expan> cui index e&longs;t, <foreign lang="de">compa&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N22A43" type="main"> <s id="N22A45">Orbis, <foreign lang="de">&longs;cheube</foreign></s> </p> <p id="N22A4B" type="main"> <s id="N22A4D">Cochlea, <foreign lang="de">&longs;chraube</foreign></s> </p> <p id="N22A53" type="main"> <s id="N22A55">Ferrum perforatum, <foreign lang="de">das ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22A5B" type="main"> <s id="N22A5D">Libra &longs;tatiua, <foreign lang="de">auff&longs;atz</foreign></s> </p> <p id="N22A63" type="main"> <s id="N22A65">Ligula eius, <foreign lang="de">&longs;ein zunglein</foreign></s> </p> <p id="N22A6B" type="main"> <s id="N22A6D">Libra pen&longs;ilis, <foreign lang="de">wage</foreign></s> </p> <p id="N22A73" type="main"> <s id="N22A75">In&longs;trumentum cui index, quo Alpini <lb/>men&longs;ores <expan abbr="utũtur">utuntur</expan>, <foreign lang="de">der &longs;chiner compa&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N22A81" type="head"> <s id="N22A83">LIBRO SEXTO.</s> </p> <p id="N22A86" type="main"> <s id="N22A88">Ferramenta, <foreign lang="de">der hauer zeug</foreign></s> </p> <p id="N22A8E" type="main"> <s id="N22A90">Ferramentum primum, <foreign lang="de">bergei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22A96" type="main"> <s id="N22A98">&longs;ecundum, <foreign lang="de">rutzei&longs;en </foreign></s> </p> <p id="N22AA0" type="main"> <s id="N22AA2">tertium, <foreign lang="de">&longs;umpffei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22AA8" type="main"> <s id="N22AAA">quartum, <foreign lang="de">fimmel</foreign></s> </p> <p id="N22AB0" type="main"> <s id="N22AB2">Manubrium, <foreign lang="de">&longs;til</foreign></s> </p> <p id="N22AB8" type="main"> <s id="N22ABA">Cuneus, <foreign lang="de">keil</foreign></s> </p> <p id="N22AC0" type="main"> <s id="N22AC2">Lamina, <foreign lang="de">plo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>tz</foreign></s> </p> <p id="N22ACE" type="main"> <s id="N22AD0">Bractea, <foreign lang="de">feder</foreign></s> </p> <p id="N22AD6" type="main"> <s id="N22AD8"><expan abbr="Malleorũ">Malleorum</expan> <expan abbr="minorũ">minorum</expan> minimus, <foreign lang="de">ritzfeu&longs;tel </foreign><lb/>medius, <foreign lang="de">handfeustel </foreign><lb/>maximus, <foreign lang="de">pau&longs;chel zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/> einer hand</foreign></s> </p> <p id="N22AF6" type="main"> <s id="N22AF8">Malleorum maiorum paruus, <foreign lang="de">peu&longs;ch<lb/>el zu<emph type="over"/><emph.end type="over"/> beiden henden</foreign></s> </p> <p id="N22B06" type="main"> <s id="N22B08">magnus, <foreign lang="de">gro&longs;zfeu&longs;tel</foreign></s> </p> <p id="N22B0E" type="main"> <s id="N22B10"><expan abbr="Bacillũ">Bacillum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan> <expan abbr="fo&longs;&longs;orũ">fo&longs;&longs;orum</expan> teres, <foreign lang="de">das ei&longs;en <lb/>damit man einen durch&longs;chlag macht</foreign></s> </p> <p id="N22B23" type="main"> <s id="N22B25"><expan abbr="Bacillũ">Bacillum</expan> ferreum fo&longs;&longs;orum latum, <foreign lang="de">das <lb/>brechei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22B30" type="main"> <s id="N22B32">Contus fo&longs;&longs;orum, <foreign lang="de">die brech&longs;tange</foreign></s> </p> <p id="N22B38" type="main"> <s id="N22B3A">Ligo, <foreign lang="de">keilhaw</foreign></s> </p> <p id="N22B40" type="main"> <s id="N22B42">Rutrum, <foreign lang="de">kratze</foreign></s> </p> <p id="N22B48" type="main"> <s id="N22B4A">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N22B50" type="main"> <s id="N22B52">Va&longs;orum, in quibus res fo&longs;&longs;iles extra<lb/>huntur, minus, <foreign lang="de">kobel</foreign></s> </p> <p id="N22B5A" type="main"> <s id="N22B5C">maius, <foreign lang="de">tonne</foreign></s> </p> <p id="N22B62" type="main"> <s id="N22B64">Corbis, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N22B6A" type="main"> <s id="N22B6C">Saccus, <foreign lang="de">liderner &longs;ack</foreign></s> </p> <p id="N22B72" type="main"> <s id="N22B74">Ci&longs;ium, <foreign lang="de">lauffkarn</foreign></s> </p> <p id="N22B7A" type="main"> <s id="N22B7C">Ci&longs;ium alterum, <foreign lang="de">lauffkarn &longs;o die &longs;eiff­<lb/>ner brauchen</foreign></s> </p> <p id="N22B84" type="main"> <s id="N22B86">Cap&longs;a patens, <foreign lang="de">hund</foreign></s> </p> <p id="N22B8C" type="main"> <s id="N22B8E">Eius magnus clauus ferreus obtu&longs;us, <lb/><foreign lang="de">leitnagel &longs;o im gleis gehet</foreign></s> </p> <p id="N22B95" type="main"> <s id="N22B97">Canalis, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er&longs;eige</foreign></s> </p> <p id="N22B9D" type="main"> <s id="N22B9F">Alueus minor, <foreign lang="de">ertztrog</foreign></s> </p> <p id="N22BA5" type="main"> <s id="N22BA7">Alueus maior, <foreign lang="de">bergtrog</foreign></s> </p> <p id="N22BAD" type="main"> <s id="N22BAF">Aquaria ua&longs;a, <foreign lang="de">die gevhes <expan abbr="dariñen">darinnen</expan> man <lb/>wa&longs;&longs;er zeihet</foreign></s> </p> <p id="N22BBB" type="main"> <s id="N22BBD">Situla, <foreign lang="de">p&longs;utzaimer vnd wasserkanne</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/518.jpg"/> <p id="N22BC6" type="main"> <s id="N22BC8">Modulus, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;erzober</foreign></s> </p> <p id="N22BCE" type="main"> <s id="N22BD0">Bulga per &longs;e <expan abbr="hauri&etilde;s">hauriens</expan> aquas, <foreign lang="de">ringebul­<lb/>ge</foreign></s> </p> <p id="N22BDC" type="main"> <s id="N22BDE">Bulgæ in <expan abbr="quã">quam</expan> aquæ batillo agita <lb/>tæ infunduntur, <foreign lang="de">&longs;treich bulge</foreign></s> </p> <p id="N22BEA" type="main"> <s id="N22BEC">In bulgæ partem ruptam bacilli tere­<lb/>tis & &longs;triati <expan abbr="particulã">particulam</expan> immittere, &c. <lb/><foreign lang="de">ein kerbholtz oder &longs;chraube einbinden</foreign></s> </p> <p id="N22BF9" type="main"> <s id="N22BFB">Infundibulum, <foreign lang="de">&longs;türtze</foreign></s> </p> <p id="N22C01" type="main"> <s id="N22C03">Machinæ tractoriæ, <foreign lang="de">gezeuge &longs;o berg <lb/>vnd wa&longs;&longs;er heben</foreign></s> </p> <p id="N22C0B" type="main"> <s id="N22C0D">Machinæ &longs;piritales, <foreign lang="de">gezeuge &longs;o wetter <lb/>brengen</foreign></s> </p> <p id="N22C15" type="main"> <s id="N22C17">Machinæ &longs;can&longs;oriæ, <foreign lang="de">farten</foreign></s> </p> <p id="N22C1D" type="main"> <s id="N22C1F">Machina prima, qua <expan abbr="etiã">etiam</expan> aquæ extra<lb/>huntur, <foreign lang="de">ha&longs;pel</foreign>, hanc aliqui girgillum <lb/>uocabulo Latinis non u&longs;itato nomi<lb/>nant</s> </p> <p id="N22C30" type="main"> <s id="N22C32">Tigna in fronte & tergo putei collo­<lb/>cata, <foreign lang="de">pfu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lbeume</foreign></s> </p> <p id="N22C40" type="main"> <s id="N22C42">Palos in tigna immittere, <foreign lang="de">vorpfenden</foreign></s> </p> <p id="N22C48" type="main"> <s id="N22C4A">Sucula, <foreign lang="de">ronbaum</foreign></s> </p> <p id="N22C50" type="main"> <s id="N22C52">Stipites uel a&longs;&longs;eres cra&longs;&longs;i, <foreign lang="de"><expan abbr="ha&longs;pel&longs;turtz&etilde;">ha&longs;pel&longs;turtzem</expan></foreign></s> </p> <p id="N22C5A" type="main"> <s id="N22C5C">Lamina ferrea cra&longs;&longs;a, <foreign lang="de">pfadei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N22C62" type="main"> <s id="N22C64">Vectis, <foreign lang="de">ha&longs;pelhorn</foreign></s> </p> <p id="N22C6A" type="main"> <s id="N22C6C">Funis ductarius, <foreign lang="de">&longs;eil</foreign></s> </p> <p id="N22C72" type="main"> <s id="N22C74">Vncus ferreus, <foreign lang="de">&longs;eilhacke</foreign></s> </p> <p id="N22C7A" type="main"> <s id="N22C7C">Collis <expan abbr="a&longs;&longs;urg&etilde;s">a&longs;&longs;urgens</expan> circa machinæ ca&longs;am <lb/><foreign lang="de">halde</foreign></s> </p> <p id="N22C87" type="main"> <s id="N22C89">Machina altera qua <expan abbr="etiã">etiam</expan> res <lb/>fo&longs;&longs;iles <expan abbr="extrahũtur">extrahuntur</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;chw&etilde;grad">&longs;chwengrad</expan> oder <lb/>radha&longs;pel</foreign></s> </p> <p id="N22C9E" type="main"> <s id="N22CA0">Bacilla ferrea in &longs;ucula inclu&longs;a, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;tangen&longs;chw&etilde;g">&longs;tangen<lb/>&longs;chweng</expan> </foreign></s> </p> <p id="N22CAB" type="main"> <s id="N22CAD">Vectis in metallis u&longs;itatus, <foreign lang="de">ha&longs;pelhorn</foreign></s> </p> <p id="N22CB3" type="main"> <s id="N22CB5">Vectes recti, <foreign lang="de">ha&longs;pelwinden</foreign></s> </p> <p id="N22CBB" type="main"> <s id="N22CBD">Modiolus rotæ, <foreign lang="de">nabe</foreign></s> </p> <p id="N22CC3" type="main"> <s id="N22CC5">Radius, <foreign lang="de">&longs;peiche</foreign></s> </p> <p id="N22CCB" type="main"> <s id="N22CCD">Curuatura, <foreign lang="de">felge</foreign></s> </p> <p id="N22CD3" type="main"> <s id="N22CD5">Tertia machina, <foreign lang="de">die ronde &longs;cheibe <lb/>damite man bergzeihet</foreign></s> </p> <p id="N22CDD" type="main"> <s id="N22CDF">Orbis, <foreign lang="de">&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N22CE5" type="main"> <s id="N22CE7">Axis &longs;tatutus, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N22CED" type="main"> <s id="N22CEF">Axis &longs;tratus, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N22CF5" type="main"> <s id="N22CF7">Tympanum dentatum, <foreign lang="de">kamprade</foreign></s> </p> <p id="N22CFD" type="main"> <s id="N22CFF">Tympanum quod ex fu&longs;is con&longs;tat, <lb/><foreign lang="de">furgelege oder getriebe</foreign></s> </p> <p id="N22D06" type="main"> <s id="N22D08">Tabella, <foreign lang="de">lei&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N22D0E" type="main"> <s id="N22D10">Machina quarta qua etiam res <lb/>fo&longs;&longs;iles extrahuntur, <foreign lang="de">gepel</foreign></s> </p> <p id="N22D18" type="main"> <s id="N22D1A">Tigna erecta, <foreign lang="de">&longs;eulen</foreign></s> </p> <p id="N22D20" type="main"> <s id="N22D22">Tigna humi &longs;trata, <foreign lang="de">&longs;chüe</foreign></s> </p> <p id="N22D28" type="main"> <s id="N22D2A">Tigna oblique de&longs;cendentia, <foreign lang="de">pande</foreign></s> </p> <p id="N22D30" type="main"> <s id="N22D32">Area rotunda, <foreign lang="de">vmblauf im gepel</foreign></s> </p> <p id="N22D38" type="main"> <s id="N22D3A">Crater <foreign lang="de">ke&longs;&longs;el / <expan abbr="dañ">dan</expan> es i&longs;t oben weit vnden <lb/>enge wie ein ke&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N22D46" type="main"> <s id="N22D48">Contigua tigilla per quæ penetrant <lb/>pali, <foreign lang="de">das gezimmerte &longs;chrot</foreign></s> </p> <p id="N22D50" type="main"> <s id="N22D52">Tignum in imo crateris &longs;tratum, <foreign lang="de">der <lb/>&longs;teg der vnder das gezimmer des ke&longs;­<lb/>&longs;els quervber gelegt</foreign></s> </p> <p id="N22D5C" type="main"> <s id="N22D5E">Catillus ferreus ex acie temperatus, <lb/><foreign lang="de">das ei&longs;erne ge&longs;telte pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N22D65" type="main"> <s id="N22D67">Axis, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N22D6D" type="main"> <s id="N22D6F">Codax, <foreign lang="de">zapfe</foreign></s> </p> <p id="N22D75" type="main"> <s id="N22D77">Circulus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;erner ring</foreign></s> </p> <p id="N22D7D" type="main"> <s id="N22D7F">Tigna oblique a&longs;cendentia, <foreign lang="de">&longs;teiffen <lb/>darauf die arme ruhen</foreign></s> </p> <p id="N22D87" type="main"> <s id="N22D89">Tigna tran&longs;uer&longs;aria duplicata, <foreign lang="de">arme <lb/>&longs;o die quervber gehen <expan abbr="vñ">vnd</expan> in einander <lb/>ge&longs;chlo&longs;&longs;en &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N22D97" type="main"> <s id="N22D99">Tympanum, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N22D9F" type="main"> <s id="N22DA1">Rotæ, <foreign lang="de">korb&longs;cheiben</foreign></s> </p> <p id="N22DA7" type="main"> <s id="N22DA9">Fu&longs;i, <foreign lang="de">korbholtzer darumb die gepel&longs;eile <lb/>&longs;ein <expan abbr="angetrieb&etilde;/">angetrieben / </expan>das man die <expan abbr="&longs;cheib&etilde;">&longs;cheibem</expan> <expan abbr="vñ">vnd</expan> <lb/>holtzer zu&longs;amme einen korb nennet</foreign></s> </p> <p id="N22DBF" type="main"> <s id="N22DC1">Ductarij funes, <foreign lang="de">gepel&longs;eile</foreign></s> </p> <p id="N22DC7" type="main"> <s id="N22DC9">Trabes, <foreign lang="de">&longs;tege darauf die gepel&longs;al gehen</foreign></s> </p> <p id="N22DCF" type="main"> <s id="N22DD1">Axiculus ligneus teres, <foreign lang="de">weng&longs;tempel <lb/>darauff die &longs;ale gehen das &longs;ie &longs;ich nit <lb/>be&longs;to&longs;&longs;en oder abniffen</foreign></s> </p> <p id="N22DDB" type="main"> <s id="N22DDD">Orbiculi, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;chib&etilde;">&longs;chibem</expan> daruf die &longs;eile auch gen</foreign></s> </p> <p id="N22DE6" type="main"> <s id="N22DE8"><expan abbr="Tignũ">Tignum</expan> <expan abbr="curtũ">curtum</expan>, <foreign lang="de">&longs;chemel daraufoder treiber <lb/><expan abbr="&longs;itzt/vñ">&longs;itzt/vnm</expan> daran man die pferde &longs;pannet</foreign></s> </p> <p id="N22DFA" type="main"> <s id="N22DFC">Auriga, <foreign lang="de">treiber</foreign></s> </p> <p id="N22E02" type="main"> <s id="N22E04">Statera, <foreign lang="de">wage</foreign></s> </p> <p id="N22E0A" type="main"> <s id="N22E0C">Harpago, <foreign lang="de">&longs;turtzwage oder fahacke</foreign></s> </p> <p id="N22E12" type="main"> <s id="N22E14">Machina quinta, <foreign lang="de">die ro&longs;kun&longs;t mit <lb/>der premb&longs;&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N22E1C" type="main"> <s id="N22E1E">Tympanum prope <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> quod <lb/>ex fu&longs;is con&longs;tat, <foreign lang="de">premb&longs;&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N22E2A" type="main"> <s id="N22E2C"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex orbibus <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N22E3D" type="main"> <s id="N22E3F">Harpago, <foreign lang="de">premb&longs;&longs;chuch</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/519.jpg"/> <p id="N22E48" type="main"> <s id="N22E4A">Tignum mobile, <foreign lang="de">&longs;chuel zeug</foreign></s> </p> <p id="N22E50" type="main"> <s id="N22E52">Tignum breue, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N22E58" type="main"> <s id="N22E5A">Tabulatum, <foreign lang="de">bune</foreign></s> </p> <p id="N22E60" type="main"> <s id="N22E62">Alter harpago, <foreign lang="de">fahacke</foreign></s> </p> <p id="N22E68" type="main"> <s id="N22E6A">Venas autem &c. <lb/><foreign lang="de">das furfuhren <lb/>vnd bergfodern</foreign></s> </p> <p id="N22E73" type="main"> <s id="N22E75">Traha cui impo&longs;ita e&longs;t cap&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chlite</foreign></s> </p> <p id="N22E7B" type="main"> <s id="N22E7D">Traha carens cap&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chleffe</foreign></s> </p> <p id="N22E83" type="main"> <s id="N22E85">Bacillum, <foreign lang="de">knebel</foreign></s> </p> <p id="N22E8B" type="main"> <s id="N22E8D">Sacci è &longs;eto&longs;is pellibus &longs;uillis <expan abbr="cõfecti">confecti</expan>, <lb/><foreign lang="de">por&longs;tige &longs;eu&longs;ecke</foreign></s> </p> <p id="N22E98" type="main"> <s id="N22E9A">Homo funem in <expan abbr="brachiũ">brachium</expan> uel pectus <lb/>inuoluens, <foreign lang="de">der &longs;ackzicher</foreign></s> </p> <p id="N22EA6" type="main"> <s id="N22EA8">Longæ cap&longs;æ patentes, <foreign lang="de">rollen</foreign></s> </p> <p id="N22EAE" type="main"> <s id="N22EB0">Tabellæ tran&longs;uer&longs;æ, <foreign lang="de">lei&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N22EB6" type="main"> <s id="N22EB8">Ci&longs;ia birota à tergo trahentia <expan abbr="arborũ">arborum</expan> <lb/>truncos, <foreign lang="de">&longs;chlefkerne</foreign></s> </p> <p id="N22EC4" type="main"> <s id="N22EC6">Cap&longs;æ, <foreign lang="de">triznen</foreign></s> </p> <p id="N22ECC" type="main"> <s id="N22ECE">Præ&longs;es officinæ, <foreign lang="de">mulmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N22ED4" type="main"> <s id="N22ED6">Cap&longs;æ in quas uenæ <expan abbr="di&longs;tribu&etilde;dæ">di&longs;tribuendæ</expan> in­<lb/>ijciuntur, <foreign lang="de">teiler</foreign></s> </p> <p id="N22EE2" type="main"> <s id="N22EE4">Machina qua res graues demit­<lb/>tuntur in puteum, <foreign lang="de">bru&longs;twinde</foreign></s> </p> <p id="N22EEC" type="main"> <s id="N22EEE">Vectes recti, <foreign lang="de">winde&longs;tangen</foreign></s> </p> <p id="N22EF4" type="main"> <s id="N22EF6">Trochlea, <foreign lang="de">klobe</foreign></s> </p> <p id="N22EFC" type="main"> <s id="N22EFE">Vtres, <foreign lang="de">bulge / auch liderne &longs;eck</foreign></s> </p> <p id="N22F04" type="main"> <s id="N22F06">Pilæ, <foreign lang="de">ta&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N22F0C" type="main"> <s id="N22F0E">Situlæ, <foreign lang="de">kannen</foreign></s> </p> <p id="N22F14" type="main"> <s id="N22F16">Orbiculi, <foreign lang="de">pompenzoge</foreign></s> </p> <p id="N22F1C" type="main"> <s id="N22F1E">Machinæ &longs;itulis aquas exantlan<lb/>tes, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;erkun&longs;tlein &longs;o mit <expan abbr="kañen">kannen</expan> heben</foreign></s> </p> <p id="N22F2A" type="main"> <s id="N22F2C">Prima, <foreign lang="de">die wa&longs;&longs;erkun&longs;t &longs;o ein he&longs;­<lb/>peler zeihet</foreign></s> </p> <p id="N22F34" type="main"> <s id="N22F36">Loculamentum, <foreign lang="de">das ei&longs;erne gevierte <lb/>heu&longs;elin</foreign></s> </p> <p id="N22F3E" type="main"> <s id="N22F40">Axiculi ferrei, <foreign lang="de">ei&longs;erne welchin</foreign></s> </p> <p id="N22F46" type="main"> <s id="N22F48">Catillus, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N22F4E" type="main"> <s id="N22F50">Receptaculum, <foreign lang="de">das holtzerne geru&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N22F56" type="main"> <s id="N22F58">Vncus ferreus, <foreign lang="de">der ei&longs;erne &longs;perhacke</foreign></s> </p> <p id="N22F5E" type="main"> <s id="N22F60">Orbiculus ferreus, <foreign lang="de">das ei&longs;erne redlein</foreign></s> </p> <p id="N22F66" type="main"> <s id="N22F68">Tympanum &longs;uperius, <foreign lang="de">die obere &longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N22F6E" type="main"> <s id="N22F70">Fibulæ ferreæ ter curuatæ, <foreign lang="de"><expan abbr="krop&etilde;">kropem</expan> auf <lb/>drei orten vorbrochen</foreign></s> </p> <p id="N22F7B" type="main"> <s id="N22F7D">Libramentum &longs;iue <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> inferius <lb/><foreign lang="de">der widerwag oder vndere &longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N22F88" type="main"> <s id="N22F8A">Secunda, <foreign lang="de">des Vitruuij wa&longs;&longs;erkun&longs;t <lb/>mit dem mangelrade</foreign></s> </p> <p id="N22F92" type="main"> <s id="N22F94">Tertia, <foreign lang="de">die wa&longs;&longs;er kun&longs;t mit <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> wa&longs;&longs;er ra<lb/>de</foreign></s> </p> <p id="N22FA0" type="main"> <s id="N22FA2">Siphones, <foreign lang="de">pompen</foreign></s> </p> <p id="N22FA8" type="main"> <s id="N22FAA">Primus <foreign lang="de">&longs;ipho</foreign></s> </p> <p id="N22FB0" type="main"> <s id="N22FB2">Lacuna, <foreign lang="de">&longs;umpff</foreign></s> </p> <p id="N22FB8" type="main"> <s id="N22FBA">Fi&longs;tula, <foreign lang="de">rore</foreign></s> </p> <p id="N22FC0" type="main"> <s id="N22FC2">Fibula ferrea, <foreign lang="de">klammer</foreign></s> </p> <p id="N22FC8" type="main"> <s id="N22FCA">Truncus, <foreign lang="de">pompen&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N22FD0" type="main"> <s id="N22FD2">Lignum teres, <foreign lang="de">zapfe</foreign></s> </p> <p id="N22FD8" type="main"> <s id="N22FDA">Foricula, <foreign lang="de">des ventils thorlein</foreign></s> </p> <p id="N22FE0" type="main"> <s id="N22FE2">Foramen trunci, <foreign lang="de">das gepor</foreign></s> </p> <p id="N22FE8" type="main"> <s id="N22FEA">Siphunculus, <foreign lang="de">rorlein welchs die rore <lb/>hat &longs;o &longs;ie forne oben nicht <expan abbr="au&longs;zge&longs;chnit&etilde;">au&longs;zge&longs;chnitem</expan></foreign></s> </p> <p id="N22FF5" type="main"> <s id="N22FF7">Operarius, <foreign lang="de">pomper</foreign></s> </p> <p id="N22FFD" type="main"> <s id="N22FFF">Pilum, <foreign lang="de">pompen&longs;tange</foreign></s> </p> <p id="N23005" type="main"> <s id="N23007">Calceus, <foreign lang="de">pompen&longs;chuch</foreign></s> </p> <p id="N2300D" type="main"> <s id="N2300F">Sipho &longs;ecundus</s> </p> <p id="N23012" type="main"> <s id="N23014">Stipes chelas habens perforatas, <foreign lang="de">ein <lb/>gezwi&longs;elt &longs;tamholtz</foreign></s> </p> <p id="N2301C" type="main"> <s id="N2301E">Axiculus ferreus, <foreign lang="de">&longs;chwengelnahel</foreign></s> </p> <p id="N23024" type="main"> <s id="N23026">Vectis, <foreign lang="de">handhabe</foreign></s> </p> <p id="N2302C" type="main"> <s id="N2302E">Tertius &longs;ipho nulla habet propria <lb/>uocabula germanica</s> </p> <p id="N23033" type="main"> <s id="N23035">Quartus &longs;ipho, <foreign lang="de">die pompen wa&longs;&longs;er <expan abbr="kũ&longs;t">kun&longs;t</expan></foreign></s> </p> <p id="N2303E" type="main"> <s id="N23040">Truncus, <foreign lang="de">&longs;tock</foreign></s> </p> <p id="N23046" type="main"> <s id="N23048">Axiculus, <foreign lang="de">welchin oder ei&longs;erne <expan abbr="in&longs;trum&etilde;t">in&longs;trument</expan></foreign></s> </p> <p id="N23051" type="main"> <s id="N23053">Pila ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;tenglein</foreign></s> </p> <p id="N23059" type="main"> <s id="N2305B">Fibula, <foreign lang="de">anwurffe</foreign></s> </p> <p id="N23061" type="main"> <s id="N23063">Parui cunei lati, <foreign lang="de">federn</foreign></s> </p> <p id="N23069" type="main"> <s id="N2306B">Quintus &longs;ipho, <foreign lang="de">ha&longs;pelpompe</foreign></s> </p> <p id="N23071" type="main"> <s id="N23073">Dens pili, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N23079" type="main"> <s id="N2307B">Dentes &longs;uculæ, <foreign lang="de"><expan abbr="hebblatt&etilde;">hebblatte</expan> des ronbau­<lb/>mes</foreign></s> </p> <p id="N23086" type="main"> <s id="N23088">Foramina <expan abbr="fi&longs;tularũ">fi&longs;tularum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gepore</foreign></s> </p> <p id="N23092" type="main"> <s id="N23094">Sextus &longs;ipho, <foreign lang="de">radpompe oder ha&longs;pelpom­<lb/>pen gleich</foreign></s> </p> <p id="N2309C" type="main"> <s id="N2309E">Corbis, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N230A4" type="main"> <s id="N230A6">Septimus &longs;ipho, <foreign lang="de">die neue <gap/>renfridi­<lb/>&longs;torfi&longs;che radpompe</foreign></s> </p> <p id="N230B0" type="main"> <s id="N230B2">Si tres &longs;iphones fuerint, <foreign lang="de">&longs;o drei pom­<lb/>penwerck &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N230BA" type="main"> <s id="N230BC">Lacu&longs;culus, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N230C2" type="main"> <s id="N230C4">Pila, <foreign lang="de">ge&longs;tenge</foreign></s> </p> <p id="N230CA" type="main"> <s id="N230CC">Rota, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;errad</foreign></s> </p> <p id="N230D2" type="main"> <s id="N230D4">Pinnæ, <foreign lang="de">die &longs;chauffeln des rades</foreign></s> </p> <p id="N230DA" type="main"> <s id="N230DC">Axis rotæ, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/520.jpg"/> <p id="N230E5" type="main"> <s id="N230E7">Ferrum in alterum axis caput <expan abbr="infixũ">infixum</expan>, <lb/><foreign lang="de">das nennete man &longs;chlecht das ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N230F2" type="main"> <s id="N230F4">Pilum latum, <foreign lang="de">das breite ge&longs;tenge</foreign></s> </p> <p id="N230FA" type="main"> <s id="N230FC">Chelæ, <foreign lang="de">&longs;cheren</foreign></s> </p> <p id="N23102" type="main"> <s id="N23104">Cochleæ, <foreign lang="de">&longs;chrauben</foreign></s> </p> <p id="N2310A" type="main"> <s id="N2310C">Axiculus, <foreign lang="de">welchin</foreign></s> </p> <p id="N23112" type="main"> <s id="N23114">Pilum teres, <foreign lang="de">das ronde ge&longs;tenge</foreign></s> </p> <p id="N2311A" type="main"> <s id="N2311C">Laminis ferrata, <foreign lang="de">mit ei&longs;ernen blechen <lb/>be&longs;chlagen</foreign></s> </p> <p id="N23124" type="main"> <s id="N23126">Foricula, <foreign lang="de">des ventils thorlein</foreign></s> </p> <p id="N2312C" type="main"> <s id="N2312E">Aperturam habet, <foreign lang="de">i&longs;t offen</foreign></s> </p> <p id="N23134" type="main"> <s id="N23136">Octauus &longs;ipho, <foreign lang="de">die andere neue rad­<lb/>pompe</foreign></s> </p> <p id="N2313E" type="main"> <s id="N23140">Nonus &longs;ipho, <foreign lang="de">die dritte <lb/>neulich&longs;te radpompe</foreign></s> </p> <p id="N23148" type="main"> <s id="N2314A">Machinæ quæ ut &longs;iphones fi&longs;tu<lb/>lis hauriunt aquas, <foreign lang="de">zeuge</foreign></s> </p> <p id="N23152" type="main"> <s id="N23154">Machina prima, <foreign lang="de">heintze oder einzug</foreign></s> </p> <p id="N2315A" type="main"> <s id="N2315C">Cauerna, <foreign lang="de">rad&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N23162" type="main"> <s id="N23164">Rota, <foreign lang="de">heintzenrad</foreign></s> </p> <p id="N2316A" type="main"> <s id="N2316C">Tympanum, <foreign lang="de">&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N23172" type="main"> <s id="N23174">Fibulæ ferreæ, <foreign lang="de">kropen</foreign></s> </p> <p id="N2317A" type="main"> <s id="N2317C">Catena ductaria, <foreign lang="de">heintzen&longs;eil</foreign></s> </p> <p id="N23182" type="main"> <s id="N23184">Fi&longs;tulæ, <foreign lang="de">rorberg</foreign></s> </p> <p id="N2318A" type="main"> <s id="N2318C">Tigna excauata, <foreign lang="de">oder ka&longs;t des <expan abbr="heintz&etilde;">heintze</expan> &longs;eils</foreign></s> </p> <p id="N23196" type="main"> <s id="N23198">Libramentum, <foreign lang="de">welle oder widerwag</foreign></s> </p> <p id="N2319E" type="main"> <s id="N231A0">Pilæ, <foreign lang="de">ta&longs;&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N231A6" type="main"> <s id="N231A8">Altera machina, <foreign lang="de">der zwifache heintze</foreign></s> </p> <p id="N231AE" type="main"> <s id="N231B0">Canales occludere, <foreign lang="de">vor&longs;chutzen</foreign></s> </p> <p id="N231B6" type="main"> <s id="N231B8">Canales recludere, <foreign lang="de">aufzihen</foreign></s> </p> <p id="N231BE" type="main"> <s id="N231C0">Tertia machina, <foreign lang="de">radkan oder ro&longs;kun&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N231C6" type="main"> <s id="N231C8">Axis &longs;tatutus, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N231CE" type="main"> <s id="N231D0">Rota dentata, <foreign lang="de">kamprade</foreign></s> </p> <p id="N231D6" type="main"> <s id="N231D8">Dentes, <foreign lang="de">kimen</foreign></s> </p> <p id="N231DE" type="main"> <s id="N231E0">Axis &longs;tratus, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N231E6" type="main"> <s id="N231E8"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex fu&longs;is <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>, <foreign lang="de">getriebe</foreign></s> </p> <p id="N231F9" type="main"> <s id="N231FB"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> cui infixæ &longs;unt fibulæ fer­<lb/>reæ, <foreign lang="de">die &longs;cheibe darein die kropen ge<lb/>&longs;chlagen</foreign></s> </p> <p id="N23208" type="main"> <s id="N2320A">Quarta machina, <foreign lang="de">ta&longs;chenha&longs;pel</foreign></s> </p> <p id="N23210" type="main"> <s id="N23212">Sucula, <foreign lang="de">ronbaum</foreign></s> </p> <p id="N23218" type="main"> <s id="N2321A">Tympanum, <foreign lang="de">&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N23220" type="main"> <s id="N23222">Quinta machina, <foreign lang="de">handzug &longs;o zwo wel<lb/>len hat</foreign></s> </p> <p id="N2322A" type="main"> <s id="N2322C">Sexta machina, <foreign lang="de">ta&longs;chen rad</foreign></s> </p> <p id="N23232" type="main"> <s id="N23234">Rota quæ à <expan abbr="calcãtibus">calcantibus</expan> uer&longs;atur, <foreign lang="de">vmb<lb/>lauf rad wie in einer mangel</foreign></s> </p> <p id="N23240" type="main"> <s id="N23242">Machina <expan abbr="omniũ">omnium</expan> quæ aquas tra­<lb/>hunt maxima, <foreign lang="de">kerrad oder kun&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N2324E" type="main"> <s id="N23250">Ca&longs;tellum, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;erka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23256" type="main"> <s id="N23258">Fores quibus uectes &longs;unt, <foreign lang="de">&longs;trudel</foreign></s> </p> <p id="N2325E" type="main"> <s id="N23260">Antæ excauatæ, <foreign lang="de">das au&longs;zge&longs;chweiffte <lb/>beider&longs;eits der &longs;trudel darinne oder heng <lb/>&longs;itzer aufzihet vnd wider le&longs;&longs;t vor­<lb/>vhallen</foreign></s> </p> <p id="N2326C" type="main"> <s id="N2326E">Canales &longs;ub o&longs;tijs, <foreign lang="de">lotten darinnen <expan abbr="dz">das</expan> <lb/>wa&longs;&longs;er auf das kerrad fleu&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N23276" type="main"> <s id="N23278">Rotæ theca &longs;iue <expan abbr="loculam&etilde;tũ">loculamentum</expan>, <foreign lang="de">rad&longs;tübe</foreign></s> </p> <p id="N23282" type="main"> <s id="N23284">Rota duplices habens pinnas, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> rad <lb/>&longs;o zwifach ge&longs;chauffelt</foreign></s> </p> <p id="N2328C" type="main"> <s id="N2328E">Orbes, <foreign lang="de">&longs;cheiben</foreign></s> </p> <p id="N23294" type="main"> <s id="N23296">Tympanum quod ex quatuor orbi­<lb/>bus & pluribus tignis con&longs;tat, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N2329E" type="main"> <s id="N232A0">Catena ductaria, <foreign lang="de">ei&longs;ern &longs;eil</foreign></s> </p> <p id="N232A6" type="main"> <s id="N232A8">Tympanum alterum, <foreign lang="de">premb&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N232AE" type="main"> <s id="N232B0">Harpago pergrandis, <foreign lang="de">prembs</foreign></s> </p> <p id="N232B6" type="main"> <s id="N232B8">Tabulatum <expan abbr="aliquantũ">aliquantum</expan> decliue, <foreign lang="de">&longs;turtze</foreign></s> </p> <p id="N232C2" type="main"> <s id="N232C4">Palus, <foreign lang="de">&longs;tempfel</foreign></s> </p> <p id="N232CA" type="main"> <s id="N232CC">Catena ferrea, <foreign lang="de">kette</foreign></s> </p> <p id="N232D2" type="main"> <s id="N232D4">Alter harpago, <foreign lang="de">fahake</foreign></s> </p> <p id="N232DA" type="main"> <s id="N232DC">Rector machinæ, <foreign lang="de">heng&longs;itzer</foreign></s> </p> <p id="N232E2" type="main"> <s id="N232E4"><expan abbr="Loculamentũ">Loculamentum</expan> <expan abbr="p&etilde;&longs;ile">pen&longs;ile</expan>, <foreign lang="de">hanged heu&longs;lein</foreign></s> </p> <p id="N232F1" type="main"> <s id="N232F3">Socius eius harpagonem <expan abbr="pergrand&etilde;">pergrandem</expan> <lb/>ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <expan abbr="admou&etilde;s">admouens</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="pr&etilde;&longs;er">pren&longs;er</expan></foreign></s> </p> <p id="N2330D" type="main"> <s id="N2330F">Qui bulgas effundunt, <foreign lang="de">&longs;turtzer</foreign></s> </p> <p id="N23315" type="main"> <s id="N23317">Puteus, <foreign lang="de">kun&longs;t&longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N2331D" type="main"> <s id="N2331F">Bulgarum gubernator, <foreign lang="de">&longs;treicher</foreign></s> </p> <p id="N23325" type="main"> <s id="N23327">Lacuna, <foreign lang="de">&longs;treich&longs;umpf darinne &longs;ich das <lb/>wa&longs;&longs;er &longs;amlet</foreign></s> </p> <p id="N2332F" type="main"> <s id="N23331">Fo&longs;&longs;a latens iuxta lacunam, <foreign lang="de">das au&longs;z­<lb/>gebrochene ortlein</foreign></s> </p> <p id="N23339" type="main"> <s id="N2333B">Machinæ &longs;piritales, <foreign lang="de">zeuge &longs;o wetter <lb/>in die <expan abbr="grub&etilde;">grube</expan> <expan abbr="breng&etilde;/oder">brengen / oder</expan> bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;es heraus zie­<lb/>hen</foreign></s> </p> <p id="N23353" type="main"> <s id="N23355">Primum genus, <foreign lang="de">windfenge</foreign></s> </p> <p id="N2335B" type="main"> <s id="N2335D">Prima &longs;pecies, <foreign lang="de">windfang mit breten <lb/>vberecke creutzweis</foreign></s> </p> <p id="N23365" type="main"> <s id="N23367">Puteus, <foreign lang="de">wind&longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N2336D" type="main"> <s id="N2336F">Operculum in orbis figuram forma­<lb/>tum, <foreign lang="de">rondte decke</foreign></s> </p> <p id="N23377" type="main"> <s id="N23379">Secunda, <foreign lang="de">zweierlei lotten windfenge</foreign></s> </p> <p id="N2337F" type="main"> <s id="N23381">Canalis longus, <foreign lang="de">lotten</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/521.jpg"/> <p id="N2338A" type="main"> <s id="N2338C">Tertia, <foreign lang="de">der windfang im vha&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N23392" type="main"> <s id="N23394">Os &longs;piritale, <foreign lang="de">oder &longs;pund &longs;o den wind fehet</foreign></s> </p> <p id="N2339A" type="main"> <s id="N2339C">Ala, <foreign lang="de">flogel</foreign></s> </p> <p id="N233A2" type="main"> <s id="N233A4">Secundum genus, <foreign lang="de">focher</foreign></s> </p> <p id="N233AA" type="main"> <s id="N233AC">Prima &longs;pecies, <foreign lang="de">der focher in der &longs;cheibe o­<lb/>der <expan abbr="rond&etilde;">rondem</expan> geheu&longs;e <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> ein he&longs;peler zeiher</foreign></s> </p> <p id="N233BC" type="main"> <s id="N233BE">Secunda & tertia, <foreign lang="de">der focher in einem <lb/>gevierten geheu&longs;e an der erden <expan abbr="vñ">vnd</expan> ent <lb/>bor mit flugeln wie ein mu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>le</foreign></s> </p> <p id="N233D2" type="main"> <s id="N233D4">Alæ, <foreign lang="de">flügel</foreign></s> </p> <p id="N233DA" type="main"> <s id="N233DC">Quarta, <foreign lang="de">der focher in einer <expan abbr="&longs;cheib&etilde;">&longs;cheibem</expan> den <lb/>ein wa&longs;&longs;errad vmbrreibet</foreign></s> </p> <p id="N233E8" type="main"> <s id="N233EA">Primum genus flabellorum, <foreign lang="de">flügel <lb/>von dinnen vnd &longs;tarcken bretten</foreign></s> </p> <p id="N233F2" type="main"> <s id="N233F4"><expan abbr="Secundũ">Secundum</expan>, <foreign lang="de">flügel von kurtzen <expan abbr="bret&longs;tuck&etilde;">bret&longs;tuckem</expan></foreign></s> </p> <p id="N23400" type="main"> <s id="N23402">Tertium, <foreign lang="de">flügel von kurtzen bret&longs;tuck<lb/>en daran gen&longs;eflugel gemacht</foreign></s> </p> <p id="N2340A" type="main"> <s id="N2340C">Tertium genus, <foreign lang="de">wetterbla&longs;belge</foreign></s> </p> <p id="N23412" type="main"> <s id="N23414">Prima &longs;pecies, <foreign lang="de">der wetter balg / oder bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ze <lb/>wetter au&longs;z dem &longs;chachte durch lotten <lb/>zeihet/oder gu<emph type="over"/><emph.end type="over"/>tes dadurch hinein bringet</foreign></s> </p> <p id="N2342A" type="main"> <s id="N2342C">Secunda, <foreign lang="de">der wetter balg &longs;o durch ro­<lb/>ren in einen &longs;toln wetter brenget</foreign></s> </p> <p id="N23434" type="main"> <s id="N23436">Tertia, <foreign lang="de">die wetterbelge &longs;o man trit</foreign></s> </p> <p id="N2343C" type="main"> <s id="N2343E">Quarta, <foreign lang="de">die wetter belge mit der <expan abbr="rond&etilde;">ronde</expan> <lb/>&longs;cheiben &longs;o ein pferd trit</foreign></s> </p> <p id="N2344A" type="main"> <s id="N2344C">Quinta, <foreign lang="de">die wetter belge da ein pferd <lb/>wie in einer ro&longs;zmu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le die &longs;tehende wel<lb/>le vmbtreibet</foreign></s> </p> <p id="N2345C" type="main"> <s id="N2345E">Ratio euentillandi linteorum ia<lb/>ctatu, <foreign lang="de">die wei&longs;e mit leilach zu fochern</foreign></s> </p> <p id="N23466" type="main"> <s id="N23468">Machinæ &longs;can&longs;oriæ</s> </p> <p id="N2346B" type="main"> <s id="N2346D">Scalæ, <foreign lang="de">farten</foreign></s> </p> <p id="N23473" type="main"> <s id="N23475">In&longs;idere in bacillo, <foreign lang="de">auf dem knebel ein­<lb/>fahren</foreign></s> </p> <p id="N2347D" type="main"> <s id="N2347F">In&longs;idere in corio, <foreign lang="de">einro&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N23485" type="main"> <s id="N23487">De&longs;cendere gradibus in &longs;axo inci&longs;is, <lb/><foreign lang="de">auf gehauenen &longs;tuffen einfharen</foreign></s> </p> <p id="N2348E" type="main"> <s id="N23490">Aer immobilis, <foreign lang="de">bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;e wetter</foreign></s> </p> <p id="N2349C" type="main"> <s id="N2349E">Virus &longs;iue fumus uiro&longs;us, <foreign lang="de">&longs;chwaden</foreign></s> </p> <p id="N234A4" type="main"> <s id="N234A6">Ex lacunis euolat, <foreign lang="de">oder &longs;chwaden &longs;teht auf</foreign></s> </p> <p id="N234AC" type="main"> <s id="N234AE">Pe&longs;tilens aura, <foreign lang="de">vorgifte lufft</foreign></s> </p> <p id="N234B4" type="main"> <s id="N234B6">Graues halitus, <foreign lang="de">dumpfig bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;e wetter / <lb/>es &longs;ei der dampf kald oder warm</foreign></s> </p> <p id="N234C4" type="head"> <s id="N234C6">LIBRO SEPTIMO.</s> </p> <p id="N234C9" type="main"> <s id="N234CB">Venas experiri uel explorare, <foreign lang="de"><expan abbr="probir&etilde;">probiren</expan></foreign></s> </p> <p id="N234D3" type="main"> <s id="N234D5">Artifex experiendæ uenæ uel metal­<lb/>li, <foreign lang="de">probirer</foreign></s> </p> <p id="N234DD" type="main"> <s id="N234DF">Libra, <foreign lang="de">probir wage</foreign></s> </p> <p id="N234E5" type="main"> <s id="N234E7">Loculamentum, <foreign lang="de">geheu&longs;e darinnen die <lb/>wage &longs;tehet</foreign></s> </p> <p id="N234EF" type="main"> <s id="N234F1">Fornacula, <foreign lang="de">probirofen</foreign></s> </p> <p id="N234F7" type="main"> <s id="N234F9">Fornacula latericia, <foreign lang="de">gemaurter pro­<lb/>birofen</foreign></s> </p> <p id="N23501" type="main"> <s id="N23503">ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erner probirofen</foreign></s> </p> <p id="N23509" type="main"> <s id="N2350B">fictilis, <foreign lang="de">tenner probir ofen</foreign></s> </p> <p id="N23511" type="main"> <s id="N23513">Lamina ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ern blech</foreign></s> </p> <p id="N23519" type="main"> <s id="N2351B">Os fornaculæ, <foreign lang="de">mundloch / mundhol / <lb/>thorlein</foreign></s> </p> <p id="N23523" type="main"> <s id="N23525">Laminæ ferreæ pars quæ extat è for­<lb/>nacula, <foreign lang="de">au&longs;zladung</foreign></s> </p> <p id="N2352D" type="main"> <s id="N2352F">Circulus ferreus in quem flatus follis <lb/>duplicati penetrat, <foreign lang="de">der ring darin­<lb/>nen man vor dem balg an&longs;eid</foreign></s> </p> <p id="N23539" type="main"> <s id="N2353B">Follis duplicatus, <foreign lang="de">zwifacher balg</foreign></s> </p> <p id="N23541" type="main"> <s id="N23543">Foramen &longs;piritale, <foreign lang="de">windfang</foreign></s> </p> <p id="N23549" type="main"> <s id="N2354B">Naris, <foreign lang="de">lie&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N23551" type="main"> <s id="N23553">Tegula, <foreign lang="de">muffel</foreign></s> </p> <p id="N23559" type="main"> <s id="N2355B">Catillus fictilis, <foreign lang="de">&longs;chirbe</foreign></s> </p> <p id="N23561" type="main"> <s id="N23563">Catillus <expan abbr="triãgularis">triangularis</expan>, <foreign lang="de">dreieckicht &longs;chirbe</foreign></s> </p> <p id="N2356D" type="main"> <s id="N2356F">Catillus cinereus, <foreign lang="de">capelle</foreign></s> </p> <p id="N23575" type="main"> <s id="N23577">Accretiones <expan abbr="arborũ">arborum</expan> <expan abbr="añuæ">annuæ</expan>, <foreign lang="de">iharwach&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N23585" type="main"> <s id="N23587">Mortariolum, <foreign lang="de">capellenfutter</foreign></s> </p> <p id="N2358D" type="main"> <s id="N2358F">Pi&longs;tillum, <foreign lang="de">&longs;to&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N23595" type="main"> <s id="N23597">Additamenta, <foreign lang="de">zu&longs;etze</foreign></s> </p> <p id="N2359D" type="main"> <s id="N2359F">Aeris &longs;cobs elimata, <foreign lang="de">kupferfeilich</foreign></s> </p> <p id="N235A5" type="main"> <s id="N235A7">Ferri &longs;cobs elimata, <foreign lang="de">ei&longs;enfeilich</foreign></s> </p> <p id="N235AD" type="main"> <s id="N235AF">Ochra ex plumbo facta, <foreign lang="de">pleigeel</foreign></s> </p> <p id="N235B5" type="main"> <s id="N235B7">Minium &longs;ecundarium, <foreign lang="de">menning</foreign></s> </p> <p id="N235BD" type="main"> <s id="N235BF">Plumbum ignis ui in cinerem re&longs;olu<lb/>tum, <foreign lang="de">pleia&longs;che</foreign></s> </p> <p id="N235C7" type="main"> <s id="N235C9">Canna ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ern rorlein</foreign></s> </p> <p id="N235CF" type="main"> <s id="N235D1">Forceps ferreus, <foreign lang="de">zange darinne man <lb/>kogeln geu&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N235D9" type="main"> <s id="N235DB">Vncus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;ern hecklein</foreign></s> </p> <p id="N235E1" type="main"> <s id="N235E3">Tabella, <foreign lang="de">tefelein</foreign></s> </p> <p id="N235E9" type="main"> <s id="N235EB">Aurum experiri argento uiuo, <foreign lang="de">an­<lb/>quicken</foreign></s> </p> <p id="N235F3" type="main"> <s id="N235F5">Æs liquefactum fundere in canalicu­<lb/>lum ferreum, <foreign lang="de">zeengi&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N235FD" type="main"> <s id="N235FF">Æs, uel plumbum, uel argentum, in <pb xlink:href="001/01/522.jpg"/>globulos di&longs;&longs;oluere, <foreign lang="de">kuppfer oder <lb/>plei/oder &longs;ilber kornen</foreign></s> </p> <p id="N2360B" type="main"> <s id="N2360D"><expan abbr="Plũbũ">Plumbum</expan> in globulos <expan abbr="reductũ">reductum</expan>, <foreign lang="de">gekornt <lb/>plei</foreign></s> </p> <p id="N2361C" type="main"> <s id="N2361E"><expan abbr="Aurũ">Aurum</expan> uel <expan abbr="argentũ">argentum</expan> coticula ex­<lb/>plorare, <foreign lang="de">gold oder &longs;ilber &longs;treichen</foreign></s> </p> <p id="N2362D" type="main"> <s id="N2362F">Acus, <foreign lang="de">&longs;ti eichnadeln</foreign></s> </p> <p id="N23635" type="main"> <s id="N23637">Acus ex auro & argento factæ, <foreign lang="de">gold <lb/>nadeln auf weis be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N2363F" type="main"> <s id="N23641">Acus ex auro & ære factæ, <foreign lang="de">goldna­<lb/>deln auf rot be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N23649" type="main"> <s id="N2364B">Acus ex auro & <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> & ære factæ, <lb/><foreign lang="de">gold nadeln auf weis <expan abbr="vñ">vnd</expan> rot be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N2365A" type="main"> <s id="N2365C">Acus ex <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> & ære factæ, <foreign lang="de">&longs;ilberna­<lb/>deln</foreign></s> </p> <p id="N23668" type="main"> <s id="N2366A">Libra, <foreign lang="de">pfund / nicht alleine wage</foreign></s> </p> <p id="N23670" type="main"> <s id="N23672">Prima libra minor, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> weglein <expan abbr="dariñen">darinnen</expan> <lb/>man das ertz vnd den zu&longs;atz einwiget</foreign></s> </p> <p id="N2367E" type="main"> <s id="N23680"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan>, <foreign lang="de">darinnen man das plei zuwiget</foreign></s> </p> <p id="N23689" type="main"> <s id="N2368B">Tertia, <foreign lang="de">darinnen man <expan abbr="dz">das</expan> korn aufzihet</foreign></s> </p> <p id="N23691" type="head"> <s id="N23693">LIBRO OCTAVO.</s> </p> <p id="N23696" type="main"> <s id="N23698">Materiam <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> di&longs;cernere à ter­<lb/>ris &c. <lb/><foreign lang="de">ertz&longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N236A5" type="main"> <s id="N236A7">Metallum rude uel uenam <expan abbr="præ&longs;tant&etilde;">præ&longs;tantem</expan> <lb/>à terris & &longs;axis &longs;ecernere, <foreign lang="de"><expan abbr="ertzklaub&etilde;">ertzklauben</expan></foreign></s> </p> <p id="N236B5" type="main"> <s id="N236B7">Metallum malleo percu&longs;&longs;um dilata­<lb/>re, <foreign lang="de">ertzquetz&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N236BF" type="main"> <s id="N236C1">Malleus quadrangulus & cra&longs;&longs;us, <lb/><foreign lang="de">quetz&longs;cher</foreign></s> </p> <p id="N236C8" type="main"> <s id="N236CA">Metallum cuneo &longs;ecare <gap/> partes, <foreign lang="de">das <lb/>ertz mit mei&longs;&longs;eln zu&longs;chroten</foreign></s> </p> <p id="N236D4" type="main"> <s id="N236D6">Metallum ferramento forficis &longs;imili <lb/>concidere, <foreign lang="de">das ertz mit einer &longs;cheren <lb/>zu&longs;chneiden</foreign></s> </p> <p id="N236E0" type="main"> <s id="N236E2">Ferramentum forficis &longs;imile, <foreign lang="de">&longs;chere</foreign></s> </p> <p id="N236E8" type="main"> <s id="N236EA">Venarum tundendarum modi, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en ertz zupuchen</foreign></s> </p> <p id="N236F2" type="main"> <s id="N236F4">Primus, <foreign lang="de">das ertzpuchen &longs;o gemein</foreign></s> </p> <p id="N236FA" type="main"> <s id="N236FC">Abacus, <foreign lang="de">puchbanck</foreign></s> </p> <p id="N23702" type="main"> <s id="N23704">Malleus alter, <foreign lang="de">puchammer vnd &longs;cheid <lb/>hammer</foreign></s> </p> <p id="N2370C" type="main"> <s id="N2370E">Vas altius, <foreign lang="de">ertz vhe&longs;lein</foreign></s> </p> <p id="N23714" type="main"> <s id="N23716">Vas humilius, <foreign lang="de">ertzaimer</foreign></s> </p> <p id="N2371C" type="main"> <s id="N2371E">Alter, <foreign lang="de">das ertz puchen mit feu&longs;teln</foreign></s> </p> <p id="N23724" type="main"> <s id="N23726">Tertius, <foreign lang="de">das ertz dre&longs;&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N2372C" type="main"> <s id="N2372E">Arca, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N23734" type="main"> <s id="N23736">Ferramentum, <foreign lang="de">ei&longs;ern &longs;chlegel</foreign></s> </p> <p id="N2373C" type="main"> <s id="N2373E">Area curta, <foreign lang="de">der kurtze herd</foreign></s> </p> <p id="N23744" type="main"> <s id="N23746">Rutrum ligneum, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N2374C" type="main"> <s id="N2374E">Venarum urendarum rationes, <lb/><foreign lang="de">die wei&longs;en ertz zuro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N2375B" type="main"> <s id="N2375D">Prima, <foreign lang="de">das gemeine ertzro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N23769" type="main"> <s id="N2376B">Strues lignorum, &longs;iue crates, <foreign lang="de">ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N23777" type="main"> <s id="N23779">Aquas immittere in <expan abbr="uenã">uenam</expan>, <expan abbr="u&longs;tã">u&longs;tam</expan>, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er <lb/>la&longs;&longs;en flie&longs;&longs;en auf das gero&longs;te ertz</foreign></s> </p> <p id="N23789" type="main"> <s id="N2378B">Secunda, <foreign lang="de">das zwitter ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N23797" type="main"> <s id="N23799">Tertia, <foreign lang="de">das glantzro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N237A5" type="main"> <s id="N237A7">Quarta, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/><expan abbr="&longs;t&etilde;">&longs;tem</expan> auf dem ei&longs;ern bleche</foreign></s> </p> <p id="N237B6" type="main"> <s id="N237B8">Quinta, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten auf den ei&longs;eren blech<lb/>en im ofen</foreign></s> </p> <p id="N237C6" type="main"> <s id="N237C8">Sexta, <foreign lang="de">das &longs;chiferro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N237D4" type="main"> <s id="N237D6">Fa&longs;ces uirgultorum, <foreign lang="de">gepund rei&longs;ig</foreign></s> </p> <p id="N237DC" type="main"> <s id="N237DE">Venas pilis præferratis tundere, <foreign lang="de">ertz <lb/>vnder den puchern <expan abbr="puch&etilde;/oder">puchen/oder</expan> &longs;chlecht <lb/>ertzpuchen</foreign></s> </p> <p id="N237EC" type="main"> <s id="N237EE">Machina qua uenæ &longs;iccæ pilis præfer <lb/>ratis <expan abbr="tundũtur">tunduntur</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> treuge puch werck</foreign></s> </p> <p id="N237FA" type="main"> <s id="N237FC">Truncus, <foreign lang="de">&longs;tock</foreign></s> </p> <p id="N23802" type="main"> <s id="N23804">Cap&longs;a, <foreign lang="de">kumpf oder puchtrog</foreign></s> </p> <p id="N2380A" type="main"> <s id="N2380C">Solea ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ern blech</foreign></s> </p> <p id="N23812" type="main"> <s id="N23814">Tigna tran&longs;uer&longs;aria, <foreign lang="de">querholtzer</foreign></s> </p> <p id="N2381A" type="main"> <s id="N2381C">Eorum foramina quadrangula, <foreign lang="de">laden</foreign></s> </p> <p id="N23822" type="main"> <s id="N23824">Pila, <foreign lang="de">&longs;tempfel oder puch&longs;temfel</foreign></s> </p> <p id="N2382A" type="main"> <s id="N2382C">Caput pili <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>, <foreign lang="de">pucher oder puchei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N23836" type="main"> <s id="N23838">Cuneus ferreus latus, <foreign lang="de">feder</foreign></s> </p> <p id="N2383E" type="main"> <s id="N23840">Dens pili, <foreign lang="de">deunrling</foreign></s> </p> <p id="N23846" type="main"> <s id="N23848">Dentes axis, <foreign lang="de">hebeblatten oder hebarm</foreign></s> </p> <p id="N2384E" type="main"> <s id="N23850">Quadrangula contignatio, <foreign lang="de">&longs;chrot</foreign></s> </p> <p id="N23856" type="main"> <s id="N23858">Cap&longs;a cuius fundum filis ferreis e&longs;t <lb/>contextum, <foreign lang="de">durchwurf</foreign></s> </p> <p id="N23860" type="main"> <s id="N23862"><expan abbr="Cribrũ">Cribrum</expan> <expan abbr="u&longs;itatũ">u&longs;itatum</expan>, <foreign lang="de">reder &longs;o <expan abbr="ein&etilde;">einem</expan> holtzenen <lb/>lauf mit <expan abbr="ein&etilde;">einem</expan> ei&longs;ern boden hat/hei&longs;zt die <lb/>arbeit <expan abbr="dz">das</expan> rodern vber die kreutzholtzer</foreign></s> </p> <p id="N2387B" type="main"> <s id="N2387D">Cap&longs;a patens, <foreign lang="de">ka&longs;tenreder</foreign></s> </p> <p id="N23883" type="main"> <s id="N23885">Magna cap&longs;a lignea, <foreign lang="de">&longs;chwengreder</foreign></s> </p> <p id="N2388B" type="main"> <s id="N2388D">Cribrum rotundatum, <foreign lang="de">&longs;iebreder &longs;o ei­<lb/>nen kupfernen lauf mit einem ei&longs;er­<lb/>nen boden hat</foreign></s> </p> <p id="N23897" type="main"> <s id="N23899">Neu&longs;olæ uerò, quod e&longs;t <expan abbr="metallũ">metallum</expan> &c. <lb/><foreign lang="de">das au&longs;z kleinen in Vngern</foreign></s> </p> <p id="N238A4" type="main"> <s id="N238A6">Longa cap&longs;a patens, <foreign lang="de">rolle</foreign></s> </p> <p id="N238AC" type="main"> <s id="N238AE">Breuis cap&longs;a patens, <foreign lang="de">durchlas</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/523.jpg"/> <p id="N238B7" type="main"> <s id="N238B9">Abacus, <foreign lang="de">bune</foreign></s> </p> <p id="N238BF" type="main"> <s id="N238C1">Cribrum quod uer&longs;atur in ua&longs;e aqua <lb/><expan abbr="rũ">rum</expan> ferè pleno, <foreign lang="de">der na&longs;&longs;e &longs;iebreder/oder<lb/>das na&longs;&longs;e au&longs;zredern durch das &longs;ieb</foreign></s> </p> <p id="N238CE" type="main"> <s id="N238D0">Corbis quæ uer&longs;atur in ua&longs;e aquis re <lb/>ferto, <foreign lang="de">der na&longs;&longs;e korbreder/oder <expan abbr="dz">das</expan> na&longs;&longs;e <lb/>au&longs;zredern durch den korb</foreign></s> </p> <p id="N238DA" type="main"> <s id="N238DC">Lanx, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N238E2" type="main"> <s id="N238E4"><expan abbr="Mol&etilde;di">Molendi</expan> rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;en gold <lb/>ertz vnd zwitter zumalen</foreign></s> </p> <p id="N238EF" type="main"> <s id="N238F1">Prima mola, <foreign lang="de">die gemein wei&longs;e da die <lb/>mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le ein wa&longs;&longs;errad treibet</foreign></s> </p> <p id="N238FF" type="main"> <s id="N23901">Tigna, <foreign lang="de">das mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lgebite</foreign></s> </p> <p id="N2390D" type="main"> <s id="N2390F">Axis, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N23915" type="main"> <s id="N23917">Codaces, <foreign lang="de">zapffen</foreign></s> </p> <p id="N2391D" type="main"> <s id="N2391F">Dimidiatæ armillæ ferreæ, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N23925" type="main"> <s id="N23927">Tympanum dentatum, <foreign lang="de">kamprad</foreign></s> </p> <p id="N2392D" type="main"> <s id="N2392F">Dentes, <foreign lang="de">kimen</foreign></s> </p> <p id="N23935" type="main"> <s id="N23937"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex fu&longs;is <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>, <foreign lang="de">getriebe</foreign></s> </p> <p id="N23948" type="main"> <s id="N2394A">Fu&longs;i, <foreign lang="de">&longs;pindeln</foreign></s> </p> <p id="N23950" type="main"> <s id="N23952">Axis ferreus &longs;tatutus, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N23958" type="main"> <s id="N2395A">Sub&longs;cus, <foreign lang="de">mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lei&longs;en oder mei&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N23966" type="main"> <s id="N23968">Molæ, <foreign lang="de">mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>l&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23974" type="main"> <s id="N23976">Infundibulum, <foreign lang="de">go&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N2397C" type="main"> <s id="N2397E">Lignea bractea rotundata, <foreign lang="de">lauf</foreign></s> </p> <p id="N23984" type="main"> <s id="N23986">Canalis, <foreign lang="de">melwinckel da es v&longs;z&longs;chütet</foreign></s> </p> <p id="N2398C" type="main"> <s id="N2398E"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan> mola, cuius rota ab equis aut <lb/>a&longs;inis aut capris uer&longs;atur, <foreign lang="de">die ro&longs;mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le</foreign></s> </p> <p id="N2399F" type="main"> <s id="N239A1">Tertia, cuius <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan> <expan abbr="calcãtes">calcantes</expan> <expan abbr="circũagũt">circumagunt</expan>, <lb/><foreign lang="de">die mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le mit der &longs;cheiben die man trit</foreign></s> </p> <p id="N239BA" type="main"> <s id="N239BC">Quarta, quæ manibus <expan abbr="circũacta">circunacta</expan> uer­<lb/>&longs;atur, <foreign lang="de">die handmu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le</foreign></s> </p> <p id="N239CE" type="main"> <s id="N239D0">Quinta, quæ uno eodemque <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> au<lb/>ri <expan abbr="uenã">uenam</expan> <expan abbr="tũdit">tundit</expan>, molit, lauando purgat, <lb/><foreign lang="de">di goldmu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le mit <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> <expan abbr="treug&etilde;">treugen</expan> puch werck</foreign></s> </p> <p id="N239F3" type="main"> <s id="N239F5">Tabellæ duæ inter &longs;e <expan abbr="trã&longs;uer&longs;æ">tran&longs;uer&longs;æ</expan> quas <lb/>tertia decu&longs;&longs;at, <foreign lang="de">der querl</foreign></s> </p> <p id="N23A01" type="main"> <s id="N23A03">Lauandi rationes, <foreign lang="de">die we&longs;chwerck</foreign></s> </p> <p id="N23A09" type="main"> <s id="N23A0B">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> we&longs;ch werck durch den &longs;chlem­<lb/>grabe</foreign></s> </p> <p id="N23A13" type="main"> <s id="N23A15">Canalis, <foreign lang="de">&longs;chlemgrabe</foreign></s> </p> <p id="N23A1B" type="main"> <s id="N23A1D">Eius caput, <foreign lang="de">durchlas</foreign></s> </p> <p id="N23A23" type="main"> <s id="N23A25">Canalis tran&longs;uer&longs;us, <foreign lang="de">quergerinne</foreign></s> </p> <p id="N23A2B" type="main"> <s id="N23A2D">Aquagij canalis, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;ergerinne</foreign></s> </p> <p id="N23A33" type="main"> <s id="N23A35">Rutrum ligneum, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23A3B" type="main"> <s id="N23A3D">Secunda, <foreign lang="de">das <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> vber <expan abbr="dz">das</expan> gevhelle</foreign></s> </p> <p id="N23A47" type="main"> <s id="N23A49">Tertia, <foreign lang="de">der gemeine &longs;chlemgraben</foreign></s> </p> <p id="N23A4F" type="main"> <s id="N23A51">Canalis deuexus &longs;iue minor, <foreign lang="de">oder &longs;chlem­<lb/>graben</foreign></s> </p> <p id="N23A59" type="main"> <s id="N23A5B">Eius caput, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N23A61" type="main"> <s id="N23A63">Trulla, <foreign lang="de">kelle</foreign></s> </p> <p id="N23A69" type="main"> <s id="N23A6B">Rutellum, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23A71" type="main"> <s id="N23A73">Lapilli nigri magni, <foreign lang="de">grober &longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23A79" type="main"> <s id="N23A7B">mediocres, <foreign lang="de">kretz&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23A81" type="main"> <s id="N23A83">parui, <foreign lang="de">zelwerck</foreign></s> </p> <p id="N23A89" type="main"> <s id="N23A8B">Duo canales deuexi, <foreign lang="de">oder zwifach &longs;chlem­<lb/>graben</foreign></s> </p> <p id="N23A93" type="main"> <s id="N23A95">Quarta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> vbern te&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N23A9F" type="main"> <s id="N23AA1">Lacus, <foreign lang="de">wa&longs;chtrog</foreign></s> </p> <p id="N23AA7" type="main"> <s id="N23AA9">Abacus, <foreign lang="de">bune</foreign></s> </p> <p id="N23AAF" type="main"> <s id="N23AB1">Quinta, <foreign lang="de">der kurtze herd</foreign></s> </p> <p id="N23AB7" type="main"> <s id="N23AB9">Sexta, <foreign lang="de">der planherd</foreign></s> </p> <p id="N23ABF" type="main"> <s id="N23AC1">Lintea, <foreign lang="de">planen</foreign></s> </p> <p id="N23AC7" type="main"> <s id="N23AC9">Altera area, <foreign lang="de">der wende herd</foreign></s> </p> <p id="N23ACF" type="main"> <s id="N23AD1">Septima, <foreign lang="de">die &longs;ieb arbeit</foreign></s> </p> <p id="N23AD7" type="main"> <s id="N23AD9">Cribrum angu&longs;tum, <foreign lang="de">das enge &longs;icbe</foreign></s> </p> <p id="N23ADF" type="main"> <s id="N23AE1">Succutere, <foreign lang="de">trosteren</foreign></s> </p> <p id="N23AE7" type="main"> <s id="N23AE9">Radius, <foreign lang="de">&longs;treicholtz</foreign></s> </p> <p id="N23AEF" type="main"> <s id="N23AF1">Cribrum angu&longs;tius, <foreign lang="de">das engere &longs;ieb</foreign></s> </p> <p id="N23AF7" type="main"> <s id="N23AF9">Cribrum angu&longs;ti&longs;&longs;imum, <foreign lang="de">das heren­<lb/>ne &longs;ieb/welches das engste</foreign></s> </p> <p id="N23B01" type="main"> <s id="N23B03">Machinæ quæ uenas udas pilis <lb/>præferratis <expan abbr="tũdũt">tundunt</expan>, <foreign lang="de">die na&longs;&longs;en puchwerck</foreign></s> </p> <p id="N23B0F" type="main"> <s id="N23B11">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> na&longs;&longs;e puchwerck vff <expan abbr="&longs;ilberg&etilde;ge">&longs;ilbergenge</expan></foreign></s> </p> <p id="N23B1A" type="main"> <s id="N23B1C">Cap&longs;a, <foreign lang="de">kumpff</foreign></s> </p> <p id="N23B22" type="main"> <s id="N23B24">Saxum, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23B2A" type="main"> <s id="N23B2C">Solea ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ener &longs;ol&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23B32" type="main"> <s id="N23B34">Lamina ferrea foraminum plena, <foreign lang="de">ei­<lb/>&longs;ern gitterlein</foreign></s> </p> <p id="N23B3C" type="main"> <s id="N23B3E">Canalis, <foreign lang="de">gerinne</foreign></s> </p> <p id="N23B44" type="main"> <s id="N23B46">Batillum ligneum, <foreign lang="de">holtzen &longs;chauflein</foreign></s> </p> <p id="N23B4C" type="main"> <s id="N23B4E">Batillum ferreum, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N23B54" type="main"> <s id="N23B56">Lacus, <foreign lang="de">&longs;umpff</foreign></s> </p> <p id="N23B5C" type="main"> <s id="N23B5E">Canaliculus, <foreign lang="de">gerinlein</foreign></s> </p> <p id="N23B64" type="main"> <s id="N23B66"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> na&longs;&longs;e puchwerck vff zwitter</foreign></s> </p> <p id="N23B6F" type="main"> <s id="N23B71">Canales, <foreign lang="de">puchgreben</foreign></s> </p> <p id="N23B77" type="main"> <s id="N23B79">Ramus <expan abbr="cõuolutus">conuolutus</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="zu&longs;a&mtilde;e">zu&longs;amne</expan> gewickelt <lb/>reis</foreign></s> </p> <p id="N23B88" type="main"> <s id="N23B8A">Lapilli nigri maiu&longs;culi, <foreign lang="de">graupen</foreign></s> </p> <p id="N23B90" type="main"> <s id="N23B92">mediocres, <foreign lang="de">über&longs;chus</foreign></s> </p> <p id="N23B98" type="main"> <s id="N23B9A">Limus, <foreign lang="de">&longs;chlam</foreign></s> </p> <p id="N23BA0" type="main"> <s id="N23BA2">Tertia, <foreign lang="de">das andere na&longs;&longs;e puch werck auf <lb/>zwitter</foreign></s> </p> <p id="N23BAA" type="main"> <s id="N23BAC">Canalis, <foreign lang="de">gerinne</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/524.jpg"/> <p id="N23BB5" type="main"> <s id="N23BB7">Ra&longs;trum tridens, <foreign lang="de">krail</foreign></s> </p> <p id="N23BBD" type="main"> <s id="N23BBF">Lacu&longs;culus, <foreign lang="de">&longs;umpflein</foreign></s> </p> <p id="N23BC5" type="main"> <s id="N23BC7">Ganales magni, <foreign lang="de">puchgreben</foreign></s> </p> <p id="N23BCD" type="main"> <s id="N23BCF">Canalis &longs;implici a&longs;&longs;imilis, <foreign lang="de">durchlas</foreign></s> </p> <p id="N23BD5" type="main"> <s id="N23BD7">Axiculus, <foreign lang="de">waltze</foreign></s> </p> <p id="N23BDD" type="main"> <s id="N23BDF">Conclaue, <foreign lang="de">bereit&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N23BE5" type="main"> <s id="N23BE7">Quarta, <foreign lang="de">das dritte na&longs;&longs;e puchwerck vff <lb/>zwitter</foreign></s> </p> <p id="N23BEF" type="main"> <s id="N23BF1">Canalis deuexus, <foreign lang="de">&longs;chlemgraben</foreign></s> </p> <p id="N23BF7" type="main"> <s id="N23BF9">Quo modo lapilli minutuli, quos flu<lb/>mina deferunt, capiuntur, <foreign lang="de">wie man <lb/>das affter auffehet</foreign></s> </p> <p id="N23C03" type="main"> <s id="N23C05">Extructiones &longs;imillimæ his quæ con<lb/>ficiuntur &longs;upra moletrinas, <foreign lang="de">where</foreign></s> </p> <p id="N23C0D" type="main"> <s id="N23C0F">Areæ, <foreign lang="de">au&longs;zge&longs;tochene pletze</foreign></s> </p> <p id="N23C15" type="main"> <s id="N23C17">Sepes obliquæ in pratis, <foreign lang="de">v&longs;z&longs;triche</foreign></s> </p> <p id="N23C1D" type="main"> <s id="N23C1F">Quo modo quatuor machinæ uno <lb/>in loco <expan abbr="cõ&longs;truũtur">con&longs;truuntur</expan>: duæ in &longs;uperiore <lb/>eius parte, & <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> in inferiore, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;e puchwerck übereinanoder zumachen</foreign></s> </p> <p id="N23C33" type="main"> <s id="N23C35">Quinta, <foreign lang="de">das gold puchwerck in <expan abbr="Kernt&etilde;">Kernte</expan></foreign></s> </p> <p id="N23C3E" type="main"> <s id="N23C40">Pila, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N23C46" type="main"> <s id="N23C48">Cap&longs;a, <foreign lang="de">puchtrog</foreign></s> </p> <p id="N23C4E" type="main"> <s id="N23C50">Laminæ foraminum plenæ, <foreign lang="de">&longs;enei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N23C56" type="main"> <s id="N23C58">A&longs;&longs;er qui erigi pote&longs;t, <foreign lang="de">wendebret</foreign></s> </p> <p id="N23C5E" type="main"> <s id="N23C60">A&longs;&longs;eres cauis pleni, <foreign lang="de">brete &longs;o rondte <lb/>tulcklein haben</foreign></s> </p> <p id="N23C68" type="main"> <s id="N23C6A">Alueus nauiculæ &longs;imilis, <foreign lang="de">&longs;eich&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N23C70" type="main"> <s id="N23C72">Ramentorum auri lauandorum rati­<lb/>ones, <foreign lang="de">das gold wa&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N23C7A" type="main"> <s id="N23C7C">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;ch&etilde;">wa&longs;chem</expan> vber <expan abbr="dz">das</expan> lochrichte bret</foreign></s> </p> <p id="N23C86" type="main"> <s id="N23C88">Secunda, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen in Wherern</foreign></s> </p> <p id="N23C8E" type="main"> <s id="N23C90">Cap&longs;a, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23C96" type="main"> <s id="N23C98">Rutrum ferreum, <foreign lang="de">ei&longs;erne kratze</foreign></s> </p> <p id="N23C9E" type="main"> <s id="N23CA0">Tabellæ, <foreign lang="de">rigel oder bret&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N23CA6" type="main"> <s id="N23CA8">Alueus niger, <foreign lang="de">&longs;ichertrog</foreign></s> </p> <p id="N23CAE" type="main"> <s id="N23CB0">Tertia, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen über drat bret mit <lb/>drate überzogen</foreign></s> </p> <p id="N23CB8" type="main"> <s id="N23CBA">Quarta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> Portugale&longs;i&longs;ch gold <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan></foreign></s> </p> <p id="N23CC3" type="main"> <s id="N23CC5">Caput areæ, <foreign lang="de">des herdes haubt</foreign></s> </p> <p id="N23CCB" type="main"> <s id="N23CCD">Tabellæ tran&longs;uer&longs;æ, <foreign lang="de">lei&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N23CD3" type="main"> <s id="N23CD5">Rutrum ligneum, <foreign lang="de">&longs;treicholtz</foreign></s> </p> <p id="N23CDB" type="main"> <s id="N23CDD"><expan abbr="Bacillũ">Bacillum</expan> <expan abbr="cu&longs;pidatũ">cu&longs;pidatum</expan>, <foreign lang="de">das &longs;pitzig holtzlin</foreign></s> </p> <p id="N23CEA" type="main"> <s id="N23CEC">Lanx, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N23CF2" type="main"> <s id="N23CF4">Mediæ lancis cauum, <foreign lang="de">das ronde v&longs;z­<lb/>gedrete tulcklein</foreign></s> </p> <p id="N23CFC" type="main"> <s id="N23CFE">Lanx &longs;triata, <foreign lang="de">die &longs;chu&longs;&longs;el &longs;o <expan abbr="iñwendig">innwendig</expan> <lb/>au&longs;zgedrehet von holen <expan abbr="faltz&etilde;">faltzem</expan> wie ein <lb/>&longs;chnecken heü&longs;zlin</foreign></s> </p> <p id="N23D10" type="main"> <s id="N23D12">Quinta, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen iiber das geratz­<lb/>te bret</foreign></s> </p> <p id="N23D1A" type="main"> <s id="N23D1C">Caua, <foreign lang="de">grublein</foreign></s> </p> <p id="N23D22" type="main"> <s id="N23D24">Canaliculi, <foreign lang="de">rutzlein</foreign></s> </p> <p id="N23D2A" type="main"> <s id="N23D2C">Sexta, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen über das gekerbte <lb/>bret</foreign></s> </p> <p id="N23D34" type="main"> <s id="N23D36">Canaliculi tran&longs;uer&longs;i, <foreign lang="de">querkerben</foreign></s> </p> <p id="N23D3C" type="main"> <s id="N23D3E">Septima, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen auffm herde da <lb/>das haubt keuliche tulcklein hat</foreign></s> </p> <p id="N23D46" type="main"> <s id="N23D48">Canaliculus, <foreign lang="de">kerbe oder rin&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N23D4E" type="main"> <s id="N23D50">Auri ramenta leuiora, <foreign lang="de"><expan abbr="fle&mtilde;icht">flemicht</expan> gold</foreign></s> </p> <p id="N23D59" type="main"> <s id="N23D5B">grauiora, <foreign lang="de">kornicht gold</foreign></s> </p> <p id="N23D61" type="main"> <s id="N23D63">Octaua, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen auffm herde&longs;o <lb/>vier eckicht grublein hat</foreign></s> </p> <p id="N23D6B" type="main"> <s id="N23D6D">Nona, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen auffm herde / welch<lb/>er von breten/&longs;o rauch vnd zotig</foreign></s> </p> <p id="N23D75" type="main"> <s id="N23D77">Decima, <foreign lang="de">das wa&longs;chen auffm herde mit <lb/>och&longs;en oder pferde heuten bedeckt</foreign></s> </p> <p id="N23D7F" type="main"> <s id="N23D81">Vndecima, <foreign lang="de">das gold &longs;amlen mit <expan abbr="vhel&etilde;">vhelen</expan></foreign></s> </p> <p id="N23D8A" type="main"> <s id="N23D8C">Duodecima, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen über das <lb/>gru<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ne tuch</foreign></s> </p> <p id="N23D9A" type="main"> <s id="N23D9C">Decimatertia, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen über das <lb/>herenne tuch</foreign></s> </p> <p id="N23DA4" type="main"> <s id="N23DA6">Decimaquarta, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen über den <lb/>ra&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N23DAE" type="main"> <s id="N23DB0">Decimaquinta, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen im gro&longs;&longs;<lb/>en &longs;ichertroge vnd &longs;ichern</foreign></s> </p> <p id="N23DB8" type="main"> <s id="N23DBA">Decima&longs;exta, <foreign lang="de">das gold &longs;ichern</foreign></s> </p> <p id="N23DC0" type="main"> <s id="N23DC2">Decima&longs;eptima, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;ch<expan abbr="&etilde;">en</expan> im hubel</foreign></s> </p> <p id="N23DCC" type="main"> <s id="N23DCE">Lauandæ materiæ <expan abbr="cũ">cum</expan> lapillis ni­<lb/>gris uel metallorum ramentis permi­<lb/>&longs;tæ rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;en zwitterberg <expan abbr="vñ">vnd</expan> <lb/>anoderer metalli&longs;cher ab&longs;chilfung zu&longs;eiffen</foreign></s> </p> <p id="N23DE2" type="main"> <s id="N23DE4">Prima, quæ uetus e&longs;t, <foreign lang="de">die alde &longs;eiffen ar<lb/>beit</foreign></s> </p> <p id="N23DEC" type="main"> <s id="N23DEE">Loci ualle&longs;tres, <foreign lang="de">thele</foreign></s> </p> <p id="N23DF4" type="main"> <s id="N23DF6">Loci deuexi & concaui, <foreign lang="de">&longs;chluchten</foreign></s> </p> <p id="N23DFC" type="main"> <s id="N23DFE">Lotores, <foreign lang="de">&longs;eiffner</foreign></s> </p> <p id="N23E04" type="main"> <s id="N23E06">Fo&longs;&longs;am agere longam & dediuem, <lb/><foreign lang="de">einen wa&longs;&longs;er graben machen/vnd im <lb/>ein ro&longs;ch geben</foreign></s> </p> <p id="N23E0F" type="main"> <s id="N23E11">Materia metallica, <foreign lang="de">das werek</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/525.jpg"/> <p id="N23E1A" type="main"> <s id="N23E1C">Cutis, <foreign lang="de">mott</foreign></s> </p> <p id="N23E22" type="main"> <s id="N23E24">Ligones lati, <foreign lang="de">radhauen</foreign></s> </p> <p id="N23E2A" type="main"> <s id="N23E2C">Ligones cu&longs;pidati, <foreign lang="de">keilhauen</foreign></s> </p> <p id="N23E32" type="main"> <s id="N23E34">Perones, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er &longs;tifeln</foreign></s> </p> <p id="N23E3A" type="main"> <s id="N23E3C">Furcæ ligneæ, <foreign lang="de">&longs;eiffengabeln</foreign></s> </p> <p id="N23E42" type="main"> <s id="N23E44">Batilla lignea, <foreign lang="de">&longs;eiffen &longs;chauffeln</foreign></s> </p> <p id="N23E4A" type="main"> <s id="N23E4C">Agitare, <foreign lang="de">&longs;chwencken</foreign></s> </p> <p id="N23E52" type="main"> <s id="N23E54">Lacu&longs;culus, <foreign lang="de">der gantze lauter trog</foreign></s> </p> <p id="N23E5A" type="main"> <s id="N23E5C">Lacu&longs;culus ei &longs;ubiectus, <foreign lang="de">oder vnodere trog</foreign></s> </p> <p id="N23E62" type="main"> <s id="N23E64">Canalis <expan abbr="quadrãgulus">quadrangulus</expan>, <foreign lang="de">oder anodere lauter­<lb/>trog</foreign></s> </p> <p id="N23E70" type="main"> <s id="N23E72">Ligo &longs;imilis ro&longs;tro anatis, <foreign lang="de">die <lb/>keilhau &longs;o ge&longs;talt wie ein <expan abbr="ent&etilde;">enten</expan> &longs;chnabel</foreign></s> </p> <p id="N23E7E" type="main"> <s id="N23E80">Materia <expan abbr="lapillorũ">lapillorum</expan> expers, <foreign lang="de">ge&longs;chwem­<lb/>&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N23E8C" type="main"> <s id="N23E8E">Secunda, <foreign lang="de">das &longs;eiffen über die <lb/>flo&longs;z/oder flo&longs;zgraben</foreign></s> </p> <p id="N23E96" type="main"> <s id="N23E98">Furca &longs;epticornis, <foreign lang="de">die &longs;eiffen gabel &longs;o <lb/>&longs;ieben zacken hat</foreign></s> </p> <p id="N23EA0" type="main"> <s id="N23EA2">Tertia, <foreign lang="de">die gerinarbeit</foreign></s> </p> <p id="N23EA8" type="main"> <s id="N23EAA">Batillum <expan abbr="ligneũ">ligneum</expan>, <foreign lang="de">holtzene rur&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N23EB4" type="main"> <s id="N23EB6">Batillum ligneum cui <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> cur­<lb/>tum, <foreign lang="de">holtzen &longs;chauflein</foreign></s> </p> <p id="N23EC2" type="main"> <s id="N23EC4">Quarta, <foreign lang="de">die vhas arbeit</foreign></s> </p> <p id="N23ECA" type="main"> <s id="N23ECC">Quinta, quæ noua e&longs;t, <foreign lang="de">die neue &longs;eiffen <lb/>arbeit/hei&longs;&longs;t übers blech</foreign></s> </p> <p id="N23ED4" type="main"> <s id="N23ED6">Cap&longs;a patens, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23EDC" type="main"> <s id="N23EDE">Lamina ferrea, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ei&longs;ern gelochert blech</foreign></s> </p> <p id="N23EE4" type="main"> <s id="N23EE6">Canalis, <foreign lang="de">gerinne</foreign></s> </p> <p id="N23EEC" type="main"> <s id="N23EEE">Tabellæ quarum alia alia altior e&longs;t, <lb/><foreign lang="de">das gevhelle vnd wider&longs;to&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N23EF5" type="main"> <s id="N23EF7">Lacus, <foreign lang="de">&longs;umpff</foreign></s> </p> <p id="N23EFD" type="main"> <s id="N23EFF">Materia, <foreign lang="de">werck</foreign></s> </p> <p id="N23F05" type="main"> <s id="N23F07">Rutrum ligneum, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N23F0D" type="main"> <s id="N23F0F">Res inanis, <foreign lang="de">das taube</foreign></s> </p> <p id="N23F15" type="main"> <s id="N23F17">Rutrum ferreum, <foreign lang="de">kratze</foreign></s> </p> <p id="N23F1D" type="main"> <s id="N23F1F">Præ&longs;es laboris, <foreign lang="de">der ober&longs;te &longs;eiffner</foreign></s> </p> <p id="N23F25" type="main"> <s id="N23F27">Lacu&longs;culus, <foreign lang="de">lautertrog</foreign></s> </p> <p id="N23F2D" type="main"> <s id="N23F2F">Sexta, quæ etiam po&longs;t hanc inuenta <lb/>e&longs;t, <foreign lang="de">die neulich&longs;te &longs;eiffen arbeit</foreign></s> </p> <p id="N23F37" type="main"> <s id="N23F39">Septima, <foreign lang="de">die flutgzeben</foreign></s> </p> <p id="N23F3F" type="main"> <s id="N23F41">Octaua, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gold <expan abbr="wa&longs;ch&etilde;">wa&longs;chem</expan> in wa&longs;&longs;er ri&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N23F4B" type="main"> <s id="N23F4D">Charadra, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;erri&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N23F53" type="main"> <s id="N23F55">Nona, <foreign lang="de">das polni&longs;ch pleiertz wa&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N23F5B" type="main"> <s id="N23F5D">Terra ferè lutea, <foreign lang="de">gluch</foreign></s> </p> <p id="N23F63" type="main"> <s id="N23F65">Argilla uda & areno&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chwilen</foreign></s> </p> <p id="N23F6B" type="main"> <s id="N23F6D">Cribrum æneum, <foreign lang="de">reder</foreign></s> </p> <p id="N23F73" type="main"> <s id="N23F75">Torrendi ratio, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="breñen">brennen</expan> im backofen</foreign></s> </p> <p id="N23F7F" type="main"> <s id="N23F81">Rutabulum, <foreign lang="de">&longs;chur&longs;tange</foreign></s> </p> <p id="N23F87" type="main"> <s id="N23F89">Ra&longs;tellum bidens, <foreign lang="de">pock</foreign></s> </p> <p id="N23F8F" type="main"> <s id="N23F91">Rutrum, <foreign lang="de">krucke</foreign></s> </p> <p id="N23F97" type="main"> <s id="N23F99">Materia quæ <expan abbr="dũ">dum</expan> <expan abbr="torr&etilde;tur">torrentur</expan> lapilli <expan abbr="cõflu">conflu</expan><lb/>it, <foreign lang="de">fa&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N23FAD" type="main"> <s id="N23FAF">Cremandi rationes <lb/>duæ, <foreign lang="de">zweierlei wei&longs;e zu ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N23FBD" type="main"> <s id="N23FBF">Altera, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="ro&longs;t&etilde;">ro&longs;tem</expan> im <expan abbr="v&longs;zge&longs;tochen&etilde;">v&longs;zge&longs;tochenem</expan> platze</foreign></s> </p> <p id="N23FCD" type="main"> <s id="N23FCF">Panes ex pyrite uel cadmia <expan abbr="cõflati">conflati</expan>, <lb/><foreign lang="de">&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N23FDA" type="main"> <s id="N23FDC">Altera, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten im ofen</foreign></s> </p> <p id="N23FE8" type="head"> <s id="N23FEA">LIBRO NONO.