Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/alber_reaed_004_la_1485.xml @ 12:f9a6b8344c3a
DESpecs 2.0 Autumn 2009
author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
---|---|
date | Thu, 02 May 2013 11:14:40 +0200 |
parents | 22d6a63640c6 |
children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> <!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd"> <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"> <info> <author>Alberti, Leone Battista</author> <title>De re aedificatoria</title> <date>1485</date> <place>Florence</place> <translator/> <lang>la</lang> <cvs_file>alber_reaed_004_la_1485.xml</cvs_file> <cvs_version/> <locator>004.xml</locator> </info> <text> <front> </front> <body> <chap id="N40001A"> <pb xlink:href="004/01/001.jpg"/> <p id="N40001E" type="head"> <s id="N400020">LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE RE AEDIFICA<lb/>TORIA INCIPIT LEGE FELICITER</s> </p> <p id="N400027" type="main"> <s id="N400029"><arrow.to.target n="marg1"/></s> </p> <p id="N40002E" type="margin"> <s id="N400030"><margin.target id="marg1"/>m</s> </p> <p id="N400035" type="main"> <s id="N400037">VLTAS ET VARIAS ARTES QVE <lb/>ad uitam bene beateque <expan abbr="ag&etilde;dam">agendam</expan> faciant &longs;umma <lb/>indu&longs;tria et diligentia conqui&longs;itas nobis ma<lb/>iores no&longs;tri tradidere. </s> <s id="N400044">Quæ omnes et &longs;i ferant <lb/>præ &longs;e: qua&longs;i certatim huc tendere: Vt pluri<lb/>mum generi hominum pro&longs;int: tamen habere <lb/>innatum atque in&longs;itum eas intelligimus quip<lb/>piam: quo &longs;ingulæ &longs;ingulos præceteris diuer&longs;o&longs;que polliceri fruc<lb/>tus uideantur: Nanque artes quidem alias nece&longs;&longs;itate &longs;ectamur: <lb/>alias probamus utilitate: Aliæ uero quod tantum circa res cognitu <lb/>grati&longs;&longs;imas uer&longs;entur in pretio &longs;unt: quales autem hæ &longs;int artes <lb/>non e&longs;t ut pro&longs;equar: in promptu enim &longs;unt: uerum &longs;i repetas ex <lb/>omni maximarum artium numero nullam penitus inuenies: quæ <lb/>non &longs;pretis reliquis &longs;uos quo&longs;dam & proprios fines petat et con<lb/>templetur. </s> <s id="N40005D">Aut &longs;i tandem comperias ullam: quæ cum huiu&longs;modi <lb/>&longs;it: ut ea carere nullo pacto po&longs;&longs;is: tum et de &longs;e utilitatem: uolup<lb/>tati dignitatique coniunctam præ&longs;tet: meo iudicio ab earum numero <lb/>excludendam e&longs;&longs;e: non duces architecturam: namque ea quidem <lb/>&longs;iquidem rem diligentius pen&longs;itaris et publice & priuatim com<lb/>modi&longs;&longs;ima et uehementer grati&longs;&longs;ima generi hominum e&longs;t: digni<lb/>tateque inter primas non po&longs;trema: Sed <expan abbr="ante&qtilde;">antequam</expan> ultra progrediar: <lb/>explicandum mihi cen&longs;eo quemnam haberi uelim architectum: <lb/>Non enim tignarium adducam <expan abbr="fabrũ">fabrum</expan>: quem tu &longs;ummis cæterarum <lb/>di&longs;ciplinarum uiris compares: Fabri enim manus architecto pro <lb/>in&longs;trumento <expan abbr="&etilde;">esse</expan>. </s> <s id="N400080">Architectum ego hunc fore con&longs;tituam / qui certa <lb/>admirabilique ratione et uia tum mente animoque diffinire: tum et <lb/>opere ab&longs;oluere didicerit quocumque ex ponderum motu corporumque <lb/>compactione et coagmentatione digni&longs;&longs;imis <expan abbr="hominũ">hominum</expan> u&longs;ibus bel<lb/>li&longs;&longs;ime <expan abbr="cõmodentur">commodentur</expan>: Quæ ut po&longs;&longs;it <expan abbr="cõprehen&longs;ione">comprehen&longs;ione</expan> et cognitione <lb/>opus e&longs;t rerum optimarum et digni&longs;&longs;imarum: Itaque huiu&longs;modi erit <lb/>architectus: redeo ad rem Fuere qui dicerent aquam aut ignem <pb xlink:href="004/01/002.jpg"/>præbui&longs;&longs;e principia: quibus effectum &longs;it ut hominum cetus <expan abbr="celebraren&ttilde;">cele<lb/>brarentur</expan>: Nobis uero tecti parieti&longs;que utilitatem atque nece&longs;&longs;itatem <lb/>&longs;pectantibus ad homines conciliandos atque una continendos / <lb/>maiorem in modum ualui&longs;&longs;e nimirum per&longs;uadebitur: Sed ne Ar<lb/>chitecto ea re &longs;olum debemus / quod tuta optataque diffugia contra <lb/>&longs;olis ardorés Brumam / pruina&longs;que dederit: tam et &longs;i ip&longs;um id haud <lb/><expan abbr="qua&qtilde;">quaque</expan> minimum beneficium e&longs;t: <expan abbr="&quml;">quam</expan> quod multa <expan abbr="ĩuenerit">inuenerit</expan> priuatim <lb/>et publice: proculdubio longe utilia: et ad uite u&longs;um iterum <expan abbr="atqueiterũ">atque<lb/> iterum</expan> <expan abbr="acc&etilde;modati&longs;&longs;ima">accommodati&longs;&longs;ima</expan>: Quot familias hone&longs;ti&longs;&longs;imas et ro&longs;tra et <lb/>alie orbis urbes <expan abbr="temporũ">temporum</expan> iniuria labefactatas funditus ami&longs;i&longs;&longs;et / <lb/>ni eos patrii lares / qua&longs;i in maiorum &longs;uorum gremio receptos con<lb/>foui&longs;&longs;ent: Dedalum &longs;ua probarunt tempora: uel maxime quod <lb/>apud &longs;elinuntios Antrum ædificarit: ex quo tepens leni&longs;que uapor <lb/>ita efficaret ac colligeretur / ut &longs;udores graui&longs;&longs;imos eliceret: cor<lb/>poraque curaret &longs;umma cum uoluptate: Quid alii <expan abbr="&quml;">quam</expan> multa i&longs;tiu&longs;<lb/>modi <expan abbr="excogitarũt">excogitarunt</expan>: que ad bonam ualitudinem faciant ge&longs;tationes <lb/>natationes: thermas et huiu&longs;modi: Aut quid referam uehicula pi<lb/>&longs;trina horaria et minuta hæc: quæ tamen in uita degenda <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <lb/>momenti habent? </s> <s id="N4000F2">Quid aquarum copias ex intimis recondit i&longs;que <lb/>pro luctas: u&longs;ibu&longs;que tam uariis tamque expeditis expo&longs;itas? </s> <s id="N4000F7">Quid <lb/>trophea: delubra: fana: templa et eiu&longs;modi / que ad cultum religi<lb/>onis fructum que po&longs;teritatis adinuenit? </s> <s id="N400100">Quid demum quod ab&longs;ci&longs;&longs;is <lb/>rupibus / praefo&longs;&longs;is montibus / completis conuallibus / coercitis lacu <lb/>marique expurgata palude coædificatis nauibus / directis flumini<lb/>bus expeditis ho&longs;tiis / con&longs;titutis pontibus: portuque non &longs;olum <lb/>temporariis hominum commodis prouidit: Verum et aditus ad <lb/>omnes orbis prouincias patefecit: Ex quo effectum e&longs;t: Vt fruges <lb/><expan abbr="aromata/gemmas/rerũque">aromata / gemmas / rerumque</expan> peritias et cognitiones: et quæcunque ad <lb/>&longs;alutem & uitæ modum conferant: homines hominibus mutuis <lb/>officiis communicarint: Adde his tormenta / machinas / arces/ et <lb/>quæ ad patriam / libertatem rem / decu&longs;que ciuitatis tuendam au<lb/>gendamque ad <expan abbr="propagandum">propagandum</expan> &longs;tabiliendumque imperium ualeant: <lb/>Equidem &longs;ic arbitior: quotquot a uetere <expan abbr="hominũ">hominum</expan> memoria urbes <lb/>ob&longs;idione &longs;ub aliorum <expan abbr="imperiũ">imperium</expan> uenerint: &longs;i <expan abbr="rog&etilde;tur">rogentur</expan> a quo debellatæ <pb xlink:href="004/01/003.jpg"/>&longs;ubacteque &longs;int: non negaturas ab architecto. </s> <s id="N400130">Armatum enim faci<lb/>le ho&longs;tem contemp&longs;i&longs;&longs;e: Sed ingenii uim: et operum molem: & <lb/>tormentorum impetum: quibus urgeret / obrueret / pre&longs;&longs;aretque ar<lb/>chitectus tolerare diutius nequiui&longs;&longs;e. </s> <s id="N400139">Et contra ob&longs;e&longs;&longs;is <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="nun&qtilde;">nunque</expan> <lb/>euenit: ut &longs;e &longs;e alia re magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> architecti ope et artibus &longs;atis fore <lb/>tutos deputent. </s> <s id="N40014C">Tum &longs;i habitas expeditiones repetas / forta&longs;&longs;i&longs; <lb/>reperies huius artibus et uirtute uictorias plures <expan abbr="&quml;">quam</expan> imperatoris <lb/>ductu au&longs;picii&longs;ue partas: ho&longs;temque &longs;epius huius ingenio ab&longs;que illi<lb/>us <expan abbr="armi&longs;/&qtilde;">armi&longs; / quae</expan> illius ferro / &longs;ine i&longs;tius con&longs;ilio &longs;uccubui&longs;&longs;e: Et quod <lb/>maxime præ&longs;tat / parua manu &longs;aluoque uincit milite architectu&longs;. <lb/></s> <s id="N400160">De utilitate hactenus. </s> <s id="N400163">Quam uero grata & <expan abbr="&quml;">quam</expan> penitus <expan abbr="ĩ&longs;ideat"> in&longs;ideat</expan> ani<lb/>mis ædificandi cura & ratio cum aliunde / tum hinc apparet / quod <lb/>neminem reperias modo ad&longs;int facultates / qui non totus ad quip<lb/>piam coædificandum pendeat: Et &longs;iquid ad rem ædificatoriam <lb/>excogitarit / uolens ac lubens non proferat: & qua&longs;i iubente natu<lb/>ra u&longs;ui hominum propalet. </s> <s id="N400174">Et <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;epe euenit: ut etiam rebus ali<lb/>is occupati nequeamus non facere / quin mente et animo aliquas <lb/>ædificationes commentemur. </s> <s id="N40017F">Et aliorum &longs;pectato ædificio &longs;in <lb/>gulas ilico dimen&longs;iones lu&longs;tramus ac pen&longs;itamus pro que ingenii <lb/>uiribus di&longs;quirimus quid nam adimi / addi immutariue po&longs;&longs;it: <lb/>quo id opus reddatur elegantius / ultroque monemus. </s> <s id="N400188">Si quid uero <lb/>bene diffinitum recteque ab&longs;olutum &longs;it: quis id non &longs;pectet <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;um<lb/>ma uoluptate atque ilaritate? </s> <s id="N400193"><expan abbr="Iã">Iam</expan> uero <expan abbr="&qtilde;tum">quantum</expan> ciues domi fori&longs;que non <lb/>iuuerit modo atque delectarit architectura / &longs;ed multo quidem ho<lb/>ne&longs;tarit quid e&longs;t quod referam? </s> <s id="N4001A1">Quis <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ibi laudi a&longs;cribat quod <lb/>ædificarit? </s> <s id="N4001AA">Priuatis etiam quod habitemus ædibus paulo accura<lb/>tius con&longs;tructis gloriam? </s> <s id="N4001AF">Eoni uiri quod parietem aut porticum du<lb/>xeris lauti&longs;&longs;imam / quod ornamenta po&longs;tium <expan abbr="columnarũ">columnarum</expan> tectique <expan abbr="ĩpo&longs;ueris">impo<lb/>&longs;ueris</expan> et tuam et &longs;uam uicem comprobant et <expan abbr="congratulãtur">congratulantur</expan>: Vel <lb/>ea re maxime quod intelligunt quidem te fructu hoc diuitiarum <lb/>tibi / familiæ / po&longs;teris urbique <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> decoris et dignitatis adau<lb/>xi&longs;&longs;e. </s> <s id="N4001CC">Cretam in&longs;ulam in primis <expan abbr="&longs;epulcrũ">&longs;epulcrum</expan> iouis nobilitauit: nec <lb/>tantum Apollinis oraculo <expan abbr="Delon/&qtilde;">Delon / quae</expan> forma & &longs;pecie urbis templi<lb/>que maie&longs;tate colebatur. </s> <s id="N4001DB"><expan abbr="Quantũ">Quantum</expan> uero auctoritati <expan abbr="ĩperii">imperii</expan> & <expan abbr="nomis">nominis</expan> <pb xlink:href="004/01/004.jpg"/>latini <expan abbr="cõtulerit">contulerit</expan> ædificatio nihil plus dico <expan abbr="&quml;">quam</expan> nos ex his bu&longs;tis et re<lb/>&longs;iduis ueteris magnificentiæ: quæ pa&longs;&longs;im uidemus multa hi&longs;tori<lb/>cis credere didici&longs;&longs;e: quæ alioquin forta&longs;&longs;e minus credibilia <expan abbr="uideban&ttilde;">uide<lb/>bantur</expan>. </s> <s id="N4001FA">Preclare <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> apud <expan abbr="Tuchidid&etilde;">Tuchididem</expan> prudentia ueterum com<expan abbr="proba&ttilde;">probatur</expan>: <lb/>qui ita urbem omni ædificiorum genere para&longs;&longs;ent / ut longe <expan abbr="&quml;">quam</expan> erant <lb/>potentiores <expan abbr="uideren&ttilde;">uiderentur</expan>: Et quis fuit &longs;ummorum ac &longs;apienti&longs;&longs;imorum <expan abbr="prĩcipum">prin<lb/>cipum</expan> / quin inter primas propagandi <expan abbr="noĩs">nominis</expan> et po&longs;teritatis curas rem <lb/>habuerit <expan abbr="ædificatoriã">ædificatoriam</expan>? </s> <s id="N400225">Sed de his hactenus. </s> <s id="N400228">Demum hoc &longs;it ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <lb/><expan abbr="&longs;tabilitatem / dignitat&etilde;/decu&longs;que">&longs;tabilitatem / dignitatem / decu&longs;que</expan> rei pulice <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> debere archi<lb/>tecto: Qui quidem efficiat ut in ocio cum amænitate / fe&longs;tiuitate <lb/>&longs;alubritate: In negocio <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="emolum&etilde;to">emolumento</expan> rerum que <expan abbr="increm&etilde;to">incremento</expan>: in utri&longs;que <lb/>&longs;ine periculo & cum dignitate uer&longs;emur. </s> <s id="N40024A">Hunc igitur ex uolup<lb/>tate / atque mirifica opum gratia: exque nece&longs;&longs;itate: exque inuentorum <lb/>adiumentis præ&longs;idioque: exque fructu po&longs;teritatis <expan abbr="probandũ">probandum</expan> <expan abbr="colendũ">colendum</expan> <lb/>que e&longs;&longs;e: atque inter primarios / qui de genere hominum <expan abbr="hõres">honores</expan> et pre<lb/>mia meruerint / <expan abbr="h&etilde;ndum">habendum</expan> non negabimus. </s> <s id="N400265">Atque nos <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> i&longs;tec <lb/>ita e&longs;&longs;e intelligeremus / cæpimus animi gratia de eius arte et re<lb/>bus accuratius per&longs;crutari: quibus nam principiis diducerentur / <lb/>quibu&longs;ue optibus haberentur: atque finirentur: quas cum <expan abbr="ĩueni&longs;&longs;em">inueni&longs;&longs;em</expan> <lb/>genere uaria numero pene infinita / re admirabilia / utilitate incre<lb/>dibili: ut interdum non con&longs;taret que nam hominum <expan abbr="cõditio">conditio</expan>: aut <lb/>quæ rei p. pars / aut quis ciuitatis &longs;tatus magis debeat architecto / <lb/><expan abbr="ĩmo">immo</expan> <expan abbr="omĩum">ominum</expan> commoditatum inuentori: publica an priuata: &longs;acra <lb/>an profana: ocium an negocium: &longs;inguli ne quique / an genus homi<lb/>num uniuer&longs;um / In&longs;tituimus pluribus de cau&longs;is: quæ longum e&longs; <lb/>&longs;et hic pro&longs;equi: eadem i&longs;ta colligere: quæ his decem libris <expan abbr="mãdata">manda<lb/>ta</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> litteris: Quorum hic erit rebus <expan abbr="tractãdis">tractandis</expan> ordo: <expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="ædificiũ">ædificium</expan> <lb/>quod corpus <expan abbr="quoddã">quoddam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="anĩaduertimus">animaduertimus</expan>: quod linea mentis / ueluti <lb/>alia corpora <expan abbr="cõ&longs;taret">con&longs;taret</expan> & materia: Quorum alterum i&longs;tic ab ingenio <lb/>produceretur: alterum a natura &longs;u&longs;ciperetur: Huic mentem cogi<lb/>tationemque / huic alteri parationem &longs;electionemque adhibendam. <lb/></s> <s id="N4002C1">Sed <expan abbr="utrorũque">utrorumque</expan> per &longs;e <expan abbr="neutrũ">neutrum</expan> &longs;atis ad rem ualere intelleximus / ni &<lb/>periti artificis manus / quæ lineamentis materiam <expan abbr="cõformaret">conformaret</expan> ac <lb/>ce&longs;&longs;erit: Cumque ædificiorum uarii e&longs;&longs;ent <expan abbr="u&longs;us/&ptilde;ue&longs;tigandũ">u&longs;us / perue&longs;tigandum</expan> fuit an <pb xlink:href="004/01/005.jpg"/>eadem lineamentorum finitio quibu&longs;que operibus conueniret. </s> <s id="N4002DC">Di<lb/>&longs;tinximus ea de re ædificiorum genera / in quibus quidem <expan abbr="cũ">cum</expan> ha<lb/>bere plurimum momenti uideremus / cohæ&longs;ionem modumque line<lb/>arum inter &longs;e: ex quo præcipua pulchritudinis effectio emanarit <lb/>De pulchritudine idcirco cæpimus di&longs;quirere quid nam e&longs;&longs;et / et <lb/>qualis cuique deberetur. </s> <s id="N4002ED">Cumque in his omnibus peccata <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <expan abbr="offenderentur/ĩue&longs;tigauimu&longs;">of<lb/>fenderentur / inue&longs;tigauimu&longs;</expan> quo pacto emendari in&longs;taurarique po&longs;<lb/>&longs;ent. </s> <s id="N4002FB">Cuique igitur libro pro rerum uarietate &longs;uus in&longs;cribitur titu<lb/>lus hunc in modum: Nam primi quidem titulus. </s> <s id="N400300">Primo <expan abbr="lineam&etilde;">lineamen</expan><lb/>ta. </s> <s id="N400309">Secundo materia: Tertio opus: Quarto uniuer&longs;orum opus: <lb/>Quinto Singulorum opus: Sexto Ornamentum: Septimo Sacro <lb/>rum ornamentum: Octauo Publici profani <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan>: Nono <expan abbr="Priuatoriũ">Pri<lb/>uatorium</expan> <expan abbr="ornam&etilde;tũ">ornamentum</expan>: <expan abbr="Decĩo">Decimo</expan> Opum in&longs;tauratio: additi nauis: æraria <lb/>hi&longs;toria: numeri & linearum. </s> <s id="N400323">Quid <expan abbr="cõferat">conferat</expan> architectus in negocio.</s> </p> <p id="N40032A" type="head"> <s id="N40032C">LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE LINEAMEN<lb/>TIS LIBER PRIMVS</s> </p> <p id="N400331" type="main"> <s id="N400333">DE LINEAMENTIS AEDIFICIORVM </s> </p> <p id="N400336" type="main"> <s id="N400338"><arrow.to.target n="marg2"/><lb/>con&longs;cripturi optima et eleganti&longs;&longs;ima quæmque <lb/>a periti&longs;&longs;imis maioribus fui&longs;&longs;e litteris tradita <lb/>et quæ in ip&longs;is opibus facundis e&longs;&longs;e ob&longs;eruata <lb/>animaduerterimus / colligemus: <expan abbr="no&longs;trũque">no&longs;trumque</expan> hoc <lb/>in opus tran&longs;feremus: His etiam addemus &longs;i <lb/>quid no&longs;tro ingenio et perue&longs;tigandi cura et la<lb/>bore ad inuenerimus: quod quidem u&longs;ui futurum putemus: Sed <lb/>cum huiu&longs;modi rebus alioquin duris et a&longs;peris atque multa experte <lb/>ob&longs;curi&longs;&longs;imis con&longs;cribendis me cupiam e&longs;&longs;e <expan abbr="aperti&longs;&longs;imũ/et">aperti&longs;&longs;imum / et</expan> quo <lb/>ad fieri po&longs;&longs;it facilem et <expan abbr="expediti&longs;&longs;imũ">expediti&longs;&longs;imum</expan>: no&longs;tro pro more explicabi<lb/>mus. </s> <s id="N40035F">quid nam &longs;it quod aggrediar. </s> <s id="N400362">Nam hinc non negligendi <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <lb/>dicendarum fontes <expan abbr="patebũt">patebunt</expan>: unde cetera æquabiliore oratione <expan abbr="dicã&ttilde;">dicantur</expan> <lb/>Rem <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> &longs;ic ordinemur. </s> <s id="N400379">Tota res ædificatoria lineamentis et <lb/>&longs;tructura con&longs;tituta <expan abbr="&etilde;">est</expan>: <expan abbr="Lineam&etilde;torũ">Lineamentorum</expan> <expan abbr="omĩs">omnibus</expan> uis et ratio con&longs;umitur: <lb/>Vt recta ab&longs;olutaque habeatur uia coaptandi iungendique lineas et <pb xlink:href="004/01/006.jpg"/>angulos: quibus ædificii facies comprehendatur atque concludetur <lb/>Atqui e&longs;t quidem lineamenti munus et officium præ&longs;cribere ædi<lb/>ficiis et partibus ædificiorum aptum locum et certum numerum: <lb/>dignumque modum & gratum <expan abbr="ordĩem">ordinem</expan>: ut iam tota ædificii forma <lb/>et figura ip&longs;is in lineamentis conquie&longs;cat. </s> <s id="N40039E">Neque habet lineamen<lb/>tum in &longs;e ut materiam &longs;equatur: Sed e&longs;t huiu&longs;modi ut <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> pluri<lb/>mis in ædificiis e&longs;&longs;e lineamenta &longs;entiamus: ubi una atque eadem in <lb/>illis &longs;pectetur forma. </s> <s id="N4003AB">Hoc e&longs;t ubi eorum partes: et partium &longs;ingu<lb/>larum &longs;itus atque ordines inter &longs;e <expan abbr="cõueniant">conueniant</expan> totis angulis toti&longs;que li<lb/>neis. </s> <s id="N4003B6">Et licebit integras formas præ&longs;cribere animo et mente / &longs;eclu<lb/>&longs;a omni materia: Quam rem a&longs;&longs;equemur adnotando et <expan abbr="præfini&etilde;do">præfinien<lb/>do</expan> angulos & lineas certa directione et connexione. </s> <s id="N4003C1">Hæc <expan abbr="cũ">cum</expan> ita <lb/>&longs;int: erit ergo <expan abbr="lineamentũ">lineamentum</expan> certa con&longs;tan&longs;que præ&longs;criptio concepta a<lb/>nimo / facta lineis et angulis perfectaque animo & ingenio erudito: <lb/>Quod &longs;i uelimus inue&longs;tigare <expan abbr="quidnã">quidnam</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> ædificium totaque &longs;ta<lb/>tura per &longs;e &longs;it / forta&longs;&longs;is facient ad rem / &longs;i <expan abbr="cõ&longs;iderabimus">con&longs;iderabimus</expan> quibus pri<lb/>mordiis quibu&longs;ue progre&longs;&longs;ibus inhabitandi &longs;edes / quas ædificia <lb/><expan abbr="nũcupant/olim">nuncupant / olim</expan> cæperint atque excreuerint: Qui &longs;i recte opinor / <lb/>de tota hac re &longs;ic &longs;tatui&longs;&longs;e po&longs;&longs;umus. </s> <s id="N4003ED">Principio genus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>in aliqua tuta regione &longs;ibi quæ&longs;iui&longs;&longs;e quie&longs;cendi &longs;patia: et illic in <lb/>uenta area u&longs;ui <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> et grata con&longs;titi&longs;&longs;e: atque &longs;itum ip&longs;um oc<lb/>cupaui&longs;&longs;e: ut non eodem loco fieri dome&longs;tica omnia et priuata uo<lb/>luerit: Sed alibi accubari / alibi focum haberi: alibi alia ad u&longs;um <lb/>collocari: Hic adeo cepi&longs;&longs;e meditari ut tecta <expan abbr="poner&etilde;t">ponerent</expan>: quo e&longs;&longs;ent <lb/>a &longs;ole et imbribus operti: Idque ut facerent adieci&longs;&longs;e: deinde parie<lb/>tum latera: quibus tecta <expan abbr="imponeren&ttilde;">imponerentur</expan>. </s> <s id="N400410">Sic enim a gelidis <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tatibus">tempe&longs;ta<lb/>tibus</expan> & pruino&longs;is uentis &longs;e futurus tutiores intelligebant: <expan abbr="Domũ">Domum</expan> <lb/>parietibus aperui&longs;&longs;e a &longs;olo in &longs;ublimi uias et fene&longs;tras: quibus <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>aditus et congre&longs;&longs;us darentur: tum et lumina et auræ aptis <expan abbr="t&etilde;poribus">tempo<lb/>ribus</expan> exciperentur: et concepta forta&longs;&longs;is intra lares aqua uapores <lb/>que expurgarentur. </s> <s id="N40042F">Ita quicunque ille &longs;uit &longs;eu Ve&longs;ta dea Saturni fi<lb/>lia / &longs;eu Heurialus Hiperbiu&longs;que fratres/ &longs;eu Gellio aut tra&longs;o / Cy<lb/>clops / ue Tiphinchius / qui i&longs;ta <expan abbr="prĩcipio">principio</expan> in&longs;tituerit: Tandem &longs;ic <lb/>puto hos fui&longs;&longs;e <expan abbr="cond&etilde;dorum">condendorum</expan> ædificiorum <expan abbr="prĩos">prinos</expan> ortus / primosque <expan abbr="ordĩes">ordines</expan> <pb xlink:href="004/01/007.jpg"/>Demum excreui&longs;&longs;e u&longs;u et arte hanc rem arbitror: Variis ædifici<lb/>orum generibus inuentis: quo ad res prope infinita redacta e&longs;t. <lb/></s> <s id="N40044F">Namque alia quidem publica: alia priuata: alia &longs;acra: alia profana <lb/>alia ad u&longs;um & nece&longs;&longs;itatem: alia ad urbis <expan abbr="ornam&etilde;tũ">ornamentum</expan>: alia ad tem<lb/>plorum uoluptatem con&longs;tituuntur: Sed omnia ab his / quæ recen<lb/>&longs;uimus principiis mana&longs;&longs;e negabit nemo. </s> <s id="N40045C">Que &longs;i ita &longs;unt in <lb/>promptu e&longs;t totam ædificandi rem con&longs;tare partibus &longs;ex: Hæ <lb/>&longs;unt eiu&longs;modi: Regio: Area: Partitio: Paries: Tectum: Apertio: <lb/>Hæc principia &longs;i fuerint percognita fiet ut quæ dicturi &longs;umus fa<lb/>cilius intelligantur: Ergo ea &longs;ic finiemus. </s> <s id="N400467">Namque erit quidem a<lb/>pud nos Regio circumexpo&longs;ita totius &longs;oli amplitudo & facies: <lb/>ubi ædificandum &longs;it: cuius pars erit area. </s> <s id="N40046E">Area uero erit certum <lb/>quoddam loci per&longs;criptum &longs;patium: quod quidem muro ad u&longs;us <lb/>utilitatemque <expan abbr="ambian&ttilde;">ambulantur</expan>. </s> <s id="N400479">Sed areæ apellatione ueniet quoque id / quo<lb/>cunque ip&longs;um ædificii loco &longs;it: quod deambulantes ue&longs;tigio premi<lb/>mus. </s> <s id="N400480">Partitio e&longs;t quæ totius ædificationis aream <expan abbr="ĩ">in</expan> minoris areas <lb/>partitur: unde fit ut qua&longs;i membris in unum adactis & coaptatis <lb/>totum ædificii corpus minoribus ædificiis refertum &longs;it. </s> <s id="N40048B">Parietem <lb/>dicimu&longs; omnem &longs;tructuram: quæ a &longs;olo in altum &longs;urrexerit ad fe<lb/>rendum onus tectorum: quæ ue obducta &longs;tet ad interiora ædificii <lb/>uacua obuallanda. </s> <s id="N400496">Tectum appellamus non partem illam ædi<lb/>ficii &longs;olum &longs;ublimem atque <expan abbr="extremã/qua">extrema / qua</expan> pluuiæ intercipiuntur: <lb/>Verum et tectum id maxime e&longs;t quicquid late / longeque di&longs;ten <lb/>tum &longs;upra deambulantium caput ad&longs;tet: Quo in genere &longs;unt con<lb/>tignationes / concamerationes / te&longs;tudinata: & eiu&longs;modi. </s> <s id="N4004A5">Aper<lb/>tiones nuncupamus quicquid e&longs;t ubique per ædificium: quod in <lb/>gre&longs;&longs;um / egre&longs;&longs;umue inde incolis rebusue præbent.</s> </p> <p id="N4004B3" type="main"> <s id="N4004B5">De his igitur & de &longs;ingulorum partibus nobis dicendum e&longs;t: &longs;i <lb/>prius non nulla rettulerimus: quæ quidem &longs;eu principia / &longs;eu prin<lb/>cipiis no&longs;tri huius in&longs;tituti operis in&longs;ita atque innata &longs;unt: pluri<lb/>mum certe facient ad rem: Nam con&longs;iderantibus an &longs;it quippi<lb/>am / quod quibu&longs;que harum quæ diximu&longs; partium conferat / tria <lb/>inuenimus minime <expan abbr="po&longs;tpon&etilde;da">po&longs;tponenda</expan>: quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> et tectis & parietibus <lb/>et reliquis eiu&longs;modi <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <expan abbr="cõueniãt">conueniant</expan>: ea &longs;unt hæc. </s> <s id="N4004D4">Vt &longs;int eorum <pb xlink:href="004/01/008.jpg"/>&longs;ingula ad certum de&longs;tinatumque u&longs;um commoda et in primis &longs;alu<lb/>berrima: Ad firmitatem perpetuitatemque integra et &longs;olida & ad <lb/>modum æterna: Ad gratiam et amænitatem compta / compo&longs;ita: <lb/>et in omni parte &longs;ui / ut ita loquar / redimita. </s> <s id="N4004E1">His qua&longs;i rerum dicen<lb/>darum primordiis et fundamentis iactis ad in&longs;titutum pro&longs;equa<lb/>mur. </s> <s id="N4004E8">Regionem ueteres ut omni nocuo liberam et commodita<lb/>tibus re forti&longs;&longs;imam haberent / quo ad eius fieri poterat / uehemen<lb/>ter elaborabant: Atque inprimis cælum ne habituri e&longs;&longs;ent graue et <lb/>infe&longs;tum / omni diligentia pænitus præcauebant / prudenti id qui<lb/>dem & permaxime nece&longs;&longs;ario con&longs;ilio: Nam terram atque aquam <lb/>&longs;iquid habeat in &longs;e uitii / arte et ingenio corrigi po&longs;&longs;e non negant <lb/>Celum uero nulla ingenii ope / nullaque hominum manu &longs;atis <lb/>po&longs;&longs;e emendari a&longs;&longs;euerant: Et <expan abbr="omnĩo">omnino</expan> &longs;piritus anhelitus / quo uno <lb/>maxime uitam ali &longs;eruarique &longs;entimus / mirifice ad &longs;alutem confe<lb/>ret / &longs;i erit per <expan abbr="&quml;">quam</expan> puri&longs;&longs;imus: Tum et quantam habeat celum ingi<lb/>gnendis / producendis / alendis / &longs;eruandi&longs;que rebus uim: quis e&longs;t <lb/>quem id fugiat? </s> <s id="N40050B">Quando & præ&longs;tare ingenio eos <expan abbr="ĩtelligas">intelligas</expan> homi<lb/>nes: qui celo fruantur <expan abbr="puriore/&qtilde;">puriore / quae</expan> eos qui cra&longs;&longs;o et madenti. </s> <s id="N400518">Quæ <lb/>una res poti&longs;&longs;imum effeci&longs;&longs;e <expan abbr="credi&ttilde;/ut">creditur / ut</expan> athenien&longs;es acumine inge<lb/>nii multo præ&longs;titerint thebanis. </s> <s id="N400523">Celum pro &longs;itu & locorum facie ali<lb/>um atque alium haberi &longs;entimus: quarum uarietatum <expan abbr="rões">rationes</expan> partim in<lb/>telligere uidemur / partim naturæ ob&longs;curitate abditæ atque ob&longs;tru&longs;æ <lb/>nos penitus latent: Sed de manife&longs;tis prius: po&longs;t occultiora per&longs;cu<lb/>tabimur: quo regiones <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imas">commodi&longs;&longs;imas</expan> deligere et &longs;aluberrime po&longs;<lb/>&longs;imus degere. </s> <s id="N400538">Aerem ueteres theologi <expan abbr="pallad&etilde;">palladem</expan> nuncuparunt: &<lb/>hanc Homerus <expan abbr="deã">deam</expan> <expan abbr="e&etilde;">esse</expan> ait & <expan abbr="glaucopũ">glaucopum</expan> <expan abbr="apellari/purũ">apellari / purum</expan> &longs;ignificans <lb/>aerem: qui natura &longs;ui perlucidi&longs;&longs;imus &longs;it. </s> <s id="N400553">Atqui in promptu qui<lb/>dem e&longs;t eum e&longs;&longs;e aerem &longs;aluberrimum: qui purgati&longs;&longs;imus: et per <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> puri&longs;&longs;imus &longs;it: qui acie ui&longs;us liberrime peruius: qui perlucidus: <lb/>qui leui&longs;&longs;imus: qui coequabilis et minime uarius. </s> <s id="N40055F">Tum contra <lb/>pe&longs;tiferum illic e&longs;&longs;e aerem &longs;tatuemus: ubi &longs;pi&longs;&longs;itudine <expan abbr="quadã">quadam</expan> aut <lb/>nebularum: Aut uaporum &longs;tet <expan abbr="cõcretus">concretus</expan> atque <expan abbr="fetul&etilde;tus">fetulentus</expan>. </s> <s id="N400572">Vt <expan abbr="&qtilde;&longs;i">qua&longs;i</expan> quod<expan abbr="dã">dam</expan> <lb/>graue hæreat &longs;uperciliis: atque <expan abbr="aci&etilde;">aciem</expan> premat. </s> <s id="N400583">Hæc ut ita &longs;int <expan abbr="utrãque">utranque</expan> in <lb/><expan abbr="part&etilde;">partem</expan> fieri <expan abbr="arbitror/cũ">arbitror / cum</expan> cæteras ob <expan abbr="res/tũ">res / tum</expan> &longs;olibus <expan abbr="maxĩe">maxime</expan> atque <expan abbr="u&etilde;to">uento</expan>. <pb xlink:href="004/01/009.jpg"/>Neque hic phy&longs;ica illa recen&longs;ebimus / quo pacto ui &longs;olis uapores ex <lb/>intimis terræ ui&longs;ceribus <expan abbr="exhaurian&ttilde;">exhauriantur</expan>: atque in æthera <expan abbr="tollan&ttilde;">tollantur</expan>. </s> <s id="N4005AD">Quo <lb/>maximo in &longs;patio orbis ua&longs;tum incumulum coaggregati: aut im<lb/>mani mole &longs;ua face&longs;&longs;unt: aut radios &longs;olis excipiendo / qua parte a <lb/>refacti &longs;unt eo in latus labuntur &longs;uoque ca&longs;u aerem impellunt / uen<lb/>to&longs;que <expan abbr="concitãt">concitant</expan>: Indeque &longs;e&longs;e intra occeanum acti &longs;iti <expan abbr="immergũt">immergunt</expan>: ma<lb/>ri demum infu&longs;i et humore pregnantes iterato aere uagando uen<lb/>tis <expan abbr="coercen&ttilde;">coercentur</expan>: et qua&longs;i &longs;pongia per&longs;tricti guttatim expre&longs;&longs;um humo <lb/>rem &longs;tillent atque impluant: quo & noui terra uapores <expan abbr="concreen&ttilde;">concruentur</expan>: <lb/>Siue hæc uera &longs;int quæ recen&longs;uimus: &longs;iue <expan abbr="&etilde;">est</expan> uentus aut &longs;icca fumo <lb/>&longs;itas terræ: Aut calida euaporatio mota a frigore <expan abbr="impell&etilde;te">impellente</expan>: &longs;iue <lb/>aeris flatus: &longs;iue purus aer mundi motu / aut &longs;yderum cur&longs;u & radio <lb/><expan abbr="cõmotus">commotus</expan>: &longs;iue generabilis <expan abbr="rerũ">rerum</expan> &longs;piritus &longs;uapte natura agitabilis / <lb/>&longs;iue <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> &longs;it / quod non in &longs;e ip&longs;o &longs;ed in aere potius con&longs;i&longs;tat <expan abbr="ductũ">ductum</expan> <lb/>ex calida ui <expan abbr="&longs;ũmi">&longs;ummi</expan> ætheris atque incen&longs;ione <expan abbr="fcã">facta</expan> ad <expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> liquentem: <lb/>Siue aliorum alia ulla ratio & opinio indi&longs;qui&longs;itione habenda firmi<lb/>or & antiquior e&longs;t / pretereundum cen&longs;eo / quod forta&longs;&longs;is ab re uideri <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N400605">Verum hinc ni fallor <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> ut po&longs;&longs;imus interpretari cur <lb/>&longs;it / quod uidemus alias orbis regiones e&longs;&longs;e eiu&longs;modi / ut aere gaude<lb/>ant læti&longs;&longs;imo: dum aliæ illis contiguæ & prope po&longs;itæ in &longs;inu <lb/>tri&longs;tiore celo et qua&longs;i me&longs;to die con&longs;orde&longs;cant: Nanque id quidem <lb/>fieri <expan abbr="cõiecto">coniecto</expan> aliam nullam ob rem / ni&longs;i quod his cum &longs;olo: & uentis <lb/>non bene conueniat. </s> <s id="N40061E">Siracu&longs;as aiebat Cicero ita e&longs;&longs;e po&longs;itas. </s> <s id="N400621">ut <lb/>integrum per annum accolæ cuiu&longs;que diei &longs;olem uideant: rarum id <lb/>tamen <expan abbr="optandũ/et">optandum / et</expan> quo ad nece&longs;&longs;itas: locique oportunitas non inter<lb/>pellarit / in primis affectandum: Summendaque ea omnium erit re<lb/>gio: ab qua nebularum uis: & omnis <expan abbr="d&etilde;&longs;ioris">den&longs;ioris</expan> uaporis cra&longs;&longs;itudo <lb/>longe ab&longs;it. </s> <s id="N400636">Compertum habent qui i&longs;ta &longs;ectantur / radios ardo <lb/>resque &longs;olis acrius agere / in quo den&longs;um offenderint: <expan abbr="&quml;">quam</expan> in raro: In <lb/>oleo <expan abbr="&quml;">quam</expan> in aqua: in ferro <expan abbr="&quml;">quam</expan> in lana. </s> <s id="N400649">Ex quo aerem: qui i&longs;tic <expan abbr="&quml;">quam</expan> in pro<lb/>ximo uehementius efferue&longs;cat: grauem cra&longs;&longs;umque e&longs;&longs;e arguunt. <lb/></s> <s id="N400653">Egyptii de nobilitate contendentes <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteris orbis gentibu&longs; glo<lb/>riabantur e&longs;&longs;e apud &longs;e hominum genus principio procreatum: ne <lb/>que alibi procreari <expan abbr="oportui&longs;&longs;e /&qtilde;">oportui&longs;&longs;e / quae</expan> ubi &longs;aluberrime e&longs;&longs;ent uicturi. <pb xlink:href="004/01/010.jpg"/>Se enim qua&longs;i perpetuo uere et con&longs;tanti aeris tenore præ cæteris <lb/>omnibus deorum benignitate mirifice donatos e&longs;&longs;e: <expan abbr="Tũ">Tum</expan> et inter <lb/>ægyptios eos pre&longs;ertim qui ad <expan abbr="Lybiã">Lybiam</expan> &longs;pectent / quod ibi <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> auræ <lb/><expan abbr="uarien&ttilde;/e&longs;&longs;e">uarientur / e&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="oĩum">omnium</expan> præditos ualitudine homines pro <expan abbr="&qtilde;">qua</expan> integerrima <lb/>&longs;cribit Herodotus: Et certe uidere uideor urbes <expan abbr="qua&longs;dã">qua&longs;dam</expan> cum Ita<lb/>lie /tum & aliarum gentium non <expan abbr="aliã">aliam</expan> ob <expan abbr="r&etilde;/&qtilde;">rem / quae</expan> ob aeris modo frigen<lb/>tis modo feruentis &longs;ubitam <expan abbr="int&etilde;piem">intemperiem</expan> fieri morbo&longs;as atque pe&longs;tilen<lb/>tes: Itaque & <expan abbr="&qtilde;tũ">quantum</expan> &longs;olis & quos &longs;oles habeat regio non iniuria <expan abbr="&longs;pectãdum">&longs;pectan<lb/>dum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>: Ne quod ad&longs;it aut &longs;olis aut umbrarum / quod plus &longs;atis &longs;it. </s> <s id="N4006AB">So<lb/>lem Garamantes <expan abbr="orient&etilde;">orientem</expan> et <expan abbr="occident&etilde;">occidentem</expan> execrantur / quod nimia radii <lb/>a&longs;&longs;iduitate <expan abbr="uran&ttilde;">urantur</expan>: Alii nocte <expan abbr="&qtilde;&longs;i">qua&longs;i</expan> perpetua pallent. </s> <s id="N4006C2">Hæc ita ut &longs;int <lb/>non id <expan abbr="tantũ">tantum</expan> efficit quod orbis axem <expan abbr="pronior&etilde;">proniorem</expan> aut obliquiorem habe<lb/>ant / facit id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="plurimum/&qtilde;">plurimum / quae</expan> quod ip&longs;a locorum facie: aut obii<lb/>ciantur &longs;olibus atque uentis excipiendis / aut ob&longs;truantur. </s> <s id="N4006DB">Malim <lb/>quidem auras <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="uentos/u&etilde;tos">uentos / uentos</expan> tamen <expan abbr="&qtilde;uis">quauis</expan> acres & in modicos mi <lb/>nus <expan abbr="mode&longs;te/&qtilde;">mode&longs;te / quae</expan> <expan abbr="ĩmobile">immobile</expan> & perinde graue cælum feram: et <expan abbr="capiũt">capiunt</expan> <lb/>inquit uitium Ouidius: ni moueantur aquæ: Quid aer: profecto <lb/>motu uehementer. </s> <s id="N4006FE">ut ita loquar / hilare&longs;cit: Nam motu fieri <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>opinor / ut &longs;urgentes a terra uapores: aut di&longs;&longs;ipentur: aut motibus <lb/>in cale&longs;cendo concoquantur: Sed hos uentos uelim fractos obiec<lb/>tis montibus: et &longs;iluis: aut longa <expan abbr="cõmigratione">commigratione</expan> la&longs;&longs;os apellere: <lb/>Velim et ne per loca apellant: unde raptum malum ad nos affe<lb/>rant. </s> <s id="N400713">Idcirco uitandum <expan abbr="cuiu&longs;&qtilde;">cuiu&longs;que</expan> uiciniam admonere: ex qua <expan abbr="noxiũ">noxium</expan> <lb/>quid effluat: Quo in genere &longs;unt teter odor / impuru&longs;que omnis ua<lb/>por palu&longs;trium sedarumque præ&longs;ertim aquarum et fo&longs;&longs;ionum. </s> <s id="N400722"><expan abbr="Cõ&longs;tat">Con<lb/>&longs;tat</expan> apud phy&longs;icos omnem fluuium qui niuibus excre&longs;cat / aerem <lb/>ducere frigidum et cra&longs;&longs;um. </s> <s id="N40072C">Sed inter aquas nulla erit <expan abbr="fedior/&qtilde;">sedior / quae</expan> <lb/>quæ motu nullo exagitata contabe&longs;cat: eritque morbo&longs;ior' uiciniæ <lb/>huiu&longs;modi contagio / quo uentis minus probatis <expan abbr="&longs;ub&longs;titue&ttilde;">&longs;ub&longs;tituetur</expan>: <expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="u&etilde;tos">uen<lb/>tos</expan> <expan abbr="ferũt">ferunt</expan> &longs;uapte natura <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> e&longs;&longs;e tales ut &longs;alubres aut <expan abbr="ĩ&longs;alubres">in&longs;alubres</expan> <lb/>&longs;int: Sed <expan abbr="aquilõem">aquilonem</expan> inquit Plinius <expan abbr="theophra&longs;tũ">theophra&longs;tum</expan> atque <expan abbr="Hippocrat&etilde;">Hippocratem</expan> &longs;e<lb/>cutus <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <expan abbr="e&etilde;">esse</expan> <expan abbr="adbonã">ad bonam</expan> <expan abbr="ualitudin&etilde;">ualitudinem</expan> <expan abbr="re&longs;titu&etilde;dã">re&longs;tituendam</expan> atque <expan abbr="&longs;eruãdã">&longs;eruandam</expan> <expan abbr="accomodati&longs;&longs;imũ">accomo<lb/>dati&longs;&longs;imum</expan>. </s> <s id="N400782"><expan abbr="Hau&longs;trũ">Hau&longs;trum</expan> <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> phy&longs;ici <expan abbr="præcæ&ttilde;is">præcæteris</expan> generi <expan abbr="hõinũ">hominum</expan> <lb/><expan abbr="e&etilde;">esse</expan> <expan abbr="noxiũ">noxium</expan>: quoniam & <expan abbr="pecud&etilde;">pecudem</expan> hau&longs;tro <expan abbr="flãte">flante</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ine <expan abbr="&ptilde;iculo">periculo </expan><expan abbr="e&etilde;">esse</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> pa&longs;cuis <pb xlink:href="004/01/011.jpg"/>arbitrantur: Neque item &longs;e u&longs;piam temere ciconias hau&longs;tris com<lb/>mittere ob&longs;eruarunt: Delphines per aquilonem uoces audire au<lb/>ra &longs;ecundante: Hau&longs;tro uero et tardius audire / et non ni&longs;i ex ad <lb/>uer&longs;o redditas: Spirante aquilone dies durare anguillam &longs;enos <lb/>&longs;ine aquis: hau&longs;tro non durare / tantam ine&longs;&longs;e huic uento cra&longs;&longs;i<lb/>tatem et in morbos uim: Itaque ut hau&longs;tro ægrotari et admodum <lb/>pituito&longs;os reddi: ita et corocu&longs;&longs;uri referunt. </s> <s id="N4007C5">Meridianum etiam <lb/>mare improbant una præ&longs;ertim re quod radiorum flexionibus obiec<lb/>tam regionem duos pati &longs;oles iudicent: unum cælo / alterum ab a <lb/>quis inurentem: Et maximam illic fieri uarietatem aeris &longs;ole ca<lb/>dente intelligunt: Vbi frigentes umbræ noctis aduenerint. </s> <s id="N4007D0">Et <lb/>&longs;unt qui occiduas appul&longs;iones flexione&longs;que radiorum: &longs;eu ab aquis <lb/>et mari: &longs;eu a montibus remittantur: cæteris mole&longs;tiores putent / <lb/>quod integro eius diei &longs;ole iam incalefactum locum plus &longs;atis fer<lb/>uidiorem reddant / æ&longs;tu adducto et flexionibus congeminato: <lb/>Quod &longs;i dabitur ut his cum &longs;olibus grauiores etiam uenti: li<lb/>beros ad te habeant aditus / quid erit / quod mole&longs;tius aut minus <lb/>ferendum &longs;it? </s> <s id="N4007E1">Matutinas etiam auras / quæ crudos ob&longs;urgentes <lb/>uapores offerant / non inmerito longe improbabunt: Diximus de <lb/>&longs;ole et uentis / quibus aerem uariari / et &longs;alubrem atque in&longs;alubrem <lb/>fieri manife&longs;to &longs;entimus: et diximus / breui&longs;&longs;ime quo ad hic dicen <lb/>dum uidebatur: et de his &longs;uo loco di&longs;tinctius per&longs;crutabimur.</s> </p> <p id="N4007EC" type="main"> <s id="N4007EE">RVRSVS in captanda regione conueniet: Vt &longs;it ea quidem <lb/>eiu&longs;modi / ut incolis omni exparte bene &longs;it futurum / cum rerum <lb/>natura: et cum reliquorum hominum genere atque conuictu. </s> <s id="N4007F5"><expan abbr="Nequeenĩ">Neque <lb/>enim</expan> ego illic / ubi condere Callicula <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> de&longs;tinauerat in alpium <lb/>arduo aliquo et difficili iugo / ni&longs;i maxima cogat nece&longs;&longs;itas: ædi<lb/>ficabo. </s> <s id="N400805">Vitabo et de&longs;ertam &longs;olitudinem: qualem uarro fui&longs;&longs;e re <lb/>fert partem galliæ / quæ inter adienum &longs;it / qualemue &longs;cribit ce&longs;ar <lb/>pro &longs;ua fui&longs;&longs;e tempora Britaniam: Neque placebit: &longs;i illic uti in&longs;ula <lb/><expan abbr="põti">ponti</expan> oenoe <expan abbr="uiu&etilde;dũ">uiuendum</expan> erit ouis <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="auiũ">auium</expan>: aut &longs;i glande uti apud hi&longs;<lb/><expan abbr="paniã">paniam</expan> Plinii <expan abbr="t&etilde;poribus">temporibus</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> nullis <expan abbr="uiuebãt">uiuebant</expan> locis: Velim <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> nihil <lb/>de&longs;it: quod <expan abbr="adu&longs;ũ">adu&longs;um</expan> <expan abbr="futurũ">futurum</expan> &longs;it Præclare alexander negauit uelle <expan abbr="ĩmonte">in mon<lb/>te</expan> Athos condere urbem / alioquin futuram ex Polycratis archi<pb xlink:href="004/01/012.jpg"/>tecti commento admirabilem /ea re / quod rerum <expan abbr="afflu&etilde;tiam">affluentiam</expan> incolæ <lb/>habituri non e&longs;&longs;ent: Ari&longs;toteli forta&longs;&longs;is poterat placere ea regio: <lb/>præ&longs;ertim condendis urbibus / quæ difficiles haberet aditus: Et <lb/>comperio fui&longs;&longs;e gentes: quæ &longs;uos fines de&longs;erti&longs;&longs;imos et de&longs;tituti&longs; <lb/>&longs;imos longe ac late ho&longs;tium <expan abbr="incommodãdorum">incommodandorum</expan> gratia e&longs;&longs;e affec<lb/>tarint: Horum rationes proba&longs;&longs;e ne <expan abbr="cõueniat/">conueniat /</expan> an <expan abbr="nõalibi">non alibi</expan> di&longs;cep<lb/>tabimus: Sed hæc &longs;i ita iuuant publicis i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="ĩ">in</expan> rebus / non <expan abbr="&etilde;">esse</expan> <lb/>ut eorum in&longs;titutum improbem: At reliquis profecto ædificiis <lb/><expan abbr="pon&etilde;dis">ponendis</expan> mihi ea perplacebit regio / quæ et multos et uarios habebit <lb/>aditus: quibus et naui et iumento et iugo <expan abbr="tũ">tum</expan> æ&longs;tate / tum et hyeme <lb/>nece&longs;&longs;aria commodi&longs;&longs;ime po&longs;&longs;int conuehi: Atqui erit ip&longs;a regio <lb/>neque <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> exuberantia madida neque &longs;iccitate a&longs;pera: &longs;ed habilis <lb/>et <expan abbr="cont&etilde;perabilis">contemperabilis</expan>: Aut &longs;i id ex <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> nequeat: paulo frigentem <lb/>et <expan abbr="&longs;iccam/&qtilde;">&longs;iccam / quae</expan> minus calentem et plus &longs;atis humectam eligemus: <lb/>Nam tecto / pariete / ue&longs;te / igne / motu frigora <expan abbr="uincen&ttilde;">uincentur</expan> <expan abbr="Siccitat&etilde;">Siccitatem</expan> <lb/>quidem cur uehementer hominum corpora aut ingenia lædat ha<lb/>bere in &longs;e quippiam haud multum arbitrantur: Tum et &longs;iccis du<lb/>re&longs;cere / frigidis forta&longs;&longs;is horre&longs;cere homines putant: Verum hu<lb/>midis tabe&longs;cere corpora omnia et calidis &longs;olui affirmant: Et uide <lb/>re licet cum frigida propter tempora <expan abbr="homines/tũ">homines / tum</expan> et frigenti loco <lb/>habitantes corpore &longs;tare ualido et morbis libero. </s> <s id="N4008A9">Tam et &longs;i &longs;tatu <lb/>aut calentibus locis excellere ingenia / frigentibus præ&longs;tare corpo<lb/>ra: Tum ex appiano hi&longs;torico intellexi Numidas ea de re <expan abbr="maxĩe">maxime</expan> <lb/>longe uos e&longs;&longs;e quod hyemem <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> habeant frigentem: Omnium <lb/>tum <expan abbr="optĩa">optima</expan> erit regio: quæ &longs;ubhumecta et tepens &longs;it: Proceros: n: <lb/>et uenu&longs;tos ea homines feret / atque etiam minime tri&longs;tes. </s> <s id="N4008C2">Secundo <lb/>loco ea erit Regio percommoda / quæ niuo&longs;is in prouinciis plus <lb/>cæteris habebit &longs;olis / et quæ &longs;olibus are&longs;centi in prouincia plus ha<lb/>bebit humecti atque umbrarum: Sed nullo ponetur loco ædificium <lb/>utcunque ip&longs;um &longs;it: <expan abbr="incõmodius">incommodius</expan> atque indecentius / quam cum intra <lb/><expan abbr="cõuallem">conuallem</expan> abditum &longs;it: Nam ut cetera obmittam / quæ <expan abbr="ĩ">im</expan>promptu <lb/>&longs;unt: ea &longs;ine ulla dignitate delite&longs;cere / et pro&longs;pectus amænitate in<lb/>tercepta nullam habere gratiam: Quid illud / quod breui fiat / ut <lb/>imbrium ruinis obruatur: et circum fluentibus aquis infundatur <pb xlink:href="004/01/013.jpg"/>& in modico imbibito humore continuo made&longs;cat: & terrenum <lb/>uaporem ualitudini hominum uehementer noxium a&longs;&longs;iduo effu<lb/>met. </s> <s id="N4008E8">Non illic ualebunt ingenia hebetatis &longs;piritibus: Non illic <lb/>durabunt corpora. </s> <s id="N4008ED">Commaceratis compagibus putre&longs;cent libri: <lb/>arma & quæcumque in horreis erunt: marce&longs;cent denique / uitiabun<lb/>tur uliginis exuberantia. </s> <s id="N4008F4">Tum &longs;i eo ingreditur &longs;ol undique reci <lb/>procatis radiis torrebuntur: Si non excipient <expan abbr="&longs;oles/crude&longs;c&etilde;t">&longs;oles / crude&longs;cent</expan> um<lb/>bra / atque torpebunt. </s> <s id="N4008FF">Adde his quod uentus &longs;i eo penetrat qua&longs;i cana<lb/>libus coarctatus durius et mole&longs;tius furit <expan abbr="&quml;">quam</expan> par e&longs;t: Si non ingre<lb/>ditur fit ut concretus illic aer ut ita dicam / lute&longs;cat: Conuallem <lb/>enim i&longs;tiu&longs;modi po&longs;&longs;umus non indecenter lacunam &longs;tagnumue <lb/>putare aeris. </s> <s id="N40090E">Itaque erit quidem loci forma et digna et amæna: quæ <lb/><expan abbr="nequa&qtilde;">nequaqua</expan> humilis et qua&longs;i immer&longs;a: &longs;ed quæ cel&longs;a & admodum &longs;pe<lb/>culatrix fiet: et quo læti&longs;&longs;imus aer a&longs;&longs;iduo aliquo &longs;piritu mouea<lb/>tur. </s> <s id="N40091A">Habebit præterea earum rerum <expan abbr="copiã">copiam</expan>: quæ u&longs;ui et uolupta<lb/>ti u&longs;que futura <expan abbr="&longs;int /aquã/ignem/e&longs;cam">&longs;int / aquam / ignem / e&longs;cam</expan>: Sed in his <expan abbr="&longs;eruãdum">&longs;eruandum</expan> erit <lb/>nequid inde &longs;aluti et rebus hominum officiat: Aperiendi gu&longs;tan<lb/>dique fontes: Spectandæ & ignibus aquæ ne quid ui&longs;co&longs;i / mucidi <lb/>crudulentiue in &longs;e admixtum habeant: quo incolæ in morbos in<lb/>cidant: Sino illud quod aquis fit / ut gutturo&longs;i calculo&longs;ique reddan<lb/>tur. </s> <s id="N400935">Sino & rariora illa <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> miracula: quæ et docte et elegan <lb/>ter colligit Vitruuius architectus. </s> <s id="N40093E">Extat Hippocratis phy&longs;ici <lb/>&longs;ententia / aquam non depuratam &longs;ed grauem & &longs;apore non <expan abbr="dec&etilde;ti">decen<lb/>ti</expan> qui biberint: hi uentre æ&longs;tuo&longs;o et <expan abbr="tum&etilde;ti">tumenti</expan> <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan>: Cætera corporis <lb/>membra cubiti / &longs;patule / facies reddentur pænitus extenuata: &<lb/>mirum in modum gracilia. </s> <s id="N400955">Adde quod uitio &longs;plenis male concre<lb/>to &longs;anguine inmorbos incident uarios et pe&longs;tilentes. </s> <s id="N40095A">E&longs;tate prolu<lb/>uie uentris fluente bile et di&longs;&longs;olutis humoribus deficient: Tum et <lb/>morbis grauioribus atque diutinis <expan abbr="integrũ">integrum</expan> per annum laborabunt: a <lb/>qua intercus et præcordiorum angu&longs;tia et anxietatibus laterum <lb/>urgebuntur. </s> <s id="N400969">Iuniores bili atra in&longs;anient: &longs;enes humorum incendio <lb/>flagrabunt. </s> <s id="N40096E">Feminæ ægre concipient: et per <expan abbr="&quml;">quam</expan> difficiles partus e<lb/>nitentur: Omnis denique ætas et &longs;exus morte immatura intempe<lb/>&longs;tiue cadet acta morbis atque ab&longs;umpta: Dies uero uitæ i&longs;torum aget <pb xlink:href="004/01/014.jpg"/>nullus: non tri&longs;tes et coinquinatos malis humoribus atque <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/>perturbationum genere uexatos: tum et animo exagitati &longs;emper <lb/>erunt in mærore atque luctu. </s> <s id="N400985">Plura po&longs;&longs;ent de aquis dici: quæ uete<lb/>res hi&longs;torici annotarunt / uaria & admirabilia: & ad hominum ge<lb/>nus bene atque male habendum ualidi&longs;&longs;ima: Sed rara illa et forta&longs;<lb/>&longs;is ad peritiam o&longs;tentandam: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad rem edi&longs;&longs;erendam facerent: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>et de aquis prolixius &longs;uo dicetur loco. </s> <s id="N400998">Illud adeo negligendum <lb/>non e&longs;t / quod in promptu e&longs;t aqua nutriri omnia quæ coale&longs;cant <lb/>plantas / &longs;emina: et quibus ea uitæ pars ine&longs;t / quæ motu uigeat: <lb/>quorum fructu et copia reficiantur homines atque nutriantur. </s> <s id="N4009A1">Id &longs;i <lb/>ita e&longs;t profecto quos nam habeat &longs;uccos aquarum hæc in qua <expan abbr="uitã">uitam</expan> <lb/>acturi &longs;umus regio quam diligenti&longs;&longs;ime &longs;crutari oportet. </s> <s id="N4009AC"><expan abbr="Indiã">Indiam</expan> <lb/>inquit Dyodorus multa ex parte habere homines proceros et uali<lb/>dos ingenioque præditos acri / quod aerem ducant purum & aquas &longs;a<lb/>luberrimas bibant. </s> <s id="N4009B8">Atqui aquam dicemus e&longs;&longs;e &longs;apore optimam / <lb/>quæ &longs;aporem habeat nullum: et colore commodi&longs;&longs;imam / quæ om<lb/>ni &longs;it colore penitus uacua et libera. </s> <s id="N4009BF">Tum et aquam e&longs;&longs;e <expan abbr="optimã">optimam</expan> <lb/>referunt / quæ limpida perlucida et tenuis &longs;it: quæ in <expan abbr="candidũ">candidum</expan> li<lb/>teum infu&longs;a non <expan abbr="cõmacularit">commacularit</expan>: quæ feruefacta fecem non dimi&longs;erit <lb/>Quæ mu&longs;co&longs;um alueum quo perfluat et præ&longs;ertim &longs;axa coinqui <lb/>nata non reddiderit. </s> <s id="N4009D6">Addunt aquam per commodam e&longs;&longs;e in qua <lb/>legumina decocta bene <expan abbr="mite&longs;cãt">mite&longs;cant</expan>: et bonam qua bonum efficias pa<lb/>nem. </s> <s id="N4009E1"><expan abbr="Per&longs;crutãdum">Per&longs;crutandum</expan> item pari ratione ne quid edat regio / quod <lb/>&longs;it pe&longs;tilens aut ueneficum quo ad qui degant eo loci in periculo <lb/>&longs;int. </s> <s id="N4009EB">Sino illa quæ apud ueteres celebrantur / Colco ex frondibus <lb/>arborum &longs;tillare mel / quo gu&longs;tato pro&longs;temantur exanimes diem <lb/>que integrum pro mortuis habeantur. </s> <s id="N4009F2">Et quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> in Antonii exer<lb/>citu herbarum uitio eueni&longs;&longs;e: quas frumenti inopia milites cum <lb/>edi&longs;&longs;ent in&longs;ani facti lapidibus fodiendis intenti u&longs;que eo &longs;e&longs;e exagi<lb/>tabant / quo ad bili commota caderent atque <expan abbr="interir&etilde;t">interirent</expan> nullo tuti re <lb/>medio contra pernitiem / ut &longs;cribit Plutarcus <expan abbr="&quml;">quam</expan> uino epoto: trita <lb/>hæc. </s> <s id="N400A0B">Quid hac ætate / apud Apuleam inItalia &longs;uperi boni / quæ <expan abbr="nã">nam</expan> <lb/>incredibilis ueneni uis increbuit ? exterre&longs;tribus non nullis arane<lb/>olis quarum mor&longs;u homines aduaria in&longs;aniæ <expan abbr="deliram&etilde;ta">deliramenta</expan> <expan abbr="cõcitan&ttilde;">concitantur</expan> <pb xlink:href="004/01/015.jpg"/>atque ueluti per furorem acti <expan abbr="repiũtur">rapiuntur</expan>: Mirum dictu. </s> <s id="N400A2A">Nullus gra<lb/>uis tumor: Nullus liuor extat / qui corpore u&longs;piam appareat iac<lb/>tus ueneficæ be&longs;tiolæ &longs;eu mor&longs;u / &longs;eu aculeo: Sed principio obrec<lb/>ta mente languente attoniti: & ni opem afferant / confe&longs;tim pere<lb/>unt. </s> <s id="N400A35">Hos Theophra&longs;ti medicamentis curant: Qui quidem uipe<lb/>rarum mor&longs;ibus tybicine adhibita mederi a&longs;&longs;euerabat. </s> <s id="N400A3C">Ergo uari<lb/>is modorum &longs;onis mu&longs;ici ita con&longs;ternatos mulcent. </s> <s id="N400A41">Cum uero ad <lb/>&longs;uum uentum e&longs;t canendi modum / illico qua&longs;i exciti a&longs;&longs;urgunt: <lb/>& per alacritatem ex libidine animi rem omni neruorum & uiri<lb/>um contentione execuntur. </s> <s id="N400A4C">Atqui uidebis demor&longs;os alios &longs;alti<lb/>tando / Alios canendo / Alios alia exercendo & conando quæ libi<lb/>do eorum & in&longs;ania fert ad ultimam u&longs;que la&longs;&longs;itudinem: ne <expan abbr="quic&qtilde;">quicque</expan> <lb/>intermi&longs;&longs;a opera dies plu&longs;culos de&longs;udare & nulla re alia conuale<lb/>&longs;cere ni&longs;i &longs;atietate <expan abbr="cõceptæ">conceptæ</expan> incohateque dementiæ. </s> <s id="N400A5F">Atqui &longs;imile <lb/>quiddam apud Albanos eos / qui contra Pompeium multa equi <lb/>tum ui bellarunt affui&longs;&longs;e legimus. </s> <s id="N400A66">Nanque illic &longs;olitas <expan abbr="ferũt">ferunt</expan> gigni <lb/>araneas: quarum aliæ tactos a &longs;e homines cogerent ridendo emo <lb/>ri: aliæ contra flendo.</s> </p> <p id="N400A71" type="main"> <s id="N400A73">Neque item in&longs;eligenda regione ea &longs;pecta&longs;&longs;e tantum &longs;at e&longs;t: quæ <lb/>&longs;ub a&longs;pectu & propalam &longs;unt expo&longs;ita / Verum etiam ob&longs;curiori<lb/>bus inditiis notatis totam cau&longs;am animo aduerti&longs;&longs;e opus e&longs;t. </s> <s id="N400A7A">At <lb/>qui erunt quidem inditia optimi aeris / integrarumque aquarum &longs;i <lb/>ea regio feret bonorum fructuum copiam. </s> <s id="N400A81">Si &longs;enes ætate grandes <lb/>numero complures nutriat: Si ualida & formo&longs;a iuuentute / Si in<lb/>tegro & frequenti partu abbundabit: Adde &longs;i puros partus & nul<lb/>lis mon&longs;tris sedatos dabit. </s> <s id="N400A8A">Nanque ego uidi quidem urbes / quas <lb/>temporum gratia non nomino / in quibus parturiat nulla quæ <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;e &longs;pectet una hominis: Atque præterea mon&longs;tri alicuius effectam <lb/>matrem. </s> <s id="N400A97">Vidi & urbem aliam Italiæ: ubi &longs;trumæ / &longs;trabi / claudi <lb/>& tortuo&longs;i tam multi na&longs;cantur / Vt nulla pene illic creuerit fa<lb/>milia / quæ <expan abbr="nõ">non</expan> aliquem habeat mancum et comminutum. </s> <s id="N400AA2">Et pro<lb/>fecto recte admonent / ubi corporis ad corpus membriue ad um<lb/>bra crebras ac maximas di&longs;&longs;imilitudines uideris: id celi aeri&longs;que <lb/>ui ac uitio: aut occultiori aliqua deprauatæ naturæ cau&longs;a fieri. <pb xlink:href="004/01/016.jpg"/>Et faciat ad rem quod aiunt in cra&longs;&longs;o aere minus fame&longs;cimus: In <lb/>tenui plus &longs;itiunt. </s> <s id="N400AB5">Neque non condecet ex aliorum animantium <lb/>forma atque effigie futuras hominum habitudines coniecta&longs;&longs;e. <lb/></s> <s id="N400ABB">Nam &longs;i iumenta & pecora firmi&longs;&longs;ima / & membrorum amplitu<lb/>dine atque proten&longs;ione multa e&longs;&longs;e illic uiderint / tales &longs;e habituros <lb/>itidem filios poterunt non iniuria &longs;pera&longs;&longs;e: Neque ab re erit &longs;i a <lb/>corporibus reliquis / quibus uitæ uigor extinctus <expan abbr="e&longs;t /ĩditia">e&longs;t / inditia</expan> &longs;ump<lb/>&longs;erimus aeris atque uentorum. </s> <s id="N400ACA">Namque ex proximis ædificiorum <lb/>structuris ea didici&longs;&longs;e po&longs;&longs;umus: Quæ &longs;i erunt facta &longs;cabra & ca<lb/>rio&longs;a / inditio erit aduentitia inde mala confluere. </s> <s id="N400AD3">Arbores etiam <lb/>in unam aliquam partem qua&longs;i communi con&longs;en&longs;u proclinatæ: <lb/>aut refractæ in fe&longs;tis uentorum motibus ce&longs;&longs;i&longs;&longs;e o&longs;tentant. </s> <s id="N400ADA">Ip&longs;aque <lb/>rediuiuia &longs;axa locis innata / aut po&longs;ita / &longs;i &longs;ummotenus plus &longs;atis <lb/>putria facta &longs;unt: Variam loci intemperiem nunc arde&longs;centis / <lb/>nunc torpentis aeris atte&longs;tantur. </s> <s id="N400AE3">Et uitanda nimirum hæc in pri<lb/>mis erit regio / qua uehementes i&longs;tiu&longs;modi temporum tempe&longs;ta<lb/>tumque motus cra&longs;&longs;entur: Nam mortalium corpora &longs;i caloris aut <lb/>frigoris acri appellente ui occupentur / illico tota corporis coag<lb/>mentatio: & &longs;ingularum partium connexio labefactatur ac &longs;olui<lb/>tur: & ad morbos immaturamque &longs;enectutem compellitur. </s> <s id="N400AF0">Vr<lb/>bem &longs;ub montibus / quæ ex procliui &longs;olem &longs;pectet occidentem: uel <lb/>ea re maxime in&longs;alubrem e&longs;&longs;e <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan>: quod mox anhelitus noc<lb/>tis et umbræ gelidiores &longs;entiantur.</s> </p> <p id="N400AFF" type="main"> <s id="N400B01">Conuenit etiam præteritorum temporum uici&longs;&longs;itudine ex <expan abbr="prud&etilde;tum">pruden<lb/>tum</expan> ob&longs;eruatione repetita / &longs;i qua &longs;unt etiam rariora omni diligen<lb/>tia præcogita&longs;&longs;e. </s> <s id="N400B0C">Nam &longs;unt loca quædam quibus ine&longs;t natura oc<lb/>cultum quippiam / quod ad felicitatem atque infelicitatem faciat. <lb/></s> <s id="N400B12">Locris et Crotonæ nunquam fui&longs;&longs;e pe&longs;tem referunt. </s> <s id="N400B15">In in&longs;ula cre<lb/>te nullum nocuum uer&longs;ari animal. <!-- REMOVE S-->Apud Gallias raro ui&longs;um <lb/>oriri mon&longs;trum annotarunt. </s> <s id="N400B1E">Alibi neque æ&longs;tate feruenti: neque <lb/>hyeme fulgurare affirmant phy&longs;ici. </s> <s id="N400B23">At in Campania inquit <lb/>Plinius per id tempus ciuitatibus ad meridiem po&longs;itis fulgu<lb/>rat. </s> <s id="N400B2A">Ceraumnia apud Epirum montes ferunt dictos a cre<lb/>bris fulminibus. </s> <s id="N400B2F">Tum & Beumnium in&longs;ulam <pb xlink:href="004/01/017.jpg"/>quod illic a&longs;&longs;idua fulmina iaciantur / poetis dedi&longs;&longs;e inquit Seruius: <lb/>Vt eo loci Vulcanum cecidi&longs;&longs;e dicerent. </s> <s id="N400B38">Apud Bo&longs;phorum &<lb/>in&longs;odones tonitrua & fulgura nunquam ui&longs;a atte&longs;tantur. </s> <s id="N400B3D">ægypto <lb/>portenti loco e&longs;t &longs;i plerit. </s> <s id="N400B42">Apud Hyda&longs;pem æ&longs;tatis initio conti<lb/>nui imbres manant. </s> <s id="N400B47">In Lybia tam raros moueri uentos ferunt: ut <lb/>ex celi cra&longs;&longs;itudine uariæ per aerem concretæ uaporibus &longs;pecies <lb/>&longs;pectentur. </s> <s id="N400B4E">At contra maiore in parte Galatiæ per æ&longs;tatem tanta <lb/>uis perflat uenti: Vt lapides pro harena per &longs;ublime trahat. </s> <s id="N400B53">In <lb/>Hy&longs;pania ad hibernum circio uento onerata per celi plau&longs;tra præ<lb/>dicant. </s> <s id="N400B5A">Notum quidem apud æthiopiam non perflare: Hunc ue<lb/>ro apud Arabes uentum & toglodytas uirentia omnia exurere af<lb/>firmant hi&longs;torici. </s> <s id="N400B61">Delon quidem nunquam fui&longs;&longs;e terræ motibus <lb/>uexatam / Sed &longs;emper eodem man&longs;i&longs;&longs;e &longs;axo / cum circumuicinæ <lb/><expan abbr="terræmõtibus">terræmontibus </expan>cæciderint &longs;cribit Tuchidides: partem eam Italiæ <lb/>quæ ab algido &longs;ub Roma <expan abbr="totũ">totum</expan> hernicorum collium tractu ad ca<lb/>pua u&longs;que e&longs;t / crebris <expan abbr="terræmõtibus">terræmontibus</expan> qua&longs;&longs;atam: & prope de&longs;ola<lb/>tam uidemus. </s> <s id="N400B72">Sunt qui Achaiam a crebra aquarum inundatio<lb/>ne dictam extiment. </s> <s id="N400B77">Romam æternum febrico&longs;am fui&longs;&longs;e compe<lb/>rio: Ea&longs;que febres Galienus nouum emitritarum e&longs;&longs;e genus putet: <lb/>Cui uaria & prope pugnantia inuarias horas remedia adhibenda <lb/>&longs;unt. </s> <s id="N400B80">Apud poetas uetus fabula e&longs;t Typhonem prochita in&longs;ula &longs;e<lb/>pultum &longs;e &longs;e non interrato commouere: ex quo fiat ut funditus <lb/>in&longs;ula contremi&longs;cat: Id quidem poetæ &longs;ic cecinere quoniam <expan abbr="terræmõtibus">ter<lb/>ræmontibus </expan> in&longs;ula & eruptionibus uexaretur / adeo ut Etrien&longs;es: <lb/>& calchiden&longs;es habitatores olim coacti &longs;int aufugere: & rur&longs;us <lb/>qui po&longs;t tempora a Hyerone Syracu&longs;ano mi&longs;&longs;i e&longs;&longs;ent / ut nouam <lb/>illic urbem conderent / a&longs;&longs;idui periculi et calamitatis metu au&longs;u <lb/>gerunt. </s> <s id="N400B93">Itaque eiu&longs;modi omnia ex longa ob&longs;eruatione repetenda <lb/>&longs;unt & ex aliorum locorum &longs;imilitudinibus comparanda / quo to<lb/>ta ratio integrior habeatur.</s> </p> <p id="N400B9A" type="main"> <s id="N400B9C">Quin et di&longs;quirendum an nullis incommodis occultioribus ea re<lb/>gio offendi a&longs;&longs;ueuerit: Putabat plato e&longs;&longs;e ut locis <expan abbr="nõ">non</expan> nullis <expan abbr="diuĩa">diuina</expan> <lb/><expan abbr="quædã">quædam</expan> <expan abbr="interdũ">interdum</expan> in&longs;piret uigetque uis ac <expan abbr="demonũ">demonum</expan> terminatio incolis <lb/>aut propitia aut contra infe&longs;ta. </s> <s id="N400BB8">Sunt quidem loca quibus homines <pb xlink:href="004/01/018.jpg"/>facile in&longs;aniant: quibus &longs;e &longs;e facile in pernitiem dedant: quibus <lb/>aut &longs;u&longs;pendio aut præcipitio aut ferro et ueneno facile uitam po<lb/>nant. </s> <s id="N400BC3">Adde his quod &longs;ecretioribus iterum naturæ inditiis per&longs;cru<lb/>tatis / quæcunque ad rem faciant pen&longs;ita&longs;&longs;e opus e&longs;t. </s> <s id="N400BC8">Vetus a De<lb/>metrio u&longs;que ductum in&longs;titutum non modo urbibus: & oppidis / <lb/>Verum etiam militaribus in dies ca&longs;tris ponendis: Vt iecora de <lb/>pa&longs;tarum illic pecudum in&longs;pectemur quo &longs;int habitu & colore: <lb/>Quæ &longs;i forte uitio infecta apparuerint / uitandam loci in&longs;alubrita<lb/>tem præ &longs;e ferunt. </s> <s id="N400BD5">Aiebat Varro compertum habere &longs;e locis <lb/>quibu&longs;dam minuti&longs;&longs;ima quædam athomorum in&longs;tar uolitare ani<lb/>mantia aere: & anhelitu in pulmone excepta hærere præcordiis: <lb/>Et rodendo inferre morbum atrum & <expan abbr="tabificũ">tabificum</expan>: atque perinde pe<lb/>&longs;tem pernitiemque afferre. </s> <s id="N400BE4">Neque illud prætereundum e&longs;t / quod lo<lb/>ca inuenies aliqua &longs;uapte natura incommodis prope omnibus ua<lb/>cua & periculis libera: Sed ita &longs;unt expo&longs;ita / ut eo gentes exteræ <lb/>& aduentitiæ / non interrato pe&longs;tem & calamitatem inferant.</s> </p> <p id="N400BED" type="main"> <s id="N400BEF">Eamque rem non armis tantum & iniuria exequuntur qualia &longs;unt <lb/>quæ Barbaris atque immanibus obiiciantur: Verum & per amiciti<lb/>am atque <expan abbr="ho&longs;pitalitat&etilde;">ho&longs;pitalitatem</expan> uehementer ledant. </s> <s id="N400BFA">Aliqui quod uicinos cupi <lb/>dos rerum nouarum habuerint / ex illorum ruina et iactura pere<lb/>clitati &longs;unt. </s> <s id="N400C01">Peram in ponto ianuen&longs;ium coloniam a&longs;&longs;iduo pe&longs;tis <lb/>uexat / quod eo loci in dies excipiantur conuecti &longs;erui cum animi <lb/>egritudine. </s> <s id="N400C08">tum et &longs;itu atque illuuiæ tabe&longs;centes & morbidi.</s> </p> <p id="N400C0B" type="main"> <s id="N400C0D">Au&longs;piciis item & &longs;eruato celo regionis futuram fortunam inda<lb/>ga&longs;&longs;e prudentis & bene con&longs;ulti e&longs;&longs;e affirmant: Quas ego artes <lb/>modo cum relligione conueniant / minime a&longs;pernendas duco.</s> </p> <p id="N400C14" type="main"> <s id="N400C16">Quis id negabit quicquid id ip&longs;um &longs;it quod fortunam <expan abbr="nũcupant">nuncupant</expan> <lb/>in rebus hominum ualere plurimum? </s> <s id="N400C1F">Ne uero affirmabimus pu<lb/>blicam urbis Romæ fortunam ad propagandum imperium ualu<lb/>i&longs;&longs;e non plurimum. </s> <s id="N400C26">yolai urbem in &longs;ardis ab Herculis nepote <expan abbr="cõditam">con<lb/>ditam</expan> / & &longs;i a Carthaginen&longs;ibus Romani&longs;que per&longs;æpius armis la<lb/>ce&longs;&longs;ita extiterit: <expan abbr="æternũ">æternum</expan> tamen fui&longs;&longs;e <expan abbr="liberã">liberam</expan> &longs;cribit Dyodorus. </s> <s id="N400C39">An <lb/>id ab&longs;que loci illius fortuna <expan abbr="fcũm">factum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> apud delphos / ut <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> a Flegi<lb/>a prius <expan abbr="ĩc&etilde;&longs;um/tertio">incen&longs;um / tertio</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;yllæ <expan abbr="tpõribus">temporibus</expan> arderet? </s> <s id="N400C58">quod & <expan abbr="capitoliũ">capitolium</expan> <pb xlink:href="004/01/019.jpg"/>quotiens ar&longs;it? </s> <s id="N400C63">quotiens flagrauit? </s> <s id="N400C66">Sibaricen&longs;ium urbs cum <expan abbr="iterũ">iterum</expan> <lb/>atque iterum uexata et rur&longs;us de&longs;tituta et rur&longs;us deleta extiti&longs;&longs;et: <lb/>Po&longs;tremo etiam de&longs;erta man&longs;it: Quin & illinc fugientes mala <lb/>pro&longs;ecuta felicitas e&longs;t: <expan abbr="Nã">Nam</expan> cum alio &longs;e &longs;e <expan abbr="trã&longs;tuli&longs;&longs;ent">tran&longs;tuli&longs;&longs;ent</expan>, nomenque ur<lb/>bis pri&longs;tinum abieci&longs;&longs;ent: tandem calamitate e&longs;&longs;e immunes neque <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> potuere: Nouis enim irruentibus incolis uetu&longs;ti&longs;&longs;imæ atque pri<lb/>mariæ familiæ omnes ferro et cæde ab&longs;umpte una cum templis et <lb/>urbe funditus periere: Sed i&longs;ta &longs;inamus: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> referti&longs;&longs;imæ &longs;unt <lb/>hi&longs;toricae. </s> <s id="N400C91">Hoc apud nos con&longs;tet hominis e&longs;&longs;e non &longs;tulti&longs;&longs;imi / om<lb/>nia tentare aggredi: quibus ædificationis cura atque impen&longs;a futu<lb/>ra &longs;it non fru&longs;tra / opu&longs;que ip&longs;um futurum &longs;it con&longs;tans & &longs;aluberri<lb/>mum: Et profecto in tanta re exequenda nihil pretermi&longs;i&longs;&longs;e <expan abbr="&longs;api&etilde;tis">&longs;apien<lb/>tis</expan> & bene con&longs;iderati hominis officium e&longs;t. </s> <s id="N400CA2">An e&longs;t non <expan abbr="maximũ">maximum</expan> <lb/>tibi tui&longs;que aggredi / quod ad <expan abbr="&longs;alut&etilde;">&longs;alutem</expan> faciat / quod ad uitam cum di<lb/>gnitate & uoluptate agendam conueniat: Quod adnominis po&longs;te<lb/>ritatem & celebritatem conferat. </s> <s id="N400CB3">I&longs;tic tibi rerum &longs;tudia optima <lb/>rum: I&longs;tic tibi liberi & dulcis familia. </s> <s id="N400CBA">I&longs;tic ocii & negocii dies ha<lb/>bebuntur: I&longs;tic totius uitæ rationes con&longs;umentur: ut tota in uita <lb/>nihil apud genus hominum inuenire opiner præter uirtutem / cui <lb/>maiore cura / opera / diligentia uacandum <expan abbr="&longs;it/&qtilde;">&longs;it / quae</expan> ut &longs;o&longs;pite eum fa <lb/>milia bene habites: & bene habitari his neglectis rebus / quæ <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen<lb/>&longs;uimus</expan> / quis e&longs;t qui po&longs;&longs;e affirmet? </s> <s id="N400CCF">Sed de his hactenus: <expan abbr="Sequi&ttilde;">Sequitur</expan> <lb/>ut de area inue&longs;tigemus. </s> <s id="N400CD8">In area captanda quicquid de regione <lb/>di&longs;&longs;eruimus <expan abbr="ob&longs;eruãdum">ob&longs;eruandum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N400CE1">Namque uti quidem regio amplieris <lb/>cuiu&longs;dam prouinciæ certa &longs;electaque e&longs;t pars: Ita & area totius re<lb/>gionis præ&longs;criptum & definitum quoddam <expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan> <expan abbr="&etilde;/quod">esse / quod</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ad ædificium habendum occupatur: Ea de re ferme omnia habet <lb/>area cum regione communia quæ ad laudem uituperationemque <lb/>faciant. </s> <s id="N400CFC">Verum hæc tam et &longs;i ita &longs;int / habet tamen di&longs;qui&longs;itio et <lb/>aduer&longs;io hæc præceptiones qua&longs;dam quæ unice et proprie ad are<lb/>am &longs;pectare uideantur: Qua&longs;dam etiam quæ non tantum ad a<lb/>reæ <expan abbr="p&longs;cription&etilde;">per&longs;criptionem</expan> <expan abbr="faciãt">faciant</expan>: Quin multa ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> quoque ad <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> <expan abbr="rões">rationes</expan> <lb/><expan abbr="ptineãt">pertineant</expan>: et &longs;unt huiu&longs;modi: Nam con&longs;idera&longs;&longs;e oportet quod aggredia<lb/>mur publicum ne opus / an priuatum: &longs;acrum ne an profanum: et <pb xlink:href="004/01/020.jpg"/>cætera generis eiu&longs;dem: de quibus &longs;uo loco di&longs;tinctius loquemur <lb/>Aliud enim foro / aliud theatro / aliud pale&longs;træ / aliud templo &longs;pa<lb/>tii locorumque debetur. </s> <s id="N400D21">Itaque pro cuiu&longs;que ratione et u&longs;u habendus <lb/>areæ &longs;itus erit & modus. </s> <s id="N400D26">Verum hoc loco ut generatim i&longs;ta / uti <lb/>cepimus / pro&longs;equamur / ea tantum attingemus: quæ fore nece&longs;&longs;a<lb/>ria arbitramur / Si prius de lineis aliqua retulero / quæ ad rem <expan abbr="cõmode">com<lb/>mode</expan> exprimendam faciant. </s> <s id="N400D33">Nam de areæ de&longs;criptione tractanti<lb/>bus conuenit ut de his tran&longs;igamus / quibus ip&longs;a per&longs;criptio anno<lb/>tatur. </s> <s id="N400D3A">Omnis igitur per&longs;criptio lineis fit & angulis / Lineæ qui<lb/>dem &longs;unt extrema per&longs;criptio / qua integræ areæ &longs;patium circun<lb/>cluditur. </s> <s id="N400D41"><expan abbr="Hãc">Hanc</expan> uero ad per&longs;criptionem pars illa &longs;uperficiei &longs;ub&longs;ti<lb/>tuta / quæ intra duas mutuo &longs;e &longs;e intercidentes lineas continetur / <lb/>angulus dicitur. </s> <s id="N400D4B">Atqui ex mutua quidem duarum linearum <expan abbr="ĩter">inter</expan> <lb/>&longs;ectione quatuor con&longs;cribuntur anguli: Quorum &longs;i erit qui&longs;que <lb/>quibu&longs;que trium reliquorum equalis / recti nuncupabuntur: Et qui <lb/>recto minores erunt / acuti appellabuntur: ut qui recto ampliores <lb/>obtu&longs;i dicentur. </s> <s id="N400D5A">Linearum item alia recta / alia flexa / cocleas &<lb/>uertico&longs;as lineas hic non e&longs;t ut referam. </s> <s id="N400D5F">Recta linea a puncto e&longs;t <lb/>ad punctum ob longa per&longs;criptio / ducta ita ut fieri nulla po&longs;&longs;it <lb/>breuior. </s> <s id="N400D66">Flexa linea pars e&longs;t circuli. </s> <s id="N400D69">Circulus e&longs;t ea per&longs;criptio <lb/>facta ab altero duorum punctorum: qui in eadem &longs;uperficie ita <lb/>&longs;it circumactus / ut toto per&longs;criptionis ductu &longs;emper neque plus: ne <lb/>que di&longs;tet minus a medio immobili / quem obambiat puncto / <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>primum circunduci occeperat. </s> <s id="N400D7C">Sed his addendum quod flexa line<lb/>a quam e&longs;&longs;e partem circuli diximus / apud nos hic architectos &longs;i<lb/>militudinis gratia arcus uocatur. </s> <s id="N400D83">Et quæ linea aduobus extremis <lb/>punctis flexæ lineæ directa ducitur pari &longs;imilitudine corda <expan abbr="nuncupabi&ttilde;">nun<lb/>cupabitur</expan>. </s> <s id="N400D8D">Et quæ linea a puncto mediæ corde coæquabilibus <expan abbr="utrĩ">utris</expan><lb/>que angulis ad arcum u&longs;que perducta extiterit / &longs;agicta appellabitur <lb/>Et quæ linea a puncto <expan abbr="ĩmobili/qd">immobili / quod</expan> intra circulum e&longs;t ad <expan abbr="flexã">flexam</expan> ean <lb/>demque <expan abbr="extremã">extremam</expan> circuli <expan abbr="lineã">lineam</expan> <expan abbr="pducere&ttilde;/radius">perduceretur / radius</expan> <expan abbr="dice&ttilde;">dicetur</expan>. </s> <s id="N400DB2">Et <expan abbr="pũcto">puncto</expan> quod <lb/>huic <expan abbr="ĩmobili/quod">immobili / quod</expan> medium intra circulum a&longs;&longs;idet centro nomen <lb/>erit: Et quæ linea recta <expan abbr="pcentrũ">per centrum</expan> tran&longs;iens duobus locis <expan abbr="flexã">flexam</expan> circu<lb/>li <expan abbr="lineã">lineam</expan> &longs;ecabit / diameter <expan abbr="appellabi&ttilde;">appellabitur</expan>. </s> <s id="N400DD3">Inter arcus <expan abbr="it&etilde;">item</expan> differentia e&longs;t <pb xlink:href="004/01/021.jpg"/>Nanque alius integer: alius comminutus: alius compo&longs;itus e&longs;t. </s> <s id="N400DDE">In<lb/>teger is e&longs;t qui circuli mediam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> occupat / hoc e&longs;t / cui corda <lb/>integri e&longs;t circuli diameter: Comminutus: cui corda e&longs;t minor di<lb/>ametro: e&longs;tque perinde idem is arcus <expan abbr="c&etilde;mirutus">comminutus</expan> &longs;emicirculi pars: <lb/>Compo&longs;itus ex duobus comminutis con&longs;tat: efficitque ea dere in &longs;um<lb/>mo angulum arcubus &longs;e &longs;e mutua iunctione inter&longs;ecantibus: quod <lb/>neque integro neque comminuto euenit. </s> <s id="N400DF5">His cognitis rem &longs;ic pro&longs;e<lb/>quemur. </s> <s id="N400DFA">Arearum alia <expan abbr="ãguiaris">angularis</expan>: alia circularis. </s> <s id="N400E01">Angularium alia <lb/>penitus rectis lineis. </s> <s id="N400E06">Alia rectis & flexis <expan abbr="mixtī">mixtim</expan> conclu&longs;a e&longs;t: Quæ <lb/>uero angularis flexis pluribus &longs;it lineis po&longs;ita / nullis inter mi&longs;&longs;is <lb/>rectis me in ueterum ædificiis inueni&longs;&longs;e non memini. </s> <s id="N400E11">At in his <lb/>ob&longs;eruanda ea &longs;unt / quæ in totis ædificii partibus uehementer ui<lb/>tuperantur &longs;i de&longs;int: et non &longs;ine gratia et commoditate habentur: <lb/>&longs;i ad&longs;int: hoc e&longs;t ut cum angulis: tum lineis: tum etiam partibus <lb/>quibu&longs;que uarietas <expan abbr="quædã">quædam</expan> ad&longs;it: Ne <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> quod <expan abbr="frequ&etilde;s /ne">frequens / ne</expan>ue <expan abbr="oīo">omnino</expan> ra<lb/>ra / &longs;ed ita ad u&longs;um et gratiam po&longs;ita / ut integra integris: et pari<lb/>bus paria conre&longs;pondeant. </s> <s id="N400E30">Rectis angulis percommode utuntur: <lb/>Acutis angulis nemo u&longs;us e&longs;t <expan abbr="&etilde;t">et</expan> minimis in areis & neglectis ni&longs;i <lb/>inuitus et cogente aut locorum aut dignarum arearum <expan abbr="rõe">ratione</expan> et modo <lb/>obtu&longs;os angulos &longs;atis decentes putarunt: &longs;ed hoc &longs;eruarunt ut nu<lb/>mero e&longs;&longs;ent <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> di&longs;pares. </s> <s id="N400E43">Aream omnium capaci&longs;&longs;imam et in <lb/>qua &longs;apienda &longs;eu aggere &longs;eu muro minus impen&longs;e <expan abbr="habea&ttilde;/eã">habeatur / eam</expan> e&longs;&longs;e <lb/>affirmant quæ fiet <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>: Proximam huic putant quæ plurimos <lb/>habeat proiectos angulos: Sed e&longs;&longs;e oportet angulos <expan abbr="oīo">omnino</expan> compares <lb/>mutuoque corre&longs;pondentes atque coæquabiles omni in area. </s> <s id="N400E5A">Atqui <lb/>has quidem in primis comprobant / quas intelligant parietes attol<lb/>lere commode ad operis altitudinem recte &longs;tatuendam uti ea e&longs;t: <lb/>quæ &longs;ex / quæue octo habeat angulos. </s> <s id="N400E63">Vidimus et aream angulo<lb/>rum decem apti&longs;&longs;imam & uenu&longs;ti&longs;&longs;imam. </s> <s id="N400E68">E&longs;t <expan abbr="&etilde;t">et</expan> ut recte poni an<lb/>gulorum area queat duodecim atque item &longs;exdecim: Vidimus qui<lb/>dem quatuor & uiginti angulorum aream: &longs;ed rariora i&longs;tec. </s> <s id="N400E73">Laterum li<lb/>neas ita <expan abbr="c&etilde;">causae</expan> oportet ut e regione oppo&longs;itæ coæquales &longs;int: et <expan abbr="nus&quml;">nusquam</expan> lon<lb/>gi&longs;&longs;ime lineæ toto in ope breui&longs;&longs;imi uno perducto adigentur: Sed <lb/>erit inter eas pro rata rerum iu&longs;ta & condecens proportio. </s> <s id="N400E80">Angu<pb xlink:href="004/01/022.jpg"/>los eo uer&longs;us iubent &longs;tatui / unde courgens aut ponderis ex rupe: <lb/>aquarum aut <expan abbr="u&etilde;torum">uentorum</expan> impetus et uis immineat atque impetat quo <lb/>apellentem iniuriam molem diffindat atque di&longs;&longs;ipet / muris fronte <lb/>ualida non imbecillitate laterum aduer&longs;us <expan abbr="mole&longs;tiã">mole&longs;tiam</expan> ut ita loquar <lb/>illuctantibus: Quod &longs;i cætera ædificii lineamenta euetuerint quo <lb/>minus po&longs;&longs;is angulo i&longs;tic uti ex &longs;ententia / flexione utendum erit <lb/>quando et flexa linea circuli e&longs;t pars: et circulus ip&longs;e philo&longs;opho <lb/>rum &longs;ententia totus e&longs;t angulus. </s> <s id="N400E9D">Cæterum area aut plano <expan abbr="pone&ttilde;">ponetur</expan> <lb/>loco / aut accliui / aut &longs;ummo in montis uertice. </s> <s id="N400EA6">Si plano ponetur <lb/>loco / coaggerare oportet: et qua&longs;i podium &longs;ub&longs;truere: Nam id <lb/>cum ad dignitatem plurimum conferat: tum et ni fiat / <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <lb/>incommodorum afferet. </s> <s id="N400EB3">Fluminum enim et imbrium alluuiones <lb/>afferre limum &longs;olent planis locis: quo fit ut ip&longs;um &longs;olum &longs;en&longs;um <lb/>intumule&longs;cat: tum et hominum negligentia non a&longs;portatis rude<lb/>ribus et purgamentis / quæ in dies de&longs;tituuntur plana facile <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>cre&longs;cunt. </s> <s id="N400EC2">Romam aiebat Frontinus architectus &longs;ua ætate colli<lb/>bus excreui&longs;&longs;e propter incendiorum frequentiam: At eam ip&longs;am <lb/>hac ætate uidemus totam ruinis & seditate obrutam: Vidi ego in <lb/>umbria &longs;acellum uetu&longs;tum plano in loco po&longs;itum / tamen multa <lb/>ex parte &longs;ubmer&longs;um / facta &longs;oli in &longs;e ex cretione quod ea planities <lb/>&longs;ub montibus extendatur. </s> <s id="N400ECF">Sed quid ea memorem / quæ &longs;ub <expan abbr="mõtibus">monti<lb/>bus</expan> &longs;unt apud Rauennam? </s> <s id="N400ED8">&longs;ub pomeriis nobile id delubrum: cui <lb/>pro tecto integrum extat lapideum uas / tam et &longs;i ad mare & <expan abbr="lõge">longe</expan> <lb/>a montibus re&longs;ideat / plus tamen quarta &longs;ui parte intra &longs;olum im<lb/>mer&longs;um e&longs;t ui temporum: Quam uero altam e&longs;&longs;e cuiu&longs;que arae <lb/>exaggerationem oporteat / &longs;uo dicetur loco: cum de his rebus <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;ummatim ut hic / &longs;ed di&longs;tinctius loquemur. </s> <s id="N400EEE">Sed e&longs;&longs;e quamque are<lb/>am / aut natura aut arte <expan abbr="fcãm">scientiam</expan> <expan abbr="firmi&longs;&longs;imã">firmi&longs;&longs;imam</expan> conuenit: qua de re illos <expan abbr="ī">in</expan><lb/>primis audiendos puto / qui mouent ut una aut altera &longs;patio <expan abbr="di&longs;tãtibus">di&longs;tan<lb/>tibus</expan> fo&longs;&longs;ione quid &longs;olum id den&longs;itate aut raritate mollitiaue ad <lb/>ferenda &longs;tructuræ onera per&longs;e ualeat / per&longs;crutemur. </s> <s id="N400F09">Et enim &longs;i ac<lb/>cliui ponetur loco pro&longs;piciendum e&longs;t / ne &longs;uperiora pre&longs;&longs;uræ mo<lb/>le&longs;tiis impellant: aut inferiora &longs;i forte moueantur / cætera in rui <lb/>nam trahant. </s> <s id="N400F12">Firmi&longs;&longs;imam quidem & omni exparte obfirmatam <pb xlink:href="004/01/023.jpg"/>uelim hanc e&longs;&longs;e ædificii partem: quæ totius operis futura &longs;it ba&longs;is <lb/>Si erit area in montis uertice / aut erit ea quidem exaggeranda ali<lb/>qua ex parte: aut decu&longs;&longs;o <expan abbr="cacumīe">cacumine</expan> <expan abbr="præ&longs;urg&etilde;tis">præ&longs;urgentis</expan> <expan abbr="mõtis">montis</expan> <expan abbr="coequãda">coequanda</expan>. </s> <s id="N400F2D">Hic <lb/><expan abbr="pro&longs;pici&etilde;dum">pro&longs;piciendum</expan> e&longs;t ut id aggrediamur: quod &longs;eruata dignitate mo<lb/>derata et modica fiat cum impen&longs;a atque labore. </s> <s id="N400F37">Forta&longs;&longs;is quidem <lb/>conducet partem ab &longs;ublimi excidere: et partem accliuam exagge<lb/>rare: Quam rem bene <expan abbr="cõ&longs;ultus">con&longs;ultus</expan> qui&longs;quis fuit ille architectus apud <lb/>alacrum hernicam urbem in &longs;axeo <expan abbr="mõte">monte</expan> po&longs;itam effecit. </s> <s id="N400F48">Curauit <lb/>enim ut ba&longs;is &longs;eu arcis / &longs;eu templa: quæ &longs;ola nunc cæteris <expan abbr="&longs;u&ptilde;">&longs;uper</expan> ædi<lb/>ficationibus dirutis uidetur / ex re&longs;ci&longs;&longs;isa &longs;ummo uertice <expan abbr="fragm&etilde;tis">fragmen<lb/>tis</expan> &longs;ubfirmata et &longs;ub&longs;trata extaret: Et eo in opere illud e&longs;t / quod <lb/>maiorem in modum probem: Nam obiecit angulum areæ eo uer<lb/>&longs;us unde repens montis pendet: eumque con&longs;olidauit angulum con<lb/>ge&longs;tis prægrandibus immanium fragmentorum fru&longs;tis et mole: <lb/>Deditque operam componendis lapidibus: ut &longs;tructuræ &longs;eruata par<lb/>&longs;imonia decorem afferret: Et illius quoque con&longs;ilium placuit archi<lb/>tecti: qui quidem quo loci non u&longs;que adeo tantam lapidis habuerat <lb/>copiam &longs;ub&longs;tituendo montis pondere aggerem &longs;truxerit frequen<lb/>tibus emiciclis dor&longs;o flexarum linearum intra montem abiiecto: <lb/>Quæ &longs;tructura cum grata e&longs;t a&longs;pectu / tum e&longs;t & firmi&longs;&longs;ima: tum <lb/>etiam an impen&longs;arum rationem facit: Nam efficit quidem <expan abbr="murũ">murum</expan> <lb/>non &longs;olidum / qui tantum habeat uirium / ac &longs;i penitus fui&longs;&longs;et &longs;oli<lb/>dus / latitudine quanta & flexarum linearum illic &longs;agictæ &longs;unt: <lb/>Vitruuii quoque ratio per placet: quam uideo Romæ pa&longs;&longs;im a ue<lb/>teribus architectis / ac præ&longs;ertim in tarquinii aggere <expan abbr="ob&longs;eruatã">ob&longs;eruatam</expan> ut <lb/>anterides &longs;ub&longs;tituerentur: Sed non omnibus locis id ob&longs;eruarunt <lb/>ut &longs;emper inter &longs;e anterides tantum di&longs;tarent <expan abbr="&quml;">quam</expan> ip&longs;a e&longs;&longs;et alta &longs;ub <lb/>&longs;tructio: Sed pro montis firmitate aut / ut ita loquar / labilitate / <lb/>modo frequentiores: modo rariores po&longs;uerunt: Animaduerti eti<lb/>am ueteres architectos non <expan abbr="unã">unam</expan> proximam propter <expan abbr="areã">aream</expan> &longs;ub&longs;truc<lb/>tione fui&longs;&longs;e <expan abbr="cõtentos">contentos</expan>: &longs;ed pluribus / qua&longs;i gradibus adinfimas u&longs;que <lb/>radices montis totas rupes firmatas e&longs;&longs;e uolui&longs;&longs;e ': Quorum ego <lb/>con&longs;ilium minime negligendum puto. </s> <s id="N400F95">Ad Peru&longs;iam riuus qui <lb/>inter lucinium montem & collem urbis fluit / quod a&longs;&longs;iduo collis <pb xlink:href="004/01/024.jpg"/>radices abrodendo &longs;ub ea cauet totam accliuitatis molem in &longs;e im<lb/>pendentem commouet: ex quo magna pars urbis &longs;oluitur et laba<lb/>&longs;cit: Et mihi quidem uehementer probantur &longs;acella complu&longs;cula <lb/>quæ ad ba&longs;ilicam maximam in uaticano hinc atque hinc circum a<lb/>ream adacta &longs;unt: Nam i&longs;tarum quidem eæ / quæ intra exci&longs;um: <lb/>& info&longs;&longs;um montem po&longs;itæ ad parietem ba&longs;ilicæ cohærent per plu<lb/>rimum adminiculi et commoditatis præ&longs;tant: <expan abbr="mol&etilde;">molem</expan> <expan abbr="enī">enim</expan> continuo <lb/>ingraue&longs;centis montis &longs;ub&longs;tentant: et per obliquum montem &longs;uf<lb/>fluentem humiditatem intercipiunt: atque <expan abbr="inedem">in eundem</expan> aditum interpel<lb/>lant: quo fit ut ba&longs;ilicæ primarius paries &longs;iccior firmiorque <expan abbr="redda&ttilde;">reddatur</expan> <lb/>Quæ uero &longs;acella alterum ad infimum obliqui montis latus a&longs;&longs;i <lb/>dent: ea quidem totam &longs;uperiorem complanatiorem factam opere <lb/>arcuato &longs;i&longs;tere / & pronos omnes telluris lap&longs;us coercendo facile <lb/>po&longs;&longs;unt ferre. </s> <s id="N400FC4">Et eum etiam architectum / qui Romæ ad latonam <lb/>templum &longs;truxit / per <expan abbr="&quml;">quam</expan> recte <expan abbr="cõ&longs;ului&longs;&longs;e">con&longs;ului&longs;&longs;e</expan> operi & &longs;ub&longs;tructuræ ad<lb/>uerti: Angulum enim areæ ita porrexit intra &longs;uper <expan abbr="in&longs;ident&etilde;">in&longs;identem</expan> <expan abbr="mõtem">mon<lb/>tem</expan> / ut urgentem ponderis uim duo directi parietes tolerarent / <lb/>& obiecto angulo aduer&longs;am mole&longs;tiam <expan abbr="diuider&etilde;t">diuiderent</expan> atque <expan abbr="di&longs;&longs;ipar&etilde;t">di&longs;&longs;iparent</expan> <lb/>Atqui po&longs;tea <expan abbr="&quml;">quam</expan> de ueterum laudibus dicere aggre&longs;&longs;i &longs;umus / qui <lb/>prudenti con&longs;ilio <expan abbr="ædificarũt / illud">ædificarunt / illud</expan> nolim præterii&longs;&longs;e quod in <expan abbr="m&etilde;tem">men<lb/>tem</expan> redit & ægregie facit ad rem. </s> <s id="N400FF9">Extat architecti per utile in&longs;ti<lb/>tutum apud Venetias in templo Marci: Aream enim totius tem<lb/>pli <expan abbr="cũ">cum</expan> conferti&longs;&longs;ime ob&longs;olidaret pluribus puteis refo&longs;&longs;am reliquit: <lb/>quo &longs;iqui forte flatus terræ &longs;ubter conciperentur / facilem &longs;ibi exi<lb/>tum uendicarent: Po&longs;tremo areas uniuer&longs;as / quas tecto feceris op<lb/>tas ad libellam coæqua&longs;&longs;e condecet. </s> <s id="N40100A">Quæ uero &longs;ub diuo relictæ <lb/>&longs;int a libella ip&longs;a non plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut imbrium defluxus efferant depri<lb/>mendæ &longs;unt. </s> <s id="N401011">Sed de his hactenus & forta&longs;&longs;is plura <expan abbr="&quml;">quam</expan> hic locus po<lb/>&longs;ceret: Nam pleraque harum rerum quæ diximus ad murorum opus <lb/>faciunt: Sed ita incidit / ut quæ natura admodum inter &longs;e <expan abbr="cõnexa">connexa</expan> <lb/>&longs;unt / ea & nos dicendo non &longs;egregarimus: Sequitur ut de partio<lb/>ne dicendum &longs;it. </s> <s id="N401020">Tota uis ingenii: omni&longs;que rerum <expan abbr="ædificãdarum">ædificanda<lb/>rum</expan> ars et peritia una in partione con&longs;umitur. </s> <s id="N401029">Integri enim ædifi<lb/>cii partes: et partium &longs;ingularum integras / ut ita loquar / habi<pb xlink:href="004/01/025.jpg"/>tudines: omniumque denique linearum et angulorum con&longs;en&longs;um et <lb/>cohe&longs;ionem in unum opus: una hæc partitio utilitatis / dignitatis <lb/>amænitat i&longs;que habita ratione commetitur. </s> <s id="N401036">quod &longs;i ciuitas philo&longs;opho<lb/>rum &longs;ententia maxima quædam e&longs;t domu&longs;: & contra domus <expan abbr="ipã">ipsa</expan> <lb/>minima quædam e&longs;t ciuitas: quid ni harum ip&longs;arum membra mi<lb/>nima quædam e&longs;&longs;e domicilia dicentur? </s> <s id="N401043">uti e&longs;t atrium / xi&longs;tus / ce<lb/>naculum / porticus et huiu&longs;modi: Et in horum quo uis quid nam <lb/>erit aut in curia aut negligentia prætermi&longs;&longs;um: quod non digni<lb/>tati & laudi operis officiat? </s> <s id="N40104C">Plurimum igitur curæ & diligentiæ <lb/>adhibendum e&longs;t his rebus con&longs;iderandis: quæ ad uniuer&longs;um opus <lb/>faciunt: dandaque opera ut etiam minime partes e&longs;&longs;e ingenio et ar<lb/>te conformes factæ uideantur. </s> <s id="N401055">Hanc ad rem apte & commode per<lb/>ficiendam &longs;uperiora omnia quæ de regione deque area dicta &longs;unt / <lb/>per pulchre conueniunt: ac ueluti inanimante membra membris / <lb/>ita in ædificio partes partibus re&longs;pondeant / condecet. </s> <s id="N40105E">Ex quo il<lb/>lud dictum e&longs;t quod aiunt: Maximorum ædificiorum maxima <lb/>oportere e&longs;&longs;e membra: Quam quidem rem ita ob&longs;eruarunt uete<lb/>res / ut cum cætera / tum & lateres ponerent publicis & ampli&longs;&longs;i<lb/>mis ædificiis maiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> in priuatis. </s> <s id="N401069">Itaque cuique <expan abbr="m&etilde;bro">membro</expan> apta regio <lb/>accomodatus &longs;itus: & contribuetur non amplior <expan abbr="&quml;">quam</expan> rei u&longs;us exi<lb/>gat / non minor <expan abbr="&quml;">quam</expan> dignitas po&longs;tulet: non loco alieno & <expan abbr="impertin&etilde;">impertinen</expan><lb/>ti / &longs;ed &longs;uo & ita proprio ut alibi commodius e&longs;&longs;e <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> potuerit. <lb/></s> <s id="N40107F">Non enim quæ hone&longs;ti&longs;&longs;ima ædis pars futura e&longs;t reiecto in loco: <lb/>Non quæ maxime publica in abdito: Non item quæ priuata in <lb/>propatulo collocabitur. </s> <s id="N401086">Adde quod etiam temporum rationes haben<lb/>dæ &longs;unt / ut alia æ&longs;tiuis / alia hybernis locis attribuantur: Nanque a<lb/>liæ aliis debentur & &longs;itus & magnitudines: æ&longs;tiuas laxiores e&longs;&longs;e <lb/>oportet: hybernæ uero compre&longs;&longs;iores &longs;i erunt / non <expan abbr="improbabun&ttilde;">improbabuntur</expan>. <lb/></s> <s id="N401094">Tum e&longs;tiuis umbra & uenti: hybernis &longs;oles debentur: Et in his ca<lb/>uendum e&longs;t / ne incolis eueniat ut ex hoc loco frigenti alterum in <lb/>locum æ&longs;tuo&longs;um equabili non intermi&longs;&longs;o aere exeant: Aut i&longs;to ex <lb/>tepenti in alterum brumis & uentis infe&longs;tum: Nam id <expan abbr="omniũ">omnium</expan> ma<lb/>xime &longs;aluti corporum officeret: Et cedant ea quidem inter &longs;e <expan abbr="m&etilde;bra">men<lb/>bra</expan> mutuo oportet ad communem totius operis laudem & <expan abbr="grãm">gratiam</expan> <pb xlink:href="004/01/026.jpg"/>con&longs;tituendam uel componendam: ne quid omnis decoris conatu <lb/>occupato / alteræ penitus neglectæ relinquantur: Sed inter &longs;e ita <lb/>conueniant / ut inde unum integrum recteque con&longs;titutum corpus <lb/>magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> diuul&longs;a et di&longs;&longs;ipata e&longs;&longs;e membra uideantur. </s> <s id="N4010B7">Cæterum <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>membris conformandis mode&longs;tiam nature imitari oportet: Neque <lb/>enim uti in reliquis / &longs;ic et in hac re <expan abbr="nõ">non</expan> magis <expan abbr="&longs;obrietat&etilde;">&longs;obrietatem</expan> laudamus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> profu&longs;am edificandi libidinem uituperamus / modica e&longs;&longs;e opor<lb/>tet <expan abbr="m&etilde;bra">membra</expan>: et ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> qua de acturus &longs;is nece&longs;&longs;aria / Nam edificandi <lb/>omnis ratio / &longs;i recte pro&longs;pexeris / a nece&longs;&longs;itate profecta e&longs;t: Eam a <lb/>luit commoditas: u&longs;us hone&longs;tauit: ultimum fuit ut uoluptati pro<lb/>&longs;piceretur: tam & &longs;i <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> ab immodicis omnibus ip&longs;a uoluptas <lb/>non abhorruit. </s> <s id="N4010E1">Erit ergo eiu&longs;modi ut <expan abbr="m&etilde;brorum">membrorum</expan> in ea nihilo plus <lb/>de&longs;ideretur <expan abbr="&quml;">quam</expan> quod ad&longs;it: et nihil quod ad&longs;it ulla ex parte impro<lb/>betur. </s> <s id="N4010EC">Neque item omnia unica <expan abbr="tãtum">tantum</expan> linearum ductione e termi<lb/>natione per&longs;cribi uelim ita ut nulla re inter &longs;e differant: Sed alia <lb/>delectabunt &longs;i maiora &longs;int / alia conferent &longs;i minora &longs;int: Alia ex <lb/>i&longs;torum mediocritate laudem a&longs;&longs;equentur: Ergo <expan abbr="placebũt">placebunt</expan> herec<lb/>tis con&longs;titutæ lineis: hæ alteræ flexis: ac demum aliæ utraque linea <lb/>rum ductione præfinitæ comprobabuntur: modo id &longs;erues / quod <lb/>&longs;epe admoneo / ne in id uitium incidas: ut feci&longs;&longs;e mon&longs;trum in pa<lb/>ribus aut humeris aut lateribus uideare. </s> <s id="N401107">Condimentum quidem <lb/>gratiæ e&longs;t omni in re uarietas &longs;i compacta et confirmata &longs;it mutu<lb/>a inter &longs;e di&longs;i antium rerum parilitate eadem &longs;i inter &longs;e di&longs;&longs;oluta <lb/>et di&longs;conuenienti quadam di&longs;paritate di&longs;creparint / erit ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ab&longs;urdi&longs;&longs;ima. </s> <s id="N401116">Nam ueluti in lyra cum graues uoces <expan abbr="re&longs;pondeãt">re&longs;pondeant</expan> <lb/>acutis: et mediæ inter utra&longs;que ad concentum intentæ re&longs;onant: fit <lb/>ex uocum uarietate &longs;onora et mirifica quædam <expan abbr="proportionũ">proportionum</expan> equa<lb/>bilitas / quæ maiorem <expan abbr="ī">in</expan> modum oblectet animos atque detineat: Ita <lb/>et quibu&longs;que reliquis in rebus euenit: quæ quidem ad mouendos / <lb/>habendo&longs;que animos faciant. </s> <s id="N40112F">Ceterum hec pro ut ferat u&longs;us atque <expan abbr="cõmoditas">com<lb/>moditas</expan> atque <expan abbr="&etilde;t">et</expan> peritorum laudata con&longs;uetudo exequanda erunt: <expan abbr="Nã">Nam</expan> con&longs;u<lb/>etudini quidem inpleri&longs;que uel repugnare gratiam tollit / uel a&longs;&longs;en<lb/>tiri emolumento e&longs;t: atque egregie conducit: Quando ita ceteri pro<lb/>bati&longs;&longs;imi architecti facto atte&longs;tari ui&longs;i &longs;unt / hanc &longs;eu doricam / <pb xlink:href="004/01/027.jpg"/>&longs;eu ionicam / &longs;eu corinthiam / &longs;eu thu&longs;canicam partionem <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/>e&longs;&longs;e commodi&longs;&longs;imam / non quo eorum de&longs;criptione <expan abbr="tran&longs;fer&etilde;dis">tran&longs;feren<lb/>dis</expan> no&longs;trum in opus qua&longs;i a&longs;tricti legibus hæreamus: &longs;ed quo idem <lb/>admoniti nouis nos proferendis inuentis contendamus / parum il<lb/>lis maioremue &longs;i queat fructum laudis a&longs;&longs;equi. </s> <s id="N40115E">Sed de his &longs;uo lo<lb/>co di&longs;tinctius pro&longs;equemur / cum inue&longs;tigabimus quo pacto <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <lb/>& urbis membra: et quæ ad cuiu&longs;que u&longs;um oporteant collocentur</s> </p> <p id="N401169" type="main"> <s id="N40116B">Nunc &longs;equitur ut de parietum de&longs;criptione &longs;ummatim tran&longs;i<lb/>gamus. </s> <s id="N401170">Sed illud hic nolim præterii&longs;&longs;e / quod apud ueteres anno<lb/>taui / eos maximopere caui&longs;&longs;e / ne ullam areæ extremam lineam <lb/>rectam ducerent / ita ut e&longs;&longs;et illa quidem prelonga & nullis locis <lb/>non intercepta cum flexarum linearum conuexione / tum et angu<lb/>lorum &longs;ectione. </s> <s id="N40117B">Atqui hoc ideo feci&longs;&longs;e periti&longs;&longs;imos uiros <expan abbr="imprõtu">impromp<lb/>tu</expan> e&longs;t / quo uellent parietem qua&longs;i adactis adiumentis / quibus co<lb/>hæreat / firmiorem reddere. </s> <s id="N401182">In parietum ratione recen&longs;enda a di<lb/>gnioribus incipiendum e&longs;t. </s> <s id="N401187">Is ergo locus admonet. </s> <s id="N40118A">ut de <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <lb/>et de his quæ ad columnas pertinent dicendum &longs;it: quando ip&longs;i or<lb/>dines columnarum haud aliud &longs;unt <expan abbr="&quml;">quam</expan> pluribus in locis perfixus ad <lb/>apertusque paries: Quin et <expan abbr="colũnam">columnam</expan> ip&longs;am diffini&longs;&longs;e cum iuuet / <lb/>forta&longs;&longs;is non ineptæ e&longs;&longs;e eam dicam firmam quandam et perpetu<lb/>am muri partem excitatam ad perpendiculum ab &longs;olo / <expan abbr="īmo">immo</expan> u&longs;que <lb/>ad &longs;ummum tecti ferendi gratia. </s> <s id="N4011A5">Tum et tota in re ædificatoria <lb/>nihil inuenies quod opera et impen&longs;a et gratia præferas columnis <lb/>Sed habent columnæ ip&longs;æ quippiam inter &longs;e / quo &longs;int di&longs;&longs;imiles <lb/>hic nos &longs;imilitudinem / quod ea pre&longs;ertim ad genus pertineat / non <lb/>pretermittemus: Di&longs;&longs;imilitudinem uero / cum ad &longs;peties ea quid <lb/>&longs;pectet / alibi pro&longs;equemur &longs;uo loco. </s> <s id="N4011B2">Atque ut ab ip&longs;is / ut ita loquar <lb/>radicibus ordiamur / quibu&longs;que columnis fundamenta <expan abbr="&longs;ub&longs;tituun&ttilde;">&longs;ub&longs;tituuntur</expan> <lb/>Fundamentis quidem ad areæ planitiem coequatis <expan abbr="cõ&longs;ueuere">con&longs;ueuere</expan> mu<lb/>rulum &longs;uperimponere: quem nos arulam / alii forta&longs;&longs;is puluinarum <lb/>nuncupabunt: Supra murulum ba&longs;im adigebant: in ba&longs;i colum <lb/>nam &longs;tatuebant: &longs;upra columnam capitulum collocabant. </s> <s id="N4011C7">Et ha<lb/>rum quidem hæc erat ratio ut columna omnis infra medium tur<lb/>ge&longs;ceret: &longs;ur&longs;um uer&longs;us retraheretur: <expan abbr="Cra&longs;&longs;itudīeque">Cra&longs;&longs;itudineque</expan> &longs;ua e&longs;&longs;et pede <pb xlink:href="004/01/028.jpg"/>uno amplior <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ummo capite. </s> <s id="N4011DA">At columnam inuentam puto <expan abbr="prīcipio">prin<lb/>cipio</expan> &longs;ub&longs;tinendorum rectorum gratia: Po&longs;tea deueni&longs;&longs;e <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>&longs;tudia uidemus digni&longs;&longs;imarum rerum a&longs;&longs;equendarum cupidita<lb/>te excitata: ut quæ hedificarint mortales / æterna e&longs;&longs;e & immorta<lb/>lia quoad po&longs;&longs;ent elaborarint: Iccirco columnas et trabes atque eti<lb/>am tabulata ac tecta integro ex marmore po&longs;uere. </s> <s id="N4011F1">Atqui in eiu&longs; <lb/>modi rebus &longs;tatuendis ueteres architecti / naturam rerum <expan abbr="ipãrum">ipsarum</expan> <lb/>ita imitati &longs;unt / ut a communi u&longs;u ædificiorum di&longs;ce&longs;&longs;i&longs;&longs;e uideri <lb/>minime uoluerint: et una omnibus modis <expan abbr="&longs;tuduerīt /">&longs;tuduerint /</expan> ut eorum e&longs;<lb/>&longs;ent opera cum ad u&longs;um apta et firmi&longs;&longs;ima: tum et a&longs;pectu uenu<lb/>&longs;ti&longs;&longs;ima. </s> <s id="N401208">Columnas natura nimirum primo præbuit ligneas &<lb/>rotundas: po&longs;t id u&longs;us effecit / ut aliquibus locis haberentur qua<lb/>drangule: ldcirco &longs;i bene rem interprætor quod uiderent ligneis <lb/><expan abbr="colũnis">columnis</expan> ad alterutra capita immi&longs;&longs;os anulos aut ferro aut ære con<lb/>flatos. </s> <s id="N401216">quo ad ponderis pertinacia columnæ ip&longs;æ minus finderen<lb/>tur. </s> <s id="N40121B">Inde et architecti marmoreis columnis latum <expan abbr="ī">in</expan> imo pede anu<lb/>lum fixere ad fa&longs;ceolæ <expan abbr="&longs;imilitudin&etilde;">&longs;imilitudinem</expan>: qua fiat ut etiam a guttis re<lb/>&longs;ultantium &longs;tillarum <expan abbr="defendãtur">defendantur</expan>: et in &longs;ummo item fa&longs;ceolam et <lb/>fa&longs;ceolæ torquem &longs;uperaiectum po&longs;uere: quibus <expan abbr="adium&etilde;tis">adiumentis</expan> ligne<lb/>am e&longs;&longs;e columnam uiderent communitam. </s> <s id="N401236">At in ba&longs;ibus colum<lb/>narum hoc ob&longs;eruarunt / ut earum infima pars rectarum &longs;it linea<lb/>rum et rectorum angulorum: Suprema uero &longs;uperficies ad &longs;uæ <lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> ambitum finiretur: Et ob&longs;eruarunt ut e&longs;&longs;et ba&longs;is hæc qua<lb/>que uer&longs;us lata magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> alta: tum et e&longs;&longs;e eam certa parte &longs;ui <expan abbr="latior&etilde;">latiorem</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it columnam uoluere et infimam ba&longs;is ip&longs;ius &longs;uperficiem latio<lb/>rem e&longs;&longs;e quoque uoluere <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;upremam: Et murulum item parte e&longs; <lb/>&longs;e quota ampliorem <expan abbr="&quml;">quam</expan> ba&longs;im: Et fundamentum item e&longs;&longs;e parte quo<lb/>ta latum magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> murulum uoluere: Et quæcunque huiu&longs;modi al<lb/>tera in alteris po&longs;uere ad perpendiculum medii <expan abbr="c&etilde;tri">centri</expan> collocauere. <lb/></s> <s id="N401257">At contra capitula omnia in his conueniunt: ut in fine partes &longs;uæ <lb/>columnæ lineas imitentur: Supremæ uero et <expan abbr="quadrãgulam">quadrangulam</expan> &longs;uper<lb/>ficiem de&longs;inant: Et erit quidem capituli &longs;uprema pars <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> non <lb/>amplior <expan abbr="&quml;">quam</expan> infima. </s> <s id="N401264">Hæc de columnis</s> </p> <p id="N401267" type="main"> <s id="N401269">Paries uero ip&longs;e ad columnarum rationes tolletur / ut &longs;i <expan abbr="altitudīe">altitudine</expan> <pb xlink:href="004/01/029.jpg"/>erit futurus quanta e&longs;t columna cum capitulo. </s> <s id="N401274">Cra&longs;&longs;itudo illi &longs;it <lb/><expan abbr="quãta">quanta</expan> in imo e&longs;t columna: Tum & hoc ob&longs;eruarunt / ut nulla <expan abbr="e&etilde;t">esset</expan> <lb/>columna: aut ba&longs;is: aut capitulum: aut paries cæteris &longs;ui ordinis <lb/>ulla ex parte non &longs;imillima altitudine & latitudine & omni deni<lb/>que dimen&longs;ione ac figura. </s> <s id="N401286">Cumque in uitio utrumque &longs;it parietem &<lb/>tenuiorem et cra&longs;&longs;iorem: et demi&longs;&longs;iorem: et <expan abbr="&longs;ublimior&etilde;">&longs;ublimiorem</expan> <expan abbr="feci&longs;&longs;e / &quml;">feci&longs;&longs;e / quam</expan> <lb/>ratio et modus po&longs;tulat. </s> <s id="N401295">Malim tamen peccare in partem hanc / <lb/>ut demi po&longs;&longs;it/&quml; ut addi oporteat. </s> <s id="N40129A">Hic iuuabit et uitia <expan abbr="etiã">etiam</expan> non <lb/>præterire ædificiorum quo ad rem &longs;imus cautiores. </s> <s id="N4012A3">Prima enim <lb/>laus e&longs;t carere omni uitio: Atqui aduerti in ba&longs;ilica Petri Romæ <lb/>id quod res ip&longs;a præ &longs;e fert factum incon&longs;ulti&longs;&longs;ime / ut &longs;upra cre<lb/>bras et continuatas apertiones prælongum et prælatum parietem <lb/>ducerent nullis flexis lineis corroboratum / nullis fulcturis <expan abbr="cõmunitum">commu<lb/>nitum</expan> / quodue con&longs;idera&longs;&longs;e oportuit totam ip&longs;am alam parietis <lb/>nimium frequenti apertione <expan abbr="&longs;uffo&longs;&longs;am / per&quml;">&longs;uffo&longs;&longs;am / perquam</expan> <expan abbr="&longs;ublim&etilde;">&longs;ublimen</expan> tetendit po<lb/>&longs;uitque: ut impetuo&longs;i&longs;&longs;imis aquilonibus excipiendis extaret: Quo <lb/>factum e&longs;t ut iam tum primum a&longs;&longs;idua uentorum mole&longs;tia pedes <lb/>plus &longs;ex a perpendiculi rectitudine in pronum ce&longs;&longs;erit: Neque du<lb/>bito futurum ut olim leui appul&longs;u modicoue motu facto corruat <lb/>Quod ni trabeationibus tectorum contineretur proculdubio <expan abbr="&longs;põ">&longs;pon</expan><lb/>te &longs;ua iam incohata obliquitate meret. </s> <s id="N4012D0">Sed architectum e&longs;t ut mi <lb/>nus uituperem / quandoquidem loci et &longs;itus nece&longs;&longs;itatem &longs;ecutus <lb/>&longs;atis &longs;e a uentis tutum forta&longs;&longs;is putauit montis obiectu: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>templo præ&longs;tat: Mallem tamen totas illas hinc atque hinc alas ob <lb/>firmatiores e&longs;&longs;e.</s> </p> <p id="N4012DF" type="main"> <s id="N4012E1">Tectorum utilitas omnium e&longs;t prima & maxima: Non enim &longs;o<lb/>lum incolarum &longs;aluti confert / dum noctem imbremque atque in <expan abbr="prĩs">primis</expan> <lb/>æ&longs;tuantem &longs;olem repellunt atque excludunt: Verum & mirifice <lb/>omne tuetur ædificium: Tolle tectum putre&longs;cet materia / labe&longs;cet <lb/>paries: <expan abbr="fati&longs;c&etilde;t">fati&longs;cent</expan> latera: omni&longs;que denique &longs;tructura &longs;en&longs;im <expan abbr="di&longs;&longs;olue&ttilde;">di&longs;&longs;oluetur</expan> <lb/>Ip&longs;a etiam fundamenta tectorum protectione / quod uix credas / <lb/>corroborantur: Neque tanta ædificiorum uis igne & ferro & ho&longs;ti<lb/>um manu & cæteris omnibus calamitatibus data in ruinam ce<lb/>cidere / quanta corruere ædificia non aliam ob rem ni&longs;i ciuium ne<pb xlink:href="004/01/030.jpg"/>gligentia / quod tectorum ope de&longs;tituta et nuda relicta &longs;int. </s> <s id="N401304">Arma <lb/>ni mirum ædificiorum tecta &longs;unt <expan abbr="cõtra">contra</expan> tempestatum iniurias atque <lb/>impetum. </s> <s id="N40130F">Quæ cum ita &longs;int præclare mihi maiores no&longs;tri cum <lb/>cæteris in rebus / tum hac in re uidentur feci&longs;&longs;e / qui tantos attribu<lb/>ere tecto honores uoluerint: ut tectis ornandis omnes condecoran<lb/>darum rerum artes prope con&longs;ump&longs;erint. </s> <s id="N401318">Tecta enim uidemus <lb/>ære et uitro et auro po&longs;ita lacunaribus aureis lami&longs;que auratis: & <lb/>coronarum præterea et florum &longs;cultura et &longs;tatuis etiam <expan abbr="elegãti&longs;&longs;ime">eleganti&longs;&longs;i<lb/>me</expan> in&longs;ignita. </s> <s id="N401325">Tecta alia &longs;ub diuo / alia <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ub diuo. </s> <s id="N40132C">Sub diuo <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>quæ nullos ad ambulationis u&longs;us / &longs;ed unice ad imbrem excipien <lb/>dum &longs;int po&longs;ita: Non &longs;ub diuo &longs;unt contignationum et <expan abbr="te&longs;tudinũ">te&longs;tudinum</expan> <lb/>intermediæ exten&longs;iones: quibus fiat ut ædificio qua&longs;i ædificium <lb/>aliud &longs;uperimponatur. </s> <s id="N40133F">In his ergo illud ueniet ut una inferioribus <lb/>ædificii membris ip&longs;um id opus tectum &longs;it: et &longs;uperioribus <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;it <lb/>area. </s> <s id="N40134A">Sed harum quidem <expan abbr="cõtignationum">contignationum</expan> ea pars tectum recte ap<lb/>pellabitur: quæ &longs;upra caput di&longs;tenta pendeat: quam eandem <expan abbr="celũ">celum</expan> <lb/>nuncupabimus: Quæ uero ob ambulantium pede pre&longs;&longs;etur / paui<lb/>mentum tecturaque nuncupabitur. </s> <s id="N40135B">Sub diuo autem extrema operi<lb/>menta / quæ imbribus excipiendis imponuntur / pauimenti ne lo<lb/>co &longs;int / alibi di&longs;quiretur. </s> <s id="N401362">Tectorum uero quæ &longs;ub diuo &longs;unt tam <lb/>et &longs;i plane in &longs;e forta&longs;&longs;e &longs;int &longs;uperficies / <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> tamen erunt ille qui<lb/>dem æque di&longs;tantes pauimento quod operuerint pauimento: Sed <lb/>&longs;emper in aliquam erunt partem procliuia et obliqua imbrium ef<lb/>fundendorum gratia: At tectorum / quæ non &longs;ub diuo &longs;unt / planas <lb/>qua&longs;que &longs;uperficies e&longs;&longs;e pauimento æque di&longs;tantes oportet: Tecta <lb/>uniuer&longs;a angulis et lineis ad areæ figuram parietumque formam: <lb/>quibus operimentum futura &longs;int / &longs;e accomodent nece&longs;&longs;e e&longs;t: Atque <lb/>hæc cum inter &longs;e &longs;uccedant uaria: nam alia flexis omnibus lineis <lb/>alia rectis et alia mixtis et eiu&longs;modi: Fit inde adeo ut tectorum quo <lb/>que uariæ et multiplices manarint formæ: Tam & &longs;i tecta ip&longs;a ex <lb/>&longs;e &longs;uapte natura &longs;int uaria: Quorum alia emi&longs;pheria / alia conca<lb/>merata / alia fornicata / alia arcubus complu&longs;culis compacta: Item <lb/>alia quæ carinæ dicantur: alia quæ di&longs;pluuia <expan abbr="nuncupãtur">nuncupantur</expan>: <expan abbr="Verũ">Verum</expan> <lb/>utrumque futurum &longs;it / omne <expan abbr="tectũ">tectum</expan> e&longs;&longs;e huiu&longs;modi oportet / ut <expan abbr="ũbra">umbra</expan> <pb xlink:href="004/01/031.jpg"/>&longs;ui pauimentum foueat / aquam ut pluuiam ab uniuer&longs;o cui operi <lb/>mentum ædificio &longs;it penitus admoueat: Nam &longs;emper quidem e&longs;t <lb/>ad ledendum paratus imber & additus ad maleficium / quis mini <lb/>mos <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> non u&longs;urpat: & enim tenuitate perterebrat / mollitie <lb/>inficit / a&longs;&longs;iduitate commacerat omnes ædificii neruos / denique <lb/>&longs;tructuram funditus uitiat atque perdit: Ea de re probe ob&longs;eruarunt <lb/>periti architecti: ut liberum fluendi cur&longs;um imbribus pararent: ca<lb/>uerentque ne quo loci aqua con&longs;i&longs;teret / aut u&longs;piam peruaderet / quo <lb/>noxam inferret. </s> <s id="N4013A7">Hinc niuo&longs;is in locis tecta maxime di&longs;pluuia &longs;ur<lb/>&longs;um arrecta e&longs;&longs;e ad acutum angulum uoluere: quo niuium incre<lb/>menta minus accre&longs;cerent & liquidius dilaberentur. </s> <s id="N4013AE">Locis uero <lb/>ut ita loquar æ&longs;tiuis tecta obliquitate minus repente po&longs;uere. </s> </p> <p id="N4013B3" type="main"> <s id="N4013B5">Cæterum curandum e&longs;t ut <expan abbr="&quml;">quam</expan> maxime uno eodemque compari atque <lb/>integro fieri po&longs;&longs;it tectoque / &longs;eruata luminum parietumque ratione <lb/>longe lateque totum pænitus ædificium operiatur: ita ut &longs;tillici<lb/>diis dilabens aqua: nullam <expan abbr="parietũ">parietum</expan> partem madefaciat. </s> <s id="N4013C6">Tum & tec<lb/>tum ita ponere oportet ut in aliud tectum non impluat. </s> <s id="N4013CB">Superfici<lb/>es quoque tecti decur&longs;u e&longs;&longs;e oportet non ua&longs;tas & immanes: Nam <lb/>tegularum ultimis canalibus pluuiæ præ multorum <expan abbr="imbriũ">imbrium</expan> exu<lb/>berantia redundarent: & intra ædificium influerent: Quæ res <lb/>multo e&longs;&longs;ent cum operis detrimento. </s> <s id="N4013DA">Ergo ubi erit area maxima <lb/>in plures e&longs;&longs;e diui&longs;um &longs;uperficies tectum / in uaria&longs;que partes deflu<lb/>ere oportet. </s> <s id="N4013E1">Nam id cum ad <expan abbr="cõmoditatem / tum">commoditatem / tum</expan> ad gratiam perti<lb/>net: Siquo incidet loco ut plura ponenda tecta &longs;int / coadiungen<lb/>tur illic <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> tectis tecta ita / ut qui &longs;emel &longs;ub tecto excepti &longs;int / <lb/>totas obambulant ædes operti tecto. </s> <s id="N4013F2">Sequitur ut de apertione <lb/><expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> &longs;it. </s> <s id="N4013FA"><expan abbr="Apertionũ">Apertionum</expan> duo &longs;unt genera: Nam alia luminibus et <lb/>uentis: Alia rebus et incolis <expan abbr="aditũ">aditum</expan> <expan abbr="exitũque">exitumque</expan> in <expan abbr="edificiũ">edificium</expan> prebent. </s> <s id="N40140E">Lu<lb/>minibus fene&longs;tre <expan abbr="&longs;eruiũt">&longs;eruiunt</expan>: rebus ho&longs;tia / &longs;calæ et &longs;patia <expan abbr="itercolũnarum.">intercolumnarum .</expan><lb/></s> <s id="N40141A">Item quibus aqua et fumus peruadit / uti &longs;unt putei: cloacæ et foci <lb/>ut ita loquar / gula: et præfurnia atque extuaria apertionum loco <lb/>ueniunt. </s> <s id="N401421">Atqui pars quæque domus habebit fene&longs;tras: quo re&longs;pi<lb/>rat inclu&longs;us aer: atque in horas innouatur: Nam alioquin pu<lb/>tre&longs;cet & uitium afferet. </s> <s id="N401428">Apud Babiloniam in templo <pb xlink:href="004/01/032.jpg"/>Apollinis <expan abbr="inu&etilde;tam">inuentam</expan> refert capitolinus hi&longs;toricus auream arculam <lb/>per uetu&longs;tatem: ex qua corruptus: & perinde ueneficus inclu&longs;us <lb/>aer / cum illa quidem refringeretur &longs;e &longs;e effundens: non eos &longs;olum <lb/>interemit: qui tum prope aderant: Verum & contagionibus pe<lb/>&longs;tem atroci&longs;&longs;imam totam in A&longs;iam u&longs;que ad Parthos intulit.</s> </p> <p id="N40143B" type="main"> <s id="N40143D">Ex Ammiano item Marcellino hi&longs;torico legimus Marci Antonii <lb/>& ueri temporibus apud Seleucam po&longs;t directum templum: &<lb/>perlatum &longs;imulacrum conici Apollinis Romam / fui&longs;&longs;e per mili<lb/>tes inuentum angu&longs;tum & prius conclu&longs;um a Caldeorum uatibus <lb/>foramen. </s> <s id="N401448">Quod ubi præde &longs;tudio re&longs;erarunt / pe&longs;tilens exiluerit <lb/>uapor tam atrox: tamque dete&longs;tabilis ut a Per&longs;arum finibus intra <lb/>Galliam u&longs;que infecta omnia &longs;int reddita tetro & fune&longs;to morbo <lb/>Fene&longs;tras igitur e&longs;&longs;e oportet man&longs;ionibus &longs;ingulis. </s> <s id="N401451">Id quidem <lb/>cum luminis excipiendi / tum etiam innouandi aeris gratia: & e<lb/>as quidem ad loci u&longs;um & parietis amplitudinem accommodatas <lb/>Vt neque plus: neque item minus excipiant luminis neque frequen<lb/>tiores aut rariores &longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> u&longs;us po&longs;tulet. </s> <s id="N401460">Tum & pro&longs;piciendum <lb/>e&longs;t quibus uentis excipiendis pateant fene&longs;træ ip&longs;æ: Nam quæ <lb/>&longs;alubres &longs;pectabunt auras multo adapertas quoquo uer&longs;us licebit <lb/>facere: Et eas quidem iuuabit ita aperire / Vt incolarum corpora <lb/>appellens flatus ambiat. </s> <s id="N40146B">Hoc maxime fiet &longs;i fene&longs;trarum &longs;ponde <lb/>e&longs;&longs;ent humiles adeo / ut uideri et uidere per uicos ambulantes po&longs;<lb/>&longs;is. </s> <s id="N401472">Quæ autem non u&longs;que quaque &longs;aluberrimis uentorum plagis ob <lb/>iectæ erunt fene&longs;træ / ita ponentur ut lumina excipiant non pauci<lb/>ora <expan abbr="&quml;">quam</expan> conueniat: &longs;ed ne etiam plura <expan abbr="&quml;">quam</expan> quibus po&longs;&longs;it carere: Et po<lb/>nentur illæ quidem in &longs;ublimi / quo uentos a corporibus obiectus <lb/>paries intercipiat. </s> <s id="N401485">Nam habebunt quidem hoc pacto uentos / qui<lb/>bus aer reficiatur: Sed erunt infracti atque perinde non omnino <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;ani. </s> <s id="N401490">Pro&longs;piciendum e&longs;t <expan abbr="&etilde;t">et</expan> qui &longs;oles penetraturi inde intra ædes <lb/>&longs;int: et <expan abbr="prodiuer&longs;orũ">prodiuer&longs;orum</expan> <expan abbr="cõmoditate">commoditate</expan> habendæ <expan abbr="a&ptilde;tiores">apertiores </expan>aut arctiores fe<lb/>ne&longs;træ &longs;unt. </s> <s id="N4014A3">Nam æ&longs;tiuis diuer&longs;oriis aut ua&longs;tos quaque uer&longs;us &longs;i <lb/>erunt illæ quidem &longs;eptentrionales / aut &longs;i erunt meridiane &longs;oli<lb/>bu&longs;que obiectæ infimas et modicas po&longs;ui&longs;&longs;e apertiones conferet / <pb xlink:href="004/01/033.jpg"/>quando quidem ille expeditiores auras excipiant: hæ minoribus <lb/>radiorum circulus offendatur: & &longs;atis habebit a&longs;&longs;iduo circunful<lb/>gente &longs;ole luminum is locus in quo magis umbræ gratia <expan abbr="homīes">homines</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> luminum conuenerint. </s> <s id="N4014BB">Contra hibernis in diuer&longs;oriis fene&longs;træ <lb/>directis &longs;olibus patebunt: &longs;i erunt adapertæ: &longs;ed uentis non ita pa<lb/>tebunt &longs;i erunt &longs;ublimes: nam recto cur&longs;u uenti &longs;tantes incolas <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>impetent. </s> <s id="N4014C8">Cæterum lumina unde uis excepturus &longs;is / haberi ea in <lb/>promptu e&longs;t / unde celum liberum <expan abbr="ītuearis">intuearis</expan>: Et omnes apertiones <lb/>quæ luminum excipiendorum cau&longs;a factæ &longs;int / nullo pacto conde<lb/>cet po&longs;ui&longs;&longs;e infimas. </s> <s id="N4014D5">Vultu enim lumina &longs;pectantur / non pedi<lb/>bus: tum & <expan abbr="eu&etilde;it">euenit</expan> i&longs;tiu&longs;modi ut unius aut alterius hominis obiec<lb/>tu lumina intercipiantur: locu&longs;que deinceps reliquus reddatur ob<lb/>&longs;curior. </s> <s id="N4014E2">Quod quidem incommodum non fit lumine ducto a &longs;u<lb/>blimi. </s> <s id="N4014E7">Ho&longs;tia fene&longs;tras imitentur: ut pro loci frequentia & u<lb/>&longs;u maiora aut minora / plura paucioraue <expan abbr="adhibeãtur">adhibeantur</expan>. </s> <s id="N4014F0">Sed in utris<lb/>que ob&longs;eruatum uideo / ut publicis ædificiis complurime horum in <lb/>primis generum apertiones fierent: Eam rem nobis theatra atte<lb/>&longs;tantur: Quæ &longs;i recte interpretamur / tota con&longs;tant apertionibus <lb/>cum &longs;calarum / tum maxime fene&longs;trarum & ho&longs;tiorum.</s> </p> <p id="N4014FB" type="main"> <s id="N4014FD">Atqui apertiones quidem ita loca&longs;&longs;e oportet ut amplioribus pari<lb/>etibus non minime ponantur apertiones & modicis parietum <expan abbr="frõtibus">fron<lb/>tibus</expan> nihilo ua&longs;tiores adigantur quam u&longs;us po&longs;tulat. </s> <s id="N401508">In huiu&longs;mo<lb/>di apertionibus alii alia probarunt liniamenta: Sed probati&longs;&longs;imi <lb/>ubi licuit non ni&longs;i quadranguli&longs; & rectilineis u&longs;i &longs;unt. </s> <s id="N40150F">Tandem <lb/>in hoc omnes conueniunt / ut pro ædificii amplitudine et figura <lb/>uticunque ille quidem &longs;int accommodentur.</s> </p> <p id="N401516" type="main"> <s id="N401518">Tum & ho&longs;tiorum apertiones ita con&longs;tituendas ducunt / Vt alti<lb/>ores omnino &longs;int quam latæ: Et ex his quæ altiores &longs;int duos hæ <lb/>capiant continuos circulos. </s> <s id="N40151F">Quæ uero humiliores altitudinem ha<lb/>beant diametri eius quadrati cuius &longs;it latus ima ho&longs;tii ip&longs;ius lati<lb/>tudo. </s> <s id="N401526">Et po&longs;ui&longs;&longs;e ho&longs;tia illic conuenit / unde in qua&longs;que partes <lb/>ædificii commodi&longs;&longs;imus quoad fieri po&longs;&longs;it aditus præbeatur: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>& gratiæ &longs;tudui&longs;&longs;e oportet in huiu&longs;modi apertionibus / Vt ma<lb/>gnitudinibus coæquatis dextera &longs;ini&longs;tris re&longs;pondeant.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/034.jpg"/> <p id="N401536" type="main"> <s id="N401538">Numero autem fene&longs;tras et ho&longs;tia a&longs;&longs;ueuere ponere impari: Sed <lb/>ita ut hinc atque hinc partes paribus <expan abbr="re&longs;põderent">re&longs;ponderent</expan>. </s> <s id="N401541">Media uero <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> <lb/>paulo ampliora: Atque maximopere præcauebant / ut uiribus ædi<lb/>um parcerent ea de re longe ad angulis: et columnarum producti<lb/>onibus apertiones ponebant locis poti&longs;&longs;imum parietis imbecillio<lb/>ribus: &longs;ed quæ honeri &longs;ub&longs;tinendo non uacarent: Et &longs;eruabant ut <lb/>a &longs;olo ad tectum u&longs;que integræ & minime interfractæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> plures po&longs;<lb/>&longs;ent parietis partes &longs;urgerent ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan>. </s> <s id="N401558">E&longs;t genus quod<lb/>dam qua&longs;i apertionum quod ho&longs;tia & fene&longs;tras &longs;itu et forma imi<lb/>tentur: Sed totam parietis cra&longs;&longs;itudinem non peruadit / Verum <lb/>qua&longs;i &longs;caphis <expan abbr="ĩcauatis">incauatis</expan> digna aptaque &longs;patia &longs;ede&longs;que &longs;ignis & tabulis <lb/>præbent. </s> <s id="N401567">Hæc autem & quo loci et <expan abbr="&quml;">quam</expan> crebræ <expan abbr="&quml;">quam</expan> que amplæ &longs;tatuen <lb/>de &longs;int / tum dicemus di&longs;tinctius / cum de ornamentis <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> <lb/>tractabimus: tam & &longs;i non minus ad impen&longs;æ rationem <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad ue<lb/>nu&longs;tatem operis faciat: quod in muro complendo minus lapidum <lb/>& cementi <expan abbr="cõ&longs;umatur">con&longs;umatur</expan>: Hoc tantum <expan abbr="faciãt">faciant</expan> ad rem / quod has &longs;ca<lb/>pharum collationes numero aptas / amplitudine inua&longs;tas / forma <lb/>decenti e&longs;&longs;e oportet: ut &longs;ui ordinis penitus fene&longs;tras imitentur: et <lb/>apertiones quidem i&longs;tiu&longs;modi uticunque ille &longs;int aduerti ex <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> <lb/>operibus non ampliores con&longs;ueui&longs;&longs;e ponere <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut &longs;ui parietis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/>occupent <expan abbr="&longs;eptimã">&longs;eptimam</expan>: Sed ne minores quidem <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut capiant nonam. <lb/></s> <s id="N4015A9">Inter columniorum &longs;patia nimirum inter primas apertiones con<lb/>numeranda &longs;unt: Ea pro ædificiorum uarietate quoque uaria con&longs;ti<lb/>tuuntur Sed de his di&longs;tinctius dicemus / cum præ&longs;ertim de &longs;acris <lb/>ædibus parandis &longs;uo loco ratiocinabimur. </s> <s id="N4015B2">Hic &longs;at &longs;it admonu<lb/>i&longs;&longs;e apertiones ha&longs;ce ita ponendas / Vt columnarum ratio / quæ <lb/>tectis &longs;ub&longs;tinendis relinquantur / in primis &longs;it per <expan abbr="&quml;">quam</expan> diligenti&longs;&longs;i<lb/>me habita: ne quid ille quidem graciliores relinquantur atque <expan abbr="rariores/&quml;">ra<lb/>riores / quam</expan> ut commode ferre onus tectorum po&longs;&longs;int: neue quidem <lb/>cra&longs;&longs;iores: aut frequentiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut areæ &longs;patia & aditus ad rerum <lb/>temporumque u&longs;us expedita relinquantur. </s> <s id="N4015CC">Cæterum apertiones <lb/>aliæ cum crebræ extabunt columnæ / Aliæ cum raræ. </s> <s id="N4015D1">Namque <lb/>crebris columnis trabs: raris arcus &longs;uper adducitur. </s> <s id="N4015D6">Sed omni<lb/>bus apertionibus / quibus arcus ducitur curandum e&longs;t.<pb xlink:href="004/01/035.jpg"/>ut &longs;it ille quidem arcus non <expan abbr="minor/&qtilde;">minor / quae</expan> circuli dimidia pars parte <lb/>addita &longs;emidiametri &longs;eptima. </s> <s id="N4015E5">Nam apud peritos compertum af<lb/>firmant / hunc e&longs;&longs;e omnium unum ad perennitatem accommoda<lb/>ti&longs;&longs;imum. </s> <s id="N4015EC">Cæteros uero omnes arcus e&longs;&longs;e putant imbecilles ad <lb/>ferendum onus: & promptos atque expo&longs;itos ad ruinam. </s> <s id="N4015F1">Prætere <lb/>a &longs;emicirculum arcum e&longs;&longs;e unum / qui corda & adminiculis non <lb/>indigeat arbitramur. </s> <s id="N4015F8">Cæteros autem omnes / ni eis aut cordam <lb/>aut contraria pondera / quibus cum certent adegeris / uidemus &longs;u<lb/>apte ui fati&longs;cere atque laba&longs;cere. </s> <s id="N4015FF">Non hic prætermittam egregium <lb/>id laudeque digni&longs;&longs;imum / quod annotaui apud ueteres apertiones <lb/>i&longs;tiu&longs;modi etiam & te&longs;tudinum arcus ita optimis illis ab architec<lb/>tis po&longs;itas in templis / ut &longs;i omnes intimas &longs;ubdemeris columnas / <lb/>tamen apertionum arcus tectorumque te&longs;tudines per&longs;i&longs;tant & mi<lb/>nime corruant / ita &longs;unt omnes arcuum ductiones / quibus te&longs;tudi<lb/>nes incumbunt / ad &longs;olum u&longs;que perductæ miro artificio & paucis <lb/>cognito ut &longs;tet opus &longs;olis arcubus incumbendo: Et enim cum illis <lb/>quidem tellus pro corda firmi&longs;&longs;ima &longs;it / quid ni et ip&longs;i per &longs;e arcus <lb/>firmi&longs;&longs;imi æternum per&longs;i&longs;tent.</s> </p> <p id="N401614" type="main"> <s id="N401616">Scalis ponendis plus e&longs;t negocii <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut po&longs;&longs;is ni&longs;i maturo & dige<lb/>&longs;to con&longs;ilio recte ponere: Nam unis in &longs;calis tres ueniunt apertio <lb/>nes: Et harum una quidem e&longs;t ho&longs;tium quo in &longs;calis con&longs;cenden <lb/>dis aditus pateat: Altera e&longs;t fene&longs;tra / qua fiat / ut recepto lumine <lb/>cuiu&longs;que gradus retractio per&longs;piciatur: Tertia e&longs;t contignationis <lb/>& tecti apertio: qua in &longs;uperius pauimentum operimentum que per<lb/>uadimus: Ea de re illud aiunt &longs;calis nimirum impediri operum <lb/>de&longs;criptiones. </s> <s id="N401627">Sed qui uolent &longs;calis non impediri &longs;calas ip&longs;as <lb/>non impediant: Certum enim & proprium <expan abbr="dicabũt">dicabunt</expan> &longs;patium areæ <lb/>quo liber & &longs;olutus excur&longs;us pateat: &longs;uprema u&longs;que ad tecta: <lb/>quæ &longs;ub diuo &longs;unt: Neque te pigeat quod tantum areæ &longs;calis occu<lb/>petur: Nam &longs;atis referent commodi illic / Vbi cæteris partibus <lb/>ædificii inferant minimum incommodi. </s> <s id="N40163A">Adde quod etiam for <lb/>nices & uacua quæ &longs;ub &longs;calis relinquentur / ad u&longs;us per commo <lb/>dos non deerunt. </s> <s id="N401641">Scalarum apud nos duo &longs;unt genera: Nam de <lb/>militaribus expeditionum munitionumque &longs;calis non e&longs;t <pb xlink:href="004/01/036.jpg"/>hoc loco ut referam / Vnæ quidem per quas non gradibus / Sed o<lb/>bliquo accliui: Alteræ quibus per gradus in &longs;ublime con&longs;cendi<lb/>mus. </s> <s id="N40164E">Accliuia ponere maiores con&longs;ueuere quo ad eius fieri pote<lb/>rat facilia & pre&longs;&longs;a. </s> <s id="N401653">Verum uti ex eorum ædificiis annotaui / &longs;a<lb/>tis commoda putarunt quæ ita e&longs;&longs;ent ducta: ut altitudinis perpen<lb/>dens linea ad longitudinis iacentem lineam parte re&longs;ponderet <lb/>&longs;exta. </s> <s id="N40165C">In gradibus uero maxime templorum imparem numerum <lb/>probauere: nam fieri quidem aiunt ut recto in templum pede <expan abbr="īgrediamur">ingre<lb/>diamur</expan> : quam rem ad religionem facere arbitrantur. </s> <s id="N401667">At in his a<lb/>nimaduerti bonos architectos ob&longs;erua&longs;&longs;e ut gradus nunquam fer<lb/>me plures unum in ordinem continuos <expan abbr="&quml;">quam</expan> aut &longs;eptem aut nouem <lb/>adigerent. </s> <s id="N401674">Credo aut planetarum aut urbium numerum imitates <lb/>Sed ad huiu&longs;modi &longs;eu &longs;eptenos &longs;eu nouenos quo&longs;que gradus con&longs;ul<lb/>ti&longs;&longs;ime areolam &longs;ubtexebant: quo fe&longs;&longs;i et imbecilles ad con&longs;cen<lb/>dendi labore intermi&longs;&longs;as haberent quietes: Et &longs;iquis ca&longs;us incidi&longs; <lb/>&longs;et / ut &longs;candentes ruerent / haberent illi quidem &longs;patia ubi <expan abbr="corru&etilde;di">corruen<lb/>di</expan> impetum &longs;i&longs;terent / &longs;eque reciperent atque firmarent: Et id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ip&longs;e uehementer probo / ut &longs;int &longs;calæ &longs;uis areis interceptæ: &longs;intque <lb/>lumino&longs;e & pro loci dignitate amplæ & &longs;patio&longs;æ. </s> <s id="N40168D">Gradus uero <lb/>&longs;calarum ita finiendos ducebant: ut neque cra&longs;&longs;iores &longs;extante / ne <lb/>que tenuiores dodrante e&longs;&longs;ent. </s> <s id="N401694">Retractione&longs;que graduum ne minus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;exquipedales / neue plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> bipedales ponerentur. </s> <s id="N40169C">Scalæ to<lb/>to in ædificio quo erunt numero pauciores / quoue occupabunt <lb/>minus areæ / eo erunt commodiores.</s> </p> <p id="N4016A3" type="main"> <s id="N4016A5">Fumi et aquarum exitus expeditos e&longs;&longs;e oportet: & ita deriuatos <lb/>ut non per&longs;i&longs;tant / non exhaberent / non <expan abbr="coinquinent / nõ">coinquinent / non</expan> <expan abbr="offendãt">offendant</expan> <lb/>non <expan abbr="periculũ">periculum</expan> <expan abbr="afferãt">afferant</expan> ædificio. </s> <s id="N4016BC">Hinc gulas foci <expan abbr="lõge">longe</expan> &longs;eiunxi&longs;&longs;e ab <lb/>omni materia opus <expan abbr="&etilde;/ne">en / ne</expan> aut &longs;cintilla aut concalefactione incenda<lb/>tur &longs;eu trabs / &longs;eu tignum quæ fuerint proxima. </s> <s id="N4016CB">Riuos etiam <expan abbr="fluentiũ">flu<lb/>entium</expan> aquarum ita deduci iubent ut &longs;uperflua <expan abbr="depellan&ttilde;">depellantur</expan> & <expan abbr="nullũ">nullum</expan> aut <lb/><expan abbr="abrod&etilde;do">abrodendo</expan> aut <expan abbr="madefaci&etilde;do">madefaciendo</expan> <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> <expan abbr="inferãt">inferant</expan> ædificio: <expan abbr="Nãque">Namque</expan> horum <expan abbr="&longs;i&quml;">&longs;iquam</expan> <lb/><expan abbr="nocent / tã">nocent / tam</expan> & &longs;i minuti&longs;&longs;ime noceant / fit <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> & <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> diuturni<lb/>tate & lace&longs;cendi <expan abbr="&ptilde;&longs;euerãtia">per&longs;euerantia</expan> ut accumulati&longs;&longs;ime <expan abbr="noceãt">noceant</expan>: et in his <lb/>aquarum <expan abbr="ductõibus">ductoribus</expan> ob&longs;eruatum apti&longs;&longs;imis architectis aduerti / ut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <pb xlink:href="004/01/037.jpg"/>imbres &longs;tillicidiorum / aut ita ducerent porrectis fi&longs;tulis / ut <expan abbr="adu&etilde;tantes">aduen<lb/>tantes</expan> non a&longs;pergerent: aut ita exciperent in pluuiis / ut ad u&longs;um <lb/>hominum uel intra ci&longs;ternas colligerent: uel cogerent certis locis <lb/>emanare unde priuate &longs;ordes abluerentur: et hominum nares ocu<lb/>lique minime offenderentur. </s> <s id="N401721">Et in primis cura&longs;&longs;e mihi ui&longs;i &longs;unt: <lb/>Vt omnem aquam pluuiam longe ab ædificio arcerent atque amo <lb/>uerent / cum cæteras ob res / tum ne ædificii &longs;olum humectaretur <lb/>Et in omnibus apertionibus id mihi cura&longs;&longs;e etiam ui&longs;i &longs;unt / ut e<lb/>as ponerent locis apti&longs;&longs;imis / Vnde plurimum commodorum uni<lb/>uer&longs;o ædificio præ&longs;taretur: & præ&longs;ertim puteos maxime in publi<lb/>ca & patenti ædis parte ponendos &longs;tatuo / modo digniora: & non <lb/>&longs;ua &longs;patia non occupentur. </s> <s id="N401732">Et &longs;ub diuo po&longs;itos puriorem & &longs;ince<lb/>riorem aquam exhibere phy&longs;ici affirmant. </s> <s id="N401737">Sed quacunque ædis <lb/>parte aut putei info&longs;&longs;i: aut cloacæ &longs;ub&longs;tratæ <expan abbr="fuerīt">fuerint</expan>: Aut aqua et hu<lb/>mor infuderit / apertiones e&longs;&longs;e illic oportet eiu&longs;modi Vt eo pluri<lb/>mum aeris a&longs;piret / quo humectæ exalationes pauimenti <expan abbr="ab&longs;tergãtur">ab&longs;tergan<lb/>tur</expan> et depellantur uentorum afflatu atque aeris impul&longs;u.</s> </p> <p id="N40174A" type="main"> <s id="N40174C">Hactenus de lineamentis ædificiorum / quæ ad uniuer&longs;um opus <lb/>pertinere <expan abbr="uidebãtur / per&longs;trinximus/&longs;ingulis">uidebantur / per&longs;trinximus / &longs;ingulis</expan> rerum dicendarum <lb/>generibus annotatis. </s> <s id="N401757">Nunc de opere & &longs;tructura <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> dicen<lb/>dum e&longs;t Sed prius de materia: & rebus his / quæ para&longs;&longs;e ad mate<lb/>riam opportet.</s> </p> <p id="N401762" type="head"> <s id="N401764">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE MATERIA <lb/>LIBER SECVNDVS<lb/><arrow.to.target n="marg3"/></s> </p> <p id="N40176D" type="margin"> <s id="N40176F"><margin.target id="marg3"/>o</s> </p> <p id="N401774" type="main"> <s id="N401776">PVS AEDIFICIORVM ATQVE <lb/>impen&longs;am non temere incohandam arbitror / <lb/>cum cæteras ob res / tum ne honori et nomini <lb/>officiat. </s> <s id="N40177F">Nam cum bene con&longs;titutum opus <lb/>his omnibus laudem efferat: qui in ea re <expan abbr="&longs;iliũ">con<lb/>&longs;ilium</expan>: operam: <expan abbr="&longs;tudiũ">&longs;tudium</expan>ue adhibuere: <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="&etilde;t">et</expan> &longs;i quod <lb/>erit <expan abbr="īquo">in quo</expan> auctoris <expan abbr="prud&etilde;tiã">prudentiam</expan> aut opificis periti<lb/>am ulla ex parte de&longs;ideres / plurimum laudi & nomini officiet.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/038.jpg"/> <p id="N4017A4" type="main"> <s id="N4017A6">Et patent quidem atque admodum in promptu extant laudes et ui<lb/>tia maxime publicorum opus: in quibus magis ad &longs;e <expan abbr="de&longs;piciendũ">de&longs;piciendum</expan> <lb/>ne&longs;cio quo pacto trahit quod indecens e&longs;t / <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad &longs;e admirandum <lb/>quod pulchre perfectum et omni ex parte ab&longs;olutum con&longs;tet. </s> <s id="N4017B7">Ac <lb/>mirum quidem quid ita &longs;it cur monente natura & docti et indoc<lb/>ti omnes in artibus et rationibus rerum quid nam in&longs;it aut recti: <lb/>aut praui confe&longs;tim &longs;entimus: E&longs;tque præ&longs;ertim in rebus eiu&longs;modi <lb/>&longs;en&longs;us oculorum unus omnium acerrimus: Quo fit ut &longs;iquid &longs;e <lb/>obtulerit: in quo aliquid curtum / claudicans / redundans inane: <lb/>aut inconditum &longs;it / illico commoueamur: et lepidiora e&longs;&longs;e de&longs;ide<lb/>remus. </s> <s id="N4017C8">Cur id accidat <expan abbr="nõ">non</expan> omnes intelligimus / tamen &longs;i rogemur <lb/>emendari corrigique po&longs;&longs;e negabit nemo. </s> <s id="N4017D1">At qualis ea &longs;it ratio exe<lb/>quendi: non erit omnium explica&longs;&longs;e: Sed &longs;olum in ea re bene con<lb/>&longs;ultorum: Bene quidem con&longs;ulti e&longs;t omnia præcogita&longs;&longs;e et præfi<lb/>ni&longs;&longs;e animo & mente / ne in opere aut perficiundo. </s> <s id="N4017DA">aut iam ab&longs;olu<lb/>to <expan abbr="dic&etilde;dum">dicendum</expan> &longs;it hoc nolui&longs;&longs;em / <expan abbr="&quml;">quam</expan> illud malui&longs;&longs;em. </s> <s id="N4017E3">Et mirum qui<lb/>dem <expan abbr="&quml;">quam</expan> non leui&longs;&longs;imas penas male con&longs;tructi operis pendamus: <lb/>Quod enim temere et incon&longs;ulti aggre&longs;&longs;i initio non perpendera<lb/>mus / temporum &longs;ucce&longs;&longs;u tandem recogno&longs;cimus: Ex quo fit aut <lb/>æternum ob erroris offen&longs;am peniteat: &longs;i non deleatur ac emende<lb/>tur: aut &longs;i demoliatur / impen&longs;arum et iacturæ ratio / iudiciique tui <lb/>leuitas & incon&longs;tantia damnetur. </s> <s id="N4017F6">Iuliu&longs; Cæ&longs;ar ædem a <expan abbr="nemor&etilde;&longs;i">nemoren&longs;i</expan> <lb/>a fundamentis incohatam / magnoque &longs;umptu ab&longs;olutam / quia non <lb/>tota ad animum ei re&longs;ponderet / totam dirui&longs;&longs;e affirmat Suetoni<lb/>us. </s> <s id="N401803">Qua quidem in re etiam apud nos po&longs;teros uituperandus ue<lb/>nit &longs;iquid tum non &longs;atis quæ ad rem facerent præcogitauit: aut &longs;i <lb/>forte quæ tum erant recte in&longs;tituta potuit po&longs;tea leuitatis errore <lb/>odi&longs;&longs;e.</s> </p> <p id="N40180C" type="main"> <s id="N40180E">Iccirco uetus optime edificantium mos mihi quidem &longs;emper pro<lb/>babitur: ut non per&longs;criptione modo et pictura / uerum etiam mo<lb/>dulis <expan abbr="ex&etilde;plarii&longs;que">exemplarii&longs;que</expan> factis a&longs;&longs;erula &longs;eu qua uis re uniuer&longs;um opus et <lb/>&longs;ingule cunctarum partium dimen&longs;iones de con&longs;ilio in&longs;tructi&longs;&longs;i<lb/>morum iterum atque iterum pen&longs;itemus atque examinentur prius <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>quid aliud aggrediare quod impen&longs;am aut curam exigat. </s> <s id="N401823">In mo<pb xlink:href="004/01/039.jpg"/>dulis uero ducendis dabitur / ut regionis &longs;itum & arcæ ambitum <lb/>& partium numerum atque ordinem: et parietum faciem: et tecto<lb/>rum firmitatem: et omnium denique rerum / de quibus libro &longs;uperi<lb/>ore tran&longs;egimus rationem & conformationem pulcherrime &longs;pec<lb/>tes atque con&longs;ideres: Et licebit i&longs;tic impune addere / diminuere / <expan abbr="cõ">com</expan><lb/><expan abbr="mutare/īnouare">mutare / innouare</expan> ac penitus peruertere quoad omnia recte <expan abbr="cõueni">conueni</expan><lb/>ant & comprobentur. </s> <s id="N401841">Adde quod futuræ impen&longs;æ modus et &longs;umma <lb/>quæ res minime negligenda e&longs;t / certior habebitur latitudine / alti<lb/>tudine / cra&longs;&longs;itudine / numero / amplitudine / forma / &longs;pecie qualita<lb/>teque rerum &longs;ingularum pro earum dignitate et fabrorum manu <expan abbr="p&etilde;&longs;itatis">per<lb/>&longs;itatis</expan>. </s> <s id="N401850">Nam columnarum: capitulorum: ba&longs;ium: coronarum: fa<lb/>&longs;tigiorum: cru&longs;tationum: pauimentorum: &longs;tatuarumque & eiu&longs;mo<lb/>di : quæ quidem aut ad con&longs;tituendum: aut ad exornandum ædifi<lb/>cium pertinent ratio et &longs;umma explicatior certiorque habebitur.</s> </p> <p id="N40185B" type="main"> <s id="N40185D">Hoc prætermittendum <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> cen&longs;eo / quod ualde faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <lb/>modulos fucatos et ut ita loquar picturæ lænociniis faleratos pro<lb/>ducere <expan abbr="nõ">non</expan> eius architecti / qui rem docere &longs;tudeat. </s> <s id="N40186C">Sed eius e&longs;t am<lb/>bitio&longs;i qui &longs;pectantis oculos illicere et occupare animumque ab <lb/>recta di&longs;qui&longs;itione partium <expan abbr="p&etilde;&longs;andarum">pen&longs;andarum</expan> admouere ad &longs;e <expan abbr="admirãdum">admiran<lb/>dum</expan> conetur. </s> <s id="N40187D">Quare modulos uelim dari non exacto artificio per<lb/>finitos: ter&longs;os: illu&longs;tratos: Sed nudos & &longs;implices: in quibus <expan abbr="inu&etilde;toris">inuen<lb/>toris</expan> <expan abbr="ingenium / nõ">ingenium / non</expan> fabri manum probes: Inter pictoris atque archi<lb/>tecti per&longs;criptionem hoc intere&longs;t / quod ille prominentias ex tabula <lb/><expan abbr="mõ&longs;trare">mon&longs;trare</expan> umbris et lineis et angulis comminutis elaborat: Archi<lb/>tectus &longs;pretis umbris prominentias i&longs;tic ex fundamenti de&longs;cripti<lb/>one ponit: Spatia uero & figuras frontis cuiu&longs;que & laterum alibi <lb/>con&longs;tantibus lineis atque ueris angulis docet / uti qui &longs;ua uelit non <lb/>apparentibus putari ui&longs;is / &longs;ed certis rati&longs;que dimen&longs;ionibus annota<lb/>ri. </s> <s id="N40189D">Itaque modulos huiu&longs;modi feci&longs;&longs;e oportet: et eos ita diligenti&longs;<lb/>&longs;ime tecum ip&longs;o et una cum pluribus examina&longs;&longs;e: et iterum atque <lb/>iterum recognoui&longs;&longs;e / ut nihil in opere uel minimum futurum &longs;it <lb/>quod non et quid et quale ip&longs;um &longs;it & quas &longs;edes & quantum &longs;pa<lb/>tii occupaturum &longs;it / et quos ad u&longs;um futurum &longs;it / teneas. </s> <s id="N4018A8">Et præ <lb/>&longs;ertim tectorum ratio præceteris ut expediti&longs;&longs;ima &longs;it in primis <pb xlink:href="004/01/040.jpg"/><expan abbr="curãdum">curandum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N4018B4">Nam tectum quidem natura &longs;ui / &longs;irecte <expan abbr="īterpretor">interpretor</expan> <lb/>ex omni ædificatione mortalibus primum fuit eorum quæ ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <lb/>quietis facerent: adeo ut tectorum gratia <expan abbr="nõ">non</expan> paries &longs;olum: et quæ <lb/>cum parietibus <expan abbr="&longs;urgũt">&longs;urgunt</expan> et con&longs;ecuntur: Verum etiam ea quæ &longs;ub <lb/>&longs;olo ip&longs;o &longs;unt inuenta e&longs;&longs;e non negent / uti &longs;unt aquarum depul&longs;i<lb/>ones et deriuationes quæ ex imbribus et cloacæ & eiu&longs;modi: Ego <lb/>uero u&longs;u i&longs;tarum rerum perdoctus memini <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it difficile perducere o<lb/>pus / ut in eo &longs;int partium commoditates dignitati uenu&longs;tatique <expan abbr="cõiunctæ">con<lb/>iunctæ :</expan> hoc e&longs;t ut habeant eum cætera quæ probentur / tum et par<lb/>tium excultam uarietatem / qualem proportionum ratio & <expan abbr="concīnitas">concin<lb/>nitas</expan> diffinierit. </s> <s id="N4018E3">Magnum e&longs;t &longs;uperi id quidem / &longs;ed <expan abbr="habili / de&longs;tīato">habili / de&longs;tina<lb/>to</expan> decenti aptoque tecto operire cuncta hæc non ni&longs;i &longs;olertis: et ad <lb/>modum <expan abbr="circũ&longs;pecti">circum&longs;pecti</expan> e&longs;&longs;e ingenii opus & artificii affirmo. </s> <s id="N4018F2"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> <lb/>cum tibi alii&longs;que peritis tota operis facies perplacebit et <expan abbr="cõiectatio">coniectatio</expan> <lb/>ita ut nihil &longs;e offerat in quo hæ&longs;ites / nihil in quo melius po&longs;&longs;e <expan abbr="cõ&longs;ilium">con<lb/>&longs;ilium</expan> capi &longs;tatuas / moneo ne libidine ædificandi ad opus <expan abbr="incohãdum">incohan<lb/>dum</expan> properes uetu&longs;ta ædificia demoliendo aut <expan abbr="īmania">immania</expan> uniuer&longs;i o<lb/>peris fundamenta iaciendo: quod ip&longs;um incon&longs;iderati & præcipi<lb/>tes <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>: Sed &longs;i me audias &longs;uper&longs;edebis tempus aliquod / quoad <lb/>ingenii tui recens approbatio deferbuerit / cuncta demum accura<lb/>tius recogniturus / cum non inuenti amore: &longs;ed con&longs;ilii rationibus <lb/>dabitur / ut de ip&longs;a re con&longs;ideratius diiudices: Omnibus enim in <lb/>rebus agendis multa tempus afferet ut aduertas atque perpendas / <lb/>quæ te uel &longs;olerti&longs;&longs;imum fugerant</s> </p> <p id="N401922" type="main"> <s id="N401924">Modulos tibi recognituro hæc inter <expan abbr="pen&longs;ãdas">pen&longs;andas</expan> rationes uer&longs;entur <lb/>nece&longs; &longs;e e&longs;t: Principio ne quid aggrediare &longs;upra uires hominum: <lb/>Neue quid &longs;u&longs;cipias: quod cum rerum natura protinus depugna <lb/>turum &longs;it. </s> <s id="N401931">Naturæ enim uis tam & &longs;i interdum mole obiecta iter <lb/>pelletur: aut innixu aliquo detorqueatur / eiu&longs;modi tamen e&longs;t / ut <lb/>&longs;iuerit ea quidem <expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan> non &longs;uperare ac profligare quicquid obuer<lb/>&longs;etur: atque impediat: Et omnem quidem contra &longs;e expo&longs;itam rerum <lb/>ut ita loquar: <expan abbr="peruicaciã">peruicaciam</expan> diuturna et a&longs;&longs;idua oppugnandi per&longs;eue<lb/>rantia tempore / fecunditate labefactat atque per&longs;ternit. </s> <s id="N401942"><expan abbr="&quml;">quam</expan> multa ho<lb/>minum manufacta et legimus & uidemus <expan abbr="nullã">nullam</expan> præ&longs;ertim ob <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <pb xlink:href="004/01/041.jpg"/>non dura&longs;&longs;e / ni&longs;i quod cum natura rerum contenderint. </s> <s id="N401953">Eum qui <lb/>ponte nauibus producto obequitare in&longs;tituerat mare quis non irri<lb/>deat: aut potius <expan abbr="in&longs;ol&etilde;tis">in&longs;olentis</expan> oderit in&longs;aniam? </s> <s id="N40195E">Portum Claudii &longs;ub <lb/>ho&longs;tia: et apud Teracinam portum Adriani opera omni exparte <lb/>alioquin æterna / tamen uidemus iam tum pridem ob&longs;tru&longs;is hare<lb/>na faucibus & repleto &longs;inu penitus defeci&longs;&longs;e mare <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> intermi&longs;<lb/>&longs;a illuctatione a&longs;&longs;idua lace&longs;&longs;ente & in dies peruincente. </s> <s id="N40196F">Quid <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>putas futurum ubi aut impetentium aquarum uim: aut ruentium <lb/>rupium molem omnino arcere propellereque in&longs;titueris? </s> <s id="N40197A">Quæ <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>ita &longs;int aduerti&longs;&longs;e oportet ne quid eiu&longs;modi aggrediamur quod <lb/>ip&longs;um non recte cum rerum natura conueniat. </s> <s id="N401985">Proxime <expan abbr="cauendũ">cauendum</expan> <lb/>e&longs;t ne quid ad te recipias in quo perficiundo ip&longs;e tibi deficias re <expan abbr="ĩperfecta">im<lb/>perfecta</expan>. </s> <s id="N401994">Tarquinum regem Romanorum / ni &longs;uperi dii amplitu<lb/>dini urbis faui&longs;&longs;ent / ni cre&longs;cente imperio &longs;atis opum ad tantam in<lb/>cohatam magnificentiam &longs;uppedita&longs;&longs;ent / quis non uitupera&longs;&longs;et / <lb/>quod templi fundamentis iaciundis <expan abbr="totã">totam</expan> futuri operis impen&longs;am <lb/>profudi&longs;&longs;et? </s> <s id="N4019A3">Accedit quod non modo quid queas / uerum & quid <lb/>deceat non in po&longs;tremis con&longs;iderandum e&longs;t. </s> <s id="N4019A8">Rhodopen Thraci<lb/>am meretricem illam celebrem & &longs;uorum temporum memoriam <lb/>non laudo: Quæ &longs;ibi &longs;epulchrum incredibili <expan abbr="ĩpen&longs;a">impen&longs;a</expan> condi iu&longs;&longs;it: <lb/>Nam ea quidem & &longs;i meretricio quæ&longs;tu regias adepta e&longs;&longs;et opes <lb/>regio tamen digna &longs;epulchro <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> fuit. </s> <s id="N4019BB">At reginam Cariæ ar<lb/>temi&longs;iam contra non uitupero / quæ <expan abbr="amãti&longs;&longs;imo">amanti&longs;&longs;imo</expan> et digni&longs;&longs;imo ui<lb/>ro &longs;epulchrum condidit magnificenti&longs;&longs;imum: <expan abbr="&quml;uis">quamuis</expan> quoque in his <lb/>mode&longs;tiam probem. </s> <s id="N4019CC">Mecenatem increpabat Horatius quod ædifi<lb/>cando in&longs;aniret. </s> <s id="N4019D1">Mihi uero apud Cornelium tacitum probatur is <lb/>qui othoni &longs;epulchrum po&longs;uit modicum / &longs;ed man&longs;urum. </s> <s id="N4019D6">Quod <lb/>& &longs;i in priuatis monumentis mode&longs;tiam / in publicis magnificen<lb/>tiam exigunt publica etiam interdum priuatorum mode&longs;tia col<lb/>laudantur. </s> <s id="N4019DF">Pompeii theatrum <expan abbr="obegregiã">ob egregiam</expan> opis <expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan> et di<lb/>gnitatem laudibus et admiratione pro&longs;equimur. </s> <s id="N4019EC">Dignum opus <lb/>et Pompeio et uictrice Roma. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4019F2">Sed Neronis ædificandi in&longs;aniam <lb/>et ua&longs;ti&longs;&longs;imorum operum ad&longs;oluendorum furorem non omnes pro<lb/>bant: Tum et eum qui tam multis hominum milibus <expan abbr="mõt&etilde;">montem</expan> apud <pb xlink:href="004/01/042.jpg"/>puteolos non foderit quis non malit ultiori aliqua in re tantum o <lb/>peræ atque impen&longs;e con&longs;ump&longs;i&longs;&longs;e. </s> <s id="N401A03">Eliogaballi prodigio&longs;am <expan abbr="in&longs;ol&etilde;tiam">in&longs;olen<lb/>tiam</expan> quis non dete&longs;tabitur. </s> <s id="N401A0C">Cogitarat enim columnam ponere in<lb/>gentem / per quam intrin&longs;ecus ad &longs;ummum con&longs;cenderetur: ut il<lb/>lic Eliogaballum deum / cui e&longs;&longs;et initiatus / locaret: Sed non in<expan abbr="&etilde;">uen</expan><lb/>to tam ua&longs;to &longs;axo conqui&longs;ito u&longs;que ad <expan abbr="thebaid&etilde;">thebaidem</expan> de&longs;titit. </s> <s id="N401A1E">His etiam <lb/>addendum e&longs;t ne quid aggrediare quod ip&longs;um & &longs;i alioquin utile <lb/>dignum ac <expan abbr="nõ">non</expan> penitus difficile factu &longs;it facultatibus et temporis <lb/>oportunitate &longs;uppeditantibus / tamen &longs;it ip&longs;um eiu&longs;modi ut bre<lb/>ui aut &longs;ucce&longs;&longs;oris negligentia aut incolarum tedio <expan abbr="defecturũ">defecturum</expan> &longs;it. <lb/></s> <s id="N401A32">Fo&longs;&longs;am quinque remibus nauigabilem ab Auerno u&longs;que <expan abbr="ho&longs;tiã">ho&longs;tiam</expan> a Ne <lb/>rone in&longs;titutam cum alias ob res uitupero / tum etiam quod in ea <lb/><expan abbr="&longs;eruãda">&longs;eruanda</expan> perpetuam eternamque imperii felicitatem et huius rei &longs;tu<lb/>dio&longs;os continue principes de&longs;idera&longs;&longs;et. </s> <s id="N401A42">Quæ cum ita &longs;int officii <lb/>erit ea &longs;pecta&longs;&longs;e quæ recen&longs;uimus: hoc e&longs;t quid &longs;it quod agas / & <lb/>quid quo agas loco: et qui &longs;is qui id agas: Et pro eius dignitate et <lb/>u&longs;u rem totam con&longs;tituere nimirum hominis erit bene con&longs;ulti et <lb/>con&longs;iderati. </s> <s id="N401A4D">His notatis atque animaduer&longs;is lu&longs;tranda tibi erunt re <lb/>liqua / an &longs;int eorum quæque recte definita et apte &longs;uis locis di&longs;tri<lb/>buta: Quo pro munere obeundo ip&longs;um te ita compares opus e&longs;t: <lb/>ut in omni rerum i&longs;tarum aduer&longs;ione præ te feras turpe ducere te <lb/>non id a&longs;&longs;equi quoad in te &longs;it: Vt aliud alibi opus nullum pari <lb/>factum impen&longs;a et &longs;imili ductum oportunitate po&longs;&longs;it / aut &longs;pecta<lb/>ri lubentius / aut laudari uberius. </s> <s id="N401A5E">Neque enim &longs;at e&longs;t i&longs;tiu&longs;modi in <lb/>rebus non contemni / &longs;ed probari quidem in primis <expan abbr="c&etilde;decet / et">condecet / et</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>haberi ut imitentur. </s> <s id="N401A6D">Quare &longs;eueros e&longs;&longs;e nos et per <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="dilig&etilde;tes">diligentes</expan> re<lb/>rum explicatores oportet: Et curandum ut cum nihil non elegans <lb/>& probati&longs;&longs;imum interponatur: tum et omnia inter &longs;e mutuo ad <lb/>dignitatem gratiamque conueniant / u&longs;que adeo ut quicquid addide<lb/>ris aut mutaris aut detraxeris uitio&longs;ius id et deterius futurum &longs;it <lb/>Sed rerum i&longs;tarum iterum atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> admoneo / fac &longs;it moderatrix <lb/>peritorum prudentia et con&longs;ilium eorum / qui &longs;pectaturi &longs;int rec<lb/>to aliquo & &longs;incero cum iudicio. </s> <s id="N401A8C"><expan abbr="Nã">Nam</expan> i&longs;torum <expan abbr="&longs;cīa">&longs;cientia</expan> et <expan abbr="ĩ&longs;titutis">in&longs;titutis</expan> magis <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> priuata uoluntate & &longs;en&longs;u dabitur / ut quæ agas uel <expan abbr="optĩa">optima</expan> &longs;int / <pb xlink:href="004/01/043.jpg"/>uel optimis &longs;imilia. </s> <s id="N401AA9">Demum peritorum uoce probari quod agas <lb/>profecto pulcherrimum e&longs;t: & &longs;atis &longs;uperque approbant qui melio<lb/>ra non afferunt: ex qua re fractum quoque uoluptatis capias <expan abbr="quãdo">quando</expan> <lb/>nemo i&longs;torum qui &longs;apiunt non a&longs;&longs;entiantur: Et conferet <expan abbr="quo&longs;dã">quo&longs;dam</expan> <lb/>audi&longs;&longs;e: Nam interdum conuenit / ut etiam i&longs;tarum rerum imperiti <lb/>ea dicant quæ minime a&longs;pernenda periti&longs;&longs;imis uideantur.</s> </p> <p id="N401ABE" type="main"> <s id="N401AC0">Cum uero tota ædificii ratio ex &longs;ingulis modulorum partibus ita <lb/>erit apud te &longs;pectata et cognita: ut nihil non animaduer&longs;um: nihil <lb/>non adnotatum u&longs;piam relinquatur: & interea ita omnino decre<lb/>ueris ædificare: et apud te con&longs;tabit unde &longs;umptibus oportune sa<lb/>ti&longs;fiat / parabis reliqua ad opus ip&longs;um exequendum nece&longs;&longs;aria: ne <lb/>quid inter ædificandum de&longs;it: quod a perficiundi operis celerita<lb/>te auocet. </s> <s id="N401ACF">Nam cum &longs;int plura quibus ad opus ab&longs;oluendum <expan abbr="ĩdigeas">indi<lb/>geas</expan> : cumque illorum quid uis ni ad&longs;it omnem &longs;tructuram po&longs;&longs;it <lb/>aut impedire aut uitiare / officii erit nihil neglexi&longs;&longs;e / quod confe<lb/>rat &longs;i ad&longs;it: aut noceat / &longs;i de&longs;it. </s> <s id="N401ADC">Dauid et Salomon hebreorum re<lb/>ges facturi <expan abbr="t&etilde;plum">templum</expan> hiero&longs;olimis / cum maximam uim auri / argen<lb/>ti / æris / lignorum / lapidi&longs;que & eiu&longs;modi para&longs;&longs;ent: tum et ne quod <lb/>dee&longs;&longs;et quod ad rei facilitatem & celeritatem faceret / a proximis <lb/>regibus multa <expan abbr="fabrorũ">fabrorum</expan> milia et architectos accer&longs;ui&longs;&longs;e &longs;cribit Eu<lb/>&longs;ebius Pamphilus. </s> <s id="N401AF1">Quod factum quidem uehementer probo: <expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>affert nimirum operi dignitatem: et auctoris gloriam accumulati<lb/>orem reddit: quod arte ac recte factum mature perfectum &longs;it apud <lb/>&longs;criptores celebratur. </s> <s id="N401AFE">Alexander Macedo / quem refert Curtius / <lb/>urbem apud Tanaim non <expan abbr="minimã">minimam</expan> ædifica&longs;&longs;e diebus non plus &longs;ep<lb/>tem. </s> <s id="N401B09">Et Nabuchodona&longs;or quod templum Beli ut &longs;cribit lo&longs;ephus <lb/>hi&longs;toricus / diebus quindecim ab&longs;oluerit: quodue Babilonem tri<lb/>plici / uti aiunt / muro cinxerit diebus itidem quindecim. </s> <s id="N401B10">Titus <lb/>quod murum &longs;tadiorum paulo minus quadraginta a&longs;truxerit. </s> <s id="N401B15">Se<lb/>miramis quod &longs;ingula maximorum murorum &longs;tadia apud Babilo<lb/>nem &longs;ingulis diebus perfecerit: quodue murum ad cohercendum <lb/>latum &longs;tadiis ducentis admodum profundum atque latum diebus <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>plus &longs;eptem duxerit. </s> <s id="N401B24">Sed de his alias</s> </p> <p id="N401B27" type="main"> <s id="N401B29">Quæ uero para&longs;&longs;e <expan abbr="cõuenit / nimirum">conuenit / nimirum</expan> hæc &longs;unt / calx / harena lapis <pb xlink:href="004/01/044.jpg"/>materia: item et ferrum et æs et plumbum et uitrum: et huiu&longs;mo<lb/>di. </s> <s id="N401B36">Et inprimis fabros minime imperitos / minime leues / minime <lb/>incon&longs;tantes. </s> <s id="N401B3B">&longs;eligendos duco: quibus tu opus recte per&longs;criptum <lb/>&longs;edulo faciundum mandes atque commendes / ut probe persiniant / <lb/>maturæque ab&longs;oluant. </s> <s id="N401B42">Et in his omnibus probandis iuuabit ex pro<lb/>ximis quæ alibi in promptu extant operibus ducere argumenta et <lb/>coniecturas quibus admonitus &longs;tatuas quid tua in re <expan abbr="agendũ">agendum</expan> &longs;it: <lb/>Namque in illis uitia & laudes notentur / eodem quoque in tuo futu<lb/>ra opere per&longs;imillima poteris arbitrari. </s> <s id="N401B51">Nero princeps cum in&longs;ti<lb/>tui&longs;&longs;et centum ac uiginti pedum Romæ ad uenerationem &longs;olis co<lb/>lo&longs;&longs;um ponere: in quo &longs;uperiorum amplitudinem & magnificen<lb/>tiam &longs;uperaret / non prius loca&longs;&longs;e faciundum Zenodaro artifici per <lb/>ea tempora celebri ac &longs;ingulari &longs;cribit <expan abbr="Plinius/&quml;">Plinius / quam</expan> &longs;atis probatum <lb/>uidit quid in tanti operis artificio ualeret facto in gallia apud ar<lb/>uernos collo&longs;o miri ponderis. </s> <s id="N401B64">Atque hi&longs; con&longs;titutis ad cætera pro&longs;equa<lb/>mur. </s> <s id="N401B69">Atqui nos quidem in huiu&longs;modi rebus / quæ ad opus ædifi<lb/>ciorum commoda &longs;unt / recen&longs;endis / ea referamus quæ docti uete<lb/>res tradidere: Præ&longs;ertim Theophra&longs;tu&longs; / Ari&longs;toteles / Cato / Var<lb/>ro / Plinius / Vitruuiu&longs;que. </s> <s id="N401B74">Nam ea quidem longa ob&longs;eruatione <lb/><expan abbr="magis/&qtilde;">magis / quae</expan> ullis ingenii artibus cogno&longs;cuntur: Vt ab his qui i&longs;tiu&longs; <lb/>modi &longs;umma diligentia <expan abbr="adnotarunt / pet&etilde;da">adnotarunt / petenda</expan> &longs;int. </s> <s id="N401B82">Sequemur <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <lb/>ea colligentes: quæ probati&longs;&longs;imi ueteres pluribus et uariis locis trac<lb/>tauere. </s> <s id="N401B8D">Addemus etiam no&longs;tro pro more &longs;iqua ip&longs;i ex maiorum o<lb/>peribus aut ex peritorum artificum monitis adnotarimus: quæ ul<lb/>la ex parte dicendis conferant: Et enim <expan abbr="percõmode">percommode</expan> fieri arbitror <lb/>&longs;i naturam rerum ip&longs;arum &longs;equentes ab his ip&longs;is incipiemus / quæ <lb/>prius ad hanc rem ædificatoriam &longs;ibi homines u&longs;urparunt. </s> <s id="N401B9C">Ea ni <lb/>fallimur fuere cæduæ arbores & &longs;yluarum materia / tam & &longs;i apud <lb/>auctores <expan abbr="inueniã">inueniam</expan> qui de his inter &longs;e di&longs;crepent. </s> <s id="N401BA7">Sunt qui dicant <lb/>homines primum <expan abbr="&longs;pelũcis">&longs;peluncis</expan> habita&longs;&longs;e ita ut pecus et domini <expan abbr="c&etilde;muni">commu<lb/>ni</expan> clauderentur umbra: Hinc credunt quod fertur apud Plinium <lb/>Gelium quendam Taxium imitatione naturæ primum omnium <lb/>luteum &longs;ibi a&longs;truxi&longs;&longs;e ædificium: Deam Diodorus Ve&longs;tam &longs;atur<lb/>ni filiam ait primum habitacula adinueni&longs;&longs;e: Eu&longs;ebius <expan abbr="Pãphilus">Pamphilus</expan> <pb xlink:href="004/01/045.jpg"/><expan abbr="elegãs">elegans</expan> antiquitatum per&longs;crutator ex ueterum te&longs;timoniis Protho<lb/>genii nepotes excogita&longs;&longs;e hominibus domicilia a&longs;&longs;euerat / quæ ex <lb/>foliis harundinum & papiro <expan abbr="intexeren&ttilde;">intexerentur</expan>. </s> <s id="N401BCF">Sed nos redeamus ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan></s> </p> <p id="N401BD5" type="main"> <s id="N401BD7">Veteres igitur & in primis Theophra&longs;tus &longs;cindere <expan abbr="arbor&etilde;">arborem</expan> prae<lb/>&longs;ertim abietem et piceam et pinum iubent / ubi primum germina&longs; <lb/>&longs;e tenero&longs;que caudices promp&longs;i&longs;&longs;e occeperint: Vbi & propter hu<lb/>moris exuberantiam facile corticem amoui&longs;&longs;e po&longs;&longs;is: E&longs;&longs;e tamen <lb/>aliquas po&longs;t <expan abbr="uīdemiam">uindemiam</expan>: quæ cæ&longs;æ commodiores &longs;int: uti e&longs;t acer <lb/>ulmus / fraxinus / tilia / Robora item &longs;i <expan abbr="credãtur">credantur</expan> uere / fieri teredi<lb/>no&longs;a atte&longs;tantur. </s> <s id="N401BF2">At eadem &longs;i cedantur bruma / fieri ut neque uitien<lb/>tur / neque pandantur: Et faciat ad rem quod adnotarunt materiam <lb/>quidem: quæ per brumam flante borea cedatur / etiam <expan abbr="uirent&etilde;">uirentem</expan> bel<lb/>li&longs;&longs;ime & prope immunem fumo ardere: Quæ res inditio e&longs;t hu<lb/>morem &longs;ucco&longs;am e&longs;&longs;e non crudo &longs;ed dige&longs;to. </s> <s id="N401C01">Vitruuio placuit <lb/>materiam cedi a primo autumno u&longs;que <expan abbr="ante&qtilde;">antequam</expan> flare incipiat Fauoni<lb/>us. </s> <s id="N401C0C">He&longs;iodus quando inquit &longs;ol no&longs;trum in caput pendens multa <lb/>inferue&longs;cit ui : et hominum inde color fu&longs;catur / tunc me&longs;&longs;is in&longs;tat <lb/>Cum uero decidere folia ceperint / tu &longs;iluam cedito. </s> <s id="N401C15">At Cato rem <lb/>totam &longs;ic moderatur. </s> <s id="N401C1A">Materiem inquit &longs;i robur &longs;it / cedito ubi &longs;ol<lb/>&longs;titium fuerit: Nam ad brumam &longs;emper intempe&longs;tiua e&longs;t: cætera <lb/>materies quæ &longs;emen habet cum maturum fuerit: quæ non habet / <lb/>cum libuerit: Quæ maturum & una uiride habet / tunc cedito <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;emen exciderit: Vlmum uero cum cadunt &longs;olia. </s> <s id="N401C2B">Et referre pluri<lb/>mum aiunt qua luna ferrum adigas. </s> <s id="N401C30">Namque tantam quidem uim <lb/>lunationum e&longs;&longs;e in eiu&longs;modi rebus ferro attingendis putant cum <lb/>cæteri / tum in primis Varro: ut etiam qui tondantur luna decre<lb/>&longs;cente fieri confe&longs;tim caluos a&longs;&longs;euerent: Eaque de re <expan abbr="Tiberiũ">Tiberium</expan> prin<lb/>cipem referunt diem capillo tondendo &longs;erua&longs;&longs;e. </s> <s id="N401C41">A&longs;tronomi affir<lb/>mant non defuturam animo tri&longs;titiam &longs;i capillum aut unguem &longs;e<lb/>cueris luna oppre&longs;&longs;a maleque affecta. </s> <s id="N401C48">Illud faciat ad rem quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <lb/>quas res ad u&longs;um habiturus &longs;is / ut locis <expan abbr="moueãtur">moueantur</expan> has ferro manu <lb/>que tractandas cum fuerit luna in libra cancroue: Quæ uero &longs;tabili <lb/>a & locis immota futura &longs;int / tunc incohandas et pertractandas <lb/>cum erit luna <expan abbr="ĩ">in</expan> leone tauroue & eiu&longs;modi. </s> <s id="N401C5F">Sed cedi oportere ma<pb xlink:href="004/01/046.jpg"/>teriem periti omnes admonent luna deficiente: Nam tune admo <lb/>dum exhau&longs;tam e&longs;&longs;e arboris &longs;tatuunt cra&longs;&longs;am illam pituitatem: <lb/>quæ quidem adcitam putredinem <expan abbr="imbuendã">imbuendam</expan> per prona &longs;it: lunaque <lb/>i&longs;thac cæ&longs;am cariæ non infe&longs;tari expertum e&longs;t. </s> <s id="N401C70">Hinc e&longs;t quod <lb/>aiunt / frumenta ut uendas metito luna pleniore: Nam et ip&longs;a <expan abbr="tũe">tunc</expan> <lb/>admodum plena &longs;unt: ut uero a&longs;&longs;erues metito luna &longs;itiente: Con<lb/>&longs;tat etiam frondes arborum luna decre&longs;cente præparatas <expan abbr="nõ">non</expan> putre<lb/>&longs;cere. </s> <s id="N401C83">Diem uero cedendis arboribus commodam putat Columel<lb/>la a uige&longs;ima u&longs;que ad trige&longs;imam con&longs;ene&longs;centis luræ. </s> <s id="N401C88">Vegetio<lb/>&longs;cindi arborem placuit a quintadecima u&longs;que ad uige&longs;imam &longs;ecun<lb/>dam lunam: hincque religionem ortam putat: ut pio eternitate his <lb/>tantum diebus celebrent: quod per eos cæ&longs;a æternum durent. </s> <s id="N401C91">Ad<lb/>dunt et lunam ob&longs;eruandam ut occidat. </s> <s id="N401C96">At Plinius optime cædi <lb/>arborem putat cane maxime oriente lunaque coheunte : qui dies in<lb/>terlunium uocatur: et noctem ducit expectandam eius ip&longs;ius diei <lb/>quoad luna &longs;ub terra &longs;it. </s> <s id="N401C9F">Huius rei rationem A&longs;tronomi e&longs;&longs;e <expan abbr="predicãt">pre<lb/>dicant</expan>: quod ui lunæ omnis rerum humor commoueatur. </s> <s id="N401CA9">Ergo hu<lb/>more lunam uer&longs;us ad ultimas radicis fibras aut retracto aut de&longs;ti<lb/>tuto / Cætera materies perpurgatior relinquitur. </s> <s id="N401CB0">Adde his quod <lb/>multo fideliores putant futuras &longs;i non &longs;tatim pro&longs;ternantur / Ve<lb/>rum circuncidantur ut &longs;tantes &longs;ic are&longs;cant: Quin & abietem arbo<lb/>rem alioquin <expan abbr="cõtra">contra</expan> humoris contagionem haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> <expan abbr="firmi&longs;&longs;imã">firmi&longs;&longs;imam</expan> <lb/>&longs;i luna decre&longs;cente decorticetur / futuram affirmant / ut aquis non <lb/>corrumpatur. </s> <s id="N401CC9">Sunt qui atte&longs;tentur robur et <expan abbr="quærcũ">quærcum</expan> graues ma<lb/>terias / quæ aquis natura &longs;ub&longs;idant / &longs;i circuncidantur uere primo <lb/>& po&longs;t ami&longs;&longs;am frondem pro&longs;ternantur / reddi ut aquis ad diem <lb/>u&longs;que nonage&longs;imum adnatent: Alii amplius concidi &longs;tantis arboris <lb/>cra&longs;&longs;itudinem <expan abbr="iub&etilde;t">iubent</expan> ad mediam u&longs;que medullam quo &longs;anies & ma<lb/>lus &longs;uccus &longs;tillando effu&longs;ius depleatur: His addunt ne <expan abbr="ullã">ullam</expan> &longs;ter<lb/>nas arborem dolandam aut &longs;ecandam ante &longs;ues æditos fructus et <lb/>&longs;eminis maturitatem: Perci&longs;am inde arborem / ut præ&longs;ertim quæ <lb/>fructum ferat / nudari penitus cortice admonent oportere. </s> <s id="N401CE8">Nam <lb/>facile quidem &longs;ub libro / dum cortice opertæ <expan abbr="&longs;tent / contaminan&ttilde;">&longs;tent / contaminantur</expan>. <lb/></s> <s id="N401CF2">Cæ&longs;am materiem habere conditam oportet loco ubi graues &longs;oles <pb xlink:href="004/01/047.jpg"/>et acres uentorum afflatus non appellant: & præ&longs;ertim quæ <expan abbr="&longs;põte">spon<lb/>te</expan> <expan abbr="dan&ttilde;/umbra">dantur / umbra</expan> penitus contectas e&longs;&longs;e oportet: Quin <!-- REMOVE S-->et huius gra<lb/>tia fimo illinire maxime bouillo ueteres architecti ob&longs;eruarunt: <lb/>Id ea de re fieri Theophra&longs;tus di&longs;&longs;erebat / quod circumconclu&longs;is egre&longs;<lb/>&longs;ibus / concreta pituita / in modicaque uaporum uis per medullum <lb/>&longs;en&longs;im in&longs;tillet atque re&longs;piret / quo fit ut cætera ligni &longs;iccitas &longs;icci<lb/>&longs;cendo coequalibus conden&longs;etur: Stantes item cacumine quod in <lb/>uer&longs;o commodius &longs;iccari arbitrantur: Tum & contra uetu&longs;tatem <lb/>ac futuros morbos uaria adhibeant remedia: Theophra&longs;tus defo&longs;<lb/>&longs;am materiem multo den&longs;ari arbitratur. </s> <s id="N401D17">Cato iubet ce&longs;am materi<lb/>em amurca illiniri / quo a tinea et carie immunis &longs;it. </s> <s id="N401D1C">Quæ aqui&longs; <lb/>et mari uitientur pice tutari in promptu e&longs;t: Referunt & ligna <lb/>quæ macerata &longs;int / amurca nullo fumi tedio ardere. </s> <s id="N401D23">Ad labyrin<lb/>thum ægyptium po&longs;itas e&longs;&longs;e trabes ex &longs;pina ægyptia incohatas o <lb/>leo &longs;cribit Plinius. <!-- KEEP S--></s> <s id="N401D2B">Vi&longs;co inquit Theophra&longs;tus illitam materiem <lb/>non ardere. </s> <s id="N401D30">Neque hoc pretermittam: Extat apud Gellium ex <expan abbr="ãna">anna<lb/>libus</expan> quinti Claudii turrim ligneam ad pyreum / quod eam arche<lb/>laus Mitridatis præfectus multo a lumine oblini&longs;&longs;et / Sylla oppu<lb/>gnante minime ar&longs;i&longs;&longs;e: Sunt præterea quæ modis uariis den&longs;ent: <lb/>et contra tempe&longs;tatum iniurias corroborentur: Nam citream qui<lb/>dem materiem condiunt terra & illiniunt cæra: imponuntque acer<lb/>uis frumenti &longs;eptenis diebus / totidem intermi&longs;&longs;is: Quo fit ut cum <lb/>firmior: tum et ad opus commodior reddatur: Mirum enim <expan abbr="ĩ">im</expan>mo <lb/>dum ponderi detrahitur: hanc ip&longs;am etiam &longs;iccatam mari <expan abbr="duriti&etilde;">duritiem</expan> <lb/>acquirere affirmant &longs;pi&longs;&longs;am & incorruptibilem. </s> <s id="N401D51">Ca&longs;taneam aquas <lb/>maris purgari con&longs;tat. </s> <s id="N401D58">Ficum ægyptiam &longs;cribit Plinius &longs;tagno <lb/>in mergunt / ut &longs;iccetur atque leuigetur: nam ea quidem prius aquas <lb/>&longs;ub&longs;idit: No&longs;tros fabros tignarios uidemus aquis et luto &longs;ubmer<lb/>&longs;am / qua præ&longs;ertim torno utuntur: materiem &longs;eruare dies trigin<lb/>ta quod maturius ex&longs;iccatam & fieri ad omnes u&longs;us habiliore pu<lb/>tant: Sunt qui affirment materiem cuius euenire hic / ut &longs;i dum <lb/>adhuc uiret / defodias in humido / æterna &longs;it. </s> <s id="N401D6B">Sed &longs;iue defodias: &longs;i<lb/>ue illitam lucisue conditam &longs;erues hac in &longs;ententia periti omnes <lb/>conueniunt: ut ni&longs;i po&longs;t trime&longs;tre tangi uetent:</s> </p> <pb xlink:href="004/01/048.jpg"/> <p id="N401D75" type="main"> <s id="N401D77">Den&longs;ari enim et quandam qua&longs;i maturitatem firmitatis imbui&longs;&longs;e <lb/>oportet <expan abbr="priu&longs;&qtilde;">priu&longs;quam</expan> in opus producantur. </s> <s id="N401D80">Sic habitam iubet Cato exi<lb/>mi producique ad &longs;olem luna decre&longs;cente et po&longs;t meridiem / decre<lb/>&longs;centi&longs;que lunæ ip&longs;ius quatuor proximos dies quibus plena fuerit / <lb/>improbat admonetque ne au&longs;tro flante educatur / Et cum eduxeris <lb/>cauendum ne trahas per rorem: neue <expan abbr="rorul&etilde;tam">rorulentam</expan> aut gelidam aut <lb/>non u&longs;que quaque &longs;iccam doles aut perfindas &longs;erra. </s> <s id="N401D91">Materiem ui&longs;us <lb/>e&longs;t puta&longs;&longs;e Theophra&longs;tus non ante triennium bene ex&longs;iccatam fo<lb/>re ad a&longs;&longs;eres præ&longs;ertim et ualuarum u&longs;um. </s> <s id="N401D98">Operi ædificiorum <lb/>commodi&longs;&longs;imas putant arbores has / Cerrum / Quercum / robora / <lb/>e&longs;culum / populum / tilium / Salicem / Alnum / Fraxinum / Pinum <lb/>Cupre&longs;&longs;um / Olea&longs;trum / Oleam / Ca&longs;taneam / Laricem / Euxum: <lb/>et Cedrum: item & Ebanum & item Vitim. <!-- KEEP S--></s> <s id="N401DA4">Sed his omnibus ua<lb/>ria e&longs;t natura: et perinde uariis u&longs;ibus commodandæ. </s> <s id="N401DA9">Nam aliæ <lb/>&longs;ub diuo cæteris præ&longs;tant: alie in umbra &longs;eruantur. </s> <s id="N401DAE">aliæ nitent ae<lb/>re: aliæ dure&longs;cunt inter aquas & defo&longs;&longs;e æterniores &longs;unt: ldcirco <lb/>hæ lamiis a&longs;&longs;eribus &longs;culturis inte&longs;tini&longs;que operibus / alteræ tignis <lb/>et trabibus: reliquæ &longs;ubdiualibus <expan abbr="pauim&etilde;tis">pauimentis</expan> <expan abbr="fer&etilde;dis">ferendis</expan> et <expan abbr="operim&etilde;tis">operimentis</expan> <lb/>habendis exi&longs;tunt firmiores & præ&longs;ertim Alnus fluuialibus et pa<lb/>lu&longs;tribus palationibus fundamentorum omnes exuperat: et humo<lb/>ris patienti&longs;&longs;ima e&longs;t: Eadem in aere et &longs;olibus non durat. </s> <s id="N401DC9">Contra <lb/>e&longs;culus impatiens e&longs;t humoris. </s> <s id="N401DCE">Vlmus aere et in pr<expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan>tulo <expan abbr="d&etilde;&longs;a">den&longs;a</expan><lb/>tur: alibi panditur et non per&longs;i&longs;tit. </s> <s id="N401DD7">Picea & item pinus &longs;i terra ob<lb/>ruantur æterna &longs;unt. </s> <s id="N401DDC">At robur quidem quod &longs;pi&longs;&longs;a et neruo&longs;a &longs;it <lb/>et den&longs;a minuti&longs;que foraminibus predita humorem <expan abbr="nõ">non</expan> recipiens <lb/>terrenis quibu&longs;que ædificationibus per <expan abbr="&quml;">quam</expan> apti&longs;&longs;ima e&longs;t: maximeque <lb/>po&longs;ita ut ferat pondera erit / tum quidem pro columna admodum <lb/>ualidi&longs;&longs;ima. </s> <s id="N401DEF">Verum huic natura cum tantam immi&longs;erit duritiem <lb/>ut perterebrari nequeat ni&longs;i madefacta / tamen affirmant &longs;upra <expan abbr="terrã">terram</expan> <lb/>e&longs;&longs;e incon&longs;tantem et rituo&longs;am fieri et contorquere &longs;e &longs;e: <expan abbr="eandemque&etilde;t">eandemque <lb/>et</expan> aqua marina facile <expan abbr="corrũpi">corrumpi</expan>. </s> <s id="N401E04">Id oleæ et ilici et olea&longs;tri /quæ cete <lb/>ris in rebus <expan abbr="cũ">cum</expan> robore conueniunt non accidit ut aquas <expan abbr="cõmaceren&ttilde;">commacerentur</expan>. <lb/></s> <s id="N401E12">Quercus nullo &longs;enio <expan abbr="confici&ttilde;/qa">conficitur / qua</expan> <expan abbr="intimũ">intimum</expan> &longs;ucco&longs;a <expan abbr="&etilde;">est</expan> et prope uti ui<lb/>rens &longs;it: Fagum item et iuglandem aquis non u&longs;que <expan abbr="corrũpi">corrumpi</expan> & <expan abbr="īter">inter</expan> <pb xlink:href="004/01/049.jpg"/>principales quæ defodiantur <expan abbr="annumerãt">annumerant</expan>. </s> <s id="N401E33">Suber item ad u&longs;um co<lb/>lumnarum et pinus &longs;ilue&longs;tris & morus & acer & ulmus non inuti<lb/>les &longs;unt. </s> <s id="N401E3A">Trabeationibus et tignis aptam putat Theofra&longs;tus <expan abbr="nuc&etilde;">nucem</expan> <lb/>euboicam: quod ea quidem ante<expan abbr="&quml;">quam</expan> rumpitur / &longs;onitu &longs;ignum det: <lb/>Exque eo factum olim ut ex balneo apud Andrum qui incrant om<lb/>nes incolumes ab ruina tectorum &longs;ecuta effugerint. </s> <s id="N401E50">Sed omnium <lb/>optima abies: Nam cum proceritate & amplitudine primaria &longs;it <lb/>tum rigore naturali contenta <expan abbr="nõ">non</expan> facile oneribus pre&longs;&longs;antibus flec<lb/>titur: &longs;ed directa inuictaque permanet: Adde quod facilis e&longs;t et parie<lb/>tibus &longs;uo pondere non mole&longs;ta. </s> <s id="N401E65">Huic uni plurimæ a&longs;cribuntur <lb/>laudes: plures de &longs;e præ&longs;tare utilitates affirmant. </s> <s id="N401E72">Vnum tamen <lb/>illi e&longs;&longs;e uitium non negant: quod perficile ad &longs;e flammas admi<lb/>tat: atque ignibus infen&longs;a &longs;it: Huic non po&longs;tponitur contignandis <lb/>edibus cupre&longs;&longs;us arbos alio quin eiu&longs;modi ut inter no&longs;tras arbores <lb/>primariam et præcipuam &longs;ibi laudem uendicet. </s> <s id="N401E87">Hanc ueteres in<lb/>ter clari&longs;&longs;imas computabant non ultimam ab cedro atque ebano. <lb/></s> <s id="N401E8F">Cupre&longs;&longs;umque apud indos prope inter aromata uenerantur: et me<lb/>rito id quidem: Laudent qui uelint amoniam chiam & <expan abbr="cirenaicã">cirenaicam</expan>: <lb/>quam e&longs;&longs;e æternam prædicat Theophra&longs;tus: Vtrum / odore / nito<lb/>re. </s> <s id="N401E9C">robore / magnitudine / rectitudine / perhennitate: His omnibus <lb/>in laudibus quam tu illi arborem comparabis: Cariem & uetu&longs;ta<lb/>tem penitus nihil &longs;entire cupre&longs;&longs;um affirmant: et rimam &longs;ponte <lb/>haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> capere: Ea nimirum de re Plato legas publicas: atque <lb/>in&longs;tituta in &longs;acris ponendas cen&longs;ebat tabulis cupre&longs;&longs;inis / quod fu<lb/>turas forte æterniores putabat qua&mgrave; ære. </s> <s id="N401EAD">Hic locus admonet ut refe<lb/>ram memoratu digna / quæ de cupre&longs;&longs;u ip&longs;a legerim & uiderim: <lb/>Valuas cupre&longs;&longs;as in templo æphe&longs;iæ Dianæ annos dura&longs;&longs;e qua<lb/>dringentos te&longs;tantur: & eas &longs;erua&longs;&longs;e nitorem: adeo ut nouas per<lb/>petuo diceres. </s> <s id="N401EB8">Nos Romæ ad Petri ba&longs;ilicam uidimus / cum ab <lb/>Eugenio pontifice maximo ualue re&longs;tituerentur / ubi <expan abbr="hominũ">hominum</expan> ma<lb/>nus iniuriam rapiendo argento quo olim fuerant ue&longs;titæ / non in<lb/>tuli&longs;&longs;ent / &longs;olidas & integerrimas annos plus quingentos quinqua<lb/>ginta perdura&longs;&longs;e: Nam &longs;i recte annales pontificium urbis Romæ <lb/>interpretamur / tot ab Adriani tertii Pontificis temporibus <pb xlink:href="004/01/050.jpg"/>qui eas po&longs;uit ad quartum Eugenium &longs;unt. </s> <s id="N401ECD">Itaque contignationi<lb/>bu&longs; faciundis Abietem probant: & cupre&longs;&longs;um una re forta&longs;&longs;is pre<lb/>ferunt quod &longs;it æternior: Sed e&longs;t abiete grauior <expan abbr="probãt">probant</expan> et <expan abbr="pinũ">pinum</expan> et pice<lb/>am. </s> <s id="N401EDE">Pinum enim abiete per&longs;imilem e&longs;&longs;e contra iniectum pondus <lb/>reniti putant: Sed inter pinum atque abietem cum cætera tum hoc <lb/>intere&longs;t / <expan abbr="&qtail;">quae</expan> terebinæ abies eo leditur minus quo e&longs;t pinus quidem <lb/>&longs;ucco <expan abbr="&quml;">quam</expan> Abies dulciori. </s> <s id="N401EEB">Ego nulli po&longs;tponendam puto laricem <lb/>hanc equidem &longs;tructurarum <expan abbr="põdera">pondera</expan> firmi&longs;&longs;ime & diuti&longs;&longs;ime &longs;ub<lb/>&longs;tenta&longs;&longs;e cum alibi tum apud Venetias ex uetu&longs;tis fori operibus <lb/>annotauimus. </s> <s id="N401EFA">Atqui eam quidem de &longs;e præ&longs;tare utilitates cunc<lb/>tas / quas cætere præ&longs;tent arbores affirmant. </s> <s id="N401F01">Neruo&longs;a e&longs;t: uirium <lb/>tenax: in tempe&longs;tatibus firmi&longs;&longs;ima: aduer&longs;us cariem ille&longs;a. </s> <s id="N401F06">Ve<lb/>tus opinio hanc contra ignium iniurias <expan abbr="inuictã">inuictam</expan> & prope ille&longs;am <lb/>per&longs;i&longs;tere / Quin & obiciendos ex larice a&longs;&longs;es eo uer&longs;us unde igni<lb/>um aduentitium malum extime&longs;cas iubent: Sed nos eam uidi<lb/>mus incen&longs;am ardere / ramen ita ut flammas dedignari: ea&longs;que uel<lb/>le ab &longs;e di&longs;cutere uideatur. </s> <s id="N401F19">Vnum habere con&longs;tat uitium: nam a <lb/>quis marinis redditur teredini obnoxia. </s> <s id="N401F1E">Inutiles <expan abbr="trabeatioĩbus">trabeationibus</expan> fo<lb/>re prædicant robora & oleam / quod grauia &longs;int: quod cedant pon<lb/>deri & prope &longs;ponte &longs;ua deflectantur: tum & quæ facilius <expan abbr="frangũ">frangun<lb/>tur</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> findantur ad i&longs;tos trabeationum u&longs;us utilia non &longs;unt / uti e&longs;t <lb/>olea & ficus & tilia et &longs;alicta et eiu&longs;modi. </s> <s id="N401F35">Mirum quod de pal<lb/>ma <expan abbr="a&longs;&longs;euerant / cõtra">a&longs;&longs;euerant / contra</expan> &longs;uperimpo&longs;itum <expan abbr="põdus">pondus</expan> reniti et in diuer&longs;um <lb/>curuari. </s> <s id="N401F44">Subdiualibus <expan abbr="trabeatõibus">trabeatonibus</expan> et tecturis iuniperum omnibus <lb/>præferunt: & huic ait Plinius <expan abbr="eand&etilde;">eandem</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="naturã">naturam</expan> atque cedro / Sed <lb/>&longs;olidiorem. </s> <s id="N401F57">Tum et oleam infinitam habere æternitatem prædi<lb/>cant: & Buxum etiam inter primarias annumerant: Ca&longs;taneam <lb/>quidem tam et &longs;i pandat et torqueatur / non tamen in his operibus <lb/>quæ &longs;ub diuo e&longs;&longs;e oporteat / recu&longs;ant. </s> <s id="N401F60">Probant & in primis olea<lb/>&longs;trum ea maxime re qua & Cupre&longs;&longs;um quod cariem non &longs;entiat: <lb/>quo in numero &longs;unt arbores / quibus in&longs;itus & infu&longs;us unctuo&longs;us <lb/>& gummo&longs;us &longs;uccus e&longs;t præ&longs;ertim amarus : Eiu&longs;modi enim Ver<lb/>mem negant admittere et aduertitias humiditates excludere in <lb/>promptu e&longs;t. </s> <s id="N401F6F">Contrariam his putant materiem omnem: <pb xlink:href="004/01/051.jpg"/>quæ dulci &longs;it &longs;ucco prædita: & quæ facile incendatur. </s> <s id="N401F76">Ab his ta<lb/>men excipiunt oleam et olea&longs;trum. </s> <s id="N401F7B">Cerrum aut et fagum natura <lb/>imbecillem e&longs;&longs;e contra tempe&longs;tatem & non peruenire ad uenu&longs;ta<lb/>tem affirmat Vitruuius. <!-- KEEP S--></s> <s id="N401F83">Plinius quercum item celeriter ait mar<lb/>ce&longs;cere. </s> <s id="N401F88">Ad reliqua uero inte&longs;tina opera <expan abbr="naluarum / lectorum / m&etilde;">naluarum / lectorum / men</expan><lb/>&longs;arum &longs;ub&longs;elliorum et eiu&longs;modi abies egregia e&longs;t: præ&longs;ertim quæ <lb/>ad alpim Italiæ montem excre&longs;cat. </s> <s id="N401F93">Nam hæc arbos natura e&longs;t &longs;ic<lb/>ci&longs;&longs;ima et glutinum per <expan abbr="&quml;">quam</expan> tenaci&longs;&longs;ima: E&longs;t & picea et cupre&longs;&longs;us <lb/>his rebus percommoda. </s> <s id="N401F9E">Fagum fore alioquin fragilem prædicant <lb/>Sed cap&longs;is lecti&longs;que utilem: & in tenui&longs;&longs;imas &longs;ecari laminas: &longs;eca<lb/>ri quoque et ilicem aiunt belli&longs;&longs;ime: Inutiles et a&longs;&longs;eres habendæ <lb/>&longs;unt iuglans / quod facile frangatur / ulmus fraxinu&longs;que: Nam hæ <expan abbr="tã">tam</expan> <lb/>et &longs;i lente / facile tamen panduntur. </s> <s id="N401FAF">Verum <expan abbr="obedienti&longs;&longs;imã">obedienti&longs;&longs;imam</expan> e&longs;&longs;e <lb/>omnium in opere affirmant fraxinum. </s> <s id="N401FB8">Sed nucem demiror non <lb/>multo e&longs;&longs;e in antiquorum monitis celebratiorem / quando ea qui<lb/>dem ut uidere licet / cum ad cæteros plero&longs;que u&longs;us / tum maxime <lb/>a&longs;&longs;eritiis operibus admodum habilis et pertractabilis e&longs;t. </s> <s id="N401FC1"><expan abbr="Morũ">Morum</expan> <lb/>laudant cum ob eius æternitatem / tum quod nigre&longs;cat uetu&longs;tate <expan abbr="īdies">in dies</expan> <lb/>et fiat gratior. </s> <s id="N401FCF">Valuas memorat Theophra&longs;tus con&longs;ueui&longs;&longs;e diui<lb/>tes ponere ex loto ilice buxoue. </s> <s id="N401FD4">Vlmum quæ rigorem firmi&longs;&longs;i<lb/>me a&longs;&longs;eruet: ideo portarum cardinibus utilem ducunt: Sed permu<lb/>tari iubent oportere ut &longs;it radix &longs;uperior inuer&longs;o cacumine: Cato <lb/>uectes aquifolios laureo&longs; atque ulmeos fieri iubet: Clauiculis cor <lb/>num comprobant: Gradus ad &longs;calas orno atque acere ponebant: Pi<lb/>nus: Picea: Vlmus ad aquarum ductus intercauabantur: &longs;ed ha&longs;<lb/>ce ni&longs;i terra contegas oci&longs;&longs;ime &longs;ene&longs;cere a&longs;&longs;euerant. </s> <s id="N401FE3">Cæterum or<lb/>nandis ædibus laricem feminam quæ colore &longs;imilis e&longs;t melli com<lb/>pertum habent in tabellis pictorum e&longs;&longs;e immortalem: & nullis <lb/>riuis fixilem palmaque ei nerui non in&longs;int tractim: &longs;ed cæ&longs;im. </s> <s id="N401FEC">Id <lb/>circo ad &longs;imulacra deorum efficienda utebantur. </s> <s id="N401FF1">Tum & uteban<lb/>tur Lotho ac Buxo & Cedro: & item Cupre&longs;&longs;o: et cra&longs;&longs;iore olea<lb/>rum radice / ægyptiaque perfica: quam e&longs;&longs;e lotho &longs;imilem referunt <lb/>Torno autem &longs;iquid terete reddidi&longs;&longs;e opus erat Fago / Moro / Te<lb/>rebinto: & inprimi&longs; Buxo omnium &longs;pi&longs;&longs;i&longs;&longs;ima: <pb xlink:href="004/01/052.jpg"/>& egregie tornatili: & ebano omnium gracillima utebantur. <lb/></s> <s id="N402001">Neque &longs;ignis & tabulis efficiundis a&longs;pernabantur populum albam <lb/>& item nigram: & &longs;alicem & carpinum et &longs;orbum / &longs;ambucum et <lb/>ficum: Quæ arbores cum &longs;iccitate et æquabilitate ad excipienda <lb/>&longs;eruandaque pictorum glutiniamenta et illiniamenta utiles &longs;unt: <lb/>Tum ad formas exprimendas ductibile&longs; quidem atque admodum <lb/>faciles: Verum inter ha&longs;ce omnium molli&longs;&longs;imam æxtare tili<lb/>am in promptu e&longs;t: Sunt qui ad &longs;igna conficienda iuiubam com<lb/>probant: His contraria e&longs;t robur: quando quidem inter &longs;e et cum <lb/>aliis omnibus eiu&longs;modi materiis in&longs;ociabilis omnino: et omnis <lb/>glutini&longs; a&longs;pernatrix &longs;it. </s> <s id="N402016">Idem uitium e&longs;&longs;e omnibus lactumo&longs;is et <lb/>cri&longs;pis aiunt / ut omne genus glutinamenti abdicent. </s> <s id="N40201B">Ra&longs;ile <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> <lb/>atque den&longs;um quodque lignum ægre coheret glutino: Quæ item di<lb/>uer&longs;a &longs;unt natura uti e&longs;t Hedera / Laurus / Tiliaque / quod calidæ <lb/>&longs;int / cum his quæ humectis locis na&longs;cuntur: quod eiu&longs;modi om<lb/>nes frigidæ natura &longs;int / diu glutino non cohærent. </s> <s id="N40202A">Vlmus / <lb/>Fraxinus / Morus / Cera&longs;u&longs;que / quod &longs;iccæ &longs;int cum platano et al<lb/>no / quæ madidæ natura &longs;unt / non conueniunt. </s> <s id="N402031">Quin & tan<lb/>tum affuit apud maiores / ut natura inter &longs;e non congruentia: <lb/>& contraria glutino connecterent: Vt etiam &longs;imul non iugata: <lb/>Sed hærentia uetuerint coagmentari. </s> <s id="N40203A">Hinc illud Vitruuii quod <lb/>e&longs;culeos quidem axes admonet querquinis non iungendos. </s> <s id="N40203F">Ve<lb/>rum ut de his omnibus &longs;ummatim referam: Apud omnes aucto <lb/>res con&longs;tat <expan abbr="infæcũdas">infæcundas</expan> arbores firmiores e&longs;&longs;e fertilibus: Silue&longs;tres <lb/>& manu ferroque non cultas duriores e&longs;&longs;e dome&longs;ticis: Nam &longs;ilue<lb/>&longs;tres quidem in morbos incidere / quibus interimant negat Theo<lb/>phra&longs;tus: Dome&longs;ticas uero: & maxime quæ fructus ferant graui&longs; <lb/>&longs;imis e&longs;&longs;e obnoxias morbis <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>: Et inter feraces præcoques <lb/>&longs;erotinis / & dulces acutis e&longs;&longs;e imbecilliores &longs;tatuunt: Et inter a<lb/>cutas atque a&longs;peras &longs;olidiores putant eas / quæ fructus acerbiores ra<lb/>riore&longs;que edant: Quæ alternis annis promunt: & quæ penitus &longs;te<lb/>riles &longs;int / feracibus nodo&longs;iores &longs;unt: Et i&longs;tarum quo quæque breui<lb/>or / eo difficilior. </s> <s id="N402060">Et &longs;teriles magis cre&longs;cunt quam fertiles.</s> </p> <p id="N402063" type="main"> <s id="N402065">Addunt & eas quæ in propatulo & nulli&longs; neque montibu&longs; tectæ <pb xlink:href="004/01/053.jpg"/>neque &longs;ylui&longs;: &longs;ed crebri&longs; uenti&longs; & tempe&longs;tatibu&longs; agitate creuerint / <lb/>firmiores illas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cra&longs;&longs;iore&longs;que e&longs;&longs;e: &longs;ed breuiores <expan abbr="nodo&longs;iore&longs;que&qtilde;">nodo&longs;iore&longs;que <lb/>quam</expan> quæ in conualle & loco a uenus tuto excreuerint. </s> <s id="N402078">Tum & arbo<lb/>res ortæ in locis humidis atque <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan>cis molliores putant: <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ in <lb/>apricis atque &longs;iccis coaluerint. </s> <s id="N40207F">Et quæ ad boream na&longs;cantur aptio<lb/>res e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ a borea ad hau&longs;trum declinent. </s> <s id="N40208B">Et quæ locis a &longs;ua <lb/>natura &longs;int alienis natæ non &longs;ecus atque abortiuas re&longs;puunt. </s> <s id="N402090">Et me<lb/>ridianas quidem præ duras fore: &longs;ed medullis contorqueri & mi <lb/>nus coequabiles præ&longs;tare &longs;e ad opus exequendum: Praeterea ari<lb/>das natura atque adcre&longs;cendum tardas robu&longs;tiores e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ laxe <lb/>& fecundæ &longs;int. </s> <s id="N40209F">Nam quod in his femineam / in his uero alteris <lb/>ma&longs;culinam e&longs;&longs;e naturam putabat Varro: & candida quæque li<lb/>gna minus e&longs;&longs;e den&longs;a & magis <expan abbr="tractabilia/&qtilde;">tractabilia / quae</expan> quibus color quiuis <lb/>infusus &longs;it. </s> <s id="N4020AC">Et pondero&longs;a quidem omnis materia &longs;pi&longs;&longs;ior duriorque <lb/>leui e&longs;t. </s> <s id="N4020B1">Et quo quæque leuior / eo e&longs;t fragilior: & quo cri&longs;pior / eo <lb/>a&longs;tructior. </s> <s id="N4020B6">Tum quibus natura dederit / ut diutius in uita uige<lb/>ant / dedi&longs;&longs;e etiam ut ab&longs;ci&longs;&longs;æ tardius corrumpantur. </s> <s id="N4020BB">Omni <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>in ligno / quo minus medullæ ine&longs;t / eo natura illi acrior et robu<lb/>&longs;tior e&longs;t: quæ partes ad medullam proximiores &longs;unt / duriores <lb/>hæ quidem cæteris / ac den&longs;iores &longs;unt. </s> <s id="N4020C8">quæ cortici propinquiore&longs; <lb/>&longs;unt neruo tenaciore &longs;unt. </s> <s id="N4020CD">Et enim in arboribus ueluti in <lb/>animante pro cute e&longs;&longs;e &longs;tatuunt extremum corticem: pro carne <lb/>id quod ad cutem &longs;ube&longs;t: pro o&longs;&longs;e id quod ad medullam circum <lb/>obuoluitur: & nodos in plantis per &longs;imiles e&longs;&longs;e neruis putabat <lb/>Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4020D9">Ligni partem omnium pe&longs;&longs;imam alburnum depu<lb/>tant / cum alias ob res / tum quod teredinibus infen&longs;a &longs;it. </s> <s id="N4020DE">Adde his <lb/>quod partes materiæ / quæ dum &longs;taret arbor ad &longs;olem meridiem ur<lb/>gebatur / aridiores erunt cæteris et gracidiores <expan abbr="tenuiore&longs;que / tam&etilde;">tenuiore&longs;que / tamen</expan> <lb/>den&longs;iores: habebuntque medullam i&longs;ta exparte cortici uiciniorem. <lb/></s> <s id="N4020EC">Et quæ item partes telluri et radicibus fuere finitimæ / &longs;tabunt il<lb/>le quidem cæteris grauiores huius &longs;ignum quod aquis ægre adna<lb/>tabunt: et arboris cuiu&longs;que pars media cri&longs;pior: & maculæ uti<lb/>cunque &longs;int / quo radicibus adiunctiore&longs; eo amfractiore&longs; intima&longs; ta<lb/>men qua&longs;que parte&longs; &longs;upernatibu&longs; con&longs;tantiore&longs; et <expan abbr="c&etilde;modiore&longs;">commodiore&longs;</expan> ducunt.