</s> </p> <p id="N23FED" type="main"> <s id="N23FEF">Excoquere, <foreign lang="de">&longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N23FF5" type="main"> <s id="N23FF7">Excoctio, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N23FFD" type="main"> <s id="N23FFF">Excoctor, <foreign lang="de">&longs;chmeltzer</foreign></s> </p> <p id="N24005" type="main"> <s id="N24007">Domicilium &longs;iue officina in qua <lb/>uenæ excoquuntur, <foreign lang="de">hutte</foreign></s> </p> <p id="N2400F" type="main"> <s id="N24011">Qui &longs;uccedit uicarius excoctoris mu<lb/>neri, <foreign lang="de">&longs;chmeltzer &longs;o ans mei&longs;ters &longs;tat trit</foreign></s> </p> <p id="N24019" type="main"> <s id="N2401B">Mini&longs;ter, <foreign lang="de">furlauffer</foreign></s> </p> <p id="N24021" type="main"> <s id="N24023">Fornax, <foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N24029" type="main"> <s id="N2402B">Os fornacis, <foreign lang="de">auge</foreign></s> </p> <p id="N24031" type="main"> <s id="N24033">Catinus, <foreign lang="de">tiegel oder &longs;por</foreign></s> </p> <p id="N24039" type="main"> <s id="N2403B">Humoris receptaculum, <foreign lang="de">aizucht</foreign></s> </p> <p id="N24041" type="main"> <s id="N24043">Camini pars patens quæ <expan abbr="fumũ">fumum</expan> emit­<lb/>tit, <foreign lang="de">rachloch</foreign></s> </p> <p id="N2404F" type="main"> <s id="N24051">Camini parietes duo, rectus & obli­<lb/>quus, <foreign lang="de">&longs;chleten</foreign></s> </p> <p id="N24059" type="main"> <s id="N2405B">Follis, <foreign lang="de">balg</foreign></s> </p> <p id="N24061" type="main"> <s id="N24063">Follium &longs;edilia, <foreign lang="de">balggeru&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N24069" type="main"> <s id="N2406B">Machina quæ folles comprimit, <foreign lang="de">die <lb/>welle &longs;o von einem wa&longs;&longs;errade <expan abbr="getrib&etilde;">getriben</expan> <lb/>würt mit irer zugeho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rung</foreign></s> </p> <p id="N2407F" type="main"> <s id="N24081"><expan abbr="Organũ">Organum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> folles diducit, <foreign lang="de">oder balgzug</foreign></s> </p> <p id="N2408E" type="main"> <s id="N24090">Follis partes</s> </p> <p id="N24093" type="main"> <s id="N24095">Tabulata, <foreign lang="de">balgbrete</foreign></s> </p> <p id="N2409B" type="main"> <s id="N2409D">Arcus, <foreign lang="de">bogel</foreign></s> </p> <p id="N240A3" type="main"> <s id="N240A5">Coria, <foreign lang="de">balgleder</foreign></s> </p> <p id="N240AB" type="main"> <s id="N240AD">Caput, <foreign lang="de">balghaubt</foreign></s> </p> <p id="N240B3" type="main"> <s id="N240B5">Tabellæ tiliaceæ <expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> latera cin­<lb/>gentes, <foreign lang="de">lindene lei&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N240C1" type="main"> <s id="N240C3">Foramen &longs;uperioris tabulati, <foreign lang="de">&longs;pund­<lb/>loch</foreign></s> </p> <p id="N240CB" type="main"> <s id="N240CD">Eius operculum, <foreign lang="de">&longs;pund</foreign></s> </p> <p id="N240D3" type="main"> <s id="N240D5">Cauda, <foreign lang="de">balg&longs;terzel</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/526.jpg"/> <p id="N240DE" type="main"> <s id="N240E0">Foramen &longs;piritale inferioris tabulati, <lb/><foreign lang="de">windfang</foreign></s> </p> <p id="N240E7" type="main"> <s id="N240E9">Operculum, <foreign lang="de">deckel des windfanges</foreign></s> </p> <p id="N240EF" type="main"> <s id="N240F1">Lorum, <foreign lang="de">rime</foreign></s> </p> <p id="N240F7" type="main"> <s id="N240F9">Annulus ferreus, <foreign lang="de">ring</foreign></s> </p> <p id="N240FF" type="main"> <s id="N24101">Pe&longs;&longs;ulus ligneus, <foreign lang="de">rigel</foreign></s> </p> <p id="N24107" type="main"> <s id="N24109">Claui cornuti, <foreign lang="de">balgna<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le</foreign></s> </p> <p id="N24115" type="main"> <s id="N24117">Cochlea, <foreign lang="de">&longs;chraube</foreign></s> </p> <p id="N2411D" type="main"> <s id="N2411F">Tabula, <foreign lang="de">&longs;chran</foreign></s> </p> <p id="N24125" type="main"> <s id="N24127">Naris, <foreign lang="de">lie&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N2412D" type="main"> <s id="N2412F">Bracteæ &longs;imul iunctæ, <foreign lang="de">das &longs;chlo&longs;&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N24135" type="main"> <s id="N24137">Follium &longs;edilia, <foreign lang="de">das ge&longs;telle zu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>n <lb/>bla&longs;zbelgen</foreign></s> </p> <p id="N24145" type="main"> <s id="N24147">Tigna humi locata, <foreign lang="de">Schwellen</foreign></s> </p> <p id="N2414D" type="main"> <s id="N2414F">Pali cuneati, <foreign lang="de">pfele</foreign></s> </p> <p id="N24155" type="main"> <s id="N24157">Tigna &longs;tatuta, <foreign lang="de">tocken</foreign></s> </p> <p id="N2415D" type="main"> <s id="N2415F">Tigilla, <foreign lang="de">tremlein</foreign></s> </p> <p id="N24165" type="main"> <s id="N24167">Fi&longs;tula, <foreign lang="de">form</foreign></s> </p> <p id="N2416D" type="main"> <s id="N2416F">Machinæ pars quæ folles com­<lb/>primit, <foreign lang="de">die welle mit den &longs;treichen</foreign></s> </p> <p id="N24177" type="main"> <s id="N24179">Tigilla quæ longis axis dentibus de­<lb/>pre&longs;&longs;a folles comprimunt, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N24181" type="main"> <s id="N24183">Vectis, <foreign lang="de">&longs;chinholtz oder &longs;chin/oder balg <lb/>&longs;tertzel</foreign></s> </p> <p id="N2418B" type="main"> <s id="N2418D">In&longs;trumentum ferreum, <foreign lang="de">&longs;chinhake</foreign></s> </p> <p id="N24193" type="main"> <s id="N24195">Organi folles diducentis partes</s> </p> <p id="N24198" type="main"> <s id="N2419A">Tignum <expan abbr="&longs;tatutũ">&longs;tatutum</expan> <expan abbr="perforatũ">perforatum</expan>, <foreign lang="de">klob&longs;eule</foreign></s> </p> <p id="N241A8" type="main"> <s id="N241AA">Tignum quod uer&longs;atur circum axicu<lb/>lum ferreum, <foreign lang="de">&longs;chwengel</foreign></s> </p> <p id="N241B2" type="main"> <s id="N241B4">Cap&longs;a, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N241BA" type="main"> <s id="N241BC">Machinæ cuius dentes tigilla de­<lb/>primunt partes</s> </p> <p id="N241C1" type="main"> <s id="N241C3">Axis, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N241C9" type="main"> <s id="N241CB">Rota, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;errad</foreign></s> </p> <p id="N241D1" type="main"> <s id="N241D3"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> quod ex fu&longs;is con&longs;tat, <foreign lang="de">fur­<lb/>geleg oder getriebe</foreign></s> </p> <p id="N241DE" type="main"> <s id="N241E0">Tympanum dentatum, <foreign lang="de">kamprad</foreign></s> </p> <p id="N241E6" type="main"> <s id="N241E8">Dentes tyrnpani, <foreign lang="de">kimen</foreign></s> </p> <p id="N241EE" type="main"> <s id="N241F0">Dentes axis, <foreign lang="de">&longs;triche</foreign></s> </p> <p id="N241F6" type="main"> <s id="N241F8">Puluis mi&longs;tus ex quo focus & ca<lb/>tinus conficiuntur, <foreign lang="de">ge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N24200" type="main"> <s id="N24202">Puluis carbonum, <foreign lang="de">kolge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N24208" type="main"> <s id="N2420A">Puluis terrenus, <foreign lang="de">erdge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N24210" type="main"> <s id="N24212">Crates, <foreign lang="de">horte</foreign></s> </p> <p id="N24218" type="main"> <s id="N2421A">In&longs;trumenta excoctorum, <foreign lang="de">aliaque</foreign></s> </p> <p id="N24220" type="main"> <s id="N24222">Scalæ, <foreign lang="de">flickleiter</foreign></s> </p> <p id="N24228" type="main"> <s id="N2422A">Spatha lignea, <foreign lang="de">flick&longs;cheit/oder kleib &longs;cheit</foreign></s> </p> <p id="N24230" type="main"> <s id="N24232">Focus, <foreign lang="de">herd im ofen</foreign></s> </p> <p id="N24238" type="main"> <s id="N2423A">Pilum, <foreign lang="de">&longs;to &longs;zbaum oder kolbe/oder &longs;to &longs;z <lb/>kolbe</foreign></s> </p> <p id="N24242" type="main"> <s id="N24244">Manubrium, <foreign lang="de">&longs;til</foreign></s> </p> <p id="N2424A" type="main"> <s id="N2424C">Lamina curuata, <foreign lang="de">&longs;porei&longs;en oder &longs;chelchin</foreign></s> </p> <p id="N24252" type="main"> <s id="N24254">Pilum æneum, <foreign lang="de">knpfferner &longs;to&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N2425A" type="main"> <s id="N2425C">Bacillum teres, <foreign lang="de">augen holtz</foreign></s> </p> <p id="N24262" type="main"> <s id="N24264">Alueus bracteis ligneis contextus, <lb/><foreign lang="de">&longs;chin vha&longs;&longs;z/oder fulvha&longs;&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N2426B" type="main"> <s id="N2426D">Va&longs;a è corio facta duo, quibus aqua <lb/>ad re&longs;tinguendum incendium, fi <lb/>quo officina conflagrat, hauritur, <lb/><foreign lang="de">liderne eimer</foreign></s> </p> <p id="N24278" type="main"> <s id="N2427A"><expan abbr="Siphũculus">Siphunculus</expan> orichalceus, quo eadem <lb/>hau&longs;ta exprimitur, <foreign lang="de">me&longs;&longs;ing &longs;prütze</foreign></s> </p> <p id="N24285" type="main"> <s id="N24287">Vnci duo, <foreign lang="de">feür haken</foreign></s> </p> <p id="N2428D" type="main"> <s id="N2428F">Rutrum unum, <foreign lang="de">feürkrucke</foreign></s> </p> <p id="N24295" type="main"> <s id="N24297"><expan abbr="In&longs;trumentũ">In&longs;trumentum</expan> ferreum quo terra uer­<lb/>beratur, <foreign lang="de">perei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N242A2" type="main"> <s id="N242A4">Pilum teres, <foreign lang="de">&longs;topholtz</foreign></s> </p> <p id="N242AA" type="main"> <s id="N242AC">Alter alueus, <foreign lang="de">trog</foreign></s> </p> <p id="N242B2" type="main"> <s id="N242B4">Contus, <foreign lang="de">&longs;techei&longs;en / oder augei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N242BA" type="main"> <s id="N242BC">Contus uncinatus, <foreign lang="de">&longs;chackenhacke</foreign></s> </p> <p id="N242C2" type="main"> <s id="N242C4">Recrementa, <foreign lang="de">&longs;chlacken</foreign></s> </p> <p id="N242CA" type="main"> <s id="N242CC">Furcilla ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;chlackengabel</foreign></s> </p> <p id="N242D2" type="main"> <s id="N242D4">Panes ex pyrice conflati, <foreign lang="de">&longs;tein oder lech</foreign></s> </p> <p id="N242DA" type="main"> <s id="N242DC">Mi&longs;tura auri uel argenti cum plum­<lb/>bo, <foreign lang="de">werck</foreign></s> </p> <p id="N242E4" type="main"> <s id="N242E6">Cochleare, <foreign lang="de">kelle</foreign></s> </p> <p id="N242EC" type="main"> <s id="N242EE">Catilli, <foreign lang="de"><expan abbr="pfeñlein">pfenllein</expan></foreign></s> </p> <p id="N242F6" type="main"> <s id="N242F8">Alter contus uncinatus, <foreign lang="de">renei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N242FE" type="main"> <s id="N24300">Rutrum, <foreign lang="de">kruckei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24306" type="main"> <s id="N24308">Spatha ferrea, <foreign lang="de">&longs;to&longs;zei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N2430E" type="main"> <s id="N24310">Prima uenarum <expan abbr="excoquendarũ">excoquendarum</expan> <lb/>ratio, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzeu auffin &longs;tich</foreign></s> </p> <p id="N2431C" type="main"> <s id="N2431E"><expan abbr="Venarũ">Venarum</expan> aliæ cito lique&longs;cunt, <foreign lang="de">etliche <lb/>ertz &longs;eind flü&longs;&longs;ig</foreign> / aliæ lentè, <foreign lang="de">etliche <lb/>&longs;eind &longs;trenge vnd wilde / arbeiten &longs;ich <lb/>&longs;eiger</foreign> / aliæ &longs;par&longs;im feruentes <expan abbr="nõ">non</expan> co<lb/>eunt in unum, <foreign lang="de">etliche arbeiten &longs;ich <lb/>zu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/> hei&longs;&longs;zgretig</foreign></s> </p> <p id="N24343" type="main"> <s id="N24345">Mi&longs;tura debilis & uiribus <expan abbr="car&etilde;s">carens</expan>, <foreign lang="de">ein <lb/>werg&longs;o mu&longs;ig vnd vn&longs;chmeidig</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/527.jpg"/> <p id="N24354" type="main"> <s id="N24356">Vt <expan abbr="nouũ">nouum</expan> plumbum imponi po&longs;&longs;it, <lb/><foreign lang="de">das man ander plei mag fur&longs;chlahen <lb/>ut diutius repugnent & re&longs;i&longs;tant <lb/>ignis ardori, &longs;o fe&longs;t vnd &longs;trenge &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N24365" type="main"> <s id="N24367">Additamenta, <foreign lang="de">zu&longs;etze</foreign></s> </p> <p id="N2436D" type="main"> <s id="N2436F">Vt interea uena cum additamentis li<lb/>quatis coqui po&longs;&longs;it, <foreign lang="de">das vnder des <lb/>das ertz vnd der zu&longs;atz mogen mit ein <lb/>ander ange&longs;oten werden</foreign></s> </p> <p id="N2437B" type="main"> <s id="N2437D">Tres uenarum excoquendarum <lb/>rationes, quibus os fornacis &longs;emper <lb/>patet, <foreign lang="de">die drei &longs;chmeltzen mit dem offe­<lb/>nen auge</foreign></s> </p> <p id="N2438B" type="main"> <s id="N2438D">Prima, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen aufm gang/oder <lb/>vber das holtzlein</foreign></s> </p> <p id="N24395" type="main"> <s id="N24397">Catinus, <foreign lang="de">der zargentiegel</foreign></s> </p> <p id="N2439D" type="main"> <s id="N2439F">Alter catinus, <foreign lang="de">der vndere tiegel</foreign></s> </p> <p id="N243A5" type="main"> <s id="N243A7">Altera, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen mit dem krom­<lb/>men ofen</foreign></s> </p> <p id="N243AF" type="main"> <s id="N243B1">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen auf die rohe &longs;chi<lb/>cht / oder aufm lech wie es die Tyroler <lb/>nennen</foreign></s> </p> <p id="N243BB" type="main"> <s id="N243BD">Contus uncinatus, <foreign lang="de">reumer</foreign></s> </p> <p id="N243C3" type="main"> <s id="N243C5">Ci&longs;ium cui e&longs;t ci&longs;ta cra&longs;&longs;is uiminibus <lb/>contexta, <foreign lang="de">me&longs;kubel</foreign></s> </p> <p id="N243CD" type="main"> <s id="N243CF">Rationes uenarum plumbi ni­<lb/>gri <expan abbr="excoquendarũ">excoquendarum</expan> propriæ, <foreign lang="de">die &longs;on­<lb/>derlichen wei&longs;en plei ertz zu &longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N243DD" type="main"> <s id="N243DF">Prima, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in Kernten</foreign></s> </p> <p id="N243E5" type="main"> <s id="N243E7">Secunda, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in Sach&longs;en <lb/>zu Gitel</foreign></s> </p> <p id="N243EF" type="main"> <s id="N243F1">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in We&longs;tphalen</foreign></s> </p> <p id="N243F7" type="main"> <s id="N243F9">Ma&longs;&longs;æ latæ, <foreign lang="de">&longs;chilen</foreign></s> </p> <p id="N243FF" type="main"> <s id="N24401">Quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in Polen</foreign></s> </p> <p id="N24407" type="main"> <s id="N24409">Fornacum cameræ quæ fumum con<lb/>cipiunt, <foreign lang="de">der rauchfang/oder gewel­<lb/>be vber den &longs;chmeltzofen darinnen <lb/>man den rauch fehet</foreign></s> </p> <p id="N24415" type="main"> <s id="N24417">Bracteæ ferreæ, <foreign lang="de">blatten</foreign></s> </p> <p id="N2441D" type="main"> <s id="N2441F">Æris rudis minus &longs;ynceri exco­<lb/>ctio apud Rhetos, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen des <lb/>kupfer gla&longs;zertz in der graff&longs;chafft Tyrol</foreign></s> </p> <p id="N24429" type="main"> <s id="N2442B">Excoctor primus, <foreign lang="de">der &longs;chmeltzer &longs;o die <lb/>ertz&longs;chicht arbeit</foreign></s> </p> <p id="N24433" type="main"> <s id="N24435">Va&longs;a capacia modiorum Romano­<lb/>rum ferè &longs;eptem, <foreign lang="de">&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N2443D" type="main"> <s id="N2443F">Recrementa plumbi, <foreign lang="de">plei&longs;chlacken</foreign></s> </p> <p id="N24445" type="main"> <s id="N24447">Lapis fi&longs;&longs;ilis, <foreign lang="de">&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N2444D" type="main"> <s id="N2444F">Lapis facile igni lique&longs;cens, <foreign lang="de">flu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>s</foreign></s> </p> <p id="N2445B" type="main"> <s id="N2445D">Primarij panes uel ex ære rudi <expan abbr="cõfla­ti">confla­<lb/>ti</expan> panes, <foreign lang="de">&longs;tein oder lech</foreign></s> </p> <p id="N24469" type="main"> <s id="N2446B">Mi&longs;tura cuius dimidia pars ex ære et <lb/>argento con&longs;tat, <foreign lang="de">kobelt</foreign></s> </p> <p id="N24473" type="main"> <s id="N24475">Alter excoctor, <foreign lang="de">der &longs;chmeltzer &longs;o die <lb/>plei &longs;chicht arbeit</foreign></s> </p> <p id="N2447D" type="main"> <s id="N2447F">Lapis ex quo conflatur plumbum ni<lb/>grum, <foreign lang="de">glascrtz vnd pleiertz</foreign></s> </p> <p id="N24487" type="main"> <s id="N24489">Panes duri qui plus argenti in &longs;e con<lb/>tinent, <foreign lang="de">reichhartwerck</foreign></s> </p> <p id="N24491" type="main"> <s id="N24493">Panes ærei fathi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N24499" type="main"> <s id="N2449B"><expan abbr="Secũdarij">Secundarij</expan> panes, <foreign lang="de"><expan abbr="vorpleit&longs;t&etilde;">vorpleit&longs;tem</expan> oder vor­<lb/>pleitlech</foreign></s> </p> <p id="N244A9" type="main"> <s id="N244AB">Mi&longs;tura æris & plumbi & <lb/>argenti, <foreign lang="de">werck</foreign></s> </p> <p id="N244B3" type="main"> <s id="N244B5">Tertiarij panes, <foreign lang="de">zwir vorpleit&longs;tein oder<lb/>lech</foreign></s> </p> <p id="N244BD" type="main"> <s id="N244BF">Tertius excoctor, <foreign lang="de">der &longs;chmeltzer &longs;o <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> <lb/>zwir vorpleiten &longs;tein oder lech arbeit</foreign></s> </p> <p id="N244CB" type="main"> <s id="N244CD">Panes duri in quibus minus argenti <lb/>ine&longs;t, <foreign lang="de">arm oder durhartwerck</foreign></s> </p> <p id="N244D5" type="main"> <s id="N244D7">Quartarij panes, <foreign lang="de">hartwerck</foreign></s> </p> <p id="N244DD" type="main"> <s id="N244DF">Vltimi panes, <foreign lang="de">pir&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N244E5" type="main"> <s id="N244E7">Alterius generis fornax, <foreign lang="de">der &longs;plei&longs;ofen</foreign></s> </p> <p id="N244ED" type="main"> <s id="N244EF">Lapis fi&longs;&longs;ilis æro&longs;us, <foreign lang="de">kupfer&longs;chifer oder<lb/>lech&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N244F7" type="main"> <s id="N244F9">Panes ex eo <expan abbr="cõfecti">confecti</expan> &longs;iue primarij, <lb/><foreign lang="de">&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N24504" type="main"> <s id="N24506">Panes præterea duplices &longs;unt: <lb/>quorum alteri ærei <expan abbr="exi&longs;tũt">exi&longs;tunt</expan>, <foreign lang="de">kupferstein</foreign><lb/>alteri cum primarijs panibus reco<lb/>qui &longs;olent, <foreign lang="de">trog&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N2451A" type="main"> <s id="N2451C">Liquor candidus primo è fornace de <lb/><expan abbr="flu&etilde;s">fluens</expan> cum Go&longs;elariæ excoquitur py<lb/>rites, <foreign lang="de">kobelt</foreign>: <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> parietes fornacis <lb/>exudant, <foreign lang="de">conterfei</foreign></s> </p> <p id="N24533" type="main"> <s id="N24535">Stannum, <foreign lang="de">&longs;chwartz plei</foreign></s> </p> <p id="N2453B" type="main"> <s id="N2453D">Plumbum depauperatum <foreign lang="de">fri&longs;ch plei</foreign></s> </p> <p id="N24543" type="main"> <s id="N24545">Ratio lapillorum nigrorum ex­<lb/>coquendorum, <foreign lang="de">das zin &longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N2454D" type="main"> <s id="N2454F">Saxum &longs;olidum quod in &longs;olo forna­<lb/>cis locatur, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N24557" type="main"> <s id="N24559">Saxa uilia quæ natura de diuer&longs;a ma<pb xlink:href="001/01/528.jpg"/>teria compo&longs;uit, <foreign lang="de">grind&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N24561" type="main"> <s id="N24563">Solarij <expan abbr="pauimentũ">pauimentum</expan>, <foreign lang="de">des &longs;ollers boden</foreign></s> </p> <p id="N2456D" type="main"> <s id="N2456F">Caminus, <foreign lang="de">glocke</foreign></s> </p> <p id="N24575" type="main"> <s id="N24577">Catinus, <foreign lang="de">gercute</foreign></s> </p> <p id="N2457D" type="main"> <s id="N2457F">Murus humilis, <foreign lang="de">furmeurlin</foreign></s> </p> <p id="N24585" type="main"> <s id="N24587">Contus, <foreign lang="de">&longs;techei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N2458D" type="main"> <s id="N2458F">Alter catinus, <foreign lang="de">zingrube</foreign></s> </p> <p id="N24595" type="main"> <s id="N24597">Lapilli nigri maiu&longs;culi, <foreign lang="de">grober&longs;tein</foreign> <lb/>mediocres, <foreign lang="de">nuttel&longs;tein</foreign> <lb/>minutuli, <foreign lang="de">kleiner&longs;tein</foreign> <lb/>collecti ex materia quæ la­<lb/>uatur, <foreign lang="de">&longs;eiffen&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N245B1" type="main"> <s id="N245B3">Rutrum, <foreign lang="de">reutkratze</foreign></s> </p> <p id="N245B9" type="main"> <s id="N245BB">Cancelli, <foreign lang="de">gatter</foreign></s> </p> <p id="N245C1" type="main"> <s id="N245C3"><expan abbr="Ferrũ">Ferrum</expan> <expan abbr="&longs;ignatoriũ">&longs;ignatorium</expan>, <foreign lang="de">gegraben &longs;tempel</foreign></s> </p> <p id="N245D0" type="main"> <s id="N245D2">Ma&longs;&longs;a ex cancellis formata, <foreign lang="de">palle</foreign></s> </p> <p id="N245D8" type="main"> <s id="N245DA">Fornacem interius <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan> glareis & <lb/>luto incru&longs;tare, <foreign lang="de">ofenen</foreign></s> </p> <p id="N245E6" type="main"> <s id="N245E8">Malleus quo &longs;axi arenarij, in &longs;olo for<lb/>nacis locandi, partes extuberantes <lb/>re&longs;ecantur, <foreign lang="de">pile</foreign></s> </p> <p id="N245F2" type="main"> <s id="N245F4"><expan abbr="Fornacũ">Fornacum</expan> camera quæ <expan abbr="fumũ">fumum</expan> reci<lb/>pit, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> zin&longs;chmeltzen mit <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> rauchfang</foreign></s> </p> <p id="N24607" type="main"> <s id="N24609">Focus in quo plumbum purga­<lb/>tur, <foreign lang="de">der flo&longs;herd</foreign></s> </p> <p id="N24611" type="main"> <s id="N24613">Catinus, <foreign lang="de">furherd oder zingrube</foreign></s> </p> <p id="N24619" type="main"> <s id="N2461B">Batillum, <foreign lang="de">kol&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N24621" type="main"> <s id="N24623">Folles teretes è corio facti, <foreign lang="de">ronde li­<lb/>derne bla&longs;belge</foreign></s> </p> <p id="N2462B" type="main"> <s id="N2462D">Orbis, <foreign lang="de">&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N24633" type="main"> <s id="N24635">Fornax in qua ferrum excoqui­<lb/>tur, <foreign lang="de">renherd</foreign></s> </p> <p id="N2463D" type="main"> <s id="N2463F">Magi&longs;ter, <foreign lang="de">renner</foreign></s> </p> <p id="N24645" type="main"> <s id="N24647">Certa uenæ men&longs;ura, <foreign lang="de">furmas</foreign></s> </p> <p id="N2464D" type="main"> <s id="N2464F">Via recrementorum, <foreign lang="de">lachtloch</foreign></s> </p> <p id="N24655" type="main"> <s id="N24657">Recrementa, <foreign lang="de">&longs;inder</foreign></s> </p> <p id="N2465D" type="main"> <s id="N2465F">Marculi lignei, <foreign lang="de">holtzene &longs;chlegel</foreign></s> </p> <p id="N24665" type="main"> <s id="N24667">Magnus malleus ferreus, <foreign lang="de">der hammer <lb/>den an wa&longs;&longs;errad hebet</foreign></s> </p> <p id="N2466F" type="main"> <s id="N24671">Secare in partes, <foreign lang="de">zu&longs;chroten</foreign></s> </p> <p id="N24677" type="main"> <s id="N24679">Adole&longs;cens, <foreign lang="de">der aufgi&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N2467F" type="main"> <s id="N24681">Alter camini focus, <foreign lang="de">der &longs;chmidherd</foreign></s> </p> <p id="N24687" type="main"> <s id="N24689">Ma&longs;&longs;æ ferreæ <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan>, <foreign lang="de">&longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ckei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24699" type="main"> <s id="N2469B">Bacilla ferrea, <foreign lang="de">&longs;tabei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N246A1" type="main"> <s id="N246A3">Fornax primæ a&longs;&longs;imilis, <foreign lang="de">ein <expan abbr="of&etilde;">ofen</expan> gleich <lb/>dem darinnen man die rohe&longs;chicht ar<lb/>beit / doch vil weiter vnd hoher</foreign></s> </p> <p id="N246B1" type="main"> <s id="N246B3">Focus fornacis ferrariæ, <foreign lang="de">&longs;chmidherd</foreign></s> </p> <p id="N246B9" type="main"> <s id="N246BB">Ratio aciei <expan abbr="cõficiendæ">conficiendæ</expan>, <foreign lang="de">die wei&longs;e <lb/>&longs;ta<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>l zumachen</foreign></s> </p> <p id="N246CD" type="main"> <s id="N246CF">Bacilla ex acie facta, <foreign lang="de">&longs;ta<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>l&longs;tebe</foreign></s> </p> <p id="N246DB" type="main"> <s id="N246DD">Venæ argenti uiui excoquendæ <lb/>rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;e queck&longs;ilber ertz zu&longs;ch­<lb/>meltzen</foreign></s> </p> <p id="N246E7" type="main"> <s id="N246E9">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="&longs;chmeltz&etilde;">&longs;chmeltzem</expan> im herde</foreign></s> </p> <p id="N246F3" type="main"> <s id="N246F5">Stibij uena, <foreign lang="de">&longs;piesglasertz</foreign></s> </p> <p id="N246FB" type="main"> <s id="N246FD"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="&longs;chmeltz&etilde;">&longs;chmeltzem</expan> auf die wei&longs;e des di<lb/>&longs;tillieren</foreign></s> </p> <p id="N2470C" type="main"> <s id="N2470E">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen im gewelbe</foreign></s> </p> <p id="N24714" type="main"> <s id="N24716">Quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen mit &longs;ande oder <lb/>a&longs;&longs;che aufm drifus</foreign></s> </p> <p id="N2471E" type="main"> <s id="N24720">Quinta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen mit &longs;ande oder <lb/>affche im windofen</foreign></s> </p> <p id="N24728" type="main"> <s id="N2472A">Rationes uenæ plumbi cinerei <lb/>excoquendæ, <foreign lang="de">das wi&longs;mut &longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N24732" type="main"> <s id="N24734">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen vber der gruben</foreign></s> </p> <p id="N2473A" type="main"> <s id="N2473C">Altera, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen in oder <expan abbr="fichten&etilde;">fichtenen</expan> <expan abbr="riñers">rinners</expan></foreign></s> </p> <p id="N24749" type="main"> <s id="N2474B">Tertia, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen in <expan abbr="ei&longs;ern&etilde;">ei&longs;ernem</expan> pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N24755" type="main"> <s id="N24757">Quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen im ofen einem <lb/>&longs;chmid ofen gleich</foreign></s> </p> <p id="N2475F" type="main"> <s id="N24761">Canaliculus, <foreign lang="de">rin&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N24767" type="main"> <s id="N24769">Quinta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen aufm herde &longs;o <lb/>auff der halde</foreign></s> </p> <p id="N24771" type="main"> <s id="N24773">Sexta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen aufm wendeherde</foreign></s> </p> <p id="N24779" type="main"> <s id="N2477B">Crates ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erner ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N24787" type="head"> <s id="N24789">LIBRO DECIMO.</s> </p> <p id="N2478C" type="main"> <s id="N2478E">Aqua ualens quæ aurum ab argento <lb/>&longs;ecernit, <foreign lang="de">&longs;cheidewa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N24796" type="main"> <s id="N24798">Puluis ualens qui aurum ab argento <lb/>&longs;ecernit, <foreign lang="de">&longs;cheidepuluer</foreign></s> </p> <p id="N247A0" type="main"> <s id="N247A2">Fornax, <foreign lang="de">heintze</foreign></s> </p> <p id="N247A8" type="main"> <s id="N247AA">Catinus fictilis, <foreign lang="de">rondtenen vhas</foreign></s> </p> <p id="N247B0" type="main"> <s id="N247B2">Ampulla uitrea, <foreign lang="de">kolbe</foreign></s> </p> <p id="N247B8" type="main"> <s id="N247BA">Foramina &longs;piritalia, <foreign lang="de">windlocher</foreign></s> </p> <p id="N247C0" type="main"> <s id="N247C2">Operculum, <foreign lang="de">helm oder aleinbick</foreign></s> </p> <p id="N247C8" type="main"> <s id="N247CA">Naris operculi, <foreign lang="de">des helms &longs;chnautze</foreign></s> </p> <p id="N247D0" type="main"> <s id="N247D2">Altera ampulla uitrea, <foreign lang="de">vorlegglas</foreign></s> </p> <p id="N247D8" type="main"> <s id="N247DA">Feces, <foreign lang="de">todenkopfe</foreign></s> </p> <p id="N247E0" type="main"> <s id="N247E2">Aurum ab argento &longs;ecernere, <lb/><foreign lang="de">gold vom &longs;ilber &longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N247E9" type="main"> <s id="N247EB">Argentum cum aqua ualente permi­<pb xlink:href="001/01/529.jpg"/>&longs;tum, <foreign lang="de">&longs;ilberig &longs;cheide wa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N247F5" type="main"> <s id="N247F7"><expan abbr="Ferramentũ">Ferramentum</expan> uul&longs;ellæ &longs;imile, <foreign lang="de">ein <expan abbr="kla&mtilde;e">klamme</expan> <lb/>&longs;o gleich wie ein nopei&longs;en i&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N24806" type="main"> <s id="N24808">Argentum ab auro &longs;eparare, <foreign lang="de">&longs;il­<lb/>ber von golde &longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N24810" type="main"> <s id="N24812">Fi&longs;tulæ ex bracteis factæ, <foreign lang="de">rorlein o­<lb/>der rollein</foreign></s> </p> <p id="N2481A" type="main"> <s id="N2481C">Altera ratio &longs;ecernendi auri ab argen<lb/>to, <foreign lang="de">das &longs;cheiden im gus</foreign></s> </p> <p id="N24824" type="main"> <s id="N24826">Ea triplex e&longs;t</s> </p> <p id="N24829" type="main"> <s id="N2482B">Prima perficitur &longs;ulfure, <foreign lang="de">das i&longs;t das <lb/>&longs;cheiden im gus durch &longs;chwefel</foreign></s> </p> <p id="N24833" type="main"> <s id="N24835">Fornax quæ foraminibus uento in­<lb/>&longs;piratur, uulgo uento&longs;a, <foreign lang="de">windofen</foreign></s> </p> <p id="N2483D" type="main"> <s id="N2483F">Sulfur argento admi&longs;cere, <foreign lang="de">das &longs;ilber <lb/>im &longs;chwefel feulen</foreign></s> </p> <p id="N24847" type="main"> <s id="N24849">Mi&longs;tura, <foreign lang="de">das pleichmal</foreign></s> </p> <p id="N2484F" type="main"> <s id="N24851">Aurea ma&longs;&longs;ula, <foreign lang="de">konig</foreign></s> </p> <p id="N24857" type="main"> <s id="N24859">Secunda perficitur &longs;tibio, <foreign lang="de">das i&longs;t das <lb/>&longs;cheiden im gus durch &longs;pi&longs;glas</foreign></s> </p> <p id="N24861" type="main"> <s id="N24863">Exilire, <foreign lang="de">herraus &longs;prutzen</foreign></s> </p> <p id="N24869" type="main"> <s id="N2486B">In <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan> uel circum ferri, <foreign lang="de"><expan abbr="getrib&etilde;">getriben</expan> <expan abbr="werd&etilde;">werden</expan></foreign></s> </p> <p id="N2487B" type="main"> <s id="N2487D">Catinus ferreus, <foreign lang="de">gi&longs;puckel</foreign></s> </p> <p id="N24883" type="main"> <s id="N24885">Alternis res qua&longs;dam quæ purgant, <lb/>alternis aurum ponere, <foreign lang="de"><expan abbr="cementir&etilde;">cementiren</expan></foreign></s> </p> <p id="N2488F" type="main"> <s id="N24891">Tertia rebus compo&longs;itis perficitur, <lb/><foreign lang="de">das i&longs;t das &longs;cheiden im gus durch ge­<lb/>mi&longs;chte puluer</foreign></s> </p> <p id="N2489A" type="main"> <s id="N2489C">Æs ab auro &longs;eparare, <foreign lang="de">kupfer vom gold <lb/>&longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N248A4" type="main"> <s id="N248A6">Officina &longs;iue <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan>, in quo <lb/><expan abbr="plũbũ">plumbum</expan> ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;eparatur, <foreign lang="de">treibehutte</foreign></s> </p> <p id="N248B9" type="main"> <s id="N248BB">Fornax &longs;ecunda, <foreign lang="de">treibeherd</foreign></s> </p> <p id="N248C1" type="main"> <s id="N248C3">Duo muri interiores, <foreign lang="de">das kreutze</foreign></s> </p> <p id="N248C9" type="main"> <s id="N248CB">Orbis ex &longs;axo formatus, <foreign lang="de">rond&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N248D1" type="main"> <s id="N248D3">Murus qui principalem murum ab <lb/>igni defendit, <foreign lang="de">&longs;child</foreign></s> </p> <p id="N248DB" type="main"> <s id="N248DD">Canaliculus per quem effluit &longs;puma <lb/>argenti, <foreign lang="de">gletga&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N248E5" type="main"> <s id="N248E7">Operculum, <foreign lang="de">treibehut</foreign></s> </p> <p id="N248ED" type="main"> <s id="N248EF">Operimentum, <foreign lang="de">&longs;turtze</foreign></s> </p> <p id="N248F5" type="main"> <s id="N248F7">Circuli, <foreign lang="de">ringe</foreign></s> </p> <p id="N248FD" type="main"> <s id="N248FF">Bacilla, <foreign lang="de">&longs;tebe</foreign></s> </p> <p id="N24905" type="main"> <s id="N24907">Fi&longs;tula, <foreign lang="de">form</foreign></s> </p> <p id="N2490D" type="main"> <s id="N2490F">Foriculæ, <foreign lang="de">&longs;chnepperlein</foreign></s> </p> <p id="N24915" type="main"> <s id="N24917">Artifex, <foreign lang="de">abtreiber</foreign></s> </p> <p id="N2491D" type="main"> <s id="N2491F">Pilum, <foreign lang="de">&longs;to&longs;&longs;el oder kolbe</foreign></s> </p> <p id="N24925" type="main"> <s id="N24927">Catinus, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N2492D" type="main"> <s id="N2492F">Media catini pars, <foreign lang="de">&longs;po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>r</foreign></s> </p> <p id="N2493B" type="main"> <s id="N2493D">Lamina ferrea utrinque curuata, <foreign lang="de">&longs;cha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>b­<lb/>ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N2494B" type="main"> <s id="N2494D">Spuma argenti, <foreign lang="de">glete</foreign></s> </p> <p id="N24953" type="main"> <s id="N24955">Contus uncinatus, <foreign lang="de">glethake</foreign></s> </p> <p id="N2495B" type="main"> <s id="N2495D">Ligna longa, <foreign lang="de">treibe&longs;cheite</foreign></s> </p> <p id="N24963" type="main"> <s id="N24965">Scamna, <foreign lang="de">po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cke</foreign></s> </p> <p id="N24971" type="main"> <s id="N24973">Cunei ferrei, <foreign lang="de">ei&longs;erne mei&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N24979" type="main"> <s id="N2497B">Plumbi cutis impura, <foreign lang="de">ab&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N24981" type="main"> <s id="N24983">Cochleare, <foreign lang="de">kelle</foreign></s> </p> <p id="N24989" type="main"> <s id="N2498B">Ferramentum cui figura cunei data, <lb/><foreign lang="de">&longs;chlei&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24992" type="main"> <s id="N24994">Panis argenteus, <foreign lang="de">plick&longs;ilber</foreign></s> </p> <p id="N2499A" type="main"> <s id="N2499C">Orichalcea fila colligata, <foreign lang="de">die me&longs;&longs;ene <lb/>pur&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N249A4" type="main"> <s id="N249A6">Molybdæna, <foreign lang="de">herdplei</foreign></s> </p> <p id="N249AC" type="main"> <s id="N249AE">Pompholyx lutea, <foreign lang="de">geler hutrauch</foreign></s> </p> <p id="N249B4" type="main"> <s id="N249B6">Grus, <foreign lang="de">der gezeug damite man den hui <lb/>auffhebet/den nennen etliche einen <lb/>&longs;torch/etliche einen kranich</foreign></s> </p> <p id="N249C0" type="main"> <s id="N249C2">Axis &longs;tatutus, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N249C8" type="main"> <s id="N249CA">Paries camini obliquus, <foreign lang="de">flache &longs;chlete</foreign></s> </p> <p id="N249D0" type="main"> <s id="N249D2">Loculamentum, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N249D8" type="main"> <s id="N249DA">Axiculus ferreus quadrangulus, <foreign lang="de">ei&longs;er<lb/>ner viereckicht welchin</foreign></s> </p> <p id="N249E2" type="main"> <s id="N249E4">Orbes lignei, <foreign lang="de">&longs;cheiben</foreign></s> </p> <p id="N249EA" type="main"> <s id="N249EC"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> <expan abbr="&qring;d">quod</expan> ex fu&longs;is <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>, <foreign lang="de">furgeleg</foreign></s> </p> <p id="N249FD" type="main"> <s id="N249FF">Tympanum dentatum, <foreign lang="de">kamprad</foreign></s> </p> <p id="N24A05" type="main"> <s id="N24A07">Ro&longs;trum, <foreign lang="de">&longs;chnabel</foreign></s> </p> <p id="N24A0D" type="main"> <s id="N24A0F">Lingua, <foreign lang="de">hund</foreign></s> </p> <p id="N24A15" type="main"> <s id="N24A17">Vectis, <foreign lang="de">wirbel</foreign></s> </p> <p id="N24A1D" type="main"> <s id="N24A1F">Fornax &longs;ecunda concamerata, <foreign lang="de">ein ge<lb/>welbter treibeherd</foreign></s> </p> <p id="N24A27" type="main"> <s id="N24A29">Veruculum, <foreign lang="de">das ei&longs;en wie ein brat&longs;pie&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N24A2F" type="main"> <s id="N24A31">Tubuli, <foreign lang="de">rorlein</foreign></s> </p> <p id="N24A37" type="main"> <s id="N24A39">Fornax <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> item <expan abbr="cõcamerata">concamerata</expan>: &longs;ed <lb/>quæ in <expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> à proxima differt, <lb/><foreign lang="de">der treibeherd in Polen vnd Vngern</foreign></s> </p> <p id="N24A4E" type="main"> <s id="N24A50">Via, <foreign lang="de">ga&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N24A56" type="main"> <s id="N24A58">Fornax &longs;ecunda uento expo&longs;ita, <foreign lang="de">das <lb/>treiben vnder dem klotze</foreign></s> </p> <p id="N24A60" type="main"> <s id="N24A62">Argentum perpurgare, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;ilberbreñen">&longs;ilberbrennen</expan></foreign></s> </p> <p id="N24A6A" type="main"> <s id="N24A6C">V&longs;trina, <foreign lang="de">das gemach darinnen <pb xlink:href="001/01/530.jpg"/>man &longs;ilber brennet</foreign></s> </p> <p id="N24A76" type="main"> <s id="N24A78">Pilum, <foreign lang="de">&longs;to&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N24A7E" type="main"> <s id="N24A80">Eius dentes, <foreign lang="de">zacken</foreign></s> </p> <p id="N24A86" type="main"> <s id="N24A88">Pilum dentibus carens, <foreign lang="de">kolbe</foreign></s> </p> <p id="N24A8E" type="main"> <s id="N24A90">Te&longs;ta, <foreign lang="de">te&longs;t&longs;chirbel</foreign> / puluis etiam quo <lb/>repleta e&longs;t, te&longs;ta nominatur, Ger­<lb/>manice, <foreign lang="de">te&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N24A9E" type="main"> <s id="N24AA0">Magi&longs;ter &longs;iue purgator <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, <foreign lang="de">&longs;ilber<lb/>brenner</foreign></s> </p> <p id="N24AAC" type="main"> <s id="N24AAE">Cultellus utrinque acutus, <foreign lang="de">me&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N24AB4" type="main"> <s id="N24AB6">Globus, <foreign lang="de">kogel</foreign></s> </p> <p id="N24ABC" type="main"> <s id="N24ABE">Ferramentum cui imponuntur ligna <lb/><foreign lang="de">das brandei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24AC5" type="main"> <s id="N24AC7">Circulus alterius ferramenti in muro <lb/>inclu&longs;i, <foreign lang="de">der ei&longs;erne hake</foreign></s> </p> <p id="N24ACF" type="main"> <s id="N24AD1">Ferreum <expan abbr="in&longs;trum&etilde;tum">in&longs;trumentum</expan> cuius extima <lb/>pars &longs;ur&longs;um uer&longs;us eminet, <foreign lang="de">der ei­<lb/>&longs;erne hake daran ein rond <expan abbr="holtz&etilde;">holtzem</expan> klotz<lb/>lein i&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N24AE5" type="main"> <s id="N24AE7">Sella, <foreign lang="de">das me&longs;&longs;ing klotz</foreign></s> </p> <p id="N24AED" type="main"> <s id="N24AEF">Foris ferrea, <foreign lang="de">das ei&longs;erne thorlein</foreign></s> </p> <p id="N24AF5" type="main"> <s id="N24AF7">Cultellus, <foreign lang="de">klincke</foreign></s> </p> <p id="N24AFD" type="main"> <s id="N24AFF"><expan abbr="In&longs;trumentũ">In&longs;trumentum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>, <foreign lang="de">das gebogen ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24B0C" type="main"> <s id="N24B0E">In&longs;trumentum ferreum cuius extima <lb/>pars recta &longs;ur&longs;um uer&longs;us extat, <foreign lang="de">der <lb/>ei&longs;erne hake</foreign></s> </p> <p id="N24B18" type="main"> <s id="N24B1A">Aliud in&longs;trumentum ferreum uul&longs;el<lb/>læ &longs;imile, <foreign lang="de">klenime</foreign></s> </p> <p id="N24B22" type="main"> <s id="N24B24">Ratio argenti in te&longs;ta, &longs;ub tegu­<lb/>la collocata, perpurgandi, <foreign lang="de">das &longs;il­<lb/>berbrennen vnder der mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ffel</foreign></s> </p> <p id="N24B34" type="main"> <s id="N24B36">Tegula, <foreign lang="de">muffel</foreign></s> </p> <p id="N24B3C" type="head"> <s id="N24B3E">LIBRO XI.</s> </p> <p id="N24B41" type="main"> <s id="N24B43">Argentum ab ære &longs;eparare, <foreign lang="de">&longs;eigern</foreign></s> </p> <p id="N24B49" type="main"> <s id="N24B4B">Officina &longs;iue domicilium in quo <lb/><expan abbr="argentũ">argentum</expan> ab ære &longs;eparatur, <foreign lang="de">&longs;eigerhutte</foreign></s> </p> <p id="N24B56" type="main"> <s id="N24B58">Paries camini rectus, <foreign lang="de">&longs;chnurgerichte <lb/>&longs;chlete</foreign></s> </p> <p id="N24B60" type="main"> <s id="N24B62">Paries camini obliquus, <foreign lang="de">flache &longs;chlete</foreign></s> </p> <p id="N24B68" type="main"> <s id="N24B6A">Canalis, <foreign lang="de">rinne</foreign></s> </p> <p id="N24B70" type="main"> <s id="N24B72">Focus extra domicilium in quo <lb/>ma&longs;&longs;æ plumbeæ liquantur, <foreign lang="de">der zu <lb/>lasherd</foreign></s> </p> <p id="N24B7C" type="main"> <s id="N24B7E">Murus qui <expan abbr="quartũ">quartum</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan> <expan abbr="longũ">longum</expan> mu­<lb/>nit contra uim ignis, <foreign lang="de">&longs;child</foreign></s> </p> <p id="N24B92" type="main"> <s id="N24B94">Vehiculum, <foreign lang="de">wha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>nlein</foreign></s> </p> <p id="N24BA0" type="main"> <s id="N24BA2">Grus, <foreign lang="de">kranich</foreign></s> </p> <p id="N24BA8" type="main"> <s id="N24BAA">Catinus, <foreign lang="de">tiegel</foreign></s> </p> <p id="N24BB0" type="main"> <s id="N24BB2">Catilli, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N24BB8" type="main"> <s id="N24BBA"><expan abbr="Quiddã">Quiddam</expan> &longs;pumæ argenti &longs;imile, <foreign lang="de">dorn­<lb/>lein</foreign></s> </p> <p id="N24BC5" type="main"> <s id="N24BC7">Pilum quo <expan abbr="frangũtur">franguntur</expan> panes æ­<lb/>rei, <foreign lang="de">kupferbrecher</foreign></s> </p> <p id="N24BD3" type="main"> <s id="N24BD5">Truncus, <foreign lang="de">&longs;tock</foreign></s> </p> <p id="N24BDB" type="main"> <s id="N24BDD">Ma&longs;&longs;a plumbea, <foreign lang="de">plei&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N24BE3" type="main"> <s id="N24BE5">Sella ænea, <foreign lang="de">&longs;attel</foreign></s> </p> <p id="N24BEB" type="main"> <s id="N24BED">Pilum, <foreign lang="de">&longs;tempffel</foreign></s> </p> <p id="N24BF3" type="main"> <s id="N24BF5">Caput pili, <foreign lang="de">kupferbrecher</foreign></s> </p> <p id="N24BFB" type="main"> <s id="N24BFD">Tigna &longs;tatuta, <foreign lang="de">&longs;eulen</foreign></s> </p> <p id="N24C03" type="main"> <s id="N24C05">Tigna tran&longs;uer&longs;a, <foreign lang="de">rigel</foreign></s> </p> <p id="N24C0B" type="main"> <s id="N24C0D">Dens quadrangulus, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N24C13" type="main"> <s id="N24C15">Axis, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N24C1B" type="main"> <s id="N24C1D">Eius dentes, <foreign lang="de">arme</foreign></s> </p> <p id="N24C23" type="main"> <s id="N24C25">Axiculus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;ern welchin</foreign></s> </p> <p id="N24C2B" type="main"> <s id="N24C2D">Fi&longs;tula ænea, <foreign lang="de">kupfern welchin oder rore</foreign></s> </p> <p id="N24C33" type="main"> <s id="N24C35">Clauus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;erner nahel</foreign></s> </p> <p id="N24C3B" type="main"> <s id="N24C3D">Fornax in qua calefiunt panes <lb/>ærei, <foreign lang="de">wermofen</foreign></s> </p> <p id="N24C45" type="main"> <s id="N24C47">Ra&longs;trum bidens, <foreign lang="de">krail &longs;o zwene zaken <lb/>hat</foreign></s> </p> <p id="N24C4F" type="main"> <s id="N24C51">Præ&longs;es officinæ, <foreign lang="de">huttenmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N24C57" type="main"> <s id="N24C59">Æs in quo ine&longs;t argentum tempera­<lb/>re cum plumbo, <foreign lang="de">plei zum &longs;ilbrigen <lb/>kupfer &longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N24C63" type="main"> <s id="N24C65">Temperatura, <foreign lang="de">mi&longs;&longs;chung oder zu&longs;chlag</foreign></s> </p> <p id="N24C6B" type="main"> <s id="N24C6D">Diues plumbum, <foreign lang="de">reich plei</foreign></s> </p> <p id="N24C73" type="main"> <s id="N24C75">Plumbum depauperatum, <foreign lang="de">fri&longs;chplei</foreign></s> </p> <p id="N24C7B" type="main"> <s id="N24C7D">Panis, <foreign lang="de">&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N24C83" type="main"> <s id="N24C85">Æris panes fathi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N24C8B" type="main"> <s id="N24C8D">Spinæ, <foreign lang="de">dorner</foreign></s> </p> <p id="N24C93" type="main"> <s id="N24C95">Fornaces in quibus æs cum plumbo <lb/>mi&longs;cetur, <foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N24C9D" type="main"> <s id="N24C9F">Catinus, <foreign lang="de">tiegel</foreign></s> </p> <p id="N24CA5" type="main"> <s id="N24CA7">Humoris receptaculum, <foreign lang="de">aizucht</foreign></s> </p> <p id="N24CAD" type="main"> <s id="N24CAF">Catinus æreus, <foreign lang="de">pfanne</foreign></s> </p> <p id="N24CB5" type="main"> <s id="N24CB7">Fornaces in quibus recrementa reco<lb/>quuntur, <foreign lang="de">&longs;chlackenofen</foreign></s> </p> <p id="N24CBF" type="main"> <s id="N24CC1">Excoctor, <foreign lang="de">&longs;chmeltzer</foreign></s> </p> <p id="N24CC7" type="main"> <s id="N24CC9">Rutrum, <foreign lang="de">kruckei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24CCF" type="main"> <s id="N24CD1">Lignum fi&longs;&longs;um & hians, <foreign lang="de">kloppe</foreign></s> </p> <p id="N24CD7" type="main"> <s id="N24CD9">Vncus, <foreign lang="de">hake</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/531.jpg"/> <p id="N24CE2" type="main"> <s id="N24CE4">Reliquiæ hordei ex quo cerui&longs;ia e&longs;t <lb/>facta, <foreign lang="de">treber</foreign></s> </p> <p id="N24CEC" type="main"> <s id="N24CEE">Fornax &longs;imilis furno, <foreign lang="de">&longs;plei&longs;ofen</foreign></s> </p> <p id="N24CF4" type="main"> <s id="N24CF6">Æs re&longs;iduum, <foreign lang="de">ge&longs;plie&longs;&longs;en kupfer</foreign></s> </p> <p id="N24CFC" type="main"> <s id="N24CFE">Æs ab&longs;tractum, <foreign lang="de">abzug</foreign></s> </p> <p id="N24D04" type="main"> <s id="N24D06">Magi&longs;ter, <foreign lang="de">&longs;plei&longs;mei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N24D0C" type="main"> <s id="N24D0E">Prima temperatura, <foreign lang="de">das vorpleien o­<lb/>der zu&longs;chlag auf fri&longs;ch ein&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N24D16" type="main"> <s id="N24D18">Stannum pauper, <foreign lang="de">fri&longs;ch ein&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N24D1E" type="main"> <s id="N24D20">Secunda temperatura, <foreign lang="de">der zu&longs;chlag <lb/>aufreiche ein&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N24D28" type="main"> <s id="N24D2A">Stannum mediocre, <foreign lang="de">reich ein&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N24D30" type="main"> <s id="N24D32">Tertia temperatura, <foreign lang="de">das vorpleien auf <lb/>den herd zu arbeiten</foreign></s> </p> <p id="N24D3A" type="main"> <s id="N24D3C">Stannum diues, <foreign lang="de">treib oder wergplei</foreign></s> </p> <p id="N24D42" type="main"> <s id="N24D44">Machinæ quibus panes leuantur & <lb/>reponuntur, <foreign lang="de">gezeuge / oder &longs;torche / <lb/>oder kranch</foreign> / no&longs;tri enim appellant <lb/>ciconias, Latini grues</s> </p> <p id="N24D51" type="main"> <s id="N24D53">Lingua, <foreign lang="de">der hund</foreign></s> </p> <p id="N24D59" type="main"> <s id="N24D5B">A&longs;&longs;er triangularis, <foreign lang="de">die tragbar</foreign></s> </p> <p id="N24D61" type="main"> <s id="N24D63">Fornax in qua argentum & <expan abbr="plũbum">plum<lb/>bum</expan> ab ære &longs;ecernuntur, <foreign lang="de">&longs;eigerofen</foreign></s> </p> <p id="N24D6F" type="main"> <s id="N24D71">Ba&longs;is, <foreign lang="de">das vndere teil des ofens</foreign></s> </p> <p id="N24D77" type="main"> <s id="N24D79">Focus, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N24D7F" type="main"> <s id="N24D81">Murus, <foreign lang="de">&longs;child</foreign></s> </p> <p id="N24D87" type="main"> <s id="N24D89">Parietes, <foreign lang="de">ei&longs;erne ofen wende</foreign></s> </p> <p id="N24D8F" type="main"> <s id="N24D91">Soleæ, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N24D97" type="main"> <s id="N24D99">Saxa quadrangula, <foreign lang="de">werck&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N24D9F" type="main"> <s id="N24DA1">Laminæ æreæ, <foreign lang="de">&longs;cherten</foreign></s> </p> <p id="N24DA7" type="main"> <s id="N24DA9">Particulæ eminentes, <foreign lang="de">zapfen</foreign></s> </p> <p id="N24DAF" type="main"> <s id="N24DB1">Ferrum uncinatum, <foreign lang="de">das ei&longs;en mit den <lb/>hecklein</foreign></s> </p> <p id="N24DB9" type="main"> <s id="N24DBB">Bacilla ferrea antecedentia, <foreign lang="de">die geloch <lb/>erten ci&longs;ernen &longs;tebe</foreign></s> </p> <p id="N24DC3" type="main"> <s id="N24DC5">Repagulum, <foreign lang="de">rigel</foreign></s> </p> <p id="N24DCB" type="main"> <s id="N24DCD">Secretor, <foreign lang="de">&longs;eigerer</foreign></s> </p> <p id="N24DD3" type="main"> <s id="N24DD5">Parietes qui &longs;unt à lateribus, <foreign lang="de">&longs;eiger­<lb/>gewende</foreign></s> </p> <p id="N24DDD" type="main"> <s id="N24DDF">Paries prior, <foreign lang="de">furwand</foreign></s> </p> <p id="N24DE5" type="main"> <s id="N24DE7">Bacilla ferrea, <foreign lang="de">&longs;tebe</foreign></s> </p> <p id="N24DED" type="main"> <s id="N24DEF">Pedes, <foreign lang="de">fu&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N24DF5" type="main"> <s id="N24DF7">Bracteæ, <foreign lang="de">blech</foreign></s> </p> <p id="N24DFD" type="main"> <s id="N24DFF">Lateres, <foreign lang="de">ei&longs;erne zie jel</foreign></s> </p> <p id="N24E05" type="main"> <s id="N24E07">Catinus, <foreign lang="de">tiegel</foreign></s> </p> <p id="N24E0D" type="main"> <s id="N24E0F">Forceps, <foreign lang="de">zange &longs;o einen haken hat</foreign></s> </p> <p id="N24E15" type="main"> <s id="N24E17">Contus uncinatus, <foreign lang="de">hake</foreign></s> </p> <p id="N24E1D" type="main"> <s id="N24E1F">Rutrum, <foreign lang="de">krucke</foreign></s> </p> <p id="N24E25" type="main"> <s id="N24E27">Panes fathi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N24E2D" type="main"> <s id="N24E2F">Spatha, <foreign lang="de">&longs;to&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24E35" type="main"> <s id="N24E37">Catilli ærei, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N24E3D" type="main"> <s id="N24E3F">Fornax in qua plumbum ab ar­<lb/>gento &longs;eparatur, <foreign lang="de">treibeheid</foreign></s> </p> <p id="N24E47" type="main"> <s id="N24E49">Fornax in qua ærei panes <expan abbr="&longs;athi&longs;c&etilde;tes">&longs;athi&longs;centes</expan> <lb/>torrentur, <foreign lang="de">derofen</foreign></s> </p> <p id="N24E55" type="main"> <s id="N24E57">Interior murus, <foreign lang="de">das futter</foreign></s> </p> <p id="N24E5D" type="main"> <s id="N24E5F">Laminæ æreæ, <foreign lang="de">&longs;cherten</foreign></s> </p> <p id="N24E65" type="main"> <s id="N24E67">Lacus, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;ertrog</foreign></s> </p> <p id="N24E6D" type="main"> <s id="N24E6F">Torrere, <foreign lang="de">derren</foreign></s> </p> <p id="N24E75" type="main"> <s id="N24E77">Stiriæ, <foreign lang="de">pleizacken</foreign></s> </p> <p id="N24E7D" type="main"> <s id="N24E7F">Magi&longs;ter &longs;iue torrefactor, <foreign lang="de">derrer</foreign></s> </p> <p id="N24E85" type="main"> <s id="N24E87">Supremi panes, <foreign lang="de">die obere &longs;cheiben <expan abbr="võ">vom</expan> <lb/>garherde</foreign></s> </p> <p id="N24E93" type="main"> <s id="N24E95">Viæ, <foreign lang="de">ga&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24E9B" type="main"> <s id="N24E9D">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chaufel</foreign></s> </p> <p id="N24EA3" type="main"> <s id="N24EA5">Contus, <foreign lang="de">&longs;chlackenei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24EAB" type="main"> <s id="N24EAD">Rutrum, <foreign lang="de">krucke</foreign></s> </p> <p id="N24EB3" type="main"> <s id="N24EB5">Contus uncinatus, <foreign lang="de">ha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ke</foreign></s> </p> <p id="N24EC1" type="main"> <s id="N24EC3">Ra&longs;trum bidens, <foreign lang="de">ha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ke mit zweien <lb/>zancken</foreign></s> </p> <p id="N24ED1" type="main"> <s id="N24ED3">Æs cinereum, <foreign lang="de">&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N24ED9" type="main"> <s id="N24EDB">Spatha, <foreign lang="de">&longs;to&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24EE1" type="main"> <s id="N24EE3">Spinæ, <foreign lang="de">ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;tdo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rner</foreign></s> </p> <p id="N24EF5" type="main"> <s id="N24EF7">Fornax in qua panes ærei torre­<lb/>facti coquuntur, <foreign lang="de">garherd</foreign></s> </p> <p id="N24EFF" type="main"> <s id="N24F01">Fornacis magi&longs;ter, <foreign lang="de">garmacher</foreign></s> </p> <p id="N24F07" type="main"> <s id="N24F09">Fornix, <foreign lang="de">boge</foreign></s> </p> <p id="N24F0F" type="main"> <s id="N24F11">Pila, <foreign lang="de">pfeiler</foreign></s> </p> <p id="N24F17" type="main"> <s id="N24F19">Æs ex panibus torrefactis conficere, <lb/><foreign lang="de">garmachen</foreign></s> </p> <p id="N24F20" type="main"> <s id="N24F22">Spatha, <foreign lang="de">&longs;to&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24F28" type="main"> <s id="N24F2A">Spatha exci&longs;oria, <foreign lang="de">&longs;chabei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24F30" type="main"> <s id="N24F32">Scopæ, <foreign lang="de">pe&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24F38" type="main"> <s id="N24F3A">Pi&longs;tilla, <foreign lang="de">&longs;to&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N24F40" type="main"> <s id="N24F42">Malleus ligneus, <foreign lang="de">holtzene heine</foreign></s> </p> <p id="N24F48" type="main"> <s id="N24F4A">Lamina ferrea utrinque recuruata <foreign lang="de">&longs;cher<lb/>chin</foreign></s> </p> <p id="N24F52" type="main"> <s id="N24F54">Catinus, <foreign lang="de">tiegel</foreign></s> </p> <p id="N24F5A" type="main"> <s id="N24F5C">Lamina, <foreign lang="de">&longs;charte</foreign></s> </p> <p id="N24F62" type="main"> <s id="N24F64">Bacillum ferreum, <foreign lang="de">nahel</foreign></s> </p> <p id="N24F6A" type="main"> <s id="N24F6C">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chaufel</foreign></s> </p> <p id="N24F72" type="main"> <s id="N24F74">Contus, <foreign lang="de">&longs;chlackei&longs;en</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/532.jpg"/> <p id="N24F7D" type="main"> <s id="N24F7F">Contus uncinatus, <foreign lang="de">reumei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24F85" type="main"> <s id="N24F87">Tertius contus, <foreign lang="de">garei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24F8D" type="main"> <s id="N24F8F">Mini&longs;ter, <foreign lang="de">helferknecht</foreign></s> </p> <p id="N24F95" type="main"> <s id="N24F97">Rutrum, <foreign lang="de">krucke</foreign></s> </p> <p id="N24F9D" type="main"> <s id="N24F9F">Spatha tertia, <foreign lang="de">&longs;chabei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24FA5" type="main"> <s id="N24FA7">A&longs;&longs;erculus curuatus, <foreign lang="de">das au&longs;zgehaw­<lb/>ene bretlein</foreign></s> </p> <p id="N24FAF" type="main"> <s id="N24FB1">Cuneus ferreus, <foreign lang="de">&longs;chlei&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N24FB7" type="main"> <s id="N24FB9">Panes ex &longs;pinis conficere, <foreign lang="de">&longs;tucke <lb/>au&longs;zdorneren machen</foreign></s> </p> <p id="N24FC1" type="main"> <s id="N24FC3">Addere, <foreign lang="de">zu&longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N24FC9" type="main"> <s id="N24FCB">Spinæ quæ de panibus, ex ære et <expan abbr="plũbo">plum<lb/>bo</expan> conflatis, dum &longs;tannum ab ære <lb/>&longs;ecerneretur, ortæ &longs;unt, <foreign lang="de">fri&longs;chdorner</foreign></s> </p> <p id="N24FD9" type="main"> <s id="N24FDB">Spinæ quæ de panibus, ex &longs;emel re­<lb/>coctis &longs;pinis conflatis, ortæ &longs;unt, <lb/><foreign lang="de">dorner &longs;o em mal gearbeit &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N24FE4" type="main"> <s id="N24FE6">Spinæ quæ de panibus, ex bis reco­<lb/>ctis &longs;pinis conflatis, ortæ &longs;unt, <foreign lang="de">dor­<lb/>ner &longs;o zweimal gearbeit &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N24FF0" type="main"> <s id="N24FF2">Spinæ, quæ dum panes fathi&longs;centes <lb/>torrerentur, ortæ &longs;unt, <foreign lang="de">ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;tdorner</foreign></s> </p> <p id="N25000" type="main"> <s id="N25002">Spinæ uiles, <foreign lang="de">ei&longs;erne dorner</foreign></s> </p> <p id="N25008" type="main"> <s id="N2500A">Spinæ uili&longs;&longs;imæ, <foreign lang="de">die gering&longs;ten dorner</foreign></s> </p> <p id="N25010" type="main"> <s id="N25012">Panes ex &longs;pinis uilibus confecti, <foreign lang="de">ei­<lb/>&longs;erne &longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N2501A" type="main"> <s id="N2501C">Recrementa quæ detrahit magi&longs;ter <lb/>qui æs è panibus torrefactis confi<lb/>cit, <foreign lang="de">gar&longs;chlacten</foreign></s> </p> <p id="N25026" type="main"> <s id="N25028">Æs luteum, <foreign lang="de">gelkupfer</foreign></s> </p> <p id="N2502E" type="main"> <s id="N25030">Cadmia, <foreign lang="de">kobelt</foreign></s> </p> <p id="N25036" type="main"> <s id="N25038">Æs caldarium, <foreign lang="de">lebeter kupfer</foreign></s> </p> <p id="N2503E" type="main"> <s id="N25040">Ramentum lotura <expan abbr="collectũ">collectum</expan>, <foreign lang="de">gekretze</foreign></s> </p> <p id="N2504A" type="main"> <s id="N2504C">Spinæ quæ de plumbo, cum in <expan abbr="&longs;ecũ­dis">&longs;ecun­<lb/>dis</expan> fornacibus &longs;eparatur ab argen<lb/>to, detrahuntur, <foreign lang="de">ab&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N2505A" type="main"> <s id="N2505C">Molybdæna in media catini parte or<lb/>ta, <foreign lang="de">&longs;po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rherd</foreign></s> </p> <p id="N2506A" type="head"> <s id="N2506C">LIBRO DVODECIMO.