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/054.jpg"/> <p id="N4020FE" type="main"> <s id="N402100">Verum in arborum generibus comperio aliquas de quibus opti<lb/>mi &longs;criptores longe miranda referant: Nam uitem quidem &longs;eculo<lb/>rum eternitatem &longs;uperare affirmant. </s> <s id="N402107">Iouis &longs;imulacrum factum ex <lb/>uite in urbe Populonia ad Ce&longs;aris tempora con&longs;piciebatur &longs;eculis <lb/>permultis incorruptum. </s> <s id="N40210E">Neque ulli e&longs;&longs;e ligno naturam penitus æ<lb/>terniorem omnes prædicant. </s> <s id="N402113">In Arriana indorum regione haberi <lb/>uites tam cra&longs;&longs;as ait Strabo / ut eius truncum homines uix ample<lb/>xentur bini. </s> <s id="N40211A">Apud Vticam tectum ex cedro &longs;teti&longs;&longs;e annos mille <lb/>ducentos otto & &longs;eptuaginta tradidere. </s> <s id="N40211F">In Hi&longs;pania templo Dia<lb/>næ trabes ex iunipero ab anno ducente&longs;imo ante excidium Troiæ <lb/>u&longs;que ad Hanibalem dura&longs;&longs;e te&longs;tantur. </s> <s id="N402126">Atqui cedro quidem mira <lb/>e&longs;t natura: &longs;i uti ferunt una hæc arbos clauum non tenet. </s> <s id="N40212B">In monti<lb/>bus qui ad Benacum &longs;unt abieti genus riget: quo &longs;i feceris uas / ni <lb/>prius oleo perunxeris non continebit uinum. </s> <s id="N402132">Hactenus de arbori<lb/>bus. </s> <s id="N402137">Parandus e&longs;t etiam lapis qui pro muris habendus &longs;it: is e<lb/>rit duplex: alius qui cementis coaptandis deuinciendi&longs;que: Alius <lb/>qui &longs;tructuræ conueniat. </s> <s id="N40213E">De eo qui ad &longs;tructuram prius: Sed mul<lb/>ta cum breuitatis cau&longs;a / tum quod nimium trita &longs;unt prætermittam <lb/>Neque i&longs;thic in&longs;i&longs;tam ut phy&longs;ica illa de lapidum primordiis atque <lb/>origine di&longs;putem: ex aquæ ne ac terræ commixtionibus ui&longs;co&longs;a il<lb/>la principia in limum prius: &longs;ubinde in lapidem duruerint: frigo<lb/>ris ne an quod de gemmis a&longs;&longs;erunt / caloris ui &longs;oli&longs;que radio den&longs;a<lb/>ta concreuerint / an potius ut rerum aliarum / &longs;ic & lapidum <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> <lb/>&longs;int a rerum natura indita telluri <expan abbr="&longs;emĩa">&longs;emina</expan>: Colores ne lapidibus ex <lb/>rata terrenorum corpu&longs;culorum cum liquenti aqua confu&longs;ione in <lb/>&longs;int: An ex innata &longs;eminis ip&longs;ius ui: An ex concepta radii impre&longs;<lb/>&longs;ione ad&longs;int. </s> <s id="N40215D">Itaque i&longs;tiu&longs;modi omnia tam & &longs;i forta&longs;&longs;is aliquid fa<lb/>cerent ad rem exornandam: ea tamen prætermittam: remque <expan abbr="ipãm">ipsam</expan> <lb/>ædificatoriam qua&longs;i inter fabros u&longs;u & arte probatos tractans libe<lb/>rius & &longs;olutius <expan abbr="pro&longs;equar/&quml;">pro&longs;equar / quam</expan> exacti&longs;&longs;ime philo&longs;ophantes forta&longs;&longs;is <lb/>po&longs;tulant. </s> <s id="N402170">Cato lapidem inquit æ&longs;tate eximito: &longs;ub diuo habeto: <lb/>Ante biennium in opus ne ponito: æ&longs;tate quidem / quo uentis &<lb/>gelicidiis & imbribus / reliquisue temporum iniuriis in&longs;ueti lapi <lb/>des &longs;en&longs;im a&longs;&longs;ue&longs;cant: Nam lapidem quidem nuper ex fodina hu<pb xlink:href="004/01/055.jpg"/>more natiuo & &longs;ucco pregnantem / &longs;i uentorum acerbitati & &longs;ubi<lb/>tis gelicidiis obieceris / findetur atque &longs;oluetur. </s> <s id="N40217F">Sub diuo quo quo&longs;que <lb/>lapis <expan abbr="&qtilde;">quod</expan> &longs;it ualidus: & contra res aduer&longs;as & lace&longs;centes con&longs;tans <lb/>Primo i&longs;tiu&longs;modi qua&longs;i præludio futuri cum temporis æternita<lb/>te certaminis comprobetur. </s> <s id="N40218C">Non ante biennium quo imbecilles <lb/>natura & qui uitium in opere facturi erant non te lateat & a fir<lb/>mioribus &longs;eparentur: Et enim quocunque in genere lapides inueni <lb/>ri certum e&longs;t inter &longs;e uarios: ita ut alii &longs;ub aere dure&longs;cant: alii pru<lb/>inis a&longs;per&longs;i rubiginem trahant atque di&longs;&longs;oluantur & huiu&longs;modi.</s> </p> <p id="N402197" type="main"> <s id="N402199">Verum hi quales pro locorum uarietate & natura &longs;int / u&longs;u et ex<lb/>perientia pulcherrime innote&longs;cunt: Vt iam <expan abbr="exueterũ">ex ueterum</expan> ædificiis cu<lb/>iu&longs;que lapidis uim et uirtutem didici&longs;&longs;e plenius po&longs;&longs;is <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex philo&longs;o<lb/>phantium &longs;criptis et monumentis. </s> <s id="N4021AA">Tamen de toto lapidum gene <lb/>re ut &longs;ummatim loquar / &longs;ic licebit &longs;tatui&longs;&longs;e. </s> <s id="N4021AF">albus qui&longs;que lapis <lb/>facilior fu&longs;co <expan abbr="&etilde;">est</expan>: Tralucidus opaco ductibilior: Et quo qui&longs;que ma<lb/>gis imitabitur &longs;alem / eo erit intractabilior. </s> <s id="N4021BA">Harena in&longs;per&longs;us la<lb/>pis collu&longs;tranti a&longs;per e&longs;t. </s> <s id="N4021BF">Aureæ &longs;i intermicabunt &longs;cint ille / contu<lb/>max. </s> <s id="N4021C4">Nigrantes &longs;i ut ita loquar &longs;catent puncti / indomitus. </s> <s id="N4021C7">Qui <lb/>guttis e&longs;t angularibus a&longs;per&longs;us / is erit firmior <expan abbr="&quml;">quam</expan> qui glubo&longs;is: &<lb/>guttæ quo erunt minores / eo erit lapis tollerantior: Et quo cuique <lb/>color purgatior atque limpidior / eo æternior: Et lapidi quo uenarum <lb/>aderit minus / eo integrior: Et quo uena ip&longs;a contiguo lapidi colo<lb/>re congruentior / eo æquabilior: et quo tenuior / eo moro&longs;ior: & <lb/>quo amfractior et uolutior / eo au&longs;terior: et quo internodo&longs;ior / eo <lb/>acerbior. </s> <s id="N4021DC">Venarum ea e&longs;t apprime fixilis quæ &longs;ui medio lineam <lb/>habuerit ductam rubrica / aut ocrea putrenti proxima ad has erit <lb/>quæ diluto et albe&longs;cente herbaceo colore &longs;par&longs;im fu&longs;cabitur: Om<lb/>nium difficillima quæ glaciem præ&longs;ertim <expan abbr="ceruleã">ceruleam</expan> <expan abbr="imite&ttilde;">imitetur</expan>. </s> <s id="N4021ED">Vena <lb/>rum numerum di&longs;&longs;idio&longs;um et incon&longs;tantem <expan abbr="indicãt">indicant</expan>: et quo directio <lb/>res / eo infideliores. </s> <s id="N4021F8">Lapis quo di&longs;fractis glebulis aciem <expan abbr="acutior&etilde;">acutiorem</expan> <lb/>et ter&longs;iorem dederit / eo erit concretior: Et lapis cum defringitur <lb/>cute qui minus extabit a&longs;pera / is erit abilior &longs;cabro: Sed &longs;cabri ip<lb/>&longs;i quo erunt candidiores / eo minus erunt ob&longs;equentes. </s> <s id="N402205">Et contra <lb/>fu&longs;cus qui&longs;que lapis ubi erit luna minutiore / illic magis ferri <expan abbr="aci&etilde;">aciem</expan> <pb xlink:href="004/01/056.jpg"/>a&longs;pernabitur / ignobilis qui&longs;que lapis quo fi&longs;tulo&longs;ior eo durior: Et <lb/>qui aqua a&longs;per&longs;us &longs;ummotenus tardius are&longs;cet / is erit crudior: Et <lb/>grauis qui&longs;que lapis &longs;olidior & expobilior leui: et leuis qui&longs;que fria<lb/>bilior graui: et re&longs;onans dum ferias lapis den&longs;ior e&longs;t &longs;urdo: et qui <lb/>duriter perfricatus olebit &longs;ulphur / acrior e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> qui nihil referat o<lb/>lidi: et quo denique ad &longs;calprum contumacior / eo contra lace&longs;&longs;en<lb/>tes tempe&longs;tates rigidior et con&longs;tantior. </s> <s id="N402222">Ad fauces fodinæ qui tem<lb/>pe&longs;tatibus per&longs;tructus glebis &longs;e &longs;e grandioribus a&longs;&longs;eruarit / hunc <lb/>firmiorem ducunt. </s> <s id="N402229">Omnis item lapis ferme cum defoditur mol<lb/>lior e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> cum &longs;ub diuo e&longs;t habitus: et humore a&longs;per&longs;us: atque infu<lb/>&longs;us lapis tractabilior ferro <expan abbr="e&longs;t /&quml;">e&longs;t / quam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> exaruerit: Et &longs;uo qui&longs;que lapis <lb/>quo humectiore fodinæ loco exemptus &longs;it / eo cum aruerit erit <expan abbr="d&etilde;&longs;ior">den<lb/>&longs;ior</expan> : et hau&longs;tro flante credunt dolabiriores e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> flante borea: et <lb/>borea urgente facilius findi <expan abbr="&quml;">quam</expan> hau&longs;tro. </s> <s id="N40224E">Verum lapides ip&longs;i qua<lb/>les futuri per ætatem &longs;int / &longs;iquid libeat ocius periculum facere / in<lb/>ditia patebunt hinc. </s> <s id="N402255">Nam qui aqua commadefactus per <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <lb/>ponderi adiecerit / erit is quidem humido di&longs;&longs;olubilis. </s> <s id="N40225E">Qui uero <lb/>igne et flammis pertactus frace&longs;cet: &longs;ub &longs;ole æ&longs;tuque non perdurabit: <lb/>Neque hic prætermittenda cen&longs;eo digna memoratu quædam: quæ <lb/>de non nullis lapidibus ueteres meminere. </s> <s id="N402267">Nam erit quidem non <lb/>ab re intellexi&longs;&longs;e quantum habeant in &longs;e et uarietatis et admirati<lb/>onis / quo quæque aptis u&longs;ibus decentius accomodentur. </s> <s id="N40226E">Circa uol<lb/>&longs;inen&longs;em et in &longs;tratonen&longs;i agro e&longs;&longs;e lapidem prædicant omnibus <lb/>ædificiorum u&longs;ibus accommodati&longs;&longs;imum: cui neque ignis: neque ul<lb/>la tempe&longs;tatum uis noceat: Eundemque e&longs;&longs;e contra tempe&longs;tatem pe<lb/>nitus æternum atque incorruptibilem: et &longs;imulacrorum <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> <lb/>qui diuti&longs;&longs;ime a&longs;&longs;eruet. </s> <s id="N40227F">Cum ex <expan abbr="inc&etilde;diis">incendiis</expan> urbem re&longs;titueret Nero <lb/>&longs;cribit tacitus &longs;axo gabino et albano u&longs;um pro trabibus / quod is la<lb/>pis ignibus imperuius &longs;it: Apud Liguriam et apud Venetias / in <lb/>umbria piceno apudque Belgas &longs;uppeditat albus lapis: quem &longs;erra <lb/>re dentata &longs;erra et dolare po&longs;&longs;is perfacile: Et ni alioquin natura e&longs; <lb/>&longs;et inualidus et imbecillis / omnium egre&longs;&longs;us foret in operibus: <lb/>Sed pruina et gelu et a&longs;perugine rumpitur: et contra auras maris <lb/>minime e&longs;t robu&longs;tus. </s> <s id="N402296">Habet hi&longs;tria lapidem marmori non di&longs;&longs;i<pb xlink:href="004/01/057.jpg"/>milem: Sed his uapore et flammis pertactus illico finditur et di&longs;<lb/>&longs;ilit: quam ip&longs;am rem euenire <expan abbr="a&longs;&longs;cuerãt">a&longs;&longs;euerant</expan> cuique lapidi qui fortis &longs;it: <lb/>pre&longs;ertim albo &longs;ilici et item nigro ut igni&longs; <expan abbr="ne quic&quml;">nequicquam</expan> perferat. </s> <s id="N4022A9">In <lb/>Campania lapis e&longs;t fu&longs;co cineri &longs;imillimus: cui etiam mixtos pu<lb/>tes et interiectos e&longs;&longs;e carbones: is quidem &longs;upra <expan abbr="&quml;">quam</expan> po&longs;&longs;is exi&longs;tima <lb/>re pondere leuis e&longs;t & ferro dolabilis et pror&longs;us tenax / et item con<lb/>&longs;tans: et contra ignes et contra tempe&longs;tates <expan abbr="nõ">non</expan> inualidus: &longs;ed adeo <lb/>arens & &longs;itiens / ut calcis humores confe&longs;tim ab&longs;orbeat et uret: <lb/>Exhau&longs;taque et uanida pulueris in&longs;tar relinquet illimenta: Hinc <lb/>breui di&longs;&longs;olutis compaginibus labe&longs;cit opus ultro atque corruit. <lb/></s> <s id="N4022C7">At lapidi huic natura <expan abbr="cõtrarius">contrarius</expan> e&longs;t globo&longs;us lapis / præ&longs;ertim qui <lb/>&longs;it fluuiatilis: nam &longs;emper madens cementis non coheret. </s> <s id="N4022D0">Quid il<lb/>lud quod in marmorariis lapidicinis compertum <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> marmora <lb/>excre&longs;cere. </s> <s id="N4022DB">Romæ per hæc tempora inuenta &longs;ub tellure &longs;unt fi&longs;tu<lb/>lo&longs;i lapidis tyburtini minutalia unum in &longs;olidum lapidem tempo<lb/>ris terræque ut ita loquar fomento concreui&longs;&longs;e. </s> <s id="N4022E2">Ex lacu Reatino ui<lb/>debis quo loci per abruptum illud praecipitium aqua redundans <lb/>in Nar fluentem corruit ripæ &longs;upremum labrum in dies <expan abbr="cõcreui&longs;&longs;e">concreui&longs;<lb/>&longs;e :</expan> ut argumentum hinc non nulli &longs;ump&longs;erint ex i&longs;tiu&longs;modi addi<lb/>mento lapidi&longs;que incremento conualle ip&longs;a faucibus ab&longs;tru&longs;a effec<lb/>tam lacum. </s> <s id="N4022F3">Sub agro Lucano non longe a Silari fluuio qua par<lb/>te ad orientem uer&longs;us ex altis rupibus aquæ &longs;tillante&longs; defluunt <expan abbr="cõcre&longs;cere">con<lb/>cre&longs;cere</expan> in die&longs; uidebi&longs; grandia pendentium lapidum glaceonia / <lb/>ad magnitudinem ut &longs;int eorum quodque onu&longs; carrorum per <expan abbr="&quml;">quam</expan> plu<lb/>rimorum. </s> <s id="N402306">I&longs; lapi&longs; recen&longs; & materno &longs;ucco maden&longs; admodum te<lb/>ner e&longs;t: Vbi uero aruerit / fit duri&longs;&longs;imu&longs;: et ad omne&longs; u&longs;u&longs; accom<lb/>modati&longs;&longs;imu&longs;. </s> <s id="N40230D">Id ip&longs;um euenire ex non nulli&longs; ueteribu&longs; aquæduc<lb/>tibu&longs; &longs;pectaui: ut formarum latera concreta quadam gummatione <lb/>lapidi&longs; concru&longs;tetur. </s> <s id="N402314">In Gallia duo &longs;pecta&longs;&longs;e hac ætate licebit di<lb/>gna memoratu: <expan abbr="Nãque">Namque</expan> extat quidem agro Corneliano per alta tor<lb/>renti&longs; ripa: ex qua grande&longs; & plurimi globo&longs;i lapide&longs; terræ ui&longs;ce<lb/>ribu&longs; intimi&longs; concepti pa&longs;&longs;im in die&longs; crebri&longs; loci&longs; parturiuntur. <lb/></s> <s id="N402322">In agro Fauentino propter lamoni&longs; fluenti ripam ad&longs;unt natura pro<lb/>ten&longs;i ua&longs;ti lapide&longs;: qui non modicam in die&longs; uim &longs;ali&longs; uomant: <pb xlink:href="004/01/058.jpg"/>&longs;patioque lapide&longs;cere arbitrentur. </s> <s id="N40232B">In agro florentino ætrurie apud <lb/>Clatim amnem fundus e&longs;t in quo alternis &longs;epteniis prædura quibus <lb/>abunde con&longs;per&longs;us &longs;it / &longs;axa in glebas redeunt. </s> <s id="N402332">Apud ci&longs;icenos & <lb/>item circa Ca&longs;&longs;andream uerti glebo&longs;am terram in &longs;axa refert Pli<lb/>nius. </s> <s id="N402339">In puteolano puluis &longs;uppeditat qui aqua maris dure&longs;cit et fit <lb/>lapis. </s> <s id="N40233E">Toto etiam littore ab oropo u&longs;que Aulidem quicquid mari <lb/>abluatur lapidem fieri & concretum reddi referunt. </s> <s id="N402343">In Arabia eti<lb/>am glebas ait Diodorus effo&longs;&longs;a terra &longs;uaue olentes: quæ quidem <lb/>ueluti metalla fu&longs;e igni in lapidem uertantur: Addit et ho&longs;ce de<lb/>mum lapides eiu&longs;modi e&longs;&longs;e / ut cum in eos guttæ aquæ pluuiæ ce<lb/>ciderint / iuncturis collique&longs;centibus toto fiant in muro lapis uni<lb/>tus. </s> <s id="N402350">Sarcophagum quoque lapidem apud Troadem a&longs;iæ defodi fe<lb/>runt / qui fixili uena coniungatur: In hunc lapidem defunctorum <lb/>commi&longs;&longs;a corpora ante diem quadrage&longs;imum tota præter dentes <lb/>a&longs;&longs;ummi a&longs;&longs;erunt: et quod magis mireris / ue&longs;tem calciamentaque <lb/>et eiu&longs;modi una cum corporibus illata uerti in lapidem <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan> <lb/>Contrarius huic e&longs;t comites lapis / quo Darium <expan abbr="cõdidi&longs;&longs;e">condidi&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="referũt">referunt</expan> <lb/>Is enim corpora præ&longs;eruat integerrima. </s> <s id="N40236B">Sed de his hactenus.</s> </p> <p id="N40236E" type="main"> <s id="N402370">Atqui <expan abbr="con&longs;tãt">con&longs;tant</expan> quidem lapidis loco ueteres perlubenter u&longs;os lateri<lb/>bus: credo equidem inopia rerum et nece&longs;&longs;itate ductos homines <lb/>primum u&longs;urpa&longs;&longs;e / ut lateritia ponerent ædificia: quod <expan abbr="po&longs;tea&qtilde;">po&longs;teaquam</expan> a<lb/>nimaduer&longs;um e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> id &longs;tructuræ genus opera facile / ad u&longs;um com<lb/>modum / ad gratiam aptum / ad perennitatem firmum con&longs;tan&longs;que <lb/>exi&longs;teret: pro&longs;ecuti &longs;unt cum cætera tum et regias ædes &longs;truere la<lb/>teritias. </s> <s id="N40238B">Demum <expan abbr="po&longs;tea&qtilde;">po&longs;teaquam</expan> &longs;eu ca&longs;u / &longs;eu indu&longs;tria percepere quid i<lb/>gnis ad firmandos den&longs;ando&longs;que lateres ualeret / te&longs;taceo pa&longs;&longs;im o<lb/>pere omnia attollere per&longs;euerarunt: Et <expan abbr="&qtilde;tũ">quantum</expan> ex uetu&longs;ti&longs;&longs;imis &longs;truc<lb/>turis annotaui: hoc profecto au&longs;im dicere / nihil ad omnis quos ue <lb/>lis ædificationum u&longs;us inueniri commodius latere non crudo / ue<lb/>rum cocto: ubi coquendi & ducendi ratio diligens adhibeatur. <lb/></s> <s id="N4023A1">Sed de lateritii operis laude alias. </s> <s id="N4023A4">Ad rem fit quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> lateri du<lb/>cendo terram probari eam / quæ &longs;it albicans et creto&longs;a: Item proba<lb/>ri quoque rubico&longs;am et eam quæ ma&longs;culus <expan abbr="dici&ttilde;">dicitur</expan> &longs;abulo. </s> <s id="N4023B3"><expan abbr="Hareno&longs;ã">Hareno&longs;am</expan> <lb/>uero et penitus &longs;abulo&longs;am uitandam et in primis calculo&longs;am <expan abbr="oĩo">omnino</expan> <pb xlink:href="004/01/059.jpg"/>abigendam &longs;tatuunt: quod huiu&longs;modi <expan abbr="intercoqu&etilde;dum">intercoquendum</expan> di&longs;torque<lb/>antur et perfindantur / tum excocte &longs;ponte &longs;ua <expan abbr="atterrãtur">atterrantur</expan>. </s> <s id="N4023CD">Lateres <lb/>non &longs;tatim effo&longs;&longs;a terra ducendos putant: &longs;ed fodi terram autum<lb/>no iubent / commacerari totam per hyemem & uere primo duci. <lb/></s> <s id="N4023D8">Nam &longs;i ducas bruma / in promptu e&longs;t rumo&longs;as fieri gelatu: &longs;in <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>&longs;ol&longs;titio / acri æ&longs;tu <expan abbr="find&etilde;tur">findentur</expan> &longs;ummotenus &longs;icci&longs;cendo. </s> <s id="N4023E5">quod &longs;i cogat <lb/>nece&longs;&longs;ita&longs; ut per hybernos algores fingas lateres: operito illico &longs;ic<lb/>ci&longs;&longs;ima harena: Sin per æ&longs;tatem feruentem / humectis paleis: nam <lb/>&longs;ic habiti non finduntur neque contorquentur. </s> <s id="N4023EE">Sunt qui lateres ui<lb/>tro habere illitos uelint. </s> <s id="N4023F3">Id &longs;i iuuabit / cura&longs;&longs;e oportet ne <expan abbr="ducãur">ducantur</expan> <lb/>ex &longs;abulo&longs;a aut nimium macra arentique terra / nam uitrum ab&longs;or<lb/>berent. </s> <s id="N4023FF">Verum ducendi &longs;unt ex albicanti et creto&longs;a et lenta: <expan abbr="hab&etilde;">haben</expan><lb/>dique &longs;unt tenues / nam cra&longs;&longs;iores qui forte &longs;int ægre percoquuntur <lb/>et fixura immunes non euadunt. </s> <s id="N40240A">quod &longs;i cra&longs;&longs;iores facere oportebit <lb/>incommodo prouidebitur multa ex parte ubi medias per cra&longs;&longs;itu<lb/>dines uno & item alteris locis &longs;tilo perforabuntur / quo et &longs;iccari <lb/>et excoqui commodiu&longs; <expan abbr="ualeãt">ualeant</expan> &longs;udore uaporeque per i&longs;tas ip&longs;as qua <lb/>&longs;i æ&longs;tuationes a&longs;pirante. </s> <s id="N402419">Figuli fictilibus &longs;uperilliniunt cretam al<lb/>bariam / qua fiat ut uitrum patinis equabilis&longs;ime allique&longs;cat incu<lb/>tim: Id etiam operi lateritio conferet. </s> <s id="N402424">Aduerti ex ueterum ædifi<lb/>ciis in lateribus mixtam e&longs;&longs;e partem non nullam harenæ <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> <lb/>rubræ: et rubricam et marmor immi&longs;cere a&longs;&longs;ueui&longs;&longs;e inuenio. </s> <s id="N40242F">Exper<lb/>ti &longs;umus eadem una ex terra reddi latere&longs; multo firmiores / &longs;i uelu<lb/>ti panes facturi ma&longs;&longs;am prius qua&longs;i fermentarimus: demum iterum <lb/>atque iterum &longs;ubactam reddiderimus / ut &longs;ic <expan abbr="admodũ">admodum</expan> cerea / et om<lb/>nibus etiam minutis calculis per purgati&longs;&longs;ima. </s> <s id="N40243E">Dure&longs;cunt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>coctura adeo ut multa flamma in &longs;iliceam duritiem uertantur. </s> <s id="N402447">Et <lb/>lateres &longs;eu fiat igne id dum coquuntur / &longs;eu forte fiat aere dum &longs;ic<lb/>ce&longs;cunt / quæ eadem res euenit panibus / cru&longs;tam adducunt <expan abbr="&longs;olidã">&longs;olidam</expan> <lb/>Iuuabit igitur tenues facere / quo plus ad&longs;it cru&longs;te / minus medul<lb/>læ. </s> <s id="N402458">Et in his experiri licet &longs;i ter&longs;i et perpoliti <expan abbr="a&longs;truantur / durabũt">a&longs;truantur / durabunt</expan> <lb/>ille &longs;i contra tempe&longs;tates quod cui uis lapidum æque eueniet / ut <lb/>ter&longs;i &longs;cabritie non exedantur: Atqui te&longs;tas quidem tergendas pu<lb/>tant aut nuper exemptas ex fornace ante <expan abbr="&quml;">quam</expan> commaduerint / aut &longs;i <pb xlink:href="004/01/060.jpg"/>madent <expan abbr="ante&qtilde;">antequam</expan> &longs;icce&longs;cant. </s> <s id="N402471">Nam &longs;emel madida atque rur&longs;us ex&longs;icca<lb/>ta dure&longs;cit te&longs;ta adeo ut ferri aciem delimet atque con&longs;umat. </s> <s id="N402476">Sed <lb/>nos commodius proxime ductam & adhuc urentem radimus. </s> <s id="N40247B">At <lb/>qui laterum tria apud ueteres fuerunt genera: Vnum longum &longs;ex <lb/>qui pede latum pedem: Alterum palmos quinque quoque uer&longs;us: ter<lb/>tium palmos non plus quatuor. </s> <s id="N402484">Videmus in ædificiis te&longs;tas præ<lb/>&longs;ertim ad arcus et nexuras pedes qua&longs;que uer&longs;us latas binos. </s> <s id="N40248B">His <lb/>non æquæ u&longs;os ueteres publicis atque priuatis operibus <expan abbr="recitãt">recitant</expan>: &longs;ed <lb/>maioribus publica / minoribus priuata &longs;truxi&longs;&longs;e ædificia. </s> <s id="N402496">De his <lb/>quoque annotaui cum alibi in ueterum monumentis: tum uia appia <lb/>alia atque alia extare maiorum & minorum laterum genera: quibus <lb/>uarie uterentur: ut non modo quicquid ad utilitatem / uerum <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>quicquid ad gratiam aptum et condecens uenerit in mentem: id <lb/>&longs;edulo uolui&longs;&longs;e perficere arbitror: Vt cætera omittam lateres ui <lb/>di longos digitos non plus &longs;ex / cra&longs;&longs;os unum / latos tris: Sed his <lb/>poti&longs;&longs;imum pauimenta &longs;picatim in&longs;ternebant. </s> <s id="N4024AB">Præcæteris mihi <lb/>probantur trianguli / quos faciebant hunc in modum: Laterem e<lb/>nim quaque uer&longs;us pedali amplitudinem ducebant cra&longs;&longs;um <expan abbr="digitũ">digitum</expan> <lb/>et &longs;emis hunc dum uirebat duabus lineis diametralibus ab <expan abbr="ãgulo">angulo</expan> <lb/>ad oppo&longs;itum angulum &longs;ignabant linea profunda / quæ u&longs;que dimi<lb/>diam lateris cra&longs;&longs;itudinem &longs;cinderet. </s> <s id="N4024C0">Hinc igitur quatuor habe<lb/>bantur trianguli æquales: Lateres has præ&longs;tabant commoditates: <lb/>Nam minus capiebant cretæ / coaptabantur in fornace / eximeban<lb/>tur / deferebantur in opus habilius: puta qui una manu quatuor ha<lb/>berentur: Hos faber leui ictu inter ab&longs;truendum alterum ab alte<lb/>ro diuidebat: Hi&longs;que per frontes parietum ordines inducebat late <lb/>re pedali extrin&longs;ecus ut pateret: Angulo uero intror&longs;us obiecto / <lb/>Ex quo impen&longs;a quidem minor / opus gratius / &longs;tructura firmior <lb/>reddebatur: Nam cum toto pariete nulli non integri ade&longs;&longs;e late <lb/>res apparerent: tum anguli densatim infarturis parietum illigati <lb/>opus firmi&longs;&longs;imum reddebant. </s> <s id="N4024D7">Ductos lateres ne illico in <expan abbr="fornac&etilde;">fornacem</expan> <lb/>imponas iubent / ni per&longs;icci &longs;int: et non ante biennium &longs;iccos red<lb/>di: & in umbra commodius &longs;iccari <expan abbr="&quml;">quam</expan> in &longs;ole a&longs;&longs;erunt: Sed de his <lb/>quoque hactenus / ni forte addas / quod annotauere terram ad huius <pb xlink:href="004/01/061.jpg"/>modi opera quæ pla&longs;tica <expan abbr="nũcupantur">nuncupantur</expan> probari inter egregias &longs;ami<lb/>am arretinam et mutinen&longs;em. </s> <s id="N4024F2">In Hi&longs;pania pergameam: In A&longs;ia <lb/>unum hic breuitatis gratia non prætermittam / quæque de lateribus <lb/>u&longs;que dicta &longs;unt. </s> <s id="N4024F9">Eadem in tegulis tectorum atque imbricibus: atque <lb/>tubulis: atque omni denique pla&longs;tico fictilique opere fore ob&longs;eruanda. <lb/></s> <s id="N4024FF">Diximus de lapide: Sequitur ut de calce dicendum &longs;it.</s> </p> <p id="N402502" type="main"> <s id="N402504">Calcem ex uario lapide Cato cen&longs;orius improbat: Et calcem quæ <lb/>fiat ex &longs;ilice ad omne opus damnat. </s> <s id="N402509">Tum et ad calcem efficien<lb/>dam uehementer e&longs;t in utilis lapis qui&longs;quis exhau&longs;tus / arridus / <lb/>putrens / in quo excoquendo ignis non inueniat quid ab&longs;ummat: <lb/>quales &longs;unt tofinei: et qui circa Romam agro fidenate atque albano <lb/>&longs;ubruffi atque pallentes &longs;unt. </s> <s id="N402518">Tertia enim parte &longs;ui ponderis <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;u<lb/>us fuerat lapis leuior &longs;it calx oportet ea / quam periti probent.</s> </p> <p id="N40251D" type="main"> <s id="N40251F">Quin et lapis nimium &longs;icco&longs;us et natura et natura madens / quod <lb/>&longs;ub igne uitre&longs;cat / haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaque</expan> e&longs;t ad calcem efficiendam utilis. <lb/></s> <s id="N402529">Viridis inquit Plinius / lapis igni uehementer re&longs;i&longs;tit. </s> <s id="N40252C">At nos de <lb/>porphirite lapide compertum habemus / non modo flammis non <lb/>excoqui / uerum et contigua quæque circumhereant &longs;axa <expan abbr="ĩtra">intra</expan> forna<lb/>cem reddere / ut ignibus ne quicquam &longs;atis excoquantur. </s> <s id="N402539">Atqui & <lb/>terrico&longs;am quoque lapidem / quod calcem impuram reddat / re&longs;pu<lb/>unt. </s> <s id="N402540">Sed calcem in primis laudant uetere&longs; architecti: quæ de lapi <lb/>de fiat præduro et admodum &longs;pi&longs;&longs;o & præ&longs;ertim albo: Hanc. n. <lb/>cum cæteris u&longs;ibus non incommodam: tum maxime te&longs;tudinibus <lb/>firmi&longs;&longs;imam ducunt: Secundo loco probant calcem eam: quæ &longs;it <lb/>ex lapide alioquin non leui et putri: &longs;ed fi&longs;tulo&longs;o: Hanc enim ad <lb/>opus tectorum e&longs;&longs;e omnium præcipuam & cæteri&longs; ductibiliorem <lb/>et reddere opera &longs;plendidiora cen&longs;ent. </s> <s id="N402554">Vidimus & in Gallia u&longs;us <lb/>architectos calce non <expan abbr="alia/&quml;">alia / quam</expan> quæ facta &longs;it ex collectitio <expan abbr="torrertiũ">torrertium</expan> <lb/>&longs;axo globo&longs;o / fu&longs;co / præduro & eiu&longs;modi ut po&longs;&longs;is putare <expan abbr="&longs;ilic&etilde;">&longs;ilicem</expan> <lb/>eam tamen in opere tum &longs;axo tum lateribus multa per tempora e<lb/>gregiam præ&longs;titi&longs;&longs;e firmitatem con&longs;tat. </s> <s id="N40256D">Inuenio apud Plinium e<lb/>am quæ fiat ex molari lapide calcem e&longs;&longs;e natura pingulentam: id <lb/>circo ad omnes u&longs;us percommodam. </s> <s id="N402574">Nos experto intelleximus <lb/>eum molarem lapidem qui guttatim &longs;ale a&longs;per&longs;us <expan abbr="&etilde;/cũ">est / cum</expan> rudior <pb xlink:href="004/01/062.jpg"/>ac perinde aridior &longs;it non &longs;uccedere Eum uero alterum &longs;alibus <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>mixtum / qui &longs;pi&longs;&longs;ior et limacum frangatur tenuiore e&longs;t puluere / <lb/>&longs;uccedere: Sed lapis uticunque &longs;it / ad calcem effo&longs;&longs;us utilior erit <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>collectitius: et ex umbro&longs;a humentique fodina exemptus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex aren<lb/>ti: et ex albo ductibilior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex fu&longs;co. </s> <s id="N402599">In Galliis apud marittimas <lb/>eduorum regiones calcem lapidis inopia exo&longs;tricis conchilii&longs;que ef<lb/>ficiunt: E&longs;t et calcis genus gip&longs;um: fit enim et ip&longs;um lapide excoc<lb/>to: tam & &longs;i Cypro et Thebis fodi gip&longs;um referunt &longs;umma tellu<lb/>re &longs;olibus concrematum. </s> <s id="N4025A4">Sed gip&longs;eus omnis lapis a calcis lapidi<lb/>bus differt / quod tenerrimus &longs;it / friabilis / præter unum / qui in &longs;y<lb/>ria foditur: Nam prædurus quidem e&longs;t. </s> <s id="N4025AB">Differunt <expan abbr="etiã">etiam</expan> quod gip<lb/>&longs;eus lapis horis non plus uiginti. </s> <s id="N4025B4">Qui uero lapis ad calcem e&longs;t / <lb/>horis non minus &longs;exaginta coquitur. </s> <s id="N4025B9">Gip&longs;i quatuor aduerti e&longs;&longs;e <lb/>per Italiam &longs;pecies: harum dua tralucidæ / duæ non tralucidæ. <lb/>Tralucidarum una glebis aluminis / &longs;eu potius alaba&longs;tro e&longs;t &longs;imi<lb/>lis: hanc &longs;quameolam <expan abbr="nũcupant / quod">nuncupant / quod</expan> tenui&longs;&longs;imis qua&longs;i &longs;quamis <lb/>coherentibus et paginatim compre&longs;&longs;is con&longs;tet: Altera &longs;quameo&longs;a <lb/>quoque e&longs;t: &longs;ed magis &longs;ali &longs;imilis fu&longs;co <expan abbr="&quml;">quam</expan> alumini. </s> <s id="N4025CF">Non tralucida<lb/>rum autem <expan abbr="&longs;p&etilde;s">&longs;pes</expan> ambæ cretam dens obden&longs;atam imitantur <lb/>Sed e&longs;t altera albicans et &longs;uppallens: altera pallori &longs;uffu&longs;um colo<lb/>rem habet ruffum. </s> <s id="N4025DC">Po&longs;tremæ prioribus den&longs;iores inter po&longs;tremas <lb/>&longs;ubruffa tenacior. </s> <s id="N4025E1">Inter priores quæ purior / ea candidiora & <expan abbr="&longs;pl&etilde;didiora">&longs;plen<lb/>didiora</expan> inde albariis operibus &longs;igilla et coronas præ&longs;tat. </s> <s id="N4025EA">Apud <lb/>Ariminum gip&longs;um inuenies &longs;olidum / ut dicas e&longs;&longs;e id marmor: <lb/>aut alaba&longs;trum: ex eo iu&longs;&longs;i tabulas &longs;erra dentata &longs;errari ad opus <lb/>cru&longs;tationum commodi&longs;&longs;imas. </s> <s id="N4025F5">Omne gip&longs;um ne quid <expan abbr="prætermittã/malleis">prætermit<lb/>tam / malleis</expan> ligneis affligi et conteri / u&longs;que <expan abbr="infarinã">infarinam</expan> <expan abbr="redda&ttilde;">reddatur</expan>: loco &longs;icci&longs;<lb/>&longs;imo accumulatum &longs;eruari / &longs;tatim produci / aqua celerrime infun<lb/>di confe&longs;tim ad opus adigi oportet: Calx contra: non enim tun<lb/>&longs;am uerum ex gleba infundi: et multo quidem ante commacera<lb/>ri oportet aqua exhuberante prius <expan abbr="&quml;">quam</expan> in opus præ&longs;ertim tectorum <lb/>immi&longs;ceas quo &longs;iqua forta&longs;&longs;is gleba parum fuerit ignibus excoc<lb/>ta maceratione diutina &longs;oluatur atque lique&longs;cat. </s> <s id="N402617">Nam cum recens <lb/>et non penitus proluta et commacerata &longs;ummitur / quod in ea &longs;it <pb xlink:href="004/01/063.jpg"/>latentes &longs;uberudi aliqui calculi / euenit ut hi quidem in dies putre<lb/>&longs;cant: et &longs;ubinde <expan abbr="emittãt">emittant</expan> pu&longs;tulas / quibus omnis expolitio <expan abbr="uitie&ttilde;">uitietur</expan>. <lb/></s> <s id="N40262D">Adde quod calce non uno &longs;imul ut ita loquar proluuio infundere <lb/>&longs;ed &longs;en&longs;im oportet madefacere alteris atque alteris / atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> alteris <lb/><expan abbr="a&longs;&ptilde;&longs;ionibus">a&longs;per&longs;ionibus </expan>/ quoad plane &longs;it ebria reddita. </s> <s id="N402638">De hinc loco humecto <lb/>et &longs;ub umbra pura &longs;ine ulla rerum <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan> mixtura / et nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/><expan abbr="&longs;ũmotenus">&longs;ummotenus</expan> leui operta harena <expan abbr="a&longs;&longs;eruãda">a&longs;&longs;eruanda</expan> e&longs;t / quoad temporis mo<lb/>ra liquidius fermentetur. </s> <s id="N402650">Et compertum quidem habent calcem <lb/>diuturna huiu&longs;modi fermentatione multum ad uirtutem augere. <lb/></s> <s id="N402656">Nos quidem ueteribus ac de&longs;tituti&longs;&longs;imis in &longs;criptis <expan abbr="relictã/">relictam /</expan> po&longs;t <lb/>annos uti ex multis coniecturis per&longs;picue <expan abbr="patebat / quing&etilde;tos">patebat / quingentos</expan> nuper <lb/>inuentam uidimus madidam et liquentem / et ut ita loquar matu<lb/>ram adeo ut mollitie mella o&longs;&longs;iumque medullas longe &longs;uperaret: <lb/>Atque ea quidem ad <expan abbr="qu&etilde;uis">quemuis</expan> u&longs;um non e&longs;t ut putes <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> po&longs;&longs;e <lb/>quippiam inueniri. </s> <s id="N402673">Duplum refert &longs;ic habita harenarum <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ <lb/>recenter extincta mi&longs;ceatur. </s> <s id="N40267C">In his igitur calx atque gip&longs;um no con<lb/>ueniunt / in cæteris <expan abbr="cõueniunt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N402685">Illico enim eximas ex fornace: ac <lb/>&longs;ub umbra et &longs;icco in loco habeas / mox infundas oportet: <expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;iue <lb/>fornace ip&longs;a / &longs;iue alibi ad auram ad lunam / ad &longs;olem ad&longs;eruetur: <lb/>præ&longs;ertim æ&longs;tate oci&longs;&longs;ime re&longs;oluetur in cinerem / et fiet inutilis. <lb/></s> <s id="N402693">Hactenus de his. </s> <s id="N402696">Fornacibus lapidem ne imponas monent ni con<lb/>fregeris / ita ut &longs;int fru&longs;ta glebis non minora / &longs;ino illud quod fa<lb/>cilius <expan abbr="coquan&ttilde;">coquantur</expan>. </s> <s id="N4026A1">Compertum quidem e&longs;t mediis in lapidibus præ<lb/>&longs;ertim globo&longs;is interdum ade&longs;&longs;e uacuas aliquas concauitates: qui<lb/>bus aer inclu&longs;us <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> afferat <expan abbr="detrim&etilde;ti">detrimenti</expan>: Nam &longs;uccen&longs;o forna<lb/>cibus igne fit ut i&longs;tic &longs;eu frigore intror&longs;us ab&longs;cedente aer per&longs;trin<lb/>gatur / &longs;eu in cale&longs;cente <expan abbr="demũ">demum</expan> lapide idem ip&longs;us aer in uaporem <lb/>exaugeatur / fit <expan abbr="in&qtilde;">inquisitus</expan> ut <expan abbr="cõtume&longs;cat">contume&longs;cat</expan> et quaque uer&longs;us perfracto carcere <lb/>quo cohercebatur <expan abbr="īmani">immani</expan> &longs;onitu acrique impetu <expan abbr="erumpat / totãque">erumpat / totamque</expan> for<lb/>nacis congeriem di&longs;turbet atque peruertat. </s> <s id="N4026CC">Et &longs;unt qui lapidibus <lb/>i&longs;tiu&longs;modi uiderunt media intus uigere animantia cum alia et di <lb/>uer&longs;a / tum uermes pilo&longs;o dor&longs;o et multi pedes / qui quidem forna<lb/>cibus &longs;oleant di&longs;pendium afferre. </s> <s id="N4026D5">Neque hic <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ubiungam digna <lb/><expan abbr="quædã">quædam</expan> memoratu d rebus i&longs;tiu&longs;modi / quæ no&longs;tra ætate ui&longs;a <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: <pb xlink:href="004/01/064.jpg"/>Non enim hæc &longs;cribimus &longs;olum fabris / uerum et &longs;tudio&longs;is etiam <lb/>rerum dignarum: Qua de re iuuat <expan abbr="ĩtermi&longs;cere">intermi&longs;cere</expan> <expan abbr="interdũ">interdum</expan> quæ dele<lb/>ctent: et ab re tamen atque in&longs;tituto aliena <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;int. </s> <s id="N4026F9">Martino quinto <lb/><expan abbr="põtifice">pontifice</expan> maximo / allatus extitit anguis reptus latio a fabris apud <lb/>fodinas uitam <expan abbr="duc&etilde;s">ducens</expan> in ua&longs;to quodam <expan abbr="lapide / circũ">lapide / circum</expan> omnibus <expan abbr="a&longs;piram&etilde;tis">a&longs;pi<lb/>ramentis</expan> ob&longs;tru&longs;is: Repertæ et aliquot ranæ / et item cancri / &longs;ed hi <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> mortui. </s> <s id="N402715">Tum et candidi&longs;&longs;imo marmore in medio per hæc <lb/>tempora frondes <expan abbr="arborũ">arborum</expan> repertas te&longs;tor. </s> <s id="N40271E">Vellinus mons / qui Bru<lb/>tios a mar&longs;is <expan abbr="diuidit / omuiũ">diuidit / omnium</expan> præcel&longs;us toto uertice calue&longs;cit lapi<lb/>de albo / et rediuiuo illic qua parte in brutios &longs;pectat / pa&longs;&longs;im uide<lb/>bis di&longs;fractos lapides refertos &longs;igillis <expan abbr="conchiliorũ">conchiliorum</expan> maritimorum: <lb/>non amplioribus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut ea &longs;ub uola manus capias. </s> <s id="N402737">Quid illud ? </s> <s id="N40273A">Ex <lb/>agro Veronen&longs;i in dies colliguntur &longs;axa cælo &longs;trata &longs;igno quinque <lb/>folio certis et comparibus lineis apti&longs;&longs;ime per&longs;cripta atque belli&longs;&longs;ime <lb/>imbricata naturæ arte admirabili et perfinita / ut imitari &longs;ubtilita<lb/>tem operis po&longs;&longs;it pror&longs;us <expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> nemo: Et quod magis mirere <lb/>nullum huiu&longs;modi inuenies lapidem ni&longs;i inuer&longs;um / impre&longs;&longs;umque <lb/>&longs;igni formam obtegentem: quo facile putes naturam non admira<lb/>tioni hominum / &longs;ed &longs;ibi effinxi&longs;&longs;e tantas delitias artificii &longs;ui.</s> </p> <p id="N40274F" type="main"> <s id="N402751">Ad rem redeo. </s> <s id="N402754">Non hic in&longs;i&longs;tam <expan abbr="refer&etilde;s">referens</expan> quo pacto foci <expan abbr="ue&longs;tibulũ">ue&longs;tibulum</expan> <lb/><expan abbr="præfurniũque">præfurniumque </expan> te&longs;tudinare / et <expan abbr="interior&etilde;">interiorem</expan> <expan abbr="igniũ">ignium</expan> &longs;edem coaptare opor<lb/>teat / ut extuans flamma re&longs;piret / ut &longs;uis qua&longs;i limitibus coherce<lb/>atur / ut in unum ad opus coquendi confluat tota ignium uis atque <lb/>con&longs;piret. </s> <s id="N402772">Neque pro&longs;equar quo pacto &longs;en&longs;im &longs;uccendere et ignem <lb/>non intermittere u&longs;que dum <expan abbr="flãma">flamma</expan> ad <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> u&longs;que <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> fumo<lb/>&longs;a exeat: et <expan abbr="&longs;ũmi">&longs;ummi</expan> intra fornacem lapides cande&longs;cant / et coctum la<lb/>pidem <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;&longs;e ni&longs;i cum <expan abbr="flãmis">flammis</expan> turgefacta quæ <expan abbr="circũhiarat">circunhiaret</expan> fornax <lb/>&longs;e&longs;e receperit atque per&longs;trinxerit. </s> <s id="N402799">Mirum in quo naturam &longs;pectes <lb/>elementi. </s> <s id="N40279E">Nam &longs;i calce cocta ignem &longs;ubdemeris / fiet calcaria &longs;en <lb/>&longs;im minus in imo calens / in &longs;ummo uero magis multo reddetur <lb/>ignita. </s> <s id="N4027A5">Nunc quoniam his operibus perficiendis <expan abbr="nõ">non</expan> calce <expan abbr="tantũ/">tantun /</expan> <lb/><expan abbr="uerũ">uerum</expan> et harena opus <expan abbr="&etilde;">est</expan>: de harena ip&longs;a nobis <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> e&longs;t.</s> </p> <p id="N4027BD" type="main"> <s id="N4027BF"><expan abbr="Harenarũ">Harenarum</expan> tria &longs;unt genera / Fo&longs;&longs;icea / Fluuiatilis / Marina. </s> <s id="N4027C5"><expan abbr="Omniũ">Om<lb/>nium</expan> optima fo&longs;&longs;icea. </s> <s id="N4027CD">Atque ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> multiplex e&longs;t / Nigra / Cana / <pb xlink:href="004/01/065.jpg"/>rubra et carbunculus et glareo&longs;a. </s> <s id="N4027D8">Siquis me roget quidnam e&longs;&longs;e <lb/>harenam &longs;tatuam: forta&longs;&longs;is dixero eam e&longs;&longs;e / qua maioribus <expan abbr="cõfractis">confra<lb/>ctis</expan> lapidibus minutulis con&longs;tet lapilli&longs;culis: Tamet&longs;i Vitruuio <lb/>placuit harenam / et præ&longs;ertim in ætruria / quam carbunculum di<lb/>cunt / genus e&longs;&longs;e quoddam terræ ignibus a rerum natura intra <expan abbr="mõtes">mon<lb/>tes</expan> inclu&longs;is peru&longs;tæ et redditæ / ut &longs;it iam terra non cocta &longs;olidior <lb/>et tofo ip&longs;o mollior. </s> <s id="N4027EF">Verum inter ha&longs;ce omnes harenas <expan abbr="praferũt">praeferunt</expan> <lb/>carbunculum. </s> <s id="N4027F8">Aduerti romæ publicis ædificiis u&longs;os no in po&longs;tre<lb/>mis rubra: Caua intra fo&longs;&longs;iceas ultima e&longs;t: Glareo&longs;a fundamentis <lb/>farciundis <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> e&longs;t: Sed inter primarias proximo loco <expan abbr="ãnumerant">annume<lb/>rant</expan> glaream <expan abbr="tenuior&etilde;">tenuiorem</expan> præ&longs;ertim quæ angularis et ab omni terræ <lb/><expan abbr="ĩmixtione">immixtione</expan> <expan abbr="īmunis">immunis</expan> &longs;it: uti e&longs;t quæ apud uilumbros abunde &longs;uppe <lb/>ditat: Subinde harenam probant / quæ ex fluento po&longs;t primam <expan abbr="&longs;upremã">&longs;u<lb/>premam</expan> cutem abrepta eximatur: Et inter fluuiatiles torrentium / <lb/>et inter ha&longs;ce utilior quæ intra <expan abbr="mõtes">montes</expan> pronioribus profluuiis &longs;ub <lb/>&longs;titit. </s> <s id="N402825">Extremo uenit loco harena quæ ex mari excepta &longs;it: et <expan abbr="īter">inter</expan> <lb/>maritimas nigrantem ac uitro&longs;am non omnino uituperant. </s> <s id="N40282E">Apud <lb/>Picentes agro &longs;alernitano harenam ex mari &longs;umptam fo&longs;&longs;iceæ <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/><expan abbr="po&longs;tponũt">po&longs;tponunt</expan>: Sed eius regionis non omni ex littore de&longs;umptam pro<lb/>bant: Nam <expan abbr="cõpertum">compertum</expan> quidem habent littoribus / quæ ad hau&longs;tros <lb/><expan abbr="excipi&etilde;dos">excipiendos</expan> pateant / harenam e&longs;&longs;e <expan abbr="omniũ">omnium</expan> deterrimam: Quæ uero <lb/>ad lybicum <expan abbr="&longs;pect&etilde;t">&longs;pectent</expan> littora / ea quidem harenam ferre minime po&longs;<lb/>&longs;imam. </s> <s id="N402855">At inter maritimas harenas e&longs;&longs;e <expan abbr="cõmodiorem">commodiorem</expan> <expan abbr="cõ&longs;tat / quæ">con&longs;tat / quæ</expan> <lb/>ad rupes &longs;ub&longs;ideat: granoue cra&longs;&longs;iore &longs;it. </s> <s id="N402862">Atqui <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> harene qui<lb/>dem cur <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="differãt">differant</expan> inter &longs;e: <expan abbr="Nãque">Namque</expan> marina inhare&longs;cit difficile et <lb/>&longs;al&longs;ugine di&longs;&longs;olubilis made&longs;cit <expan abbr="cõtinuo">continuo</expan> atque &longs;ubfluit: Inde igitur <lb/>onera ægre et <expan abbr="nun&quml;">numquam</expan> fidi&longs;&longs;ime &longs;u&longs;tinet. </s> <s id="N402883">Fluuiatilis quoque humecti<lb/>or e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> fo&longs;&longs;icea: eaque de re ductibilior et tectoriis habilior. </s> <s id="N40288C">Fo&longs;&longs;i<lb/>cea propter <expan abbr="pinguedin&etilde;">pinguedinem</expan> tenacior: &longs;ed facit rimas: ea de re (cum) <lb/>rationibus <expan abbr="adigunt / nõ">adigunt / non</expan> ad tectoria. </s> <s id="N40289B">Sed erit harena optima &longs;uo in <lb/>genere quæque fricata et per&longs;tricta manibus &longs;tridorem faciat: et quæ <lb/>in candidam ue&longs;tem excepta non coinquinabit: neque terram &longs;ub&longs;i <lb/><expan abbr="dent&etilde;">dentem</expan> relinquet. </s> <s id="N4028A7">Contra erit harena <expan abbr="nõ">non</expan> bona: quæ per &longs;e lenis et <expan abbr="nequic&quml;">ne<lb/>quicquam</expan> a&longs;pera: et colore odoreque luteam <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="imite&ttilde;">imitetur</expan>: quæue intra <pb xlink:href="004/01/066.jpg"/><expan abbr="aquã">aquam</expan> exagitata / aquam reddet <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> turbulentam et limo&longs;am: <lb/>quæue in area relicta ilico herbe&longs;cet: eritque <expan abbr="nõ">non</expan> bona / que dudum <lb/>conuecta diu extiterit &longs;ub aere ad &longs;olem et lunam et pruinas: nam <lb/>terrico&longs;a efficitur et putris: et perinde cum ad producenda arbu<lb/>&longs;cula et caprificos parata: tum ad continendam &longs;tructuram infir<lb/>mi&longs;&longs;ima.</s> </p> <p id="N4028D4" type="main"> <s id="N4028D6">Diximus de materia / lapide / calce / et harena: quæ a maioribus pro<lb/>barentur. </s> <s id="N4028DB">Sed locis <expan abbr="nõ">non</expan> omnibus dabitur / ut ea pro in&longs;tituto rebus <lb/>agendis <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> et parabilia <expan abbr="ĩueniamus">inueniamus</expan>. </s> <s id="N4028EC">A&longs;iam aiebat Cicero pro<lb/>pter copiam marmoris / &longs;emper ædificiorum et &longs;ignorum gloria <lb/>florui&longs;&longs;e: At marmora locis omnibus <expan abbr="nõ">non</expan> inuenies: alibi aut nullus <lb/>e&longs;t lapis: aut &longs;i e&longs;t / is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ad omnem u&longs;um e&longs;t habilis. </s> <s id="N402901">Tota <lb/>italia ab ea parte quæ ad meridiem uergit / fo&longs;&longs;iceam reperiri hare<lb/>nam te&longs;tantur: ab apennino citra non reperiri. </s> <s id="N402908">Babylones inquit <lb/>Plinius bitumine: Carthaginen&longs;es luto utuntur. </s> <s id="N40290D">Alibi omnino la<lb/>pidis inopia cratibus et argilla <expan abbr="ædificãt">ædificant</expan>. </s> <s id="N402916">Budinos refert Herodo<lb/>tus cum priuatas / tum etiam publicas ædes non re alia ædificare <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> ligno: ut etiam urbis moenia atque ip&longs;a deorum &longs;imulacra &longs;int <lb/>apud eos lignea. </s> <s id="N402922">Neuros ligno penitus carere ait Mella: ut ligno<lb/>rum loco &longs;uccedere cogantur o&longs;&longs;a. </s> <s id="N402927">Aegypto iumentorum &longs;ege&longs;ti<lb/>onibus focum fouent. </s> <s id="N40292C">Hine e&longs;t ut alii alia &longs;ibi habere pro nece&longs;&longs;i<lb/>tate et rerum oportunitate diuer&longs;oria cogantur. </s> <s id="N402931">Apud ægyptios <lb/>&longs;unt qui uel regias domos harundinibus: apud Indos qui <expan abbr="cætarũ">cætarum</expan> <lb/>co&longs;tis &longs;ibi <expan abbr="ædific&etilde;t">ædificent</expan>. </s> <s id="N402940">Apud Dedaliam in Sardis &longs;uffo&longs;&longs;a tellure ha<lb/>bitare &longs;cribit Diodorus. </s> <s id="N402945">Carris Arabiæ oppido muros domo&longs;que <lb/>ma&longs;&longs;is efficiunt &longs;alis. </s> <s id="N40294A">Sed de his alias. </s> <s id="N40294D">Itaque ut diximus <expan abbr="nõ">non</expan> omni <lb/>loco eadem lapidis harenæque et huiu&longs;modi e&longs;t copia: Sed diuer&longs;is <lb/>diuer&longs;a et naturæ et <expan abbr="rerũ">rerum</expan> exi&longs;tit ratio atque modus: Iccirco his uti <lb/>oportet quæ &longs;uppeditant: et in his ip&longs;is adhibenda e&longs;t cautio: pri<lb/>mo ut habiliores et <expan abbr="cõmodiores/&longs;electos">commodiores / &longs;electos</expan> parato&longs;que habeamus: pro<lb/>xime ut ædificando aptioribus utamur / &longs;uis quibu&longs;que locis <expan abbr="cũcta">cuncta</expan> <lb/>recte di&longs;partiendo.</s> </p> <p id="N40296C" type="main"> <s id="N40296E"><expan abbr="Sequi&ttilde;">Sequitur</expan> ut paratis rebus / que <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus / materia / lapide / calce/">recen&longs;uimus / materia / lapide / calce /</expan> <lb/>harena: <expan abbr="nũc">nunc</expan> de <expan abbr="cõ&longs;truendi">con&longs;truendi</expan> ædificii ratione et modo <expan abbr="trã&longs;igamus">tran&longs;igamus</expan>. <pb xlink:href="004/01/067.jpg"/>Nam ferrum quidem æs atque <expan abbr="plũbum">plumbum</expan> et uitrum er reliqua i&longs;tiu&longs;<lb/>modi ut pares nihilo plus opus e&longs;t indu&longs;tria, <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut coemis atque in <lb/>unum cogas / quoad in opere perficiundo non de&longs;int: tam et&longs;i de his <lb/><expan abbr="&longs;elig&etilde;dis">&longs;eligendis</expan> et <expan abbr="di&longs;tribu&etilde;dis">di&longs;tribuendis</expan> dicemus &longs;uo loco / quæ ad operis <expan abbr="ornam&etilde;torũque">ornamen<lb/>torumque</expan> rationem ab&longs;oluendam <expan abbr="cõueniant">conueniant</expan>: Atque nos qua&longs;i opus fac<lb/>turi &longs;imus et manu ædificaturi ab ip&longs;is <expan abbr="fundam&etilde;tis">fundamentis</expan> rem ordiri ag<lb/>grediemur: Sed hic prius e&longs;t ut iterum admoneam / pen&longs;anda e&longs;&longs;e <lb/>tempora cum publica / tum et priuata no&longs;tra <expan abbr="no&longs;trorũque">no&longs;trorumque</expan> eiu&longs;modi<lb/>&longs;int: ne quid aggrediamur: in quo perturbatis rebus aut inuidiam <lb/>captes &longs;i per&longs;eueres <expan abbr="ædificãdo">ædificando</expan>: aut di&longs;pendium &longs;i de&longs;eras. </s> <s id="N4029C2">Adde quod <lb/>et naturæ tempora inprimis erunt <expan abbr="ob&longs;eruãda">ob&longs;eruanda</expan>: Nam uidere quidem <lb/>licet / uti ea quæ per hyemem ædificantur / locis præ&longs;ertim frigidis <lb/>gelent: Ea uero quæ per æ&longs;tatem / locis præ&longs;ertim æ&longs;tuo&longs;is are<expan abbr="&longs;cãt /">&longs;cant /</expan> <lb/>prius <expan abbr="&quml;">quam</expan> cohereant. </s> <s id="N4029DA">Hinc igitur admonebat Frontinus architectus <lb/>e&longs;&longs;e ad opus exequendum apta <expan abbr="accõmodataque">accommodataque</expan> tempora: quæ &longs;unt <lb/>a chalendis aprilis / ad <expan abbr="chal&etilde;das">chalendas</expan> u&longs;que <expan abbr="nou&etilde;bris / intermi&longs;&longs;o">nouembris / intermi&longs;&longs;o</expan> æ&longs;tatis <lb/>feruore. </s> <s id="N4029EF">Sed pro locorum uarietate et coelo opus <expan abbr="maturandũ">maturandum</expan> aut <lb/><expan abbr="producendũ">producendum</expan> &longs;tatuo. </s> <s id="N4029FB">Itaque &longs;i cum his <expan abbr="cũque">cumque</expan> cæteris rebus quæ &longs;upra <lb/>recen&longs;uimus / bene tibi conueniet: erit demum area futuri operis <lb/><expan abbr="de&longs;crib&etilde;da/&longs;ignatis">de&longs;cribenda / &longs;ignatis</expan> in &longs;olo &longs;paciis &longs;ua et linearum et angulorum <lb/>dimen&longs;ione.</s> </p> <p id="N402A0B" type="main"> <s id="N402A0D">At &longs;unt qui <expan abbr="admon&etilde;t">admonent</expan> bonis initiis inchoandam e&longs;&longs;e <expan abbr="ædification&etilde;">ædificationem</expan>: <lb/><expan abbr="&ptail;maximi">permaximi</expan> quidem intere&longs;&longs;e quo quidque temporis momento in <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <lb/>præ&longs;entium numero <expan abbr="c&etilde;">causae</expan> occeperit. </s> <s id="N402A26">Lucius Tarutius urbis Romæ<lb/><expan abbr="natal&etilde;">natalem</expan> diem adinueni&longs;&longs;e fortunæ &longs;ucce&longs;&longs;ibus <expan abbr="ãnotatis">annotatis</expan> <expan abbr="prædica&ttilde;">prædicatur</expan>: <lb/><expan abbr="Tantãque">Tantanque</expan> habere uim ad res futuras ip&longs;um hoc initii <expan abbr="momentũ">momentum</expan> pu<lb/>tarunt &longs;apienti&longs;&longs;imi ueteres: ut fui&longs;&longs;e Iulius firmicus maternus re<lb/>ferat / qui <expan abbr="mũdi">mundi</expan> <expan abbr="geniturã">genituram</expan> ex rerum euentibus <expan abbr="cõpertam">compertam</expan> fecerint: <lb/>ac de ea re accurati&longs;&longs;ime &longs;crip&longs;erint. </s> <s id="N402A51"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> E&longs;culapius Annubius <lb/>que: et i&longs;tos &longs;ecuti Peto&longs;iris et Necep&longs;o &longs;ic fui&longs;&longs;e hanc affirmant: <lb/>&longs;urgente ab orizonte Cancro et luna ex dimidio / &longs;ole in leone / &longs;a<lb/>turno in capricorno / ioue in &longs;agittario / marte in <expan abbr="&longs;corpiõe / uencre">&longs;corpione / uenere</expan> <lb/>in libra / mercurio in uirgine. </s> <s id="N402A63">Et profecto <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> &longs;i recta interpre<lb/>tamur <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> pleri&longs;que <expan abbr="ī">in</expan> rebus po&longs;&longs;unt. </s> <s id="N402A74">Nam et quod illud <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <pb xlink:href="004/01/068.jpg"/>die brumali pulegium <expan abbr="aridũ">aridum</expan> flore&longs;cere / inflatas ue&longs;icas di&longs;rumpi <lb/><expan abbr="&longs;alictorũ">&longs;alictorum</expan> folia: <expan abbr="Malorũ">Malorum</expan> grana uerti ac <expan abbr="circũagi / murũque">circumagi / murumque</expan> iocu&longs;cu<lb/>lis fibras numero in dies ad lunæ numerum <expan abbr="cõgruere">congruere</expan> atque æquari. <lb/></s> <s id="N402A97">Ego uero et&longs;i i&longs;tius di&longs;ciplinæ profe&longs;&longs;oribus et <expan abbr="t&etilde;porum">temporum</expan> ob&longs;eruato<lb/>ribus non <expan abbr="tantũ">tantum</expan> tribuam / ut eos <expan abbr="exi&longs;tim&etilde;">exi&longs;timem</expan> &longs;uis po&longs;&longs;e artibus <expan abbr="certã">certam</expan> <lb/>præ&longs;tare <expan abbr="fortunã">fortunam</expan> <expan abbr="rebusinõ">rebus / non</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> e&longs;t ut <expan abbr="a&longs;pernãdos">a&longs;pernandos</expan> ducam <expan abbr="&longs;iquãdo">&longs;iquando</expan> <lb/><expan abbr="di&longs;put&etilde;t">di&longs;putent</expan> præ&longs;cripta i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> <expan abbr="mon&etilde;te">monente</expan> coelo <expan abbr="utrãque">utramque</expan> in par<lb/>tem po&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan>. </s> <s id="N402AD9">Sed uti ea &longs;e&longs;e <expan abbr="h&etilde;at">habeat</expan> res / &longs;erua&longs;&longs;e quæ admo<lb/>nent: aut <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <expan abbr="proderũt">proderunt</expan> &longs;i uera &longs;unt: aut <expan abbr="minimũ">minimum</expan> nocebunt &longs;i <lb/><expan abbr="erũt">erunt</expan> fal&longs;a. </s> <s id="N402AF3"><expan abbr="Adder&etilde;">Adderem</expan> hic aliqua ridenda / quæ ueteres probauere in<lb/>choandis rebus: &longs;ed nolim <expan abbr="interpreten&ttilde;">interpretentur</expan> &longs;ecus atque res ferat: Et pro<lb/>fecto ridiculi: qui bono item omine <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteras res: tum et <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> <lb/>areæ <expan abbr="præ&longs;cription&etilde;">præ&longs;criptionem</expan> inire iu&longs;&longs;erint. </s> <s id="N402B0F">Veteres his <expan abbr="&longs;up&longs;titõibus">&longs;uper&longs;titionibus</expan> adeo <lb/><expan abbr="uacabãt">uacabant</expan>: ut e&longs;&longs;e <expan abbr="primũ">primum</expan> militem in delectu <expan abbr="cõ&longs;cribendo">con&longs;cribendo</expan> <expan abbr="curar&etilde;t">curarent</expan>: ne <lb/>ei e&longs;&longs;et <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> ulla ex parte <expan abbr="infau&longs;tũ">infau&longs;tum</expan>: tum et <expan abbr="lu&longs;trãda">lu&longs;tranda</expan> colonia atque <lb/>exercitu bonis nominibus <expan abbr="eligebãt / qui">eligebant / qui</expan> ho&longs;tias ducerent: et locan <lb/>dis uectigalibus cen&longs;ores <expan abbr="Lucrinũ">Lucrinum</expan> lacum ob nominis felicitatem <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <expan abbr="primũ">primum</expan> in&longs;tituere: Tum et malo <expan abbr="noĩs">nominis</expan> nomine permoti quæ <lb/>prius <expan abbr="epidãnum">epidannum</expan> <expan abbr="uocaba&ttilde;">uocabatur</expan>: ne <expan abbr="indãnum">indannum</expan> eo <expan abbr="nauigãtes">nauigantes</expan> ire <expan abbr="diceren&ttilde;">dicerentur</expan>: <lb/><expan abbr="Dyrrachiũ">Dyrrachium</expan> appellari uoluere. </s> <s id="N402B6A">Eadem <expan abbr="rõne">ronne</expan> et Beneuentum / quod <lb/>prius Maloeton <expan abbr="dicere&ttilde;">diceretur</expan> <expan abbr="nũcupauere">nuncupauere</expan>. </s> <s id="N402B7B">Rideo hic: nam bona etiam <lb/>uerba et <expan abbr="precãtia">precantia</expan> adiungi placet. </s> <s id="N402B84">Et &longs;unt qui <expan abbr="affirm&etilde;t">affirment</expan> hominum <lb/>uerba tanti <expan abbr="c&etilde;/ut">causae / ut</expan> uel a feris muti&longs;que rebus <expan abbr="audian&ttilde;">audiantur</expan>. </s> <s id="N402B95">Sino illud Ca<lb/>tonis uerbis la&longs;&longs;atas boues in&longs;taurari. </s> <s id="N402B9A">Solere <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> homines aiunt <lb/><expan abbr="ĩpetrare">impetrare</expan> a &longs;olo patrio uerbis et precibus / ut in&longs;uetas et alienas alat <lb/>arbores: ip&longs;a&longs;que arbores exorari po&longs;&longs;e ut <expan abbr="trã&longs;migrent / et">tran&longs;migrent / et</expan> in alieno <lb/>accre&longs;cant. </s> <s id="N402BAE">Iam mihi po&longs;tea <expan abbr="&quml;">quam</expan> inepti <expan abbr="c&etilde;">causae</expan> <expan abbr="coepimus / aliorũ">coepimus / aliorum</expan> ineptias <lb/><expan abbr="rec&etilde;&longs;endo">recen&longs;endo</expan> illud ridiculi gratia non omittam / quod aiunt adeo au<lb/>diri <expan abbr="hominũ">hominum</expan> genus / ut rapam <expan abbr="affirm&etilde;t">affirment</expan> ampliorem cre&longs;cere: &longs;i <expan abbr="dũ">dum</expan> <lb/>&longs;eratur ob&longs;ecretur / ut &longs;ibi et familiæ et uicinis benigne conferat. <lb/></s> <s id="N402BD3">Quæ quidem res &longs;i ita &longs;unt: <expan abbr="nõ">non</expan> intelligo cur ocimum herbam pu<lb/>tent / quo magis cum maledictis et probris &longs;atum &longs;it / eo fructus <lb/>lætiores afferre. </s> <s id="N402BDE">Sed mi&longs;&longs;a hæc faciamus. </s> <s id="N402BE1">Cæterum præ&longs;tare qui<lb/>dem arbitror / &longs;i omni <expan abbr="opinionũ">opinionum</expan> incerta <expan abbr="&longs;uper&longs;titiõe">&longs;uper&longs;titione</expan> de&longs;pecta / rem <pb xlink:href="004/01/069.jpg"/>ip&longs;am &longs;ancte et religio&longs;e aggrediemur. </s> <s id="N402BF2">Ab Ioue principium mu<lb/>&longs;æ: iouis omnia plena: Ergo purificato animo: et &longs;ancte pieque ado<lb/>rato &longs;acrificio / inchoari tantam rem perplacebit: his maxime ha<lb/>bitis precibus ad &longs;uperos / quibus <expan abbr="po&longs;ca&ttilde;/">po&longs;catur /</expan> ut opem <expan abbr="auxiliũque">auxiliumque</expan> præ<lb/>beant operi / et faueant cæptis / quoad fau&longs;te/ feliciter / pro&longs;pereque <lb/>eueniat res: &longs;itque longa cum &longs;ua <expan abbr="&longs;uorũque">&longs;uorumque</expan> ho&longs;pitumque &longs;alute et &longs;alu<lb/>britate: cum rerum firmitate: animi æquabilitate: fortunarum in <lb/>cremento / et indu&longs;triæ fructu / et gloriæ propagatione: <expan abbr="bonorũqueomniũ">bonorumque <lb/>omnium</expan> perhennitate / atque po&longs;teritate. </s> <s id="N402C18">De his hactenus.</s> </p> <p id="N402C1B" type="head"> <s id="N402C1D">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE <lb/>OPERE LIBER TERTIVS INCIPIT.</s> </p> <p id="N402C22" type="main"> <s id="N402C24">oMNIS ASTRVENDI OPERIS RA<lb/>tio / hac una in re uer&longs;atur atque con&longs;umitur: ut <lb/>pluribus <expan abbr="ordīc">ordine</expan> <expan abbr="cõge&longs;tis">conge&longs;tis</expan> et arte <expan abbr="cõpactis">compactis</expan> rebus: <lb/>&longs;eu &longs;int illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quadrati lapides: &longs;eu cemen<lb/>ta: &longs;eu materia: &longs;eu quod aliud uis &longs;olida ex eis / <lb/>et quoad eius fieri po&longs;&longs;it <expan abbr="ītegra">integra</expan> unitaque <expan abbr="cõ&longs;tructio">con&longs;tru<lb/>ctio</expan> <expan abbr="pduca&ttilde;">producatur</expan>. </s> <s id="N402C4F">Integra counitaque ea <expan abbr="dicen&ttilde;">dicentur</expan>, quo <lb/>rum partes a partibus neque re&longs;ectæ / neque di&longs;iunctæ / neque non &longs;uis <lb/>in&longs;itæ locis &longs;int: Sed toto linearum tractu cohereant atque con&longs;e<lb/>quantur. </s> <s id="N402C5C">In &longs;tructura igitur con&longs;idera&longs;&longs;e oportet / quænam in ea <lb/>primariæ &longs;int partes: et quæ <expan abbr="partiũ">partium</expan> lineæ atque ordines. </s> <s id="N402C65">Structuræ <lb/>perficiundæ partes minime ob&longs;curæ &longs;unt. </s> <s id="N402C6A"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> <expan abbr="&longs;ũmum / infimũ/">&longs;ummum / infimum /</expan> <lb/>dextrum / &longs;ini&longs;trum / proximum / di&longs;tans: et quæ inter has extre<lb/>mitates intercurrant media / ex &longs;e patent: Sed quid cuique in&longs;it: cur <lb/>inter &longs;e differant: non <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="intelligũt">intelligunt</expan>. </s> <s id="N402C82">Neque enim <expan abbr="&etilde;">est</expan> opus tollere ut <lb/>putant imperiti / lapidem lapidi: et cementa cementis &longs;upera&longs;tru<lb/>ere: Sed diuer&longs;æ cum &longs;int partes: longe diuer&longs;is indigent rebus <lb/>et indu&longs;tria: Aliud enim fundamentis: aliud procinctui et coro<lb/>nis: Aliud angulis et apertionum labris: Aliud extremis cuti <lb/>bus: Aliud intimis parietum in farctionibus et cra&longs;&longs;ationibus de<lb/>betur. </s> <s id="N402C99">Quod autem cuique debeatur / no&longs;trum erit pro&longs;equi, <pb xlink:href="004/01/070.jpg"/>In his <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> ab&longs;oluendis ab ip&longs;is <expan abbr="fundam&etilde;tis">fundamentis</expan> incipiemus: eos ut di<lb/>ximus imitati: qui manu &longs;int opus effecturi.</s> </p> <p id="N402CAA" type="main"> <s id="N402CAC"><expan abbr="Fundamentũ/ni">Fundamentum / ni</expan> fallimur / &longs;tructuræ pars <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t: &longs;ed locus uideli<lb/>cet ac &longs;edes: <expan abbr="ĩ">in</expan> qua &longs;tructura ip&longs;a <expan abbr="toll&etilde;da">tollenda</expan> <expan abbr="&longs;tatu&etilde;daque">&longs;tatuendaque</expan> &longs;it. </s> <s id="N402CC4">Nam &longs;i da<lb/>bitur area penitus &longs;olida atque <expan abbr="oĩo">omnino</expan> <expan abbr="con&longs;tãs">con&longs;tans</expan> lapidea forta&longs;&longs;is: quales <lb/>apud Veios <expan abbr="nõnullas">nonnullas</expan> <expan abbr="ĩuenias">inuenias</expan>: <expan abbr="quænã">quænam</expan> tibi illic erunt fundamenta <lb/><expan abbr="iaciũda">iaciunda</expan> potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut <expan abbr="&longs;tructurã">&longs;tructuram</expan> ip&longs;am attollas. </s> <s id="N402CEC">Apud Senas <expan abbr="ui&longs;un&ttilde;">ui&longs;untur</expan> <lb/>maximæ <expan abbr="turriũ">turrium</expan> moles / ip&longs;o primo et nudo in &longs;olo po&longs;itæ: E&longs;t <expan abbr="enĩ">enim</expan> <lb/>mons &longs;olidus &longs;ub&longs;tratus tofo. </s> <s id="N402CFF">Fundatione <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> hoc e&longs;t itione <expan abbr="ĩ">in</expan> fun<lb/>dum atque fossura erit opus ubi <expan abbr="firmũ">firmum</expan> &longs;tabileque solum pro&longs;ci&longs;&longs;a de <lb/>mi&longs;&longs;aque fouea <expan abbr="quærendũ">quærendum</expan> &longs;it: quod ip&longs;um fieri ferme pleri&longs;que <expan abbr="oībus">omnibus</expan> <lb/>in locis <expan abbr="cõuenit">conuenit </expan>: de quibus po&longs;tea. </s> <s id="N402D20"><expan abbr="Cõmodum">Commodum</expan> <expan abbr="futurũ">futurum</expan> &longs;olum <expan abbr="ĩditio">inditio</expan> <lb/>erunt hæc / &longs;i mille aderunt herbæ / quæ humectis in locis <expan abbr="&longs;oleãt">&longs;oleant</expan>: <lb/>&longs;i arborem aut <expan abbr="nullã">nullam</expan> ferat: aut eam <expan abbr="tantũ">tantum</expan>: quæ ni&longs;i in præduro et <lb/>den&longs;i&longs;&longs;imo oriatur: Si <expan abbr="circũ">circum</expan> multo <expan abbr="erũt">erunt</expan> <expan abbr="oĩa">omnia</expan> &longs;icci&longs;&longs;ima et penitus <lb/>arentia: Si lapido&longs;a lapide <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="minuto / nõ">minuto / non</expan> globeo: &longs;ed angulari &longs;o<lb/>lido præ&longs;ertim &longs;iliceo: Si &longs;ub &longs;e neque &longs;caturient fontes / neque <expan abbr="fluentũ">fluen<lb/>tum</expan> peruader: Fluenti. </s> <s id="N402D5D">n. </s> <s id="N402D60">natura e&longs;t / ut aut rapiat &longs;empiterne quoad <lb/>motu ualeat / aut importet: Ea re fit ut plana / quæ propter fluuius <lb/>excurrit / &longs;oli <expan abbr="firmitat&etilde;">firmitatem</expan> <expan abbr="præ&longs;t&etilde;t">præ&longs;tent</expan> non <expan abbr="prius/&qtilde;">prius / quae</expan> ubi &longs;ub <expan abbr="alueũ">alueum</expan> de&longs;cen <lb/>deris. </s> <s id="N402D79">Tu <expan abbr="prius&qtilde;">priusquam</expan> <expan abbr="quic&quml;">quicquam</expan> fodere incipias angulos <expan abbr="arearũ">arearum</expan> et omnes <lb/>laterum lineas diligenti&longs;&longs;ime <expan abbr="iterũ">iterum</expan> atque iterum <expan abbr="ãnota&longs;&longs;e">annota&longs;&longs;e</expan> oportet: <lb/>quales futuri &longs;int et quo &longs;tatuantur loco: His angulis ponendis <lb/>norma opus e&longs;t <expan abbr="nõ">non</expan> pu&longs;illa / &longs;ed prægrandi: quo <expan abbr="directionũ">directionum</expan> lineæ <lb/>certiores <expan abbr="cõ&longs;equan&ttilde;">con&longs;equantur</expan>: Normam ueteres <expan abbr="cõficiebant">conficiebant</expan> tribus rectis re <lb/>gulis in <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="triangulũ">triangulum</expan> coniunctis: <expan abbr="quarũ">quarum</expan> erat una cubitos tris: al<lb/>tera quatuor: tertia cubitos erat quinque. </s> <s id="N402DB8">Atqui hos <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> angulos <lb/>ponere imperiti / ni&longs;i rebus omnibus quæ aream <expan abbr="occup&etilde;t / amotis">occupent / amotis</expan>: <lb/>et &longs;olo prius reddito uacuo et penitu&longs; complanato ne&longs;ciunt: Eaque <lb/>de re / quod in ho&longs;tium agro moderantiu&longs; facerent / repente rap<lb/>ti&longs; malleoli&longs; / fabro&longs; ua&longs;tatore&longs; ad <expan abbr="diru&etilde;da">diruenda</expan> et delenda omnia im<lb/>mittunt: Quorum e&longs;t error ca&longs;tigandu&longs;: Nam multa et fortu<lb/>næ iniuria / et temporum aduer&longs;ita&longs; / et rerum ca&longs;u&longs; atque ne<lb/>ce&longs;&longs;itas po&longs;&longs;unt afferre: Quæ moneant uetentque ne quid cæp<pb xlink:href="004/01/071.jpg"/>ta pro&longs;equare: Et interea dedecet profecto non parcere ueterum <lb/>laboribus / et con&longs;ulere ciuium <expan abbr="cõmodis / his">commodis / his</expan> quæ a&longs;&longs;uctis <expan abbr="maiorũ">maiorum</expan> <lb/>&longs;uorum laribus capiant: quando et perdere et pro&longs;ternere et fundi<lb/>tus conuellere quæque ubique &longs;unt / ex arbitrio &longs;emper relictum &longs;it. <lb/></s> <s id="N402DE8">Itaque pri&longs;tina uelim &longs;erues integra quoad noua illis <expan abbr="nõ">non</expan> demollitis <lb/>attolli nequeant.</s> </p> <p id="N402DF1" type="main"> <s id="N402DF3"><expan abbr="Fundam&etilde;tis">Fundamentis</expan> de&longs;cribendis memini&longs;&longs;e oportet prima <expan abbr="parietũ">parietum</expan> exor<lb/>dia et &longs;occos / quos etiam <expan abbr="fundam&etilde;ta">fundamenta</expan> <expan abbr="nũcupant/">nuncupant /</expan> habenda e&longs;&longs;e quo<lb/>ta parte &longs;ui ampliora / <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it futurus paries: eorum imitatione qui <lb/>alpibus ætrurie per niues ambulant: Nam hi quidem pedibus adi<lb/>gunt cribros funiculis in eum ip&longs;um u&longs;um contextis: quorum am<lb/>plitudine ue&longs;tigia minus <expan abbr="ĩmergantur">immergantur</expan>. </s> <s id="N402E13">Anguli ip&longs;i quo pacto an<lb/>notentur / e&longs;&longs;et non facile examu&longs;&longs;im pro&longs;equi uerbis &longs;olis. </s> <s id="N402E18">quod <lb/>&longs;it eorum <expan abbr="captãdorum">captandorum</expan> ratio ex mathematicis ducta: et linearum <lb/>exemplo indigeat: res ab in&longs;tituto aliena: de qua alibi in <expan abbr="cõmentariis">commenta<lb/>riis</expan> rerum <expan abbr="mathematicarũ">mathematicarum</expan> tran&longs;egimus. </s> <s id="N402E2D">Tentabo tamen atque eni<lb/>tar <expan abbr="quãtum">quantum</expan> hic conferat ita loqui: ut qui ingenio ualeas / facile in<lb/>telligas multa / unde totam rem po&longs;tea ex te <expan abbr="cõ&longs;equaris">con&longs;equaris</expan>. </s> <s id="N402E3C">Ob&longs;curio<lb/>ra forta&longs;&longs;is quæ <expan abbr="uidebũtur/&longs;i">uidebuntur / &longs;i</expan> libebit ad <expan abbr="ungu&etilde;">unguem</expan> tenere ex <expan abbr="cõmentariis">commenta<lb/>riis</expan> ip&longs;is petita percipies. </s> <s id="N402E4F">Nos quidem fundamenta diffinientes <lb/>a&longs;&longs;ueuimus lineas dirigere / quas radices <expan abbr="nũcupamus / hunc">nuncupamus / hunc</expan> in mo<lb/>dum: A media enim fronte operis / ad <expan abbr="po&longs;ticũ">po&longs;ticum</expan> protendo lineam: <lb/>ad cuius dimidiam longitudinem figo telluri clauum: per quam <lb/><expan abbr="trã&longs;uer&longs;am">tran&longs;uer&longs;am</expan> duco ex <expan abbr="geometrorũ">geometrorum</expan> monitis <expan abbr="ppendicular&etilde;">perpendicularem</expan>. </s> <s id="N402E6D">Itaque ad <lb/>ha&longs;ce duas lineas / quicquod <expan abbr="demeti&etilde;dum">demetiendum</expan> e&longs;t redigo: &longs;uccedunt <expan abbr="oĩa">omnia</expan> <lb/>belli&longs;&longs;ime: præ&longs;to &longs;unt <expan abbr="æquidi&longs;tãtes">æquidi&longs;tantes</expan> certi&longs;&longs;imi finiuntur anguli: <lb/>partes partibus <expan abbr="re&longs;pond&etilde;t / apteque">re&longs;pondent / apteque</expan> <expan abbr="conforman&ttilde;">conformantur</expan>. </s> <s id="N402E8A">Quod &longs;i forte <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> <lb/>ut interiectis parietibus ueterum ædificiorum <expan abbr="captãdi">captandi</expan> anguli <expan abbr="terminũ">ter<lb/>minum</expan> ac &longs;edem radio ui&longs;us expedire nota&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> queas: tibi æque <lb/><expan abbr="di&longs;tãtes">di&longs;tantes</expan> lineæ <expan abbr="duc&etilde;dæ">ducendæ</expan> &longs;unt ea / qua libera et expedita patebit uia: <lb/>hinc &longs;ignato inter&longs;ectionis puncto / cum gnomonis / tum diametri <lb/>productione / tum etiam aliis <expan abbr="æquedi&longs;tãtibus">æquedi&longs;tantibus</expan> ad normam coequa<lb/>tis lineis rem pulcherrime a&longs;&longs;equemur. </s> <s id="N402EB3">Neque erit non accommoda<lb/>ti&longs;&longs;imum radios ui&longs;us locis &longs;upereminentibus terminare linea: <pb xlink:href="004/01/072.jpg"/>quo illinc dimi&longs;&longs;o perpendiculo certa præ&longs;tetur directio atque pro<lb/>gre&longs;&longs;io. </s> <s id="N402EC0">Signatis perinde lineis et angulis <expan abbr="fo&longs;&longs;ionũ">fo&longs;&longs;ionum</expan> <expan abbr="cõueniret">conueniret</expan> qui<lb/>dem <expan abbr="oculorũ">oculorum</expan> et intuitus uim habere / qualem per hæc habui&longs;&longs;e <expan abbr="t&etilde;pora">tem<lb/>pora</expan> hi&longs;panum <expan abbr="qu&etilde;piam">quempiam</expan> fabulantur. </s> <s id="N402EDB">qui aquarum uenas per terræ <lb/>intima &longs;erpientes / non &longs;ecus di&longs;ternebat ac &longs;i in aperto fluerent: <lb/>Tanta &longs;ub terra &longs;uccedunt incognita: quibus non tuto onus et im<lb/>pen&longs;am ædificationis <expan abbr="&longs;ub&longs;tin&etilde;dam">&longs;ub&longs;tinendam</expan> <expan abbr="cõmittas">committas</expan>. </s> <s id="N402EEC">Et oportet profecto <lb/>cum toto ædificio / tum præ&longs;ertim ip&longs;is fundamentis nihil negli<lb/>gere: in quo cauti et <expan abbr="circũ&longs;pecti">circum&longs;pecti</expan> ædificatoris ratio et <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> de <lb/>&longs;iderari po&longs;&longs;it: quando in cæteris &longs;iquid <expan abbr="erratũ">erratum</expan> e&longs;t / lædit leuius: <lb/>et emendatur facilius: et perfertur <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> in <expan abbr="fũdamentis">fundamentis</expan>: in <lb/>quibus nulla errati excu&longs;atio admittenda e&longs;t. </s> <s id="N402F11">At ueteres / quod <lb/>fau&longs;tum et felix &longs;it / fodito inquiunt / u&longs;que dum &longs;olidum inuenias. <lb/></s> <s id="N402F17">Habet enim tellus &longs;ubduplices et multiplices cutes: alias fabulo<lb/>sas: alias hareno&longs;as: alias calculo&longs;as et eiu&longs;modi: &longs;ub quibus ordi<lb/>ne uario et incerto den&longs;a et concreta &longs;ub&longs;titit cutis / ferendis ædifi<lb/>ciis ualidi&longs;&longs;ima. </s> <s id="N402F20">Quæ et ip&longs;a quidem uaria <expan abbr="&etilde;">est</expan>: neque cæteris &longs;ui ge<lb/>neris ulla pene in re &longs;imilis: Sed alibi duri&longs;&longs;ima et ferro prope in <lb/>expugnabilis: alibi cra&longs;&longs;ior: alibi nigricans: alibi albicans: quam <lb/>cæteris <expan abbr="imbecillior&etilde;">imbecilliorem</expan> plerique <expan abbr="putãt">putant</expan>: Alibi cretamo&longs;a: alibi tofinea: <lb/>alibi ex <expan abbr="˜dã">quadam</expan> argille genere <expan abbr="ĩmixta">immixta</expan> glarea: De quibu&longs; omnibu&longs; <expan abbr="quenã">quenam</expan> <lb/>&longs;it optima <expan abbr="certũ">certum</expan> dari aliud <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan> pote&longs;t. </s> <s id="N402F51">preter <expan abbr="unũ">unum</expan>: Vt <lb/>eam probent: quæ <expan abbr="errfũ">errfum</expan> egre excipiat: quæ ue aqua <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;a">immi&longs;&longs;a</expan> minime <lb/><expan abbr="dl&longs;&longs;olua&ttilde;">di&longs;&longs;oluatur</expan>. </s> <s id="N402F67">Et <expan abbr="&longs;olidũ">&longs;olidum</expan> ea de re <expan abbr="nullũ">nullum</expan> haberi <expan abbr="putãt">putant</expan> certiu&longs; atque <expan abbr="cõ&longs;tãtiu&longs;">con&longs;tan<lb/>tiu&longs;</expan>. </s> <s id="N402F7C"><expan abbr="&quml;">quam</expan> quod ad <expan abbr="aquã">aquam</expan> perterre ui&longs;cera <expan abbr="&longs;caturient&etilde;">&longs;caturientem</expan> &longs;ub&longs;it. </s> <s id="N402F8A">Nos uero <lb/>doctos et peritos omnes incolas et uicinos architectos <expan abbr="cõ&longs;ulendos">con&longs;ulendos</expan> <lb/>putamus: Qui quidem & ueterum ædificiorum exemplo: et po<lb/>nendorum in dies u&longs;u recte i&longs;tius: ædifices: regionis &longs;olum quale <lb/>&longs;it & quid ualeat facile didici&longs;&longs;e potuere. </s> <s id="N402F99">Dantur tamen argu<lb/>menta de &longs;oli firmitate prætentanda & congno&longs;cenda. </s> <s id="N402F9E">Nam ubi <lb/>graue aliquid per &longs;olum prouolutaris / aut exalto cadentem dimi<lb/>seris: & non &longs;ubcor tremuerit locus: aut aquam / expatina / illic <lb/>&longs;tatuta / cri&longs;pantem non reddiderit: nimirum firmitatem i&longs;tic <lb/>polliceri inter petrabimur. </s> <s id="N402FA9">Tu tamen &longs;olidum inuenies non <pb xlink:href="004/01/073.jpg"/>&longs;emper omni in loco: Sed dabitur regio uti e&longs;t apud <expan abbr="Adriã">Adriam</expan> apudque <lb/>Venetias / ubi &longs;ub <expan abbr="cõge&longs;titia">conge&longs;titia</expan> inuenias aliud nihil ferme præter &longs;o<lb/>lutum limum. </s> <s id="N402FBC">Diuer&longs;a igitur tibi erit fundationis ratio / pro <expan abbr="locorũ">lo<lb/>corum</expan> diuer&longs;itate exequenda. </s> <s id="N402FC4">Locorum alius elatus / alius depre&longs;<lb/>&longs;us: alius inter hæc medius / ut puta qui accliuis &longs;it: hic adeo alius <lb/>&longs;iccior et aridior: uti &longs;unt præ&longs;ertim montium iuga et uertices: <lb/>Alius penitus madens et infu&longs;us: uti e&longs;t qui apud mare: apud lacu <lb/>nas et intra <expan abbr="cõualles">conualles</expan> &longs;ub&longs;idat: Alius ita e&longs;t po&longs;itus / ut neque &longs;iccus <lb/>omnino: neque penitus <expan abbr="mad&etilde;s">madens</expan> &longs;empiterne &longs;it: uti natura &longs;ui &longs;unt ac <lb/>cliuia: ut quibus aquæ non per&longs;i&longs;tunt <expan abbr="ĩmotæ">immotæ</expan> et contabe&longs;centes: <lb/>&longs;ed lap&longs;u aliquo per pronum deducuntur. </s> <s id="N402FE1">Nullis locis ilico fiden­<lb/>dum e&longs;t inuento quod ferrum re&longs;puat: po&longs;&longs;et enim id e&longs;&longs;e in cam­<lb/>pe&longs;tri parte ue et infirmum: ex quo maxima iactura et totius ope­<lb/>ris <expan abbr="ruĩa">ruina</expan> olim <expan abbr="cõ&longs;equere&ttilde;">con&longs;equeretur</expan>. </s> <s id="N402FF4">No&longs;que <expan abbr="uidīus">uidimus</expan> <expan abbr="turrĩ">turrim</expan> apud <expan abbr="Mne&longs;tor&etilde;/Venetiarum">Mne&longs;torem / Ve<lb/>netiarum</expan> oppidum / que po&longs;t annos aliquot <expan abbr="&quml;">quam</expan> ab&longs;oluta <expan abbr="extitit / põdere">extitit / pon<lb/>dere</expan> &longs;ui perforato cui incumbat &longs;olo / uti res mon&longs;trauit / tenui et <lb/><expan abbr="ĩbecilli">imbecilli</expan> ad <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> u&longs;que propugnacula <expan abbr="ĩmer&longs;um">immer&longs;um</expan> ierit: quo magis <expan abbr="inculpãdi">incul<lb/>pandi</expan> &longs;unt quae <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olido i&longs;tiu&longs;modi a natura &longs;ub&longs;trato et &longs;ub&longs;tituto <lb/>præcipue ut ferat ædificia: &longs;ed uel macerie <expan abbr="ali&quml;">aliquam</expan> ueteris <expan abbr="ruĩæ">ruinæ</expan> <expan abbr="inu&etilde;ta">inuen<lb/>ta</expan> / non eam quanta et qualis &longs;it funditus per&longs;crutantur: Sed in ea <lb/>præaltos parietes attollunt incon&longs;iderate: et minuendæ impen&longs;æ <lb/>auiditate / omnem ædificationem ultro perdunt. </s> <s id="N403033">Præclare iccirco <lb/>admonentur / ut omnium primi fodiantur putei: Id quidem cum <lb/>cæteras ob res / tum ut aperti&longs;&longs;ime pateat <expan abbr="quãti">quanti</expan> quæque &longs;e&longs;e habeat <lb/>cutis ad opus tolerandum aut <expan abbr="infirmandũ">infirmandum</expan>. </s> <s id="N403044">Accedit quod ad mul<lb/>tas rerum agendarum <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan> et aqua inuenta et quæ <expan abbr="egerãtur">egeran<lb/>tur</expan> conferet. </s> <s id="N403055">Accedit etiam quod hinc adaperta re&longs;piratio a &longs;ubterra<lb/>neis exalationum motibus tutam illæ&longs;amque præ&longs;tabit ædificio fir<lb/>mitatem. </s> <s id="N40305E">Itaque &longs;eu puteo / &longs;eu ci&longs;terna / &longs;eu cloaca / &longs;eu quauis <expan abbr="profũdiore">pro<lb/>fundiore</expan> fo&longs;&longs;ione recognitis quæ &longs;ub terra <expan abbr="latitabãt">latitabant</expan> <expan abbr="cutibus / cõmo">cutibus / commo</expan> <lb/>di&longs;&longs;ima <expan abbr="elig&etilde;da">eligenda</expan> <expan abbr="&etilde;/cui">en / cui</expan> opus <expan abbr="cõmittas">committas</expan>. </s> <s id="N40307C">Tum et elato et <expan abbr="quocũque">quocunque</expan> <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> loco: unde <expan abbr="proflu&etilde;s">profluens</expan> <expan abbr="ũda">unda</expan> <expan abbr="cõuellere">conuellere</expan> aut a&longs;portare <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> ualeat: <lb/><expan abbr="profundior&etilde;">profundiorem</expan> <expan abbr="oīno">omnino</expan> <expan abbr="īduxi&longs;&longs;e">induxi&longs;&longs;e</expan> fo&longs;&longs;am <expan abbr="cõferet">conferet</expan>. </s> <s id="N4030AD"><expan abbr="Nã">Nam</expan> a&longs;&longs;idua <expan abbr="imbriũ">imbrium</expan> ite <lb/>ratione <expan abbr="mõtes">montes</expan> ip&longs;os ablui / ab&longs;tergi atque perinde <expan abbr="īminui">imminui</expan> inditio <expan abbr="&etilde;">est</expan>: quod <pb xlink:href="004/01/074.jpg"/>extantes &longs;peculæ in dies expeditius ui&longs;untur: quæ interiecto mon<lb/>tis primitus non apparebant. </s> <s id="N4030C8">Maurelius mons qui &longs;upra Floren<lb/>tiam e&longs;t / patrum no&longs;trorum ætate multa uirebat abiete: At nunc <lb/>nudus et a&longs;per relictus e&longs;t / imbrium ni fallor ab&longs;ter&longs;ionibus.</s> </p> <p id="N4030CF" type="main"> <s id="N4030D1">Decliuibus areis iubebat Iunius Columella inferiori a parte et lo<lb/>co pre&longs;&longs;iore fundamenta ordiri au&longs;picaremur: Perite id quidem: <lb/><expan abbr="Nãque">Namque</expan> præter id / quod illic iacta / et præ&longs;tructa admodum &longs;uis co<lb/>aptata locis per&longs;i&longs;tent: qua&longs;i fultura ualida <expan abbr="renit&etilde;tur">renitentur</expan> ad cur&longs;us ea: <lb/>quæ mox &longs;i ædes prolatare libuerit / ad partem &longs;uperiorem appli<lb/>cabuntur: Fiet etiam ut quæ forta&longs;&longs;is uitia &longs;ub&longs;equi ad i&longs;tiu&longs;modi <lb/>fo&longs;&longs;iones interdum &longs;oleant hyante &longs;olo atque labente / minus te la<lb/>teant: minu&longs;que noceant. </s> <s id="N4030E9">Paludo&longs;is in locis laxam <expan abbr="ada&ptilde;ire">adaperire</expan> fo&longs;&longs;am <lb/><expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>: fo&longs;&longs;æque latera palis / cratibus / tabula / alga / limo et i&longs;tiu&longs;<lb/>modi rebus munienda hinc atque hinc: ne aqua &longs;ubinsiuat: Mox ex <lb/>haurienda &longs;iqua re&longs;idua intra munitiones ine&longs;t aqua: egerendaque <lb/>harena: abruendu&longs;que luto&longs;us alueus funditus: quoad inuenias ubi <lb/>pes ue&longs;tigio &longs;i&longs;tat. </s> <s id="N4030F9">Idem ip&longs;um &longs;abulo&longs;o in &longs;olo quoad res po&longs;tu<lb/>let faciundum e&longs;t. </s> <s id="N4030FE">Cæterum omnis fo&longs;&longs;ionis fundum ad libellam <lb/>plane <expan abbr="coequãdum">coequandum</expan> e&longs;t: ne quam in partem u&longs;piam &longs;it decliue / quo <lb/>imponenda coequatis ponderibus collibrentur: Habet enim pon<lb/>dus in &longs;e hoc in&longs;itum et <expan abbr="ĩnatum">innatum</expan>: ut depre&longs;&longs;iora &longs;emper oppetat et <lb/>opprimat. </s> <s id="N403111">Sunt quæ in palu&longs;tribus fieri iubent / &longs;ed magis ad &longs;tru<lb/>cturam <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad fundationis rem <expan abbr="pertineãt">pertineant</expan>: Atqui &longs;ic enim iubent. <lb/></s> <s id="N40311B">Sudium et palorum copiam cacumine præu&longs;to / pede inuer&longs;o ad <lb/>&longs;ublime figito: ut &longs;it operis huius area lata <expan abbr="duplo/&quml;">duplo / quam</expan> futurus e&longs;t <lb/>murus: &longs;intque pali ad muri futuri <expan abbr="altitudinem / lõgi">altitudinem / longi</expan> nihilominus <lb/>una partium ex octo: &longs;intque cra&longs;&longs;i ut ad &longs;ui longitudinem / ita ut <lb/>pars re&longs;pondeat nihil minus duodecima denique conferti configan<lb/>tur quoad ubi plures interfigas aditus non pateat. </s> <s id="N403132"><expan abbr="Configendorũ">Configendorum</expan> <lb/>palorum machinas <expan abbr="uticũque">uticumque</expan> illæ &longs;int habere oportet malleos non <lb/>graui&longs;&longs;imos: &longs;ed crebro ictu incudentes: Nam prægraues <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;int <lb/>pondere <expan abbr="ĩmani">immani</expan> impetuque intolerabili materiam protinus perfrin<lb/>gunt. </s> <s id="N40314C">Crebritas quidem omnem &longs;oli <expan abbr="cõtumaciam">contumaciam</expan> et peruicaciam <lb/>a&longs;&longs;iduitate la&longs;&longs;at et domitat. </s> <s id="N403155">Videre licet ubi <expan abbr="tenu&etilde;">tenuem</expan> uelis duram <pb xlink:href="004/01/075.jpg"/>in materiam <expan abbr="clauũ">clauum</expan> infigere. </s> <s id="N403164">&longs;i malleo utaris graui / non &longs;uccedit: <lb/>&longs;i pu&longs;illo et apto / penetrabit. </s> <s id="N403169">Hæc de fo&longs;&longs;ionibus hactenus: ni&longs;i <lb/>forte illud <expan abbr="add&etilde;dum">addendum</expan> &longs;it / quod interdum aut par&longs;imoniæ gratia / <lb/>aut uitandæ &longs;oli intermedii labilitatis cau&longs;a iuuat non una et con<lb/>tinuata fo&longs;&longs;a opus &longs;olidum perducere: &longs;ed interuallis intermi&longs;&longs;is: <lb/>qua&longs;i pilas tantum aut <expan abbr="colũnas">columnas</expan> po&longs;ituri fundamus: quo inde ab al<lb/>teris ad alteras ductis arcubus / reliquus paries &longs;uperextollatur. <lb/></s> <s id="N40317F">In his eadem <expan abbr="ob&longs;eruãda">ob&longs;eruanda</expan> &longs;unt / quæ u&longs;que <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan>. </s> <s id="N40318A">Sed quo plus <lb/>oneris in ha&longs;ce impo&longs;iturus &longs;is: eo latiores et obfirmiores &longs;ubigas <lb/>fundationes atque pedamenta oportet.</s> </p> <p id="N403191" type="main"> <s id="N403193">Hactenus de his: <expan abbr="Reliquũ">Reliquum</expan> e&longs;t ut &longs;tructuram aggrediamur. </s> <s id="N40319A">Sed <lb/>cum tota fabri ars ordoque a&longs;truendi pendeat / partim ex <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> na<lb/>tura / et forma / et habitudine: partim ex calcis fulturæque glutino <lb/>atque illigamentis. </s> <s id="N4031A9">De his igitur prius breui&longs;&longs;ime recen&longs;enda &longs;unt <lb/>quæ ad rem <expan abbr="faciãt">faciant</expan>. </s> <s id="N4031B2">Lapidum alii rediuiui et fortes et &longs;ucco&longs;i / qua<lb/>les &longs;unt / silex / marmora / et eiu&longs;modi: quibus innatum e&longs;t ut &longs;int <lb/>graues et &longs;onori: Alii exhau&longs;ti / leues / &longs;urdi: quales &longs;unt tofinei et <lb/>&longs;abulo&longs;i. </s> <s id="N4031BD">Item <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> alii plauis &longs;uperficiebus / rectis lineis / æqua<lb/>libus angulis: quos quadratos <expan abbr="nũcupant">nuncupant</expan>: Alii &longs;uperficiebus / lineis / <lb/>angulis multiplicibus et uariis: quos incertos appellabimus. </s> <s id="N4031CC">Rur<lb/>&longs;us lapides alii prægrandes: hoc e&longs;t quos &longs;ingulos nudæ <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>manus ab&longs;que traha / uecte / rutulo et gerulis et i&longs;tiu&longs;modi agere ad <lb/>arbitrium nequeant: Alii minuti: quos uel una manu tollere collo<lb/>careque po&longs;&longs;is ex &longs;ententia. </s> <s id="N4031DB">Tertii lapides inter i&longs;tos qui pondere <lb/>et magnitudine medii &longs;int / iu&longs;tos appellamus. </s> <s id="N4031E0">Omnem lapidem <lb/>et integrum et minime luto&longs;um et bene madentem e&longs;&longs;e oportet: <lb/>Integer an qua&longs;&longs;atus &longs;it / indicabit &longs;onus quem &longs;ub ictu refert. </s> <s id="N4031E7">Ab<lb/>luetur nullibi purius <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="torr&etilde;te">torrente</expan>. </s> <s id="N4031F2">Non penitus <expan abbr="madidũ">madidum</expan> reddi aquis <lb/>ante diem nonum &longs;atis con&longs;tat / qui iu&longs;tus &longs;it lapis: qui autem præ <lb/>grandis / tardius: Nuper exemptus ex fodina / longe ueterano <expan abbr="cõmodior">com<lb/>modior</expan> : Qui &longs;emel calcem expertus &longs;it lapis / &longs;ecunda non amat <lb/>coniugia. </s> <s id="N403205">Hæc de ip&longs;o lapide.</s> </p> <p id="N403208" type="main"> <s id="N40320A">Calcem <expan abbr="quid&etilde;/quæ">quidem / quæ</expan> ex fornace apportata glebis fuerit <expan abbr="nõ">non</expan> integris <lb/>&longs;ed re&longs;olutis atque admodum puluerulo&longs;is / reprobant: et ualidam <pb xlink:href="004/01/076.jpg"/>futuram in opus negant: Eam probant / quæ ignibus perpurata <lb/>candicans et leuis et &longs;onora &longs;it: quæ ue cum a&longs;pergas multo crepi<lb/>tu / acrem uaporis uim in altum euomat. </s> <s id="N40321F">Superiori quod <expan abbr="impot&etilde;s">impotens</expan> <lb/>&longs;it / harenæ minus deberi con&longs;tat: At ualidiori huic plus. </s> <s id="N403228">Cato &longs;ta <lb/>tuebat in &longs;ingulos pedes dari calcis modium unum: harenæ duos <lb/>Alii aliter. </s> <s id="N40322F">Vitruuius quidem atque item Plinius / harenas iubent <lb/>admi&longs;ceri: ut &longs;it ad fo&longs;&longs;iceas pars quarta: ad fluuiatiles atque mari<lb/>timas tertia. </s> <s id="N403236">Cæterum ubi pro lapidum natura et qualitate / uti <lb/>mox referemus / materia futura erit / liquidior et mollior / in cer<lb/>niculis harena excipietur. </s> <s id="N40323D">Vbi uero &longs;pi&longs;&longs;ior / tunc glarea angula<lb/>ris et fractionum minutalia admi&longs;cebuntur una cum harena ex di<lb/>midia. </s> <s id="N403244">Tertiam &longs;i tun&longs;æ te&longs;tæ partem adieceris affirmant omnes <lb/>futuram multo tenaciorem. </s> <s id="N403249">Tu tamen uticumque mi&longs;cucris / ite<lb/>rum atque iterum &longs;ubigas oportet: ad minutorum u&longs;que corpu&longs;culo<lb/>rum <expan abbr="cõmixtionem">commixtionem</expan>: Et &longs;unt ea de re qui probe <expan abbr="cõmi&longs;cendi">commi&longs;cendi</expan> gratia <lb/>mortariis diutius uer&longs;ant atque intundunt. </s> <s id="N40325A">Et de calce quoque hacte<lb/>nus: Ni forte his quæ diximus / illud de&longs;it: calcem &longs;uis et præ&longs;er<lb/>tim eadem ex fodina / cognitis lapidibus / tenacius <expan abbr="&quml;">quam</expan> cum exter<lb/>nis coherere.</s> </p> <p id="N403267" type="main"> <s id="N403269">Pedamentis extruendis: hoc e&longs;t fundamentis ad aream u&longs;que <expan abbr="complendis / quidnã">com<lb/>plendis / quidnam</expan> moneant nihil inuenio apud ueteres / præter <expan abbr="unũ">unum</expan> <lb/>illud: ut lapidem / qui &longs;ub diuo / uti &longs;upra diximus / biennium ha<lb/>bitus uitium fecerit / fundamentis coniicias. </s> <s id="N403279">Nam ueluti in mi<lb/>litia de&longs;ides et imbelles / qui perferre &longs;olem et puluerem <expan abbr="nequeãt">nequeant</expan>: <lb/>domum ad &longs;uos non &longs;ine nota remittuntur: Sic et i&longs;tic molles et <lb/>eneruatos lapides reiiciunt: ut pri&longs;tino in ocio / a&longs;&longs;uetaque in um<lb/>bra ignobiles conquie&longs;cant: Tam et&longs;i apud hi&longs;toricos a&longs;&longs;ueui&longs;&longs;e <lb/>in terra comperiam ueteres ponendis pedamentis / omni indu&longs;tria <lb/>et diligentia eniti: ut e&longs;&longs;et illic &longs;tructura / quoad eius fieri po&longs;&longs;et <lb/>omni ex parte nihilominus <expan abbr="&quml;">quam</expan> in cætero muro &longs;olidi&longs;&longs;ima. </s> <s id="N403293">Nice<lb/>rini filius ægyptiorum rex A&longs;ithim / cuius id fuit institutum: ut <lb/>qui ære alieno tenerentur / patris cadauer in pignus darent / <expan abbr="lateritiã">lateri<lb/>tiam</expan> &longs;tructurus pyramidem / fundamentis iaciundis præfixit in pa<lb/>lude trabes: hi&longs;que &longs;uperduxit lateres. </s> <s id="N4032A1">Memoriæ quoque <expan abbr="proditũ">proditum</expan> e&longs;t <pb xlink:href="004/01/077.jpg"/>Cre&longs;iphum optimum illum: qui celeberrimum Dianæ templum <lb/>apud ephe&longs;um a&longs;truxit cum &longs;ibi locum delegi&longs;&longs;et <expan abbr="planũ">planum</expan> et emun<lb/>ctum: qui demum a terræ motibus futurus e&longs;&longs;et immunis: princi<lb/>pio / ne lubrico illic atque parum &longs;tabili in &longs;olo / tantæ molis funda<lb/>menta temere collocarentur / &longs;traui&longs;&longs;e aiunt calcatis carbonibus: <lb/>Deinde uelleribus tantum palorum media interualla expleri cro<lb/>berrimo carbone atque <expan abbr="incõculcari / et">inconculcari / et</expan> mox quadrata &longs;uperextendi <lb/>&longs;axa iuncturis <expan abbr="&quml;">quam</expan> longi&longs;&longs;imis. </s> <s id="N4032CA">Comperio et apud hyero&longs;olimam <lb/>in fundamentis publicorum operum fui&longs;&longs;e qui lapides ponerent <lb/>longos uigenos: altos non minus denos cubitos. </s> <s id="N4032D1">Verum alibi ex <lb/>perci&longs;&longs;imorum ueterum ampli&longs;&longs;imis operibus aduerti uarium il<lb/>lis fui&longs;&longs;e modum atque in&longs;titutum complendis fundamentis. </s> <s id="N4032DA">Ad <lb/>&longs;epulchrum Antoniorum fragmentis præduri lapidis non maiori<lb/>bus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut manum impleant / natante cemento compleuere. </s> <s id="N4032E1">In foro <lb/>argentario ex cemento omnis generis fractorum &longs;axorum: Apud <lb/>Comitium fru&longs;tis <expan abbr="&quml;">quam</expan> glebis ex lapide ignobili &longs;ub&longs;trixere. </s> <s id="N4032E8">Sed hi <lb/>mihi perplacuere: qui apud Tarpeiam imitati naturam &longs;um ope<lb/>re collibus præ&longs;ertim apti&longs;&longs;imo. </s> <s id="N4032EF">Nam ueluti &longs;truendis montibus <lb/>illa &longs;olidis lapidibus molliorem materiam intermi&longs;cet: Sic hi du<lb/>um pedum &longs;ub&longs;trauere opus quadrato <expan abbr="&quml;">quam</expan> potuere integro lapide. <lb/></s> <s id="N4032F9">Huic &longs;uperinfundere quoque duum pedum qua&longs;i pultem cementi<lb/>tiam: Atque &longs;ic deinceps alternis ordinibus lapidum et pulte fun<lb/>damenta oppleuere. </s> <s id="N403300">Alibi cum glarea fo&longs;&longs;ili: tum et item collec<lb/>titio &longs;axo / firmi&longs;&longs;ima uidi a maioribus facta per&longs;tare po&longs;t multas <lb/>ætates opera fundamentorum huiu&longs;modi et &longs;tructuras: Apud Bo<lb/>noniam turris excel&longs;æ atque firmissimæ / cum demoliretur inuenta <lb/>fundamenta &longs;unt infarcita &longs;axo globo&longs;o & creta ad cubito&longs; fer<lb/>me &longs;ex: Cætera deinceps a&longs;tructura erant calce. </s> <s id="N40330D">Itaque uaria in his <lb/>ratio e&longs;t: & quod horum preceteris probem non facile dixerim tam <lb/>ex omni i&longs;torum genere inuenio: quod longe <expan abbr="firmi&longs;&longs;imũ">firmi&longs;&longs;imum</expan> & uali<lb/>di&longs;&longs;imum exi&longs;tat: Sed par&longs;imonie <expan abbr="in&longs;eruiendũ">in&longs;eruiendum</expan> &longs;tatuo modo rude<lb/>ra & que putrebilia &longs;int non per fundas: Sunt & alia <expan abbr="pedam&etilde;torum">pedamentorum</expan> <lb/>genera: Vnum quodam porticibus & locis his debetur: Vbi <expan abbr="colũnarum">colum<lb/>narum</expan> ordines con&longs;tituantur: aliud quo maritimis utimur locis: <pb xlink:href="004/01/078.jpg"/>ubi &longs;olidi ad arbitrium captandi &longs;oli certa facultas non pateat. <lb/></s> <s id="N403333">De maritimis tum dicemus / cum de portu et mole intra profun<lb/>dum mare &longs;i&longs;tenda tractabimus: Nam pertinet id quidem non <lb/>ad uniuer&longs;orum ædificiorum opus / de qua re hic loquimur: &longs;ed <lb/>ad propriam urbis partem quandam: de qua una cum aliis &longs;ui ge<lb/>neris tractabimus: cum de publicis i&longs;tiu&longs;modi operibus membra<lb/>tim referemus. </s> <s id="N403342">Ordinibus igitur columnarum complere in ob <lb/>longum fo&longs;&longs;am totam non e&longs;t opus perpetuato &longs;tructuræ ductu: <lb/>&longs;ed columnarum ip&longs;arum primo &longs;edem cubiliaque conuenit obfir<lb/>mare: Hinc ab altero ad alterum / quoadque horum ducendi &longs;unt <lb/>arcus / dor&longs;o in profundum inuer&longs;o: ut ei pro corda &longs;it ex area pla<lb/>nities: Sic enim unum in locum plura hinc atque hinc &longs;uperadiecta <lb/>pondera / minus erunt ad perforandum &longs;olum prompta / arcuum <lb/>fultura i&longs;tiu&longs;modi ob&longs;i&longs;tente. </s> <s id="N403355">Et <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;int columnæ ad &longs;olum perfo<lb/>randum aptæ: et <expan abbr="&quml;">quam</expan> courgeant pre&longs;&longs;entque pondera in eas po&longs;ita / in<lb/>ditio e&longs;t ad nobile Ve&longs;pa&longs;iani templum angulus: qui ad <expan abbr="æ&longs;tiuũ">æ&longs;tiuum</expan> <lb/>occa&longs;um uergit: Nam cum illic uiam publicam / areæ angulo in<lb/>terceptam reddere peruiam uolui&longs;&longs;ent / paulula facta ad inter are<lb/>am diuer&longs;ione forniceque per templi &longs;tructuram adacta: angulum <lb/>ip&longs;um qua&longs;i pilam ad uiæ latus reliquerunt: et confirmarunt ope<lb/>ris &longs;oliditate anteridi&longs;que &longs;ub&longs;idio. </s> <s id="N40336E">At is tandem premente ua&longs;ta <lb/>ædificii mole / et indulgente &longs;olo fecit uitium. </s> <s id="N403373">De his &longs;atis.</s> </p> <p id="N403376" type="main"> <s id="N403378">Iactis fundamentis expeditus in&longs;equitur paries. </s> <s id="N40337B">Hic illud præter <lb/>mi&longs;i&longs;&longs;e nolim: quod cum ad fundamenta complenda / tum ad to<lb/>tos parietes ab&longs;oluendos pertineat: Nam ua&longs;tis quidem in ædifi<lb/>ciis / ubi cra&longs;&longs;ior futura <expan abbr="murorũ">murorum</expan> moles e&longs;t ab ip&longs;is <expan abbr="fuudam&etilde;tis">fundamentis</expan> <expan abbr="mediũ">me<lb/>dium</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> opus ad <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> u&longs;que relinquenda &longs;unt aperta extuaria &longs;pira <lb/>mentaque non penitus interrara: Vnde &longs;iquid uaporis concreti et <lb/>coacti &longs;ub tellure moueatur / libere id ab&longs;que ulla &longs;tructuræ perni<lb/>cie profu&longs;e po&longs;&longs;it exalare. </s> <s id="N40339D">Veteres huiu&longs;modi non nullis in locis <lb/>cum i&longs;tius ip&longs;ius rei gratia / tum et <expan abbr="cõmoditatis">commoditatis</expan>: quo in <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> <lb/>opus a&longs;cen&longs;us pateat: tum et forta&longs;&longs;is impen&longs;æ minuendæ cau&longs;a <lb/>&longs;calam cocleam intimum perducebant. </s> <s id="N4033AE">Ad rem redeo. </s> <s id="N4033B1">Inter pe<lb/>damentum atque expeditum parietem hoc intere&longs;t: quod id lateribus <pb xlink:href="004/01/079.jpg"/>fo&longs;&longs;æ coadiutum con&longs;tare &longs;ola pote&longs;t infarctura: hic alter pleri&longs;que <lb/>componitur / uti mox referam partibus. </s> <s id="N4033BC">In pariete primariæ in <lb/>&longs;unt partes: ima quæ ilico &longs;upra fundamenti infarcturam &longs;urgit: <lb/>hanc &longs;i ita licet appellabimus podium &longs;ugge&longs;tum ue: Media quæ <lb/>parietem <expan abbr="circũambit">circumambit</expan> atque amplectitur: hanc procintum dicunt. <lb/></s> <s id="N4033CA">Suprema hoc e&longs;t pars ea quæ ultimum parietis illaqueamentum <lb/>habeat: hanc demum coronam nuncupant. </s> <s id="N4033CF">Sunt et inter prima<lb/>rias parietum partes uel in primis præcipue anguli et in&longs;ertæ con<lb/>ceptæque &longs;eu pilæ / &longs;eu columnæ / &longs;eu quiduis i&longs;tiu&longs;modi: quod qui<lb/>dem &longs;ub&longs;tinendis trabeationibus arcubu&longs;que, tectorum illic colum<lb/>narum &longs;unt loco: quæ omnia appellatione <expan abbr="o&longs;iīum">o&longs;&longs;inum</expan> ueniunt. </s> <s id="N4033DE">Sunt <lb/>et apertionum &longs;tantia hinc atque hinc labra: quæ angulorum <expan abbr="colũnarumque">colum<lb/>narumque</expan> in&longs;imul naturam &longs;apiunt. </s> <s id="N4033E9">Præterea et apertionum tec<lb/>tum hoc e&longs;t &longs;uperliminare / &longs;iue recto &longs;it po&longs;itum trabe: &longs;iue arcu <lb/>ducto ip&longs;a / inter o&longs;&longs;a computabitur: Nam e&longs;&longs;e arcum quidem <lb/>non aliud dicam / <expan abbr="&quml;">quam</expan> deflexam trabem: et trabem quid aliud quod in <lb/>tran&longs;uer&longs;um po&longs;itam columnam: Quæ autem inter has primari<lb/>as partes intercurrunt atque extenduntur / recte complementa nun<lb/>cupabuntur. </s> <s id="N4033F8">Vniuer&longs;o etiam in pariete aliquid e&longs;&longs;e quod ip&longs;um <lb/>cunctis / quas hic recen&longs;uimus / partibus conueniat: hoc e&longs;t media <lb/>muri infarcinatio: et gemini hinc atque hinc &longs;eu coria nuncupes: <lb/>&longs;eu cortices: quorum alter extrin&longs;ecos uentos &longs;olemque excipiat: <lb/>alter inte&longs;tinam areæ umbram foueat. </s> <s id="N403403">Sed corticis <expan abbr="infarcinam&etilde;">infarcinamen</expan><lb/><expan abbr="torũque">torunque</expan> inter &longs;e ratio pro &longs;tructuræ uarietate uaria e&longs;t. </s> <s id="N40340F">Structuræ <lb/>genera &longs;unt hæc: ordinarium: <expan abbr="rheticulatũ">rheticulatum</expan>: incertum. </s> <s id="N403418">Et hic illud <lb/>Varronis <expan abbr="nõnihil">non nihil</expan> faciet ad rem: quod refert tu&longs;culanos quidem <lb/>&longs;eptos ad uillas ducere &longs;tructura ex lapide. </s> <s id="N403423">In agro uero gallico <lb/>ex coctilibus lateribus: In &longs;abinis crudo: per hi&longs;panias terra ex <lb/>lapillis compo&longs;ita ædificare. </s> <s id="N40342A">Sed de his po&longs;tea. </s> <s id="N40342D">Ordinaria ea &longs;truc<lb/>tura e&longs;t in qua lapides quadrati / &longs;eu iu&longs;ti / &longs;eu potius prægrandes <lb/><expan abbr="coaugum&etilde;tanrur">coaugumentantur</expan>: ita ut &longs;int &longs;uis lineis ordine ad regulam <expan abbr="libellã">libellam</expan> <lb/>et <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> po&longs;iti: Qua &longs;tructura nulla e&longs;t firmior / nulla <expan abbr="cõ&longs;tantior">con<lb/>&longs;tantior</expan>. </s> <s id="N403447">Rheticulata ea e&longs;t in qua lapides quadrati &longs;eu iu&longs;ti &longs;eu <lb/>potius minuti <expan abbr="ponũtur">ponuntur</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> iacentes in latus / &longs;ed in <expan abbr="angulũ">angulum</expan> &longs;tantes <pb xlink:href="004/01/080.jpg"/>fronte ad regulam et perpendiculum expo&longs;ita. </s> <s id="N40345C">Incerta ea e&longs;t in qua <lb/>lapis incertus ita in&longs;eritur / ut quodque latus quoad per eius lineas li<lb/>cuerit <expan abbr="cõtigui">contigui</expan> lapidis lateribus hæreat ad <expan abbr="ungu&etilde;">unguem</expan>. </s> <s id="N40346B">Huiu&longs;modi <expan abbr="lapidũ">la<lb/>pidum</expan> adiunctionibus in &longs;ilicea <expan abbr="uiarũ">uiarum</expan> &longs;tructura utimur.</s> </p> <p id="N403477" type="main"> <s id="N403479">Cæterum his generibus uariis locis uarie utemur: Nam ad <expan abbr="podiũ">podium</expan> <lb/><expan abbr="cru&longs;tã">cru&longs;tam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i quadrato ponemus lapide <expan abbr="prægrãdi">prægrandi</expan> præduro. </s> <s id="N40348D">quod &longs;i <lb/><expan abbr="&longs;tructurã">&longs;tructuram</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> e&longs;&longs;e / uti diximus quoad eius fieri po&longs;&longs;it / <expan abbr="integrã">integram</expan> <lb/>et <expan abbr="&longs;olidi&longs;&longs;imã">&longs;olidi&longs;&longs;imam</expan> oportet: Et toto ip&longs;o in muro <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> e&longs;t &longs;oliditate <lb/>firmitateque opus maiore <expan abbr="&quml;">quam</expan> i&longs;tic: Quid <expan abbr="ī">in</expan> unico &longs;i queas lapide: aut <lb/>certe numero <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> firmabis eo: qui ad unius <expan abbr="integritat&etilde;">integritatem</expan> <expan abbr="perpetuitat&etilde;que">perpe<lb/>tuitatemque</expan> &longs;it <expan abbr="per&qtilde;">per quae</expan> proximus. </s> <s id="N4034C4">Prægrandis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo <expan abbr="argum&etilde;to">argumento</expan> la<lb/>pis <expan abbr="tracte&ttilde;">tractetur</expan> atque admoueatur: <expan abbr="quãdo">quando</expan> id genus uel maxime ad orna <lb/><expan abbr="mentũ">mentum</expan> &longs;pectat: &longs;uo dicemus loco: Atqui ducito / inquit Cato / ex <lb/>firmo lapide et calce uti &longs;upra <expan abbr="terrã">terram</expan> opus extet pedes: <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> ue<lb/>ro parietis partem / uel <expan abbr="etiã">etiam</expan> crudo &longs;i libeat latere fieri non uetant. <lb/></s> <s id="N4034EF">Hunc ea ratione hic <expan abbr="motũ">motum</expan> in promptu e&longs;t: quod guttis <expan abbr="&longs;tillantiũ">&longs;tillantium</expan> ex <lb/>tectis <expan abbr="imbriũ">imbrium</expan> ea parietis pars <expan abbr="abrodi&ttilde;">abroditur</expan>. </s> <s id="N403504">Sed nos <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> ædificia <lb/>repetimus intuemurque / <expan abbr="cũ">cum</expan> alibi pa&longs;&longs;im has recte <expan abbr="conditorũ">conditorum</expan> <expan abbr="ædificiorũ">ædifi<lb/>ciorum</expan> partes præduro e&longs;&longs;e &longs;ub&longs;titutas lapide: tum et apud eas gen<lb/>tes / ubi <expan abbr="pluuiarũ">pluuiarum</expan> iniuriam <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="uerean&ttilde;">uereantur</expan>: &longs;ui&longs;&longs;e qui ad <expan abbr="pyramid&etilde;">pyramidem</expan> ro<lb/>tam &longs;ub&longs;trauerint ba&longs;im apud <expan abbr="ægyptũ">ægyptum</expan> nigro lapide præduro: fit <lb/>ut rem latius interpreter: Nam ueluti in ferro ære ac cæteris eiu&longs; <lb/>modi / &longs;i iterato atque iterato <expan abbr="incõtrarias">in contrarias</expan> partes <expan abbr="inflectan&ttilde;">inflectantur</expan> <expan abbr="fati&longs;cũt">fati&longs;cunt</expan>: <lb/>et po&longs;tremo la&longs;&longs;ata <expan abbr="rũpuntur">rumpuntur</expan>: Ita et corpora alternis <expan abbr="offen&longs;iõibus">offen&longs;ionibus</expan> <lb/>lace&longs;&longs;ita maxime <expan abbr="uitian&ttilde;">uitiantur</expan> atque <expan abbr="corrũpun&ttilde;">corrumpuntur</expan>. </s> <s id="N40355A"><expan abbr="Quã">Quam</expan> <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> ip&longs;am aduerti <lb/>ex <expan abbr="põtibus">pontibus</expan> præ&longs;ertim ligneis: Nam quæ partes <expan abbr="temporũ">temporum</expan> uici&longs;&longs;itu<lb/>dinibus modo &longs;iccæ &longs;olis radio et <expan abbr="uentorũ">uentorum</expan> afflatu: modo <expan abbr="mad&etilde;tes">madentes</expan> <lb/>nocturnis aquæ <expan abbr="uaporatõibus">uaporatonibus</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: eas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> oci&longs;&longs;ime reddi exe&longs;as <lb/>atque penitus cario&longs;as uidemus. </s> <s id="N403588">Ip&longs;um <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> licet uidere ex <expan abbr="murorũ">murorum</expan> <lb/>partibus his quæ imæ propter <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> extent: Nam alternis <expan abbr="humorũ">humorum</expan> <lb/>et pulueris <expan abbr="cõtaminatiõibus">contaminationibus</expan> <expan abbr="cõmaceran&ttilde;">commacerantur</expan> atque <expan abbr="abrodũ&ttilde;">abroduntur</expan>. </s> <s id="N4035AB">Qua de re <lb/>ip&longs;e &longs;ic &longs;tatuo totius ædificii podium / duro et firmi&longs;&longs;imo et præ <lb/>grandi lapide a&longs;truendum: quo crebris <expan abbr="contrariorũ">contrariorum</expan> offen&longs;ionibus <lb/>tuti&longs;&longs;imum per&longs;eueret: Et duri&longs;&longs;imi quales &longs;int lapides / &longs;it libro <pb xlink:href="004/01/081.jpg"/>&longs;ecundo recen&longs;uimus.</s> </p> <p id="N4035BC" type="main"> <s id="N4035BE">Verum lapides ip&longs;i cum i&longs;tic/ tum et alibi permaxime intere&longs;t <lb/>quo ponantur contextu atque connexu in opere: Nam ueluti ligno <lb/>ita et lapidi in&longs;unt <expan abbr="cũ">cum</expan> uenæ / tum et nodi / tum et partes aliæ aliis <lb/>imbecilliores: Quin et pandi marmora et contorqueri in promptu <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N4035CE">Habentur in lapidibus apo&longs;temata et collectiones putris ma<lb/>teriæ: quæ <expan abbr="t&etilde;poribus">temporibus</expan> intume&longs;cit aeris inhau&longs;ti / uti puto / humecta<lb/>tione imbibita: ex quo grauiores pu&longs;tulæ et collaceratione <expan abbr="columnarũ">colum<lb/>narum</expan> atque trabium <expan abbr="&longs;equũtur">&longs;equuntur</expan>. </s> <s id="N4035E2">Quare præterea / quæ de lapide &longs;uo <lb/>loco &longs;uperius tran&longs;egimus: no&longs;&longs;e oportet lapidem creari a natura <lb/>uti uidemus <expan abbr="procũbentem / materia">procumbentem / materia</expan> uti <expan abbr="interpretantur / liqu&etilde;te">interpretantur / liquente</expan> et <lb/>fluxibili: quæ cum &longs;en&longs;im concreuerit et obduruerit: ip&longs;a ma&longs;&longs;a <lb/>primas &longs;uarum partium figuras a&longs;&longs;eruata: Hinc e&longs;t quod in eo infi<lb/>mæ partis corpu&longs;culis / ut puta grauioribus con&longs;tat <expan abbr="maiu&longs;culis/&quml;">maiu&longs;culis / quam</expan> <lb/>&longs;upremæ: et <expan abbr="intercurrũt">intercurrunt</expan> uenæ: prout materia materiæ &longs;uperinfu&longs;a <lb/>et obducta cohæ&longs;it. </s> <s id="N403603">Ea ergo qua uenæ iniaceant / &longs;eu &longs;int illæ qui<lb/>dem primioris materiæ &longs;pumamenta / una cum &longs;uperadductæ mate<lb/>riæ fecibus commixta: Seu quid aliud &longs;unt: quando has ip&longs;as &longs;ic <lb/>di&longs;pares couniri penitus natura non &longs;iuerit: fixilem nimirum e&longs;&longs;e <lb/>in lapidem con&longs;tat. </s> <s id="N40360E">Præterea uti ex re ip&longs;a palam atque in promp<lb/>tu e&longs;t <expan abbr="tempe&longs;tatũ/">tempe&longs;tatum /</expan> ut ita loquar / contumelia nequid reconditiora <lb/>p&longs;truemur: <expan abbr="cõpacta">compacta</expan> et <expan abbr="cõcreta">concreta</expan> omnia corpora <expan abbr="conficiũtur / di&longs;&longs;oluũtur">conficiuntur / di&longs;&longs;ol<lb/>uuntur</expan>: Ita et in lapide quæ partes <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tatibus">tempe&longs;tatibus</expan> perferendis obnoxiæ <lb/><expan abbr="extiterũt">extiterunt</expan>: maceratiores &longs;unt atque putribiliores. </s> <s id="N403633">Quæ <expan abbr="cũ">cum</expan> ita &longs;int / <lb/>ponendis lapidibus aduerti&longs;&longs;e iubent / his præ&longs;ertim partibus ædi<lb/>ficii: quas e&longs;&longs;e robu&longs;ti&longs;&longs;imas oportet: ut firmi&longs;&longs;imæ et minime de<lb/>ciduæ lapidum facies contra aduer&longs;arias rerum offen&longs;iones <expan abbr="obiician&ttilde;">obiici<lb/>antur</expan>. </s> <s id="N403645">Ergo <expan abbr="nõ">non</expan> in latus uena &longs;tans <expan abbr="collocabi&ttilde;">collocabitur</expan>: ne quid <expan abbr="decru&longs;te&ttilde;">decru&longs;tetur</expan> tem<lb/>pe&longs;tatibus: &longs;ed iacebit pro&longs;ternata: ut pre&longs;&longs;a mole <expan abbr="&longs;upincũbentiũ">&longs;uperincumbentium</expan> <lb/><expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> pandat: Et interior quæ in fodina abdita fuerat facies <expan abbr="&longs;i&longs;te&ttilde;">&longs;i&longs;tetur</expan> <lb/>ut extet patula: Succo&longs;ior enim e&longs;t et ualidior. </s> <s id="N403665">Verum nulla to<lb/>lerantior habebitur facies toto in ab&longs;ci&longs;&longs;o lapide: <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ ma&longs;&longs;am <lb/>ip&longs;am non per fodinæ tractum de&longs;ciuerit: Sed quæ tran&longs;uer&longs;am <lb/>iacentis ma&longs;&longs;æ proten&longs;ionem obtruncarit.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/082.jpg"/> <p id="N403671" type="main"> <s id="N403673">Anguli in&longs;uper totum per ædificium: quod eos quidem per <expan abbr="&quml;">quam</expan> ægre<lb/>gie ualidos e&longs;&longs;e oporteat / &longs;tructura <expan abbr="admodũ">admodum</expan> &longs;olida <expan abbr="firmãdi">firmandi</expan> &longs;unt. <lb/></s> <s id="N403685"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> profecto &longs;i recte interpretor / angulus qui&longs;que totius ædificii <lb/>altera e&longs;t pars: <expan abbr="quãdo">quando</expan> unius <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> anguli ab&longs;que <expan abbr="duorũ">duorum</expan> <expan abbr="laterũ">laterum</expan> <lb/>iactura <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;uccedat. </s> <s id="N4036A7">Quod &longs;i huc &longs;pectes: proculdubio <expan abbr="cõperies">comperies</expan> nul<lb/>la ferme ædificia coepi&longs;&longs;e deficere <expan abbr="aliũde/">aliunde/</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ab anguli alicuius in <lb/>firmitate. </s> <s id="N4036BA">Recte <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> ueteres angulos a&longs;&longs;ueuere ponere cra&longs;&longs;iores <lb/>multo <expan abbr="&quml;">quam</expan> parietes: et in <expan abbr="colũnatis">columnatis</expan> porticibus ad angulos firmiora <lb/>adigere <expan abbr="alam&etilde;ta">alamenta</expan>. </s> <s id="N4036D1">Anguli igitur firmitas non eo <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="de&longs;idera&ttilde;">de&longs;ideratur</expan>: <lb/>quo tectum ferat: e&longs;t enim id <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> opus uel magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="angulorũ">angu<lb/>lorum</expan>: uerum et inprimis quo parietes in officio contineantur: ne a <lb/><expan abbr="&ptilde;pendiculi">perpendiculi</expan> rectitudine ullam in <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="deflectan&ttilde;">deflectantur</expan>. </s> <s id="N4036F1">Ergo habebit is <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lapides præduros / et <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> prolixos: ut qua&longs;i brachia <lb/>et ulnæ per coniugatorum parietum proten&longs;ionem inuehantur. <lb/></s> <s id="N403700">Eruntque lati pro parietis cra&longs;&longs;itudine lapides hi: ut nulla &longs;it opus <lb/>media infarcinatione.</s> </p> <p id="N403705" type="main"> <s id="N403707">Similia e&longs;&longs;e angulis o&longs;&longs;a in pariete et <expan abbr="apertionũ">apertionum</expan> latera condecet: <lb/>et eo firmiora / quo maioribus ponderibus forta&longs;&longs;is fuerint &longs;ub&longs;ti<lb/>tuenda. </s> <s id="N403712">Et inprimis oportet manus hoc e&longs;t aliquos hinc atque hinc <lb/>alternis ordinibus lapides promittant / qua&longs;i adminicula ad reli<lb/>qui parietis complementa &longs;ub&longs;tentanda.</s> </p> <p id="N403719" type="main"> <s id="N40371B">Complementi partes &longs;unt / quas uniuer&longs;o parieti <expan abbr="cõicare">conicare</expan> diximus <lb/>cortices et <expan abbr="infarcim&etilde;ta">infarcimenta</expan>. </s> <s id="N403728">Sed <expan abbr="corticũ">corticum</expan> alii extimi: alii e <expan abbr="regiõe">regione</expan> po&longs;iti <lb/>inte&longs;tini. </s> <s id="N403735"><expan abbr="Extimũ">Extimum</expan> &longs;i lapide po&longs;ueris duriore <expan abbr="cõferet">conferet</expan>: id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad <lb/>ædificii <expan abbr="phennitat&etilde;">perhennitatem</expan> alioquin totis <expan abbr="cõplementis">complementis</expan>: opere quo libuerit <lb/>&longs;eu reticulato / &longs;eu incerto induxeris <expan abbr="nõ">non</expan> redarguam: modo infe&longs;tis <lb/>et acriter lace&longs;&longs;entibus / &longs;eu &longs;olibus / &longs;eu <expan abbr="uentorũ">uentorum</expan> mole&longs;tiis / &longs;eu <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <lb/>ignibus aut pruinis <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan> obiicias eum / qui natura &longs;it ad <expan abbr="impetũ">impetum</expan> <lb/><expan abbr="mol&etilde;que">molemque</expan> atque iniuriam <expan abbr="tolerandã">tolerandam</expan> ualidi&longs;&longs;imus: Et præ&longs;ertim illic <lb/>ubi ex fi&longs;tulis <expan abbr="tectorũ">tectorum</expan> aut &longs;tillicidiis / maiores <expan abbr="cad&etilde;tes">cadentes</expan> imbres uen<lb/>to <expan abbr="illidan&ttilde;">illidantur</expan>: omnino <expan abbr="adhib&etilde;da">adhibenda</expan> robu&longs;ti&longs;&longs;ima materia e&longs;t: <expan abbr="quãdo">quando</expan> id <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> uetu&longs;tis ædificiis pa&longs;&longs;im uidi&longs;&longs;e liceat <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <expan abbr="a&longs;p&longs;ionũ">a&longs;per&longs;ionum</expan> <lb/>iniuria ip&longs;um marmor / ut &longs;ic loquar / prefre&longs;um atque penitus exe<lb/>&longs;um e&longs;&longs;e: Tam et&longs;i plerique <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> periti architecti / quo huic iniuriæ <pb xlink:href="004/01/083.jpg"/>prouiderent: imbrem a tectis collectum a&longs;&longs;ueuere per impluuia in<lb/>terclu&longs;um diducere atque di&longs;pellere. </s> <s id="N4037A7">Quid illud quod <expan abbr="annotarũt">annotarunt</expan> <lb/>maiores / folia per annuos autumnos &longs;olere parte arboris quæ ad <lb/>hau&longs;trum et meridiem &longs;pectent prius decidere. </s> <s id="N4037B2">Nos aduertimus <lb/>collap&longs;a uetu&longs;tate ædificia omnia coepi&longs;&longs;e ad hau&longs;trum deficere. <lb/></s> <s id="N4037B8">Et cur id eueniat: forta&longs;&longs;is in cau&longs;a e&longs;t / quod &longs;olis ardor et uis / dum <lb/>uirebat opus / <expan abbr="ĩmaturæ">immaturæ</expan> &longs;uccos a&longs;&longs;ump&longs;it calcis. </s> <s id="N4037C1">Adde quod hau&longs;tri<lb/>nis flatibus iterum atque iterum humectatus atque &longs;ubinde &longs;olis <expan abbr="inc&etilde;&longs;ionibus">incen<lb/>&longs;ionibus</expan> inferuefactus paries <expan abbr="cõmaceratus">commaceratus</expan> imputruit. </s> <s id="N4037D0">Ergo his et <lb/>huiu&longs;modi iniuriis apta et ualidi&longs;&longs;ima obiicieda materia e&longs;t.</s> </p> <p id="N4037D5" type="main"> <s id="N4037D7">Illud inprimis ob&longs;eruandum cen&longs;eo: ut coeptos ordines toto &longs;tru<lb/>cturæ ambitu coæquato et minime di&longs;pari ducas: ne quid ad dex<lb/>tram prægrandi: ad &longs;ini&longs;tram uero minuto con&longs;tet lapide. </s> <s id="N4037DE"><expan abbr="Nãquepre&longs;&longs;ari">Namque <lb/>pre&longs;&longs;ari</expan> quidem aiunt &longs;tructuram noui&longs;&longs;imo pondere iniecto: et <lb/>calcem pre&longs;&longs;ione inter &longs;icci&longs;cendum de&longs;i&longs;tere: ex quo per opus la<lb/>cerationes fieri nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N4037EA">At corcicem inte&longs;tinum una cum tota <lb/>&longs;ui parietis facie molliore ducas lapide non uetabo. </s> <s id="N4037EF">Sed <expan abbr="quocũqueutare">quocunque <lb/>utare</expan> tam inte&longs;tino <expan abbr="&quml;">quam</expan> extimo tollendus cortex e&longs;t: ut fiet is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ad &longs;uam lineam atque <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> exten&longs;us et perfinitus: Sua erit <lb/>linea quæ ad areæ <expan abbr="circũ&longs;criptionem">circum&longs;criptionem</expan> coæquata re&longs;pondeat: ita ut <lb/>&longs;it ea penitus omni parte &longs;ui <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> tumida / <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> incaua / <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> <lb/><expan abbr="undo&longs;a / nu&longs;quã">undo&longs;a / nu&longs;quam</expan> non directa et probe coaptata et perfinita. </s> <s id="N403817">Inter <lb/><expan abbr="&longs;truendũ">&longs;truendum</expan> et dum murus uiret &longs;i primam induxeris <expan abbr="harenation&etilde;">harenationem</expan>: <lb/>fiet deinceps ut quam adegeris &longs;eu cru&longs;tam &longs;eu albarium</s> <s id="N403825"> indele<lb/>bile opus præ&longs;tetur.</s> </p> <p id="N40382A" type="main"> <s id="N40382C">Infarcinamentorum duo &longs;unt genera: Vnum quo inter cortices <lb/>ad uacuum quod ine&longs;t cementis conge&longs;tis opplent: Alterum quo <lb/>id lapide non ni&longs;i ordinario: &longs;ed ignobili potius inter&longs;truunt <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>oppleant. </s> <s id="N403835">Vtrumque par&longs;imoniæ cau&longs;a inuentum apparet: Quan<lb/>do quiuis lapis minutus atque ignobilis huic murorum parti de <lb/>mandatur. </s> <s id="N40383C">Nam &longs;i dabitur ut prægrandis et quadrati lapi <lb/>dis copia &longs;uppeditet : quis aut minuto aut fractitio &longs;ponte ute<lb/>tur lapide : Atqui hac una in re a complementis o&longs;&longs;a ip<lb/>&longs;a differunt: Quod in his media inter cruitas in&longs;arciuntur / <pb xlink:href="004/01/084.jpg"/>fractitio et commutilato quocumque datur lapide / opere prope <lb/>conge&longs;titio et tumultario: In his alteris nulli aut <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> modici im<lb/>mi&longs;centur lapides incerti: Sed tota totum id intimum ordinario <lb/>extexunt opere. </s> <s id="N403855">Mallem ad æternitatem plenis ordinibus uniuer<lb/>&longs;um parietem quadrato lapide completum redderent: <expan abbr="Tam&etilde;">Tamen</expan> <expan abbr="qualicũque">qua<lb/>licumque</expan> <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan> id inter cortices lapide opplendum in&longs;titueris: quo <lb/>ad res patitur curato ut ductu coæquato librati ordines <expan abbr="cõnectantur">connectan<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N40386F">Tum et officii quidem erit ab altero extimo ad alterum <expan abbr="inte&longs;tinũ">inte<lb/>&longs;tinum</expan> corticem / aliquos non penitus interraros ordinarios lapides <lb/>mediam per parietis <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> ad cortices ip&longs;os mutuo <expan abbr="cõnectendos">connecten<lb/>dos</expan> traducere: quo infu&longs;a infarcinamenta &longs;pondas cru&longs;tarum non <lb/>protrudant. </s> <s id="N403885"><expan abbr="Infarcinationũ">Infarcinationum</expan> ductus <expan abbr="ob&longs;eruarũt">ob&longs;eruarunt</expan> ueteres una perpe<lb/>tuaque refu&longs;ione attollere <expan abbr="nõ">non</expan> altiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut in quinos quo&longs;que pedes or<lb/>dines &longs;uperextenderent: quo ueluti neruis <expan abbr="illigam&etilde;ti&longs;que">illigamenti&longs;que</expan> &longs;tructura ar<lb/>ctata <expan abbr="cõcinctaque">concinctaque</expan> redderetur: quo etiam &longs;iquid totam per infarcinati<lb/>onem aliquo aut <expan abbr="fabrorũ">fabrorum</expan> uitio / aut ca&longs;u de&longs;idi&longs;&longs;e <expan abbr="cõperit">comperit</expan>: <expan abbr="nõ">non</expan> ilico <lb/>in &longs;e <expan abbr="reliquorũ">reliquorum</expan> <expan abbr="&longs;upurgentiũ">&longs;uperurgentium</expan> pondus trahat: Sed habeant &longs;uperiora <lb/>qua&longs;i innouatam ad con&longs;i&longs;tendum ba&longs;im. </s> <s id="N4038BF">Cæterum admonent / <lb/>quod apud omnes ueteres probe ob&longs;eruatum uideo: ne quid maio<lb/>ra inter farciendum &longs;axa inter&longs;erantur: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut libræ pondus comple<lb/>ant: minutiora enim quæ &longs;unt / facilius ueniri atque ad nexuras adæ<lb/>quari <expan abbr="arbitrãtur">arbitrantur</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> prægrandia. </s> <s id="N4038D6">Et faciat ad rem quod apud Plu<lb/>tarcum de Mino rege traditur: Nam is quidem cum plebem per <lb/>artes diuideret: &longs;ic cen&longs;ebat corpus omne quo magis minutas diui <lb/>&longs;um in partes &longs;it: eo facilius ad arbitrium tractari atque coæquari. <lb/></s> <s id="N4038E0">Illud non negligendum puto: quod caua omnia comple&longs;&longs;e / et ni<lb/>hil u&longs;piam interuacuum reliqui&longs;&longs;e oportet / cum cæteras ob res / <lb/>tum ob id ne i&longs;tuc animantia ingrediantur: quæ nidificatu et con<lb/>ge&longs;tis &longs;ordibus atque &longs;eminibus caprificos per murum excitent. <lb/></s> <s id="N4038EA">Dictu incredibile quantas lapidum moles / et quas congeries com<lb/>motas una e&longs;&longs;e arboris radice uiderim. </s> <s id="N4038EF"><expan abbr="Illigãda">Illiganda</expan> <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> et <expan abbr="cõplenda">complenda</expan> <lb/>quæ con&longs;truas omnia diligenter &longs;unt.</s> </p> <p id="N4038FF" type="main"> <s id="N403901">Inter procinctus aliqui præterea nexus lapidum maiorum <expan abbr="inducũtur">indu<lb/>cuntur</expan>: qui et cru&longs;tas exteriores cru&longs;tis interioribus: et o&longs;&longs;a etiam <pb xlink:href="004/01/085.jpg"/>ossibus illaqueata reddant: quales hi &longs;unt / quos in pedes quinos <lb/>inter&longs;erendos diximus. </s> <s id="N40390F">Alii uero et hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> primarii procinctus <lb/>&longs;unt: qui angulorum <expan abbr="prehendendorũ/">prehendendorum /</expan> operi&longs;que detinendi gratia / <lb/>per totam parietis longitudinem perducuntur: Sed hi po&longs;tremi ra<lb/>riores adhibentur: et unico in pariete <expan abbr="plus&qtilde;">plusquam</expan> binos aut <expan abbr="interdũ">interdum</expan> tris <lb/>me <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> uidi&longs;&longs;e memini: <expan abbr="Eorũque">Eorumque</expan> &longs;itus &longs;ede&longs;que primaria e&longs;t: ut <lb/><expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> parietis ueluti corona / immunem frequentioribus illis in <lb/>nexuris æqui inpedes quinos fiunt: Lapides &longs;i aderunt tenuiores <lb/>non dedecebit.</s> </p> <p id="N40393B" type="main"> <s id="N40393D">In his uero alteris / quas coronas <expan abbr="nũcupamus">nuncupamus</expan>: quo et rariores illæ <lb/>quidem &longs;unt / et plus habent negocii: eo robu&longs;tiores et cra&longs;&longs;iores <lb/>appo&longs;ui&longs;&longs;e lapides <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>. </s> <s id="N40394C">In utri&longs;que &longs;uo in genere longi&longs;&longs;imi et <lb/>lati&longs;&longs;imi et firmi&longs;&longs;imi de&longs;iderantur. </s> <s id="N403951">Sed ita <expan abbr="collocabũtur">collocabuntur</expan> mino<lb/>res illi: ut una cum cæteris parietis corticibus ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> et <lb/>regulam <expan abbr="cõueniant">conueniant</expan>. </s> <s id="N403964">Hi uero alteri coronas imitati frontis proiec<lb/>tura prominebunt. </s> <s id="N403969"><expan abbr="Ponũturque">Ponunturque</expan> lapides i&longs;tiu&longs;modi prælongi et ad <lb/>modum lati ad libellam / et ordinibus bene <expan abbr="cõnectuntur">connectuntur</expan>: ut qua&longs;i <lb/>&longs;uperaddito pauimento &longs;ubin&longs;tructa <expan abbr="operian&ttilde;">operiantur</expan>. </s> <s id="N40397B">Lapidum i&longs;tic nexu<lb/>ra e&longs;t: <expan abbr="cũ">cum</expan> noui&longs;&longs;imus qui&longs;que nunc &longs;uperin&longs;ternatur lapis: ita in iam <lb/>tum &longs;ub&longs;tratos <expan abbr="coagmenta&ttilde;">coagmentatur</expan> et <expan abbr="cõcinna&ttilde;">concinnatur</expan>: ut in <expan abbr="duorũ">duorum</expan> <expan abbr="&longs;ub&longs;titutorũ">&longs;ub&longs;titutorum</expan> <lb/><expan abbr="cõmi&longs;&longs;uram/æquata">commi&longs;&longs;uram / æquata</expan> et collibrata exten&longs;ione medius accumbat. <lb/></s> <s id="N40399C">Quæ <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> nexura uniuer&longs;a in &longs;tructura minime negligenda <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;it: cum e&longs;t eadem in procinctibus huiu&longs;modi maiorem in <expan abbr="modũ">modum</expan> <lb/><expan abbr="ob&longs;eruãda">ob&longs;eruanda</expan>. </s> <s id="N4039B2">Aduerti reticulatis operibus ueteres a&longs;&longs;ueui&longs;&longs;e <expan abbr="procinctũ">procin<lb/>ctum</expan> inducere: ut <expan abbr="cõ&longs;taret">con&longs;taret</expan> ordinibus <expan abbr="laterculorũ">laterculorum</expan> quinque: aut nihilo <lb/>paucioribus tribus: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> e&longs;&longs;ent cum cæteri / tum ad minus ordo <lb/>unus lapide po&longs;itus <expan abbr="nõ">non</expan> cra&longs;&longs;iore <expan abbr="&quml;">quam</expan> cæteri illic iuncti: &longs;ed <expan abbr="lõgiore">longiore</expan> <lb/>atque latiore. </s> <s id="N4039D8">Ordinariis uero in&longs;tructuris lateritiis uidimus quo&longs;que <lb/>in pedes quinos <expan abbr="illigam&etilde;ti">illigamenti</expan> loco fui&longs;&longs;e uno <expan abbr="cõtentos">contentos</expan> ordine lateris <lb/>perampli bipedalis. </s> <s id="N4039E7">Vidimus <expan abbr="etiã">etiam</expan> quod laminas <expan abbr="plũbeas">plumbeas</expan> <expan abbr="prælõgas">prælongas</expan> pa<lb/>rietibusque pares <expan abbr="latitudĩe">latitudine</expan> <expan abbr="illigam&etilde;ti">illigamenti</expan> gratia <expan abbr="ĩter&longs;par&longs;erit">inter&longs;par&longs;erit</expan>. </s> <s id="N403A04"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> in <lb/>lapide <expan abbr="prægrãdi">prægrandi</expan> <expan abbr="a&longs;tru&etilde;do">a&longs;truendo</expan> procinctu rariore uel qua&longs;i &longs;olis coronis <expan abbr="cõt&etilde;tos">con<lb/>tentos</expan> uideo. </s> <s id="N403A1D"><expan abbr="Incorõis">In coronis</expan> <expan abbr="ab&longs;olu&etilde;dis">ab&longs;oluendis</expan> <expan abbr="&qtilde;do">quando</expan> hæ quoque <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> firmi&longs;&longs;ima <lb/><expan abbr="recĩgũt">recingunt</expan> nexura: neglexi&longs;&longs;e nihil oportet <expan abbr="eorũ">eorum</expan> que hactenus de pro<pb xlink:href="004/01/086.jpg"/>cinctu ip&longs;o diximus: ut in his nulli ni&longs;i prælongi et admodum <lb/>lati&longs;&longs;imi et omnium firmi&longs;&longs;imi lapides imitantur: coaptenturque <lb/>nexura continuata et recte compacta / ordinibus ad libellam exac<lb/>tis: et pro cuiu&longs;que ratione ad regulam redactis et coæquatis. </s> <s id="N403A42">Eoque <lb/>maiorem i&longs;tic curam et diligentiam adhibeas / ip&longs;a res po&longs;tulat: <lb/>quo et percingunt opus coronæ ip&longs;o loco labiliore: Et tecti præ<lb/>terea munus &longs;uos in parietes obtinent. </s> <s id="N403A4B">Hinc e&longs;t quod aiunt late<lb/>ritiis parietibus crudis te&longs;taceam coronam adigito: ne &longs;iquid ex <lb/>&longs;ummo tecto aut &longs;tillicidiis impluat / officiat: Sed protectura <lb/>tueantur. </s> <s id="N403A54">Ea de re adeo in omni reliquo pariete quouis ob&longs;eruan <lb/>dum e&longs;t: ut ei pro tecto bene ob&longs;tructa &longs;tet corona ad omnem im<lb/>brium iniuriam refellendam.</s> </p> <p id="N403A5B" type="main"> <s id="N403A5D">Rur&longs;us con&longs;idera&longs;&longs;e oportet / quo fultu / quibus ue adminiculis la<lb/>pides plurimi una in parietis &longs;oliditatem cogantur atque contine<lb/>antur. </s> <s id="N403A64">Con&longs;ideranti nimirum &longs;e&longs;e offert: ut in primis ad i&longs;tam <lb/>rem opus e&longs;&longs;e calce intuear: tam et&longs;i non omnem lapidem calce <lb/>iungendum &longs;tatuam. </s> <s id="N403A6B">Marmora enim contactu calcis non modo <lb/>candorem amittunt: uerum etiam ob&longs;cenis maculis cruoris deho<lb/>ne&longs;tantur: Tantaque in marmore ine&longs;t candoris &longs;uperbia: ut uix <lb/>alium po&longs;&longs;it perferre <expan abbr="&quml;">quam</expan> ip&longs;um &longs;e. </s> <s id="N403A78">Quid putes? </s> <s id="N403A7B">fumos dedigna<lb/>tur: oleo illibutum palle&longs;cit: nigro infu&longs;um uino lute&longs;cit: aqua <lb/>ex materia ca&longs;taneæ perducta fu&longs;catur intimum atque inficitur: ut <lb/>ne abradendo quidem i&longs;tarum rerum notæ deleantur. </s> <s id="N403A84">Hinc uete<lb/>res nuda in opus marmora / nullo calcis illinimento obducto quo <lb/>ad poterant adigebant. </s> <s id="N403A8B">Sed de his po&longs;tea.</s> </p> <p id="N403A8E" type="main"> <s id="N403A90">Nunc quando ad periti fabri officium pertinet / non tam &longs;eligere <lb/>commodiora / <expan abbr="&quml;">quam</expan> apte accommodateque / uti his quæ &longs;uppeditent: <lb/>rem nos &longs;ic pro&longs;equemur. </s> <s id="N403A97">Calcem intelliges excoctam e&longs;&longs;e u&longs;que <lb/>ut probes: quæ infu&longs;a et inde po&longs;t feruorem extincta / &longs;pumam <lb/>lactis imitata &longs;e&longs;e <expan abbr="&longs;u&longs;citãs">&longs;u&longs;citans</expan> totis glebis tumuerit. </s> <s id="N403AA2"><expan abbr="Nõ">non</expan> &longs;atis <expan abbr="cõmaceratæ">commace<lb/>ratæ</expan> <expan abbr="indiciũ">indicium</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> calculi <expan abbr="ĩterharenãdũ">interharenandum</expan> offen&longs;i. </s> <s id="N403ABA">Plus forte &longs;i admi<lb/>&longs;cueris harenæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> par &longs;it / a&longs;peritate &longs;ui <expan abbr="nõ">non</expan> coherebit: Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> minus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> eius natura et uis ferat: qua&longs;i ui&longs;cus lentitudine improba re&longs;ti<lb/>tabit ægreque ob&longs;equetur. </s> <s id="N403AD2">Calcem non u&longs;que quoque maceratam / <pb xlink:href="004/01/087.jpg"/>atque alioquin imbecilliorem indemnius committes fundamentis <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> cætero parieti: et inter farcinamenta <expan abbr="&quml;">quam</expan> in cru&longs;tis. </s> <s id="N403ADB">Ab angulis <lb/>uero et o&longs;&longs;ibus præcinctibu&longs;que / procul abigenda e&longs;t omnis calx: <lb/>in qua uel minima in&longs;it menda: et præ&longs;ertim arcubus fidi&longs;&longs;ima <lb/>intermi&longs;cenda e&longs;t. </s> <s id="N403AE4">Anguli / o&longs;&longs;a / procinctus / coronæ / harenam <lb/><expan abbr="tenuiorem / graciliorem / purioremq;">tenuiorem / graciliorem / purioremque</expan> exigunt: præ&longs;ertim ubi ter<lb/>&longs;o ducantur lapide. </s> <s id="N403AEE">Infarctinamenta glandulo&longs;iorem non re&longs;pu<lb/>ent materiam. </s> <s id="N403AF3">Lapis arens natura et &longs;itiens / fluuiatili cum hare<lb/>na non pe&longs;&longs;ime conueniet. </s> <s id="N403AF8">Madens natura lapis et humectus / ha<lb/>renas fo&longs;&longs;iceas adamabit: ad hau&longs;trum nolim &longs;umptam ex mari <lb/>harenam obiicias: &longs;eptemtriones ad uentos forta&longs;&longs;is commodius <lb/>exponetur. </s> <s id="N403B03">Minuto cuique lapidi materia debetur &longs;pi&longs;&longs;ior: Sicco <lb/>et exhau&longs;to cra&longs;&longs;ior: <expan abbr="Quãuis">Quamuis</expan> uniuer&longs;a in a&longs;tructione ueteres cra&longs;<lb/>&longs;iorem pultem i&longs;tiu&longs;modi tenaciorem putent <expan abbr="&quml;">quam</expan> tenuem. </s> <s id="N403B0E">Præ <lb/>grandes lapides non ni&longs;i per liquentem et fluxibilem materiem <lb/>fulcturæ ex arbitrio recumbunt: ut forte magis lubricandi cubi<lb/>lis gratia: quo &longs;unt illi quidem dum coaptantur &longs;ub manu ad mo<lb/>tum faciles / <expan abbr="&quml;">quam</expan> conglutinandi cau&longs;a / huiu&longs;modi e&longs;&longs;e inducta mate<lb/>ries uideatur. </s> <s id="N403B1B">Atqui omnino plurimum conferet aliquid molle <lb/>i&longs;tiu&longs;modi et leuigatum cubile &longs;ubmittere: Quo fiat ut lapides <lb/>iniquo &longs;ub pondere laborantes non defringantur. </s> <s id="N403B22">Sunt qui ubi <lb/>pa&longs;&longs;im ex ueterum operibus prægrandes intueantur lapides / me<lb/>diis iuncturis illibutos rubrica / u&longs;os interpretentur ea pro calce: <lb/>Id mihi non fit ueri&longs;imile: uel maxime ea re / quod non utra&longs;que ad <lb/>iunctionis &longs;up&longs;icies / &longs;ed tantum alteram illibutam uideam.</s> </p> <p id="N403B2D" type="main"> <s id="N403B2F">E&longs;t etiam circa parietes quippiam: quod neglexi&longs;&longs;e non conferat. <lb/></s> <s id="N403B33">Nequod enim præcipi ti fe&longs;tinantia et tumultuaria manu e&longs;t paries <lb/>coaceruandus/ opera nu&longs;quam intermi&longs;&longs;a: Neque per &longs;egnitiem <lb/>de&longs;idio&longs;am / qua&longs;i inuitus ædifices / coepto e&longs;t opere procra&longs;tinan <lb/>dum: Sed pro&longs;equi rem oportet modo et ratione: in qua &longs;it celeri<lb/>tas coniuncta cum con&longs;ilii et diligentiæ maturitate.</s> </p> <p id="N403B3E" type="main"> <s id="N403B40">Altius attolli opus uetant periti: ni&longs;i pars hactenus exacta du<lb/>ruerit: Nam recens et molle opus / impotens et re&longs;olubile <pb xlink:href="004/01/088.jpg"/>cum &longs;it / quæ &longs;upera&longs;truxeris <expan abbr="nequaquã">nequaquam</expan> perferet. </s> <s id="N403B4D">Videre quidem <lb/>licet / hyrundines natura edoctos cum nidificent / primas illu<lb/>tationes ad tigna: quæ quidem pro fundamentis et radice operis <lb/>&longs;unt: atque item his primis proximas <expan abbr="agge&longs;tiões">agge&longs;tiones</expan> apponere <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> <lb/>temere: &longs;ed opere intermi&longs;&longs;o / mature &longs;en&longs;imque a&longs;truere: quoad <lb/>primordia operis firmitudinem con&longs;ecuta &longs;int. </s> <s id="N403B62">Durui&longs;&longs;e calcem <lb/>&longs;tatuunt / cum lanuginem flo&longs;culo&longs;que fabris cognitos de&longs;uda: it. <lb/></s> <s id="N403B68">Quot in pedes inter calandum &longs;it ip&longs;a muri cra&longs;&longs;itudo / et loci et <lb/>coeli temperies admonebit. </s> <s id="N403B6D">Vbi duxeris intercalandum operito <lb/><expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> opus &longs;trumentis: ne uento et &longs;ole &longs;uccus materiae hau&longs;tus <lb/>euane&longs;cat: potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="att&etilde;porato">attemporato</expan> &longs;icce&longs;cat et cohere&longs;cat. </s> <s id="N403B7D">Vbi opus <lb/>re&longs;ump&longs;eris / pura iterum atque iterum aqua infundito / quoad pro<lb/>be immade&longs;cat: Et pulueres ne quid caprificibus gignundis <expan abbr="fom&etilde;ta">fomen<lb/>ta</expan> relinquantur / poenitus abluantur. </s> <s id="N403B8A">Nihil e&longs;t quod opus ad &longs;o<lb/>liditatem &longs;tabilitatemque magis confirmet: <expan abbr="&quml;">quam</expan> abundanti lapidem <lb/><expan abbr="cõmadefeci&longs;&longs;e">commadefeci&longs;&longs;e</expan> aqua. </s> <s id="N403B98">Madidum negant lapidem e&longs;&longs;e / qui &longs;i dif<lb/>fregeris / non tota &longs;it facie intima infu&longs;us et nigricans. </s> <s id="N403B9D">Adde his <lb/>quod inter a&longs;truendum in &longs;ingulis locis / quibus ad uarios ædificii <lb/>u&longs;us et uoluptates / de&longs;idera&longs;&longs;e qui&longs;piam nouas apertiones po&longs;&longs;it <lb/>per parietis ductum inter extexendis arcus e&longs;t: quo po&longs;tea inde <lb/>&longs;uffo&longs;&longs;us paries / tutam et connatam habeat quie&longs;cendi &longs;edem ar<lb/>cum. </s> <s id="N403BAA">Neque dici pote&longs;t / uti unico interdum &longs;ubdempto ex parie<lb/>te lapillo / tota &longs;tructuræ uis et nerui labefactentur. </s> <s id="N403BAF">Et profecto <lb/>a&longs;&longs;equemur <expan abbr="nunquã/ut">nunquam / ut</expan> ueteratis &longs;tructuris nouæ applicentur: ita <lb/>ut non continuo inter &longs;e di&longs;cidium faciant: Et eam ob cicatricem <lb/>debilitatus <expan abbr="paries/&qtilde;">paries / quae</expan> reddatur ad ruinam promptus / non e&longs;t ut re<lb/>feram. </s> <s id="N403BC2">Cra&longs;&longs;us paries armamenta non po&longs;tulat: quando fabris la<lb/>titudine &longs;ui præ&longs;tet: ut a&longs;truendo con&longs;i&longs;tant.</s> </p> <p id="N403BC7" type="main"> <s id="N403BC9">Diximus de legitimo a&longs;truendi genere: quo quidem lapide <expan abbr="attolla&ttilde;">attol<lb/>latur</expan> et <expan abbr="duratũ">duratum</expan> <expan abbr="redda&ttilde;">reddatur</expan> calce. </s> <s id="N403BD9">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;int <expan abbr="captãdi">captandi</expan> lapidis genera alia <lb/>quæ <expan abbr="nõ">non</expan> calce &longs;ed luto &longs;tent <expan abbr="ĩterlita">interlita</expan>: et alia quæ lapidibus nullo ful<lb/>ta glutino <expan abbr="coapten&ttilde;">coaptentur</expan>. </s> <s id="N403BF4">Et &longs;ine præterea alia <expan abbr="ædificãdi">ædificandi</expan> genera: quæ <lb/>&longs;ola <expan abbr="ĩfarctura">infarctura</expan>: et alia quæ &longs;olis <expan abbr="fiman&ttilde;">firmantur</expan> corticibus: et <expan abbr="huiu&longs;mõi">huiu&longs;modi</expan> bre<lb/>ui&longs;&longs;ime <expan abbr="trã&longs;igemus">tran&longs;igemus</expan>. </s> <s id="N403C0D"><expan abbr="Lapid&etilde;">Lapidem</expan> quem <expan abbr="illinia&ttilde;">illiniatur</expan> <expan abbr="terra / cũ">terra / cum</expan> <expan abbr="quadratũ/tum">quadratum / tum</expan> et <pb xlink:href="004/01/089.jpg"/>maxime arentem e&longs;&longs;e oportet: eamque ad rem nihil e&longs;t <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> <lb/>latere &longs;eu cocto &longs;eu potius crudo bene ex&longs;iccato. </s> <s id="N403C29">Paries crudo du<lb/>ctus latere ualitudini <expan abbr="habitantiũ">habitantium</expan> aptus: et contra ignes tuti&longs;&longs;imus <lb/>cum &longs;it: tum et terræ motibus non multo commouetur: Sed idem <lb/>ni fiat <expan abbr="cra&longs;&longs;ior / cõtignationes">cra&longs;&longs;ior / contignationes</expan> non tolerat: Hinc pilas iubebat Ca<lb/>to inter&longs;trui lapideas: quibus trabeamenta &longs;ub&longs;tituerentur. </s> <s id="N403C3C"><expan abbr="Limũ">Limum</expan> <lb/>quo fulcias / &longs;unt qui e&longs;&longs;e <expan abbr="optãt">optant</expan> bitumini per&longs;imilem: et e&longs;&longs;e <expan abbr="optimũ">optimum</expan> <lb/>arbitrantur eum: qui <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;us">immi&longs;&longs;us</expan> aqua lente di&longs;&longs;oluitur: qui de manu <lb/>ægre abluatur: qui longe den&longs;etur cum &longs;icce&longs;cat: Alii <expan abbr="harenariũ">harenarium</expan> <lb/><expan abbr="præferũt">præferunt</expan>: quia ductibilior &longs;it. </s> <s id="N403C5D">Ve&longs;tire oportet opus hoc cru&longs;tula <lb/>extrin&longs;ecus ex calce: interius &longs;i libet gyp&longs;o /aut etiam creta <expan abbr="arg&etilde;taria">argen<lb/>taria</expan> : Ea ut cohære&longs;cat aptius inter <expan abbr="cõpon&etilde;dum">componendum</expan> te&longs;tacea &longs;unt frag<lb/>menta / rimulis iuncturarum &longs;par&longs;im inter&longs;erenda: quæ ueluti <expan abbr="d&etilde;ticuli">den<lb/>ticuli</expan> promineant: ut eis cru&longs;tula firmius <expan abbr="cõtineatur">contineatur</expan>.</s> </p> <p id="N403C78" type="main"> <s id="N403C7A">Nudum lapidem cum quadratum e&longs;&longs;e oportet: tum et præ aliis <lb/>grandem atque etiam &longs;olidum et <expan abbr="firmi&longs;&longs;imũ">firmi&longs;&longs;imum</expan>: Hic nulla infarcina<lb/>menta / æquati&longs;&longs;imi ordines / perpetua nexura exigitur: crebraque <lb/>debentur an&longs;arum <expan abbr="clauiculorũque">clauiculorumque</expan> illigamenta. </s> <s id="N403C8B">An&longs;æ &longs;unt quibus <lb/>æquate appo&longs;iti lapides binatim iungantur: et continuatum in or<lb/>dinem couniantur. </s> <s id="N403C92">Clauiculi &longs;unt qui inferiores et una &longs;uperiores <lb/>in lapides infixi <expan abbr="cau&etilde;t">cauent</expan> ne quid forte protru&longs;i ordines alteri ab alte <lb/>ris di&longs;trahantur. </s> <s id="N403C9D">An&longs;as clauiculo&longs;que fen eos non reprobant. </s> <s id="N403CA0">Sed <lb/>nos ex ueterum operibus intelleximus ferrum <expan abbr="corrũpi">corrumpi</expan> et <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> <lb/>durare: æs uero durare et prope æternum e&longs;&longs;e: Quin et ferri rubi<lb/>gine marmora <expan abbr="cõmacerari">commacerari</expan> et <expan abbr="circũrumpi">circumrumpi</expan> aduerti. </s> <s id="N403CB9"><expan abbr="Vi&longs;un&ttilde;">Vi&longs;untur</expan> et lig<lb/>neæ an&longs;æ lapidibus <expan abbr="uetu&longs;ti&longs;&longs;imorũ">uetu&longs;ti&longs;&longs;imorum</expan> operum inter&longs;ertæ: quas ego <lb/>ferreis haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> <expan abbr="po&longs;tpon&etilde;das">po&longs;tponendas</expan> duco: æreæ ferreæque an&longs;æ plumbo <lb/>firmantur: ligneæ &longs;at firmæ &longs;unt &longs;uapte forma: quæ &longs;ic dolantur <lb/>ut &longs;imilitudinis gratia caudæ hirundineæ <expan abbr="nũcupentur">nuncupentur</expan>. </s> <s id="N403CD7">In&longs;erendæ <lb/>an&longs;æ &longs;unt ita ut imbrium &longs;tillæ ad eas uitiandas non penetrent. <lb/></s> <s id="N403CDF">æneas contra uetu&longs;tatem firmari putant / &longs;i dum conflantur trige<lb/>&longs;ima &longs;tagni pars immi&longs;ceatur: Rubiginem minus uerebuntur / &longs;i <lb/>bitumine aut etiam oleo perungantur. </s> <s id="N403CE6">Ferrum ceru&longs;a gyp&longs;o <lb/>et liquida pice temperari / ne rubiginem &longs;entiat / affirmant. <pb xlink:href="004/01/090.jpg"/>An&longs;æ ligneæ cera pura et amurca illibutæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="putre&longs;cũt">putre&longs;cunt</expan>: <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <lb/>liquentis plumbi et admodum <expan abbr="feru&etilde;tis/">feruentis /</expan> ad captas an&longs;arum quod in <lb/>fuderint lapides &longs;ubcrepui&longs;&longs;e uideo.</s> </p> <p id="N403D03" type="main"> <s id="N403D05">Sola et infarctura ductos pa&longs;&longs;im inuenies in ueterum & aedificiis pa<lb/>rietes <expan abbr="per&qtilde;">per quos</expan> firmi&longs;&longs;imos. </s> <s id="N403D0E">Hi <expan abbr="ducũtur">ducuntur</expan> <expan abbr="qu&etilde;admodum">quemadmodum</expan> et terrei: qui<lb/>bus Africa et hi&longs;pania utebatur / duabus utrinque &longs;eu <expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> &longs;eu <lb/><expan abbr="craticiorũ">craticiorum</expan> &longs;pondis adactis / quæ pro cru&longs;tis <expan abbr="ad&longs;t&etilde;t">ad&longs;tent</expan> quoad infu&longs;um <lb/>opus duruerit. </s> <s id="N403D2A">Sed in hoc differunt / quod hic cementitiam pultem <lb/>prope undantem infundunt: illic terram lento&longs;am humectatione <lb/>et &longs;ubactione redditam ductibilem inculcant pede et planetoriis <lb/>uectibus. </s> <s id="N403D33">I&longs;tic etiam pro nexura in pedes trinos qua&longs;i <expan abbr="ruderam&etilde;ta">ruderamenta</expan> <lb/><expan abbr="in&longs;ternũt">in&longs;ternunt</expan> maiu&longs;culos lapides pre&longs;ertim ordinarios: aut etiam fra<lb/>ctitios angulares: Nam globo&longs;us et&longs;i contra iniurias plane &longs;it for<lb/>tis: ni&longs;i tamen multa deuinctus erit &longs;uffragatione: in omni &longs;truc<lb/>tura longe <expan abbr="infidel&etilde;">infidelem</expan> habebit &longs;e. </s> <s id="N403D49">Illic uero terreis Africæ parietibus <lb/>&longs;partum aut <expan abbr="maritimũ">maritimum</expan> iuncum luto <expan abbr="ĩmi&longs;cent / opus">immi&longs;cent / opus</expan> ductu mirabi<lb/>le: quod uentis et imbribus incorruptum duret. </s> <s id="N403D58">Ad Plinii <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> <lb/>turres et &longs;peculæ terrenæ iugis <expan abbr="montiũ">montium</expan> impo&longs;itæ / u&longs;que ad Hanni<lb/>bale &longs;pectabantur.</s> </p> <p id="N403D67" type="main"> <s id="N403D69">Solas inducimus cru&longs;tulas / ut &longs;ic eas potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> cortices appellem: <lb/>craticiis atque &longs;toriis ex harundine non recentibus opus illiberale: <lb/>Sed quo pa&longs;&longs;im uetus romana plebs uteretur. </s> <s id="N403D74"><expan abbr="Illiniũtur">Illiniuntur</expan> crates lu<lb/>to una cum paleis triduo &longs;ubacto: po&longs;t ue&longs;tiuntur / uti mox dixi / <lb/>calce aut etiam gyp&longs;o: <expan abbr="demũ">demum</expan> pictura &longs;ignis ue hone&longs;tantur. </s> <s id="N403D82">Gyp<lb/>&longs;o &longs;i te&longs;tam tun&longs;am ex tertia immi&longs;cueris / a&longs;peruginem nimis uere<lb/>bitur: Calce <expan abbr="ĩmixtum">immixtum</expan> maiorem in modum inuale&longs;cit: in humido <lb/>pruina et gelu / gyp&longs;um omnino inutile e&longs;t.</s> </p> <p id="N403D8F" type="main"> <s id="N403D91">Re&longs;tat ut qua&longs;i epilogum / legem referam apud architectos uetu<lb/>&longs;ti&longs;&longs;imam: quam pro oraculo ob&longs;eruandam &longs;tatuo: ea e&longs;t huiu&longs;mo<lb/>di: Muro ba&longs;im &longs;ubigito firmi&longs;&longs;imam: &longs;uperiora inferioribus me <lb/>dio centro ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> re&longs;pondeant / ponito: Angulos o&longs;&longs;aque <lb/>parietum ab &longs;olo in &longs;ublime robu&longs;tiore lapide obfirmato: Calcem <lb/><expan abbr="cõmacerato">commacerato</expan>: Lapidem in opus ni&longs;i <expan abbr="mad&etilde;tem">madentem</expan> ponito: infe&longs;tis offen<lb/>&longs;oribus duriorem obicito. </s> <s id="N403DAB">Structuram ad regulam et libellam et <pb xlink:href="004/01/091.jpg"/>perpendiculum ducito: <expan abbr="cõmi&longs;&longs;uras">commi&longs;&longs;uras</expan> <expan abbr="antecedentiũ">antecedentium</expan> medii deinceps <lb/>lapides obtineant curato. </s> <s id="N403DBC">Integros ordinibus exponito: medium <lb/><expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> refractis farcito: <expan abbr="ordĩes">ordines</expan> ordinibus crebris traductis <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> <lb/>nexuris coadiugato. </s> <s id="N403DCE">Hactenus de pariete. </s> <s id="N403DD1">Venio ad <expan abbr="tectũ">tectum</expan>.</s> </p> <p id="N403DD8" type="main"> <s id="N403DDA">Sed nolim illud præterii&longs;&longs;e: cuius <expan abbr="argum&etilde;ta">argumenta</expan> apud ueteres <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <lb/>in modum ob&longs;eruata intelligo. </s> <s id="N403DE7">Sunt in rerum natura / quibus pro<lb/>culdubio ine&longs;t uis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="a&longs;pern&etilde;da">a&longs;pernenda</expan>: <expan abbr="laurũ">laurum</expan> <expan abbr="arbor&etilde;">arborem</expan>: <expan abbr="aqlã">aquilam</expan> <expan abbr="alit&etilde;">aliter</expan> <expan abbr="uitulũquemaritimũ">uitulumque <lb/>maritimum</expan> pi&longs;cem aiunt fulgura <expan abbr="nõ">non</expan> petere: Hæc &longs;i operi interlu<lb/>dantur: &longs;unt qui forta&longs;&longs;e putent futurum intactum fulminibus et <lb/>immune. </s> <s id="N403E14">Equidem id ego æque po&longs;&longs;e uideor &longs;perare: atque illud <lb/>et dere quod aiunt ranam <expan abbr="rubetã">rubetam</expan> fictili inclu&longs;am medioque defo&longs;<lb/>&longs;am agro / arcere alites ab &longs;ementis. </s> <s id="N403E1F">Et o&longs;trim <expan abbr="arbor&etilde;/&longs;i">arborem / &longs;i</expan> in <expan abbr="domũ">domum</expan> <lb/>inferatur / reddere partus difficiles: Et enomion le&longs;piam frondem <lb/>&longs;ub tectis habitam præcipitare aluum et inanitate pe&longs;tem inferre. <lb/></s> <s id="N403E2F">Redeo ad rem. </s> <s id="N403E32">Hic repetere oportet quæ &longs;upra cum de <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamen<lb/>tis</expan> <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> tractaremus / per&longs;trinximus.</s> </p> <p id="N403E3F" type="main"> <s id="N403E41">Tectorum igitur alia &longs;ub diuo: alia non &longs;ub diuo: Et <expan abbr="horũ">horum</expan> aliqua <lb/>lineis con&longs;tant rectis: aliqua flexis: aliqua mixtis. </s> <s id="N403E4A">His addito <lb/>quod hic faciat ad rem: Nam aut ex arborum materia pone <expan abbr="tectũ">tectum</expan> <lb/>aut lapide. </s> <s id="N403E55">Ordiemur inde adeo rem principio hic &longs;umpto: ut &longs;ta<lb/>tuamus quippiam e&longs;&longs;e / quod ip&longs;um ad uniuer&longs;i tecti ratiocinati<lb/>onem pertineat: et &longs;it huiu&longs;modi. </s> <s id="N403E5E">Tecto cuiuis et o&longs;&longs;a et neruos <lb/>et complementa et cortices et cru&longs;tulas ine&longs;&longs;e æque atque in muro <lb/>interpretemur: tamen hoc ita ne &longs;it re ip&longs;a con&longs;ideremus. </s> <s id="N403E65">Princi<lb/>pio ut ab his qui rectis lineis ex materia &longs;yluarum con&longs;tant inci<lb/>piamus. </s> <s id="N403E6C">Tectis quidem ferendis opus e&longs;t firmiores a pariete ad <lb/>parietem &longs;ub&longs;tituas trabes: atque has uti modo <expan abbr="cõmentabamur">commentabamur</expan> e&longs;&longs;e <lb/>intran&longs;uer&longs;um po&longs;itas columnas non inficiabimur. </s> <s id="N403E77">O&longs;&longs;is ergo lo<lb/>co erit trabs: quod &longs;i per impen&longs;æ rationes liceret: quis non optet <lb/>totum habere opus / ut ita loquar o&longs;&longs;eum et &longs;olidi&longs;&longs;imum: hoc e&longs;t <lb/>continuatis columnis / et counitis trabibus compactum et obfirma<lb/>tum? </s> <s id="N403E84">Sed par&longs;imoniæ <expan abbr="pro&longs;picimus/&longs;uperfiuũ">pro&longs;picimus / &longs;uperfluum</expan> <expan abbr="putãtes">putantes</expan> quicquid <lb/>&longs;eruata operis firmitate po&longs;&longs;it detrahi: ea de re trabium hic &longs;inun<lb/>tur interualla: Ex quo et trabibus tran&longs;uer&longs;alia <expan abbr="imponũtur">imponuntur</expan> tigna : <pb xlink:href="004/01/092.jpg"/>et abducuntur decurrentes quadruli: et &longs;iqua &longs;unt i&longs;tis &longs;imilia: <lb/>Quæ omnia haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> dedecet puta&longs;&longs;e <expan abbr="illigam&etilde;ta">illigamenta</expan>. </s> <s id="N403EA6">In his <expan abbr="demũ">demum</expan> <lb/>a&longs;&longs;es tabulæque ampliores coaptatæ nimirum complementi uicem <lb/>tenebunt: parique ratione pauimentum tegula&longs;que corticem e&longs;&longs;e exti<lb/>mum: Coelum uero tecti / quod &longs;upra caput pendeat <expan abbr="intimũ">intimum</expan> e&longs;&longs;e <lb/>corticem non negabimus. </s> <s id="N403EB9">Ergo hæc ita e&longs;&longs;e &longs;i con&longs;tat / inue&longs;tige<lb/>mus &longs;iquid &longs;it / quod cuique horum debeatur: quo his recognitis fa<lb/>cilius quæ lapideis tectis <expan abbr="cõueniat">conueniat</expan> intelligamus.</s> </p> <p id="N403EC4" type="main"> <s id="N403EC6">De his igitur quoad res po&longs;tulet breui&longs;&longs;ime tran&longs;igamus. </s> <s id="N403EC9">Sed fa<lb/>ciat hoc ad rem / huius ætatis architectos non laudo: qui contigna<lb/>tionibus habendis / ua&longs;tas foraminum lacerationes ip&longs;is in o&longs;&longs;ibus <lb/>parietum relinquunt: quibus ab&longs;oluto pariete trabium capita im<lb/>mittant: Ex qua re paries imbecillior atque aduer&longs;us ignium popu<lb/>lationes / ædificium male tutum redditur: quod pateant inde ad pro<lb/>ximam aulam aditus incendio. </s> <s id="N403ED8">Quare placent apud ueteres qui <lb/>a&longs;&longs;ueuere parietibus lapideos mutulos firmi&longs;&longs;imos bene commen<lb/>dare: quibus quæ dixi trabium capita imponantur: quod &longs;i concate<lb/>nari trabeatione parietes uelis / non deerunt an&longs;æ et fibulæ aeneæ / <lb/>et captus <expan abbr="extãtes">extantes</expan> ex mutulo: quibus <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan> ad <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> utare. <lb/></s> <s id="N403EF6">Trabem omnino integram e&longs;&longs;e et admodum &longs;incerem: mediaque <lb/>præ&longs;ertim longitudine &longs;ui uacare menda oportet. </s> <s id="N403EFB">Aure ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>caput po&longs;ita / ictus altero ex capite re&longs;onantes accepti &longs;i erunt in <lb/>qua&longs;&longs;i: et obtu&longs;i intimum latere morbum indicabunt. </s> <s id="N403F06">Nodo&longs;ites <lb/>in trabe longe repudianda: præ&longs;ertim &longs;i erunt nodi crebri / et <expan abbr="unũ">unum</expan> <lb/>in cumulum contubero&longs;i: Quæ ligni pars medullæ ad&longs;it proxi<lb/>ma dolabitur / ut &longs;tet in opere &longs;uprema. </s> <s id="N403F13">Ex inferiore autem quæ <lb/>futura e&longs;t trabis &longs;uperficie dedolata / præter <expan abbr="cortic&etilde;/aut">corticem / aut</expan> nihil / aut <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> id queat <expan abbr="minimũ">minimum</expan>. </s> <s id="N403F25">Quo autem in latere tran&longs;uer&longs;i aliquid ap<lb/>paruit uitii: ponito id ut &longs;tet &longs;upremum: Oblonga &longs;iqua excurret <lb/>directam per trabem fi&longs;&longs;ura / lateribus ne <expan abbr="cõmittito">committito</expan>: Sed aut &longs;upre<lb/>mæ aut potius infimæ mandato &longs;uperficiei. </s> <s id="N403F34">Siqua perterebranda <lb/>aut forta&longs;&longs;is <expan abbr="cõuulneranda">conuulneranda</expan> &longs;it: parcito mediæ longitudini: infi<lb/><expan abbr="infimãque">infi<lb/>mamque</expan> ne lædito &longs;uperficiem. </s> <s id="N403F42">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> uti in ba&longs;ilicis <expan abbr="ob&longs;eruarũ /">ob&longs;eruarunt /</expan> <lb/>binatim erunt trabes <expan abbr="ponendæ/laxam&etilde;ta">ponendæ / laxamenta</expan> digitorum aliquot inter <pb xlink:href="004/01/093.jpg"/>mittito: qua re&longs;pirent / ne quid mutuo incale&longs;cendo inficiantur. <lb/></s> <s id="N403F58">Et conferet quidem per <expan abbr="&longs;ingulũ">&longs;ingulum</expan> par trabes ip&longs;as alternatas collo<lb/>ca&longs;&longs;e: ne iuxta eodem in cubili <expan abbr="amborũ">amborum</expan> capita conquie&longs;cant: Sed <lb/>ubi i&longs;tius pes / i&longs;tic alterius caput <expan abbr="incũbat">incumbat</expan>: Sic enim mutuo firmi <lb/>ore pedis robore mutuæ leuioris partis imbecillitati &longs;ubuenient: <lb/>et trabes ip&longs;as cognitas e&longs;&longs;e hoc e&longs;t uno materiæ genere / unaque &longs;yl<lb/>ua / una coeli fronte adultas / &longs;i fieri pote&longs;t / eademque die ab&longs;ci&longs;&longs;as <lb/>oportet: Quo paribus naturæ uiribus par <expan abbr="officiũ">officium</expan> gerant. </s> <s id="N403F77">Cubilia <lb/>trabibus ad libellam &longs;ternito: ita ut &longs;it eorum quodque &longs;olidum et <lb/><expan abbr="firmi&longs;&longs;imũ">firmi&longs;&longs;imum</expan>. </s> <s id="N403F81">Cauetoque ponendis trabibus / ne quid materies calcem <lb/>attingat: et &longs;inito <expan abbr="circũaperta">circumaperta</expan> et libera &longs;piramenta: ne quid ullius <lb/>penitus contactu uitietur aut conclu&longs;a tabe&longs;cat. </s> <s id="N403F8C">Ad trabis puluil<lb/><expan abbr="lũ">lum</expan> &longs;ub&longs;ternito filicem herbam harentem / aut carbones / aut potius <lb/>amurcam &longs;uis <expan abbr="cõmixtam">commixtam</expan> nucleis. </s> <s id="N403F9A">Sin autem erunt arbores mino<lb/>res / <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut queas integram unico ex <expan abbr="trũco">trunco</expan> trabem ponere: plures in <lb/>unam compacturam coagmentato / ita ut in &longs;e artius uim <expan abbr="obtineãt">obtineant</expan> <lb/>hoc e&longs;t ut &longs;uperior compactæ trabis linea fieri <expan abbr="nequic&quml;">nequicquam</expan> po&longs;&longs;it <expan abbr="ponderũ">pon<lb/>derum</expan> pre&longs;&longs;ura breuior: et contra inferior linea fieri haud po&longs;&longs;it lon<lb/>gior: Sed qua&longs;i corda ad &longs;uperadactos / qui &longs;e&longs;e <expan abbr="cõtrarus">contrarus</expan> frontibus <lb/><expan abbr="protrud&etilde;t / trũcos">protrudent / truncos</expan> <expan abbr="obfirmãdos">obfirmandos</expan> neruo&longs;o &longs;i&longs;tat captu.</s> </p> <p id="N403FBF" type="main"> <s id="N403FC1">Tigna proxime omni&longs;que reliqua materies / quod ex trabe &longs;ecta expe<lb/>diantur / trabis &longs;inceritate integritateque <expan abbr="probabũtur">probabuntur</expan>. </s> <s id="N403FCA">Tabulas <expan abbr="nimiũ">ni<lb/>mium</expan> &longs;pi&longs;&longs;as putant non <expan abbr="c&etilde;modas">commodas</expan>: quoniam detorqueri <expan abbr="cũ">cum</expan> excepe<lb/>rint / clauos extrudant: et a&longs;&longs;eribus <expan abbr="&quml;uis">quamvis</expan> tenuioribus clauos appo<lb/>ni iubent duplices: præ&longs;ertim &longs;ub diualibus coa&longs;&longs;ationibus quibus <lb/><expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> anguli et media lateraque firmentur. </s> <s id="N403FE3">Clauos qui <expan abbr="põdera">pondera</expan> <lb/>in tran&longs;uer&longs;um ferant cra&longs;&longs;iores fieri iubent: Alios autem gracili<lb/>ores ubi &longs;int / non reprobant: Sed longiores e&longs;&longs;e hos et capite dila<lb/>tatiores <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>. </s> <s id="N403FF4">æneos clauos &longs;ubdiuo et inhumecto perhenniores: <lb/>ferrei inte&longs;tino in opere et &longs;icco neruo&longs;iores fore compertum ha<lb/>beo. </s> <s id="N403FFB">Vbi ex u&longs;u ad firmandam contignationem ueniat / ligneis <lb/>clauiculis delectantur.</s> </p> <p id="N404000" type="main"> <s id="N404002">Quæ autem de ligneis tectis diximus: eadem et in lapideis trabi<lb/>bus ob&longs;eruabuntur: Tran&longs;uer&longs;æ enim et uenæ et mendæ a <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> <pb xlink:href="004/01/094.jpg"/>u&longs;u reicientur ad <expan abbr="eficiũdas">eficiundas</expan> columnas: aut &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> mende moderate <lb/>& leues latera lapidis <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> apparuerint / <expan abbr="cũ">cum</expan> in opus <expan abbr="pon&etilde;tur">ponentur</expan> <expan abbr="re&longs;upinabun&ttilde;">re&longs;u<lb/>pinabuntur</expan>. </s> <s id="N404026">Per longum excurrentes uene quibus uis in trabibus tole<lb/>rabiliores <expan abbr="habebun&ttilde;">habebuntur</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> tran&longs;uer&longs;æ: Tabulæ item lapideæ <expan abbr="cũ">cum</expan> alias <lb/>ob res: tum et ponderis gratia minime cra&longs;&longs;iores ponentur. </s> <s id="N404035">Que <lb/>demum in totis aut ligneis aut lapideis apponentur a&longs;&longs;eres tigna / <lb/>trabes / neque adeo graciles / neque adeo rari ponentur ut ad &longs;e &longs;e <expan abbr="õus">onus</expan> <lb/>que ferendum &longs;int inualidi. </s> <s id="N404042">Et contra neque adeo cra&longs;&longs;i neque adeo <expan abbr="cõferti">con<lb/>ferti</expan> ut opus illepidum et informe reddant. </s> <s id="N40404B">Sed de operis forma <lb/>& gratia alibi. </s> <s id="N404050">Itaque de rectilineo tecto quæ u&longs;que dicta <expan abbr="&longs;ũt /&longs;ufficianz">&longs;unt / &longs;uffici<lb/>ant</expan>: Ni forte illud de&longs;it ut <expan abbr="mõeã">moneam</expan> quod quidem omni opere <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehemen<lb/>ter</expan> <expan abbr="ob&longs;eruãdum">ob&longs;eruandum</expan> cen&longs;eo. </s> <s id="N404067"><expan abbr="Aduerterũt">Aduerterunt</expan> phy&longs;ici in corporibus <expan abbr="animãtiũ">animam<lb/>tium</expan> <expan abbr="naturã">naturam</expan> a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e opus &longs;uum ita perfinite: ut <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> o&longs;&longs;a ab o&longs;&longs;ibu&longs; <lb/>&longs;eparata aut di&longs;iuncta e&longs;&longs;e u&longs;piam uoluerit: &longs;ic etiam nos o&longs;&longs;a o&longs;&longs;i<lb/>bus <expan abbr="cõiungemus">coniungemus</expan>: et neruis <expan abbr="illigam&etilde;ti&longs;que">illigamenti&longs;que</expan> belli&longs;&longs;ime affirmabimu&longs;: <lb/>ut &longs;it o&longs;&longs;ium &longs;eries et <expan abbr="cõpactura">compactura</expan>: qua &longs;ola etiam &longs;i de&longs;int cætera / <lb/>&longs;ter opus &longs;uis <expan abbr="perfinitũ">perfinitum</expan> membris atque firmitatibus.</s> </p> <p id="N404096" type="main"> <s id="N404098">Venio ad tecta flexilinea. </s> <s id="N40409B">Atqui ea quidem quæ omnes ad nume<lb/>ros rectilineis tectis plene re&longs;pondeant <expan abbr="cõ&longs;ideremus">con&longs;ideremus</expan>. </s> <s id="N4040A4">Flexilineum <lb/><expan abbr="tectũ">tectum</expan> <expan abbr="con&longs;tituũt">con&longs;tituunt</expan> arcus: et arcum e&longs;&longs;e trabem inflexam &longs;ua&longs;imus. <lb/></s> <s id="N4040B1">Procurrunt etiam hic <expan abbr="illigam&etilde;ta">illigamenta</expan>: adduntur et quæ interuacua <expan abbr="cõpleant">com<lb/>pleant</expan>. </s> <s id="N4040BE">Sed uelim apertius intelligi / quid arcus ip&longs;e &longs;it / quibus <lb/>ue con&longs;tet partibus: Et enim ducendi arcus rationem traxi&longs;&longs;e ho<lb/>mines hinc puto: Nam cum uiderent trabes duas <expan abbr="iũctis">iunctis</expan> capitibus <lb/>po&longs;&longs;e imis pedibus diuaricatis ita firmari / ut mutuo innexu pari<lb/>busque contra &longs;e ponderibus &longs;i&longs;terent: placuit <expan abbr="inu&etilde;tum / et">inuentum / et</expan> <expan abbr="coeperũt">coeperunt</expan> <lb/>i&longs;toc opere di&longs;pluuia ædificiis tecta apponere. </s> <s id="N4040D7">Po&longs;t id forta&longs;&longs;e <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>ex <expan abbr="ĩ&longs;tituto">in&longs;tituto</expan> maiorem cooperire aream trabium breuitate nequiui&longs;<lb/>&longs;ent: intermedium ad &longs;ublimia truncorum capita aliquid interpo<lb/>&longs;uere: ut e&longs;&longs;et prope atque apud græcos littera. <gap/>. </s> <s id="N4040EA">Appo&longs;itumque <lb/>ip&longs;um id forta&longs;&longs;is cuneum appellauere. </s> <s id="N4040EF">Succedente inde argu<lb/>mento multiplicatis cuneis i&longs;tiu&longs;modi arcus effigie effectam &longs;pe<lb/>ctantes probauere: eamque ducendi arcus rationem ad opera lapi<lb/>dea tran&longs;ferentes / integrum additamentis arcum effecere: ut iam <pb xlink:href="004/01/095.jpg"/>fateri oporteat arcum ip&longs;um cuneorum plu&longs;culorum compactio<lb/>ne con&longs;tare: Quorum alii capitibus infirmis ad arcum ip&longs;um &longs;ub<lb/>&longs;ideant: alii ad dor&longs;um in&longs;identes nodum &longs;pinæ obtineant: Aliquando <lb/>reliquum expleant ambitum co&longs;tarum. </s> <s id="N404102">Non &longs;it ab re eadem repe<lb/>tere: quæ primo in libro recen&longs;uimus. </s> <s id="N404107">Arcus inter &longs;e differunt: <lb/>Nam e&longs;t quidem rectus / quem integer &longs;emicirculus con&longs;tituit: <lb/>huius corda per circuli centrum dirigitur. </s> <s id="N40410E">E&longs;t et qui trabis natu<lb/>ram magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> arcus &longs;apiat: hunc <expan abbr="cõminutum">comminutum</expan> dicimus / quod &longs;it non <lb/>integer &longs;emicirculus: &longs;ed &longs;it eius quota aliqua pars: huius corda <lb/>a centro di&longs;tat et &longs;upra e&longs;t. </s> <s id="N40411F">E&longs;t et copo&longs;itus arcus: quem undem <lb/>aliquando angularem / alii actum dicunt: qui ex arcubus duobus commi<lb/>nutis componitur: habetque &longs;ua in corda duo duarum flexarum &longs;e <lb/>&longs;e mutuo &longs;ecantium linearum centra. </s> <s id="N404128">Rectum arcum omnium <lb/>e&longs;&longs;e firmi&longs;&longs;imum cum re ip&longs;a cen&longs;et: tum et ratione argumentoque <lb/>mon&longs;tratur. </s> <s id="N40412F">Et di&longs;&longs;olui quidem &longs;ponte quo po&longs;&longs;it pacto non ui<lb/>deo: ni cuneorum alter alterum extrudat: ab qua quidem iniu<lb/>ria tam longe ab&longs;unt: ut etiam alter alterius ope confirmetur: <lb/>Quin etiam ubi forte id moliri aggrediantur / ponderum natura <lb/>quibus aut &longs;ub&longs;i&longs;tunt / aut imbuti ip&longs;i &longs;unt cunei / uetantur. </s> <s id="N40413A">Hinc <lb/>illud Varronis / quod ait in arcuatis operibus dextra non magis <lb/>&longs;tare ex &longs;ini&longs;tris / quod &longs;ini&longs;tra ex dextris. </s> <s id="N404141">Et &longs;pectare licet rem: Su<lb/>premus quidem cuneus / qui ad &longs;pinam mediam unicus &longs;it / quo <lb/>nam modo erit ualidus cuneos propellere collaterales: aut illis <lb/>ip&longs;is <expan abbr="prem&etilde;tibus">prementibus</expan> quando poterit is quidem ex &longs;ede iam occupata <lb/>protrudi? </s> <s id="N404152">Qui uero proximi per co&longs;tas <expan abbr="&longs;uccedũt">&longs;uccedunt</expan> cunei <expan abbr="libram&etilde;tis">libramen<lb/>tis</expan> ponderum facile in officio continentur. </s> <s id="N40415F">Demum et alterutra <lb/>ad capita qui &longs;ub&longs;ideant cunei / quid erit cur moueantur &longs;uperio<lb/>ribus in officio per&longs;i&longs;tentibus. </s> <s id="N404166">Ergo rectis arcubus / qui &longs;e&longs;e facile <lb/>tueantur cordam non exigimus: in <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan> autem ferream ca<lb/>tenam / aut quod cordæ uim obtineat / parietum exten&longs;ionibus hinc <lb/>atque hinc confirmamus: ha&longs;que e&longs;&longs;e exten&longs;iones optamus non <expan abbr="breuiores/&quml;">bre<lb/>uiores / quam</expan> quibus comminutus / qui dee&longs;t ambitus queat integrari: <lb/>Quod ip&longs;um facere ueteres architecti <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> neglexere: et com<lb/>minutos omnes arcus ubi id licuit / nunquam non intra parietum <pb xlink:href="004/01/096.jpg"/>latera integrarunt: Quin et præclare illud ob&longs;eruarunt / ut rectis <lb/>trabibus / ubi occa&longs;io <expan abbr="præ&longs;tabatur / cõminutum">præ&longs;tabatur / comminutum</expan> arcum <expan abbr="&longs;u&ptilde;adducerent">&longs;uperadduce<lb/>rent</expan>: Tum et <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan> ip&longs;is arcubus rectos arcus etiam <expan abbr="&longs;u&ptilde;adigerent">&longs;uperadi<lb/>gerent</expan> : qui &longs;ub &longs;e po&longs;itos <expan abbr="cõminutos">comminutos</expan> <expan abbr="cõfouerent">confouerent</expan>: et <expan abbr="ponderũ">ponderum</expan> mole<lb/>&longs;tias interciperent. </s> <s id="N4041A4">Compo&longs;iti arcus apud ueteres non ui&longs;untur. <lb/></s> <s id="N4041AA">Sunt qui turrium apertionibus in ducedos putent: quo nimia &longs;uper<lb/>impo&longs;ita <expan abbr="põdera">pondera</expan> qua&longs;i prora obiecta diffidant: Tam et&longs;i <expan abbr="cõpo&longs;iti">compo&longs;iti</expan> <lb/>arcus i&longs;tiu&longs;modi ponderibus confirmentur &longs;uperadiectis magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/><expan abbr="opprimãtur">opprimantur</expan>. </s> <s id="N4041C0">Cuneos quibus arcus ducatur omnes de lato / et quo <lb/>ad fieri po&longs;&longs;it prægrandi uelim e&longs;&longs;e ex lapide. </s> <s id="N4041C5">Nam e&longs;t quidem <lb/>cuiu&longs;que corporis pars indi&longs;&longs;olubilior: quæ a natura concreta et eo <lb/>unita e&longs;t: <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ <expan abbr="hominũ">hominum</expan> manu et arte <expan abbr="cõiuncta">coniuncta</expan> atque compacta <expan abbr="&etilde;">est</expan>. <lb/></s> <s id="N4041DD">E&longs;&longs;e etiam oportet mutuo coæquales / ut qua&longs;i in libra dextera &longs;i<lb/>ni&longs;tris re&longs;pondeant facie / magnitudine / pondere et eiu&longs;modi. <lb/></s> <s id="N4041E3">Arcus plures &longs;i ad porticus perapertiones <expan abbr="cõtinuatas">continuatas</expan> a columnis et <lb/>capitulis duxeris: facito cunei unde bini aut plures arcus iuncti <expan abbr="in&longs;urgũt">in<lb/>&longs;urgunt</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> duo: aut pro <expan abbr="arcuũ">arcuum</expan> numero totidem &longs;int lapides et di&longs;<lb/>&longs;ecti: Sed unicus atque idem pror&longs;us integer: quo huius et i&longs;tius ar<lb/>cus capita <expan abbr="cõtineantur">contineantur</expan>: Qui uero &longs;ecundi proximi in hos primos <lb/><expan abbr="in&longs;urg&etilde;t">in&longs;urgent</expan> cunei / &longs;i <expan abbr="prægrãdi">prægrandi</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> ex lapide curato ambo/ alter ad <lb/>alterum &longs;uis hæreat <expan abbr="iũctis">iunctis</expan> ad lineam renibus. </s> <s id="N404214">Tertius qui &longs;ecun<lb/>dos ho&longs;ce operiet lapis ad <expan abbr="murorũ">murorum</expan> leges libella <expan abbr="coaptabi&ttilde;">coaptabitur</expan> nexura <lb/>comparili: ita ut <expan abbr="iũctis">iunctis</expan> ambobus arcubus &longs;eruiat: <expan abbr="amborũque">amborumque</expan> cune<lb/>os detineat captu. </s> <s id="N40422F">Toto in arcu facito ut <expan abbr="iunctionũ">iunctionum</expan> adhæ&longs;iones / <lb/>et <expan abbr="cõclau&longs;uræ">conclau&longs;uræ</expan> &longs;uum ad centrum <expan abbr="ditigan&ttilde;">dirigantur</expan>. </s> <s id="N404240">Spinæ cuneum periti <lb/>unico et integro et prægrandi &longs;emper lapide appo&longs;uere: quod &longs;i erit <lb/>muri cra&longs;&longs;itudo maior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut cuneos i&longs;tiusmodi queas integres po<lb/>nere: is <expan abbr="demũ">demum</expan> iam non arcus / &longs;ed e&longs;&longs;e te&longs;tudo potius incipiet: <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>nos fornicem appellabimus.</s> </p> <p id="N404255" type="main"> <s id="N404257">Te&longs;tudinum uaria &longs;unt genera. </s> <s id="N40425A"><expan abbr="Di&longs;quirendũ">Di&longs;quirendum</expan> quid inter &longs;e diffe<lb/>rant / et quibus lineis <expan abbr="cõ&longs;tituantur">con&longs;tituantur</expan>: Fingenda mihi erunt nomina:<lb/>quo &longs;im / quem e&longs;&longs;e me his libris maxime <expan abbr="elaborandũ">elaborandum</expan> in&longs;titui: fa<lb/>cilis et minime ob&longs;curus. </s> <s id="N40426E">Neque me præterit Ennium poetam ma<lb/>ximas coeli appella&longs;&longs;e fornices: et <expan abbr="Seruiũ">Seruium</expan> cauernas dixi&longs;&longs;e eas e&longs;&longs;e <pb xlink:href="004/01/097.jpg"/>quæ in carinarum &longs;int factæ modum. </s> <s id="N40427B">Sed peto hanc ueniam ut <lb/>his libris id tandem &longs;atis putemus dictum latine: quod cum apte <lb/>ad rem: tum et aperti&longs;&longs;ime <expan abbr="ĩtelligatur">intelligatur</expan>. </s> <s id="N404286">Te&longs;tudinum i&longs;ta &longs;unt ge<lb/>nera / fornix / camera / et recta &longs;pherica: et &longs;iquæ <expan abbr="i&longs;tarũ">i&longs;tarum</expan> quota &longs;unt <lb/>pars: Ex his recta &longs;pherica &longs;ui natura <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i parietibus a circulari <lb/>area <expan abbr="&longs;urg&etilde;tibus">&longs;urgentibus</expan> imponitur. </s> <s id="N40429B">Camera uero te&longs;tudo quadratis debe<lb/>tur areis: Fornicibu&longs; autem areæ <expan abbr="angulorũ">angulorum</expan> quatuor: &longs;eu breuiores <lb/>illæ <expan abbr="quid&etilde;/&longs;eu">quidem / &longs;eu</expan> oblongæ &longs;int: quales uidemus criptoporticus ope<lb/>riuntur. </s> <s id="N4042AC">Te&longs;tudo ea quæ perforati ad <expan abbr="m&etilde;tis">mentis</expan> <expan abbr="&longs;imilitudin&etilde;">&longs;imilitudinem</expan> ducat: <lb/>Verbi etiam &longs;imilitudine apud nos fornix appellabitur. </s> <s id="N4042B9">Erit igi<lb/>tur id ueluti unum atque item alteros ad arcum arcus adegeris: aut <lb/>qua&longs;i flexæ trabis latitudinem exten&longs;am multo ac protinus dila<lb/>tatam reddideris: Ex qua re a&longs;&longs;equemur / ut qua&longs;i inflexus paries <lb/>in caput pro tecto ad&longs;tet. </s> <s id="N4042C4">Sin autem fornicem hanc forta&longs;&longs;is a <expan abbr="pt&etilde;trione">&longs;e<lb/>ptemtrione</expan> ad meridiem proten&longs;am / tran&longs;uer&longs;a altera fornix ab ori<lb/>ente ad <expan abbr="occid&etilde;tem">occidentem</expan> &longs;olem peruadens totis lineis <expan abbr="&longs;ecuerit / te&longs;tudin&etilde;">&longs;ecuerit / te&longs;tudinem</expan> <lb/><expan abbr="cõ&longs;tituent">con&longs;tituent</expan>: quam inflexorum <expan abbr="cornuũ">cornuum</expan> &longs;imilitudine: quæ in angu<lb/>los procurrant cameram <expan abbr="nũcupabimus">nuncupabimus</expan>. </s> <s id="N4042E5">Quod &longs;i arcus ip&longs;i complu<lb/>res et coæquales mutuo unicum in punctum medii culminis &longs;e&longs;e <lb/>inter&longs;ecuerint: te&longs;tudinem <expan abbr="cõ&longs;tituent">con&longs;tituent</expan> coelo &longs;imilem: rectam inde <lb/>&longs;phericam appellari hanc placuit. </s> <s id="N4042F2">Quæ te&longs;tudines aliqua <expan abbr="i&longs;tarũ">i&longs;tarum</expan> <lb/>e partibus con&longs;tet / hæ &longs;unt. </s> <s id="N4042FB">Nam &longs;i coeli emi&longs;pherium natura <expan abbr="perp&etilde;diculari">per<lb/>pendiculari</expan> et recta &longs;ectione ab oriente ad occidentem uer&longs;us duas <lb/>in partes diui&longs;erit: Te&longs;tudines dabit geminas: quæ quidem &longs;ca<lb/>phis emiciclorum pro tecto &longs;unt. </s> <s id="N404307">Sin autem ab <expan abbr="ori&etilde;tis">orientis</expan> angulo ad <lb/>angulum meridier: et a meridiano i&longs;toc ad angulum occidentis: <lb/>et ab i&longs;to ad angulum <expan abbr="&longs;ept&etilde;trionis">&longs;eptentrionis</expan>: et a &longs;eptentrionali quoque i&longs;toc <lb/>ad primarium illud orientis angulum pari ratione natura <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>&longs;eptum et <expan abbr="cõmutilatum">commutilatum</expan> coeli emi&longs;pherium reddiderit: <expan abbr="re&longs;tudin&etilde;">te&longs;tudinem</expan> <lb/>tum quidem in medio relinquet: quam nos turgidi ueli &longs;imilitu<lb/>dine auleam <expan abbr="nũcupabimus">nuncupabimus</expan>. </s> <s id="N404330">In qua uero perficiunda plures forni<lb/>cis partes conueniant: quale&longs; uidemus &longs;ex octo ue angulorum are<lb/>a&longs; te&longs;tudinari: hanc no&longs; &longs;phericam angularem appellabimu&longs;. <lb/></s> <s id="N40433A">Te&longs;tudinum <expan abbr="a&longs;truendarũ">a&longs;truendarum</expan> ratio eadem quæ in muri&longs; <expan abbr="a&longs;&longs;eruabi&ttilde;">a&longs;&longs;eruabitur</expan> : <pb xlink:href="004/01/098.jpg"/>O&longs;&longs;a enim integra ad <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> u&longs;que te&longs;tudinis ex o&longs;&longs;ibus parietis <lb/>in&longs;urgent: et pro <expan abbr="illorũ">illorum</expan> modo i&longs;tic impo&longs;ita <expan abbr="perduc&etilde;tur">perducentur</expan>: et inter <lb/>&longs;e quota aliqua di&longs;tabunt parte. </s> <s id="N404359">Ab o&longs;&longs;ibus uero ad o&longs;&longs;a <expan abbr="illigam&etilde;ta">illigamen<lb/>ta</expan> protrahentur: et media <expan abbr="cõplementa">complementa</expan> <expan abbr="infarci&etilde;tur">infarcientur</expan>. </s> <s id="N40436A">Sed in hoc <!-- KEEP S-->dif<lb/>ferunt: quod in pariete ad rectam regulam <expan abbr="normãque">normamque</expan> et libellam / lapi<lb/>des et &longs;inguli ordines <expan abbr="coagmentãtur">coagmentantur</expan> atque <expan abbr="componũtur">componuntur</expan>: In te&longs;tudi<lb/>ne <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ordines ad flexam regulam / et lapidis omnes <expan abbr="cõclau&longs;uræ">conclau&longs;uræ</expan> <lb/>ad &longs;ui arcus <expan abbr="c&etilde;trum">centrum</expan> <expan abbr="dirigũtur">diriguntur</expan>. </s> <s id="N404399">O&longs;&longs;a ferme <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> induxere uete<lb/>res ni&longs;i cocto ex latere / codemque <expan abbr="utplurimũ">ut plurimum</expan> bipedali: <expan abbr="mon&etilde;tque">monentque</expan> te<lb/>&longs;tudinum complementa ab&longs;oluas lapide leui&longs;&longs;imo: ne quid muri <lb/>iniquo abhinc pondere <expan abbr="fatig&etilde;tur">fatigentur</expan>. </s> <s id="N4043B2">Con&longs;ue&longs;&longs;e <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> aduerti aliquos <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olidi&longs;&longs;ima Semper o&longs;&longs;a perducere: Sed o&longs;&longs;ium loco &longs;par&longs;im <lb/>&longs;tantes inlatus lateres inter &longs;e rui&longs;&longs;e / capitibus pectinatim in &longs;e <expan abbr="iũctis">iun<lb/>ctis</expan> : uti &longs;iquis dexteræ manus <expan abbr="&longs;ũmos">&longs;ummos</expan> digitos <expan abbr="&longs;ũmis">&longs;ummis</expan> &longs;ini&longs;tris digi<lb/>tis inter&longs;tringat: Et intermedia complere <expan abbr="cem&etilde;titio">cementitio</expan> conge&longs;tu: et <lb/>præ&longs;ertim pumice <expan abbr="cõ&longs;ueuerunt">con&longs;ueuerunt</expan>: quem <expan abbr="omniũ">omnium</expan> lapidem te&longs;tudina<lb/>tionibus complendis <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imũ">commodi&longs;&longs;imum</expan> e&longs;&longs;e omnes <expan abbr="profit&etilde;tur">profitentur</expan>. </s> <s id="N4043E9">Sed ar<lb/>cubus et te&longs;tudinibus &longs;truendis <expan abbr="armam&etilde;to">armamento</expan> opus e&longs;t: id rudis et <expan abbr="t&etilde;">tem<lb/>poranea</expan> quædam e&longs;t contignatio ad flexæ lineæ ambitum diffini<lb/>ta: cui pro corio et cute aut crates aut harundines / aut uilia i&longs;tiu&longs;<lb/>modi <expan abbr="cõ&longs;ternuntur">con&longs;ternuntur</expan> &longs;u&longs;tinendæ coaggerationis in te&longs;tudine quoad <lb/>duruerit. </s> <s id="N404403">E&longs;t tamen inter te&longs;tudines una omnium recta &longs;pherica <lb/>quæ <expan abbr="armam&etilde;ta">armamenta</expan> non po&longs;tulet: quando ea quidem <expan abbr="nõ">non</expan> ex arcubus &longs;o<lb/>lum con&longs;tat: uerum etiam coronis. </s> <s id="N404412">Et quis po&longs;&longs;it referre aut <expan abbr="meditari/&qtilde;">me<lb/>ditari / quae</expan> &longs;int horum uterque <expan abbr="ĩnumerabiles">innumerabiles</expan> hærentes adacti sese mu<lb/>tuo inter&longs;ecantes / ad pares angulos et ad impares: ut quotocumque <lb/>loco per uniuer&longs;am te&longs;tudinem i&longs;tiu&longs;modi aliquem inter&longs;ecueris <lb/><expan abbr="lapidem / plurimorũ">lapidem / plurimorum</expan> intelligas re et arcuum et coronarum <expan abbr="cuneũ">cuneum</expan> <lb/>appo&longs;ui&longs;&longs;e: et coronam qui coronæ &longs;upera&longs;truxerit: et iam arcum / <lb/>qui alterum arcum perduxerit/ fingito uelle id opus labe&longs;cere / un<lb/>de incipiet? </s> <s id="N404433">Cunctis præ&longs;ertim cuneis unum centrum petentibus <lb/>pari et uiribus et <expan abbr="ĩnixu">innixu</expan>. </s> <s id="N40443C">Huius te&longs;tudinis firmitate plerique apud <lb/>ueteres adeo abu&longs;i &longs;unt: ut &longs;olum in quotos aliquos pedes te&longs;tace<lb/>as &longs;implices coronas in&longs;trauerint: Cæteram uero <expan abbr="te&longs;tudin&etilde;">te&longs;tudinem</expan> opere <pb xlink:href="004/01/099.jpg"/>tumultuario cementariam perfundendo materiem perfecerint. <lb/></s> <s id="N40444E">Sed longe eos probo qui interducendum opus curarint ut qua ar<lb/>te lapides in pariete illigantur / eadem hic coronæ inferiores pro<lb/>ximis &longs;uperioribus: et arcus inuicem arcubus locis <expan abbr="nõ">non</expan> rari&longs;&longs;imis <lb/>innectantur: prae&longs;ertim &longs;i harenæ fo&longs;&longs;iceæ copia <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;uppeditabit <lb/>aut maritimis hau&longs;trinis ue opus obiiciatur. </s> <s id="N40446D">Angularem quoque <lb/>te&longs;tudinem &longs;phericam modo per eius i&longs;tius cra&longs;&longs;itudinem iectam <lb/>&longs;phericam inter&longs;truas / poteris attollere nullis armamentis: Sed <lb/>i&longs;tic nexura poti&longs;&longs;imum opus e&longs;t: qua huius imbecillæ partes par<lb/>tibus illius firmioribus arcti&longs;&longs;ime illigentur: Tamen con&longs;eret <lb/>ductis iam una atque alteris lapideis / et duratis ceronis / leuia il<lb/>lic &longs;ubillaqueare amenta et an&longs;as: quibus tantum armamenti com<lb/>mittas: quantum &longs;at &longs;it ferendis coronis his quæ aliquot inde in <lb/>pedes <expan abbr="&longs;upera&longs;truan&ttilde;">&longs;upera&longs;truantur</expan> quoad <expan abbr="&longs;icce&longs;cãt">&longs;icce&longs;cant</expan>: Et deinceps cum hæ quaeque <lb/>partes duruerint / in quotos quo&longs;que ordines i&longs;ta hæc armamenti &longs;ub<lb/>&longs;idia ad &longs;uprema perficiunda tran&longs;terre: quoad u&longs;que opus absolu<lb/>tum reddideris. </s> <s id="N40449D">Te&longs;tudo / Camura / atque item fornix armamen<lb/>tis &longs;ub&longs;titutis inducatur nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N4044A4">Sed uelim i&longs;tarum primas <lb/>ordines / et arcuum capita firmi&longs;&longs;imis &longs;edibus <expan abbr="c&etilde;mendari">commendari</expan>. </s> <s id="N4044AF">Neque <lb/>placent qui prius totos parietes extollunt &longs;olis pediculis mutulo<lb/>rum relictis / quibus po&longs;t tempora te&longs;tudinem <expan abbr="cõmittant">committant</expan> <expan abbr="in&longs;umũ">infirmum</expan> <lb/>opus atque incon&longs;tans. </s> <s id="N4044C1">Quare &longs;i me audient una hi quidem arcus <lb/>et paribus ordinibus cum &longs;uo pariete cui inhæreant / ducentur: <lb/>quo id opus pluribus <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> ualde id fieri pote&longs;t firmi&longs;&longs;imis nexi<lb/>bus conueniatur. </s> <s id="N4044CC">Vacua uero inter a&longs;&longs;urgentes inflexus <expan abbr="te&longs;tudinũ">te&longs;tudinum</expan> <lb/>et parietem cui adhæreant relicta / quem secum fabri coxam nun<lb/>cupant / infarciantur non tellure aut &longs;olu s ruderibus &longs;iccis: &longs;ed <lb/>potius &longs;tructura ordinaria et &longs;tabili / parietique iterum atque iterum <lb/>connexa. </s> <s id="N4044DF">Et placent qui leuandi oneris grata / fictilia ua&longs;a <lb/>a uaria uacua per coxarum cra&longs;&longs;itudines indidere rimo&longs;a atque <lb/>inuer&longs;a: ne quid collecta illic humiditate ingraue&longs;cat: Et ce<lb/>menta &longs;uperinfundere ex lapide minime graui / &longs;ed alio quin <lb/>tenaci. </s> <s id="N4044F0">Tota demum in te&longs;tudine uticumque illa &longs;it / <pb xlink:href="004/01/100.jpg"/>naturam imitabimur: quæ quidem cum o&longs;&longs;a adiunxit o&longs;&longs;ibus: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>et carnes ip&longs;as intexuit uillulis nexura per omnes diametros <expan abbr="ĩterductis">inter<lb/>ductis</expan> in longum / in latum / in profundum / in <expan abbr="obliqumu">obliquum </expan>? </s> <s id="N404503">Hoc <lb/>nobis artificium naturæ lapidibus inter&longs;erendis ad te&longs;tudines imi<lb/>tandum cen&longs;eo.</s> </p> <p id="N40450A" type="main"> <s id="N40450C">His ab&longs;olutis <expan abbr="proximũ">proximum</expan> e&longs;t ut <expan abbr="in&longs;ternãtur / res">in&longs;ternantur / res</expan> in tota ædificatione <lb/>primaria / et <expan abbr="nõ">non</expan> magis nece&longs;&longs;aria <expan abbr="&quml;">quam</expan> difficilis: in qua a&longs;&longs;equenda et <lb/>perficiunda omnis <expan abbr="omniũ">omnium</expan> cura et diligentia iterum atque iterum ela<lb/>borauit. </s> <s id="N404525">De his nobis dicendum e&longs;t: Sed prius illud <expan abbr="inter&longs;erendũ">inter&longs;erendum</expan> <lb/>iuuat: quod ad <expan abbr="te&longs;tudinũ">te&longs;tudinum</expan> opus inprimis &longs;pectat. </s> <s id="N404532">Et enim inter te<lb/>&longs;tudines ab&longs;oluendas differentia e&longs;t: Nam qui arcus aut te&longs;tudo <lb/>&longs;ubiectis armamentis facienda <expan abbr="&longs;it / cõfe&longs;tim">&longs;it / confe&longs;tim</expan> atque minime intermi&longs;<lb/>&longs;o opere a&longs;truatur nece&longs;&longs;e e&longs;t: Quæ uero &longs;ine armamentis fiat / in<lb/>tercalationibus prope &longs;ingulos <expan abbr="ĩ">in</expan> ordines <expan abbr="ĩdiget">indiget</expan>: quoad <expan abbr="cõge&longs;ta">conge&longs;ta</expan> fir<lb/>mentur: ne partes noui&longs;&longs;imæ &longs;uperadiectæ / pri&longs;tinis <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;atis firma<lb/>tis / re&longs;olutæ defluant. </s> <s id="N404555">Et præterea armamentatis te&longs;tudinibus iu<lb/>uat ilico / ubi <expan abbr="&longs;ũmis">&longs;ummis</expan> conclu&longs;æ fuerint cuneis paulo / ut ita loquar / <lb/>relentare &longs;ubices / quibus <expan abbr="armam&etilde;ta">armamenta</expan> &longs;ub&longs;tineantur: Id quidem ut <lb/>recenti adhuc in opere <expan abbr="cõmi&longs;&longs;i">commi&longs;&longs;i</expan> cunei <expan abbr="nõ">non</expan> natent inter <expan abbr="fom&etilde;ta">fomenta</expan> et <expan abbr="fultũ">ful<lb/>tum</expan> calcis: Sed <expan abbr="coequabil&etilde;">coequabilem</expan> inter &longs;e acquie&longs;cendi &longs;edem &longs;uis libratis <lb/>ponderibus occupent: Alioquin inter &longs;icci&longs;cendum conge&longs;ta non <lb/>ut opus <expan abbr="po&longs;tulat / cõ&longs;tipatæ">po&longs;tulat / con&longs;tipatæ</expan> <expan abbr="congruer&etilde;t">congruerent</expan>: &longs;ed rimas <expan abbr="relinquer&etilde;t">relinquerent</expan> &longs;e<lb/>dendo: Idcirco &longs;ic fiat / non pror&longs;us adimantur &longs;ed in dies &longs;en&longs;im <lb/><expan abbr="relent&etilde;tur">relententur</expan> <expan abbr="armam&etilde;ta">armamenta</expan>: ne &longs;i non <expan abbr="att&etilde;perate">attemperate</expan> <expan abbr="&longs;ubdemas / crudũ">&longs;ubdemas / crudum</expan> opus <lb/>&longs;equatur. </s> <s id="N4045A1">Po&longs;t dies uero aliquos pro operis magnitudine adhuc <lb/>plu&longs;culum <expan abbr="rel&etilde;tato">relentato</expan>: Sic deinceps facito / quoad lapidei per te&longs;tudi<lb/>nem cunei &longs;e&longs;e coaptent / et opus dure&longs;cat. </s> <s id="N4045AC"><expan abbr="Relentãdi">Relentandi</expan> modus hic <lb/>e&longs;t: Nam cum operis <expan abbr="armam&etilde;ta">armamenta</expan> in pilis aut ubi <expan abbr="cõducat">conducat</expan> con&longs;titu <lb/>eris: primum illic &longs;ubigis capitibus ip&longs;is armamenti cuneos ligne<lb/>os ad bipennis &longs;imilitudinem acuminatos. </s> <s id="N4045C0">Cum igitur relentate <lb/>opus libueri / malleolo cuneos ho&longs;ce di&longs;trudes &longs;en&longs;im quoad uo<lb/>les / &longs;ine periculo. </s> <s id="N4045C9">Denique &longs;ic &longs;tatuo / non ante integram per<lb/>pe&longs;&longs;am hyemem armamenta e&longs;&longs;e &longs;ubdemenda: Id quidem cum<lb/> ob cæteras res: tum ne imbrium madefactione eneruatum re&longs;olu<pb xlink:href="004/01/101.jpg"/>tumque opus proruat: Tam et&longs;i dari te&longs;tudinibus nihil <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> <lb/>pote&longs;t: quam ut aquam abunde combibant / et <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> &longs;itim &longs;entiant. <lb/></s> <s id="N4045E3">Hactenus de his.