</s> </p> <p id="N2506F" type="main"> <s id="N25071">Salis conficiendi rationes, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en &longs;altz zumachen</foreign></s> </p> <p id="N25079" type="main"> <s id="N2507B">Prima, <foreign lang="de">wie man mehr&longs;altz macht</foreign></s> </p> <p id="N25081" type="main"> <s id="N25083">Salinæ, <foreign lang="de">au&longs;zge&longs;tochene pletze darinnen <lb/>&longs;altz gemacht wird</foreign></s> </p> <p id="N2508B" type="main"> <s id="N2508D">Incilia, <foreign lang="de">greben &longs;o mit &longs;teinen au&longs;zge­<lb/>maurt vnd vor&longs;trichen</foreign></s> </p> <p id="N25095" type="main"> <s id="N25097">O&longs;cula, <foreign lang="de">locher wie aizuchten/haben ire <lb/>&longs;chutzen / wan die pletze voller &longs;ein <lb/>&longs;chutzet man fur</foreign></s> </p> <p id="N250A1" type="main"> <s id="N250A3">Septum, <foreign lang="de">&longs;chleu&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N250A9" type="main"> <s id="N250AB">Ra&longs;tri lignei, <foreign lang="de">holtzene rechen</foreign></s> </p> <p id="N250B1" type="main"> <s id="N250B3">Batilla, <foreign lang="de">&longs;chauffeln</foreign></s> </p> <p id="N250B9" type="main"> <s id="N250BB"><expan abbr="Secũda">Secunda</expan>, <foreign lang="de">wie man das &longs;altz in <expan abbr="pfan&etilde;">pfanne</expan> &longs;eidt</foreign></s> </p> <p id="N250C8" type="main"> <s id="N250CA">Domicilium in quo &longs;al confici­<lb/>tur, <foreign lang="de">kot</foreign> / quod &longs;ic à Germanis appel­<lb/>latur propter fornaceos parietes, <expan abbr="&qring;s">quos</expan> <lb/>quidam faciunt: & tectum quod par<lb/>tim ex luto con&longs;tat</s> </p> <p id="N250DD" type="main"> <s id="N250DF">Prima domicilij pars, <foreign lang="de">&longs;tro&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N250E5" type="main"> <s id="N250E7">Secunda, <foreign lang="de">herd&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N250ED" type="main"> <s id="N250EF">Cupa, <foreign lang="de">bottich</foreign></s> </p> <p id="N250F5" type="main"> <s id="N250F7">Scamnum, <foreign lang="de">banck</foreign></s> </p> <p id="N250FD" type="main"> <s id="N250FF">Tertia &longs;iue po&longs;trema, <foreign lang="de">&longs;altz&longs;tet</foreign></s> </p> <p id="N25105" type="main"> <s id="N25107">Terra cliuuli in&longs;tar aggerata, <foreign lang="de">&longs;tuffe</foreign></s> </p> <p id="N2510D" type="main"> <s id="N2510F">Operculum, <foreign lang="de">decke</foreign></s> </p> <p id="N25115" type="main"> <s id="N25117">Focus, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N2511D" type="main"> <s id="N2511F">Bacillum ferreum, <foreign lang="de">&longs;teckei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25125" type="main"> <s id="N25127">Cortina, <foreign lang="de">pfanne</foreign></s> </p> <p id="N2512D" type="main"> <s id="N2512F">Tigilla in terra defo&longs;&longs;a, <foreign lang="de">&longs;tappeln</foreign></s> </p> <p id="N25135" type="main"> <s id="N25137">Tigilla eis immi&longs;&longs;a, <foreign lang="de">&longs;o<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ckba<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ume</foreign></s> </p> <p id="N25149" type="main"> <s id="N2514B">Minores perticæ, <foreign lang="de">kleine heck&longs;cheite</foreign></s> </p> <p id="N25151" type="main"> <s id="N25153">Minora bacilla ferrea uncinata, <foreign lang="de">heck­<lb/>&longs;cheit haken</foreign></s> </p> <p id="N2515B" type="main"> <s id="N2515D">Fibulæ, <foreign lang="de">&longs;chlurffen</foreign></s> </p> <p id="N25163" type="main"> <s id="N25165">Maiores perticæ, <foreign lang="de">gro&longs;&longs;e heck&longs;cheite</foreign></s> </p> <p id="N2516B" type="main"> <s id="N2516D">Maiora bacilla ferrea uncinata, <foreign lang="de">bort­<lb/>haken</foreign></s> </p> <p id="N25175" type="main"> <s id="N25177">Po&longs;terior foci pars, <foreign lang="de">witz&longs;ke</foreign></s> </p> <p id="N2517D" type="main"> <s id="N2517F">Paries inter <expan abbr="po&longs;terior&etilde;">po&longs;teriorem</expan> foci <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> & <lb/><expan abbr="tertiã">tertiam</expan> domicilij <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> medius, <foreign lang="de">zau<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>n</foreign></s> </p> <p id="N2519C" type="main"> <s id="N2519E">Anguli, <foreign lang="de">horner</foreign></s> </p> <p id="N251A4" type="main"> <s id="N251A6">Situla, <foreign lang="de">fulaimer</foreign></s> </p> <p id="N251AC" type="main"> <s id="N251AE">Modulus, <foreign lang="de">zober darinnen man das <lb/>au&longs;geteilt &longs;altzwa&longs;&longs;er in die ko<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>te tregt</foreign></s> </p> <p id="N251BC" type="main"> <s id="N251BE">Cochleare altum, <foreign lang="de">&longs;chu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ffe</foreign></s> </p> <p id="N251CA" type="main"> <s id="N251CC">Cupa parua, <foreign lang="de">bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>te</foreign></s> </p> <p id="N251D8" type="main"> <s id="N251DA">Canaliculus, <foreign lang="de">rinne</foreign></s> </p> <p id="N251E0" type="main"> <s id="N251E2">Magi&longs;ter, <foreign lang="de">wircker</foreign></s> </p> <p id="N251E8" type="main"> <s id="N251EA">Qui &longs;uccedit uicarius eius muneri, <lb/><foreign lang="de">knecht</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/533.jpg"/> <p id="N251F4" type="main"> <s id="N251F6">Mini&longs;ter, <foreign lang="de">helfferknecht</foreign></s> </p> <p id="N251FC" type="main"> <s id="N251FE">Adole&longs;cens, <foreign lang="de">greüder</foreign></s> </p> <p id="N25204" type="main"> <s id="N25206">Coquere, <foreign lang="de">&longs;ieden oder kochen</foreign></s> </p> <p id="N2520C" type="main"> <s id="N2520E">De&longs;pumare, <foreign lang="de">&longs;cheumen</foreign></s> </p> <p id="N25214" type="main"> <s id="N25216">Deco quere ut den&longs;etur in &longs;alem, <foreign lang="de">zu<lb/>&longs;altz brengen</foreign></s> </p> <p id="N2521E" type="main"> <s id="N25220">Spatha lignea, <foreign lang="de">rur&longs;cheit</foreign></s> </p> <p id="N25226" type="main"> <s id="N25228">Feruere, <foreign lang="de">&longs;ocken</foreign></s> </p> <p id="N2522E" type="main"> <s id="N25230">A&longs;&longs;er, <foreign lang="de">das horn bret</foreign></s> </p> <p id="N25236" type="main"> <s id="N25238">A&longs;&longs;eres qui cortinæ lateribus impo­<lb/>nuntur, <foreign lang="de">&longs;pene</foreign></s> </p> <p id="N25240" type="main"> <s id="N25242">Corbis, <foreign lang="de">korb</foreign>, quanquam in quibu&longs;<lb/>dam locis &longs;alem in alueos, non in<lb/>corbes, inijciunt</s> </p> <p id="N2524D" type="main"> <s id="N2524F">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N25255" type="main"> <s id="N25257">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;altz&longs;ieden in &longs;iedehei&longs;&longs;en <lb/>quellen</foreign></s> </p> <p id="N2525F" type="main"> <s id="N25261">Quarta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;altz &longs;ieden in <expan abbr="ei&longs;ern&etilde;">ei&longs;ernem</expan> topfen</foreign></s> </p> <p id="N2526B" type="main"> <s id="N2526D">Quinta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;altz &longs;ieden im herde &longs;o &longs;altz <lb/>wa&longs;&longs;er <expan abbr="aufbreñend">aufbrennend</expan> holtz go&longs;&longs;en wird</foreign></s> </p> <p id="N25279" type="main"> <s id="N2527B">Sexta, <foreign lang="de">das &longs;altz &longs;ieden au&longs;z gemachten <lb/>&longs;altzwa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N25283" type="main"> <s id="N25285">Dilutum, <foreign lang="de">lauge durch erdrich gemacht</foreign></s> </p> <p id="N2528B" type="main"> <s id="N2528D">Lixiuium, <foreign lang="de">lauge durch a&longs;&longs;che gemacht</foreign></s> </p> <p id="N25293" type="main"> <s id="N25295">Labrum, <foreign lang="de">wanne</foreign></s> </p> <p id="N2529B" type="main"> <s id="N2529D">Nitri conficiendi rationes, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en nitar oder tincar/oder baurach <lb/>zumachen</foreign></s> </p> <p id="N252A7" type="main"> <s id="N252A9">Prima, <foreign lang="de">das niter machen am Nilo</foreign></s> </p> <p id="N252AF" type="main"> <s id="N252B1">Secunda, <foreign lang="de">die wei&longs;e niter von gemach­<lb/>ter niter lauge zufieden</foreign></s> </p> <p id="N252B9" type="main"> <s id="N252BB">Ratio conficiendæ chry&longs;ocollæ, <lb/>quam boracem nominamus, <foreign lang="de">die wei<lb/>&longs;e borras zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N252C5" type="main"> <s id="N252C7">Ratio conficiendi halinitri, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;e &longs;almter zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N252CF" type="main"> <s id="N252D1">Alumiuis conficiendi rationes, <lb/><foreign lang="de">die wei&longs;en alaun zumachen</foreign></s> </p> <p id="N252D8" type="main"> <s id="N252DA">Prima, <foreign lang="de">die wei&longs;en alaun aus alauni&longs;ch­<lb/>em erdrich zumachen</foreign></s> </p> <p id="N252E2" type="main"> <s id="N252E4">Ca&longs;tellum, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N252EA" type="main"> <s id="N252EC">Lacus, <foreign lang="de">trog</foreign></s> </p> <p id="N252F2" type="main"> <s id="N252F4">Lacuna, <foreign lang="de">teich</foreign></s> </p> <p id="N252FA" type="main"> <s id="N252FC">Altera, <foreign lang="de">die wei&longs;en alaun au&longs;z <expan abbr="alauni&longs;ch&etilde;">alauni&longs;chem</expan> <lb/>fel&longs;zen zu machen</foreign></s> </p> <p id="N25308" type="main"> <s id="N2530A">Atramenti &longs;utorij conficiendi ra<lb/>tiones, <foreign lang="de">die wei&longs;en kupffer wa&longs;&longs;er zuma<lb/>chen</foreign></s> </p> <p id="N25314" type="main"> <s id="N25316">Prima, <foreign lang="de">wie die &longs;onne das kupfer <lb/>wa&longs;&longs;er wircken mag</foreign></s> </p> <p id="N2531E" type="main"> <s id="N25320">Secunda, <foreign lang="de">die wei&longs;e kupfer wa&longs;&longs;er au&longs;z <lb/>kupferwe&longs;richen wa&longs;&longs;er zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N25328" type="main"> <s id="N2532A">Re&longs;tis, <foreign lang="de">pe&longs;tener &longs;trick</foreign></s> </p> <p id="N25330" type="main"> <s id="N25332">Catini, <foreign lang="de">pfannen</foreign></s> </p> <p id="N25338" type="main"> <s id="N2533A">Tertia, <foreign lang="de">die wei&longs;e kupferwa&longs;&longs;er au&longs;z <expan abbr="&longs;ch­wartz&etilde;">&longs;ch­<lb/>wartzem</expan> atrament <expan abbr="vñ">vnm</expan> <expan abbr="dergleich&etilde;">dergleichem</expan> <expan abbr="zu&longs;ied&etilde;">zu&longs;iedem</expan></foreign></s> </p> <p id="N25351" type="main"> <s id="N25353">Quarta, <foreign lang="de">die wei&longs;e kupfer wa&longs;&longs;er au&longs;z erd <lb/>rich vnd &longs;tein damite es vormi&longs;chet <lb/>zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N2535D" type="main"> <s id="N2535F">Quinta, <foreign lang="de">wie &longs;ich kupferwa&longs;&longs;er auff &longs;toln <lb/>vor&longs;amlet</foreign></s> </p> <p id="N25367" type="main"> <s id="N25369">Sulfuris conficiendi rationes, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en &longs;chwe&longs;el zumachen</foreign></s> </p> <p id="N25371" type="main"> <s id="N25373">Prima, <foreign lang="de">das &longs;chwefel machen im topfen</foreign></s> </p> <p id="N25379" type="main"> <s id="N2537B">Secunda, <foreign lang="de">das &longs;chwefel machen im ofen <lb/>wie zu Kromenau</foreign></s> </p> <p id="N25383" type="main"> <s id="N25385">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;chwefel machen in krugen</foreign></s> </p> <p id="N2538B" type="main"> <s id="N2538D">Bituminis conficiendi ratio, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;e bergwachs au&longs;z &longs;teinoeli&longs;chen wa&longs;­<lb/>&longs;er zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N25397" type="main"> <s id="N25399">Chry&longs;ocollæ colligendæ ratio, <lb/><foreign lang="de">die wei&longs;e berggrun zuuor&longs;amlen</foreign></s> </p> <p id="N253A0" type="main"> <s id="N253A2">Ochra, <foreign lang="de">okergel</foreign></s> </p> <p id="N253A8" type="main"> <s id="N253AA">Vitri conficiendi ratio, <foreign lang="de">die wei&longs;e <lb/>glas zumachen</foreign></s> </p> <p id="N253B2" type="main"> <s id="N253B4">Sal ex cinere anthyllidis uel alterius <lb/>herbæ &longs;al&longs;æ factus, <foreign lang="de">&longs;alalkali</foreign></s> </p> <p id="N253BC" type="main"> <s id="N253BE">Fornax prima, <foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N253C4" type="main"> <s id="N253C6">Secunda, <foreign lang="de">glasofen</foreign></s> </p> <p id="N253CC" type="main"> <s id="N253CE">Tertia, <foreign lang="de">kulofen</foreign></s> </p> <p id="N253D4" type="main"> <s id="N253D6">FINIS.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/534.jpg"/> <p id="N253DC" type="head"> <s id="N253DE">INDEX SECVNDVS <lb/>CONTINENS EADEM REI ME­<lb/>tallicæ nomina Latina, Græcaque Gerinanice reddita, &longs;ed <lb/>in Lectoris gratiam, &longs;ecundum Alphabeti <lb/>ordinem dige&longs;ta.</s> </p> <p id="N253E9" type="main"> <s id="N253EB">Abacus, <foreign lang="de">bune</foreign></s> </p> <p id="N253F1" type="main"> <s id="N253F3">Accepti expen&longs;ique <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> red­<lb/>dere, <foreign lang="de">rechnung thun</foreign></s> </p> <p id="N253FF" type="main"> <s id="N25401">Accretiones <expan abbr="arborũ">arborum</expan> <expan abbr="añuæ">annuæ</expan>, <foreign lang="de">jarwachs</foreign></s> </p> <p id="N2540F" type="main"> <s id="N25411">Aciei conficiendæ ratio, <foreign lang="de">die wei&longs;z &longs;te<lb/>hel zu machen</foreign></s> </p> <p id="N25419" type="main"> <s id="N2541B">Acus, <foreign lang="de">&longs;treich nadeln</foreign></s> </p> <p id="N25421" type="main"> <s id="N25423">Acus ex auro & argento factæ, <foreign lang="de">gold <lb/>nadeln auff weis be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N2542B" type="main"> <s id="N2542D">Acus ex auro & ære factæ, <foreign lang="de">gold na­<lb/>deln anffrot be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N25435" type="main"> <s id="N25437">Acus ex auro & <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> & ære factæ, <lb/><foreign lang="de">goldnadeln auff weis <expan abbr="vñ">vnd</expan> rot be&longs;chickt</foreign></s> </p> <p id="N25446" type="main"> <s id="N25448">Acus ex argento & ære factæ, <foreign lang="de">&longs;ilber <lb/>nadeln</foreign></s> </p> <p id="N25450" type="main"> <s id="N25452">Addere, <foreign lang="de">zu&longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N25458" type="main"> <s id="N2545A">Additamenta, <foreign lang="de">zu&longs;eze</foreign></s> </p> <p id="N25460" type="main"> <s id="N25462">Adole&longs;cens lib. 9. <foreign lang="de">der aufgie&longs;er / greu­<lb/>der</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N2546B" type="main"> <s id="N2546D">Aduer&longs;a uenæ pars, <foreign lang="de">ein gegendrumb</foreign></s> </p> <p id="N25473" type="main"> <s id="N25475">Aer immobilis, <foreign lang="de">bo&longs;e wetter</foreign></s> </p> <p id="N2547B" type="main"> <s id="N2547D">Aer &longs;e fundit in caua terræ, & rur&longs;us <lb/>cuolat, <foreign lang="de">das wetter zeihet aus vnd <lb/><expan abbr="cin/&longs;o&mtilde;er">ein/&longs;omner</expan> zeit zum hoch&longs;ten ein zum <lb/>mder&longs;ten heraus/winter zeit zum ni­<lb/>der&longs;ten ein/zum hoch&longs;ten heraus</foreign></s> </p> <p id="N2548E" type="main"> <s id="N25490">Æris panes fathi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N25496" type="main"> <s id="N25498">Æris rudis minus &longs;ynceri excoctio <lb/>apud Rhetos, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen des <lb/>kupffers/gla&longs;zertz in der graff&longs;chafft <lb/>Tyroll</foreign></s> </p> <p id="N254A4" type="main"> <s id="N254A6">Æris &longs;cobs elimata, <foreign lang="de">kupffer feilich</foreign></s> </p> <p id="N254AC" type="main"> <s id="N254AE">Æs ab auro &longs;eparare, <foreign lang="de">kupffer <expan abbr="võ">vom</expan> gold <lb/>&longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N254BA" type="main"> <s id="N254BC">Æs ab&longs;tractum, <foreign lang="de">abzug</foreign></s> </p> <p id="N254C2" type="main"> <s id="N254C4">Æs caldarium, <foreign lang="de">lebeter cupffer</foreign></s> </p> <p id="N254CA" type="main"> <s id="N254CC">Æs cinereum, <foreign lang="de">&longs;anffer</foreign></s> </p> <p id="N254D2" type="main"> <s id="N254D4">Æs ex panibus torrefactis conficere, <lb/><foreign lang="de">gar machen</foreign></s> </p> <p id="N254DB" type="main"> <s id="N254DD">Æs in quo ine&longs;t argentum tempera­<lb/>re cum plumbo, <foreign lang="de">plei in &longs;ilbrigen <lb/>kupffer &longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N254E7" type="main"> <s id="N254E9">Æs luteum, <foreign lang="de">geel kupffer</foreign></s> </p> <p id="N254EF" type="main"> <s id="N254F1">Æs liquefactum fundere in canalicu<lb/>lum ferreum, <foreign lang="de">zeengie&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N254F9" type="main"> <s id="N254FB">Æs, uel plumbum, uel argentum in <lb/>globulos di&longs;&longs;oluere, <foreign lang="de">kupffer oder <lb/>plei oder &longs;ilber kornen</foreign></s> </p> <p id="N25505" type="main"> <s id="N25507">Æs re&longs;iduum, <foreign lang="de">ge&longs;plie&longs;zen kupffer</foreign></s> </p> <p id="N2550D" type="main"> <s id="N2550F">Africus, <foreign lang="de">der wind &longs;o vom mittel &longs;uden <lb/>we&longs;t wehet</foreign></s> </p> <p id="N25517" type="main"> <s id="N25519">Agere cuniculum, <foreign lang="de">ein &longs;toln treiben</foreign></s> </p> <p id="N2551F" type="main"> <s id="N25521">Agitare, <foreign lang="de">&longs;chwencken</foreign></s> </p> <p id="N25527" type="main"> <s id="N25529">Ala, <foreign lang="de">flogel</foreign></s> </p> <p id="N2552F" type="main"> <s id="N25531">Alueus maior, <foreign lang="de">bergtrog</foreign></s> </p> <p id="N25537" type="main"> <s id="N25539">Alueus minor, <foreign lang="de">ertztrog</foreign></s> </p> <p id="N2553F" type="main"> <s id="N25541">Alueus nauiculæ &longs;imilis, <foreign lang="de">&longs;eich&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N25547" type="main"> <s id="N25549">Alueus niger, <foreign lang="de">&longs;icher trog</foreign></s> </p> <p id="N2554F" type="main"> <s id="N25551">Altanus, <foreign lang="de">der windt &longs;o &longs;uden &longs;udenwe&longs;t <lb/>wehet oder geth</foreign></s> </p> <p id="N25559" type="main"> <s id="N2555B">Alternis res qua&longs;dam quæ purgant, <lb/>alternis aurum ponere,<foreign lang="de"> cementiren</foreign></s> </p> <p id="N25562" type="main"> <s id="N25564">Aluminis conficiendi rationes, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en alaun zu machen/ prima, die <lb/>wei&longs;en alaun aus alauni&longs;cheni erdrich <lb/>zumachen/ Altera, die wei&longs;en alaun <lb/>au&longs;z alauni&longs;chen fel&longs;zen zu machen</foreign></s> </p> <p id="N25572" type="main"> <s id="N25574">Ampulla uitrea, <foreign lang="de">kolb</foreign></s> </p> <p id="N2557A" type="main"> <s id="N2557C">Ampulla altera uitrea, <foreign lang="de">vorleg gla&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N25582" type="main"> <s id="N25584">Anguli, <foreign lang="de">horner</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N2558B" type="main"> <s id="N2558D">Annulus ferreus, <foreign lang="de">ring</foreign></s> </p> <p id="N25593" type="main"> <s id="N25595">Antæ excauatæ, <foreign lang="de">das au&longs;zge&longs;ch weiffte <lb/>beider &longs;eits/oder &longs;trudel <expan abbr="dariñe">darinne</expan> der heng <lb/>&longs;itzer aufzeihet vnd wider le&longs;t vor <lb/>vhallen</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/535.jpg"/> <p id="N255A8" type="main"> <s id="N255AA">Aquagij canales, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;ergerinne</foreign></s> </p> <p id="N255B0" type="main"> <s id="N255B2">Aquaria ua&longs;a, <foreign lang="de">die geva<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;z <expan abbr="dariñen">darinnen</expan> man <lb/>wa&longs;&longs;er zeihet</foreign></s> </p> <p id="N255C4" type="main"> <s id="N255C6">Aqua ualens quæ aurum ab argento <lb/>&longs;ecernit, <foreign lang="de">&longs;cheide wa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N255CE" type="main"> <s id="N255D0">Aquilo, <foreign lang="de">oder wind &longs;o von mittel nort o&longs;t <lb/>wehet</foreign></s> </p> <p id="N255D8" type="main"> <s id="N255DA">Arcus, <foreign lang="de">bogel</foreign></s> </p> <p id="N255E0" type="main"> <s id="N255E2">Area fodinarum, <foreign lang="de">ma&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N255E8" type="main"> <s id="N255EA">Area, <foreign lang="de">herd</foreign></s> </p> <p id="N255F0" type="main"> <s id="N255F2">Area curta, <foreign lang="de">der kurtz herd</foreign></s> </p> <p id="N255F8" type="main"> <s id="N255FA">Area altera, <foreign lang="de">der wende herd</foreign></s> </p> <p id="N25600" type="main"> <s id="N25602">Area capitis fodinarum, <foreign lang="de">fundt grube</foreign></s> </p> <p id="N25608" type="main"> <s id="N2560A">Area capitis aduer&longs;i fodinarum, <foreign lang="de">fund <lb/>grube des gegendrumbs</foreign></s> </p> <p id="N25612" type="main"> <s id="N25614">Area fodinarum aduer&longs;a, <foreign lang="de">ein ma&longs;&longs;e <lb/>des gegendrumbs</foreign></s> </p> <p id="N2561C" type="main"> <s id="N2561E">Area rotunda, <foreign lang="de">vniblauff / ein gepell</foreign></s> </p> <p id="N25624" type="main"> <s id="N25626">Areæ, <foreign lang="de">au&longs;zge&longs;tochene pletz</foreign></s> </p> <p id="N2562C" type="main"> <s id="N2562E">Arenas riuorum uel fluminum laua­<lb/>re, <foreign lang="de">&longs;eiffen oder wa&longs;&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N25636" type="main"> <s id="N25638">Arge&longs;tes, <foreign lang="de">der wind &longs;o von we&longs;t we&longs;t&longs;u <lb/>den wehet</foreign></s> </p> <p id="N25640" type="main"> <s id="N25642">Argentum ab auro &longs;eparare, <foreign lang="de">&longs;ilber <lb/>vom gold &longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N2564A" type="main"> <s id="N2564C">Argentum ab ære &longs;eparare, <foreign lang="de">&longs;eigern</foreign></s> </p> <p id="N25652" type="main"> <s id="N25654">Argentum cum aqua ualente permi­<lb/>&longs;tum, <foreign lang="de">&longs;ilberig &longs;cheid wa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N2565C" type="main"> <s id="N2565E">Argentum perpurgare, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;ilberbreñen">&longs;ilberbrennen</expan></foreign></s> </p> <p id="N25666" type="main"> <s id="N25668">Argenti in te&longs;ta &longs;ub tegula collocata <lb/>perpurgandi ratio, <foreign lang="de">das &longs;ilber bren<lb/>nen vnder der muffel</foreign></s> </p> <p id="N25672" type="main"> <s id="N25674">Argilla cinerea, <foreign lang="de">thone oder than</foreign></s> </p> <p id="N2567A" type="main"> <s id="N2567C">Argilla uda & areno&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chwilen</foreign></s> </p> <p id="N25682" type="main"> <s id="N25684">Artifex experiendæ uenæ uel metals<lb/>li, <foreign lang="de">probiren</foreign></s> </p> <p id="N2568C" type="main"> <s id="N2568E">A&longs;&longs;er, <foreign lang="de">das horn brett</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N25695" type="main"> <s id="N25697">A&longs;&longs;eres ad latus &longs;calarum tignis im­<lb/>po&longs;itæ, <foreign lang="de">thubune oder abtrit</foreign></s> </p> <p id="N2569F" type="main"> <s id="N256A1">A&longs;&longs;eres cauis pleni, <foreign lang="de">brete &longs;o runde <lb/>tulcklein haben</foreign></s> </p> <p id="N256A9" type="main"> <s id="N256AB">A&longs;&longs;eres di&longs;&longs;ectæ arboris extimi, <foreign lang="de">&longs;ch­<lb/>warten</foreign></s> </p> <p id="N256B3" type="main"> <s id="N256B5">A&longs;&longs;eres qui cortinæ lateri­<lb/>bus imponuntur, <foreign lang="de">&longs;pene</foreign></s> </p> <p id="N256BD" type="main"> <s id="N256BF">A&longs;&longs;er qui erigi pote&longs;t, <foreign lang="de">wende brett</foreign></s> </p> <p id="N256C5" type="main"> <s id="N256C7">A&longs;&longs;eres qui prope fundamentum ad <lb/>tigilla affiguntur, <foreign lang="de">donnen</foreign></s> </p> <p id="N256CF" type="main"> <s id="N256D1">A&longs;&longs;eres & qui utrinque <expan abbr="puteũ">puteum</expan> à uena, <lb/>& qui reliquam eius partem ab ea, <lb/>in qua &longs;unt &longs;calæ, <expan abbr="di&longs;tinguũt">di&longs;tinguunt</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;eitt&etilde;">&longs;eittem</expan> <lb/>donnen</foreign></s> </p> <p id="N256E8" type="main"> <s id="N256EA">A&longs;&longs;er triangularis, <foreign lang="de">die tragbar</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N256F1" type="main"> <s id="N256F3">A&longs;&longs;erculus curuatus, <foreign lang="de">das au&longs;zgehawen <lb/>bretlein</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N256FC" type="main"> <s id="N256FE">A&longs;&longs;erculi uel pali in quibus <expan abbr="&longs;ed&etilde;t">&longs;edent</expan> fo&longs;­<lb/>&longs;ores, qui cuniculum <expan abbr="agũt">agunt</expan>, <foreign lang="de">&longs;itzpfele</foreign></s> </p> <p id="N2570E" type="main"> <s id="N25710"><expan abbr="Atram&etilde;ti">Atramenti</expan> &longs;utorij <expan abbr="cõficiendi">conficiendi</expan> rationes, <lb/><foreign lang="de">die wei&longs;en kupfer wa&longs;&longs;er zu <expan abbr="mach&etilde;">machen</expan></foreign> / Pri­<lb/>ma, <foreign lang="de">wie die &longs;on <expan abbr="dz">das</expan> kupffer wa&longs;&longs;er wirck­<lb/>en mag</foreign> / Secunda, <foreign lang="de">die wei&longs;e kupffer <lb/>wa&longs;&longs;er au&longs;z kupfferwe&longs;richem wa&longs;&longs;er zu <lb/>&longs;ieden</foreign> / Tertia, <foreign lang="de">die wei&longs;en kupffer wa&longs;&longs;­<lb/>er au&longs;z &longs;chwartzen atrament / vnd <expan abbr="der­gleich&etilde;">der­<lb/>gleichen</expan> <expan abbr="zu&longs;ied&etilde;">zu&longs;ieden</expan></foreign> / Quarta, <foreign lang="de">die wei&longs;e kupff<lb/>er wa&longs;&longs;er au&longs;z erdrich vnd &longs;tein / damite <lb/>es vermi&longs;cht zu <expan abbr="&longs;ied&etilde;">&longs;ieden</expan></foreign> / Quinta, <foreign lang="de">wie &longs;ich <lb/>kupffer wa&longs;&longs;er auff &longs;toln ver&longs;amlet</foreign></s> </p> <p id="N25751" type="main"> <s id="N25753">Auram &longs;uppeditare, <foreign lang="de">wetter brengen</foreign></s> </p> <p id="N25759" type="main"> <s id="N2575B">Aurea ma&longs;&longs;ula, <foreign lang="de">konig</foreign></s> </p> <p id="N25761" type="main"> <s id="N25763">Auriga, <foreign lang="de">treiber</foreign></s> </p> <p id="N25769" type="main"> <s id="N2576B">Aurum ab argento &longs;ecernere, <foreign lang="de">gold <lb/>vom &longs;ilber &longs;cheiden</foreign></s> </p> <p id="N25773" type="main"> <s id="N25775">Auri ab argento &longs;eparandi altera ra­<lb/>tio, <foreign lang="de">das &longs;cheiden im gus. </foreign></s> <s id="N2577D">Ea triplex <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N25782">Prima perficitur &longs;ulfure, <foreign lang="de">das i&longs;t <lb/>das &longs;cheiden im gu&longs;z durch &longs;chwefel. </foreign></s> <s id="N2578A">Se<lb/>cunda perficitur &longs;tibio, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> i&longs;t <expan abbr="dz">das</expan> &longs;chei­<lb/>den im gu&longs;z durch &longs;pi&longs;zgla&longs;z. </foreign></s> <s id="N25794">Tertia re­<lb/>bus <expan abbr="cõpo&longs;itis">compo&longs;itis</expan> perficitur, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> i&longs;t <expan abbr="dz">das</expan> &longs;chei <lb/>den im gu&longs;z durch gemi&longs;chte puluer</foreign></s> </p> <p id="N257A2" type="main"> <s id="N257A4"><expan abbr="Aurũ">Aurum</expan> experiri <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> uiuo, <foreign lang="de">anquicken</foreign></s> </p> <p id="N257B1" type="main"> <s id="N257B3">Aurum uel argentum coticula explo<lb/>rare, <foreign lang="de">gold oder &longs;ilber &longs;treichen</foreign></s> </p> <p id="N257BB" type="main"> <s id="N257BD">Auri ramenta leuiora, <foreign lang="de"><expan abbr="fle&mtilde;icht">flemnicht</expan> golt</foreign> / <lb/>grauiora, <foreign lang="de">kornicht gold</foreign></s> </p> <p id="N257CC" type="main"> <s id="N257CE">Au&longs;ter, <foreign lang="de">der wind &longs;o von &longs;uden wehet oder <lb/>gehet</foreign></s> </p> <p id="N257D6" type="main"> <s id="N257D8">Axis, <foreign lang="de">&longs;pille/welle</foreign></s> </p> <p id="N257DE" type="main"> <s id="N257E0">Axis &longs;tatutus, <foreign lang="de">&longs;pille</foreign></s> </p> <p id="N257E6" type="main"> <s id="N257E8">Axis &longs;tratus, <foreign lang="de">welle</foreign></s> </p> <p id="N257EE" type="main"> <s id="N257F0">Axiculus, <foreign lang="de">waltze / welchin</foreign></s> </p> <p id="N257F6" type="main"> <s id="N257F8">Axiculus ferreus, <foreign lang="de">&longs;chwengel nahel</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/536.jpg"/> <p id="N25801" type="main"> <s id="N25803">Axiculus ferreus quadrangulus, <foreign lang="de">ei­<lb/>&longs;ern viereckicht welchin</foreign></s> </p> <p id="N2580B" type="main"> <s id="N2580D">Axiculi ferrei, <foreign lang="de">ei&longs;erne welchin</foreign></s> </p> <p id="N25813" type="main"> <s id="N25815">Axiculus ligneus teres, <foreign lang="de">weg&longs;tempel <lb/>darauf die &longs;eil gehn/das &longs;ie &longs;ich nit be­<lb/>&longs;to&longs;&longs;en oder abniffen</foreign></s> </p> <p id="N2581F" type="head"> <s id="N25821">B</s> </p> <p id="N25824" type="main"> <s id="N25826">Bacillum, <foreign lang="de">knebel</foreign></s> </p> <p id="N2582C" type="main"> <s id="N2582E">Bacillum ferreum fo&longs;&longs;orum teres, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <lb/>ei&longs;en damit man <expan abbr="ein&etilde;">einem</expan> dur&longs;chlag macht</foreign></s> </p> <p id="N2583A" type="main"> <s id="N2583C">Bacillum ferreum fo&longs;&longs;orum latum, <lb/><foreign lang="de">das brechei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25843" type="main"> <s id="N25845">Bacillum ferreum, <foreign lang="de">nahel</foreign> / lib. 11. <foreign lang="de">&longs;teck­<lb/>ei&longs;en</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N25852" type="main"> <s id="N25854">Bacilla ex acie facta, <foreign lang="de">&longs;ta<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>l&longs;tebe</foreign></s> </p> <p id="N25860" type="main"> <s id="N25862">Bacilla ferrea, <foreign lang="de">&longs;tabei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25868" type="main"> <s id="N2586A">Bacilla ferrea antecedentia, <foreign lang="de">die geloch<lb/>erten ei&longs;ernen &longs;tebe</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N25873" type="main"> <s id="N25875">Bacilla ferrea in &longs;ucula inclu&longs;a, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;chw&etilde;g">&longs;chweng</expan> <lb/>&longs;tangen</foreign></s> </p> <p id="N25880" type="main"> <s id="N25882">Ba&longs;is fornacis, <foreign lang="de">das vnder teil des ofens</foreign></s> </p> <p id="N25888" type="main"> <s id="N2588A">Batillum, <foreign lang="de">&longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N25890" type="main"> <s id="N25892">Batillum, <foreign lang="de">kol&longs;chauffel</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N25899" type="main"> <s id="N2589B">Batillum ferreum, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;chauffel</foreign></s> </p> <p id="N258A1" type="main"> <s id="N258A3">Batillum ligneum, <foreign lang="de">holtzene &longs;chauffeln</foreign></s> </p> <p id="N258A9" type="main"> <s id="N258AB">Batillum ligneum cui <expan abbr="manubriũ">manubrium</expan> cur<lb/>tum, <foreign lang="de">holtzen &longs;chauflein</foreign></s> </p> <p id="N258B7" type="main"> <s id="N258B9">Batilla lignea, <foreign lang="de">&longs;eiffen &longs;chauffeln</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N258C0" type="main"> <s id="N258C2">Bituminis conficiendi ratio, <foreign lang="de">die wei&longs;e <lb/>bergwachs v&longs;z &longs;tein o<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>li&longs;chem wa&longs;&longs;er zu <lb/>&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N258D2" type="main"> <s id="N258D4">Boreas, <foreign lang="de">oder wind &longs;o <expan abbr="võ">vom</expan> o&longs;t nort wehet</foreign></s> </p> <p id="N258DE" type="main"> <s id="N258E0">Bractea, <foreign lang="de">feder</foreign></s> </p> <p id="N258E6" type="main"> <s id="N258E8">Bracteæ, <foreign lang="de">blech</foreign></s> </p> <p id="N258EE" type="main"> <s id="N258F0">Bracteæ ferreæ, <foreign lang="de">platten</foreign></s> </p> <p id="N258F6" type="main"> <s id="N258F8">Bracteæ &longs;imul iunctæ, <foreign lang="de">das &longs;chlos</foreign></s> </p> <p id="N258FE" type="main"> <s id="N25900">Bulga per &longs;e <expan abbr="hauri&etilde;s">hauriens</expan> aquas, <foreign lang="de">reingebul<lb/>ge</foreign></s> </p> <p id="N2590C" type="main"> <s id="N2590E">Bulga in quam aquæ batillo <lb/>agitatæ infunduntur, <foreign lang="de">&longs;treichbulge</foreign></s> </p> <p id="N25916" type="main"> <s id="N25918">In Bulgæ <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> ruptam bacilli teretis <lb/>& &longs;triati particulam immittere, <foreign lang="de">ein <lb/>kerbholtz oder &longs;chraub einpinden</foreign></s> </p> <p id="N25926" type="head"> <s id="N25928">C</s> </p> <p id="N2592B" type="main"> <s id="N2592D">Cadmia, <foreign lang="de">kobelt</foreign></s> </p> <p id="N25933" type="main"> <s id="N25935">Cæcias, <foreign lang="de">der wind &longs;o von o&longs;t <expan abbr="&longs;ud&etilde;">&longs;udem</expan> wehet</foreign></s> </p> <p id="N2593F" type="main"> <s id="N25941">Calceus &longs;iphonum, <foreign lang="de">pompen &longs;chuch</foreign></s> </p> <p id="N25947" type="main"> <s id="N25949">Caminus, <foreign lang="de">glocke</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N25950" type="main"> <s id="N25952">Camini pars patens quæ <expan abbr="fumũ">fumum</expan> emit­<lb/>tit, <foreign lang="de">rachloch</foreign></s> </p> <p id="N2595E" type="main"> <s id="N25960">Camini parietes duo, re<lb/>ctus & obliquus, <foreign lang="de">&longs;chleten</foreign></s> </p> <p id="N25968" type="main"> <s id="N2596A">Canalis, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er&longs;eige / gerinne</foreign></s> </p> <p id="N25970" type="main"> <s id="N25972">Canalis, <foreign lang="de">melwinckel dacs aus&longs;chutret</foreign> <lb/>lib. 8. ibid. </s> <s id="N2597B"><foreign lang="de">&longs;chlemgrab</foreign> / eius caput, <lb/><foreign lang="de">durchlas</foreign></s> </p> <p id="N25985" type="main"> <s id="N25987">Canalis deuexus &longs;iue mi­<lb/>nor, oder <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;chlemgrab&etilde;">&longs;chlemgraben</expan></foreign> / eius caput, <foreign lang="de">herd <lb/>trog</foreign></s> </p> <p id="N25997" type="main"> <s id="N25999">Canalis longus, <foreign lang="de">lotte</foreign></s> </p> <p id="N2599F" type="main"> <s id="N259A1">Canalis quadrangulus, <foreign lang="de">der anoder lauter</foreign></s> </p> <p id="N259A7" type="main"> <s id="N259A9">Canalis tran&longs;uer&longs;us, <foreign lang="de">quergerinne</foreign></s> </p> <p id="N259AF" type="main"> <s id="N259B1">Canales lib. 8. <foreign lang="de">puchgreben</foreign></s> </p> <p id="N259B7" type="main"> <s id="N259B9">Canales aquagij, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;ergerinne</foreign></s> </p> <p id="N259BF" type="main"> <s id="N259C1">Canales cuniculi, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er&longs;eige</foreign></s> </p> <p id="N259C7" type="main"> <s id="N259C9">Canales duo deuexi, <foreign lang="de">der zwifach <lb/>&longs;chlemgraben</foreign></s> </p> <p id="N259D1" type="main"> <s id="N259D3">Canales magni, <foreign lang="de">puchgreben</foreign></s> </p> <p id="N259D9" type="main"> <s id="N259DB">Canales occludere, <foreign lang="de">vor&longs;chutzen</foreign></s> </p> <p id="N259E1" type="main"> <s id="N259E3">Canales &longs;ub o&longs;tijs, <foreign lang="de">lotten darinnen <expan abbr="dz">das</expan> <lb/>wa&longs;&longs;er auffdas kerrad fleu&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N259EB" type="main"> <s id="N259ED">Canales recludere, <foreign lang="de">auffziehen</foreign></s> </p> <p id="N259F3" type="main"> <s id="N259F5">Canaliculus, <foreign lang="de">gerinlein / rin&longs;e</foreign> / lib. 8. <lb/><foreign lang="de">kerbe oder rin&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N25A00" type="main"> <s id="N25A02">Canaliculus per quem effluit &longs;puma <lb/>argenti, <foreign lang="de">gletgla&longs;ze</foreign></s> </p> <p id="N25A0A" type="main"> <s id="N25A0C">Canaliculi, <foreign lang="de">ritzlein</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N25A13" type="main"> <s id="N25A15">Canaliculi tran&longs;uer&longs;i, <foreign lang="de">querkerben</foreign></s> </p> <p id="N25A1B" type="main"> <s id="N25A1D">Canna ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ern rorlein</foreign></s> </p> <p id="N25A23" type="main"> <s id="N25A25">Cancelli, <foreign lang="de">gatter</foreign></s> </p> <p id="N25A2B" type="main"> <s id="N25A2D">Cap&longs;a, <foreign lang="de">kumpf / oder puchtrog / ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N25A33" type="main"> <s id="N25A35">Cap&longs;a breuis patens, <foreign lang="de">durchlas</foreign> /lib. 8.</s> </p> <p id="N25A3C" type="main"> <s id="N25A3E">Cap&longs;a cuius <expan abbr="fundũ">fundum</expan> filis ferreis e&longs;t <expan abbr="cõ­textum">con­<lb/>textum</expan>, <foreign lang="de">durchwurf</foreign></s> </p> <p id="N25A4E" type="main"> <s id="N25A50">Cap&longs;a longa patens, <foreign lang="de">rolle</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N25A57" type="main"> <s id="N25A59">Cap&longs;a patens, <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign> / lib. 8. eod. <foreign lang="de">ka&longs;ten <lb/>reder</foreign></s> </p> <p id="N25A65" type="main"> <s id="N25A67">Cap&longs;a patens, <foreign lang="de">hund</foreign> lib. 6. eius ma­<lb/>gnus clauus ferreus obtu&longs;us, <foreign lang="de">leit­<lb/>nagel &longs;o im gleis gehet</foreign></s> </p> <p id="N25A75" type="main"> <s id="N25A77">Cap&longs;æ, <foreign lang="de">trunen</foreign></s> </p> <p id="N25A7D" type="main"> <s id="N25A7F">Cap&longs;æ in quas uenæ di&longs;tribuendæ <lb/>inijciuntur, <foreign lang="de">teiler</foreign></s> </p> <p id="N25A87" type="main"> <s id="N25A89">Caput areæ, <foreign lang="de">des herdes haupt</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/537.jpg"/> <p id="N25A92" type="main"> <s id="N25A94">Capurfodinarum, <foreign lang="de">fundgrube</foreign></s> </p> <p id="N25A9A" type="main"> <s id="N25A9C">Caput fodinarum aduer&longs;um, <foreign lang="de">eins ge<lb/>gendrumbs fundgrube</foreign></s> </p> <p id="N25AA4" type="main"> <s id="N25AA6">Caput follis, <foreign lang="de">balghaupt</foreign></s> </p> <p id="N25AAC" type="main"> <s id="N25AAE">Caput pili <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>, <foreign lang="de">pucher oder puchei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25AB8" type="main"> <s id="N25ABA">Caput pili quo franguntur panes æ­<lb/>rei, <foreign lang="de">kupfferbrecher</foreign></s> </p> <p id="N25AC2" type="main"> <s id="N25AC4">Carbas, <foreign lang="de">der wind &longs;o von o&longs;t o&longs;tnort</foreign></s> </p> <p id="N25ACA" type="main"> <s id="N25ACC">Ca&longs;a putealis, <foreign lang="de">kaw</foreign></s> </p> <p id="N25AD2" type="main"> <s id="N25AD4">Ca&longs;a quam habitat præ&longs;es fodinæ, <lb/><foreign lang="de">zechaus</foreign></s> </p> <p id="N25ADB" type="main"> <s id="N25ADD">Ca&longs;tellum, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;erka&longs;te</foreign> / lib. 6. <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign> <lb/>lib. 12.</s> </p> <p id="N25AEA" type="main"> <s id="N25AEC">Catena ductaria, <foreign lang="de">heintzen &longs;eill</foreign> / lib. 6. <lb/><foreign lang="de">ei&longs;ern &longs;eil</foreign> / ibidem</s> </p> <p id="N25AF8" type="main"> <s id="N25AFA">Catena ferrea, <foreign lang="de">kette</foreign></s> </p> <p id="N25B00" type="main"> <s id="N25B02">Catinus, <foreign lang="de">tiegel oder &longs;por</foreign> / lib. 9. ibid. <lb/><foreign lang="de">gereute</foreign>: item, <foreign lang="de">furhert oder zingrube</foreign></s> </p> <p id="N25B11" type="main"> <s id="N25B13">Catinus, <foreign lang="de">der zargen tiegel</foreign> / Alter cati­<lb/>nus, <foreign lang="de">der vnder tiegel</foreign></s> </p> <p id="N25B1F" type="main"> <s id="N25B21">Catinus æreus, <foreign lang="de">pfanne</foreign></s> </p> <p id="N25B27" type="main"> <s id="N25B29">Catinus ferreus, <foreign lang="de">gi&longs;puckel</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N25B30" type="main"> <s id="N25B32">Catillus, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N25B38" type="main"> <s id="N25B3A">Catilli ærei, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N25B40" type="main"> <s id="N25B42">Catillus cinereus, <foreign lang="de">capelle</foreign></s> </p> <p id="N25B48" type="main"> <s id="N25B4A">Catillus ferreus ex acie temperatus, <lb/><foreign lang="de">das ei&longs;erne ge&longs;ta<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lte pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N25B57" type="main"> <s id="N25B59">Catillus fictilis, <foreign lang="de">&longs;cherbe</foreign></s> </p> <p id="N25B5F" type="main"> <s id="N25B61">Catillus <expan abbr="triãgularis">triangularis</expan>, <foreign lang="de">dreieckicht &longs;chirbe</foreign></s> </p> <p id="N25B6B" type="main"> <s id="N25B6D">Caua, <foreign lang="de">grublein</foreign></s> </p> <p id="N25B73" type="main"> <s id="N25B75">Cauda follium, <foreign lang="de">balg&longs;tertzel</foreign></s> </p> <p id="N25B7B" type="main"> <s id="N25B7D">Cauerna, <foreign lang="de">rad&longs;tube</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N25B84" type="main"> <s id="N25B86">Cauernulæ <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> & <expan abbr="fibrarũ">fibrarum</expan>, <foreign lang="de">dru&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25B94" type="main"> <s id="N25B96">Caurus, <foreign lang="de">oder wind &longs;o von mittel no&longs;t nort</foreign></s> </p> <p id="N25B9C" type="main"> <s id="N25B9E">Charadra, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er ris</foreign></s> </p> <p id="N25BA4" type="main"> <s id="N25BA6">Chelæ, <foreign lang="de">&longs;cheren</foreign></s> </p> <p id="N25BAC" type="main"> <s id="N25BAE">Chry&longs;ocollæ <expan abbr="collig&etilde;dæ">colligendæ</expan> ratio, <foreign lang="de">die wei<lb/>&longs;e berggrun zu vor&longs;amlen</foreign></s> </p> <p id="N25BBA" type="main"> <s id="N25BBC">Chry&longs;ocollæ quam <expan abbr="borac&etilde;">boracem</expan> nomina­<lb/>mus <expan abbr="cõficiendæ">conficiendæ</expan> rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;e <lb/>borras zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N25BCE" type="main"> <s id="N25BD0">Cineris uena, <foreign lang="de">a&longs;&longs;che</foreign></s> </p> <p id="N25BD6" type="main"> <s id="N25BD8">Circius, <foreign lang="de">der wind &longs;o <expan abbr="võ">vom</expan> we&longs;t nort wehet</foreign></s> </p> <p id="N25BE2" type="main"> <s id="N25BE4">Circulus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;erner ring</foreign></s> </p> <p id="N25BEA" type="main"> <s id="N25BEC">Circulus ferreus in quem flatus follis <lb/>duplicati penetrat, <foreign lang="de">der ring darin­<lb/>nen man vor dem balg an&longs;eid</foreign></s> </p> <p id="N25BF6" type="main"> <s id="N25BF8">Circuli, <foreign lang="de">ringe</foreign></s> </p> <p id="N25BFE" type="main"> <s id="N25C00">Ci&longs;ium, <foreign lang="de">lauffkarn</foreign></s> </p> <p id="N25C06" type="main"> <s id="N25C08">Ci&longs;ium alterum, <foreign lang="de">lauffkarn &longs;o die &longs;eiff­<lb/>ner brauchen</foreign></s> </p> <p id="N25C10" type="main"> <s id="N25C12">Ci&longs;ium cui e&longs;t ci&longs;ta cra&longs;&longs;is uiminibus <lb/>contexta, <foreign lang="de">me&longs;kubel</foreign></s> </p> <p id="N25C1A" type="main"> <s id="N25C1C">Ci&longs;ia birota à tergo trahentia <expan abbr="arborũ">arborum</expan> <lb/>truncos, <foreign lang="de">&longs;chlafkerne</foreign></s> </p> <p id="N25C28" type="main"> <s id="N25C2A">Clauus ferreus, <foreign lang="de">ei&longs;erner nagel</foreign></s> </p> <p id="N25C30" type="main"> <s id="N25C32">Claui cornuti, <foreign lang="de">balgna<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le</foreign></s> </p> <p id="N25C3E" type="main"> <s id="N25C40">Cochlea, <foreign lang="de">&longs;chraube</foreign></s> </p> <p id="N25C46" type="main"> <s id="N25C48">Cochleare, <foreign lang="de">kelle</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N25C4F" type="main"> <s id="N25C51">Cochleare altum, <foreign lang="de">&longs;chu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>ffe</foreign></s> </p> <p id="N25C5D" type="main"> <s id="N25C5F">Codax, <foreign lang="de">zapffe</foreign></s> </p> <p id="N25C65" type="main"> <s id="N25C67">Collectam exigere à dominis, <foreign lang="de">von <lb/>den gewercken zu pu&longs;z forderen</foreign></s> </p> <p id="N25C6F" type="main"> <s id="N25C71">Collis a&longs;&longs;urgens circa machinæ ca­<lb/>&longs;am, <foreign lang="de">halde</foreign></s> </p> <p id="N25C79" type="main"> <s id="N25C7B"><expan abbr="Cõmi&longs;&longs;uræ">Commi&longs;&longs;uræ</expan> <expan abbr="&longs;axorũ">&longs;axorum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ab&longs;etzen des ge­<lb/>&longs;teins</foreign></s> </p> <p id="N25C8A" type="main"> <s id="N25C8C">Conclaue, <foreign lang="de">bereit&longs;tube</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N25C93" type="main"> <s id="N25C95"><expan abbr="Cõtinua">Continua</expan> tigilla per quæ <expan abbr="penetrãt">penetrant</expan> pa­<lb/>li, <foreign lang="de">das gezimert &longs;chrot</foreign></s> </p> <p id="N25CA4" type="main"> <s id="N25CA6"><expan abbr="Cõtignationes">Contignationes</expan> quadrangulæ, <foreign lang="de">iocher</foreign></s> </p> <p id="N25CAF" type="main"> <s id="N25CB1">Contignationes &longs;ic factæ, ut capita ti<lb/>gnorum in formis aliorum <expan abbr="tigno­rũ">tigno­<lb/>rum</expan> includantur, <foreign lang="de">ge&longs;chlo&longs;&longs;ene iocher</foreign></s> </p> <p id="N25CBF" type="main"> <s id="N25CC1">Contignationes &longs;ic factæ, ut <expan abbr="tignorũ">tignorum</expan> <lb/>capita exci&longs;a &longs;int, <foreign lang="de">iocher &longs;o ineinan­<lb/>der gevheller</foreign></s> </p> <p id="N25CCF" type="main"> <s id="N25CD1">Contus, <foreign lang="de">&longs;techei&longs;en</foreign> / lib. 9. <foreign lang="de">&longs;chlackei­<lb/>&longs;en</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N25CDE" type="main"> <s id="N25CE0">Contus fo&longs;&longs;orum, <foreign lang="de">die brech&longs;tang</foreign></s> </p> <p id="N25CE6" type="main"> <s id="N25CE8">Contus uncinatus, <foreign lang="de">reumer</foreign> / lib. 9. <lb/><foreign lang="de">glethake</foreign> / ibidem. <foreign lang="de">&longs;chackenhake / ha­<lb/>ke</foreign> / lib. 11. <foreign lang="de">reumei&longs;en</foreign> / ibidem</s> </p> <p id="N25CFE" type="main"> <s id="N25D00">Coquere, <foreign lang="de">&longs;ieden /oder kochen</foreign></s> </p> <p id="N25D06" type="main"> <s id="N25D08">Corbis, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N25D0E" type="main"> <s id="N25D10">Corbis qui uer&longs;atur in ua&longs;e aquis re­<lb/>ferto, <foreign lang="de">der na&longs;&longs;e korbreder/oder das <lb/>na&longs;&longs;e au&longs;zredern durch den korb</foreign></s> </p> <p id="N25D1A" type="main"> <s id="N25D1C">Corium terræ, <foreign lang="de">die erde oder leim</foreign></s> </p> <p id="N25D22" type="main"> <s id="N25D24">Coria follium, <foreign lang="de">balgleder</foreign></s> </p> <p id="N25D2A" type="main"> <s id="N25D2C">Cortina, <foreign lang="de">pfanne</foreign></s> </p> <p id="N25D32" type="main"> <s id="N25D34">Corus, <foreign lang="de">der wind &longs;o <expan abbr="võ">vom</expan> nortwe&longs;t wehet</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/538.jpg"/> <p id="N25D41" type="main"> <s id="N25D43">Crater, <foreign lang="de">ke&longs;&longs;el / dan er i&longs;t oben weit / vn­<lb/>den eng wie ein ke&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N25D4B" type="main"> <s id="N25D4D">Crates, <foreign lang="de">horte</foreign></s> </p> <p id="N25D53" type="main"> <s id="N25D55">Crates ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erner ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N25D61" type="main"> <s id="N25D63">Cremandi rationes duæ, <foreign lang="de">zweierlei <lb/>wei&longs;z zu ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign> / Altera, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten im <lb/>au&longs;zge&longs;tochenen platze</foreign> / Altera, <foreign lang="de">das <lb/>ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten im ofen</foreign></s> </p> <p id="N25D89" type="main"> <s id="N25D8B">Cribrum æneum, <foreign lang="de">reder</foreign></s> </p> <p id="N25D91" type="main"> <s id="N25D93"><expan abbr="Cribrũ">Cribrum</expan> angu&longs;tum, <foreign lang="de">das enge &longs;ieb</foreign> / an­<lb/>gu&longs;tius, <foreign lang="de">das engere</foreign> / <expan abbr="angu&longs;ti&longs;&longs;imũ">angu&longs;ti&longs;&longs;imum</expan>, <lb/><foreign lang="de">das herenne &longs;ieb/welches das eng&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N25DAB" type="main"> <s id="N25DAD">Cribrum quod uer&longs;atur in ua&longs;e aqua <lb/>rum ferè pleno, <foreign lang="de">der na&longs;&longs;e &longs;ieb reder / <lb/>oder das na&longs;&longs;e au&longs;zredern durch <expan abbr="dz">das</expan> &longs;ieb</foreign></s> </p> <p id="N25DB7" type="main"> <s id="N25DB9">Cribrum rotundarum, <foreign lang="de">&longs;iebreder &longs;o ei<lb/>nen kupffernen lauff mit einem ei&longs;er­<lb/>nen boden hat</foreign></s> </p> <p id="N25DC3" type="main"> <s id="N25DC5">Cribrum u&longs;itatum, <foreign lang="de">reder &longs;o einen hol­<lb/>tzenen lauff mit einem ei&longs;ernen boden <lb/>hat / hei&longs;&longs;t die arbeit das rodern vber <lb/>die krentzholtzer</foreign></s> </p> <p id="N25DD1" type="main"> <s id="N25DD3">Cru&longs;tæ, <foreign lang="de">&longs;chalen</foreign></s> </p> <p id="N25DD9" type="main"> <s id="N25DDB">Cultellus, <foreign lang="de">klincke</foreign> lib. 10.</s> </p> <p id="N25DE2" type="main"> <s id="N25DE4">Cultellus utrinque acuius, <foreign lang="de">me&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N25DEA" type="main"> <s id="N25DEC">Cuneus, <foreign lang="de">keil</foreign></s> </p> <p id="N25DF2" type="main"> <s id="N25DF4">Cuneus ferreus, <foreign lang="de">&longs;chlei&longs;zei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25DFA" type="main"> <s id="N25DFC">Cuneus ferreus latus, <foreign lang="de">fcoer</foreign></s> </p> <p id="N25E02" type="main"> <s id="N25E04">Cunei ferrei, <foreign lang="de">ei&longs;erne mei&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N25E0A" type="main"> <s id="N25E0C">Cuniculus, <foreign lang="de">&longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N25E12" type="main"> <s id="N25E14">Cuniculus habensius po&longs;&longs;e&longs;&longs;ionis, <lb/><foreign lang="de">erb&longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N25E1B" type="main"> <s id="N25E1D">Cuniculus non habensius po&longs;&longs;e&longs;&longs;io<lb/>nis, <foreign lang="de">treug&longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N25E25" type="main"> <s id="N25E27">Cuniculum agere, <foreign lang="de">&longs;toln treiben</foreign></s> </p> <p id="N25E2D" type="main"> <s id="N25E2F">Cupa, <foreign lang="de">bottich</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N25E36" type="main"> <s id="N25E38">Cupa parua, <foreign lang="de">bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>te</foreign></s> </p> <p id="N25E44" type="main"> <s id="N25E46">Curuatura, <foreign lang="de">felge</foreign></s> </p> <p id="N25E4C" type="main"> <s id="N25E4E">Cutis, <foreign lang="de">mott</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N25E55" type="head"> <s id="N25E57">D</s> </p> <p id="N25E5A" type="main"> <s id="N25E5C">Decoquere ut den&longs;etur in &longs;alem, <foreign lang="de">zu <lb/>&longs;altz brengen</foreign></s> </p> <p id="N25E64" type="main"> <s id="N25E66">Decuma, <foreign lang="de">der zehende</foreign></s> </p> <p id="N25E6C" type="main"> <s id="N25E6E">Decumanus, <foreign lang="de">zehender</foreign></s> </p> <p id="N25E74" type="main"> <s id="N25E76">Demen&longs;um, <foreign lang="de">lehen</foreign></s> </p> <p id="N25E7C" type="main"> <s id="N25E7E">Demen&longs;um duplicatum, <foreign lang="de">wher</foreign></s> </p> <p id="N25E84" type="main"> <s id="N25E86">Demetiri, <foreign lang="de">vorme&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25E8C" type="main"> <s id="N25E8E">Dentes, <foreign lang="de">kinien</foreign>, lib. 6.</s> </p> <p id="N25E95" type="main"> <s id="N25E97">Dentes axis, <foreign lang="de">hebeblatten / oder heb arm / <lb/>&longs;trich</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N25EA0" type="main"> <s id="N25EA2">Dens pili, <foreign lang="de">&longs;chemel & deumling</foreign> lib. 8.</s> </p> <p id="N25EA9" type="main"> <s id="N25EAB">Dens quadrangulus, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N25EB1" type="main"> <s id="N25EB3">Dentes &longs;uculæ, <foreign lang="de">hebblatten des ron­<lb/>baumes</foreign></s> </p> <p id="N25EBB" type="main"> <s id="N25EBD">Dentes tympani, <foreign lang="de">kimen</foreign></s> </p> <p id="N25EC3" type="main"> <s id="N25EC5">De&longs;cendere gradibus in &longs;axo inci&longs;is, <lb/><foreign lang="de">auf gehaueneu &longs;tuffen einfharen</foreign></s> </p> <p id="N25ECC" type="main"> <s id="N25ECE">De&longs;erere fodinam, <foreign lang="de">auffla&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N25ED4" type="main"> <s id="N25ED6">De&longs;pumare, <foreign lang="de">&longs;cheumen</foreign></s> </p> <p id="N25EDC" type="main"> <s id="N25EDE">Deuexum uel decliue montis, <foreign lang="de">das ge<lb/>henge des gebirges</foreign></s> </p> <p id="N25EE6" type="main"> <s id="N25EE8">Dimidiatæ armillæ ferreæ, <foreign lang="de">pfenlein</foreign></s> </p> <p id="N25EEE" type="main"> <s id="N25EF0">Di&longs;cretores, <foreign lang="de">ertzpucher</foreign></s> </p> <p id="N25EF6" type="main"> <s id="N25EF8">Di&longs;tributor, <foreign lang="de">au&longs;zteiler</foreign></s> </p> <p id="N25EFE" type="main"> <s id="N25F00"><expan abbr="Domiciliũ">Domicilium</expan> in quo &longs;al conficitur, <foreign lang="de">kot</foreign> / <lb/><expan abbr="&qring;d">quod</expan> &longs;ic à Germanis appellatur pro­<lb/>pter fornaceos parietes, quos qui­<lb/>dam faciunt, & tectum quod par­<lb/>tim ex luto con&longs;tat. </s> <s id="N25F15">Prima domici<lb/>lij pars, <foreign lang="de">&longs;tro&longs;tett</foreign> / Secunda, <foreign lang="de">herd­<lb/>&longs;tett</foreign> / Tertia &longs;iue po&longs;trema, <foreign lang="de">&longs;altz&longs;tett</foreign></s> </p> <p id="N25F27" type="main"> <s id="N25F29">Domicilium &longs;iue officina in qua u<gap/>­<lb/>næ excoquuntur, <foreign lang="de">hutte</foreign></s> </p> <p id="N25F33" type="main"> <s id="N25F35">Ductarij funes, <foreign lang="de">gepel &longs;eil</foreign></s> </p> <p id="N25F3B" type="main"> <s id="N25F3D">Duo canales deuexi, <foreign lang="de">der <expan abbr="&longs;chlemgrab&etilde;">&longs;chlemgrabem</expan></foreign></s> </p> <p id="N25F46" type="head"> <s id="N25F48">E</s> </p> <p id="N25F4B" type="main"> <s id="N25F4D">Ete&longs;iæ, <foreign lang="de">der wind &longs;o von we&longs;t we&longs;t nort</foreign></s> </p> <p id="N25F53" type="main"> <s id="N25F55">Euentilatio linteaminum iactatu, <foreign lang="de">das <lb/>fochern mit leilachen</foreign></s> </p> <p id="N25F5D" type="main"> <s id="N25F5F">Euronotus, <foreign lang="de">der wind &longs;o von &longs;uden <lb/>&longs;uden o&longs;t wehet</foreign></s> </p> <p id="N25F67" type="main"> <s id="N25F69">Eurus, <foreign lang="de">der wind &longs;o von mittel o&longs;t <expan abbr="&longs;ud&etilde;">&longs;udem</expan></foreign></s> </p> <p id="N25F72" type="main"> <s id="N25F74">Excoctio, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N25F7A" type="main"> <s id="N25F7C">Excoctor, <foreign lang="de">&longs;chmeltzer</foreign>: Qui &longs;uccedit ui <lb/>carius excoctoris muneri, <foreign lang="de">&longs;chmeltz <lb/>er &longs;o an des mei&longs;ters &longs;tatt trit</foreign>: eius <lb/>mini&longs;ter, <foreign lang="de">furlauffer</foreign></s> </p> <p id="N25F90" type="main"> <s id="N25F92">Excoctio æris rudis minus &longs;ynceri a­<lb/>pud Rhetos, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen des kupff<lb/>er gla&longs;zertz in oder graff&longs;chafft Tyrol</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/539.jpg"/> <p id="N25F9F" type="main"> <s id="N25FA1">Excoctor primus, <foreign lang="de">der &longs;chmeltzer &longs;o die <lb/>ertz&longs;chicht arbeit</foreign> / alter excoctor, <foreign lang="de">der <lb/>&longs;chmeltzer &longs;o die plei&longs;chicht arbeit</foreign> / ter<lb/>tius excoctor, <foreign lang="de">der &longs;chmeltzer &longs;o den <lb/>zwir vorpleiten &longs;tein oder lech arbeit</foreign></s> </p> <p id="N25FB7" type="main"> <s id="N25FB9">Excoquere, <foreign lang="de">&longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N25FBF" type="main"> <s id="N25FC1">Excoquendæ uenæ argenti uiui rati<lb/>ones, <foreign lang="de">die wei&longs;e queck&longs;ilber ertz zu &longs;ch<lb/>meltzen</foreign>: prima <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen im her<lb/>de</foreign>: &longs;ecunda, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen auf die <lb/>wei&longs;e des di&longs;tillirens</foreign>: tertia, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmel<lb/>tzen im gewelb</foreign>: quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmel­<lb/>tzen mit &longs;ande / oder a&longs;&longs;che aufm drifus</foreign>: <lb/>quinta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen mit &longs;ande o­<lb/>der a&longs;&longs;che im wind ofen</foreign></s> </p> <p id="N25FEB" type="main"> <s id="N25FED"><expan abbr="Exco&quetilde;dæ">Excoquendæ</expan> uenæ plumbi cinerei ra<lb/>tiones, <foreign lang="de">das wi&longs;mut &longs;chmeltzen</foreign>: pri­<lb/>ma, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen vber der <expan abbr="grub&etilde;">gruben</expan></foreign> / <lb/>altera, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in <expan abbr="fichten&etilde;">fichtenem</expan> rin<lb/>nen</foreign>: tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in ei&longs;er­<lb/>nen pfenlein</foreign>: quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltz­<lb/>en im ofen einem &longs;chmid ofen gleich</foreign>: <lb/>quinta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen aufm herde <lb/>&longs;o auff der halde</foreign>: &longs;exta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltz­<lb/>en aufm wendeherde</foreign></s> </p> <p id="N26027" type="main"> <s id="N26029">Excoquendarum uenarum ratio pri<lb/>ma, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen aufin &longs;tich</foreign></s> </p> <p id="N26031" type="main"> <s id="N26033">Excoquendarum uenarum rationes <lb/>tres, quibus os fornacis &longs;emper pa<lb/>tet, <foreign lang="de">die drei &longs;chmeltzen mit dem offe­<lb/>nen aug. </foreign></s> <s id="N2603F">Prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chmeltzen aufm <lb/>gang oder vber <expan abbr="dz">das</expan> holtzlein. </foreign></s> <s id="N26047">Altera, <lb/><foreign lang="de">das &longs;chmeltzen mit dem krummen o­<lb/>fen. </foreign></s> <s id="N26050">Tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen auf die <lb/>rohe &longs;chicht oder aufmlech/wie es die <lb/>Tyroler nennen</foreign></s> </p> <p id="N2605A" type="main"> <s id="N2605C">Excoquendarum <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> plumbi ni­<lb/>gri rationes propriæ, <foreign lang="de">die &longs;onder­<lb/>lichen wei&longs;en plei ertz zu&longs;chmeltzen</foreign>: <lb/>prima, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in Kernten</foreign>: <lb/>&longs;ecunda, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in Sach&longs;en <lb/>zu Gitel</foreign>: tertia, <foreign lang="de">das &longs;chmeltzen in <lb/>We&longs;tphalen</foreign>: quarta, <foreign lang="de">das &longs;chmeltz­<lb/>en in Polen</foreign></s> </p> <p id="N26084" type="main"> <s id="N26086">Excoquendorum lapillorum nigro­<lb/>rum ratio, <foreign lang="de">das zin&longs;chmeltzen</foreign></s> </p> <p id="N2608E" type="main"> <s id="N26090">Exilire, <foreign lang="de">herau&longs;z &longs;prutzen</foreign></s> </p> <p id="N26096" type="main"> <s id="N26098">Eximere partes de <expan abbr="præ&longs;criptorũ">præ&longs;criptorum</expan> nu­<lb/>mero, <foreign lang="de">die tell au&longs;z dem retardat <expan abbr="nem&etilde;">nemen</expan></foreign></s> </p> <p id="N260A7" type="main"> <s id="N260A9">Experiedæ uenæ uel metalli artifex, <lb/><foreign lang="de">probiren</foreign></s> </p> <p id="N260B0" type="main"> <s id="N260B2">Experiri uenas, <foreign lang="de">probiren</foreign></s> </p> <p id="N260B8" type="main"> <s id="N260BA">Extructiones &longs;imillimæ his, quæ <expan abbr="cõficiuntur">confi<lb/>ciuntur</expan> &longs;upra moletrinas, <foreign lang="de">where</foreign></s> </p> <p id="N260C6" type="head"> <s id="N260C8">F</s> </p> <p id="N260CB" type="main"> <s id="N260CD">Fa&longs;ces uirgultorum, <foreign lang="de">gepund rei&longs;ig</foreign></s> </p> <p id="N260D3" type="main"> <s id="N260D5">Fauonius, <foreign lang="de">der wind &longs;o von we&longs;t wehet</foreign></s> </p> <p id="N260DB" type="main"> <s id="N260DD">Feces, <foreign lang="de">toden kopfe</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N260E4" type="main"> <s id="N260E6">Ferramentum, <foreign lang="de">ei&longs;ern &longs;chlegel</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N260ED" type="main"> <s id="N260EF">Ferramenta, <foreign lang="de">der hauer zeug. </foreign> <lb/><expan abbr="Primũ">Primum</expan>, <lb/><foreign lang="de">das bergei&longs;en. </foreign> <lb/><expan abbr="Secundũ">Secundum</expan>, <foreign lang="de">ritzei&longs;en.</foreign> <lb/><expan abbr="Tertiũ">Tertium</expan>, <foreign lang="de">&longs;umpffei&longs;en.</foreign> <lb/><expan abbr="Quartũ">Quartum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="fi&mtilde;el">fimmel</expan></foreign></s> </p> <p id="N2611C" type="main"> <s id="N2611E">Ferramentum cui <expan abbr="imponũtur">imponuntur</expan> ligna, <lb/><foreign lang="de">das brandei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26129" type="main"> <s id="N2612B">Ferramentum cui figura cunei data, <lb/><foreign lang="de">&longs;chlei&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26132" type="main"> <s id="N26134">Ferramentum forficis &longs;imile, <foreign lang="de">&longs;chere</foreign></s> </p> <p id="N2613A" type="main"> <s id="N2613C"><expan abbr="Ferramentũ">Ferramentum</expan> uul&longs;ellæ &longs;imile, <foreign lang="de">ein klam<lb/>me / &longs;o gleich wie ein nopei&longs;en i&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N26147" type="main"> <s id="N26149">Ferreum <expan abbr="in&longs;trum&etilde;tum">in&longs;trumentum</expan> cuius extima <lb/>pars &longs;ur&longs;um uer&longs;us eminet, <foreign lang="de">der ei­<lb/>&longs;ernehake / daran ein rond holtzen <lb/>klotzlein i&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N26159" type="main"> <s id="N2615B">Ferrum in alterum axis caput <expan abbr="infixũ">infixum</expan>, <lb/><foreign lang="de">das nennet man &longs;chlecht das ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26166" type="main"> <s id="N26168"><expan abbr="Ferrũ">Ferrum</expan> <expan abbr="&longs;ignatoriũ">&longs;ignatorium</expan>, <foreign lang="de">gegraben &longs;tempel</foreign></s> </p> <p id="N26175" type="main"> <s id="N26177">Ferrum uncinatum, <foreign lang="de">das ei&longs;en mit dem <lb/>hecklein</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N26180" type="main"> <s id="N26182">Ferri&longs;cobs elimata, <foreign lang="de">ei&longs;en feilich</foreign></s> </p> <p id="N26188" type="main"> <s id="N2618A">Feruere, <foreign lang="de">&longs;ocken</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N26191" type="main"> <s id="N26193">Fibra cauerno&longs;a, <foreign lang="de">ein dru&longs;ige klufft</foreign></s> </p> <p id="N26199" type="main"> <s id="N2619B">Fibra dilatata, <foreign lang="de">ein gantz &longs;chmal fletz</foreign></s> </p> <p id="N261A1" type="main"> <s id="N261A3">Fibra fo&longs;&longs;ilib. uacua, & aquis peruia, <lb/><foreign lang="de">ein klufft die wa&longs;&longs;er tregt</foreign></s> </p> <p id="N261AA" type="main"> <s id="N261AC">Fibra incumbens, <foreign lang="de">die hangklufft</foreign></s> </p> <p id="N261B2" type="main"> <s id="N261B4">Fibra oblique uenam diffindens, <foreign lang="de">ein <lb/>klufft die ort&longs;chicks vber den gang <lb/>kompt</foreign></s> </p> <p id="N261BE" type="main"> <s id="N261C0">Fibra &longs;ocia, <foreign lang="de">ein klufft die &longs;ich zum gan<lb/>ge orter</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/540.jpg"/> <p id="N261CB" type="main"> <s id="N261CD">Fibra &longs;olida, <foreign lang="de">ein vollige klufft</foreign></s> </p> <p id="N261D3" type="main"> <s id="N261D5">Fibra &longs;ubdialis, <foreign lang="de">ein tagklufft oder tag­<lb/>gehenge</foreign></s> </p> <p id="N261DD" type="main"> <s id="N261DF">Fibra <expan abbr="trã&longs;uer&longs;a">tran&longs;uer&longs;a</expan>, <foreign lang="de">ein kreutz oder querklufft</foreign></s> </p> <p id="N261E9" type="main"> <s id="N261EB">Fibulæ, <foreign lang="de"><expan abbr="anwurffe/it&etilde;">anwurffe</expan></foreign> / item <foreign lang="de"><expan abbr="rorberg/&longs;chlurff&etilde;">rorberg / &longs;chlurffem</expan></foreign></s> </p> <p id="N261F9" type="main"> <s id="N261FB">Fibula ferrea, <foreign lang="de">klammer</foreign></s> </p> <p id="N26201" type="main"> <s id="N26203">Fibulæ ferreæ, <foreign lang="de">kropen</foreign></s> </p> <p id="N26209" type="main"> <s id="N2620B">Fibulæ ferreæ ter curuatæ, <foreign lang="de">kropen <lb/>auffdrei orten verbrochen</foreign></s> </p> <p id="N26213" type="main"> <s id="N26215">Fi&longs;&longs;uras adigere, <foreign lang="de">ein ritz hauen</foreign></s> </p> <p id="N2621B" type="main"> <s id="N2621D">Fi&longs;tula, <foreign lang="de">rore / form</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N26224" type="main"> <s id="N26226">Fi&longs;tula ænea, <foreign lang="de">kupfer welchin oder rore</foreign></s> </p> <p id="N2622C" type="main"> <s id="N2622E">Fi&longs;tulæ ex bracteis factæ, <foreign lang="de">rorlein oder <lb/>rollein</foreign></s> </p> <p id="N26236" type="main"> <s id="N26238">Flabellorum primum genus, <foreign lang="de">flugel <lb/>von dunnen <expan abbr="vñ">vnd</expan> &longs;tarcken breten</foreign>: <expan abbr="&longs;ecũ­dũ">&longs;ecun­<lb/>dum</expan>, <foreign lang="de">flugel von <expan abbr="kurtz&etilde;">kurtzem</expan> bret&longs;tucken</foreign>: ter<lb/>tium, <foreign lang="de">flugel von kurtzen bret&longs;tucken <lb/>daran gen&longs;zflugel gemacht</foreign></s> </p> <p id="N2625A" type="main"> <s id="N2625C">Focus, <foreign lang="de">herd</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N26263" type="main"> <s id="N26265">Focus excoctorum, <foreign lang="de">hend im ofen</foreign></s> </p> <p id="N2626B" type="main"> <s id="N2626D">Focus in quo plumbum purgatur. <lb/><foreign lang="de">der &longs;lo&longs;herd</foreign></s> </p> <p id="N26274" type="main"> <s id="N26276">Focus in quo &longs;al conficitur, <foreign lang="de">herd</foreign> / po<lb/>&longs;terior eius pars, <foreign lang="de">witz&longs;<gap/>e</foreign></s> </p> <p id="N26284" type="main"> <s id="N26286">Fodina, <foreign lang="de">grube oder zeche</foreign></s> </p> <p id="N2628C" type="main"> <s id="N2628E">Fodinæ uel cuniculi &longs;emis, <foreign lang="de">ein halbe <lb/>zech oder &longs;toln</foreign></s> </p> <p id="N26296" type="main"> <s id="N26298">Fodinæ uel cuniculi &longs;icilicus & dimi<lb/>dia &longs;extula ac &longs;cripulum, <foreign lang="de">ein zwei <lb/>drei&longs;&longs;ig&longs;teil</foreign></s> </p> <p id="N262A2" type="main"> <s id="N262A4">Fodinarum fructus, <foreign lang="de">au&longs;zpente</foreign></s> </p> <p id="N262AA" type="main"> <s id="N262AC">Follis, <foreign lang="de"><expan abbr="balg/Folliũ">balg</expan></foreign> / Follium &longs;edilia, <foreign lang="de">balg geru&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N262B8" type="main"> <s id="N262BA">Follis duplicatus, <foreign lang="de">zwifacher balg</foreign></s> </p> <p id="N262C0" type="main"> <s id="N262C2">Folles teretes è corio facti, <foreign lang="de">ronde li­<lb/>derne blo&longs;zbelge</foreign></s> </p> <p id="N262CA" type="main"> <s id="N262CC">Foramen &longs;piritale, <foreign lang="de">windfang</foreign></s> </p> <p id="N262D2" type="main"> <s id="N262D4">Foramen &longs;piritale inferioris tabulati <lb/>follium, <foreign lang="de">windfang</foreign></s> </p> <p id="N262DC" type="main"> <s id="N262DE">Foramen &longs;uperioris tabulati follium, <lb/><foreign lang="de">&longs;pundloch</foreign></s> </p> <p id="N262E5" type="main"> <s id="N262E7">Foramina fi&longs;tularum, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gepore</foreign></s> </p> <p id="N262ED" type="main"> <s id="N262EF">Foramina quæ <expan abbr="&longs;uppeditãt">&longs;uppeditant</expan> &longs;piritum, <lb/><foreign lang="de">windlo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cher</foreign></s> </p> <p id="N26300" type="main"> <s id="N26302">Foramina &longs;piritalia, <foreign lang="de">windlo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cher</foreign></s> </p> <p id="N2630E" type="main"> <s id="N26310">Foramen trunci, <foreign lang="de">das gepor</foreign></s> </p> <p id="N26316" type="main"> <s id="N26318">Forceps, <foreign lang="de">zang &longs;o einen hacken hat</foreign></s> </p> <p id="N2631E" type="main"> <s id="N26320">Forceps ferreus, <foreign lang="de">zange <expan abbr="dariñen">darinnen</expan> man ko<lb/>geln geu&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N2632C" type="main"> <s id="N2632E">Foris ferrea, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ei&longs;erne thorlein</foreign></s> </p> <p id="N26334" type="main"> <s id="N26336">Fores quibus uectes &longs;unt, <foreign lang="de">&longs;trodel</foreign></s> </p> <p id="N2633C" type="main"> <s id="N2633E">Fores extra <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> in quo ma&longs;&longs;æ <lb/>plumbeæ liquantur, <foreign lang="de">der zula&longs;z herd</foreign></s> </p> <p id="N2634A" type="main"> <s id="N2634C">Foricula, <foreign lang="de">des ventils thorlein</foreign></s> </p> <p id="N26352" type="main"> <s id="N26354">Foriculæ, <foreign lang="de">&longs;chnepperlein</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N2635B" type="main"> <s id="N2635D">Fornax, <foreign lang="de">heintze</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N26364" type="main"> <s id="N26366">Fornax in qua ærei panes fathi&longs;cen­<lb/>tes torrentur, <foreign lang="de">der ofen</foreign></s> </p> <p id="N2636E" type="main"> <s id="N26370">Fornax in qua panes ærei torrefacti <lb/><expan abbr="coquũtur">coquuntur</expan>, <foreign lang="de">garherd</foreign> eius magi&longs;ter, <foreign lang="de">gar<lb/>macher</foreign></s> </p> <p id="N26381" type="main"> <s id="N26383">Fornax in qua <expan abbr="arg&etilde;tũ">argentum</expan> & <expan abbr="plũ­bum">plum­<lb/>bum</expan> ab ære &longs;ecernuntur, <foreign lang="de">&longs;eigerofen</foreign></s> </p> <p id="N26393" type="main"> <s id="N26395">Folles in qua calefiunt panes ærei, <lb/><foreign lang="de">werniofen</foreign></s> </p> <p id="N2639C" type="main"> <s id="N2639E">Fornax in qua ferrum excoquitur, <lb/><foreign lang="de">renherd</foreign></s> </p> <p id="N263A5" type="main"> <s id="N263A7">Fornax in qua fit <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan>: prima, <foreign lang="de">&longs;chm­<lb/>eltzofen</foreign> / &longs;ecunda, <foreign lang="de">gla&longs;zofen/tertia, kul<lb/>ofen</foreign></s> </p> <p id="N263B9" type="main"> <s id="N263BB">Fornax in qua <expan abbr="plũbum">plumbum</expan> ab ar­<lb/>gento &longs;eparatur, <foreign lang="de">treibe herd</foreign></s> </p> <p id="N263C7" type="main"> <s id="N263C9">Fornax in qua uenæ excoquuntur, <lb/><foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N263D0" type="main"> <s id="N263D2">Fornax primæ a&longs;&longs;imilis, <foreign lang="de">ein ofen gleich <lb/>dem darinnen man die rohe &longs;chicht ar<lb/>beit / doch vil weiter vnd hoher</foreign></s> </p> <p id="N263DC" type="main"> <s id="N263DE">Fornax quæ foraminibus uento in­<lb/>&longs;piratur, uulgo uento&longs;a, <foreign lang="de">windofen</foreign></s> </p> <p id="N263E6" type="main"> <s id="N263E8">Fornax &longs;ecunda concamerata, <foreign lang="de">ein ge<lb/>welbter treibherd. </foreign></s> <s id="N263F0">Fornax &longs;ecunda <lb/>item concamerata, &longs;ed quæ in qui­<lb/>bu&longs;dam à proxima differt, <foreign lang="de">der trei­<lb/>beherd in Polen vnd Vngern.