</s> </p> <p id="N4045E6" type="main"> <s id="N4045E8">Redeo ad tecti cru&longs;tam. </s> <s id="N4045EB">Nempe &longs;i recte interpretamur / nihil e&longs;t <lb/>in toto ædificio <expan abbr="antiquius/&qtilde;">antiquius / quae</expan> habere &longs;ub quo urentes &longs;oles atque e <lb/>coelo cadentes tempe&longs;tates profugiens excipiare. </s> <s id="N4045F6">Id adeo benefi<lb/>cium tibi ut perhenne &longs;it / præ&longs;tat non paries / non area / non quod uis <lb/>i&longs;torum <expan abbr="omniũ">omnium</expan>: &longs;ed una inprimis <expan abbr="quantũ">quantum</expan> uidere licet / extrema te<lb/>cti cru&longs;tula: quam ip&longs;am habere contra omnes <expan abbr="temporũ">temporum</expan> iniurias <lb/>ualidam / prout rei nece&longs;&longs;itas po&longs;tulat / atque <expan abbr="cõ&longs;tantem">con&longs;tantem</expan> hominum <lb/>indu&longs;tria et artes facto rerum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> periculo uix dum &longs;atis reper<lb/>tam reddidere. </s> <s id="N404619">Neque facile reperiri po&longs;&longs;e confido: Nam cum <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;olum imbrem: uerum et gelationes et æ&longs;tus / et <expan abbr="ommũ">omnium</expan> item infe<lb/>&longs;ti&longs;&longs;imi uenti lace&longs;&longs;ere <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> <expan abbr="intermittãt">intermittant</expan>: quis tam a&longs;&longs;iduos <expan abbr="tãqueacerrimos">tamque <lb/>acerrimos</expan> ho&longs;tes tolerare u&longs;piam diutius po&longs;&longs;it: Hinc e&longs;t quod alia <lb/>ilico putre&longs;cunt: alia <expan abbr="di&longs;&longs;oluũtur">di&longs;&longs;oluuntur</expan>: alia parietes <expan abbr="deprimũt">deprimunt</expan>: alia fin<lb/>duntur / rumpuntur: alia <expan abbr="ab&longs;tergũtur">ab&longs;terguntur</expan>: ut ne metalla quidem alibi <lb/>contra <expan abbr="tempe&longs;tatũ">tempe&longs;tatum</expan> iniurias inuicta i&longs;tic tam multas perferre offen<lb/>&longs;iones queant. </s> <s id="N40464E">Sed homines pro locorum natura copiarum rerum / <lb/>quæ ad manus &longs;ubueniret non a&longs;pernati / quoad licuit nece&longs;&longs;itati <lb/>prouiderunt: Ergo uariæ <expan abbr="contegendorũ">contegendorum</expan> operum ortae ob&longs;eruatio<lb/>nes. </s> <s id="N40465D">Pyrges inquit Vetruuius / harundine: et apud Ma&longs;&longs;iliam <lb/>&longs;ubacta cum paleis terra <expan abbr="operiũt">operiunt</expan>. </s> <s id="N404666">Thelophagi apud <expan abbr="aramãtas/">Garamantas /</expan> <lb/>ut refert <expan abbr="Plinius / te&longs;tudinũ">Plinius / te&longs;tudinum</expan> &longs;uperficiem cru&longs;tis tegunt. </s> <s id="N404674">Maxima <lb/>pars Germaniæ a&longs;&longs;erulis utitur. </s> <s id="N404679">In Belgica prouincia candidum <lb/>facilius <expan abbr="&longs;ecãt">&longs;ecant</expan> <expan abbr="lapidem/&qtilde;">lapidem / quae</expan> <expan abbr="lignũ">lignum</expan> tenues in laminas: quas pro tegu<lb/>lis <expan abbr="exponũt">exponunt</expan>. </s> <s id="N404690">Ligures ætru&longs;cique tegendis ædibus lata&longs;tras <expan abbr="adhib&etilde;t">adhibent</expan> <lb/>cru&longs;to&longs;o ex lapide di&longs;ceptas. </s> <s id="N404699">Alii <expan abbr="pauim&etilde;ta">pauimenta</expan> de quibus mox <expan abbr="referã">referam</expan> <lb/>experti / tandem <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> <expan abbr="periclitatis / nõdum">periclitatis / nondum</expan> tamen ingenia et indu<lb/>&longs;tria <expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> inuenere <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> tegula te&longs;tacea: Nam <expan abbr="pauim&etilde;torum">pauimen<lb/>torum</expan> quidem opus pruinis &longs;cabre&longs;cit / findit / &longs;idet. </s> <s id="N4046BE">Plumbum <lb/>feruoribus &longs;olis collique&longs;cit. </s> <s id="N4046C3">æs &longs;i graue e&longs;t / magno ponitur: &longs;i <lb/>tenue / uentis deturbatur / atque ærugine gracile&longs;cit / ablaceratur. <lb/></s> <s id="N4046CB"><expan abbr="Tegulã">Tegulam</expan> ciprium <expan abbr="qu&etilde;dam">quendam</expan> <expan abbr="Criniã">Criniam</expan> agricolæ <expan abbr="filiũ">filium</expan> inueni&longs;&longs;e <expan abbr="ferũt">ferunt</expan>. <pb xlink:href="004/01/102.jpg"/>Eius duo &longs;unt genera: unum planum / latum pedem / longum cubi<lb/>tum &longs;pondis hinc atque hinc hirtis extantibus ad &longs;ui latitudinem <lb/>partem nonam: Aliud aduolutum et crurium tuendarum arma <lb/>imitetur: Ambo qua imbrem defluentem capiant apertiores: qua <lb/>euomant arctiores. </s> <s id="N4046ED">Sed plani imbrices <expan abbr="cõmodiores">commodiores</expan> &longs;unt: modo <lb/>ita iungantur ad regulam et libellam / ne in latus <expan abbr="p&etilde;deant">pendeant</expan>: necubi <lb/>lacunæ intercurrant / aut tumuli extent: ne quid tran&longs;uer&longs;i fluen<lb/>tem pluuiam interpellat: ne quid interuacuum relinquatur. </s> <s id="N4046FE">Va<lb/>&longs;ta &longs;i erit tecti &longs;uperficies / ampliores exigentur tegulæ: ne imbri<lb/>um riuuli canalibus non recipientibus <expan abbr="&longs;uperfundãtur">&longs;uperfundantur</expan>. </s> <s id="N404709">Tegulam <lb/>ne turbines a&longs;portent / uelim omnem fultu calcis affirmari: præ<lb/>&longs;ertim in publicis operibus: Nam in priuatis &longs;at erit &longs;i prima &longs;til<lb/>licidia contra uentorum impetum affirmaris: tum et &longs;oluti aptius <lb/>in&longs;taurantur / ubi uitium factum &longs;it. </s> <s id="N404714">Alio quid id hunc in <expan abbr="modũ">modum</expan> <lb/>fiet apti&longs;&longs;ime: Nam in tectis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ligneis a&longs;&longs;ium loco te&longs;taceæ <lb/>tabellulæ ad decurrentes quadrulos extendentur uinctæ gyp&longs;o. <lb/></s> <s id="N404724">In has tabellulas &longs;uperin&longs;ternentur plani imbrices / et firmabun<lb/>tur calce: Opus id contra ignes tuti&longs;&longs;imum / et ad u&longs;um <expan abbr="incolarũ">incolarum</expan> <lb/><expan abbr="accommodati&longs;&longs;imũ">accommodati&longs;&longs;imum</expan>: Et minore fiet impen&longs;a / &longs;i tabellu&longs;arum lo<lb/>co cannam græcam &longs;ubin&longs;traueris / calceque firmaris. </s> <s id="N404734">Tegulam / <lb/>quam præ&longs;ertim operibus publicis calce affirmaris / uelim non ni<lb/>&longs;i biennio &longs;ub gelu et &longs;ole habitam &longs;umas: Inualida enim &longs;i fuerit <lb/>po&longs;ita / non &longs;ine operis di&longs;pendio tolletur. </s> <s id="N40473D">Subuenit ut illud refe<lb/>ram / quod apud Diodorum hi&longs;toricum celebres illos ad hortos <lb/>pen&longs;iles Syriæ nouo et minime inutili inuento factum legimus: <lb/>Nam in trabibus quidem harundines a&longs;phalto oblitas appo&longs;uere: <lb/>in eas coctos lapides coaptauere duplici in&longs;tratura uinctos gyp&longs;o: <lb/>Tertio loco plumbeas <expan abbr="adiũxere">adiunxere</expan> tegulas ita <expan abbr="cõflatas">conflatas</expan> atque <expan abbr="coagm&etilde;tatas">coagmen<lb/>tatas</expan> : ut nullus humor ad primos lateres penetraret.</s> </p> <p id="N404758" type="main"> <s id="N40475A">Venio ad pauimenta: quando ea quidem tectorum naturam &longs;a<lb/>piunt. </s> <s id="N40475F">Horum alia &longs;ubcliuo: alia contignatis: alia non contigna<lb/>tis: utri&longs;que &longs;olidam et ad &longs;uas lineas <expan abbr="exactã">exactam</expan> e&longs;&longs;e oportet <expan abbr="&longs;upfici&etilde;">&longs;uperficiem</expan>: <lb/>ubi <expan abbr="inducan&ttilde;">inducantur</expan>. </s> <s id="N404772">Subcliuo &longs;uperficies <expan abbr="fa&longs;tigiabi&ttilde;">fa&longs;tigiabitur</expan>: ut indenos quo&longs;que pe<lb/>des nihil minus binum declinet digitum. </s> <s id="N40477B">Et habebit quo aqua <pb xlink:href="004/01/103.jpg"/>defluens aut in ci&longs;ternas excipiatur: aut deriuetur in coaclas. </s> <s id="N404782">His <lb/>ex cloacis &longs;i aut in mare aut in amnes non poterit refundi / infun<lb/>dito aptis locis puteos ad aquam u&longs;que &longs;caturientem: fe&longs;&longs;amque re <lb/>pleto &longs;axo globo&longs;o. </s> <s id="N40478B">Id demum &longs;i non licebit / foueas inquiunt fa <lb/>cito capaces / et indito carbones: deinde completo &longs;abulo / hac hu<lb/>moris exuberantiam &longs;orbebunt atque ab&longs;ument. </s> <s id="N404794">Cæterum &longs;i erit <lb/>areæ &longs;olum conge&longs;titium / fe&longs;tucabitur acurati&longs;&longs;ime et &longs;uperindu<lb/>cetur / cum &longs;catumine rudus: Sin autem erit &longs;ubcontignata &longs;uper<lb/>ficies: tunc altera &longs;uperaffigatur tran&longs;uer&longs;a coa&longs;&longs;atio / et &longs;tatumi<lb/>netur / et inducatur rudus cra&longs;&longs;um pede: Subrudus &longs;unt qui &longs;par<lb/>tum aut filicem &longs;ub&longs;ternendam putent: ne quid materia calcis <expan abbr="cõtactu">con<lb/>tactu</expan> uitietur. </s> <s id="N4047A7">Rudus &longs;i erit nouum / ad tres partes una calcis mi<lb/>&longs;ceatur: &longs;i re&longs;iduum ad quinque duæ: inductum con&longs;pi&longs;&longs;etur / ce<lb/>dendo uectibus celeberrime: His ad cra&longs;&longs;itudinem digitorum &longs;e <lb/>num addatur pultis extexta trita: quæ ad tris partis unam habeat <lb/>admixtam calcis. </s> <s id="N4047B2">Vltimo in&longs;erantur fertilia / aut te&longs;ta &longs;picacea / <lb/>aut te&longs;&longs;ere ad lineam et regulam. </s> <s id="N4047B7">Tutius erit opus / &longs;i inter &longs;catu<lb/>men et pultem imbrices tegulæ iunctæ calce ex oleo <expan abbr="in&longs;tern&etilde;tur">in&longs;ternentur</expan>. <lb/></s> <s id="N4047C1">Pauimentum non &longs;ubdiuale / quod eius ob&longs;iccitatem egregie pro<lb/>bant / &longs;ic fieri iubet Varro: fodito ad pedes binos / et fe&longs;tucato &longs;o<lb/>lum: et in ducito aut rudus aut te&longs;taceum <expan abbr="pauimentũ">pauimentum</expan>: Dimittito <lb/>apertas nares: unde &longs;uos per canales humor extillet: congerito <lb/>carbones: hi&longs;que proculcatis atque admodum in&longs;pi&longs;&longs;atis inducito fa<lb/>bulone et calce et fauilla mixtam offam cra&longs;&longs;itudine &longs;emipedali. <lb/></s> <s id="N4047D5">Hæc quæ hactenus recen&longs;uimus ex Plinio atque inprimis Vetru<lb/>uio interpretati &longs;umus.</s> </p> <p id="N4047DA" type="main"> <s id="N4047DC">Nunc quæ de pauimentis ex ueterum operibus &longs;umma et cura et <lb/>diligentia collegerim / referam: a quibus plura me longe <expan abbr="&quml;">quam</expan> a &longs;cri<lb/>ptoribus profiteor didici&longs;&longs;e. </s> <s id="N4047E3">Atqui incipiam quidem a &longs;umma <lb/><expan abbr="cru&longs;ta / quã&qtilde;">cru&longs;ta / quamque</expan> non infirmam et rimo&longs;am habere per <expan abbr="&quml;">quam</expan> difficile qui<lb/>dem e&longs;&longs;e: Nam cum humore pregnans e&longs;t humida / fit &longs;ole uen<lb/>tis ue ut &longs;ummotenus &longs;icce&longs;cat. </s> <s id="N4047EF">Ex qua re uti in re&longs;iduo alluui<lb/>onis uidemus luto contrahitur cutis / atque fi&longs;&longs;uras pandit ine<lb/>mendabiles: Nam illic partes quæ aruerint / quouis artificio <pb xlink:href="004/01/104.jpg"/>amplius non cohærent. </s> <s id="N4047FC">Humectæ uero partes facile protrahenti<lb/>bus cædunt et &longs;ecuntur. </s> <s id="N404801">Cru&longs;tam uideo aut te&longs;taceam impo&longs;ui&longs;&longs;e <lb/>ueteres / aut lapideam: Nam tegulas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> maxime ubi pedibus <lb/>non pre&longs;&longs;entur / po&longs;itas uidi quaque ua&longs;us latas cubito <expan abbr="iũctas">iunctas</expan> calce <lb/>ex oleo: et ui&longs;untur laterculi minuti cra&longs;&longs;i unum lati binum digi<lb/>tum: longi duplo <expan abbr="&quml;">quam</expan> lati iuncti &longs;tantes in latus ad &longs;picarum imita<lb/><expan abbr="imitation&etilde;">imita<lb/>tionem</expan>. </s> <s id="N40481D">Lapideas cru&longs;tas uidere pa&longs;&longs;im licet ex tabulis marmoreis <lb/>grandioribus: et item ex re&longs;ectis minutioribus atque te&longs;&longs;erulis. <lb/></s> <s id="N404823">Præterea &longs;pectantur uetu&longs;tæ cru&longs;tæ ex &longs;ola materia: quæ fiat iun<lb/>cta calce / harena et tun&longs;a te&longs;ta minutiore <expan abbr="quantũ">quantum</expan> coniector ex ter<lb/>tia. </s> <s id="N40482E"><expan abbr="Compercũ">Compertum</expan> habeo cru&longs;tas ha&longs;ce fore firmiores et con&longs;tantiores <lb/>&longs;i partem adieceris quartam tun&longs;i lapidis tyburtini. </s> <s id="N404836">Sunt qui <expan abbr="puteolanũ">pu<lb/>teolanum</expan> puluerem / quem rapillum <expan abbr="nũcupant/">nuncupant /</expan> huic operi probent <lb/><expan abbr="mirũ">mirum</expan> in modum. </s> <s id="N404847">Cru&longs;tas item quæ ex &longs;ola &longs;int materia obductæ <lb/>experiri licet / uerberatu crebriore et in dies iterato acquirere &longs;pi&longs;<lb/>&longs;itudinem et duritiem prope ut &longs;uperet lapidem: Et cru&longs;tis i&longs;tiu&longs; <lb/>modi con&longs;tat / &longs;i lotura calcis a&longs;pergantur: &longs;i oleo linaceo oblini<lb/>antur / importari duritiem quandam uitream / et contra tempe&longs;ta<lb/>tes illæ&longs;am. </s> <s id="N404854">Calcem oleo &longs;ubactam affirmant nihil <expan abbr="pauim&etilde;tis">pauimentis</expan> <expan abbr="nociuũ">no<lb/>ciuum</expan> admittere. </s> <s id="N404860">Sub cru&longs;ta uideo affu&longs;am materiam ex calce et <lb/>minutulis te&longs;tæ perfractæ ad cra&longs;&longs;itudinem digitorum binum tri<lb/>numque: Sub ea offenditur qua&longs;i infarctura partim ex te&longs;ta perfra<lb/>cta: partim ex minutulis lapidum / quæ fabri excu&longs;&longs;erint &longs;calpro: <lb/>et hanc ferme cra&longs;&longs;am pedem alibi inter &longs;uperiorem: atque hanc in <lb/>uenio te&longs;taceos laterculos &longs;ub&longs;tratos po&longs;tremo infimum &longs;axa &longs;ub <lb/>&longs;idunt pugnis non maiora. </s> <s id="N40486F">Videre licet in torrente &longs;axa quæ ma<lb/>&longs;cula dicuntur: uti &longs;unt globo&longs;a &longs;ilicea et uitraria / ilico ex aquis <lb/>&longs;icce&longs;cere: Te&longs;tam uero et tofum et i&longs;tiu&longs;modi diu &longs;eruare <expan abbr="cõcep">concep<lb/>tum</expan> humorem. </s> <s id="N40487C">Ex quo &longs;unt qui affirment <expan abbr="nõ">non</expan> penetrare <expan abbr="admodũ">admodum</expan> <lb/>ad cru&longs;tas humorem ex tellure: ubi <expan abbr="&longs;ubin&longs;tratũ">&longs;ubin&longs;tratum</expan> i&longs;toc fiet &longs;axo <expan abbr="uimentũ">pa<lb/>uimentum</expan>. </s> <s id="N404892">Vidimus <expan abbr="etiã">etiam</expan> qui in pu&longs;illas pilas &longs;exquipedales qua<lb/>drato <expan abbr="ordīe">ordine</expan> per <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> binos in pedes di&longs;po&longs;itas / appo&longs;uere tegulas te<lb/>&longs;taceas: quibus <expan abbr="ī&longs;truxere">in&longs;truxere</expan> quale diximus <expan abbr="pauim&etilde;tũ">pauimentum</expan>. </s> <s id="N4048AD">Sed hoc <expan abbr="pauim&etilde;ti">pauimenti</expan> <lb/>genus præcipue ad balneas pertinet: de quibus &longs;uo dicetur loco. <pb xlink:href="004/01/105.jpg"/>humore humectoque aere gaudent pauimenta dum fiunt. </s> <s id="N4048BA">Et in um<lb/>bro&longs;o atque humido firmiora et integriora &longs;eruantur. </s> <s id="N4048BF">Et pauimen<lb/>tis nocua inprimis &longs;unt / &longs;oli infirmitas / et repens ex&longs;iccatio. </s> <s id="N4048C4"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>ueluti reiteratis pluuiis den&longs;atur in aruis tellus: ita et pauimenta <lb/>abunde humectata unam integramque in&longs;oliditatem <expan abbr="ferruminan&ttilde;">ferruminantur</expan>. <lb/></s> <s id="N4048D3">Quo in loco pauimenti ex fi&longs;tulis tectorum imber cadens excipi<lb/>tur / lapideam po&longs;ui&longs;&longs;e oportet cru&longs;tam <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> integram et admo <lb/>dum &longs;olidam: ne impotentium guttarum a&longs;&longs;idua / ut ita loquar / <lb/>improbitate refodiatur atque uitietur. </s> <s id="N4048DC">Præterea <expan abbr="pauimentũ">pauimentum</expan> quod <lb/>in materia et contignato in&longs;ternitur curandum e&longs;t ut o&longs;&longs;a quibus <lb/>&longs;u&longs;tineatur / uiribus &longs;int ualida et inter &longs;e coæqualia: Quæ res &longs;i <lb/>non erit: puta &longs;iquo loco aut paries aut trabs ualde robu&longs;tior cæte<lb/>ris &longs;ubiecta &longs;it: eo loci findetur pauimentum atque uitiabitur. </s> <s id="N4048EB">Nam <lb/>cum materia <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;emper eodem tenore uigoreque con&longs;i&longs;tat / &longs;ed tem<lb/>porum uarietatibus moueatur / humidis molle&longs;cit: &longs;iccis ad rigi<lb/>ditatem &longs;e&longs;e reuocat atque obfirmat: ea re partibus eneruatioribus <lb/>&longs;ub pondere laborantibus atque &longs;identibus nimium finditur. <lb/></s> <s id="N4048FD">De his hactenus.</s> </p> <p id="N404900" type="main"> <s id="N404902">Sed illud nolim præterii&longs;&longs;e quod probe faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>. </s> <s id="N404909">Namque, alia <lb/>quidem fundamentis fodiundis: alia complendis. </s> <s id="N40490E">alia parietibus <lb/>attollendis: alia te&longs;tudinibus imponendis: alia cru&longs;tis <expan abbr="obduc&etilde;dis">obducendis</expan> <lb/>tempora atque anni acri&longs;que modus et facies debentur. </s> <s id="N404919">Et enim fodi<lb/>untur quidem <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan> per caniculam atque ip&longs;um per <expan abbr="autũnũ">autumnum</expan> <lb/>tellure arenti et humoris exuberantia fo&longs;&longs;iones non impediente. <lb/></s> <s id="N404929">Complent etiam haud omnino <expan abbr="incõmode">incommode</expan> ad primum uer / maxi<lb/>me ubi profundiora &longs;int: nam ab æ&longs;tatis ardoribus &longs;atis protegen<lb/>tur tellure ob&longs;idente atque <expan abbr="circũfouente">circumfouente</expan>. </s> <s id="N404938">Sed longe commodius <lb/>complebuntur ad brume initium: modo ea regio non &longs;it &longs;ub coeli <lb/>axe et eiu&longs;modi: ut e ue&longs;tigio gelet potius quam cohæreat. </s> <s id="N404941">Paries <lb/>quoque <expan abbr="cũ">cum</expan> æ&longs;tus nimios: tum et acres algores atque &longs;ubitas <expan abbr="gelatiões">gelationes</expan> <lb/>atque præcæteris aquilones uentos odit. </s> <s id="N404950">Et inprimis te&longs;tudo omnium <lb/>maxime æquabilem et contemperatam coeli tempe&longs;tatem optat: <lb/>quoad obfirmauerit opus &longs;e&longs;e / atque duruerit. </s> <s id="N404959">Cru&longs;tas per quam <expan abbr="att&etilde;perate">attem<lb/>perate</expan> inducemus ad uergiliarum ortum: et per eos demum dies <pb xlink:href="004/01/106.jpg"/>quibus multo afflarint humectarintque hau&longs;tri: Nam ni pror&longs;us <lb/>humectum &longs;it quod cru&longs;ta aut opere dealbario ue&longs;tiatur / <expan abbr="nõ">non</expan> cohe<lb/>re&longs;cent appo&longs;ita: &longs;ed pa&longs;&longs;im diffi&longs;a di&longs;cerptaque decident: crebraque <lb/>&longs;cabritie opus dehone&longs;tabitur. </s> <s id="N404970">Sed de cru&longs;ta albarioque opere &longs;uo <lb/>loco diffu&longs;ius dicetur. </s> <s id="N404975">Nunc ab&longs;olutis rerum dicendarum gene<lb/>ribus / ad reliqua di&longs;tinctius con&longs;ideranda tran&longs;eamus. </s> <s id="N40497A">Et primo <lb/>de ædificiorum generibus et uarietate: et quid cuique debeatur: pro<lb/>xime de ædificiorum <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan>: po&longs;tremo de i&longs;torum uitiis: quæ <lb/>aut opificis errore / aut temporum iniuria facta &longs;int / emendandis <lb/>aut in&longs;taurandis tran&longs;igemus.</s> </p> <p id="N404989" type="head"> <s id="N40498B">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE VNI<lb/>VERSORVM OPERE LIBER. IIII. INCIPIT</s> </p> <p id="N404990" type="main"> <s id="N404992"><arrow.to.target n="marg4"/></s> </p> <p id="N404997" type="margin"> <s id="N404999"><margin.target id="marg4"/>a</s> </p> <p id="N40499E" type="main"> <s id="N4049A0">EDIFICIA HOMINVM ESSE CAV<lb/>&longs;a con&longs;tituta in promptu e&longs;t. </s> <s id="N4049A5">Nam principio <lb/>quidem / &longs;i recte <expan abbr="ĩterpretamur / facere">interpretamur / facere</expan> opus ho<lb/>mines coepere: quo &longs;e &longs;uaque ab aduer&longs;is <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tatibus">tempe<lb/>&longs;tatibus</expan> tuerentur. </s> <s id="N4049B6">Proxime item pro&longs;ecuti <lb/>&longs;unt non modo uellent quæ ad &longs;alutem e&longs;&longs;ent <lb/>nece&longs;&longs;aria: uerum et &longs;iqua etiam ad expeditas <lb/>qua&longs;que <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan> a&longs;&longs;equendas conferrent: ea <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> e&longs;&longs;e præter <lb/>mi&longs;&longs;a uoluere. </s> <s id="N4049C9">Inde adeo rerum oportunitate admoniti atque illec<lb/>ti eo deuenere: ut etiam quæ ad uoluptates explendas facerent ex <lb/>cogitarint / in die&longs;que u&longs;urparint: ut &longs;iquis ita dixerit / ædificia fore <lb/>aliqua ad uitæ nece&longs;&longs;itatem: alia ad u&longs;us oportunitatem: alia ad <lb/>temporum uoluptatem diffinita: forta&longs;&longs;is apte ad rem aliquid di<lb/>xerit. </s> <s id="N4049D6">Sed cum ædificiorum <expan abbr="circũ&longs;picimus">circum&longs;picimus</expan> copiam et <expan abbr="uarietat&etilde;">uarietatem</expan>: <lb/>facile intelligimus non tantum hos e&longs;&longs;e ad u&longs;us omnia: neque <expan abbr="horũ">horum</expan> <lb/>tantum aut illorum gratia comparata: Sed pro <expan abbr="hominũ">hominum</expan> uarietate <lb/>inprimis fieri / ut habeamus opera uaria et multiplicia. </s> <s id="N4049EF">Quod &longs;i <lb/>ædificiorum genera / et generum ip&longs;orum partes &longs;atis / uti in&longs;titu<lb/>imus / adnota&longs;&longs;e uoluerimus: omnis inue&longs;tigandi ratio nobis hinc <lb/>captanda &longs;it atque inchoanda: ut homines / quorum cau&longs;a con&longs;tent <pb xlink:href="004/01/107.jpg"/>ædificia / et quorum ex u&longs;u uarientur accuratius <expan abbr="cõ&longs;ideremus">con&longs;ideremus</expan> quod <lb/>inter &longs;e differant: quo inde &longs;ingula clarius recognita di&longs;tinctius <lb/>pertractentur. </s> <s id="N404A04">Repetamus ea de re / quid de hominum cætu par<lb/>tiundo ueteres illi rerum publicarum legumque conditores uiri pe<lb/>riti&longs;&longs;imi &longs;en&longs;erint: qui &longs;tudio / cura / diligentiaque i&longs;tiu&longs;modi rebus <lb/>per&longs;eruerandis atque recen&longs;endis &longs;umma cum laude inuentorumque <lb/>admiratione uer&longs;ati &longs;unt.</s> </p> <p id="N404A0F" type="main"> <s id="N404A11">The&longs;eus / inquit Plutarcus / rem <expan abbr="publicã">publicam</expan> diui&longs;it in eos qui leges <lb/>diuinas atque humanas <expan abbr="cõ&longs;tituerent">con&longs;tituerent</expan> atque <expan abbr="interpretar&etilde;tur">interpretarentur</expan>: et eos qui <lb/>artificio <expan abbr="exerceren&ttilde;">exercerentur</expan>. </s> <s id="N404A28">Solon pro cen&longs;us <expan abbr="diuitiarũque">diuitiarumque</expan> copia et modo <lb/>&longs;uorum habuit ciuium ordines di&longs;tributos: ita ut qui minus. </s> <s id="N404A31">ccc. <lb/></s> <s id="N404A35">ex agris annua exciperent prope in ciuium numero cen&longs;endos <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>putarit. </s> <s id="N404A3E">Athenien&longs;es primos &longs;ibi habuere uiros doctrina et u&longs;u re<lb/>rum cultos / ac peritos: proximos oratores: po&longs;tremo opifices. <lb/></s> <s id="N404A44">Romulus a plebe equites et patritios di&longs;creuit. </s> <s id="N404A47">At Numa rex ple<lb/>bem diui&longs;am fecit per artes. </s> <s id="N404A4C">Apud Gallias plebs pene <expan abbr="&longs;eruorũ">&longs;eruorum</expan> du<lb/>cebatur &longs;orte: Reliquos aut milites fui&longs;&longs;e tradit Cæ&longs;ar: aut <expan abbr="&longs;api&etilde;">&longs;apien</expan><lb/>tiæ religionique deditos: quos illi Druides <expan abbr="nũcupant">nuncupant</expan>. </s> <s id="N404A5F">Apud Pan<lb/>theos &longs;upremi &longs;unt &longs;acerdotes: &longs;ecundi agricolæ: tertii milites: <lb/>cum quibus et pa&longs;tores et duces ouium. </s> <s id="N404A66"><expan abbr="Britãni">Britanni</expan> &longs;uos quatuor di <lb/><expan abbr="uidebãt">uidebant</expan> generibus: Primi erant quibu&longs; fiant reges: alteri &longs;acerdo<lb/>tes: tertio loco milites: po&longs;tremo uulgus. </s> <s id="N404A73">Aegyptii primos dede<lb/>re gradus &longs;acerdoti: &longs;ubinde reges præfecto&longs;que locarunt: tertio po<lb/>&longs;uere ordine bellatores: et <expan abbr="multitudin&etilde;">multitudinem</expan> diuer&longs;e itidem inter agri <lb/>colas pecuarios artifice&longs;que / atque etiam / ut inquit Herodotus / <expan abbr="merc&etilde;narium">mer<lb/>cennarium</expan> et nautam. </s> <s id="N404A85"><expan abbr="Hippodamũ">Hippodamum</expan> referunt &longs;uam quoque diui&longs;i&longs;&longs;e <lb/>rem <expan abbr="publicã">publicam</expan> in partes tris: artificem / agricolam / et <expan abbr="propul&longs;ator&etilde;">propul&longs;atorem</expan> <lb/>belli. </s> <s id="N404A97">Non improba&longs;&longs;e Ari&longs;toteles eos ui&longs;us e&longs;t: qui a multitudi<lb/>ne &longs;elegerint dignos: quos <expan abbr="cõ&longs;iliis / magi&longs;tratibus / iudiciis">con&longs;iliis / magi&longs;tratibus / iudiciis</expan> ue præ<lb/>ficerent: Cæteram uero plebem diui&longs;am reliquerint inter agrico<lb/>las / artifices / mercatores / mercenarios / equites / pedites / et <expan abbr="turbã">turbam</expan> <lb/>naualem. </s> <s id="N404AAC">Cui haud multo <expan abbr="di&longs;&longs;imil&etilde;">di&longs;&longs;imilem</expan> ex Diodoro hi&longs;torico fui&longs;&longs;e <lb/>apud Indos rem <expan abbr="publicã">publicam</expan> apparet: Nam illic &longs;acerdos / arator / pa<lb/>&longs;tor / artifex / miles / effori: et qui publicis con&longs;iliis præ&longs;unt.<pb xlink:href="004/01/108.jpg"/>Plato rem publicam alteram dixit pacatam e&longs;&longs;e: et ocii quieti&longs;que <lb/>cupidam: Alteram ardentem et bellatricem: prout eorum e&longs;&longs;ent <lb/>animi / qui rebus præ e&longs;&longs;ent. </s> <s id="N404AC4">Exque animi partibus omnem ciuium <lb/>multitudinem partitus e&longs;t: Vnam eorum / qui ratione <expan abbr="con&longs;ilioquecũcta'">con&longs;ilioque <lb/>cuncta '</expan> moderantur: Alteram eorum qui armis iniurias pro&longs;equan<lb/>tur: Tertiam eorum qui alimenta / quibus patres et milites &longs;ub<lb/>&longs;tententur / præbeant et &longs;ubmini&longs;trent. </s> <s id="N404AD3">Hæc de multis ueterum <lb/><expan abbr="cõmentariis">commentariis</expan> excerpta breui&longs;&longs;ime per&longs;trinxi: Ex quibus illud admo<lb/>neri uideor: ut quas collegerim / omnes e&longs;&longs;e rerum <expan abbr="publicarũ">publicarum</expan> par<lb/>tes &longs;tatuam: &longs;inguli&longs;que &longs;ingula deberi ædificiorum genera diiudi<lb/>cem. </s> <s id="N404AE5">Sed nos quo ex in&longs;tituto rem totam di&longs;tinctius <expan abbr="trã&longs;igamus">tran&longs;igamus</expan> <lb/>iuuet &longs;ic di&longs;&longs;erui&longs;&longs;e. </s> <s id="N404AEE">Mortalium numerum &longs;iquis in partes diui <lb/>&longs;urus &longs;it / quidnam huic aliud principio ueniet in mentem: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut <lb/>&longs;entiat non eo&longs;dem cen&longs;endos e&longs;&longs;e: &longs;i una loci alicuius incolas uni <lb/>uer&longs;os con&longs;ideres: atque &longs;i partibus &longs;eparatos di&longs;tincto&longs;que <expan abbr="rec&etilde;&longs;eas">recen&longs;eas</expan>. <lb/></s> <s id="N404B00">Proxime naturam ip&longs;am contemplatus num &longs;entiet illos quidem <lb/>in qua poti&longs;&longs;imum re alter ab altero differat: ex ea &longs;ibi re notas ca<lb/>ptandas e&longs;&longs;e: quibus alteros ab alteris &longs;ecernat. </s> <s id="N404B07">Atqui nihil e&longs;t / <lb/>quo magis homo qui&longs;piam differat ab homine / <expan abbr="&quml;">quam</expan> una illa in re: <lb/>qua ab genere beluarum longi&longs;&longs;ime abe&longs;t / ratione et artium opti<lb/>marum cognitione: adde &longs;i uelis fortunæ <expan abbr="pro&longs;peritat&etilde;">pro&longs;peritatem</expan>: Quibus <lb/>in dotibus omnibus pauci una inter mortales præ&longs;tant atque excel<lb/>lunt. </s> <s id="N404B1C">Hinc igitur prima nobis patebit diui&longs;io: ut paucos ex om<lb/>ni multitudine &longs;eligamus: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> alii &longs;apientia con&longs;ilio ingenioque <lb/>illu&longs;tres: alii u&longs;u rerum et peritia probati: alii opum copia et for<lb/>tunarum affluentia exi&longs;tant celebres. </s> <s id="N404B29">His primarias rei publicæ <lb/>partes <expan abbr="cõmittendas">committendas</expan> quis neget? </s> <s id="N404B32">Ergo egregiis uiris qui con&longs;ilio <lb/>polleant / prima et cura et moderatio rerum <expan abbr="cõmendabitur">commendabitur</expan>. </s> <s id="N404B3B">Hi <lb/>rem diuinam religione &longs;tatuent: iu&longs;ti æquique modum lege con&longs;ti<lb/>tuent: bene beateque uiuendi uiam mon&longs;trabunt: pro auctoritate <lb/>dignitateque <expan abbr="&longs;uorũ">&longs;uorum</expan> ciuium tuenda in die&longs;que augenda <expan abbr="aduigilabũt">aduigilabunt</expan>: <lb/>Atque ubi quid <expan abbr="cõmodum/">commodum/</expan> utile / nece&longs;&longs;arium fore præ&longs;en&longs;erint: <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> ip&longs;i ætate forte fe&longs;&longs;i contemplandis rebus occupari maluerint <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> exequendis: demandabunt peritis u&longs;u rerum atque ad agendum <pb xlink:href="004/01/109.jpg"/>expeditis: ut de patria bene mereri pro&longs;equantur. </s> <s id="N404B5D">Hi uero al<lb/>teri &longs;u&longs;cepto negocio / cum domi &longs;olertia et &longs;olicitudine: tum fo<lb/>ris labore et tolerantia rem ex officio <expan abbr="procurabũt">procurabunt</expan>: dicent ius: du<lb/>ctitabunt militem: <expan abbr="exercebũt">exercebunt</expan> &longs;eque <expan abbr="&longs;uorũque">&longs;uorumque</expan> manus et indu&longs;triam. <lb/></s> <s id="N404B73">Demum cum rebus perficiundis intelligent fru&longs;tra inniti: ni&longs;i et <lb/>facultates ad&longs;int: Ad i&longs;tos igitur proximi ue: quibus aut ex agro <lb/>aut mercatura facultates &longs;uppeditent. </s> <s id="N404B7A">Cætera omnis <expan abbr="hominũ">hominum</expan> ma<lb/>nus et numerus hi&longs;ce primariis prout u&longs;us po&longs;tulet <expan abbr="obt&etilde;perabunt">obtemperabunt</expan> <lb/>atque <expan abbr="&longs;ubmini&longs;trabũt">&longs;ubmini&longs;trabunt</expan>. </s> <s id="N404B8D">Hæc &longs;i &longs;atis <expan abbr="conueniūt">conueniunt</expan> ad rem compertum <lb/>quidem habemus <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> genera deberi alia ciuium cætui uni<lb/>uer&longs;o: alia primatibus: alia multitudini: Tum et primatibus alia <lb/>his qui domi con&longs;ilii&longs;que præ&longs;unt: alia his qui negocio <expan abbr="exercean&ttilde;">exerceantur</expan>: <lb/>alia his qui facultates congerant: Quorum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> quidem cum <lb/>pars quædam ad nece&longs;&longs;itatem / uti diximus / pars ad <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan> <lb/>referatur: &longs;it quoque nobis / qui ædificia <expan abbr="cõmentamur/">commentamur /</expan> par aliquid <lb/>animi gratia dedi&longs;&longs;e: dum premii loco <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <expan abbr="partitionũ">partitionum</expan> exor<lb/>dia e&longs;&longs;e ex <expan abbr="philo&longs;ophantiũ">philo&longs;ophantium</expan> rudimentis repetenda in&longs;tituerimus. <lb/></s> <s id="N404BC5">De his igitur nobis dicendum e&longs;t / quid una uniuer&longs;is: quid pauci <lb/>oribus primariis ciuibus: quid minorum multitudini conueniat. <lb/></s> <s id="N404BCB">Sed <expan abbr="exordiũ">exordium</expan> ad res tantas unde captabimus? </s> <s id="N404BD2">An uti homines i&longs;ta <lb/>&longs;ibi <expan abbr="cõparare">comparare</expan> in dies pro&longs;ecuti &longs;unt? </s> <s id="N404BDB">Ita et nos a priuatis <expan abbr="egenorũ">egenorum</expan> <lb/>ca&longs;unculis <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> inibimus: et inde ad ampli&longs;&longs;ima i&longs;ta / quæ uidemus <lb/>theatrorum / termarum / <expan abbr="templorũque">templorumque</expan> opera perueniemus. </s> <s id="N404BEE">Nam <lb/>con&longs;tat quidem orbis gentes diu nullis cinctas urbium moenibus <lb/>degi&longs;&longs;e. </s> <s id="N404BF5">Et &longs;cribunt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> hi&longs;torici / Dyoni&longs;io Indiam peragrante <lb/>nullas fui&longs;&longs;e apud eas gentes muro cinctas ciuitates: Graciamque <lb/>olim nullis munitam fui&longs;&longs;e muris &longs;cribit Tuchidides. </s> <s id="N404C00">Et per Gal<lb/>lias item ad Cæ&longs;aris <expan abbr="t&etilde;pora / tota">tempora / tota</expan> <expan abbr="Burgundiorũ">Burgundiorum</expan> gens non urbibus <lb/>cogebantur: &longs;ed pa&longs;&longs;im in uico congruebant. </s> <s id="N404C11">Quin et <expan abbr="primã">primam</expan> qui<lb/>dem fui&longs;&longs;e urbem comperio Biblum a Foenicibus <expan abbr="occupatã">occupatam</expan>: <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/><expan abbr="circũobducto">circumobducto</expan> &longs;uis ædibus muro cinxerit Saturnus. <!-- KEEP S--></s> <s id="N404C2A">Tam et&longs;i u&longs;que <lb/>ante <expan abbr="diluuiũ">diluuium</expan> <expan abbr="conditã">conditam</expan> Iopem dinumeret Pomponius. </s> <s id="N404C37">Aethiopes <lb/>inquit Herodotus / cum <expan abbr="ægyptũ">ægyptum</expan> occupa&longs;&longs;ent / nullum <expan abbr="delinquentiũ">delinquen<lb/>tium</expan> <expan abbr="occidebãt">occidebant</expan>: &longs;ed erat ut terræ cumulos ad uicos / quos <expan abbr="incolobãt">incolebant</expan> <pb xlink:href="004/01/110.jpg"/>exaggerarent: Hinc per ægyptum con&longs;titi&longs;&longs;e urbes dicunt. </s> <s id="N404C51">At <lb/>de his alias. </s> <s id="N404C56">Nunc et&longs;i natura quidem uti aiunt / omnia quæ fi<lb/>unt leuioribus principiis excreui&longs;&longs;e uideam: placet tamen a dig<lb/>nioribus ordiri.</s> </p> <p id="N404C5D" type="main"> <s id="N404C5F">Vniuer&longs;is urbis / et quæ urbis partes &longs;unt publica omnia <expan abbr="deben&ttilde;">debentur</expan>.</s> </p> <p id="N404C66" type="main"> <s id="N404C68">Vrbis habendæ <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> cau&longs;amque &longs;i ex <expan abbr="philo&longs;ophorũ">philo&longs;ophorum</expan> <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> e&longs;&longs;e <lb/>hanc <expan abbr="cõ&longs;tituemus">con&longs;tituemus</expan>: ut uitam eo ducant accolæ pacatam / et quoad <lb/>eius fieri po&longs;&longs;it uacuam <expan abbr="iucõmodis / omnique">incommodis / omnique</expan> mole&longs;tia <expan abbr="liberã">liberam</expan>: Pro<lb/>fecto iterum atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> excogita&longs;&longs;e oportet: qui ponatur loco &longs;itu <lb/>et <expan abbr="linearũ">linearum</expan> ambitu. </s> <s id="N404C93">De his alii aliter &longs;en&longs;ere. </s> <s id="N404C96"><expan abbr="Sũmam">Summam</expan> &longs;cribit Cæ<lb/>&longs;ar ad <expan abbr="laud&etilde;/&longs;olitos">laudem / &longs;olitos</expan> Germanos ducere / ubi lati&longs;&longs;imas <expan abbr="circũua&longs;tatis">circumua&longs;ta<lb/>tis</expan> finibus haberent &longs;olitudines: Id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ita quod repentinas <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> <lb/>excur&longs;iones ea re maxime abuetari arbitrarentur. </s> <s id="N404CB2">Exercitum in <lb/>æthiopiam Se&longs;o&longs;trim <expan abbr="ægyptiorũ">ægyptiorum</expan> regem <expan abbr="ĩmittere">immittere</expan> de&longs;titi&longs;&longs;e <expan abbr="putãt">putant</expan> <lb/>hi&longs;torici: quod <expan abbr="frugũ">frugum</expan> inopia et locorum difficultate ab&longs;terreretur. <lb/></s> <s id="N404CCA">Regem A&longs;&longs;yrii <expan abbr="aduenã">aduenam</expan> de&longs;ertis et inaquo&longs;is tutati locis pa&longs;&longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/><expan abbr="nun&quml;">nunquam</expan>. </s> <s id="N404CD7">Arabes itidem quod aqua et fructibus deficiant / ab <expan abbr="externorũ">externorum</expan> <lb/>impetu et iniuria æternum fui&longs;&longs;e immunes ferunt. </s> <s id="N404CE0">Italiam nulla <lb/>re alia &longs;æpe a barbaris petitam armis &longs;cribit <expan abbr="Plinius/&quml;">Plinius / quam</expan> uini ficique <lb/>uoluptate. </s> <s id="N404CEB">Adde quae rerum i&longs;tarum copia / quæ ad uoluptates <lb/>faciat / uti aiebat Crates / et &longs;enibus et iuuenibus nocua e&longs;t: Nam <lb/>illos efferatos: hos effeminatos reddit. </s> <s id="N404CF2">Apud æmericos / inquit <lb/>Liuius / regio fertili&longs;&longs;ima e&longs;t: Sed quod <expan abbr="plerũque">plerunque</expan> ubere &longs;olet agro eue<lb/>nire / homines alit imbelles. </s> <s id="N404CFD">Contra Ligii quod terram <expan abbr="incolãt">incolant</expan> lapi<lb/>do&longs;im / qua exerceri a&longs;&longs;iduo et extrema uictus parcitate diem tra<lb/>here oporteat: <expan abbr="per&qtilde;">per quae</expan> indu&longs;trii et robu&longs;ti&longs;&longs;imi &longs;unt. </s> <s id="N404D0C">Quæ res cum <lb/>ita &longs;int / huiu&longs;modi forta&longs;&longs;is regiones a&longs;peras et difficiles conden <lb/>dis urbibus erunt qui non uituperent. </s> <s id="N404D13">Alii &longs;ecus: Namque <expan abbr="optabũt">optabunt</expan> <lb/>quidem agi apud &longs;e naturæ beneficio et munere: ut cum ad nece&longs;<lb/>&longs;itates / tum et ad uoluptates et delitias addi amplius nihil po&longs;&longs;it. <lb/></s> <s id="N404D1F">Bonis enim ut bene utamur / dari po&longs;&longs;e legibus et patrum in&longs;titu<lb/>tis. </s> <s id="N404D24">At uero quæ conferant in uita / iucundiora quidem <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan> ea <lb/>e&longs;&longs;e &longs;i domi <expan abbr="&longs;it/&quml;">&longs;it / quam</expan> &longs;i aliunde quæ&longs;ito opus &longs;it. </s> <s id="N404D31">Et cupient quidem <lb/>agrum <expan abbr="dari / qual&etilde;">dari / qualem</expan> apud Memphim: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> &longs;cribit Varro frui coelo <pb xlink:href="004/01/111.jpg"/>adeo clementi / ut nulli arborum ne uitibus quidem folia <expan abbr="integrũ">integrum</expan> <lb/>per <expan abbr="annũ">annum</expan> decidant: <expan abbr="Qual&etilde;">Qualem</expan> ue &longs;ub tauro monte locis quæ ad <expan abbr="aquilon&etilde;">aqui<lb/>lonem</expan> &longs;pectant: Namque illic Strabo racemos dari <expan abbr="cubitorũ">cubitorum</expan> binum <lb/><expan abbr="atte&longs;ta&ttilde;">atte&longs;tatur</expan>: et &longs;ingulis a uitibus &longs;ingulas uini amphoras: et unica ex <lb/>ficu modios colligi. </s> <s id="N404D60">Ixx. </s> <s id="N404D63"><expan abbr="Qual&etilde;">Qualem</expan> ue India hyperboreaque in in&longs;ula <lb/>ad <expan abbr="occeanũ">occeanum</expan> colit: cuius agro bis <expan abbr="ãnuos">annuos</expan> fructus capi prædicat He<lb/>rodotus: <expan abbr="Qual&etilde;">Qualem</expan> ue apud Lu&longs;itanos: unde ex reciduis &longs;eminibus <lb/>alteras atque alteras <expan abbr="capiãt">capiant</expan> me&longs;&longs;es: Aut potius <expan abbr="qual&etilde;">qualem</expan> Talge Ca&longs;pio <lb/>in monte: qui ager fruges etiam incultus præbeat. </s> <s id="N404D85">Rara hæc: et <lb/>quæ facilius optes <expan abbr="&quml;">quam</expan> reperias. </s> <s id="N404D8E">Ergo <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imi">præ&longs;tanti&longs;&longs;imi</expan> ueteres / qui de <lb/>huiu&longs;modi rebus ab aliis accepta / et ab &longs;e excogitata <expan abbr="mandarũt">mandarunt</expan> lit<lb/>teris. </s> <s id="N404D9D"><expan abbr="Ciuitat&etilde;&longs;tatuũt">Ciuitatem &longs;tatuunt</expan> ita e&longs;&longs;e oportere po&longs;itam: ut agro <expan abbr="cõten">conten</expan><lb/>ta &longs;uo: quantum rerum <expan abbr="humanarũ">humanarum</expan> ratio et conditio patitur / nullis <lb/>aliunde petitis indigeat: Et ita munitam <expan abbr="finiũ">finium</expan> ambitu: ut cum ab <lb/>ho&longs;te <expan abbr="nõ">non</expan> facile po&longs;&longs;it inuadi: tum et <expan abbr="alienã">alienam</expan> emittere in <expan abbr="prouinciã">prouinciam</expan> <lb/>militem ad arbitrium ualeat ho&longs;te <expan abbr="etiã">etiam</expan> inuito: Sic enim habitam <lb/><expan abbr="ciuitat&etilde;">ciuitatem</expan> et <expan abbr="libertat&etilde;">libertatem</expan> tueri / et &longs;e <expan abbr="imperiũque">imperiumque</expan> multo propagare po&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="cõ&longs;entiunt">con&longs;entiunt</expan>. </s> <s id="N404DD9">Sed quid ego hic dixerim ægypto ad <expan abbr="laud&etilde;">laudem</expan> inprimis <lb/>datur: quod &longs;it quaque uer&longs;us mirum <expan abbr="inmodũ">in modum</expan> munita / et penitus inac<lb/>ce&longs;&longs;ibilis / hinc mari / illinc de&longs;erti ua&longs;titate obiecta: dextera mon<lb/>tibus abrupti&longs;&longs;imis: &longs;ini&longs;tra paludibus diffu&longs;i&longs;&longs;imis: Tum et agri <lb/>tanta e&longs;t fertilitas / ut e&longs;&longs;e <expan abbr="ægyptũ">ægyptum</expan> ueteres publicum orbis orreum <lb/>dixerint: Solereque deos eo animi gratia et &longs;alutis <expan abbr="cõfugere">confugere</expan>: Hanc <lb/><expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> tam munitam tam fertilem: ut cunctos mortales pa<lb/>&longs;cere / deos ip&longs;os excipere ho&longs;pitio &longs;aluareque po&longs;&longs;e <expan abbr="glorien&ttilde;">glorientur</expan>: <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> <lb/>fui&longs;&longs;e omni ab æuo liberam te&longs;tatur Io&longs;ephus. </s> <s id="N404E0B">Probe <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> ad rem <lb/><expan abbr="admon&etilde;t / qui">admonent / qui</expan> res mortalium ip&longs;ius etiam Iouis in gremio tutas / <lb/><expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> futuras <expan abbr="fabul&etilde;tur">fabulentur</expan>. </s> <s id="N404E20">Iuuet idcirco illud Platonis imitare / <lb/>cum <expan abbr="rogare&ttilde;">rogaretur</expan> ubinam e&longs;&longs;ent <expan abbr="præclarã">præclaram</expan> illam quam &longs;ibi effinxi&longs;&longs;et <lb/><expan abbr="ciuitat&etilde;">ciuitatem</expan> inuenturi: non inquit agimus i&longs;tuc: &longs;ed cuiu&longs;modi fore <lb/><expan abbr="oĩum">omnium</expan> optimam &longs;tatui&longs;&longs;e deceat perue&longs;tigamus: tu eam cæteris præ <lb/><expan abbr="ferendã">ferendam</expan> ducito: quæ ab i&longs;tius &longs;imilitudine minus aberrarit. </s> <s id="N404E3C">Sic et <lb/>nos qua&longs;i exemplaria <expan abbr="affer&etilde;tes">afferentes</expan> eam per&longs;cribamus urbem: <expan abbr="quã">quam</expan> omni <lb/>ex parte <expan abbr="futurã">futuram</expan> <expan abbr="cõmodam">commodam</expan> docti&longs;&longs;imi <expan abbr="arbitren&ttilde;">arbitrentur</expan>: in cæteris <expan abbr="t&etilde;pori">tempori</expan> <pb xlink:href="004/01/112.jpg"/>et <expan abbr="rerũ">rerum</expan> nece&longs;&longs;itati ob&longs;equentes: Illud Socratis tenebimus: ut quæ <lb/>res ita per &longs;e con&longs;tet / ut ni&longs;i in peius queat immutari: e&longs;&longs;e hanc pu<lb/>temus optimam.</s> </p> <p id="N404E67" type="main"> <s id="N404E69">Itaque e&longs;&longs;e oportere urbem &longs;tatuimus eiu&longs;modi: ut <expan abbr="incõmodorum">incommodorum</expan> <lb/><expan abbr="oĩum">omnium</expan> quæ primo recen&longs;uimus libro / nulla <expan abbr="oĩno">omnino</expan> ad&longs;int. </s> <s id="N404E79">Et &longs;i quæ <lb/>res ad uitæ frugalitatem <expan abbr="opten&ttilde;">optentur</expan> nullæ de&longs;int. </s> <s id="N404E82">Habebit agrum <expan abbr="&longs;alubrem / lati&longs;&longs;imũ/uarium / amoenũ/feracem / munitũ/">&longs;a<lb/>lubrem / lati&longs;&longs;imum / uarium / amoenun / feracem / munitum /</expan> refertum <lb/>ornatum omni <expan abbr="fructuũ">fructuum</expan> copia / omni fontium <expan abbr="exuberãtia">exuberantia</expan>: Aderunt <lb/>flumina / lacus / mari&longs;que oportunitas patebit: unde <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan> &longs;i <lb/>qua de&longs;int <expan abbr="cõueban&ttilde;">conuehantur</expan>: et quæ &longs;uper&longs;int <expan abbr="exporten&ttilde;">exportentur</expan>. </s> <s id="N404EA4">Denique ad res ciui<lb/>les bellica&longs;que præclare <expan abbr="cõ&longs;tituendas">con&longs;tituendas</expan> atque augendas omnia <expan abbr="&longs;uppeditabũt">&longs;uppedi<lb/>tabunt</expan>: quibus et &longs;uis præ&longs;idio / et urbi ornamento / et amicis uolu<lb/>ptati / et inimicis terrori &longs;it futura. </s> <s id="N404EB4">Et bene quidem agi cum ea ci<lb/>uitate <expan abbr="&longs;tatuã">&longs;tatuam</expan>: quæ <expan abbr="bonã">bonam</expan> aliquam agri partem po&longs;&longs;it inuito ho&longs;te <lb/>colere. </s> <s id="N404EC3">Cæterum loca&longs;&longs;e urbem oportet agro <expan abbr="ĩmedio">immedio</expan>: unde &longs;pec<lb/>tare in oram &longs;uam / et di&longs;cernere oportuna / et attemperate præ&longs;to <expan abbr="e&etilde;">esse</expan> <lb/>quo nece&longs;&longs;itas po&longs;tulet. </s> <s id="N404ED2">unde uillicus aratorque ad opus prodire <expan abbr="frequ&etilde;s">fre<lb/>quens</expan> et ex agro <expan abbr="cũ">cum</expan> fructu et me&longs;&longs;e onu&longs;tus <expan abbr="mom&etilde;to">momento</expan> reuerti po&longs;&longs;it. <lb/></s> <s id="N404EE3">Sed parenti ne in campo an littore an <expan abbr="mõtibus">montibus</expan> colloces permaximi <lb/><expan abbr="ĩtere&longs;t">intere&longs;t</expan>. </s> <s id="N404EEF">Nam habet <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> horum quodque quod præ&longs;tet: et <expan abbr="cõtra">contra</expan> quod <lb/>minus probes. </s> <s id="N404EFC">Cum <expan abbr="exercitũ">exercitum</expan> Dyoni&longs;ius per Indiam ageret <expan abbr="cõfectũ">confectum</expan> <lb/>æ&longs;tu deduxit ad montes: ilico &longs;alubri captata aura <expan abbr="cõualuit">conualuit</expan>. </s> <s id="N404F0D">Et <lb/><expan abbr="mõtes">montes</expan> occupa&longs;&longs;e urbis <expan abbr="cõditores">conditores</expan> ui&longs;i &longs;unt: quod illic tutiores forta&longs;<lb/>&longs;is futuros intellexerint: Sed aquis deficiunt. </s> <s id="N404F1B"><expan abbr="Fluminũ">Fluminum</expan> <expan abbr="aquarũquecõmoditates">aquarumque <lb/>commoditates</expan> præ&longs;tabit planities: Sed eadem cra&longs;&longs;iori <expan abbr="operi&ttilde;">operitur</expan> coelo <lb/>quæ æ&longs;tate ferueat / hyeme algeat <expan abbr="int&etilde;peranter">intemperanter</expan>: e&longs;tque eadem ad im<lb/>petus aduer&longs;os minus ualida. </s> <s id="N404F31">Littora ad <expan abbr="cõtrah&etilde;das">contrahendas</expan> merces opor<lb/>tuna: Sed quod illi aiunt / maritima omnis urbs <expan abbr="rerũ">rerum</expan> nouarum illcce<lb/>bris / et nimia negociantium ui excitata atque uexata a&longs;&longs;iduo fluc<lb/>tuat: et ad multos <expan abbr="&ptilde;iculorum">periculorum</expan> externarumque cla&longs;&longs;ium ca&longs;us et di&longs; <lb/>crimina expo&longs;ita e&longs;t. </s> <s id="N404F44">Quare &longs;ic &longs;tatuo. </s> <s id="N404F47">Quocumque ponas urbem <lb/>loco / conandum ut i&longs;torum <expan abbr="oĩs">omnibus</expan> <expan abbr="c&etilde;moditatis">commoditatis</expan> &longs;it particeps: incom<lb/>modis uacet. </s> <s id="N404F56">Et uelim montibus dari <expan abbr="planiti&etilde;/et">planitiem / et</expan> planis tumulos <lb/>ubi urbem &longs;tatuam: Id ex arbitrio a&longs;&longs;equi locorum uarietate &longs;i <pb xlink:href="004/01/113.jpg"/>non licebit / utemur ad res nece&longs;&longs;arias captandas <expan abbr="argum&etilde;tis">argumentis</expan> huiu&longs; <lb/>modi: ut maritimis plagis urbs non littori <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> uicina / &longs;i erit in <lb/>plano: ne ue <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> &longs;emota &longs;i erit in monte &longs;ita relinquatur. </s> <s id="N404F73">Mu<lb/>tari littora te&longs;tantur cum pleræque alibi aliæ urbes: tum in Italia <lb/>Baiæ mari <expan abbr="ĩmer&longs;æ">immer&longs;æ</expan>. </s> <s id="N404F7E">Apud ægyptum Pharus / quæ prius mari fue<lb/>rat <expan abbr="circũdata">circumdata</expan>: <expan abbr="nũc">nunc</expan> ueluti Chersone&longs;&longs;us ad <expan abbr="continent&etilde;">continentem</expan> hæret. </s> <s id="N404F8F">Sic et <lb/>Tyrum et Clazomenas fui&longs;&longs;e &longs;cribit Strabo. </s> <s id="N404F94">Quin et templum <lb/><expan abbr="hãmonis">hammonis</expan> olim fui&longs;&longs;e ad mare ferunt &longs;ecessumque maris longe <expan abbr="ĩmediterraneis">immedi<lb/>terraneis</expan> re&longs;titi&longs;&longs;e. </s> <s id="N404F9E">Atqui monent aut ip&longs;um ad litus / aut porro <lb/>longe ab mari ponas: Nam maris quidem auram uidere licet &longs;ale <lb/>grauem e&longs;&longs;e atque a&longs;peram. </s> <s id="N404FA5">Ergo cum ad mediterranea præ&longs;ertim <lb/>plana appulerit: humentem illic aerem offenderis inhau&longs;to <expan abbr="delique&longs;c&etilde;te">deli<lb/>que&longs;cente</expan> <expan abbr="&longs;ale / nimirũ">&longs;ale / nimirum</expan> coelum reddit cra&longs;&longs;um et prope <expan abbr="mucul&etilde;tũ">muculentum</expan>: <lb/>ut pleri&longs;que i&longs;tiu&longs;modi in locis uolui <expan abbr="nõnun&quml;">nonnunquam</expan> aere telas aranearum <lb/>&longs;imiles uideas: Aiuntque cum aere <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus atque <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis agi: quas <lb/>in promptu e&longs;t mixtione <expan abbr="&longs;alitarũ">&longs;alitarum</expan> corrumpi / quoad etiam foetore <lb/>ostendant. </s> <s id="N404FCF">Probant <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> ueteres præ&longs;ertim Plato: quæ a mari mi<lb/>lia di&longs;tet. </s> <s id="N404FD8">x. </s> <s id="N404FDB">Quod &longs;i ab mari longe po&longs;ui&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> licebit: &longs;itu <expan abbr="locabi&ttilde;">locabitur</expan> <lb/>quo auræ i&longs;tiu&longs;modi ni&longs;i diffractæ et la&longs;&longs;æ ac depuratæ <expan abbr="appellãt">appellant</expan>: <lb/>Locabiturque pone / ut <expan abbr="mõtium">montium</expan> intercur&longs;u uis omnis a mari noxia <lb/>intercepta fru&longs;tetur. </s> <s id="N404FF4">Ex littore a&longs;pectus ip&longs;e maris per<expan abbr="&quml;">quam</expan> iucundus <lb/>e&longs;t: neque item <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;alubri lu&longs;tratur coelo: Quæ enim a&longs;&longs;iduis <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan> <lb/>agitatæ continuis <expan abbr="mom&etilde;tis">momentis</expan> re&longs;pirent: has e&longs;&longs;e Ari&longs;toteles &longs;aluber<lb/>rimas <expan abbr="regiões">regiones</expan> putat. </s> <s id="N40500D">Sed <expan abbr="caueãt">caueant</expan> ne &longs;it mare i&longs;tic herbidu depre&longs;&longs;o <lb/>littore et immer&longs;o: &longs;ed <expan abbr="profundũ/abruptis">profundum / abruptis</expan> uiuo &longs;axo hirti&longs;que ripis ri<lb/>gens: Ip&longs;amque urbem &longs;uperbo / uti <expan abbr="loquũtur / montis">loquuntur / montis</expan> dor&longs;o &longs;tatui&longs;&longs;e <lb/>cum ad <expan abbr="dignitat&etilde;/tum">dignitaten / tum</expan> ad <expan abbr="amoenitat&etilde;/tum">amoenitatem / tum</expan> et inprimis ad &longs;alubri<lb/>tatem atque <expan abbr="&longs;alut&etilde;">&longs;alutem</expan> conferet. </s> <s id="N405030">Nam quo loci ad mare <expan abbr="ĩmineant">immineant</expan> mon<lb/>tes: <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> e&longs;t illic mare <expan abbr="nõ">non</expan> profundum. </s> <s id="N40503D">Tum ex mari &longs;iqua ua<lb/>porum cra&longs;&longs;itudo <expan abbr="in&longs;urgat / a&longs;c&etilde;&longs;u">in&longs;urgat / a&longs;cen&longs;u</expan> deficit. </s> <s id="N405046">Et &longs;iquid repentina ho<lb/>&longs;tilis manus attulerit aduer&longs;i / maturius præuidetur / et tutius &longs;ub <lb/>mouetur. </s> <s id="N40504D">Collibus po&longs;itam urbem probant ueteres: quæ ad ori<lb/>entem uergat. </s> <s id="N405052">Probant etiam quam pertingat calida in regione <lb/>boreas. </s> <s id="N405057">Alii forta&longs;&longs;is eam probabunt: que ad <expan abbr="occident&etilde;">occidentem</expan> prona &longs;it: <pb xlink:href="004/01/114.jpg"/>ductique ea &longs;ub coeli facie fertiliores e&longs;&longs;e cultus &longs;en&longs;erint. </s> <s id="N405062">Atqui <lb/>&longs;ub tauro monte / quæ partes ad aquilonem &longs;pectent / longe ante <lb/>alias e&longs;&longs;e &longs;alubres: ea præ&longs;ertim re qua et fertiles prædicant hi&longs;to<lb/>rici. </s> <s id="N40506B">Demum &longs;icubi in montibus ponendum &longs;it oppidum / inpri<lb/>mis <expan abbr="animaduertendũ">animaduertendum</expan> e&longs;t: ne quod i&longs;tiu&longs;modi in locis a&longs;&longs;olet: ma<lb/>xime ubi cel&longs;iores circum alii &longs;e&longs;e <expan abbr="attollãt">attollant</expan> colles: grauis et diuti<lb/>na nebularum collectio atram diem / et fu&longs;cum a&longs;&longs;iduo <expan abbr="rigidũquecoelum">rigidumque <lb/>coelum</expan> præbeat. </s> <s id="N405082">Tum et uentorum <expan abbr="ĩmodica">immodica</expan> excur&longs;itatio et mo<lb/>le&longs;tia ne quid immanius uexet prouidendum e&longs;t: et præ&longs;ertim bo<lb/>reas i&longs;tic: Nam is quidem inquit He&longs;iodus cum cæteros / tum in <lb/>primis &longs;enes reddit torpentes et inflexos. </s> <s id="N40508F">Incommoda erit urbis <lb/>area / in quam &longs;uperexten&longs;a rupes a &longs;ole conceptos uapores refun<lb/>dat: aut in quam auernæ conualles auram acrius obfundant. </s> <s id="N405096">Alii <lb/>præcipitiis locorum e&longs;&longs;e urbis latus finiendum monent. </s> <s id="N40509B">Sed præ<lb/>cipitia ip&longs;a ferme omnia / quae ex &longs;e contra motus et tempe&longs;tates <expan abbr="ĩualida">inua<lb/>lida</expan> &longs;int <expan abbr="mõ&longs;trant">mon&longs;trant</expan> cum alibi pleraque oppida / tum et in ætruria uo<lb/>la terræ: labuntur enim temporum ductu: et quæ impo&longs;ueris tra<lb/>hunt in ruinam. </s> <s id="N4050AC">Et caui&longs;&longs;e quidem oportet nequis &longs;upra <expan abbr="ĩmineat">immineat</expan> <lb/>contiguus mons: quo occupatio infe&longs;tus ho&longs;tis urgeat: neue ulla <lb/>&longs;ubtendatur ho&longs;ti tuta planities tanta: ut eo loci ca&longs;tra uallare ad <lb/>ob&longs;idendum / aut aciem &longs;truere ad <expan abbr="oppugnãdum">oppugnandum</expan> po&longs;&longs;it. </s> <s id="N4050BD">Vrbem <lb/>condidi&longs;&longs;e Agrigentinam Dedalum legimus ardua in petra / dif<lb/>ficili aditu / ut tribus non plus uiris cu&longs;todiretur aptum <expan abbr="præ&longs;idiũ">præ&longs;idium</expan>: <lb/>modo non æque paucis ob&longs;truatur armis exitus / atque arceatur in <lb/>gre&longs;&longs;us. </s> <s id="N4050CC">Cingolum in Piceno a Labieno conditum / periti rei mi <lb/>litaris <expan abbr="uebem&etilde;ter">uehementer</expan> <expan abbr="cõprobant / cum">comprobant / cum</expan> cæteras ob res: tum quod pleri&longs;que <lb/>ferme omnibus montanis oppidis euenit / ut ubi <expan abbr="cõ&longs;cenderis">con&longs;cenderis</expan> æqua <lb/>pateat dimicatio / id illic non &longs;it: Rupe enim educta et præcipiti <lb/>refutantur. </s> <s id="N4050E3">Nec habet quidem ho&longs;tis qui <expan abbr="agrũ">agrum</expan> una circum excur<lb/>&longs;ione populari ac ua&longs;tare ad arbitrium po&longs;&longs;it: neque omnes una ob<lb/>&longs;idebit aditus. </s> <s id="N4050EE">nec &longs;e iuxta ca&longs;tris po&longs;itis tuto recipiet: Nec pabu<lb/>latum / lignatum / aquatum emittet &longs;ine periculo. </s> <s id="N4050F3">Contra oppida <lb/>nis &longs;it: nam &longs;ubiectis &longs;ubnexi&longs;que hinc atque hinc collibus crebris in<lb/>teriectis uallibus <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> qua e ue&longs;tigio egredi lace&longs;&longs;ere: atque impro<pb xlink:href="004/01/115.jpg"/>ui&longs;um ad omnem &longs;ubitam &longs;pem et occa&longs;ionem po&longs;&longs;int irrumpere <lb/>atque opprimere. </s> <s id="N405104">Neque minus probant in Mar&longs;is <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> Bi&longs;&longs;eium <lb/>ip&longs;o in triuio <expan abbr="confluentiũ">confluentium</expan> hinc atque hinc <expan abbr="fluminũ">fluminum</expan>: atque inde <expan abbr="ualliũ">uallium</expan> <lb/>arcto ingre&longs;&longs;u / acce&longs;&longs;u difficili / a&longs;peris et inuiis circum &longs;urgenti<lb/>bus montibus: ita ut neque loco a&longs;&longs;idere ho&longs;tis / neque <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> ob&longs;eruare <lb/>uallium fauces po&longs;&longs;it: oppidanis ad &longs;ub&longs;idia et <expan abbr="cõmeatus">commeatus</expan> recipien <lb/>da atque <expan abbr="ĩportanda / et">importanda / et</expan> ad <expan abbr="lace&longs;&longs;endũ">lace&longs;&longs;endum</expan> egregie expeditis.</s> </p> <p id="N405131" type="main"> <s id="N405133">Hactenus de montibus. </s> <s id="N405136">Quod &longs;i plano po&longs;ueris loco: et uti <expan abbr="a&longs;&longs;ol&etilde;t">a&longs;&longs;olent</expan> <lb/><expan abbr="adfluentũ">adfluentum</expan> ita ut is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> media forta&longs;&longs;is peruadat moenia: curato<lb/>ne ab hau&longs;tro aut in <expan abbr="hau&longs;trũ">hau&longs;trum</expan> defluat: Nam illinc humiditas / hinc <lb/>frigiditas adaucta fluii uaporibus mole&longs;tior infe&longs;tiorque perueniet. <lb/></s> <s id="N40514F">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> extra oppidi &longs;eptum præterlabetur: præ&longs;tanda erit <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>regio / et quibus eo &longs;it uentis aditus expeditior / his muros <expan abbr="abiici&etilde;dos">abiicien<lb/>dos</expan>: fluuius habendus pone. </s> <s id="N405162">In cæteris illud nautarum faciet ad <lb/>rem / quod putant <expan abbr="u&etilde;tos">uentos</expan> quidem natura &longs;ui <expan abbr="admodũ">admodum</expan> &longs;ub&longs;equi &longs;olere <lb/>&longs;olem et orientales auras. </s> <s id="N405171">Aiunt phy&longs;ici mane diei puriores e&longs;&longs;e: <lb/>cadente &longs;ole humidiores. </s> <s id="N405176">Contra occidentales e&longs;&longs;e auras &longs;urgente <lb/>&longs;ole &longs;pi&longs;&longs;iores: <expan abbr="occid&etilde;te">occidente</expan> leuiores. </s> <s id="N40517F">Quæ res &longs;i ita e&longs;t / fluenta ad ori<lb/>entem atque item ad <expan abbr="occident&etilde;">occidentem</expan> dimi&longs;&longs;a haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> <expan abbr="improbabũtur">improbabuntur</expan>. <lb/></s> <s id="N405191">Nam cum &longs;ole ip&longs;o perueniens aura aut di&longs;pellet &longs;iquid trans ur<lb/>bem exhalarit uaporis nocui / aut &longs;uo acce&longs;&longs;u <expan abbr="mininũ">minimum</expan> adaugebit. <lb/></s> <s id="N40519C">Po&longs;tremo ad boream <expan abbr="fluenta / iacũ">fluenta / lacum</expan> et eiu&longs;modi <expan abbr="&longs;ubt&etilde;di">&longs;ubtendi</expan> <expan abbr="malim/&qtilde;">malim / quae</expan> <lb/>ad <expan abbr="hau&longs;trũ">hau&longs;trum</expan>: modo ne &longs;it <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> po&longs;t <expan abbr="umbrã">umbram</expan> montis po&longs;itum: quo <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="c&etilde;t">esset</expan> nihil tri&longs;tius. </s> <s id="N4051C2">Sino cætera quæ &longs;upra di&longs;&longs;eruimus. </s> <s id="N4051C5"><expan abbr="Compertũ">Com<lb/>pertum</expan> habent hau&longs;trum grauem <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> e&longs;&longs;e et natura moro&longs;um: ut <lb/>eius mole pre&longs;&longs;is uelis nauigia qua&longs;i addito <expan abbr="põdere">pondere</expan> multo <expan abbr="obmergan&ttilde;">obmer<lb/>gantur</expan>. </s> <s id="N4051DF">At Borea contra mare prora&longs;que leuigari: Sed <expan abbr="horũ">horum</expan> quiduis <lb/>præ&longs;tat <expan abbr="&longs;ubmotũ">&longs;ubmotum</expan> <expan abbr="c&etilde;">esse</expan> <expan abbr="procul/&qtilde;">procul / quae</expan> aut <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;um">immi&longs;&longs;um</expan> aut ad muros <expan abbr="adrũctũ">adiunctum</expan> <lb/>atque <expan abbr="applicitũ">applicitum</expan>. </s> <s id="N405202">Et præ&longs;ertim reprobant <expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan> qui depre&longs;&longs;us ripis <lb/><expan abbr="admodũ">admodum</expan> hirtis / profundo alueo / &longs;axeo umbro&longs;oque fluat: quod is <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>et potus det nocuos: et aerem <expan abbr="in&longs;alubr&etilde;">in&longs;alubrem</expan>: tum et a &longs;tagno paludeque <lb/>pigra et luto&longs;a longe abfugi&longs;&longs;e omnino <expan abbr="prud&etilde;tis">prudentis</expan> ac bene <expan abbr="cõ&longs;ulti">con&longs;ulti</expan> e&longs;t. <lb/></s> <s id="N405223">Non repeto coeli morbos qui infunduntur i&longs;tinc / <expan abbr="ĩnatas">innatas</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ha<lb/>bent cum cæteras æ&longs;tiuas pe&longs;tes foetoris / culicum <expan abbr="foedi&longs;&longs;imorũque">foedi&longs;&longs;imorumque </expan><pb xlink:href="004/01/116.jpg"/>uermium et eiu&longs;modi: Tum et ubi alioquin ter&longs;i&longs;&longs;ima perpurgati&longs;<lb/>&longs;imaque putes <expan abbr="e&etilde;">esse</expan>: illud <expan abbr="nõ">non</expan> dee&longs;t ut quod de planis diximus: multo <lb/>i&longs;ta magis atque magis hyeme algeant: et &longs;ub æ&longs;tu <expan abbr="int&etilde;peranter">intemperanter</expan> fer<lb/>ueant. </s> <s id="N405247">Po&longs;tremo <expan abbr="iterũ">iterum</expan> atque iterum prouidi&longs;&longs;e oportet / ne &longs;iue mons <lb/>&longs;iue rupes / &longs;iue lacus / &longs;iue palus / &longs;iue flumen / &longs;iue fons &longs;iue quid<lb/>uis horum ita &longs;e habent: ut ho&longs;tem munire tutarique / aut urbi et ci<lb/>uibus afferre ulla ex parte <expan abbr="incõmodum">incommodum</expan> po&longs;&longs;it. </s> <s id="N405258">Hæc de urbium <lb/>regione ac &longs;itu hactenus.</s> </p> <p id="N40525D" type="main"> <s id="N40525F">Ip&longs;ius urbis ambitum et partium <expan abbr="di&longs;tribution&etilde;">di&longs;tributionem</expan> intelligimus pro <lb/><expan abbr="locorũ">locorum</expan> uarietate futuram e&longs;&longs;e oportere uariam: <expan abbr="quãdoquid&etilde;">quandoquidem</expan> mon<lb/>tibus non dari in promptu e&longs;t: ut &longs;eu <expan abbr="rotundã/&longs;eu">rotundam / &longs;eu</expan> <expan abbr="quadrãgulam">quadrangulam</expan> / <lb/>aut quam aliam probes / murorum <expan abbr="de&longs;cription&etilde;">de&longs;criptionem</expan> po&longs;&longs;is æque atque <lb/>aperto in plano ducere. </s> <s id="N405281">Veteres architecti oppidis circumdandis / <lb/><expan abbr="murorũ">murorum</expan> angulos improbarunt: quod ho&longs;tibus lace&longs;&longs;entibus magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>incolis <expan abbr="defend&etilde;tibus">defendentibus</expan> <expan abbr="opitulen&ttilde;">opitulentur</expan>: quod item ad <expan abbr="machinarũ">machinarum</expan> iniurias to<lb/>lerandas &longs;int <expan abbr="nequa&qtilde;">nequaquam</expan> ualidi. </s> <s id="N4052A3">Et certe anguli ad in&longs;idias atque <expan abbr="telorũ">telo<lb/>rum</expan> mi&longs;&longs;iones / expugnatoribus <expan abbr="nõnihil">non nihil</expan> conferunt: ubi excurrendi <lb/>et &longs;e&longs;e recipiendi facultas præ&longs;tetur. </s> <s id="N4052B1">Montanis <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> urbibus <expan abbr="iid&etilde;">iidem</expan> <lb/>maximo <expan abbr="interdũ">interdum</expan> præ&longs;idio &longs;unt: ubi &longs;e aduer&longs;us uiarum occur&longs;us <lb/>offerant. </s> <s id="N4052C4">Ad Peru&longs;iam urbem celebrem / quod uicos hac illac qua&longs;i <lb/>a manu di&longs;pan&longs;os digitos per obductos colles porrigat: &longs;i uolet ho<lb/>&longs;tis anguli frontem petere / non patebit illic ubi multa ince&longs;&longs;et ma<lb/>nu / et qua&longs;i aliqua &longs;ubin&longs;idente arce exceptas / tela eruptione&longs;que <lb/>non perferet. </s> <s id="N4052CF">Itaque non locis omnibus circumdandæ urbis una ea <lb/>demque ratio e&longs;t. </s> <s id="N4052D4">Po&longs;tremo inquiunt ueteres / urbem atque nauim <lb/>haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> e&longs;&longs;e oportere tam amplam / ut uacillet uacua / aut non <lb/>&longs;ufficiat plena: Sed alii quod tutiorem putarint / conferti&longs;&longs;imam uo<lb/>luere: Alii quod optimam &longs;ibi &longs;pem pollicerentur in po&longs;terum / &longs;a<lb/>xioribus &longs;patiis delectati &longs;unt: Alii forta&longs;&longs;is celebritati et nomi<lb/>nis po&longs;teritati con&longs;uluerunt. </s> <s id="N4052E5">Namque urbem quidem &longs;olis a Bu&longs;i<lb/>ride conditam / quam Thebem nuncupant. </s> <s id="N4052EA">CXL. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4052EE">Memphim <expan abbr="c&etilde;tena">cen<lb/>tena</expan> et quinquaginta: Babylonem &longs;upra trecenta item quinqua<lb/>ginta: <expan abbr="Niniu&etilde;">Niniuem</expan> bis ducenta atque. </s> <s id="N4052FE">lxxx. </s> <s id="N405301">circui&longs;&longs;e &longs;tadia ex <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> <lb/>hi&longs;toriis comperio. </s> <s id="N40530A">Et fuerunt qui tantum conclu&longs;erint areæ: <pb xlink:href="004/01/117.jpg"/>ut intra &longs;eptum ex urbis &longs;olo annua alimenta colligerent. </s> <s id="N405313">Hic ex <lb/>uetere prouerbio illud probarim quod aiunt / omnia ut nihil nimis: <lb/>aut &longs;i in <expan abbr="alterã">alteram</expan> pecca&longs;&longs;e <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> iuuet: hanc malim quæ ad <expan abbr="auctũ">auctum</expan> ci<lb/>uium <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="percõmode">percommode</expan> po&longs;&longs;it excipere: <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ &longs;uos hone&longs;te <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>capiat. </s> <s id="N405336">Adde quod <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="tectorũ">tectorum</expan> modo u&longs;um et <expan abbr="nece&longs;&longs;itat&etilde;">nece&longs;&longs;itatem</expan> urbs ha<lb/>benda e&longs;t: uerum et ita <expan abbr="hab&etilde;da">habenda</expan> ut a curis ciuilibus ad <expan abbr="platearũ/">platearum /</expan> <expan abbr="Curriculorũ/ortorũque">Cur<lb/>riculorum / ortorumque</expan> et <expan abbr="ambulationũ">ambulationum</expan> et <expan abbr="natationũ">natationum</expan> et <expan abbr="huiu&longs;mõi">huiu&longs;modi</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">orna<lb/>menta</expan> delitia&longs;que graui&longs;&longs;ima pateant &longs;patia et diuer&longs;iones.</s> </p> <p id="N405365" type="main"> <s id="N405367">Referunt ueteres / Varro / Plutarcus aliique: &longs;olitos maiores <expan abbr="urbiũ">urbium</expan> <lb/>moenia ritu et religione diffinire: Iugatis enim bobus mare et foe<lb/>mina diu au&longs;picato <expan abbr="æneũ">æneum</expan> <expan abbr="aratrũ">aratrum</expan> <expan abbr="trahebãt">trahebant</expan>: fiebatque &longs;ulcus primige<lb/>nius: quo <expan abbr="moeniũ">moenium</expan> ambitus de&longs;ignaretur: Boue femella interiore: <lb/>ma&longs;culo exteriore <expan abbr="&longs;equeban&ttilde;">&longs;equebantur</expan> aratrum. </s> <s id="N40538A">Coloni patres glebas &longs;ub <lb/>motas et &longs;par&longs;as pro&longs;ci&longs;&longs;um in <expan abbr="&longs;ulcũ">&longs;ulcum</expan> refundentes incumulante&longs;que <lb/>ne quid <expan abbr="di&longs;&longs;eminare&ttilde;">di&longs;&longs;eminaretur</expan>: cum ad locos <expan abbr="portarũ">portarum</expan> uentum erat aratrum <lb/>manibus <expan abbr="&longs;u&longs;tinebãt">&longs;u&longs;tinebant</expan>: quo intactum <expan abbr="portarũ">portarum</expan> limen <expan abbr="reliuquere&ttilde;">relinqueretur</expan>. </s> <s id="N4053AB">Ea <lb/>re præter portas totos <expan abbr="murorũ">murorum</expan> ambitus et opus <expan abbr="&longs;acratũ">&longs;acratum</expan> ducebat. <lb/></s> <s id="N4053B9">Portas ne appellare <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;acras erat fas. </s> <s id="N4053C0">Per Romuli tempora <lb/>inquit Dyoni&longs;ius alicarna&longs;&longs;eus / patres inchoandis urbibus &longs;olitos <lb/>facto &longs;acrificio ignes ante tabernacula incendere: eoque <expan abbr="populũ">populum</expan> edu<lb/>cere: ut expiationis gratia <expan abbr="flãmas">flammas</expan> <expan abbr="tran&longs;ilir&etilde;t">tran&longs;ilirent</expan>: Pollutos nimirum <lb/>ad eam rem &longs;acram <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="admitt&etilde;dos">admittendos</expan> <expan abbr="arbitraban&ttilde;">arbitrabantur</expan>. </s> <s id="N4053E4">Hæc illi. </s> <s id="N4053E7">Alibi <lb/><expan abbr="cõperio">comperio</expan> pro&longs;eminata puluere ex tellure <expan abbr="alba / quã">alba / quam</expan> puram <expan abbr="nũcupãt">nuncupant</expan> <lb/>&longs;olitos <expan abbr="ponendorũ">ponendorum</expan> <expan abbr="murorũ">murorum</expan> lineam de&longs;ignare. </s> <s id="N405401">Et Alexandrum in <lb/>huius telluris <expan abbr="locũ/cum">locum / cum</expan> Pharon conderet / quod pura defeci&longs;&longs;et / fa<lb/>rinam &longs;ubieci&longs;&longs;e: quæ res uatibus futura <expan abbr="prædic&etilde;di">prædicendi</expan> <expan abbr="occa&longs;ion&etilde;">occa&longs;ionem</expan> præ <lb/>&longs;titit:quod i&longs;tiu&longs;modi præ&longs;agiis per natales urbium dies annotatis cer<lb/>tos putarent euentus temporum po&longs;&longs;e prædicari. </s> <s id="N405418">Quin et apud <lb/>ætru&longs;cos ritualibus libris <expan abbr="doceban&ttilde;">docebantur</expan> quænam <expan abbr="for&etilde;t">forent</expan> ex natali <expan abbr="uibiũ">urbium</expan> <lb/>die &longs;ecula &longs;ucce&longs;&longs;ura: Id quidem non &longs;pectato coelo / de qua re &longs;u<lb/>pra <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> diximus libro: &longs;ed captis ex <expan abbr="præ&longs;entiũ">præ&longs;entium</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <expan abbr="argum&etilde;tis">argumentis</expan> <lb/>atque coniectura. </s> <s id="N405441">Sic eos &longs;crip&longs;i&longs;&longs;e meminit <expan abbr="C&etilde;&longs;orĩus">Cen&longs;orinus</expan>. </s> <s id="N405448">Quo die urbes <lb/><expan abbr="cõ&longs;tituã&ttilde;/de">con&longs;tituantur / de</expan> his qui eo die nati <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>:quod diuti&longs;&longs;ime <expan abbr="uixerĩt">uixerint</expan> die mortis <lb/>&longs;uæ / primi &longs;eculi <expan abbr="modulũ">modulum</expan> finire: eoque die qui <expan abbr="c&etilde;nt">essent</expan> reliqui <expan abbr="ĩ">in</expan> ciuitate: <pb xlink:href="004/01/118.jpg"/>de his rur&longs;um eius mortem / qui <expan abbr="longi&longs;&longs;imã">longi&longs;&longs;imam</expan> egi&longs;&longs;et ætatem / <expan abbr="fin&etilde;">finem</expan> <lb/>e&longs;&longs;e &longs;eculi &longs;ecundi. </s> <s id="N405474">Sic deinceps tempus <expan abbr="reliquarũ">reliquarum</expan> terminari: mit<lb/>ti a diis portenta / quibus admoneremur quodque &longs;eculum e&longs;&longs;e fini <lb/>tum. </s> <s id="N40547F">Hæc illi: Tum et addunt his <expan abbr="argum&etilde;tis">argumentis</expan> ætru&longs;cos didici&longs;&longs;e <lb/>perpulchre &longs;ua &longs;ecula. </s> <s id="N405488">Sic enim <expan abbr="mandarũt">mandarunt</expan> memoriæ quatuor pri<lb/>ma &longs;uorum &longs;ecula <expan abbr="annorũ">annorum</expan> fui&longs;&longs;e. </s> <s id="N405495">C. <expan abbr="Quintũ">Quintum</expan>. </s> <s id="N40549C">cxxiii. </s> <s id="N40549F"><expan abbr="Sextũ">Sextum</expan>. </s> <s id="N4054A5">xx. <lb/></s> <s id="N4054A9">et. </s> <s id="N4054AC">C. <expan abbr="Septimũ">Septimum</expan> totitem. </s> <s id="N4054B3"><expan abbr="Octauũ">Octauum</expan> tum <expan abbr="demũ">demum</expan> agi per tempora Cæ<lb/>&longs;arum. </s> <s id="N4054BF">Nonum et <expan abbr="decimũ">decimum</expan> &longs;upere&longs;&longs;e. </s> <s id="N4054C6">Tum et &longs;ecula ip&longs;a qualia <lb/>futura &longs;int <expan abbr="nõ">non</expan> ignorari <expan abbr="arbitraban&ttilde;">arbitrabantur</expan> hi&longs;ce inditiis. </s> <s id="N4054D3">Romam quodem <lb/>orbis <expan abbr="imperiũ">imperium</expan> habituram ex eo <expan abbr="coniectarũt">coniectarunt</expan>: quod qua die <expan abbr="cõdita">condita</expan> &longs;it <lb/>ex natis per eam diem unus regnum adeptus &longs;it: Hunc <expan abbr="ĩuenio">inuenio</expan> fu<lb/>i&longs;&longs;e Numam: Nam <expan abbr="cõditam">conditam</expan> urbem et <expan abbr="natũ">natum</expan> Numam. </s> <s id="N4054F6">xiii. </s> <s id="N4054F9"><expan abbr="chal&etilde;das">chalen<lb/>das</expan> maias meminit Plutarcus. </s> <s id="N405501">At muro <expan abbr="incinetã">incinctam</expan> urbem Lacenæ <lb/>quod non <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> <expan abbr="gloriaban&ttilde;">gloriabantur</expan>: Freti enim &longs;uorum <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> armis et ro<lb/>bore / &longs;atis &longs;e quidem <expan abbr="putabãt">putabant</expan> munitos e&longs;&longs;e legibus. </s> <s id="N40551C">Aegyptii <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>Per&longs;æque contra maiorem <expan abbr="ĩmodũ">immodum</expan> &longs;uas urbes <expan abbr="murorũ">murorum</expan> prae&longs;idiis mu<lb/>niendas putarunt: Namque cum alii / tum et Niniues / atque item Se<lb/>miramis <expan abbr="murorũ">murorum</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> &longs;uis e&longs;&longs;e urbibus uoluere / ut iuncti <lb/>currus <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> per operis <expan abbr="amplitudin&etilde;">amplitudinem</expan> traherentur: Altitudineque <lb/>tanta eduxere / ut <expan abbr="centenũ">centenum</expan> excederent cubitum. </s> <s id="N405549">Apud Tyrum al<lb/>ta fui&longs;&longs;e moenia pedes. </s> <s id="N40554E">CL. meminit Arrianus. </s> <s id="N405551">Et compti qui ne <lb/>unis tantum <expan abbr="cõtenti">contenti</expan> fuerint moenibus. </s> <s id="N40555A"><expan abbr="Carthagin&etilde;&longs;es">Carthaginen&longs;es</expan> triplici ur<lb/>bem cinxere muro: Deioces urbem Cebatanam / tam et&longs;i e&longs;&longs;et in <lb/>ædito po&longs;ita / &longs;eptimo cinxi&longs;&longs;e orbe ait Herodotus. </s> <s id="N405564">Nos uero <lb/>quando ad <expan abbr="tuendã">tuendam</expan> <expan abbr="&longs;alut&etilde;">&longs;alutem</expan> et <expan abbr="libertat&etilde;">libertatem</expan> ho&longs;tibus aut fortuna aut nu<lb/>mero &longs;upantibus poti&longs;&longs;ima ine&longs;&longs;e ip&longs;is in muris præ&longs;idia intelligi <lb/>mus. </s> <s id="N405579">Neque i&longs;tos probamus / qui pror&longs;us <expan abbr="nudã">nudam</expan> uoluerint <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <expan abbr="c&etilde;">esse</expan>: <lb/>neque illos qui <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> tuendi &longs;ui &longs;pem / ip&longs;a in <expan abbr="moeniũ">moenium</expan> <expan abbr="extructiõe">extructione</expan> po<lb/>&longs;ui&longs;&longs;e <expan abbr="uidean&ttilde;">uideantur</expan>. </s> <s id="N40559C">Platoni <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> a&longs;&longs;entior: Nam e&longs;&longs;e <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ciuitati <lb/>cuiuis in&longs;itum atque innatum / ut &longs;ingulis momentis temporis &longs;it <lb/>periculis proxima captiuitatis: quando ita &longs;eu natura / &longs;eu homi<lb/>num moribus comparatum &longs;it: ut habendi terminos et concupi<lb/>&longs;cendi fines / nullius ratio &longs;ibi neque publice neque priuatim præ <lb/>&longs;crip&longs;erit. </s> <s id="N4055B1">Ex qua una poti&longs;&longs;imum re armorum omnis iniuria <pb xlink:href="004/01/119.jpg"/>oborta e&longs;t. </s> <s id="N4055B8">Quæ &longs;i ita &longs;int / utique cu&longs;todibus cu&longs;todias / et muniti <lb/>omnibus munitiones addendas quis negabit? </s> <s id="N4055BD">Cæterum quod alibi <lb/><expan abbr="diximus / omniũ">diximus / omnium</expan> erit capaci&longs;&longs;ima urbs / quæ &longs;it <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>: tuti&longs;&longs;ima <lb/>quæ &longs;inuo&longs;is anfractibus murorum obualletur: qualem fui&longs;&longs;e hie<lb/>ro&longs;olimam &longs;cribit Tacitus. </s> <s id="N4055CD">Non enim &longs;ine di&longs;crimine ho&longs;tem in<lb/>tra &longs;inus / aut certa <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;pe frontibus machinas <expan abbr="admoturũ">admoturum</expan> <expan abbr="&longs;tacuũt">&longs;tatuunt</expan>. <lb/></s> <s id="N4055DF"><expan abbr="Cõmoditatibus">Commoditatibus</expan> tamen ip&longs;o ex oppido capiendis pro&longs;piciemus: <lb/>quam rem pro locorum oportunitate et nece&longs;&longs;itate feci&longs;&longs;e ueteres <lb/>aduertimus. </s> <s id="N4055E9"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> Antium quidem uetu&longs;tam urbem latinam ad <lb/>littoris &longs;inum <expan abbr="amplexandã/oblongum">amplexandan / oblongum</expan> fui&longs;&longs;e ex ueteris ruinæ re&longs;i<lb/>duis apparet. </s> <s id="N4055F7">Carræ ad Nilum quoque <expan abbr="oblongũ">oblongum</expan> <expan abbr="tendũtur">tenduntur</expan>. </s> <s id="N405602">Polum<lb/>botram urbem <expan abbr="Indorũ">Indorum</expan> in gra&longs;sis longam fui&longs;&longs;e &longs;crip&longs;it Mega&longs;the<lb/>nes &longs;tadia. lxxx. latam. xv. di&longs;tentam <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan>. </s> <s id="N405621">Quadran<lb/>gulum habui&longs;&longs;e <expan abbr="murorũ">murorum</expan> ductum <expan abbr="Babylon&etilde;">Babylonem</expan>: Memphim uero in <lb/>deltæ litteræ <expan abbr="modũ">modum</expan> perfinitam <expan abbr="referũ">referunt</expan>. </s> <s id="N405634">Denique <expan abbr="quãeumque">quamcumque</expan> proba<lb/>ris ambitus de&longs;criptionem / &longs;at pro rei nece&longs;&longs;itate proui&longs;um putat <lb/>Vegetius: &longs;i tam latos po&longs;ueris muros / ut propul&longs;atores armari <lb/>mutuo &longs;e obuia excur&longs;ione non impediant: Si excitarimus tam al<lb/>tos / ut &longs;calis admotis <expan abbr="trã&longs;cendi">tran&longs;cendi</expan> nequeant: Si ita calce &longs;tructuraque <lb/>firmarimus / ut arieti machini&longs;que no cedant. </s> <s id="N405649">Etenim machinarum <lb/>duo &longs;unt genera: <expan abbr="Vnũ/quo">Vnum / quo</expan> ictu impul&longs;uque <expan abbr="pro&longs;ternũt">pro&longs;ternunt</expan> opus: <expan abbr="Alterũ">Al<lb/>terum</expan> quo &longs;uffodiunt muros atque <expan abbr="&longs;ubruũt">&longs;ubruunt</expan>. </s> <s id="N40565F">Vtri&longs;que magna ex parte <lb/>prouidebitur <expan abbr="nõ">non</expan> muro magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> fo&longs;&longs;a: Nam <expan abbr="murũ">murum</expan> i&longs;tic ni&longs;i ab infi<lb/>ma aqua aut firmo a lapide <expan abbr="perductũ">perductum</expan> non probant: &longs;ed ip&longs;am fo&longs;<lb/>&longs;am et latam et <expan abbr="admodũ">admodum</expan> profundam exigunt. </s> <s id="N405678">Nam ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="te&longs;tudin&etilde;">te&longs;tu<lb/>dinem</expan> et turrim <expan abbr="ambulatoriã">ambulatoriam</expan> et i&longs;tiu&longs;modi excludet: ne admoueri <lb/>iuxta queant: Et inuenta aqua aut &longs;axo / omnis <expan abbr="cuniculorũ">cuniculorum</expan> agen<lb/>dorum conatus fru&longs;trabitur. </s> <s id="N405691">E&longs;t apud militares quæ&longs;tio / fo&longs;sam <lb/>ne præ&longs;tet aqua repletam habere: an &longs;iccam præferant. </s> <s id="N405696"><expan abbr="Incolarũ">Incolarum</expan> <lb/>enim ualitudini / non in po&longs;tremis con&longs;ulendum &longs;tatuunt: tum et <lb/>hanc probant / in qua &longs;iquid mi&longs;&longs;ilium impetu corruerit / ilico id <lb/>tollere et purgare po&longs;&longs;is commode: ne i&longs;tinc aggeratus ingre&longs;&longs;us <lb/>ho&longs;ti relinquatur.</s> </p> <p id="N4056A4" type="main"> <s id="N4056A6">Sed redeo ad moenia. </s> <s id="N4056A9">De his ducendis &longs;ic monent ueteres / inter <pb xlink:href="004/01/120.jpg"/>uallo uigenum pedum interpo&longs;ito / duo intrin&longs;ecus muri fabrici<lb/>tentur: deinde terra ex fo&longs;&longs;is ege&longs;ta intermittatur uectibu&longs;que den<lb/>&longs;etur: tollenturque muri i&longs;tiu&longs;modi ita/ ut de plano ciuitatis ad &longs;i<lb/>militudinem gradus qua&longs;i cliuo molli u&longs;que ad propugnacula po&longs;<lb/>&longs;it a&longs;cendi. </s> <s id="N4056B8">Alii ex fo&longs;&longs;a inquiunt exemptam tellurem pro agge<lb/>re ad urbis ambitum ponito: murumque unum ab ip&longs;o fo&longs;&longs;æ alueo <lb/>tollito cra&longs;&longs;itudine ut terræ &longs;uperurgentis onus <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> ualde &longs;ub<lb/>&longs;tineat: Ab hoc item alium intra urbem uer&longs;us murum educito <lb/>cel&longs;iorem / a priorique di&longs;tantem &longs;pacio <expan abbr="nõ">non</expan> angu&longs;to: Sed quanto il<lb/>lic facta acie cohortes habeant &longs;pacia dimicandi expedita. </s> <s id="N4056CD">Mu<lb/>ros itidem ab exteriore ad interiorem murum tran&longs;uer&longs;os interia<lb/>cito: quorum nexu et adminiculo primarii inter &longs;e his iuncti deti<lb/>neantur: et telluris intermi&longs;&longs;æ uim urgentem perferant ualidius. <lb/></s> <s id="N4056D7">At nos quidem præter hæc eos muros probamus: qui ita &longs;tatuan<lb/>tur / ut &longs;i tandem impetentium machinarum ui &longs;ternantur / habe<lb/>ant &longs;ub&longs;titutum areæ &longs;pacium: quo loci montes a&longs;&longs;ideant: et fo&longs;<lb/>&longs;as ruina &longs;ui non compleant. </s> <s id="N4056E0">In cæteris perplacet Vitruuius: <lb/>Opus inquit muri &longs;ic faciundum cen&longs;eo: ut eius per <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> <lb/>tabulæ oleagineæ u&longs;tolatæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> creberrimæ <expan abbr="inter&longs;truan&ttilde;">inter&longs;truantur</expan>: ut utræque <lb/>muri frontes inter &longs;e quemadmodum fibulis hi&longs;taleis colligatæ / <lb/>æternam habeant firmitatem. </s> <s id="N4056F3">Huiu&longs;modi ferme a Pelopone&longs;&longs;i<lb/>bus ob&longs;e&longs;&longs;i Plateen&longs;es obieci&longs;&longs;e ho&longs;tibus murum refert Tuchidi<lb/>des: Nam laterculis quidem ligna intermi&longs;cuere / atque multo fir<lb/>mauere. </s> <s id="N4056FC">Et muros omnes inquit Cæ&longs;ar apud Gallias hac fere for<lb/>ma &longs;unt: Trabes directæ perpetuæ in longitudinem paribus inter <lb/>uallis di&longs;tantes inter &longs;e intror&longs;us <expan abbr="reuinciun&ttilde;">reuinciuntur</expan>: et grandibus &longs;axis <lb/><expan abbr="effarciũtur">effarciuntur</expan>: ita ut trabs trabem non contingat: huiu&longs;modi ordini<lb/>bus coagmentandis iu&longs;tam muri altitudinem explent: Id opus <lb/>et &longs;pecie non deforme / et ad defen&longs;ionem e&longs;t <expan abbr="ualidũ">ualidum</expan>: nam ab <expan abbr="inc&etilde;dio">incen<lb/>dio</expan> lapis / et ab ariete materia defendit. </s> <s id="N40571A">Ha&longs;ce in muris connexi<lb/>ones &longs;unt qui <expan abbr="nõ">non</expan> ualde <expan abbr="prob&etilde;t">probent</expan>: <expan abbr="nãque">nanque</expan> aiunt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> calcem et <expan abbr="materi&etilde;">materiem</expan> <lb/>diu non <expan abbr="cõuenire/">conuenire /</expan> quod uratur et ab&longs;umatur &longs;alibus ardoreque calcis: <lb/>Tum &longs;i erit ut mi&longs;&longs;ilibus <expan abbr="machinarũ">machinarum</expan> opus impetat fiet / inquiunt <lb/>ut uniuer&longs;i muri <expan abbr="cõnexa">connexa</expan> exaggeratio qua&longs;&longs;ata <expan abbr="cõmouea&ttilde;">commoueatur</expan>: et una <pb xlink:href="004/01/121.jpg"/>omnis ad ruinam reddatur prona. </s> <s id="N40574D">At muros contra mi&longs;&longs;ilium in<lb/>iurias &longs;ic pulcherrime firmari arbitramur. </s> <s id="N405752">Anterides ba&longs;i trian<lb/>gula uno in ho&longs;tes angulo proiecto denum interuallo cubitorum <lb/>inter &longs;e di&longs;tantes per muri directiones excitabimus: et arcus ab his <lb/>ad alteras interducemus atque te&longs;tudinabimus: Et interuacua quæ <lb/>illic ueluti &longs;caphæ relictæ &longs;unt / &longs;ubacta paleis argilla uectibus <expan abbr="d&etilde;&longs;antes">den<lb/>&longs;antes</expan> complebimus. </s> <s id="N405765">Fiet hinc ut tormentorum uis et impetus ap<lb/>pellens lentitudine fru&longs;tretur argillæ: Fiet <expan abbr="etiã">etiam</expan> ut <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i &longs;par&longs;im <lb/>et ilico ob&longs;truendis fene&longs;tris murus <expan abbr="tormentorũ">tormentorum</expan> a&longs;&longs;iduitate queat <lb/>debilitari. </s> <s id="N40577A">Apud Siculos pumicis copia perpulchre id præ&longs;tabit: <lb/>quod i&longs;tic quærimus. </s> <s id="N40577F">Alibi pumicis et argillæ loco non <expan abbr="incõmo">incommo</expan> <lb/>de utuntur cofo: Gyp&longs;um <expan abbr="etiã">etiam</expan> huic operi no recu&longs;abimus. </s> <s id="N40578C"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> <lb/>ex his &longs;iquid ad&longs;it / quod humoris hau&longs;tro nocturni&longs;que uaporibus <lb/>obiectum &longs;it / id lapidea cru&longs;ta atque rectura ue&longs;tiatur. </s> <s id="N405796">Et inprimis <lb/>iuuabit ripam fo&longs;&longs;æ <expan abbr="exterior&etilde;">exteriorem</expan> paulo ponere elatiorem accliuitate <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> cæterum agri &longs;olum e&longs;t. </s> <s id="N4057A1">Sic enim mi&longs;&longs;ilium de&longs;tinationes mu<lb/>ros urbis non attingent: &longs;ed &longs;uperuolabunt. </s> <s id="N4057A6">Et &longs;unt qui murum <expan abbr="cõtra">con<lb/>tra</expan> <expan abbr="machinam&etilde;ta">machinamenta</expan> mi&longs;&longs;ilium tuti&longs;&longs;imum putent eum qui <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamen<lb/>to</expan> ita ducatur / ut &longs;erræ denticulos imitetur. </s> <s id="N4057B9">Atqui placent ad ur<lb/>bem Romam muri: quibus decur&longs;orium ad mediam altitudinem <lb/>ine&longs;t: Suntque per murum aptis locis relictæ fo&longs;&longs;uræ / unde furtim <lb/>a &longs;agittariis incautus et properans ho&longs;tis &longs;aucietur: Et ad murum <lb/>turres quinquagenos in cubitos qua&longs;i anterides <expan abbr="adig&etilde;dæ">adigendæ</expan> prodeun<lb/>tibus in rotundum frontibus et proceritate cel&longs;iores muro: ut qui <lb/>propius applicuerit mi&longs;&longs;ilibus nudum obiiciat latus et conficia<lb/>tur: Sic enim et murus a turribus / et turris a turre mutuo defen<lb/>detur. </s> <s id="N4057D0">Turres quo latere urbem &longs;pectant / muro nudatas poni<lb/>to et apertas: ne ho&longs;tem forta&longs;&longs;is immi&longs;&longs;um protegant. </s> <s id="N4057D5">Tur<lb/>ribus muri&longs;que coronæ et decori &longs;unt / et firmitatem ex nexura af<lb/>ferunt: et admotarum &longs;calarum irreptiones prohibent. </s> <s id="N4057DC">Sunt qui <lb/>per muros &longs;ub ip&longs;is præ&longs;ertim turribus intermi&longs;&longs;a præcipitia re <lb/>linqui uelint / et muniri pontibus ligneis: qui confe&longs;tim aut redu<lb/>cti / aut deiecti prout res exigat u&longs;ui aut &longs;aluti &longs;unt.</s> </p> <p id="N4057E5" type="main"> <s id="N4057E7">Ad portarum utrumque latus / ueteres a&longs;&longs;ueuere geminas <pb xlink:href="004/01/122.jpg"/>grandiores turres præ&longs;tituere multa &longs;ui parte &longs;olidas: quæ ueluti <lb/>brachia &longs;inus fauce&longs;que ingre&longs;&longs;us foueant. </s> <s id="N4057F0">Turribus nulla te&longs;tudo <lb/>&longs;ed lignea tabulata interitruantur: quæ ubi opus &longs;it et reuelli et <lb/>igne ab&longs;umi queant. </s> <s id="N4057F7">Turrium tabulata clauis figi <expan abbr="uetãt">uetant</expan>: quo ma<lb/>turius po&longs;&longs;int ho&longs;te peruincente deturbari. </s> <s id="N405800">Tecta et &longs;ece&longs;&longs;us <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>deerunt: quibus excubiæ hybernas pruinas et eiu&longs;modi <expan abbr="temporũ">temporum</expan> <lb/>iniurias tolerent. </s> <s id="N40580F">Propugnaculis <expan abbr="pend&etilde;tia">pendentia</expan> &longs;ub&longs;int foramina: qui<lb/>bus lapidem et faces in ho&longs;tem / et aquam etiam &longs;iquid portam in<lb/>cenderit / fundas. </s> <s id="N40581A">Valuas corio et ferro tectas ab igne uindicari <lb/>prædicant. </s> <s id="N40581F">De his hactenus.</s> </p> <p id="N405822" type="main"> <s id="N405824">Portarum ratio pro uiarum militarium numero habenda e&longs;t: <expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>uiarum quidem aliæ militares: aliæ <expan abbr="nõ">non</expan> militares. </s> <s id="N405831">Non hic illa iu<lb/>ri&longs; con&longs;ultorum pro&longs;equor: ut actus iumentorum iter <expan abbr="hominũ">hominum</expan> ha<lb/>beri gratia uiam utrumque complecti &longs;tatuam. </s> <s id="N40583C">Sunt quidem mili<lb/>tares qua in prouincia profici&longs;cimur cum exercitu atque <expan abbr="impedim&etilde;tis">impedimen<lb/>tis</expan>. </s> <s id="N405848">Ergo militarem no militaribus multo e&longs;&longs;e &longs;patio&longs;iorem opor<lb/>tet. </s> <s id="N40584D">Et aduerti a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e ueteres ponere ut e&longs;&longs;ent cubitos <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> <lb/>minus octo. </s> <s id="N405856">Ex lege. xii. tabularum uiam &longs;ic finiunt: ut quæ in <lb/>porrectum &longs;it / latitudinem habeat pedes. </s> <s id="N405861">xii. Quæ in anfractum <lb/>id e&longs;t ubi flexum e&longs;t. </s> <s id="N405869">xvi. </s> <s id="N40586C">Non militares &longs;unt quibus a militari <lb/>egredimur aut in uillam <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> ue: aut æque aliam in uillam mi<lb/>litarem: uti &longs;unt per agrum actus: per urbem diuerticula. </s> <s id="N405879">E&longs;t <lb/>præterea uiarum quoddam genus / quod quidem plateæ naturam <lb/>&longs;apiat: uti &longs;unt quæ ad certos aliquos u&longs;us habeantur / præ&longs;ertim <lb/>publicos: puta quæ in templum / in curriculum / in basilicam du<lb/>cat. </s> <s id="N405884">Viarum militarium ductus non eo&longs;dem ip&longs;um per agrum <lb/>e&longs;&longs;e atque intra urbem oportet: Extra urbem omnino &longs;eruanda hæc <lb/>&longs;unt: ut patula et aperti&longs;&longs;ima ad omnem <expan abbr="circũa&longs;pectum">circuma&longs;pectum</expan> fiet: ut <lb/>impeditionibus cum aquarum / tum ruinarum &longs;it libera et expedi<lb/>ti&longs;&longs;ima: ut latronibu&longs; ad in&longs;idias <expan abbr="captãdas">captandas</expan> nullæ penitus latebræ <lb/>nulli &longs;ece&longs;&longs;u&longs; <expan abbr="relinquan&ttilde;">relinquantur</expan>: ut in eam non pa&longs;&longs;im unde ui&longs; aditu&longs; <lb/>ad populatione&longs; pateant: Po&longs;tremo ut directa breui&longs;&longs;imaque &longs;it: <lb/>omnium erit breui&longs;&longs;ima / non ut illi quæ recti&longs;&longs;ima: &longs;ed quæ tuti&longs;si<lb/>ma: Maloque prolixiorem paulo / <expan abbr="&quml;">quam</expan> parum <expan abbr="cõmodam">commodam</expan>. </s> <s id="N4058AB">Sunt qui <pb xlink:href="004/01/123.jpg"/>putent agrum priuernatem e&longs;&longs;e tuti&longs;&longs;imum quod eum <expan abbr="profũdæ">profun<lb/>dæ</expan> uiæ qua&longs;i dimer&longs;æ fo&longs;&longs;æ per&longs;eccent / ingre&longs;&longs;u ambiguæ / pro<lb/>gre&longs;&longs;u incertæ et minime tute: ripis extantibus: unde ho<lb/>&longs;tis facile po&longs;&longs;it obteri peritiores <expan abbr="tuti&longs;&longs;imã">tuti&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="putãt">putant</expan> que <expan abbr="coe&qtilde;tum">coequae<lb/>tum</expan> per colliculorum dor&longs;um agitur. </s> <s id="N4058CA">Proxime ad <expan abbr="hãc">hanc</expan> ac<lb/>cedit quæ ex uetere more extructo aggere medios per cam<lb/>pos dirigitur. </s> <s id="N4058D5">Quin et illam ueteres ea de re aggerum <expan abbr="nũcuparunt">nun<lb/>cuparunt</expan>: et profecta &longs;ic perducta multas de &longs;e præbebit <expan abbr="cõmoditates">com<lb/>moditates</expan>: nam cum ex pro&longs;pectus amenitate per cel&longs;am <lb/>exaggerationem ambulantes uiatores ab itineris labore et <lb/>molestia plurimum leuentur: tum et multo intere&longs;t <expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> <lb/>longe præuidi&longs;&longs;e: et habere qui po&longs;&longs;is infe&longs;tum urgentem <lb/>aut modica manu di&longs;tinere: aut nulla tuorum iactura &longs;i &longs;u<lb/>peret cedere: et ad rem &longs;it quod ad <expan abbr="uiã">uiam</expan> <expan abbr="portu&etilde;&longs;em">portuen&longs;em</expan> annotaui <lb/>quando enim egypto / affrica / libia / hi&longs;paniis / germania in <lb/>&longs;ulis hominum ingens numerus: mercium maxima uis <expan abbr="cõfluebat">con<lb/>fluebat</expan>: &longs;tratam effecere. </s> <s id="N405908">duplam: et in medio lapidum or<lb/>do eminens uti limes extabat pedem / ut prodirent altera: <lb/>redirent altera / uitata properantium offen&longs;ione. </s> <s id="N40590F">huiu&longs;modi <lb/>e&longs;&longs;e militarem uiam extra urbem oportet / expeditam dire<lb/>ctam atque tuti&longs;&longs;imam.</s> </p> <p id="N405916" type="main"> <s id="N405918">Cum ad urbem applicuerit &longs;i erit ciuitas clara et <expan abbr="prepot&etilde;s">prepotens</expan> <lb/>uias habere directas ampli&longs;&longs;imas condecet: que ad dignita<lb/>tem maie&longs;tatemque urbis <expan abbr="faciãt">faciant</expan>. </s> <s id="N405927">Sin autem erit colonia / aut <lb/>oppidum tuti&longs;&longs;imos pre&longs;tabit aditus: &longs;i non expedito in <lb/>portam rectabit: &longs;ed in dextram aut &longs;ini&longs;tram prope menia <lb/>ac pre&longs;ertim &longs;ub ip&longs;is murorum propugnaculis diducetur <lb/>intra urbem uero non directa / &longs;ed fluentum more in hanc <lb/>atque in hanc / atque iterato in hanc ip&longs;am / e&longs;&longs;e partem molli <lb/>flexu &longs;inuo&longs;am condecet. </s> <s id="N405936">Nam preter illud quod ea quidem <lb/>ubi prolixior uidebitur: illic urbis amplitudinem <expan abbr="opiniõe">opinione</expan> <lb/>adaugebit: profecto uehementer quoque confert ad gratiam <lb/>ad u&longs;us commoditates / ad temporumque ca&longs;us / et nece&longs;&longs;ita<lb/>tes. </s> <s id="N405947">Etenim et quanti erit hoc et rectantibus ad &longs;ingulos <pb xlink:href="004/01/124.jpg"/>gradus: <expan abbr="&longs;en&longs;ĩ">&longs;en&longs;im</expan> nouæ ædificiorum facies <expan abbr="obiiciã&ttilde;">obiiciantur</expan>: ut cuiu&longs;que do<lb/>mus egre&longs;&longs;io et pro&longs;pectus ex media uiæ ip&longs;ius <expan abbr="ãplitudinc">amplitudine</expan> <expan abbr="diriga&ttilde;">di<lb/>rigatur</expan>: ut <expan abbr="cũ">cum</expan> alibi nimia laxitas <expan abbr="ĩdecora">indecora</expan> &longs;it et <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> in&longs;alubris: <lb/>Hic ip&longs;a quoque ua&longs;titas conducat. </s> <s id="N405971">Vrbem Romam &longs;cri<lb/>bit Cornelius / dilatatis a Nerone uiis effectam <expan abbr="feruidior&etilde;">feruidiorem</expan> <lb/>et ea de re minus &longs;alubrem: alibi contra in arctis uiarum <lb/>crude&longs;cunt: e&longs;tate nunquam erit non umbro&longs;a: nulla item <lb/>aderit domus: quam non diei radius ingrediatur. </s> <s id="N405980">Et aura <lb/>nunquam erit immunis. </s> <s id="N405985">Nam unde uis mota appulerit re<lb/>ctam et magna ex parte <expan abbr="expeditã">expeditam</expan> <expan abbr="preterflu&etilde;di">preterfluendi</expan> aream inue<lb/>niet. </s> <s id="N405994">Et uentos eadem nunquam infe&longs;tos experietur: illico <lb/>enim retundentur parietum obiectu. </s> <s id="N405999">Adde quod &longs;i <expan abbr="ingredie&ttilde;">ingredietur</expan> <lb/>ho&longs;tis: non minus a fronte atque <expan abbr="lateribus/&qtilde;">lateribus / quae</expan> a tergo lace&longs;<lb/>&longs;itus periclitabitur.</s> </p> <p id="N4059A8" type="main"> <s id="N4059AA">De militaribus hactenus: non militares ha&longs;ce imitabuntur <lb/>ni forta&longs;&longs;is hoc inter&longs;it / quod i&longs;tic quidem ad lineam directe <lb/>&longs;i erunt: cum angulis parietum et partibus ædificiorum <lb/>magis conuenient. </s> <s id="N4059B3">Sed intra urbem placui&longs;&longs;e comperio ue<lb/>teribus uias ade&longs;&longs;e aliquas <expan abbr="ĩextricabilis">inextricabilis</expan> atque aliquas nul<lb/>lius exitus quas ingrediens ho&longs;tis noxiu&longs;ue anceps &longs;uique <lb/>diffi&longs;os he&longs;itet: aut &longs;i e&longs;&longs;e audacior per&longs;eueret: mature pe<lb/>riclitetur. </s> <s id="N4059C2">E&longs;&longs;e et minutiores uias conferet / non in <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>productas: &longs;ed in primam tran&longs;uer&longs;am uiam terminatas: <lb/>ut qua&longs;i non <expan abbr="publicũ">publicum</expan> <expan abbr="expeditũque">expeditunque</expan> iter / &longs;ed potius obiectæ <lb/>domus <expan abbr="aditũ">aditum</expan> <expan abbr="prebeãt">prebeant</expan>: <expan abbr="nã">nam</expan> id et domibus lumina paratiora: <lb/>et urbi <expan abbr="quã">quam</expan> uolunt <expan abbr="ho&longs;til&etilde;">ho&longs;tilem</expan> <expan abbr="excur&longs;ion&etilde;">excur&longs;ionem</expan> <expan abbr="ĩpeditior&etilde;">impeditiorem</expan> pre&longs;tabit. <lb/></s> <s id="N4059F6">Vicis intra urbem di&longs;par&longs;is et minime continuis habitam <lb/>fui&longs;&longs;e babilonem &longs;cribit Curtius. </s> <s id="N4059FB">Platoni contra non uicos <lb/>modo &longs;ed parietes etiam domorum haberi coniunctos pla<lb/>cuit / idque opus urbi e&longs;&longs;e pro muro uoluit. </s> <s id="N405A02">Pons quidem <lb/>poti&longs;&longs;ima uiæ pars e&longs;t. </s> <s id="N405A07">pontis habendi locus erit idoneus <lb/>non omnis. </s> <s id="N405A0C">nam preter id: quod non extremum &longs;eclu&longs;umque in <lb/>angulum paucorum commoditatibus relinqui: &longs;ed medias <lb/>in regiones u&longs;ibus uniuer&longs;orum patere pontem conuenit. <pb xlink:href="004/01/125.jpg"/>Profecto <expan abbr="locãdus">locandus</expan> is quidem erit / ubi et facile ponere: et im<lb/>pen&longs;a non graui&longs;&longs;ima perficere: et <expan abbr="eternũ">eternum</expan> futurum &longs;pera&longs;&longs;e <lb/>liceat. </s> <s id="N405A23">Captanda igitur uada non profundiora: non abruta: <lb/>non incerta: non mobilia: &longs;ed coequata et man&longs;ura. </s> <s id="N405A28">Vitan<lb/>di uortices: gurgites: uoragines et eiu&longs;modi: quæ mala per <lb/>fluenta uer&longs;antur. </s> <s id="N405A2F"><expan abbr="Vitãdique">Vitandique</expan> in primis anfractibus riparum <lb/>cubiti : <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteras ob res / &longs;unt <expan abbr="enĩ">enim</expan> i&longs;tic ripæ ut uidere licet <lb/>ruinis <expan abbr="obnoxiæ/tũ">obnoxiæ / tum</expan> quod per eos ip&longs;os cubitos alluuiorum tem<lb/>pe&longs;tatibus rapta ex agris materia et trunci et &longs;iluæ non re<lb/>cto expeditoque lap&longs;u <expan abbr="deuehũtur/&longs;ed">deuehuntur / &longs;ed</expan> <expan abbr="obuer&longs;ãtur">obuer&longs;antur</expan>: aliaque alias <lb/>retardando glomerantibus congruuntur: ua&longs;tumque coactæ in <lb/>cumulum hære&longs;cunt pilis: unde fauces arcuum ob&longs;tipatæ <lb/>&longs;uccumbunt quoadiu moleque pre&longs;&longs;antium aquarum detur<lb/>batur opus / atque diruitur. </s> <s id="N405A5A">Sed &longs;unt <expan abbr="põtium">pontium</expan> alii lapidei / alii <lb/>lignei. </s> <s id="N405A63">De ligneis prius / quod opere &longs;int faciliores: po&longs;t de la<lb/>pideis tran&longs;igemus. </s> <s id="N405A68">Vtrumque firmi&longs;&longs;imum e&longs;&longs;e oportet. <lb/></s> <s id="N405A6C">Ergo is multa et ualida lignorum copia corroborabitur. <lb/></s> <s id="N405A70">Quam ad rem pulchre <expan abbr="exequ&etilde;dã/">exequendam /</expan> illud Cæ&longs;aris maiorem <expan abbr="ĩmodum">im<lb/>modum</expan> confert. </s> <s id="N405A7D">Nam pontis quidem efficiendi rationem <lb/>&longs;ic in&longs;tituit. </s> <s id="N405A82">Tigna bina &longs;exquipedalia paululum ab imo <lb/>præacuto dimer&longs;a ad altitudinem fluminis / interuallo pe<lb/>dum duorum inter &longs;e iungebat. </s> <s id="N405A89">Haec cum machinationibus <lb/>immi&longs;&longs;a in flumen defixerat: figi&longs;tici&longs;que adegerat non di<lb/>recte ad perpendiculum / &longs;ed prona ac fa&longs;tigiata: ut &longs;ecun<lb/>dum naturam fluminis procumberent. </s> <s id="N405A92">His item contraria <lb/>duo inter &longs;e ad eundem modum iuncta: interuallo pedum <lb/>quadragenum ab inferiore parte contra uim atque impetum <lb/>fluminis conuer&longs;a &longs;tatuebat. </s> <s id="N405A9B">Haec utraque uti diximus con<lb/>&longs;tituta bipedalibus trabibus &longs;uperimmi&longs;&longs;is iungebat longis <lb/>quantum in&longs;titorum tignorum iunctura di&longs;tabat. </s> <s id="N405AA2">Huiu&longs;modi <lb/><expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <expan abbr="īmi&longs;&longs;æ">immi&longs;&longs;æ</expan> trabes binis utrinque fibulis ab extrema parte de<lb/>&longs;tinebantur: quibus di&longs;clu&longs;is atque in <expan abbr="cõtrariam">contrariam</expan> partem re<lb/>iunctis / tanta erat operis firmitudo atque ea rerum natura: <lb/>ut quo maior uis aquæ &longs;e incita&longs;&longs;et / hoc arctius colligata <pb xlink:href="004/01/126.jpg"/>tenerentur iuga. </s> <s id="N405ABC">Hæc materia iniecta <expan abbr="contexebãtur">contexebantur</expan> longu<lb/>riis: cratibu&longs;que con&longs;ternebantur: ac nihilo &longs;egnius gratilio<lb/>res trabes quas &longs;ubiciendo &longs;ubucas nuncupant / ad <expan abbr="inferior&etilde;">inferiorem</expan> <lb/>partem fluminis obliquæ agebantur / quo pro ariete &longs;ubie<lb/>ctæ / et cum omni opere <expan abbr="cõiunctæ">coniunctæ</expan> uim fluminis <expan abbr="exciper&etilde;t">exciperent</expan>. <lb/></s> <s id="N405AD8">Et aliæ item trabes &longs;upra pontem extabant fluuio mediocri <lb/>&longs;patio infixæ: ut &longs;i arborum trunci &longs;iue naues deiiciendi ope<lb/>ris cau&longs;a e&longs;&longs;ent a barbaris mi&longs;&longs;æ: his <expan abbr="def&etilde;&longs;oribus">defen&longs;oribus</expan> earum re<lb/>rum uis minueretur: neu ponti <expan abbr="nocer&etilde;t">nocerent</expan>. </s> <s id="N405AE9">Hec Cæ&longs;ar. </s> <s id="N405AEC">Non <lb/>&longs;it ab re quod apud ueronam a&longs;&longs;ueuere ligneos <expan abbr="põtes">pontes</expan> in&longs;ter<lb/>nere ferreis uirgis: ea præ&longs;ertim parte qua redam et carros <lb/>trahebant. </s> <s id="N405AF9">Sequitur lapideus pons: eius partes hæ &longs;unt. </s> <s id="N405AFC">Su<lb/>bices <expan abbr="riparũ">riparum</expan> pilæ: fornix in&longs;tratura. </s> <s id="N405B05">Inter &longs;ubices riparum <lb/>atque pilas hoc intere&longs;t: quod hæ ualido penitus obnixu <expan abbr="per/&longs;tent">per<lb/>&longs;tent</expan> nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N405B0C">Nam ad <expan abbr="&longs;u&longs;tin&etilde;da">&longs;u&longs;tinenda</expan> modo &longs;uperiniectæ for<lb/>nicis <expan abbr="põdera">pondera</expan> uti et pilæ: uerum et amplius ad prima pontis <lb/>capita et arcuum uim arcendam et <expan abbr="continendã">continendam</expan> nequid pan<lb/>dant. </s> <s id="N405B21">Ergo <expan abbr="elig&etilde;dæ">eligendæ</expan> ripæ uel potius rupes lapideæ <expan abbr="nãque">namque</expan> ob<lb/>firmi&longs;&longs;imæ: quibus pontis capita committas. </s> <s id="N405B2E"><expan abbr="Pilarũ">Pilarum</expan> nume<lb/>rus ad fluuii latitudinem referetur. </s> <s id="N405B36">Arcus impares cum de<lb/>lectant numero: tum et conducunt firmitati. </s> <s id="N405B3B">Nam medius <lb/>fluenti cur&longs;us quo a cohertione riparum remotior e&longs;t: eo et <lb/>liberior: et quo liberior / eo et concitatior atque <expan abbr="ĩpetuo&longs;ior">impetuo&longs;ior</expan> <lb/>deuoluitur. </s> <s id="N405B48">Ergo is quidem linquendus e&longs;t uagus: ne pila<lb/>rum firmitati officiat illuctando. </s> <s id="N405B4D">Et locandæ per fluuium <lb/>pilæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;unt / ubi ca&longs;tigatiores et ut ita loquar de&longs;idio<lb/>&longs;iores undæ preterlabantur. </s> <s id="N405B58">Huius <expan abbr="argum&etilde;ta">argumenta</expan> loci dino&longs;cen<lb/>di alluuiones mon&longs;trabunt: alioquin &longs;ic rem captabimus. <lb/></s> <s id="N405B62">Eos enim imitati qui nucem flumine &longs;par&longs;ere: quibus col<lb/>lectis ob&longs;e&longs;&longs;i <expan abbr="ue&longs;cer&etilde;tur/">ue&longs;cerentur /</expan> perpetuum fluminis tran&longs;itum &longs;u<lb/>pra longe ad pa&longs;&longs;us puta mille quingentos: quo præ&longs;ertim <lb/>tempore fluuius excreuerit: quippiam cale quod aquas &longs;u<lb/>pernatet deiiciemus. </s> <s id="N405B71">Indicio erit aquas maiore illic &longs;e con<lb/>citare impetu: quo loci quæ ieceris plurimum conueniant. <pb xlink:href="004/01/127.jpg"/>Ponendis igitur pilis hunc uitabimus locum: eum captabi<lb/>mus: ad quem iacta rariora tardioraque deuenerint. </s> <s id="N405B7C">Mina <lb/>rex cum ad memphim pontem facere in&longs;titui&longs;&longs;et: nilum de<lb/>duxit alio per montes: ab&longs;olutoque opere &longs;uum in alueum <lb/>re&longs;tituit. </s> <s id="N405B85">Nicoris a&longs;yorum regina paratis omnibus que ad <lb/>pontem in&longs;truendum facerent: effo&longs;&longs;o lacu ampli&longs;&longs;imo / flu<lb/>uium diuertit eo: atque interea <expan abbr="dũ">dum</expan> lacus impletur &longs;icco flu<lb/>minis alueo pilas extruxit. </s> <s id="N405B92">Hæc illi. </s> <s id="N405B95">At nos &longs;ic rem pro&longs;e<lb/>quemur. </s> <s id="N405B9A">Pilarum fundamenta per <expan abbr="autumnũ">autumnum</expan> aquis deficien<lb/>tibus &longs;i&longs;tentur: &longs;epto circumacto. </s> <s id="N405BA3">Septi faciundi modus <lb/>hic e&longs;t. </s> <s id="N405BA8">Pali non infrequentes duplici ordine <expan abbr="figũtur">figuntur</expan>: ut ca<lb/>pitibus ab aqua emergant in uallorum &longs;peciem: obducun<lb/>turque intror&longs;um ad pilas / pro uallorum ambitu crates: et <lb/>complentur ordinum interualla: alga et luto: <expan abbr="in&longs;pi&longs;&longs;ãturqueconculcatione">in&longs;pi&longs;&longs;anturque <lb/>conculcatione</expan> quod <expan abbr="ĩfluere">influere</expan> amplius aqua nequicquam po&longs;&longs;it. <lb/></s> <s id="N405BC0">Moxque intra <expan abbr="&longs;inũ">&longs;inum</expan> &longs;epti re&longs;ident: &longs;eu aqua &longs;eu preter <expan abbr="aquã">aquam</expan> <lb/>limus harena ue &longs;it / &longs;eu quid aliud operi incommodum &longs;it <lb/>eximitur. </s> <s id="N405BCF">Cætera perficiuntur uti libro &longs;uperiore per&longs;crip<lb/>&longs;imus. </s> <s id="N405BD4">Ad &longs;olidum enim defoditur: uel potius palis præu <lb/>&longs;tis &longs;olum arcti&longs;&longs;ime con&longs;pi&longs;&longs;antur. </s> <s id="N405BD9">I&longs;tic aduerti egregios <lb/>architecto&longs; a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e perpetuo pontis ip&longs;ius tractu <expan abbr="perpetuã">perpetuam</expan> <lb/>&longs;ub&longs;titui&longs;&longs;e ba&longs;im eam effecere non una omnem clau&longs;o flu<lb/>mine unico &longs;epto: Sed additamentis noui&longs;&longs;ima iam tum <lb/>po&longs;itis adigendo. </s> <s id="N405BE8">Tota enim uis aque omnino arceri et <expan abbr="cõtineri">con<lb/>tineri</expan> nequicquam pote&longs;t. </s> <s id="N405BF1">Ergo &longs;inenda fluento dum opus <lb/>ducimus æ&longs;tuaria &longs;unt / quibus la&longs;&longs;etur contumacia protur<lb/>gentium undarum. </s> <s id="N405BF8">Ae&longs;tuaria i&longs;tæc aut ip&longs;o <expan abbr="ĩ">in</expan> uado aperta <lb/>dimittentur aut ubi conferat parabuntur formæ ligneæ / et <lb/>canales pen&longs;iles / quibus exuberans fluentis aqua <expan abbr="&longs;uperflu&etilde;do">&longs;uperfluen<lb/>do</expan> labatur. </s> <s id="N405C09">Quod &longs;i tantæ piguerit impen&longs;æ &longs;ingulis ba&longs;is<lb/>pilis ba&longs;es ponito &longs;implices / ut &longs;int ex liburnæ &longs;imilitudi<lb/>ne oblongæ / prora et puppi in angulum promi&longs;&longs;a / et perfi<lb/>nita / atque &longs;ecundum aquæ ip&longs;iu&longs; decur&longs;um ad lineam di<lb/>rigito / ut pre impotentium aquarum uim di&longs;partiundo <expan abbr="cõminuant">com<pb xlink:href="004/01/128.jpg"/>minuant</expan>. </s> <s id="N405C1C">Memini&longs;&longs;e oportet undas puppibus pilarum <expan abbr="&quml;">quam</expan> pro<lb/>ris e&longs;&longs;e infe&longs;tatiores. </s> <s id="N405C25">Id <expan abbr="mõ&longs;tratur">mon&longs;tratur</expan> ex ea re quod ad puppes pi<lb/>larum <expan abbr="fecũdior">fecundior</expan> illuctatur aqua <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad proras. </s> <s id="N405C36">Tum et ui&longs;un<lb/>tur illic gurgites in profundum excauati: cum proræ ip&longs;æ <lb/>alueo harena oppletiore per&longs;i&longs;tant. </s> <s id="N405C3D">Quæ quom ita &longs;int has <lb/>e&longs;&longs;e partes in omni operis mole muniti&longs;&longs;imas / et ad <expan abbr="tolerãdas">toleran<lb/>das</expan> aquarum a&longs;&longs;iduas mole&longs;tias firmati&longs;&longs;imas oportet. </s> <s id="N405C48">Ad <lb/>rem igitur uehementer confert / &longs;i profundum opus ip&longs;um <lb/>pedamenti multo quaque uer&longs;us/ et maxime ad puppim pro<lb/>tendetur quoad etiam quouis ca&longs;u &longs;ubdempta <expan abbr="pedamento/rum">pedamento<lb/>rum</expan> parte / multa &longs;uper&longs;int quæ oneri pilarum ferendo non <lb/>deficiant. </s> <s id="N405C55"><expan abbr="Cõfertque">Confertque</expan> <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> <expan abbr="quãuis">quamuis</expan> ba&longs;im i&longs;tic ip&longs;o a pri<lb/>mordio producere in accliue: ut aquæ &longs;uperuadentes non præ<lb/>rupto irruat: &longs;ed lap&longs;u molli facile dilabitur. </s> <s id="N405C67">Nam præci<lb/>piti <expan abbr="cad&etilde;s">cadens</expan> aqua fundum commouet / et inde facta turbidior <lb/>a&longs;portat commota: et <expan abbr="locũ">locum</expan> momentis excauat. </s> <s id="N405C78">Pilas a&longs;true<lb/>mus lapide <expan abbr="&quml;">quam</expan> id queat prægrandi / longitudine et latitudi<lb/>ne eximia: qui natura &longs;ui gelicidiis re&longs;i&longs;tat: et aquis <expan abbr="nõ">non</expan> ma<lb/>ceretur: neque alioquin facile di&longs;&longs;oluatur: neque frace&longs;cat &longs;ub <lb/>onere: coagmentabiturque omni <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> ad regulam / ad <lb/><expan abbr="perp&etilde;diculum / ad">perpendiculum / ad</expan> libellam / nexuris nunquam intermi&longs;&longs;is / <lb/>in <expan abbr="longũ/intran&longs;uc&longs;um">longum / intran&longs;uer&longs;um</expan> iuncturis mutuo complicitis / &longs;pre<lb/>ta omni minorum lapidum infractura. </s> <s id="N405C9E">Adigeturque ex ære <lb/>acus et an&longs;æ crebræ / eorum loculis ita pre&longs;&longs;is et ita di&longs;po&longs;itis <lb/>ut ulceribus non debilitentur lapides: &longs;ed firmentur captu: <lb/>tolleturque in <expan abbr="altũ">altum</expan> opus / prora et puppi angulari: toto uer<lb/>tice eminenti u&longs;que etiam exuberantes alluuiones pilarum <lb/>frontes &longs;uperet. </s> <s id="N405CB1">Pilarum cra&longs;&longs;itudo ad pontis altitudinem <lb/>erit &longs;ub quadrupla. </s> <s id="N405CB6">Fuere qui non in angulum proras i&longs;tiu&longs;<lb/>modi et puppim &longs;ed emiciclo finierunt ductos credo linia<lb/>menti uenu&longs;tate. </s> <s id="N405CC2">Et ciclum tamet&longs;i habere anguli uires di<lb/>xerim angulum tamen i&longs;ti <expan abbr="īprimis">inprimis</expan> probo: modo non ita <lb/>acuminetur: ut ad omnes leues iniurias decu&longs;&longs;atus dehone<pb xlink:href="004/01/129.jpg"/>&longs;tetur. </s> <s id="N405CD3">Quin et is quidem ciclo decu&longs;&longs;atus deton&longs;u&longs;que pla<lb/>cebit: &longs;i erit non ita obtu&longs;us relictus et impetentis undæ ce<lb/>leritas infen&longs;a re&longs;i&longs;tet. </s> <s id="N405CDA">Iu&longs;tum pilis angulum &longs;tatuemus fo<lb/>re cui rectus <expan abbr="ãgulus">angulus</expan> &longs;exquitertius &longs;it: aut &longs;i minus delectet <lb/>&longs;exquialter. </s> <s id="N405CE5">Hæc de pilis. </s> <s id="N405CE8">At riparum &longs;ubices &longs;i quales op<lb/>tamus natura loci non præ&longs;tabuntur: pilarum opere firma<lb/>bimus: noui&longs;&longs;ima&longs;que inter ad ripam pilas ip&longs;o in &longs;icco ar<lb/>cu&longs;que aliquos protendemus: ut &longs;iquid forte undarum a&longs;&longs;i <lb/>duitas tempe&longs;tatum &longs;ucce&longs;&longs;u ex ripa ab&longs;ter&longs;erit / uia tamen <lb/>producto in agrum <expan abbr="põte">ponte</expan> minime inter&longs;ecetur. </s> <s id="N405CFB">Fornices et <lb/>arcus cum cæteras ob res: tum propter acres et nu&longs;quam in<lb/>termi&longs;&longs;as carrorum in tremitatione&longs; e&longs;&longs;e oportet per <expan abbr="&quml;">quam</expan> egre<lb/>gie ualidas et mirifice obfirmatas. </s> <s id="N405D08">Adde quod interdum tra<lb/>henda per pontem &longs;unt ua&longs;ti&longs;&longs;ima forta&longs;&longs;is pondera colo&longs;<lb/>&longs;orum / obeli&longs;corum et eiu&longs;modi: utque &longs;cauro limitarem la<lb/>pidem trahenti euenit: redemptores publici damna infecta <lb/>metuant ea re pons et <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan> et omni opere ad perpetui<lb/>tatem erit accomodandus contra carrorum incu&longs;&longs;iones cre<lb/>bras atque mole&longs;ti&longs;&longs;imas deberi pontibus integros lapides <lb/>prægrandes: inducit ratio facile ut a&longs;&longs;entiamur incudis <expan abbr="ex&etilde;plo">exem<lb/>plo</expan>. </s> <s id="N405D23">Nam &longs;i grandis et perinde grauis illa quidem &longs;it: mal<lb/>leorum incu&longs;&longs;ationes facile &longs;u&longs;tinet. </s> <s id="N405D28">&longs;ed &longs;i leuior: ictibus re<lb/>&longs;ultat et commouetur. </s> <s id="N405D2D">Diximus fornicem arcubus compli<lb/>menti&longs;que contineri: et arcum e&longs;&longs;e firmi&longs;&longs;imum cum qui &longs;it <lb/>rectus: Quod &longs;i ex pilarum di&longs;po&longs;itione ita re&longs;pondeat re<lb/>ctus: ut eius nimium procera incuruitate offendare: utemur <lb/>comminuto: riparum &longs;ubicibus maiori cra&longs;&longs;itudine multo <lb/>confirmatis. </s> <s id="N405D3A">Denique arcus quiuis qui ad fornicis i&longs;tius <expan abbr="frõtes">fron<lb/>tes</expan> extabit coaptabitur ip&longs;o ex lapide præduro et prægran<lb/>di nihilo &longs;egnius <expan abbr="&quml;">quam</expan> is quem pilis mandandum duxeris. </s> <s id="N405D49">Et <lb/>ne erunt quidem graciliores in arcu lapides: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut cra&longs;&longs;itu<lb/>dine ad cordam &longs;ui ex decupla re&longs;pondeant. </s> <s id="N405D56">Corda ne erit <pb xlink:href="004/01/130.jpg"/>quidem <expan abbr="lõgior">longior</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut ad pilæ cra&longs;&longs;itudinem &longs;excupla: ne bre<lb/>uior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut quadrupla re&longs;pondeat: aderuntque ad cuneos i&longs;ti<lb/>u&longs;modi mutuo innectendos acus ærei in&longs;iti: atque an&longs;æ mi<lb/>nime inualidæ: tum ad arcum &longs;upremus cuneus / qui &longs;pina <lb/>dicitur / erit cum ad compares lineas cum cæteris dolatus: <lb/>tum habebit amplius quippiam altero &longs;ui capite cra&longs;&longs;itudi<lb/>nis: quo non ni&longs;i fi&longs;tigica in&longs;eri: et leui ariete po&longs;&longs;it intru<lb/>di. </s> <s id="N405D77">Sic enim &longs;ubinde reliqui per arcum &longs;ubiecti cunei ar<lb/>ctius per&longs;tricti con&longs;tantius in officio <expan abbr="perdurabũt">perdurabunt</expan>. </s> <s id="N405D80">Comple<lb/>menta omnia <expan abbr="inter&longs;tru&etilde;tur">inter&longs;truentur</expan> lapide / quo nullus integrior ne<lb/>xura / qua nulla coniunctior afferri po&longs;&longs;it. </s> <s id="N405D8B">Quod &longs;i firmi&longs; <lb/>&longs;imi lapidis copia u&longs;que non &longs;uppeditabit complementis per<lb/>ficiundis imbecilliores pro nece&longs;&longs;itate non recu&longs;abo modo <lb/>toto ip&longs;ius fornicis dor&longs;o &longs;pina et utrinque contigui ad &longs;pi<lb/>nam adacti ordine&longs; nequicquam ni&longs;i expræduro lapide a&longs;ci<lb/>&longs;cantur. </s> <s id="N405D98">Sequitur ut in&longs;ternatur id opus non magis ponti<lb/>bus <expan abbr="&quml;">quam</expan> perpetuis quidem uiis den&longs;andum e&longs;t &longs;olum / in&longs;par<lb/>gendumque glarea / ad cubiti cra&longs;&longs;itudinem: po&longs;t <expan abbr="&longs;uperin&longs;tru&etilde;dus">&longs;uperin<lb/>&longs;truendus</expan> lapis fultu harenæ puræ fluuiatilis aut marinæ. <lb/></s> <s id="N405DA9">Pontibus autem &longs;ub&longs;tratura et &longs;olum <expan abbr="cem&etilde;tio">cementio</expan> opere ad &longs;ui <lb/>arcus parem cra&longs;&longs;itudinem erit coequandum. </s> <s id="N405DB2">Po&longs;t id quæ <lb/>in&longs;traueris calce fulcienda &longs;unt. </s> <s id="N405DB7">In cæteris par ambobus <lb/>erit ratio. </s> <s id="N405DBC">Nam munientur quidem latera &longs;tructura firmi&longs;<lb/>&longs;ima / et <expan abbr="&longs;uperin&longs;tern&etilde;tur">&longs;uperin&longs;ternentur</expan> lapide / nec pu&longs;illo / nec uolubili: <lb/>qui leui appul&longs;u diuellatur: nec item ampli&longs;&longs;imo / adeo ut <lb/>illic ueluti in lubrico prolabi <expan abbr="ium&etilde;tum">iumentum</expan> &longs;i ceperit ruat: pri<lb/>u&longs;quam fixuram inueniat ubi ungula re&longs;titet. </s> <s id="N405DCF">Atqui pluri<lb/>mum quidem intere&longs;t quo <expan abbr="in&longs;ternãtur">in&longs;ternantur</expan> lapide: aut quid pu<lb/>tas longo et a&longs;&longs;iduo iumentorum rotarumque attritu fieri: <lb/>quando formicas ip&longs;um per &longs;ilicem pedum attritu excaua&longs; <lb/>&longs;e callem admoneamur ? Sed ueteres aduerti: <expan abbr="tũ">tum</expan> alibi: tum <lb/>ad tiburtinam uiæ medium &longs;iliceo lapide in&longs;traui&longs;&longs;e. </s> <s id="N405DE6">Late <lb/>uero hinc atque hinc operui&longs;&longs;e glarea minuta. </s> <s id="N405DEB">Id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <pb xlink:href="004/01/131.jpg"/>quo i&longs;tic rotæ in&longs;trata corrumperent minus recuteret <expan abbr="ium&etilde;torum">iumen<lb/>torum</expan> ungulas: alibi et præ&longs;ertim pontibus &longs;ublatos lapideis <lb/>gradibus toto pontis tractu calles habuere ad &longs;pondas / qui<lb/>bus ambularent pedites nitidius. </s> <s id="N405E00">Medium autem plau&longs;tris <lb/>equitibu&longs; ue relinqueretur. </s> <s id="N405E05">Cæterum ueteres huic operi &longs;i<lb/>liceum lapidem egregie probauerunt. </s> <s id="N405E0A">Inter &longs;ilices fi&longs;tulo<lb/>&longs;us commodior: non quia durior / &longs;ed quia ue&longs;tigiis minus <lb/>lubricus. </s> <s id="N405E11"><expan abbr="Qualicũque">Qualicumque</expan> dabitur lapide pro rerum copia ute<lb/>mur: modo præduri&longs;&longs;imi &longs;eligantur quibus ea &longs;altem uiæ <lb/>pars in&longs;ternatur: <expan abbr="quã">quam</expan> poti&longs;&longs;imum iumenta <expan abbr="reptãdo">reptando</expan> petant. <lb/></s> <s id="N405E26">Et petunt quidem æquabiliorem: accliuiorem penitus <expan abbr="re/cu&longs;ant">re<lb/>cu&longs;ant</expan>: poneturque &longs;eu &longs;ilex / &longs;eu quiuis lapis latus / cubitum <lb/>cra&longs;&longs;us ne minus pede. </s> <s id="N405E2D">Suprema &longs;uperficie æquabili / lateri<lb/>bus cohærentibus nullis intermi&longs;&longs;is hiatibus di&longs;po&longs;itus ad <lb/>fa&longs;tigium quo exceptus imber diffundatur. </s> <s id="N405E34">Fa&longs;tigiatio tri<lb/>plex. </s> <s id="N405E39">Nam aut in medium &longs;tratæ decurret accliuitas quod la<lb/>tioribus debetur uiis aut in latera quod arctiores minus impe<lb/>dio: aut rectam per longitudinem perducetur. </s> <s id="N405E42">I&longs;ta quidem <lb/>moderantur prout cloacarum riuulorumque exitus <expan abbr="ĩ">in</expan> mare: in <lb/>lacum: aut in fluentum pre&longs;tantur. </s> <s id="N405E4D">Iu&longs;ta erit fa&longs;tigatio <expan abbr="bi/nos">bi<lb/>nos</expan> in cubitos digytum &longs;emis. </s> <s id="N405E52">Aduerti <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> accliuia qui<lb/>bus in montes a&longs;cenderent triginta quou&longs;que <expan abbr="ĩ">in</expan> pedes pedem <lb/>fa&longs;tigia&longs;&longs;e unum. </s> <s id="N405E61">Et locis nonnullis ut puta ad pontium ca<lb/>pita ui&longs;untur fa&longs;tigiata altitudine ut &longs;int &longs;ingulos in cubi<lb/>tos palmo: &longs;ed &longs;unt ea quidem breuia: quæ onu&longs;tum iumen<lb/>tum uno innixu præteruolet. </s> <s id="N405E6A">Cloacas ad opus uiarum &longs;pe<lb/>ctare arbitrantur: quod &longs;ubtermedias per uias ducendæ <lb/>&longs;int: quod ad in&longs;ternendas / coæquandas / purgatiore&longs;que <lb/>reddendas uias conferant. </s> <s id="N405E73">Has ea de re hic non negliga<lb/>mus. </s> <s id="N405E78">Enim uero cloacam quid e&longs;&longs;e ego aliud dixerim <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="põtem">pon<lb/>tem</expan> / uel potius arcum aliquem longe lati&longs;&longs;imum nimirum <lb/>iccirco in his cloacis con&longs;tituendis quæ hactenus de ponte <lb/>ip&longs;o a&longs;truendo recen&longs;uimus: omnia admodum ob&longs;eruabun<pb xlink:href="004/01/132.jpg"/>tur. </s> <s id="N405E8D">Atqui cloacarum quidem u&longs;um ueteres tanti fecere: <lb/>ut in nullo opere ab&longs;oluendo <expan abbr="tãtum">tantum</expan> impen&longs;æ et diligentiæ <lb/>adhibui&longs;&longs;e u&longs;piam uideantur. </s> <s id="N405E98">Cloacas inter mirifica ur<lb/>bis romæ opera primas annumerant. </s> <s id="N405E9D">Non hic in&longs;i&longs;to / quan<lb/>tas afferant cloacæ commoditates / ad urbis lautitiem / ad <lb/>publicarum priuatarumque ædium munditiem / ad aeris &longs;a<lb/>lubritatem et &longs;inceritatem non inficiendam. </s> <s id="N405EA6">Smyrnam <lb/>urbem <expan abbr="ī">in</expan> qua Trebonium Dolabella ob&longs;idione liberauit uia<lb/>rum directione et operum ornamentis alioquin fui&longs;&longs;e pul<lb/>cherrimam ferunt: &longs;ed cloace quod non ade&longs;&longs;ent: quibus for<lb/>des emi&longs;&longs;æ exciperentur / feditate ho&longs;pites <expan abbr="off&etilde;debat">offendebat</expan>. </s> <s id="N405EB9">Senis <lb/>in ethruria ad lautitiem dee&longs;t quod de&longs;unt cloace. </s> <s id="N405EBE">Ex quo fit <lb/>ut non &longs;olum prima ultimaque noctis uigilia quibus horis <lb/>collectarum &longs;ordium ua&longs;a ex fene&longs;tris funduntur / tota fete<lb/>at: uerum et inde interdum ob&longs;cena et grauiter humectata <lb/>&longs;it. </s> <s id="N405EC9">Cloacarum aliæ &longs;unt quas diffu&longs;orias appello quod im<lb/>mi&longs;&longs;as aquas in fluentum / in lacum / aut in mare <expan abbr="defundãt">defundant</expan>. <lb/></s> <s id="N405ED3">Aliæ &longs;ubcliuæ quibus conceptæ <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> &longs;ordes non alio euo<lb/>mantur: &longs;ed qua&longs;i terræ alueo inhau&longs;tæ &longs;idendo confician<lb/>tur. </s> <s id="N405EE1">Diffu&longs;orias e&longs;&longs;e &longs;ub&longs;tratas oportet &longs;tratura decliui ac <lb/>prona et &longs;olida: qua liberrime diffluat: et que illic &longs;tructa <lb/>&longs;int a&longs;&longs;idua humectatione non macerentur. </s> <s id="N405EE8">Et ha&longs;ce confert <lb/>habere a fluuio &longs;ublatas: quoad turbidis alluuionibus non <lb/>compleatur: et limo minime ob&longs;truatur. </s> <s id="N405EEF">Subcliuus ip&longs;o <lb/>nudo erimus <expan abbr="cõtenti">contenti</expan> &longs;olo. </s> <s id="N405EF8">Nam terram quidem poetæ cer<lb/>berum: philo&longs;ophi lupum e&longs;&longs;e deorum <expan abbr="predicãt /">predicant /</expan> quod omnia <lb/>uoret: omnia con&longs;umat. </s> <s id="N405F03">Igitur &longs;purcities et quæ immi&longs;&longs;a <lb/>concipientur tellure conficiente euane&longs;cent: et minus ua<lb/>porum ad seditatem odoris exalabunt. </s> <s id="N405F0A">Sed uelim cloa<lb/>cas in quibus urina fundenda &longs;it procul abduci a parieti<lb/>bus. </s> <s id="N405F11">Ardoribus enim solis maiorem <expan abbr="ĩmodum">immodum</expan> inficiuntur <lb/>atque uitiantur. </s> <s id="N405F1A">Flumina præterea et fo&longs;&longs;as aquarias quæ <pb xlink:href="004/01/133.jpg"/>præ&longs;ertim <expan abbr="fer&etilde;dis">ferendis</expan> nauigiis &longs;eruiant cum uiarum rationibus <lb/>cen&longs;endas puto / quando inter uehiculorum genera nauium <lb/><expan abbr="a&longs;eribendã">a&longs;cribendam</expan> non inficientur. </s> <s id="N405F2C">Tum et mare ip&longs;um natura &longs;ui <lb/>quid erit aliud <expan abbr="demũ">demum</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> multo patens uia. </s> <s id="N405F35">Sed de his nihil <lb/>e&longs;t hoc loco quod prolixius di&longs;&longs;erui&longs;&longs;e conferat. </s> <s id="N405F3A">Quod &longs;i <lb/>quid acciderit ut hominum u&longs;ibus i&longs;ta hæc minus &longs;uppedi<lb/>tent: erit tunc ut manu et arte quæ forte offenderint uitia / <lb/>emendentur: et quæ de&longs;int commoditates parentur: quarum <lb/>rerum &longs;uo <expan abbr="tractabi&ttilde;">tractabitur</expan> loco ratio. </s> <s id="N405F49">Nunc &longs;i qua e&longs;t urbis pars <lb/>quæ cum his conueniat de quibus hic agendum e&longs;t: ea nimi <lb/>rum erit portus. </s> <s id="N405F50">Atqui portus quidem ueluti in curriculo <lb/>e&longs;&longs;e carcer uidebitur: a quo uiæ cur&longs;um ineas: aut peracta <lb/>excur&longs;ione de&longs;inas et conquie&longs;cas. </s> <s id="N405F57">Alii portum forta&longs;&longs;is na<lb/>uigii &longs;tabulum e&longs;&longs;e interpretabuntur. </s> <s id="N405F5C">E&longs;to id uti uis: et car<lb/>cer / et &longs;tabulum / et conceptaculum. </s> <s id="N405F61">Certe &longs;i portus cuiu&longs;que <lb/>proprium e&longs;t / nauim a procellarum impetu ad &longs;e recipere: <lb/>tueri profecto nece&longs;&longs;e e&longs;t: ad&longs;int latera ualida et alta. </s> <s id="N405F68">Tum <lb/>et coaptatum habeat <expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan> oportet: ita ut illic nauigia et <lb/>grandia et onu&longs;ta excipi commode / et acquie&longs;cere tuto po&longs;<lb/>&longs;int: qua&longs; res &longs;i præ&longs;tabit ip&longs;a per &longs;e locorum oportunita&longs;: <lb/>nihil erit quod amplius de&longs;ideres / ni forte / ueluti apud athe<lb/>nas: quam tris habui&longs;&longs;e portus naturales &longs;cribit Tuchidi<lb/>des / animi dubius <expan abbr="&longs;is / qu&etilde;">&longs;is / quem</expan> nam ex pluribus tibi præcipuum <lb/>captes ubi terras quas portus po&longs;tulet pro&longs;equare. </s> <s id="N405F83">At con<lb/>&longs;tat quidem ex his quæ primo in libro diximus / regiones <lb/>e&longs;&longs;e alias quibus <expan abbr="u&etilde;ti">uenti</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="po&longs;&longs;ũt">po&longs;&longs;unt</expan>: alias quibus eorum aliquid permo<lb/>le&longs;ti et pera&longs;&longs;idui <expan abbr="uigeãt">uigeant</expan>. </s> <s id="N405F9C"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> praeferemus <expan abbr="portũ">portum</expan>: quod fau<lb/>cibus mitiores et &longs;editiores auras &longs;pirat: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> ue ingredi et <lb/>egredi <expan abbr="uol&etilde;tibus">uolentibus</expan> uentis neque <expan abbr="dudũ">dudum</expan> <expan abbr="legũ">legum</expan> expectatis ualeas. <lb/></s> <s id="N405FBF"><expan abbr="O&etilde;s">Omnes</expan> inter uentos <expan abbr="placidi&longs;&longs;imũ">placidi&longs;&longs;imum</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="boreã">boream</expan> arbitrantur: tum <lb/>et aquilone <expan abbr="motũ">motum</expan> mare illico <expan abbr="ce&longs;&longs;ãte">ce&longs;&longs;ante</expan> <expan abbr="u&etilde;to">uento</expan> quie&longs;cere au&longs;tro <lb/>ce&longs;&longs;ate po&longs;t diu fluctuare <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant</expan>. </s> <s id="N405FE1">Sed pro locorum uarietate <lb/>ad <expan abbr="nauiũ">nauium</expan> <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> quæ <expan abbr="cõmodiora">commodiora</expan> et expeditiora &longs;int <expan abbr="elig&etilde;tur">eligentur</expan>: <pb xlink:href="004/01/134.jpg"/>optatur et profunditas cum faucibus tum &longs;inu tum ripis: <lb/>quæ nauim onerariam grauem <expan abbr="cõuectis">conuectis</expan> rebus non refutet: <lb/>et fundo e&longs;&longs;e <expan abbr="purgato / nequic&qtilde;">purgato / nequicquam</expan> hærbo&longs;o conuenit. </s> <s id="N406006">Tamet<lb/>&longs;i complexæque radices ad ancoras <expan abbr="obfirmãdas">obfirmandas</expan>. </s> <s id="N406011">Malim ta<lb/>men huiu&longs;modi e&longs;&longs;e portum: ut nihil in &longs;e concipiat / quod <lb/>puritatem aeris contaminet: aut naues ledat: uti &longs;unt alga <lb/>hærbæque aquis ortæ. </s> <s id="N40601A">Nam infe&longs;ti&longs;&longs;imos carinis uermes ti<lb/>neas / atque lumbriculos: et putre&longs;centibus littoribus pe&longs;ti<lb/>lentes fetores excitant. </s> <s id="N406021">Portum quoque tabificum et <expan abbr="pe&longs;til&etilde;tem">pe&longs;tilen<lb/>tem</expan> reddent dulces immixtæ aquæ: pre&longs;ertim quas <expan abbr="mõtes">montes</expan> <lb/>a nimbis conceptas dederint: habere tamen conterminos pro<lb/>ximo&longs;que <expan abbr="fõtes">fontes</expan> ac riuos. </s> <s id="N406036">Vnde puram et naui &longs;eruabilem <lb/>de&longs;umas aquam: et uelim expeditos et directos / et certus <lb/>egre&longs;&longs;us habeat / immunes &longs;irtibus: liberos impedimentis: <lb/>tutus ab in&longs;idiis ho&longs;tium / et pyratarum: tum et <expan abbr="ĩ">in</expan> caput iux<lb/>ta cel&longs;os et <expan abbr="cõ&longs;picuos">con&longs;picuos</expan> uelim aliquos uertices montium im<lb/>minere in&longs;ignes / notabiles / quos nautæ procul <expan abbr="dino&longs;c&etilde;tes">dino&longs;centes</expan> <lb/>ueluti de&longs;tinatum uelificationis &longs;ignum petant. </s> <s id="N406051">Intra po<lb/>tum ducenda e&longs;t ripa et pons: quo nauis exonerandæ com<lb/>moditas &longs;it proximior. </s> <s id="N406058">Hæc opera ueteres fecere. </s> <s id="N40605B">Alii ali<lb/>ter: de quibus non e&longs;t hic edi&longs;&longs;erendi locus. </s> <s id="N406060">Nam eorum <lb/>quidem ratio ad portum emendandum molemque <expan abbr="duc&etilde;dam">ducendam</expan> <lb/>pertinet: que &longs;uo dicentur loco. </s> <s id="N40606B">Habebit et in portus <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>ambulationem / et porticum / et templum: qua egre&longs;&longs;i naui <lb/>excipiantur. </s> <s id="N406076">Non deerunt columnæ et an&longs;æ et anuli ferrei <lb/>quibus nauis illigetur. </s> <s id="N40607B">Crebri &longs;tatuentur fornices: quibus <lb/>importata condantur. </s> <s id="N406080"><expan abbr="Su&longs;citabũtur">Su&longs;citabuntur</expan> et turres pro faucibus <lb/>altæ et munitæ: ut ea ex &longs;pecula uelorum aduentus <expan abbr="præuideãt">præui<lb/>deant</expan>: et nocturnis ignibus certos nautis <expan abbr="ĩgre&longs;&longs;us">ingre&longs;&longs;us</expan> <expan abbr="mõ&longs;tr&etilde;t">mon&longs;trent</expan>: <lb/>et propugnaculis nauigia &longs;ociorum tueantur / et tran&longs;uer&longs;æ <lb/><expan abbr="adiici&etilde;tur">adiicientur</expan> catenæ / quibus ho&longs;tis excludatur / et a portu me<lb/>diamque in urbem dirigetur uia militaris: confluentque <lb/>uici non pauci: quibus undequaque in&longs;olentem <expan abbr="ĩ">in</expan> cla&longs;&longs;em ho<pb xlink:href="004/01/135.jpg"/>&longs;tium fiat irruptio: habebitque intror&longs;us &longs;eductos &longs;inus mi<lb/>nores: ubi debilitata nauigia <expan abbr="in&longs;taur&etilde;tur">in&longs;taurentur</expan>. </s> <s id="N4060AE">Sed hoc quod ad <lb/>portum pertineat non pretermittatur. </s> <s id="N4060B3">Celebres et fuere et <lb/>&longs;unt ciuitates ea re tutiores quod fauces et pro faucibus ingre&longs;<lb/>&longs;um incertum habeant / et uix <expan abbr="ĩ">in</expan> oculis mobiles canalium di<lb/>uer&longs;iones in &longs;ingulas horas annatantibus cognitum. </s> <s id="N4060C0">Hæc <lb/>&longs;unt quæ de publicis uniuer&longs;orum rebus dicenda uideban<lb/>tur / ni illud addideris / quod partiri plateas <expan abbr="iubeãt">iubeant</expan>: quibu&longs; in <lb/>pace conuecta mercentur: et iuuentus exerceatur: et in bel<lb/>lo lignationes / pabulationes / et i&longs;tiu&longs;modi tolerandæ ob&longs;i<lb/>dionis remedia &longs;eruentur. </s> <s id="N4060D3">Templum uero delubra et ba&longs;i<lb/>lica et &longs;pectaculum et eiu&longs;modi magis <expan abbr="cõmunia">communia</expan> &longs;unt <expan abbr="&quml;">quam</expan> pro<lb/>pria non multorum: &longs;ed &longs;acerdotes illi quidem: &longs;eu magi<lb/>&longs;tratus &longs;int. </s> <s id="N4060E4">De his igitur &longs;uo dicetur loco.</s> </p> <p id="N4060E7" type="head"> <s id="N4060E9">LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE SINGVLO<lb/>RVM OPERIBVS LIBER QVINTVS</s> </p> <p id="N4061A8" type="margin"> <s id="N4061AA"><margin.target id="marg5"/>o</s> </p> <p id="N4060EE" type="main"> <s id="N4060F0"><arrow.to.target n="marg5"/>PERVM Varietates <expan abbr="cũ">cum</expan> intra urbem tum <lb/>et in agro ad ciuium incolarumque rationes <lb/>accomodari oportere / proximo &longs;uperiore li<lb/>bro di&longs;&longs;eruimus: compertumque fecimus alia <lb/><expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> cetui univer&longs;o: alia dignioribus: alia <lb/>ignobilioribus deberi ædificia. </s> <s id="N40610B">Quæ autem <lb/>uniuer&longs;orum gratia conuenirent ab&longs;oluimus. </s> <s id="N406110">Singulorum <lb/>nece&longs;&longs;itati quintus hic liber <expan abbr="cõmodi&longs;que">commodi&longs;que</expan> comparabitur. </s> <s id="N406119">Qua <lb/>in re et uaria et ampla et difficili explicanda quoad nobis <lb/>erit ingenii indu&longs;triæque enitemur: ut intelligas uolui&longs;&longs;e me <lb/>nihil pretemittere: quod <expan abbr="aptũ">aptum</expan> ad rem de&longs;iderare qui&longs;piam <lb/>po&longs;&longs;it: et nihil afferre quod magis ad exornandam oratio <lb/>nem <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad exequendum in&longs;titutum faceret. </s> <s id="N40612E">Ordiendum qui<lb/>dem a dignioribus. </s> <s id="N406133">Digni&longs;&longs;imi <expan abbr="oīum">omnium</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: quibus rerum <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <lb/>et moderatio <expan abbr="cõmittatur">committatur</expan>. </s> <s id="N406148">Hi quidem plures <expan abbr="erũt">erunt</expan> aut unus. <pb xlink:href="004/01/136.jpg"/>Digni&longs;&longs;imum nimirum oportet e&longs;&longs;e hunc qui cæteris pre&longs;it <lb/>&longs;olus. </s> <s id="N406155">Quæ igitur i&longs;tius unius gratia fiant con&longs;ideremus. </s> <s id="N406158">Si <lb/>maximi intere&longs;t cuiu&longs;modi fore ip&longs;um hunc con&longs;tituamus <lb/>illius ne <expan abbr="&longs;imil&etilde;/qui">&longs;imilem / qui</expan> &longs;ancte pieque imperet <expan abbr="uol&etilde;tibus">uolentibus</expan>: quiue <lb/>non magis &longs;uis emolumentis <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;uorum civium &longs;alute et com<lb/>modis moueatur? </s> <s id="N40616F">an contra eiu&longs;modi qui &longs;ibi paratam e&longs;&longs;e <lb/>cum &longs;ubditis uelit rem: ita ut etiam inuitis imperet. </s> <s id="N406174">Nam <lb/>cum cætera pleraque omnia edificia / tum et <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> ip&longs;am <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>eandem oportet eorum e&longs;&longs;e / quos <expan abbr="tyrãnos">tyrannos</expan> nuncupant atque <lb/>eorum qui imperium / qua&longs;i conce&longs;&longs;um magi&longs;tratum inie<lb/>rint ac tueantur. </s> <s id="N40618B">Regum enim erit urbs munita / plus &longs;atis: <lb/>ubi aduentitium arcere ho&longs;tem ualeat. </s> <s id="N406190"><expan abbr="Tyrãno">Tyranno</expan> cum &longs;ui ni<lb/>hilo &longs;egnius ho&longs;tes &longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> alieni: utrinque munienda ei ciui <lb/>tas e&longs;t / aduer&longs;us alienos / aduer&longs;u&longs;que &longs;uos: et ita munien<lb/>da: ut alienis atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;uis <expan abbr="cõtra">contra</expan> &longs;uos uti &longs;ub&longs;idiis ualeat.</s> </p> <p id="N4061AF" type="main"> <s id="N4061B1">In ho&longs;tes urbem &longs;uperiore libro munitam fecimus: <expan abbr="ĩ&longs;uos">in &longs;uos</expan> <lb/>quid expediat con&longs;ideremus. </s> <s id="N4061BA">Perualidum putat Euripides <lb/>aduer&longs;arium e&longs;&longs;e multitudinem natura &longs;ui: eamque &longs;i <expan abbr="fraud&etilde;">frau<lb/>dem</expan> dolumque in <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="cõtulerit">contulerit</expan> reddi omnino <expan abbr="ĩexpugnabil&etilde;">inexpugnabilem</expan>.</s> </p> <p id="N4061D0" type="main"> <s id="N4061D2">Carras apud egyptum <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> populo&longs;i&longs;&longs;imam / adeo ut cum <lb/>indiem defunctorum capita &longs;i non plus mille efferantur / &longs;o<lb/>&longs;pitem et optime ualere arbitrentur. </s> <s id="N4061DD">Prudenti&longs;&longs;imi reges <lb/>crebra fo&longs;&longs;a aquaria ita diui&longs;ere: ut iam non unam / &longs;ed plu<lb/>rimas e&longs;&longs;e pu&longs;illas iunctas urbes dicas. </s> <s id="N4061E4">Id ita fecerunt credo <lb/>ut ni&longs;i <expan abbr="cõmoditas">commoditas</expan> pa&longs;&longs;im diffunderetur. </s> <s id="N4061ED">Sed ea re imprimis <lb/>a&longs;&longs;ecuti &longs;unt ut graues multorum motus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="uerean&ttilde;">uereantur</expan>: et quod mo <lb/><expan abbr="uean&ttilde;">ueantur</expan> leui&longs;&longs;ime <expan abbr="compriman&ttilde;">comprimantur</expan>: uti &longs;i quis ex magno colo&longs;&longs;o <lb/>duas plures ue effecerit &longs;tatuas tractabiles atque portabiles.</s> </p> <p id="N406205" type="main"> <s id="N406207">Romani nullum &longs;enatorem mittebant procon&longs;ulem <expan abbr="ĩ">in</expan> egy<lb/>ptum: &longs;ed eque&longs;tres uiros &longs;ingulis locis di&longs;tribuebant. </s> <s id="N406210">Id <lb/>quidem ea de re in&longs;titui&longs;&longs;e aiebat Arrianus: ne tam apta <lb/>ad res nouas prouincia unius imperio ageretur. </s> <s id="N406217">Et annota<lb/>runt quidem urbem nullam ciuium di&longs;&longs;idiis immunem da<lb/>ri: cuius aream natura di&longs;creuerit: uti &longs;i peruadat <expan abbr="fluent/tum">fluen<pb xlink:href="004/01/137.jpg"/>tum</expan> / aut &longs;i plures emineant colles / aut &longs;i pars colle / pars <lb/>iaceat plano muro interducto commodi&longs;&longs;ime diuidetur. <lb/></s> <s id="N406225">Ducendum puto / non quia <expan abbr="Diametrũ">Diametrum</expan> tran&longs;uer&longs;am per are<lb/>am: &longs;ed ueluti circulo circulum includas / nam ditiores qui<lb/>dem / laxioribus delectati &longs;paciis: facile priore a muro ex<lb/>cludi &longs;e patietur / macellumque / media&longs;que urbis officinas <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>inuiti / circumforaneis cupidenariis relinquent: ignauiaque <lb/>illa terrentiani generationis turba / fartorum / laniorum / eo /<lb/><expan abbr="quorũ">quorum</expan> et eiu&longs;modi: plus &longs;ecuritatis et minus &longs;u&longs;pitionis af<lb/>feret quod &longs;i ab ea primarii ciues non excluderentur illud <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;it ab re quod apud Fe&longs;tum legimus. </s> <s id="N406249">Ser. <!-- REMOVE S-->Tullium patri<lb/>cios uico iu&longs;&longs;i&longs;&longs;e habitare: in quo &longs;i quid molirentur: ex <lb/>loco &longs;uperiore po&longs;&longs;et opprimere. </s> <s id="N406252">Murum <expan abbr="hũc">hunc</expan> interiorem <lb/>oportet ita ducere / ut nulla &longs;it urbis regio qua is quidem <lb/>non pertingat: et oportet cum ceteros urbis muros: tum <lb/>maxime hunc cra&longs;&longs;itudine omnique operis artificio / ualidi&longs; <lb/>&longs;imum attollere. </s> <s id="N406261">et &longs;ublimem: quo ad priuata cunctorum <lb/>tecta excellat / mini&longs;que et propugnaculis / atque forta&longs;&longs;is <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>fo&longs;&longs;a conuenit hinc atque hinc munire: ut per eum &longs;atelli<lb/>tes utroque protecti latere tutentur. </s> <s id="N40626E">Turres in&longs;uper <expan abbr="nõ">non</expan> ad <lb/>apertas intro&longs;um / &longs;ed circumtectas muro: et tam in &longs;uos <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>in aduentitios ho&longs;tes expo&longs;itas e&longs;&longs;e locis oportet: pre&longs;er<lb/>tim quibus uiæ / aut alta templorum tecta dirigantur. </s> <s id="N40627F">In <lb/>turres uelim nullos ni&longs;i per murum ip&longs;um <expan abbr="cõ&longs;cen&longs;us">con&longs;cen&longs;us</expan> dari. <lb/></s> <s id="N406289">Et in murum ni&longs;i qua permi&longs;erit <expan abbr="prĩpces">principes</expan> aditum patere ex <lb/>arce per urbem ad uias nulli arcus / nulle u&longs;piam turres: <lb/>relinquendæ prohibendæ et menia ni proiecturæ. </s> <s id="N406294">Vnde mi&longs;<lb/>&longs;ilibus <expan abbr="decur&longs;itãtes">decur&longs;itantes</expan> per uicos milites po&longs;&longs;int &longs;ubmouere. <lb/></s> <s id="N40629E">Denique ita paranda omnis harum rerum ædificatio e&longs;t ut <lb/>edita omnia qui dominetur po&longs;&longs;ideat &longs;olus: et &longs;uis percur<lb/>rendi uniuer&longs;am per urbem facultatem remoretur nemo. <lb/></s> <s id="N4062A8">Ita que his tyrannorum urbs a regum urbe differt. </s> <s id="N4062AB">Forta&longs;<lb/>&longs;is ea etiam re differunt: quod liberis populis plana com<lb/>modiora &longs;int. </s> <s id="N4062B2">Tyrannus monte &longs;it tutior. </s> <s id="N4062B5">Cætera i&longs;torum <pb xlink:href="004/01/138.jpg"/>aedificia quæ inhabitent et regis et <expan abbr="tyrãni">tyranni</expan>: pleri&longs;que in rebus <lb/>non modo inter &longs;e uerum et una cum plebeis priuatorum ædi<lb/>ficiis conueniunt: nonnullis etiam ab his atque inter &longs;e diffe<lb/>runt / prius dicendum qui conueniant po&longs;t quid cuique &longs;it pro<lb/>prium. </s> <s id="N4062C9">Hoc genus ædium nece&longs;&longs;itatis gratia con&longs;titutum <lb/>interpretantur. </s> <s id="N4062CE">in&longs;unt tamen partes aliquæ / alioquin com<lb/>mode quas u&longs;us et con&longs;uetudo ita uiuendi efficit / ut puten<lb/>tur penitus nece&longs;&longs;ariæ uti e&longs;t porticus ambulatio / ge&longs;tatio <lb/>et eiu&longs;modi. </s> <s id="N4062D7">ea nos quando &longs;ic ædificationis ratio &longs;uadeat <lb/>non ita di&longs;tinguemus / ut <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> ab ip&longs;is nece&longs;&longs;ariis &longs;egre<lb/>gemus.</s> </p> <p id="N4062E2" type="main"> <s id="N4062E4">Sed &longs;ic ut quemadmodum <expan abbr="ĩ">in</expan> urbibus: ita et in ædibus i&longs;tiu&longs; <lb/>modi / alia uniuer&longs;orum e&longs;&longs;e / alia paucorum / alia &longs;ingulo<lb/>rum dicamus. </s> <s id="N4062EF">Porticum quidem et ue&longs;tibulum non &longs;eruo<lb/>rum magis uti Diorus putat <expan abbr="&quml;">quam</expan> uniuer&longs;orum ciuium gra<lb/>tia po&longs;itum arbitramur. </s> <s id="N4062FA">Intra ædes ambulationem aream: <lb/>atrium: &longs;alam quam a &longs;altando dictam puto / quod in ea nu<lb/>ptiarum et conuiuiarum alacritas celebretur non uniuer&longs;o<lb/>rum / &longs;ed potius incolarum &longs;unt. </s> <s id="N406303">Cenacula alia liberorum <lb/>e&longs;&longs;e / alia &longs;eruorum con&longs;tat / tum dormitiones matronarum <lb/>uirginum / ho&longs;pitum / &longs;ingulorum ferme &longs;unt. </s> <s id="N40630A">De uniuer&longs;a <lb/>i&longs;torum partitione quoad generatim pertinebat diximus <lb/>libro primo: in liniamentis numero enim amplitudine: et <lb/>&longs;itu pro cuiu&longs;que u&longs;u / apte expediantur nece&longs;&longs;e e&longs;t: <expan abbr="nũc">nunc</expan> i&longs;ta <lb/>particulatim pro&longs;equamur.</s> </p> <p id="N406319" type="main"> <s id="N40631B">Porticus et ue&longs;tibullim aditu hone&longs;tabitur. </s> <s id="N40631E">Aditus <expan abbr="cũ">cum</expan> uia <lb/>qua pateat hone&longs;tatur / tum et operis dignitate: qua perfi<lb/>niatur interiora cenacula et cellæ et eiu&longs;modi locis di&longs;po<lb/>nentur aptis / ut immi&longs;&longs;a commode &longs;eruentur: ut bene cum <lb/>aere &longs;olibus uenti&longs;que conueniant. </s> <s id="N40632D">ut ad u&longs;us expetitos <expan abbr="accõmodentur">accom<lb/>modentur</expan> / di&longs;tinguenturque / ne quid commercia: aut ho&longs;pi<lb/>tum / aut a&longs;&longs;iduorum i&longs;tis dignitatem commoditatem uo<lb/>luptatemue minuant: illis petulantiam augeant / ac ueluti <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> urbe forum / plateæ / ita in ædibus atrium / &longs;ala / et generis <pb xlink:href="004/01/139.jpg"/>eiu&longs;dem habebuntur: loco non reiecto / non abdito nec <expan abbr="an/gu&longs;to">an<lb/>gu&longs;to</expan>: &longs;ed prompta &longs;int ut cetera <expan abbr="ĩ">in</expan> eas membra expediti&longs;&longs;i<lb/>me confluant. </s> <s id="N40634B">In has quidem &longs;calarum et itionum apertio<lb/>nes: <expan abbr="ĩ">in</expan> has <expan abbr="cõuiuarum">conuiuarum</expan> <expan abbr="&longs;alutatiões">&longs;alutationes</expan> et gratulationes <expan abbr="termiuabũt">terminabunt</expan>. <lb/></s> <s id="N406361">Rur&longs;us <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> ædes aditus <expan abbr="nõ">non</expan> multiplices &longs;ed <expan abbr="unicũ">unicum</expan> quo iam <lb/>nitore in&longs;cio ingredi nemo aut a&longs;portare quippiam po&longs;&longs;it. <lb/></s> <s id="N406373">Apertiones cum <expan abbr="ho&longs;tiorum / tũ">ho&longs;tiorum / tum</expan> et fene&longs;trarum cauebimus: <lb/>ne furibus ne ue item uicinis pateant ad turbanda / &longs;pectan <lb/>da / no&longs;cendaque quæ intus aut dicantur aut gerantur. </s> <s id="N40637E">Aegy<lb/>ptii ita domos priuatas ædificant ut extrin&longs;ecus nullæ fene<lb/>&longs;trarum apertiones appareant: Optaret forta&longs;&longs;is qui&longs;piam <lb/>po&longs;ticam ade&longs;&longs;e ianuam: qua me&longs;&longs;es &longs;eu reda &longs;eu <expan abbr="ium&etilde;to">iumento</expan> in<lb/>ueherentur: ne quid <expan abbr="inquinam&etilde;tis">inquinamentis</expan> primaria ue&longs;tibula deho<lb/>ne&longs;tarentur: adderentque po&longs;ticulam &longs;ecretiorem: qua in&longs;cia <lb/>familia &longs;olus dominus admittere occultos tabellarios et in<lb/>ternuntios egredique ex arbitrio po&longs;&longs;it / prout <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> <expan abbr="rerũquemodus">rerumque <lb/>modus</expan> ferat. </s> <s id="N4063A1">Ho&longs;ce non improbo / illud peruelim non de<lb/>e&longs;&longs;e abditi&longs;&longs;imas latebras / occulti&longs;&longs;imos rece&longs;&longs;us / et celata <lb/>diffugia / ip&longs;i patrifamilias uix agnita: quibus aduer&longs;is ca<lb/>&longs;ibus argentum / ue&longs;tem / &longs;eque / &longs;i id ita mala tempe&longs;tas tule<lb/>rit &longs;aluet. </s> <s id="N4063AC">Fecerant ad &longs;epulchrum dauid loculos: quibus <lb/>the&longs;auros ex regis hæreditate conderent / arte mirifica: ita <lb/>ut nullatenus po&longs;&longs;ent e&longs;&longs;e manife&longs;ti. </s> <s id="N4063B3">Ex quorum uno po&longs;t <lb/>annos. </s> <s id="N4063B8">M. CCC. </s> <s id="N4063BB">Hircanum pontificem ait lo&longs;ephus auri <lb/>talenta hau&longs;i&longs;&longs;e tria milia ut ob&longs;idione ab Antiocho libera<lb/>ret ciuitatem. </s> <s id="N4063C2">Tum et po&longs;t tempora <expan abbr="Herod&etilde;">Herodem</expan> ex altero ma<lb/>gnam quoque rapui&longs;&longs;e uim auri prædicant. </s> <s id="N4063CB">In his igitur ædes <lb/>principum cum priuatis <expan abbr="cõueniunt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N4063D4">Inter principum et pri<lb/>uatorum ædes hoc maxime intere&longs;t / quod earum utræque &longs;uam <lb/>in primis naturam &longs;apiunt. </s> <s id="N4063DB">In hac quidem que plurimorum <lb/>&longs;unt u&longs;ibus addicate / numero et amplitudine excellere: in <lb/>altera que paucorum aut &longs;ingulorum &longs;unt / cultiora magis <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> ampli&longs;&longs;ima fieri conuenit. </s> <s id="N4063E7">Tum et hoc intere&longs;t: quod in his <lb/>etiam &longs;ingulorum receptus naturam &longs;apiant principum ne <pb xlink:href="004/01/140.jpg"/>ce&longs;&longs;e e&longs;t: quæ quidem plurimorum &longs;int / quando nu&longs;quam in <lb/>regum domibus non &longs;uperfluit multitudo: in alteris uero <lb/>priuatis domibus partes quæ plurimorum &longs;unt ita quoque po&longs;u<lb/>i&longs;&longs;e iuuat: ut ne plus quidem regia domus membra penitu&longs; <lb/>di&longs;tincta / uxoris: uiri: mini&longs;trorum: ita ut quæque non mo<lb/>do ad u&longs;um: uerum et ad maie&longs;tatem pertineant / ubique &longs;up<lb/>peditent: et nulla ex dome&longs;ticorum multitudine confu&longs;io <lb/>redundet. </s> <s id="N4063FE">Difficile &longs;ane id / et quod haud queas unico &longs;ub <lb/>tecto efficere. </s> <s id="N406403">Figo cuique &longs;ua et regio et area / &longs;uumque in<lb/>tegrum tecti &longs;patium et opus dabitur. </s> <s id="N406408">Sed ita iungentur te <lb/>eto et itionibus: ut &longs;eruorum dome&longs;ticorumque <expan abbr="manus / dũ">manus / dum</expan> <lb/>præ&longs;tandis operibus properant / <expan abbr="nõ">non</expan> ueluti ex uicina aliqua <lb/>domo acciti &longs;e&longs;e præbeant: &longs;ed præ&longs;entes præ&longs;to et prompti <lb/>&longs;int. </s> <s id="N40641B">Atqui paruuli / ancillæ graculæque cohortis &longs;trepitus a <lb/>uirorum <expan abbr="cõmertiis">commerciis</expan> &longs;ecludantur: et mini&longs;trorum omni&longs; illau<lb/>tities &longs;eparabitur. </s> <s id="N406426">Principum con&longs;e&longs;&longs;us et triclinia digni&longs; <lb/>&longs;imo &longs;tatuentur loco. </s> <s id="N40642D">Dignitatem afferet loci cel&longs;itudo / et <lb/>&longs;ub oculis <expan abbr="&longs;pectatũ">&longs;pectatum</expan> mare / colles / et ampla regio. </s> <s id="N406436">Tota uxo<lb/>ris domus omnino <expan abbr="prĩcipis">principis</expan> uiri domo &longs;ecernetur: præter <lb/>id quod <expan abbr="ultimũ">ultimum</expan> conclaue et genitalis lecti dormitione&longs; utri&longs;que <lb/>communia patebunt. </s> <s id="N406449">Ho&longs;tio et ianitore codem uno ambo <lb/>rum domus claudetur atque cu&longs;todietur. </s> <s id="N40644E">Cætera quibus eæ <lb/>ab aliis differant magis propria &longs;unt priuatorum <expan abbr="&quml;">quam</expan> princi<lb/>pum: de ip&longs;is ergo &longs;uo dicemus loco. </s> <s id="N406459">Rur&longs;us inter &longs;e prin<lb/>cipum ædes in hoc conueniunt. </s> <s id="N40">Nam præter ea quæ <expan abbr="priua/tis">priua<lb/>tis</expan> eorum u&longs;ibus debentur habere quidem oportet <expan abbr="aditũ">aditum</expan> ex <lb/>ip&longs;a militari uia: ip&longs;oque præ&longs;ertim / fluuio aut mari: tum <lb/>pro ue&longs;tibulo laxos receptus: quibus legatorum procerumque <lb/>commeatus &longs;eu uehiculo / &longs;eu iumento uecti excipiantur. <lb/></s> <s id="N406470">Porticum et tecta non hominum &longs;olum gratia / uerum et iu<lb/>mentorum uelim ade&longs;&longs;e: quibus a &longs;ole et imbri <expan abbr="contegan&ttilde;">contegantur</expan>. <lb/></s> <s id="N40647A">Ad ue&longs;tibulum porticus: ambulatio: ge&longs;tatio: et eiu&longs;modi <lb/>pergrata e&longs;t: ubi iuuentus &longs;eniores a principis colloquio re<lb/>deuntes expectans exerceatur &longs;altu: pila: di&longs;co: lucta. </s> <s id="N406481">Pro <pb xlink:href="004/01/141.jpg"/>penetralibus &longs;ubinde <expan abbr="atrium / ba&longs;ilicã">atrium / ba&longs;ilicam</expan> ue: ubi clientes di&longs;pu<lb/>tando patronos præ&longs;tolentur: ubi et princeps ius dicturus <lb/>ad tribunal &longs;edem &longs;tatuat. </s> <s id="N406490">Subinde concenaculum: ubi &longs;e<lb/>niores principum &longs;alutatum conueniant: et rogati &longs;ententi<lb/>am dicant. </s> <s id="N406497">Idque forta&longs;&longs;is aliud æ&longs;tiuum / aliud e&longs;&longs;e hiema<lb/>le conuenit: et omnino patrum qui conuenerint ætati fe&longs;&longs;æ <lb/>et deliciis <expan abbr="pro&longs;pici&etilde;dum">pro&longs;piciendum</expan> e&longs;t: ne quid illic ualitudini aduer<lb/>&longs;um influat. </s> <s id="N4064A4">et <expan abbr="quãtum">quantum</expan> ratio et nece&longs;&longs;itas temporum po&longs;tu<lb/>lat rebus di&longs;ceptandis &longs;tatuendi&longs;que po&longs;&longs;int &longs;ine ulla uel mi<lb/>nima <expan abbr="impeditiõe">impeditione</expan> commorari. </s> <s id="N4064B3">Comperio apud Senecam pri<lb/>mum omnium Gracchum / mox <expan abbr="Liuiũ">Liuium</expan> Dru&longs;um in&longs;titui&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> uno loco audire omnes: &longs;ed habere turbam &longs;egregatam: <lb/>et alios in &longs;ecretis recipere: alios cum pluribus: alios cum <lb/>uniuer&longs;is: uti amicos primos et &longs;ecundos eo pacto notaret: <lb/>id &longs;i i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="ĩ">in</expan> fortuna aut licet aut placet: ianuæ diuer<lb/>&longs;æ fient et plures: quibus alia atque alia parte recipiant / ac <lb/>receptos mittant: et quos nolint <expan abbr="excludãt">excludant</expan> &longs;ine <expan abbr="cõtumacia">contumacia</expan>. <lb/></s> <s id="N4064DA">Aedibus &longs;pecula &longs;uperemineat: qua e ue&longs;tigio cuiu&longs;uis mo<lb/>tus fiat certior. </s> <s id="N4064DF">Itaque <expan abbr="ĩ">in</expan> his et i&longs;torum &longs;imilibus <expan abbr="conueniũt">conueniunt</expan>. <lb/></s> <s id="N4064EB">In quibus uero <expan abbr="differũt">differunt</expan> hæc &longs;unt. </s> <s id="N4064F2">Nam regum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ædes <lb/>in media urbe aditu facilis: ornatu uenu&longs;ta: lautitie <expan abbr="elegãs">elegans</expan> <lb/>magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;uperba &longs;it. </s> <s id="N406505"><expan abbr="cõdecet">condecet</expan> <expan abbr="tyrãno">tyranno</expan> non ædes magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> arx <lb/>locanda e&longs;t: ut &longs;it neque in urbe neque ex urbe. </s> <s id="N406515">Adde quod ad re<lb/>gis ædes &longs;pectaculum templum procerumque tecta pulcher<lb/>rime adiunguntur. </s> <s id="N40651C"><expan abbr="Tyrãnorum">Tyrannorum</expan> &longs;edes quaque circum&longs;patios <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> modico &longs;egregatis omnium ædificiis &longs;e&longs;e contineat nece&longs;<lb/>&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N406529">Hone&longs;ti&longs;&longs;ima et quæ utrumque deceat atque iuuet erit <lb/>ædificatio / &longs;i neque exponetur regia: <expan abbr="pat&etilde;s">patens</expan> adeo / ut in&longs;ole<lb/>&longs;centes nequeat depellere: neque di&longs;tinguetur arx / ita ut car<lb/>cer magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> lauti principis diuer&longs;orium uideatur. </s> <s id="N40653A">Vnum <lb/>hic nolim præterire. </s> <s id="N40653F">Nam percommodi&longs;&longs;imæ quidem <expan abbr="tyrãnis">ty<lb/>rannis</expan> &longs;unt occultæ et latentes intra cra&longs;&longs;itudinem parietis <lb/>fi&longs;tulæ au&longs;cultatoriæ: quibus furtim captent quid &longs;eu ho&longs;pi<lb/>tes / &longs;eu familiares inter &longs;e colloquantur. </s> <s id="N40654B">Sed quom regiæ <pb xlink:href="004/01/142.jpg"/>domus proprium &longs;it / omnibus pene ac maxime primariis <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>rebus aliter &longs;e atque arcem habere: officii erit arci regiam <lb/>adiungere: quo et rex &longs;ubitis ca&longs;ibus: arcem ueteres urbi<lb/>bus ponere in&longs;tituerunt: quo <expan abbr="ĩ">in</expan> aduer&longs;is tempe&longs;tatibus refu<lb/>gium haberent. </s> <s id="N406562">Vbi uirginum matronarumque <expan abbr="pudicitiã">pudicitiam</expan> <lb/>cum &longs;acrorum &longs;anctitate tutarentur. </s> <s id="N40656B">Meminit quidem Fe<lb/>&longs;tus arcem apud ueteres religioni &longs;acratam fui&longs;&longs;e: et appel<lb/>lari &longs;olitam augurialem: archanumque illic fieri quoddam <lb/>&longs;olitum per uirgines <expan abbr="&longs;acrificium / occultũ/longeque">&longs;acrificium / occultun / longeque</expan> a uulgi <lb/>notitia remoti&longs;&longs;imum. </s> <s id="N40657A">Ea de re pri&longs;corum arcem nullam <lb/>e&longs;&longs;e templis uacuam inuenies. </s> <s id="N40657F">Sed arcem tyranni &longs;ibi u&longs;ur<lb/>pauere: locique pietatem ac religionem ad &longs;celus immani<lb/>tatemque uerterunt: calamitati&longs;que <expan abbr="&longs;anctũ">&longs;anctum</expan> illud refugium <lb/>erumnarum fomentum reddidere. </s> <s id="N40658C">Nos rem pro&longs;equamur. <lb/></s> <s id="N406590">Amoniis arx ad <expan abbr="templũ">templum</expan> muro circuibatur triplici. </s> <s id="N406597">Prima <lb/>extabat munitio tyrannorum. </s> <s id="N40659C">Proxima coniuges cum li<lb/>beris. </s> <s id="N4065A1">Vltima &longs;atellitum crat &longs;edes. </s> <s id="N4065A4">Aptum opus ni magi&longs; <lb/>&longs;pectet qui toleret <expan abbr="&quml;">quam</expan> qui inferat uim. </s> <s id="N4065AD">Ac mihi quidem uti <lb/>eius militis fortitudo non probatur quidem: &longs;i nihilo plus <lb/><expan abbr="præ&longs;tet/&qtilde;">præ&longs;tet / quae</expan> ut in&longs;ultantem ho&longs;tem obdurate perferat: &longs;ic et <lb/>ab arce expectandum puto / ut non modo &longs;u&longs;tinere lace&longs;&longs;en<lb/>tem: uerum et compe&longs;cere impetentes ualeat. </s> <s id="N4065BB">Vtrunque ta<lb/>men ita curandum / ut <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> ip&longs;um ad &longs;olum quæ&longs;i&longs;&longs;e <lb/>uideare. </s> <s id="N4065C6">Hæc ut a&longs;&longs;equamur / loci &longs;itus et murorum ratio <lb/>præ&longs;tabit. </s> <s id="N4065CB">Dubitare uideo peritos rei militaris arcem ne <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="firmi&longs;&longs;imã">firmi&longs;&longs;imam</expan> uelit / colle an plano collocet. </s> <s id="N4065D4">Collinas qui<lb/>dem non dari ubi uis eiu&longs;modi / ut ob&longs;edi&longs;&longs;e et dirui&longs;&longs;e ne<lb/>queas: neque plana &longs;i recte a&longs;truantur / impune attentari ar<lb/>mis. </s> <s id="N4065DD">De his non di&longs;puto. </s> <s id="N4065E0">Tota nempe res locorum e&longs;t opor<lb/>tunitatibus commendanda / ita ut que de urbe diximus <expan abbr="oĩa">omnia</expan> <lb/>ad ponendam <expan abbr="arc&etilde;">arcem</expan> con&longs;umentur. </s> <s id="N4065EF">Omnino habeat arx opor<lb/>tet expeditas irruptiones: unde in <expan abbr="ho&longs;tes/ĩ">ho&longs;tes / in</expan> ciues / in &longs;uo&longs;que <lb/>ca&longs;tren&longs;es: &longs;iqua &longs;editio aut perfidia id exigat et &longs;ua et <expan abbr="ex/terna">ex<lb/>terna</expan> po&longs;&longs;it auxilia libere petere atque immittere tellure <pb xlink:href="004/01/143.jpg"/>fluento / lacu / mari. </s> <s id="N406600">Percommoda erit areis de&longs;criptio quæ <lb/>&longs;ibi iunget omnes urbis muros qua&longs;i. </s> <s id="N406605">o. </s> <s id="N406608">littera ingentes. <lb/></s> <s id="N40660C">C. inflexis cornibus præhendant non circumcludant. <lb/></s> <s id="N406610">&longs;ic / aut a qua plures radii ueluti ad circumferentiam exe<lb/>ant: &longs;ic enim quod oportere nuper dicebamus: neque intra <lb/>urbem erit arx: neque adeo extra urbem. </s> <s id="N406617">Quod &longs;i quis <expan abbr="arc&etilde;">arcem</expan> <lb/>uolet breui&longs;&longs;ime de&longs;cribere forta&longs;&longs;is non errabit / &longs;i eam di<lb/>xerit / po&longs;ticam e&longs;&longs;e urbis omni ex parte egregie muniti&longs;&longs;i<lb/>mam. </s> <s id="N406625">Sed &longs;it ea quidem uti uolunt operum &longs;upremus uer<lb/>tex et urbis nodus: minax: a&longs;pera: rigidaque &longs;it oportet, per<lb/>uicax: inuicta: pu&longs;illa <expan abbr="&quml;">quam</expan> ampla erit tutior. </s> <s id="N406630">Nam hic pauco<lb/>rum fide: illic multorum officio indigebimus. </s> <s id="N406635">Et quid il<lb/>le apud Euripidem: <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> fuit multitudo non referta ma<lb/>lis ingeniis: ita i&longs;tic in paucis fides minus incerta erit <expan abbr="&quml;">quam</expan> in <lb/>multis perfida. </s> <s id="N406646">Arcis podium ponetur &longs;olidum / ua&longs;tis lapi<lb/>dibus / linea extrin&longs;ecus obliqua: quo &longs;calæ admotæ curua<lb/>tu debilitentur: et qui applicuerit ho&longs;tis hærendo ad murum <lb/>dimi&longs;&longs;os lapides non euitet: et tormentis immi&longs;&longs;a non usque <lb/>arietent: &longs;ed ex obliquo di&longs;&longs;iliant. </s> <s id="N406653">Area intror&longs;us pa&longs;&longs;im la<lb/>ti&longs;&longs;imis et cra&longs;&longs;is lapidibus duplici atque etiam triplici fo<lb/>lio dimi&longs;&longs;is in&longs;ternetur ne quid cuniculis furtim <expan abbr="ob&longs;id&etilde;tes">ob&longs;identes</expan> <lb/>irreptent: Murus alti&longs;&longs;imus &longs;olidi&longs;&longs;imus cra&longs;&longs;i&longs;&longs;imu&longs;que ad <lb/>&longs;upremas u&longs;que coronas attollatur: qui pulcherrime ma<lb/>chinarum uim et mi&longs;&longs;ilia refutet: et &longs;calis aut etiam aggere <lb/>quoad in nos &longs;it minime queat æquari. </s> <s id="N406666">Cætera uti de <expan abbr="urbiũ">urbium</expan> <lb/>muris diximus perficientur. </s> <s id="N40666F">Præcipua quidem ad tuendo&longs; <lb/>urbis et arcis muros <expan abbr="ĩ">in</expan> hoc erit ratio: ut cures penitus ne ho<lb/>&longs;tis impune propius po&longs;&longs;it appellere. </s> <s id="N40667A">Id fiet cum fo&longs;&longs;a qua <lb/>diximus profundaque lataque: tum et furtariis ut ita loquar <lb/>&longs;ub fi&longs;&longs;uris per ip&longs;um imum podii di&longs;po&longs;itis. </s> <s id="N406681">Vnde ho&longs;tis <lb/>dum &longs;e &longs;cuto &longs;uperne proteget / qua &longs;it parte <expan abbr="nõ">non</expan> tectus <expan abbr="trã&longs;">tran&longs;</expan><lb/>ueheretur. </s> <s id="N406690">Hoc enim genus defen&longs;ionis omnibus ante e&longs;t. <lb/></s> <s id="N406696">Tutius enim i&longs;tic <expan abbr="occa&longs;ion&etilde;">occa&longs;ionem</expan> conficiendi ho&longs;tis captant / bre<lb/>uiore finiunt linea / raro petunt ho&longs;tem fru&longs;tra: cui <expan abbr="totũ">totum</expan> cor<pb xlink:href="004/01/144.jpg"/>pus operire difficile e&longs;t: unumque obuium ho&longs;tem &longs;i præte<lb/>rit <expan abbr="tælũ">tælum</expan>: petet proximum / aut interdum <expan abbr="unũ">unum</expan> et item alterum <lb/>et alterum: Superne <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> immi&longs;&longs;a non &longs;ine periculo de&longs;tinan<lb/>tur. </s> <s id="N4066BB">Vix unum tantum <expan abbr="petũt">petunt</expan>: qui et præuidi&longs;&longs;e et leui mo<lb/>mento declina&longs;&longs;e / et breui &longs;cuto refuta&longs;&longs;e immi&longs;&longs;a queat. <lb/></s> <s id="N4066C5">Si erit arx maritima circum uada <expan abbr="impedi&etilde;tur">impedientur</expan> palis / &longs;axis / <lb/>ne nouum machinamenta propius po&longs;&longs;int appellere. </s> <s id="N4066CE">Si erit <lb/>plano: fo&longs;&longs;a aquaria circumdabitur: &longs;ed ea ne quid putidi <lb/>aeris afferat u&longs;que fodietur / quo &longs;caturiat uiuam aquam. </s> <s id="N4066D5">Si <lb/>erit monte / præcipitiis uallabitur: ubi licebit hi&longs;ce omni<lb/>bus utemur. </s> <s id="N4066DC">Quibus uero ex locis tormentorum mi&longs;&longs;ilia po&longs;<lb/>&longs;int impetere: cycli aut potius anguli murorum ueluti pro<lb/>ræ in acutum obiicientur. </s> <s id="N4066E3">Non me fugit quod periti aliqui mi<lb/>litia a&longs;&longs;erunt: contra mi&longs;&longs;ilium impetum muros præaltos <lb/>fore non utiles. </s> <s id="N4066EA"><expan abbr="Horũ">Horum</expan> enim ruina equatis fo&longs;&longs;is expediti&longs;&longs;i<lb/>mum præberi ho&longs;tibus irruentibus <expan abbr="aditũ">aditum</expan>. </s> <s id="N4066F6">Hoc non eueniet <lb/>&longs;i quæ &longs;upra diximus <expan abbr="ob&longs;eruabũtur">ob&longs;eruabuntur</expan>. </s> <s id="N4066FF">Redeo ad rem. </s> <s id="N406702">Ad ar<lb/>cem turris una primaria excitabitur / multa &longs;ui parte &longs;oli<lb/>da: toto opere robu&longs;ta: undique munita: cæteris cel&longs;ior: ar<lb/>ce&longs;&longs;u ardua: ingre&longs;&longs;u non ni&longs;i ponte mobili. </s> <s id="N40670B">Mobilium <expan abbr="põtium">pon<lb/>tium</expan> duo <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> genera. </s> <s id="N406718">Alterum quo inuer&longs;o clauditur egre&longs;<lb/>&longs;us. </s> <s id="N40671D">Alterum quo porrecto atque retracto utimur: ubi acres <expan abbr="las&longs;ciuiũt">la<lb/>s&longs;ciuiunt</expan> uenti. </s> <s id="N406722">Po&longs;terior <expan abbr="cõmodior">commodior</expan> e&longs;t. </s> <s id="N406729">Turres quæ <expan abbr="circũpe">circumpe<lb/>tere</expan> hanc mi&longs;&longs;ilibus <expan abbr="po&longs;&longs;ũt">po&longs;&longs;unt</expan> parte huic uer&longs;a nudæ habebun<lb/>tur: aut muro tectæ relinquentur gracili. </s> <s id="N406738">Excubiarum &longs;ta<lb/>tiones et propugnatorum fori <expan abbr="di&longs;tribu&etilde;tur">di&longs;tribuentur</expan>: ut alii in&longs;imas <lb/>arcis pártes: alii &longs;upremas: alii alias <expan abbr="di&longs;tĩctis">di&longs;tinctis</expan> muneribus &longs;edi<lb/>bu&longs;que curent: demum aditus et egre&longs;&longs;us et omnis partitio <lb/>&longs;ic habebitur et parata et munita: ut neque amicorum perfi<lb/>dia / neque inimicorum uis frau&longs; ue po&longs;&longs;it ledere. </s> <s id="N40674D">Areis te<lb/>cta ne tormentorum ponderibus <expan abbr="obruãtur / ad">obruantur / ad</expan> acutum angu<lb/>lum <expan abbr="fini&etilde;tur">finientur</expan> aut ualido opere et &longs;pi&longs;&longs;i&longs;&longs;imis trabibus obfir<lb/>mabuntur: po&longs;t imponetur cru&longs;ta / et in eam præterea tubu<lb/>li: per quorum uacua exceptus imber perfluat / nullo calcis <pb xlink:href="004/01/145.jpg"/>aut limi fultu illiti <expan abbr="in&longs;ternen&ttilde;">in&longs;ternentur</expan>. </s> <s id="N406768">Po&longs;tremo te&longs;taceis <expan abbr="fragm&etilde;tis">fragmen<lb/>tis</expan> uel potius pumice &longs;uperin&longs;par&longs;is <expan abbr="operi&etilde;tur">operientur</expan> binum ad cu<lb/>bitum cra&longs;&longs;itudine. </s> <s id="N406777">Sic neque <expan abbr="ruentiũ">ruentium</expan> ponderum in &longs;e / neque <lb/>ignium iniuriam uerebuntur. </s> <s id="N406780">Summatim quidem erit arx <lb/>perficienda: uti &longs;i pu&longs;illam quandam urbem coædifices: pa<lb/>ri igitur atque urbs ip&longs;a munietur opere et arte: cæteraque co<lb/>aptabuntur quæ u&longs;ui &longs;int. </s> <s id="N406789"><expan abbr="Nõ">non</expan> deerit aqua &longs;uppeditabit ubi <lb/>militem arma / frumenta / pernam / acetum / et <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> li<lb/>gna colloces / atque a&longs;&longs;erues: et <expan abbr="ĩ">in</expan> arce ip&longs;a turris i&longs;tæc prima<lb/>ria quam dicimus / ueluti minutior quædam aderit arx: cui <lb/>pror&longs;us de&longs;it nihil eorum quæ arcibus de&longs;iderentur. </s> <s id="N40679F">Habebit <lb/>ci&longs;ternam / et loculos rerum quibus &longs;e&longs;e abunde alat et <expan abbr="tuea&ttilde;">tueatur</expan>. <lb/></s> <s id="N4067A9">Habebit aditus: unde in &longs;uos etiam inuitos irrumpat: et un<lb/>de petita &longs;ub&longs;idia immittat. </s> <s id="N4067AE">Illud hic non prætereo cunicu<lb/>lis aquariis arces interdum defen&longs;as: interdum urbes cloa<lb/>cis captas fui&longs;&longs;e. </s> <s id="N4067B5">Horum utrumque iuuat nuntiis <expan abbr="emitt&etilde;dis">emittendis</expan>. </s> <s id="N4067BC">At <lb/>cura&longs;&longs;e oportet / ut i&longs;tiu&longs;modi res multo minus ledere po&longs;<lb/>&longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> iuuare. </s> <s id="N4067C7">Fient igitur apti&longs;&longs;imi: ducentur tortuo&longs;i: ex<lb/>cipientur profundo: ut neque armatus peruadere: neque iner<lb/>mis in arcem euadere / ni&longs;i uocatus admi&longs;&longs;u&longs;que &longs;it potis. </s> <s id="N4067CE">Fi<lb/>nient belli&longs;&longs;ime cloaca / aut potius de&longs;erta et ignota in are<lb/>naria / aut &longs;ecretis templorum fani&longs;cis ac bu&longs;tuariis. </s> <s id="N4067D5">Tum &longs;i <lb/>humanos ca&longs;us nequicquam neglexi&longs;&longs;e oportet nimirum iu<lb/>uabit notos &longs;ibi habere ingre&longs;&longs;us intimam in arcem quibus <lb/>&longs;i <expan abbr="quãdo">quando</expan> euenit ut excludatur / po&longs;&longs;it <expan abbr="att&etilde;perare">attemperare</expan> irrumpere <lb/>cum armatis: et forta&longs;&longs;is conferet ad hanc rem / partem <expan abbr="ha/bere">ha<lb/>here</expan> aliquam murorum abditi&longs;&longs;imam: quæ <expan abbr="nõ">non</expan> ex calce &longs;ed <lb/>creta ob&longs;tructa &longs;it. </s> <s id="N4067F0">Vnius tantum gratia qui cæteris præ&longs;it <lb/>&longs;eu &longs;it ille quidem rex &longs;eu <expan abbr="tyrãnus">tyrannus</expan> quid feci&longs;&longs;e oporteat di<lb/>ximus. </s> <s id="N4067FB">Sequitur ut ea tran&longs;igamus / quæ hi <expan abbr="requirãt / quod">requirant / quod</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>unici tantum pre&longs;unt: &longs;ed &longs;imul plures <expan abbr="gubern&etilde;t">gubernent</expan> rem. </s> <s id="N40680C">His <lb/>aut tota. r. p. qua&longs;i unus magi&longs;tratus integra <expan abbr="cõmittetur">committetur </expan><lb/>aut partibus di&longs;tribuetur. </s> <s id="N406820">Con&longs;tat. <!-- KEEP S-->r. p. &longs;acris quibus &longs;upe<lb/>ros colimus / his <expan abbr="põtifices">pontifices</expan> pre&longs;unt: et prophanis quibus ho<pb xlink:href="004/01/146.jpg"/>minum &longs;ocietas et &longs;alus contineatur. </s> <s id="N406837">His domi &longs;enator iu<lb/>dex: foris <expan abbr="ca&longs;trorũ">ca&longs;trorum</expan> dux et cla&longs;&longs;is præfectus et huiu&longs;modi. <lb/></s> <s id="N406841">Cui uis i&longs;torum duo <expan abbr="deb&etilde;tur">debentur</expan> genera domicilii: alterum quod <lb/>ad &longs;uum pertineat officium: alterum quo &longs;e familiamque <lb/>&longs;uam recipiat. </s> <s id="N40684C">Larem quidem familiarem habebit qui&longs;que <lb/>&longs;imilem huic: cui &longs;e&longs;e pro uitæ in&longs;tituto e&longs;&longs;e uelit &longs;imilem <lb/>aut regi aut <expan abbr="tyrãno">tyranno</expan> aut demum priuato. </s> <s id="N406857">Sunt tamen aliqua <lb/>quæ huic <expan abbr="hominũ">hominum</expan> generi apprime <expan abbr="debeãtur">debeantur</expan>. </s> <s id="N406864">Præclare Vir<lb/>gilius. </s> <s id="N406869">Secreta inquit erat patris anchi&longs;æ domus: arbori<lb/>bu&longs;que obtecta rece&longs;&longs;erat. </s> <s id="N40686E">Intellexit quidem <expan abbr="primatũ">primatum</expan> ædes <lb/>et &longs;ua et familiæ gratia a uulgi ignobilitate et fabrorum tu<lb/>multu <expan abbr="lõge">longe</expan> abe&longs;&longs;e <expan abbr="cõuenire">conuenire</expan>. </s> <s id="N406881"><expan abbr="cũ">cum</expan> cæteras ob res ob delitias <expan abbr="cõmoditate&longs;que">com<lb/>moditate&longs;que</expan> <expan abbr="&longs;patiorũ/hortorum / amenitatũ">&longs;patiorum / hortorum / amenitatum</expan>: tum ne tan<lb/>ta in familia / tam multiplici / tam uaria / la&longs;ciuiens iuuen<lb/>tu&longs; <expan abbr="dũ">dum</expan> omnium ferme nemo uiuat &longs;ibi et cibo: potuque alie <lb/>no plerunque in&longs;aniat: maritorum querimonias <expan abbr="excitet / tũ">excitet / tum</expan> <lb/>etiam ne quid improba <expan abbr="&longs;alutãtium">&longs;alutantium</expan> ambitio plus &longs;atis patro <lb/>nos inquietet. </s> <s id="N4068A7">Et prudenti&longs;&longs;imos uideo principes non mo<lb/>do extra uulgi frequentiam / uerum et ab urbe &longs;ece&longs;&longs;i&longs;&longs;e: ne <lb/>quis plebeius ni&longs;i magna impul&longs;us re mole&longs;tiore a&longs;&longs;iduita<lb/>te infe&longs;tet. </s> <s id="N4068B0">Aut quid tanti erunt i&longs;torum opes: &longs;i non licue<lb/>rit interdum ociari et pigre&longs;cere. </s> <s id="N4068B5">I&longs;torum quidem domus <lb/><expan abbr="quale&longs;cũque">quale&longs;cunque</expan> &longs;int habere admodum oportet &longs;alutatorum <expan abbr="cõceptacula">con<lb/>ceptacula</expan> capacia: et egre&longs;&longs;um et uiam / qua prodeat <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="forũ">forum</expan> <lb/>minime angu&longs;tam: ne qui &longs;ectantur familiares clientuli et <lb/>cohortales / et qui &longs;e congerunt / ut togatulorum numerum <lb/>augeant / inter &longs;tudia comitandi pre&longs;&longs;uris turbentur. </s> <s id="N4068D1">Quæ <lb/>autem &longs;int &longs;e&longs;e hi proceres pro &longs;u&longs;cepto munere <expan abbr="exerceãt">exerceant</expan>: <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/><expan abbr="prõptu">promptu</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> &longs;enatus curia iudex ba&longs;ilica prætorio ue / dux ca<lb/>&longs;tris cla&longs;&longs;eque et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan>. </s> <s id="N4068ED">Quid <expan abbr="põtifex">pontifex</expan>? </s> <s id="N4068F4">huic <expan abbr="qd&etilde;">quoddem</expan> non <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> <lb/><expan abbr="&longs;olũ/uerũ">&longs;olum / uerum</expan> et quæ illi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="ca&longs;trorũ">ca&longs;trorum</expan> in&longs;tar apprime <expan abbr="cõueniũt">conueniunt</expan> <lb/><expan abbr="quãdo">quando</expan> <expan abbr="militiã">militiam</expan> et <expan abbr="põtifex / et">pontifex / et</expan> qui &longs;ub <expan abbr="põtifice">pontifice</expan> &longs;acris <expan abbr="admini&longs;trãdis">admini<lb/>&longs;trandis</expan> additi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: <expan abbr="arc&etilde;">arcem</expan> et <expan abbr="laborio&longs;ã">laborio&longs;am</expan> <expan abbr="agũt">agunt</expan>: <expan abbr="qual&etilde;">qualem</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> eo libro quod <lb/><expan abbr="põtifex">pontifex</expan> <expan abbr="ĩ&longs;eribi&ttilde;">in&longs;cribitur</expan> <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan>: uirtutis aduer&longs;us uitia. </s> <s id="N40694B"><expan abbr="T&etilde;plũ">Templum</expan> <pb xlink:href="004/01/147.jpg"/>aliud <expan abbr="maximũ">maximum</expan>: quo <expan abbr="&longs;ũmus">&longs;ummus</expan> <expan abbr="ãti&longs;tes">anti&longs;tes</expan> <expan abbr="&longs;ol&etilde;ni">&longs;olemni</expan> ritu &longs;tatas cerimo<lb/>nias et factum faciat. </s> <s id="N406967">Aliud cui minores <expan abbr="põtifices">pontifices</expan> præ&longs;int: <lb/>quo <expan abbr="ĩ">in</expan> numero per <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <expan abbr="regiões">regiones</expan> &longs;acella / et <expan abbr="ĩ">in</expan> agro delubra <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. <lb/></s> <s id="N406985"><expan abbr="Templũ">Templum</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan> media in urbe forta&longs;&longs;is commodius: &longs;edu<lb/>ctum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> a conferta ciuium multitudine et <expan abbr="frequ&etilde;tia">frequentia</expan> hone<lb/>&longs;tius: colle dignius: plano &longs;tabilius collocabitur ob terre <lb/>motus. </s> <s id="N40699D"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> eo ponendum erit loco <expan abbr="templũ">templum</expan>: quo &longs;it <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <lb/>futurum <expan abbr="cũ">cum</expan> ueneratione et maie&longs;tate. </s> <s id="N4069B1">Inde adeo <expan abbr="circũ">circum</expan> longe a <lb/>con&longs;pectu <expan abbr="abig&etilde;dæ">abigendæ</expan> &longs;unt penitus rerum <expan abbr="oĩum">omnium</expan> &longs;ordes / <expan abbr="impuritates/ĩdec&etilde;tia">impurita<lb/>tes / indecentia</expan> que: quibus patres / matronæ / uirgines &longs;upplica <lb/><expan abbr="tũ">tum</expan> accedentes aut <expan abbr="offendãtur">offendantur</expan>: aut a &longs;anctimoniæ <expan abbr="obeũdæ">obeundæ</expan> in<lb/>&longs;tituto preuertantur. </s> <s id="N4069D6">Apud <expan abbr="Nigrigeneũ">Nigrigeneum</expan> <expan abbr="architectũ">architectum</expan> quod de li<lb/>mitibus &longs;crip&longs;it / &longs;ic <expan abbr="ĩuenio">inuenio</expan>: pri&longs;cos architectos puta&longs;&longs;e deo<lb/>rum tecta recte haberi quæ <expan abbr="frõtibus">frontibus</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> occidentem <expan abbr="uerger&etilde;t">uergerent</expan>: <lb/>&longs;ed placui&longs;&longs;e po&longs;terioribus <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="religion&etilde;">religionem</expan> <expan abbr="cõuertere">conuertere</expan>: et <lb/>qua coeli parte <expan abbr="primũ">primum</expan> terra <expan abbr="illumine&ttilde;">illuminetur</expan>: eo uer&longs;us templa et li<lb/>mites <expan abbr="obiici&etilde;dos">obiiciendos</expan> puta&longs;&longs;e: ut &longs;tatim <expan abbr="&longs;urgent&etilde;">&longs;urgentem</expan> ex aurora <expan abbr="&longs;ol&etilde;">&longs;olem</expan> <lb/><expan abbr="cõ&longs;picar&etilde;&ttilde;">con&longs;picarentur</expan>. </s> <s id="N406A24">Illud <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> in delubris &longs;acelli&longs;que ueteres proba&longs;<lb/>&longs;e uideo: ut eorum <expan abbr="frõtes">frontes</expan> <expan abbr="prodeũtibus">prodeuntibus</expan> aut ex mari / aut ex flu<lb/>uio / aut ex uia militari <expan abbr="porrigan&ttilde;">porrigantur</expan>. </s> <s id="N406A3B">Po&longs;tremo tale <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> e&longs;&longs;e <lb/>oportet: atque ita <expan abbr="omĩ">omni</expan> ex parte <expan abbr="cõparatũ">comparatum</expan>: ut <expan abbr="ab&longs;&etilde;tes">ab&longs;entes</expan> ad &longs;e <expan abbr="ui&longs;&etilde;dum">ui&longs;en<lb/>dum</expan> illectet / præ&longs;entes delectet / atque detineat operis admi<lb/>ratione et raritate. </s> <s id="N406A58"><expan abbr="Te&longs;tudinatũ">Te&longs;tudinatum</expan> ab incendio erit tutius: <expan abbr="cõtignatum">con<lb/>tignatum</expan> ab terre motibus ille&longs;ius. </s> <s id="N406A64">&longs;ed contra <expan abbr="uetu&longs;tat&etilde;">uetu&longs;tatem</expan> hoc <lb/>robu&longs;tius: ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> <expan abbr="alterũ">alterum</expan> hoc uenu&longs;tius. </s> <s id="N406A75">De <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> hac <expan abbr="te/nus">te<lb/>nus</expan>. </s> <s id="N406A7E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> permulta quæ <expan abbr="dic&etilde;da">dicenda</expan> <expan abbr="uidebãtur">uidebantur</expan> ad <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> magis <lb/>quae ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <expan abbr="templorũ">templorum</expan> <expan abbr="ptin&etilde;t">pertinent</expan>: de quibus alibi <expan abbr="trã&longs;igemus">tran&longs;igemus</expan>. </s> <s id="N406AA2">Mi<lb/>nora <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> et &longs;acella pro loci dignitate et u&longs;u maximi <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <lb/><expan abbr="rõnes">rationes</expan> <expan abbr="imitabun&ttilde;">imitabuntur</expan>. </s> <s id="N406AB8"><expan abbr="Põtificis">Pontificis</expan> ca&longs;tra <expan abbr="qd&etilde;">quaedem</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> clau&longs;tra quibus aut <lb/>pietatis aut uirtutis gratia plurimi conuenere: quales &longs;unt <lb/>quae &longs;e &longs;acris addixere: et quae <expan abbr="uirginitat&etilde;">uirginitatem</expan> &longs;uperis uouere. </s> <s id="N406ACE">Sunt et <lb/>ca&longs;tra <expan abbr="põtificia">pontificia</expan>: quibus &longs;tudio&longs;orum ingenia <expan abbr="ĩ">in</expan> rerum <expan abbr="humanarũ">humanarum</expan> <lb/>diuinarum que cognitione <expan abbr="a&longs;&longs;equ&etilde;da">a&longs;&longs;equenda</expan> <expan abbr="uer&longs;ãtur">uer&longs;antur</expan>. </s> <s id="N406AE9"><expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;i pontificis <lb/><expan abbr="officiũ">officium</expan> e&longs;t cetus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> ad <expan abbr="uitã">uitam</expan> <expan abbr="oĩ">omni</expan> ex parte <expan abbr="pfectã">perfectam</expan>: quoad in <pb xlink:href="004/01/148.jpg"/>&longs;e &longs;it perducere. </s> <s id="N406B08">Id <expan abbr="nõ">non</expan> re alia fiet pulchrius <expan abbr="&quml;">quam</expan> philo&longs;ophia. <lb/></s> <s id="N406B14">Quom enim <expan abbr="ĩ">in</expan> hominum natura duo &longs;int / quæ nobis id præ <lb/>&longs;tare po&longs;&longs;int: uirtus. &longs;. et ueritas: <expan abbr="Quãdo">Quando</expan> fiet <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ut hæc <lb/>perturbationes animi &longs;edet atque excludat. </s> <s id="N406B2D">Illa uero naturæ <lb/>opus atque rationes explicet: nobi&longs;que communicet: ex quibus <lb/>rebus ingenium ab ignorantia: mens a corporis contagione <lb/>purgetur. </s> <s id="N406B36">Per hanc nimirum inimus uitam <expan abbr="beati&longs;&longs;imã">beati&longs;&longs;imam</expan> pro<lb/>pe ut &longs;imus diis redditi per&longs;imiles. </s> <s id="N406B3F">Adde quod bonorum e&longs;t <lb/>quales et e&longs;&longs;e et haberi pontifices uolunt / ea meditari: <expan abbr="&longs;tu/dere">&longs;tu<lb/>dere</expan>: pro&longs;equi quæ hominum generi ab homine deberi intel<lb/>ligant: egrotos / imbelles / de&longs;titutos: et eiu&longs;modi officio / <lb/>beneficio / mi&longs;ericordia / leuando: iuuando. </s> <s id="N406B4A">In his enim &longs;e&longs;e <lb/>&longs;uo&longs;que exerceat pontifex officii e&longs;t. </s> <s id="N406B4F">De his nobis &longs;eu ad ma<lb/>iores pontifices &longs;eu potius ad minores pertineat dicendum <lb/>uidetur. </s> <s id="N406B57">Atqui a clau&longs;tris <expan abbr="ĩcipiemus">incipiemus</expan>. </s> <s id="N406B5E">Clau&longs;trorum genera <lb/>alia conclu&longs;orum / ita ut nu&longs;quam <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="publicũ">publicum</expan> prodeant / <expan abbr="præter&quml;">præ<lb/>terquam</expan> forta&longs;&longs;is in templo / et lu&longs;trationum pompa. </s> <s id="N406B70">Alia non <lb/>u&longs;que conclu&longs;a / ita ut perpetuis <expan abbr="t&etilde;poribus">temporibus</expan> arceantur. </s> <s id="N406B79">Horum <lb/>item alio mares / alio feminæ continentur. </s> <s id="N406B7E">Virginum clau<lb/>&longs;tra neque intra urbem &longs;i po&longs;ita &longs;int uitupero: neque omnino <lb/>extra urbem laudo. </s> <s id="N406B85">Illic &longs;ane &longs;olitudo minus præbebit <expan abbr="ĩfe&longs;tatorum">infe<lb/>&longs;tatorum</expan>: &longs;ed qui &longs;e inge&longs;&longs;erint / plus habebunt ocii et <expan abbr="lic&etilde;tiæ">licen<lb/>tiæ</expan> ad facinus / ubi nulli a&longs;&longs;i&longs;taret arbitri <expan abbr="&quml;">quam</expan> hic <expan abbr="ĩter">inter</expan> multos <lb/>&longs;celeris &longs;pectatores atque dehortatores. </s> <s id="N406B9E">In utri&longs;que <expan abbr="prouid&etilde;dũ">prouidendum</expan> <lb/>quidem e&longs;t: ne uelint de ca&longs;titate mereri male: &longs;ed <expan abbr="ĩ">imprimis</expan> <lb/>ne po&longs;&longs;int. </s> <s id="N406BAD">Qua de re ita præcludendi aditus omnes <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: ut <lb/>nemini pateant: ob&longs;eruandi / ut <expan abbr="circũuolitare">circumuolitare</expan> <expan abbr="att&etilde;tator">attentator</expan> po&longs;<lb/>&longs;it nemo &longs;ine præ&longs;entis ignominiæ &longs;u&longs;pitione. </s> <s id="N406BC0">Neque tam <lb/>munita e&longs;&longs;e legionum ca&longs;tra uallo fo&longs;&longs;aque oportet <expan abbr="&quml;">quam</expan> i&longs;tarum <lb/>&longs;epta &longs;unt muris obuallanda / altis / integris / nullis u&longs;piam <lb/><expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> relictis: quibus <expan abbr="nõ">non</expan> dico ca&longs;timoniæ expugnatore&longs; <lb/>&longs;ed ne oculorum aut uerborum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> faces et ueneres ad <expan abbr="aĩos">animos</expan> <expan abbr="labefactãdos">la<lb/>befactandos</expan> po&longs;&longs;int <expan abbr="ĩmitti">immitti</expan>. </s> <s id="N406BE6">Lumina intror&longs;us per <expan abbr="areã">aream</expan> &longs;ubdiua<lb/><expan abbr="l&etilde;">lem</expan> <expan abbr="excipi&etilde;t">excipient</expan>. </s> <s id="N406BF6"><expan abbr="Circũ">Circum</expan> <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="porticus/ãbulatio">porticus / ambulatio</expan> <expan abbr="cellæ/cenaculũ/">cellæ / cenaculum /</expan> <pb xlink:href="004/01/149.jpg"/>conclaue / et quæ u&longs;ui <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ex priuatorum ædium rationibu&longs; <lb/>aptis locis di&longs;ponentur. </s> <s id="N406C12">Neque dee&longs;&longs;e uelim ortuli &longs;patia / <lb/>et pratuli: que ad recreandos animos magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad fouendas <lb/>uoluptates ualeant: quæ quom ita &longs;int / <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="incõ&longs;ulte">incon&longs;ulte</expan> ex me<lb/>dia incolarum frequentia &longs;um mouebuntur. </s> <s id="N406C27">Vtrorum &longs;ep<lb/>ta &longs;i ex urbe conce&longs;&longs;erint conferet id quidem. </s> <s id="N406C2C">Nam eorum <lb/>ad&longs;cripta &longs;anctimoniæ a&longs;&longs;iduitas /et animi pacata religio: <lb/>cui &longs;e&longs;e totos dedicarunt / minus uexabitur &longs;alutatorum <expan abbr="frequ&etilde;tia">fre<lb/>quentia</expan>. </s> <s id="N406C38">Sed i&longs;torum tecta &longs;eu mares &longs;eu feminæ &longs;int uelim <lb/>occupent loca <expan abbr="&quml;">quam</expan> id fieri po&longs;&longs;it &longs;aluberrima / nec clau&longs;tro in<lb/>clu&longs;i / dum &longs;olum uacant animo: corpore autem multa ma<lb/>credine / et uigiliis affecti <expan abbr="torp&etilde;t">torpent</expan>: <expan abbr="uitã">uitam</expan> durius trahant egro<lb/>tationibus <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it par. </s> <s id="N406C53">His <expan abbr="demũ">demum</expan> quos urbs exclu&longs;it <expan abbr="ĩ">imprimis</expan> <lb/>locum dari uelim natura munitum: quem repentina latro<lb/>num uis / aut excurrens ho&longs;tis leui manu ad arbitrium ne<lb/>queat populari: eaque de re uallo / muro / turrique pulchre <lb/>munietur: quod loci religio patietur. </s> <s id="N406C66">Eorum uero conclu<lb/>&longs;orum &longs;edes qui &longs;tudia bonarum artium cum religione <expan abbr="cõiunxerĩt / quo">con<lb/>iunxerint / quo</expan> illi quidem pro &longs;u&longs;cepto officio commodius <lb/>queant hominum rebus con&longs;ulere / non omnino medios in<lb/>ter artificum tumultus ac &longs;trepitum / &longs;ed'ne <expan abbr="etiã">etiam</expan> ab ciuium <lb/>frequentia &longs;eductos longe e&longs;&longs;e oportet: id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cum alias <lb/>ob res tum quod &longs;unt eorum familiæ grandes: tum etiam quod mul<lb/>ti ad &longs;e concionantes di&longs;&longs;erente&longs;que de rebus &longs;acris conflu<lb/>ant: Quibus rebus proculdubio tecto indigent immodico. <lb/></s> <s id="N406C89">Recte <expan abbr="locabũtur">locabuntur</expan> apud diuer&longs;oria publicorum operum thea<lb/>tri / circi / plateæ / quo multitudo &longs;ponte &longs;ua &longs;e&longs;e animi gra<lb/>tia per lubenter <expan abbr="cõferens">conferens</expan> facilius patiatur i&longs;torum per&longs;ua&longs;io<lb/>ne / hortatione / admonitione a uitiis ad uirtutem: ab impe<lb/>ritia ad rerum optimarum cognitionem euocari. </s> <s id="N406C9E">Apud <lb/>ueteres pre&longs;ertim græcos a&longs;&longs;ueuere urbe in media ponere <lb/>ædificia: quas pale&longs;tras appellarunt: ubi populantes di&longs;pu<lb/>tando uer&longs;arentur. </s> <s id="N406CA7">Illic quidem inerant &longs;patia fene&longs;trata et <lb/>apertionum pro&longs;pectus: et <expan abbr="&longs;ed&etilde;di">&longs;edendi</expan> ordines: amorem et hone<pb xlink:href="004/01/150.jpg"/>&longs;ti&longs;&longs;imi aderant et porticus: <expan abbr="uirent&etilde;">uirentem</expan> hærbis <expan abbr="areã">aream</expan> et floribus <lb/>ue&longs;titam circumentes huiu&longs;modi opera <expan abbr="per&qtilde;">per quae</expan> belle condicunt <lb/>huic religio&longs;orum generi: ac uelim quidem ut qui &longs;tudiis <lb/>bonis delectentur a&longs;&longs;idui apud artium profe&longs;&longs;ores commo<lb/>rentur / &longs;umma uoluptate / nullo cum fa&longs;tidio <expan abbr="præ&longs;&etilde;tium">præ&longs;entium</expan> re<lb/>rum aut &longs;atietate ea de re. </s> <s id="N406CCE">ita i&longs;tic parabo et <expan abbr="porticũ">porticum</expan> et <expan abbr="areã">aream</expan> <lb/>et eiu&longs;modi: ut nihil amplius ad diuer&longs;andi <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> optes. </s> <s id="N406CDF">Le<lb/>nes excipient &longs;oles hieme: a &longs;tate uero umbram auram que <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> id fieri queat grati&longs;&longs;imam. </s> <s id="N406CE9">Sed de his ædificationum de<lb/>litiis &longs;uo di&longs;tinctius loco pro&longs;equemur. </s> <s id="N406CEE">Quod &longs;i iuuat pu<lb/>blica &longs;tatuere auditoria et &longs;cholas / ubi &longs;apientes doctore&longs;que <lb/>conuenias: ea ponito loco / ut &longs;int incolis <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> æque opor<lb/>tuna. </s> <s id="N406CFB">Ce&longs;&longs;ent fabrorum &longs;trepitus: ab&longs;int nidores: fetores: <lb/>non admittat ocio&longs;orum la&longs;ciuias: &longs;apiat &longs;olitudinem gra<lb/>uibus et circa res maximas et rari&longs;&longs;imas occupat is condi<lb/>gnam: habeatque auctoritatis in &longs;e magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> uenu&longs;tatis. </s> <s id="N406D0A">Cæ<lb/>terum quo pietatem aduer&longs;us imbecilles et de&longs;titutos exer<lb/>ceat pontifex: locus erit et uarius et &longs;umma diligentia con<lb/>&longs;tituendus. </s> <s id="N406D15">Nam alibi de&longs;titutos / alibi <expan abbr="egrotãtes">egrotantes</expan> &longs;u&longs;cipias <lb/>et foueas nece&longs;&longs;e e&longs;t: tum et inter egrotantes &longs;unt / quos ca<lb/>ui&longs;&longs;e oportet: ne dum paucis et inutilibus pro&longs;picias: plu<lb/>ribus et utilibus <expan abbr="periculũ">periculum</expan> afferas. </s> <s id="N406D26">Fuere in italia principe&longs; <lb/>qui &longs;uis <expan abbr="ĩ">in</expan> urbibus uetuerint genus illud hominum ue&longs;te ac <lb/>membris laceros / quos errones appellant / precabundos ho<lb/>&longs;tiatim petere. </s> <s id="N406D33">Illico enim ubi appulerant / monebantur ne <lb/>quid plus triduo &longs;e&longs;e in urbe uideri &longs;inerent inertes: <expan abbr="nullũ">nullum</expan> <lb/>e&longs;&longs;e tam comminutum quin aliqua <expan abbr="ĩ">in</expan> re hominum cetui &longs;ua <lb/>po&longs;&longs;it opera prode&longs;&longs;e: quando cecifunariis <expan abbr="&longs;alt&etilde;">&longs;altem</expan> <expan abbr="iuuãdis">iuuandis</expan> <expan abbr="pro&longs;ũt">pro&longs;unt</expan>. <lb/></s> <s id="N406D53">Quos uero grauior aliquis morbus <expan abbr="oĩo">omnino</expan> oppre&longs;&longs;erat: hos <expan abbr="cõuenarum">con<lb/>uenarum</expan> <expan abbr="ho&longs;pitũ">ho&longs;pitum</expan> magi&longs;tratus apud minores <expan abbr="põtifices">pontifices</expan> legioni<lb/>bus <expan abbr="di&longs;tribuebãt">di&longs;tribuebant</expan>. </s> <s id="N406D6E">Itaque illi neque pii&longs;&longs;imorum <expan abbr="cõuicinorum">conuicinorum</expan> opem <lb/>fru&longs;tra <expan abbr="po&longs;cebãt">po&longs;cebant</expan>: nec ciuitas ea sedi&longs;&longs;imorum ob&longs;cenitate <expan abbr="off&etilde;">offen</expan><lb/><expan abbr="deba&ttilde;">debatur</expan>. </s> <s id="N406D84">Apud <expan abbr="etrichiã">etrichiam</expan> pro uetere illo &longs;anctitatis et ueri&longs;&longs;ime <lb/>religionis cultu quo <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper</expan> claruit mirifica <expan abbr="ui&longs;ũ&ttilde;">ui&longs;untur</expan> ho&longs;pitaria <pb xlink:href="004/01/151.jpg"/>incredibili habita impen&longs;a: ubi ciuium peregrinorum ue <lb/>quiuis nullam que ad &longs;alutem pertineat rem / &longs;ibi <expan abbr="defuturã">defuturam</expan> <lb/>&longs;entiat. </s> <s id="N406D9D">Sed quom &longs;int egroti alii morbidi: qui lepra pe&longs;te <lb/>et huiu&longs;modi contagionum uenenis beneualentes <expan abbr="inficiãt">inficiant</expan>: <lb/>alii uero ut ita loquar &longs;anabiles &longs;int / di&longs;tincta hos habere <lb/>uelim diuer&longs;oria. </s> <s id="N406DAC">Veteres Ae&longs;culapio Apollini / &longs;alutique <lb/>diis: quorum artibus et minime genus hominum <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="ualitudin&etilde;">ua<lb/>litudinem</expan> recuperare atque &longs;eruari arbitrabantur ædes loco <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>ni&longs;i &longs;aluberrimo a&longs;truebant: ubi &longs;inceræ auræ et purgati&longs;&longs;i<lb/>mæ aquæ &longs;uppeditarent: quo illic delati egrotantes <expan abbr="nõ">non</expan> ope <lb/>deum tantum / uerum etiam locorum beneficio promptus <lb/>conuale&longs;cerent. </s> <s id="N406DCC">Et nimirum &longs;aluberrima <expan abbr="ĩ">im</expan>primis loca e&longs;&longs;e <lb/>optabimus: ubi aut publice aut priuatim egrotos habeas: <lb/>Siccea forta&longs;&longs;is eam ad rem atque &longs;axo&longs;a et uentis a&longs;&longs;iduo <lb/>ab&longs;ter&longs;a: et &longs;olibus non u&longs;ta: &longs;ed facili <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> illu&longs;trata pro <lb/>labuntur: quando humida putredinum fomenta &longs;unt. </s> <s id="N406DDF">Sed <lb/>palam e&longs;t naturam in re omni gaudere <expan abbr="temperam&etilde;to">temperamento</expan>: quin <lb/>et &longs;anitas ip&longs;a haud aliud e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> complexi ex quibus <expan abbr="c&etilde;&longs;tet">cen&longs;tet</expan> <lb/>temperamentum: et mediocria &longs;emper delectant. </s> <s id="N406DF4">In cæte<lb/>ris contagio&longs;i non urbe modo / uerum etiam ab uia publica <lb/>longe <expan abbr="exclud&etilde;tur">excludentur</expan>: reliqui urbe <expan abbr="a&longs;&longs;eruabũtur">a&longs;&longs;eruabuntur</expan>: i&longs;torum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/>tecta partiantur et di&longs;tribuantur &longs;ic / ut alibi &longs;e recipiant quae <lb/>curantur: alibi quos incurandos magis &longs;u&longs;ceperis: <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;eruan<lb/>des: quoad &longs;ic &longs;e&longs;e &longs;ua tulerint fata: uti <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> decrepiti et ca<lb/>ti mente. </s> <s id="N406E17">Adde quod alibi feminas / alibi mares / &longs;iue egrotent <lb/>&longs;iue i&longs;tos curent / &longs;eparatim habendi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N406E20">Adde etiam quod ue<lb/>luti in famulis &longs;ic et in his: aliorum alias &longs;ecretiores / alias <lb/>communiores e&longs;&longs;e diuer&longs;orii partes conuenit: prout ip&longs;a cu<lb/>randi et cohabitandi ratio modu&longs;que mon&longs;trabit: de quibus <lb/>no&longs;trum non e&longs;t prolixius pro&longs;equi. </s> <s id="N406E2B">Tantum hoc faciat ad <lb/>rem fore i&longs;tiu&longs;modi omnia &longs;uis totis partibus ex <expan abbr="priuatorũ">priuatorum</expan> <lb/>u&longs;ibus diffinienda. </s> <s id="N406E36">De his hactenus. </s> <s id="N406E39">Nunc quod reliquum <lb/>e&longs;t pro&longs;equamur ordine uti <expan abbr="ĩ&longs;titueramus">in&longs;titueramus</expan>. </s> <s id="N406E42">Nam e&longs;&longs;e <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>partes. r. p. duas diximus: <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="&longs;acrã">&longs;acram</expan>: <expan abbr="alterã">alteram</expan> <expan abbr="prophanã">prophanam</expan>. </s> <s id="N406E64">Sacra <pb xlink:href="004/01/152.jpg"/>ab&longs;oluta e&longs;t tum et prophana aliqua ex parte pertacta: ubi de <lb/>&longs;enatu et iudicio in ædibus principis <expan abbr="hab&etilde;do">habendo</expan> di&longs;&longs;eruimus: <lb/>illis quæ <expan abbr="add&etilde;da">addenda</expan> &longs;unt hic breui&longs;&longs;ime annumerabimus: mox <lb/>ad imperatoria ca&longs;tra et cla&longs;&longs;em deueniemus: po&longs;tremo pri<lb/>uata expedientur. </s> <s id="N406E7B">Senatum ueteres templis cogere a&longs;&longs;ueue <lb/>re. </s> <s id="N406E80">Po&longs;tea increbuit mos ut extra urbem haberetur. </s> <s id="N406E83"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> <lb/>quod ad maie&longs;tatem atque ad res agendas præ&longs;tabat / propria <lb/>huic habere muneri tecta uoluere. </s> <s id="N406E8D">Quibus fe&longs;&longs;i ætate pa<lb/>tres / neque uitæ prolixitate deterrerentur: neque loci <expan abbr="incõmoditate">incom<lb/>moditate</expan> prohiberentur: quominus et conuenirent frequen<lb/>tes: et una diutius ade&longs;&longs;ent: media iccirco in urbe <expan abbr="curiã">curiam</expan> &longs;e<lb/>natoriam locauere: eique iudiciariam / et templum proxime <lb/>adiungendum putarunt: non ea re tantum ut ambitionibus <lb/>detenti / et cau&longs;is foren&longs;ibus occupati commodiu&longs; non inter <lb/>mi&longs;&longs;o aut &longs;tudio aut officio utri&longs;que &longs;ati&longs;facerent: uerum <lb/>etiam ut patres ip&longs;i uti &longs;unt ferme omnes natu maiore&longs; ad/ <lb/>modum religioni dediti / &longs;alutatis diis non intermi&longs;&longs;a ope<lb/>ra a templo ad negocium &longs;e po&longs;&longs;int tran&longs;ferre oportune. <lb/></s> <s id="N406EAD">Adde quod &longs;i <expan abbr="quãdo">quando</expan> aut legatos aut principes exterarum gen<lb/>tium &longs;ibi dari copiam &longs;enatus petierint ex. r. p. e&longs;t <expan abbr="locũ">locum</expan> ha<lb/>bere ubi <expan abbr="cũ">cum</expan> dignitate et ho&longs;pitis et urbis <expan abbr="præ&longs;tolant&etilde;">præ&longs;tolantem</expan> excipi<lb/>as. </s> <s id="N406ECF"><expan abbr="Cæterũ">Cæterum</expan> huiu&longs;cemodi publicis diuer&longs;oriis nihil quod ad <lb/>ciuium multitudinem commode excipiendam: hone&longs;te de<lb/>tinendam: oportuneque <expan abbr="emittendã">emittendam</expan> faciat / ulla ex parte negli<lb/>gendam e&longs;t: et pre&longs;ertim curandum / ut itinerum et luminum <lb/>et &longs;patiorum et eiu&longs;modi: quæ u&longs;ui uentura &longs;int / ne ullæ pe<lb/>nitus commoditates de&longs;int. </s> <s id="N406EE3">Ac prætorio quidem: quo loci <lb/>plurimi <expan abbr="altercan&ttilde;/apertiones">altercantur / apertiones</expan> et plures et <expan abbr="ãpliores">ampliores</expan> et prom<lb/>ptiores adigendæ <expan abbr="&longs;unt /&qtilde;">&longs;unt / quae</expan> aut templo aut curiæ. </s> <s id="N406EF6">Tum in &longs;e <lb/>natum aditus quidem munitus nequicquam minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> hone<lb/>&longs;tius &longs;it / nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N406F01">Id quidem cum cæteras ob res: tum ne <lb/>temerarius bachantium tumultus in&longs;ana ex plebe &longs;editio&longs;o <lb/>aliquo auctore concitatus in patrum pernitiem ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <lb/>po&longs;&longs;it <expan abbr="irrũpere">irrumpere</expan>: quin uel ea maxime re porticus ambulatio <pb xlink:href="004/01/153.jpg"/>et eiu&longs;modi adicienda &longs;unt: ubi &longs;eruitia <expan abbr="cli&etilde;telæ">clientelæ</expan> familiæque <lb/>&longs;uos præ&longs;tolantes <expan abbr="ĩpræmeditatis">impræmeditatis</expan> ca&longs;ibus &longs;it præ&longs;idio. </s> <s id="N406F20">Illud <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> prætermitto. </s> <s id="N406F28">Locis quidem omnibus quibus uox aut re<lb/>citantium aut canentium aut di&longs;putantium audienda e&longs;t: <lb/>te&longs;tudinata haud u&longs;que conueniunt quod uocem retundant: <expan abbr="cõtignata">con<lb/>tignata</expan> <expan abbr="conueniũt">conueniunt</expan> quod &longs;onora &longs;int.