</foreign></s> </p> <p id="N263FC" type="main"> <s id="N263FE">Fornax &longs;ecunda uento expo&longs;ita, <foreign lang="de">das <lb/>treiben vnder dem klotz</foreign></s> </p> <p id="N26406" type="main"> <s id="N26408">Fornax &longs;ecunda in quo plumbum ab <lb/>argento &longs;eparatur, <foreign lang="de">treibeherd</foreign></s> </p> <p id="N26410" type="main"> <s id="N26412">Fornax &longs;imilis furno, <foreign lang="de">&longs;plei&longs;ofen</foreign></s> </p> <p id="N26418" type="main"> <s id="N2641A">Fornacem interius &longs;axorum glareis <lb/>& luto incru&longs;tare, <foreign lang="de">ofenen</foreign></s> </p> <p id="N26422" type="main"> <s id="N26424">Fornacum cameræ quæ <expan abbr="fumũ">fumum</expan> <expan abbr="cõcipi">concipi</expan><pb xlink:href="001/01/541.jpg"/>unt, <foreign lang="de">der rauchfang oder gewelb vber <lb/>den &longs;chmeltzofen darinnen man den <lb/>rauch fahet</foreign></s> </p> <p id="N26439" type="main"> <s id="N2643B">Fornacula, probirofen<foreign lang="de"/></s> </p> <p id="N26440" type="main"> <s id="N26442">Fornacula latericia, <foreign lang="de">gemaurter probir<lb/>ofen</foreign>: ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erner probir ofen</foreign>: ficti<lb/>lis, <foreign lang="de">tenner probirofen</foreign></s> </p> <p id="N26454" type="main"> <s id="N26456">Fornaces in quibus æs <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="plũbo">plumbo</expan> mi­<lb/>&longs;cetur, <foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N26466" type="main"> <s id="N26468">Fornaces in quibus recrementa reco<lb/>quuntur, <foreign lang="de">&longs;chmeltzofen</foreign></s> </p> <p id="N26470" type="main"> <s id="N26472">Fornix, <foreign lang="de">boge</foreign></s> </p> <p id="N26478" type="main"> <s id="N2647A">Fo&longs;&longs;a latens iuxta lacunam, <foreign lang="de">das au&longs;z­<lb/>gebrochen ortlein</foreign></s> </p> <p id="N26482" type="main"> <s id="N26484">Fo&longs;&longs;a latens uel occulta, <foreign lang="de">ein leng oder <lb/>felort / oder quer&longs;chlag</foreign></s> </p> <p id="N2648C" type="main"> <s id="N2648E">Fo&longs;&longs;am agere longam & decliuem, <foreign lang="de">ei<lb/>nen wa&longs;&longs;er graben machen / vnd im <lb/>ein ro&longs;ch machen</foreign></s> </p> <p id="N26498" type="main"> <s id="N2649A"><expan abbr="Fo&longs;sã">Fo&longs;sam</expan> <expan abbr="latent&etilde;">latentem</expan> &longs;ub&longs;truere, <foreign lang="de">ein <expan abbr="ka&longs;t&etilde;">ka&longs;tem</expan> &longs;ch­<lb/>lahen</foreign></s> </p> <p id="N264AD" type="main"> <s id="N264AF"><expan abbr="Fo&longs;sã">Fo&longs;sam</expan> <expan abbr="patent&etilde;">patentem</expan> ducere, <foreign lang="de">ein ro&longs;ch treiben</foreign></s> </p> <p id="N264BC" type="main"> <s id="N264BE">Fo&longs;&longs;as ducere, <foreign lang="de">&longs;cho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rffen</foreign></s> </p> <p id="N264CA" type="main"> <s id="N264CC">Fo&longs;&longs;or, <foreign lang="de">hawer oder berghawer</foreign></s> </p> <p id="N264D2" type="main"> <s id="N264D4">Fo&longs;&longs;ores qui colla gerunt intorta, <foreign lang="de"><lb/>krumphel&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N264DB" type="main"> <s id="N264DD">Fragmenta uenarum, <foreign lang="de">ge&longs;chube</foreign></s> </p> <p id="N264E3" type="main"> <s id="N264E5">Fulturæ natiuæ uel fornices, <foreign lang="de">bergvhe <lb/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N264ED" type="main"> <s id="N264EF">Fumus uiro&longs;us, <foreign lang="de">&longs;chwaden</foreign></s> </p> <p id="N264F5" type="main"> <s id="N264F7">Funis ductarius, <foreign lang="de">&longs;eil</foreign></s> </p> <p id="N264FD" type="main"> <s id="N264FF">Funiculus canabinus, <foreign lang="de">ein &longs;chnur</foreign></s> </p> <p id="N26505" type="main"> <s id="N26507"><expan abbr="Fũiculus">Funiculus</expan> ex phyliris tiliæ factus, <foreign lang="de">pa&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N26510" type="main"> <s id="N26512">Furcæ ligneæ, <foreign lang="de">&longs;eiffen gabeln</foreign></s> </p> <p id="N26518" type="main"> <s id="N2651A">Furcilla ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;chlacken gabel</foreign> / <lb/>lib. 9.</s> </p> <p id="N26523" type="main"> <s id="N26525">Furca &longs;epticornis, <foreign lang="de">die &longs;eiffen gabel &longs;o <lb/>&longs;ieben zacken hat</foreign></s> </p> <p id="N2652D" type="main"> <s id="N2652F">Fu&longs;i, <foreign lang="de">kerbholtzer darumb die gepel&longs;eil <lb/>&longs;eind angetrieben / dan man die &longs;chei­<lb/>ben vnd holtzer zu&longs;ammen ein korb <lb/>nennet</foreign> / item <foreign lang="de">&longs;pindelen</foreign></s> </p> <p id="N2653F" type="head"> <s id="N26541">G</s> </p> <p id="N26544" type="main"> <s id="N26546">Gallicus, <foreign lang="de">der wind &longs;o von nort nort o&longs;t <lb/>wehet</foreign></s> </p> <p id="N2654E" type="main"> <s id="N26550">Globus, <foreign lang="de">kogel</foreign></s> </p> <p id="N26556" type="main"> <s id="N26558">Graues halitus, <foreign lang="de">dumpfig bo&longs;e wetter / <lb/>es &longs;ei der dumpf kalt oder warm</foreign></s> </p> <p id="N26560" type="main"> <s id="N26562">Grus, <foreign lang="de">der gezeug damite man den hut <lb/>vfhebet / den <expan abbr="neñen">nennen</expan> etlich / einen &longs;torch / <lb/>etliche einen kranich</foreign></s> </p> <p id="N26570" type="head"> <s id="N26572">H</s> </p> <p id="N26575" type="main"> <s id="N26577">Halinitri conficiendi ratio, <foreign lang="de">die wei&longs;e <lb/>&longs;alniter zu&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N2657F" type="main"> <s id="N26581">Harpago, <foreign lang="de">&longs;turtzhache / oder fahake / <lb/>premb&longs;&longs;chuch</foreign></s> </p> <p id="N26589" type="main"> <s id="N2658B">Harpago pergrandis, <foreign lang="de">prembs</foreign></s> </p> <p id="N26591" type="main"> <s id="N26593">Hemicyclium, <foreign lang="de">donlege bretlein</foreign></s> </p> <p id="N26599" type="main"> <s id="N2659B">Homo funem in <expan abbr="brachiũ">brachium</expan> uel pectus <lb/>inuoluens, <foreign lang="de">der &longs;ackzieher</foreign></s> </p> <p id="N265A7" type="main"> <s id="N265A9">Humoris receptaculum, <foreign lang="de">aizucht</foreign></s> </p> <p id="N265AF" type="head"> <s id="N265B1">I</s> </p> <p id="N265B4" type="main"> <s id="N265B6">Incilia, <foreign lang="de">greben &longs;o mit &longs;teinen au&longs;zge­<lb/>maurt vnd ver&longs;trichen</foreign></s> </p> <p id="N265BE" type="main"> <s id="N265C0">Infundibulum, <foreign lang="de">&longs;turtze/go&longs;ze</foreign></s> </p> <p id="N265C6" type="main"> <s id="N265C8">Inge&longs;tores, <foreign lang="de">die berg an&longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N265CE" type="main"> <s id="N265D0">In&longs;idere in bacillo, <foreign lang="de">aufdem knebel ein <lb/>fahren</foreign></s> </p> <p id="N265D8" type="main"> <s id="N265DA">In&longs;trumentum cui index e&longs;t, <foreign lang="de">compas</foreign></s> </p> <p id="N265E0" type="main"> <s id="N265E2">In&longs;trumentum cui index, quo Alpini <lb/>men&longs;ores <expan abbr="utũtur">utuntur</expan>, <foreign lang="de">der &longs;chmer <expan abbr="cõpa&longs;z">compa&longs;z</expan></foreign></s> </p> <p id="N265F1" type="main"> <s id="N265F3"><expan abbr="In&longs;trum&etilde;tũ">In&longs;trumentum</expan> <expan abbr="ferreũ">ferreum</expan>, cuius extima pars <lb/>&longs;ur&longs;um uer&longs;us recta extat, <foreign lang="de">der ei&longs;ern <lb/>hake</foreign>: in&longs;trumentum aliud ferreum <lb/>uul&longs;ellæ &longs;imile, <foreign lang="de">klemme</foreign></s> </p> <p id="N2660A" type="main"> <s id="N2660C"><expan abbr="In&longs;trumentũ">In&longs;trumentum</expan> ferreum, machinæ quæ <lb/>folles comprimit, <foreign lang="de">&longs;chinhake/li. </foreign></s> <s id="N26617">9.</s> </p> <p id="N2661A" type="main"> <s id="N2661C"><expan abbr="In&longs;trum&etilde;tum">In&longs;trumentum</expan> ferreum quo terra uer­<lb/>beratur, <foreign lang="de">po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N2662D" type="main"> <s id="N2662F">In&longs;trumentum metallicum <expan abbr="&longs;ignificãs">&longs;ignificans</expan> <lb/>mundi partes, <foreign lang="de">der berg compa&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N2663B" type="main"> <s id="N2663D"><expan abbr="Intermi&longs;&longs;ion&etilde;">Intermi&longs;&longs;ionem</expan> <expan abbr="operarũ">operarum</expan> <expan abbr="cõcedere">concedere</expan>, <foreign lang="de">fri&longs;t <lb/>geben</foreign></s> </p> <p id="N26650" type="main"> <s id="N26652">Interuenium, <foreign lang="de">ein keilberges</foreign></s> </p> <p id="N26658" type="main"> <s id="N2665A">Iudex metallicus, <foreign lang="de">ein bergrichter</foreign></s> </p> <p id="N26660" type="main"> <s id="N26662">Iurati duumuiri, <foreign lang="de">zwen ge&longs;chworne die <lb/>ein gebirge befharen</foreign></s> </p> <p id="N2666A" type="main"> <s id="N2666C">Iuratus partium uenditor, <foreign lang="de">krentzler</foreign></s> </p> <p id="N26672" type="head"> <s id="N26674">L</s> </p> <p id="N26677" type="main"> <s id="N26679">Labrum, <foreign lang="de">wanne</foreign></s> </p> <p id="N2667F" type="main"> <s id="N26681">Lacuna. <foreign lang="de">&longs;umpf</foreign> / item, <foreign lang="de">&longs;treich&longs;umpff <lb/><expan abbr="dariñe">darinne</expan> &longs;ich <expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs;er &longs;amlet / teich</foreign> / li. 12.</s> </p> <p id="N26691" type="main"> <s id="N26693">Lacus, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;ch trog</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N2669A" type="main"> <s id="N2669C">Lacu&longs;culus, <foreign lang="de">der gantze lauter trog / <lb/>&longs;umpfflein / ka&longs;te</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/542.jpg"/> <p id="N266A7" type="main"> <s id="N266A9">Lacu&longs;culus ei &longs;ubiectus, <foreign lang="de">der vnodere trog</foreign></s> </p> <p id="N266AF" type="main"> <s id="N266B1">Lamina, <foreign lang="de">plo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>tz</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N266BE" type="main"> <s id="N266C0">Laminæ æreæ, <foreign lang="de">&longs;charten</foreign></s> </p> <p id="N266C6" type="main"> <s id="N266C8">Lamina curuata excoctorum, <foreign lang="de">&longs;por­<lb/>ei&longs;en oder &longs;chelchin</foreign></s> </p> <p id="N266D0" type="main"> <s id="N266D2">Lamina ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ernblech</foreign></s> </p> <p id="N266D8" type="main"> <s id="N266DA">Laminæ ferreæ pars quæ extat è for­<lb/>nacula, <foreign lang="de">au&longs;zladung</foreign></s> </p> <p id="N266E2" type="main"> <s id="N266E4">Lamina ferrea cra&longs;&longs;a, <foreign lang="de">pfadei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N266EA" type="main"> <s id="N266EC">Lamina ferrea foraminum plena, <foreign lang="de">ei­<lb/>&longs;ern gitterlein</foreign></s> </p> <p id="N266F4" type="main"> <s id="N266F6">Lamina ferrea utrinque curuata, <foreign lang="de">&longs;cha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>b <lb/>ei&longs;en/&longs;torchin</foreign></s> </p> <p id="N26704" type="main"> <s id="N26706">Laminæ <expan abbr="foraminũ">foraminum</expan> plenæ, <foreign lang="de">&longs;enei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26710" type="main"> <s id="N26712">Lanx, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;&longs;el. </foreign></s> <s id="N26718">Lancis mediæ <expan abbr="cauũ">cauum</expan>, <lb/><foreign lang="de">das ronde au&longs;zgedrete tulcklein</foreign></s> </p> <p id="N26723" type="main"> <s id="N26725">Lanx &longs;triata, <foreign lang="de">die &longs;chu&longs;&longs;el &longs;o inwendig <lb/>au&longs;zgedrehet / von holen faltzen / wie <lb/>ein &longs;chnecken heu&longs;zlin</foreign></s> </p> <p id="N2672F" type="main"> <s id="N26731">Lapilli minutuli quos flumina defe­<lb/>runt, quomodo capiuntur, <foreign lang="de">wie <lb/>man das affter auffehet</foreign></s> </p> <p id="N2673B" type="main"> <s id="N2673D">Lapilli nigri magni, <foreign lang="de">grober&longs;tein</foreign> <lb/>mediocres, <foreign lang="de">kretz&longs;tein</foreign> <lb/>parui, <foreign lang="de">zelwerck</foreign></s> </p> <p id="N2674F" type="main"> <s id="N26751">Lapilli nigri maiu&longs;culi, <foreign lang="de">graupen</foreign> <lb/>mediocres, <foreign lang="de">vber&longs;chu&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N2675D" type="main"> <s id="N2675F">Lapilli nigri maiu&longs;culi, <foreign lang="de">grober&longs;tein</foreign> <lb/>mediocres, <foreign lang="de">mittel&longs;tein</foreign> <lb/>minutuli, <foreign lang="de">kleiner &longs;tein</foreign> <lb/>collecti ex materia, quæ la­<lb/>uatur, <foreign lang="de">&longs;eiffen&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N26779" type="main"> <s id="N2677B">Lapis fi&longs;&longs;ilis, <foreign lang="de">&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N26781" type="main"> <s id="N26783">Lapis æro&longs;us fi&longs;&longs;ilis, <foreign lang="de">&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N26789" type="main"> <s id="N2678B">Lapis ex quo conflatur <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ni­<lb/>grum, <foreign lang="de">gla&longs;zertz vnd pleiertz</foreign></s> </p> <p id="N26797" type="main"> <s id="N26799">Lapis facile igni lique&longs;cens, <foreign lang="de">flu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>s</foreign></s> </p> <p id="N267A5" type="main"> <s id="N267A7">Lapis fi&longs;&longs;ilis æro&longs;us, <foreign lang="de">kupffer &longs;chifer <lb/>oderlech&longs;chifer</foreign></s> </p> <p id="N267AF" type="main"> <s id="N267B1">Lateres, <foreign lang="de">ei&longs;erne ziegel</foreign></s> </p> <p id="N267B7" type="main"> <s id="N267B9">Lauandi rationes, <foreign lang="de">die we&longs;chwerck</foreign>: pri<lb/>ma, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> we&longs;chwerck durch den &longs;chlem <lb/>graben</foreign>: &longs;ecunda, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen vber <lb/><expan abbr="dz">das</expan> gevhelle</foreign>: tertia, <foreign lang="de">der gemein &longs;chlem <lb/><expan abbr="grab&etilde;">graben</expan></foreign>: quarta, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> vbern te&longs;t</foreign>: <lb/>quinta, <foreign lang="de">oder kurtze herd</foreign>: &longs;exta, <foreign lang="de">oder planherd</foreign>: <lb/>&longs;eptima, <foreign lang="de">der &longs;ieb arbeit</foreign></s> </p> <p id="N267ED" type="main"> <s id="N267EF"><expan abbr="Lauandorũ">Lauandorum</expan> <expan abbr="ramentorũ">ramentorum</expan> auri <expan abbr="ratiões">rationes</expan>, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gold wa&longs;&longs;chen</foreign>: prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs;chen <lb/>vber <expan abbr="dz">das</expan> lochrichte bret</foreign>: <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs; <lb/><expan abbr="ch&etilde;">chem</expan> in Mehrern</foreign>: <foreign lang="de">tertia, <expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="we&longs;ch&etilde;">we&longs;chem</expan> vber <lb/>drothret mit drote vberzogen</foreign>: quarta, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> Portugali&longs;ch gold <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan></foreign>: quinta, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> vber <expan abbr="dz">das</expan> geritzte bret</foreign>: &longs;exta, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs;chen vber <expan abbr="dz">das</expan> gekerbte bret</foreign>: &longs;epti<lb/>ma, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> auffm herd / dadz haupt <lb/>keuliche tulcklein hat</foreign>: octaua, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs;­<lb/>chen auffm herd/&longs;o viereckicht grublin <lb/>hat</foreign>: nona, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen auffm herde / <lb/>welches von breten &longs;o rauch <expan abbr="vñ">vnd</expan> zotig</foreign>: <lb/>decima, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen auffm herd mit <lb/>och&longs;en oder pferdheuten verdeckt</foreign>: un­<lb/>decima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gold&longs;amlen mit vhelen</foreign>: du<lb/>odecima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> wa&longs;&longs;chen vber <expan abbr="dz">das</expan> gru<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>n <lb/>tu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>ch</foreign>: decima tertia, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen vber <lb/>das herinne tu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>ch</foreign>: decimaquarta, <foreign lang="de">das <lb/>wa&longs;&longs;chen vber den ra&longs;zen</foreign>: decimaquin<lb/>ta, <foreign lang="de">das wa&longs;&longs;chen im gro&longs;&longs;en &longs;icher trog <lb/>vnd &longs;ichern</foreign>: decima&longs;exta: <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gold &longs;ich<lb/>ern</foreign>: decima&longs;eptima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="wa&longs;&longs;ch&etilde;">wa&longs;&longs;chem</expan> im hu<lb/>bel</foreign></s> </p> <p id="N2689E" type="main"> <s id="N268A0">Lauandæ materiæ <expan abbr="cũ">cum</expan> lapillis ni<lb/>gris uel <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan> ramentis permi­<lb/>&longs;tæ rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;en zwitterberg <lb/>vnd anoderer metalli&longs;cher ab&longs;chilfung zu <lb/>&longs;eiffen</foreign>: prima, quæ uetus e&longs;t, <foreign lang="de">die alte <lb/>&longs;eiffen arbeit</foreign>. Lotores, <foreign lang="de">&longs;olche &longs;eiffner</foreign>: <lb/><expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;eiffen vber die flos oder flo&longs;z <lb/>graben</foreign>: tertia, <foreign lang="de">die gerinarbeit</foreign>: quarta, <lb/><foreign lang="de">die vha&longs;z arbeit</foreign>: quinta, quæ noua e&longs;t <lb/><foreign lang="de">die newe <expan abbr="&longs;eiff&etilde;">&longs;eiffem</expan> arbeit / hei&longs;t vbers blech</foreign> / <lb/>&longs;exta, quæ <expan abbr="etiã">etiam</expan> po&longs;t hanc <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> e&longs;t, <lb/><foreign lang="de">die neulich&longs;te &longs;eiffen arbeit</foreign>: &longs;eptima, <lb/><foreign lang="de">die flut greben</foreign>: octaua, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> gold wa&longs;&longs;ch<lb/>en in wa&longs;&longs;erri&longs;&longs;en</foreign>: nona, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> Polm&longs;ch <lb/>pleiertz wa&longs;&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N268FD" type="main"> <s id="N268FF">Libonotus, <foreign lang="de">oder wind &longs;o <expan abbr="võ">vom</expan> <expan abbr="&longs;ud&etilde;">&longs;udem</expan> we&longs;t we­<lb/>het</foreign></s> </p> <p id="N2690F" type="main"> <s id="N26911">Libra, <foreign lang="de">pfund, nicht allein wag</foreign>: pri<lb/>ma libra minor, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> weglein darinnen <lb/>man <expan abbr="dz">das</expan> ertz <expan abbr="vñ">vnd</expan> den zu&longs;atz einwiget</foreign>: <expan abbr="&longs;e­cũda">&longs;e­<lb/>cunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dariñen">darinnen</expan> man <expan abbr="dz">das</expan> pleiertz zuwiget</foreign>: <pb xlink:href="001/01/543.jpg"/>tertia, <foreign lang="de"><expan abbr="dariũen">dariunen</expan> man <expan abbr="dz">das</expan> korn auffzeihet</foreign></s> </p> <p id="N2693B" type="main"> <s id="N2693D">Libra &longs;tatiua, <foreign lang="de">auff&longs;atz</foreign></s> </p> <p id="N26943" type="main"> <s id="N26945">Libramentum, <foreign lang="de">welle oder widerwag</foreign></s> </p> <p id="N2694B" type="main"> <s id="N2694D">Libra pen&longs;ilis, <foreign lang="de">wag</foreign></s> </p> <p id="N26953" type="main"> <s id="N26955"><expan abbr="Libramentũ">Libramentum</expan> &longs;iue tympanum inferi­<lb/>us, <foreign lang="de">der widerwag / oder vnodere &longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N26960" type="main"> <s id="N26962"><expan abbr="Lignũ">Lignum</expan> fi&longs;&longs;um & hians, <foreign lang="de">kloppe</foreign></s> </p> <p id="N2696B" type="main"> <s id="N2696D">Lignum teres, <foreign lang="de">zapffe</foreign></s> </p> <p id="N26973" type="main"> <s id="N26975">Ligula, <foreign lang="de">zunglein</foreign></s> </p> <p id="N2697B" type="main"> <s id="N2697D">Ligna longa, <foreign lang="de">treibe &longs;cheit</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N26984" type="main"> <s id="N26986">Ligna quib. &longs;unt tenui&longs;&longs;imæ bracteæ <lb/><expan abbr="flabellorũ">flabellorum</expan> <expan abbr="quorũdã">quorundam</expan> in&longs;tar cri&longs;patæ, <lb/><foreign lang="de">berte</foreign></s> </p> <p id="N26996" type="main"> <s id="N26998">Lignea bractea <expan abbr="rotũdata">rotundata</expan>, <foreign lang="de">lauff</foreign></s> </p> <p id="N269A2" type="main"> <s id="N269A4">Ligo, <foreign lang="de">keilhaw</foreign></s> </p> <p id="N269AA" type="main"> <s id="N269AC">Ligo &longs;imilis ro&longs;tro anatis, <foreign lang="de">die keilhau <lb/>&longs;o ge&longs;talt wie ein enten &longs;chnabel</foreign></s> </p> <p id="N269B4" type="main"> <s id="N269B6">Ligones cu&longs;pidati, <foreign lang="de">keilhauen</foreign></s> </p> <p id="N269BC" type="main"> <s id="N269BE">Ligones lati, <foreign lang="de">radhauen</foreign></s> </p> <p id="N269C4" type="main"> <s id="N269C6">Limus, <foreign lang="de">&longs;chlani</foreign></s> </p> <p id="N269CC" type="main"> <s id="N269CE">Lingua, <foreign lang="de">hund</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N269D5" type="main"> <s id="N269D7">Lintea, <foreign lang="de">planen</foreign></s> </p> <p id="N269DD" type="main"> <s id="N269DF">Liquor candidus primo è fornace de <lb/>fluens, cum Go&longs;elariæ excoquitur <lb/>pyrites, <foreign lang="de">kobelt</foreign> / quem parietes for<lb/>nacis exudant, <foreign lang="de">conterfe /</foreign></s> </p> <p id="N269EF" type="main"> <s id="N269F1">Lixiuium, <foreign lang="de">lauge durch a&longs;&longs;chen gemacht</foreign></s> </p> <p id="N269F7" type="main"> <s id="N269F9">Locare aliquot pa&longs;&longs;us uenæ fodien­<lb/>dæ, <foreign lang="de">vordingen</foreign></s> </p> <p id="N26A01" type="main"> <s id="N26A03">Loci deuexi & concaui, <foreign lang="de">&longs;chluchten</foreign></s> </p> <p id="N26A09" type="main"> <s id="N26A0B">Loci ualie&longs;tres, <foreign lang="de">thele</foreign></s> </p> <p id="N26A11" type="main"> <s id="N26A13">Loculamentum, <foreign lang="de">das ei&longs;erne gevierten <lb/>heu&longs;lein</foreign> / lib. 6. <foreign lang="de">geheu&longs;e darinnen die <lb/>wag &longs;tehet</foreign> / lib. 7. <foreign lang="de">ka&longs;te</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N26A26" type="main"> <s id="N26A28"><expan abbr="Loculamentũ">Loculamentum</expan> pen&longs;ile, <foreign lang="de">hangend heu&longs;lin</foreign></s> </p> <p id="N26A33" type="main"> <s id="N26A35">Lorum, <foreign lang="de">rime</foreign></s> </p> <p id="N26A3B" type="main"> <s id="N26A3D">Lotores, <foreign lang="de">we&longs;cher oder &longs;eiffner</foreign></s> </p> <p id="N26A43" type="head"> <s id="N26A45">M</s> </p> <p id="N26A48" type="main"> <s id="N26A4A">Machina <expan abbr="omniũ">omnium</expan> quæ aquas trahunt <lb/>maxima, <foreign lang="de">kerrad oder kun&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N26A56" type="main"> <s id="N26A58">Machina prima, qua etiam aquæ <expan abbr="ex­trahũtur">ex­<lb/>trahuntur</expan>, <foreign lang="de">ha&longs;pel</foreign> hanc aliqui <expan abbr="girgil­lũ">girgil­<lb/>lum</expan> uocabulo latinis <expan abbr="nõ">non</expan> u&longs;itato <expan abbr="no­minãt">no­<lb/>minant</expan></s> </p> <p id="N26A74" type="main"> <s id="N26A76">Machina altera qua <expan abbr="etiã">etiam</expan> res <lb/>fo&longs;&longs;iles extrahuntur, <foreign lang="de">&longs;chwengrad oder <lb/>radhalpel</foreign>: tertia, <foreign lang="de">dieronde &longs;cheibe / da<lb/>mite man berg zeihet</foreign>: quarta, <foreign lang="de">gepel</foreign> / <lb/>quinta, <foreign lang="de">die ro&longs;kun&longs;t mit oder <expan abbr="pr&etilde;b&longs;&longs;cheibe">premb&longs;&longs;cheibe</expan></foreign></s> </p> <p id="N26A97" type="main"> <s id="N26A99">Machina qua res graues demittun­<lb/>tur in puteum, <foreign lang="de">bru&longs;twinde</foreign></s> </p> <p id="N26AA1" type="main"> <s id="N26AA3">Machina qua uenæ &longs;iccæ pilis præ­<lb/>ferratis <expan abbr="tũdũtur">tunduntur</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> treuge puchwerck</foreign></s> </p> <p id="N26AAF" type="main"> <s id="N26AB1">Machina quæ folles comprimit, <foreign lang="de">die <lb/>welle &longs;o von einem wa&longs;&longs;er: ad getrie­<lb/>ben wirdt mit irer zugeho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rung</foreign></s> </p> <p id="N26AC1" type="main"> <s id="N26AC3">Machinæ pars quæ folles <expan abbr="cõprimit">comprimit</expan>, <lb/><foreign lang="de">die welle nut den &longs;trichen</foreign></s> </p> <p id="N26ACE" type="main"> <s id="N26AD0">Machina tractoria, <foreign lang="de">ein ha&longs;pel / gezeu­<lb/>ge &longs;o berg vnd wa&longs;&longs;er hebet</foreign></s> </p> <p id="N26AD8" type="main"> <s id="N26ADA">Machinæ &longs;can&longs;oriæ, <foreign lang="de">farten</foreign></s> </p> <p id="N26AE0" type="main"> <s id="N26AE2">Machinæ &longs;piritales, <foreign lang="de">windfeng / gezeug <lb/>&longs;o wetter bringen</foreign></s> </p> <p id="N26AEA" type="main"> <s id="N26AEC">Machinæ &longs;piritales, <foreign lang="de">zeuge &longs;o wetter in <lb/>die <expan abbr="grub&etilde;">gruben</expan> bringen / oder bo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;es herau&longs;z zie<lb/>hen</foreign>: <expan abbr="Primũ">Primum</expan> genus, <foreign lang="de">windfeng</foreign> / eius pri<lb/>ma &longs;pecies, <foreign lang="de">windfeng mit <expan abbr="brett&etilde;">brettem</expan> vber <lb/>ecke creutzweis</foreign>: <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, <foreign lang="de">zweierlei lotten <lb/>windfenge</foreign>: tertia, <foreign lang="de">oder windfang im va&longs;z. <lb/></foreign></s> <s id="N26B23"><expan abbr="Secundũ">Secundum</expan> genus, <foreign lang="de">focher</foreign> / eius prima <lb/>&longs;pecies, <foreign lang="de">der focher in der &longs;cheibe oder run<lb/>den geheu&longs;z den ein he&longs;peler zeihet</foreign> / &longs;e­<lb/>cunda & tertia, <foreign lang="de">der focher in einem ge<lb/>vierten geheu&longs;ze an der erden / vnd ent­<lb/>bor mit flugeln wie ein mule</foreign>: quarta, <lb/><foreign lang="de">der focher in einer &longs;cheiben/den ein wa&longs; <lb/>&longs;errad vmbtra<gap/>bet. </foreign></s> <s id="N26B47"><expan abbr="Tertiũ">Tertium</expan> genus, <foreign lang="de">wet <lb/>ter bla&longs;belg</foreign> / eius prima &longs;pecies, <foreign lang="de">oder wet<lb/>terbalg / der bo&longs;e wetter v&longs;z dem &longs;chacht <lb/>durch lotten zeihet oder gu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>ts dardurch <lb/>hinein brengt</foreign>: <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, <foreign lang="de">der wetterbalg <lb/>der durch roren in einen &longs;toln wettet <lb/>bringet</foreign>: tertia, <foreign lang="de">die wetter belg &longs;o man <lb/>tritt</foreign>: quarta, <foreign lang="de">die wetter belg mit oder ron­<lb/>den &longs;cheiben &longs;o ein pferdt tritt</foreign>: quinta, <lb/><foreign lang="de">die wetterbelg do ein pferd wie in einet <lb/>ro &longs;zmu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>le die &longs;tehende welle vmbtreibt</foreign></s> </p> <p id="N26B87" type="main"> <s id="N26B89">Machinæ quæ uenas udas pilis præ <lb/>ferratis tundunt, <foreign lang="de">die na&longs;&longs;en puch­<lb/>werck</foreign>: prima, <foreign lang="de">das na&longs;&longs;e puch werck vff <lb/>&longs;ilbergeng</foreign>: &longs;ecunda, <foreign lang="de">das na&longs;&longs;e puch­<lb/>werck auff zwitter</foreign>: tertia, <foreign lang="de">das ander <pb xlink:href="001/01/544.jpg"/>na&longs;&longs;e puchwerck auff zwitter</foreign>: quarta, <lb/><foreign lang="de">das drirte na&longs;&longs;e puchwerck auff zwit­<lb/>ter</foreign>: quinta, <foreign lang="de">das golt puchwerck in <lb/>Kernten</foreign></s> </p> <p id="N26BB4" type="main"> <s id="N26BB6">Machinæ quæ ut &longs;iphones fi&longs;tulis <lb/><expan abbr="hauriũt">hauriunt</expan> aquas, <foreign lang="de">zeuge</foreign>: prima, <foreign lang="de">heintze <lb/>oder ein zug</foreign> / altera, <foreign lang="de">der zwifach heintze</foreign>: <lb/>tertia, <foreign lang="de">radkan oder ro&longs;kun&longs;t / quarta</foreign>, <lb/><foreign lang="de">ta&longs;chen ha&longs;pel</foreign> / quinta, <foreign lang="de">handzug &longs;o zwo <lb/>wellen hat</foreign>. &longs;exta, <foreign lang="de">ta&longs;chen rad</foreign></s> </p> <p id="N26BE0" type="main"> <s id="N26BE2">Machinæ quibus panes <expan abbr="leuãtur">leuantur</expan> et re <lb/><expan abbr="ponũtur">ponuntur</expan>, <foreign lang="de">gezeuge oder &longs;torch / oder <expan abbr="krãich/">kranich</expan></foreign> / <lb/>no&longs;tri <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="appellãt">appellant</expan> ciconias, lat. gru<lb/>es</s> </p> <p id="N26C01" type="main"> <s id="N26C03">Machinæ &longs;itulis aquas <expan abbr="exãtlãtes">exantlantes</expan>, <lb/><foreign lang="de">wa&longs;&longs;erkun&longs;tlein &longs;o mit kannen heben. </foreign></s> <s id="N26C0E"><lb/>prima, <foreign lang="de">die wa&longs;&longs;erkun&longs;t &longs;o ein he&longs;peler <lb/>zeihet. </foreign></s> <s id="N26C17">Secunda, <foreign lang="de">des Vitruuij wa&longs;&longs;er <lb/>kun&longs;t nur dem mangel rad. </foreign></s> <s id="N26C1F">Tertia, <foreign lang="de">die <lb/>wa&longs;&longs;erkun&longs;t mit dem wa&longs;&longs;errad</foreign></s> </p> <p id="N26C27" type="main"> <s id="N26C29">Magi&longs;ter ferrum excoquens, <foreign lang="de">renner</foreign></s> </p> <p id="N26C2F" type="main"> <s id="N26C31">Magi&longs;ter metallicorum, <foreign lang="de">bergmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N26C37" type="main"> <s id="N26C39">Magi&longs;ter &longs;al conficiens, <foreign lang="de">wircker</foreign></s> </p> <p id="N26C3F" type="main"> <s id="N26C41">Magi&longs;ter &longs;iue purgator argenti, <foreign lang="de">&longs;il­<lb/>ber brenner</foreign></s> </p> <p id="N26C49" type="main"> <s id="N26C4B">Magi&longs;ter &longs;iue torrefactor, <foreign lang="de">derrer</foreign></s> </p> <p id="N26C51" type="main"> <s id="N26C53">Magnus malleus ferreus, <foreign lang="de">der <expan abbr="ha&mtilde;er">hamner</expan> <lb/>den ein wa&longs;&longs;errad hebt</foreign></s> </p> <p id="N26C5F" type="main"> <s id="N26C61">Maiora bacilla ferrea uncinata, <foreign lang="de">bort­<lb/>haken</foreign></s> </p> <p id="N26C69" type="main"> <s id="N26C6B">Maiores perticæ, <foreign lang="de">gro&longs;e heck&longs;cheit</foreign></s> </p> <p id="N26C71" type="main"> <s id="N26C73">Malleus ligneus, <foreign lang="de">holtzene heine</foreign></s> </p> <p id="N26C79" type="main"> <s id="N26C7B"><expan abbr="Malleorũ">Malleorum</expan> <expan abbr="maiorũ">maiorum</expan> paruus, <foreign lang="de">pau&longs;chel zu <lb/>beiden henden</foreign> / magnus, <foreign lang="de">gro&longs;zfeu&longs;tel</foreign></s> </p> <p id="N26C8E" type="main"> <s id="N26C90">Malleorum minorum minimus, <foreign lang="de">ritz­<lb/>feu&longs;tel</foreign> / medius, <foreign lang="de">handfeu&longs;tel</foreign> / maxi­<lb/>mus, <foreign lang="de">pau&longs;chel zu einer hand</foreign></s> </p> <p id="N26CA2" type="main"> <s id="N26CA4">Malleus quadrangulus & cra&longs;&longs;us, <lb/><foreign lang="de">quet&longs;cher/alter, &longs;cheidhammer</foreign></s> </p> <p id="N26CAB" type="main"> <s id="N26CAD">Malleus &qring; &longs;axi arenarij, in &longs;olo forna<lb/>cis <expan abbr="locãdi">locandi</expan>, partes <expan abbr="extuberãtes">extuberantes</expan> <expan abbr="re&longs;ecãtur">re&longs;ecan<lb/>tur</expan>, <foreign lang="de">pile</foreign></s> </p> <p id="N26CC3" type="main"> <s id="N26CC5">Manubrium, <foreign lang="de">&longs;tile</foreign></s> </p> <p id="N26CCB" type="main"> <s id="N26CCD">Marculi lignei, <foreign lang="de">holtzene &longs;chlegel</foreign></s> </p> <p id="N26CD3" type="main"> <s id="N26CD5">Ma&longs;&longs;a ex cancellis formata, <foreign lang="de">palle</foreign></s> </p> <p id="N26CDB" type="main"> <s id="N26CDD">Ma&longs;&longs;a plumbea, <foreign lang="de">plei&longs;tuck</foreign></s> </p> <p id="N26CE3" type="main"> <s id="N26CE5">Ma&longs;&longs;æ ferreæ quadrangulæ, <foreign lang="de">&longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ckei­<lb/>&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26CF3" type="main"> <s id="N26CF5">Materia metallica, <foreign lang="de">das werck</foreign></s> </p> <p id="N26CFB" type="main"> <s id="N26CFD">Materia metallica reperitur in canali<lb/>bus uel <expan abbr="cohær&etilde;s">cohærens</expan> & <expan abbr="cõtinuata">continuata</expan>, <foreign lang="de">gang <lb/>hafftig</foreign> / uel di&longs;per&longs;a et per eos fu&longs;a, ni<lb/>rig / uel uentris figura <expan abbr="extuberãs">extuberans</expan>, <foreign lang="de">bau<lb/>chigk / &longs;o der gang ein bauch wirfft</foreign> / uel <lb/>in uenis & fibris à uena principali <lb/>ortis, qua&longs;i in ramis &longs;par&longs;a, <foreign lang="de">e&longs;tig</foreign></s> </p> <p id="N26D23" type="main"> <s id="N26D25">Materia lapillorum expers, <foreign lang="de"><expan abbr="ge&longs;chw&etilde;­&longs;tucke">ge&longs;chwen­<lb/>&longs;tucke</expan></foreign></s> </p> <p id="N26D2F" type="main"> <s id="N26D31">Materia quæ dum torrentur <lb/>lapilli, confluit, <foreign lang="de">fa&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N26D39" type="main"> <s id="N26D3B"><expan abbr="Materiã">Materiam</expan> <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> di&longs;cernere à terris, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="ertz&longs;cheid&etilde;">ertz&longs;cheidem</expan></foreign></s> </p> <p id="N26D4B" type="main"> <s id="N26D4D">Media catini pars, <foreign lang="de">&longs;po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>r</foreign></s> </p> <p id="N26D59" type="main"> <s id="N26D5B">Mediæ lancis cauum, <foreign lang="de">das runde v&longs;z­<lb/>gedrete tullcklein</foreign></s> </p> <p id="N26D63" type="main"> <s id="N26D65">Men&longs;or, <foreign lang="de">mar&longs;cheider oder &longs;chiner</foreign></s> </p> <p id="N26D6B" type="main"> <s id="N26D6D">Metallum cuneo &longs;ecare in partes, <foreign lang="de">das <lb/>ertz mit mei&longs;eln zu&longs;chroten</foreign></s> </p> <p id="N26D75" type="main"> <s id="N26D77"><expan abbr="Metallũ">Metallum</expan> <expan abbr="ferram&etilde;to">ferramento</expan> forficis &longs;imili <expan abbr="cõ­cidere">con­<lb/>cidere</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ertz mit einer <expan abbr="&longs;cher&etilde;">&longs;cherem</expan> zu&longs;chnei<lb/>den</foreign></s> </p> <p id="N26D90" type="main"> <s id="N26D92">Metallum malleo percu&longs;&longs;um <lb/>dilatare, <foreign lang="de">ertz quettz&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N26D9A" type="main"> <s id="N26D9C"><expan abbr="Metallũ">Metallum</expan> rude uel <expan abbr="uenã">uenam</expan> præ&longs;tantem à <lb/>terris & &longs;axis &longs;ecernere, <foreign lang="de">ertzklauben</foreign></s> </p> <p id="N26DAB" type="main"> <s id="N26DAD">Mini&longs;ter, <foreign lang="de">furlauffer / helfferknecht</foreign></s> </p> <p id="N26DB3" type="main"> <s id="N26DB5">Minium &longs;ecundarium, <foreign lang="de">menning</foreign></s> </p> <p id="N26DBB" type="main"> <s id="N26DBD">Minora bacilla ferrea uncinata, <foreign lang="de">heck <lb/>&longs;cheit hacken</foreign></s> </p> <p id="N26DC5" type="main"> <s id="N26DC7">Minores perticæ, <foreign lang="de">kleine heck&longs;cheit</foreign></s> </p> <p id="N26DCD" type="main"> <s id="N26DCF">Mi&longs;tura, <foreign lang="de">das pleichmal</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N26DD6" type="main"> <s id="N26DD8">Mi&longs;tura auri uel argenti <expan abbr="cũ">cum</expan> plumbo, <lb/><foreign lang="de">werck</foreign></s> </p> <p id="N26DE3" type="main"> <s id="N26DE5">Mi&longs;tura æris & plumbi & ar<lb/>genti, <foreign lang="de">werck</foreign></s> </p> <p id="N26DED" type="main"> <s id="N26DEF">Mi&longs;tura cuius dimidia pars ex ære et <lb/>argento con&longs;tat, <foreign lang="de">kobelt</foreign></s> </p> <p id="N26DF7" type="main"> <s id="N26DF9">Mi&longs;tura debilis & uiribus carens, <foreign lang="de">ein <lb/>werck &longs;o mu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>&longs;ig vnd vn&longs;chmeidig</foreign></s> </p> <p id="N26E07" type="main"> <s id="N26E09">Modiolus rotæ, <foreign lang="de">nabe</foreign></s> </p> <p id="N26E0F" type="main"> <s id="N26E11">Modulus, <foreign lang="de">zober / <expan abbr="dariñen">darinnen</expan> man <expan abbr="dz">das</expan> v&longs;zge<lb/>teilt &longs;altzwa&longs;&longs;er in die ko<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>te tregt</foreign></s> </p> <p id="N26E23" type="main"> <s id="N26E25">Molæ, <foreign lang="de">mu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>l&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N26E31" type="main"> <s id="N26E33">Molendi rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;en goldertz <lb/><expan abbr="vñ">vnd</expan> zwitter zu <expan abbr="nial&etilde;">nialen</expan></foreign>: prima mola, <foreign lang="de">die ge<lb/>meine wei&longs;z da die mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le ein wa&longs;&longs;er: ad <lb/>treibt</foreign>: <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, cuius rota ab equis aut <lb/>a&longs;inis, aut capris uer&longs;atur, <foreign lang="de">die ro&longs;zmu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/> <pb xlink:href="001/01/545.jpg"/>le</foreign>: tertia, cuius <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan> <expan abbr="calcãtes">calcantes</expan> <expan abbr="circũa­gũt">circuna­<lb/>gunt</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="di&etilde;">diem</expan> mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le mit der &longs;cheiben die man <lb/>tritt</foreign>: quarta, quæ manibus <expan abbr="circũacta">circunacta</expan> <lb/>uer&longs;atur, <foreign lang="de">die handmu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le</foreign>: quinta, quæ <lb/>uno tempore, auri uenam <expan abbr="tũdit">tundit</expan>, mo<lb/>lit, <expan abbr="lauãdo">lauando</expan> purgat, <foreign lang="de">die goldmu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>le mit <lb/>dem treugen puchwerck</foreign></s> </p> <p id="N26EA8" type="main"> <s id="N26EAA">Molybdæna, <foreign lang="de">herdplei</foreign></s> </p> <p id="N26EB0" type="main"> <s id="N26EB2">Molybdæna in media catini parte or<lb/>ta, <foreign lang="de">&longs;po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rherd</foreign></s> </p> <p id="N26EC0" type="main"> <s id="N26EC2">Monetarius, <foreign lang="de">mintzer</foreign></s> </p> <p id="N26EC8" type="main"> <s id="N26ECA"><expan abbr="Monetariorũ">Monetariorum</expan> magi&longs;ter, <foreign lang="de">muntzmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N26ED3" type="main"> <s id="N26ED5">Mortariolum, <foreign lang="de">capellen futter</foreign></s> </p> <p id="N26EDB" type="main"> <s id="N26EDD">Murus, <foreign lang="de">&longs;chilt</foreign>: humilis, <foreign lang="de">furmeurlein</foreign></s> </p> <p id="N26EE7" type="main"> <s id="N26EE9">Murus qui <expan abbr="principal&etilde;">principalem</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan> ab igni <lb/><expan abbr="def&etilde;dit">defendit</expan>, <foreign lang="de">&longs;chilt</foreign></s> </p> <p id="N26EFC" type="main"> <s id="N26EFE">Murus qui <expan abbr="quartũ">quartum</expan> mu<lb/><expan abbr="rũlõgũ">rullongum</expan> munit <expan abbr="cõtra">contra</expan> uim ignis, <foreign lang="de">&longs;child</foreign></s> </p> <p id="N26F11" type="head"> <s id="N26F13">N</s> </p> <p id="N26F16" type="main"> <s id="N26F18">Naris, <foreign lang="de">lie&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N26F1E" type="main"> <s id="N26F20">Neu&longs;olæ <expan abbr="&qring;d">quod</expan> e&longs;t <expan abbr="metallũ">metallum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> v&longs;z kleinen <lb/>in Vngern</foreign></s> </p> <p id="N26F30" type="main"> <s id="N26F32">Nitri <expan abbr="cõfici&etilde;di">conficiendi</expan> <expan abbr="ratiões">rationes</expan>, <foreign lang="de">die wei&longs;e niter / <lb/>oder tincar, oder baurach <expan abbr="zumach&etilde;">zumachem</expan></foreign>: prima, <lb/><foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> niter <expan abbr="mach&etilde;">machem</expan> am Nilo</foreign>: &longs;ecunda, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;e niter <expan abbr="võ">vom</expan> gemachter niter lauge zu <lb/>&longs;ieden</foreign></s> </p> <p id="N26F5A" type="head"> <s id="N26F5C">O</s> </p> <p id="N26F5F" type="main"> <s id="N26F61">Ochra ex plumbo facta, <foreign lang="de">pleigeel</foreign></s> </p> <p id="N26F67" type="main"> <s id="N26F69">Officina in &qring; <expan abbr="arg&etilde;tũ">argentum</expan> ab ære &longs;eparatur <lb/><foreign lang="de">&longs;eigerhutte</foreign></s> </p> <p id="N26F74" type="main"> <s id="N26F76">Officina &longs;iue domicilium in quo <expan abbr="plũbũ">plum<lb/>bum</expan> ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;eparatur, <foreign lang="de">treibhutte</foreign></s> </p> <p id="N26F86" type="main"> <s id="N26F88">Opera, <foreign lang="de">&longs;chicht</foreign>: extraordinaria, <foreign lang="de">ledige <lb/>&longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N26F94" type="main"> <s id="N26F96"><expan abbr="Operculũ">Operculum</expan>, <foreign lang="de">treibehut</foreign> / li. 10. <foreign lang="de">decke</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N26FA4" type="main"> <s id="N26FA6"><expan abbr="Operculũ">Operculum</expan> ampullæ, <foreign lang="de">helm oder alembick</foreign></s> </p> <p id="N26FAF" type="main"> <s id="N26FB1"><expan abbr="Operculũ">Operculum</expan> foraminis &longs;uperioris tabu<lb/>lati <expan abbr="folliũ">follium</expan>, <foreign lang="de">&longs;pund</foreign>: inferioris <expan abbr="aũt">aunt</expan>, <foreign lang="de">deckel <lb/>des windfangs</foreign></s> </p> <p id="N26FCA" type="main"> <s id="N26FCC"><expan abbr="Operimentũ">Operimentum</expan>, <foreign lang="de">&longs;turtze</foreign></s> </p> <p id="N26FD5" type="main"> <s id="N26FD7">Orbis, <foreign lang="de">&longs;cheube</foreign> / lib. 5. 6.</s> </p> <p id="N26FDE" type="main"> <s id="N26FE0">Orbis ex &longs;axo formatus, <foreign lang="de">rond&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N26FE6" type="main"> <s id="N26FE8">Orbiculi, <foreign lang="de">&longs;cheiben darauf die &longs;eil auch <lb/>gehn</foreign>: item <foreign lang="de">pumpenzog</foreign></s> </p> <p id="N26FF6" type="main"> <s id="N26FF8">Orbiculus ferreus, <foreign lang="de">das ei&longs;erne redlein</foreign></s> </p> <p id="N26FFE" type="main"> <s id="N27000">Organum quod folles diducit, <foreign lang="de">der <lb/>balgzug</foreign></s> </p> <p id="N27008" type="main"> <s id="N2700A">Orichalcea fila colligata, <foreign lang="de">die me&longs;&longs;ine <lb/>pür&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N27012" type="main"> <s id="N27014">Ornithiæ, <foreign lang="de">der wind &longs;o von <lb/>o&longs;t o&longs;t&longs;uden wehet</foreign></s> </p> <p id="N2701C" type="main"> <s id="N2701E">Os cuniculi, <foreign lang="de">des &longs;tolns mundloch</foreign></s> </p> <p id="N27024" type="main"> <s id="N27026">Os fornacis, <foreign lang="de">auge</foreign></s> </p> <p id="N2702C" type="main"> <s id="N2702E">Os fornaculæ, <foreign lang="de">mundloch / mundhol / <lb/>thorlein</foreign></s> </p> <p id="N27036" type="main"> <s id="N27038">Os &longs;piritale, <foreign lang="de">oder &longs;pund &longs;o den wind fchet</foreign></s> </p> <p id="N2703E" type="main"> <s id="N27040">O&longs;cula, <foreign lang="de">lo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cher wie aizuchten / haben ire <lb/>&longs;chutzen / wan die pletz voller &longs;ein / <lb/>&longs;chutzet man fur</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N27051" type="head"> <s id="N27053">P</s> </p> <p id="N27056" type="main"> <s id="N27058">Palus, <foreign lang="de">&longs;tempffel</foreign></s> </p> <p id="N2705E" type="main"> <s id="N27060">Palos in tigna immittere, <foreign lang="de"><expan abbr="vorpfend&etilde;">vorpfenden</expan></foreign></s> </p> <p id="N27068" type="main"> <s id="N2706A">Panes æris fathi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign></s> </p> <p id="N27070" type="main"> <s id="N27072">Panes ex pyrite uel cadmia conflati, <lb/><foreign lang="de">&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N27079" type="main"> <s id="N2707B">Panes ex &longs;pinis conficere, <foreign lang="de">&longs;tucke au&longs;z <lb/>dornen machen</foreign></s> </p> <p id="N27083" type="main"> <s id="N27085">Panes ex &longs;pinis uilibus confecti, <foreign lang="de">ei­<lb/>&longs;erne &longs;tuck</foreign></s> </p> <p id="N2708D" type="main"> <s id="N2708F">Panis, <foreign lang="de">&longs;tuck</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N27096" type="main"> <s id="N27098">Panis argenteus, <foreign lang="de">plick&longs;ilber</foreign></s> </p> <p id="N2709E" type="main"> <s id="N270A0">Panes ex pyrite conflati, <foreign lang="de">&longs;tein oder lech</foreign></s> </p> <p id="N270A6" type="main"> <s id="N270A8">Panes primarij uel ex ære rudi <expan abbr="cõfla­ti">confla­<lb/>ti</expan> panes, <foreign lang="de">&longs;tein oder lech</foreign></s> </p> <p id="N270B4" type="main"> <s id="N270B6">Panes duri qui plus argenti in &longs;e con<lb/>tinent, <foreign lang="de">reich hartwerck</foreign></s> </p> <p id="N270BE" type="main"> <s id="N270C0">Panes ærei fachi&longs;centes, <foreign lang="de">kin&longs;tocke</foreign> / pa­<lb/>nes <expan abbr="&longs;ecũdarij">&longs;ecundarij</expan>, <foreign lang="de">vorplei&longs;tein/oder vor­<lb/>pleitlech</foreign>: panes tertiarij, <foreign lang="de">zwir vor­<lb/>pleit&longs;tein oder lech</foreign>: panes duri in qui­<lb/>bus minus <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> ine&longs;t, <foreign lang="de">arm oder dur <lb/>hartwerck</foreign>: panes quartarij, <foreign lang="de">hart­<lb/>werck</foreign>: panes ultimi, <foreign lang="de">pir&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N270EE" type="main"> <s id="N270F0">Panes ex lapide fi&longs;&longs;ili æro&longs;o confecti <lb/>&longs;iue primarij, <foreign lang="de">&longs;tein</foreign>: panes præterea <lb/>duplices &longs;unt, <expan abbr="quorũ">quorum</expan> alteri ærei exi­<lb/>&longs;tunt, <foreign lang="de">kupffer</foreign>: alteri cum primarijs <lb/>panibus recoqui &longs;olent, <foreign lang="de">trog&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N2710A" type="main"> <s id="N2710C">Paries camini obliquus, <foreign lang="de">flache &longs;chlete</foreign></s> </p> <p id="N27112" type="main"> <s id="N27114">Paries camini rectus, <foreign lang="de">&longs;chnurgerichte <lb/>&longs;chlete</foreign></s> </p> <p id="N2711C" type="main"> <s id="N2711E">Paries inter po&longs;teriorem foci <lb/>in quo &longs;al fit, <expan abbr="part&etilde;">partem</expan>, & tertiam do­<lb/>micilij partem medius, <foreign lang="de">za<emph type="over"/><emph.end type="over"/>un</foreign></s> </p> <p id="N27132" type="main"> <s id="N27134">Parietes qui &longs;unt à laterib. fornacis <pb xlink:href="001/01/546.jpg"/>in qua <expan abbr="argentũ">argentum</expan> & <expan abbr="plũbũ">plumbum</expan> ab ære <expan abbr="&longs;e­cernũtur">&longs;e­<lb/>cernuntur</expan>, <foreign lang="de">&longs;eiger wend</foreign> / paries prior, <lb/><foreign lang="de">furwand</foreign></s> </p> <p id="N27151" type="main"> <s id="N27153">Partes fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">teil oder <lb/>kuckus</foreign></s> </p> <p id="N2715B" type="main"> <s id="N2715D">Particulæ eminentes, <foreign lang="de">zapfen</foreign></s> </p> <p id="N27163" type="main"> <s id="N27165">Parui cunei lati, <foreign lang="de">federn</foreign></s> </p> <p id="N2716B" type="main"> <s id="N2716D">Pa&longs;&longs;us metallicus, <foreign lang="de">lachter</foreign></s> </p> <p id="N27173" type="main"> <s id="N27175">Pedes, <foreign lang="de">fu<emph type="over"/>o<emph.end type="over"/>&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N27181" type="main"> <s id="N27183">Perones, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er&longs;tifelen</foreign></s> </p> <p id="N27189" type="main"> <s id="N2718B">Pertica, <foreign lang="de">&longs;tab</foreign></s> </p> <p id="N27191" type="main"> <s id="N27193">Perticæ minores, <foreign lang="de">kleine heck&longs;cheite</foreign> / li<lb/>bro. 12. maiores, <foreign lang="de">gro&longs;e heck&longs;cheite</foreign></s> </p> <p id="N2719F" type="main"> <s id="N271A1">Pe&longs;&longs;ulus ligneus, <foreign lang="de">rigel</foreign></s> </p> <p id="N271A7" type="main"> <s id="N271A9">Pe&longs;tilens aura, <foreign lang="de">vorgiffte lufft</foreign></s> </p> <p id="N271AF" type="main"> <s id="N271B1">Pilæ, <foreign lang="de">ta&longs;chen</foreign></s> </p> <p id="N271B7" type="main"> <s id="N271B9">Pilum, <foreign lang="de">pompen&longs;tange</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N271C0" type="main"> <s id="N271C2">Pilum dentibus carens, <foreign lang="de">kolb</foreign></s> </p> <p id="N271C8" type="main"> <s id="N271CA">Pilum æneum, <foreign lang="de">kupfferner &longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N271D6" type="main"> <s id="N271D8">Pilum excoctorum, <foreign lang="de">&longs;ro&longs;zbaum / oder <lb/>kolb/ oder &longs;to&longs;zkolb</foreign></s> </p> <p id="N271E0" type="main"> <s id="N271E2">Pilum latum, <foreign lang="de">das breit ge&longs;teng</foreign></s> </p> <p id="N271E8" type="main"> <s id="N271EA">Pilum quo franguntur panes ærei, <lb/><foreign lang="de">kupfferbrecher</foreign></s> </p> <p id="N271F1" type="main"> <s id="N271F3">Pilum teres, <foreign lang="de">&longs;topffholtz</foreign> / lib. 9. <lb/>item, <foreign lang="de">das rund ge&longs;teng</foreign></s> </p> <p id="N271FF" type="main"> <s id="N27201">Pila, <foreign lang="de">ge&longs;teng</foreign> / lib. 6. <foreign lang="de">&longs;tempffel</foreign> / lib. 8. <lb/><foreign lang="de">pfeiler / &longs;chu&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N27210" type="main"> <s id="N27212">Pila ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;erne &longs;tenglein</foreign></s> </p> <p id="N27218" type="main"> <s id="N2721A">Pinnæ, <foreign lang="de">die &longs;chauffeln des rades</foreign></s> </p> <p id="N27220" type="main"> <s id="N27222">Pi&longs;tillum, <foreign lang="de">&longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N2722E" type="main"> <s id="N27230">Planicies montis, <foreign lang="de">die fleche eins <expan abbr="gãgs">gangs</expan></foreign></s> </p> <p id="N27239" type="main"> <s id="N2723B">Plumbi cutis impura, <foreign lang="de">ab&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N27241" type="main"> <s id="N27243">Plumbum depauperatum, <foreign lang="de">fri&longs;chplei</foreign></s> </p> <p id="N27249" type="main"> <s id="N2724B">Plumbum diues, <foreign lang="de">reichplei</foreign> / depaupe<lb/>ratum, <foreign lang="de">fri&longs;chplei</foreign></s> </p> <p id="N27257" type="main"> <s id="N27259">Plumbum ignis ui in cinerem re&longs;olu<lb/>tum, <foreign lang="de">pleia&longs;che</foreign></s> </p> <p id="N27261" type="main"> <s id="N27263">Plumbum in globulos reductum, <foreign lang="de">ge<lb/>kornt plei</foreign></s> </p> <p id="N2726B" type="main"> <s id="N2726D">Pompholyx lutea, <foreign lang="de">geler hutrauch</foreign></s> </p> <p id="N27273" type="main"> <s id="N27275">Præfectus <expan abbr="metallorũ">metallorum</expan>, <foreign lang="de">bergamptman</foreign></s> </p> <p id="N2727F" type="main"> <s id="N27281">Præfectus rationibus, <foreign lang="de">&longs;chichtmei&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N27287" type="main"> <s id="N27289">Præ&longs;es fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">&longs;teiger <lb/>oder hutman</foreign></s> </p> <p id="N27291" type="main"> <s id="N27293">Præ&longs;es laboris lauandi, <foreign lang="de">der ober&longs;t <lb/>&longs;eiffner</foreign></s> </p> <p id="N2729B" type="main"> <s id="N2729D">Proprietarius, <foreign lang="de">grundherre</foreign></s> </p> <p id="N272A3" type="main"> <s id="N272A5">Proprietarij partes, <foreign lang="de">erbkuckus</foreign></s> </p> <p id="N272AB" type="main"> <s id="N272AD">Pro&longs;cripti, <foreign lang="de">deren teil ins retardat ge­<lb/>&longs;etzt werden</foreign></s> </p> <p id="N272B5" type="main"> <s id="N272B7">Puluis carbonum, <foreign lang="de">kolge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N272BD" type="main"> <s id="N272BF">Puluis mi&longs;tus ex quo focus & cati­<lb/>nus perficiuntur, <foreign lang="de">ge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N272C7" type="main"> <s id="N272C9">Puluis terrenus, <foreign lang="de">erdge&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N272CF" type="main"> <s id="N272D1">Puluis ualens, qui aurum ab argento <lb/>&longs;ecernit, <foreign lang="de">&longs;cheidepuluer</foreign></s> </p> <p id="N272D9" type="main"> <s id="N272DB">Purgator argenti, <foreign lang="de">&longs;ilberbrenner</foreign></s> </p> <p id="N272E1" type="main"> <s id="N272E3">Puteus. <foreign lang="de"><gap/>acht/kun&longs;t&longs;chacht</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N272EB" type="main"> <s id="N272ED">Puteus obliquus, <foreign lang="de">ein flacher &longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N272F3" type="main"> <s id="N272F5">Puteus qui lacunæ loco e&longs;t, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;er­<lb/>&longs;chacht</foreign></s> </p> <p id="N272FD" type="main"> <s id="N272FF">Puteus rectus, <foreign lang="de">ein &longs;chacht der gericht <lb/>ge&longs;uncken</foreign></s> </p> <p id="N27307" type="main"> <s id="N27309">Putei &longs;piritales, <foreign lang="de">wind&longs;chechte</foreign></s> </p> <p id="N2730F" type="head"> <s id="N27311">Q</s> </p> <p id="N27314" type="main"> <s id="N27316">Quadrangula contignatio, <foreign lang="de">&longs;chrot</foreign></s> </p> <p id="N2731C" type="main"> <s id="N2731E">Quadrans fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">ein <lb/>&longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N27326" type="main"> <s id="N27328">Quadratum, <foreign lang="de">die vierung</foreign></s> </p> <p id="N2732E" type="main"> <s id="N27330">Quid <expan abbr="dã">dam</expan> &longs;pumæ <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> &longs;imile, <foreign lang="de">dornlin</foreign></s> </p> <p id="N2733E" type="head"> <s id="N27340">R</s> </p> <p id="N27343" type="main"> <s id="N27345">Radius, <foreign lang="de">&longs;peiche / &longs;treichholtz</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N2734C" type="main"> <s id="N2734E">Ramentum lotura <expan abbr="collectũ">collectum</expan>, <foreign lang="de">gekretze</foreign></s> </p> <p id="N27358" type="main"> <s id="N2735A">Ramus <expan abbr="cõuolutus">conuolutus</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="zu&longs;a&mtilde;en">zu&longs;amnen</expan> gewickelt <lb/>reis</foreign></s> </p> <p id="N27369" type="main"> <s id="N2736B">Ra&longs;trum bidens, <foreign lang="de">krail &longs;o <lb/>zwen zacken hat</foreign></s> </p> <p id="N27373" type="main"> <s id="N27375">Ra&longs;trum tridens, <foreign lang="de">krail</foreign></s> </p> <p id="N2737B" type="main"> <s id="N2737D">Ra&longs;tri lignei, <foreign lang="de">holtzene rechen</foreign></s> </p> <p id="N27383" type="main"> <s id="N27385">Ra&longs;tellum bidens, <foreign lang="de">bock</foreign></s> </p> <p id="N2738B" type="main"> <s id="N2738D">Receptaculum, <foreign lang="de">das holtzen geru&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N27393" type="main"> <s id="N27395">Recrementa, <foreign lang="de">&longs;chlacken</foreign></s> </p> <p id="N2739B" type="main"> <s id="N2739D">Recrementa, quæ detrahit magi&longs;ter, <lb/>qui æs è panibus torrefactis confi<lb/>cit, <foreign lang="de">gar&longs;chlacken</foreign></s> </p> <p id="N273A7" type="main"> <s id="N273A9">Recrementa ferri, <foreign lang="de">&longs;inder</foreign></s> </p> <p id="N273AF" type="main"> <s id="N273B1">Recrementa plumbi, <foreign lang="de">plei&longs;chlacken</foreign></s> </p> <p id="N273B7" type="main"> <s id="N273B9">Rector machinæ, <foreign lang="de">heng&longs;itzer</foreign></s> </p> <p id="N273BF" type="main"> <s id="N273C1">Reliquiæ hordei ex quo cerui&longs;ia e&longs;t <lb/>facta, <foreign lang="de">treber</foreign></s> </p> <p id="N273C9" type="main"> <s id="N273CB">Repagulum, <foreign lang="de">riegel</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/547.jpg"/> <p id="N273D4" type="main"> <s id="N273D6">Res fo&longs;&longs;ilis &longs;pumæ <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> &longs;imilis, <foreign lang="de">mi&longs; <lb/>puckel in zwitter gru<emph type="over"/><emph.end type="over"/>ben</foreign></s> </p> <p id="N273E8" type="main"> <s id="N273EA">Res effo&longs;&longs;as alueis &longs;ubtrahere & re­<lb/>tro fundere, <foreign lang="de">den berg zu ruck <expan abbr="&longs;türtz&etilde;">&longs;türtzem</expan></foreign></s> </p> <p id="N273F5" type="main"> <s id="N273F7">Res inanis, <foreign lang="de">das taube</foreign></s> </p> <p id="N273FD" type="main"> <s id="N273FF">Re&longs;tis, <foreign lang="de">pe&longs;tener &longs;trick</foreign></s> </p> <p id="N27405" type="main"> <s id="N27407">Ro&longs;trum, <foreign lang="de">&longs;chnabel</foreign></s> </p> <p id="N2740D" type="main"> <s id="N2740F">Rota, <foreign lang="de">wa&longs;&longs;errad</foreign></s> </p> <p id="N27415" type="main"> <s id="N27417">Rota dentata, <foreign lang="de">kamprad</foreign></s> </p> <p id="N2741D" type="main"> <s id="N2741F">Rota quæ à <expan abbr="calcãtibus">calcantibus</expan> uer&longs;atur, <foreign lang="de">vmb <lb/>lauffrad wie in einer mangel</foreign></s> </p> <p id="N2742B" type="main"> <s id="N2742D">Rota duplices habens pinnas, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> tad <lb/>&longs;o zwifach ge&longs;chaufflet</foreign></s> </p> <p id="N27435" type="main"> <s id="N27437">Rotæ theca &longs;iue <expan abbr="loculam&etilde;tũ">loculamentum</expan>, <foreign lang="de">rad&longs;tube</foreign></s> </p> <p id="N27441" type="main"> <s id="N27443">Rotæ, <foreign lang="de">korb&longs;cheiben</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N2744A" type="main"> <s id="N2744C">Rutabulum, <foreign lang="de">&longs;chur&longs;tange</foreign></s> </p> <p id="N27452" type="main"> <s id="N27454">Rutrum, <foreign lang="de">kratze</foreign> / lib. 6. <foreign lang="de">krucke</foreign> / lib. 9. <lb/><foreign lang="de">feurkrucke / kruckei&longs;en / reutkratze</foreign> eo. <lb/><foreign lang="de">kruckei&longs;en</foreign> / 11.</s> </p> <p id="N27469" type="main"> <s id="N2746B">Rutrum ferreum, <foreign lang="de">ei&longs;erne kratz</foreign></s> </p> <p id="N27471" type="main"> <s id="N27473">Rutrum ligneum, <foreign lang="de">ki&longs;te/&longs;treich holtz</foreign></s> </p> <p id="N27479" type="main"> <s id="N2747B">Rutellum, <foreign lang="de">ki&longs;te</foreign></s> </p> <p id="N27481" type="head"> <s id="N27483">S</s> </p> <p id="N27486" type="main"> <s id="N27488">Saccus, <foreign lang="de">liderner &longs;ack</foreign></s> </p> <p id="N2748E" type="main"> <s id="N27490">Sacci è &longs;eto&longs;is pellibus &longs;uillis confe­<lb/>cti, <foreign lang="de">por&longs;tige &longs;eu&longs;ecke</foreign></s> </p> <p id="N27498" type="main"> <s id="N2749A">Sal ex cinere anthyllidis, uel alterius <lb/>herbæ &longs;al&longs;æ factus, <foreign lang="de">&longs;alalkali</foreign></s> </p> <p id="N274A2" type="main"> <s id="N274A4">Salinæ, <foreign lang="de">au&longs;zge&longs;tochene pletze darinnen <lb/>&longs;altz gemacht wird</foreign></s> </p> <p id="N274AC" type="main"> <s id="N274AE">Salis <expan abbr="cõfici&etilde;di">conficiendi</expan> rationes, <foreign lang="de">die wei&longs;e &longs;altz <lb/>zu machen</foreign>: prima / <foreign lang="de">wie man mehr&longs;altz <lb/>macht</foreign>: &longs;ecunda, <foreign lang="de">wie man das &longs;altz in <lb/><expan abbr="pfañen">pfannen</expan> &longs;eudt</foreign>: tertia, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;altz &longs;ieden in &longs;ie <lb/>de hei&longs;&longs;en quellen</foreign>: quarta, <foreign lang="de">das &longs;altz &longs;ie­<lb/>den in ei&longs;ernen topfen</foreign>: quinta, <foreign lang="de">das &longs;altz <lb/>&longs;ieden im herde &longs;o &longs;altz wa&longs;&longs;er auff bren<lb/>nend holtz go&longs;&longs;en wird</foreign>: &longs;exta, <foreign lang="de">das &longs;altz <lb/>&longs;ieden au&longs;z gemachtem &longs;altz wa&longs;&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N274E3" type="main"> <s id="N274E5">Saxum, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tein</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N274EC" type="main"> <s id="N274EE">Saxum &longs;olidum, quod in &longs;olo forna­<lb/>cis locatur, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N274F6" type="main"> <s id="N274F8">Saxum terminale, <foreign lang="de">loch&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N274FE" type="main"> <s id="N27500">Saxa inuer&longs;a, <foreign lang="de">ein widepor&longs;tig g<gap/>&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N27508" type="main"> <s id="N2750A">Saxa quadrangula, <foreign lang="de">werck&longs;tuck</foreign></s> </p> <p id="N27510" type="main"> <s id="N27512">Saxa uenæ æris dilatatæ, <foreign lang="de">gebirg des <lb/><expan abbr="&longs;chweb&etilde;d&etilde;">&longs;chwebendem</expan> gangs des fletzes am hartz</foreign></s> </p> <p id="N2751D" type="main"> <s id="N2751F">Saxum <expan abbr="rubrũ">rubrum</expan> rot gebirge: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> item <lb/><expan abbr="rubrũ">rubrum</expan>: <foreign lang="de">roter klee / 3. gerhulle. 4. gnie&longs;t. <lb/>5. &longs;chwehlen. 6. oberrauch&longs;tein. 7. zech­<lb/>&longs;tein. 8. vnderrauch&longs;tein. 9. blitter&longs;tein. <lb/>10. ober&longs;chwelen. 11. mittel&longs;tein. 12. <expan abbr="vn­der&longs;chwel&etilde;">vn­<lb/>der&longs;chwelem</expan>. 13. dach. 14. norwerg. 15. lot­<lb/>werg. 16. kamme</foreign></s> </p> <p id="N27540" type="main"> <s id="N27542">Saxa uilia, quæ natura de diuer&longs;a ma<lb/>teria compo&longs;uit, <foreign lang="de">grind&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N2754A" type="main"> <s id="N2754C">Saxi pars pendens, <foreign lang="de">das hangend des <lb/>gangs</foreign></s> </p> <p id="N27554" type="main"> <s id="N27556">Saxi pars <expan abbr="iac&etilde;s">iacens</expan>, <foreign lang="de">das liegende des <expan abbr="gãgs">gangs</expan></foreign></s> </p> <p id="N27563" type="main"> <s id="N27565">Scalæ, <foreign lang="de">farten</foreign></s> </p> <p id="N2756B" type="main"> <s id="N2756D">Scalæ excoctorum, <foreign lang="de">flickleitter</foreign></s> </p> <p id="N27573" type="main"> <s id="N27575">Scamna, lib. 10. <foreign lang="de">po<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>cke: banck</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N27582" type="main"> <s id="N27584">Scopæ, <foreign lang="de">pe&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N2758A" type="main"> <s id="N2758C">Scriba fodinarum, <foreign lang="de">berg&longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N27592" type="main"> <s id="N27594">Scriba magi&longs;tri metallicorum, <foreign lang="de">des <lb/>bergmei&longs;ters &longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N2759C" type="main"> <s id="N2759E">Scriba partium, <foreign lang="de">gegen&longs;chreiber</foreign></s> </p> <p id="N275A4" type="main"> <s id="N275A6">Secare in partes, <foreign lang="de">zu&longs;chroten</foreign></s> </p> <p id="N275AC" type="main"> <s id="N275AE">Secretor, <foreign lang="de">&longs;eigerer</foreign>/ lib. 11.</s> </p> <p id="N275B5" type="main"> <s id="N275B7">Sella, <foreign lang="de">das me&longs;&longs;ing klotz</foreign> / lib. 10.</s> </p> <p id="N275BE" type="main"> <s id="N275C0">Sella ænea, <foreign lang="de">&longs;attel</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N275C7" type="main"> <s id="N275C9">Sepes obliquæ in pratis, <foreign lang="de">au&longs;z&longs;triche</foreign></s> </p> <p id="N275CF" type="main"> <s id="N275D1">Septentrio, <foreign lang="de">der wind &longs;o <expan abbr="võ">vom</expan> nort wehet</foreign></s> </p> <p id="N275DB" type="main"> <s id="N275DD">Septum, <foreign lang="de">&longs;chleu&longs;&longs;e</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N275E4" type="main"> <s id="N275E6">Se&longs;cuncia fodinæ uel cuniculi, <foreign lang="de">ein hal<lb/>be &longs;chicht</foreign></s> </p> <p id="N275EE" type="main"> <s id="N275F0">Siccare, <foreign lang="de">treugen</foreign></s> </p> <p id="N275F6" type="main"> <s id="N275F8">Situla, <foreign lang="de">pfutzaimer vnd wa&longs;&longs;erkanne/ <lb/>fulaimer</foreign></s> </p> <p id="N27600" type="main"> <s id="N27602">Signo in &longs;axum inci&longs;o pangere termi<lb/>nos, <foreign lang="de">ein &longs;tuffe &longs;chlahen</foreign></s> </p> <p id="N2760A" type="main"> <s id="N2760C">Siphones, <foreign lang="de">pompen</foreign>: primus, &longs;ecundus <lb/>& tertius nulla <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> propria uoca <lb/>bula germanica: quartus, <foreign lang="de">die <expan abbr="pomp&etilde;">pompen</expan> <lb/>wa&longs;&longs;er kun&longs;t</foreign>: quintus, <foreign lang="de">ha&longs;pelpompe</foreign>: &longs;e<lb/>xtus, <foreign lang="de">radpompe / der ha&longs;pel pompen <lb/>gleich</foreign>: &longs;eptimus, <foreign lang="de">die neue <expan abbr="Er&etilde;fridi&longs;toz">Erenfridi&longs;toz</expan> <lb/>fi&longs;che radpompe</foreign>: octauus, <foreign lang="de">die anoder neue <lb/><expan abbr="radpõpe">radpompe</expan></foreign>. 9. <foreign lang="de">die dritte neulich&longs;te <expan abbr="radpõp">radpomp</expan></foreign></s> </p> <p id="N27649" type="main"> <s id="N2764B">Siphunculus, <foreign lang="de">rorlin / welches die rore <pb xlink:href="001/01/548.jpg"/>hat/&longs;o &longs;ie &longs;orne <expan abbr="ob&etilde;">oben</expan> nicht <expan abbr="au&longs;zge&longs;chnitt&etilde;">au&longs;zge&longs;chnittem</expan></foreign></s> </p> <p id="N2765C" type="main"> <s id="N2765E"><expan abbr="Siphũculus">Siphunculus</expan> orichalceus, &qring; aqua hau­<lb/>&longs;ta ad <expan abbr="incendiũ">incendium</expan> exprimitur, <foreign lang="de">me&longs;&longs;inge <lb/>&longs;prutze</foreign></s> </p> <p id="N2766F" type="main"> <s id="N27671">Situlæ, <foreign lang="de">kannen</foreign></s> </p> <p id="N27677" type="main"> <s id="N27679">Socius eius <expan abbr="harpagon&etilde;">harpagonem</expan> <expan abbr="pergrãd&etilde;">pergrandem</expan> ad <lb/><expan abbr="alterũ">alterum</expan> <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> <expan abbr="admou&etilde;s">admouens</expan>, <foreign lang="de">prem&longs;er</foreign></s> </p> <p id="N27694" type="main"> <s id="N27696">Solarij <expan abbr="pauim&etilde;tum">pauimentum</expan>, <foreign lang="de">des &longs;ollers boden</foreign></s> </p> <p id="N276A0" type="main"> <s id="N276A2">Soleæ, <foreign lang="de">&longs;ol&longs;tucke</foreign></s> </p> <p id="N276A8" type="main"> <s id="N276AA">Solea ferrea, <foreign lang="de">ei&longs;ern &longs;ol&longs;tein/ei&longs;eren blech</foreign></s> </p> <p id="N276B0" type="main"> <s id="N276B2">Spatha, <foreign lang="de">&longs;to&longs;zei&longs;en</foreign> / lib. 11.</s> </p> <p id="N276B9" type="main"> <s id="N276BB">Spatha exci&longs;oria, <foreign lang="de">&longs;chabei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N276C1" type="main"> <s id="N276C3">Spatha ferrea, <foreign lang="de">&longs;to&longs;ei&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N276C9" type="main"> <s id="N276CB">Spatha lignea, <foreign lang="de">rur&longs;cheit</foreign> / lib. 12.</s> </p> <p id="N276D2" type="main"> <s id="N276D4">Spatha lignea excoctorum, <foreign lang="de">flick&longs;cheit <lb/>oder kleib&longs;cheit</foreign></s> </p> <p id="N276DC" type="main"> <s id="N276DE">Spinæ, <foreign lang="de">dorner / ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;tdorner</foreign></s> </p> <p id="N276EA" type="main"> <s id="N276EC">Spinæ, quæ de panibus ex ære et <expan abbr="plũbo">plum<lb/>bo</expan> conflatis, dum <expan abbr="&longs;tannũ">&longs;tannum</expan> ab ære &longs;e <lb/>cerneretur, ortæ &longs;unt, <foreign lang="de">&longs;ri&longs;chdorner</foreign></s> </p> <p id="N276FE" type="main"> <s id="N27700">Spinæ, quæ de panibus ex &longs;emel re­<lb/>coctis &longs;pinis conflatis, ortæ &longs;unt, <lb/><foreign lang="de">dorner &longs;o ein mal gearbeit &longs;eind</foreign></s> </p> <p id="N27709" type="main"> <s id="N2770B">Spinæ, quæ dum panes fathi&longs;centes <lb/>torrentur, ortæ &longs;unt, <foreign lang="de">ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;tdorner</foreign></s> </p> <p id="N27719" type="main"> <s id="N2771B">Spinæ uiles, <foreign lang="de">ei&longs;erne dorner</foreign></s> </p> <p id="N27721" type="main"> <s id="N27723">Spinæ uili&longs;&longs;imæ, <foreign lang="de">die gering&longs;te dorner</foreign></s> </p> <p id="N27729" type="main"> <s id="N2772B">Spinæ quæ de <expan abbr="plũbo">plumbo</expan>, cum in <expan abbr="&longs;ecũdis">&longs;ecundis</expan> <lb/>fornacib. </s> <s id="N27738">&longs;eparatur ab argento, de­<lb/>trahuntur, <foreign lang="de">ab&longs;trich</foreign></s> </p> <p id="N27740" type="main"> <s id="N27742"><expan abbr="Spiritũ">Spiritum</expan> &longs;uppeditare, <foreign lang="de">wetter brengen</foreign></s> </p> <p id="N2774B" type="main"> <s id="N2774D">Spuma argenti, <foreign lang="de">glette</foreign></s> </p> <p id="N27753" type="main"> <s id="N27755">Stannum, <foreign lang="de">&longs;chwartz plei</foreign></s> </p> <p id="N2775B" type="main"> <s id="N2775D">Stannum pauper, <foreign lang="de">fri&longs;ch ein&longs;trich</foreign> / me<lb/>diocre, <foreign lang="de">reich ein&longs;trich</foreign> / diues, <foreign lang="de">treib <lb/>vnd werck plei</foreign></s> </p> <p id="N2776F" type="main"> <s id="N27771">Statera, <foreign lang="de">wage</foreign></s> </p> <p id="N27777" type="main"> <s id="N27779">Stipes chelas habens perforatas, <foreign lang="de">ein <lb/>gezwi&longs;elt &longs;tamholtz</foreign></s> </p> <p id="N27781" type="main"> <s id="N27783">Stipites uel a&longs;&longs;eres cra&longs;&longs;i, <foreign lang="de"><expan abbr="ha&longs;pel&longs;turtz&etilde;">ha&longs;pel&longs;turtzem</expan></foreign></s> </p> <p id="N2778B" type="main"> <s id="N2778D">Stipites ad &longs;axa terminalia affixi, <foreign lang="de">pfel<lb/>&longs;o man an die lech&longs;tein &longs;chlehet</foreign></s> </p> <p id="N27795" type="main"> <s id="N27797">Strues <expan abbr="lignorũ">lignorum</expan> &longs;iue crates, <foreign lang="de">ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N277A7" type="main"> <s id="N277A9">Subci&longs;iuum, <foreign lang="de">vber&longs;char</foreign></s> </p> <p id="N277AF" type="main"> <s id="N277B1">Sub&longs;cus, <foreign lang="de">mu<emph type="over"/>c<emph.end type="over"/>lei&longs;en oder mei&longs;&longs;el</foreign></s> </p> <p id="N277BD" type="main"> <s id="N277BF">Sub&longs;olanus, <foreign lang="de">oder wind oder <expan abbr="võ">vom</expan> o&longs;t wehet oder<lb/>gehet</foreign></s> </p> <p id="N277CB" type="main"> <s id="N277CD">Subue&longs;perus, <foreign lang="de">oder wind &longs;o von we&longs;t&longs;uden <lb/>wehet</foreign></s> </p> <p id="N277D5" type="main"> <s id="N277D7">Succutere, <foreign lang="de">tro&longs;teren</foreign></s> </p> <p id="N277DD" type="main"> <s id="N277DF">Sucula, <foreign lang="de">ronbaum</foreign></s> </p> <p id="N277E5" type="main"> <s id="N277E7">Supernas, <foreign lang="de">oder wind &longs;o von norto&longs;t wehet</foreign></s> </p> <p id="N277ED" type="main"> <s id="N277EF">Sulfur argento admi&longs;cere, <foreign lang="de">das &longs;ilber <lb/>im &longs;chwefel freuden</foreign></s> </p> <p id="N277F7" type="main"> <s id="N277F9">Sulfuris <expan abbr="cõficiendi">conficiendi</expan> <expan abbr="ratiões">rationes</expan>, <foreign lang="de">die wei&longs;en <lb/>&longs;chwefel <expan abbr="zumach&etilde;">zumachen</expan></foreign>: prima, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chwefel <lb/><expan abbr="mach&etilde;">machem</expan> im topffen</foreign> / <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> &longs;chwefel <lb/>machen im ofen wie zu Kromenau</foreign> / ter<lb/>tia, <foreign lang="de">das &longs;chwefel machen in krugen</foreign></s> </p> <p id="N27825" type="main"> <s id="N27827">Symbola dare, <foreign lang="de">zupus geben</foreign></s> </p> <p id="N2782D" type="main"> <s id="N2782F">Symbola <expan abbr="dñis">dnnis</expan> indicere, <foreign lang="de">zupus <expan abbr="anleg&etilde;">anlegen</expan></foreign></s> </p> <p id="N2783C" type="head"> <s id="N2783E">T</s> </p> <p id="N27841" type="main"> <s id="N27843">Tabula, <foreign lang="de">&longs;chran</foreign></s> </p> <p id="N27849" type="main"> <s id="N2784B">Tabella, <foreign lang="de">lei&longs;te / rigel / oder bret&longs;tucke / ta<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>flin</foreign></s> </p> <p id="N27857" type="main"> <s id="N27859">Tabellæ duæ inter &longs;e <expan abbr="trã&longs;uer&longs;æ">tran&longs;uer&longs;æ</expan>, quas <lb/>tertia decu&longs;&longs;at, <foreign lang="de">der querl</foreign></s> </p> <p id="N27865" type="main"> <s id="N27867">Tabellæ quarum alia alia altior e&longs;t, <lb/><foreign lang="de">das gevhelle vnd wider&longs;to&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N2786E" type="main"> <s id="N27870">Tabellæ tiliaceæ <expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> latera cin­<lb/>gentes, <foreign lang="de">lindene lei&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N2787C" type="main"> <s id="N2787E">Tabellæ tran&longs;uer&longs;æ, <foreign lang="de">lei&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N27884" type="main"> <s id="N27886">Tabulatum, <foreign lang="de">bune</foreign></s> </p> <p id="N2788C" type="main"> <s id="N2788E">Tabulatum <expan abbr="aliquantũ">aliquantum</expan> decliue, <foreign lang="de">&longs;turtze</foreign></s> </p> <p id="N27898" type="main"> <s id="N2789A">Tabulata follium, <foreign lang="de">balgbrette</foreign></s> </p> <p id="N278A0" type="main"> <s id="N278A2">Tegula, <foreign lang="de">muffel</foreign></s> </p> <p id="N278A8" type="main"> <s id="N278AA">Temperatura, <foreign lang="de">mi&longs;&longs;chung oder zu&longs;chlag</foreign></s> </p> <p id="N278B0" type="main"> <s id="N278B2">Terra ferruginea, <foreign lang="de">ei&longs;en&longs;chus</foreign></s> </p> <p id="N278B8" type="main"> <s id="N278BA">Te&longs;ta, <foreign lang="de">te&longs;t&longs;chirbel</foreign></s> </p> <p id="N278C0" type="main"> <s id="N278C2">Terra cliuuli in&longs;tar aggerata, <foreign lang="de">&longs;tuffe</foreign></s> </p> <p id="N278C8" type="main"> <s id="N278CA">Terra ferè lutea, <foreign lang="de">gluch</foreign></s> </p> <p id="N278D0" type="main"> <s id="N278D2">Tra&longs;cias, <foreign lang="de">der wind &longs;o von nort nort <lb/>we&longs;t wechet</foreign></s> </p> <p id="N278DA" type="main"> <s id="N278DC">Tignum breue, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N278E2" type="main"> <s id="N278E4">Tignum curtum, <foreign lang="de">&longs;chemel darauff der <lb/>treiber &longs;itzt / vnd daran man die pferd <lb/><expan abbr="&longs;pañet">&longs;pannet</expan></foreign></s> </p> <p id="N278F0" type="main"> <s id="N278F2"><expan abbr="Tignũ">Tignum</expan> in imo crateris <expan abbr="&longs;tratũ">&longs;tratum</expan>, <lb/><foreign lang="de">der &longs;teg der vnder das gezimmer des <lb/>ke&longs;&longs;els quer vber gelegt i&longs;t</foreign></s> </p> <p id="N27902" type="main"> <s id="N27904">Tignum mobile, <foreign lang="de">&longs;chnellzeug</foreign></s> </p> <p id="N2790A" type="main"> <s id="N2790C">Tignum per cuius foramen penetrat <lb/>axiculus, <foreign lang="de">&longs;chwengel</foreign></s> </p> <p id="N27914" type="main"> <s id="N27916">Tignum quod uer&longs;atur <expan abbr="circũ">circum</expan> axicu­<lb/>lum ferreum, <foreign lang="de">&longs;chwengel</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/549.jpg"/> <p id="N27925" type="main"> <s id="N27927">Tignum &longs;tatutum <expan abbr="perforatũ">perforatum</expan>, <foreign lang="de">klobe / <lb/>&longs;eule</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N27934" type="main"> <s id="N27936">Tigna, <foreign lang="de">das mu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lgebiete</foreign> / lib. 8.</s> </p> <p id="N27943" type="main"> <s id="N27945">Tigna duo <expan abbr="cõiuncta">coniuncta</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ge&longs;tenge</foreign> / li. 5.</s> </p> <p id="N27950" type="main"> <s id="N27952">Tigna erecta, <foreign lang="de">&longs;eulen</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N27959" type="main"> <s id="N2795B">Tigna excauata, <foreign lang="de">der ka&longs;te des heintzen <lb/>&longs;eils</foreign></s> </p> <p id="N27963" type="main"> <s id="N27965">Tigna humi &longs;trata, <foreign lang="de">&longs;chue</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N2796C" type="main"> <s id="N2796E">Tigna humi locata, <foreign lang="de">&longs;chwellen</foreign></s> </p> <p id="N27974" type="main"> <s id="N27976">Tigna in fronte & tergo putei collo­<lb/>cata, <foreign lang="de">pfu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>lbaume</foreign></s> </p> <p id="N27984" type="main"> <s id="N27986">Tigilla in terra defo&longs;&longs;a, <foreign lang="de">&longs;tappeln</foreign> / lib. </s> <s id="N2798D"><lb/>12. tigilla eis immi&longs;&longs;a, <foreign lang="de">&longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ckbaume</foreign></s> </p> <p id="N2799A" type="main"> <s id="N2799C">Tigna longi&longs;&longs;ima, <foreign lang="de">wandruten</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N279A3" type="main"> <s id="N279A5">Tigna per interualla collocata, <foreign lang="de">trag / <lb/>&longs;tempfel</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N279AE" type="main"> <s id="N279B0">Tigna oblique a&longs;cendentia, <foreign lang="de">&longs;teiffen <lb/>darauff die arme ruhen</foreign></s> </p> <p id="N279B8" type="main"> <s id="N279BA">Tigna oblique de&longs;cendentia, <foreign lang="de">pande</foreign></s> </p> <p id="N279C0" type="main"> <s id="N279C2">Tigna tran&longs;uer&longs;a, <foreign lang="de">rigel</foreign></s> </p> <p id="N279C8" type="main"> <s id="N279CA">Tigna tran&longs;uer&longs;aria duplicata, <foreign lang="de">arm <lb/>&longs;o die quer vber gehen / vnd in <expan abbr="einan­d&etilde;r">einan­<lb/>der</expan> ge&longs;chlo&longs;&longs;en &longs;ein</foreign></s> </p> <p id="N279D8" type="main"> <s id="N279DA">Tigilla, <foreign lang="de">donholtzer oder drumholtzer</foreign><lb/> / <lb/>lib. 5.</s> </p> <p id="N279E4" type="main"> <s id="N279E6">Tigilla inferiora, <foreign lang="de">&longs;tege</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N279ED" type="main"> <s id="N279EF">Tigilla quæ longis axis dentibus de <lb/>pre&longs;&longs;a folles comprimunt, <foreign lang="de">&longs;chemel</foreign></s> </p> <p id="N279F7" type="main"> <s id="N279F9">Tigna robu&longs;ta, <foreign lang="de">trag&longs;tempffel</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N27A00" type="main"> <s id="N27A02">Tigilla rudia continuata tignis pau­<lb/>lo &longs;upra infimam putei partem &longs;u­<lb/>perpo&longs;ita, <foreign lang="de">&longs;chu&longs;bune</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N27A0D" type="main"> <s id="N27A0F">Tigilla &longs;tatuta, <foreign lang="de">thorlein holtzer</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N27A16" type="main"> <s id="N27A18">Tigilla teretia, <foreign lang="de">kappen / ka&longs;ten&longs;tangen</foreign> <lb/>lib. 5.</s> </p> <p id="N27A21" type="main"> <s id="N27A23">Tigilla tran&longs;uer&longs;aria, <foreign lang="de">ein&longs;trich vnd <lb/>felholtzer</foreign> / lib. 5.</s> </p> <p id="N27A2C" type="main"> <s id="N27A2E">Torrere, <foreign lang="de">do<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rren</foreign></s> </p> <p id="N27A3A" type="main"> <s id="N27A3C">Trabes, <foreign lang="de">&longs;tege darauff die gepel&longs;eil gehn</foreign></s> </p> <p id="N27A42" type="main"> <s id="N27A44">Traha carens cap&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chleiffe</foreign></s> </p> <p id="N27A4A" type="main"> <s id="N27A4C">Traha cui impo&longs;ita e&longs;t cap&longs;a, <foreign lang="de">&longs;chlitte</foreign></s> </p> <p id="N27A52" type="main"> <s id="N27A54">Tripus, <foreign lang="de">&longs;tul</foreign></s> </p> <p id="N27A5A" type="main"> <s id="N27A5C">Trochlea, <foreign lang="de">klobe</foreign></s> </p> <p id="N27A62" type="main"> <s id="N27A64">Trulla, <foreign lang="de">kelle</foreign></s> </p> <p id="N27A6A" type="main"> <s id="N27A6C">Truncus, <foreign lang="de">&longs;tock</foreign></s> </p> <p id="N27A72" type="main"> <s id="N27A74">Tubuli, <foreign lang="de">rorlein</foreign></s> </p> <p id="N27A7A" type="main"> <s id="N27A7C">Tympanum, <foreign lang="de">&longs;cheibe / korb</foreign> / lib. 6.</s> </p> <p id="N27A83" type="main"> <s id="N27A85"><expan abbr="Tympanũ">Tympanum</expan> cui infixæ &longs;unt fibulæ fer­<lb/>reæ, <foreign lang="de">die &longs;cheibe darein die kropen ge­<lb/>&longs;chlageu</foreign></s> </p> <p id="N27A92" type="main"> <s id="N27A94">Tympanum dentatum, <foreign lang="de">kamprad</foreign></s> </p> <p id="N27A9A" type="main"> <s id="N27A9C">Tympanum prope <expan abbr="tympanũ">tympanum</expan> quod <lb/>ex fu&longs;is con&longs;tat, <foreign lang="de">premb&longs;&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N27AA8" type="main"> <s id="N27AAA">Tympanum quod ex fu&longs;is <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>, <foreign lang="de">fur <lb/>gelege oder getriebe</foreign></s> </p> <p id="N27AB6" type="main"> <s id="N27AB8">Tympanum quod ex orbibus con­<lb/>&longs;tat, <foreign lang="de">korb</foreign></s> </p> <p id="N27AC0" type="main"> <s id="N27AC2">Tympanum quod ex quatuor orbi­<lb/>bus & pluribus tignis <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>, <foreign lang="de">korb. </foreign></s> <s id="N27ACE"><lb/>Tympanum <expan abbr="alterũ">alterum</expan>, <foreign lang="de">prembs&longs;cheibe</foreign></s> </p> <p id="N27AD9" type="main"> <s id="N27ADB">Tympanum &longs;uperius, <foreign lang="de">die obere &longs;cheib</foreign></s> </p> <p id="N27AE1" type="head"> <s id="N27AE3">V</s> </p> <p id="N27AE6" type="main"> <s id="N27AE8">Vas altius, <foreign lang="de">ertz ve&longs;&longs;lein. </foreign></s> <s id="N27AEE">Vas humili­<lb/>us, <foreign lang="de">ertzaimer</foreign></s> </p> <p id="N27AF6" type="main"> <s id="N27AF8">Vas ligneum, <foreign lang="de">vha&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N27AFE" type="main"> <s id="N27B00">Va&longs;a capacia modiorum <expan abbr="Romano­rũ">Romano­<lb/>rum</expan> fere &longs;eptem, <foreign lang="de">&longs;ter</foreign></s> </p> <p id="N27B0C" type="main"> <s id="N27B0E">Va&longs;a è corio facta duo, quibus aqua <lb/>ad <expan abbr="re&longs;tingu&etilde;dũ">re&longs;tinguendum</expan> incendium, &longs;i quo <lb/>officina conflagrat, hauritur, <foreign lang="de">lider<lb/>ne eimer</foreign></s> </p> <p id="N27B1E" type="main"> <s id="N27B20">Va&longs;orum in quibus res fo&longs;&longs;iles extra<lb/>huntur: minus, <foreign lang="de">kobel</foreign> / maius, <foreign lang="de">tonne</foreign></s> </p> <p id="N27B2C" type="main"> <s id="N27B2E">Vectis, <foreign lang="de">ha&longs;pelhorn / handhabe: wirbel</foreign> <lb/>lib. 10. <foreign lang="de">&longs;chinholtz oder &longs;chin / oder balg <lb/>&longs;tertzel</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N27B3D" type="main"> <s id="N27B3F">Vectis in metallis u&longs;itatus <foreign lang="de">ha&longs;pelh<gap/>rn</foreign></s> </p> <p id="N27B47" type="main"> <s id="N27B49">Vectes recti, <foreign lang="de">ha&longs;pel winden / winde­<lb/>&longs;tangen</foreign></s> </p> <p id="N27B51" type="main"> <s id="N27B53">Vectores, <foreign lang="de">drecker/die <expan abbr="vffd&etilde;">vffdem</expan> dreckwerck <lb/>arbeiten / mit hunden lauffen oder <expan abbr="karn&etilde;">karnen</expan></foreign></s> </p> <p id="N27B62" type="main"> <s id="N27B64">Vehiculum, <foreign lang="de">wha<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>nlein</foreign></s> </p> <p id="N27B70" type="main"> <s id="N27B72">Vena, <foreign lang="de">gang</foreign></s> </p> <p id="N27B78" type="main"> <s id="N27B7A">Vena cauerno&longs;a, <foreign lang="de">ein dru&longs;iger gang</foreign></s> </p> <p id="N27B80" type="main"> <s id="N27B82">Vena caput profert in <expan abbr="luc&etilde;">lucem</expan> uer&longs;us ori<lb/><expan abbr="ent&etilde;">entem</expan>, <foreign lang="de">oder <expan abbr="gãg">gang</expan> hat &longs;ein au&longs;zgehn im <expan abbr="morg&etilde;">morgen</expan></foreign></s> </p> <p id="N27B98" type="main"> <s id="N27B9A">Vena <expan abbr="caudã">caudam</expan> <expan abbr="t&etilde;dit">tendit</expan> in <expan abbr="occident&etilde;">occidentem</expan>, <foreign lang="de">oder <expan abbr="gãg">gang</expan> <lb/>vhelt in die teuffe gegen dem abende</foreign></s> </p> <p id="N27BB2" type="main"> <s id="N27BB4">Vena cumulata, <foreign lang="de">ein ge&longs;chute oder &longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>ck</foreign></s> </p> <p id="N27BC0" type="main"> <s id="N27BC2">Vena dilatata, <foreign lang="de">ein &longs;chwebenoder gang / oder <lb/>fletze</foreign></s> </p> <p id="N27BCA" type="main"> <s id="N27BCC">Vena dilatata alta, <foreign lang="de">ein dicker oder<lb/>mechtiger &longs;chwebender gang oder fletze</foreign></s> </p> <pb xlink:href="001/01/550.jpg"/> <p id="N27BD7" type="main"> <s id="N27BD9">Vena dilatata humilis, <foreign lang="de">ein dunner o­<lb/>der &longs;chmaler &longs;chwebender gang oder <lb/>fletze</foreign></s> </p> <p id="N27BE3" type="main"> <s id="N27BE5">Vena dilatata recta, <foreign lang="de">ein &longs;chwebender <lb/>gang oder fletz &longs;o &longs;ich &longs;eiger gericht <lb/>au&longs;zbreitet</foreign></s> </p> <p id="N27BEF" type="main"> <s id="N27BF1">Vena dilatata obliqua, <foreign lang="de">ein &longs;chweben <lb/>der gang oder fletz &longs;o &longs;ich flach v&longs;zbreitet</foreign></s> </p> <p id="N27BF9" type="main"> <s id="N27BFB">Vena dilatata curuata, <foreign lang="de">ein &longs;chweben­<lb/>der gang oder fletze &longs;o &longs;ich &longs;teigend <expan abbr="vñ">vnd</expan> <lb/>vhallend v&longs;zbreitet</foreign></s> </p> <p id="N27C09" type="main"> <s id="N27C0B">Vena dura, <foreign lang="de">ein vhe&longs;ter gang</foreign></s> </p> <p id="N27C11" type="main"> <s id="N27C13">Vena duri&longs;&longs;imo &longs;axo finditur in par<lb/>tes, <foreign lang="de">ein vhe&longs;t ge&longs;tein zu&longs;to&longs;zt <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> <expan abbr="gãg">gang</expan></foreign></s> </p> <p id="N27C22" type="main"> <s id="N27C24">Vena ex meridie <expan abbr="pertin&etilde;s">pertinens</expan> in Septen<lb/>triones, <foreign lang="de">ein gang der von mittag in <lb/>mitternacht &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N27C32" type="main"> <s id="N27C34">Vena ex oriente <expan abbr="pertin&etilde;s">pertinens</expan> in occiden<lb/>tem, <foreign lang="de">ein gang der von morgen in <expan abbr="d&etilde;">dem</expan> <lb/>abendt &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N27C46" type="main"> <s id="N27C48">Vena ex occidente pertinens in ori­<lb/>entem, <foreign lang="de">ein gang der vom abend in <lb/>morgen &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N27C52" type="main"> <s id="N27C54">Vena ex &longs;eptentrionibus pertinens <lb/>in meridiem, <foreign lang="de">ein gang der von mit­<lb/>ternacht in mittag &longs;treicht</foreign></s> </p> <p id="N27C5E" type="main"> <s id="N27C60">Vena principalis, <foreign lang="de">der haubtgang</foreign></s> </p> <p id="N27C66" type="main"> <s id="N27C68">Vena <expan abbr="principal&etilde;">principalem</expan> oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan>, <lb/><foreign lang="de">ein gang der ort&longs;chicks vber kompt / <lb/>oder der &longs;ich vber den haupt gang ortet</foreign></s> </p> <p id="N27C79" type="main"> <s id="N27C7B">Vena principalem oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan> <lb/>rapta, <foreign lang="de">ein gang den der hauptgang <lb/>mit &longs;ich &longs;chlappet</foreign></s> </p> <p id="N27C89" type="main"> <s id="N27C8B">Vena principalem oblique <expan abbr="diffind&etilde;s">diffindens</expan> <lb/>in priorem <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="trãslata">translata</expan>, <foreign lang="de">ein gang <lb/>den der haubtgang zu ruck &longs;to&longs;zt</foreign></s> </p> <p id="N27CA1" type="main"> <s id="N27CA3">Vena profunda, <foreign lang="de">ein <expan abbr="gãg">gang</expan> &longs;o in die teuffe <lb/>vhelt</foreign></s> </p> <p id="N27CAF" type="main"> <s id="N27CB1">Vena profunda angu&longs;ta, <foreign lang="de">ein &longs;chmal <lb/>genglein / &longs;o in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N27CB9" type="main"> <s id="N27CBB">Vena profunda de&longs;cendens rectà in <lb/>profundum terræ, <foreign lang="de">ein gang der &longs;ei­<lb/>ger gericht in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N27CC5" type="main"> <s id="N27CC7">Vena profunda <expan abbr="de&longs;cend&etilde;s">de&longs;cendens</expan> obliqua, <lb/><foreign lang="de">ein gang der flach in die teuffe vhelt / <lb/>oder ein flacher gang</foreign></s> </p> <p id="N27CD4" type="main"> <s id="N27CD6">Vena profunda de&longs;cendens torta, <foreign lang="de">ein <lb/>gang der &longs;ich &longs;tortzt</foreign></s> </p> <p id="N27CDE" type="main"> <s id="N27CE0">Vena profunda lata, <foreign lang="de">ein mechtig gang <lb/>&longs;o in die teuffe vhelt</foreign></s> </p> <p id="N27CE8" type="main"> <s id="N27CEA">Vena putris, <foreign lang="de">ein &longs;chnetiger gang</foreign></s> </p> <p id="N27CF0" type="main"> <s id="N27CF2">Venam, qua parte abundat metallo <lb/>luto oblinire, <foreign lang="de">das ertz vor&longs;treichen</foreign></s> </p> <p id="N27CFA" type="main"> <s id="N27CFC">Vena &longs;olida, <foreign lang="de">ein volliger gang</foreign></s> </p> <p id="N27D02" type="main"> <s id="N27D04"><expan abbr="Venã">Venam</expan> tecti uel fundamenti &longs;axis ab­<lb/>rumpere, <foreign lang="de">eine wand werffen</foreign></s> </p> <p id="N27D0F" type="main"> <s id="N27D11">Vena tran&longs;uer&longs;a, <foreign lang="de">creutzgang oder quer­<lb/>gang</foreign></s> </p> <p id="N27D19" type="main"> <s id="N27D1B">Vena uacua fo&longs;&longs;ilibus & aquis per­<lb/>uia, <foreign lang="de">ein gang der wa&longs;&longs;er tregt</foreign></s> </p> <p id="N27D23" type="main"> <s id="N27D25">Venam aperire, <foreign lang="de">ein gang entblo<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N27D31" type="main"> <s id="N27D33">Venam fibræ in molli &longs;axo <expan abbr="di&longs;ijciũt">di&longs;ijciunt</expan>, <lb/><foreign lang="de">kluffte <expan abbr="vñ">vnd</expan> fletze zu&longs;chmettern vnder­<lb/>weilen den gang im <expan abbr="&longs;chneitig&etilde;">&longs;chneitigem</expan> ge&longs;tein</foreign></s> </p> <p id="N27D48" type="main"> <s id="N27D4A">Venam in fodinis igni frangere, <foreign lang="de"><expan abbr="&longs;itz&etilde;">&longs;itzem</expan></foreign></s> </p> <p id="N27D52" type="main"> <s id="N27D54">Venam terris, &longs;axis, a&longs;&longs;ere, palo tege­<lb/>re, <foreign lang="de">das ertz vor&longs;etzen</foreign></s> </p> <p id="N27D5C" type="main"> <s id="N27D5E">Venæ caput, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> au&longs;zgehen des ganges</foreign></s> </p> <p id="N27D64" type="main"> <s id="N27D66">Venæ <expan abbr="fundam&etilde;tũ">fundamentum</expan>, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="lieg&etilde;de">liegende</expan> des <expan abbr="gãgs">gangs</expan></foreign></s> </p> <p id="N27D77" type="main"> <s id="N27D79">Venæ tectum, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> hangende des <expan abbr="gãges">ganges</expan></foreign></s> </p> <p id="N27D82" type="main"> <s id="N27D84">Venæ duri&longs;&longs;imæ nodus, <foreign lang="de">ein gneu&longs;z <lb/>oder mi&longs;pickel</foreign></s> </p> <p id="N27D8C" type="main"> <s id="N27D8E">Venarum cauernulæ, <foreign lang="de">dru&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N27D94" type="main"> <s id="N27D96">Venarum coniunctio, <foreign lang="de">wen ein gang <lb/>zum andern vhelt</foreign></s> </p> <p id="N27D9E" type="main"> <s id="N27DA0">Venarum excoquendarum ratio, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <lb/>&longs;chmeltzen aufm &longs;tich. </foreign></s> <s id="N27DA8">Venarum a­<lb/>liæ cito lique&longs;cunt, <foreign lang="de">etlich ertz &longs;eind <lb/>flu&longs;&longs;ig</foreign> / aliæ lentè, <foreign lang="de">etliche &longs;eind &longs;treng <lb/><expan abbr="vñ">vnd</expan> wild / <expan abbr="arbeit&etilde;">arbeiten</expan> &longs;ich &longs;eiger</foreign> / aliæ &longs;par<lb/>&longs;im feruentes non coeunt in <expan abbr="unũ">unum</expan>, <lb/><foreign lang="de">etliche arbeiten &longs;ich zu hei&longs;z gretig</foreign></s> </p> <p id="N27DCA" type="main"> <s id="N27DCC">Venarum tundendarum modi, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en ertz zu puchen. </foreign></s> <s id="N27DD4">Primus, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ertz <lb/>puchen &longs;o gemein</foreign>: alter, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> ertzpuch­<lb/>en mit feu&longs;teln</foreign> / tertius, <foreign lang="de"><expan abbr="dz">das</expan> <expan abbr="ertzdre&longs;ch&etilde;">ertzdre&longs;chem</expan></foreign></s> </p> <p id="N27DE9" type="main"> <s id="N27DEB">Venarum urendarum rationes, <foreign lang="de">die <lb/>wei&longs;en ertz zu ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign>. Prima, <foreign lang="de">das ge­<lb/>mein ertzro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign>. Secunda, <foreign lang="de">das zwit­<lb/>ter ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten. </foreign>Tertia, <foreign lang="de">das glantz ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten.</foreign> <pb xlink:href="001/01/551.jpg"/>quarta, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten auffdem ei&longs;ernen <lb/>blech</foreign>: quinta, <foreign lang="de">das ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten auff den <lb/>ei&longs;ernen blechen im ofen</foreign>: &longs;exta, <foreign lang="de">das <lb/>&longs;chifer ro<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;ten</foreign></s> </p> <p id="N27E43" type="main"> <s id="N27E45">Venas pilis præferratis tundere, <foreign lang="de">ertz <lb/>vnder den pucheren puchen / oder <lb/>&longs;chlecht ertz puchen</foreign></s> </p> <p id="N27E4F" type="main"> <s id="N27E51">Venas corio nudare, <foreign lang="de">geng entblo&longs;&longs;en</foreign></s> </p> <p id="N27E57" type="main"> <s id="N27E59">Venas experiri uel explorare, <foreign lang="de"><expan abbr="probir&etilde;">probiren</expan></foreign></s> </p> <p id="N27E61" type="main"> <s id="N27E63">Venula uel fibra, <foreign lang="de">klufft oder ge&longs;chicke</foreign></s> </p> <p id="N27E69" type="main"> <s id="N27E6B">Veruculum, <foreign lang="de">das ei&longs;en wie ein brot&longs;pi&longs;z</foreign></s> </p> <p id="N27E71" type="main"> <s id="N27E73">Via, <foreign lang="de">ga&longs;&longs;e</foreign></s> </p> <p id="N27E79" type="main"> <s id="N27E7B">Via recrementorum, <foreign lang="de">lachtloch</foreign></s> </p> <p id="N27E81" type="main"> <s id="N27E83">Vicarius domini, <foreign lang="de">vorleger</foreign></s> </p> <p id="N27E89" type="main"> <s id="N27E8B">Virgula furcata, <foreign lang="de">die ruten damit et­<lb/>liche vermeinen geng v&longs;zzurichten</foreign></s> </p> <p id="N27E93" type="main"> <s id="N27E95">Virus &longs;eu fumus uiro&longs;us, <foreign lang="de">&longs;chwaden</foreign></s> </p> <p id="N27E9B" type="main"> <s id="N27E9D">Vitri conficiendi ratio, <foreign lang="de">die wei&longs;e glas <lb/>zu machen</foreign></s> </p> <p id="N27EA5" type="main"> <s id="N27EA7">Vncia, <foreign lang="de">zolly</foreign> / lib. 4.</s> </p> <p id="N27EAE" type="main"> <s id="N27EB0">Vncus ferreus, <foreign lang="de">&longs;eilhake / oder ei&longs;erne &longs;per­<lb/>hake / ci&longs;ern hecklin</foreign></s> </p> <p id="N27EB8" type="main"> <s id="N27EBA">Vnci, <foreign lang="de">fewrhacken</foreign> / lib. 9.</s> </p> <p id="N27EC1" type="main"> <s id="N27EC3">V&longs;trina, <foreign lang="de">das gemach darinnen man <lb/>&longs;ilber brennet</foreign></s> </p> <p id="N27ECB" type="main"> <s id="N27ECD">Vtres, <foreign lang="de">bulge / auch liderne &longs;eck</foreign></s> </p> <p id="N27ED3" type="main"> <s id="N27ED5">Vulturnus, <foreign lang="de">der wind &longs;o von &longs;uden o&longs;t <lb/>wehet</foreign></s> </p> <p id="N27EDD" type="head"> <s id="N27EDF">INDEX RERVM AC VER<lb/>BORVM IN LIB. DE RE METALLI­<lb/>ca, TERTIVS.<lb/><arrow.to.target n="table2"/></s> </p> <table id="N27EEA"> <table.target id="table2"/> <row id="N27EED"> <cell id="N27EEE">Abacus</cell> <cell id="N27EF0">240 p</cell> </row> <row id="N27EF2"> <cell id="N27EF3">Abacus longus in quo tunduntur uenæ</cell> <cell id="N27EF5">209 p</cell> </row> <row id="N27EF7"> <cell id="N27EF8">Abacorum quibus di&longs;cretores utuntur de&longs;criptio</cell> <cell id="N27EFA">210 f</cell> </row> <row id="N27EFC"> <cell id="N27EFD">Aberthami fodina</cell> <cell id="N27EFF">54 p</cell> </row> <row id="N27F01"> <cell id="N27F02">Aberthami fodina Laurentianum di cta</cell> <cell id="N27F04">63 f</cell> </row> <row id="N27F06"> <cell id="N27F07">Abydi fodinæ</cell> <cell id="N27F09">20 m.</cell> </row> <row id="N27F0B"> <cell id="N27F0C"><expan abbr="Acetũ">Acetum</expan> lapides molles reddere</cell> <cell id="N27F11">183 f.</cell> </row> <row id="N27F13"> <cell id="N27F14">Acies ferri quomodo fiat</cell> <cell id="N27F16">341 f.</cell> </row> <row id="N27F18"> <cell id="N27F19"><expan abbr="Acuũ">Acuum</expan> quibus aurum uel <expan abbr="argentũ">argentum</expan> ex­perimur con&longs;ideratio 198 m. f. qua <expan abbr="rũ">rum</expan> quædam con&longs;tant auro & <expan abbr="arg&etilde;">argen</expan>to 199 p. <expan abbr="quædã">quædam</expan> auro & ære 200 p. quædam auro, argento & ære, ibidem m.</cell> <cell id="N27F2E"/> </row> <row id="N27F2F"> <cell id="N27F30"><expan abbr="Additamentorũ">Additamentorum</expan> con&longs;ideratio</cell> <cell id="N27F35">184 p.</cell> </row> <row id="N27F37"> <cell id="N27F38"><expan abbr="eorũque">eorunque</expan> <expan abbr="cõpo&longs;itiones">compo&longs;itiones</expan> uariæ</cell> <cell id="N27F41">186 p.</cell> </row> <row id="N27F43"> <cell id="N27F44">Aer cra&longs;&longs;us in fodinis quomodo ge­neretur</cell> <cell id="N27F46">158 f.</cell> </row> <row id="N27F48"> <cell id="N27F49">Aer cur excitetur in fodinis</cell> <cell id="N27F4B">117 m.</cell> </row> <row id="N27F4D"> <cell id="N27F4E">Aer immobilis ubi maneat</cell> <cell id="N27F50">81 m.</cell> </row> <row id="N27F52"> <cell id="N27F53">Aer immobilis fo&longs;&longs;iones impedit</cell> <cell id="N27F55">eo.</cell> </row> <row id="N27F57"> <cell id="N27F58">Aer immobilis manens in puteis &qring;s morbos gignat 172 m. aer item in puteis infectus ueneno</cell> <cell id="N27F5A">ibid. f.</cell> </row> <row id="N27F5C"> <cell id="N27F5D">Aer &longs;ingulis anni partibus quomo­do cuniculos penetret</cell> <cell id="N27F5F">82 p.</cell> </row> <row id="N27F61"> <cell id="N27F62">Æs ab auro quomodo &longs;eparandum</cell> <cell id="N27F64">368 m. & inde</cell> </row> <row id="N27F66"> <cell id="N27F67">Æs ad ditamentum</cell> <cell id="N27F69">184 m. f.</cell> </row> <row id="N27F6B"> <cell id="N27F6C">Æs & <expan abbr="aurũ">aurum</expan> quomodo <expan abbr="&longs;epar&etilde;tur">&longs;eparentur</expan> </cell> <cell id="N27F76">191 f</cell> </row> <row id="N27F78"> <cell id="N27F79">Æs caldarium unde fiat 436 f. ut pul­chrum fiat</cell> <cell id="N27F7B">437 p</cell> </row> <row id="N27F7D"> <cell id="N27F7E">Æs caldarium quomodo fiat</cell> <cell id="N27F80">409 m.</cell> </row> <row id="N27F82"> <cell id="N27F83">Æs cinereum quid & unde fiat</cell> <cell id="N27F85">435 f.</cell> </row> <row id="N27F87"> <cell id="N27F88">Æs dum &longs;ecernitur argentum ab eo, quomodo temperandum</cell> <cell id="N27F8A">405 m.</cell> </row> <row id="N27F8C"> <cell id="N27F8D">Æs, ærugo Cypria</cell> <cell id="N27F8F">453 f.</cell> </row> <row id="N27F91"> <cell id="N27F92">Æs &longs;uluum, rubrum, caldarium quo modo recoquendum</cell> <cell id="N27F94">409 m.</cell> </row> <row id="N27F96"> <cell id="N27F97">Æs ex qua materia fiat</cell> <cell id="N27F99">326 f.</cell> </row> <row id="N27F9B"> <cell id="N27F9C">Æs luteum unde fiat</cell> <cell id="N27F9E">436 p.</cell> </row> <row id="N27FA0"> <cell id="N27FA1">Æs in quibus catillis liquetur</cell> <cell id="N27FA3">181 p.</cell> </row> <row id="N27FA5"> <cell id="N27FA6">Æs <expan abbr="nigrũ">nigrum</expan> ex qua materia fiat</cell> <cell id="N27FAC">328 f.</cell> </row> <row id="N27FAE"> <cell id="N27FAF">Æs purum quomodo <expan abbr="excoquendũ">excoquendum</expan> 327 m. æs rude quomodo</cell> <cell id="N27FB5">328 f.</cell> </row> <row id="N27FB7"> <cell id="N27FB8">Æs &qring;modo ex torrefactis æreis panibus fathi&longs;centib. <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan> </cell> <cell id="N27FBE">427 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/552.jpg"/> <row id="N27FC3"> <cell id="N27FC4">Æs unde confletur</cell> <cell id="N27FC6">218 p.</cell> </row> <row id="N27FC8"> <cell id="N27FC9">Æs ut confici non po&longs;&longs;it ex panibus æreis torrefactis</cell> <cell id="N27FCB">433 m.</cell> </row> <row id="N27FCD"> <cell id="N27FCE">Æs u&longs;tum additamentum</cell> <cell id="N27FD0">184 m.</cell> </row> <row id="N27FD2"> <cell id="N27FD3">Ærei panes, ex quib. <expan abbr="argentũ">argentum</expan> &longs;eparan<expan abbr="dũ">dum</expan> &qring;uomodo <expan abbr="&ptilde;parandi">proparandi</expan> </cell> <cell id="N27FE1">399 m. 403 f.</cell> </row> <row id="N27FE3"> <cell id="N27FE4">Ærei panes torrefacti ubi coquan­tur</cell> <cell id="N27FE6">397 m.</cell> </row> <row id="N27FE8"> <cell id="N27FE9">Æris & auri <expan abbr="cõmune">commune</expan> <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> </cell> <cell id="N27FF3">78 m.</cell> </row> <row id="N27FF5"> <cell id="N27FF6">Æris bracteæ <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N27FFC">184 m.</cell> </row> <row id="N27FFE"> <cell id="N27FFF">Æris in uenis <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> &longs;ingulare</cell> <cell id="N28005">78 p.</cell> </row> <row id="N28007"> <cell id="N28008">Æris <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> partitio qualis</cell> <cell id="N2800E">63 p.</cell> </row> <row id="N28010"> <cell id="N28011">Æris liquidi uehementia, &longs;i frigida in fundatur</cell> <cell id="N28013">432 m.</cell> </row> <row id="N28015"> <cell id="N28016">Æris uena &qring;modo <expan abbr="experi&etilde;da">experienda</expan> </cell> <cell id="N2801C">192 m.</cell> </row> <row id="N2801E"> <cell id="N2801F">Æris uenæ quomodo & quam cito excoquantur</cell> <cell id="N28021">318 m.</cell> </row> <row id="N28023"> <cell id="N28024">Æro&longs;i lapidis nigri & fi&longs;&longs;ilis de&longs;cri­ptio</cell> <cell id="N28026">87 p.</cell> </row> <row id="N28028"> <cell id="N28029">Ærugo in uenis <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> æris &longs;ignum</cell> <cell id="N2802F">(78 p.</cell> </row> <row id="N28031"> <cell id="N28032">Ærugo in uenis inuenta &longs;i­gnum bonum</cell> <cell id="N28034">77 f.</cell> </row> <row id="N28036"> <cell id="N28037">Africus uentus</cell> <cell id="N28039">38 m.</cell> </row> <row id="N2803B"> <cell id="N2803C">Agathoclis <expan abbr="&ptilde;ceptũ">princeptum</expan> de fortuna</cell> <cell id="N28042">16 m.</cell> </row> <row id="N28044"> <cell id="N28045">Aldebergum</cell> <cell id="N28047">237 f. 172 m. 173 m.</cell> </row> <row id="N28049"> <cell id="N2804A"><expan abbr="Alliũ">Allium</expan> magnetis naturæ <expan abbr="infe&longs;tũ">infe&longs;tum</expan> </cell> <cell id="N28053">27 p.</cell> </row> <row id="N28055"> <cell id="N28056">Alpinæ fodinæ</cell> <cell id="N28058">104 f.</cell> </row> <row id="N2805A"> <cell id="N2805B">Alpium duricies quomodo ab Han­nibale fracta</cell> <cell id="N2805D">80 m.</cell> </row> <row id="N2805F"> <cell id="N28060">Altanus uentus</cell> <cell id="N28062">38 m.</cell> </row> <row id="N28064"> <cell id="N28065">Alumen & atramentum <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> quo modo differant</cell> <cell id="N2806B">465 p.</cell> </row> <row id="N2806D"> <cell id="N2806E">Alumen ab atramento &longs;utorio quo­modo &longs;eparetur</cell> <cell id="N28070">457 m.</cell> </row> <row id="N28072"> <cell id="N28073"><expan abbr="Alum&etilde;">Alumen</expan> cuius u&longs;us e&longs;&longs;e debet in &longs;ecer­nendo auro quomodo in <expan abbr="puluer&etilde;">puluerem</expan> re&longs;oluendum</cell> <cell id="N2807C">355 p.</cell> </row> <row id="N2807E"> <cell id="N2807F">Alumen <expan abbr="coctũ">coctum</expan> <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N28089">184 m.</cell> </row> <row id="N2808B"> <cell id="N2808C"><expan abbr="Alum&etilde;">Alumen</expan> <expan abbr="ual&etilde;s">ualens</expan> ad <expan abbr="&longs;eparãdũ">&longs;eparandum</expan> <expan abbr="aurũ">aurum</expan> </cell> <cell id="N2809D">354 m</cell> </row> <row id="N2809F"> <cell id="N280A0">Aluminis <expan abbr="cõficiendi">conficiendi</expan> rationes</cell> <cell id="N280A6">456 m</cell> </row> <row id="N280A8"> <cell id="N280A9">Aluminis figuræ <expan abbr="dũ">dum</expan> <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> </cell> <cell id="N280B3">457 m.</cell> </row> <row id="N280B5"> <cell id="N280B6">Aluminis materia quædam mollis</cell> <cell id="N280B8">459 m.</cell> </row> <row id="N280BA"> <cell id="N280BB">Aluminis uenæ ut ualde bonæ fiant, quomodo efficiendum</cell> <cell id="N280BD">456 f.</cell> </row> <row id="N280BF"> <cell id="N280C0">Alumino&longs;a &longs;axa &qring;modo <expan abbr="urãtur">urantur</expan> </cell> <cell id="N280C6">458 f</cell> </row> <row id="N280C8"> <cell id="N280C9">Alumino&longs;æ uenæ atramenti &longs;utorij participes</cell> <cell id="N280CB">427 m.</cell> </row> <row id="N280CD"> <cell id="N280CE">Alueus nauiculæ &longs;imilis</cell> <cell id="N280D0">255 m.</cell> </row> <row id="N280D2"> <cell id="N280D3">Alueus excoctorum bracteis ligneis contextus</cell> <cell id="N280D5">308 p.</cell> </row> <row id="N280D7"> <cell id="N280D8">Alueus niger</cell> <cell id="N280DA">257 m</cell> </row> <row id="N280DC"> <cell id="N280DD">Alueorum u&longs;us 110 m. 184 p. <expan abbr="eorũquede&longs;criptio">eorunque de&longs;criptio</expan> </cell> <cell id="N280E3">113 f.</cell> </row> <row id="N280E5"> <cell id="N280E6">Alyattus metallicus</cell> <cell id="N280E8">20 m.</cell> </row> <row id="N280EA"> <cell id="N280EB"> <foreign lang="el">a)mblugw/nion tri/gwnon</foreign> </cell> <cell id="N280F1">88 f.</cell> </row> <row id="N280F3"> <cell id="N280F4">Amianti puluis</cell> <cell id="N280F6">457 p.</cell> </row> <row id="N280F8"> <cell id="N280F9">Ampullæ uitreæ 357 p. earumque ua­ria po&longs;itio</cell> <cell id="N280FB">360 m.</cell> </row> <row id="N280FD"> <cell id="N280FE">Ampullarum, in quibus coquitur a­qua ualens, con&longs;ideratio</cell> <cell id="N28100">355 f.</cell> </row> <row id="N28102"> <cell id="N28103">Anacreon auri contemptor</cell> <cell id="N28105">6 p. 11 p.</cell> </row> <row id="N28107"> <cell id="N28108">Andreas Naugerius</cell> <cell id="N2810A">477 p</cell> </row> <row id="N2810C"> <cell id="N2810D">Angulus rectus, obtu&longs;us, acutus</cell> <cell id="N2810F">88 f.</cell> </row> <row id="N28111"> <cell id="N28112">Annebergi fodina</cell> <cell id="N28114">54 p.</cell> </row> <row id="N28116"> <cell id="N28117">Annebergi fodina unde Carbona­ria nominata</cell> <cell id="N28119">29 p.</cell> </row> <row id="N2811B"> <cell id="N2811C">Annebergi fodinæ fœcunditas</cell> <cell id="N2811E">63 f.</cell> </row> <row id="N28120"> <cell id="N28121">Annebergi fodina cœle&longs;tium exercitus dicta</cell> <cell id="N28123">63 f.</cell> </row> <row id="N28125"> <cell id="N28126">Anni tempora quatuor</cell> <cell id="N28128">68 m.</cell> </row> <row id="N2812A"> <cell id="N2812B">Annuli quo fi&longs;tulæ coniunguntur quales</cell> <cell id="N2812D">136 m.</cell> </row> <row id="N2812F"> <cell id="N28130">Antæ excauatæ</cell> <cell id="N28132">156 p.</cell> </row> <row id="N28134"> <cell id="N28135">Anthyllidis cineris u&longs;us</cell> <cell id="N28137">186 f.</cell> </row> <row id="N28139"> <cell id="N2813A"> <foreign lang="el">a)/yidous</foreign> rotarum quid</cell> <cell id="N28140">112 m.</cell> </row> <row id="N28142"> <cell id="N28143">Aqua arte &longs;al&longs;a quomodo in <expan abbr="&longs;al&etilde;">&longs;alem</expan> mutetur</cell> <cell id="N28149">439 f.</cell> </row> <row id="N2814B"> <cell id="N2814C">Aqua atramento&longs;a quomodo den&longs;etur in atramentum <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> </cell> <cell id="N28152">461 p. & inde</cell> </row> <row id="N28154"> <cell id="N28155">Aqua nitro&longs;a ubi</cell> <cell id="N28157">453 p</cell> </row> <row id="N28159"> <cell id="N2815A">Aqua &longs;al&longs;a &qring;modo coquatur</cell> <cell id="N2815C">441 f.</cell> </row> <row id="N2815E"> <cell id="N2815F">Aqua ualens quomodo conficienda</cell> <cell id="N28161">354 m. & inde</cell> </row> <row id="N28163"> <cell id="N28164">Aquæ ad &longs;alem inde conficiendum aptæ</cell> <cell id="N28166">439 f.</cell> </row> <row id="N28168"> <cell id="N28169">quæ item non aptæ</cell> <cell id="N2816B">ibid.</cell> </row> <row id="N2816D"> <cell id="N2816E">Aquæ aurum ab argento &longs;eparantes additamentum</cell> <cell id="N28170">184 f.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/553.jpg"/> <row id="N28175"> <cell id="N28176">Aquæ calidæ ex terra effluentes ad &longs;alem raro aptæ propter immixtos &longs;uccos</cell> <cell id="N28178">449 m.</cell> </row> <row id="N2817A"> <cell id="N2817B">Aquæ commoditas metallico mul­tum ob&longs;eruanda</cell> <cell id="N2817D">22 f.</cell> </row> <row id="N2817F"> <cell id="N28180">Aquæ ex puteis quomodo extrahantur</cell> <cell id="N28182">129 f.</cell> </row> <row id="N28184"> <cell id="N28185">Aquæ que profundè humanis uiribus extrahi po&longs;&longs;int</cell> <cell id="N28187">153 p.</cell> </row> <row id="N28189"> <cell id="N2818A">Aquæ &longs;ucco&longs;æ</cell> <cell id="N2818C">439 m.</cell> </row> <row id="N2818E"> <cell id="N2818F">Aquæ &longs;ulfuro&longs;æ 465 m. bitumino&longs;æ</cell> <cell id="N28191">(468 m.</cell> </row> <row id="N28193"> <cell id="N28194"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> bitumino&longs;am in <expan abbr="&longs;al&etilde;">&longs;alem</expan> & bitumen redigi po&longs;&longs;e</cell> <cell id="N2819D">468 f.</cell> </row> <row id="N2819F"> <cell id="N281A0">Aquarum fex</cell> <cell id="N281A2">186 m. f.</cell> </row> <row id="N281A4"> <cell id="N281A5">Aquarum multitudo fo&longs;&longs;ionibus impedimento e&longs;t</cell> <cell id="N281A7">81 m.</cell> </row> <row id="N281A9"> <cell id="N281AA"><expan abbr="Aquarũ">Aquarum</expan> <expan abbr="&longs;ecũdũ">&longs;ecundum</expan> &longs;uccos genera &longs;ex</cell> <cell id="N281B3">24 f</cell> </row> <row id="N281B5"> <cell id="N281B6">Aquas quor&longs;um infundant uenæ & fibræ</cell> <cell id="N281B8">81 m.</cell> </row> <row id="N281BA"> <cell id="N281BB">Aquis multis & copio&longs;is quomodo &longs;uccurrendum</cell> <cell id="N281BD">81 f.</cell> </row> <row id="N281BF"> <cell id="N281C0">Aquilo uentus</cell> <cell id="N281C2">38 m.</cell> </row> <row id="N281C4"> <cell id="N281C5">Arbores uenarum &longs;igna</cell> <cell id="N281C7">26 p.</cell> </row> <row id="N281C9"> <cell id="N281CA">Archimedis experiendi auri inuen­tum</cell> <cell id="N281CC">194 f.</cell> </row> <row id="N281CE"> <cell id="N281CF">Area curta</cell> <cell id="N281D1">212 f. 236 f.</cell> </row> <row id="N281D3"> <cell id="N281D4">Area lapidibus &longs;trata</cell> <cell id="N281D6">212 f.</cell> </row> <row id="N281D8"> <cell id="N281D9">Areæ curtæ in qua materia metallica lauatur, de&longs;criptio 240 f. item areæ linteis exten&longs;is contectæ 241 m. ali arumque in &longs;equentibus</cell> <cell id="N281DB"/> </row> <row id="N281DC"> <cell id="N281DD">Areæ cur terminis definiantur</cell> <cell id="N281DF">60 m</cell> </row> <row id="N281E1"> <cell id="N281E2">Areæ magnæ quantitas</cell> <cell id="N281E4">61 f.</cell> </row> <row id="N281E6"> <cell id="N281E7">Areæ &longs;alinarum marinarum</cell> <cell id="N281E9">440 p</cell> </row> <row id="N281EB"> <cell id="N281EC">Areæ &longs;ubdiales in quibus fit <expan abbr="atram&etilde;­tum">atramen­tum</expan> &longs;utorium</cell> <cell id="N281F2">461 p</cell> </row> <row id="N281F4"> <cell id="N281F5">Areæ uenæ cumulatæ</cell> <cell id="N281F7">60 p.</cell> </row> <row id="N281F9"> <cell id="N281FA">Areæ uenæ dilatatæ</cell> <cell id="N281FC">58 m.</cell> </row> <row id="N281FE"> <cell id="N281FF">Arearum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N28201">55 p. formæ 55 m. & inde</cell> </row> <row id="N28203"> <cell id="N28204">Areæ uenæ profundæ</cell> <cell id="N28206">56 p.</cell> </row> <row id="N28208"> <cell id="N28209">Arearum in quibus uenæ <expan abbr="urũtur">uruntur</expan> de­&longs;criptio</cell> <cell id="N2820F">213 f. & inde</cell> </row> <row id="N28211"> <cell id="N28212">Arearum tectarum genera</cell> <cell id="N28214">258 p.</cell> </row> <row id="N28216"> <cell id="N28217">Arearum termini in cuniculis quo­modo de&longs;cribantur</cell> <cell id="N28219">105 f.</cell> </row> <row id="N2821B"> <cell id="N2821C">Areas quis addicat</cell> <cell id="N2821E">55 p.</cell> </row> <row id="N28220"> <cell id="N28221">Arenæ ex lapidibus facile lique&longs;cen­tibus additamentum</cell> <cell id="N28223">184 m. f.</cell> </row> <row id="N28225"> <cell id="N28226">Arenæ riuorum in quib. auri particulæ in&longs;unt, ubi & quomodo lauen­tur</cell> <cell id="N28228">256 p.</cell> </row> <row id="N2822A"> <cell id="N2822B">Arenarum ex fontibus <expan abbr="profluentiũ">profluentium</expan>, quas item riui, flumina, & lacus <expan abbr="cõ">con</expan>tinent con&longs;ideratio</cell> <cell id="N28235">24 p. & inde</cell> </row> <row id="N28237"> <cell id="N28238">Arenarium in metallicis <expan abbr="repertũ">repertum</expan> qua le &longs;ignum</cell> <cell id="N2823E">78 m</cell> </row> <row id="N28240"> <cell id="N28241">Arenas riuorum lotas aurum, gem­mas &c. præbere</cell> <cell id="N28243">19. m.</cell> </row> <row id="N28245"> <cell id="N28246"><expan abbr="Argentũ">Argentum</expan> ab auro quibus modis &longs;epa<expan abbr="randũ">randum</expan> 354 p. 361 p. u&longs;que ad fol. 368 m. à plumbo quomodo</cell> <cell id="N2824F">369 f.</cell> </row> <row id="N28251"> <cell id="N28252">Argentum à ferro quomodo &longs;ecer­nendum</cell> <cell id="N28254">438 f.</cell> </row> <row id="N28256"> <cell id="N28257">Argentum in quibus catillis purge­tur 183 p. in quibus catillis ab ære & plumbo &longs;eparetur, ibid. quomodo excoquatur</cell> <cell id="N28259">192 p.</cell> </row> <row id="N2825B"> <cell id="N2825C">Argentum in te&longs;ta &longs;ub tegula collo­cata, perpurgandi ratio</cell> <cell id="N2825E">391 f.</cell> </row> <row id="N28260"> <cell id="N28261"><expan abbr="Argentũ">Argentum</expan> quomodo <expan abbr="experi&etilde;dũ">experiendum</expan> </cell> <cell id="N2826A">195 f.</cell> </row> <row id="N2826C"> <cell id="N2826D">Argentum purum effo&longs;&longs;um</cell> <cell id="N2826F">54 p.</cell> </row> <row id="N28271"> <cell id="N28272"><expan abbr="Argentũ">Argentum</expan> quomodo <expan abbr="exco&quetilde;dũ">excoquendum</expan> 326 p. quomodo purgandum</cell> <cell id="N2827B">386 p</cell> </row> <row id="N2827D"> <cell id="N2827E">Argentum quam cito purgari po&longs;&longs;it</cell> <cell id="N28280">389 p.</cell> </row> <row id="N28282"> <cell id="N28283">Argentum uiuum & aurum quomodo separentur</cell> <cell id="N28285">191 f.</cell> </row> <row id="N28287"> <cell id="N28288">Argentum ut album fiat, quomodo efficiendum</cell> <cell id="N2828A">377 f.</cell> </row> <row id="N2828C"> <cell id="N2828D">Argentariæ fodinæ à &longs;oli fuga infe&longs;ta tæ</cell> <cell id="N2828F">173 f.</cell> </row> <row id="N28291"> <cell id="N28292">Argentum uiuum quomodo exco­quatur 343 f. u&longs;que ad fol. 349</cell> <cell id="N28294"/> </row> <row id="N28295"> <cell id="N28296">Argenti in uenis &longs;igna quæ nam &longs;int</cell> <cell id="N28298">78 p. m.</cell> </row> <row id="N2829A"> <cell id="N2829B">Argenti & plumbi nigri <expan abbr="cõmune">commune</expan> in uenis &longs;ignum</cell> <cell id="N282A1">78 m.</cell> </row> <row id="N282A3"> <cell id="N282A4">Argenti materiæ &longs;ecundum bonita­tem dijudicatio</cell> <cell id="N282A6">77 p.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/554.jpg"/> <row id="N282AB"> <cell id="N282AC"><expan abbr="Arg&etilde;ti">Argenti</expan> mediocris portio quomodo ab ære <expan abbr="&longs;ecern&etilde;da">&longs;ecernenda</expan> </cell> <cell id="N282B5">405 m. exigua 408 f</cell> </row> <row id="N282B7"> <cell id="N282B8">Argenti &longs;pumæ <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N282BE">184 m.</cell> </row> <row id="N282C0"> <cell id="N282C1">Argenti tectum plumbum cinereum dictum</cell> <cell id="N282C3">78 m.</cell> </row> <row id="N282C5"> <cell id="N282C6">Argenti uena quomodo minutim pilis tundatur</cell> <cell id="N282C8">246 f.</cell> </row> <row id="N282CA"> <cell id="N282CB">Argenti uenæ quomodo & quam cito excoquantur</cell> <cell id="N282CD">311 p.</cell> </row> <row id="N282CF"> <cell id="N282D0">Argenti uiui fodinarum partitio qua lis</cell> <cell id="N282D2">63 p.</cell> </row> <row id="N282D4"> <cell id="N282D5">Argenti uiui fumus dentibus noxi­us</cell> <cell id="N282D7">344 f.</cell> </row> <row id="N282D9"> <cell id="N282DA">Argenti uiui natura</cell> <cell id="N282DC">346 f. 348 f.</cell> </row> <row id="N282DE"> <cell id="N282DF">Argenti uiui uena quomodo experienda</cell> <cell id="N282E1">194 p.</cell> </row> <row id="N282E3"> <cell id="N282E4">Arge&longs;tes uentus</cell> <cell id="N282E6">38 m.</cell> </row> <row id="N282E8"> <cell id="N282E9">Argilla uda & areno&longs;a</cell> <cell id="N282EB">280 m.</cell> </row> <row id="N282ED"> <cell id="N282EE">Argonautæ</cell> <cell id="N282F0">263 p</cell> </row> <row id="N282F2"> <cell id="N282F3">Aries Colchorum auratus quomo­do confictus</cell> <cell id="N282F5">eo.</cell> </row> <row id="N282F7"> <cell id="N282F8">Ari&longs;tippus auri contemptor</cell> <cell id="N282FA">5 f. 10 f.</cell> </row> <row id="N282FC"> <cell id="N282FD">Ars hone&longs;ta quæ &longs;it</cell> <cell id="N282FF">15 m.</cell> </row> <row id="N28301"> <cell id="N28302">Artifex excoquen darum uenarum qualis e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N28304">175 f.</cell> </row> <row id="N28306"> <cell id="N28307">A&longs;inaria mola</cell> <cell id="N28309">231 p.</cell> </row> <row id="N2830B"> <cell id="N2830C">A&longs;&longs;is diui&longs;io</cell> <cell id="N2830E">62 m</cell> </row> <row id="N28310"> <cell id="N28311"> <foreign lang="el">a)_sqma</foreign> qualis morbus</cell> <cell id="N28317">172 p.</cell> </row> <row id="N28319"> <cell id="N2831A">Athenien&longs;ium decem tribus</cell> <cell id="N2831C">20 f</cell> </row> <row id="N2831E"> <cell id="N2831F"><expan abbr="Atram&etilde;tũ">Atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> <expan abbr="additam&etilde;tũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N2832C">184mf</cell> </row> <row id="N2832E"> <cell id="N2832F">Atramentum <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> & alumen quo modo differant</cell> <cell id="N28335">465 p.</cell> </row> <row id="N28337"> <cell id="N28338">Atramentum &longs;utorium ex qua mate­ria maculo&longs;um fiat</cell> <cell id="N2833A">462 m.</cell> </row> <row id="N2833C"> <cell id="N2833D">Atramentum &longs;utorium in uenis æris &longs;ignum</cell> <cell id="N2833F">78 m.</cell> </row> <row id="N28341"> <cell id="N28342"><expan abbr="Atram&etilde;tum">Atramentum</expan> &longs;utorium quomodo ab alumine &longs;eparetur</cell> <cell id="N28347">457 m</cell> </row> <row id="N28349"> <cell id="N2834A">Atramentum &longs;utorium quomodo fiat</cell> <cell id="N2834C">461 p.</cell> </row> <row id="N2834E"> <cell id="N2834F">Atramentum &longs;utorium rubrum un­de de&longs;tillet</cell> <cell id="N28351">214 p.</cell> </row> <row id="N28353"> <cell id="N28354">Atramentum &longs;utorium ualens ad &longs;e­parandum aurum</cell> <cell id="N28356">354 m.</cell> </row> <row id="N28358"> <cell id="N28359"><expan abbr="Atramentũ">Atramentum</expan> <expan abbr="&longs;utoriũ">&longs;utorium</expan> ut aptum &longs;it ad &longs;e parandum aurum, quomodo redigendum in puluerem</cell> <cell id="N28362">355 p.</cell> </row> <row id="N28364"> <cell id="N28365">Atramenti &longs;utorij parens pyrires æ­ro&longs;us</cell> <cell id="N28367">78 m.</cell> </row> <row id="N28369"> <cell id="N2836A">Atramento&longs;i lapides 463 m. & quo­modo inde fiat atramentum &longs;uto­rium</cell> <cell id="N2836C">463 m. pyritæ 465 p.</cell> </row> <row id="N2836E"> <cell id="N2836F">Aurum ab argento quomodo &longs;epa­randum 325 p. 354 p. 361 p. u&longs;que ad fol. 568 m. ab ære quomodo 368 m à plumbo quomodo</cell> <cell id="N28371">369 f.</cell> </row> <row id="N28373"> <cell id="N28374">Aurum ab argenteis poculis alijsque ua&longs;culis inauratis quomodo &longs;ine eorum damno <expan abbr="&longs;ecernendũ">&longs;ecernendum</expan> </cell> <cell id="N2837A">368 p.</cell> </row> <row id="N2837C"> <cell id="N2837D">Aurum & argentum uiuum quomodo &longs;eparentur</cell> <cell id="N2837F">141 f.</cell> </row> <row id="N28381"> <cell id="N28382">Aurum defodi &longs;olitum</cell> <cell id="N28384">6 m.</cell> </row> <row id="N28386"> <cell id="N28387">Aurum & æs quomodo &longs;eparentur</cell> <cell id="N28389">191 f.</cell> </row> <row id="N2838B"> <cell id="N2838C"><expan abbr="Aurũ">Aurum</expan> <expan abbr="metallũ">metallum</expan> <expan abbr="quõ">quom</expan> <expan abbr="experiendũ">experiendum</expan> </cell> <cell id="N2839D">195 p.</cell> </row> <row id="N2839F"> <cell id="N283A0">Aurum in qua terra frequentius ge­neretur</cell> <cell id="N283A2">76 f.</cell> </row> <row id="N283A4"> <cell id="N283A5">Aurum in quib. catillis purgetur 183 p. auri uenam quibus modis experiamur 190 m. arenam & <expan abbr="ramentũ">ramentum</expan> auri lotura collectum quomodo experiamur</cell> <cell id="N283AB">191 m.</cell> </row> <row id="N283AD"> <cell id="N283AE">Aurum in quibus &longs;uccis frequentius inueniatur</cell> <cell id="N283B0">76 f.</cell> </row> <row id="N283B2"> <cell id="N283B3">Aurum gignatur ne in fluuijs & ri­uis</cell> <cell id="N283B5">54 f.</cell> </row> <row id="N283B7"> <cell id="N283B8">Aurum monetariorum quam <expan abbr="purũ">purum</expan> e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N283BE">366 f.</cell> </row> <row id="N283C0"> <cell id="N283C1">Aurum po&longs;t &longs;ecretionem quomodo probandum</cell> <cell id="N283C3">366 m.</cell> </row> <row id="N283C5"> <cell id="N283C6">Aurum &qring;modo <expan abbr="excoquendũ">excoquendum</expan> </cell> <cell id="N283CC">324 p.</cell> </row> <row id="N283CE"> <cell id="N283CF">Auri contemptores, eiusque alij &longs;tudi­o&longs;i</cell> <cell id="N283D1">6. p. & inde</cell> </row> <row id="N283D3"> <cell id="N283D4">Auri & æris <expan abbr="cõmune">commune</expan> &longs;ignum</cell> <cell id="N283DA">78 m</cell> </row> <row id="N283DC"> <cell id="N283DD">Auri feraces fluuij</cell> <cell id="N283DF">54 m.</cell> </row> <row id="N283E1"> <cell id="N283E2">Auri glebæ aratris exci&longs;æ</cell> <cell id="N283E4">25 m.</cell> </row> <row id="N283E6"> <cell id="N283E7">Auri in uenis &longs;igna quæ &longs;int</cell> <cell id="N283E9">78 p.</cell> </row> <row id="N283EB"> <cell id="N283EC">Auri mala</cell> <cell id="N283EE">6 m.</cell> </row> <row id="N283F0"> <cell id="N283F1">Auri ma&longs;&longs;a quanta in &longs;ecretione eius ab argento in fundo re&longs;edent, quo <pb xlink:href="001/01/555.jpg"/>modo &longs;ciendum</cell> <cell id="N283F7">361 f.</cell> </row> <row id="N283F9"> <cell id="N283FA">Auri materiæ dijudicatio</cell> <cell id="N283FC">76 f.</cell> </row> <row id="N283FE"> <cell id="N283FF">Auri ramenta cum &longs;puma argenti & molybdæna permi&longs;ta quomodo coquantur</cell> <cell id="N28401">325 m.</cell> </row> <row id="N28403"> <cell id="N28404">Auri uena contu&longs;a in farinam moli­tur</cell> <cell id="N28406">229 f.</cell> </row> <row id="N28408"> <cell id="N28409">Auri uenæ quomodo excoquantur 311 p. 318 m. quomodo lauentur 265 p. quomodo minutim pilis tundantur</cell> <cell id="N2840B">246 f.</cell> </row> <row id="N2840D"> <cell id="N2840E">Auripigmenti glareis aurum &longs;æpius adhærere</cell> <cell id="N28410">76 f.</cell> </row> <row id="N28412"> <cell id="N28413">Auripigmentum in uenis <expan abbr="inuentũ">inuentum</expan> &longs;ignum bonum</cell> <cell id="N28419">77 f.</cell> </row> <row id="N2841B"> <cell id="N2841C">Auripigmentum quomodo à uenis metallicis &longs;eparetur</cell> <cell id="N2841E">187 p.</cell> </row> <row id="N28420"> <cell id="N28421">Auripigmentum &longs;ingulare auri in ue nis indicium</cell> <cell id="N28423">78 p.</cell> </row> <row id="N28425"> <cell id="N28426">Au&longs;ter uentus</cell> <cell id="N28428">38 p.</cell> </row> <row id="N2842A"> <cell id="N2842B">Axis angulatus</cell> <cell id="N2842D">221 m.</cell> </row> <row id="N2842F"> <cell id="N28430">Axis &longs;tatutus 120 m. &longs;tratus, ibid.</cell> <cell id="N28432"/> </row> <row id="N28433"> <cell id="N28434">B</cell> <cell id="N28436"/> </row> <row id="N28437"> <cell id="N28438">Babylonis &longs;alinæ</cell> <cell id="N2843A">439 f.</cell> </row> <row id="N2843C"> <cell id="N2843D">Babytacen&longs;es <expan abbr="aurũ">aurum</expan> <expan abbr="defoderũt">defoderunt</expan> </cell> <cell id="N28447">6 p. 11 f</cell> </row> <row id="N28449"> <cell id="N2844A">Bacilla metallica 107 m. eorumque dif­ferentiæ</cell> <cell id="N2844C">109 m.</cell> </row> <row id="N2844E"> <cell id="N2844F">Batilla metallica</cell> <cell id="N28451">107 m. 110 p.</cell> </row> <row id="N28453"> <cell id="N28454">Bellum nullum ex omnibus partib. iu&longs;tum</cell> <cell id="N28456">15 f.</cell> </row> <row id="N28458"> <cell id="N28459">Berimus mons</cell> <cell id="N2845B">20 m.</cell> </row> <row id="N2845D"> <cell id="N2845E">Bes communiter marca dicta</cell> <cell id="N28460">198 f.</cell> </row> <row id="N28462"> <cell id="N28463">Bes monetariorum quantus</cell> <cell id="N28465">206 p.</cell> </row> <row id="N28467"> <cell id="N28468">& in &longs;equentibus. quomodo diui datur</cell> <cell id="N2846A">198 f.</cell> </row> <row id="N2846C"> <cell id="N2846D">Bes <expan abbr="Romanorũ">Romanorum</expan> quid</cell> <cell id="N28473">205 f. 206 p.</cell> </row> <row id="N28475"> <cell id="N28476">Biantis dictum refutatur</cell> <cell id="N28478">10 f.</cell> </row> <row id="N2847A"> <cell id="N2847B">Binæ &longs;extulæ &qring;ta &longs;elibræ pars</cell> <cell id="N2847D">205 f.</cell> </row> <row id="N2847F"> <cell id="N28480">Binæ &longs;extulæ quid, & quomodo di­uidantur</cell> <cell id="N28482">198 f.</cell> </row> <row id="N28484"> <cell id="N28485">Bitumen quod &longs;piritu difflari pote&longs;t</cell> <cell id="N28487">216 f.</cell> </row> <row id="N28489"> <cell id="N2848A">Bituminis <expan abbr="cõfici&etilde;di">conficiendi</expan> rationes</cell> <cell id="N28490">468 m.</cell> </row> <row id="N28492"> <cell id="N28493">Bituminis uis in re&longs;oluendis metallis</cell> <cell id="N28495">213 f.</cell> </row> <row id="N28497"> <cell id="N28498">Boemiæ ad <expan abbr="Planã">Planam</expan> fodinæ</cell> <cell id="N2849E">173 f. 174 p</cell> </row> <row id="N284A0"> <cell id="N284A1">Bombardarum uiolentia</cell> <cell id="N284A3">7 f.</cell> </row> <row id="N284A5"> <cell id="N284A6">Boreas uentus</cell> <cell id="N284A8">38 m.</cell> </row> <row id="N284AA"> <cell id="N284AB">Bracteæ metallicæ</cell> <cell id="N284AD">107 m. f.</cell> </row> <row id="N284AF"> <cell id="N284B0">Bracteæ metallorum &longs;axis adhæren­tes in bonis <expan abbr="hab&etilde;tur">habentur</expan> &longs;ignis</cell> <cell id="N284B6">77 f.</cell> </row> <row id="N284B8"> <cell id="N284B9">Bulgarum de&longs;criptio</cell> <cell id="N284BB">114 m. 115 m.</cell> </row> <row id="N284BD"> <cell id="N284BE">Bulgarum gubernator</cell> <cell id="N284C0">157 p.</cell> </row> <row id="N284C2"> <cell id="N284C3">Butyrum ueneni remedium</cell> <cell id="N284C5">377 p.</cell> </row> <row id="N284C7"> <cell id="N284C8">C</cell> <cell id="N284CA"/> </row> <row id="N284CB"> <cell id="N284CC">Cadmia bitumino&longs;a nociua argento</cell> <cell id="N284CE">(213 f.</cell> </row> <row id="N284D0"> <cell id="N284D1">Cadmia quomodo uratur</cell> <cell id="N284D3">216 m</cell> </row> <row id="N284D5"> <cell id="N284D6">Cadmia unde fiat 436 f. & quid nam &longs;it, ibid.</cell> <cell id="N284D8"/> </row> <row id="N284D9"> <cell id="N284DA">Cadmia que pernicio&longs;a</cell> <cell id="N284DC">172 m.</cell> </row> <row id="N284DE"> <cell id="N284DF">Cadmiæ <expan abbr="aurũ">aurum</expan> in &longs;e continentes quo­modo excoquantur</cell> <cell id="N284E5">325 m.</cell> </row> <row id="N284E7"> <cell id="N284E8">Cadmiæ quomodo in panes <expan abbr="redigã­tur">redigan­tur</expan>, 282 m. ijdem quomodo torreantur</cell> <cell id="N284EE">436 f.</cell> </row> <row id="N284F0"> <cell id="N284F1">Cæcias uentus</cell> <cell id="N284F3">38 p.</cell> </row> <row id="N284F5"> <cell id="N284F6">Calbus metallicus</cell> <cell id="N284F8">54 m.</cell> </row> <row id="N284FA"> <cell id="N284FB"><expan abbr="Calcariũ">Calcarium</expan> quale in uenis <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> </cell> <cell id="N28504">78 m.</cell> </row> <row id="N28506"> <cell id="N28507">Calcaria fornax</cell> <cell id="N28509">458 f.</cell> </row> <row id="N2850B"> <cell id="N2850C">Calceus &longs;iphonum</cell> <cell id="N2850E">134 m.</cell> </row> <row id="N28510"> <cell id="N28511">Calcis in &longs;a&longs;is artificio&longs;i confectione u&longs;us</cell> <cell id="N28513">185 m</cell> </row> <row id="N28515"> <cell id="N28516">Camerarum quæ materiam metalli­cam cum fumo &longs;ublatam <expan abbr="excipiũt">excipiunt</expan>, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2851C">322 m.</cell> </row> <row id="N2851E"> <cell id="N2851F">Caminus quid Græcis</cell> <cell id="N28521">322 p.</cell> </row> <row id="N28523"> <cell id="N28524">Camporum uaria genera & <expan abbr="quænã">quænam</expan> fodienda</cell> <cell id="N2852A">22 m.</cell> </row> <row id="N2852C"> <cell id="N2852D">Canalis deuexus &longs;iue minor</cell> <cell id="N2852F">237 m</cell> </row> <row id="N28531"> <cell id="N28532">Canalis excipiens aerem</cell> <cell id="N28534">160 m.</cell> </row> <row id="N28536"> <cell id="N28537">Canalis &longs;implex in quo lauatur materia metallica</cell> <cell id="N28539">235 f.</cell> </row> <row id="N2853B"> <cell id="N2853C">Canalis <expan abbr="uentũ">uentum</expan> in fodinas immittens</cell> <cell id="N28542">160 p</cell> </row> <row id="N28544"> <cell id="N28545">Canalium de&longs;criptio</cell> <cell id="N28547">116 m. 117 p.</cell> </row> <row id="N28549"> <cell id="N2854A">Canales à quo fiant</cell> <cell id="N2854C">68 f. 69 m.</cell> </row> <row id="N2854E"> <cell id="N2854F">Canales deuexi duo in quib. materia metallica lauatur</cell> <cell id="N28551">239 p.</cell> </row> <row id="N28553"> <cell id="N28554">Canales ex picea&longs;tris facti, in quibus <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> excoquitur</cell> <cell id="N2855E">349 f.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/556.jpg"/> <row id="N28563"> <cell id="N28564">Canales &longs;ub o&longs;tijs</cell> <cell id="N28566">157 m.</cell> </row> <row id="N28568"> <cell id="N28569">Canaliculi ferrei ad æris experimen­ta nece&longs;&longs;arij de&longs;criptio</cell> <cell id="N2856B">196 f.</cell> </row> <row id="N2856D"> <cell id="N2856E">Canalis in quo uenæ lauantur de­&longs;criptio</cell> <cell id="N28570">235 p.</cell> </row> <row id="N28572"> <cell id="N28573">Canis metallicus <expan abbr="cap&longs;arũ">cap&longs;arum</expan> genus</cell> <cell id="N28579">113 p</cell> </row> <row id="N2857B"> <cell id="N2857C">Canes clitellarij <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> </cell> <cell id="N28582">126 m.</cell> </row> <row id="N28584"> <cell id="N28585">Catini in quo plumbum ab auro uel <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> &longs;ecernitur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2858B">370 f.</cell> </row> <row id="N2858D"> <cell id="N2858E">Catini oblongi quales</cell> <cell id="N28590">437 p.</cell> </row> <row id="N28592"> <cell id="N28593">Catillorum explicatio 181 p. cinereo­rum eo. f. & inde. <expan abbr="terrenorũ">terrenorum</expan> </cell> <cell id="N28599">183 p.</cell> </row> <row id="N2859B"> <cell id="N2859C">Catillorum u&longs;us</cell> <cell id="N2859E">190 p.</cell> </row> <row id="N285A0"> <cell id="N285A1">Cauda uenarum quid</cell> <cell id="N285A3">48 m.</cell> </row> <row id="N285A5"> <cell id="N285A6">Cauerna rotæ</cell> <cell id="N285A8">148 p.</cell> </row> <row id="N285AA"> <cell id="N285AB">Caurus uentus</cell> <cell id="N285AD">38 m.</cell> </row> <row id="N285AF"> <cell id="N285B0">Cau&longs;æ <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> quomodo & pe­nes quos iudicentur</cell> <cell id="N285B6">66 p.</cell> </row> <row id="N285B8"> <cell id="N285B9">Capros auri molam uer&longs;are</cell> <cell id="N285BB">230 f.</cell> </row> <row id="N285BD"> <cell id="N285BE">Cap&longs;a breuis patens</cell> <cell id="N285C0">226 m.</cell> </row> <row id="N285C2"> <cell id="N285C3">Cap&longs;a cuius fundum filis ferreis e&longs;t contextum</cell> <cell id="N285C5">222 f.</cell> </row> <row id="N285C7"> <cell id="N285C8">Cap&longs;a longa patens</cell> <cell id="N285CA">226 m.</cell> </row> <row id="N285CC"> <cell id="N285CD">Cap&longs;a magna lignea</cell> <cell id="N285CF">224 f.</cell> </row> <row id="N285D1"> <cell id="N285D2">Cap&longs;a patens</cell> <cell id="N285D4">223 f.</cell> </row> <row id="N285D6"> <cell id="N285D7">Cap&longs;æ in quas uenæ di&longs;tribuendæ inijciuntur</cell> <cell id="N285D9">127 f.</cell> </row> <row id="N285DB"> <cell id="N285DC">Cap&longs;arum patentium u&longs;us 110 m. ea­rumque de&longs;criptio</cell> <cell id="N285DE">113 p.</cell> </row> <row id="N285E0"> <cell id="N285E1"><expan abbr="Cap&longs;arũ">Cap&longs;arum</expan>, per quas materia metallica contu&longs;a pilis, cribratur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N285E6">222 f.</cell> </row> <row id="N285E8"> <cell id="N285E9">Caput canalis in quo lauatur mate­ria metallica</cell> <cell id="N285EB">235 f.</cell> </row> <row id="N285ED"> <cell id="N285EE">Caput uenarum quid</cell> <cell id="N285F0">48 m</cell> </row> <row id="N285F2"> <cell id="N285F3">Carbas uentus</cell> <cell id="N285F5">38 m.</cell> </row> <row id="N285F7"> <cell id="N285F8">Carbunculi &qring;m<gap/>o lauentur</cell> <cell id="N285FC">267 m.</cell> </row> <row id="N285FE"> <cell id="N285FF">Carnorum fodinæ</cell> <cell id="N28601">385 p.</cell> </row> <row id="N28603"> <cell id="N28604">Carpathus chry&longs;ocollæ ferax</cell> <cell id="N28606">469 f.</cell> </row> <row id="N28608"> <cell id="N28609">Carpatus mons</cell> <cell id="N2860B">151 m. 172 m.</cell> </row> <row id="N2860D"> <cell id="N2860E">mons Germaniæ</cell> <cell id="N28610">224 f.</cell> </row> <row id="N28612"> <cell id="N28613">Carpati montis fodinæ</cell> <cell id="N28615">172 m. 224 f.</cell> </row> <row id="N28617"> <cell id="N28618"/> <cell id="N28619">438 m.</cell> </row> <row id="N2861B"> <cell id="N2861C">Carthaginen&longs;es metallici</cell> <cell id="N2861E">20 m.</cell> </row> <row id="N28620"> <cell id="N28621">Ca&longs;a putealis ad quid pro&longs;it</cell> <cell id="N28623">71 p</cell> </row> <row id="N28625"> <cell id="N28626">Ca&longs;æ &longs;alinarum 441 f. earumque par­tes</cell> <cell id="N28628">441 f.</cell> </row> <row id="N2862A"> <cell id="N2862B">Ca&longs;arum ianuæ quam terræ plagam &longs;pectare debeant</cell> <cell id="N2862D">173 m.</cell> </row> <row id="N2862F"> <cell id="N28630">Ca&longs;tellum</cell> <cell id="N28632">157 m.</cell> </row> <row id="N28634"> <cell id="N28635">Ca&longs;tella in quæ uenæ aluminis inuehuntur</cell> <cell id="N28637">456 f.</cell> </row> <row id="N28639"> <cell id="N2863A">Ca&longs;tella in quibus excipiuntur &longs;ucci concreti cum aquis permi&longs;ti</cell> <cell id="N2863C">469 f</cell> </row> <row id="N2863E"> <cell id="N2863F">Centenarium pondus</cell> <cell id="N28641">204 f.</cell> </row> <row id="N28643"> <cell id="N28644"><expan abbr="Centũpondiũ">Centumpondium</expan> <expan abbr="quantũ">quantum</expan> pondus</cell> <cell id="N2864D">204 f</cell> </row> <row id="N2864F"> <cell id="N28650">Ceratia ponderum genus</cell> <cell id="N28652">198 f.</cell> </row> <row id="N28654"> <cell id="N28655">Cerui&longs;ia &longs;anguinem di&longs;&longs;olui</cell> <cell id="N28657">446 m</cell> </row> <row id="N28659"> <cell id="N2865A">Cerui&longs;iæ u&longs;us in &longs;ale <expan abbr="exco&quetilde;do">excoquendo</expan> </cell> <cell id="N28660">eo.</cell> </row> <row id="N28662"> <cell id="N28663">Ce&longs;pites herbo&longs;i quibus utuntur metallici in lauanda materia</cell> <cell id="N28665">265 f</cell> </row> <row id="N28667"> <cell id="N28668">Chalcitidis dilutum</cell> <cell id="N2866A">461 p.</cell> </row> <row id="N2866C"> <cell id="N2866D">Chalcitis in uenis æris &longs;ignum</cell> <cell id="N2866F">78 m.</cell> </row> <row id="N28671"> <cell id="N28672">Chalcitis materia <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij</cell> <cell id="N28678">4­(62 m.</cell> </row> <row id="N2867A"> <cell id="N2867B">Charadra</cell> <cell id="N2867D">297 m.</cell> </row> <row id="N2867F"> <cell id="N28680">Chirothecæ <expan abbr="eorũ">eorum</expan> qui <expan abbr="tundũt">tundunt</expan> pyritas</cell> <cell id="N2868A">(211 f</cell> </row> <row id="N2868C"> <cell id="N2868D">Chirothecæ <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> </cell> <cell id="N28693">172 m.</cell> </row> <row id="N28695"> <cell id="N28696">Chry&longs;ocolla aquis permi&longs;ta, quomodo excipiatur</cell> <cell id="N28698">469 f.</cell> </row> <row id="N2869A"> <cell id="N2869B">Chry&longs;ocolla auri & æris <expan abbr="cõmune">commune</expan> &longs;i­gnum</cell> <cell id="N286A1">78 m.</cell> </row> <row id="N286A3"> <cell id="N286A4">Chry&longs;ocollæ glareis <expan abbr="aurũ">aurum</expan> adhærere</cell> <cell id="N286AA">(76 f.</cell> </row> <row id="N286AC"> <cell id="N286AD">Chry&longs;ocolla in uenis inuenta <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> bonum</cell> <cell id="N286B3">77 f.</cell> </row> <row id="N286B5"> <cell id="N286B6">Chry&longs;ocolla quid</cell> <cell id="N286B8">324 p.</cell> </row> <row id="N286BA"> <cell id="N286BB">Chry&longs;ocolla quæ Mauris borax dicitur, unde fiat</cell> <cell id="N286BD">193 p. 453 f.</cell> </row> <row id="N286BF"> <cell id="N286C0">Cinis <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> &qring;modo <expan abbr="cõficiatur">conficiatur</expan> </cell> <cell id="N286CA">186 p.</cell> </row> <row id="N286CC"> <cell id="N286CD">Cinis <expan abbr="quinã">quinam</expan> optimus ad catillos</cell> <cell id="N286D3">182</cell> </row> <row id="N286D5"> <cell id="N286D6">Cineris anthyllidis u&longs;us</cell> <cell id="N286D8">186 f.</cell> </row> <row id="N286DA"> <cell id="N286DB">Cineris quo infectores lanarum <expan abbr="utũ­tur">utun­tur</expan> in &longs;alis artificio&longs;i confectione u&longs;us</cell> <cell id="N286E1">185 m. & inde</cell> <cell id="N286E3"/> </row> <row id="N286E4"> <cell id="N286E5">Cinerum <expan abbr="purgamentũ">purgamentum</expan> duplex</cell> <cell id="N286EB">182 p.</cell> </row> <row id="N286ED"> <cell id="N286EE">Circes ueneficia</cell> <cell id="N286F0">27 f.</cell> </row> <row id="N286F2"> <cell id="N286F3">Circius uentus</cell> <cell id="N286F5">38 m.</cell> </row> <row id="N286F7"> <cell id="N286F8">Ci&longs;ia ubi &longs;eruentur</cell> <cell id="N286FA">71 p.</cell> </row> <row id="N286FC"> <cell id="N286FD">Ci&longs;ium cui unica e&longs;t rota, item biro­tum</cell> <cell id="N286FF">127 f.</cell> </row> <row id="N28701"> <cell id="N28702">Ci&longs;ium cui e&longs;t ci&longs;ta cra&longs;&longs;is uimini­<pb xlink:href="001/01/557.jpg"/>bus contexta, quo utuntur metal­lici in demetiendis carbonibus</cell> <cell id="N28708">318 f.</cell> </row> <row id="N2870A"> <cell id="N2870B">Ci&longs;iorum u&longs;us 110 m. eorumque de&longs;criptio</cell> <cell id="N2870D">112 p.</cell> </row> <row id="N2870F"> <cell id="N28710">Claui cornuti</cell> <cell id="N28712">295 f.</cell> </row> <row id="N28714"> <cell id="N28715">Cochlea</cell> <cell id="N28717">eo.</cell> </row> <row id="N28719"> <cell id="N2871A">Cochlear altum</cell> <cell id="N2871C">459 p.</cell> </row> <row id="N2871E"> <cell id="N2871F">Cochlear excoctorum</cell> <cell id="N28721">312 p.</cell> </row> <row id="N28723"> <cell id="N28724">Cochleare <expan abbr="purgatorũ">purgatorum</expan> argenti</cell> <cell id="N2872A">390 m.</cell> </row> <row id="N2872C"> <cell id="N2872D">Cochleare, quo artifex, qui <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab auro uel argento &longs;eparat, utitur</cell> <cell id="N28733">(375 p.</cell> </row> <row id="N28735"> <cell id="N28736">Codax</cell> <cell id="N28738">148 f.</cell> </row> <row id="N2873A"> <cell id="N2873B">Cælum quo excinduntur particulæ ex ma&longs;&longs;is <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> ad <expan abbr="experi&etilde;dũ">experiendum</expan> </cell> <cell id="N28745">391 m.</cell> </row> <row id="N28747"> <cell id="N28748"><expan abbr="Cæruleũ">Cæruleum</expan> & chry&longs;ocolla in uenis auri & æris <expan abbr="cõmune">commune</expan> &longs;ignum</cell> <cell id="N28751">78 m.</cell> </row> <row id="N28753"> <cell id="N28754">Cæruleum in uenis inuentum <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> bonum</cell> <cell id="N2875A">77 f.</cell> </row> <row id="N2875C"> <cell id="N2875D">Colchorum aries auratus quomodo confictus</cell> <cell id="N2875F">263 p</cell> </row> <row id="N28761"> <cell id="N28762">Collecta metallica quid</cell> <cell id="N28764">63 m.</cell> </row> <row id="N28766"> <cell id="N28767">Collium genera, & quinam fodien­di</cell> <cell id="N28769">22 p.</cell> </row> <row id="N2876B"> <cell id="N2876C">Compo&longs;itiones, quibus experimur, utrum aurum & argentum &longs;eparata &longs;int nec ne</cell> <cell id="N2876E">364 f. & inde</cell> </row> <row id="N28770"> <cell id="N28771"><expan abbr="Cõmi&longs;&longs;uræ">Commi&longs;&longs;uræ</expan> uenarum quid</cell> <cell id="N28776">52 p.</cell> </row> <row id="N28778"> <cell id="N28779">Conclaue in quo argentum <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan> ex­coquitur</cell> <cell id="N2877F">346 f.</cell> </row> <row id="N28781"> <cell id="N28782">Conradus Pauper, à Maximiliano comitibus adnumeratus</cell> <cell id="N28784">18 p.</cell> </row> <row id="N28786"> <cell id="N28787">Contus uncinatus unde dictus</cell> <cell id="N28789">310 m</cell> </row> <row id="N2878B"> <cell id="N2878C">Conti excoctorum</cell> <cell id="N2878E">312 p.</cell> </row> <row id="N28790"> <cell id="N28791">Conti metallici 107 m. eiusque de&longs;cri­ptio</cell> <cell id="N28793">109 m</cell> </row> <row id="N28795"> <cell id="N28796">Corbes in quib. &longs;al exiccatur</cell> <cell id="N28798">446 f.</cell> </row> <row id="N2879A"> <cell id="N2879B">Corbis, in qua ampulla uitrea, ne <expan abbr="frã­gatur">fran­gatur</expan>, collocari &longs;olet</cell> <cell id="N287A1">356 f.</cell> </row> <row id="N287A3"> <cell id="N287A4">Corbis circundans truncum fi&longs;tula­rum</cell> <cell id="N287A6">142 p</cell> </row> <row id="N287A8"> <cell id="N287A9">Corbis quæ uer&longs;atur in ua&longs;e aquis fere referto</cell> <cell id="N287AB">229 p</cell> </row> <row id="N287AD"> <cell id="N287AE">Corbis quo Poloni uenas lauant, explicatio</cell> <cell id="N287B0">228 f.</cell> </row> <row id="N287B2"> <cell id="N287B3">Corbium u&longs;us</cell> <cell id="N287B5">110 m. & de&longs;cri­ptio 111 p.</cell> </row> <row id="N287B7"> <cell id="N287B8">Cornuum ceruorum u&longs;us in catillis</cell> <cell id="N287BA">182 m.</cell> </row> <row id="N287BC"> <cell id="N287BD">Cortina grandis ad conficiendum a­lumen nece&longs;&longs;aria</cell> <cell id="N287BF">459 m.</cell> </row> <row id="N287C1"> <cell id="N287C2">Cortina turbinata</cell> <cell id="N287C4">459 m</cell> </row> <row id="N287C6"> <cell id="N287C7">Cortinæ in quibus aqua &longs;al&longs;a coqui­tur</cell> <cell id="N287C9">441 f.</cell> </row> <row id="N287CB"> <cell id="N287CC">Cortinæ plumbeæ in quibus fit atromentum &longs;utorium</cell> <cell id="N287D0">461 f.</cell> </row> <row id="N287D2"> <cell id="N287D3">Cortinæ plumbeæ quadrangulæ in quibus fit alumen</cell> <cell id="N287D5">457 p.</cell> </row> <row id="N287D7"> <cell id="N287D8">Cortinæ quandiu durent</cell> <cell id="N287DA">446 f.</cell> </row> <row id="N287DC"> <cell id="N287DD">Cortinæ <expan abbr="&longs;alinarũ">&longs;alinarum</expan> unde fiant</cell> <cell id="N287E3">444 p.</cell> </row> <row id="N287E5"> <cell id="N287E6">Corus uentus</cell> <cell id="N287E8">38 m.</cell> </row> <row id="N287EA"> <cell id="N287EB">Coticulæ u&longs;us</cell> <cell id="N287ED">190 f.</cell> </row> <row id="N287EF"> <cell id="N287F0">Coticulæ qua <expan abbr="aurũ">aurum</expan> uel <expan abbr="argentũ">argentum</expan> atte­ritur, de&longs;criptio & u&longs;us</cell> <cell id="N287FA">198 m. & in.</cell> </row> <row id="N287FC"> <cell id="N287FD">Cra&longs;&longs;i interitus</cell> <cell id="N287FF">6 f.</cell> </row> <row id="N28801"> <cell id="N28802">Crates Thebanus auri <expan abbr="cõt&etilde;ptor">contemptor</expan> </cell> <cell id="N28808">11 m</cell> </row> <row id="N2880A"> <cell id="N2880B">Crates</cell> <cell id="N2880D">305 f.</cell> </row> <row id="N2880F"> <cell id="N28810">Crates ferrea</cell> <cell id="N28812">352 f. 388 m.</cell> </row> <row id="N28814"> <cell id="N28815">Crates metallicis quid</cell> <cell id="N28817">213 f.</cell> </row> <row id="N28819"> <cell id="N2881A">Crater quid, & quomodo fiat</cell> <cell id="N2881C">121 p.</cell> </row> <row id="N2881E"> <cell id="N2881F">Cremnicij fodina</cell> <cell id="N28821">3 p.</cell> </row> <row id="N28823"> <cell id="N28824">Cribrum æneum</cell> <cell id="N28826">280 m.</cell> </row> <row id="N28828"> <cell id="N28829">Cribrum quod uer&longs;atur in ua&longs;e aquæ rum fere pleno</cell> <cell id="N2882B">228 p.</cell> </row> <row id="N2882D"> <cell id="N2882E">Cribrum rotundatum</cell> <cell id="N28830">224 m</cell> </row> <row id="N28832"> <cell id="N28833">Cribrum u&longs;itatum</cell> <cell id="N28835">223 f.</cell> </row> <row id="N28837"> <cell id="N28838">Cribri angu&longs;ti in quo materia metal­lica lauatur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2883A">243 f.</cell> </row> <row id="N2883C"> <cell id="N2883D">Cribrorum in quibus uenæ lauan­tur, explicatio</cell> <cell id="N2883F">228 p.</cell> </row> <row id="N28841"> <cell id="N28842">Cribrorum per quos uenæ pilis contu&longs;æ cribrantur</cell> <cell id="N28844">222 f. & inde</cell> </row> <row id="N28846"> <cell id="N28847">Crœ&longs;us metallicus</cell> <cell id="N28849">20 m.</cell> </row> <row id="N2884B"> <cell id="N2884C">Cry&longs;tallina materia ad uitra inde <expan abbr="cõ­ficienda">con­ficienda</expan> cur optima <expan abbr="c&etilde;&longs;eatur">cen&longs;eatur</expan> </cell> <cell id="N28856">470 f</cell> </row> <row id="N28858"> <cell id="N28859">Cuneus ferreus, &qring; argenti ma&longs;&longs;a &longs;ub­leuatur</cell> <cell id="N2885B">375 p.</cell> </row> <row id="N2885D"> <cell id="N2885E">Cunei metallici</cell> <cell id="N28860">107 m. f.</cell> </row> <row id="N28862"> <cell id="N28863">Cuniculus quid, qualis & quantus fi eri &longs;oleat</cell> <cell id="N28865">71 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/558.jpg"/> <row id="N2886A"> <cell id="N2886B">Cuniculi quot & quales in uenas a­gantur</cell> <cell id="N2886D">84 f.</cell> </row> <row id="N2886F"> <cell id="N28870">Cuniculorum altitudo <expan abbr="quãta">quanta</expan> </cell> <cell id="N28876">103 m.</cell> </row> <row id="N28878"> <cell id="N28879">Cuniculorum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N2887B">60 f.</cell> </row> <row id="N2887D"> <cell id="N2887E">Cuniculorum halitus uiro&longs;i quomodo expellantur</cell> <cell id="N28880">81 p.</cell> </row> <row id="N28882"> <cell id="N28883"><expan abbr="Cuniculorũ">Cuniculorum</expan> ius <expan abbr="quõ">quom</expan> acquiratur</cell> <cell id="N2888C">64 m</cell> </row> <row id="N2888E"> <cell id="N2888F">Cuniculorum partitio</cell> <cell id="N28891">62 m.</cell> </row> <row id="N28893"> <cell id="N28894">Cuniculorum per alias fodinas acto rum iura</cell> <cell id="N28896">61 p.</cell> </row> <row id="N28898"> <cell id="N28899">Cunicul. cur <expan abbr="metiãtur">metiantur</expan> <expan abbr="m&etilde;&longs;ores">men&longs;ores</expan> </cell> <cell id="N288A3">205 p.</cell> </row> <row id="N288A5"> <cell id="N288A6">Cuniculorum u&longs;us</cell> <cell id="N288A8">81 m. 82 m.</cell> </row> <row id="N288AA"> <cell id="N288AB">Cuparum in quas &longs;al&longs;æ a&longs;portantur de&longs;criptio</cell> <cell id="N288AD">446 p.</cell> </row> <row id="N288AF"> <cell id="N288B0">Curuaturæ <foreign lang="el">a)/yides</foreign> dictæ græcis</cell> <cell id="N288B6">112 m.</cell> </row> <row id="N288B8"> <cell id="N288B9">Curuaturæ rotæ quid</cell> <cell id="N288BB">119 m.</cell> </row> <row id="N288BD"> <cell id="N288BE">Cypria metalla</cell> <cell id="N288C0">453 f.</cell> </row> <row id="N288C2"> <cell id="N288C3">D</cell> <cell id="N288C5"/> </row> <row id="N288C6"> <cell id="N288C7">Dæmonum genus metallicis <expan abbr="infe&longs;tũ">infe&longs;tum</expan> </cell> <cell id="N288CD">173 f. 174 p.</cell> </row> <row id="N288CF"> <cell id="N288D0">Decumani officium</cell> <cell id="N288D2">68 m. 69 p.</cell> </row> <row id="N288D4"> <cell id="N288D5">Demen&longs;um metallicum</cell> <cell id="N288D7">55 m.</cell> </row> <row id="N288D9"> <cell id="N288DA">Dentes mobiles quid efficiat</cell> <cell id="N288DC">344 f.</cell> </row> <row id="N288DE"> <cell id="N288DF">Dentes pilorum 140 m. &longs;ucularum ibidem</cell> <cell id="N288E1"/> </row> <row id="N288E2"> <cell id="N288E3">Dentes tympani</cell> <cell id="N288E5">120 m.</cell> </row> <row id="N288E7"> <cell id="N288E8">De&longs;cen&longs;us uarij in cuniculos</cell> <cell id="N288EA">171 p.</cell> </row> <row id="N288EC"> <cell id="N288ED">Diameter quid</cell> <cell id="N288EF">36 f.</cell> </row> <row id="N288F1"> <cell id="N288F2">Diebus anniuer&longs;arijs operarios non laborare</cell> <cell id="N288F4">150 m.</cell> </row> <row id="N288F6"> <cell id="N288F7">Diebus quibus laborent aut ferien­tur metallici</cell> <cell id="N288F9">70 p.</cell> </row> <row id="N288FB"> <cell id="N288FC">Diebus &longs;ingulis quid agat magi&longs;ter metallicorum</cell> <cell id="N288FE">66 m.</cell> </row> <row id="N28900"> <cell id="N28901"><expan abbr="Dilutũ">Dilutum</expan> alumino&longs;um unde fiat</cell> <cell id="N28906">456 m</cell> </row> <row id="N28908"> <cell id="N28909">Dilutum & lixiuium ex quibus &longs;al <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> quomodo <expan abbr="differãt">differant</expan> </cell> <cell id="N28913">451 m</cell> </row> <row id="N28915"> <cell id="N28916">Dilutum ex quo fit <expan abbr="halinitrũ">halinitrum</expan> </cell> <cell id="N2891C">454 f.</cell> </row> <row id="N2891E"> <cell id="N2891F">Dilutum, ex quo nitrum conficitur, quale</cell> <cell id="N28921">453 f.</cell> </row> <row id="N28923"> <cell id="N28924">Dilutum, ex quo fit &longs;al, quomodo conficiatur</cell> <cell id="N28926">451 m.</cell> </row> <row id="N28928"> <cell id="N28929">Dilutum &longs;al&longs;um materia &longs;alis</cell> <cell id="N2892B">439 m.</cell> </row> <row id="N2892D"> <cell id="N2892E">Dippolde&longs;ualdi fodinæ</cell> <cell id="N28930">246 p.</cell> </row> <row id="N28932"> <cell id="N28933">Diodorus Siculus</cell> <cell id="N28935">25 m.</cell> </row> <row id="N28937"> <cell id="N28938">Di&longs;cretores unde nomen &longs;uum inue nerint</cell> <cell id="N2893A">210 f.</cell> </row> <row id="N2893C"> <cell id="N2893D">Domicilium in quo uenæ <expan abbr="excoquũ­tur">excoquun­tur</expan> </cell> <cell id="N28943">285 m.</cell> </row> <row id="N28945"> <cell id="N28946">Domini locorum con&longs;iderandi</cell> <cell id="N28948">23 m</cell> </row> <row id="N2894A"> <cell id="N2894B">Drachma quantum pondus</cell> <cell id="N2894D">205 p.</cell> </row> <row id="N2894F"> <cell id="N28950">Duellæ quale ponderum genus ueteribus</cell> <cell id="N28952">199 p.</cell> </row> <row id="N28954"> <cell id="N28955">Duûmuiros &longs;ymbolis quoque <expan abbr="indic&etilde;­dis">indicen­dis</expan> intere&longs;&longs;e</cell> <cell id="N2895B">17 p.</cell> </row> <row id="N2895D"> <cell id="N2895E">E</cell> <cell id="N28960"/> </row> <row id="N28961"> <cell id="N28962">Eifalia regio Germaniæ</cell> <cell id="N28964">212 m.</cell> </row> <row id="N28966"> <cell id="N28967">Eifaliæ fodinæ</cell> <cell id="N28969">212 m.</cell> </row> <row id="N2896B"> <cell id="N2896C">Eislebij fodinæ</cell> <cell id="N2896E">218 p.</cell> </row> <row id="N28970"> <cell id="N28971">Elementorum quatuor in excoquen dis uenis quanta ratio habenda</cell> <cell id="N28973">309 m.</cell> </row> <row id="N28975"> <cell id="N28976">Equi clitellarij</cell> <cell id="N28978">327 f.</cell> </row> <row id="N2897A"> <cell id="N2897B">Ete&longs;iæ uenti</cell> <cell id="N2897D">38 m.</cell> </row> <row id="N2897F"> <cell id="N28980">Eurus uentus</cell> <cell id="N28982">38 p.</cell> </row> <row id="N28984"> <cell id="N28985">Euronotus uentus</cell> <cell id="N28987">eo.</cell> </row> <row id="N28989"> <cell id="N2898A">Excoctio metallorum quid</cell> <cell id="N2898C">285 m.</cell> </row> <row id="N2898E"> <cell id="N2898F">Excoctionis metallorum con&longs;idera­tio</cell> <cell id="N28991">285 p.</cell> </row> <row id="N28993"> <cell id="N28994">Excoctiones uenarum quid ab expe rimentis differant</cell> <cell id="N28996">175 m.</cell> </row> <row id="N28998"> <cell id="N28999">Excoctionis uenarum ordo</cell> <cell id="N2899B">308 f.</cell> </row> <row id="N2899D"> <cell id="N2899E">Excoctionum uaria genera e&longs;&longs;e</cell> <cell id="N289A0">1 m.</cell> </row> <row id="N289A2"> <cell id="N289A3">Excoctores præ&longs;tanti&longs;&longs;imi quinam habeantur</cell> <cell id="N289A5">309 m</cell> </row> <row id="N289A7"> <cell id="N289A8">Excoctorum in&longs;trumenta</cell> <cell id="N289AA">308 p.</cell> </row> <row id="N289AC"> <cell id="N289AD">Excoctorum &longs;olertia & peritia</cell> <cell id="N289AF">318 f.</cell> </row> <row id="N289B1"> <cell id="N289B2">Excoquendi artem metallicorum e&longs;­&longs;e</cell> <cell id="N289B4">1 m</cell> </row> <row id="N289B6"> <cell id="N289B7">Excoquendarum <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> artifex qua lis e&longs;&longs;e debet</cell> <cell id="N289BD">175 f.</cell> </row> <row id="N289BF"> <cell id="N289C0">Experimenta uenarum quid ab excoctionibus differant</cell> <cell id="N289C2">175 m.</cell> </row> <row id="N289C4"> <cell id="N289C5">Extructiones &longs;imilimæ his quæ conficiuntur &longs;upra moletrinas</cell> <cell id="N289C7">252 f.</cell> </row> <row id="N289C9"> <cell id="N289CA">F</cell> <cell id="N289CC"/> </row> <row id="N289CD"> <cell id="N289CE">Fabricius Lu&longs;cinus auri contem­ptor</cell> <cell id="N289D0">6 p. 11 m.</cell> </row> <row id="N289D2"> <cell id="N289D3">Fannius</cell> <cell id="N289D5">199 p.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/559.jpg"/> <row id="N289DA"> <cell id="N289DB">Fauonius uentus</cell> <cell id="N289DD">38 p.</cell> </row> <row id="N289DF"> <cell id="N289E0">Fex &longs;icca aquarum</cell> <cell id="N289E2">186 m. f.</cell> </row> <row id="N289E4"> <cell id="N289E5">Feces aceti additamentum</cell> <cell id="N289E7">184 m</cell> </row> <row id="N289E9"> <cell id="N289EA">Feces uini additamentum</cell> <cell id="N289EC">184 f.</cell> </row> <row id="N289EE"> <cell id="N289EF">Ferrum additamentum</cell> <cell id="N289F1">eo.</cell> </row> <row id="N289F3"> <cell id="N289F4">Ferrum nociuum æri, &longs;i in id, dum coquitur, inijciatur</cell> <cell id="N289F6">433 m.</cell> </row> <row id="N289F8"> <cell id="N289F9">Ferrum pennatum</cell> <cell id="N289FB">7 m.</cell> </row> <row id="N289FD"> <cell id="N289FE">Ferrum &longs;ignatorium</cell> <cell id="N28A00">332 f.</cell> </row> <row id="N28A02"> <cell id="N28A03">Ferri mala</cell> <cell id="N28A05">7 m.</cell> </row> <row id="N28A07"> <cell id="N28A08">Ferri natura in excoctione plumbi nigri</cell> <cell id="N28A0A">329 m.</cell> </row> <row id="N28A0C"> <cell id="N28A0D">Ferri <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan> <expan abbr="additam&etilde;tũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N28A17">184 m. f</cell> </row> <row id="N28A19"> <cell id="N28A1A">Ferri uenam quomodo experiamur</cell> <cell id="N28A1C">194 m.</cell> </row> <row id="N28A1E"> <cell id="N28A1F">Ferri &longs;ingulare in uenis &longs;ignum</cell> <cell id="N28A21">78 m.</cell> </row> <row id="N28A23"> <cell id="N28A24">Ferri &longs;quamæ &longs;tibio infe&longs;tæ</cell> <cell id="N28A26">324 m</cell> </row> <row id="N28A28"> <cell id="N28A29">Ferri uenæ in campe&longs;tribus reperiri &longs;olitæ</cell> <cell id="N28A2B">88 p</cell> </row> <row id="N28A2D"> <cell id="N28A2E">Ferri uena &qring;modo excoquenda</cell> <cell id="N28A30">337 f</cell> </row> <row id="N28A32"> <cell id="N28A33">Ferramentum forfici &longs;imile</cell> <cell id="N28A35">209 f.</cell> </row> <row id="N28A37"> <cell id="N28A38">Ferramentum quo lutum uerbera­tur</cell> <cell id="N28A3A">375 p.</cell> </row> <row id="N28A3C"> <cell id="N28A3D">Ferramenta prima propriè &longs;ic dicta</cell> <cell id="N28A3F">79 p.</cell> </row> <row id="N28A41"> <cell id="N28A42">Ferramenta quæ dicantur 107 p. eo­rumque differentiæ, ibid. m.</cell> <cell id="N28A44"/> </row> <row id="N28A45"> <cell id="N28A46">Ferramenta ubi &longs;eruentur</cell> <cell id="N28A48">71 p.</cell> </row> <row id="N28A4A"> <cell id="N28A4B">Ferrariæ fodinæ partitio qualis</cell> <cell id="N28A4D">63 p</cell> </row> <row id="N28A4F"> <cell id="N28A50">Ferrugo in uenis ferri &longs;ingulare &longs;i­gnum</cell> <cell id="N28A52">78 m.</cell> </row> <row id="N28A54"> <cell id="N28A55">Fibulæ</cell> <cell id="N28A57">131 p.</cell> </row> <row id="N28A59"> <cell id="N28A5A">Fibra uox ambigua</cell> <cell id="N28A5C">29 f.</cell> </row> <row id="N28A5E"> <cell id="N28A5F">Fibras ad puteos fodiendos &longs;igna da re</cell> <cell id="N28A61">75 p.</cell> </row> <row id="N28A63"> <cell id="N28A64">Fibræ auri ad fluuios quomodo fodiantur</cell> <cell id="N28A66">88 p.</cell> </row> <row id="N28A68"> <cell id="N28A69">Fibræ quid 50 f. & earum di&longs;tributio ibidem, &longs;ubdialis 51 m.</cell> <cell id="N28A6B"/> </row> <row id="N28A6C"> <cell id="N28A6D">Fibrarum differentiæ</cell> <cell id="N28A6F">52 f.</cell> </row> <row id="N28A71"> <cell id="N28A72">Fibrarum &longs;ubdialium fallacia</cell> <cell id="N28A74">76 p</cell> </row> <row id="N28A76"> <cell id="N28A77">Fila orichalcea</cell> <cell id="N28A79">378 m. 391 m.</cell> </row> <row id="N28A7B"> <cell id="N28A7C">Finis uenarum</cell> <cell id="N28A7E">48 m.</cell> </row> <row id="N28A80"> <cell id="N28A81">Fir&longs;tum oppidum Lotharingiæ</cell> <cell id="N28A83">18 m</cell> </row> <row id="N28A85"> <cell id="N28A86">Fir&longs;ti in Lotharingia fodinæ</cell> <cell id="N28A88">eo. m</cell> </row> <row id="N28A8A"> <cell id="N28A8B">Fi&longs;tulæ orichalceæ quibus utuntur uitrarij</cell> <cell id="N28A8D">475 m.</cell> </row> <row id="N28A8F"> <cell id="N28A90">Fi&longs;tularum tractatio</cell> <cell id="N28A92">134 p. & inde</cell> </row> <row id="N28A94"> <cell id="N28A95">Flabellorum &longs;piritalium con&longs;idera­tio</cell> <cell id="N28A97">164 f.</cell> </row> <row id="N28A99"> <cell id="N28A9A">Fluuiorum auriferorum di&longs;tinctio</cell> <cell id="N28A9C">54 m.</cell> </row> <row id="N28A9E"> <cell id="N28A9F">Focus domicilij in quo &longs;al excoqui­tur</cell> <cell id="N28AA1">443 f.</cell> </row> <row id="N28AA3"> <cell id="N28AA4">Focus excoctorum qualis e&longs;&longs;e debe­at</cell> <cell id="N28AA6">309 m.</cell> </row> <row id="N28AA8"> <cell id="N28AA9">Focus fornacis ferrariæ</cell> <cell id="N28AAB">338 f.</cell> </row> <row id="N28AAD"> <cell id="N28AAE">Focus in quo <expan abbr="arg&etilde;tum">argentum</expan> perpurgatur qualis &longs;it</cell> <cell id="N28AB4">386 p.</cell> </row> <row id="N28AB6"> <cell id="N28AB7">Focus in quo calefiunt panes ærei</cell> <cell id="N28AB9">403 f.</cell> </row> <row id="N28ABB"> <cell id="N28ABC">Focus in quo <expan abbr="plũbũ">plumbum</expan> purgatur</cell> <cell id="N28AC2">336 m.</cell> </row> <row id="N28AC4"> <cell id="N28AC5">Focus in quo plumbi cinerei uena ex coquitur</cell> <cell id="N28AC7">352 p.</cell> </row> <row id="N28AC9"> <cell id="N28ACA">Focus in quo ma&longs;&longs;æ <expan abbr="plũbeæ">plumbeæ</expan> liquan­tur ab ijs, qui argentum ab ære &longs;e­cernunt</cell> <cell id="N28AD0">399 m.</cell> </row> <row id="N28AD2"> <cell id="N28AD3">Focus: quære complura in fornax & officina</cell> <cell id="N28AD5"/> </row> <row id="N28AD6"> <cell id="N28AD7">Fodinæ quales pror&longs;us <expan abbr="uitãdæ">uitandæ</expan> </cell> <cell id="N28ADD">172 f.</cell> </row> <row id="N28ADF"> <cell id="N28AE0">Fodinæ &longs;ympo&longs;ia dicta</cell> <cell id="N28AE2">63 m.</cell> </row> <row id="N28AE4"> <cell id="N28AE5">Fodinæ ueteris area</cell> <cell id="N28AE7">57 m.</cell> </row> <row id="N28AE9"> <cell id="N28AEA">Fodinarum caput quid dicatur</cell> <cell id="N28AEC">56 f.</cell> </row> <row id="N28AEE"> <cell id="N28AEF">& cur capaciorem habeat <expan abbr="areã">aream</expan> </cell> <cell id="N28AF5">ibi.</cell> </row> <row id="N28AF7"> <cell id="N28AF8">Fodinarum diui&longs;io</cell> <cell id="N28AFA">62 m.</cell> </row> <row id="N28AFC"> <cell id="N28AFD">Fodinarum diuitum qualis cura & ratio</cell> <cell id="N28AFF">68 f.</cell> </row> <row id="N28B01"> <cell id="N28B02">Fodinarum ius à quo petatur</cell> <cell id="N28B04">55 p.</cell> </row> <row id="N28B06"> <cell id="N28B07">Fodinarum iura quomodo amittan­tur uel obtineantur</cell> <cell id="N28B09">63 f. & inde</cell> </row> <row id="N28B0B"> <cell id="N28B0C">Fodinarum optima po&longs;itio</cell> <cell id="N28B0E">23 f.</cell> </row> <row id="N28B10"> <cell id="N28B11">Fodinarum <expan abbr="quarũdam">quarundam</expan> cum orco ra­tio</cell> <cell id="N28B17">173 f.</cell> </row> <row id="N28B19"> <cell id="N28B1A">Fodinarum &longs;iccitas periculo&longs;a opera rijs</cell> <cell id="N28B1C">172 p.</cell> </row> <row id="N28B1E"> <cell id="N28B1F">Fodinarum &longs;ubci&longs;iuum quid</cell> <cell id="N28B21">56 f.</cell> </row> <row id="N28B23"> <cell id="N28B24">Fodinas & areas quis addicat</cell> <cell id="N28B26">55 p.</cell> </row> <row id="N28B28"> <cell id="N28B29">Fodinarum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> nomina ad <expan abbr="calc&etilde;">calcem</expan> huius indicis quære</cell> <cell id="N28B33"/> </row> <row id="N28B34"> <cell id="N28B35">Follis duplicati, cuius u&longs;us e&longs;t in <pb xlink:href="001/01/560.jpg"/>experiendis uenis de&longs;criptio</cell> <cell id="N28B3B">180 p</cell> </row> <row id="N28B3D"> <cell id="N28B3E">Follis pro experiendis uenis qualis</cell> <cell id="N28B40">179 p.</cell> </row> <row id="N28B42"> <cell id="N28B43">Folles calcandi pedibus 168 m. caren tes naribus, ibidem</cell> <cell id="N28B45"/> </row> <row id="N28B46"> <cell id="N28B47">Folles teretes è corio facti</cell> <cell id="N28B49">337 m.</cell> </row> <row id="N28B4B"> <cell id="N28B4C">Follium, quorum u&longs;us e&longs;t apud excoctores uenarum, de&longs;criptio</cell> <cell id="N28B4E">292 f. 296. per totum</cell> </row> <row id="N28B50"> <cell id="N28B51">Follium &longs;edilia</cell> <cell id="N28B53">297 p.</cell> </row> <row id="N28B55"> <cell id="N28B56">Fontes pluribus modis effundere a­quas</cell> <cell id="N28B58">24 m</cell> </row> <row id="N28B5A"> <cell id="N28B5B">Fontes uenarum ora</cell> <cell id="N28B5D">24 p.</cell> </row> <row id="N28B5F"> <cell id="N28B60">Forceps cui chelæ</cell> <cell id="N28B62">399 f.</cell> </row> <row id="N28B64"> <cell id="N28B65">Forcipis qua globuli plumbei <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> de &longs;criptio</cell> <cell id="N28B6B">188 p.</cell> </row> <row id="N28B6D"> <cell id="N28B6E">Fores quibus uectes &longs;unt</cell> <cell id="N28B70">156 p.</cell> </row> <row id="N28B72"> <cell id="N28B73">Foricula &longs;iphonum</cell> <cell id="N28B75">134 m.</cell> </row> <row id="N28B77"> <cell id="N28B78">Fornax aurificum</cell> <cell id="N28B7A">364 m.</cell> </row> <row id="N28B7C"> <cell id="N28B7D">Fornax calcaria</cell> <cell id="N28B7F">458 f.</cell> </row> <row id="N28B81"> <cell id="N28B82">Fornax Carnorum</cell> <cell id="N28B84">320 f. <expan abbr="Lu&longs;itanorũ">Lu&longs;itanorum</expan> 337 m.</cell> </row> <row id="N28B8A"> <cell id="N28B8B">Fornax furni &longs;imilis</cell> <cell id="N28B8D">215 f.</cell> </row> <row id="N28B8F"> <cell id="N28B90">Fornax in qua alumino&longs;a &longs;axa urun­tur</cell> <cell id="N28B92">458 f.</cell> </row> <row id="N28B94"> <cell id="N28B95">Fornax in qua aqua ualens ad aurum &longs;ecernendum coquitur, qualis e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N28B97">355 m.</cell> </row> <row id="N28B99"> <cell id="N28B9A">Fornax in qua <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in te&longs;ta &longs;ub te gula collocata purgatur</cell> <cell id="N28BA0">392 m.</cell> </row> <row id="N28BA2"> <cell id="N28BA3">Fornax in qua argentum ab ære &longs;ecer nendum &longs;i mediocris in&longs;it portio</cell> <cell id="N28BA5">406 f. &longs;i exigua 408 f.</cell> </row> <row id="N28BA7"> <cell id="N28BA8">Fornax in qua compo&longs;itionibus alia metalla ab auro &longs;ecernuntur</cell> <cell id="N28BAA">365 m.</cell> </row> <row id="N28BAC"> <cell id="N28BAD">Fornax in qua ærei panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> torrentur</cell> <cell id="N28BB3">417 f.</cell> </row> <row id="N28BB5"> <cell id="N28BB6">Fornax in qua <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> excoquitur</cell> <cell id="N28BBC">338 f.</cell> </row> <row id="N28BBE"> <cell id="N28BBF">Fornax in qua recrementa in panes rediguntur</cell> <cell id="N28BC1">436 p.</cell> </row> <row id="N28BC3"> <cell id="N28BC4">Fornax in qua panes ærei torrefacti coquuntur</cell> <cell id="N28BC6">420 f.</cell> </row> <row id="N28BC8"> <cell id="N28BC9">Fornax in qua plumbum ab auro uel argento &longs;ecernitur</cell> <cell id="N28BCB">370 m. 377 p.</cell> </row> <row id="N28BCD"> <cell id="N28BCE">Fornax in qua argentum uiuum ex­coquitur</cell> <cell id="N28BD0">346 f.</cell> </row> <row id="N28BD2"> <cell id="N28BD3">Fornax in qua cale&longs;iunt panes ærei</cell> <cell id="N28BD5">403 f</cell> </row> <row id="N28BD7"> <cell id="N28BD8">Fornax in qua fit alumen</cell> <cell id="N28BDA">459 m.</cell> </row> <row id="N28BDC"> <cell id="N28BDD">Fornax in qua &longs;pinæ in panes redi­guntur</cell> <cell id="N28BDF">435 m.</cell> </row> <row id="N28BE1"> <cell id="N28BE2">Fornax in quibus &longs;ulfurea mi&longs;ta co­quuntur</cell> <cell id="N28BE4">466 f.</cell> </row> <row id="N28BE6"> <cell id="N28BE7">Fornax primæ a&longs;&longs;imilis</cell> <cell id="N28BE9">340 f.</cell> </row> <row id="N28BEB"> <cell id="N28BEC">Fornax quæ dilatari & contrahi po­te&longs;t</cell> <cell id="N28BEE">414 f.</cell> </row> <row id="N28BF0"> <cell id="N28BF1">Fornax quæ foraminibus uento in­&longs;piratur, uulgo uento&longs;a</cell> <cell id="N28BF3">364 m</cell> </row> <row id="N28BF5"> <cell id="N28BF6">Fornax &longs;ecunda concamerata, in qua <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab auro uel argento &longs;epa­ratur, uaria</cell> <cell id="N28BFC">382 f. u&longs;que ad fol. 385 f.</cell> </row> <row id="N28BFE"> <cell id="N28BFF">Fornax: quære plura in focus & offi­cina</cell> <cell id="N28C01"/> </row> <row id="N28C02"> <cell id="N28C03">Fornacis in qua uenæ excoquuntur de&longs;criptio</cell> <cell id="N28C05">285 m.</cell> </row> <row id="N28C07"> <cell id="N28C08">Fornaces <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> in quib. <expan abbr="argentũ">argentum</expan> cum plumbo <expan abbr="permi&longs;tũ">permi&longs;tum</expan> ab ære &longs;ecerni­tur</cell> <cell id="N28C16">413 p.</cell> </row> <row id="N28C18"> <cell id="N28C19">Fornaces in quibus æs cum plumbo <expan abbr="coctũ">coctum</expan> permi&longs;cetur 406 f. & in qui­bus eorundem recrementa reco­quuntur</cell> <cell id="N28C1F">406 f.</cell> </row> <row id="N28C21"> <cell id="N28C22">Fornaces in quibus ex æreis panibus fathi&longs;centibus torrefactis æs conficitur</cell> <cell id="N28C24">427 m. f.</cell> </row> <row id="N28C26"> <cell id="N28C27">Fornaces in quibus ærei panes cale&longs;iunt & torrentur</cell> <cell id="N28C29">397 m.</cell> </row> <row id="N28C2B"> <cell id="N28C2C">Fornaces in quibus &longs;ulfur ex aquis conficitur</cell> <cell id="N28C2E">465 f</cell> </row> <row id="N28C30"> <cell id="N28C31">Fornaces in quibus uenæ excoctæ fu erunt, quomodo <expan abbr="reparãdæ">reparandæ</expan> </cell> <cell id="N28C37">306 m.</cell> </row> <row id="N28C39"> <cell id="N28C3A">Fornaces, in quibus plumbum ab ar­gento &longs;eparatur, quatuor in prima domicilij parte</cell> <cell id="N28C3C">399 p.</cell> </row> <row id="N28C3E"> <cell id="N28C3F">Fornaces tres &longs;imul locatæ 313. duæ, 315. & inde</cell> <cell id="N28C41"/> </row> <row id="N28C42"> <cell id="N28C43">Fornaces <expan abbr="uitrariorũ">uitrariorum</expan> triplices: primæ 471 m. &longs;ecunda, 472 p. tertia, ibid. m. Item duplices 473 m. Item una tantum, fol. 475 p.</cell> <cell id="N28C49"/> </row> <pb xlink:href="001/01/561.jpg"/> <row id="N28C4D"> <cell id="N28C4E">Fornacum cameræ quæ fumum ex­cipiunt</cell> <cell id="N28C50">322 f.</cell> </row> <row id="N28C52"> <cell id="N28C53">Fornacum in quibus <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> excoqui­tur de&longs;criptio</cell> <cell id="N28C59">337 f.</cell> </row> <row id="N28C5B"> <cell id="N28C5C">Fornacum in quibus <expan abbr="plũbũ">plumbum</expan> excoquitur de&longs;criptio</cell> <cell id="N28C62">333. inde u&longs;que ad 337.</cell> </row> <row id="N28C64"> <cell id="N28C65">Fornacum in quibus uenæ <expan abbr="excoquũ">excoquun</expan>tur de&longs;criptio 285 in quibus uenæ <expan abbr="excoquũtur">excoquuntur</expan> <expan abbr="&ptilde;paratio">proparatio</expan> </cell> <cell id="N28C73">303 f. 306 m.</cell> </row> <row id="N28C75"> <cell id="N28C76"><expan abbr="Fornacũ">Fornacum</expan> in quib. uenæ precio&longs;æ ex­coquuntur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N28C7B">321 f.</cell> </row> <row id="N28C7D"> <cell id="N28C7E"><expan abbr="Fornacũ">Fornacum</expan> <expan abbr="quarũ">quarum</expan> os ad <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan> clau&longs;um <expan abbr="&etilde;">em</expan>, de&longs;criptio 303 f. u&longs;que ad fo. 315. qua <expan abbr="rũ">rum</expan> os &longs;emper e&longs;t apertum 316 p. u&longs;que ad folium 324</cell> <cell id="N28C93"/> </row> <row id="N28C94"> <cell id="N28C95">Fornaculæ in officina, in qua argen­tum ab ære &longs;eparatur</cell> <cell id="N28C97">399 p.</cell> </row> <row id="N28C99"> <cell id="N28C9A"><expan abbr="Fornacularũ">Fornacularum</expan> <expan abbr="cõ&longs;ideratio">con&longs;ideratio</expan>: differentiæ 175 f. teres 176 p. quadrangula ibi. m. latericia 176 f. ferrea 177 f. ficti­lis 178 p. temporariæ 178 f. <expan abbr="earũquedi&longs;crimina">earunque di&longs;crimina</expan> inter &longs;e&longs;e ibi. f. & 179 f.</cell> <cell id="N28CA7"/> </row> <row id="N28CA8"> <cell id="N28CA9">Fo&longs;&longs;æ in quibus &longs;al fit</cell> <cell id="N28CAB">450 m.</cell> </row> <row id="N28CAD"> <cell id="N28CAE">Fo&longs;&longs;æ latentes quid</cell> <cell id="N28CB0">74 p.</cell> </row> <row id="N28CB2"> <cell id="N28CB3">Fo&longs;&longs;iones cau&longs;a <expan abbr="gemmarũ">gemmarum</expan> apud quo&longs; dam</cell> <cell id="N28CB9">77 m</cell> </row> <row id="N28CBB"> <cell id="N28CBC">Fo&longs;&longs;iones quid &longs;oleat impedire</cell> <cell id="N28CBE">81 m.</cell> </row> <row id="N28CC0"> <cell id="N28CC1">Fo&longs;&longs;ilia loca raro fruges ferre</cell> <cell id="N28CC3">23 p.</cell> </row> <row id="N28CC5"> <cell id="N28CC6">Fo&longs;&longs;ilia quæ aquarum uis ex uenis effert</cell> <cell id="N28CC8">24 p.</cell> </row> <row id="N28CCA"> <cell id="N28CCB">Fo&longs;&longs;ores cur interdum obtorta <expan abbr="gerãt">gerant</expan> colla</cell> <cell id="N28CD1">87 m.</cell> </row> <row id="N28CD3"> <cell id="N28CD4">Fo&longs;&longs;ores morbis obnoxij</cell> <cell id="N28CD6">1 p.</cell> </row> <row id="N28CD8"> <cell id="N28CD9">Fo&longs;&longs;ores quis in&longs;truat</cell> <cell id="N28CDB">69 m.</cell> </row> <row id="N28CDD"> <cell id="N28CDE">Fo&longs;&longs;orum uaria pericula</cell> <cell id="N28CE0">3 m.</cell> </row> <row id="N28CE2"> <cell id="N28CE3">Fouea in qua plumbum <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> ex­coquitur</cell> <cell id="N28CE9">349 m.</cell> </row> <row id="N28CEB"> <cell id="N28CEC">Fragmenta quid dicantur</cell> <cell id="N28CEE">26 p.</cell> </row> <row id="N28CF0"> <cell id="N28CF1">Franci&longs;cus A&longs;ulanus</cell> <cell id="N28CF3">477 p.</cell> </row> <row id="N28CF5"> <cell id="N28CF6">Fribergi fodina</cell> <cell id="N28CF8">3 p. 57 f. 63 p. 111 p.</cell> </row> <row id="N28CFA"> <cell id="N28CFB">Fribergi fodinæ ius <expan abbr="appellationũ">appellationum</expan> </cell> <cell id="N28D01">66 (m</cell> </row> <row id="N28D03"> <cell id="N28D04">Fribergi fodina <expan abbr="quõ">quom</expan> reperta</cell> <cell id="N28D0A">25 p.</cell> </row> <row id="N28D0C"> <cell id="N28D0D">Frigus inimicum neruis</cell> <cell id="N28D0F">172 p</cell> </row> <row id="N28D11"> <cell id="N28D12">Fulminis ictu uenæ apertæ</cell> <cell id="N28D14">25 p.</cell> </row> <row id="N28D16"> <cell id="N28D17">Fumus argenti uiui dentibus noxi­us</cell> <cell id="N28D19">344 f.</cell> </row> <row id="N28D1B"> <cell id="N28D1C">Fumi cur aliquo modo ab excoctoribus in cameris coerceantur</cell> <cell id="N28D1E">322 p.</cell> </row> <row id="N28D20"> <cell id="N28D21">Fumorum con&longs;ideratio 184 f. purpurei 185 p. cærulei, lutei, rubri, uiri­dis, nigri, candidi, mixti, ibid. colo res fumorum ad quid conducant, & quid doceant, ibid. & deinceps</cell> <cell id="N28D23"/> </row> <row id="N28D24"> <cell id="N28D25"><expan abbr="Fundamentũ">Fundamentum</expan> uenarum quid?</cell> <cell id="N28D2A">48 f.</cell> </row> <row id="N28D2C"> <cell id="N28D2D"><expan abbr="Fundamentũ">Fundamentum</expan> uenæ <expan abbr="durũ">durum</expan> quid?</cell> <cell id="N28D36">78 f.</cell> </row> <row id="N28D38"> <cell id="N28D39"/> <cell id="N28D3A">79 p.</cell> </row> <row id="N28D3C"> <cell id="N28D3D">Funis ductarius quid?</cell> <cell id="N28D3F">118 m.</cell> </row> <row id="N28D41"> <cell id="N28D42">Funis ductarij u&longs;us</cell> <cell id="N28D44">82 m.</cell> </row> <row id="N28D46"> <cell id="N28D47">Funis ductarij u&longs;us & de&longs;criptio</cell> <cell id="N28D49">110 f. & inde</cell> </row> <row id="N28D4B"> <cell id="N28D4C">Funiculus canabinus, item funiculus ex phyliris tiliæ factus, in&longs;trumenta men&longs;oris</cell> <cell id="N28D4E">89 p. & 97 p.</cell> </row> <row id="N28D50"> <cell id="N28D51">Furcilla ferrea excoctorum</cell> <cell id="N28D53">310 m.</cell> </row> <row id="N28D55"> <cell id="N28D56">Fu&longs;i axis</cell> <cell id="N28D58">120 m.</cell> </row> <row id="N28D5A"> <cell id="N28D5B">G</cell> <cell id="N28D5D"/> </row> <row id="N28D5E"> <cell id="N28D5F">Gagates in mari unde</cell> <cell id="N28D61">24 f.</cell> </row> <row id="N28D63"> <cell id="N28D64">Gairi fodinæ</cell> <cell id="N28D66">237 f.</cell> </row> <row id="N28D68"> <cell id="N28D69">Galeciæ fodinæ</cell> <cell id="N28D6B">25 m.</cell> </row> <row id="N28D6D"> <cell id="N28D6E">Gallicus uentus</cell> <cell id="N28D70">38 m.</cell> </row> <row id="N28D72"> <cell id="N28D73">Go&longs;elariæ fodina</cell> <cell id="N28D75">3 p. 173 m. 214 p. 329 m.</cell> </row> <row id="N28D77"> <cell id="N28D78">Go&longs;elariæ uena <expan abbr="quõ">quom</expan> <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> </cell> <cell id="N28D82">25 f.</cell> </row> <row id="N28D84"> <cell id="N28D85">Gemmæ in uenis inuentæ quale &longs;i­gnum</cell> <cell id="N28D87">78 p.</cell> </row> <row id="N28D89"> <cell id="N28D8A">Gemmarum effo&longs;&longs;iones</cell> <cell id="N28D8C">77 m.</cell> </row> <row id="N28D8E"> <cell id="N28D8F">Geometriæ u&longs;us in metallicis</cell> <cell id="N28D91">78 f.</cell> </row> <row id="N28D93"> <cell id="N28D94">Georgius Saxonum dux</cell> <cell id="N28D96">246 p.</cell> </row> <row id="N28D98"> <cell id="N28D99">Globuli ex auro <expan abbr="arg&etilde;to&longs;o">argento&longs;o</expan> quomodo <expan abbr="fiãt">fiant</expan> 357 f. quomodo item ex argento, quod <expan abbr="aurũ">aurum</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinet">continet</expan> </cell> <cell id="N28DAB">361 p.</cell> </row> <row id="N28DAD"> <cell id="N28DAE">Globuli <expan abbr="plũbei">plumbei</expan> quomodo fiant</cell> <cell id="N28DB4">188 p</cell> </row> <row id="N28DB6"> <cell id="N28DB7">Granum ponderum genus</cell> <cell id="N28DB9">198 f.</cell> </row> <row id="N28DBB"> <cell id="N28DBC">Granula ponderum genus</cell> <cell id="N28DBE">eo.</cell> </row> <row id="N28DC0"> <cell id="N28DC1">Gruis, quo operculum leuatur de&longs;criptio</cell> <cell id="N28DC3">378 f</cell> </row> <row id="N28DC5"> <cell id="N28DC6">Gyges metallicus</cell> <cell id="N28DC8">20 m.</cell> </row> <row id="N28DCA"> <cell id="N28DCB">H</cell> <cell id="N28DCD"/> </row> <row id="N28DCE"> <cell id="N28DCF">Hala Hermundurorum</cell> <cell id="N28DD1">446 p.</cell> </row> <row id="N28DD3"> <cell id="N28DD4">Halinitrum additamentum</cell> <cell id="N28DD6">184 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/562.jpg"/> <row id="N28DDB"> <cell id="N28DDC">Halinitrum in qualibus ollis coqua­tur</cell> <cell id="N28DDE">455 f.</cell> </row> <row id="N28DE0"> <cell id="N28DE1">Halinitrum unde fiat</cell> <cell id="N28DE3">454 m.</cell> </row> <row id="N28DE5"> <cell id="N28DE6">Halinitrum ut purum fiat & limpi­dum</cell> <cell id="N28DE8">455 m. f.</cell> </row> <row id="N28DEA"> <cell id="N28DEB">Halinitri præparatio ad uenas expe­riendas</cell> <cell id="N28DED">185 f.</cell> </row> <row id="N28DEF"> <cell id="N28DF0">Halitus ueneno&longs;i quomodo in pute­is & cuniculis generentur</cell> <cell id="N28DF2">81 m.</cell> </row> <row id="N28DF4"> <cell id="N28DF5">Halitus uiro&longs;i quomodo ex fodinis expellantur</cell> <cell id="N28DF7">81 p.</cell> </row> <row id="N28DF9"> <cell id="N28DFA">Hannibal Alpium duriciem quomodo fregerit</cell> <cell id="N28DFC">80 m.</cell> </row> <row id="N28DFE"> <cell id="N28DFF"><expan abbr="Hãnibalis">Hannibalis</expan> fodina, Bebelo dicta</cell> <cell id="N28E04">29 p.</cell> </row> <row id="N28E06"> <cell id="N28E07">Harpago</cell> <cell id="N28E09">122 f.</cell> </row> <row id="N28E0B"> <cell id="N28E0C">Hemiciclij men&longs;orij de&longs;criptio</cell> <cell id="N28E0E">95 f. & inde</cell> </row> <row id="N28E10"> <cell id="N28E11">Herbæ uenarum &longs;igna</cell> <cell id="N28E13">26 p.</cell> </row> <row id="N28E15"> <cell id="N28E16">Hieron rex</cell> <cell id="N28E18">194 f.</cell> </row> <row id="N28E1A"> <cell id="N28E1B">Hi&longs;paniarum fodinæ</cell> <cell id="N28E1D">80 m. 20 m.</cell> </row> <row id="N28E1F"> <cell id="N28E20">Hi&longs;paniæ fodinæ quomodo inuen­tæ</cell> <cell id="N28E22">25 m.</cell> </row> <row id="N28E24"> <cell id="N28E25">Hi&longs;paniam florui&longs;&longs;e <expan abbr="arg&etilde;tarijs">argentarijs</expan> </cell> <cell id="N28E2B">20 m.</cell> </row> <row id="N28E2D"> <cell id="N28E2E">I</cell> <cell id="N28E30"/> </row> <row id="N28E31"> <cell id="N28E32">Ignis in cuniculis & uenis uenena­tus</cell> <cell id="N28E34">172 f.</cell> </row> <row id="N28E36"> <cell id="N28E37">Ignis in <expan abbr="purgãdo">purgando</expan> <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> qualis</cell> <cell id="N28E41">389 p</cell> </row> <row id="N28E43"> <cell id="N28E44">Igni quomodo frangantur uenæ</cell> <cell id="N28E46">79 m.f. 87 f.</cell> </row> <row id="N28E48"> <cell id="N28E49">Igni lapides <expan abbr="quinã">quinam</expan> facile <expan abbr="re&longs;i&longs;tãt">re&longs;i&longs;tant</expan> </cell> <cell id="N28E53">285 f.</cell> </row> <row id="N28E55"> <cell id="N28E56">Igni re&longs;i&longs;tentes lapides</cell> <cell id="N28E58">330 p.</cell> </row> <row id="N28E5A"> <cell id="N28E5B">Incilia <expan abbr="&longs;alinarũ">&longs;alinarum</expan> marinarum</cell> <cell id="N28E61">440 p.</cell> </row> <row id="N28E63"> <cell id="N28E64">Incus excoctorum ferri</cell> <cell id="N28E66">388 f.</cell> </row> <row id="N28E68"> <cell id="N28E69">Indi gemmarum fo&longs;&longs;ores</cell> <cell id="N28E6B">77 m.</cell> </row> <row id="N28E6D"> <cell id="N28E6E">Infundibulum quid</cell> <cell id="N28E70">116 m.</cell> </row> <row id="N28E72"> <cell id="N28E73">Infundibulum molæ</cell> <cell id="N28E75">230 f.</cell> </row> <row id="N28E77"> <cell id="N28E78">Inge&longs;torum officium, & unde dicti</cell> <cell id="N28E7A">110 f. 128 f.</cell> </row> <row id="N28E7C"> <cell id="N28E7D">In&longs;trumentum cui circulus</cell> <cell id="N28E7F">391 m.</cell> </row> <row id="N28E81"> <cell id="N28E82"><expan abbr="In&longs;trum&etilde;tum">In&longs;trumentum</expan> ferreum quo terra uer­beratur</cell> <cell id="N28E87">308 p.</cell> </row> <row id="N28E89"> <cell id="N28E8A"><expan abbr="In&longs;trum&etilde;ti">In&longs;trumenti</expan> quod habet indicem, <expan abbr="&quetilde;">quem</expan> magnes regit de&longs;criptio 99 m. <expan abbr="&qring;d">quod</expan> non habet indicem, &c.</cell> <cell id="N28E97">ibid.</cell> </row> <row id="N28E99"> <cell id="N28E9A">In&longs;trumenti men&longs;orum Alpinorum de&longs;criptio</cell> <cell id="N28E9C">104 f.</cell> </row> <row id="N28E9E"> <cell id="N28E9F">Interuallum &longs;ubdiale</cell> <cell id="N28EA1">102 m.</cell> </row> <row id="N28EA3"> <cell id="N28EA4">Interuenium uenarum quid</cell> <cell id="N28EA6">31 f.</cell> </row> <row id="N28EA8"> <cell id="N28EA9">Ioachimicæ Vallis fodina 63 p. <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> unde Gairica nominata</cell> <cell id="N28EAF">29 p.</cell> </row> <row id="N28EB1"> <cell id="N28EB2">Ioachimicæ uallis fodina &longs;tella dicta</cell> <cell id="N28EB4">63 f.</cell> </row> <row id="N28EB6"> <cell id="N28EB7">Iouis <expan abbr="cũ">cum</expan> Danae fabulæ <expan abbr="my&longs;teriũ">my&longs;terium</expan> </cell> <cell id="N28EC1">6 f.</cell> </row> <row id="N28EC3"> <cell id="N28EC4">Irbere&longs;dorfi fodinæ</cell> <cell id="N28EC6">237 f.</cell> </row> <row id="N28EC8"> <cell id="N28EC9"> <foreign lang="el">i)so/pleuron tri/gwnon</foreign> </cell> <cell id="N28ECF">88 f</cell> </row> <row id="N28ED1"> <cell id="N28ED2">Iuliarum Alpium fodinæ</cell> <cell id="N28ED4">254 f.</cell> </row> <row id="N28ED6"> <cell id="N28ED7">Iuramentum <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> in addictionibus uenarum</cell> <cell id="N28EDD">57 m.</cell> </row> <row id="N28EDF"> <cell id="N28EE0">Iurati metallicorum</cell> <cell id="N28EE2">61 f.</cell> </row> <row id="N28EE4"> <cell id="N28EE5">Iuratorum <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> officia</cell> <cell id="N28EEB">66 f.</cell> </row> <row id="N28EED"> <cell id="N28EEE">K</cell> <cell id="N28EF0"/> </row> <row id="N28EF1"> <cell id="N28EF2"> <foreign lang="el">kapnodoxh\</foreign> caminus</cell> <cell id="N28EF8">322 p.</cell> </row> <row id="N28EFA"> <cell id="N28EFB"> <foreign lang="el">ke/ntron</foreign> quid</cell> <cell id="N28F01">36 f.</cell> </row> <row id="N28F03"> <cell id="N28F04"> <foreign lang="el">kruptai\</foreign> fo&longs;&longs;æ latentes</cell> <cell id="N28F0A">75 m. 74 p.</cell> </row> <row id="N28F0C"> <cell id="N28F0D">L</cell> <cell id="N28F0F"/> </row> <row id="N28F10"> <cell id="N28F11">Lactis bouini in catillis u&longs;us</cell> <cell id="N28F13">182 f.</cell> </row> <row id="N28F15"> <cell id="N28F16">Lacus in quibus excipiuntur &longs;ucci <expan abbr="cõ">con</expan>creti cum aquis permi&longs;ti</cell> <cell id="N28F1C">469 f.</cell> </row> <row id="N28F1E"> <cell id="N28F1F">Lacus in quibus fit alumen</cell> <cell id="N28F21">459 f.</cell> </row> <row id="N28F23"> <cell id="N28F24">Lacus in quibus fit atramentum &longs;utorium</cell> <cell id="N28F26">461 f.</cell> </row> <row id="N28F28"> <cell id="N28F29">Laminæ ferreæ foraminum plenæ in qua uenæ <expan abbr="urũtur">uruntur</expan> de&longs;criptio</cell> <cell id="N28F2F">216 m</cell> </row> <row id="N28F31"> <cell id="N28F32">Laminæ metallicæ</cell> <cell id="N28F34">107 m. f.</cell> </row> <row id="N28F36"> <cell id="N28F37">Lanx in qua metallica materia laua­tur</cell> <cell id="N28F39">229 p.</cell> </row> <row id="N28F3B"> <cell id="N28F3C">Lanx &longs;triata</cell> <cell id="N28F3E">259 m.</cell> </row> <row id="N28F40"> <cell id="N28F41">Lauandi rationes</cell> <cell id="N28F43">228 p. & inde</cell> </row> <row id="N28F45"> <cell id="N28F46">Lauandi rationes &longs;eptem uenis com­munes</cell> <cell id="N28F48">234 f.</cell> </row> <row id="N28F4A"> <cell id="N28F4B">Lauandorum auri ramentorum rati­ones 256 p. Item, materiæ cum la­pillis nigris permi&longs;tæ</cell> <cell id="N28F4D">269 m.</cell> </row> <row id="N28F4F"> <cell id="N28F50">Lapis fi&longs;&longs;ilis æro&longs;us quomodo excoquendus</cell> <cell id="N28F52">329 p.</cell> </row> <row id="N28F54"> <cell id="N28F55">Lapis fi&longs;&longs;ilis &longs;ecundi generis qualis</cell> <cell id="N28F57">(76 f.</cell> </row> <row id="N28F59"> <cell id="N28F5A">Lapis Iudaicus ubi poti&longs;&longs;i­mum inueniatur</cell> <cell id="N28F5C">77 m.</cell> </row> <row id="N28F5E"> <cell id="N28F5F">Lapis molaris</cell> <cell id="N28F61">231 m.</cell> </row> <row id="N28F63"> <cell id="N28F64">Lapis quidam molaris propriè mola</cell> <cell id="N28F66"/> </row> <pb xlink:href="001/01/563.jpg"/> <row id="N28F6A"> <cell id="N28F6B">Lapis plumbarius <expan abbr="recrementũ">recrementum</expan> </cell> <cell id="N28F71">184 m</cell> </row> <row id="N28F73"> <cell id="N28F74">Lapis plumbarius argentum in &longs;e <expan abbr="cõ">con</expan>tinens quomodo excoquatur</cell> <cell id="N28F7A">326 f.</cell> </row> <row id="N28F7C"> <cell id="N28F7D">Lapis plumbarius materia <expan abbr="plũbi">plumbi</expan> ni­gri</cell> <cell id="N28F83">76 m.</cell> </row> <row id="N28F85"> <cell id="N28F86">Lapis &longs;pecularis</cell> <cell id="N28F88">457 p</cell> </row> <row id="N28F8A"> <cell id="N28F8B">Lapidis æro&longs;i nigri, & fi&longs;&longs;ilis de&longs;cri­ptio</cell> <cell id="N28F8D">87 p.</cell> </row> <row id="N28F8F"> <cell id="N28F90">Lapidis fi&longs;&longs;ilis glareis aurum &longs;æpius adhærere</cell> <cell id="N28F92">76 f.</cell> </row> <row id="N28F94"> <cell id="N28F95">ex Lapide fi&longs;&longs;ili panes confecti quo­modó torreantur</cell> <cell id="N28F97">283 m.</cell> </row> <row id="N28F99"> <cell id="N28F9A">Lapides qui metallicis proprie <expan abbr="uoc&etilde;">uocen</expan>tur</cell> <cell id="N28FA0">77 m.</cell> </row> <row id="N28FA2"> <cell id="N28FA3">Lapides duri, item duri&longs;&longs;imi quomodo molle&longs;cant</cell> <cell id="N28FA5">183 f.</cell> </row> <row id="N28FA7"> <cell id="N28FA8">Lapides ignis uim &longs;u&longs;tinentes</cell> <cell id="N28FAA">330 p</cell> </row> <row id="N28FAC"> <cell id="N28FAD">Lapides igni lique&longs;centes primi, <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> di & tertij generis</cell> <cell id="N28FB3">78 f.</cell> </row> <row id="N28FB5"> <cell id="N28FB6">Lapides facile igni lique&longs;centes, qui argentum in &longs;e continent, quomo­do excoquendi</cell> <cell id="N28FB8">327 p.</cell> </row> <row id="N28FBA"> <cell id="N28FBB">Lapides fi&longs;&longs;iles bituminis expertes quomodo urantur</cell> <cell id="N28FBD">218 p.</cell> </row> <row id="N28FBF"> <cell id="N28FC0">Lapides igni <expan abbr="lique&longs;c&etilde;tes">lique&longs;centes</expan> quando bo<expan abbr="nũ">num</expan>, <expan abbr="quãdo">quando</expan> <expan abbr="malũ">malum</expan> in uenis <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> </cell> <cell id="N28FD6">78 p.</cell> </row> <row id="N28FD8"> <cell id="N28FD9">Lapides nigri materia plumbi</cell> <cell id="N28FDB">19 m.</cell> </row> <row id="N28FDD"> <cell id="N28FDE">Lapides quinam igni facile re&longs;i&longs;tant</cell> <cell id="N28FE0">285 f.</cell> </row> <row id="N28FE2"> <cell id="N28FE3">Lapides qui in ardentibus fornacib. facile <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan> <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N28FED">184 m.</cell> </row> <row id="N28FEF"> <cell id="N28FF0">Lapides &longs;al&longs;i</cell> <cell id="N28FF2">446 p.</cell> </row> <row id="N28FF4"> <cell id="N28FF5">Lapides <expan abbr="&longs;tillãtes">&longs;tillantes</expan> &longs;uccis <expan abbr="quõ">quo</expan> cocti <expan abbr="ali­qñ">ali­quando</expan> fuerint in &longs;uccos <expan abbr="cõcretos">concretos</expan> </cell> <cell id="N29007">439 m</cell> </row> <row id="N29009"> <cell id="N2900A">Lapidum ex quibus uitra fiunt, uaria genera</cell> <cell id="N2900C">470 m.</cell> </row> <row id="N2900E"> <cell id="N2900F">Lapilli nigri ex quib. <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> <expan abbr="candi­dũ">candi­dum</expan> fit, quomodo <expan abbr="exco&quetilde;di">excoquendi</expan> </cell> <cell id="N2901D">329 f.</cell> </row> <row id="N2901F"> <cell id="N29020">Lapilli nigri plumbi candidi materia</cell> <cell id="N29022">78 m. 246 p. 266 f.</cell> </row> <row id="N29024"> <cell id="N29025">Lapilli nigri quomodo <expan abbr="lau&etilde;tur">lauentur</expan> </cell> <cell id="N2902B">235 f.</cell> </row> <row id="N2902D"> <cell id="N2902E">Lapilli nigri quomodo & <expan abbr="quãdo">quando</expan> torreantur</cell> <cell id="N29034">281 m.</cell> </row> <row id="N29036"> <cell id="N29037">Lapillis nigris permi&longs;ta materia quo modo lauetur</cell> <cell id="N29039">269 m.</cell> </row> <row id="N2903B"> <cell id="N2903C">Laurei montis fodinæ</cell> <cell id="N2903E">20 m</cell> </row> <row id="N29040"> <cell id="N29041">Laurentius, <expan abbr="quædã">quædam</expan> Boemiæ fodina</cell> <cell id="N29047">(174 p</cell> </row> <row id="N29049"> <cell id="N2904A">Libonotus uentus</cell> <cell id="N2904C">38 m.</cell> </row> <row id="N2904E"> <cell id="N2904F">Libramentum</cell> <cell id="N29051">131 p.</cell> </row> <row id="N29053"> <cell id="N29054">Libræ diui&longs;io</cell> <cell id="N29056">204 f.</cell> </row> <row id="N29058"> <cell id="N29059">Libræ <expan abbr="p&etilde;&longs;ilis">pen&longs;ilis</expan> de&longs;criptio</cell> <cell id="N2905F">103 m. 104 p</cell> </row> <row id="N29061"> <cell id="N29062"><expan abbr="Librarũ">Librarum</expan> quibus uenæ, metalla, & ad­ditamenta ponderantur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N29067">207 p.</cell> </row> <row id="N29069"> <cell id="N2906A">Libellæ &longs;tatiuæ, qua men&longs;ores utun­tur de&longs;criptio</cell> <cell id="N2906C">100 f. 101 p.</cell> </row> <row id="N2906E"> <cell id="N2906F">Ligones metallici 107 m. <expan abbr="eorũque">eorumque</expan> de­&longs;criptio</cell> <cell id="N29075">109 f.</cell> </row> <row id="N29077"> <cell id="N29078">Lingua gruis, quo operculum leua­tur, qualis &longs;it, & ex quibus lignis confecta</cell> <cell id="N2907A">380 m</cell> </row> <row id="N2907C"> <cell id="N2907D">Lintea <expan abbr="&qring;rũ">&qring;rum</expan> u&longs;us e&longs;t in lauanda mate­ria metallica, qualia e&longs;&longs;e <expan abbr="debeãt">debeant</expan> </cell> <cell id="N29087">241 f</cell> </row> <row id="N29089"> <cell id="N2908A">Linteorum iactatus</cell> <cell id="N2908C">170 p.</cell> </row> <row id="N2908E"> <cell id="N2908F">Lixiuium ex quo nitrum conficitur, quale</cell> <cell id="N29091">453 f.</cell> </row> <row id="N29093"> <cell id="N29094">Lixiuium & <expan abbr="dilutũ">dilutum</expan> ex quibus &longs;al conficitur quomodo differant</cell> <cell id="N2909A">451 m.</cell> </row> <row id="N2909C"> <cell id="N2909D">Lixiuium ex quo &longs;al conficitur, quo­modo fiat</cell> <cell id="N2909F">451 m.</cell> </row> <row id="N290A1"> <cell id="N290A2"><expan abbr="Lixiuiũ">Lixiuium</expan> purgans <expan abbr="halinitrũ">halinitrum</expan> </cell> <cell id="N290AB">455 m</cell> </row> <row id="N290AD"> <cell id="N290AE">Lixiuium &longs;al&longs;um materia &longs;alis</cell> <cell id="N290B0">439 m.</cell> </row> <row id="N290B2"> <cell id="N290B3">Lixiuij in &longs;alis artificio&longs;i confectione u&longs;us</cell> <cell id="N290B5">185 m</cell> </row> <row id="N290B7"> <cell id="N290B8">Loci faciliores, difficilioresque fo&longs;&longs;u</cell> <cell id="N290BA">21 m.</cell> </row> <row id="N290BC"> <cell id="N290BD">Loci metallico <expan abbr="cõ&longs;iderandi">con&longs;iderandi</expan> quatuor genera</cell> <cell id="N290C3">21 m.</cell> </row> <row id="N290C5"> <cell id="N290C6">Loci &longs;æpe pe&longs;tilentes, ideoque non fodiendi</cell> <cell id="N290C8">23 m.</cell> </row> <row id="N290CA"> <cell id="N290CB">Loculamentum</cell> <cell id="N290CD">131 p.</cell> </row> <row id="N290CF"> <cell id="N290D0">Loculamentum pen&longs;ile</cell> <cell id="N290D2">157 m.</cell> </row> <row id="N290D4"> <cell id="N290D5">Lycurgus contra aurum <expan abbr="leg&etilde;">legem</expan> dedit</cell> <cell id="N290DB">6 p. 11 f.</cell> </row> <row id="N290DD"> <cell id="N290DE">Lotores quis in&longs;truat</cell> <cell id="N290E0">69 m</cell> </row> <row id="N290E2"> <cell id="N290E3">Lotoribus arenarum quænam con&longs;ideranda</cell> <cell id="N290E5">24 f.</cell> </row> <row id="N290E7"> <cell id="N290E8">Loturæ uenarum explicatio</cell> <cell id="N290EA">228 p. & inde</cell> </row> <row id="N290EC"> <cell id="N290ED">Loturam inficere riuos</cell> <cell id="N290EF">5 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/564.jpg"/> <row id="N290F4"> <cell id="N290F5"><expan abbr="Lucernarũ">Lucernarum</expan> lumen languidum in cu­niculis & puteis ueneno&longs;is</cell> <cell id="N290FA">81 f.</cell> </row> <row id="N290FC"> <cell id="N290FD">L. Quintius Cincinnatus agricola dictator creatus</cell> <cell id="N290FF">18 p.</cell> </row> <row id="N29101"> <cell id="N29102">Lu&longs;itanorum fodinæ</cell> <cell id="N29104">297 m. 258 f. 337 p.</cell> </row> <row id="N29106"> <cell id="N29107">M</cell> <cell id="N29109"/> </row> <row id="N2910A"> <cell id="N2910B">Machinæ à quo fiant</cell> <cell id="N2910D">68 f. 69 m.</cell> </row> <row id="N2910F"> <cell id="N29110">Machina cuius dentes tigilla follium deprimunt</cell> <cell id="N29112">301 m</cell> </row> <row id="N29114"> <cell id="N29115">Machina quæ folles <expan abbr="cõprimit">comprimit</expan> </cell> <cell id="N2911B">299 m</cell> </row> <row id="N2911D"> <cell id="N2911E">Machina quædam tractoria à trigin­ta duobus equis circumagenda 151 m. alia à 96 equis</cell> <cell id="N29120">151 f.</cell> </row> <row id="N29122"> <cell id="N29123">Machina qua uenæ &longs;iccæ pilis præ­&longs;erratis tunduntur</cell> <cell id="N29125">219 p.</cell> </row> <row id="N29127"> <cell id="N29128">Machinæ tractoriæ quó nam <expan abbr="&longs;tatuã­tur">&longs;tatuan­tur</expan> </cell> <cell id="N2912E">71 p.</cell> </row> <row id="N29130"> <cell id="N29131">Machinæ quæ ab equis calcatur, de­&longs;criptio</cell> <cell id="N29133">168 & inde</cell> </row> <row id="N29135"> <cell id="N29136">Machinæ quam circumagunt equi u&longs;us</cell> <cell id="N29138">81 m. 102 m. 114 f.</cell> </row> <row id="N2913A"> <cell id="N2913B">Machinæ quæ uenas udas pilis præ­ferratis tundunt, quinque:</cell> <cell id="N2913D">245 f.</cell> </row> <row id="N2913F"> <cell id="N29140">Machinæ tractoriæ 117 m. &longs;piritales, & &longs;can&longs;oriæ</cell> <cell id="N29142">ibid.</cell> </row> <row id="N29144"> <cell id="N29145">Machinæ qua res graues demittun­tur in puteum</cell> <cell id="N29147">129</cell> </row> <row id="N29149"> <cell id="N2914A">Machinæ &longs;itulis aquas exantlantes: prima 131. <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> 132. tertia 133. &longs;iphonib. haurientes aquas: &longs;ipho primus 135. &longs;ecundus 136. tertius 137. quar­tus 139. quintus 141. &longs;extus 142. &longs;e­ptimus 145. octauus 146. nonus 147 fi&longs;tulis <expan abbr="hauri&etilde;tes">haurientes</expan> aquas: prima 149. <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> 150. tertia 152. quarta 153. quin ta 154. &longs;exta 155. &longs;eptima & omnium quæ aquas trahunt, maxima</cell> <cell id="N29158">158</cell> </row> <row id="N2915A"> <cell id="N2915B">Machinæ &longs;piritales 158 f. Primum genus, eiusque prima &longs;pecies 159 m. &longs;e­cunda 160 m. tertia 161 p. Secundum genus 161 f. eiusque prima &longs;pecies 162 &longs;ecunda & tertia 163 m. quarta 164. eiusque &longs;pecies 165. Tertium genus, eiusque &longs;pecies, prima 166. &longs;ecunda, 167. tertia 109. quarta & quinta, ibidem</cell> <cell id="N2915D"/> </row> <row id="N2915E"> <cell id="N2915F">Machinarum de&longs;criptiones & diffe­rentiæ</cell> <cell id="N29161">117 m</cell> </row> <row id="N29163"> <cell id="N29164">Machinarum &longs;piritalium differentiæ 158 f. partim uentorum flatus exce­ptos in <expan abbr="puteũ">puteum</expan> deducentes, idque uel a&longs;&longs;eribus coagmentatis 159 m. uel canali 160 p. uel ua&longs;e 161. Aut flabellis 161 f. partim <expan abbr="uentorũ">uentorum</expan> flatus in pute­os <expan abbr="deduc&etilde;tes">deducentes</expan>, &longs;imulque pe&longs;tilentes ha litus ex puteis elicientes</cell> <cell id="N29172">165 m.</cell> </row> <row id="N29174"> <cell id="N29175">Machinarum &longs;can&longs;oriarum differen­tiæ</cell> <cell id="N29177">170 m. f.</cell> </row> <row id="N29179"> <cell id="N2917A"><expan abbr="Machinarũ">Machinarum</expan> tractoriarum differentiæ. 117 m. quib. materia metallica extrahitur u&longs;que ad sol 125. quib. axes, cate­næ ferreæ, fi&longs;tulæ, ligna grandia in profundos rectos puteos immittuntur 129 p. quibus aquæ ex puteis ex trahuntur 129 f. partim &longs;itulis 130 p. u&longs;que ad fol. 132. partim &longs;iphonib. 133 m. u&longs;que ad fol. 148. partim pilis 148 p u&longs;que ad fol. 156. partim bulgis folio 156. u&longs;que ad fol. 158</cell> <cell id="N2917F"/> </row> <row id="N29180"> <cell id="N29181">Magi&longs;ter <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> <expan abbr="po&longs;&longs;e&longs;&longs;ion&etilde;">po&longs;&longs;e&longs;&longs;ionem</expan> &longs;in gulis definit 23 f. item priuat iure fo dinæ</cell> <cell id="N2918B">64 p.</cell> </row> <row id="N2918D"> <cell id="N2918E">Magi&longs;tri metallicorum in cuniculis munus</cell> <cell id="N29190">60 f.</cell> </row> <row id="N29192"> <cell id="N29193">Magi&longs;tri metallicorum officium</cell> <cell id="N29195">66 p. 67 m.</cell> </row> <row id="N29197"> <cell id="N29198">Magi&longs;tri metallicorum munus in in­dicendis &longs;ymbolis</cell> <cell id="N2919A">17 p.</cell> </row> <row id="N2919C"> <cell id="N2919D">Magnes ubi poti&longs;&longs;. inueniatur</cell> <cell id="N2919F">77 m.</cell> </row> <row id="N291A1"> <cell id="N291A2">Magnetis in conficiendis uitris u&longs;us 471 p. eiusque in uitro attrahendo na tura</cell> <cell id="N291A4">ibi.</cell> </row> <row id="N291A6"> <cell id="N291A7">Magnetis natura</cell> <cell id="N291A9">27 f.</cell> </row> <row id="N291AB"> <cell id="N291AC">Magnetis natura & u&longs;us in experien da ferri uena</cell> <cell id="N291AE">194 f.</cell> </row> <row id="N291B0"> <cell id="N291B1">Magnetis uires quid infirmet</cell> <cell id="N291B3">27 p</cell> </row> <row id="N291B5"> <cell id="N291B6">Mala metallicorum</cell> <cell id="N291B8">172 p.</cell> </row> <row id="N291BA"> <cell id="N291BB">Malleus anceps</cell> <cell id="N291BD">388 m.</cell> </row> <row id="N291BF"> <cell id="N291C0">Malleus magnus ferreus, quem rota <pb xlink:href="001/01/565.jpg"/>attollit</cell> <cell id="N291C6">388 f.</cell> </row> <row id="N291C8"> <cell id="N291C9">Malleus quo &longs;axi arenarij in &longs;olo fornacis locandi partes extuberantes re&longs;ecantur</cell> <cell id="N291CB">332 f</cell> </row> <row id="N291CD"> <cell id="N291CE">Mallei metallici 107 m. eorumque dif­ferentiæ</cell> <cell id="N291D0">108 f.</cell> </row> <row id="N291D2"> <cell id="N291D3">Malleorum quibus uenæ <expan abbr="contundũ">contundun</expan>tur de&longs;criptio 210 & inde</cell> <cell id="N291D9"/> </row> <row id="N291DA"> <cell id="N291DB">Malthæ compo&longs;itio, qua fornax in qua <expan abbr="alum&etilde;">alumen</expan> <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan>, malthatur</cell> <cell id="N291E5">459</cell> </row> <row id="N291E7"> <cell id="N291E8">Malthæ qua cortinarum <expan abbr="iũcturæ">iuncturæ</expan> oblinuntur confectio</cell> <cell id="N291EE">444 p.</cell> </row> <row id="N291F0"> <cell id="N291F1">Marauiæ fodinæ</cell> <cell id="N291F3">255 f. 257 m. 385 m.</cell> </row> <row id="N291F5"> <cell id="N291F6">Marca quid</cell> <cell id="N291F8">198 f.</cell> </row> <row id="N291FA"> <cell id="N291FB">& quantum pondus</cell> <cell id="N291FD">204 f.</cell> </row> <row id="N291FF"> <cell id="N29200">Marculi lignei</cell> <cell id="N29202">338 f.</cell> </row> <row id="N29204"> <cell id="N29205">M. Curius auri contemptor</cell> <cell id="N29207">6 p. 11 m.</cell> </row> <row id="N29209"> <cell id="N2920A">Mare mortuum Hebræorum</cell> <cell id="N2920C">24 p</cell> </row> <row id="N2920E"> <cell id="N2920F">Marinam aquam &longs;ali <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imam">commodi&longs;&longs;imam</expan> </cell> <cell id="N29215">24 f.</cell> </row> <row id="N29217"> <cell id="N29218">Materia metallica <expan abbr="quonã">quonam</expan> <expan abbr="cõgeratur">congeratur</expan> </cell> <cell id="N29222">(71 p.</cell> </row> <row id="N29224"> <cell id="N29225">Materia metallica, uide metal­lica materia</cell> <cell id="N29227"/> </row> <row id="N29228"> <cell id="N29229">Materia quæ dum torrentur lapilli confluit</cell> <cell id="N2922B">281 f.</cell> </row> <row id="N2922D"> <cell id="N2922E">Marmor quando &longs;ignum bonum, quando malum in uenis</cell> <cell id="N29230">78 p.</cell> </row> <row id="N29232"> <cell id="N29233">Marmoris glareis <expan abbr="aurũ">aurum</expan> &longs;æpius adhæ</cell> <cell id="N29239">rere 76 f</cell> </row> <row id="N2923B"> <cell id="N2923C">Marmora ad quid utilia</cell> <cell id="N2923E">15 p.</cell> </row> <row id="N29240"> <cell id="N29241">Marmorum uenæ fodiendæ</cell> <cell id="N29243">77 m</cell> </row> <row id="N29245"> <cell id="N29246">Ma&longs;&longs;ulæ in catillis triangularib. quo modo fiant</cell> <cell id="N29248">190 p.</cell> </row> <row id="N2924A"> <cell id="N2924B">Medulla &longs;axorum</cell> <cell id="N2924D">459 p.</cell> </row> <row id="N2924F"> <cell id="N29250">Melanteriæ dilutum</cell> <cell id="N29252">461 p.</cell> </row> <row id="N29254"> <cell id="N29255">Melanteria materia atramenti sutorij</cell> <cell id="N29257">462 m</cell> </row> <row id="N29259"> <cell id="N2925A">Melanteria in uenis inuenta æris &longs;i­gnum</cell> <cell id="N2925C">78 m.</cell> </row> <row id="N2925E"> <cell id="N2925F"><expan abbr="Melãteriæ">Melanteriæ</expan> <expan abbr="par&etilde;s">parens</expan> pyrites æro&longs;us</cell> <cell id="N29268">78 m</cell> </row> <row id="N2926A"> <cell id="N2926B">Melibocus mons</cell> <cell id="N2926D">151 m.</cell> </row> <row id="N2926F"> <cell id="N29270">Meliboci montis fodinæ</cell> <cell id="N29272">86 f. 151 m.</cell> </row> <row id="N29274"> <cell id="N29275">Melibocus ochræ ferax</cell> <cell id="N29277">469 f.</cell> </row> <row id="N29279"> <cell id="N2927A">Men&longs;oria ars <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> cur inuen­ta</cell> <cell id="N29280">88 f.</cell> </row> <row id="N29282"> <cell id="N29283">Men&longs;oriæ artis metallicorum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29285">88 p</cell> </row> <row id="N29287"> <cell id="N29288">Men&longs;orum Alpinorum <expan abbr="alti&longs;&longs;imorũ">alti&longs;&longs;imorum</expan> <expan abbr="montiũ">montium</expan> cuniculos metiendi modus</cell> <cell id="N29292">(104 f.</cell> </row> <row id="N29294"> <cell id="N29295">Mercatores cur minus odio habeantur quam fœneratores</cell> <cell id="N29297">17 m.</cell> </row> <row id="N29299"> <cell id="N2929A">Mercurij uirga caduceus dicta</cell> <cell id="N2929C">27 f.</cell> </row> <row id="N2929E"> <cell id="N2929F">Metæ figura</cell> <cell id="N292A1">214 m.</cell> </row> <row id="N292A3"> <cell id="N292A4">Metallum uectigale</cell> <cell id="N292A6">58 p.</cell> </row> <row id="N292A8"> <cell id="N292A9">Metalla cur ab&longs;tru&longs;a in terra</cell> <cell id="N292AB">8 f.</cell> </row> <row id="N292AD"> <cell id="N292AE">Metalla ad ue&longs;titum conferre 9 f. ad uictum</cell> <cell id="N292B0">9 p. m.</cell> </row> <row id="N292B2"> <cell id="N292B3">Metalli effodiendi &longs;igna</cell> <cell id="N292B5">75 m</cell> </row> <row id="N292B7"> <cell id="N292B8">Metalla quomodo experienda 194 f. qúænam precio&longs;a, aut uilia. ibid. <expan abbr="au­rũ">au­rum</expan> <expan abbr="quotã">quotam</expan> <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> <expan abbr="portion&etilde;">portionem</expan> in &longs;e habe­at 195 p. <expan abbr="argentũ">argentum</expan> <expan abbr="quotã">quotam</expan> auri & æris ibid. f. æs <expan abbr="quotã">quotam</expan> argenti 196 p. plum<expan abbr="bũ">bum</expan> <expan abbr="candidũ">candidum</expan>, <expan abbr="nigrũ">nigrum</expan>, <expan abbr="quotã">quotam</expan> <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> 197 m. metalla mi&longs;ta, quæ monetæ <expan abbr="no­minãtur">no­minantur</expan> quomodo <expan abbr="experi&etilde;dæ">experiendæ</expan> 197 f argenteæ ibid. aureæ 198 p. ex auro & <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> m. ex auro & ære 200 p. ex auro, <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan>, & ære 200 m. & inde ad Metalla facinoro&longs;i <expan abbr="quõdã">quondam</expan> damna ti</cell> <cell id="N292FE">17 f.</cell> </row> <row id="N29300"> <cell id="N29301">Metalla pura effodi &longs;æpe &longs;olere</cell> <cell id="N29303">76 m</cell> </row> <row id="N29305"> <cell id="N29306">Metalla qualia procreentur à natura</cell> <cell id="N29308">208 p.</cell> </row> <row id="N2930A"> <cell id="N2930B">Metalla <expan abbr="quõ">quom</expan> &longs;ecernantur</cell> <cell id="N29311">354 p.</cell> </row> <row id="N29313"> <cell id="N29314">Metalla <expan abbr="quõ">quom</expan> naturaliter mixta</cell> <cell id="N2931A">354 p.</cell> </row> <row id="N2931C"> <cell id="N2931D">Metalla Tha&longs;ia</cell> <cell id="N2931F">18 p.</cell> </row> <row id="N29321"> <cell id="N29322">Metalla utrum in numero bonorum habenda</cell> <cell id="N29324">13 m.</cell> </row> <row id="N29326"> <cell id="N29327">Metallorum detrimenta in excoctio nibus</cell> <cell id="N29329">174 f. & inde</cell> </row> <row id="N2932B"> <cell id="N2932C"><expan abbr="Metallorũ">Metallorum</expan> effo&longs;&longs;ionis defen&longs;io</cell> <cell id="N29331">8 m.</cell> </row> <row id="N29333"> <cell id="N29334"><expan abbr="Metallorũ">Metallorum</expan> fo&longs;&longs;io <expan abbr="quondã">quondam</expan> uetita</cell> <cell id="N2933D">5 m.</cell> </row> <row id="N2933F"> <cell id="N29340">Metallorum &longs;ecretionem quinam &longs;u&longs;cipiant</cell> <cell id="N29342">208 f.</cell> </row> <row id="N29344"> <cell id="N29345">Metallica hone&longs;táne &longs;it</cell> <cell id="N29347">15 m.</cell> </row> <row id="N29349"> <cell id="N2934A">Metallicæ rei utilitas</cell> <cell id="N2934C">14 f.</cell> </row> <row id="N2934E"> <cell id="N2934F">Metallica materia <expan abbr="quónã">quónam</expan> <expan abbr="cõgeratur">congeratur</expan> 71 p. &qring;modo & ubi inueniatur</cell> <cell id="N29359">76 m</cell> </row> <row id="N2935B"> <cell id="N2935C">Metallica materia quib. <expan abbr="in&longs;trum&etilde;tis">in&longs;trumentis</expan><pb xlink:href="001/01/566.jpg"/>extrahatur uel euehatur</cell> <cell id="N29365">110 m.</cell> </row> <row id="N29367"> <cell id="N29368">Metallica materia <expan abbr="qñ">quando</expan> di&longs;cernatur, & ubi, à peritis metallicis</cell> <cell id="N2936E">208 m.</cell> </row> <row id="N29370"> <cell id="N29371">Metallica multos ditatos fui&longs;&longs;e</cell> <cell id="N29373">2 f.</cell> </row> <row id="N29375"> <cell id="N29376">Metallica utilis ne &longs;it</cell> <cell id="N29378">2 p.</cell> </row> <row id="N2937A"> <cell id="N2937B">Metallicus <expan abbr="quarũ">quarum</expan> rerum peritus e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N29381">1 p.</cell> </row> <row id="N29383"> <cell id="N29384">Metallicus qualis e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N29386">28 p.</cell> </row> <row id="N29388"> <cell id="N29389">Metallico ante fo&longs;&longs;ionem &longs;eptem <expan abbr="cõ">con</expan>&longs;ideranda e&longs;&longs;e</cell> <cell id="N2938F">21 m.</cell> </row> <row id="N29391"> <cell id="N29392">Metallico, qui &longs;olus impen&longs;as facit, quid agendum</cell> <cell id="N29394">19 f.</cell> </row> <row id="N29396"> <cell id="N29397">Metallici quales e&longs;&longs;e debeant</cell> <cell id="N29399">19 p.</cell> </row> <row id="N2939B"> <cell id="N2939C">Metallici qui uocentur</cell> <cell id="N2939E">17 f. 18 p.</cell> </row> <row id="N293A0"> <cell id="N293A1">Metallicorum arbitri & iudices</cell> <cell id="N293A3">16 f.</cell> </row> <row id="N293A5"> <cell id="N293A6"><expan abbr="Metallicorũ">Metallicorum</expan> <expan abbr="cãtus">cantus</expan> et labor qualis</cell> <cell id="N293AF">79 f</cell> </row> <row id="N293B1"> <cell id="N293B2"><expan abbr="Metallicorũ">Metallicorum</expan> diuitiæ quales</cell> <cell id="N293B7">15 m</cell> </row> <row id="N293B9"> <cell id="N293BA">Metallicorum labores leui&longs;&longs;imi duo</cell> <cell id="N293BC">19 m:</cell> </row> <row id="N293BE"> <cell id="N293BF">Metallicorum mala & morbi</cell> <cell id="N293C1">172 p.</cell> </row> <row id="N293C3"> <cell id="N293C4">Metallicorum officia</cell> <cell id="N293C6">65 f.</cell> </row> <row id="N293C8"> <cell id="N293C9">Metallicorum quæ&longs;tus qualis</cell> <cell id="N293CB">17 m.</cell> </row> <row id="N293CD"> <cell id="N293CE">Metallicos <expan abbr="nõ">non</expan> uiles e&longs;&longs;e homines, &longs;ed duros, & ad munera militiæ idone­os</cell> <cell id="N293D4">18 m</cell> </row> <row id="N293D6"> <cell id="N293D7">Metallicis cur &longs;umptus communes conducant</cell> <cell id="N293D9">20 m.</cell> </row> <row id="N293DB"> <cell id="N293DC">Metallicis qui communiter impen­&longs;as faciunt, quid agendum</cell> <cell id="N293DE">20 p.</cell> </row> <row id="N293E0"> <cell id="N293E1"><expan abbr="Meti&etilde;di">Metiendi</expan> <expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> duplicem e&longs;&longs;e</cell> <cell id="N293EA">103 p.</cell> </row> <row id="N293EC"> <cell id="N293ED"><expan abbr="Miniũ">Minium</expan> <expan abbr="&longs;ecũdariũ">&longs;ecundarium</expan> <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N293FA">184 m</cell> </row> <row id="N293FC"> <cell id="N293FD">Minij puluis lethalis</cell> <cell id="N293FF">172 m</cell> </row> <row id="N29401"> <cell id="N29402">Mi&longs;turæ in uenis experiendis cura qualis</cell> <cell id="N29404">188 f. & in &longs;equentibus</cell> </row> <row id="N29406"> <cell id="N29407">Mi&longs;y in uenis æris &longs;ignum</cell> <cell id="N29409">78 m</cell> </row> <row id="N2940B"> <cell id="N2940C">Mi&longs;y materia <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij</cell> <cell id="N29412">462 m</cell> </row> <row id="N29414"> <cell id="N29415">Modiolus rotæ quid</cell> <cell id="N29417">119 p.</cell> </row> <row id="N29419"> <cell id="N2941A">Modulus quid 114. m. eiusque differentiæ</cell> <cell id="N2941C">114 m.</cell> </row> <row id="N2941E"> <cell id="N2941F">Modulus quo &longs;al&longs;æ portantur ad ca&longs;as &longs;alinarum</cell> <cell id="N29421">445 f.</cell> </row> <row id="N29423"> <cell id="N29424">Mola à capris uer&longs;ata</cell> <cell id="N29426">230 f.</cell> </row> <row id="N29428"> <cell id="N29429">Mola lapis <expan abbr="quidã">quidam</expan> molaris propriè dictus</cell> <cell id="N2942F">231 p.</cell> </row> <row id="N29431"> <cell id="N29432"><expan abbr="Molarũ">Molarum</expan> quibus uenæ quædam mo­luntur de&longs;criptio</cell> <cell id="N29437">229 f.</cell> </row> <row id="N29439"> <cell id="N2943A">Molæ cuiu&longs;dam quæ auri uenam &longs;i­mul tundat, molat, lauandoque pur­get, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2943C">232 f.</cell> </row> <row id="N2943E"> <cell id="N2943F">Molendi rationes: prima, <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="aqua­rũ">aqua­rum</expan> impetus <expan abbr="circũagit">circumagit</expan> 229 f. &longs;ecunda, cuius rota ab equis, aut a&longs;inis, aut ca pris uer&longs;atur: tertia cuius <expan abbr="orb&etilde;">orbem</expan> <expan abbr="calcã">calcan</expan>tes <expan abbr="circũagunt">circunagunt</expan>: quarta, quæ manib. <expan abbr="circũacta">circumacta</expan> uer&longs;atur 232. quinta, quæ uno eodemque <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> auri <expan abbr="uenã">uenam</expan> tun­dit, molit, lauando purgat</cell> <cell id="N29465">234</cell> </row> <row id="N29467"> <cell id="N29468">Molybdæna additamentum</cell> <cell id="N2946A">184 m.</cell> </row> <row id="N2946C"> <cell id="N2946D">Molybdæna aurum in &longs;e continens quomodo excoquenda</cell> <cell id="N2946F">326 m.</cell> </row> <row id="N29471"> <cell id="N29472">Molybdæna nociua catillis 182 f. <expan abbr="au­rũ">au­rum</expan> item & argentum &longs;orbet</cell> <cell id="N29478">ibi.</cell> </row> <row id="N2947A"> <cell id="N2947B">Monetæ quomodo experiendæ 197 f. argenteæ ibid. aureæ</cell> <cell id="N2947D">198 p.</cell> </row> <row id="N2947F"> <cell id="N29480">Monetariorum aurum quam <expan abbr="purũ">purum</expan> e&longs;&longs;e debeat</cell> <cell id="N29486">366 f.</cell> </row> <row id="N29488"> <cell id="N29489">Montes cur <expan abbr="dimetiãtur">dimetiantur</expan> metallici</cell> <cell id="N2948F">88 p</cell> </row> <row id="N29491"> <cell id="N29492">Montes quinam fodiendi</cell> <cell id="N29494">21 f. 22 p.</cell> </row> <row id="N29496"> <cell id="N29497">Montium <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> ruinæ</cell> <cell id="N2949D">173 m.</cell> </row> <row id="N2949F"> <cell id="N294A0">Montium uaria genera</cell> <cell id="N294A2">21 f.</cell> </row> <row id="N294A4"> <cell id="N294A5">Morbi metallicorum</cell> <cell id="N294A7">172 p.</cell> </row> <row id="N294A9"> <cell id="N294AA"><expan abbr="Mortariolorũ">Mortariolorum</expan> differentiæ & u&longs;us</cell> <cell id="N294AF">183 (p. f.</cell> </row> <row id="N294B1"> <cell id="N294B2">Mortis humanæ omne elementum particeps</cell> <cell id="N294B4">13 p.</cell> </row> <row id="N294B6"> <cell id="N294B7">Mundi &longs;ecundum metallicos diui&longs;io</cell> <cell id="N294B9">36 f.</cell> </row> <row id="N294BB"> <cell id="N294BC">Muri ualde dure&longs;centes igni quomodo extruendi</cell> <cell id="N294BE">443 f</cell> </row> <row id="N294C0"> <cell id="N294C1">Mydas metallicus</cell> <cell id="N294C3">20 m.</cell> </row> <row id="N294C5"> <cell id="N294C6">N</cell> <cell id="N294C8"/> </row> <row id="N294C9"> <cell id="N294CA">Neu&longs;olæ fodinæ in Carpatho <expan abbr="mõte">monte</expan> </cell> <cell id="N294D0">(225 f.</cell> </row> <row id="N294D2"> <cell id="N294D3">Nicias Athenien&longs;is</cell> <cell id="N294D5">19 m.</cell> </row> <row id="N294D7"> <cell id="N294D8">Nitrariæ Nili</cell> <cell id="N294DA">453 p.</cell> </row> <row id="N294DC"> <cell id="N294DD">Nitrum factitium quid</cell> <cell id="N294DF">324 p</cell> </row> <row id="N294E1"> <cell id="N294E2">Nitrum materia uitri</cell> <cell id="N294E4">470 f.</cell> </row> <row id="N294E6"> <cell id="N294E7">Nitrum natiuum, factitium</cell> <cell id="N294E9">453 f.</cell> </row> <row id="N294EB"> <cell id="N294EC"><expan abbr="Nitrũ">Nitrum</expan> quomodo conficiatur</cell> <cell id="N294F1">452 f.</cell> </row> <row id="N294F3"> <cell id="N294F4">O</cell> <cell id="N294F6"/> </row> <row id="N294F7"> <cell id="N294F8">Ochra additamentum</cell> <cell id="N294FA">184 m.</cell> </row> <row id="N294FC"> <cell id="N294FD">Ochra <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis permi&longs;ta quomodo <pb xlink:href="001/01/567.jpg"/>excipiatur</cell> <cell id="N29507">469 f.</cell> </row> <row id="N29509"> <cell id="N2950A">Officina in qua argentum ab ære &longs;e­paratur 393 p. eius pars prima 393 p. &longs;ecunda 406 m. f.</cell> <cell id="N2950C"/> </row> <row id="N2950D"> <cell id="N2950E">Officina in qua aurum uel <expan abbr="plumbũ">plumbum</expan> ab argento &longs;eparatur</cell> <cell id="N29514">369 f.</cell> </row> <row id="N29516"> <cell id="N29517">Officina in qua uenæ excoquuntur</cell> <cell id="N29519">285 m.</cell> </row> <row id="N2951B"> <cell id="N2951C">Officinæ uitrariæ celeberrimæ</cell> <cell id="N2951E">477</cell> </row> <row id="N29520"> <cell id="N29521">Officina: quære plura in fornax & focus</cell> <cell id="N29523"/> </row> <row id="N29524"> <cell id="N29525">Ollæ fictiles in quibus &longs;al coquitur</cell> <cell id="N29527">448 f. ferreæ 449 f.</cell> </row> <row id="N29529"> <cell id="N2952A">Ollæ in quibus &longs;ulfur <expan abbr="cõficitur">conficitur</expan> </cell> <cell id="N29530">465 f</cell> </row> <row id="N29532"> <cell id="N29533">Ollæ in quibus halinitrum coqui­tur</cell> <cell id="N29535">455 f.</cell> </row> <row id="N29537"> <cell id="N29538">Ollæ, quarum u&longs;us e&longs;t in uenis exco­quendis, quales</cell> <cell id="N2953A">216 m. f</cell> </row> <row id="N2953C"> <cell id="N2953D">Ollæ uentro&longs;æ in quibus conficitur & coquitur materia uitri</cell> <cell id="N2953F">472 p</cell> </row> <row id="N29541"> <cell id="N29542">Operarij cur interdum colla obtorta gerant</cell> <cell id="N29544">87 m.</cell> </row> <row id="N29546"> <cell id="N29547">Operarij quomodo ad laborem ex­citandi</cell> <cell id="N29549">19 f.</cell> </row> <row id="N2954B"> <cell id="N2954C">Operarij quot nam &longs;int mittendi in operas</cell> <cell id="N2954E">19 m.</cell> </row> <row id="N29550"> <cell id="N29551"><expan abbr="Operariorũ">Operariorum</expan> <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> officia 69 f. & <expan abbr="laborũ">laborum</expan> per horas di&longs;tributio</cell> <cell id="N2955E">69 f</cell> </row> <row id="N29560"> <cell id="N29561">Operariorum morbi ex halitibus ueneno&longs;is</cell> <cell id="N29563">81 m.</cell> </row> <row id="N29565"> <cell id="N29566">Operariorum pericula</cell> <cell id="N29568">82 f.</cell> </row> <row id="N2956A"> <cell id="N2956B"><expan abbr="Operariorũ">Operariorum</expan> præcipua genera</cell> <cell id="N29570">70 m.</cell> </row> <row id="N29572"> <cell id="N29573">Operariorum ualetudinis ratio ha­benda</cell> <cell id="N29575">81 p.</cell> </row> <row id="N29577"> <cell id="N29578">Operculi magni, cuius u&longs;us e&longs;t in &longs;e­cretione plumbi ab auro uel argento de&longs;criptio</cell> <cell id="N2957A">371 m.</cell> </row> <row id="N2957C"> <cell id="N2957D"><expan abbr="Operim&etilde;ti">Operimenti</expan>, cuius u&longs;us e&longs;t in &longs;ecretio­ne plumbi ab auro uel argento de &longs;criptio</cell> <cell id="N29582">371 f.</cell> </row> <row id="N29584"> <cell id="N29585">Orbiculi &longs;iphonum</cell> <cell id="N29587">134 m.</cell> </row> <row id="N29589"> <cell id="N2958A">Origo uenarum quid</cell> <cell id="N2958C">48 m</cell> </row> <row id="N2958E"> <cell id="N2958F">Ornithiæ uenti</cell> <cell id="N29591">38 p.</cell> </row> <row id="N29593"> <cell id="N29594"> <foreign lang="el">o\rqogw/nion tri/gwnon</foreign> </cell> <cell id="N2959A">88 f.</cell> </row> <row id="N2959C"> <cell id="N2959D">Os &longs;piritale</cell> <cell id="N2959F">161 p.</cell> </row> <row id="N295A1"> <cell id="N295A2"><expan abbr="O&longs;&longs;iũ">O&longs;&longs;ium</expan> <expan abbr="animantiũ">animantium</expan> u&longs;us in catillis</cell> <cell id="N295AB">182 m</cell> </row> <row id="N295AD"> <cell id="N295AE"><expan abbr="O&longs;&longs;iũ">O&longs;&longs;ium</expan> u&longs;us in <expan abbr="cõficiendis">conficiendis</expan> te&longs;tis</cell> <cell id="N295B7">386 p.</cell> </row> <row id="N295B9"> <cell id="N295BA">O&longs;tiolum cuniculorum quid</cell> <cell id="N295BC">85 p</cell> </row> <row id="N295BE"> <cell id="N295BF">Oui albuminis u&longs;us in catillis</cell> <cell id="N295C1">182 f.</cell> </row> <row id="N295C3"> <cell id="N295C4"> <foreign lang="el">o\cogw/nion tri/gwnon</foreign> </cell> <cell id="N295CA">88 f.</cell> </row> <row id="N295CC"> <cell id="N295CD">P</cell> <cell id="N295CF"/> </row> <row id="N295D0"> <cell id="N295D1">Palorum cuneatorum quorum u&longs;us e&longs;t in putei &longs;tructura de&longs;criptio</cell> <cell id="N295D3">118</cell> </row> <row id="N295D5"> <cell id="N295D6">Panes ex lapidib. æro&longs;is quomodo torreantur 282 m. ex lapide fi&longs;&longs;ili quomodo</cell> <cell id="N295D8">283 m.</cell> </row> <row id="N295DA"> <cell id="N295DB">Panes ex pyrite conflati additamen­tum</cell> <cell id="N295DD">184 f.</cell> </row> <row id="N295DF"> <cell id="N295E0">Panes ex pyrite uel cadmia conflati</cell> <cell id="N295E2">282 m.</cell> </row> <row id="N295E4"> <cell id="N295E5">Panes ex ramentis &qring;modo fiant 437 f. ex &longs;pinis quomodo fiant</cell> <cell id="N295E7">434</cell> </row> <row id="N295E9"> <cell id="N295EA">Panes fathi&longs;centes qui, & unde dicti</cell> <cell id="N295EC">417 f.</cell> </row> <row id="N295EE"> <cell id="N295EF"><expan abbr="Pañus">Pannus</expan> nodulis plenus <expan abbr="ext&etilde;&longs;us">exten&longs;us</expan> </cell> <cell id="N295F8">264 m</cell> </row> <row id="N295FA"> <cell id="N295FB">Panni uiridis u&longs;us in <expan abbr="lauãda">lauanda</expan> materia metallica</cell> <cell id="N29601">263 f.</cell> </row> <row id="N29603"> <cell id="N29604">Partium <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> ius quomodo ac­quiratur uel amittatur</cell> <cell id="N2960A">64 f.</cell> </row> <row id="N2960C"> <cell id="N2960D">Pa&longs;&longs;us metallicus</cell> <cell id="N2960F">55 m</cell> </row> <row id="N29611"> <cell id="N29612">Pecunia ad quid inuenta</cell> <cell id="N29614">12 f. 15. p</cell> </row> <row id="N29616"> <cell id="N29617">Pellium taurinarum u&longs;us in lauanda materia metallica</cell> <cell id="N29619">262 p.</cell> </row> <row id="N2961B"> <cell id="N2961C">Perones <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> aquas</cell> <cell id="N29626">172</cell> </row> <row id="N29628"> <cell id="N29629">Perticæ cortinarum quales</cell> <cell id="N2962B">444 m</cell> </row> <row id="N2962D"> <cell id="N2962E">Pes metallicus</cell> <cell id="N29630">55 m.</cell> </row> <row id="N29632"> <cell id="N29633">Philo&longs;ophi, alij pauperes, alij item di uites</cell> <cell id="N29635">11 m.</cell> </row> <row id="N29637"> <cell id="N29638">Phocion auri contemptor</cell> <cell id="N2963A">6 p. 11 m.</cell> </row> <row id="N2963C"> <cell id="N2963D">Pigmenta ad quid utilia</cell> <cell id="N2963F">14 f.</cell> </row> <row id="N29641"> <cell id="N29642">Pilum cui dentes</cell> <cell id="N29644">386 m.</cell> </row> <row id="N29646"> <cell id="N29647">Pilum excoctorum</cell> <cell id="N29649">308 p.</cell> </row> <row id="N2964B"> <cell id="N2964C">Pilum &longs;iphonum</cell> <cell id="N2964E">134 m.</cell> </row> <row id="N29650"> <cell id="N29651">Pili quo franguntur panes ærei de­&longs;criptio</cell> <cell id="N29653">401 f.</cell> </row> <row id="N29655"> <cell id="N29656">Pilæ</cell> <cell id="N29658">148 f.</cell> </row> <row id="N2965A"> <cell id="N2965B">Pilarum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N2965D">148 p. & inde</cell> </row> <row id="N2965F"> <cell id="N29660">Pila æqualiter lata <expan abbr="excoctorũ">excoctorum</expan> </cell> <cell id="N29666">308 p.</cell> </row> <row id="N29668"> <cell id="N29669">Pila, quibus uenæ plumbi, item cati­ni tunduntur</cell> <cell id="N2966B">374 f.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/568.jpg"/> <row id="N29670"> <cell id="N29671">Pila uda, &longs;icca quæ uocentur</cell> <cell id="N29673">246 p</cell> </row> <row id="N29675"> <cell id="N29676">Pilorum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29678">134 p. & inde</cell> </row> <row id="N2967A"> <cell id="N2967B">Pilorum quibus uenæ tunduntur de &longs;criptio</cell> <cell id="N2967D">220 m.</cell> </row> <row id="N2967F"> <cell id="N29680">Pinnæ rotarum</cell> <cell id="N29682">133 p.</cell> </row> <row id="N29684"> <cell id="N29685">Pi&longs;tillorum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29687">183 m.</cell> </row> <row id="N29689"> <cell id="N2968A">Plana Boemiæ oppidum</cell> <cell id="N2968C">173 p.</cell> </row> <row id="N2968E"> <cell id="N2968F">Plau&longs;trum</cell> <cell id="N29691">127 f.</cell> </row> <row id="N29693"> <cell id="N29694">Plinius de lotura metallorum</cell> <cell id="N29696">265 f.</cell> </row> <row id="N29698"> <cell id="N29699">Plumbum ab argento quomodo &longs;e­parandum</cell> <cell id="N2969B">369 f. 417 m.</cell> </row> <row id="N2969D"> <cell id="N2969E">Plumbum ab auro uel argento quo­modo &longs;ecernendum</cell> <cell id="N296A0">370 m.</cell> </row> <row id="N296A2"> <cell id="N296A3">Plumbum una cum argento ab ære quomodo &longs;eparandum</cell> <cell id="N296A5">411 m</cell> </row> <row id="N296A7"> <cell id="N296A8">Plumbum additamentum</cell> <cell id="N296AA">184 m. f</cell> </row> <row id="N296AC"> <cell id="N296AD">Plumbum candidum ex qua materia fiat</cell> <cell id="N296AF">78 m. 246 p. 266 f.</cell> </row> <row id="N296B1"> <cell id="N296B2">Plumbum candidum quomodo ex­coquatur</cell> <cell id="N296B4">329 f. & inde</cell> </row> <row id="N296B6"> <cell id="N296B7">Plumbum cinereum argenti in uenis &longs;ignum</cell> <cell id="N296B9">78 p.</cell> </row> <row id="N296BB"> <cell id="N296BC">Plumbum cinereum argenti <expan abbr="tectũ">tectum</expan> dictum</cell> <cell id="N296C2">78 m.</cell> </row> <row id="N296C4"> <cell id="N296C5">Plumbum <expan abbr="cinereũ">cinereum</expan> quomodo exco­quendum</cell> <cell id="N296CB">326 m. 349 m.</cell> </row> <row id="N296CD"> <cell id="N296CE">Plumbum in experiendis uenis qua­le requiratur</cell> <cell id="N296D0">188 p.</cell> </row> <row id="N296D2"> <cell id="N296D3">Plumbum in globulos redactum ad ditamentum 184 m. item in cine­rem re&longs;olutum</cell> <cell id="N296D5">ibid.</cell> </row> <row id="N296D7"> <cell id="N296D8"><expan abbr="Plumbũin">Plumbunin</expan> quibus catillis &longs;eparetur ab argento</cell> <cell id="N296DD">181 p</cell> </row> <row id="N296DF"> <cell id="N296E0">Plumbum nigrum quomodo exco­quendum</cell> <cell id="N296E2">329 m.</cell> </row> <row id="N296E4"> <cell id="N296E5">Plumbum quantum argenti in &longs;e ha­beat, cogno&longs;cere</cell> <cell id="N296E7">193 m.</cell> </row> <row id="N296E9"> <cell id="N296EA">Plumbum Villacen&longs;e</cell> <cell id="N296EC">188 p</cell> </row> <row id="N296EE"> <cell id="N296EF">Plumbum unde fiat</cell> <cell id="N296F1">76 m.</cell> </row> <row id="N296F3"> <cell id="N296F4">Plumbi candidi uena quomodo ex­perienda</cell> <cell id="N296F6">193 f.</cell> </row> <row id="N296F8"> <cell id="N296F9">Plumbi candidi in uenis &longs;igna &longs;ingularia</cell> <cell id="N296FB">78 m.</cell> </row> <row id="N296FD"> <cell id="N296FE">Plumbi candidi uena <expan abbr="cõtu&longs;a">contu&longs;a</expan> quomodo in farinam molatur</cell> <cell id="N29704">229 f.</cell> </row> <row id="N29706"> <cell id="N29707">Plumbi <expan abbr="cãdidi">candidi</expan> uena quomodo pilis tundatur 247 f. quomodo & ubi u­ratur</cell> <cell id="N2970D">214 f. nigri 215 f.</cell> </row> <row id="N2970F"> <cell id="N29710"><expan abbr="Plũbi">Plumbi</expan> <expan abbr="cãdidi">candidi</expan> qualis uena <expan abbr="e&etilde;">essentia</expan> &longs;oleat</cell> <cell id="N2971D">80</cell> </row> <row id="N2971F"> <cell id="N29720"><expan abbr="Plũbi">Plumbi</expan> cinis &qring;modo conficiatur</cell> <cell id="N29725">186 p</cell> </row> <row id="N29727"> <cell id="N29728">Plumbi cinerei uena quomodo experienda</cell> <cell id="N2972A">194 p.</cell> </row> <row id="N2972C"> <cell id="N2972D">Plumbi <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> partitio qualis</cell> <cell id="N29733">63 p</cell> </row> <row id="N29735"> <cell id="N29736">Plumbi mala</cell> <cell id="N29738">8 p.</cell> </row> <row id="N2973A"> <cell id="N2973B">Plumbi nigri & argenti <expan abbr="cõmune">commune</expan> in uenis &longs;ignum</cell> <cell id="N29741">78 m.</cell> </row> <row id="N29743"> <cell id="N29744">Plumbi nigri uena quomodo expe­rienda 193 p. quomodo & que cito ex coquatur</cell> <cell id="N29746">318 m. 319 f.</cell> </row> <row id="N29748"> <cell id="N29749">Plumbi u&longs;us maximus in <expan abbr="&longs;ecern&etilde;do">&longs;ecernendo</expan> argento ab ære</cell> <cell id="N2974F">405 m</cell> </row> <row id="N29751"> <cell id="N29752">Plumbago fo&longs;&longs;ilis argenti & plumbi nigri commune &longs;ignum</cell> <cell id="N29754">78 m</cell> </row> <row id="N29756"> <cell id="N29757">Plumbeæ ma&longs;&longs;æ, ex quibus <expan abbr="argentũ">argentum</expan> à plumbo &longs;eparandum, quomodo præparandæ</cell> <cell id="N2975D">399 m. 403 f.</cell> </row> <row id="N2975F"> <cell id="N29760"><expan abbr="Plũbeus">Plumbeus</expan> lapis, quære lapis <expan abbr="plũbeus">plumbeus</expan> </cell> <cell id="N29769"/> </row> <row id="N2976A"> <cell id="N2976B"><expan abbr="Plũbei">Plumbei</expan> globuli quomodo fiant</cell> <cell id="N29770">188 p</cell> </row> <row id="N29772"> <cell id="N29773"> <foreign lang="el">w_neumapkai\</foreign> machinæ</cell> <cell id="N29779">159 p.</cell> </row> <row id="N2977B"> <cell id="N2977C">Polonorum excoquendi ratio</cell> <cell id="N2977E">320 f.</cell> </row> <row id="N29780"> <cell id="N29781">Polonorum focus in quo excoquuntur uenæ</cell> <cell id="N29783">320 f.</cell> </row> <row id="N29785"> <cell id="N29786">Puteorum fodinæ</cell> <cell id="N29788">280 m.</cell> </row> <row id="N2978A"> <cell id="N2978B">Polymne&longs;tor auri cupidus</cell> <cell id="N2978D">6 m. 12 m.</cell> </row> <row id="N2978F"> <cell id="N29790">Pondera duplicia, maiora, & minora</cell> <cell id="N29792">190 m.</cell> </row> <row id="N29794"> <cell id="N29795"><expan abbr="Põderũ">Ponderum</expan> <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> <expan abbr="cõ&longs;ideratio">con&longs;ideratio</expan> </cell> <cell id="N297A2">204 f</cell> </row> <row id="N297A4"> <cell id="N297A5">Pompholyx nigra pernicio&longs;a</cell> <cell id="N297A7">172 m.</cell> </row> <row id="N297A9"> <cell id="N297AA">Præfecti fodinæ officium</cell> <cell id="N297AC">68 p.</cell> </row> <row id="N297AE"> <cell id="N297AF">Præfecti metallorum officium</cell> <cell id="N297B1">65 f.</cell> </row> <row id="N297B3"> <cell id="N297B4">Præfecti metallorum quales</cell> <cell id="N297B6">18 p.</cell> </row> <row id="N297B8"> <cell id="N297B9">Præ&longs;es à <expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> cu&longs;tos dictus</cell> <cell id="N297BF">69 p</cell> </row> <row id="N297C1"> <cell id="N297C2">Præ&longs;es fodinæ ubi habitet</cell> <cell id="N297C4">71. p</cell> </row> <row id="N297C6"> <cell id="N297C7">Præ&longs;idis fodinarum officium</cell> <cell id="N297C9">69 p.</cell> </row> <row id="N297CB"> <cell id="N297CC">Præ&longs;ides <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> &longs;raudulenti quo­modo puniantur</cell> <cell id="N297D2">17 p.</cell> </row> <row id="N297D4"> <cell id="N297D5">Priamus metallicus</cell> <cell id="N297D7">20 m.</cell> </row> <row id="N297D9"> <cell id="N297DA">Pro&longs;cribendi dominos partium mo­dus</cell> <cell id="N297DC">65 p.</cell> </row> <row id="N297DE"> <cell id="N297DF">Puluis ex quo fit halinitrum</cell> <cell id="N297E3">454 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/569.jpg"/> <row id="N297E8"> <cell id="N297E9">Puluis fodinarum &longs;iccus quos mor­bos generet</cell> <cell id="N297EB">172 p.</cell> </row> <row id="N297ED"> <cell id="N297EE">Pulueris ad excoctorum fornaces <expan abbr="cõ">con</expan>&longs;truendas nece&longs;&longs;arij præparatio</cell> <cell id="N297F4">304 f. 309 p. 314 m.</cell> </row> <row id="N297F6"> <cell id="N297F7">Puluerum confectiones, quorum u &longs;us e&longs;t in auro excoquendo</cell> <cell id="N297F9">324 f. & inde in &longs;equentibus.</cell> </row> <row id="N297FB"> <cell id="N297FC">Puluerum pro experiendis uenis <expan abbr="cõ­po&longs;itiones">con­po&longs;itiones</expan> quære additamentorum compo&longs;itiones</cell> <cell id="N29802"/> </row> <row id="N29803"> <cell id="N29804">Puteus quid 71m. qualis & quantus fiat</cell> <cell id="N29806">71 m.</cell> </row> <row id="N29808"> <cell id="N29809">Puteus &longs;olitarius quid</cell> <cell id="N2980B">81 m.</cell> </row> <row id="N2980D"> <cell id="N2980E">Puteus qui lacunæ loco e&longs;t</cell> <cell id="N29810">82 m</cell> </row> <row id="N29812"> <cell id="N29813">Putei quibus in&longs;trumentis perforentur</cell> <cell id="N29815">109 m.</cell> </row> <row id="N29817"> <cell id="N29818">Putei unde nomina &longs;ortiantur</cell> <cell id="N2981A">29 p.</cell> </row> <row id="N2981C"> <cell id="N2981D">Puteorum fodiendorum &longs;igna</cell> <cell id="N2981F">75 p. & inde</cell> </row> <row id="N29821"> <cell id="N29822">Puteorum fo&longs;&longs;ionem quid impediat</cell> <cell id="N29824">173 f.</cell> </row> <row id="N29826"> <cell id="N29827">Puteorum genera, recti, & obliqui 71 m. recti 72. obliqui 73 genera alia</cell> <cell id="N29829">82 m.</cell> </row> <row id="N2982B"> <cell id="N2982C"><expan abbr="Puteorũ">Puteorum</expan> halitus uiro&longs;us quomodo expellatur</cell> <cell id="N29831">81 p.</cell> </row> <row id="N29833"> <cell id="N29834">Puteorum profundorum &longs;ub&longs;tructiones</cell> <cell id="N29836">83 m.</cell> </row> <row id="N29838"> <cell id="N29839"><expan abbr="Puteorũ">Puteorum</expan> &longs;tructuræ con­</cell> </row> <row id="N2983E"> <cell id="N2983F">&longs;ideratio</cell> <cell id="N29841">82 m.</cell> </row> <row id="N29843"> <cell id="N29844">Puteorum u&longs;us</cell> <cell id="N29846">81 m. f.</cell> </row> <row id="N29848"> <cell id="N29849">Putealis ca&longs;a ad quid conducat</cell> <cell id="N2984B">71 p.</cell> </row> <row id="N2984D"> <cell id="N2984E">Puteales aquæ minus aptæ ad &longs;alem inde conficiendum</cell> <cell id="N29850">439 f.</cell> </row> <row id="N29852"> <cell id="N29853">Puteolorum fodinæ</cell> <cell id="N29855">400 m</cell> </row> <row id="N29857"> <cell id="N29858">Pygmalion auri cupidus</cell> <cell id="N2985A">6 m. 12 m.</cell> </row> <row id="N2985C"> <cell id="N2985D">Pyræ in qua uenæ uruntur extructio</cell> <cell id="N2985F">215 p.</cell> </row> <row id="N29861"> <cell id="N29862">Pyrites <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N29868">184 f. & inde</cell> </row> <row id="N2986A"> <cell id="N2986B">Pyrites æro&longs;us <expan abbr="melãteriæ">melanteriæ</expan> parens 78 m. item atramenti &longs;utorij, ibid.</cell> <cell id="N29871"/> </row> <row id="N29872"> <cell id="N29873">Pyrites qui aurum in &longs;e continet quo modo excoquendus</cell> <cell id="N29875">324 m. 325 m.</cell> </row> <row id="N29877"> <cell id="N29878">Pyritis natura in additamentis</cell> <cell id="N2987A">184 f.</cell> </row> <row id="N2987C"> <cell id="N2987D">Pyritæ <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in &longs;e <expan abbr="cõtinentes">continentes</expan> quo­modo excoquantur</cell> <cell id="N29887">326 f. 329 p.</cell> </row> <row id="N29889"> <cell id="N2988A">Pyritæ atramento&longs;i</cell> <cell id="N2988C">465 p. &longs;ulfuro&longs;i (468 p.</cell> </row> <row id="N2988E"> <cell id="N2988F">Pyritæ auri <expan abbr="cõtinentes">continentes</expan> </cell> <cell id="N29895">76 f.</cell> </row> <row id="N29897"> <cell id="N29898">Pyritæ experimenta, utrum <expan abbr="aurũ">aurum</expan> in &longs;e contineat, an non</cell> <cell id="N298A0">191 p.</cell> </row> <row id="N298A2"> <cell id="N298A3">Pyritæ in fornacula <expan abbr="exco&quetilde;dæ">excoquendæ</expan> mo­dus</cell> <cell id="N298A9">eo.</cell> </row> <row id="N298AB"> <cell id="N298AC">Pyritæ panes <expan abbr="quõ">quom</expan> torreantur</cell> <cell id="N298B2">282 m.</cell> </row> <row id="N298B4"> <cell id="N298B5">Pyritæ, in quibus alumen, quomodo urantur</cell> <cell id="N298B7">460 f.</cell> </row> <row id="N298B9"> <cell id="N298BA">Pyrites quomodo uratur</cell> <cell id="N298BC">214 p. 215 f. & inde</cell> </row> <row id="N298BE"> <cell id="N298BF">Q</cell> <cell id="N298C1"/> </row> <row id="N298C2"> <cell id="N298C3">Quadratum metallicum</cell> <cell id="N298C5">57 m.</cell> </row> <row id="N298C7"> <cell id="N298C8">Quaternæ &longs;iliquæ <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> <expan abbr="põdus">pondus</expan> </cell> <cell id="N298D2">205 f</cell> </row> <row id="N298D4"> <cell id="N298D5">R</cell> <cell id="N298D7"/> </row> <row id="N298D8"> <cell id="N298D9">Radij rotæ quid</cell> <cell id="N298DB">112 m. 119 m.</cell> </row> <row id="N298DD"> <cell id="N298DE">Ramentum duplex</cell> <cell id="N298E0">437 f.</cell> </row> <row id="N298E2"> <cell id="N298E3">Ramentorum auri lauandorum rati­ones</cell> <cell id="N298E5">256 p. & inde</cell> </row> <row id="N298E7"> <cell id="N298E8"><expan abbr="Ram&etilde;ta">Ramenta</expan> <expan abbr="quõ">quom</expan> in panes <expan abbr="redigãtur">redigantur</expan> </cell> <cell id="N298F5">437 f</cell> </row> <row id="N298F7"> <cell id="N298F8">Rame&longs;bergi Go&longs;elariæ interitus</cell> <cell id="N298FA">173</cell> </row> <row id="N298FC"> <cell id="N298FD">Ramus conuolutus</cell> <cell id="N298FF">248 m.</cell> </row> <row id="N29901"> <cell id="N29902">Rami abiegni conuoluti</cell> <cell id="N29904">272 m.</cell> </row> <row id="N29906"> <cell id="N29907">Ra&longs;trum bidens</cell> <cell id="N29909">282 p</cell> </row> <row id="N2990B"> <cell id="N2990C"><expan abbr="Ra&longs;trũ">Ra&longs;trum</expan> quinque dens <expan abbr="excoctorũ">excoctorum</expan> </cell> <cell id="N29915">308 p.</cell> </row> <row id="N29917"> <cell id="N29918">Rationes <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> quadripartitæ</cell> <cell id="N2991E">(68 m.</cell> </row> <row id="N29920"> <cell id="N29921">Recrementa auri, <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan>, æris plumbi, uitri, ferri, additamenta</cell> <cell id="N29927">184 m. f.</cell> </row> <row id="N29929"> <cell id="N2992A">Recrementa quomodo in panes redigantur</cell> <cell id="N2992C">436 p.</cell> </row> <row id="N2992E"> <cell id="N2992F">Rector machinæ</cell> <cell id="N29931">157 m.</cell> </row> <row id="N29933"> <cell id="N29934">Regis in metallis portio</cell> <cell id="N29936">57 f. & 58 p.</cell> </row> <row id="N29938"> <cell id="N29939"><expan abbr="Riuorũ">Riuorum</expan> auriferorum di&longs;tinctio</cell> <cell id="N2993E">54 m</cell> </row> <row id="N29940"> <cell id="N29941">Rota à capris uer&longs;ata</cell> <cell id="N29943">230 f.</cell> </row> <row id="N29945"> <cell id="N29946">Rota dentata</cell> <cell id="N29948">151 f.</cell> </row> <row id="N2994A"> <cell id="N2994B">Rota duplices <expan abbr="hab&etilde;s">habens</expan> pinnas</cell> <cell id="N29951">158 p.</cell> </row> <row id="N29953"> <cell id="N29954">Rota quæ à calcantibus uer&longs;atur</cell> <cell id="N29956">132 m. 155 p.</cell> </row> <row id="N29958"> <cell id="N29959">Rotæ radij, curuaturæ quid</cell> <cell id="N2995B">119 m.</cell> </row> <row id="N2995D"> <cell id="N2995E">Rotæ theca &longs;iue <expan abbr="loculamentũ">loculamentum</expan> </cell> <cell id="N29964">156 p.</cell> </row> <row id="N29966"> <cell id="N29967">Rutabulum</cell> <cell id="N29969">282 p.</cell> </row> <row id="N2996B"> <cell id="N2996C">Rutellum</cell> <cell id="N2996E">238 p. 239 p.</cell> </row> <row id="N29970"> <cell id="N29971"><expan abbr="Rutrũ">Rutrum</expan> cuius u&longs;us e&longs;t in <expan abbr="inc&etilde;dijs">incendijs</expan> </cell> <cell id="N2997A">308</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/570.jpg"/> <row id="N2997F"> <cell id="N29980">Rutrum excoctorum</cell> <cell id="N29982">308 p.</cell> </row> <row id="N29984"> <cell id="N29985">Rutrum ligneum quo agitatur materia metallica in canalibus</cell> <cell id="N29987">236 f</cell> </row> <row id="N29989"> <cell id="N2998A">Rutra metallica, eorumque de&longs;criptio</cell> <cell id="N2998C">110 p.</cell> </row> <row id="N2998E"> <cell id="N2998F">Rutri lignei quo uenæ lotæ agitan­tur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N29991">235 m</cell> </row> <row id="N29993"> <cell id="N29994">S</cell> <cell id="N29996"/> </row> <row id="N29997"> <cell id="N29998">Sacci &longs;uilli ad funem alligati</cell> <cell id="N2999A">126 m.</cell> </row> <row id="N2999C"> <cell id="N2999D">Saccorum u&longs;us 110 m. eorumque de&longs;criptio</cell> <cell id="N2999F">111 p.</cell> </row> <row id="N299A1"> <cell id="N299A2">Sal additamentum</cell> <cell id="N299A4">184 m. f.</cell> </row> <row id="N299A6"> <cell id="N299A7">Sal artificio &longs;us additamentum 184 m quot & quibus modis conficiatur</cell> <cell id="N299A9">185 m. & inde</cell> </row> <row id="N299AB"> <cell id="N299AC">Sal artificio&longs;us ex quibus rebus fiat</cell> <cell id="N299AE">368 f.</cell> </row> <row id="N299B0"> <cell id="N299B1">Sal ex aqua marina quomodo confi­ciatur 439 f. ex puteali 441 f. ex lacu &longs;tri 447 p. ex &longs;al&longs;is aquis, quæ <expan abbr="feru&etilde;">feruen</expan>tes ex terra <expan abbr="effluũt">effluunt</expan> 448 f. ex marina in ollis 449 f. aquis &longs;al&longs;is ardentib. lignis infu&longs;is</cell> <cell id="N299BB">450 m.</cell> </row> <row id="N299BD"> <cell id="N299BE">Sal ex quibus aquis facile coquatur</cell> <cell id="N299C0">(24 f.</cell> </row> <row id="N299C2"> <cell id="N299C3">Sal fo&longs;&longs;ilis</cell> <cell id="N299C5">447 p.</cell> </row> <row id="N299C7"> <cell id="N299C8">Sal liquefactus <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N299CE">184 m.</cell> </row> <row id="N299D0"> <cell id="N299D1">Sal qua ratione nonnunquam albi­or, nonnunquam &longs;ubnigrior fiat</cell> <cell id="N299D3">4­­46 m. 449 f.</cell> </row> <row id="N299D5"> <cell id="N299D6">Sal qui ligno confit, cur minus bo­nus</cell> <cell id="N299D8">450 f.</cell> </row> <row id="N299DA"> <cell id="N299DB">Sal qui pi&longs;ces &longs;apiat & oleat, quomodo coquatur</cell> <cell id="N299DD">449 f.</cell> </row> <row id="N299DF"> <cell id="N299E0">Sal quomodo, & in qualibus ua&longs;is et locis exiccetur</cell> <cell id="N299E2">446 f.</cell> </row> <row id="N299E4"> <cell id="N299E5">Sal quomodo ex diluto uel lixiuio fi at</cell> <cell id="N299E7">451 f.</cell> </row> <row id="N299E9"> <cell id="N299EA">Sal to&longs;tus additamentum</cell> <cell id="N299EC">184 m</cell> </row> <row id="N299EE"> <cell id="N299EF">Salis coctio in cortinis 446 p. in corbibus 446 f. in ollis fictilibus 448 f in cortinis ferreis paruis 449. in magnis ollis ferreis ibi. f.</cell> <cell id="N299F1"/> </row> <row id="N299F2"> <cell id="N299F3">Salis <expan abbr="ma&longs;&longs;arũ">ma&longs;&longs;arum</expan> figuræ uariæ</cell> <cell id="N299F9">446 f.</cell> </row> <row id="N299FB"> <cell id="N299FC">Salis qualia genera ad uitrum inde conficiendum idonea</cell> <cell id="N299FE">470 f.</cell> </row> <row id="N29A00"> <cell id="N29A01">Salis <expan abbr="quantũ">quantum</expan> &longs;emper <expan abbr="cõficiendũ">conficiendum</expan> </cell> <cell id="N29A0B">439</cell> </row> <row id="N29A0D"> <cell id="N29A0E">Sal quibus & quot modis, & ex qua materia fiat</cell> <cell id="N29A10">439 m. & inde</cell> </row> <row id="N29A12"> <cell id="N29A13">Salem <expan abbr="confici&etilde;tes">conficientes</expan> in cortinis nudos incedere</cell> <cell id="N29A19">446. p.</cell> </row> <row id="N29A1B"> <cell id="N29A1C">Salem <expan abbr="conficientiũ">conficientium</expan> in cortinis ope­ræ quomodo di&longs;tributæ</cell> <cell id="N29A22">eo.m</cell> </row> <row id="N29A24"> <cell id="N29A25"><expan abbr="Sal&etilde;">Salem</expan> ex &longs;olo lixiuio fieri po&longs;&longs;e</cell> <cell id="N29A2A">451 m</cell> </row> <row id="N29A2C"> <cell id="N29A2D">Salinariæ areæ, ne combibant aquas quomodo præparandæ</cell> <cell id="N29A2F">439 f.</cell> </row> <row id="N29A31"> <cell id="N29A32">Salinæ Babylonis eo. Cappadociæ, ibid. Halæ Hermundurorum 446 p. <expan abbr="Hi&longs;panorũ">Hi&longs;panorum</expan> </cell> <cell id="N29A38">450 f. <expan abbr="Germanorũ">Germanorum</expan> ibi.</cell> </row> <row id="N29A3E"> <cell id="N29A3F">Salinæ ad mare quales</cell> <cell id="N29A41">440 p.</cell> </row> <row id="N29A43"> <cell id="N29A44">Salinæ quot nam fodiendæ</cell> <cell id="N29A46">439 f.</cell> </row> <row id="N29A48"> <cell id="N29A49">Sandaraca à uenis metallicis quomodo &longs;eparetur</cell> <cell id="N29A4B">187 p.</cell> </row> <row id="N29A4D"> <cell id="N29A4E">Sandaracæ glareis aurum &longs;æpius ad hærere</cell> <cell id="N29A50">76 f.</cell> </row> <row id="N29A52"> <cell id="N29A53">Sandaraca in uenis inuenta <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> bonum</cell> <cell id="N29A59">77 f.</cell> </row> <row id="N29A5B"> <cell id="N29A5C">Sanguinis bubuli, uitulini, hircini u­&longs;us in conden&longs;ando &longs;ale</cell> <cell id="N29A5E">446 m</cell> </row> <row id="N29A60"> <cell id="N29A61">Saxonum qui Gitelum habitant fo­dinæ</cell> <cell id="N29A63">320 m</cell> </row> <row id="N29A65"> <cell id="N29A66">Saxum fi&longs;&longs;ile album additamentum</cell> <cell id="N29A68">184 m.</cell> </row> <row id="N29A6A"> <cell id="N29A6B"><expan abbr="Saxũ">Saxum</expan> fi&longs;&longs;ile in uenis quale <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> </cell> <cell id="N29A74">78 m</cell> </row> <row id="N29A76"> <cell id="N29A77">Saxum nobile quale &longs;ignum in ue­nis</cell> <cell id="N29A79">eo.</cell> </row> <row id="N29A7B"> <cell id="N29A7C">Saxa alumino&longs;a quomodo urantur</cell> <cell id="N29A7E">458 f.</cell> </row> <row id="N29A80"> <cell id="N29A81">Saxa qualia uenarum &longs;igna</cell> <cell id="N29A83">78 m.</cell> </row> <row id="N29A85"> <cell id="N29A86">Saxa quando igni rumpere liceat, & quando non</cell> <cell id="N29A88">81 p.</cell> </row> <row id="N29A8A"> <cell id="N29A8B">Saxa terminalia quæ dicantur</cell> <cell id="N29A8D">106 p</cell> </row> <row id="N29A8F"> <cell id="N29A90">Saxa uenæ æris dilatatæ</cell> <cell id="N29A92">86 f.</cell> </row> <row id="N29A94"> <cell id="N29A95">Saxorum medulla liquida</cell> <cell id="N29A97">459 p</cell> </row> <row id="N29A99"> <cell id="N29A9A"><expan abbr="Saxorũ">Saxorum</expan> quæ &longs;unt ad uenam diuitem utilitas</cell> <cell id="N29A9F">208 f.</cell> </row> <row id="N29AA1"> <cell id="N29AA2">Saxorum uaria genera</cell> <cell id="N29AA4">86 m.</cell> </row> <row id="N29AA6"> <cell id="N29AA7">Scalæ excoctorum</cell> <cell id="N29AA9">308 p</cell> </row> <row id="N29AAB"> <cell id="N29AAC"><expan abbr="Scalarũ">Scalarum</expan> a&longs;cen&longs;us & <expan abbr="de&longs;c&etilde;&longs;us">de&longs;cen&longs;us</expan> que peri­culo&longs;us 173 p. & cui <expan abbr="earũ">earum</expan> cura perti­neat,</cell> <cell id="N29AB9">eo.</cell> </row> <row id="N29ABB"> <cell id="N29ABC">Scalarum u&longs;us</cell> <cell id="N29ABE">117 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/571.jpg"/> <row id="N29AC3"> <cell id="N29AC4">Scan&longs;oriæ machinæ, quære machina rum de&longs;criptiones</cell> <cell id="N29AC6"/> </row> <row id="N29AC7"> <cell id="N29AC8">Scaturigines eructantes <expan abbr="metallũ">metallum</expan>, fo­diendas e&longs;&longs;e</cell> <cell id="N29ACE">77 f.</cell> </row> <row id="N29AD0"> <cell id="N29AD1">Schemnicium</cell> <cell id="N29AD3">3 p.</cell> </row> <row id="N29AD5"> <cell id="N29AD6">Schemnicij fodina</cell> <cell id="N29AD8">151 m.</cell> </row> <row id="N29ADA"> <cell id="N29ADB">Schlacceualdi fodinæ</cell> <cell id="N29ADD">237 f</cell> </row> <row id="N29ADF"> <cell id="N29AE0">Scobs æris elimata <expan abbr="additam&etilde;tũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N29AE6">184 f</cell> </row> <row id="N29AE8"> <cell id="N29AE9">Scobs ferri &longs;tibio infe&longs;ta</cell> <cell id="N29AEB">324 m.</cell> </row> <row id="N29AED"> <cell id="N29AEE">Scobis corij u&longs;us in catillis</cell> <cell id="N29AF0">182 m.</cell> </row> <row id="N29AF2"> <cell id="N29AF3">Scopæ excoctorum</cell> <cell id="N29AF5">308 p.</cell> </row> <row id="N29AF7"> <cell id="N29AF8">Scribæ metallicorum officia</cell> <cell id="N29AFA">67 m</cell> </row> <row id="N29AFC"> <cell id="N29AFD">Scytarchæ auri <expan abbr="cõd&etilde;natores">condemnatores</expan> </cell> <cell id="N29B03">6 m. 11 f</cell> </row> <row id="N29B05"> <cell id="N29B06">Secretionis auri & argenti, utrum <expan abbr="cõ">com</expan>pleta &longs;it nec ne, experimenta</cell> <cell id="N29B0C">364 f. & inde</cell> </row> <row id="N29B0E"> <cell id="N29B0F">Secretionis metallorum con&longs;idera­tio</cell> <cell id="N29B11">208 f. 354 p.</cell> </row> <row id="N29B13"> <cell id="N29B14">Selibra minor quomodo diuidatur</cell> <cell id="N29B16">205 f.</cell> </row> <row id="N29B18"> <cell id="N29B19">Selibra quantum pondus</cell> <cell id="N29B1B">204 f.</cell> </row> <row id="N29B1D"> <cell id="N29B1E">Semi&longs;extulæ quantum pondus</cell> <cell id="N29B20">205 f</cell> </row> <row id="N29B22"> <cell id="N29B23">Sella orichalcea purgatorum <expan abbr="arg&etilde;ti">argenti</expan> </cell> <cell id="N29B29">388 m.</cell> </row> <row id="N29B2B"> <cell id="N29B2C">Sepes obliquæ in pratis, quæ materiam metallicam excipiunt, quomo­do fiant</cell> <cell id="N29B2E">252 m.</cell> </row> <row id="N29B30"> <cell id="N29B31">Septentrio uentus</cell> <cell id="N29B33">38 p.</cell> </row> <row id="N29B35"> <cell id="N29B36">Serra</cell> <cell id="N29B38">386 m.</cell> </row> <row id="N29B3A"> <cell id="N29B3B"><expan abbr="Seuũ">Seuum</expan> ad lucernas quis &longs;uppeditet</cell> <cell id="N29B40">69</cell> </row> <row id="N29B42"> <cell id="N29B43">Seuum combu&longs;tum indicio e&longs;t labo ris perfecti</cell> <cell id="N29B45">70 p.</cell> </row> <row id="N29B47"> <cell id="N29B48">Sicilicus quantum pondus</cell> <cell id="N29B4A">205 p.</cell> </row> <row id="N29B4C"> <cell id="N29B4D">Sigi&longs;mundus Malthicius metallicus</cell> <cell id="N29B4F">246 p.</cell> </row> <row id="N29B51"> <cell id="N29B52">Signa fodiendorum puteorum</cell> <cell id="N29B54">75 p.</cell> </row> <row id="N29B56"> <cell id="N29B57">Silex certorum colorum in uenis in­uentus bonum &longs;ignum</cell> <cell id="N29B59">78 p.</cell> </row> <row id="N29B5B"> <cell id="N29B5C">Silicis glareis aurum &longs;æpius adhære re</cell> <cell id="N29B5E">76 f.</cell> </row> <row id="N29B60"> <cell id="N29B61">Silices crudi <expan abbr="argentũ">argentum</expan> in &longs;e continen­tes quomodo excoquantur</cell> <cell id="N29B67">327 p.</cell> </row> <row id="N29B69"> <cell id="N29B6A">Siphonum con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29B6C">133 f. & inde</cell> </row> <row id="N29B6E"> <cell id="N29B6F">Siphunculus</cell> <cell id="N29B71">134 m.</cell> </row> <row id="N29B73"> <cell id="N29B74">Siphunculus orichalceus, cuius u&longs;us e&longs;t in incendijs</cell> <cell id="N29B76">308 p.</cell> </row> <row id="N29B78"> <cell id="N29B79">Situla qua &longs;al&longs;a funditur in cortinas</cell> <cell id="N29B7B">445 f.</cell> </row> <row id="N29B7D"> <cell id="N29B7E">Situlæ quid</cell> <cell id="N29B80">114 m. 130 m.</cell> </row> <row id="N29B82"> <cell id="N29B83"> <foreign lang="el">skalkno\m tri/gwnom</foreign> </cell> <cell id="N29B89">88 m.</cell> </row> <row id="N29B8B"> <cell id="N29B8C">Smiris lapis ubi poti&longs;&longs;imum inueniatur</cell> <cell id="N29B8E">77 m.</cell> </row> <row id="N29B90"> <cell id="N29B91">Snebergi fodina</cell> <cell id="N29B93">18 p. 63 p. 111 p.</cell> </row> <row id="N29B95"> <cell id="N29B96">Snebergi fodina Bi&longs;emutariæ <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> unde traxerit</cell> <cell id="N29B9C">29 p.</cell> </row> <row id="N29B9E"> <cell id="N29B9F">Snebergiana fodina Georgius dicta</cell> <cell id="N29BA1">63 f.</cell> </row> <row id="N29BA3"> <cell id="N29BA4">Snebergianæ fodinæ fœcunditas ibidem</cell> <cell id="N29BA6"/> </row> <row id="N29BA7"> <cell id="N29BA8">Socrates pecuniæ contemptor</cell> <cell id="N29BAA">5 f 10 f</cell> </row> <row id="N29BAC"> <cell id="N29BAD">Sol quatenus in terram operari po&longs;­&longs;it</cell> <cell id="N29BAF">54 m.</cell> </row> <row id="N29BB1"> <cell id="N29BB2">Solifuga metallicis animal infe&longs;tum</cell> <cell id="N29BB4">173 m.</cell> </row> <row id="N29BB6"> <cell id="N29BB7">Solifugarum uenenum quomodo aboleatur</cell> <cell id="N29BB9">eo. f.</cell> </row> <row id="N29BBB"> <cell id="N29BBC">Solem materiam <expan abbr="metallicã">metallicam</expan> ex uenis elicere</cell> <cell id="N29BC2">54 p.</cell> </row> <row id="N29BC4"> <cell id="N29BC5">Solinus</cell> <cell id="N29BC7">173 m.</cell> </row> <row id="N29BC9"> <cell id="N29BCA">Sory in uenis æris &longs;ignum</cell> <cell id="N29BCC">78 m</cell> </row> <row id="N29BCE"> <cell id="N29BCF">Sory materia <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan> &longs;utorij</cell> <cell id="N29BD5">462 m.</cell> </row> <row id="N29BD7"> <cell id="N29BD8">Soryos diluti u&longs;us in <expan abbr="cõficiendo">conficiendo</expan> atra mento &longs;utorio</cell> <cell id="N29BDE">461 p.</cell> </row> <row id="N29BE0"> <cell id="N29BE1">So&longs;ias Thracen&longs;is metallicus diti&longs;&longs;i­mus</cell> <cell id="N29BE3">19 m.</cell> </row> <row id="N29BE5"> <cell id="N29BE6">Spatha ferrea excoctorum</cell> <cell id="N29BE8">312 p.</cell> </row> <row id="N29BEA"> <cell id="N29BEB">Spatha lignea excoctorum</cell> <cell id="N29BED">308 p.</cell> </row> <row id="N29BEF"> <cell id="N29BF0">Spinæ quid & unde dictæ</cell> <cell id="N29BF2">405 f</cell> </row> <row id="N29BF4"> <cell id="N29BF5">Spinæ quomodo in panes redigan­tur</cell> <cell id="N29BF7">434 f. & inde</cell> </row> <row id="N29BF9"> <cell id="N29BFA">Spinarum uaria genera</cell> <cell id="N29BFC">436 m.</cell> </row> <row id="N29BFE"> <cell id="N29BFF">Spiritales machinæ, quære machina rum de&longs;criptiones</cell> <cell id="N29C01"/> </row> <row id="N29C02"> <cell id="N29C03">Squama ferri additamentum</cell> <cell id="N29C05">184 f.</cell> </row> <row id="N29C07"> <cell id="N29C08">Stannum quid</cell> <cell id="N29C0A">329 m. 376 m. & 419 p.</cell> </row> <row id="N29C0C"> <cell id="N29C0D">Stannum quid, & ex qua materia fi­at</cell> <cell id="N29C0F">311 m.</cell> </row> <row id="N29C11"> <cell id="N29C12">Stannum diues in quas fornaces in­feratur</cell> <cell id="N29C14">411 m.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/572.jpg"/> <row id="N29C19"> <cell id="N29C1A">Stannum pauper</cell> <cell id="N29C1C">410 f. mediocre 411 p. diues 411 m.</cell> </row> <row id="N29C1E"> <cell id="N29C1F">Stannum &longs;iue argentum cum plum­bo permi&longs;tum quomodo ab ære &longs;ecernatur</cell> <cell id="N29C21">913 p.</cell> </row> <row id="N29C23"> <cell id="N29C24">Statera</cell> <cell id="N29C26">122 f.</cell> </row> <row id="N29C28"> <cell id="N29C29">Stibium argentum in &longs;e continens quomodo excoquendum</cell> <cell id="N29C2B">326 m</cell> </row> <row id="N29C2D"> <cell id="N29C2E">Stibium in uenis inuentum argenti &longs;ignum</cell> <cell id="N29C30">78 p.</cell> </row> <row id="N29C32"> <cell id="N29C33">Stibij uena <expan abbr="quõ">quom</expan> excoquenda</cell> <cell id="N29C39">345 m.</cell> </row> <row id="N29C3B"> <cell id="N29C3C">Stibij uires &qring;modo <expan abbr="frangãtur">frangantur</expan> </cell> <cell id="N29C42">324 m.</cell> </row> <row id="N29C44"> <cell id="N29C45">Stipes terminalis</cell> <cell id="N29C47">106 f.</cell> </row> <row id="N29C49"> <cell id="N29C4A">Stipites uel a&longs;&longs;eres cra&longs;&longs;i <expan abbr="puteorũ">puteorum</expan> </cell> <cell id="N29C50">118</cell> </row> <row id="N29C52"> <cell id="N29C53"> <foreign lang="el">so/mwma</foreign>, id e&longs;t, ferri acies quomodo fi at</cell> <cell id="N29C59">341 f.</cell> </row> <row id="N29C5B"> <cell id="N29C5C"><expan abbr="Subci&longs;iuũ">Subci&longs;iuum</expan> <expan abbr="fodinarũ">fodinarum</expan> quid <expan abbr="dictũ">dictum</expan> </cell> <cell id="N29C69">56 f.</cell> </row> <row id="N29C6B"> <cell id="N29C6C">Sub&longs;cus</cell> <cell id="N29C6E">229 f. 233 f.</cell> </row> <row id="N29C70"> <cell id="N29C71">Sub&longs;olanus uentus</cell> <cell id="N29C73">38 p.</cell> </row> <row id="N29C75"> <cell id="N29C76">Sub&longs;tructiones quibus conditioni­bus re&longs;taurentur</cell> <cell id="N29C78">174 p.</cell> </row> <row id="N29C7A"> <cell id="N29C7B"><expan abbr="Sub&longs;tructionũ">Sub&longs;tructionum</expan> in cuniculis uaria ge­nera</cell> <cell id="N29C80">85 p.</cell> </row> <row id="N29C82"> <cell id="N29C83">Sub&longs;tructionum in fo&longs;&longs;is latentibus genera</cell> <cell id="N29C85">86 p.</cell> </row> <row id="N29C87"> <cell id="N29C88">Sub&longs;tructionum in puteis uaria ge­nera</cell> <cell id="N29C8A">82 m. f.</cell> </row> <row id="N29C8C"> <cell id="N29C8D">Sub ue&longs;perus uentus</cell> <cell id="N29C8F">38 m.</cell> </row> <row id="N29C91"> <cell id="N29C92">Succi <expan abbr="cõcreti">concreti</expan> unde <expan abbr="cõficiantur">conficiantur</expan> </cell> <cell id="N29C9C">439 p</cell> </row> <row id="N29C9E"> <cell id="N29C9F">Succorum concretorum con&longs;idera­tio</cell> <cell id="N29CA1">439 p.</cell> </row> <row id="N29CA3"> <cell id="N29CA4">Succi <expan abbr="cõcreti">concreti</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis permi&longs;ti, quo­modo excipiantur</cell> <cell id="N29CAE">469 m. f</cell> </row> <row id="N29CB0"> <cell id="N29CB1">Succi quidam concreti nociui metal­lis</cell> <cell id="N29CB3">208 m.</cell> </row> <row id="N29CB5"> <cell id="N29CB6">Succi qui nam magis auriferi</cell> <cell id="N29CB8">76 f.</cell> </row> <row id="N29CBA"> <cell id="N29CBB">Succorum concretorum, ex quib. ui­tra fiunt, uaria genera</cell> <cell id="N29CBD">470 f.</cell> </row> <row id="N29CBF"> <cell id="N29CC0">Succorum concretorum &longs;tudio&longs;i metallici</cell> <cell id="N29CC2">77 m.</cell> </row> <row id="N29CC4"> <cell id="N29CC5"><expan abbr="Succorũ">Succorum</expan> in aquis con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29CCA">24 p. f</cell> </row> <row id="N29CCC"> <cell id="N29CCD">Succinum unde fiat in mari</cell> <cell id="N29CCF">24 f.</cell> </row> <row id="N29CD1"> <cell id="N29CD2">Succini natura</cell> <cell id="N29CD4">27 f.</cell> </row> <row id="N29CD6"> <cell id="N29CD7">Suculæ de&longs;criptio</cell> <cell id="N29CD9">118 m.</cell> </row> <row id="N29CDB"> <cell id="N29CDC">Sulfur à uenis metallicis quomodo &longs;eparetur</cell> <cell id="N29CDE">186 f.</cell> </row> <row id="N29CE0"> <cell id="N29CE1">Sulfur quibus metallis <expan abbr="nociuũ">nociuum</expan> </cell> <cell id="N29CE7">213 m</cell> </row> <row id="N29CE9"> <cell id="N29CEA">Sulfur caballinum</cell> <cell id="N29CEC">465 m.</cell> </row> <row id="N29CEE"> <cell id="N29CEF">Sulfur <expan abbr="&qring;d">quod</expan> &longs;piritu difflari pote&longs;t</cell> <cell id="N29CF5">216 f.</cell> </row> <row id="N29CF7"> <cell id="N29CF8">Sulfuris colores</cell> <cell id="N29CFA">467 p.</cell> </row> <row id="N29CFC"> <cell id="N29CFD">Sulfuris conficiendi rationes</cell> <cell id="N29CFF">465 m</cell> </row> <row id="N29D01"> <cell id="N29D02">Sulfuris in &longs;ecernendo auro & argento qualis u&longs;us</cell> <cell id="N29D04">361 p.</cell> </row> <row id="N29D06"> <cell id="N29D07">Sulfuri re&longs;oluendi uis qualis in&longs;it</cell> <cell id="N29D09">213 f.</cell> </row> <row id="N29D0B"> <cell id="N29D0C">Sulfurea mi&longs;ta quomodo coquan­tur</cell> <cell id="N29D0E">466 f.</cell> </row> <row id="N29D10"> <cell id="N29D11">Sulfuro&longs;æ aquæ quomodo coquan­tur</cell> <cell id="N29D13">465 m.</cell> </row> <row id="N29D15"> <cell id="N29D16">Supernas uentus</cell> <cell id="N29D18">38 m</cell> </row> <row id="N29D1A"> <cell id="N29D1B">Symbolum metallicum quid</cell> <cell id="N29D1D">63 m</cell> </row> <row id="N29D1F"> <cell id="N29D20">Symbola à quibus indicantur</cell> <cell id="N29D22">17 p.</cell> </row> <row id="N29D24"> <cell id="N29D25">Symbola quoties <expan abbr="d&etilde;tur">dentur</expan> in anno</cell> <cell id="N29D2B">65 p</cell> </row> <row id="N29D2D"> <cell id="N29D2E">Symbolis non datis metallici ius po&longs;&longs;e&longs;&longs;ionis amittunt</cell> <cell id="N29D30">16 m.</cell> </row> <row id="N29D32"> <cell id="N29D33">T</cell> <cell id="N29D35"/> </row> <row id="N29D36"> <cell id="N29D37">Tabellæ qua utuntur artifices experiendarum uenarum contra ignis calorem de&longs;criptio</cell> <cell id="N29D39">189 m. f.</cell> </row> <row id="N29D3B"> <cell id="N29D3C">Tabulæ in quib. &longs;al exiccatur</cell> <cell id="N29D3E">446 f.</cell> </row> <row id="N29D40"> <cell id="N29D41">Tauri&longs;corum fodina</cell> <cell id="N29D43">215 f.</cell> </row> <row id="N29D45"> <cell id="N29D46">Tectum quod huc atque illuc portari pote&longs;t</cell> <cell id="N29D48">400 p</cell> </row> <row id="N29D4A"> <cell id="N29D4B">Tectum uenarum quid</cell> <cell id="N29D4D">48 f.</cell> </row> <row id="N29D4F"> <cell id="N29D50">Tectum uenæ duræ quid</cell> <cell id="N29D52">78 f. 79 p.</cell> </row> <row id="N29D54"> <cell id="N29D55">Tecti <expan abbr="&longs;axũ">&longs;axum</expan> quomodo excindatur</cell> <cell id="N29D5B">79 (p. f.</cell> </row> <row id="N29D5D"> <cell id="N29D5E">Tegula quid</cell> <cell id="N29D60">180 m.</cell> </row> <row id="N29D62"> <cell id="N29D63">Tegulæ u&longs;us in purgando argento</cell> <cell id="N29D65">392 m.</cell> </row> <row id="N29D67"> <cell id="N29D68">Temperaturæ, quarum u&longs;us e&longs;t in &longs;e­cernendo argento ab ære, quomodo fiant</cell> <cell id="N29D6A">405 m. & inde. 410 m.</cell> </row> <row id="N29D6C"> <cell id="N29D6D">Terebra cui cochlea e&longs;t, <expan abbr="it&etilde;">item</expan> lata</cell> <cell id="N29D73">134 m</cell> </row> <row id="N29D75"> <cell id="N29D76">Terminale arearum &longs;ignum quomodo incidatur</cell> <cell id="N29D78">105 f.</cell> </row> <row id="N29D7A"> <cell id="N29D7B">Termini arearum quid</cell> <cell id="N29D7D">60 f.</cell> </row> <row id="N29D7F"> <cell id="N29D80">Terra luto&longs;a cum ramentis puris &longs;i­gnum optimum</cell> <cell id="N29D82">77 m.</cell> </row> <row id="N29D84"> <cell id="N29D85">Terra metallo mi&longs;ta ubi lauetur</cell> <cell id="N29D87">184 p</cell> </row> <row id="N29D89"> <cell id="N29D8A">Terra quænam frequentius aurum <pb xlink:href="001/01/573.jpg"/>generet</cell> <cell id="N29D90">76 f.</cell> </row> <row id="N29D92"> <cell id="N29D93">Terra &longs;icca quale &longs;ignum</cell> <cell id="N29D95">77 f.</cell> </row> <row id="N29D97"> <cell id="N29D98">Terræ motibus uenæ apertæ</cell> <cell id="N29D9A">25 p.</cell> </row> <row id="N29D9C"> <cell id="N29D9D">Terræ uariè coloribus mixti in uenis quale &longs;ignum</cell> <cell id="N29D9F">78 p.</cell> </row> <row id="N29DA1"> <cell id="N29DA2">Terrarum bonitas quomodo depre­hendatur</cell> <cell id="N29DA4">77 m</cell> </row> <row id="N29DA6"> <cell id="N29DA7">Te&longs;tarum in quibus argentum per­purgatur con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29DA9">386 p. 387 m</cell> </row> <row id="N29DAB"> <cell id="N29DAC">Tha&longs;ia metalla</cell> <cell id="N29DAE">18 p.</cell> </row> <row id="N29DB0"> <cell id="N29DB1">Tha&longs;iorum fodina</cell> <cell id="N29DB3">18 p. 66 p.</cell> </row> <row id="N29DB5"> <cell id="N29DB6">Thra&longs;cias uentus</cell> <cell id="N29DB8">38 m</cell> </row> <row id="N29DBA"> <cell id="N29DBB">Thucydides hi&longs;toricus metallorum præfectus</cell> <cell id="N29DBD">18 p. 66 p.</cell> </row> <row id="N29DBF"> <cell id="N29DC0">Tignum quod circum axiculum uer &longs;atur</cell> <cell id="N29DC2">136 m.</cell> </row> <row id="N29DC4"> <cell id="N29DC5">Tigna erecta, item humi &longs;trata</cell> <cell id="N29DC7">122 m.</cell> </row> <row id="N29DC9"> <cell id="N29DCA">Tigna tran&longs;uer&longs;aria puteorum</cell> <cell id="N29DCC">118 m.</cell> </row> <row id="N29DCE"> <cell id="N29DCF">Tignorum in fronte putei collocato rum de&longs;criptio 118 m. in tergo pu­tei collocatorum</cell> <cell id="N29DD1">ibid.</cell> </row> <row id="N29DD3"> <cell id="N29DD4">Tintinabuli <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> pul&longs;us</cell> <cell id="N29DDA">70 p.</cell> </row> <row id="N29DDC"> <cell id="N29DDD"><expan abbr="Tormentorũ">Tormentorum</expan> uaria genera</cell> <cell id="N29DE2">8 p. 13 p. m</cell> </row> <row id="N29DE4"> <cell id="N29DE5">Toringorum fodinæ</cell> <cell id="N29DE7">261 m.</cell> </row> <row id="N29DE9"> <cell id="N29DEA"><expan abbr="Torr&etilde;darũ">Torrendarum</expan> <expan abbr="uenarũ">uenarum</expan> <expan abbr="cõ&longs;ideratio">con&longs;ideratio</expan> </cell> <cell id="N29DF7">281 m</cell> </row> <row id="N29DF9"> <cell id="N29DFA"><expan abbr="Torr&etilde;di">Torrendi</expan> panes <expan abbr="fathi&longs;c&etilde;tes">fathi&longs;centes</expan> æreos mu­nus, quot diebus perficiatur</cell> <cell id="N29E03">419 m & quomodo ibid. & inde</cell> </row> <row id="N29E05"> <cell id="N29E06">Tractoriæ machinæ, quære machina rum de&longs;criptiones</cell> <cell id="N29E08"/> </row> <row id="N29E09"> <cell id="N29E0A">Traha cui impo&longs;ita e&longs;t cap&longs;a, item ca­rens cap&longs;a</cell> <cell id="N29E0C">126 m.</cell> </row> <row id="N29E0E"> <cell id="N29E0F">Traharum quibus uenæ de montib. uehuntur de&longs;criptio</cell> <cell id="N29E11">126 p.</cell> </row> <row id="N29E13"> <cell id="N29E14">Triangulorum metallicorum con&longs;i­deratio</cell> <cell id="N29E16">88 m.</cell> </row> <row id="N29E18"> <cell id="N29E19">Tribuli quid &longs;int</cell> <cell id="N29E1B">212 f.</cell> </row> <row id="N29E1D"> <cell id="N29E1E">Tripus cuius u&longs;us e&longs;t in excoquendo argento uiuo</cell> <cell id="N29E20">347 f.</cell> </row> <row id="N29E22"> <cell id="N29E23">Tripus ferreus, in quo ampulla cum exigua auri particula ab <expan abbr="arg&etilde;to">argento</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> multo e&longs;t &longs;eparanda, &longs;olet colloca­ri</cell> <cell id="N29E2D">360 m</cell> </row> <row id="N29E2F"> <cell id="N29E30">Tripus men&longs;orius quomodo fiat</cell> <cell id="N29E32">98 f.</cell> </row> <row id="N29E34"> <cell id="N29E35">Trochites ubi poti&longs;&longs;imum inuenia­tur</cell> <cell id="N29E37">77 m.</cell> </row> <row id="N29E39"> <cell id="N29E3A">Trochlea</cell> <cell id="N29E3C">129 m.</cell> </row> <row id="N29E3E"> <cell id="N29E3F">Trudes follium</cell> <cell id="N29E41">168 m.</cell> </row> <row id="N29E43"> <cell id="N29E44">Trulla</cell> <cell id="N29E46">238 p.</cell> </row> <row id="N29E48"> <cell id="N29E49">Truncus &longs;iphonum</cell> <cell id="N29E4B">134 m</cell> </row> <row id="N29E4D"> <cell id="N29E4E">Tubuli</cell> <cell id="N29E50">383 f.</cell> </row> <row id="N29E52"> <cell id="N29E53">Tubus</cell> <cell id="N29E55">288 m.</cell> </row> <row id="N29E57"> <cell id="N29E58">Turbo</cell> <cell id="N29E5A">271 m</cell> </row> <row id="N29E5C"> <cell id="N29E5D"><expan abbr="Turcarũ">Turcarum</expan> mancipia agros colere</cell> <cell id="N29E62">17 f.</cell> </row> <row id="N29E64"> <cell id="N29E65">Tympanum cui infixæ &longs;unt fibulæ ferreæ</cell> <cell id="N29E67">152 f. 153 m.</cell> </row> <row id="N29E69"> <cell id="N29E6A">Tympanum <expan abbr="d&etilde;tatum">dentatum</expan>, item quod ex fu&longs;is con&longs;tat 120 m. quod ex orbi­bus con&longs;tat</cell> <cell id="N29E70">124 f.</cell> </row> <row id="N29E72"> <cell id="N29E73"><expan abbr="Tyrannorũ">Tyrannorum</expan> <expan abbr="uiol&etilde;tia">uiolentia</expan> erga metallicos</cell> <cell id="N29E7C">23 m.</cell> </row> <row id="N29E7E"> <cell id="N29E7F">V</cell> <cell id="N29E81"/> </row> <row id="N29E82"> <cell id="N29E83">Valles quæ propriè dicantur 22 m. et qúænam utiliter fodi po&longs;&longs;int</cell> <cell id="N29E85">22 m</cell> </row> <row id="N29E87"> <cell id="N29E88">Valle&longs;tris planiciei diuer&longs;a genera</cell> <cell id="N29E8A">22 m.</cell> </row> <row id="N29E8C"> <cell id="N29E8D">Vas in quo carbones <expan abbr="abluũtur">abluuntur</expan> </cell> <cell id="N29E93">334 f.</cell> </row> <row id="N29E95"> <cell id="N29E96">Vas ligneum excipiens aerem</cell> <cell id="N29E98">161 p.</cell> </row> <row id="N29E9A"> <cell id="N29E9B">Vas <expan abbr="uentũ">uentum</expan> in puteos immittens</cell> <cell id="N29EA1">161 p</cell> </row> <row id="N29EA3"> <cell id="N29EA4">Va&longs;a excoctorum è corio facta, qui­bus aqua ad re&longs;tinguendum incendium, &longs;i quo officina conflagrare cœperit, hauritur</cell> <cell id="N29EA6">308 p.</cell> </row> <row id="N29EA8"> <cell id="N29EA9">Va&longs;orum aquariorum u&longs;us, <expan abbr="eorũquede&longs;criptio">eorunque de&longs;criptio</expan> </cell> <cell id="N29EAF">114 m.</cell> </row> <row id="N29EB1"> <cell id="N29EB2">Va&longs;orum in quæ di&longs;cretores commi nutas uenas conijciunt, de&longs;criptio</cell> <cell id="N29EB4">211 p.</cell> </row> <row id="N29EB6"> <cell id="N29EB7">Va&longs;orum u&longs;us 110 m. eorumque diffe­rentiæ.</cell> <cell id="N29EB9">ibid.</cell> </row> <row id="N29EBB"> <cell id="N29EBC">Vectiarios quales e&longs;&longs;e deceat</cell> <cell id="N29EBE">119 m.</cell> </row> <row id="N29EC0"> <cell id="N29EC1">Vectis quid</cell> <cell id="N29EC3">118 m. u&longs;itatus 119 m.</cell> </row> <row id="N29EC5"> <cell id="N29EC6">Vectis pili &longs;iphonum</cell> <cell id="N29EC8">134 m.</cell> </row> <row id="N29ECA"> <cell id="N29ECB">Vehiculi in quo ma&longs;&longs;æ plumbeæ ad gruem uehuntur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N29ECD">399 f.</cell> </row> <row id="N29ECF"> <cell id="N29ED0">Vena uox ambigua</cell> <cell id="N29ED2">29 f.</cell> </row> <row id="N29ED4"> <cell id="N29ED5">Vena aluminis</cell> <cell id="N29ED7">456 f.</cell> </row> <row id="N29ED9"> <cell id="N29EDA">Vena Annebergi, cœle&longs;tium exerci­tus dicta</cell> <cell id="N29EDC">54 p.</cell> </row> <row id="N29EDE"> <cell id="N29EDF">Vena e arbonaria Annebergi</cell> <cell id="N29EE1">29 p.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/574.jpg"/> <row id="N29EE6"> <cell id="N29EE7">Vena dilatata quomodo inueniatur</cell> <cell id="N29EE9">28 f.</cell> </row> <row id="N29EEB"> <cell id="N29EEC">Vena diues metalli quales puteos ha beat</cell> <cell id="N29EEE">82 m.</cell> </row> <row id="N29EF0"> <cell id="N29EF1">Vena dura quomodo fodiatur 79 p. duri&longs;&longs;ima quomodo fodiatur</cell> <cell id="N29EF3">79 m</cell> </row> <row id="N29EF5"> <cell id="N29EF6">Vena Gairica uallis loachimicæ 29 p Laurentiana 54 p. eadem donum diuinum appellata, ibidem</cell> <cell id="N29EF8"/> </row> <row id="N29EF9"> <cell id="N29EFA">Vena profunda quomodo fodiatur</cell> <cell id="N29EFC">71 p.</cell> </row> <row id="N29EFE"> <cell id="N29EFF">Vena putris quæ dicatur 78 f. dura, durior, duri&longs;&longs;ima item, ibid. quo­modo fodiatur</cell> <cell id="N29F01">79 p</cell> </row> <row id="N29F03"> <cell id="N29F04">Venæ caput, cauda, origo, finis</cell> <cell id="N29F06">48 m</cell> </row> <row id="N29F08"> <cell id="N29F09">Venæ auri quomodo <expan abbr="molãtur">molantur</expan> </cell> <cell id="N29F0F">230 f.</cell> </row> <row id="N29F11"> <cell id="N29F12">Venæ crudariæ</cell> <cell id="N29F14">45 m.</cell> </row> <row id="N29F16"> <cell id="N29F17">Venæ cumulatæ areæ</cell> <cell id="N29F19">60 p</cell> </row> <row id="N29F1B"> <cell id="N29F1C">Venæ cur excoquantur 285 p. quo­modo</cell> <cell id="N29F1E">308 f.</cell> </row> <row id="N29F20"> <cell id="N29F21">Venæ dilatatæ areæ</cell> <cell id="N29F23">58 m.</cell> </row> <row id="N29F25"> <cell id="N29F26">quomodo excauandæ</cell> <cell id="N29F28">86 m.</cell> </row> <row id="N29F2A"> <cell id="N29F2B">Venæ duræ & &longs;olidæ cuniculi qua­les</cell> <cell id="N29F2D">84 f.</cell> </row> <row id="N29F2F"> <cell id="N29F30">Venæ duræ &longs;ub&longs;tructiones</cell> <cell id="N29F32">82 m.</cell> </row> <row id="N29F34"> <cell id="N29F35">Venæ fundamentum, & tectum du­rum, durius, <expan abbr="duri&longs;&longs;imũ">duri&longs;&longs;imum</expan> quid</cell> <cell id="N29F3B">79 p.</cell> </row> <row id="N29F3D"> <cell id="N29F3E">Venæ mollis & putris cuniculi qua­les</cell> <cell id="N29F40">84 f.</cell> </row> <row id="N29F42"> <cell id="N29F43">Venæ profundæ areæ</cell> <cell id="N29F45">56 p.</cell> </row> <row id="N29F47"> <cell id="N29F48">Venæ putris &longs;ub&longs;tructiones</cell> <cell id="N29F4A">82 f.</cell> </row> <row id="N29F4C"> <cell id="N29F4D">Venæ campe&longs;tres quomodo fodian tur 88 p. cumulatæ quomodo fo­diantur</cell> <cell id="N29F4F">87 m.</cell> </row> <row id="N29F51"> <cell id="N29F52">Venæ cur tundantur filis præferra­tis 219 p. cur urantur 213 m. quo­modo urantur</cell> <cell id="N29F54">ibid. f. & inde</cell> </row> <row id="N29F56"> <cell id="N29F57">Venæ diuites, pauperes que cito excoquantur</cell> <cell id="N29F59">310 f.</cell> </row> <row id="N29F5B"> <cell id="N29F5C">Venæ duriores quibus in&longs;trumentis excindantur</cell> <cell id="N29F5E">107 m. f</cell> </row> <row id="N29F60"> <cell id="N29F61">Venæ lique&longs;centes qúænam <expan abbr="infimũ">infimum</expan>, qúænam <expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan> teneant</cell> <cell id="N29F6F">310 m</cell> </row> <row id="N29F71"> <cell id="N29F72">Venarum loturæ con&longs;ideratio</cell> <cell id="N29F74">228 p</cell> </row> <row id="N29F76"> <cell id="N29F77">Venæ metallicæ quomodo <expan abbr="cõminu">comminu</expan>antur malleis</cell> <cell id="N29F7D">210 m. & inde</cell> </row> <row id="N29F7F"> <cell id="N29F80">Venæ molles quomodo excauentur</cell> <cell id="N29F82">110 p.</cell> </row> <row id="N29F84"> <cell id="N29F85">Venæ nunc duræ, nunc putris &longs;ub­&longs;tructiones</cell> <cell id="N29F87">83 p.</cell> </row> <row id="N29F89"> <cell id="N29F8A">Venæ pauperrimæ quomodo & que cito excoquantur</cell> <cell id="N29F8C">318 m.</cell> </row> <row id="N29F8E"> <cell id="N29F8F">Venæ plures &longs;emper fodiendæ</cell> <cell id="N29F91">20 m</cell> </row> <row id="N29F93"> <cell id="N29F94"/> <cell id="N29F95">21 p.</cell> </row> <row id="N29F97"> <cell id="N29F98">Venæ quæ cito & quæ tarde lique­&longs;cunt, quomodo excoquendæ</cell> <cell id="N29F9A">309 f. 311 m.</cell> </row> <row id="N29F9C"> <cell id="N29F9D">Venæ quænam fodiendæ, quæ item non fodiendæ</cell> <cell id="N29F9F">53 f. 75 m. f.</cell> </row> <row id="N29FA1"> <cell id="N29FA2">Venæ quænam utiliter fodi po&longs;&longs;int</cell> <cell id="N29FA4">2 m.</cell> </row> <row id="N29FA6"> <cell id="N29FA7">Venæ quæ non facile igni <expan abbr="lique&longs;cũt">lique&longs;cunt</expan>, nociuæ</cell> <cell id="N29FAD">175 p.</cell> </row> <row id="N29FAF"> <cell id="N29FB0">Venæ quo modo torreantur</cell> <cell id="N29FB2">281 m. crementur, ibid.</cell> </row> <row id="N29FB4"> <cell id="N29FB5">Venæ quot modis de montibus <expan abbr="de­uehãtur">de­uehantur</expan> 125 f. quot modis igni <expan abbr="rũ­pantur">rum­pantur</expan> 79 f quot modis excoquantur</cell> <cell id="N29FBF">285 m. 303 f.</cell> </row> <row id="N29FC1"> <cell id="N29FC2">Venæ udæ quæ uocentur</cell> <cell id="N29FC4">246 p</cell> </row> <row id="N29FC6"> <cell id="N29FC7">Venæ unde nomina &longs;ortiantur</cell> <cell id="N29FC9">29 p</cell> </row> <row id="N29FCB"> <cell id="N29FCC">Venæ utiles cum inutilib. <expan abbr="utrũ">utrum</expan> exco­quendæ</cell> <cell id="N29FD2">208 m</cell> </row> <row id="N29FD4"> <cell id="N29FD5"><expan abbr="Venarũ">Venarum</expan> arte <expan abbr="inquirendarũ">inquirendarum</expan> &longs;igna</cell> <cell id="N29FDE">25 f.</cell> </row> <row id="N29FE0"> <cell id="N29FE1">Venarum bonarum & malarum &longs;i­gna</cell> <cell id="N29FE3">75 p. u&longs;que ad 79 fol.</cell> </row> <row id="N29FE5"> <cell id="N29FE6">Venarum bonitas</cell> <cell id="N29FE8">75 m. f.</cell> </row> <row id="N29FEA"> <cell id="N29FEB">Venarum <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uræ">commi&longs;&longs;uræ</expan> quid</cell> <cell id="N29FF1">52 p.</cell> </row> <row id="N29FF3"> <cell id="N29FF4">Venarum coniunctionis & diui&longs;io­nis &longs;igna</cell> <cell id="N29FF6">47 m.</cell> </row> <row id="N29FF8"> <cell id="N29FF9">Venarum differentiæ 29 f. profunda 30 p. dilatata 30 m. cumulata 31 p. profunda lata, angu&longs;ta 33 m. dilata­ta humilis, alta 34 p. tendentes ex o­riente in occidentem 34 m. ex occi­dente in orientem 35 p. ex meridie in &longs;eptentriones 35 m. ex &longs;eptentrionibus in meridiem 36 p. profunda recta, curuata 40 m. dilatata recta, obliqua, curuata 41 p. profunda de­<pb xlink:href="001/01/575.jpg"/>&longs;cendens recta, obliqua, torta 41 m. profundæ uarie per montes &longs;e&longs;e ex­tendentes 42. 43 uariè &longs;e inter&longs;ecan­tes 44. 45. principales, &longs;ociæ 47 m. <expan abbr="dilatatarũ">dilatatarum</expan> cum profundis collatio</cell> <cell id="N2A003">47 f. & inde</cell> </row> <row id="N2A005"> <cell id="N2A006">Venarum dimetiendarum ritus antiquorum</cell> <cell id="N2A008">57 m.</cell> </row> <row id="N2A00A"> <cell id="N2A00B">Venarum & fibrarum aliæ differen­tiæ, uidelicet, &longs;olidæ, cauerno&longs;æ, ua­cuæ</cell> <cell id="N2A00D">52 f.</cell> </row> <row id="N2A00F"> <cell id="N2A010">Venarum experiendarum præpara­tio 183 f. diuitis 184. p. uilioris ibid. earum quæ participes &longs;unt &longs;tibij, pyrytæ, ferri, &longs;ulfuris, & c. 185 m. quas ardor ignis difficulter di&longs;&longs;oluit 185 f. operatio in fornacibus 187 m. & in­de. uaria <expan abbr="experiendarũ">experiendarum</expan> genera 188 m. ratio <expan abbr="experiendarũ">experiendarum</expan> in catillis du­plex 190 p. uenæ auri quomodo ex­periendæ, ibid. m. argenti 192 p. <expan abbr="plũ">plum</expan>bi nigri 193 p. plumbi candidi ibid. f. plumbi cinerei 194 p. argenti uiui ibid. ferri, ibid. m.</cell> <cell id="N2A01E"/> </row> <row id="N2A01F"> <cell id="N2A020"><expan abbr="Venarũ">Venarum</expan> <expan abbr="experiendarũ">experiendarum</expan> rationes</cell> <cell id="N2A029">174 f</cell> </row> <row id="N2A02B"> <cell id="N2A02C">Venarum exten&longs;ionis &longs;igna</cell> <cell id="N2A02E">36 m.</cell> </row> <row id="N2A030"> <cell id="N2A031">Venarum facile, difficile, & difficili­us <expan abbr="lique&longs;centiũ">lique&longs;centium</expan> <expan abbr="additamentũ">additamentum</expan> </cell> <cell id="N2A03B">184 m.</cell> </row> <row id="N2A03D"> <cell id="N2A03E">Venarum fragmenta læuia, & a&longs;pera quid denotent</cell> <cell id="N2A040">25 f.</cell> </row> <row id="N2A042"> <cell id="N2A043">Venarum <expan abbr="fundamentũ">fundamentum</expan>, tectum</cell> <cell id="N2A049">48 f.</cell> </row> <row id="N2A04B"> <cell id="N2A04C"><expan abbr="Venarũ">Venarum</expan> halitus uiro&longs;i quomodo ap­pellentur</cell> <cell id="N2A051">81 p.</cell> </row> <row id="N2A053"> <cell id="N2A054">Venarum naturæ emptoribus con­templandæ</cell> <cell id="N2A056">21 m.</cell> </row> <row id="N2A058"> <cell id="N2A059">Venarum <expan abbr="profundarũ">profundarum</expan> bonitas</cell> <cell id="N2A05F">53 m.</cell> </row> <row id="N2A061"> <cell id="N2A062"><expan abbr="Venarũ">Venarum</expan> <expan abbr="ruptarũ">ruptarum</expan> qualis fragor</cell> <cell id="N2A06B">79 m.</cell> </row> <row id="N2A06D"> <cell id="N2A06E">Venas emere que fodere utilius</cell> <cell id="N2A070">21 p.</cell> </row> <row id="N2A072"> <cell id="N2A073">Venas igni frangi 87 f. quando igni rumpere liceat, & quando non</cell> <cell id="N2A075">81 p.</cell> </row> <row id="N2A077"> <cell id="N2A078">Venas uel ca&longs;u reperiri, uel arte inue­niri 25. per totum</cell> <cell id="N2A07A"/> </row> <row id="N2A07B"> <cell id="N2A07C">Venis &longs;ponte apparentibus fodien­dum e&longs;&longs;e quemcunque <expan abbr="locũ">locum</expan> </cell> <cell id="N2A082">21 f. 22 p.</cell> </row> <row id="N2A084"> <cell id="N2A085">Venditores iurati <expan abbr="metallicorũ">metallicorum</expan> </cell> <cell id="N2A08B">17 p.</cell> </row> <row id="N2A08D"> <cell id="N2A08E">Ventorum flatus impedimento e&longs;&longs;e excoctoribus</cell> <cell id="N2A090">175 f.</cell> </row> <row id="N2A092"> <cell id="N2A093">Ventorum &longs;ecundum metallicos di­&longs;tributio</cell> <cell id="N2A095">38 p.</cell> </row> <row id="N2A097"> <cell id="N2A098">Veruculum</cell> <cell id="N2A09A">383 f.</cell> </row> <row id="N2A09C"> <cell id="N2A09D">Ve&longs;tofalia regio</cell> <cell id="N2A09F">212 m</cell> </row> <row id="N2A0A1"> <cell id="N2A0A2">Ve&longs;tofaliæ fodinæ</cell> <cell id="N2A0A4">eo.</cell> </row> <row id="N2A0A6"> <cell id="N2A0A7"><expan abbr="Ve&longs;tofalorũ">Ve&longs;tofalorum</expan> excoquendi ratio</cell> <cell id="N2A0AC">320 f.</cell> </row> <row id="N2A0AE"> <cell id="N2A0AF">Viæ commoditas con&longs;ideranda me­tallico</cell> <cell id="N2A0B1">23 p</cell> </row> <row id="N2A0B3"> <cell id="N2A0B4">Vicini domini magi&longs;ter animo con­tuendi</cell> <cell id="N2A0B6">23 m.</cell> </row> <row id="N2A0B8"> <cell id="N2A0B9">Vicinitas metallorum quæ &longs;it</cell> <cell id="N2A0BB">23 m.</cell> </row> <row id="N2A0BD"> <cell id="N2A0BE">Vini feces additamentum</cell> <cell id="N2A0C0">184 f.</cell> </row> <row id="N2A0C2"> <cell id="N2A0C3">Vini utilitas</cell> <cell id="N2A0C5">14 p.</cell> </row> <row id="N2A0C7"> <cell id="N2A0C8">Virgæ Ægyptiorum: <expan abbr="it&etilde;">item</expan> Mineruæ: <expan abbr="it&etilde;">item</expan> Circes: <expan abbr="it&etilde;">item</expan> Mercurij quales</cell> <cell id="N2A0D6">27 m.</cell> </row> <row id="N2A0D8"> <cell id="N2A0D9">Virgulæ metallicæ <expan abbr="cõ&longs;ideratio">con&longs;ideratio</expan> 26 m in Virgula metallica quinque nece&longs;&longs;a­rio ob&longs;eruanda</cell> <cell id="N2A0DF">27 p</cell> </row> <row id="N2A0E1"> <cell id="N2A0E2">Vitrum additamentum</cell> <cell id="N2A0E4">184 m. f.</cell> </row> <row id="N2A0E6"> <cell id="N2A0E7"><expan abbr="Vitrũ">Vitrum</expan> minus <expan abbr="lucidũ">lucidum</expan> unde fiat</cell> <cell id="N2A0F0">471 p.</cell> </row> <row id="N2A0F2"> <cell id="N2A0F3">Vitri conficiendi rationes</cell> <cell id="N2A0F5">470 m.</cell> </row> <row id="N2A0F7"> <cell id="N2A0F8"/> <cell id="N2A0F9">475 p.</cell> </row> <row id="N2A0FB"> <cell id="N2A0FC">Vitri <expan abbr="cõ&longs;ideratio">con&longs;ideratio</expan> cur ad metallicum &longs;pectet</cell> <cell id="N2A102">470 m</cell> </row> <row id="N2A104"> <cell id="N2A105">Vitri materia</cell> <cell id="N2A107">eo.</cell> </row> <row id="N2A109"> <cell id="N2A10A">Vitra propter coctionem cur inter­dum minus, interdum magis luci­da</cell> <cell id="N2A10C">475 m.</cell> </row> <row id="N2A10E"> <cell id="N2A10F">Vitrariæ officinæ celeberrimæ</cell> <cell id="N2A111">477</cell> </row> <row id="N2A113"> <cell id="N2A114">Vitrariorum fornaces</cell> <cell id="N2A116">471 p</cell> </row> <row id="N2A118"> <cell id="N2A119">Vitri recrementum additamentum</cell> <cell id="N2A11B">184 f.</cell> </row> <row id="N2A11D"> <cell id="N2A11E"><expan abbr="Vitrorũ">Vitrorum</expan> figuræ & picturæ quomo­do fiant</cell> <cell id="N2A123">475 f. 476 f</cell> </row> <row id="N2A125"> <cell id="N2A126">Vitrearum ampullarum con&longs;idera­tio</cell> <cell id="N2A128">355 f.</cell> </row> <row id="N2A12A"> <cell id="N2A12B">Vitruuius</cell> <cell id="N2A12D">132 p.</cell> </row> <row id="N2A12F"> <cell id="N2A130">Vladislaus rex</cell> <cell id="N2A132">18 m.</cell> </row> <row id="N2A134"> <cell id="N2A135">Vly&longs;&longs;es, quomodo ex &longs;ene in <expan abbr="iuuen&etilde;">iuuenem</expan> mutatus</cell> <cell id="N2A13B">27 m.</cell> </row> <row id="N2A13D"> <cell id="N2A13E">Vncus funis ductarij</cell> <cell id="N2A140">111 p.</cell> </row> <row id="N2A142"> <cell id="N2A143">Vnci ferrei cuius u&longs;us e&longs;t in experien dis uenis, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2A145">189 p.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/576.jpg"/> <row id="N2A14A"> <cell id="N2A14B">Vnci cortinarum quales</cell> <cell id="N2A14D">444 m.</cell> </row> <row id="N2A14F"> <cell id="N2A150">Vnci <expan abbr="quorũ">quorum</expan> u&longs;us e&longs;t in <expan abbr="inc&etilde;dijs">incendijs</expan> </cell> <cell id="N2A15A">308 p</cell> </row> <row id="N2A15C"> <cell id="N2A15D">Vrcei in quibus pyritæ &longs;ulfuro&longs;i co­quuntur</cell> <cell id="N2A15F">468 p</cell> </row> <row id="N2A161"> <cell id="N2A162">Vrinæ hominis in &longs;alis artificio&longs;i <expan abbr="cõ­fectione">con­fectione</expan> u&longs;us</cell> <cell id="N2A168">185 m.</cell> </row> <row id="N2A16A"> <cell id="N2A16B">Vrinæ pueri impubis u&longs;us in alumi­ne conficiendo</cell> <cell id="N2A16D">457 p.</cell> </row> <row id="N2A16F"> <cell id="N2A170">in auro experiendo</cell> <cell id="N2A172">190 m. & inde</cell> </row> <row id="N2A174"> <cell id="N2A175">in nitro conficiendo</cell> <cell id="N2A177">453 f.</cell> </row> <row id="N2A179"> <cell id="N2A17A">V&longs;trinæ in qua argentum perpurgatur, de&longs;criptio</cell> <cell id="N2A17C">386 p.</cell> </row> <row id="N2A17E"> <cell id="N2A17F">Vulturnus uentus</cell> <cell id="N2A181">38 p.</cell> </row> <row id="N2A183"> <cell id="N2A184">X</cell> <cell id="N2A186"/> </row> <row id="N2A187"> <cell id="N2A188">Xenophontis con&longs;ilium in re metal­lica</cell> <cell id="N2A18A">20 m.</cell> </row> </table> <p id="N2A18C" type="head"> <s id="N2A18E"><expan abbr="FODINARVMO­mniũ">FODINARVMO­<lb/>mnium</expan>, quæ in lib. XII. de re Me<lb/>tallica numerantur, <lb/>CATALOGVS.<lb/><arrow.to.target n="table3"/></s> </p> <table id="N2A19E"> <table.target id="table3"/> <row id="N2A1A1"> <cell id="N2A1A2">Fodinæ Aberthami</cell> <cell id="N2A1A4">54 p. 63 f.</cell> </row> <row id="N2A1A6"> <cell id="N2A1A7">circa Abydum</cell> <cell id="N2A1A9">20 m.</cell> </row> <row id="N2A1AB"> <cell id="N2A1AC">Aldebergi in Mi&longs;ena</cell> <cell id="N2A1AE">172 m. 173 m. 226 m. 237 f. 246 p.</cell> </row> <row id="N2A1B0"> <cell id="N2A1B1">Alpinæ</cell> <cell id="N2A1B3">104 f.</cell> </row> <row id="N2A1B5"> <cell id="N2A1B6">Annebergi</cell> <cell id="N2A1B8">29 p. 54 p. 63 f.</cell> </row> <row id="N2A1BA"> <cell id="N2A1BB">inter Atarneam & <expan abbr="Pergamũ">Pergamum</expan> </cell> <cell id="N2A1C1">20 m.</cell> </row> <row id="N2A1C3"> <cell id="N2A1C4">in Berimo monte</cell> <cell id="N2A1C6">20 m</cell> </row> <row id="N2A1C8"> <cell id="N2A1C9">Carnorum</cell> <cell id="N2A1CB">385 m.</cell> </row> <row id="N2A1CD"> <cell id="N2A1CE">in Carpatho monte</cell> <cell id="N2A1D0">172 m. 224 f. 438 m.</cell> </row> <row id="N2A1D2"> <cell id="N2A1D3">Colchorum</cell> <cell id="N2A1D5">263 p</cell> </row> <row id="N2A1D7"> <cell id="N2A1D8">Cremnicij</cell> <cell id="N2A1DA">3 p.</cell> </row> <row id="N2A1DC"> <cell id="N2A1DD">Dippolde&longs;ualdi</cell> <cell id="N2A1DF">246 p.</cell> </row> <row id="N2A1E1"> <cell id="N2A1E2">Eifaliæ</cell> <cell id="N2A1E4">212 m</cell> </row> <row id="N2A1E6"> <cell id="N2A1E7">Eislebij</cell> <cell id="N2A1E9">218 p</cell> </row> <row id="N2A1EB"> <cell id="N2A1EC">Fir&longs;ti in Lotharingia</cell> <cell id="N2A1EE">18 m.</cell> </row> <row id="N2A1F0"> <cell id="N2A1F1">Fribergi</cell> <cell id="N2A1F3">3 p. 25 p. 66 m. 111 p.</cell> </row> <row id="N2A1F5"> <cell id="N2A1F6">Gairi</cell> <cell id="N2A1F8">237 f.</cell> </row> <row id="N2A1FA"> <cell id="N2A1FB">Galeciæ</cell> <cell id="N2A1FD">25 m.</cell> </row> <row id="N2A1FF"> <cell id="N2A200">Go&longs;elariæ</cell> <cell id="N2A202">3 p. 25 f. 173 m. 214 p. 329 m.</cell> </row> <row id="N2A204"> <cell id="N2A205">Hannibalis Bebelo dicta</cell> <cell id="N2A207">29 p.</cell> </row> <row id="N2A209"> <cell id="N2A20A">Hi&longs;paniæ</cell> <cell id="N2A20C">20 m. 25 m. 80 m.</cell> </row> <row id="N2A20E"> <cell id="N2A20F">in lulijs Alpibus</cell> <cell id="N2A211">254 f.</cell> </row> <row id="N2A213"> <cell id="N2A214">Irbere&longs;dor&longs;i</cell> <cell id="N2A216">237 f.</cell> </row> <row id="N2A218"> <cell id="N2A219">Laurei montis</cell> <cell id="N2A21B">20 m.</cell> </row> <row id="N2A21D"> <cell id="N2A21E">Lemni</cell> <cell id="N2A220">22 m.</cell> </row> <row id="N2A222"> <cell id="N2A223">Lu&longs;itanorum</cell> <cell id="N2A225">258 f. 297 m. 337 p.</cell> </row> <row id="N2A227"> <cell id="N2A228">Marauiæ</cell> <cell id="N2A22A">255 f. 257 m. 385 m.</cell> </row> <row id="N2A22C"> <cell id="N2A22D">Meliboci montis</cell> <cell id="N2A22F">86 f. 151 m.</cell> </row> <row id="N2A231"> <cell id="N2A232">in Mi&longs;ena Fribergi</cell> <cell id="N2A234">57 f. 63 p.</cell> </row> <row id="N2A236"> <cell id="N2A237">Neu&longs;olæ in Carpatho monte</cell> <cell id="N2A239">225 p.</cell> </row> <row id="N2A23B"> <cell id="N2A23C">ad Planam Bohemiæ</cell> <cell id="N2A23E">173 f. 174 p.</cell> </row> <row id="N2A240"> <cell id="N2A241">Polonorum</cell> <cell id="N2A243">280 m.</cell> </row> <row id="N2A245"> <cell id="N2A246">Puteolorum</cell> <cell id="N2A248">400 m.</cell> </row> <row id="N2A24A"> <cell id="N2A24B">in Rheticis Alpibus</cell> <cell id="N2A24D">254 f 438 f.</cell> </row> <row id="N2A24F"> <cell id="N2A250">Saxonum qui <expan abbr="Gitelũ">Gitelum</expan> <expan abbr="habitãt">habitant</expan> </cell> <cell id="N2A25A">320 m</cell> </row> <row id="N2A25C"> <cell id="N2A25D">Schemnicij</cell> <cell id="N2A25F">3 p. 151 m.</cell> </row> <row id="N2A261"> <cell id="N2A262">Schlaccheualdi</cell> <cell id="N2A264">237 f.</cell> </row> <row id="N2A266"> <cell id="N2A267">Snebergi</cell> <cell id="N2A269">18 p. 29 p. 63 p. 111 p.</cell> </row> <row id="N2A26B"> <cell id="N2A26C">Tha&longs;iorum</cell> <cell id="N2A26E">18 p. 66 p.</cell> </row> <row id="N2A270"> <cell id="N2A271">Tauri&longs;corum</cell> <cell id="N2A273">215 f.</cell> </row> <row id="N2A275"> <cell id="N2A276">Toringorum</cell> <cell id="N2A278">261 m</cell> </row> <row id="N2A27A"> <cell id="N2A27B">Vallis loachimicæ</cell> <cell id="N2A27D">29 p. 63 p.</cell> </row> <row id="N2A27F"> <cell id="N2A280">Ve&longs;tofaliæ</cell> <cell id="N2A282">212 m.</cell> </row> </table> <p id="N2A284" type="head"> <s id="N2A286">FINIS.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/577.jpg"/> <p id="N2A28C" type="head"> <s id="N2A28E">ANIMANTIVM NOMI­<lb/>NA LATINA GRAECAQVE GER­<lb/>manice reddita, quorum author in lib. De Subterra­<lb/>neis animantibus meminit.</s> </p> <p id="N2A297" type="head"> <s id="N2A299">GRADIENTIVM</s> </p> <p id="N2A29C" type="main"> <s id="N2A29E">Alce elch/elend</s> </p> <p id="N2A2A1" type="main"> <s id="N2A2A3">Aper wild&longs;chwein</s> </p> <p id="N2A2A6" type="main"> <s id="N2A2A8">Araneus niger &longs;chwartze feld&longs;pinne</s> </p> <p id="N2A2AB" type="main"> <s id="N2A2AD">A&longs;ellus &longs;chefflein. </s> <s id="N2A2B0">in fene&longs;tris uer&longs;a­<lb/>tur.</s> </p> <p id="N2A2B5" type="main"> <s id="N2A2B7"> <foreign lang="el">*bktraxi/des</foreign> kaulkroten</s> </p> <p id="N2A2BE" type="main"> <s id="N2A2C0">Blattæ wibel/brotwornie/&longs;pringwibel</s> </p> <p id="N2A2C3" type="main"> <s id="N2A2C5"> <foreign lang="el">*bre/c(as</foreign> laubfro&longs;ch</s> </p> <p id="N2A2CC" type="main"> <s id="N2A2CE">Bufo krote</s> </p> <p id="N2A2D1" type="main"> <s id="N2A2D3"> <foreign lang="el">*kalami/th</foreign> item laubfro&longs;ch</s> </p> <p id="N2A2DA" type="main"> <s id="N2A2DC"> <foreign lang="el">*kamyi/ouros</foreign> eichorn</s> </p> <p id="N2A2E3" type="main"> <s id="N2A2E5">Caprea reh</s> </p> <p id="N2A2E8" type="main"> <s id="N2A2EA">Ca&longs;tor piber</s> </p> <p id="N2A2ED" type="main"> <s id="N2A2EF">Ceruus hirs</s> </p> <p id="N2A2F2" type="main"> <s id="N2A2F4">Chamæleon, Germanis e&longs;t ignotus</s> </p> <p id="N2A2F7" type="main"> <s id="N2A2F9">Crocodilus crocodil</s> </p> <p id="N2A2FC" type="main"> <s id="N2A2FE">Cuniculus cunlein</s> </p> <p id="N2A301" type="main"> <s id="N2A303">Dama ein genips des horner vor &longs;ich <lb/>gebogen &longs;ein</s> </p> <p id="N2A308" type="main"> <s id="N2A30A"> <foreign lang="el">*elEI)o\s</foreign> Italice ghyro</s> </p> <p id="N2A311" type="main"> <s id="N2A313">Erinaceus igel/eius duo genera, <expan abbr="hũt&longs;­igel">hunt&longs;­<lb/>igel</expan> vnd &longs;ewigel</s> </p> <p id="N2A31C" type="main"> <s id="N2A31E">Fiber piber</s> </p> <p id="N2A321" type="main"> <s id="N2A323">Formica eims</s> </p> <p id="N2A326" type="main"> <s id="N2A328"> <foreign lang="el">*gai\lh</foreign> wi&longs;el</s> </p> <p id="N2A32F" type="main"> <s id="N2A331">Glis gro&longs;&longs;e ha&longs;elmaus</s> </p> <p id="N2A334" type="main"> <s id="N2A336"> <foreign lang="el">*guri_noi</foreign> kaulkroten</s> </p> <p id="N2A33D" type="main"> <s id="N2A33F">Hy&longs;trix &longs;tachel &longs;chwein/dorn&longs;chwein/ <lb/>porcopick</s> </p> <p id="N2A344" type="main"> <s id="N2A346">Ibex &longs;teinpock</s> </p> <p id="N2A349" type="main"> <s id="N2A34B"> <foreign lang="el">*ikti_s</foreign> iltes & aliæ &longs;ylue&longs;tres mu&longs;telæ</s> </p> <p id="N2A352" type="main"> <s id="N2A354">Lacerta grunadey</s> </p> <p id="N2A357" type="main"> <s id="N2A359">Lacerta Chalcidica kupferadey</s> </p> <p id="N2A35C" type="main"> <s id="N2A35E">Lacerta aquatilis wa&longs;&longs;eradey</s> </p> <p id="N2A361" type="main"> <s id="N2A363">Lupus wolff</s> </p> <p id="N2A366" type="main"> <s id="N2A368">Lupus ceruarius luys</s> </p> <p id="N2A36B" type="main"> <s id="N2A36D">Lutra otter</s> </p> <p id="N2A370" type="main"> <s id="N2A372">Martes &longs;teinmarter/vnd paummarter</s> </p> <p id="N2A375" type="main"> <s id="N2A377">Meles days</s> </p> <p id="N2A37A" type="main"> <s id="N2A37C">Melium ein haleband dar vnder days <lb/>gefutterr/&longs;o man den hunden anlegt</s> </p> <p id="N2A381" type="main"> <s id="N2A383"> <foreign lang="el">*molsuri/des</foreign> kaulkroten</s> </p> <p id="N2A38A" type="main"> <s id="N2A38C">Mus alpinus murmelthier</s> </p> <p id="N2A391" type="main"> <s id="N2A393">Mus araneus &longs;pitzmaus</s> </p> <p id="N2A396" type="main"> <s id="N2A398">Mus agre&longs;tis &longs;cho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rmaus</s> </p> <p id="N2A3A1" type="main"> <s id="N2A3A3">Mus la&longs;&longs;icius la&longs;&longs;itz</s> </p> <p id="N2A3A6" type="main"> <s id="N2A3A8">Mus Noricus pilche/bilche/zi&longs;el/bilch <lb/>maus/zi&longs;elmaus</s> </p> <p id="N2A3AF" type="main"> <s id="N2A3B1">Mus dome&longs;ticus maior ratte</s> </p> <p id="N2A3B4" type="main"> <s id="N2A3B6">Mus Pannonicus</s> </p> <p id="N2A3B9" type="main"> <s id="N2A3BB">Mus Ponticus hermlein</s> </p> <p id="N2A3BE" type="main"> <s id="N2A3C0">Mus aquaticus wa&longs;&longs;ermaus</s> </p> <p id="N2A3C3" type="main"> <s id="N2A3C5">Mus &longs;ubterrancus klein &longs;cho<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>rmau&longs;z</s> </p> <p id="N2A3CE" type="main"> <s id="N2A3D0">Mus &longs;yluc&longs;tris ha&longs;elmaus oder no<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>&longs;­<lb/>maus</s> </p> <p id="N2A3DB" type="main"> <s id="N2A3DD">Mu&longs;tela dome&longs;tica wi&longs;el</s> </p> <p id="N2A3E0" type="main"> <s id="N2A3E2">Mu&longs;tela &longs;ylue&longs;tris iltes</s> </p> <p id="N2A3E7" type="main"> <s id="N2A3E9"> <foreign lang="el">*muga/lh</foreign> &longs;pitzmaus</s> </p> <p id="N2A3F0" type="main"> <s id="N2A3F2"> <foreign lang="el">*mu_s ski/ouros</foreign> eichorn</s> </p> <p id="N2A3F9" type="main"> <s id="N2A3FB">Noerza noerz</s> </p> <p id="N2A3FE" type="main"> <s id="N2A400">Platyceros damihirs</s> </p> <p id="N2A403" type="main"> <s id="N2A405">Pulices terreni erdfloh</s> </p> <p id="N2A408" type="main"> <s id="N2A40A"> <foreign lang="el">*ruri/fr<25>os</foreign> &longs;e<gap/>rkrote</s> </p> <p id="N2A413" type="main"> <s id="N2A415">Rana rubeta krote</s> </p> <p id="N2A418" type="main"> <s id="N2A41A">Rana temporaria reinfro&longs;chlein</s> </p> <p id="N2A41D" type="main"> <s id="N2A41F">Rana uencenata fo&longs;&longs;ilis feürkrote</s> </p> <p id="N2A422" type="main"> <s id="N2A424">Rana uiridis parua laubfro&longs;ch</s> </p> <p id="N2A427" type="main"> <s id="N2A429">Ranæ uirides, &longs;ubliuidæ, &longs;ubcinereæ <lb/>fro&longs;che</s> </p> <p id="N2A42E" type="main"> <s id="N2A430">Rupicapra cin gemps des horner hin­<lb/>der&longs;ich gebogen &longs;ein</s> </p> <p id="N2A435" type="main"> <s id="N2A437">Salamandra molch</s> </p> <p id="N2A43A" type="main"> <s id="N2A43C">Scarabeus, de quo hic loquimur, <lb/>&longs;ewkefer</s> </p> <pb xlink:href="001/01/578.jpg"/> <p id="N2A444" type="main"> <s id="N2A446"> <foreign lang="el">*ski/ouros</foreign> eichorn</s> </p> <p id="N2A44D" type="main"> <s id="N2A44F">Sorex mitle ha&longs;elmaus</s> </p> <p id="N2A452" type="main"> <s id="N2A454">Stellio Tarantula</s> </p> <p id="N2A457" type="main"> <s id="N2A459">Talpa molwurff</s> </p> <p id="N2A45C" type="main"> <s id="N2A45E">Tarandus reen</s> </p> <p id="N2A461" type="main"> <s id="N2A463">Te&longs;tudo &longs;chiltkrote</s> </p> <p id="N2A466" type="main"> <s id="N2A468">Tragelaphus brandhir&longs;e</s> </p> <p id="N2A46B" type="main"> <s id="N2A46D">Vermis in Maio natus meiworm</s> </p> <p id="N2A470" type="main"> <s id="N2A472">Viuerra furette vnd frette</s> </p> <p id="N2A475" type="main"> <s id="N2A477">Vormela wormlein</s> </p> <p id="N2A47A" type="main"> <s id="N2A47C">Vr&longs;us beer</s> </p> <p id="N2A47F" type="main"> <s id="N2A481">Vulpes fuchs</s> </p> <p id="N2A484" type="main"> <s id="N2A486">Zobela zobel</s> </p> <p id="N2A489" type="head"> <s id="N2A48B">VOLANTIVM</s> </p> <p id="N2A48E" type="main"> <s id="N2A490">Alauda lerch</s> </p> <p id="N2A493" type="main"> <s id="N2A495">Anas imman&longs;ueta wilde ente</s> </p> <p id="N2A498" type="main"> <s id="N2A49A">An&longs;er imman&longs;uetus wilde gans</s> </p> <p id="N2A49D" type="main"> <s id="N2A49F">Apis pien</s> </p> <p id="N2A4A2" type="main"> <s id="N2A4A4"> <foreign lang="el">*apodes)</foreign> &longs;pir&longs;chwalben</s> </p> <p id="N2A4AB" type="main"> <s id="N2A4AD">Aquila adler</s> </p> <p id="N2A4B0" type="main"> <s id="N2A4B2">Ardeola reiher</s> </p> <p id="N2A4B5" type="main"> <s id="N2A4B7">Attagen ha&longs;elhu<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>n</s> </p> <p id="N2A4C0" type="main"> <s id="N2A4C2">Bubo gros huhu</s> </p> <p id="N2A4C5" type="main"> <s id="N2A4C7">Ciconia &longs;torch</s> </p> <p id="N2A4CA" type="main"> <s id="N2A4CC">Cornix krahe</s> </p> <p id="N2A4CF" type="main"> <s id="N2A4D1">Coruus aquaticus wa&longs;&longs;errabe</s> </p> <p id="N2A4D4" type="main"> <s id="N2A4D6">Coruus, cuius caput rubra macula <lb/>e&longs;t in&longs;igne holkrahe</s> </p> <p id="N2A4DB" type="main"> <s id="N2A4DD">Coruus nocturnus nachtrabe</s> </p> <p id="N2A4E0" type="main"> <s id="N2A4E2">Crabro horlitze</s> </p> <p id="N2A4E5" type="main"> <s id="N2A4E7">Cuculus kuckück</s> </p> <p id="N2A4EA" type="main"> <s id="N2A4EC"> <foreign lang="el">*ku/yelsi</foreign> &longs;pir&longs;chwalben</s> </p> <p id="N2A4F3" type="main"> <s id="N2A4F5">Fulica wa&longs;&longs;erhun</s> </p> <p id="N2A4F8" type="main"> <s id="N2A4FA">Galgulus hemmerling</s> </p> <p id="N2A4FD" type="main"> <s id="N2A4FF">Gryllus dome&longs;ticus hau&longs;heim</s> </p> <p id="N2A502" type="main"> <s id="N2A504">Gryllus agre&longs;tis feldheim</s> </p> <p id="N2A507" type="main"> <s id="N2A509">Halcyon fluuiatilis ei&longs;uogel</s> </p> <p id="N2A50C" type="main"> <s id="N2A50E">Hirundines dome&longs;ticæ hau&longs;&longs;chwal­<lb/><arrow.to.target n="table4"/></s> </p> <table id="N2A515"> <table.target id="table4"/> <row id="N2A518"> <cell id="N2A519">ben</cell> <cell id="N2A51B">agre&longs;tes</cell> <cell id="N2A51D">maur&longs;chwal­</cell> </row> <row id="N2A51F"> <cell id="N2A520">ben</cell> <cell id="N2A522">ripariæ</cell> <cell id="N2A524">&longs;pir&longs;chwalben</cell> </row> </table> <p id="N2A526" type="main"> <s id="N2A528">Ibis auis Ægyptiaca Germanis igno<lb/>ta</s> </p> <p id="N2A52D" type="main"> <s id="N2A52F"> <foreign lang="el">*iktssos</foreign> hemmerling</s> </p> <p id="N2A536" type="main"> <s id="N2A538">Lagopus &longs;chneuogel</s> </p> <p id="N2A53B" type="main"> <s id="N2A53D">Locu&longs;ta heu&longs;chrccke</s> </p> <p id="N2A540" type="main"> <s id="N2A542">Mergus teucher</s> </p> <p id="N2A545" type="main"> <s id="N2A547">Merula am&longs;&longs;el vnd &longs;cham&longs;&longs;el</s> </p> <p id="N2A54A" type="main"> <s id="N2A54C">Miluus wcih oder hunerahr</s> </p> <p id="N2A54F" type="main"> <s id="N2A551">Noctua rantzculc/&longs;chlacrule/&longs;tockcule/ <lb/>&longs;teineule</s> </p> <p id="N2A556" type="main"> <s id="N2A558"> <foreign lang="el">*nuktiko/rac(</foreign> nachtrabe</s> </p> <p id="N2A55F" type="main"> <s id="N2A561">Olor &longs;chwan</s> </p> <p id="N2A564" type="main"> <s id="N2A566">Onocrotalus &longs;chnegans</s> </p> <p id="N2A569" type="main"> <s id="N2A56B">Palumbes holtztaube vnd ringel­<lb/>taube</s> </p> <p id="N2A570" type="main"> <s id="N2A572">Perdix ra<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>phun</s> </p> <p id="N2A57B" type="main"> <s id="N2A57D">Pica agele&longs;ter</s> </p> <p id="N2A580" type="main"> <s id="N2A582">Picus &longs;pecht</s> </p> <p id="N2A585" type="main"> <s id="N2A587"> <foreign lang="el">*pur)r(oko/rac(</foreign> holkrahe</s> </p> <p id="N2A58E" type="main"> <s id="N2A590">Querquedula krichentlein</s> </p> <p id="N2A593" type="main"> <s id="N2A595">Sturnus &longs;ta<emph type="over"/><emph.end type="over"/>r</s> </p> <p id="N2A59E" type="main"> <s id="N2A5A0">Tetraones pirckhuner vnd auerha<emph type="over"/><emph.end type="over"/>n</s> </p> <p id="N2A5A9" type="main"> <s id="N2A5AB">Turdus krametvogel/zimer/wein <lb/>dru&longs;&longs;chel/zipdru&longs;&longs;chel</s> </p> <p id="N2A5B0" type="main"> <s id="N2A5B2">Ve&longs;pa we&longs;pe</s> </p> <p id="N2A5B5" type="main"> <s id="N2A5B7">Ve&longs;pertilio fledermaus</s> </p> <p id="N2A5BA" type="main"> <s id="N2A5BC">Vlula huhu</s> </p> <p id="N2A5BF" type="main"> <s id="N2A5C1">Vpupa widehopfe</s> </p> <p id="N2A5C4" type="main"> <s id="N2A5C6">Vultur ha&longs;engir</s> </p> <p id="N2A5C9" type="head"> <s id="N2A5CB">NATANTIVM</s> </p> <p id="N2A5CE" type="main"> <s id="N2A5D0">Alburnus weisfi&longs;ch</s> </p> <p id="N2A5D3" type="main"> <s id="N2A5D5">A&longs;ellus, in Italia A&longs;ino</s> </p> <p id="N2A5D8" type="main"> <s id="N2A5DA">Aurata, Venetijs Auraia</s> </p> <p id="N2A5DD" type="main"> <s id="N2A5DF">Barbus parme</s> </p> <p id="N2A5E2" type="main"> <s id="N2A5E4">Buccinum, in Liguria corneto</s> </p> <p id="N2A5E7" type="main"> <s id="N2A5E9">Cancer fluuiatilis krebs</s> </p> <p id="N2A5EC" type="main"> <s id="N2A5EE">Conger, in Italia congro</s> </p> <p id="N2A5F1" type="main"> <s id="N2A5F3">Coracinus, Neapoli coracino</s> </p> <p id="N2A5F6" type="main"> <s id="N2A5F8">Delphinus mehr&longs;chwein/dar von <lb/>kompt &longs;al&longs;peck</s> </p> <p id="N2A5FD" type="main"> <s id="N2A5FF">Glaucus</s> </p> <p id="N2A602" type="main"> <s id="N2A604">Globio fluuiatilis &longs;chmerle</s> </p> <p id="N2A607" type="main"> <s id="N2A609">Hippurus</s> </p> <p id="N2A60C" type="main"> <s id="N2A60E">Lucius hecht</s> </p> <pb xlink:href="001/01/579.jpg"/> <p id="N2A614" type="main"> <s id="N2A616">Merula, Ma&longs;&longs;iliæ roquando</s> </p> <p id="N2A619" type="main"> <s id="N2A61B">Murena, in Italia murena</s> </p> <p id="N2A61E" type="main"> <s id="N2A620">Orphus, in Sicilia cernha</s> </p> <p id="N2A623" type="main"> <s id="N2A625">Pi&longs;ces fo&longs;&longs;iles peifker vnd merputten/ <lb/>qui &longs;unt cra&longs;&longs;iores</s> </p> <p id="N2A62A" type="main"> <s id="N2A62C">Pecten, Venetijs cappe</s> </p> <p id="N2A62F" type="main"> <s id="N2A631">Perca ber&longs;e</s> </p> <p id="N2A634" type="main"> <s id="N2A636">Primadia</s> </p> <p id="N2A639" type="main"> <s id="N2A63B">Purpura, in Græcia porphyro</s> </p> <p id="N2A63E" type="main"> <s id="N2A640">Raia roch</s> </p> <p id="N2A643" type="main"> <s id="N2A645">Salar fhure</s> </p> <p id="N2A648" type="main"> <s id="N2A64A">Salmo &longs;alm/lays</s> </p> <p id="N2A64D" type="main"> <s id="N2A64F">Sturio &longs;to<emph type="over"/>e<emph.end type="over"/>r</s> </p> <p id="N2A658" type="main"> <s id="N2A65A">Thynnus thunno</s> </p> <p id="N2A65D" type="main"> <s id="N2A65F">Turdus, Ma&longs;&longs;iliæ roquando</s> </p> <p id="N2A662" type="head"> <s id="N2A664">SERPENTIVM</s> </p> <p id="N2A667" type="main"> <s id="N2A669">Acontias, ignotus Germanis</s> </p> <p id="N2A66C" type="main"> <s id="N2A66E">Amphisbæna, ignota</s> </p> <p id="N2A671" type="main"> <s id="N2A673">A&longs;pis, ignota</s> </p> <p id="N2A676" type="main"> <s id="N2A678">Boa vnke</s> </p> <p id="N2A67B" type="main"> <s id="N2A67D">Ba&longs;ili&longs;cus, ignotus</s> </p> <p id="N2A680" type="main"> <s id="N2A682">Cæcula blind&longs;chliche</s> </p> <p id="N2A685" type="main"> <s id="N2A687">Calabricus &longs;erpens, ignotus</s> </p> <p id="N2A68A" type="main"> <s id="N2A68C"> <foreign lang="el">*xe/rsudros</foreign> natter</s> </p> <p id="N2A693" type="main"> <s id="N2A695">Cenchris, ignota</s> </p> <p id="N2A698" type="main"> <s id="N2A69A">Cera&longs;tes hornichte &longs;chlange</s> </p> <p id="N2A69D" type="main"> <s id="N2A69F">Dip&longs;as, ignota</s> </p> <p id="N2A6A2" type="main"> <s id="N2A6A4">Draco drach</s> </p> <p id="N2A6A7" type="main"> <s id="N2A6A9">Dryinos eich&longs;chlange</s> </p> <p id="N2A6AC" type="main"> <s id="N2A6AE">Hæmorrhous, ignotus</s> </p> <p id="N2A6B1" type="main"> <s id="N2A6B3">Natrix natter</s> </p> <p id="N2A6B6" type="main"> <s id="N2A6B8">Porphyrus, ignotus</s> </p> <p id="N2A6BB" type="main"> <s id="N2A6BD">Scytale, ignota</s> </p> <p id="N2A6C0" type="main"> <s id="N2A6C2">Sepedon, ignota</s> </p> <p id="N2A6C5" type="main"> <s id="N2A6C7"> <foreign lang="el">*tufli_nos</foreign> blind&longs;chleiche</s> </p> <p id="N2A6CE" type="main"> <s id="N2A6D0"> <foreign lang="el">*tuflw\y</foreign> blind&longs;chleiche</s> </p> <p id="N2A6D7" type="main"> <s id="N2A6D9">Vipera, Italis mara&longs;&longs;o</s> </p> <p id="N2A6DC" type="main"> <s id="N2A6DE"> <foreign lang="el">*udros</foreign> natter</s> </p> <p id="N2A6E5" type="head"> <s id="N2A6E7">VERMIVM</s> </p> <p id="N2A6EA" type="main"> <s id="N2A6EC">A&longs;carides erdworme</s> </p> <p id="N2A6EF" type="main"> <s id="N2A6F1">Lumbricus reinworm</s> </p> <p id="N2A6F4" type="main"> <s id="N2A6F6">Scolopendra na&longs;&longs;el</s> </p> <p id="N2A6F9" type="main"> <s id="N2A6FB">Spondylis engerle</s> </p> <p id="N2A6FE" type="main"> <s id="N2A700">Teredo kupferworm</s> </p> <p id="N2A703" type="head"> <s id="N2A705">DAEMONVM</s> </p> <p id="N2A708" type="main"> <s id="N2A70A">Dæmon &longs;ubterraneus truculentus <lb/>bergteufel mitis bergmenlein/ko­<lb/>bel/guttel</s> </p> <p id="N2A711" type="head"> <s id="N2A713">INDEX IN LIBRVM <lb/>De &longs;ubterraneis animan­<lb/>tibus &longs;ecundus<lb/><arrow.to.target n="table5"/></s> </p> <table id="N2A71E"> <table.target id="table5"/> <row id="N2A721"> <cell id="N2A722">A</cell> <cell id="N2A724"/> </row> <row id="N2A725"> <cell id="N2A726">Acontias</cell> <cell id="N2A728">498 m.</cell> </row> <row id="N2A72A"> <cell id="N2A72B">Ælianus</cell> <cell id="N2A72D">478 m. 498 m.</cell> </row> <row id="N2A72F"> <cell id="N2A730">Ænariæ coloni terræ motu & cali­darum aquarum effu&longs;ionibus &longs;edibus exacti</cell> <cell id="N2A732">480 p.</cell> </row> <row id="N2A734"> <cell id="N2A735"> <foreign lang="el">*akanqo/xoiros</foreign>, qui & hi&longs;trix</cell> <cell id="N2A73B">491 m.</cell> </row> <row id="N2A73D"> <cell id="N2A73E">Alaudæ 482 f. hyeme latent in cauernis montium</cell> <cell id="N2A740">494 m.</cell> </row> <row id="N2A742"> <cell id="N2A743">Albertus Magnus</cell> <cell id="N2A745">480 m.</cell> </row> <row id="N2A747"> <cell id="N2A748">Alce</cell> <cell id="N2A74A">485 p.</cell> </row> <row id="N2A74C"> <cell id="N2A74D">Ambro&longs;ius Fibianus</cell> <cell id="N2A74F">499 m.</cell> </row> <row id="N2A751"> <cell id="N2A752">Amphisbæna</cell> <cell id="N2A754">496 f.</cell> </row> <row id="N2A756"> <cell id="N2A757">Anates imman&longs;uetæ</cell> <cell id="N2A759">481 p.</cell> </row> <row id="N2A75B"> <cell id="N2A75C">Animal <expan abbr="incognitũ">incognitum</expan> repertum in No­rico</cell> <cell id="N2A762">480 m.</cell> </row> <row id="N2A764"> <cell id="N2A765">Animantes &longs;ubterraneæ quæ pro­prie & &longs;int & dicantur 479 f. 499 m. quæ in terra &longs;icca 499 f. quæ in humida agant</cell> <cell id="N2A767">500 f. & inde</cell> </row> <row id="N2A769"> <cell id="N2A76A">Animantium &longs;ubterranearum tria genera</cell> <cell id="N2A76C">482 p.</cell> </row> <row id="N2A76E"> <cell id="N2A76F">Animantes omnes natura mutatio­nem &longs;entire</cell> <cell id="N2A771">479 f.</cell> </row> <row id="N2A773"> <cell id="N2A774">Animantes quæ in regionem è qua egre&longs;&longs;æ &longs;unt non reuertuntur</cell> <cell id="N2A776">479 <pb xlink:href="001/01/580.jpg"/>480 p. reuertuntur 480 f. 481 p.</cell> </row> <row id="N2A77C"> <cell id="N2A77D">Animantes frigoris aut caloris uitandi cau&longs;a locum mutantes</cell> <cell id="N2A77F">481 p.</cell> </row> <row id="N2A781"> <cell id="N2A782">Animantes quæ noctu uel interdiu in cauernis terræ delite&longs;cunt</cell> <cell id="N2A784">482 p. & deinceps</cell> </row> <row id="N2A786"> <cell id="N2A787">Animantes quæ in terra <expan abbr="lat&etilde;t">latent</expan> aliquo anni tempore 486 f. & deinceps u&longs;que ad pag. 500.</cell> <cell id="N2A78D"/> </row> <row id="N2A78E"> <cell id="N2A78F">An&longs;eres imman&longs;ueti</cell> <cell id="N2A791">481 p.</cell> </row> <row id="N2A793"> <cell id="N2A794">Aper</cell> <cell id="N2A796">485 p.</cell> </row> <row id="N2A798"> <cell id="N2A799">Apes</cell> <cell id="N2A79B">481 f.</cell> </row> <row id="N2A79D"> <cell id="N2A79E"> <foreign lang="el">*apodes)</foreign>, quæ & <foreign lang="el">kuyelsi\</foreign> </cell> <cell id="N2A7A8">494 p.</cell> </row> <row id="N2A7AA"> <cell id="N2A7AB">Aquatilia quæ aliqua anni parte &longs;e in cœno uel arena condunt</cell> <cell id="N2A7AD">494 m.</cell> </row> <row id="N2A7AF"> <cell id="N2A7B0">Aquila Northu&longs;æ mortua</cell> <cell id="N2A7B2">480 m.</cell> </row> <row id="N2A7B4"> <cell id="N2A7B5">Aquila à lanio Dincel&longs;pyhelen&longs;i oc­ci&longs;a</cell> <cell id="N2A7B7">480 m</cell> </row> <row id="N2A7B9"> <cell id="N2A7BA">Aranei nigri</cell> <cell id="N2A7BC">493 f.</cell> </row> <row id="N2A7BE"> <cell id="N2A7BF">Aratus</cell> <cell id="N2A7C1">495 f.</cell> </row> <row id="N2A7C3"> <cell id="N2A7C4">Ardeola</cell> <cell id="N2A7C6">481 p.</cell> </row> <row id="N2A7C8"> <cell id="N2A7C9">Ari&longs;toteles</cell> <cell id="N2A7CB">478 m. 479 m. 485 m. 487 f. 492 m. 493 p. 498 p.</cell> </row> <row id="N2A7CD"> <cell id="N2A7CE">Ari&longs;tophanes</cell> <cell id="N2A7D0">486 p.</cell> </row> <row id="N2A7D2"> <cell id="N2A7D3">Arces &longs;ubterraneæ</cell> <cell id="N2A7D5">482 m. f.</cell> </row> <row id="N2A7D7"> <cell id="N2A7D8">A&longs;calabus, & <foreign lang="el">a)skalabw/tks</foreign>, qui & &longs;tellio</cell> <cell id="N2A7DE">493 m.</cell> </row> <row id="N2A7E0"> <cell id="N2A7E1">A&longs;carides</cell> <cell id="N2A7E3">499 f. 500 f.</cell> </row> <row id="N2A7E5"> <cell id="N2A7E6">A&longs;elli rimis parietum occultantur</cell> <cell id="N2A7E8">481 f.</cell> </row> <row id="N2A7EA"> <cell id="N2A7EB">A&longs;ellus pi&longs;cis æ&longs;tiuis men&longs;ibus &longs;e <expan abbr="cõ">con</expan>dit</cell> <cell id="N2A7F1">474 m</cell> </row> <row id="N2A7F3"> <cell id="N2A7F4">A&longs;io noctuæ &longs;pecies</cell> <cell id="N2A7F6">486 p.</cell> </row> <row id="N2A7F8"> <cell id="N2A7F9">A&longs;pis, & eius genera</cell> <cell id="N2A7FB">497 m. f.</cell> </row> <row id="N2A7FD"> <cell id="N2A7FE">Attagenes</cell> <cell id="N2A800">481 m.</cell> </row> <row id="N2A802"> <cell id="N2A803">Aues hyeme in cauis arboribus <expan abbr="lat&etilde;­tes">laten­tes</expan> </cell> <cell id="N2A809">481 f.</cell> </row> <row id="N2A80B"> <cell id="N2A80C">Aues luteæ</cell> <cell id="N2A80E">479 m.</cell> </row> <row id="N2A810"> <cell id="N2A811">Aues quædam cur uerno tempore con&longs;piciantur implumes</cell> <cell id="N2A813">482 p.</cell> </row> <row id="N2A815"> <cell id="N2A816">Aues nocturnæ</cell> <cell id="N2A818">485 f.</cell> </row> <row id="N2A81A"> <cell id="N2A81B">Aurata æ&longs;tiuis men&longs;ibus &longs;e condit</cell> <cell id="N2A81D">494 m.</cell> </row> <row id="N2A81F"> <cell id="N2A820">B</cell> <cell id="N2A822"/> </row> <row id="N2A823"> <cell id="N2A824">Ba&longs;ili&longs;cus</cell> <cell id="N2A826">498 f.</cell> </row> <row id="N2A828"> <cell id="N2A829"> <foreign lang="el">*bafaxi/des</foreign> </cell> <cell id="N2A82F">495 f.</cell> </row> <row id="N2A831"> <cell id="N2A832">Blattæ parietum rimis occultantur</cell> <cell id="N2A834">481 f.</cell> </row> <row id="N2A836"> <cell id="N2A837">Boæ ex natricum genere</cell> <cell id="N2A839">497 m</cell> </row> <row id="N2A83B"> <cell id="N2A83C"> <foreign lang="el">*bre/c(as</foreign>, rana</cell> <cell id="N2A842">495 m.</cell> </row> <row id="N2A844"> <cell id="N2A845">Bubo</cell> <cell id="N2A847">485 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2A849"> <cell id="N2A84A">Buccina</cell> <cell id="N2A84C">494 m.</cell> </row> <row id="N2A84E"> <cell id="N2A84F">Bufo</cell> <cell id="N2A851">495 f.</cell> </row> <row id="N2A853"> <cell id="N2A854">C</cell> <cell id="N2A856"/> </row> <row id="N2A857"> <cell id="N2A858">Cancer fluuiatilis</cell> <cell id="N2A85A">496 p.</cell> </row> <row id="N2A85C"> <cell id="N2A85D">Calabricus &longs;erpens</cell> <cell id="N2A85F">497 p.</cell> </row> <row id="N2A861"> <cell id="N2A862">Caprea</cell> <cell id="N2A864">485 p.</cell> </row> <row id="N2A866"> <cell id="N2A867">Ca&longs;&longs;ianus theologus</cell> <cell id="N2A869">499 p</cell> </row> <row id="N2A86B"> <cell id="N2A86C"> <foreign lang="el">*ka/swr</foreign> </cell> <cell id="N2A872">484 f.</cell> </row> <row id="N2A874"> <cell id="N2A875">Ca&longs;torea</cell> <cell id="N2A877">eo.</cell> </row> <row id="N2A879"> <cell id="N2A87A">Cauca&longs;us mons</cell> <cell id="N2A87C">482 m</cell> </row> <row id="N2A87E"> <cell id="N2A87F">Cau&longs;on quæ & dip&longs;as</cell> <cell id="N2A881">496 f.</cell> </row> <row id="N2A883"> <cell id="N2A884">Cæcula hyeme &longs;e condit in terra</cell> <cell id="N2A886">496 f.</cell> </row> <row id="N2A888"> <cell id="N2A889">Cellæ &longs;ubterraneæ</cell> <cell id="N2A88B">482 m.</cell> </row> <row id="N2A88D"> <cell id="N2A88E">Cenchris &longs;erpens</cell> <cell id="N2A890">498 m.</cell> </row> <row id="N2A892"> <cell id="N2A893">Centipeda quæ & <expan abbr="&longs;colop&etilde;dra">&longs;colopendra</expan> </cell> <cell id="N2A899">494 p</cell> </row> <row id="N2A89B"> <cell id="N2A89C">Cephi Æthiopici</cell> <cell id="N2A89E">480 m.</cell> </row> <row id="N2A8A0"> <cell id="N2A8A1">Cera&longs;tes</cell> <cell id="N2A8A3">497 f.</cell> </row> <row id="N2A8A5"> <cell id="N2A8A6">Ceruus</cell> <cell id="N2A8A8">485 p.</cell> </row> <row id="N2A8AA"> <cell id="N2A8AB">Ciconiæ</cell> <cell id="N2A8AD">481 m.</cell> </row> <row id="N2A8AF"> <cell id="N2A8B0"><expan abbr="Chamæleõ">Chamæleon</expan> 492 m. aura alitur</cell> <cell id="N2A8B5">493 p.</cell> </row> <row id="N2A8B7"> <cell id="N2A8B8"> <foreign lang="el">*xamaitupEI)=a</foreign> </cell> <cell id="N2A8BE">483 p.</cell> </row> <row id="N2A8C0"> <cell id="N2A8C1">Chelydros</cell> <cell id="N2A8C3">497 f.</cell> </row> <row id="N2A8C5"> <cell id="N2A8C6">Cher&longs;ydros</cell> <cell id="N2A8C8">497 p.</cell> </row> <row id="N2A8CA"> <cell id="N2A8CB">Cicero</cell> <cell id="N2A8CD">499 m. 500 p.</cell> </row> <row id="N2A8CF"> <cell id="N2A8D0">Circe</cell> <cell id="N2A8D2">482 m.</cell> </row> <row id="N2A8D4"> <cell id="N2A8D5">Cleopatra a&longs;pidas ptyadas &longs;ibi ad­mouit</cell> <cell id="N2A8D7">497 f.</cell> </row> <row id="N2A8D9"> <cell id="N2A8DA">Columella</cell> <cell id="N2A8DC">496 f.</cell> </row> <row id="N2A8DE"> <cell id="N2A8DF">Cœnobium &longs;ubterraneum in Sedu­nis</cell> <cell id="N2A8E1">482 m.</cell> </row> <row id="N2A8E3"> <cell id="N2A8E4">Corpus &longs;ubterraneum & eius diui­&longs;io</cell> <cell id="N2A8E6">479 p.</cell> </row> <row id="N2A8E8"> <cell id="N2A8E9">Coruus aquaticus</cell> <cell id="N2A8EB">481 p.</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/581.jpg"/> <row id="N2A8F0"> <cell id="N2A8F1">Coruus qui <foreign lang="el">w_ur(r)oko/rac(</foreign> </cell> <cell id="N2A8F7">481 f.</cell> </row> <row id="N2A8F9"> <cell id="N2A8FA">Coruus pi&longs;cis hybernis men&longs;ibus &longs;e condit</cell> <cell id="N2A8FC">494 m.</cell> </row> <row id="N2A8FE"> <cell id="N2A8FF">Conger</cell> <cell id="N2A901">eo.</cell> </row> <row id="N2A903"> <cell id="N2A904">Cochleæ</cell> <cell id="N2A906">eo.</cell> </row> <row id="N2A908"> <cell id="N2A909">Cochleæ cauaticæ</cell> <cell id="N2A90B">499 f. 501 p.</cell> </row> <row id="N2A90D"> <cell id="N2A90E">Colubri Thebani cornuti</cell> <cell id="N2A910">498 p</cell> </row> <row id="N2A912"> <cell id="N2A913">Crabrones &longs;ylue&longs;tres</cell> <cell id="N2A915">481 f.</cell> </row> <row id="N2A917"> <cell id="N2A918">Crocodilus 494 m. ad in&longs;ulam Tentyritarum non adnatat</cell> <cell id="N2A91A">495 p.</cell> </row> <row id="N2A91C"> <cell id="N2A91D">Cuculus</cell> <cell id="N2A91F">481 f</cell> </row> <row id="N2A921"> <cell id="N2A922">Cuniculus</cell> <cell id="N2A924">483 m</cell> </row> <row id="N2A926"> <cell id="N2A927">Cymbri</cell> <cell id="N2A929">480 p.</cell> </row> <row id="N2A92B"> <cell id="N2A92C">Vide etiam in Kappa.</cell> <cell id="N2A92E"/> </row> <row id="N2A92F"> <cell id="N2A930">D</cell> <cell id="N2A932"/> </row> <row id="N2A933"> <cell id="N2A934">Dama</cell> <cell id="N2A936">485 p.</cell> </row> <row id="N2A938"> <cell id="N2A939">Danti&longs;ci bona pars uulgi &longs;ub terra habitat</cell> <cell id="N2A93B">483 p.</cell> </row> <row id="N2A93D"> <cell id="N2A93E">Dæmones &longs;ubterranei, & eorum duplex genus</cell> <cell id="N2A940">501 f. 502 p.</cell> </row> <row id="N2A942"> <cell id="N2A943">Delphinus</cell> <cell id="N2A945">494 m.</cell> </row> <row id="N2A947"> <cell id="N2A948">Delphinus ho&longs;tis crocodili</cell> <cell id="N2A94A">495 p.</cell> </row> <row id="N2A94C"> <cell id="N2A94D">Dio&longs;corides</cell> <cell id="N2A94F">478 p.</cell> </row> <row id="N2A951"> <cell id="N2A952">Dip&longs;as</cell> <cell id="N2A954">496 m.</cell> </row> <row id="N2A956"> <cell id="N2A957">Domus in Armenia maiori quales</cell> <cell id="N2A959">482 m.</cell> </row> <row id="N2A95B"> <cell id="N2A95C">Draco 499 p. cum aquila & elephan te pugnat</cell> <cell id="N2A95E">499 p.</cell> </row> <row id="N2A960"> <cell id="N2A961">Dryinos</cell> <cell id="N2A963">497 f.</cell> </row> <row id="N2A965"> <cell id="N2A966">E</cell> <cell id="N2A968"/> </row> <row id="N2A969"> <cell id="N2A96A"> <foreign lang="el">*elEI)o\s</foreign> Ari&longs;toteli glis dictus</cell> <cell id="N2A970">487 f.</cell> </row> <row id="N2A972"> <cell id="N2A973">Erinaceus hyeme in cauis arboribus &longs;e condit</cell> <cell id="N2A975">481 m. 484 f.</cell> </row> <row id="N2A977"> <cell id="N2A978"> <foreign lang="el">*exi/dnk</foreign> </cell> <cell id="N2A97E">496 p.</cell> </row> <row id="N2A980"> <cell id="N2A981">F</cell> <cell id="N2A983"/> </row> <row id="N2A984"> <cell id="N2A985">Iber, & eius de&longs;criptio</cell> <cell id="N2A987">484 p. & inde</cell> </row> <row id="N2A989"> <cell id="N2A98A">Fibri pelles & te&longs;tes</cell> <cell id="N2A98C">484 f.</cell> </row> <row id="N2A98E"> <cell id="N2A98F">Formicæ</cell> <cell id="N2A991">481 f.</cell> </row> <row id="N2A993"> <cell id="N2A994">Fo&longs;&longs;æ Prene&longs;tinæ</cell> <cell id="N2A996">483 p.</cell> </row> <row id="N2A998"> <cell id="N2A999">Fulica</cell> <cell id="N2A99B">481 p.</cell> </row> <row id="N2A99D"> <cell id="N2A99E">Fuluius Hirpinus uiuaria gliribus in&longs;tituit</cell> <cell id="N2A9A0">488 m.</cell> </row> <row id="N2A9A2"> <cell id="N2A9A3">G</cell> <cell id="N2A9A5"/> </row> <row id="N2A9A6"> <cell id="N2A9A7">Galgulus</cell> <cell id="N2A9A9">481 p.</cell> </row> <row id="N2A9AB"> <cell id="N2A9AC"> <foreign lang="el">*galew/ths</foreign>, qui & &longs;tellio</cell> <cell id="N2A9B2">493 m</cell> </row> <row id="N2A9B4"> <cell id="N2A9B5">Galenus</cell> <cell id="N2A9B7">497 f.</cell> </row> <row id="N2A9B9"> <cell id="N2A9BA"> <foreign lang="el">*ga/lk</foreign>, quæ ui&longs;ela</cell> <cell id="N2A9C0">489 m</cell> </row> <row id="N2A9C2"> <cell id="N2A9C3">Ganeum</cell> <cell id="N2A9C5">483 p.</cell> </row> <row id="N2A9C7"> <cell id="N2A9C8">Glaucus pi&longs;cis hybernis men&longs;ibus &longs;e condit</cell> <cell id="N2A9CA">494 m.</cell> </row> <row id="N2A9CC"> <cell id="N2A9CD">Glis</cell> <cell id="N2A9CF">481 m. 488 p.</cell> </row> <row id="N2A9D1"> <cell id="N2A9D2">Gliraria</cell> <cell id="N2A9D4">488 p.</cell> </row> <row id="N2A9D6"> <cell id="N2A9D7">Gothi ex Scandia in Sarmatiam & Daciam</cell> <cell id="N2A9D9">480 p.</cell> </row> <row id="N2A9DB"> <cell id="N2A9DC">Grues ab ultimis qua&longs;i terris in ulti­mas di&longs;cedunt</cell> <cell id="N2A9DE">481 m.</cell> </row> <row id="N2A9E0"> <cell id="N2A9E1">Grylli dome&longs;tici agre&longs;tes</cell> <cell id="N2A9E3">493 f.</cell> </row> <row id="N2A9E5"> <cell id="N2A9E6"> <foreign lang="el">*gurinoi</foreign> </cell> <cell id="N2A9EC">495 f.</cell> </row> <row id="N2A9EE"> <cell id="N2A9EF">H</cell> <cell id="N2A9F1"/> </row> <row id="N2A9F2"> <cell id="N2A9F3">Halcyones marinæ, fluuiatiles</cell> <cell id="N2A9F5">485 m</cell> </row> <row id="N2A9F7"> <cell id="N2A9F8">Hame&longs;ter qui à quibu&longs;dam cricetus</cell> <cell id="N2A9FA">490 m.</cell> </row> <row id="N2A9FC"> <cell id="N2A9FD">Hame&longs;tri appellatio in hominem uoracem apud Germanos</cell> <cell id="N2A9FF">491 p</cell> </row> <row id="N2AA01"> <cell id="N2AA02">Hæmorrhoos</cell> <cell id="N2AA04">498 p.</cell> </row> <row id="N2AA06"> <cell id="N2AA07">Hippurus pi&longs;cis</cell> <cell id="N2AA09">494 m.</cell> </row> <row id="N2AA0B"> <cell id="N2AA0C">Hirundines hyeme in loca tepidiora &longs;ecedunt</cell> <cell id="N2AA0E">494 m.</cell> </row> <row id="N2AA10"> <cell id="N2AA11">Hirundines ripariæ, quæ & <foreign lang="el">a)/podes) & kuyelsi\</foreign> </cell> <cell id="N2AA17">494 p.</cell> </row> <row id="N2AA19"> <cell id="N2AA1A">Hy&longs;trix hybernis men&longs;ibus, ut Plini us &longs;cribit, in &longs;pecus &longs;ecedit: æ&longs;tiuis, ut Albertus</cell> <cell id="N2AA1C">491 p.</cell> </row> <row id="N2AA1E"> <cell id="N2AA1F">Hy&longs;tricis de&longs;criptio</cell> <cell id="N2AA21">eo.</cell> </row> <row id="N2AA23"> <cell id="N2AA24">Hoen&longs;teinum</cell> <cell id="N2AA26">483 p.</cell> </row> <row id="N2AA28"> <cell id="N2AA29">Homerus</cell> <cell id="N2AA2B">482 p.</cell> </row> <row id="N2AA2D"> <cell id="N2AA2E">Homines cauernas &longs;uccedentes, qui ex eo Troglodytæ</cell> <cell id="N2AA30">482 m.</cell> </row> <row id="N2AA32"> <cell id="N2AA33">Homines &longs;ylue&longs;tres Scricfinniæ</cell> <cell id="N2AA35">482 <pb xlink:href="001/01/582.jpg"/>486 m.</cell> </row> <row id="N2AA3B"> <cell id="N2AA3C">Hydros</cell> <cell id="N2AA3E">497 p.</cell> </row> <row id="N2AA40"> <cell id="N2AA41">I</cell> <cell id="N2AA43"/> </row> <row id="N2AA44"> <cell id="N2AA45">Iaculus &longs;erpens</cell> <cell id="N2AA47">498 m</cell> </row> <row id="N2AA49"> <cell id="N2AA4A">Ibex</cell> <cell id="N2AA4C">485 p.</cell> </row> <row id="N2AA4E"> <cell id="N2AA4F">Ibis Ægyptia 499 p. in Alpibus ui­&longs;a</cell> <cell id="N2AA51">480 m.</cell> </row> <row id="N2AA53"> <cell id="N2AA54">Ichneumon crocodilo inimicus 495 f. 496 p. a&longs;pidi</cell> <cell id="N2AA56">497 f.</cell> </row> <row id="N2AA58"> <cell id="N2AA59"> <foreign lang="el">*iktssos</foreign> </cell> <cell id="N2AA5F">481 p.</cell> </row> <row id="N2AA61"> <cell id="N2AA62"> <foreign lang="el">*ikps</foreign> mu&longs;telæ genus</cell> <cell id="N2AA68">489 m.</cell> </row> <row id="N2AA6A"> <cell id="N2AA6B"> <foreign lang="el">*ikpdos</foreign> pellis, <expan abbr="prouerbiũ">prouerbium</expan> apud Ger­manos in uili&longs;&longs;imum & maxime fœditum &longs;cortum</cell> <cell id="N2AA75">eo. f.</cell> </row> <row id="N2AA77"> <cell id="N2AA78">K</cell> <cell id="N2AA7A"/> </row> <row id="N2AA7B"> <cell id="N2AA7C"> <foreign lang="el">*kalami/tk</foreign> rana</cell> <cell id="N2AA82">495 m.</cell> </row> <row id="N2AA84"> <cell id="N2AA85"> <foreign lang="el">*kamyi/ouros</foreign>, Latinis &longs;ciurus</cell> <cell id="N2AA8B">487 f.</cell> </row> <row id="N2AA8D"> <cell id="N2AA8E"> <foreign lang="el">*kikkaban_</foreign>, &longs;onus quem ululæ edunt</cell> <cell id="N2AA94">486 p.</cell> </row> <row id="N2AA96"> <cell id="N2AA97"> <foreign lang="el">*ko/balsi</foreign>, dæmones hominum imita­tores</cell> <cell id="N2AA9D">502 p.</cell> </row> <row id="N2AA9F"> <cell id="N2AAA0"> <foreign lang="el">*ku/yelsi</foreign>, quæ & <foreign lang="el">a)/podes)</foreign> </cell> <cell id="N2AAAA">494 p.</cell> </row> <row id="N2AAAC"> <cell id="N2AAAD">L</cell> <cell id="N2AAAF"/> </row> <row id="N2AAB0"> <cell id="N2AAB1">Lacerta Chalcidica quæ & &longs;eps</cell> <cell id="N2AAB3">492</cell> </row> <row id="N2AAB5"> <cell id="N2AAB6">Lacerta hybernis men&longs;ibus in terra latet</cell> <cell id="N2AAB8">eo.</cell> </row> <row id="N2AABA"> <cell id="N2AABB">Lacerta à &longs;tellione quomodo diffe­rat</cell> <cell id="N2AABD">493 m.</cell> </row> <row id="N2AABF"> <cell id="N2AAC0">Lacerta aquatilis</cell> <cell id="N2AAC2">492 m.</cell> </row> <row id="N2AAC4"> <cell id="N2AAC5">Lacerta uiridis</cell> <cell id="N2AAC7">eo.</cell> </row> <row id="N2AAC9"> <cell id="N2AACA">Lagopus</cell> <cell id="N2AACC">485 m.</cell> </row> <row id="N2AACE"> <cell id="N2AACF">Lepus</cell> <cell id="N2AAD1">eo. p.</cell> </row> <row id="N2AAD3"> <cell id="N2AAD4">Locu&longs;tæ in Pannonias, <expan abbr="Daciã">Daciam</expan> & Lygios proximis annis inuolarunt</cell> <cell id="N2AADA">480 m.</cell> </row> <row id="N2AADC"> <cell id="N2AADD">Lubeci bona pars uulgi &longs;ub terra ha­bitat</cell> <cell id="N2AADF">483 p.</cell> </row> <row id="N2AAE1"> <cell id="N2AAE2">Lucanus reprehen&longs;us</cell> <cell id="N2AAE4">497 p. 498 m. 499 m.</cell> </row> <row id="N2AAE6"> <cell id="N2AAE7">Lumbrici</cell> <cell id="N2AAE9">499 f. 500 f.</cell> </row> <row id="N2AAEB"> <cell id="N2AAEC">Lupus</cell> <cell id="N2AAEE">485 p</cell> </row> <row id="N2AAF0"> <cell id="N2AAF1">Lupus ceruarius</cell> <cell id="N2AAF3">eo.</cell> </row> <row id="N2AAF5"> <cell id="N2AAF6">Lutra, & eius de&longs;criptio</cell> <cell id="N2AAF8">483 m.</cell> </row> <row id="N2AAFA"> <cell id="N2AAFB"/> <cell id="N2AAFC">484 p. m.</cell> </row> <row id="N2AAFE"> <cell id="N2AAFF">M</cell> <cell id="N2AB01"/> </row> <row id="N2AB02"> <cell id="N2AB03">Martialis</cell> <cell id="N2AB05">488 p. 490 f.</cell> </row> <row id="N2AB07"> <cell id="N2AB08">Meles</cell> <cell id="N2AB0A">483 m. f. 485 p.</cell> </row> <row id="N2AB0C"> <cell id="N2AB0D">caninus &longs;uillus</cell> <cell id="N2AB0F">485 p.</cell> </row> <row id="N2AB11"> <cell id="N2AB12">Melia</cell> <cell id="N2AB14">eo. m.</cell> </row> <row id="N2AB16"> <cell id="N2AB17">Mergus</cell> <cell id="N2AB19">481 m.</cell> </row> <row id="N2AB1B"> <cell id="N2AB1C">Merulæ</cell> <cell id="N2AB1E">eo. f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2AB20"> <cell id="N2AB21">Merula pi&longs;cis</cell> <cell id="N2AB23">494 m.</cell> </row> <row id="N2AB25"> <cell id="N2AB26"> <foreign lang="el">*mo/lgk</foreign> Græco nomine Germanis, quæ &longs;alamandra</cell> <cell id="N2AB2C">493 m.</cell> </row> <row id="N2AB2E"> <cell id="N2AB2F"> <foreign lang="el">*molsu/rides)</foreign> ranæ</cell> <cell id="N2AB35">495 f</cell> </row> <row id="N2AB37"> <cell id="N2AB38">Multipeda & millipeda, quæ & &longs;co­lopendra</cell> <cell id="N2AB3A">494 p.</cell> </row> <row id="N2AB3C"> <cell id="N2AB3D">Murena hybernis men&longs;ibus &longs;e con­dit</cell> <cell id="N2AB3F">eo. m.</cell> </row> <row id="N2AB41"> <cell id="N2AB42">Mus Alpinus</cell> <cell id="N2AB44">486 f. 487 p. & inde</cell> </row> <row id="N2AB46"> <cell id="N2AB47">Mus aquatilis</cell> <cell id="N2AB49">496 p.</cell> </row> <row id="N2AB4B"> <cell id="N2AB4C">Mus araneus, qui & <foreign lang="el">muga/lk</foreign> </cell> <cell id="N2AB52">489 p.</cell> </row> <row id="N2AB54"> <cell id="N2AB55">Mus La&longs;&longs;icius</cell> <cell id="N2AB57">488 m.</cell> </row> <row id="N2AB59"> <cell id="N2AB5A">Mus Noricus, qui citellus</cell> <cell id="N2AB5C">488 m.</cell> </row> <row id="N2AB5E"> <cell id="N2AB5F">Mus Pannonicus</cell> <cell id="N2AB61">eo.</cell> </row> <row id="N2AB63"> <cell id="N2AB64">Mus Ponticus</cell> <cell id="N2AB66">481 f.</cell> </row> <row id="N2AB68"> <cell id="N2AB69"> <foreign lang="el">*mu_s ski/ouros</foreign> </cell> <cell id="N2AB6F">487 f.</cell> </row> <row id="N2AB71"> <cell id="N2AB72">Mus &longs;ylue&longs;tris</cell> <cell id="N2AB74">488 f.</cell> </row> <row id="N2AB76"> <cell id="N2AB77">Mus &longs;ubterraneus, qui & agre&longs;tis</cell> <cell id="N2AB79">500 p.</cell> </row> <row id="N2AB7B"> <cell id="N2AB7C">Mu&longs;tela quæ proprie <foreign lang="el">ga/lh</foreign> 489 m. quæ <foreign lang="el">i<gap/>kps</foreign> ibid. m. quæ martes ibi dem f. quæ Germanis zobela</cell> <cell id="N2AB88">490 p.</cell> </row> <row id="N2AB8A"> <cell id="N2AB8B">Mu&longs;telarum uirus ba&longs;ili&longs;co exitio</cell> <cell id="N2AB8D">498 f.</cell> </row> <row id="N2AB8F"> <cell id="N2AB90">N</cell> <cell id="N2AB92"/> </row> <row id="N2AB93"> <cell id="N2AB94">Natrix hyeme in caua terræ ingredi­tur</cell> <cell id="N2AB96">497 p. eius genera ibid.</cell> </row> <row id="N2AB98"> <cell id="N2AB99">Nicander</cell> <cell id="N2AB9B">493 m. 495 f. 496. f. 497 f. <pb xlink:href="001/01/583.jpg"/>498 m. reprehen&longs;us 496 m</cell> </row> <row id="N2ABA1"> <cell id="N2ABA2">Nitedula</cell> <cell id="N2ABA4">500 p.</cell> </row> <row id="N2ABA6"> <cell id="N2ABA7">Noerza</cell> <cell id="N2ABA9">490 m.</cell> </row> <row id="N2ABAB"> <cell id="N2ABAC">Noctua</cell> <cell id="N2ABAE">485 f. 486 p. 494 m.</cell> </row> <row id="N2ABB0"> <cell id="N2ABB1">Noctuarum genera</cell> <cell id="N2ABB3">486 p.</cell> </row> <row id="N2ABB5"> <cell id="N2ABB6">Nycticorax</cell> <cell id="N2ABB8">485 f. 486 p.</cell> </row> <row id="N2ABBA"> <cell id="N2ABBB">O</cell> <cell id="N2ABBD"/> </row> <row id="N2ABBE"> <cell id="N2ABBF">Olores</cell> <cell id="N2ABC1">481 p</cell> </row> <row id="N2ABC3"> <cell id="N2ABC4">Onocrotalus</cell> <cell id="N2ABC6">eo. m</cell> </row> <row id="N2ABC8"> <cell id="N2ABC9">Opianus</cell> <cell id="N2ABCB">478 m.</cell> </row> <row id="N2ABCD"> <cell id="N2ABCE">Orphus pi&longs;cis hybernis men&longs;ibus &longs;e condit</cell> <cell id="N2ABD0">494 m.</cell> </row> <row id="N2ABD2"> <cell id="N2ABD3">Ouidius</cell> <cell id="N2ABD5">eo.</cell> </row> <row id="N2ABD7"> <cell id="N2ABD8">Oua &longs;erpentium in ignem coniecta flammam re&longs;tinguere</cell> <cell id="N2ABDA">495 f.</cell> </row> <row id="N2ABDC"> <cell id="N2ABDD">P</cell> <cell id="N2ABDF"/> </row> <row id="N2ABE0"> <cell id="N2ABE1">Palumbes</cell> <cell id="N2ABE3">481 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2ABE5"> <cell id="N2ABE6">Pecten</cell> <cell id="N2ABE8">494 m.</cell> </row> <row id="N2ABEA"> <cell id="N2ABEB">Perca</cell> <cell id="N2ABED">eo.</cell> </row> <row id="N2ABEF"> <cell id="N2ABF0">Perdix</cell> <cell id="N2ABF2">481 m.</cell> </row> <row id="N2ABF4"> <cell id="N2ABF5"><expan abbr="Per&longs;arũ">Per&longs;arum</expan> reges hyberno tempore Ba­bylone, uerno Su&longs;is, æ&longs;tiuo in Ec­batanis degebant</cell> <cell id="N2ABFA">480 f.</cell> </row> <row id="N2ABFC"> <cell id="N2ABFD"> <foreign lang="el">*ruri/fr<25>os</foreign> </cell> <cell id="N2AC03">500 p.</cell> </row> <row id="N2AC05"> <cell id="N2AC06"> <foreign lang="el">*fr<25>os</foreign>, rana rubeta</cell> <cell id="N2AC0C">495 f.</cell> </row> <row id="N2AC0E"> <cell id="N2AC0F">Picus</cell> <cell id="N2AC11">481 f.</cell> </row> <row id="N2AC13"> <cell id="N2AC14">Pi&longs;ces uitandi caloris & frigoris gratia mutant locum</cell> <cell id="N2AC16">eo. m. f</cell> </row> <row id="N2AC18"> <cell id="N2AC19">Pi&longs;ces fo&longs;&longs;iles</cell> <cell id="N2AC1B">501 m. f.</cell> </row> <row id="N2AC1D"> <cell id="N2AC1E">Platyceros</cell> <cell id="N2AC20">485 p.</cell> </row> <row id="N2AC22"> <cell id="N2AC23">Plinius</cell> <cell id="N2AC25">478 m. 480 m. 485 p. 488 m 494 m. 497 m. f. 498 p. f. 499 f. 500 f. 501 p. reprehen&longs;us 495 m. f. 496 m</cell> </row> <row id="N2AC27"> <cell id="N2AC28">Polybius</cell> <cell id="N2AC2A">501 m.</cell> </row> <row id="N2AC2C"> <cell id="N2AC2D">Porphyrius</cell> <cell id="N2AC2F">478 m.</cell> </row> <row id="N2AC31"> <cell id="N2AC32">Porphyrus &longs;erpens</cell> <cell id="N2AC34">498 m.</cell> </row> <row id="N2AC36"> <cell id="N2AC37">Pre&longs;ter à dip&longs;ade differt</cell> <cell id="N2AC39">496 f.</cell> </row> <row id="N2AC3B"> <cell id="N2AC3C">Prene&longs;tinæ fo&longs;&longs;æ</cell> <cell id="N2AC3E">483 p.</cell> </row> <row id="N2AC40"> <cell id="N2AC41">Primadiæ</cell> <cell id="N2AC43">494 m.</cell> </row> <row id="N2AC45"> <cell id="N2AC46">P&longs;ellus</cell> <cell id="N2AC48">502 p.</cell> </row> <row id="N2AC4A"> <cell id="N2AC4B">P&longs;yllorum olfactu &longs;erpentes fugan­tur</cell> <cell id="N2AC4D">495 m.</cell> </row> <row id="N2AC4F"> <cell id="N2AC50">Pufhardum</cell> <cell id="N2AC52">482 f.</cell> </row> <row id="N2AC54"> <cell id="N2AC55">Purpura</cell> <cell id="N2AC57">494 m.</cell> </row> <row id="N2AC59"> <cell id="N2AC5A"> <foreign lang="el">*ruri/gonoi</foreign>, be&longs;tiolæ</cell> <cell id="N2AC60">499 m.</cell> </row> <row id="N2AC62"> <cell id="N2AC63">Q</cell> <cell id="N2AC65"/> </row> <row id="N2AC66"> <cell id="N2AC67">Querquedula</cell> <cell id="N2AC69">481 m.</cell> </row> <row id="N2AC6B"> <cell id="N2AC6C">R</cell> <cell id="N2AC6E"/> </row> <row id="N2AC6F"> <cell id="N2AC70">Raia</cell> <cell id="N2AC72">494 m.</cell> </row> <row id="N2AC74"> <cell id="N2AC75">Ranarum diuer&longs;a genera</cell> <cell id="N2AC77">495 m. f.</cell> </row> <row id="N2AC79"> <cell id="N2AC7A">Rana rubeta</cell> <cell id="N2AC7C">eo. f.</cell> </row> <row id="N2AC7E"> <cell id="N2AC7F">Rana quæ <foreign lang="el">kalami/tks</foreign> </cell> <cell id="N2AC85">eo. m.</cell> </row> <row id="N2AC87"> <cell id="N2AC88">Ranæ temporariæ</cell> <cell id="N2AC8A">eo.</cell> </row> <row id="N2AC8C"> <cell id="N2AC8D">Rana uenenata</cell> <cell id="N2AC8F">499 f. 500 p. m.</cell> </row> <row id="N2AC91"> <cell id="N2AC92">Renum doloris <expan abbr="medicam&etilde;tũ">medicamentum</expan> </cell> <cell id="N2AC98">485 m.</cell> </row> <row id="N2AC9A"> <cell id="N2AC9B">Reine&longs;teinum</cell> <cell id="N2AC9D">482 m.</cell> </row> <row id="N2AC9F"> <cell id="N2ACA0">Rupicapra</cell> <cell id="N2ACA2">485 p.</cell> </row> <row id="N2ACA4"> <cell id="N2ACA5">S</cell> <cell id="N2ACA7"/> </row> <row id="N2ACA8"> <cell id="N2ACA9">Sal inimicum lacertæ aquatili</cell> <cell id="N2ACAB">492 m</cell> </row> <row id="N2ACAD"> <cell id="N2ACAE">Salamandra, quæ Germanis Græco nomine <foreign lang="el">mo/lgk</foreign> </cell> <cell id="N2ACB4">493 m. f</cell> </row> <row id="N2ACB6"> <cell id="N2ACB7">Salmo</cell> <cell id="N2ACB9">481 m</cell> </row> <row id="N2ACBB"> <cell id="N2ACBC">Scandia</cell> <cell id="N2ACBE">480 p. 482 m.</cell> </row> <row id="N2ACC0"> <cell id="N2ACC1">Scarabei rutili</cell> <cell id="N2ACC3">493 f.</cell> </row> <row id="N2ACC5"> <cell id="N2ACC6">Scolopendra</cell> <cell id="N2ACC8">eo.</cell> </row> <row id="N2ACCA"> <cell id="N2ACCB"><expan abbr="Scricfiñiæ">Scricfinniæ</expan> &longs;ylue&longs;tres homines</cell> <cell id="N2ACD0">482 m</cell> </row> <row id="N2ACD2"> <cell id="N2ACD3">Scytale</cell> <cell id="N2ACD5">496 f.</cell> </row> <row id="N2ACD7"> <cell id="N2ACD8"> <foreign lang="el">*ski/ouros</foreign> </cell> <cell id="N2ACDE">487 f.</cell> </row> <row id="N2ACE0"> <cell id="N2ACE1">Seneca</cell> <cell id="N2ACE3">501 f.</cell> </row> <row id="N2ACE5"> <cell id="N2ACE6">Sepedon</cell> <cell id="N2ACE8">498 m.</cell> </row> <row id="N2ACEA"> <cell id="N2ACEB">Seps &longs;eu lacerta Chalcidica</cell> <cell id="N2ACED">492 p.</cell> </row> <row id="N2ACEF"> <cell id="N2ACF0">Serpentes hyeme latentes</cell> <cell id="N2ACF2">496 p. m.</cell> </row> <row id="N2ACF4"> <cell id="N2ACF5">Serpens Calabricus</cell> <cell id="N2ACF7">497 p.</cell> </row> <row id="N2ACF9"> <cell id="N2ACFA">Seruius</cell> <cell id="N2ACFC">500 p.</cell> </row> <row id="N2ACFE"> <cell id="N2ACFF">Sorex</cell> <cell id="N2AD01">488 m</cell> </row> <row id="N2AD03"> <cell id="N2AD04">Spondylis uermis</cell> <cell id="N2AD06">499 f. 500 m.</cell> </row> <row id="N2AD08"> <cell id="N2AD09">Stellio</cell> <cell id="N2AD0B">493 m.</cell> </row> <row id="N2AD0D"> <cell id="N2AD0E">Sturio</cell> <cell id="N2AD10">481 m</cell> </row> <pb xlink:href="001/01/584.jpg"/> <row id="N2AD15"> <cell id="N2AD16">Sturni</cell> <cell id="N2AD18">481 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2AD1A"> <cell id="N2AD1B">Subterraneum corpus, & eius diui­&longs;io</cell> <cell id="N2AD1F">479 p.</cell> </row> <row id="N2AD21"> <cell id="N2AD22">Sibyllæ Cumeæ antrum</cell> <cell id="N2AD24">482 m.</cell> </row> <row id="N2AD26"> <cell id="N2AD27">T</cell> <cell id="N2AD29"/> </row> <row id="N2AD2A"> <cell id="N2AD2B">Talpa</cell> <cell id="N2AD2D">499 f.</cell> </row> <row id="N2AD2F"> <cell id="N2AD30">Tarandus</cell> <cell id="N2AD32">485 p.</cell> </row> <row id="N2AD34"> <cell id="N2AD35">Tenedi in&longs;ulæ pi&longs;catores <expan abbr="rupiũ">rupium</expan> &longs;pe­cubus pro domibus <expan abbr="utũtur">utuntur</expan> </cell> <cell id="N2AD3F">482 m</cell> </row> <row id="N2AD41"> <cell id="N2AD42">Tentyritæ</cell> <cell id="N2AD44">495 p.</cell> </row> <row id="N2AD46"> <cell id="N2AD47">Teredo</cell> <cell id="N2AD49">499 m.</cell> </row> <row id="N2AD4B"> <cell id="N2AD4C">Terrarum qua&longs;dam oras onera, qui­bus premuntur in alias &longs;æpe deponere</cell> <cell id="N2AD4E">480 p. m.</cell> </row> <row id="N2AD50"> <cell id="N2AD51">Tetraones</cell> <cell id="N2AD53">481 m.</cell> </row> <row id="N2AD55"> <cell id="N2AD56">Teutones</cell> <cell id="N2AD58">480 p.</cell> </row> <row id="N2AD5A"> <cell id="N2AD5B">Thebani colubri</cell> <cell id="N2AD5D">498 p.</cell> </row> <row id="N2AD5F"> <cell id="N2AD60">Theophra&longs;tus</cell> <cell id="N2AD62">478 p. 501 p. f.</cell> </row> <row id="N2AD64"> <cell id="N2AD65">reprehen&longs;us de pi&longs;cibus &longs;ubterraneis</cell> <cell id="N2AD67">501 p.</cell> </row> <row id="N2AD69"> <cell id="N2AD6A">Te&longs;tudo terre&longs;tris</cell> <cell id="N2AD6C">493 f.</cell> </row> <row id="N2AD6E"> <cell id="N2AD6F">Thynnus</cell> <cell id="N2AD71">481 m. 494 m.</cell> </row> <row id="N2AD73"> <cell id="N2AD74">Tragelaphus</cell> <cell id="N2AD76">485 p.</cell> </row> <row id="N2AD78"> <cell id="N2AD79">Troglodytæ</cell> <cell id="N2AD7B">482 m. 486 m</cell> </row> <row id="N2AD7D"> <cell id="N2AD7E">Trochilos crocodilo dentes & fau­ces repurgat</cell> <cell id="N2AD80">494 f.</cell> </row> <row id="N2AD82"> <cell id="N2AD83">Trulli dæmones</cell> <cell id="N2AD85">502 f.</cell> </row> <row id="N2AD87"> <cell id="N2AD88">Turdi</cell> <cell id="N2AD8A">481 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2AD8C"> <cell id="N2AD8D">Turdus pi&longs;cis</cell> <cell id="N2AD8F">494 m.</cell> </row> <row id="N2AD91"> <cell id="N2AD92">Turtures hyeme in cauernis monti­um latent</cell> <cell id="N2AD94">481 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2AD96"> <cell id="N2AD97"> <foreign lang="el">*tufli_nos, *tuflw\y</foreign> </cell> <cell id="N2AD9D">496 f.</cell> </row> <row id="N2AD9F"> <cell id="N2ADA0">V</cell> <cell id="N2ADA2"/> </row> <row id="N2ADA3"> <cell id="N2ADA4">Varro</cell> <cell id="N2ADA6">485 m. 486 p. 488 p</cell> </row> <row id="N2ADA8"> <cell id="N2ADA9">Vermis quadrupes in Maio natus</cell> <cell id="N2ADAB">494 f.</cell> </row> <row id="N2ADAD"> <cell id="N2ADAE">Ve&longs;pertilio</cell> <cell id="N2ADB0">485 f. 486 p. m. 494 m.</cell> </row> <row id="N2ADB2"> <cell id="N2ADB3">Ve&longs;pæ</cell> <cell id="N2ADB5">481 f.</cell> </row> <row id="N2ADB7"> <cell id="N2ADB8">Vipera quæ <foreign lang="el">e)/xidna</foreign> </cell> <cell id="N2ADBE">496 p. m.</cell> </row> <row id="N2ADC0"> <cell id="N2ADC1">Virgilius</cell> <cell id="N2ADC3">497 p. 500 p.</cell> </row> <row id="N2ADC5"> <cell id="N2ADC6">Vi&longs;ela quæ <foreign lang="el">ga/lk</foreign> </cell> <cell id="N2ADCC">489 m.</cell> </row> <row id="N2ADCE"> <cell id="N2ADCF">Viuerra</cell> <cell id="N2ADD1">490 m.</cell> </row> <row id="N2ADD3"> <cell id="N2ADD4">Vlula</cell> <cell id="N2ADD6">485 f. 486 p. 494 m.</cell> </row> <row id="N2ADD8"> <cell id="N2ADD9">Volucres quæ hyeme &longs;e condunt in terra</cell> <cell id="N2ADDB">494 m.</cell> </row> <row id="N2ADDD"> <cell id="N2ADDE">Vormela</cell> <cell id="N2ADE0">491 p.</cell> </row> <row id="N2ADE2"> <cell id="N2ADE3">Vpupæ</cell> <cell id="N2ADE5">481 f. 494 m.</cell> </row> <row id="N2ADE7"> <cell id="N2ADE8">Vr&longs;us</cell> <cell id="N2ADEA">491 m. f.</cell> </row> <row id="N2ADEC"> <cell id="N2ADED">Vulpes</cell> <cell id="N2ADEF">483 p. m. f. & inde</cell> </row> <row id="N2ADF1"> <cell id="N2ADF2">Vultur</cell> <cell id="N2ADF4">481 p.</cell> </row> <row id="N2ADF6"> <cell id="N2ADF7">X</cell> <cell id="N2ADF9"/> </row> <row id="N2ADFA"> <cell id="N2ADFB">Xenophon</cell> <cell id="N2ADFD">482 m.</cell> </row> <row id="N2ADFF"> <cell id="N2AE00">Z</cell> <cell id="N2AE02"/> </row> <row id="N2AE03"> <cell id="N2AE04">Zobela mu&longs;telæ &longs;pecies</cell> <cell id="N2AE06">490 p. m.</cell> </row> </table> <p id="N2AE08" type="head"> <s id="N2AE0A">DE ANIMANTIBVS SVB­<lb/>terraneis Indicis FINIS.</s> </p> <p id="N2AE0F" type="head"> <s id="N2AE11">ERRATA</s> </p> <p id="N2AE14" type="main"> <s id="N2AE16">Fol 1. linea 29. lege effo&longs;&longs;is. </s> <s id="N2AE19">13. 28. male. </s> <s id="N2AE1C">27. 37. metallicorum. </s> <s id="N2AE1F"><lb/>37. 13. metallicum 47. 17. profundam 51. 2. dilatata 64. 11. do­<lb/>minis 81. 5. ueneno&longs;us 107. 15. pro uerricula, lege rutra 20. pri­<lb/>mum 140. 1. quinta 176. 3. latericia 178. 2. latericiæ 185. 4. ui­<lb/>tri 190. 35. duplicatus 240. 1. area 259. 18. effluant 275. 34. o­<lb/>mnis 297. 35. digitis 371. 43. digitos 381. 22. lingua 420. 24. <lb/>fathi&longs;centes 444. 2. pedes.</s> </p> <pb xlink:href="001/01/585.jpg"/> <p id="N2AE30" type="head"> <s id="N2AE32">BASILEAE APVD HIERON. <lb/>FROBENIVM ET NICOLAVM EPI<lb/>SCOPIVM M. D. LVI. MEN­<lb/>SE MARTIO.<pb xlink:href="001/01/586.jpg"/> <figure id="id.001.01.585.1.jpg" xlink:href="001/01/585/1.jpg"/></s> </p> </chap> </body> <back/> </text> </archimedes>