</s> </p> <p id="N406F39" type="main"> <s id="N406F3B">Ca&longs;tris ponendis nimirum omnia repetenda pen&longs;andaque &longs;unt <lb/>quæ libris &longs;uperioribus de urbium <expan abbr="pon&etilde;darum">ponendarum</expan> rationibus di&longs;&longs;e<lb/>ruimus. </s> <s id="N406F46">Nam &longs;unt ca&longs;tra ueluti urbium <expan abbr="quædã">quædam</expan> &longs;eminaria: <lb/>et con&longs;titutas urbes <expan abbr="nõ">non</expan> pauci&longs;&longs;imas comperies illic / ubi pe<lb/>riti bellorum duces metarint. </s> <s id="N406F55">In ca&longs;tris tamen præcipua hæc <lb/>&longs;unt: ut intelligamus ca&longs;tra ip&longs;a quid &longs;pectent. </s> <s id="N406F5A">Ca&longs;tra <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>ni repentinos armorum ca&longs;us et maiorem ho&longs;tium uim <expan abbr="ue/rerentur">ue<lb/>rerentur</expan> non ponerent. </s> <s id="N406F65">Et penitus ab re id opus e&longs;&longs;e <expan abbr="arbitr&etilde;tur">arbitren<lb/>tur</expan>: ho&longs;tium iccirco ratio habenda e&longs;t. </s> <s id="N406F6E">Ho&longs;tium alius ar<lb/>mis et manu e&longs;t par: alius concitatior et ualidior. </s> <s id="N406F73">Ca&longs;trorum <lb/>hinc tria e&longs;&longs;e genera &longs;tatuemus. </s> <s id="N406F78"><expan abbr="Vnũ">Vnum</expan> temporarium et mo<lb/>mentis mutabile: quo inter agendam expediendamque rem <lb/>aduer&longs;us compares armatos utimur / partim continendi in <lb/>tuto militis: partim coaptandæ po&longs;tulandæque occa&longs;ionis cau<lb/>&longs;a ut cepta preclare perficias. </s> <s id="N406F86"><expan abbr="Alterũ">Alterum</expan> genus ca&longs;trorum erit <lb/>&longs;tatarium: &longs;ui&longs;que diffidentem copiis ho&longs;tem: dum &longs;e muni<lb/>to aliquo <expan abbr="ĩ">in</expan> loco <expan abbr="cõtinuerit">continuerit</expan> premere et occupare in&longs;tituas: <lb/>Tertium forta&longs;&longs;is ca&longs;trorum genus illud erit: quo <expan abbr="impet&etilde;tem">impeten<lb/>tem</expan> urgentemque <expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> &longs;u&longs;tineas / quoad lace&longs;&longs;endi &longs;atietate <lb/>aut ob&longs;idionis tedio affectus di&longs;cedat / atque abeat. </s> <s id="N406FA6">In hi&longs;ce <lb/>omnibus egregie curandum in primis prouidendum e&longs;t: <lb/>&longs;ic &longs;e habeant omni ex parte / ut eis nihil de&longs;it rerum omnium <lb/>quæ ad &longs;alutem / ad &longs;e tuendum / ad <expan abbr="tolerandũ/frangendũqueho&longs;tem">tolerandum / frangendumque <lb/>ho&longs;tem</expan> accomodentur. </s> <s id="N406FB5">Et contra ut ho&longs;ti nihil quoad in te <lb/>&longs;it rem omnium &longs;uppeditet: quibus aut te po&longs;&longs;it lace&longs;&longs;e<lb/>re: aut &longs;e&longs;e ferre &longs;ine incommodo atque periculo. </s> <s id="N406FBF">Ergo <expan abbr="captãda">cap<lb/>tanda</expan> <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> erit loci oportunitas: quo et inueniri <expan abbr="abũde">abunde</expan>: <lb/>et comportari expedite: et excipi ad arbitrium commeatus <pb xlink:href="004/01/154.jpg"/>&longs;ub&longs;idiaque po&longs;&longs;int. </s> <s id="N406FD5">Aqua nequicquam deerit: pabulum: li<lb/>gna haud longe aberunt: ad tuos receptus liber: in ho&longs;tem <lb/>egre&longs;&longs;us expeditus. </s> <s id="N406FDC">Ho&longs;ti contra omnia compedita / et dif<lb/>ficilia <expan abbr="relinquen&ttilde;">relinquentur</expan>. </s> <s id="N406FE5">Extare uelim ca&longs;tra quoad pror&longs;us <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> <lb/>ho&longs;tium regionem de&longs;pectes: ne quid conetur aut inchoet <lb/>qui&longs;piam / quod non illico pro&longs;pectum tibi et <expan abbr="cognitũ">cognitum</expan> &longs;it. <lb/></s> <s id="N406FF5">Locum deuexa / deiecta / ardua / abrupta late <expan abbr="circũmunient">circummunient</expan>. <lb/></s> <s id="N406FFD">Ne quid aut multa manu circumuenire: aut ulla ex parte &longs;e <lb/>inferre &longs;ine graui dis&longs;erimine ho&longs;tis po&longs;&longs;it. </s> <s id="N407002">Ne quid ubi tan<lb/>dem appulerit / po&longs;&longs;it aut tormenta libere immittere: aut &longs;i <lb/>ne magno &longs;uo malo per&longs;i&longs;tere. </s> <s id="N407009">Hæc &longs;i <expan abbr="dabũtur">dabuntur</expan> locorum opor<lb/>tunitates u&longs;urpentur. </s> <s id="N407012">Alioquin con&longs;idera&longs;&longs;e oportebit / et <lb/>quæ tibi ca&longs;tra / et quibus locis pro exequenda expeditione <lb/>ponenda &longs;int. </s> <s id="N407019">Nam et &longs;tataria ca&longs;tra munitiora multo e&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> temporaria oportet: et planis locis diffu&longs;iore artificio et <lb/>opere indigent maiore <expan abbr="&quml;">quam</expan> in collibus. </s> <s id="N407027">Nos a temporariis in<lb/>cipiemus: quando i&longs;torum quidem u&longs;us frequentior e&longs;t. <lb/></s> <s id="N40702D">Quin et ca&longs;tra per&longs;æpe muta&longs;&longs;e ualitudini militum confer <lb/>re arbitrantur. </s> <s id="N407032">Sed ca&longs;tris <expan abbr="pon&etilde;dis">ponendis</expan> forta&longs;&longs;is illud ueniet in <lb/>mentem quam ambigamus / &longs;uis ne <expan abbr="ĩ">in</expan> finibus / an alieno agro <expan abbr="cõmodius">com<lb/>modius</expan> <expan abbr="habeãtur">habeantur</expan>. </s> <s id="N40704B">Aiebat Zenophon mutatione ca&longs;trorum le<lb/>di ho&longs;tes: iuuari tuos proculdubio ad fortitudinis decus fa<lb/>ciet: aliena proculcare: ad commoditates et &longs;ecuritatem <expan abbr="cõferet">con<lb/>feret</expan> &longs;uo &longs;e&longs;e in &longs;olo recepi&longs;&longs;e. </s> <s id="N407058">Sed &longs;ic in&longs;tituamus ut pute<lb/>mus ca&longs;tra ad totam quæ &longs;ub&longs;it et pareat <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> e&longs;&longs;e quip<lb/>piam &longs;imile atque ad urbem arx: que et <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;uos contiguum re <lb/>gre&longs;&longs;um: et in externos per promptum et paratum progre&longs;<lb/>&longs;um habeat nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N40706B">Cæterum obuallandorum ca&longs;trorum uaria <lb/>e&longs;t ratio. </s> <s id="N407070">Britani &longs;udibus decempedalibus præu&longs;tis et præ <lb/>acutis &longs;e&longs;e circum&longs;æpiunt / altero capite intra &longs;olum infixo <lb/>et exculcato: altero extanti et producto: ut ho&longs;tem aduer<lb/>&longs;um &longs;pectent. </s> <s id="N407079">Gallos refert Cæ&longs;ar pro uallo carros ho&longs;ti &longs;o<lb/>litos obiicere. </s> <s id="N40707E">I&longs;dem et traces aduer&longs;us Alexandrum u&longs;os <lb/>meminit. </s> <s id="N407083">Neruii quo præ&longs;ertim <expan abbr="equit&etilde;">equitem</expan> impediant teneris <pb xlink:href="004/01/155.jpg"/>inci&longs;is arboribus atque mutuo inflexis / crebri&longs;que inter &longs;e ra<lb/>mis reiunctis &longs;epem obducunt. </s> <s id="N407090">Nearcum præfectum Ale<lb/>xandri per <expan abbr="indicü">indicum</expan> mare nauigant quo e&longs;&longs;et a barbaris tutior <lb/>muro muniui&longs;&longs;e ca&longs;tra <expan abbr="memĩt">meminit</expan> Arrianus. </s> <s id="N40709B">Romani erat mo<lb/>ris: ita ca&longs;ibus &longs;ingulis / et fortunæ / et temporis prouidi&longs;&longs;e <lb/>ut <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> &longs;ui penitendum foret / ac <expan abbr="milit&etilde;">militem</expan> quidem <expan abbr="nõ">non</expan> minus <lb/>ca&longs;tris muniendis: <expan abbr="&quml;">quam</expan> omni reliqua militia exercebant: neque <lb/>tanti ho&longs;tium pernitiem <expan abbr="faciebant/&qtilde;">faciebant / quae</expan> curabant ut &longs;uos egre<lb/>gie turarentur: po&longs;&longs;eque <expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> ferre / et ferendo fru&longs;trari: atque <lb/>refellere. </s> <s id="N4070C2">id demum ad uictoriæ partem <expan abbr="nõ">non</expan> exiguam depu<lb/>tabant. </s> <s id="N4070CB">Ea re quicquid a quoquam: aut referri: aut excogi <lb/>tari: po&longs;&longs;it omnia cornplecti / et exequi ad &longs;ua <expan abbr="cõmoda">commoda</expan>: <lb/>et &longs;alutem u&longs;urparunt: edita et circum abrupta &longs;i deerant / <lb/>fo&longs;&longs;is profundi&longs;&longs;imis / et aggere accumulato / precipitia imi<lb/>tabuntur: ualloque et cratibus concingebant.</s> </p> <p id="N4070DA" type="main"> <s id="N4070DC">Horum nos in&longs;tituta &longs;ic &longs;equemur: loco metabimur non &longs;o<lb/>lum <expan abbr="cõmodo/&longs;ed">commodo / &longs;ed</expan> quo pro agendis rebus pre&longs;entibus inue<lb/>niri nullus po&longs;&longs;it accomodatior: et preter ea que recen&longs;ui<lb/>mus. </s> <s id="N4070E9">erit is quidem &longs;iccus minime luto&longs;us alluuionibus ne <lb/><expan abbr="quie&qtilde;">quicquam</expan> infen&longs;us / &longs;ed ita po&longs;itus: ut tuis nulla ex parte &longs;e ha<lb/>beat impeditum. </s> <s id="N4070F3">ho&longs;ti autem nihil præ&longs;tet quod tutum &longs;it: <lb/>aquam neque morbo&longs;am in proximo neque &longs;alubrem longe ab <lb/>e&longs;&longs;e patietur. </s> <s id="N4070FA">fontes intra ca&longs;tra puri&longs;&longs;imos excipiet / aut ri<lb/>uos: fluminaque pro ca&longs;tris obliciet. </s> <s id="N407100">Id &longs;i minus licebit: cura<lb/>bit <expan abbr="ut&qtilde;">usque</expan> contigua cuiu&longs;uis aquationis <expan abbr="cõmoditasque">commoditasque</expan> &longs;it. </s> <s id="N40710D">Tum <lb/>erunt ca&longs;tra pro multitudine militum / non laxiora <expan abbr="quã">quam</expan> ut <lb/>di&longs;tributis ex excubiarum te&longs;&longs;eris / cu&longs;todiri / et <expan abbr="ĩtermr&longs;&longs;is">intermi&longs;&longs;is</expan> <lb/><expan abbr="propugnãdi">propugnandi</expan> uici&longs;&longs;itudinibus: defendi <expan abbr="&ptilde;">per</expan> milites po&longs;&longs;it ab&longs;que<lb/>la&longs;&longs;itudine. </s> <s id="N407123">Et <expan abbr="cõtra">contra</expan> ne eunt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cotracta adeo et cohor<lb/>tata / ut ad negocium &longs;pacia militi non &longs;uppeditent. </s> <s id="N407133">Angu<lb/>los ca&longs;tris inutiles putauit Lycurgus in <expan abbr="orb&etilde;que">orbenque</expan> ponebat / ni <lb/>aut <expan abbr="mõt&etilde;/aut">montem / aut</expan> flumine / aut moenia po&longs;t &longs;e haberet. </s> <s id="N407145">Alus area <lb/>ca&longs;trorum placuit quandrangula. </s> <s id="N40714A">Sed po&longs;itiones <expan abbr="finitione&longs;queca&longs;trorum / accõmodabimus">finitione&longs;que <lb/>ca&longs;trorum / accommodabimus</expan> <expan abbr="cõditioni">conditioni</expan> temporum / ac locorum <pb xlink:href="004/01/156.jpg"/>naturæ / prout rerum agendarum / ho&longs;tiumque petendorum / aut <lb/><expan abbr="fer&etilde;dorum">ferendorum</expan> ratio po&longs;tulabit: fo&longs;&longs;am ducemus tam amplam / ut <lb/>non ni&longs;i maxima ui aggeris. </s> <s id="N407162">et multa ætate po&longs;&longs;int exæqua <lb/>ri: aut potius binæ fo&longs;&longs;æ &longs;pacio intermi&longs;&longs;o <expan abbr="pro&longs;cinden&ttilde;">pro&longs;cindentur</expan>: pu<lb/>tarunt ueteres i&longs;tiu&longs;modi quoque in rebus numerum pedum im<lb/>parem a religione pertinere et con&longs;ueuere latam ducere pe<lb/>des. xv. profundam. ix. directis <expan abbr="pro&longs;cinde&ttilde;">pro&longs;cindetur</expan> fo&longs;&longs;a lateribus <lb/>uti pateat uno fundo / quantum &longs;umma inter &longs;e <expan abbr="di&longs;t&etilde;t">di&longs;tent</expan> labra <lb/>ubi uero labile fiet &longs;olum / paulatim / angu&longs;tiore ad <expan abbr="infimũ">infimum</expan> <lb/>fa&longs;tigio <expan abbr="deprime&ttilde;">deprimetur</expan>. </s> <s id="N407193">Campe&longs;tribus locis et demi&longs;&longs;is aqua ex <lb/>fluento / aut ex lacu / aut ex mari / deriuata et diducta <expan abbr="cõplebuntur">comple<lb/>buntur</expan>. </s> <s id="N40719E">id &longs;i non licebit &longs;udibus et <expan abbr="trũcis">truncis</expan> dolobratis et præ <lb/>acutis / et <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;tintulis et municibus peralueum / infe&longs;&longs;is / ac <lb/>di&longs;&longs;eminatis exa&longs;perabitur. </s> <s id="N4071AD">Fo&longs;&longs;is productis et comparatis <lb/>agger &longs;tatuetur / tam cra&longs;&longs;us ut mu&longs;culis proturbari / tam al<lb/>tus ut non modo falces ad <expan abbr="diripi&etilde;dum">diripiendum</expan> adigi: &longs;ed ne tela qui<lb/>dem ad militem <expan abbr="deterr&etilde;dum">deterrendum</expan> facile manu po&longs;&longs;int mitti: præ<lb/>&longs;entaneum e&longs;t / ut quæ fo&longs;&longs;is eximantur: in aggerem coacer<lb/>uentur. </s> <s id="N4071C2">huic operi ueteres probarunt ex pratis re&longs;ectam tel<lb/>luris cutem: que herbarum radicibus <expan abbr="cõtineatur">contineatur</expan>. </s> <s id="N4071CB">Alii inter <lb/>per&longs;a con&longs;tituunt / uimina uirentia &longs;alictarum / que germina<lb/>tu / et fibrarum complicatu agge&longs;tum opus confirment per <lb/>labra fo&longs;&longs;æ interiora perque extremum aggerem: configentur <lb/>&longs;pinæ / &longs;tili erit ii / hami et generis eiu&longs;dem: quibus a&longs;cen&longs;us <lb/>ho&longs;tium retardetur. </s> <s id="N4071D8">Aggerem &longs;upræmum rubu&longs;tei ualli in <lb/><expan abbr="coronã">coronam</expan> perfixi: et tran&longs;uer&longs;ariis connexi / obcingentur / cra<lb/>te et pluteis congeminatis / et creta intermi&longs;&longs;a atque excul<lb/>cata locabuntur. </s> <s id="N4071E4">Pinæ et cerui eminentis &longs;uper <expan abbr="exporgen&ttilde;">exporgentur</expan> <lb/>Denique omnia in opus conferuntur: quibus et minus &longs;ub<lb/>rui: pro&longs;cindique po&longs;&longs;it / et minus <expan abbr="trã&longs;cendi">tran&longs;cendndi</expan> et &longs;it miles / pro<lb/>pugnaculo tectior atque tutior. </s> <s id="N4071F6">Turres in pedes centenos <lb/>marginibus excitabuntur: et præ&longs;ertim ip&longs;is <expan abbr="oppugnationũ">oppugnationum</expan> <lb/>locis crebriores / cel&longs;iore&longs;que <expan abbr="parabun&ttilde;/">parabuntur /</expan> ut etiam inreptum <lb/>in ca&longs;tra ho&longs;tem: po&longs;&longs;int deprimere pretorium / et <expan abbr="quintanã">quintanam</expan> <pb xlink:href="004/01/157.jpg"/>portam et <expan abbr="decumanã/et">decumanan / et</expan> cuiu&longs;modi quæ &longs;uis ' ca&longs;tren&longs;ium no<lb/>minibus appellantur / habebit locis tuti&longs;&longs;imis: et ad erupti<lb/>ones fundendas / ad commeatus conuehendos / ad militem <lb/>recuperandum expediti&longs;&longs;ima. </s> <s id="N407219">Atqui hæc quidem ut dixi <lb/>&longs;tatiuis ca&longs;tris magis debentur <expan abbr="&quml;">quam</expan> temporariis: &longs;ed <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;it of<lb/>ficii omnes uereri ca&longs;us quos aut &longs;ors / aut tempora ualeant <lb/>afferre / ip&longs;is etiam momentaneis ca&longs;tris: minime quoad ex <lb/>u&longs;u &longs;it: quæ diximus negligentur. </s> <s id="N40722C">quæ autem ad &longs;tataria <lb/>ca&longs;tra præ&longs;ertim ferendis ob&longs;idionibus po&longs;ita <expan abbr="pertineãt">pertineant</expan>. </s> <s id="N407235">his <lb/>maxime &longs;imilia &longs;unt quæ de tyrannorum arce tran&longs;igemus <lb/>ob&longs;idionarium quoddam opus e&longs;t arx: quando eam <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ciues eternis odiis pro&longs;equantur: et ob&longs;idionis <expan abbr="accerrimũ">acerrimum</expan> <lb/>genus e&longs;t / perpetuo aduigilare occa&longs;ionemque momentis a&longs;<lb/>&longs;iduis pre&longs;tolari / qua po&longs;&longs;is in ea diruenda <expan abbr="irritam&etilde;tis">irritamentis</expan> odii <lb/>&longs;ati&longs;facere: ea re uti diximus curandum e&longs;t. </s> <s id="N407250">Vt &longs;it ea qui<lb/>dem <expan abbr="pot&etilde;s">potens</expan> ualida &longs;tabilis prompta ad &longs;e tuendum ad <expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> <lb/>fru&longs;trandum et propellendum: et contra omnes impetus / et <lb/>ob&longs;idionis peruicaciam tuta et ille&longs;a. </s> <s id="N407261">Cæterum ca&longs;tris qui<lb/>bus conclu&longs;um ho&longs;tem premas atque infe&longs;tes: ne quicquam <lb/>i&longs;tiu&longs;modi omnia erunt indiligentius ob&longs;eruanda: et recte <lb/>quidem quod quidem aiunt: rem belli ita &longs;e haberi / ut ob&longs;i<lb/>diones uici&longs;&longs;im et ip&longs;i multa ex parte <expan abbr="ob&longs;ideãtur">ob&longs;ideantur</expan>: quare <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>id &longs;olum curandum e&longs;t qui potiare <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="cau&etilde;dum">cauendum</expan> etiam ne op<lb/>primare uel ho&longs;tium audacia et &longs;olertia / uel tuorum indili<lb/>gentia: ut potiare i&longs;ta <expan abbr="confer&etilde;t">conferent</expan> oppugnatio circumuallatio<lb/>ne opprimare itidem duo conferent / repugnatio et præmu<lb/>nitio: oppugnationum conatus omnis eo tendet / ut in oppi<lb/>dum et munitiones irrumpas. </s> <s id="N40728C">non hic de &longs;calis quibus <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>repugnante ho&longs;te con&longs;cendas / non de cuniculis / non de am<lb/>bulatoriis turribus / non de tormentis / non de reliquo omni <lb/>ledendi genere quo igne aqua omnique naturæ copia utimur <lb/>non inquam e&longs;t hoc loco de his ut pro&longs;equar: alibi de his ca <lb/>&longs;tren&longs;ium machinamentis di&longs;tinctius pro&longs;equemur &longs;ed &longs;it <lb/>hoc ad rem / quod monent <expan abbr="cõtra">contra</expan> mi&longs;&longs;ilium impetum trabes <pb xlink:href="004/01/158.jpg"/>tigna / pluteos / crates / rudentes / fa&longs;cicalos / &longs;accos / lana / al<lb/>ga / foenoue infertos obiicito: præ&longs;ertimque ponito / ut <expan abbr="ext&etilde;t">extent</expan> <lb/>propendentes / et deundantes. </s> <s id="N4072AF">contra ignes i&longs;ta hæc madifa<lb/>cito / maxime aceto / aut luto et crudo latere operito. </s> <s id="N4072B4"><expan abbr="cõtra">contra</expan> <lb/>aquas ne laterem proluant pelles &longs;uperextendito: rur&longs;us <expan abbr="cõtra">con<lb/>tra</expan> ictus / ne pelles perton&longs;entur et collacerentur centonas <lb/>infu&longs;as et madentes adiicito. </s> <s id="N4072C4">Circumuallatio ob&longs;e&longs;&longs;is moe<lb/>nibus pluribus de cau&longs;is propinqua &longs;tatuetur / non incon&longs;ul<lb/>te: nam breuiore ductu / minore militum labore / leuiore ma<lb/>teriæ copia atque impen&longs;a perfinietur: et peracta paucioribus <lb/>indigebit excubiis: &longs;ed ne ita <expan abbr="ĩtra">intra</expan> pomeria e&longs;t <expan abbr="ĩpĩgenda/">impingenda /</expan> ut <lb/>oppidani muralibus tormentis <expan abbr="milit&etilde;">militem</expan> in ca&longs;tris aut <expan abbr="ĩ">in</expan> opere <lb/><expan abbr="opprimãt">opprimant</expan>. </s> <s id="N4072E6">quod &longs;i fit quidem circumuallatio: uti ob&longs;e&longs;&longs;is præ<lb/>&longs;idia: et commeatus aliunde petita abuetentur. </s> <s id="N4072EB">certe modo <lb/>hoc ip&longs;um ex in&longs;tituto a&longs;&longs;equare ubi uis interceperis aditus <lb/>atque interclu&longs;eris commodi&longs;&longs;ime habebitur &longs;iue pontes præ<lb/>ualaris &longs;iue alibi uada et uias trabe aut maceria per&longs;ep&longs;eris <lb/>&longs;iue &longs;tagna / lacus / paludes / flumina collesue inter &longs;e opere <lb/>perducto uinxeris &longs;iue dederis operam ut aquarum uis re <lb/>cre&longs;cat deuexaque circumpleat. </s> <s id="N4072FA">his addenda &longs;unt quæ ad re<lb/>pugnationis et <expan abbr="præmunitõis">præmunitonis</expan> u&longs;um ualeant. </s> <s id="N407303"><expan abbr="nã">nam</expan> fo&longs;&longs;am agge<lb/>rem turrimque et eiu&longs;modi / et contra oppidanos et <expan abbr="cõtra">contra</expan> &longs;ub<lb/>&longs;idiarias prouincialium manus communi&longs;&longs;e oportet: ne <lb/>quid hi eruptione aut hi concur&longs;u et inua&longs;ione officiant ac <lb/>ponentur quidem præterea locis idoneis ca&longs;tella et &longs;peculæ <lb/>quibus militi et iumentis aquatio / lignatio / pabulatioque tu<lb/>tior liberior commodiorque &longs;it: &longs;ed ne ita di&longs;gregabuntur co<lb/>piæ in partes uarias ut non uno impio regi unis uiribus de<lb/>certare una <expan abbr="con&longs;piratiõe">con&longs;piratione</expan> alter alteri &longs;ub&longs;idio e&longs;&longs;e extemplo <lb/>po&longs;&longs;it. </s> <s id="N407323">Iuuat hic illud referre <expan abbr="dignũ">dignum</expan> memoratu ex Apiano <lb/>hi&longs;torico. </s> <s id="N40732C">nam apud Peru&longs;iam quidem Octauianus <expan abbr="dũ">dum</expan> Lu<lb/>cium ob&longs;ideret: fo&longs;&longs;am duxit &longs;tadia quinquaginta et &longs;ex pro<lb/>ten&longs;am u&longs;que ad tyberim latamque profundamque pedes. xxx. <lb/></s> <s id="N40733B"><expan abbr="Adiũxit">Adiunxit</expan> præterea murum <expan abbr="excel&longs;ũ">excel&longs;um</expan> et ligneas turres <expan abbr="qn&qtilde;ginta">qinquaginta</expan> <pb xlink:href="004/01/159.jpg"/>&longs;upra mille <expan abbr="&longs;uperemin&etilde;tes">&longs;upereminentes</expan> pedes. </s> <s id="N407351">lx. </s> <s id="N407354">atque ita muniuit opus <lb/>ut ob&longs;e&longs;&longs;i non magis arcerentur <expan abbr="&quml;">quam</expan> . </s> <s id="N40735D">etiam excluderentur ne <lb/>u&longs;piam exercitum po&longs;&longs;ent lædere. </s> <s id="N407362">De terre&longs;tribus hactenus <lb/>ni forte illud de&longs;it quod digni&longs;&longs;imum &longs;pectati&longs;&longs;imumque lo<lb/>cum deligere oportet / ubi <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> cum maie&longs;tate uexilla rei <lb/>publicæ collocentur et diuina fiant cum maxima ueneratio <lb/>ne et militares magi&longs;tratus ad tribunal et con&longs;ilium uocati <lb/>conueniant. </s> <s id="N407373">Maritima ca&longs;tra cla&longs;&longs;ibus haberi forta&longs;&longs;is <expan abbr="erũt">erunt</expan> <lb/>qui negent / dicentque nauibus &longs;e uti qua&longs;i aquatico elephan<lb/>to quem &longs;uis frenis moderentur / ac portus magis ad ca&longs;tro<lb/>rum u&longs;um referri <expan abbr="&quml;">quam</expan> nauium: alii contra nauim affirmabunt <lb/>e&longs;&longs;e haud aliud quippiam <expan abbr="&quml;">quam</expan> arcem quandam <expan abbr="obambulant&etilde;">obambulantem</expan>. <lb/></s> <s id="N40738F">nos i&longs;ta pretermittamus atque &longs;ic &longs;tatuamus duo e&longs;&longs;e quibus <lb/>no&longs;tra hæc ratio et ars ædificatoria cla&longs;&longs;iariis ducibus et tur<lb/>mis &longs;alutem atque uictoriam pariat / unum in nauibus ad or<lb/>nandis / alterum in portibus <expan abbr="muni&etilde;dis/&longs;iue">muniendis / &longs;iue</expan> ho&longs;tem petas &longs;i<lb/>ue prohibeas. </s> <s id="N40739E">Nauium primarius u&longs;us e&longs;t : ut te tuaque tran&longs;<lb/>uehant proximus ut bello &longs;ubmini&longs;trent opem &longs;ine periculo <lb/>pericula quidem aut ip&longs;a ex naui ueluti iuncta corpori et in <lb/>nata aderunt / aut <expan abbr="extrĩ&longs;ecus">extrin&longs;ecus</expan> importabuntur: extrin&longs;eca <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>uentorum <expan abbr="uis / undarũ">uis / undarum</expan> moles / &longs;copuli &longs;irti&longs;que incur&longs;us: quæ <lb/>quidem omnia u&longs;u rerum maritimarum et locorum uentorum<lb/>que cognitione et peritia &longs;atis mature uitabuntur: innata <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>uitia facient aut liniamenta aut materia / his uitiis prouiden<lb/>dum e&longs;t. </s> <s id="N4073C3">Materiam omnem reprobant quæ fi&longs;&longs;ilis fragilis &longs;i<lb/>dens putrico&longs;aque &longs;it clauos et ligulas eneas præferunt ferreis <lb/>ex naui traiani per hos dies dum quæ &longs;crip&longs;imus commenta <lb/>ret ex lacu nemoren&longs;i eruta: quo loci annos plus mille. ccc. <lb/>demer&longs;a et de&longs;tituta iacuerat aduerti pinum materiam et cu<lb/>pre&longs;&longs;um egregie dura&longs;&longs;e in ea tabulis extrin&longs;ecus duplicem <lb/>&longs;uperexten&longs;am et pice atra perfu&longs;am / tela ex lino adglutina<lb/>rant &longs;upraque id chartam plumbeam clauiculis eneis coadfir<lb/>marant. </s> <s id="N4073DB">Fabricandis nauibus liniamenta ueteres architecti <lb/>&longs;ump&longs;ere a pi&longs;cibus ut quod in illo dor&longs;um in hac fit carina <pb xlink:href="004/01/160.jpg"/>quod illi caput huic prora / tum et pro cauda temon / et pro <lb/>remis brancæ et aliculæ. </s> <s id="N4073E6">Nauium duo <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> genera / onerariæ <lb/>et fugaces. </s> <s id="N4073EF">nauis longitudo ad cur&longs;us præ&longs;ertim directos in <lb/>primis confert: breuitas ad temonis imperia faciet. </s> <s id="N4073F4">Onera<lb/>riæ longitudo uelim ad latitudinem &longs;it / ne minus tripla fu<lb/>gacis ne plus nonupla. </s> <s id="N4073FB">Alibi de nauium rationibus in eo li<lb/>bello qui nauis in&longs;cribitur profu&longs;ius pro&longs;ecuti &longs;umus / &longs;ed hic <lb/>quantam faciat ad ceptam rem. </s> <s id="N407402">Nauium partes hæ &longs;unt ca<lb/>rina / pupis / prora / hinc atque hinc latera adde &longs;i uis <expan abbr="temon&etilde;">temonem</expan> <lb/>et uela / et quæ ad cur&longs;um pertineant. </s> <s id="N40740D">Vacuum nauis <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> <lb/>&longs;it aquæ pondus qua po&longs;&longs;it ad iu&longs;tum impleri tantum in&longs;ti<lb/>tarum rerum <expan abbr="põderis">ponderis</expan> &longs;u&longs;tinebit. </s> <s id="N40741C">Carinam planam e&longs;&longs;e opor<lb/>tet: cætera omnia ad flexæ lineæ cubitum dolobrabuntur. <lb/></s> <s id="N407422">Carina quo erit latior eo ponderum tollerantior / &longs;ed cur&longs;u <lb/>tardior: carina extenuata et reducta uelocior: &longs;ed ni plu<lb/>rimum indideris &longs;aburre uacillabit. </s> <s id="N407429">Carina ampla uado&longs;is <lb/>apta gracilis alto mari &longs;ecurior. </s> <s id="N40742E">Latera et prora cel&longs;a et &longs;ub <lb/>lata aduer&longs;us impetentes fluctus peruicax &longs;ed uentis grauio<lb/>ribus peruincitur: prore ductus quo erit argutior / eo ad cur<lb/>&longs;um promptior et labilior. </s> <s id="N407439">Pupis quo gracilior eo ceptis &longs;ul<lb/>cis tenendis <expan abbr="per&longs;euerãtior">per&longs;euerantior</expan> ad nauim umbones et pectora ua<lb/>lida et paulo promptiora e&longs;&longs;e oportet / quo uelorum remorum<lb/>ue appul&longs;u et impetu fluctus propellant: &longs;ubinde ad pupim <lb/>uer&longs;us gracile&longs;cat quo ueluti <expan abbr="&longs;põte">&longs;ponte</expan> &longs;ua lubrico diffugio euo<lb/>let <expan abbr="temonũ">temonum</expan> numerus naui auget firmitatem minuit uelocita<lb/>tem arbori atque naui equa dabitur longitudo. </s> <s id="N407454">minuta <expan abbr="reli&qtilde;">reliquae</expan> <lb/>et quæ ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> nauis et quae ad <expan abbr="uĩ">uim</expan> belli <expan abbr="faciãt">faciant</expan> remos ancoras <lb/>rudentes ro&longs;tra turres pontes et eiu&longs;modi minutiora præte <lb/>reantur: illud faciat ad rem trabes et tigna &longs;pondis et lateri<lb/>bus pendentia et item porrecta. </s> <s id="N40746F">pro ro&longs;tris et contra impetus <lb/>contrarios pro munimento e&longs;&longs;e / tum et arbores excitate pro <lb/>turribus: antennæ et &longs;cafæ in antennas &longs;ublatæ pro pontibus <lb/>egregie ualebunt / ueteres in prora coruos no&longs;tri prora et pu<lb/>pi propter malum turres excitare / et centonas rudentes &longs;ac<pb xlink:href="004/01/161.jpg"/>cos et eiu&longs;modi prouallo et tecto obiicere: et funibus rehabere <lb/>&longs;uperobducto tran&longs;cendentes ad &longs;e prohibere perpulchere <lb/>didicerunt. </s> <s id="N407482">Et nauim foros quo pacto crebris per&longs;urgentibus <lb/>&longs;timulis unico temporis momento interdimicandum po&longs;&longs;is <lb/>penitus refertos reddere: adeo ut non &longs;ine uulnere accepto <lb/>liceat ho&longs;ti pedem paulo dimouere. </s> <s id="N40748B">Et contra ubi ex u&longs;u &longs;it <lb/>altro minore <expan abbr="mom&etilde;to">momento</expan> temporis expurgari omni i&longs;tiu&longs;modi <lb/>offen&longs;ione amota po&longs;&longs;it: excogitauimus atque adnotauimus <lb/>alibi. </s> <s id="N407498">Sed <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t hic ut uelim i&longs;ta repetere. </s> <s id="N40749F">Admonui&longs;&longs;e <expan abbr="tã">tam</expan> <lb/>tum iuuent bona ingenia. </s> <s id="N4074A8"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et inueni qua po&longs;&longs;im arte uni<lb/>co leui malleoli ictu fori tabulata di&longs;&longs;oluere uniuer&longs;a: om<lb/>nemque multitudinem: que <expan abbr="con&longs;c&etilde;derit">con&longs;cenderit</expan> deturbare: atque ilico <lb/>leui manu breui momento opus <expan abbr="integrũ">integrum</expan> u&longs;ui re&longs;tituere.</s> </p> <p id="N4074BC" type="main"> <s id="N4074BE">Quæ etiam excogitarim ad &longs;ubmergendas incendenda&longs;que <lb/>nanes <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> ad perturbandam ad occidendam occi&longs;ione <lb/>mi&longs;erabili <expan abbr="turbã">turbam</expan> naualem <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t ut <expan abbr="referã">referam</expan> De his forta&longs;&longs;is<lb/>alibi: Illud non pretereatur quod locis omnibus eadem na<lb/>uis longitudo: altitudo: amplitudo ue non debetur ponto <expan abbr="ĩter">in<lb/>ter</expan> in&longs;ularum amfractus ua&longs;tæ carinæ: quibus <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i multa <lb/>hominum manu imperes: male habent uentis paulo acrius <lb/>&longs;euientibus. </s> <s id="N4074E7">Contra ad gades profu&longs;o oceano pu&longs;illa flucti<lb/>bus ab&longs;orbetur. </s> <s id="N4074EC">Rursus ad rem naualem &longs;pectat portus <lb/>tueri aut impedire. </s> <s id="N4074F1">Id mole in profundum ducta: et aggere <lb/>et catenis et rebus eiu&longs;modi obirectis : e quibus libro &longs;uperi<lb/>ore tran&longs;egimus: belli&longs;&longs;ime a&longs;&longs;equemur. </s> <s id="N4074FA">Pali prefingentur: <lb/>Lapidum impedimenta iacientur. </s> <s id="N407501">Tum ex tabulis atque, ui<lb/>minibus forme et uacua grauibus completa de mergentur. <lb/></s> <s id="N407507">Sin autem loci natura aut impen&longs;e magnitudo i&longs;ta fieri pro<lb/>hibuerit: puta &longs;i fluida limo&longs;itas aut nimium profunda alti<lb/>tudo ad&longs;it: &longs;ic facito. </s> <s id="N40750E">Dolus &longs;ub&longs;tratis ordine et iunctis trabes <lb/>et tigna directa atque <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan> alia ex aliis collocata <lb/>et compacta coaptato adficitoque ut ex rate <expan abbr="ĩ">in</expan> ho&longs;tem emine<lb/>ant ro&longs;tra ardua præacuta et pali: quos ton&longs;illas <expan abbr="nũcupant">nuncupant</expan>: <lb/>ferrato cu&longs;pide ne quid leuigata ho&longs;tium nauis plenis uelis <pb xlink:href="004/01/162.jpg"/>audeat opus impetere aut tran&longs;labi. </s> <s id="N40752D">Ratem ab ignium iniu<lb/>ria contergito tellure: crates et pluteos pro uallo circum adi<lb/>gito: locis idoneis turres contabulato: frequenti anchora <lb/>locis &longs;tabilibus: et qu&etail; ho&longs;tem lateant: <expan abbr="cõtra">contra</expan> fluctus firmato <lb/>iuuabit opus ducere &longs;inuatum arcu <expan abbr="ĩ">in</expan> fluctus flexo quo robu<lb/>&longs;tius et ualidius fluctum ferat: et anchora pre&longs;idioque extrin<lb/>&longs;eco minus impigeat. </s> <s id="N407545">De his hactenus.</s> </p> <p id="N407548" type="main"> <s id="N40754A">Nunc quandoquidem tantis rebus agendis commeatu atque <lb/>impen&longs;a indigeas: dicendum e&longs;t de magi&longs;tratibus qui i&longs; a <lb/>&longs;uppeditent: quo in numero quæ&longs;tor: publicani: decumani <lb/>et generis eiu&longs;dem. </s> <s id="N407553">His <expan abbr="deb&etilde;tur">debentur</expan> h&etail;c horreum: ærarium: ar<lb/>mamentarium: emporium: naualia: equilia: Pauca &longs;unt qu&etail; <lb/>hic dicenda uideantur: non tamen negligenda. </s> <s id="N40755E">Nam hor<lb/>reum quidem &etail;rarium: <expan abbr="armam&etilde;tarium">armamentarium</expan> &longs;atis con&longs;tat media <lb/>es celeberrima e&longs;&longs;e ponendum parte urbis: quo tutiora et <lb/>promptiora &longs;int. </s> <s id="N40756B">Naualia propter incendia a ciuium ca&longs;is <lb/>&longs;emouenda. </s> <s id="N407570">Illud minime negligendum: quod integros ab &longs;o<lb/>lo <expan abbr="&longs;urg&etilde;tes">&longs;urgentes</expan>: et præter tecta &longs;e &longs;e extollentes toto &etail;dificio in<lb/>ter&longs;truxi&longs;&longs;e oportet parietes: qui populantes incendit flam<lb/>mas intercipiant: uetereque profu&longs;ius pertecta defluere. </s> <s id="N40757D">Em<lb/>poria ad mare: ad fluminum fauces: ad triuia militarium ul<lb/>arum &longs;taruentur: An naualia &longs;inus et aquarum conceptacu<lb/>la adiungentur: quo loci &longs;ubducenda: in&longs;tauranda: et mari <lb/>danda cla&longs;&longs;is recipiatur: I&longs;tic aqua ut a&longs;&longs;iduo agitetur mo<lb/>tu curandum e&longs;t: hau&longs;tro marce&longs;cunt merediano: æ&longs;tu fati<lb/>&longs;cunt nauigia: orientis radio &longs;eruantur. </s> <s id="N40758C">Tum horrea qu&etail;<lb/>uis &longs;eruandis rebus a&longs;truantur: con&longs;tant loci aeri&longs;que &longs;iccita<lb/>te <expan abbr="ĩ">in</expan> primis gaudere. </s> <s id="N407597">Sed de his prolixius cum de rebus pri<lb/>uatorum dicemus: ad quorum rationes ea maxime pertine<lb/>ant preter &longs;alaria. </s> <s id="N40759E">Etenim &longs;alaria &longs;ic &longs;tatuito. </s> <s id="N4075A1">Solum in&longs;ter<lb/>nito carbone ad cubitum atque <expan abbr="cõpen&longs;ato">compen&longs;ato</expan>. </s> <s id="N4075AA">Inde &longs;uper in&longs;pra<lb/>gito &longs;abulum creta pura &longs;ubactum palmos tris et complana<lb/>to po&longs;tremo latere u&longs;que ad <expan abbr="nigredin&etilde;">nigredinem</expan> decoro pauimentato <pb xlink:href="004/01/163.jpg"/>Latera <expan abbr="parietũ">parietum</expan> intima ducito ubi lateris i&longs;tiu&longs;modi copia <lb/>non e&longs;t: lapide quadrato <expan abbr="nõ">non</expan> tofinio neque rediuiuo &longs;eruatu<lb/>ra intermedio et alioquin pr&etail;duro et opus a pariete intror <lb/>&longs;um ad cubiti <expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan> reducito: atque tignis coadiunctis et <lb/>clauis æris: aut potius in paginibus obnexis &longs;eptum statui<lb/>to. </s> <s id="N4075CF">Interuallum a materia ad <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> harundine <expan abbr="cõplecto">complecto</expan> <lb/>Maiorem <expan abbr="ĩmodũ">immodum</expan> iuuabit materiam creta ex amurca com<lb/>macerata: et &longs;parto uincoque <expan abbr="cõfracto">confracto</expan> intermixto diluta&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="Cæterũ">Cæterum</expan> publica i&longs;tiu&longs;modi quauis ab furum et ho&longs;tium et <lb/>&longs;editio&longs;orum ciuium in&longs;idus: proteruia impetuque pror&longs;us <lb/>e&longs;&longs;e murorum: et turrium: et pre&longs;idiis munita oportet.</s> </p> <p id="N4075EF" type="main"> <s id="N4075F1">De publicorum operibus abunde uideor peregi&longs;&longs;e: ni illud <lb/>de&longs;it: quod quidem ad magi&longs;tratus ip&longs;os non in po&longs;tremis <lb/>pertinet: ut habeant quo loci eos <expan abbr="cõmittãt">committant</expan>: quos ob contu<lb/>maciam perfidiam improbitatemque puniendos iudicent: id <lb/><expan abbr="demũ">demum</expan> non negligamus. </s> <s id="N407603">Carceris genera apud ueteres tria <lb/>fui&longs;&longs;e inuenio. </s> <s id="N407608">Vnum quo immode&longs;ti et parum exculti <lb/>compellantur: ut noctu a doctis et probati&longs;&longs;imis bonarum <lb/>artium profe&longs;&longs;oribus condocefiant: quæ ad bonos mores et <lb/>uit&etail; <expan abbr="modũ">modum</expan> pertineant. </s> <s id="N407615">Alterum quo alieno &etail;re obnoxii: et <lb/>qui carceris tedio ab inita uit&etail; petulantia abterrendi &longs;unt <lb/>detineantur. </s> <s id="N40761C">Tertium quo immanes con&longs;celerati c&etail;lo: et <lb/><expan abbr="hominũ">hominum</expan> c&etail;tu indigni: ac prope diem plectendi: ac tenebris <lb/>et pectori addicandi demandantur. </s> <s id="N407626">Po&longs;tremo hoc genus <lb/>carceris &longs;i fuerit <expan abbr="qui&longs;piã">qui&longs;piam</expan> quod &longs;ubterraneum <expan abbr="antrũ">antrum</expan> et horren<lb/>do &longs;epulchro &longs;imile <expan abbr="faciundũ">faciundum</expan> curarit: is quidem ad &longs;ontis <lb/><expan abbr="penã">penam</expan> nimirum &longs;pectabit magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> lex ip&longs;a aut <expan abbr="hoĩum">hominum</expan> ratio <lb/>po&longs;tulet: Nam et &longs;i perditi <expan abbr="homĩes">homines</expan> ultima omnia &longs;uis fla<lb/>gitiis mereantur: erit tamen et rei p. et principis officium <lb/>de pietate nihil demereri. </s> <s id="N407653">Eo &longs;at adeo &longs;it firma&longs;&longs;e opus pa<lb/>riete et <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> et te&longs;tudine: ut eripe nu&longs;quam facile &longs;e <lb/>&longs;e conclu&longs;us po&longs;&longs;it. </s> <s id="N40765A">Cui reri cra&longs;&longs;itudo et profunditas: et cel<lb/>&longs;itas operis grandibus: et praeduris lapidibus ferro et ære <pb xlink:href="004/01/164.jpg"/>iunctis <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> conferet. </s> <s id="N407667">Adde &longs;i uis et trabium et arduas <lb/>obretatas apertiones et eiu&longs;modi: tam et &longs;i minora et imbe<lb/>cilliora <expan abbr="omnĩo">omnino</expan> h&etail;c &longs;unt: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut ea libertatis et &longs;alutis memor <lb/>nequeat refringere modo exequi &longs;inas <expan abbr="quãtum">quantum</expan> ad rem <expan abbr="perfici&etilde;dam">per<lb/>ficiendam</expan> naturæ et ingenii uiribus ualeat. </s> <s id="N407681">Ac pr&etail;clare qui<lb/>dem illi mihi uidentur admonere qui dicunt <expan abbr="adamãtinum">adamantinum</expan> <lb/>e&longs;&longs;e carcerem cu&longs;todis aduigilantis oculum. </s> <s id="N40768C">Sed nos in re <lb/>liquis ueterum mores et in&longs;tituta pro&longs;equamur: illud faciat <lb/>ad rem carceribus ade&longs;&longs;e oportere ubi uentri pareant. </s> <s id="N407693">Vbi <lb/>etiam foco <expan abbr="refocill&etilde;tur">refocillentur</expan> ab&longs;que fumi et fetoris iniuria. </s> <s id="N40769C">Tum <lb/>de tota re carceris e&longs;t: ut &longs;ic &longs;tatua. </s> <s id="N4076A1">Aream in parte urbis <lb/>tuta et <expan abbr="nõ">non</expan> neglecta <expan abbr="cing&etilde;dam">cingendam</expan> muro ualido: alto nullis aper<lb/>tionibus inter&longs;ci&longs;&longs;o turribus et decur&longs;oriis munito: A mu<lb/>ro i&longs;toc intror&longs;um ad conclu&longs;orum parietes cubitos tres re<lb/>cedendum e&longs;t: quo excubi&etail; noctu obambientes coniurato <lb/>rum fugas intercipiant. </s> <s id="N4076B6">Medium uero quod ine&longs;t areæ &longs;pa<lb/>tium ita diuidendum: ut pro ue&longs;tibulo aula minime tri&longs;tis <lb/>paretur: qua ad cape&longs;cendam di&longs;ciplinam mi&longs;&longs;i cogantur. <lb/></s> <s id="N4076C0">Po&longs;t hac primos aditus cu&longs;todes armati intra cancellos et <lb/>ualli pr&etail;sidia occupent. </s> <s id="N4076C5">Subinde area &longs;ubdiualis &longs;tatuetur. <lb/></s> <s id="N4076C9">Aderunt hinc atque hinc adact&etail; porticus: quibus in cellas <lb/>plures pluribus <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> propatulus a&longs;pectus detur. </s> <s id="N4076CE">Has <lb/>intra cellas decoctores et ære alieno obnoxii: non una <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <lb/>&longs;ed di&longs;tincti a&longs;&longs;eruabuntur: Fronte habebitur carcer a&longs;tric<lb/>tior: quo minoribus criminibus rei mancipentur. </s> <s id="N4076DB">Vltimis <lb/>penetralibus capitales a&longs;&longs;eruabuntur.</s> </p> <p id="N4076E0" type="main"> <s id="N4076E2">Venio ad priuata &etail;dificia. </s> <s id="N4076E5">Domum alibi pu&longs;illam e&longs;&longs;e ur<lb/>bem diximus Ferme igitur &etail;que <expan abbr="oĩa">omnia</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> ea altruenda. </s> <s id="N4076F2"><expan abbr="cõ&longs;ide">con&longs;ide</expan><lb/>ra&longs;&longs;e oportebit: quæ circa urbis opus pertineant.: Vt &longs;it &longs;alu<lb/>berrima <expan abbr="h&etilde;at">habeat</expan> oportunitates: pre&longs;tet commoditates: Qu&etail; ad ui <lb/><expan abbr="tã">tam</expan> <expan abbr="faeiãt">faciant</expan> pacate <expan abbr="trãqlle">tranquille</expan> atque laute <expan abbr="ag&etilde;dã">agendam</expan>. </s> <s id="N407711">I&longs;ta h&etail;c <expan abbr="oĩa">omnia</expan> &longs;uapte <lb/>natura <expan abbr="quænã">quænam</expan> &longs;unt et qualia e&longs;&longs;e et <expan abbr="cuiu&longs;mõi">cuiu&longs;modi</expan> oporteat multa <lb/>ex parte uideor <expan abbr="trã&longs;egi&longs;&longs;e">tran&longs;egi&longs;&longs;e</expan> libris &longs;uperioribus. </s> <s id="N40772A">Sed hic aliun<pb xlink:href="004/01/165.jpg"/>de &longs;umpto principio rem &longs;ic ordiemur: priuatam domum <lb/>familiæ gratia ponendam con&longs;tat: ut in ea commodi&longs;&longs;ime ac<lb/>quie&longs;cat / &longs;atis commoda <expan abbr="nequie&qtilde;">nequiequam</expan> erit &longs;edes ni &longs;ub <expan abbr="ei&longs;d&etilde;">ei&longs;dem</expan> te<lb/>ctis habeantur / quæcunque i&longs;torum gratia debeantur. </s> <s id="N40773F">Magnus <lb/>e&longs;t hominum in familia et rerum numerus quem non eque <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>urbe atque in agro ad arbitrium colloces. </s> <s id="N40774A">quid enim urbanis <lb/>ædificationibus euenit ut uicinus paries &longs;tillicidium publi<lb/>ca area uia et eiu&longs;modi pleraque omnia <expan abbr="impediãt /">impediant /</expan> quo minus <lb/>ip&longs;e tibi &longs;ati&longs;facias id in ru&longs;ticanis non euenit liberiora illic <lb/>præpedita i&longs;tic &longs;unt omnia: ergo cum aliis pleri&longs;que rationi<lb/>bus / tum etiam hac iuuat &longs;ic rem di&longs;tinguere / ut alia urba<lb/>na alia ru&longs;ticana e&longs;&longs;e: priuatis dicam ædificia i utri&longs;que aliud <lb/>tenuiores aliud opulentiores ciues exigunt: nanque tenuiores <lb/>quidem cohabitandi modum ex nece&longs;&longs;itate metiuntur / lau<lb/>tiores uix ex &longs;atietate finiunt libidini terminos. </s> <s id="N407763">At nos quæ <lb/>in quibu&longs;que bene con&longs;ulti moderatio comprobet referamus. <lb/></s> <s id="N407769">a facilioribus incipiendum cen&longs;eo. </s> <s id="N40776C">Ru&longs;ticana expeditiora <lb/>tum et diuites ad impen&longs;am ruri promptiores. </s> <s id="N407771">&longs;ed prius pau<lb/>ca breui&longs;&longs;ime repetamus quæ ad &longs;ummas uillae rationes fa<lb/>ciant ea &longs;unt eiu&longs;modi. </s> <s id="N407779">Caelum calamito&longs;um / terram cario<lb/>&longs;am fugiendum medio in agro ad montis radices aquo&longs;a a<lb/>prica &longs;alubrique in regione / et &longs;alubri parte regionis aedifi<lb/>candum. </s> <s id="N407782">Tri&longs;te et in&longs;alubre caelum prae&longs;tare <expan abbr="arbitran&ttilde;">arbitrantur</expan> cum <lb/>caetera <expan abbr="ĩcõmoda">incommoda</expan> de quibus libro <expan abbr="prĩo">prino</expan> tran&longs;egimus <expan abbr="tũ">tum</expan> et &longs;iluas <lb/><expan abbr="d&etilde;&longs;iores">den&longs;iores</expan> <expan abbr="prae&longs;ertĩ">prae&longs;ertim</expan> arboribus refertas quibus amarum &longs;it follium <lb/>quando illic nec uentis nec &longs;ole pertactus aer incrude&longs;cat. <lb/></s> <s id="N4077A3">tum et &longs;olum etiam &longs;terile atque in&longs;alubre a quo <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> &longs;i quid <lb/>capias / erunt &longs;iluae uillam ea parte agri <expan abbr="habendã">habendam</expan> puto quae <lb/>urbanis cum domini aedibus belli&longs;&longs;ime condicat. </s> <s id="N4077B3">E&longs;t apud <lb/>zenophontem ad uillam <expan abbr="eundũ">eundum</expan> pedibus exercitu gratia / re<lb/>deundum equo. </s> <s id="N4077BE">Ergo erit non femora penitus ab urbe: e<lb/>ritque uia non difficili / non impedita / &longs;ed hibernis ae&longs;tiuis<lb/>que itionibus et &longs;ubuectionibus apta atque peroportuna / <lb/>&longs;eu id reda / &longs;eu pedibus / &longs;eu etiam naui forta&longs;&longs;is iuuet, <pb xlink:href="004/01/166.jpg"/>conferetque / &longs;i erit non aliena a porta urbis &longs;ed <expan abbr="proximiore/&qtilde;">proximiore / quae</expan> <lb/>commodius expeditiu&longs;que &longs;ine maiore ue&longs;tium apparatu et &longs;i <lb/>ne populo interprete po&longs;&longs;is cum coniuge et liberis urbemque <lb/>uillamque <expan abbr="frequ&etilde;s">frequens</expan> ad arbitrium repetere <expan abbr="uillãque">uillamque</expan> habui&longs;se <lb/>condecet ea qua matutini radii oculis profici&longs;centium &longs;int <lb/>non infe&longs;ti / et ue&longs;pertini &longs;oles domum redeuntes non mole <lb/>&longs;tent. </s> <s id="N4077E3">Rur&longs;us habenda uilla e&longs;t loco non u&longs;que de&longs;tituto ne<lb/>glecto ignobili / &longs;ed eiu&longs;modi ut illic et fructus &longs;pe et cæli <lb/>amoenitate illecti habitent cum rerum copia et uitæ iocun<lb/>ditate et &longs;ine periculo. </s> <s id="N4077EC">Et ne item habenda quidem uilla <expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>loco nimium celebri / aut ad urbem / ad uiam <expan abbr="militar&etilde;">militarem</expan> et ad <lb/>portum adiuncta / ubi nauium numerus applicet &longs;ed collo<lb/>cabitur apte ut i&longs;tarum rerum uoluptas cum non de&longs;it tum <lb/>et res familiaris prætereuntium ho&longs;pitum frequentia haud <lb/>multo infe&longs;tetur. </s> <s id="N407801">Vento&longs;a inquiunt ueteres loca carere &longs;o<lb/>lent rubigine ro&longs;cida uero et conualles perflatum que <expan abbr="nõ">non</expan> ha<lb/>bentes eiu&longs;modi nocuis frequenter uitiantur: illud mihi <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>&longs;emper ubique locorum <expan abbr="probabi&ttilde;">probabitur</expan> quod aiunt ædificandum uil<lb/>lam ut &longs;pectet equinoctium &longs;olem orientem. </s> <s id="N40781A">nam i&longs;ta quæ <lb/>de &longs;olibus et aura feruntur pro regionum &longs;orte mutari <expan abbr="ĩ">in</expan> prom<lb/>ptu e&longs;t / ut non &longs;emper aquilo leuis neque hau&longs;ter ubique in&longs;a<lb/>lubris &longs;it. </s> <s id="N407829">perdocte quidem cel&longs;us phy&longs;icus uentos <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> a&longs;&longs;e <lb/>rebat qui amari cadan: e&longs;&longs;e den&longs;iores: qui autem a mediter<lb/>raneis <expan abbr="ueniãt">ueniant</expan> <expan abbr="nũ&qtilde;">nunquam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;&longs;e leuiores: et <expan abbr="uitãdas">uitandas</expan> <expan abbr="u&etilde;torum">uentorum</expan> <expan abbr="grã">gratia</expan> pri<lb/>mas fauces <expan abbr="ualliũ">uallium</expan> cen&longs;eo: nam illic uenti nimium frigentes <lb/>&longs;unt / &longs;i per umbram ueniunt / aut nimium æ&longs;tuo&longs;i ubi per con<lb/>&longs;tratum et collu&longs;tratum ab multo &longs;ole applicent. </s> <s id="N407856">Sed cum <lb/>uillarum tecta alia &longs;unt quæ ingenui / alia quæ ad&longs;trictii <lb/>globe incolant. </s> <s id="N40785D"><expan abbr="horũque">horumque</expan> altera emolumenti cau&longs;a in primis <lb/>con&longs;tituta: altera forta&longs;&longs;is animi gratia adducta uideantur: <lb/>de his quæ agrum apprime &longs;pectant tran&longs;igamus: horum te<lb/>cta <expan abbr="nõ">non</expan> longe ab herilibus e&longs;&longs;e oportet / quo <expan abbr="ĩ">in</expan> horas quæ qui&longs;que <lb/>agat: et quæ facto &longs;int opus intelligant. </s> <s id="N407873">huius quidem par<lb/>tis tectorum proprium e&longs;t ut per eam fructus qui ex agro po&longs;&longs;it <pb xlink:href="004/01/167.jpg"/>capi parentur <expan abbr="colligan&ttilde;">colligantur</expan> atque &longs;eruentur: ni <expan abbr="po&longs;tremũ">po&longs;tremum</expan> hoc. </s> <s id="N407884">i. <lb/></s> <s id="N407888">collecta ut &longs;erues: herilium urbanarumque e&longs;&longs;e munus ædium <lb/>putas magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> prædit ru&longs;ticani: i&longs;ta perficies hominum ma<lb/>nu in&longs;trumentorum copia / et in primis uillici indu&longs;tria et dili<lb/>gentia. </s> <s id="N407895">Manum ru&longs;ticam po&longs;uere ueteres hominum ferme. <lb/></s> <s id="N407899">XV. horum igitur gratia habere oportet: quo loci algentes fo <lb/>ueas aut tempe&longs;tatibus ab opere depul&longs;os recipias ut cibum <lb/>capiant / ut acquie&longs;cant / ut comparent quæ u&longs;ui futura &longs;unt <lb/>Ergo parabitur culina ampla minime ob&longs;cura ab <expan abbr="inc&etilde;dii">incendii</expan> pe<lb/>riculis tuta cum furno foco aqua et cloaca intra culinam ta<lb/>blinum ubi hone&longs;tiores <expan abbr="pernoct&etilde;t / ubi">pernoctent / ubi</expan> ci&longs;tam panariam / per <lb/><expan abbr="nam / lardũque">nam / lardumque</expan> in quotidianos u&longs;us <expan abbr="&longs;eru&etilde;t">&longs;eruent</expan>. reliqui ita <expan abbr="di&longs;tribuan&ttilde;">di&longs;tribu<lb/>antur</expan> ut &longs;uis quibus qui&longs;que præ&longs;it rebus curandis pre&longs;to &longs;int: <lb/>uillicus ad <expan abbr="ianuã">ianuam</expan> primariam: ne quid noctu &longs;e in&longs;cio <expan abbr="q&longs;piã">qui&longs;piam</expan> <lb/><expan abbr="progredia&ttilde;/aut">progrediatur / aut</expan> a&longs;portet quippiam. </s> <s id="N4078CC">bubulci pro &longs;tabulis ne <lb/>quid eorum ce&longs;&longs;et <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> ubi res po&longs;tulet. </s> <s id="N4078D5">Hæc de <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>manu hactenus in&longs;trumenta alia animata ut quadrupedes: <lb/>alia muta ut uehicula / ferramenta et eiu&longs;modi. </s> <s id="N4078E0">i&longs;torum gratia <lb/>ad culinam adiungetur teges immodica: &longs;ub qua plo&longs;trum <lb/>traham / burram / iuga / ci&longs;tas fenarias / et eiu&longs;modi colligas <lb/>&longs;pectabit teges <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan> quo <expan abbr="etiã">etiam</expan> illic familia per <expan abbr="brumã">brumam</expan> <expan abbr="aga&ttilde;">agatur</expan> <lb/>dies fe&longs;tos in &longs;ole. </s> <s id="N4078FB">et <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> plero ac torculari <expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> <expan abbr="expediti&longs;&longs;imũ">expedi<lb/>ti&longs;&longs;imum</expan> et <expan abbr="ppurgati&longs;&longs;imũ">perpurgati&longs;&longs;imum</expan>: aderit et <expan abbr="cõclaue">conclaue</expan> ubi alueolus / ca<lb/>latus / orbiculi / funis / &longs;arculus / bidentes et generis eiu&longs;dem <lb/><expan abbr="condan&ttilde;">condantur</expan> atque <expan abbr="in&longs;arcian&ttilde;">in&longs;arciantur</expan>: <expan abbr="intrabiũ">i trabium</expan> <expan abbr="trã&longs;tris">tran&longs;tris</expan> et <expan abbr="iugam&etilde;tis / quæ">iugamentis / quæ</expan> <lb/>ad <expan abbr="teget&etilde;">tegetem</expan> &longs;int crates <expan abbr="cõ&longs;ternen&ttilde;">con&longs;ternentur</expan> illic uectes / perticas / hi&longs;taleas <lb/>uirgas / &longs;armenta / et <expan abbr="frond&etilde;/et">frondem / et</expan> <expan abbr="&longs;aginam&etilde;ta">&longs;aginamenta</expan> <expan abbr="boũ">boum</expan> et canabis et <lb/><expan abbr="linũ">linum</expan> rude / et eiu&longs;modi <expan abbr="collocabũ&ttilde;">collocabuntur</expan>. </s> <s id="N40794B"><expan abbr="Quadrupedũ">Quadrupedum</expan> duo <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ge<lb/>nera operarium ut bos iumentum / et <expan abbr="fructuariũ">fructuarium</expan> ut porca pe<lb/>cus capra omneque armentum. </s> <s id="N40795D">De operariis prius quando <lb/>in&longs;trumenti poti&longs;&longs;imum loco &longs;int: mox de frutcuarii&longs; / quæ <lb/>ad uillici indu&longs;triam pertinent. </s> <s id="N407964">Bubilia et equilia caueto ne <lb/>per <expan abbr="hiem&etilde;">hiemem</expan> &longs;int algida præ&longs;epia con&longs;epito ne <expan abbr="pabulũ">pabulum</expan> <expan abbr="di&longs;&longs;ipet">di&longs;&longs;ipet</expan> <lb/>Equis facito ex &longs;ublimi &longs;tramenta pendeant / ut &longs;tantes &longs;ub <pb xlink:href="004/01/168.jpg"/>lata ceruice non &longs;ine adhibito innixu decarpant: fiant enim <lb/>ea re capite &longs;icciore / et &longs;capulis agilioribus contra <expan abbr="hordeũ">hordeum</expan> <lb/>et &longs;emina prebeto ut ex infima &longs;crobæ hauriant: minus enim <lb/>ingurgitabunt intemperanter: et minus integra &longs;emina co<lb/><expan abbr="eorabũt">eo<lb/>rabunt</expan>: et præterea torulis pectoribusque reddentur firmiores <lb/>et robu&longs;tiores. </s> <s id="N40798C">Omnino prouidendum ne paries ad præ&longs;epe <lb/>fronti aduer&longs;us &longs;it humectus: craneo e&longs;t equus tenui et hu<lb/>moris frigori&longs;que impatienti: eo fene&longs;træ ne lunæ radios <expan abbr="ad/mittant">ad<lb/>mittant</expan> caueto: album oculo inducit luna et tu&longs;&longs;im <expan abbr="grau&etilde;">grauem</expan> <lb/>et &longs;aucio pecori lunæ radius pe&longs;tis e&longs;t. </s> <s id="N40799B">Bobus depre&longs;&longs;a poni<lb/>to quæ tacentes manducent. </s> <s id="N4079A0">Focum &longs;i &longs;pectabunt iumenta <lb/>fient horrida: bos hominibus obiectis hilare&longs;cit. </s> <s id="N4079A5">Mula ca<lb/>lenti tenebro&longs;oue habita loco in&longs;anit. </s> <s id="N4079AA">Sunt qui <expan abbr="mulã">mulam</expan> putent <lb/>&longs;atis tecto opertam e&longs;&longs;e / &longs;i caput opertum &longs;it: cæteras partes <lb/>corporis aeri et frigori obiiciendas. </s> <s id="N4079B5">Bobus pauimenta lapi<lb/>dea &longs;ub&longs;ternito ne ungulæ illuuiæ putre&longs;cant. </s> <s id="N4079BA">equis <expan abbr="pauim&etilde;ta">pauimen<lb/>ta</expan> &longs;ubfodito et liceis aut pluteis robu&longs;teis / fo&longs;&longs;am operito / <lb/>ne urinæ lutamentis commade&longs;cant et contrepidatu <expan abbr="pauim&etilde;ta">pauimen<lb/>ta</expan> atque unguem attritam reddat. </s> <s id="N4079CB">Villici indu&longs;tria <expan abbr="uer&longs;abi&ttilde;">uer&longs;abitur</expan> <lb/>non in eo modo ut tantum ex agro colligat: uerum et in pri<lb/>mis exanimante quadrupede / alite / pi&longs;ce dicendum breui&longs;&longs;i<lb/>me. </s> <s id="N4079D8">Armentaria &longs;epta loco &longs;icco et minime uligino&longs;o poni <lb/>eo &longs;olum eruderato et procliue ducito ut euerri facile po&longs;&longs;et <lb/>purum <expan abbr="fieri / partĩ">fieri / partim</expan> operito <expan abbr="ea / partĩ">ea / partim</expan> &longs;ub diuo &longs;inito hau&longs;ter no<lb/>ctu humectaue aura / ne pecus pertingat / neue <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> alii infe<lb/>ftent <expan abbr="u&etilde;ti">uenti</expan> prouideto. </s> <s id="N4079F3">Lepori <expan abbr="profundior&etilde;">profundiorem</expan> ad <expan abbr="aquã">aquam</expan> u&longs;que parietem <lb/>lapide obducito <expan abbr="&qtilde;drato">quadrato</expan> area &longs;abulo ma&longs;culo locis plu&longs;culis <lb/>excreta cimolea tumulos excitato. </s> <s id="N407A06">Gallinis dato in cohorte <lb/>porticulum ad meridiem con&longs;per&longs;um plurimo puluere cine<lb/>ricio: &longs;upraque id <expan abbr="nidarũ">nidarum</expan> adigito: et perticam ubi &longs;e noctu <lb/>colligant. </s> <s id="N407A13">Sunt qui gallinas magnis caueis loco haberi con<lb/>&longs;epto iubent qui orientem &longs;pectet. </s> <s id="N407A18">Sed quæ ouorum gratia <lb/>et prolis habeantur / ueluti libertate alachriores &longs;unt / ita et <lb/>foecundiores in umbra et conclu&longs;o exortum ouum di&longs;&longs;ipet. <pb xlink:href="004/01/169.jpg"/>Palumbariam &longs;ecundum aquam con&longs;picuam: et moderate <lb/>&longs;ublimen ponito: quo fo&longs;&longs;a uolitando ales: et ludens qua&longs;i <lb/>alarum pale&longs;tra et plau&longs;u: pronis alis labens gaudeat appel<lb/>lere. </s> <s id="N407A29">Sunt qui dicant <expan abbr="palumbã">palumbam</expan> de &longs;umpta ex aruo e&longs;ca: quo <lb/>plus uiæ et laboris &longs;uos ad natos rediens pertulerit / eo pul<lb/>los pleniores dare: id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod allata gurgite <expan abbr="&longs;emĩa">&longs;emina</expan> quibu&longs; <lb/>prolem nutriat &longs;emicocta fecerit mora: eaque de re palumba<lb/>riam arduo in loco po&longs;itam probant: tum et forta&longs;&longs;is pre&longs;ta<lb/>re <expan abbr="arbitran&ttilde;">arbitrantur</expan> palumbariam longe habere ab aquis: ne oua pe<lb/>dibus madidis refrigerent. </s> <s id="N407A48">Ad turrim in angulis tinuncu<lb/>lum alitem &longs;i conclu&longs;eris / ab accipitrum <expan abbr="ĩiuria">iniuria</expan> fiet ille&longs;ior <lb/>Lupinum caput cimino a&longs;per&longs;um urceo conditum rimo&longs;o: <lb/>ut nidorem &longs;piret / &longs;i intra aditum infoderis: fiet ut pluri<lb/>mus eo palumbus confluat: maiorum &longs;edibus relietis paui <lb/>mentum &longs;i excreta feceris et urina hominis iterum atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> <lb/>a&longs;per&longs;eris / numerum adaugebit, pro fene&longs;tris coronæ lapideæ <lb/>aut tabulæ oleagineæ applicentur <expan abbr="promin&etilde;tes">prominentes</expan> <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan>: quo <lb/>&longs;e ales e ue&longs;tibulo recipiat / et rur&longs;us euolet.</s> </p> <p id="N407A6B" type="main"> <s id="N407A6D">Minores conclu&longs;æ auiculæ arborum atque celi pro&longs;pectu con<lb/>tabe&longs;cunt. </s> <s id="N407A72">Cubilia et areolæ alitibus coaptabuntur locis te<lb/>pentibus, his uero quæ magis ambulent <expan abbr="quã">quam</expan> uolent depre&longs;<lb/>&longs;a: et ip&longs;o in &longs;olo apponentur: ceteris demum altiora collo<lb/>cabuntur. </s> <s id="N407A7F">&longs;ingula &longs;pondulis <expan abbr="cohercebun&ttilde;">cohercebuntur</expan> ouorum / et pullici<lb/>norum continendorum gratia. </s> <s id="N407A88">Cubiculorum operibus &longs;utum <lb/>commodius calce / et calx gyp&longs;o. </s> <s id="N407A8F">Lapis omnis rediuius noxi<lb/>us te&longs;ta utilior tofo&longs;i modice excocta &longs;it. </s> <s id="N407A94">materia ex popu<lb/>lo aut abiete utilima. </s> <s id="N407A99">Alitibu&longs; omnibu&longs; &longs;tabula e&longs;&longs;e oportet <lb/>illu&longs;tria / pura / pura / munda / pre&longs;ertim palumbarum: quin <lb/>et quadrupede&longs; <expan abbr="ĩmundi&longs;&longs;ime">immundi&longs;&longs;ime</expan> accubet: &longs;caber fiet: ergo <expan abbr="fiãt">fiant</expan> <lb/>te&longs;tudinata / toti&longs; parietibu&longs; illita / et leuigata tectorio mar<lb/>morato: et diligenter <expan abbr="circũ">circum</expan> ob&longs;truantur: ne fele&longs; / mu&longs; / lacer<lb/>ta / et eiu&longs;modi nocuæ be&longs;tiolæ / oui&longs; / pulli&longs;: aut parietibu&longs; <lb/>&longs;int infe&longs;tæ / addentur e&longs;cariæ aquariæque. </s> <s id="N407AB4">Ideo circa uillam <lb/><expan abbr="duce&ttilde;">ducetur</expan> fo&longs;&longs;a: qua an&longs;er / anax / et &longs;us / et bo&longs; prolui pro fundique <pb xlink:href="004/01/170.jpg"/>po&longs;&longs;it: et ubi e&longs;cam &longs;umant curabitur: ut cælo <expan abbr="etiã">etiam</expan> pluuio <lb/>et turbato lauti&longs;&longs;imque fiant &longs;aturæ. </s> <s id="N407AC6">Alitum minorum &longs;tabulis <lb/>aquaria e&longs;cariaque conceptacula / circa parietem <expan abbr="adigen&ttilde;">adigentur</expan> ca<lb/>nalibus / ita ut nec di&longs;pergere nec sedare immi&longs;&longs;a ualeant. <lb/></s> <s id="N407AD2">Ex his fi&longs;tulæ extrin&longs;ecus <expan abbr="patebũt">patebunt</expan>: quibus uictus immi&longs;&longs;us <lb/>&longs;uppeditentur in medio lauacrum / quo abunde aqua <expan abbr="n&etilde;">ne</expan> im<lb/>pura influat. </s> <s id="N407AE1">Pi&longs;cinam creto&longs;o in&longs;olo infundito / profundio<lb/>rem <expan abbr="quã">quam</expan> ut &longs;olis radio uicta perferue&longs;cat / aut gelet frigore <lb/>tum et cauernas circa latus aperito: quo etiam &longs;ubitis turba<lb/>tionibus tumultuans confugiat / ne animis de&longs;titutis conta<lb/>be&longs;cat / telluris &longs;uccu pi&longs;cis alitur / e&longs;tu acriore languet: ge<lb/>latu interimitur: meridianos ad &longs;oles &longs;oluitur alachritate. <lb/></s> <s id="N407AF3">Credunt luto&longs;as himbrium aquas / interdum excipi / non in <lb/>commode / &longs;ed primæ po&longs;t caniculum <expan abbr="exclud&etilde;dæ">excludendæ</expan>: quod <expan abbr="&longs;apiãt">&longs;apiant</expan> <lb/>calcem / pi&longs;cemque enecent: et deinceps raræ immittendæ / quod <lb/>fetenri mu&longs;co aquam / et pi&longs;cem latitudine inficiant: illud <lb/>curandum ut perennis in periret atque re&longs;piret aqua ex fonte / <lb/></s> <s id="N407B0C">Fluuio / lacu / mari. </s> <s id="N407B11">Sed de maritimis pi&longs;cinis amplius uete<lb/>res percommode monent &longs;ic limo&longs;a inquiunt regio planum <lb/>edicat pi&longs;cem: ut &longs;oleam / et conchilia hareuo&longs;a. </s> <s id="N407B18">cæteros pe<lb/>lagios pa&longs;cit melius / ut auratus et dentices. </s> <s id="N407B1F">Saxa turdos et <lb/>merulas / et qui inter &longs;axa nati &longs;unt. </s> <s id="N407B26">Demum &longs;tagnum e&longs;&longs;e <lb/>aiunt optimum pi&longs;cinis quod &longs;it po&longs;itum ut in&longs;equens ma<lb/>ris unda / priorem &longs;ubmoueat / nec intra con&longs;eptum &longs;inat re<lb/>manere <expan abbr="ueter&etilde;">ueterem</expan> <expan abbr="pigrulentã">pigrulentam</expan>. </s> <s id="N407B37">Minus enim cocale&longs;cere aquas <expan abbr="ducũt">du<lb/>cunt</expan> quæ &longs;en&longs;i <expan abbr="ĩnou&etilde;&ttilde;">innouentur</expan>. </s> <s id="N407B43">hactenus de <expan abbr="ĩdu&longs;tria">indu&longs;tria</expan> uillici <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> <lb/>multis rebus: &longs;ed <expan abbr="maxĩe">maxime</expan> quod facit ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> me&longs;&longs;ibus fructibus<lb/>que <expan abbr="collig&etilde;dis">colligendis</expan> atque <expan abbr="eõd&etilde;dis">condendis</expan> <expan abbr="proba&ttilde;">probatur</expan>. </s> <s id="N407B68">horum <expan abbr="grã">gratia</expan> <expan abbr="arcã">arcam</expan> <expan abbr="frum&etilde;tariã">frumentariam</expan> pa&longs;<lb/>&longs;e optet: &longs;olibus et <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan> <expan abbr="patulã">patulam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> longius a tegete de <expan abbr="&quml;">quam</expan> nuper <lb/>diximus quo &longs;ubitis ob ortis nimbis pos&longs;is &longs;eruitia <expan abbr="collectãque &longs;picã">collectamque <lb/>&longs;picam</expan> leui <expan abbr="mom&etilde;to">momento</expan> ad <expan abbr="optũ">opertum</expan> &longs;ubducere. </s> <s id="N407B9A">Vbi <expan abbr="areã">aream</expan> facias &longs;ter<lb/>nito <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="libellã/">libellam /</expan> &longs;ed leuiter <expan abbr="ca&longs;tigatũ">ca&longs;tigatum</expan> et confodito: po<lb/>&longs;tea amurca conspergito bene &longs;initoque cobibat po&longs;tea <expan abbr="cõminuito">comminuito</expan> <lb/>bene glebis deinde chilidro aut palnicula coequato et paliculi&longs; <lb/>uerberato po&longs;tea <expan abbr="&dtilde;nuo">dnuo</expan> amucra con&longs;pergito <expan abbr="cũ">cum</expan> aruerit neque mus <pb xlink:href="004/01/171.jpg"/>neque formica nidum faciet: neque lute&longs;cet: neque hærba <lb/>na&longs;cetur. </s> <s id="N407BC9">Creta huic operi plurimum afferet &longs;oliditatis. </s> <s id="N407BCC">De <lb/>a&longs;criptitiorum tectis hactenus. </s> <s id="N407BD1">Herilem uillam &longs;unt qui di<lb/>cant aliam æ&longs;tiuam e&longs;&longs;e: aliam hibernam: atque &longs;ic diffini<lb/>ant: ut cubicula hiemis &longs;pectent brumalem orientem: cena<lb/>tio <expan abbr="æquinoctial&etilde;">æquinoctialem</expan> <expan abbr="occident&etilde;">occidentem</expan>. </s> <s id="N407BE3">Cubilia uero æ&longs;tiua <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan>: <lb/>cenatio hibernum orientem: ambulatio ad <expan abbr="meridianũ">meridianum</expan> æqui <lb/>noctium expo&longs;ita &longs;it. </s> <s id="N407BF2">Sed ea nos pro coeli regioni&longs;que mo<lb/>do alibi atque alibi aliter habenda cen&longs;emu&longs;: quoad frigida <lb/>calidis: et uda &longs;iccis contemperentur. </s> <s id="N407BF9">Cæterum tecta inge<lb/>nuorum uelim occupent locum agri non feraci&longs;&longs;imum: &longs;ed <lb/>alioquin digni&longs;&longs;imum: unde omnis auræ &longs;olis a&longs;pectu&longs;que <lb/><expan abbr="cõmoditas">commoditas</expan> et uoluptas liberrime capiatur / faciles ad &longs;e ex <lb/>agro porrigit aditus. </s> <s id="N407C07">Venientem <expan abbr="ho&longs;pit&etilde;">ho&longs;pitem</expan> hone&longs;ti&longs;&longs;imis ex<lb/>cipiet &longs;patiis: <expan abbr="&longs;pectabi&ttilde;">&longs;pectabitur</expan> &longs;pectabitque urbem / oppida / mare / <lb/>fu&longs;amque planitiem / et nota collium montiumque capita / hor<lb/>torum delitia&longs; / pi&longs;cationum uenationumque illecebras &longs;ub ocu<lb/>lis habebit expo&longs;itas. </s> <s id="N407C1A">Quomque uti diximus <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> partes aliæ <lb/>uniuer&longs;orum: aliæ plurimorum: aliæ &longs;ingulorum &longs;int: in his quæ <lb/>uniuer&longs;orum &longs;unt imitabuntur. </s> <s id="N407C25">ædes principum &longs;patia <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>pro foribus u&longs;urpabit ampli&longs;&longs;ima <expan abbr="curriculorũ">curriculorum</expan> <expan abbr="eque&longs;triũquecertaminum">eque&longs;triumque <lb/>certaminum</expan>: quæ iuuentutis iaculum et &longs;agittam <expan abbr="lõge">longe</expan> exu<lb/>perentur. </s> <s id="N407C3E">Intra fores itidem quæ plurimorum &longs;unt non <expan abbr="deerũt">de<lb/>erunt</expan> ambulationes / ge&longs;tationes / natationes / et areæ / cum <expan abbr="uir&etilde;tes / tum">ui<lb/>rentes / tum</expan> &longs;iccæ / et porticus / et emicycli: quibus ad grato&longs; <lb/>per brumam &longs;oles &longs;enes <expan abbr="confabul&etilde;tur">confabulentur</expan>: et familia diem agat <lb/>fe&longs;tum: æ&longs;tate fruantur umbra. </s> <s id="N407C53">Atqui con&longs;tat quidem <expan abbr="ĩ">in</expan> ædi<lb/>bu&longs; alia deberi familiæ: alia rebus hi&longs; quæ familiæ grata ha<lb/>beantur. </s> <s id="N407C5E">Familiam con&longs;tituent uir et uxor liberi et <expan abbr="par&etilde;tes">parentes</expan> <lb/>et qui horum u&longs;u una diuer&longs;entur / curatores / mini&longs;tri / &longs;er<lb/>ui / tum et <expan abbr="ho&longs;pit&etilde;">ho&longs;pitem</expan> familia non excludit. </s> <s id="N407C6D">Familiæ gratia ha<lb/>benda &longs;unt quæ ad <expan abbr="uictũ/ut">uictum / ut</expan> e&longs;ca: et quæ ad u&longs;um / ut ue&longs;ti&longs;: <lb/>arma: libri: atque etiam equus. </s> <s id="N407C7A">Omnium pars primaria ea <expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>quam &longs;eu cauam ædium &longs;eu <expan abbr="atriũ">atrium</expan> putes dici: nos &longs;inum ap<pb xlink:href="004/01/172.jpg"/>pellabimus / proxima ueniunt cenacula: &longs;ubinde habentur <lb/>quæ &longs;ingulorum &longs;unt cubicula. </s> <s id="N407C8D">Po&longs;trema exi&longs;tant concla<lb/>uia: reliqua ip&longs;is ex rebus note&longs;cunt. </s> <s id="N407C92">Itaque &longs;inus pars erit <lb/>primaria, in quam cætera omnia minora membra ueluti in <lb/>publicum ædis forum confluant: ex qua ue non aditus mo<lb/>do commodi&longs;&longs;imus / uerum et luminum etiam commodita<lb/>tes apti&longs;&longs;ime importentur: hinc apparet &longs;inum quemque &longs;ibi <lb/>optare amplum <expan abbr="&longs;patium / apertum / dignũ/promptum">&longs;patium / apertum / dignun / promptum</expan>. </s> <s id="N407CA3">Sed <lb/>&longs;inu alii contenti uno &longs;unt: alii plures producere pro&longs;ecuti <lb/>&longs;unt: ho&longs;que aut quoque undique altis parietibus aut partim <lb/>præ altis / partim humilioribus parietibus <expan abbr="cõclu&longs;ere">conclu&longs;ere</expan>. </s> <s id="N407CB0">Et uo<lb/>luere alibi opertos e&longs;&longs;e tecto: alibi &longs;ub diuo: alibi partim oper<lb/>tos / partim nudos: alibi uno latere / alibi pluribus: alibi <expan abbr="oĩbus">omni<lb/>bus</expan> lateribus porticum adiunxere: alibi in &longs;olo coæquan<lb/>dos: alibi &longs;ub te&longs;tudinato po&longs;uere <expan abbr="pauim&etilde;to">pauimento</expan>. </s> <s id="N407CC5">Circa hæc ni<lb/>hil plus dico / ni&longs;i ut <expan abbr="regionũ">regionum</expan> et tempe&longs;tatum et u&longs;us et <expan abbr="oĩs">omnibus</expan> <lb/>commoditatis ratio adhibeatur: ita ut frigenti regione acer<lb/>bitas boreæ et aeris &longs;olique horror: æ&longs;tuo&longs;a autem &longs;ub pla<lb/>ga mole&longs;ti &longs;oles excludantur: coeli &longs;piritus grati&longs;&longs;imus ad<lb/>mittatur: et lucis <expan abbr="iucũdi&longs;&longs;imæ">iucundi&longs;&longs;imæ</expan> quantum par &longs;it copia omni <lb/>ex parte influat: prouidebiturque ne quid abuligine &longs;oli no<lb/>xium in&longs;udans officiat: ne quid ue ex &longs;uperioribus deuolu<lb/>ti nimbi obliment. </s> <s id="N407CE4">Patebitque in medium &longs;inum aditus et <lb/>ue&longs;tibulum hone&longs;ti&longs;&longs;imus minime arctus: minime arduus: <lb/>minime ob&longs;curus: aderitque primario obtutu religioni di<lb/>catum &longs;acrarium cum ara propalam: quo loci ingre&longs;&longs;us ho<lb/>&longs;pes religionem ineat amicitiæ et domum: p. f. <expan abbr="repet&etilde;s">repetens</expan> pa<lb/>cem a &longs;uperis et &longs;uorum tranquillitatem po&longs;cat: i&longs;toc &longs;alu<lb/>tantes amplexabitur: &longs;iqua erunt arbitria de con&longs;ilio pen&longs;i<lb/>tabit amicorum et huiu&longs;modi. </s> <s id="N407CFE">Cum his conuenient &longs;pecu<lb/>laria fene&longs;trarum: meniani porticus: quibus una &longs;pectandi <lb/>cum uoluptate et &longs;oles et auras prout tempora po&longs;tulabunt <lb/>hauriant. </s> <s id="N407D07">Hibernis inquit Martialis obiecta noctis &longs;pecu<lb/>laria &longs;oles Admittunt puros / et &longs;ine fece diem. </s> <s id="N407D0C">Et <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <pb xlink:href="004/01/173.jpg"/>ueteres ad meridiem ponendam cen&longs;uere / quod æ&longs;tate &longs;ol &longs;ub <lb/>limiore <expan abbr="ambi&etilde;s">ambiens</expan> cyclo non <expan abbr="ĩmittat">immittat</expan> radios: hieme &longs;ubimmit<lb/>tat. </s> <s id="N407D23">Montium pro&longs;pectus qui &longs;unt ad meridiem quod ea parte <lb/>qua &longs;pectantur umbra operti &longs;int: quod que <expan abbr="alb&etilde;te">albente</expan> eius coeli ua<lb/>pore caligantes reddantur non u&longs;que iucundos præbent / &longs;i <lb/>longe di&longs;tent. </s> <s id="N407D30">At <expan abbr="&longs;id&etilde;">iidem</expan> proximiores et qua&longs;i in caput incum<lb/>bentes &longs;i &longs;int / pruino&longs;as præbent noctes et umbras prægeli<lb/>das: alioquin ex propinquo grati&longs;&longs;imi: et quod hau&longs;tros inter<lb/>cludant commodi&longs;&longs;imi &longs;unt. </s> <s id="N407D3D">Pro <expan abbr="&longs;ept&etilde;trione">&longs;eptentrione</expan> proximus <expan abbr="mõs">mons</expan> <lb/>radium &longs;olis remittens uaporem adauget: di&longs;tans uero et pro<lb/>cul po&longs;itus lati&longs;&longs;imus e&longs;t. </s> <s id="N407D4C"><expan abbr="Nã">Nam</expan> aeris puritate quæ &longs;ub ea coe<lb/>li plaga perpetuo &longs;erena uiget et &longs;olis fulgore quo <expan abbr="perfũdi">perfundi<lb/>tur</expan> / illu&longs;tris et mirifice &longs;pectatus redditur. </s> <s id="N407D5A">Sub&longs;olam mon<lb/>tes proximi frigentes horas anticulanas occidui <expan abbr="rorulãtem">rorulantem</expan> <lb/>auroram præbent: ambo ex medio interuallo fe&longs;tiui&longs;&longs;imi. <lb/></s> <s id="N407D66">Itidem et flumina et lacus: neque <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> commoda <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> pro<lb/>pinqua / neque &longs;unt iucunda / ubi nimium di&longs;tent. </s> <s id="N407D73">At contra <lb/>mare ex mediocri &longs;patio &longs;oles impuros flat: ex proximo mi<lb/>nus ledit / quando æquabiliore per&longs;eueret aere. </s> <s id="N407D7A">Ex longin<lb/>quo illud in&longs;uper ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> confert quod de&longs;iderium ciet &longs;ui. <lb/></s> <s id="N407D84">Tamen intere&longs;t qua coeli parte &longs;e&longs;e o&longs;tentet. </s> <s id="N407D87">nam patens a <lb/>meridie adurit mare: &longs;ub oriente humectat: ad occidentem <lb/>caligat: ex <expan abbr="&longs;ept&etilde;trione">&longs;eptemtrione</expan> præfriget. </s> <s id="N407D92">Ex &longs;inu dabitur in cenacu<lb/>la ingre&longs;&longs;us. </s> <s id="N407D97">Ea erunt pro u&longs;us necce&longs;&longs;itare alia æ&longs;tiua alia <lb/>hiberna / alia ut ita loquar / medioxuma. </s> <s id="N407D9C">Ae&longs;tiuis cenaculis <lb/>aquam <expan abbr="ĩ">im</expan>primis et hortorum uiridia po&longs;cunt: hibernis tepo<lb/>rem et focum. </s> <s id="N407DA7">In utri&longs;que amplitudo / hilaritas atque lautities <lb/>optatur. </s> <s id="N407DAC">Sunt <expan abbr="argum&etilde;ta">argumenta</expan> quibus facile per&longs;uadeas focos apud <lb/>maiores fui&longs;&longs;e non quales habere a&longs;&longs;ueuimus. </s> <s id="N407DB5">Et fumant in<lb/>quit ille culmina tecti. </s> <s id="N407DBA">Id præter ethruriam et galliam ad <lb/>hæc u&longs;que tempora ob&longs;eruatum per uniuer&longs;am italiam uide<lb/>mus / ut nullæ haberentur fumi ex rectis gulæ. </s> <s id="N407DC1">Triclinus <lb/>arebat Vitrurius hibernis <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t utilis camerarum coronario <lb/>ope &longs;ubtilis ornatus quod ab ignis fumo et crebris fuliginibus <pb xlink:href="004/01/174.jpg"/>corrumpantur. </s> <s id="N407DD2">Quin et cameram &longs;upra focum atramento <lb/>illinibant: ut atrum id pictura inductum pro fumo uideretur <lb/>Alibi reperio lignis uti &longs;olitos purgatis u&longs;que ut fumo e&longs;&longs;ent <lb/>immunes: quæ cocta nuncupabantur: eiu&longs;que rei gratia in <lb/>lignorum appellatione iuri&longs;con&longs;ultos cocta non uenire cen&longs;u <lb/>i&longs;&longs;e: ut po&longs;&longs;is arbitrari focis u&longs;os mobilibus ex ære ferro ue <lb/>prout cuiu&longs;que res et dignitas po&longs;tulabat. </s> <s id="N407DE3">Et forta&longs;&longs;is ca<lb/>&longs;tren&longs;e id genus hominum / et duratum militia / uti ad <expan abbr="unũ">unum</expan> <lb/>omnes erant foco minus utebantur. </s> <s id="N407DEE">Neque <expan abbr="concedũt">concedunt</expan> phy&longs;ici <lb/>ut a&longs;&longs;idue multo utamur igne. </s> <s id="N407DF7">Aiebat Ari&longs;toteles carnium <lb/>&longs;oliditatem in animante con&longs;tare a frigore. </s> <s id="N407DFC">Et notarunt qui <lb/>i&longs;ta profitentur fabros qui officinis ignariis <expan abbr="exerceãtur">exerceantur</expan> fer <lb/>me omnes uultu et cute admodum rugo&longs;a et cri&longs;pa reddi: <lb/>idque fieri ea re <expan abbr="atte&longs;ian&ttilde;">atte&longs;tantur</expan> quod cloacas gelu planitudines et &longs;uc<lb/>cus quo caro fiat <expan abbr="collique&ttilde;">colliquetur</expan> igne: atque uaporibus euane&longs;cat. <lb/></s> <s id="N407E14">Apud germanos et cholco&longs; alibi ue ubi ignium auxilio con<lb/>tra rigores <expan abbr="frigorũ">frigorum</expan> opus e&longs;t concalefacto utuntur conclaui: <lb/>de quo &longs;uo dicetur loco. </s> <s id="N407E1F">Ad focum redeamus. </s> <s id="N407E22">Sunt quæ ad <lb/>foci u&longs;um pertineant hæc: ut promptus extet: ut plures una <lb/>foueat: luminis habeat &longs;atis: uentorum nihil: habebit tamen <lb/>qua re&longs;piret &longs;umus: alioquin non <expan abbr="cõ&longs;cenderet">con&longs;cenderet</expan>. </s> <s id="N407E2F">Ergo non in <lb/>angulum: non multo intra parietem cogetur: non <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> pri<lb/>mores conuiuarum men&longs;as occupabit. </s> <s id="N407E3A">Apertionum flabris <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>uexabitur: imis faucibus ex pariete haud multo promine<lb/>bit: gula erit capaci: et a dextris ad &longs;ini&longs;tram lata: excitata <lb/>ad perpendiculum: procera quoad toto &longs;ummo capitulo fa<lb/>&longs;tigia omnia excellat. </s> <s id="N407E49">Id quidem certe propter incendiorum <lb/>pericula: tum etiam ne uentus offen&longs;is tectorum obiicibus un<lb/>das aereas inglomeret: ac uerticibus fumos retardet atque re <lb/>tundat: fumus &longs;ponte &longs;ua imbuto calore <expan abbr="con&longs;c&etilde;dit">con&longs;cendit</expan>: &longs;ed inde <lb/><expan abbr="flãmarum">flammarum</expan> et foci caloribus acceleratius propellitur. </s> <s id="N407E5B">Gula igi<lb/>tur camini exceptus ueluti fi&longs;tula coharcetur: impetuque <expan abbr="&longs;ecundãtiũ">&longs;e<lb/>cundantium</expan> flammarum non &longs;ecus atque &longs;onus ex tuba truditur. <lb/></s> <s id="N407E66">Par igitur uti in tuba &longs;i nimium lata e&longs;t &longs;urde&longs;cit aere obin <pb xlink:href="004/01/175.jpg"/>uer&longs;o: &longs;ic fumus. </s> <s id="N407E6D"><expan abbr="Sũmi">Summi</expan> capituli uertex <expan abbr="tege&ttilde;">tegetur</expan> <expan abbr="obibr&etilde;">ob imbrem</expan>: naribu&longs; <lb/>fietque propatuli&longs; et <expan abbr="circũfu&longs;i&longs;">circumfu&longs;i&longs;</expan> pre&longs;eptis tamen <expan abbr="alam&etilde;to">alamento</expan> quo uenti <lb/>mole&longs;tia <expan abbr="abarcea&ttilde;">abarceatur</expan>. </s> <s id="N407E8B">Inter <expan abbr="alam&etilde;ta">alamenta</expan> et nares laxatas <expan abbr="relinque&ttilde;">relinquetur</expan> ad <lb/>euomendos fumi fluuios. </s> <s id="N407E98">Id ubi non licet: uertulam appello: <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="erectũ">erectum</expan> in <expan abbr="acũ">acum</expan> apponi uelim. </s> <s id="N407EA8">ea <expan abbr="&etilde;">est</expan> cap&longs;is ænea lata quoad <expan abbr="&longs;ũ">&longs;um</expan><lb/>mas gulæ fauces intra &longs;e capiat. </s> <s id="N407EB5">Stabit huic proiecta pro <expan abbr="frõte">fronte</expan> cri<lb/>&longs;ta qua ueluti temone acta <expan abbr="lace&longs;&longs;&etilde;tibus">lace&longs;&longs;entibus</expan> <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan> inuertat occiput. <lb/></s> <s id="N407EC7"><expan abbr="Cõmodi&longs;&longs;ime">Commodi&longs;&longs;ime</expan> capitulis <expan abbr="gularũ">gularum</expan> <expan abbr="circũappon&etilde;&ttilde;">circumapponentur</expan> cornua ænea aut <lb/>ex ope fictili <expan abbr="ãplo">amplo</expan> et apto uacuo <expan abbr="&ptilde;uia">peruia</expan> ore &longs;upremo ad <expan abbr="gulã">gulam</expan> ip<lb/><expan abbr="&longs;ã">&longs;am</expan> <expan abbr="cõuer&longs;o">conuer&longs;o</expan>: qua hau&longs;tos bucca inferiore fumos &longs;uprema euomat <lb/>inuitis <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan>. </s> <s id="N407EEE">Canaculis <expan abbr="debe&ttilde;">debetur</expan> coquina et cella ob&longs;onaria ubi <lb/>reliquas cænæ et ua&longs;a et <expan abbr="mãtilia">mantilia</expan> <expan abbr="referã&ttilde;">referantur</expan>. </s> <s id="N407EFF">Coquina neque <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="gremiũ">gremium</expan> <lb/><expan abbr="cõuiuarum">conuiuarum</expan> habenda e&longs;t / neque porro <expan abbr="l&etilde;gius">longius</expan> <expan abbr="&longs;emou&etilde;da">&longs;emouenda</expan> quoad quæ <lb/>calida conuiuiis <expan abbr="exigũtur">exiguntur</expan> <expan abbr="ĩterueniendũ">interueniendum</expan> <expan abbr="refrige&longs;cãt">refrige&longs;cant</expan>: &longs;at erit &longs;i<lb/>lixarum, patellarum cortinarum &longs;trepitus et seditas <expan abbr="exclude&ttilde;">excludetur</expan>. </s> <s id="N407F2B"><expan abbr="Ferculorũ">Fercu<lb/>lorum</expan> <expan abbr="cõportationes">comportationes</expan> ne imber aut <expan abbr="itionũ">itionum</expan> <expan abbr="ĩgrati">ingrati</expan> anfractus aut <expan abbr="locorũ">lo<lb/>corum</expan> ob&longs;cenitas <expan abbr="ĩpediat">impediat</expan>: ne ue ab his digniora <expan abbr="dehone&longs;ten&ttilde;">dehone&longs;tentur</expan> <expan abbr="prouidebi&ttilde;">pro<lb/>uidebitur</expan>. </s> <s id="N407F52">Ex cenaculis cubicula <expan abbr="petũtur">petuntur</expan>. </s> <s id="N407F59">Lauti&longs;&longs;imi <expan abbr="&etilde;">est</expan> uti cena<lb/>cula <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> habere æ&longs;tate atque bruma. </s> <s id="N407F6A">Venit in <expan abbr="ment&etilde;">mentem</expan> illud <lb/>Luculli. </s> <s id="N407F73"><expan abbr="Ingenuũ">Ingenuum</expan> <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> deteriore <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;orte <expan abbr="&quml;">quam</expan> grues atque hirun<lb/>dines e&longs;&longs;e no oportere. </s> <s id="N407F87">Nos <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> quæ in quibu&longs;que bene mode <lb/>rati ratio <expan abbr="cõprobet">comprobet</expan> referamus. </s> <s id="N407F94">Ex Aemilio probo hi&longs;torico &longs;oli<lb/>tos memini apud græcos <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="cõuiuiis">conuiuiis</expan> <expan abbr="propĩquorum">propinquorum</expan> uxores <lb/>adhibere: et partes <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> ubi &longs;ederent mulieres qua&longs;dam e&longs;&longs;e: quo <lb/>præter cognatos <expan abbr="propĩquiores">propinquiores</expan> <expan abbr="hõ">homo</expan> accederet nemo. </s> <s id="N407FB9">Et profecto <lb/>ubi <expan abbr="qd&etilde;">quodem</expan> <expan abbr="cogruãt">cogruant</expan> muliere&longs; loca e&longs;&longs;e oportere arbitror <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecu&longs; <lb/>atque dicata religioni et ca&longs;timoniæ: <expan abbr="tũ">tum</expan> et lauta ueli <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <lb/>a&longs;&longs;ignari puellis et uirginibus diuer&longs;oria: quo molliculi <expan abbr="earumaĩ">earum <lb/>animi</expan> <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <expan abbr="cõclaui">conclaui</expan> minore <expan abbr="cũ">cum</expan> tedio &longs;ui &longs;e&longs;e <expan abbr="cõtineãt">contineant</expan>. </s> <s id="N407FEC">Matro<lb/>na utilius illic a&longs;&longs;idebit unde quæ qui&longs;que domi agat <expan abbr="ĩtelligat">intelligat</expan>. <lb/></s> <s id="N407FF6">Sed nos quæ ad patrio&longs; eiu&longs;que mores <expan abbr="condicãt">condicant</expan> &longs;equamur. </s> <s id="N407FFD">Vi<lb/>ro atque uxori dormitio &longs;ingulis &longs;ingula <expan abbr="debe&ttilde;">debetur</expan>: <expan abbr="nõ">non</expan> id <expan abbr="mõ">non</expan> ut pertu<lb/><expan abbr="ri&etilde;s">riens</expan> aut malfata mulier mole&longs;ta uiro <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;it: uerum et æ&longs;tiuos <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/><expan abbr="&longs;õnos">&longs;omnos</expan> ille&longs;iores peragat / cui lubuerit / &longs;ua cuique aderit ianua et <pb xlink:href="004/01/176.jpg"/>præter id <expan abbr="cõmune">commune</expan> aderit po&longs;ticulum: quo mutuo &longs;e po&longs;&longs;it pe<lb/>tere &longs;ine interprete. </s> <s id="N40802C">Sub uxoris conclaue ue&longs;tiaria &longs;ub uiri li<lb/>braria cella comparabitur. </s> <s id="N408033">Parens ætate fe&longs;&longs;a quod occio et quie<lb/>te indigeat dormitionem habebit tepentem, obtectam &longs;e<expan abbr="otã">motam</expan> <lb/>ab omni familia atque externorum &longs;trepitu. </s> <s id="N408042">Habebit <expan abbr="ĩ">imprimis</expan> <lb/>foculi letitiam / et quæ alia ualitudinarii <expan abbr="exigũt">exigunt</expan> animi et cor<lb/>poris gratia. </s> <s id="N408053">Huius &longs;ub <expan abbr="cõclaui">conclaui</expan> argentaria erit cella. </s> <s id="N40805A">In hac <lb/>liberi mares <expan abbr="adole&longs;c&etilde;tuli">adole&longs;centuli</expan>. </s> <s id="N408063">In ue&longs;tiaria uirgines puellæ. </s> <s id="N408066">In pro<lb/>ximo nutrices <expan abbr="pnoctabũt">pernoctabunt</expan>. </s> <s id="N40806F">Ho&longs;pitem collocabimu&longs; <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> parte <lb/>quæ &longs;it proxima ad ue&longs;tibulum: quo &longs;e &longs;ui liberius &longs;alutatores <lb/><expan abbr="adeãt">adeant</expan>: et <expan abbr="ramiliã">familiam</expan> <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> minus <expan abbr="&longs;ollicit&etilde;">&longs;ollicitem</expan>. </s> <s id="N408089">Prætextati libere e <lb/>regione aut <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="lõge">longe</expan> ab ho&longs;pite <expan abbr="diuer&longs;abun&ttilde;">diuer&longs;abuntur</expan> familiaritatis <expan abbr="fru&etilde;dæ">fruen<lb/>dæ</expan> et <expan abbr="fou&etilde;dæ">fouendæ</expan> gratia. </s> <s id="N4080A6"><expan abbr="Subc&etilde;claue">Subconclaue</expan> habebit ho&longs;pes: ubi &longs;ecretiora <lb/>et cariora <expan abbr="c&etilde;dat">condat</expan>: atque ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> reclu&longs;us repetat. </s> <s id="N4080B6">Prætextato <lb/>erit <expan abbr="&longs;ubcõclaue">&longs;ubconclaue</expan> celia armamentaria. </s> <s id="N4080BF">Curatores mini&longs;tri &longs;erui <lb/>ab <expan abbr="ĩgenuorum">ingenuorum</expan> <expan abbr="c&etilde;mertiis">commertiis</expan> ita <expan abbr="&longs;egregabũ&ttilde;">&longs;egregabuntur</expan>: ut pro cuiu&longs;que officio <expan abbr="dec&etilde;s">de<lb/>cens</expan> et peratus locus <expan abbr="attribua&ttilde;">attribuatur</expan>. </s> <s id="N4080D9">Ancillæ et cubicularii &longs;uis <expan abbr="cõmi&longs;">commi&longs;</expan> <lb/>&longs;i locis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="lõgius">longius</expan> <expan abbr="aberũt">aberunt</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut <expan abbr="ext&etilde;plo">extemplo</expan> audire: et pre&longs;to ad <expan abbr="mb&etilde;tis">iuben<lb/>tis</expan> <expan abbr="ĩpia">impia</expan> po&longs;&longs;int e&longs;&longs;e. </s> <s id="N408100">Curator triclinii ad <expan abbr="uinariã">uinariam</expan> <expan abbr="cellã">cellam</expan> et penu <lb/><expan abbr="aditũ">aditum</expan> po&longs;&longs;idebit. </s> <s id="N408111">Quadrupedum curatores pro &longs;tabulis <expan abbr="accubabũt">accuba<lb/>bunt</expan>. </s> <s id="N408119">heriles aeque a dor&longs;uariis <expan abbr="&longs;egregabũ&ttilde;">&longs;egregabuntur</expan>: <expan abbr="habebun&ttilde;que">habebunturque</expan> loco unde <lb/>fetoribus domu aut inter &longs;e rixa no offendant: aut <expan abbr="igniũ">ignium</expan> ca&longs;u <lb/><expan abbr="quippiã">quippiam</expan> ob&longs;it. </s> <s id="N408131"><expan abbr="Triticũ">Triticum</expan> &longs;emenque <expan abbr="o&etilde;">omne</expan> marce&longs;cit humore: palle <lb/>&longs;cit æ&longs;tu: <expan abbr="attenua&ttilde;">attenuatur</expan> afflictu: calcis <expan abbr="cõtactu">contactu</expan> <expan abbr="uitia&ttilde;">uitiatur</expan>. </s> <s id="N408149">Ergo ubi uis <lb/><expan abbr="cond&etilde;dũ">condendum</expan> duxeris &longs;eu <expan abbr="&longs;pelũcis/&longs;eu">&longs;peluncis / &longs;eu</expan> puteis &longs;eu tabulato / &longs;eu nu<lb/>de <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;olo <expan abbr="aceruatũ/curato">aceruatum / curato</expan> ut <expan abbr="habea&ttilde;">habeatur</expan> loco &longs;icci&longs;&longs;imo et penitus <lb/><expan abbr="rec&etilde;ti">recenti</expan>. </s> <s id="N408168">Fui&longs;&longs;e apud &longs;ibolim repta <expan abbr="frum&etilde;ta">frumenta</expan> <expan abbr="ĩtegra">integra</expan> po&longs;t <expan abbr="annũ">annum</expan> <expan abbr="c&etilde;te&longs;imũ/a">cen<lb/>te&longs;imum / a</expan> quo effo&longs;&longs;a fuerint te&longs;tis <expan abbr="&etilde;">est</expan> lo&longs;ephus. </s> <s id="N408184"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> hordea ca<lb/>lenti loco <expan abbr="nõ">non</expan> uitiari putent: po&longs;t <expan abbr="annũ">annum</expan> ocius <expan abbr="uitian&ttilde;">uitiantur</expan>. </s> <s id="N408198"><expan abbr="Affirmãt">Affirmant</expan> <lb/>phy&longs;ici humido pari corpora ut <expan abbr="corrũpan&ttilde;">corrumpantur</expan>: calido fieri ut cor <lb/><expan abbr="rũpantur">rumpantur</expan>. </s> <s id="N4081A9"><expan abbr="Lutũ">Lutum</expan> ex amurca atque argilla <expan abbr="cõmaceratũ">commaceratum</expan> &longs;parto aut <lb/>paleis tritis ualde <expan abbr="&longs;ubactũ">&longs;ubactum</expan> &longs;i granario <expan abbr="induxeris / h&etilde;bis">induxeris / habebis</expan> grana <lb/>&longs;olidiora et fumiora: et &longs;eruabis diutius / et curculio non noce<lb/>bit: et formicæ no <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan> furta. </s> <s id="N4081C5">Quæ horrea <expan abbr="&longs;eminũ">&longs;eminum</expan> cau&longs;a fiant <pb xlink:href="004/01/177.jpg"/>crudo ex latere præ&longs;tabunt. </s> <s id="N4081D0">Seminibus atque etiam fructi<lb/>bus condititiis borea&longs; <expan abbr="u&etilde;tus">uentus</expan> amicior e&longs;t hau&longs;tro: et ab lo<lb/>cis humectis &longs;pirante aura / quauis pertabe&longs;cunt <expan abbr="gurgulio/ne">gurgulio<lb/>ne</expan> / uermeque refunduntur. </s> <s id="N4081DD">Tum et pertinaci atque immodico <lb/>quouis uento redduntur uicta leguminibu&longs; præ&longs;ertim tabi&longs; <lb/>horreum cinere atque amurca cru&longs;tato. </s> <s id="N4081E4">Poma in tabulato <lb/>occlu&longs;i&longs;&longs;imo atque gelido habeto. </s> <s id="N4081E9">Vtribus turgefactis poma <lb/>&longs;eruari integrum per annum putabat Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4081EF">Aeris in <lb/>con&longs;tantia omnia conficiuntur: ea re omnes arcebuntur fla<lb/>tus. </s> <s id="N4081F6">Quin etiam ex aquilone ferunt poma rugis deturpari. <lb/></s> <s id="N4081FA">Cellam uinariam <expan abbr="&longs;ubterraneã">&longs;ubterraneam</expan> et conclu&longs;am probant: <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <lb/>ut uina &longs;unt quæ umbra langue&longs;cant. </s> <s id="N408207">Ventis omnibus qui <lb/>a &longs;ub&longs;olano meridie ab occa&longs;u ueniant præ&longs;ertim bruma et <lb/>uere uinum pertactum perturbatur: ad caniculæ autem &longs;y<lb/>dus etiam borea commouetur: &longs;olis radio are&longs;cit: luna he<lb/>be&longs;cit: motu frace&longs;cit atque <expan abbr="elãgue&longs;cit">elangue&longs;cit</expan>: odoris rapax e&longs;t ui<lb/>num: fetore eneruatur et &longs;oluitur: &longs;icco et gelido <expan abbr="tenore&qtail;">tenoreque</expan> <lb/>uno per&longs;eueranti annos perfert. </s> <s id="N40821A">Vinum inquit Columella <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> diu frigidum erit: tam diu recte manebit. </s> <s id="N408222">Cellam idcir<lb/>co uinariam in loco ponito &longs;tabili: et a carrorum concu&longs;&longs;u <lb/>immuni: eorum latus et lumina a &longs;ub&longs;olano in <expan abbr="aquilon&etilde;">aquilonem</expan> ob<lb/>uertito. </s> <s id="N40822F">Sordes et male odorata <expan abbr="omĩa / uligo / cra&longs;&longs;us">omina / uligo / cra&longs;&longs;us</expan> uapor <lb/>fumus, horti <expan abbr="&longs;piram&etilde;ta / ex">&longs;piramenta / ex</expan> cepe / bra&longs;&longs;ica / fico / caprifico ex <lb/>purgato / longe abigi: o / penitus excludito: &longs;olum cellæ pa<lb/>uimento &longs;ubdiuali <expan abbr="&longs;ternito/ĩ">&longs;ternito / in</expan> medio lacunulam deprimito: <lb/>qua &longs;i quid dolii uitio effu&longs;um &longs;it colligas. </s> <s id="N408246">Sunt qui opere <lb/>cementitio et muratili dolia faciant. </s> <s id="N40824B">At dolia quo capacio<lb/>ra / eo uinum erit acrius et fortius. </s> <s id="N408250">Olearia calentes <expan abbr="amãt">amant</expan> <lb/>umbras: odere auras frigidas: tum et fumo atque fuligine <lb/>inficiuntur. </s> <s id="N40825B">Impura illa <expan abbr="pretermittã&ttilde;/quod">pretermittantur / quod</expan> aiunt &longs;terquil<lb/>linia habenda alia ubi nouum &longs;tercus / alia ubi uetus <expan abbr="cõdas">condas</expan>. <lb/></s> <s id="N408269">Humecto gaudere &longs;ole / et <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan> exinaniri. </s> <s id="N408270">Hoc &longs;it ad rem <lb/>quæ ignes metuant ut senile: et quæ con&longs;pectu atque odora<pb xlink:href="004/01/178.jpg"/>tu terra &longs;unt abigantur et <expan abbr="ableg&etilde;tur">ablegentur</expan>. </s> <s id="N40827D">Robu&longs;teo &longs;terquilinio <lb/>&longs;erpens non orietur. </s> <s id="N408282">Hoc prætereundum non <expan abbr="c&etilde;&longs;eo">cen&longs;eo</expan>. </s> <s id="N408289">Nam <lb/>quid hoc mali e&longs;t <expan abbr="ĩ">in</expan> agro &longs;terquillinia ponimus loco abdito <lb/>atque exclu&longs;o, ne quid familiam ru&longs;ticam offendat fetori<lb/>bus &longs;ub rectis uero et prope &longs;ub puluinari cellis primariis: <lb/>quibus alioquin integras captamus quietes: laterinas habe<lb/>re priuatas hoc <expan abbr="&etilde;">estt</expan> apothecas <expan abbr="pe&longs;til&etilde;ti&longs;&longs;imi">pe&longs;tilenti&longs;&longs;imi</expan> fetoris uolumus. <lb/></s> <s id="N4082A3">Si egrotabit trulla et ua&longs;culo commodius utetur. </s> <s id="N4082A6">Bene <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>ualentibus quid ni abigendam i&longs;tanc nau&longs;eam ducas <expan abbr="nõ">non</expan> ui<lb/>deo. </s> <s id="N4082B5">Et &longs;pecta&longs;&longs;e liceat cum cæteras alites tum <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> hi<lb/>rundines quantopere curent pullos habere &longs;uos nido <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> <lb/>fedo. </s> <s id="N4082C4">Mirum quid moneat natura. </s> <s id="N4082C7"><expan abbr="Nã">Nam</expan> et pulliculi cum pri<lb/>mum per ætatem firmatis <expan abbr="m&etilde;bris">membris</expan> licet <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i ex nido onus <lb/>uentris deiiciunt, ad&longs;unt et parentes: qui quidem quo lon<lb/>gius seditatem <expan abbr="abigãt">abigant</expan> ro&longs;tro pullorum &longs;ege&longs;tionem aere ea <lb/>dentem excipiunt atque: a&longs;portant. </s> <s id="N4082E1">Naturæ igitur bene ad / <lb/>monenti <expan abbr="par&etilde;dum">parendum</expan> cen&longs;eo. </s> <s id="N4082EA">Sed uilla et urbana locupletiorum <lb/>diuer&longs;oria inter &longs;e hoc differunt: quod fortunatis uilla <expan abbr="æ&longs;tiuũ">æ&longs;tiuum</expan> <lb/>diuer&longs;orium e&longs;t / urbanis tectis ad brumas commodiu&longs; tole<lb/>randas utuntur. </s> <s id="N4082F7">Inde adeo ex agro omnem lucis / auræ / &longs;pa<lb/>tii / pro&longs;pectu&longs;que amenitatem captant / ex urbe umbratiles <lb/>et molliores delitias &longs;equuntur. </s> <s id="N4082FE">Sat iccirco <expan abbr="&etilde;">est</expan> &longs;i quæ ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <lb/>ciuilem oportuna &longs;unt / intra urbem cum dignitate et &longs;alu<lb/>britate præ&longs;tantur: quoad tamen locorum angu&longs;tiæ et lumi<lb/>nis copia patietur: omnem &longs;ibi uillæ amenitatem atque <expan abbr="iucũditat&etilde;">iucun<lb/>ditatem</expan> ædes urbanæ arripient. </s> <s id="N408318"><expan abbr="Habebũt">Habebunt</expan> quidem præter la&longs;&longs;i<lb/>tatem &longs;inus / etiam <expan abbr="porticum / ambulation&etilde;/ge&longs;tationem/">porticum / ambulationen / ge&longs;tationem /</expan> <lb/>atque hortorum delitias et eiu&longs;modi. </s> <s id="N408326">Sin id minus licebit <lb/>coæquabili in &longs;olo etiam ædificationibus alteris in alteras <lb/>&longs;uperadactis iu&longs;ta membrorum &longs;patia comparabuntur. </s> <s id="N40832D">Na<lb/>tura loci permittente &longs;ubterranea infedientur quibus liquida <lb/>ligna æque &longs;eruitia colloces: in ha&longs;ce hone&longs;tiora &longs;uperædi<lb/>ficabuntur. </s> <s id="N408336">Atqui addentur etiam <expan abbr="ĩ">in</expan> ha&longs;ce <expan abbr="it&etilde;">item</expan> alteræ &longs;i opus <pb xlink:href="004/01/179.jpg"/>&longs;it ædificationes: quoad familiæ u&longs;ibus abunde <expan abbr="proui&longs;ũ">proui&longs;um</expan> &longs;it. <lb/></s> <s id="N40834A">Primis u&longs;ibus primæ: dignioribus digniores partes di&longs;tri<lb/>buentur. </s> <s id="N40834F">Demum curabitur ut &longs;int parata di&longs;cretaque loca: <lb/>quibus cum me&longs;&longs;em fructu&longs; ue / tum in&longs;trumenta omni&longs;que <lb/>denique &longs;uperlectilis a&longs;&longs;eruetur. </s> <s id="N408356">Non deerit / ubi ad res di<lb/>uinas: ubi ue mundum muliebre / et quæ ad &longs;e&longs;tes dies: et <lb/>quæ ad uirilem ornatum &longs;olemnium dierum: et ubi arma atque <lb/>tæla et ubi quæ ad lanificia: et ubi ad epulationes / et ho&longs;pi<lb/>tum aduentum: et quæ ad rara temporum negocia annume<lb/>rata ad&longs;criptaque &longs;eruentur. </s> <s id="N408363">Alibi quod men&longs;truum: alibi <lb/>quod anuum: alibi quod ad u&longs;us debetur quotidianos: quæ <lb/>&longs;ingula &longs;ub conclaui ubi e&longs;&longs;e non <expan abbr="poterunt / curandũ">poterunt / curandum</expan> e&longs;t ma<lb/>xime ut &longs;int &longs;ub con&longs;pectu: eo id magis quo in rariore futu<lb/>ra &longs;unt u&longs;u. </s> <s id="N408372">Nam quæ res quotidie uidetur / ea plane minu&longs; <lb/>metuet <expan abbr="fur&etilde;">furem</expan>. </s> <s id="N40837B">Tenuiorum ædificationes quarum servi facultates <lb/>ex locupletiorum lautitie &longs;ibi exempla uendicabunt: quæ <lb/>imitentur: hac adhibita moderatione ut emolumenti ratio<lb/>nes po&longs;t habui&longs;&longs;e nunquam uelint uoluptati. </s> <s id="N408388">Ergo i&longs;torum <lb/>uilla <expan abbr="nõ">non</expan> multo minus pro&longs;piciet boui et gregi quam uxori. </s> <s id="N408391">Vo<lb/>let palumbariam pi&longs;cinam et eiu&longs;modi ad fructum <expan abbr="nõ">non</expan> ad de<lb/>litias: parabit tamen uillam meliu&longs;cule: quo mater familias <lb/>illic lubentius uer&longs;ari: et rem dome&longs;ticam diligenter cura<lb/>re a&longs;&longs;ue&longs;cat. </s> <s id="N4083A0">neque tantum utilitati fructuique pro&longs;piciet: <lb/>quin <expan abbr="ĩ">imprimis</expan> ualitudini con&longs;ulat. </s> <s id="N4083A9">Vbi aerem mutare opus <lb/>&longs;it per hiemem id facias monebat Cellus: minus enim cum <lb/>periculo bruma graue perferre cælum a&longs;&longs;ue&longs;cimus / <expan abbr="&quml;">quam</expan> æ&longs;ta<lb/>te. </s> <s id="N4083B6">At nos uillam æ&longs;tate poti&longs;&longs;imum petimus. </s> <s id="N4083B9">Curandum <lb/>igitur / ut &longs;it illa quidem longe &longs;aluberrima. </s> <s id="N4083BE">Intra urbem <lb/>&longs;ub ædibus tabernam quæ&longs;tuariam habere <expan abbr="&quml;">quam</expan> triclinium ap<lb/>paratiorem: id demum ad &longs;uas &longs;pes et cupiditates coducere <lb/>arbitrabitur: captabitque in triuio angulum: in foro fron<lb/>te: intra militarem uiam per&longs;picuum reflexum: neque alia <lb/>ferme &longs;ollicitus erit <expan abbr="cura/&qtilde;">cura / quae</expan> ut expo&longs;itis uenalium illece<lb/>bris aucupetur. </s> <s id="N4083D2">Inte&longs;tinis operibus non indecenter utetur : <pb xlink:href="004/01/180.jpg"/>crudo latere craticiis: creta acerato materia. </s> <s id="N4083DA">In extimis <lb/>autem illud putabit non perpetuo dari: ut uicino frugi et <lb/>commodo utatur: ea re circuet domum pariere contra ho<lb/>minum ac temporum iniurias firmiore: uiculo&longs;que conter<lb/>minales aut ita ponet latos: ut aura mature <expan abbr="&longs;iccen&ttilde;">&longs;iccentur</expan>: aut ita <lb/>ponet arctos ut uno canali amborum &longs;tillicidiorum efflu<lb/>uia excipiantur atque <expan abbr="deuomãtur">deuomantur</expan>. </s> <s id="N4083F1">Inter pluuiares i&longs;tiu&longs;mo<lb/>di uiculi ac multo magis canales ip&longs;i multo <expan abbr="fa&longs;tigiabũtur">fa&longs;tigiabuntur</expan>: <lb/>ne re&longs;ideat aqua: neue refundatur: &longs;ed confe&longs;tim expurge<lb/>tur uia <expan abbr="&quml;">quam</expan> id fieri po&longs;&longs;it breui&longs;&longs;ima. </s> <s id="N408404">Cæterum de his omni<lb/>bus &longs;ummatim quæ repetenda uideantur / cum his quæ pri<lb/>mo libro tran&longs;egimus hæc &longs;unt: Quæ partes ædificii <expan abbr="igniũ">ignium</expan> <lb/>ca&longs;ibus immunes e&longs;&longs;e debent: quæ temporum iniuriis obie<lb/>ctæ &longs;unt: quæ obelu&longs;iora e&longs;&longs;e: quæ &longs;trepitu carere oportet / <lb/>te&longs;tudinentur. </s> <s id="N408415">Terrenas omnes habitationes te&longs;tudinari per<lb/>placet: quæ terrenis &longs;upera&longs;truantur &longs;alubriore&longs; reddentior <lb/>contignatione. </s> <s id="N40841D">Quibus ad crepu&longs;culum u&longs;ui uenit lux: uti <lb/>&longs;unt &longs;alutatio / ambulatio / et præcipue bibliotheca æquino<lb/>ctium <expan abbr="ori&etilde;tem">orientem</expan> &longs;pectent. </s> <s id="N408428">Quæ <expan abbr="tineam / pallorem / mucor&etilde;/">tineam / pallorem / mucorem /</expan> <lb/>eruginem ue metuant <expan abbr="ue&longs;tis/&longs;ibri / arma/&longs;emen / e&longs;cul&etilde;taqueomnia">ue&longs;tis / libri / arma / &longs;emen / e&longs;culetaque <lb/>omnia</expan> meridie atque occidente <expan abbr="coercean&ttilde;">coerceantur</expan>. </s> <s id="N40843B">Si æquabili ortus <lb/>e&longs;t lumine pictori / &longs;criptori / &longs;calptori et eiu&longs;modi <expan abbr="&longs;ept&etilde;trionem">&longs;eptemtrio<lb/>nem</expan> dato. </s> <s id="N408448">Demum uertito æ&longs;tiua omnia ut boream excipi<lb/>ant: hiberna meridiem uerna et autumnalia <expan abbr="ori&etilde;tem">orientem</expan>. </s> <s id="N408454">Occi<lb/>duum uero &longs;olem balneis et uernis cenaculis dato. </s> <s id="N408459">Hæc &longs;i <lb/>non licet ex &longs;ententia / æ&longs;tiuis commodi&longs;&longs;imas partes præ <lb/>occupato. </s> <s id="N408460">Et mea quidem <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> qui ædificat æ&longs;tiuis aedi<lb/>ficet u&longs;ibu&longs; &longs;i &longs;apit: <expan abbr="nã">nam</expan> hibernis ut fiat &longs;ati&longs; leue <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="negociũ">negocium</expan>: <lb/>claudito: et <expan abbr="focũ">focum</expan> <expan abbr="inc&etilde;dito">incendito</expan>. </s> <s id="N408480"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> <expan abbr="æ&longs;tũ">æ&longs;tum</expan> multa <expan abbr="reqrũ&ttilde;">requeruntur</expan>: &longs;ed <expan abbr="iuuãt">iu<lb/>uant</expan> ea <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;&etilde;p">&longs;emper</expan> <expan abbr="multũ">multum</expan>. </s> <s id="N4084A4">Eo <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> hibernis facito area &longs;it mo<lb/>dica altitudo modica <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan> modicæ / æ&longs;tiua contra <expan abbr="oĩ ex &ptilde;">omni ex <lb/>parte</expan> <expan abbr="h&etilde;to">habento</expan> la&longs;&longs;a patula <expan abbr="oĩa">omnia</expan>. </s> <s id="N4084B9">Facito &longs;it captatrix auræ gelidi <lb/>u&longs;culæ &longs;oles <expan abbr="aũt">aut</expan> et ab &longs;ole mi&longs;&longs;os flatus excludito multus <pb xlink:href="004/01/181.jpg"/>aer ampla conclu&longs;us aula multis una conceptis aquis in&longs;tar tar<lb/>dius conferue&longs;cit.</s> </p> <p id="N4084CA" type="head"> <s id="N4084CC">LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE <lb/>ORNAMENTO LIBER SEXTVS<lb/><arrow.to.target n="marg6"/></s> </p> <p id="N4084D5" type="margin"> <s id="N4084D7"><margin.target id="marg6"/>L</s> </p> <p id="N4084DC" type="main"> <s id="N4084DE">INEAMENTA et materiam operum et <lb/>manum fabrilem / et quæ ad publica priua<lb/>ta / cum &longs;acra / tum et profana ædificia con<lb/>&longs;tituenda pertinere uidebantur / quoad <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> <lb/>ea quidem ad ferendam iniuriam tempe&longs;ta<lb/>tum apta: et ad &longs;uos quæque u&longs;u&longs; pro locorum <lb/>temporum hominumque rerum que rationibus accomodata / &longs;uperio<lb/>ribus libris quinque tran&longs;egimus diligentia <expan abbr="quãtum">quantum</expan> ex libris <lb/>ip&longs;i&longs; per&longs;picere potui&longs;ti: ut <expan abbr="eã">eam</expan> in i&longs;tiu&longs;modi rebus tractandis <lb/>multo maiorem <expan abbr="nõ">non</expan> de&longs;ideres: labore me &longs;uperi maiore <expan abbr="&quml;">quam</expan> pro <lb/>inita prouincia <expan abbr="interdũ">interdum</expan> ex ip&longs;o me forta&longs;&longs;is po&longs;tula&longs;&longs;em. </s> <s id="N40850F">Inci<lb/>debant enim frequentes difficultates / et rerum explicandarum / et <lb/>nominum <expan abbr="inueni&etilde;dorum">inueniendorum</expan> et materiæ pertractandæ, quæ me ab&longs;ter <lb/><expan abbr="rer&etilde;t">rerent</expan> ab <expan abbr="ĩcepto">incepto</expan> atque auerterent. </s> <s id="N408523">Alia ex parte quæ ratio ut opu&longs; <lb/><expan abbr="inchoar&etilde;">inchoarem</expan> adduxerat: eadem reuocabat ut pro&longs;equerer atque hor<lb/>tabatur. </s> <s id="N408531"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> dolebam quidem tam multa tamque praeclari&longs;&longs;i<lb/>ma &longs;criptorum monumenta interi&longs;&longs;e temporum hominum que in<lb/>iuria: ut uix <expan abbr="unũ">unum</expan> ex <expan abbr="tãto">tanto</expan> naufragio <expan abbr="Vitruuiũ">Vitruuium</expan> &longs;uper&longs;titem <expan abbr="haberemus/&longs;criptor&etilde;">ha<lb/>beremus / &longs;criptorem</expan> proculdubio <expan abbr="in&longs;tructi&longs;&longs;imũ">in&longs;tructi&longs;&longs;imum</expan>: &longs;ed ita <expan abbr="affectũ">affectum</expan> <lb/>tempe&longs;tate atque <expan abbr="lacerũ">lacerum</expan> / ut multis locis multa de&longs;int / et multis <lb/>plurima de&longs;ideres. </s> <s id="N40855F">Accedebat quod i&longs;ta tradidi&longs;&longs;et <expan abbr="nõ">non</expan> culta / &longs;ic <lb/><expan abbr="enĩ">enim</expan> <expan abbr="loqueba&ttilde;/ut">loquebatur / ut</expan> latini <expan abbr="græcũ">græcum</expan> uideri uolui&longs;&longs;e: græci <expan abbr="locutũ">locutum</expan> la<lb/>tine <expan abbr="uaticin&etilde;&ttilde;">uaticinentur</expan>. </s> <s id="N40857F">Re&longs; <expan abbr="aũt">aut</expan> ip&longs;a i &longs;e&longs;e porrigenda neque latinum neque <lb/>græcum fui&longs;&longs;e <expan abbr="te&longs;te&ttilde;">te&longs;tetur</expan>: ut par &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;crip&longs;i&longs;&longs;e hunc nobis / quod ita <lb/>scrip&longs;erit / ut <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="ĩtelligamus">intelligamus</expan>. </s> <s id="N40859A"><expan abbr="Re&longs;tabãt">Re&longs;tabant</expan> uetera rerum <expan abbr="ex&etilde;pla">exempla</expan> tem<lb/>plis theatri&longs;que mandata: ex quibus <expan abbr="tan&qtilde;">tamquam</expan> ex optimis profe&longs;&longs;oribus <lb/>multa di&longs;cerentur: <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ine lachrymis <expan abbr="uidebã">uidebam</expan> in dies dele<lb/>ri. </s> <s id="N4085BA">Et qui forte per hæc tempora ædificarent nouis ineptiatum <pb xlink:href="004/01/182.jpg"/><expan abbr="deliram&etilde;tis">deliramentis</expan> potius <expan abbr="&qtilde;probati&longs;&longs;imis">quam probati&longs;&longs;imis</expan> laudati&longs;&longs;imorum <expan abbr="opũ">opum</expan> <expan abbr="rõibus">rationibus</expan> <lb/>delectari quibus ex rebu&longs; futurum negabat nemo <expan abbr="&qtilde;n">quando</expan> breui hæc pars <lb/>ut ita loquar uitæ et cognitionis penitus e&longs;&longs;et <expan abbr="ĩteritura">interitura</expan>. </s> <s id="N4085DA">Idcir<lb/>co hæc cum ita e&longs;&longs;ent: non <expan abbr="poterã">poteram</expan> non facere / quin de <expan abbr="commentãdis">commen<lb/>tandis</expan> his rebus et &longs;æpe et diu <expan abbr="cogitar&etilde;">cogitarem</expan>. </s> <s id="N4085EC">Inter <expan abbr="cogitãdũ">cogitandum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> <lb/>eas res / tam dignas tam utiles tam in uita <expan abbr="hominũ">hominum</expan> nece&longs;&longs;arias <lb/>quæ &longs;e&longs;e ultro <expan abbr="afferr&etilde;t">afferrent</expan> <expan abbr="&longs;crib&etilde;ti">&longs;cribenti</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="neglig&etilde;das">negligendas</expan> <expan abbr="in&longs;tituebã">in&longs;tituebam</expan>: offi <lb/>ciique e&longs;&longs;e <expan abbr="cen&longs;ebã">cen&longs;ebam</expan> uiri boni et &longs;tudio&longs;i conari: ut <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> hanc eru<lb/>ditioni&longs; <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="prud&etilde;ti&longs;&longs;imi">prudenti&longs;&longs;imi</expan> maiores &longs;emper maximi feci&longs;&longs;ent ab <lb/><expan abbr="ĩteritu">interitu</expan> <expan abbr="uendicar&etilde;">uendicarem</expan>. </s> <s id="N408634">Itaque anceps eram incertu&longs;que con&longs;ilii / pro<lb/>&longs;equerer ne an potius intermitterem. </s> <s id="N408639"><expan abbr="Peruĩcebat">Peruincebat</expan> amor operis <lb/>et &longs;tudiorum charita&longs;: et quod <expan abbr="ĩgeniũ">ingenium</expan> præ&longs;tare &longs;atis <expan abbr="nõ">non</expan> potui&longs;&longs;et <lb/><expan abbr="&longs;tudiũ">&longs;tudium</expan> ardens et incredibili&longs; <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> &longs;uppeditabat. </s> <s id="N408652">Nihil <expan abbr="u&longs;&qtilde;">u&longs;que</expan> <lb/>erat antiquorum <expan abbr="operum/ĩ">operum / in</expan> quo aliqua laus eluce&longs;ceret: quin <lb/>ilico ex eo perue&longs;tigarem &longs;iquid po&longs;&longs;em perdi&longs;cere. </s> <s id="N408661">Ergo ri <lb/>mari omnia / con&longs;iderare / metiri / lineamentis picturæ collige <lb/>re nu&longs;quam intermittebam / quoad <expan abbr="fũditus">funditus</expan> quid qui&longs;que attuli&longs; <lb/>&longs;et ingenii aut artis <expan abbr="preh&etilde;derem">prehenderem</expan> atque perno&longs;cerem. </s> <s id="N408672">Eoque pacto <lb/>&longs;cribendi laborem <expan abbr="leuabam / di&longs;c&etilde;di">leuabam / di&longs;cendi</expan> cupiditate atque uolupta<lb/>re. </s> <s id="N40867D">Et profecto tam uarias res / <expan abbr="tã">tam</expan> di&longs;pares / tam di&longs;per&longs;as /tam <lb/>ab u&longs;u et cognitione &longs;criptorum alienas colligere in unum / et <lb/>digno <expan abbr="rec&etilde;&longs;ere">recen&longs;ere</expan> modo / et apto locare ordine / et oratione tracta<lb/>re accurata et certa <expan abbr="rõne">ratione</expan> <expan abbr="mõ&longs;trare">mon&longs;trare</expan> pror&longs;u&longs; e&longs;t facultatis et eru<lb/>ditionis maioris <expan abbr="&quml;">quam</expan> in me profitear: me tamen <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> penitet <lb/>mei: &longs;i quod <expan abbr="oĩno">omnino</expan> <expan abbr="ĩ&longs;titueram">in&longs;titueram</expan> a&longs;&longs;ecutus <expan abbr="&longs;ũ">&longs;um</expan>: ut qui me legerint <lb/>e&longs;&longs;e mefacilem dicendo malui&longs;&longs;e <expan abbr="&longs;tatuãt">&longs;tatuant</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> uideri <expan abbr="eloqu&etilde;tem">eloquentem</expan>. <lb/></s> <s id="N4086BD">Quod unum <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it difficile in i&longs;tiu&longs;modi rebus <expan abbr="cõmentãdi&longs;">commentandi&longs;</expan> ma<lb/>gis nouere experti <expan abbr="&quml;">quam</expan> credant qui periculum non fecere. </s> <s id="N4086C6">Et ni <lb/>fallor / quæ &longs;crip&longs;imus ita &longs;crip&longs;imus: ut e&longs;&longs;e latina <expan abbr="nõ">non</expan> neges <lb/>et &longs;atis intelligantur. </s> <s id="N4086D1">Id ip&longs;um <expan abbr="ĩhis">in his</expan> quæ &longs;equuntur pro uiribus <lb/>efficiemus ex tribus partibus quæ ad uniuer&longs;am ædificatio<lb/>nem pertinebant: uti e&longs;&longs;ent quidem quæ a&longs;trueremus ad u&longs;um <lb/>apta: ad perpetuitatem firmi&longs;&longs;ima / ad gratiam et amenitatem <lb/>peraci&longs;&longs;ima: primis duabus partibus ab&longs;olutis re&longs;tat tertia <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <pb xlink:href="004/01/183.jpg"/>digni&longs;&longs;ima et <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> ualde nece&longs;&longs;aria. </s> <s id="N4086EC"><expan abbr="Etenĩ">Etenim</expan> gratiam <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>atque amenitatem non alicunde manare <expan abbr="arbitrãtur/&qtilde;">arbitrantur / quae</expan> a pul<lb/>chritudine atque ornamento: hinc ducti: quod neminem inue<lb/>niri &longs;entiant tam tri&longs;tem et tardum: tam <expan abbr="rud&etilde;">rudem</expan> et <expan abbr="ru&longs;ticanũ">ru&longs;ticanum</expan>: <lb/>quin pulcherrimis rebus maiorem <expan abbr="ĩmodum">immodum</expan> afficiatur: or<lb/>nati&longs;&longs;ima omnibus po&longs;thabitis pro&longs;equatur: turpibus offen<lb/>datur: incompta omnia et neglecta explodat: et <expan abbr="quantũ">quantum</expan> cu<lb/>iu&longs;que rei dee&longs;&longs;e ornamenti &longs;entiat: tantum dee&longs;&longs;e profitea<lb/>tur quod faciat ad gratiam atque dignitatem. </s> <s id="N40871A">Digni&longs;&longs;ima <lb/>igitur atque <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> affectanda pulchritudo e&longs;t his præ&longs;er<lb/>tim qui &longs;ua uelint reddere non ingrata. </s> <s id="N408725">Huic rei maiores <lb/>no&longs;tri uiri prudenti&longs;&longs;imi quantum deberi exi&longs;timantur: in<lb/>ditio &longs;unt <expan abbr="cũ">cum</expan> cætera: tum leges / militia / res diuina / toraque <lb/>r. </s> <s id="N408732">p. </s> <s id="N408735"><expan abbr="&quml;">quam</expan> incredibile dictu e&longs;t <expan abbr="quãtopere">quantopere</expan> curarint ut e&longs;&longs;ent or<lb/>nati&longs;&longs;ima: ac &longs;i cen&longs;ui&longs;&longs;e uideri uoluerint: i&longs;ta hæc &longs;ine qui<lb/>bus hominum uita uix <expan abbr="cõ&longs;tare">con&longs;tare</expan> po&longs;&longs;it / ornamentorum appara<lb/>tu et pompa &longs;ublata in&longs;ipidum quid negocii et in&longs;ul&longs;um fo<lb/>re. </s> <s id="N40874B">Deos certe &longs;pectato coelo et mirificis eorum operibus mi<lb/>ramur / magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> pulchra illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> uidemus / <expan abbr="&quml;">quam</expan> quod e&longs;&longs;e util<lb/>lima &longs;entiamus. </s> <s id="N40875E">Aut quid i&longs;ta pro&longs;equar? </s> <s id="N408761">ip&longs;a <expan abbr="rerũ">rerum</expan> natura <lb/>quod pa&longs;&longs;i uidere licet nimia <expan abbr="pulchrituditũ">pulchritudinum</expan> uoluptate &longs;ub <lb/>la&longs;ciui re in dies non de&longs;i&longs;tit: omitto cætera et <expan abbr="ping&etilde;dis">pingendis</expan> flo<lb/>ribus. </s> <s id="N408776">Quod &longs;i qua in re i&longs;ta <expan abbr="de&longs;iderãtur">de&longs;iderantur</expan>: profecto <expan abbr="ædificiũ">ædificium</expan> <lb/>eiu&longs;modi e&longs;t: ut hi&longs;dem carere nullo pacto po&longs;&longs;it &longs;ine peri <lb/>torum atque imperitorum offen&longs;ione. </s> <s id="N408785">Quid <expan abbr="enĩ">enim</expan> e&longs;t ut moueamur <lb/>lapidum &longs;true informi et <expan abbr="incõcinna/">in concinna /</expan> ni&longs;i ut quo ea quidem <lb/>maior &longs;it: eo iacturam impen&longs;æ magis uituperemus? </s> <s id="N408794">et in <lb/>con&longs;ideratam coaceruandorum lapidum libidinem dete&longs;te<lb/>mur: Nece&longs;&longs;itati &longs;ati&longs;feci&longs;&longs;e leue quid et perpu&longs;illum e&longs;t: <lb/>commoditati pro&longs;pexi&longs;&longs;e ingratum / ubi offenderit operis <lb/><expan abbr="inelegãtia">inelegantia</expan>. </s> <s id="N4087A2">Accedit quod hæc una de <expan abbr="&quml;">quam</expan> loquimur <expan abbr="cõmoditati">commoditati</expan> <lb/>atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="p&etilde;nitati">perennitati</expan> <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> affert <expan abbr="adium&etilde;ti">adiumenti</expan>. </s> <s id="N4087BF">Quis. n. <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> <lb/>agi <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> affirmabit / ubi &longs;e&longs;e <expan abbr="ĩtra">intra</expan> ornatos / <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;i negle<lb/>ctos intra <expan abbr="&ptilde;ietes">parietes</expan> recepit: aut quod alioquando <expan abbr="tã">tam</expan> <expan abbr="obfirmatũ">obfirmatum</expan> effici <pb xlink:href="004/01/184.jpg"/>ulla hominum arte poterit quod ab hominum iniuria &longs;atis <lb/>munitum &longs;it. </s> <s id="N4087EF">At pulchritudo etiam ab infe&longs;tis ho&longs;tibus im<lb/>petrabit ut iras temperent / atque <expan abbr="inuiolatã">inuiolatam</expan> &longs;e e&longs;&longs;e patiantur: <lb/>ut hoc audeam dicere nulla re tutum æque ab hominum in<lb/>iuria atque ille &longs;um futurum opus: <expan abbr="&quml;">quam</expan> forme dignitate ac uenu<lb/>&longs;tate. </s> <s id="N408802">Huc omnis cura / omnis <expan abbr="dilig&etilde;tia / omnis">diligentia / omnis</expan> impen&longs;æ ra<lb/>tio conferenda e&longs;t: ut quæ feceri&longs; <expan abbr="cũ">cum</expan> utilia et <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> &longs;int: <lb/>tum et præcipue &longs;int ornati&longs;&longs;ima ac perinde grati&longs;&longs;ima: quo <lb/>ad qui &longs;pectent / nulla in re alibi tantum erogatum e&longs;&longs;e im<lb/>pen&longs;æ malint <expan abbr="&quml;">quam</expan> i&longs;tinc. </s> <s id="N40881D">Sed pulchritudo atque ornamentum per <lb/>&longs;e quid &longs;it: quid ue inter &longs;e differant forta&longs;&longs;is animo aperti<lb/>us intelligemus <expan abbr="&quml;">quam</expan> uerbis explicari a me po&longs;&longs;it. </s> <s id="N40882A">Nos tamen <lb/>breuitatis gratia &longs;ic diffiniemus: ut &longs;it pulchritudo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>certa <expan abbr="cũ">cum</expan> ratione concinnitas uniuer&longs;arum partium <expan abbr="ĩ">in</expan> eo cuius <lb/>&longs;int: ita ut addi / aut diminui / aut <expan abbr="ĩmutari">immutari</expan> po&longs;&longs;it nihil / quando <lb/>improbabilius reddat. </s> <s id="N408845">Magnum hoc et diuinum quo perfi<lb/>ciendo omnes uires artium et ingenii con&longs;umuntur: raroque <lb/>uel ip&longs;i naturæ <expan abbr="cui&qtilde;">cuique</expan> conce&longs;&longs;um: ut in <expan abbr="mediũ">medium</expan> pro&longs;erat quod <lb/>plane ab&longs;olutum atque omni ex parte <expan abbr="perfectũ">perfectum</expan> &longs;it. </s> <s id="N40885A">Quibus <expan abbr="ĩquit">in<lb/>quit</expan> ille apud Ciceronem / athenis extat ephebus pulcher. <lb/></s> <s id="N408866">Dee&longs;&longs;e aliquid &longs;pectator ille formarum: aut plus e&longs;&longs;e in his <lb/>quos <expan abbr="nõ">non</expan> probaret <expan abbr="ĩtelligebat">intelligebat</expan>: quod ip&longs;um <expan abbr="cũ">cum</expan> pulcherrimis <lb/>rationibus non conueniret: illis ni fallor / adhibita <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamen<lb/>ta</expan> hoc contuli&longs;&longs;ent: fucando / operiendoque &longs;iqua extabant <lb/>deformia / aut comando expoliendoque uenu&longs;tiora. </s> <s id="N408881">Vt <expan abbr="in/grata">in<lb/>grata</expan> minus offenderent: et amena magis delectatent. </s> <s id="N408886">Id <lb/>&longs;i ita per&longs;uadetur / erit quidem ornamentum qua&longs;i &longs;ub&longs;i<lb/>diaria quædam lux pulchritudinis / atque ueluti comple<lb/>mentum. </s> <s id="N40888F">Ex his patere arbitror / pulchritudinem qua&longs;i <lb/>&longs;uum atque innatum toto e&longs;&longs;e perfu&longs;um corpore quod pul<lb/>chrum &longs;it: ornamentum autem afficti et compacti naturam <lb/>&longs;apere magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> innati. </s> <s id="N40889C">Rur&longs;us &longs;ic e&longs;t ut pro&longs;equar. </s> <s id="N40889F">Qui ita <lb/><expan abbr="ædificãt / ut">ædificant / ut</expan> quæ <expan abbr="ædific&etilde;t">ædificent</expan> probari uelint / quod uelle <expan abbr="deb&etilde;t">debent</expan> <lb/>qui &longs;alem habent hos certa &longs;ane moueri ratione. </s> <s id="N4088B1">Facere qui <pb xlink:href="004/01/185.jpg"/>dem aliquid certa cum ratione artis e&longs;t. </s> <s id="N4088B8">Rectam iccirco et <lb/>probatam edificationem quis negabit non ni&longs;i ex arte po&longs;&longs;e <lb/>duci: equidem certe ip&longs;a hæc pars quæ circa <expan abbr="pulchritudi/n&etilde;">pulchritudi<lb/>nem</expan> ornamentaque uer&longs;atur / primaria omnium quom &longs;it hu<lb/>ius nimirum ip&longs;ius partis aliqua certa et con&longs;tans erit ratio <lb/>atque ars quam qui negligat in&longs;ul&longs;i&longs;&longs;imus e&longs;t. </s> <s id="N4088C8">Sed <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> qui<lb/>bus i&longs;ta non probentur / dicantque <expan abbr="&longs;olutã">&longs;olutam</expan> et uagam e&longs;&longs;e <expan abbr="quãdam">quan<lb/>dam</expan> opinionem / qua de pulchritudine atque omni ædifica<lb/>tione iudicemus: et pro cuiu&longs;que libidine uariam et muta<lb/>bilem e&longs;&longs;e formam ædificiorum nullis artium præceptis ad <lb/>&longs;tringendam. </s> <s id="N4088E1">Commune hoc <expan abbr="ignorãtiæ">ignorantiæ</expan> uitium e&longs;t: quæ ne <lb/>&longs;cias nequicquam e&longs;&longs;e profiteri. </s> <s id="N4088EA">Tollendum errorem hunc <lb/>&longs;tatuo: non tamen illud a&longs;&longs;ummo ut prolixius rimari opor<lb/>tere cen&longs;eam quibus primordiis emanarint artes: quibus ra<lb/>tionibus ductæ: quibus alimentis creuerint. </s> <s id="N4088F3">Sit <expan abbr="nõ">non</expan> ab re quod <lb/>aiunt artium parentem fui&longs;&longs;e ca&longs;um / at que aduer&longs;ionem. <lb/></s> <s id="N4088FF">alumnum u&longs;um atque experimentum: cognitione uero atque <lb/>ratiocinatione excreui&longs;&longs;e. </s> <s id="N408904">Sic &longs;erunt mille annis a mille mi<lb/>libus hominum medicinam <expan abbr="inu&etilde;tã">inuentam</expan> extiti&longs;&longs;e: itidem et nau<lb/>ticam / et plera&longs;que omne&longs; i&longs;tiu&longs;modi artes minutis addita <lb/>mentis excreui&longs;&longs;e. </s> <s id="N408911">Aedificatoria quantum ex ueterum mo<lb/>numentis percipimus / primam adole&longs;centiæ ut &longs;ic loquar / <lb/><expan abbr="luxuri&etilde;">luxuriem</expan> profudit in a&longs;ia. </s> <s id="N40891B">Mox apud græcos floruit. </s> <s id="N40891E">Po&longs;tre<lb/>mo probati&longs;&longs;imam adepta e&longs;t maturitatem in italia. </s> <s id="N408923">Sic <lb/>enim mihi fit ueri&longs;imile: reges illos rerum affluentia et <lb/>ocio abundantes ubi &longs;e &longs;uaque opes &longs;eptrique maie&longs;tatem <lb/>et amplitudinem intuebantur quod e&longs;&longs;e opus tectis grandiori<lb/>bus / et pariete hone&longs;tiore <expan abbr="intelliger&etilde;t /">intelligerent /</expan> cepi&longs;&longs;e cuncta &longs;ecta <lb/>ri / atque colligere: quæ facerent ad <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>: et quo maximis et <lb/>hone&longs;ti&longs;&longs;imis <expan abbr="utere&ttilde;">uteretur</expan> ædificiis: maximis forta&longs;&longs;is arboribus <lb/>tecta ponere: ex lapide minus ignobili <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> ducere u&longs;ur<lb/>pa&longs;&longs;e: præ&longs;titit opus <expan abbr="admiration&etilde;">admirationem</expan> atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="gratiã">gratiam</expan>. </s> <s id="N408956">Indeque <lb/>laudari ua&longs;ta forta&longs;&longs;is opera <expan abbr="&longs;entii&etilde;t">&longs;entirent</expan>: quod que <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> <expan abbr="regiũ">regium</expan> e&longs;&longs;e <lb/>munus <expan abbr="arbitrar&etilde;&ttilde;">arbitrarentur</expan> ea facere quæ priuati <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;ent opum im<pb xlink:href="004/01/186.jpg"/>manitate delectati inter &longs;e ip&longs;i reges &longs;tudio&longs;ius certare pro<lb/>gre&longs;&longs;i &longs;unt ad in&longs;aniam u&longs;que pyramidum extollendarum. <lb/></s> <s id="N408978">Credo equidem u&longs;um ædificandi præbui&longs;&longs;e occa&longs;ionem ut <lb/>multa ex parte cernerent quid inter&longs;it numero: ordine: po<lb/>&longs;itu: facie ue: quæ a&longs;truerentur uno aut altero commi&longs;i&longs;&longs;e. <lb/></s> <s id="N408980">Ac perinde gratioribu&longs; delectatos &longs;pernere didici&longs;&longs;e incon<lb/>cinniora. </s> <s id="N408985">Succe&longs;&longs;it græcia: ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod ingeniis bonis atque <lb/>eruditis floreret et fragraret cupiditate ornandi &longs;ui: cum <lb/>cætera tum et templum <expan abbr="ĩ">im</expan>primis faciundum curauit. </s> <s id="N408994">Hinc <lb/>cepit a&longs;&longs;yriorum ægyptiorumque opera diligentius &longs;pecta <lb/>re / quoad intellexit quidem in i&longs;tiu&longs;modi laudari magi&longs; ar<lb/>tificum <expan abbr="manus/&qtilde;">manus / quae</expan> opes regias. </s> <s id="N4089A1">Nam po&longs;&longs;e quidem magna <lb/>facere fortunatorum e&longs;t. </s> <s id="N4089A6">Pacere autem quæ periti non uitu<lb/>perent eorum e&longs;t / qui laudem mereantur. </s> <s id="N4089AB">ex ea re &longs;uas e&longs;&longs;e <lb/>partes in&longs;tituit græcia &longs;u&longs;cepto in opere id conari / ut quos <lb/>fortunæ opibus æquare non po&longs;&longs;ent: hos quoad in &longs;e e&longs;&longs;et in <lb/>genii dotibus &longs;uperaret. </s> <s id="N4089B4">Cepitque uti cæteras artes / &longs;ic et <lb/>hanc ædificatoriam ip&longs;o ex naturæ gremio petere atque edu<lb/>cere / totamque tractare / totamque perno&longs;cere &longs;agaci &longs;oler<lb/>tia pro&longs;piciens perpenden&longs;que. </s> <s id="N4089BD">Quid inter ea quæ proben<lb/>tur ædificia inter&longs;it / atque ea quæ minus probentur: I&longs;ta in <lb/>di&longs;qui&longs;itione nihil prætermi&longs;it. </s> <s id="N4089C4">Omnia tentauit naturæ ue<lb/>&longs;tigia lu&longs;trans et repetens. </s> <s id="N4089C9">paria quidem paribus / recta fle<lb/>xis / prompta &longs;ubob&longs;curioribus permi&longs;cendo intuebatur an <lb/>te qua&longs;i ex maris feminæque connubio tertium quippiam <lb/>oborietur: quod faceret ad &longs;pem in&longs;tituti officii: neque de <lb/>&longs;titit etiam in minuti&longs;&longs;imis iterum atque iterum con&longs;ide<lb/>ra&longs;&longs;e partes &longs;ingulas / qui dextra &longs;ini&longs;tris / &longs;tantia <expan abbr="iac&etilde;tibu&longs;/">iacentibu&longs; /</expan> <lb/>proxima di&longs;tantibus <expan abbr="conuenir&etilde;t /">conuenirent /</expan> adiunxit / detraxit / æqua<lb/>uit maiora minoribus / &longs;imilia di&longs;&longs;imilibus / prima ultimis <lb/>quoad compertum fecit. </s> <s id="N4089E4">Laudari aliud in his / que ad uetu<lb/>&longs;tatem perferendam qua&longs;i &longs;tataria con&longs;tituerentur: aliud in <lb/>his quæ nullam æque ad rem atque ad uenu&longs;tatem fabrica<lb/>rentur. </s> <s id="N4089ED">Hæc illi. </s> <s id="N4089F0">Itália tum primum pro <expan abbr="ĩnata">innata</expan> frugalitate <pb xlink:href="004/01/187.jpg"/>&longs;ic &longs;tatuebat / in ædificio non &longs;ecus, atque <expan abbr="ĩ">in</expan> animante conueni<lb/>re. </s> <s id="N408A03">Nam puta <expan abbr="ĩ">in</expan> equo &longs;entiebat illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad quos u&longs;us eiu&longs; <lb/><expan abbr="figurã">figuram</expan> <expan abbr="m&etilde;brorũ">membrorum</expan> <expan abbr="cõprobes">comprobes</expan> raro fieri quando eos ip&longs;os ad u&longs;us id <lb/>animans commodi&longs;&longs;imum &longs;it: et gratiam formæ perinde pu<lb/>tabat ab expetita u&longs;us commoditate <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> exclu&longs;am aut <expan abbr="&longs;e/iunctam">&longs;e<lb/>iunctam</expan> inueniri. </s> <s id="N408A27">Sed parto imperio gentium cum non mi<lb/>nore <expan abbr="&quml;">quam</expan> græcia ornandæ urbis &longs;tudio et &longs;ui flagraret. </s> <s id="N408A30"><expan abbr="Annũ">Annum</expan> <lb/>ante trige&longs;imum quæ fuerat omnium pulcherrima in urbe <lb/>domus cente&longs;imum non obtinuit locum: cumque incredibili <lb/>ingeniorum copia qui in ea re exercerentur abundaret: &longs;ep<lb/>tingentos inuenio romæ una fui&longs;&longs;e architectos: quorum ope<lb/>ra uix &longs;atis pro eorum meritis laudamus. </s> <s id="N408A42"><expan abbr="Cũque">Cumque</expan> imperii uires <lb/>&longs;ati&longs; quæ ad omnem admirationem <expan abbr="facer&etilde;t">facerent</expan> <expan abbr="&longs;uppeditar&etilde;t">&longs;uppeditarent</expan>. <lb/></s> <s id="N408A53">Tactum quendam referunt priuata impen&longs;a termas dona&longs;&longs;e <lb/>ho&longs;tien&longs;ibus centum a&longs;tructas columnis numidicis <expan abbr="cũ">cum</expan> hæc <lb/>ita e&longs;&longs;ent: placuit regum potenti&longs;&longs;imorum <expan abbr="amplitudinũ">amplitudinum</expan> cum <lb/>uetere frugalitate coniungere: ita ut neque par&longs;imonia utili<lb/>tati detraheret / neque utilitas opibus parceret. </s> <s id="N408A66">In utri&longs;que <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>quicquid ad lautitiem uenu&longs;tatemque u&longs;piam excogitari po&longs;<lb/>&longs;it adiungeretur. </s> <s id="N408A71">Cæterum ædificandorum operum cura et &longs;ollici<lb/>tudine nu&longs;quam intermi&longs;&longs;a ita di&longs;cu&longs;&longs;am reddidit <expan abbr="ait&etilde;">artem</expan> hac <lb/>ædificatoriam: ut nihil haberet ea quidem tam recoditum <lb/>tam latens / tam penitus ab&longs;tru&longs;um / quod non indagaretur <lb/>eliceret / in mediumque produceret / uolentibus diis / arteque <lb/>ip&longs;a minime repugnante. </s> <s id="N408A83">Nam quom in italia uetus <expan abbr="habe/ret">habe<lb/>ret</expan> <expan abbr="ho&longs;pitiũ">ho&longs;pitium</expan> ar&longs; ædificatoria præ&longs;ertim apud ethru&longs;cos: quo<lb/>rum præter ilia regum miracula quæ leguntur: laberynthi <lb/>et &longs;epulchrorum peruetu&longs;ta et probati&longs;&longs;ima <expan abbr="extãt">extant</expan> litteris tra<lb/>dita templorum ædificandorum <expan abbr="monim&etilde;ta / quibus">monimenta / quibus</expan> uetus ethru<lb/>ria utebatur / quom <expan abbr="inquã">inquam</expan> uetus haberet ho&longs;pitium <expan abbr="ĩ">in</expan> italia: <lb/>quomque intelligeret tantopere expeti &longs;e&longs;e: ui&longs;a e&longs;t ars hac pro <lb/>uiribus præ&longs;tare ut orbis impium quod cæteræ <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> uirtu<lb/>tes hone&longs;ta&longs;&longs;ent: &longs;uis etiam ornamentis multo redderet ad<lb/>mirabilius. </s> <s id="N408AB0">Ergo &longs;e&longs;e penitus no&longs;cendam habenamque præ<pb xlink:href="004/01/188.jpg"/>buit. </s> <s id="N408AB7">Turpe nimirum ducens arcem orbis atque gentium decus <lb/>æquari operum gloria ab his / quos omni reliqua uirtutis lau<lb/>de &longs;upera&longs;&longs;et. </s> <s id="N408ABE">Et quid hic referam porticus / <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> portus / <lb/>theatra / thermarum que opera gigantea: in quibus <expan abbr="tãtum">tantum</expan> admi<lb/>rationis a&longs;&longs;ecuti &longs;unt: ut interdum facta quæ coram <expan abbr="intuer&etilde;tur">intueren<lb/>tur</expan> periti&longs;&longs;imi exterarum gentium architecti fieri negarent <lb/>po&longs;&longs;e. </s> <s id="N408AD5">Quid <expan abbr="demũ">demum</expan> non plus dico cloacis faciundis pulchri<lb/>tudine carere non potuerunt: ornamentis u&longs;que adeo delecta<lb/>ti &longs;unt: ut uel eam &longs;olam ob gratiam uires imperii profunde<lb/>re pulcherrimum duxerint: ædificando &longs;cilicet ut <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> <lb/>cui apte ornamenta adiungerent. </s> <s id="N408AE8">Itaque &longs;uperiorum exemplis / <lb/>et peritorum monitis / et frequenti u&longs;u admirabilium operum ef<lb/>ficiundorum ab&longs;oluti&longs;&longs;ima cognitio extat: ex cognitione præ<lb/>cepta probati&longs;&longs;ima deprompta &longs;unt: quæ qui uelint / quod <lb/>uelle omnes <expan abbr="debemus / nõ">debemus / non</expan> inepti&longs;&longs;imi es&longs;e ædificando pror<lb/>&longs;us neglexi&longs;&longs;e nulla ex parte debeant. </s> <s id="N408AFB">Ea nobis pro inita pro<lb/>uincia colligenda / et pro uiribus ingenii explicanda &longs;unt. <lb/></s> <s id="N408B03">I&longs;tarum rerum præcepta alia uniuer&longs;a omnis ædificii pulchri<lb/>tudinem et ornamenta complectuntur: alia &longs;ingulas partes <lb/><expan abbr="m&etilde;bratim">membratim</expan> pro&longs;equuntur. </s> <s id="N408B0D">Prima ex media &longs;unt philo&longs;ophia <lb/>excerpta: et ad artis i&longs;tius modum uiamque <expan abbr="dirig&etilde;dam">dirigendam</expan> et <expan abbr="cõformandam">con<lb/>formandam</expan> adacta: proxima uero ex cognitione quam di<lb/>ximu&longs; ad philo&longs;ophiæ normam ut ita loquar dolata artis &longs;e<lb/>riem produxere. </s> <s id="N408B20">Dicam prius de his quæ magis artem &longs;api<lb/>unt alteris quæ uniuer&longs;am rem præhendant utar pro epilo<lb/>go. </s> <s id="N408B27">Quæ in rebas pulcherrimis et ornati&longs;&longs;imis placeant: ea <lb/>quidem aut ex ingenii cemento et rationibus aut ex artificis <lb/>manu deueniunt: aut a natura rebus ip&longs;is <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;a">immi&longs;&longs;a</expan> &longs;unt. </s> <s id="N408B32">Inge<lb/>nii erit electio / di&longs;tributio / collocatio / et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> quæ opi <lb/>afferant dignitatem. </s> <s id="N408B3D">Manus erit aceruatio / affictio / ampu<lb/>tatio / circumci&longs;io / expolitio / et generis <expan abbr="eiu&longs;u&etilde;">eiu&longs;modi</expan> quæ operi af<lb/>ferant <expan abbr="gratiã">gratiam</expan>. </s> <s id="N408B4C">Rebus a natura a&longs;cita <expan abbr="erũt">erunt</expan> grauitas / leuitas / <lb/>den&longs;itas / puritas. </s> <s id="N408B57">Contra uetu&longs;tatem uirtus et &longs;imilia: quæ <lb/>operi afferunt <expan abbr="admiration&etilde;">admirationem</expan>. </s> <s id="N408B60">Tria hæc partibus pro cuiu&longs;que <pb xlink:href="004/01/189.jpg"/>u&longs;u et munere accomodanda &longs;unt. </s> <s id="N408B67">Partium annotandarum <lb/>multiplex habetur ratio. </s> <s id="N408B6C">Sed no&longs; hic delectet ædificium &longs;ic <lb/>partiri / aut per id in quo una conueniunt: aut per id in quo <lb/>di&longs;&longs;imilia &longs;unt omnia ædificia. </s> <s id="N408B73">Primo ex libro <expan abbr="ĩtelleximus">intelleximus</expan> <lb/>deberi ædificio cui uis <expan abbr="regionem / aream / partitiõem / parie">regionem / aream / partitionem / parie</expan><lb/>tem / tectum apertionem. </s> <s id="N408B82">In his igitur conueniunt. </s> <s id="N408B85">Diffe<lb/>runt quidem / quod alia &longs;acra: alia prophana: alia publica: alia <lb/>priuata: alia ad nece&longs;&longs;itatem: alia ad <expan abbr="uoluptat&etilde;">uoluptatem</expan> et <expan abbr="eiu&longs;mõ&longs;">eiu&longs;modi</expan> <lb/>parantur. </s> <s id="N408B96">Ordiamur ab his in quibus conueniunt. </s> <s id="N408B99">Regioni <lb/>quidem manus aut ingenium hominis quod po&longs;&longs;it gratiæ aut <lb/>dignitatis afferre / uix &longs;atis con&longs;tat: ni forte illud conferat: <lb/>&longs;i eos imitabimur: qui &longs;uper&longs;titio&longs;a quæ leguntur operum <lb/>miracula excogitarunt: quos tamen uiri prudentes non <expan abbr="uituperãt">ui<lb/>tuperant</expan>: &longs;i commoda facere aggre&longs;&longs;i &longs;unt: et <expan abbr="nõ">non</expan> laudant &longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>non nece&longs;&longs;aria. </s> <s id="N408BB5">Merito id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>. </s> <s id="N408BBC">Quis enim audeat <expan abbr="quicũqueille">quicunque <lb/>ille</expan> fuerit &longs;eu Sta&longs;icrates ut refert Plutarchus: &longs;eu Dinocra<lb/>tes ut refert Vitruuius: qui ex monte athos Alexandri effi<lb/>giem facturum &longs;e polliceretur: <expan abbr="ĩ">in</expan> cuius manu ciuitas a&longs;&longs;ide<lb/>ret milium capax hominum decem A: Nitocrim reginam <lb/>quod eundem ad pagum a&longs;&longs;yriorum tertio inflexum euphratem <lb/>maximis fo&longs;&longs;ionibus multo ambitu appellere coegerit non <lb/>equidem delaudabunt: &longs;i regionem cum muniti&longs;&longs;imam fo&longs;<lb/>&longs;a profunditate / tum et <expan abbr="forti&longs;&longs;imã">forti&longs;&longs;imam</expan> aquarum exuberantia red<lb/>diderit. </s> <s id="N408BE3">Sed íuuent i&longs;ta reges potenti&longs;&longs;imos. </s> <s id="N408BE6"><expan abbr="lungãt">Iungant</expan> maria <lb/>maribus pro&longs;ci&longs;&longs;o &longs;patio quod inter utrumque &longs;it. </s> <s id="N408BEE">Coæquent <lb/>montes uallibus: Faciant nouas in&longs;ulas: re&longs;tituantque rui &longs;us <lb/>in&longs;ulas continenti: nihil <expan abbr="relinquãt">relinquant</expan> aliis: quo &longs;e po&longs;&longs;int imi<lb/>tari: eoque pacto &longs;e&longs;e <expan abbr="cõmendent">commendent</expan> po&longs;teritati. </s> <s id="N408BFF">Certe quo <expan abbr="erũt">erunt</expan> <lb/>quidem eorum opera magis cum utilitate coniuncta: eo et ma<lb/>gis probabuntur. </s> <s id="N408C0C"><expan abbr="A&longs;&longs;ueuerũt">A&longs;&longs;ueuerunt</expan> ueteres afferre dignitatem <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>locis et lucis: tum etiam regioni religione. </s> <s id="N408C1A"><expan abbr="Totã">Totam</expan> &longs;iciliam <lb/>Cereri &longs;acratam fui&longs;&longs;e legimus: &longs;ed i&longs;ta <expan abbr="prætereãtur">prætereantur</expan>. </s> <s id="N408C28">Illud <lb/>perplacebit: &longs;i erit <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> regio mirifica re aliqua prædita quæ <lb/>&longs;it raritate &longs;ingularis: uirtute admirabilis: et &longs;uo in genere <pb xlink:href="004/01/190.jpg"/>præ&longs;tabilis / uti quidem &longs;i forte cælo erit præ cæteris omni<lb/>bus miti / et incredibili æqualitate per&longs;eueranti. </s> <s id="N408C39">Qualis <lb/>apud mercem / quo loci homines tam uiuant <expan abbr="&qtilde;diu">quamdiu</expan> uelint. <lb/></s> <s id="N408C43">Vtique &longs;i feret ea quidem regio aliquid nu&longs;quam ui&longs;um ali<lb/>bi: et generi hominum optabile atque &longs;alutare. </s> <s id="N408C48">Qualis e&longs;t <lb/>quæ &longs;uccinos / cinnamum / bal&longs;amum ue ferat. </s> <s id="N408C4D">Vtique &longs;i di<lb/>uina uis aliqua inerit: Qualis &longs;olo eubo&longs;io in&longs;ula quam <expan abbr="oĩ">omni</expan> <lb/>penitus nocuo e&longs;&longs;e immunem ferunt. </s> <s id="N408C58">Aream quando ea qui<lb/>dem pars quota regionis e&longs;t cuncta hæc omnia hone&longs;tabunt <lb/>quæ ornamento regionis conferant: &longs;ed ab rerum natura <lb/>plure&longs; paratiore&longs;que præ&longs;tantur commoditate&longs; quibus area<lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> quibus regio reddatur celeberrima: habentur enim quæ <lb/>pa&longs;&longs;im uariam et multiplicem admirationem &longs;ui præbeant <lb/>promontoria petræ / uerrucæ / auerni / antra / fontes / et eiu&longs; <lb/>modi: quibus <expan abbr="admiratiõis">admirationis</expan> cau&longs;a ædifica&longs;&longs;e præ&longs;tet <expan abbr="&quml;">quam</expan> alibi. <lb/></s> <s id="N408C75">Neque de&longs;unt ueteris alicuius memoriæ ue&longs;tigia: <expan abbr="ĩ">in</expan> quibus <lb/>et tempora et rerum hominumque conditio attulerit quod ocu<lb/>los mente&longs;que moueat cum admiratione. </s> <s id="N408C80">Mitto illa. </s> <s id="N408C83">Et <expan abbr="locũ">locum</expan> <lb/>ubi troia fuit: et campos cruore madentes leuticos / tra&longs;ime<lb/>nos / et mille huiu&longs;modi. </s> <s id="N408C8E"><expan abbr="Hominũ">Hominum</expan> uero manus et <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> multa ad eam rem conferant / non facile dixerim. </s> <s id="N408C9D">Mitto <lb/>cætera quæ faciliora &longs;unt. </s> <s id="N408CA2">Platanos per mare u&longs;que in in&longs;u<lb/>lam Diomedi&longs; aduecta&longs; areæ condecorandæ gratia. </s> <s id="N408CA7">Et a ma<lb/>ximis uiris po&longs;itas <expan abbr="colũnas/">columnas /</expan> obeli&longs;cos arbores / quæ po&longs;teri <lb/><expan abbr="ueneren&ttilde;">uenerentur</expan>. </s> <s id="N408CB5">Quali&longs; apud <expan abbr="arc&etilde;">arcem</expan> atheni&longs; diu &longs;tetit olea a <expan abbr="Neptũ">Neptu</expan> <lb/>no et Minerua po&longs;ita. </s> <s id="N408CC2">Mitto et multo aeuo &longs;eruatas et a ma<lb/>ioribus po&longs;teritati per manus traditas res. </s> <s id="N408CC7">Qualis apud che<lb/>bron therobyntus: quam a principio mundi ad Io&longs;ephi hi&longs;to<lb/>rici tempora dura&longs;&longs;e ferunt. </s> <s id="N408CCE">Illud pulcherrime faciet ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <lb/>maiorem immodum hone&longs;tandam: commentum quidem ele<lb/>gans at que pera&longs;tutum: quod lege prohibuere / nequis mas <lb/>templum Bonæ deæ / ne ue in ædem Dianæ ad porticum pa<lb/>triciam ingrederetur. </s> <s id="N408CDD">Et apud tanagram / nequa mulier eu<lb/>no&longs;ti <expan abbr="lucũ">lucum</expan>: ne ue item interiora <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> ieru&longs;alem penetraret <pb xlink:href="004/01/191.jpg"/>cum et nequis ni&longs;i &longs;acerdos et &longs;acrificii tantum gratia ex <expan abbr="fõte">fon<lb/>te</expan> apud panthos ablueretur. </s> <s id="N408CF1">Nequis doliolis loco apud clo<lb/>acam romæ <expan abbr="maximã">maximam</expan> ubi o&longs;&longs;a Pompilii regis &longs;int di&longs;pensat. <lb/></s> <s id="N408CFB">Tum et aliquot &longs;acellis in&longs;crip&longs;ere ne quod &longs;cortum adhi<lb/>beatur. </s> <s id="N408D00">Sacellum Dianæ <expan abbr="ĩ">in</expan> creta ni&longs;i pedibus nudis fas erat <lb/>ingredi. </s> <s id="N408D09">Et ancillam in aedem Matutæ admittere non lice<lb/>bat: Apud rhodios templum Oridionis preco: Apud thene<lb/>dum tybicen templum Temnii non ingrediebatur. </s> <s id="N408D10">Ex lo/ <lb/>uis Alfi&longs;tii <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> egredi fas non erat / ni prius &longs;acrifica&longs;&longs;et. <lb/></s> <s id="N408D1A">Athenis <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="aed&etilde;">aedem</expan> Palladis: et thebis <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="aed&etilde;">aedem</expan> Veneri&longs; <expan abbr="hederã">hederam</expan> in <lb/>ferre <expan abbr="nõ">non</expan> licebat. </s> <s id="N408D37">In <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> faunæ <expan abbr="uinũ">uinum</expan> ne licebat <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="noĩnare">nominare</expan> <lb/>Atque in&longs;tituere ne porta ianualis romæ unquam claudere<lb/>tur ni&longs;i quom e&longs;&longs;et bellum: ne ue templum Iani aperiretur <lb/>cur quom e&longs;&longs;et pax. </s> <s id="N408D50">Aedemque Hortæ perpetuo aper<lb/>tam e&longs;&longs;e uoluere. </s> <s id="N408D55">Haec nos &longs;i quid erit ut imitari in&longs;titua<lb/>mus / forta&longs;&longs;e <expan abbr="cõdicet">condicet</expan> &longs;i indictum &longs;it / ne templa martyrum <lb/>mulier: et uirginum dearum uiri non ingrediantur. </s> <s id="N408D60">Illud <lb/>præterea <expan abbr="per&qtilde;digni&longs;&longs;imum">per qua digni&longs;&longs;imum</expan> e&longs;t modo fiat hominum <expan abbr="ĩgenio">ingenio</expan> <lb/>quod factum quom legimus minus crederemus: ni per hæc <lb/>tempora locis nonnullis &longs;imilia uideremus. </s> <s id="N408D71">Sunt qui <expan abbr="dicãt">dicant</expan> <lb/>hominum effectum arte: ut bi&longs;antio &longs;erpentes neminem læ<lb/>dant: graculique illuc intra moenia non peruolent. </s> <s id="N408D7C">Et in <lb/>agro neapolitano cicadæ non <expan abbr="audiãtur">audiantur</expan>. </s> <s id="N408D85">Auem creta <expan abbr="noctuã">noctuam</expan> <lb/>non ferat. </s> <s id="N408D8E">Aedem Achillis in in&longs;ula bori&longs;tene auis nulla in<lb/>fe&longs;tarit. </s> <s id="N408D93">Romæ foro boario ædem Herculis nec mu&longs;ca intra<lb/>rit nec canis. </s> <s id="N408D98">Quid illud quod per hæc tempora uenetiis <expan abbr="pu/blica">pu<lb/>blica</expan> cen&longs;orum tecta nullum genus mu&longs;carum &longs;ubit. </s> <s id="N408D9D">Et apud <lb/>tolletum macello publico non plus unam toto anno uide<lb/>bis <expan abbr="mu&longs;cã/">mu&longs;cam /</expan> et eam quidem in&longs;igni albedine notabilem. </s> <s id="N408DAA">Ta<lb/>lia complurima quæ leguntur longum e&longs;&longs;et pro&longs;equi. </s> <s id="N408DAF">et ea <lb/>quidem arte ne an potius natura &longs;uapte fiant / non &longs;atis <expan abbr="ha/beo">ha<lb/>beo</expan> quid referam. </s> <s id="N408DB6">Quid tum? </s> <s id="N408DB9">Et qua natura id fiat arte <lb/>quod aiunt. </s> <s id="N408DBE">Ex tumulo regis bibrie ponti laurum extares <lb/>a quo &longs;i quid decerptum inferatur in nauim / iurgia illic ne <pb xlink:href="004/01/192.jpg"/><expan abbr="ce&longs;&longs;&etilde;t">ce&longs;&longs;ent</expan> donec <expan abbr="abicia&ttilde;">abiciatur</expan>. </s> <s id="N408DCF">In fano Veneris apud paplos <expan abbr="ĩ">in</expan> ara <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>pluere. </s> <s id="N408DDC">Apud <expan abbr="troad&etilde;">troadem</expan> circa &longs;imulachrum Mineruæ relicta &longs;a<lb/>crificia <expan abbr="nõ">non</expan> putre&longs;cere. </s> <s id="N408DEB">Ex tumulo Antei &longs;i <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <expan abbr="erutũ">erutum</expan> &longs;it <expan abbr="im/bres">im<lb/>bres</expan> e cælo &longs;pargi / donec effo&longs;&longs;a <expan abbr="replean&ttilde;">repleantur</expan>. </s> <s id="N408DFB">Sed &longs;unt qui hæc <lb/><expan abbr="demũ">demum</expan> fieri po&longs;&longs;e affirmant aite: Iam <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="prid&etilde;">pridem</expan> ob&longs;oleta <expan abbr="imaginũ/quas">ima<lb/>ginum / quas</expan> a&longs;tronomi &longs;ibi non ignotas e&longs;&longs;e profitentur. </s> <s id="N408E10">Ex <lb/>eo qui Apollonii uitam &longs;crip&longs;it memini ad regiam ba&longs;ili<lb/>cam apud babylonem magos tecto alliga&longs;&longs;e alites aureas <lb/>quartuor: quas illi deorum linguas nuncupabant: habui&longs;&longs;e <lb/>quidem uim / ut animos multitudinis ad regis amorem con<lb/>ciliarent. </s> <s id="N408E1D">Tum et grauis auctor lo&longs;ephus a te&longs;tatur Elia<lb/>zarum &longs;e quendam uidi&longs;&longs;e / qui Ve&longs;pa&longs;iano &longs;pectante et fi<lb/>liis anulo ad nares Maniaci adacto / eum e ue&longs;tigio <expan abbr="libera/ret">libera<lb/>ret</expan>: profiteturque Salomonem in&longs;titui&longs;&longs;e carmina / quibus <lb/>egritudines mitigentur. </s> <s id="N408E28">Et Serapis inquit Eu&longs;ebius pam<lb/>phylus apud aegyptios / quem nos Plutonem dicimus &longs;im<lb/>bola edidit / quibus demones expellantur: docuitque quo <lb/>pacto demones a&longs;&longs;umpta brutorum figura in&longs;ultent. </s> <s id="N408E31">Et <lb/>Seruius &longs;olitos refert homines certis con&longs;ecrationibus mu<lb/>niri aduer&longs;us fortunæ <expan abbr="impetũ">impetum</expan>: ne ue mori quidem ni&longs;i illa <lb/>con&longs;ecratione exauctorati po&longs;&longs;ent. </s> <s id="N408E3E">Hæc &longs;i ita &longs;unt / facile <lb/>adducar ut <expan abbr="credã">credam</expan> quod ex Plutarcho legimur. </s> <s id="N408E47"><expan abbr="Simulachrũ">Simulachrum</expan> <lb/>apud peleneos fui&longs;&longs;e / quod a &longs;acerdote amotum a templo / <lb/>quoquo uer&longs;us &longs;pecta&longs;set omnia terrore et maxima pertur<lb/>batione conficiebat: quod ue oculi nulli poterant pre timo<lb/>re intueri. </s> <s id="N408E55">Sed dicta hæc &longs;int animi gratia. </s> <s id="N408E58">Cætera quæ ge<lb/>neratim ad aream hone&longs;tandam faciant: uti e&longs;t ambitus / <expan abbr="circũ&longs;eriptio / aggeratio / complanatio/&longs;tabilitio / et">cir<lb/>cum&longs;criptio / aggeratio / complanatio / &longs;tabilitio / et</expan> eiu&longs;modi <lb/>non habeo quid amplius dicam / ni&longs;i ut ea ex primo et item <lb/>ex tertio &longs;uperioribus libris repetas. </s> <s id="N408E66">Hone&longs;ti&longs;&longs;ima quidem <lb/>erit quæ uti admonuimus &longs;icci&longs;&longs;ima æquabilis con&longs;olida<lb/>taque sit <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad rem cui &longs;eruire oporteat apti&longs;&longs;ima atque expe<lb/>diti&longs;&longs;ima / egregieque confert / &longs;i erit in&longs;trata ope cru&longs;taceo: <lb/>de quo mox dicemus <expan abbr="cũ">cum</expan> de pariete tractabimus. </s> <s id="N408E79">Hoc etiam <pb xlink:href="004/01/193.jpg"/>faciet ad rem quod monebat Plato digniorem futuram loci <lb/>auctoritatem / &longs;i ei nomen &longs;plendidi&longs;&longs;imum impo&longs;ueris. Id <lb/>argumentum placui&longs;&longs;e Adriano principi indicio &longs;unt licu&longs; <lb/>canopeius / academia / tempe / et clari&longs;&longs;ima eiu&longs;modi nomi<lb/>na ab &longs;e cenaculis uillæ tyburtinæ impo&longs;ita. </s> <s id="N408E8E">Partitio item <lb/>et &longs;i magna ex parte primo libro tractata &longs;it: de ea tamen &longs;ic <lb/>breui&longs;&longs;ime repetemus. </s> <s id="N408E99">In re omni primarium ornamentum <lb/>e&longs;t carere omni indecentia. </s> <s id="N408EA0">Erit igitur decens partitio quæ <lb/>&longs;it non interrupta / non confu&longs;a / non perturbata / non di&longs;&longs;o<lb/>luta / non ex male conuenientibus compacta: eritque mem<lb/>bris non nimium multis / non nimium minutis / non <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> <lb/>ua&longs;tis / non nimium di&longs;&longs;onis atque deformibus / non qua&longs;i a <lb/>cætero corpore diuul&longs;is et di&longs;&longs;ipatis: &longs;ed erunt omnia pro <lb/>natura et utilitate et tractatione rerum agendarum ita diffi<lb/>nita / ita <expan abbr="explicata / ordine / numero / amplitudĩe / collocatione">explicata / ordine / numero / amplitudine / collocatio<lb/>ne</expan> / forma: ut nullam partem totius operis &longs;ine aliqua nece&longs;<lb/>&longs;itate / &longs;ine multa commoditate / &longs;ine grati&longs;&longs;ima <expan abbr="ptiũ">partium</expan> con<lb/>cinnitate effectam intelligamus. </s> <s id="N408EC3">Nam cum his quidem &longs;i <lb/>bene conuenerit partitio omnis: illic ornamentorum <expan abbr="iucũditas">iucun<lb/>ditas</expan> et decor cum recte con&longs;tabit: tum clarius eluce&longs;cet. <lb/></s> <s id="N408ECF">Si non conuenerit: nullam proculdubio &longs;eruare <expan abbr="dignitar&etilde;">dignitare</expan> <lb/>poterit. </s> <s id="N408ED8">Itaque totam conformationem membrorum dedu<lb/>ctam et perfectam e&longs;&longs;e oportet ad con&longs;en&longs;um <expan abbr="quendã">quendam</expan> nece&longs;<lb/>&longs;itatis et <expan abbr="cõmoditatis">commoditatis</expan>: ut <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> ade&longs;&longs;e has atque alteras ha&longs;ce <lb/>partes iuuet <expan abbr="&quml;">quam</expan> i&longs;tas ip&longs;as i&longs;tic i&longs;tocque ordine &longs;itu / adiunctione / <lb/><expan abbr="collocatione / cõformationeque">collocatione / conformationeque</expan> ip&longs;a <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> qua <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> po&longs;itas e&longs;&longs;e <lb/>egregie conferat. </s> <s id="N408F06">Circa parietem atque tectum <expan abbr="exornãdum">exornandum</expan> <lb/>pluribus tibi erit locus: ubi rari&longs;&longs;ima naturæ munera et ar<lb/>tis peritiam et artificis dili<expan abbr="g&etilde;tiam">gentiam</expan> ingeniumque uim explices. <lb/></s> <s id="N408F19">Quod &longs;i forte dabitur facultas ut po&longs;&longs;is <expan abbr="ueter&etilde;">ueterem</expan> illum Osy<lb/>rim imitari: quem duo condidi&longs;&longs;e templa ferunt aurea: <expan abbr="unũ">unum</expan> <lb/>cæle&longs;ti: alterum regio Ioui. </s> <s id="N408F2A">Aut ut po&longs;&longs;is lapide &longs;upra ho<lb/>minum opinionem maximo attollere: qualem Semiramis <lb/>a montibus deuexit arabiæ: <expan abbr="Latũ">Latum</expan> quoque uer&longs;us cubitos. </s> <s id="N408F35">xx. <pb xlink:href="004/01/194.jpg"/>longum ad. </s> <s id="N408F3C">el. </s> <s id="N408F3F">Aut &longs;i tanta dabitur lapidum magnitudo: <lb/>ut ex eo po&longs;&longs;is integram aliquam totius operis partem per<lb/>ficere: qualem ægypto fui&longs;&longs;e &longs;eruut ad templum latonæ &longs;a<lb/>cellum / latum fronte cubitos. </s> <s id="N408F48">xl. </s> <s id="N408F4B">unico et integro <expan abbr="exculptũ">exculptum</expan> <lb/>lapide: alteroque item unico contectum lapide. </s> <s id="N408F56">Profecto id <lb/>quidem operi multum afferet admirationis coque magis &longs;i <lb/>peregrinus difficilique &longs;it deuectus uia: <expan abbr="qual&etilde;">qualem</expan> &longs;cribit Herodo<lb/>tus ab <expan abbr="elephãto">elephanto</expan> oppido <expan abbr="petitũ">petitum</expan> fronte <expan abbr="latũ">latum</expan> cubitos plus. </s> <s id="N408F71">xx. <lb/></s> <s id="N408F75">altum. </s> <s id="N408F78">xv. </s> <s id="N408F7B">tractum u&longs;que &longs;ui itinere dierum. </s> <s id="N408F80">xx.</s> </p> <p id="N408F83" type="main"> <s id="N408F85">Ad rationes etiam ornamentorum egregie pertinebit: &longs;i di<lb/>gnus admiratione qui uis lapis loco erit po&longs;itus nobili atque <lb/>in&longs;igni. </s> <s id="N408F8C">Apud chennim in&longs;ulam in ægypto <expan abbr="&longs;acellũ">&longs;acellum</expan> illic no<lb/>tam <expan abbr="&etilde;">est</expan> quidem mirabile quod unico &longs;it tectum <expan abbr="lapide/&quml;">lapide / quam</expan> <expan abbr="&qtail;">quae</expan> pa<lb/>rietibus tam altis tantorum cubitorum lapis impo&longs;itus &longs;it. <lb/></s> <s id="N408FA0">Afferet etiam ornamentum ip&longs;ius lapidis raritas atque ele<lb/><expan abbr="gãtia">gantia</expan>: pata &longs;i erit ex genere marmoris: quo ædem fortunæ <lb/>aurea in domo &longs;truxi&longs;&longs;e principem neronem ferunt: puro / <lb/>candido / tralucido: ut etiam nullis adapertis foribus in<lb/>tus e&longs;&longs;e lux inclu&longs;a uideretur. </s> <s id="N408FAE">Denique i&longs;tiu&longs;modi omnia <expan abbr="cõferent">con<lb/>ferent</expan>. </s> <s id="N408FB7">Sed qualiacunque i&longs;ta quidem &longs;int inepta erunt: ni ac <lb/>curatus in componendo <expan abbr="&longs;erue&ttilde;">&longs;eruetur</expan> ordo et modus. </s> <s id="N408FC0">Singula <expan abbr="enĩ">enim</expan> <lb/>ad numerum redigenda &longs;unt omnia ut paribus paria: dex<lb/>tra &longs;ini&longs;tris: &longs;umma infimis re&longs;pondeant: nihil <expan abbr="intermi&longs;c&etilde;">intermi&longs;cen<lb/>dum</expan> quod perturbet aut res aut ordines. </s> <s id="N408FD3">Omnia ad certos <lb/>angulos paribus lineis adæquanda. </s> <s id="N408FD8">Videre quidem licet <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>interdum ignobilis materia quod arte tractata &longs;it plus afferat <lb/>gratiæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> afferat nobilis alibi <expan abbr="cõfu&longs;e">confu&longs;e</expan> aceruata. </s> <s id="N408FEB">murum athe<lb/>nis quem tumultuario factum opere &longs;cribit Tuchidides ra<lb/>ptis etiam &longs;epulchrorum &longs;tatuis / quis ea re <expan abbr="pulchrũ">pulchrum</expan> e&longs;&longs;e af<lb/>firmabit, quod clade &longs;tatuarum refertus &longs;it : At contra iuuat <lb/> ex ru&longs;ticani&longs; ueterum ædificiis lapide incerto / minuto ope<lb/>reque conge&longs;titio aceruatos parietes &longs;pectare / ubi ordinibus <lb/>&longs;tant æquatis coloribus alternatim albo nigroque di&longs;tinctis / <lb/>quoad pro operis tenuitate amplius nihil de&longs;ideretur. </s> <s id="N40900E">Sed <pb xlink:href="004/01/195.jpg"/>hæc forta&longs;&longs;is magis ad eam partem parietis quæ <expan abbr="cru&longs;tatõ">cru&longs;tatem</expan> di<lb/>citur <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad perpetuos parietes tollendos pertinet. </s> <s id="N40901F">Cæterum <lb/>omnes ita di&longs;tribuentur copiæ: ut nihil inceptum ni&longs;i ex ar<lb/>tis et con&longs;ilii de&longs;tinatione: nihil adactum ni&longs;i ex incepti ra<lb/>tionibus: nihil pro ab&longs;oluto relictum quod ip&longs;um <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;it <expan abbr="&longs;ũma">&longs;um<lb/>ma</expan> diligentia curaque elaboratum atque perfinitum. </s> <s id="N409032">Sed pri<lb/>marium parietis tectique <expan abbr="ornam&etilde;tum">ornamentum</expan> præ&longs;ertim te&longs;tudinati <lb/>erit: ip&longs;a cru&longs;tatio / colum nationem &longs;emper excipio. </s> <s id="N40903D">Ea qui<lb/>dem erit multiplex: albaria pura: albaria in&longs;ignita: picto<lb/>ria contabulata / &longs;ectilis uitrea et quæ ex his partibus <expan abbr="cõ&longs;tet">con<lb/>&longs;tet</expan> mixta. </s> <s id="N40904A">De his nobis <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> quæ &longs;int et quæ fiant. </s> <s id="N409052">Sed <lb/>quoniam maximorum lapidum mouendorum mentio habi<lb/>ta e&longs;t: locus hic admonet: ut prius re&longs;eramus quo pacto tan<lb/>te moles trahantur: atque difficillimis locis imponantur. <lb/></s> <s id="N40905D">Refert Plutarchus Archimedem apud &longs;yracu&longs;as per <expan abbr="mediũ">medium</expan> <lb/>forum traxi&longs;&longs;e onu&longs;tam onerariam nauim qua&longs;i iumentum <lb/>loro et manu. </s> <s id="N40906A">Mathemathicum ingenium. </s> <s id="N40906D">At nos tantum <lb/>quæ u&longs;ibus commodentur pro&longs;equemur: po&longs;tremo <expan abbr="ctiã">etiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>nihil explicabimus: ex quo docta et acuta ingenia rem <expan abbr="hãc">hanc</expan> <lb/>haud ob&longs;cure ex &longs;e percipere po&longs;&longs;int. </s> <s id="N409082">Ex Plinio &longs;ic compe<lb/>rio obeli&longs;cum deuectum thebas a focis fo&longs;&longs;a ex nihilo produ<lb/>cta / &longs;ubmi&longs;&longs;is lapidi nauibus plenis laterculo: moxque exina<lb/>nitis / ut <expan abbr="cõuehendi">conuehendi</expan> lapidis onus <expan abbr="&longs;u&longs;ceptũ">&longs;u&longs;ceptum</expan> <expan abbr="leuar&etilde;t">leuarent</expan>. </s> <s id="N40909A">Ex Amia<lb/>no marcellino hi&longs;torico &longs;ic comperio. </s> <s id="N40909F">Conuectum ex nilo <lb/>obeli&longs;cum naui remigum trecentorum impo&longs;itum uolgiis <lb/>et tractum a tertio urbis lapide porta ho&longs;tien&longs;i in <expan abbr="circũ">circum</expan> ma<lb/>ximum. </s> <s id="N4090AC">In eoque erigendo multa hominum milia labora&longs;&longs;e: <lb/>toto circo referto machinis alti&longs;&longs;imarum <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> et ua&longs;ti&longs;&longs;imo <lb/><expan abbr="rũ">rum</expan> <expan abbr="funiũ">funium</expan>. </s> <s id="N4090C0">Ex Vitruuio legimus <expan abbr="Cre&longs;iphon&etilde;">Cre&longs;iphonem</expan> <expan abbr="patr&etilde;">patrem</expan> et Me<lb/><expan abbr="chagen&etilde;">chagenem</expan> <expan abbr="filiũ">filium</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> et epi&longs;tilia duxi&longs;&longs;e ephe&longs;um a chylin<lb/>dris <expan abbr="cõm&etilde;to">commento</expan> <expan abbr="&longs;ũpto">&longs;umpto</expan> quo <expan abbr="areã">aream</expan> ueteres <expan abbr="cõplanare">complanare</expan> <expan abbr="iubeãt">iubeant</expan>. </s> <s id="N4090F0">Affi<lb/>xit <expan abbr="enĩ">enim</expan> et firmauit <expan abbr="plũbo">plumbo</expan> &longs;ingulis extremis capitibus <expan abbr="lapi/dũ">lapi<lb/>dum</expan> &longs;ingulos acus ferreos porrectos: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pro axe rotarum <lb/>extarent: rota&longs;que hinc atque hinc axibus i&longs;tiu&longs;modi adegit <pb xlink:href="004/01/196.jpg"/>amplitudine tam latas: ut ferreis illis ex axibus lapides ip&longs;i <lb/>penderent: inde uer&longs;atu rotarum motos ac deportatos. </s> <s id="N40910E">Che<lb/>minium ægyptium ferunt in pyramide a&longs;truenda quod e&longs;&longs;et <lb/>opus altum stadia plus &longs;ex factis aggeribus ua&longs;ti&longs;&longs;imos la<lb/>pides apporta&longs;&longs;e. </s> <s id="N409119">Clepam Ra&longs;initæ filium &longs;cribit Herodo<lb/>tus in ea pyramide qua a&longs;truenda centena milia hominum <lb/>annos plures fatiga&longs;&longs;et / gradus extrin&longs;ecus reliqui&longs;&longs;e: quo <lb/>ua&longs;ti&longs;&longs;imi lapides breuibus tignis et aptis machinis admo<lb/>uerentur. </s> <s id="N409124">Tum et illud mandarunt litteris: alibi lapideos <lb/>ua&longs;ti&longs;&longs;imos trabes altis columnis fui&longs;&longs;e impo&longs;itos in <expan abbr="modũ">modum</expan> <lb/>hunc. </s> <s id="N40912F">In trabis enim mediam longitudinem duos &longs;ub&longs;titue<lb/>runt tran&longs;uer&longs;os thorulos mutuo contiguos: mox in <expan abbr="alterũ">alterum</expan> <lb/>trabis caput <expan abbr="aceruarũt">aceruarunt</expan> &longs;portulas plenas harena: qua pre&longs;&longs;io <lb/>ne caput alterum quod <expan abbr="nudũ">nudum</expan> e&longs;&longs;et alleuaretur: et alter tho<lb/>rulu&longs; pondere immunis relinqueretur tran&longs;latis &longs;ubinde &longs;por<lb/>tulis / inque alterum iam &longs;ublatum caput alternatim coacer<lb/>uatis / et thorulis <expan abbr="&longs;ubĩde">&longs;ubinde</expan> altioribus ea parte &longs;ub&longs;titutis / qua <lb/>immi&longs;&longs;io apertior pateret: a&longs;&longs;ecuti &longs;unt ut &longs;en&longs;im lapis qua <lb/>&longs;i &longs;ua &longs;ponte <expan abbr="con&longs;c&etilde;deret">con&longs;cenderet</expan>: Hæc breui&longs;&longs;ime collecta ab ip&longs;is <lb/>auctoribus prolixius di&longs;cenda linquimus. </s> <s id="N409158"><expan abbr="Cæterũ">Cæterum</expan> pro ope<lb/>ris in&longs;tituto pauca quæ ad rem faciant &longs;uccincte repetenda <lb/>&longs;unt: non hic in&longs;i&longs;to: ut illa explicem <expan abbr="põderi">ponderi</expan> <expan abbr="naturã">naturam</expan> ine&longs;&longs;e <lb/>ut continuo premat: ob&longs;tinate querat inferiora: attolli toti&longs; <lb/>uiribus repugnet: nu&longs;quam cedat loco / ni&longs;i ut uictor / aut <lb/>maiori pondere peruincente / aut contraria ui prepotente: neque <lb/>motus e&longs;&longs;e uarios repeto: a centro in <expan abbr="c&etilde;trum / circa">centrum / circa</expan> <expan abbr="centrũ/">centrum /</expan> <lb/>et uehi alia / trahi <expan abbr="alia/ĩpelli">alia / impelli</expan> alia et eiu&longs;modi: de hi&longs;ce di&longs;<lb/>&longs;itionibus alibi prolixius. </s> <s id="N409182">Hoc &longs;tet apud nos: <expan abbr="põdera">pondera</expan> <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> <lb/>facilius moueri <expan abbr="&quml;">quam</expan> quom de&longs;cendant: &longs;ponte enim <expan abbr="mouen&ttilde;">mouentur</expan>. <lb/></s> <s id="N409198">Nunquam difficilius <expan abbr="&quml;">quam</expan> ubi con&longs;cendant: natura enim repu<lb/>gnat. </s> <s id="N4091A1">Tertium uero quendam atque inter hos medium e&longs;&longs;e <lb/>motum: et forta&longs;&longs;e qui utriu&longs;que horum naturam &longs;apiat: qui <lb/>quidem neque &longs;uapte mouetur: neque ob&longs;equi repugnet: uti <lb/>quom plano et minime impedito trahitur uado. </s> <s id="N4091AA">Cæteros <pb xlink:href="004/01/197.jpg"/>omnes motus quo huic uel huic proximiores &longs;unt / eo aut fa<lb/>ciliores aut difficiliores e&longs;&longs;e. </s> <s id="N4091B3">Quo autem pacto immania <lb/>pondera moueri po&longs;&longs;int / ip&longs;a rerum natura multa ex parte <lb/>mon&longs;tra&longs;&longs;e ui&longs;a e&longs;t. </s> <s id="N4091BA"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> uidere quidem licet quæ &longs;tantem <lb/>in columnam imponantur pondera facili appul&longs;u porturba<lb/>ri: et cum ad ca&longs;um moueri ceperint nulla ui admodum <expan abbr="cõtineri">con<lb/>tineri</expan> po&longs;&longs;e. </s> <s id="N4091CA">Tum et &longs;pectare quidem licet columnas ip&longs;as <lb/>teretes / et orbes rotarum / et uolubilia facile moueri: ægre <lb/>con&longs;i&longs;tere &longs;i rotentur: eadem &longs;i in&longs;tituas trahere / ita ut non <lb/>rotentur / non facile per&longs;equi. </s> <s id="N4091D3">Tum et in promptu e&longs;t maxi<lb/>ma pondera nauium leui appul&longs;u &longs;tagnantes per aquas mo<lb/>ueri &longs;i trahendo per&longs;eueres. </s> <s id="N4091DA">Si uero arietes eas ne maximo <lb/>quidem &longs;ubito quo uelis ictu moueri: et contra ictu repen<lb/>tino concitatoque impul&longs;u quædam moueri. </s> <s id="N4091E1">quæ alioquin <lb/>non &longs;ine maxima ponderum ui <expan abbr="dimouer&etilde;tur">dimouerentur</expan>. </s> <s id="N4091EA">Supra glacie <lb/>quoque grauia haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> repugnanter <expan abbr="trah&etilde;tem">trahentem</expan> &longs;equi. </s> <s id="N4091F7">Præ <lb/>longo item quæ pendeant fune alligata aliquot <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;pa<lb/>tium e&longs;&longs;e ad motum prompta per&longs;picimus. </s> <s id="N409202">I&longs;torum ratio <lb/>nes aduerti&longs;&longs;e atque imita&longs;&longs;e conferet: nos ea &longs;uccincte <expan abbr="trã&longs;igamus">tran<lb/>&longs;igamus</expan>. </s> <s id="N40920D">Carina ponderis omnino &longs;olida et coæquabilis &longs;it <lb/>nece&longs;&longs;e e&longs;t: ea quo erit latior: eo minus obteret &longs;ub&longs;trata ua<lb/>da: quo erit gracilior / eo expeditior: &longs;ed &longs;ulcabit uada et ob <lb/>uorabitur. </s> <s id="N409216">Ad carinam ponderis &longs;i aderunt anguli: utetur <lb/>qua&longs;i unguibus ad uada carpenda atque renitendum. </s> <s id="N40921B">Vada <lb/>&longs;i erunt lubrica / &longs;ub&longs;olidata / æqualia / con&longs;tantia / nu&longs;quam <lb/>cadentia / nu&longs;quam &longs;e&longs;e <expan abbr="attollentia / nu&longs;&qtilde;">attollentia / nu&longs;quam</expan> obfundentia quod <lb/>interpellet: illud proculdubio <expan abbr="nõ">non</expan> habebit pondus quod <expan abbr="cõtra">con<lb/>tra</expan> certet / aut ob&longs;equi recu&longs;et / præter unum id quod ip&longs;um <lb/>pondus natura &longs;ui quietis amanti&longs;&longs;imum &longs;it: et perinde pi<lb/>grum et moro&longs;um. </s> <s id="N409236">I&longs;tis &longs;imilia forta&longs;&longs;is intuens Archime<lb/>des et rerum earum quas <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimns">recen&longs;uimus</expan> uim altius <expan abbr="repet&etilde;s">repetens</expan> adduci <lb/>ui&longs;us <expan abbr="&etilde;">est</expan> ut diceret. </s> <s id="N409249">Si <expan abbr="tãtæ">tantæ</expan> molis <expan abbr="dare&ttilde;">daretur</expan> ba&longs;is: profecto &longs;e <expan abbr="mũdũ">mundum</expan> <lb/>po&longs;&longs;e peruertere. </s> <s id="N40925A">In carina <expan abbr="uadoqueparãdo">uadoque parando</expan> quæ i&longs;tic quærimus <lb/>per <expan abbr="cõmode">commode</expan> a&longs;&longs;equemur. </s> <s id="N409267">Trabes <expan abbr="enĩ">enim</expan> <expan abbr="in&longs;ternen&ttilde;">in&longs;ternentur</expan> pro poderis ua<pb xlink:href="004/01/198.jpg"/>&longs;titate numero atque cra&longs;&longs;itudine et robore <expan abbr="frequ&etilde;tes">frequentes</expan> firmi <lb/>coæquales nu&longs;quam &longs;cabri <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> iuncturis <expan abbr="ĩterrupti">interrupti</expan> inter ca<lb/>rinam atque uadum medium quippiam e&longs;&longs;e oportet: quo <lb/>id iter lubricum reddatur. </s> <s id="N40928B">Lubricant &longs;apone aut &longs;epo aut <lb/>amurca / aut madente forta&longs;&longs;is lotura cretæ. </s> <s id="N409290">E&longs;t et aliud <expan abbr="lubricãdi">lu<lb/>bricandi</expan> genus quod fit <expan abbr="chilĩdris">chilindris</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ũ">tran&longs;uer&longs;um</expan> &longs;ub&longs;titutis. </s> <s id="N4092A4">Hic <lb/>&longs;i erunt numero complures / difficile ad lineas equi di&longs;tan<lb/>tes atque di&longs;tinatiores pro itinere agendo directos coapta<lb/>buntur: quod omnino nece&longs;&longs;e e&longs;t fieri ne perturbent atque <lb/>&longs;ubradant: pondu&longs;que in alteram partem uehant: &longs;ed una <lb/>con&longs;piratione in officio &longs;ub&longs;equantur. </s> <s id="N4092B1">Si <expan abbr="erũt">erunt</expan> numero pau<lb/>ciores: illic quidem aut &longs;ub pondere deficientes fati&longs;cent: <lb/>ac re&longs;oluti remorabuntur: aut qua una linea &longs;ub&longs;tratam ua<lb/>di &longs;uperficiem: qua ue altera item una linea &longs;uper <expan abbr="impo&longs;itã">impo&longs;itam</expan> <lb/>ponderis carinam attingunt qua&longs;i acie penetrando infigen<lb/>tur / atque hærebunt chilindri corpus coæqualibus circulis <lb/>compluribus altero alteris conge&longs;tis. </s> <s id="N4092C8">Con&longs;tat et circulum <lb/>apud mathemathicos a&longs;&longs;eritur rectam non po&longs;&longs;e lineam <lb/>puncto plus uno attingere. </s> <s id="N4092CF">Hinc nos chilindri aciem appel<lb/>lamus lineam / quam unicam pondus ex chylindro premat. <lb/></s> <s id="N4092D5">I&longs;tis prouidebitur materie den&longs;itate / et linearum notatione <lb/>ad normam atque directione. </s> <s id="N4092DA">Sed quom præter hæc etiam <lb/>&longs;unt quæ u&longs;u comprobentur. </s> <s id="N4092DF">Rotæ / trocleæ / coclea / atque <lb/>uectes: de his accuratius tractandum e&longs;t. </s> <s id="N4092E4">Sunt enim rotæ <lb/>uolgulis multa ex parte &longs;imiles. </s> <s id="N4092E9">Semper enim unicum in <lb/>punctum premunt ex <expan abbr="pp&etilde;diculari">perpendiculari</expan>. </s> <s id="N4092F2">Sed hoc intere&longs;t quod rotu<lb/>li expeditiores &longs;unt: rotæ axium interfrictione tardantur. <lb/></s> <s id="N4092F8">Rotæ partes &longs;unt tris: ambiens extremus ampli&longs;&longs;imus lim<lb/>bus circuli: medius axis: et circulus is in quo axis induca<lb/>tur qua&longs;i in armilla. </s> <s id="N4092FF">Id alii forta&longs;&longs;is polum appellarent / <lb/>nos quod in aliis machinis &longs;tet / in aliis uero moueat: &longs;i ita <lb/>licet: axe clam nuncupabimus. </s> <s id="N409306">Rota &longs;i axe uoluetur cra&longs;<lb/>&longs;o: durius prolabetur: &longs;i tenui / pondera non tolerabit. <lb/></s> <s id="N40930C">Rotarum extremus ambitus &longs;i breuis: quod de rotulis di<pb xlink:href="004/01/199.jpg"/>ximus infigitur uado: &longs;i latus uacillat in alterutras partes. <lb/></s> <s id="N409314">Et &longs;i diuertendum forte in dexteram aut &longs;ini&longs;tram e&longs;t: egre <lb/><expan abbr="obtemperãt">obtemperant</expan>. </s> <s id="N40931C">Axecla &longs;i plus &longs;atis aperta e&longs;t rodendo exitat: <lb/>&longs;i nimium arcta fit <expan abbr="cõtumax">contumax</expan>. </s> <s id="N409325">Medium inter axem et <expan abbr="axeclã">axeclam</expan> <lb/>lubricum e&longs;&longs;e oportet. </s> <s id="N40932E">Nam horum alter pro uado: alter pro <lb/>carina ponderis e&longs;t. </s> <s id="N409333">Rotuli et rotæ ex ulmo ilice. </s> <s id="N409336">Axes aqua <lb/>&longs;olio et corno aut potius ferro axecla <expan abbr="omniũ">omnium</expan> optima ex ære <lb/>&longs;tagni parte ex tertia <expan abbr="ĩmixta">immixta</expan>. </s> <s id="N409345">Cicleolæ pu&longs;illæ &longs;unt rotæ. <lb/></s> <s id="N409349">Vectis radios rotarum &longs;equitur. </s> <s id="N40934C">Sed <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> omnia qua <lb/>liacunque &longs;int: &longs;iue &longs;int ingentes rotæ: quas immi&longs;&longs;i <expan abbr="homĩes">homines</expan> <lb/>calcando inuertant: &longs;iue &longs;int erganæ aut cocleæ / in quibus <lb/>uectis in primis ualet: aut cicleolæ / et quæ uis generis eiu&longs;<lb/>dem: omnium e&longs;t quidem ratio ex principiis ducta libræ. <lb/></s> <s id="N409362">Mercurium ferunt uel maxime ob hanc rem diuinum habi<lb/>tum / quod nullo &longs;igno manus: &longs;ed &longs;olis uerbis quæ diceret ita <lb/>diceret ut plane intelligeretur. </s> <s id="N409369">Id ego &longs;i uerear po&longs;&longs;e a&longs;&longs;equi <lb/>tamen pro uiribus conabimur. </s> <s id="N40936E">Nam in&longs;titui non ut mathe<lb/>mathicus &longs;ed ueluti faber de his rebus loqui: <expan abbr="nõ">non</expan> plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="qd">quod</expan> <lb/><expan abbr="prætereundũ">prætereundum</expan> non &longs;it. </s> <s id="N409380">E&longs;to &longs;it inter manus di&longs;cendæ rei gra<lb/>tia iaculum: in eo tris locos uelim con&longs;ideres / quos puncta <lb/>nuncupo. </s> <s id="N409387">Duo extrema capita <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan> atque pynnulas: <expan abbr="tertiũ">tertium</expan> <lb/>e&longs;t medium <expan abbr="amentũ">amentum</expan>. </s> <s id="N409398">Quæ uero &longs;patia inter <expan abbr="pũcta">puncta</expan> hæc &longs;int <lb/>ab amento ad capita radios nuncupo. </s> <s id="N4093A1"><expan abbr="Nõ">non</expan> di&longs;puto quid ita <lb/>&longs;it / &longs;ed ip&longs;a res patebit experimento. </s> <s id="N4093A9">Namque &longs;i erit quidem <lb/>amentum tælo &longs;itum medio / et æqualia pynnulis pondera <lb/>re&longs;pondeant ferro: &longs;tabunt &longs;ane alterutra iaculi capita mu<lb/>tuo renitentia et collibrata. </s> <s id="N4093B2">Sin erit forta&longs;&longs;is ferratum ca<lb/>put grauius peruincentur pynnulæ. </s> <s id="N4093B7">Erit tamen <expan abbr="ĩ">in</expan> iaculo cer<lb/>tus locus grauiori capiti propinquior: quo &longs;i amentum re<lb/>duxeris / &longs;e&longs;e pondera ilico acquilibrabunt. </s> <s id="N4093C6">Is erit punctus <lb/>ille / a quo maior hic radius <expan abbr="tãtum">tantum</expan> exuperat minorem <expan abbr="&qtilde;tũ">quantum</expan> <lb/>minus hoc pondus ab maiore <expan abbr="exupa&ttilde;">exupatur</expan>: <expan abbr="Cõpetũ">Compertum</expan> enim fecere quod <lb/>i&longs;ta <expan abbr="queritarũt">queritarunt</expan> radios <expan abbr="nõ">non</expan> pares <expan abbr="põderibus">ponderibus</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> partibus aequari <lb/><expan abbr="mõ">mota</expan> numeri <expan abbr="partiũ">partium</expan> qui ex radio atque ex <expan abbr="põdere">pondere</expan> una collecti <pb xlink:href="004/01/200.jpg"/><expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> in dextra contrarii&longs; talibus in &longs;ini&longs;tram numeris re&longs;pon<lb/>deant. </s> <s id="N40940C">Nam &longs;i erit ferrum tria / pynnulæ duo ab amento ad <lb/>ferrum radius duo &longs;it oportet: et radius alter ad pynnulas tria <lb/>Ex quo <expan abbr="cũ">cum</expan> hic numerus quinque alteris quinque par <expan abbr="re&longs;põdebit">re&longs;ponde<lb/>bit</expan>: æquatis radiorum et ponderum rationibus quie&longs;cent æqui <lb/>librati et compares: &longs;i non <expan abbr="re&longs;põdebunt">re&longs;pondebunt</expan> numeri peruincet: <lb/>in quo excedent. </s> <s id="N409425">Illud non prætereo / ab eodem amento &longs;i <lb/>pares protendentur radii pares <expan abbr="dũ">dum</expan> capita mouebuntur aere <lb/>circulos <expan abbr="&longs;ignabũt">&longs;ignabunt</expan> Si uero <expan abbr="ĩpares">impares</expan> quoque et <expan abbr="ĩpares">impares</expan> <expan abbr="de&longs;erib&etilde;t">de&longs;cribent</expan> <lb/>circulos circulis contineri rotas diximus: mon&longs;tratum id / <lb/>circo e&longs;t &longs;i uno eodemque motu duæ <expan abbr="cõtiguæ">contiguæ</expan> unicum affixæ <lb/>in axem rotæ <expan abbr="mouean&ttilde;">moueantur</expan>: ita ut mota una altera non quie&longs;cat: <lb/>et quie&longs;cente una altera non moueatur ex radiorum in utri&longs;que <lb/>longitudine quæ nam in unaquaque &longs;it uis intelligemus. </s> <s id="N409452">Ra<lb/>dii longitudinem nota&longs;&longs;e oportet a medio intimi axis pun<lb/>cto. </s> <s id="N409459">Hæc &longs;i &longs;atis <expan abbr="ĩtelliguntur">intelliguntur</expan> omnis quam quærimus ratio <lb/>huiu&longs;modi machinarum <expan abbr="ĩ">in</expan> aperto e&longs;t maxime rotarum et uectis. <lb/></s> <s id="N409467">In trocleis paululum e&longs;t amplius quod con&longs;ideremus. </s> <s id="N40946A"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>et traductus per trocleam funis et orbiculi ip&longs;i in troclea pro<lb/>uado &longs;unt: in quo medius quidem &longs;it motus / quem e&longs;&longs;e <expan abbr="ĩtra">intra</expan> <lb/>difficillimum atque facillimum diximus: quod neque a&longs;cendat <lb/>neque de&longs;cendat: &longs;ed in &longs;uum centrum æquate obin&longs;tet. </s> <s id="N40947C">Atque <lb/>ut intelligas quid &longs;it in re: <expan abbr="&longs;ũmito">&longs;ummito</expan> tibi &longs;tatuam pondo. </s> <s id="N409485">M. <lb/></s> <s id="N409489">Hæc &longs;i ex arboris trunco fune illaqueata pendebit / certum <lb/>e&longs;t / &longs;implicem funem i&longs;tunc mille integra &longs;u&longs;tinere: Adne<lb/>ctito ad &longs;tatuam trocleam: et per eam traducito funem quo <lb/>pendebat &longs;tatua: et reducito ad truncum: ut iterato <expan abbr="p&etilde;deat">pendeat</expan>: <lb/>promptum e&longs;t &longs;tatuæ pondus duplicato pendere fune: atque <lb/>trocleam per æquilibra medium inter&longs;tringi. </s> <s id="N40949A">Pro&longs;equere <lb/>addito etiam trunco alteram trocleam et per eam quoque tra<lb/>ducito ip&longs;um funem: quero a te quota erit ponderis portio: <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> reducta in <expan abbr="altũ">altum</expan> et mox traducta pars funis &longs;u&longs;tinebit ? <lb/></s> <s id="N4094AB">quingenta inquies. </s> <s id="N4094AE"><expan abbr="nõ">non</expan> tu exinde intelligis <expan abbr="&longs;ecũde">&longs;ecunde</expan> huic tro<lb/>cleæ dari pondus non po&longs;&longs;e maius ab fune ip&longs;o <expan abbr="&quml;">quam</expan> quod ha<pb xlink:href="004/01/201.jpg"/>beat. </s> <s id="N4094C3">Habebit ergo. </s> <s id="N4094C6">V. non longius progrediar. </s> <s id="N4094C9">Huiu&longs;que <lb/>&longs;atis mon&longs;tratum puto diuidi pondus trocleis: exindeque <lb/>maiora moueri pondera minore. </s> <s id="N4094D0">Quot enim <expan abbr="erũt">erunt</expan> i&longs;tiu&longs;mo<lb/>di conduplicationes: tot erunt ponderis di&longs;partitiones: ex <lb/>quo illud &longs;equitur / ut quo plures adhibeantur orbiculi: eo <lb/>pondus qua&longs;i conci&longs;um et in partes di&longs;gregatum <expan abbr="cõmodiu&longs;">commodiu&longs;</expan> <lb/>tractetur. </s> <s id="N4094E3">Diximus de rota et troclea et uecte. </s> <s id="N4094E6"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> uelim <lb/>intelligas cocleam con&longs;tare anulis: qui quidem in &longs;e <expan abbr="põdus">pondus</expan> <lb/>&longs;u&longs;tinendum &longs;u&longs;cipiant. </s> <s id="N4094F4">Hi anuli &longs;i e&longs;&longs;ent integri et <expan abbr="nõ">non</expan> ita <lb/>cæ&longs;i / ut finis unius alteriu&longs; principio iungeretur / proculdu<lb/>bio motum in eis pondus neque a&longs;cenderet neque de&longs;cenderet: <lb/>&longs;ed æquabili uado per cycli ambitum traheretur. </s> <s id="N409503">Cogitur <lb/>igitur ui uectis pondus per anuli obliquitates labi. </s> <s id="N409508">Rur&longs;us <lb/>&longs;i e&longs;&longs;ent hi quidem anuli ambitu perpu&longs;illi: et centro fini<lb/>timi nimirum uecte breuiore <expan abbr="põdus/">pondus /</expan> et uiribus leuioribus <lb/>moueretur. </s> <s id="N409515">Hic non reticebo quid me dicturum non puta<lb/>ui. </s> <s id="N40951A">Tu &longs;i rem ita parabis / ut ponderis carina quoad id ma<lb/>nus et fabri ars po&longs;&longs;it a&longs;&longs;equi / &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> amplior puncto. </s> <s id="N409523">et &longs;ta<lb/>bili in uado / ita moueatur: ut motu &longs;uo lineas in uado effi<lb/>ciat nullas. </s> <s id="N40952A">Hoc te&longs;tor Archimedis nauim mouebis et i&longs;ti<lb/>u&longs;modi que uoles con&longs;equeris. </s> <s id="N40952F">Sed de his alibi. </s> <s id="N409532"><expan abbr="Harũ">Harum</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <lb/>quas recen&longs;uimus &longs;ingulæ per &longs;e ad pondus mouendum ua<lb/>lidi&longs;&longs;imæ &longs;unt. </s> <s id="N409540">Quod &longs;i una omnes iungentur in unum mi<lb/>rifice' ualebunt. </s> <s id="N409545">Apud germanos pa&longs;&longs;im <expan abbr="off&etilde;des">offendes</expan> <expan abbr="ludibũdã">ludibundam</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>glacie <expan abbr="iuu&etilde;tut&etilde;">iuuentutem</expan> &longs;occulo ferreo gracili et &longs;ubterleuigato ini<lb/>xam facto impul&longs;u leui te&longs;te lubricitate &longs;uperlabi tanta mo<lb/>tus uelocitate: ut ne uinci quidem &longs;e a præpete alite patia<lb/>tur. </s> <s id="N409560">Sed quom pondera aut trahantur / aut pellantur / aut <lb/>uehantur: forta&longs;&longs;is erit ut &longs;ic po&longs;&longs;imus diffinire. </s> <s id="N409565">Pondera <lb/>quidem trabi fune: pelli uecte: uehi rotis: et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan>. </s> <s id="N40956E">Quo <lb/>autem pacto his una omnibus po&longs;&longs;umus uti <expan abbr="ĩpromptu">im promptu</expan> e&longs;t. <lb/></s> <s id="N409578">Sed in i&longs;tiu&longs;modi omnibus ade&longs;&longs;e oportet con&longs;tans et obfir<lb/>mati&longs;&longs;imum aliquid: quo immoto caetera moueantur. </s> <s id="N40957D">Id &longs;i <lb/>trahetur <expan abbr="põdus">pondus</expan>: ad&longs;it oportet maius aliud aliquod pondus <pb xlink:href="004/01/202.jpg"/>cui uincula machinarum <expan abbr="cõmendentur">commendentur</expan>: &longs;i tale <expan abbr="nõ">non</expan> aderit pon<lb/>dus: clauum ferreum tricubitum ualidum infigito funditu&longs; <lb/>in &longs;olum den&longs;atum / aut tran&longs;uer&longs;is <expan abbr="trũcis">truncis</expan> obfirmatum ad ex<lb/>tremum claui caput / quod ab &longs;olo emineat / uincla aduolui<lb/>to trallearum atque erganæ. </s> <s id="N40959E">Si autem erit &longs;olum hareno&longs;um pro <lb/>&longs;ternito trabes prælongos integros: in quibus uada <expan abbr="coapt&etilde;tur">coapten<lb/>tur</expan>: et capitibus <expan abbr="uĩcla">uincla</expan> ad clauum alligato: Dicam quod im<lb/>periti non a&longs;&longs;entiantur: ni totam rem intellexerint: duo &longs;i<lb/>mul <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> trahentur per planum <expan abbr="põdera">pondera</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;olum <expan abbr="unũ">unum</expan>. <lb/></s> <s id="N4095C2">Id fiet &longs;ic moto primo pondere u&longs;que ad extremum &longs;ub&longs;trati <lb/>uadi caput impediam: id cuneolis quoad <expan abbr="præfirmatũ">præfirmatum</expan> hære <lb/>at: et machinam quam &longs;ecundum <expan abbr="põdus">pondus</expan> <expan abbr="trahendũ">trahendum</expan> &longs;it: huic <lb/>ita compedito accingam: fiet ut eodem uado per <expan abbr="põdus">pondus</expan> &longs;ed <lb/>mobile ab altero pari &longs;ed refirmato peruincatur. </s> <s id="N4095DD">Si <expan abbr="ĩ">in</expan> altum <lb/>trahendum erit pondus / commodi&longs;&longs;ime utemur trabe unico <lb/>aut malo nauis minime imbecillo. </s> <s id="N4095E8">Hunc &longs;i <expan abbr="erigemus / calc&etilde;">erigemus / calcem</expan> <lb/>firmabimus ad <expan abbr="clauũ">clauum</expan>: aut &longs;tabile aliud quid uis. </s> <s id="N4095F5">Extremo <lb/>capiti funes <expan abbr="alligabun&ttilde;/ne">alligabuntur / ne</expan> minus tres: unus <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="dextrã/">dextram /</expan> alius <lb/>in &longs;ini&longs;tram / tertius per trabis longitudinem obtendetur in <lb/>productum. </s> <s id="N40960A">Inde &longs;patium aliquod ab calce mali trocleæ er<lb/>gana ue firmabitur in &longs;olo: et per eas di&longs;tentus is funis tra<lb/>hetur: trahentem &longs;equetur &longs;e&longs;e capite attollens malus. </s> <s id="N409611">eum <lb/>nos funibus illis geminis capiti alligatis hinc atque hic qua <lb/>&longs;i loris moderabimur: ut quoad uelimus &longs;tet: et in partem <lb/>qua opus &longs;it pendeat ad onus <expan abbr="pon&etilde;dum">ponendum</expan>. </s> <s id="N40961E">Laterales isti hinc <lb/>atque hinc funes &longs;i alia maiora non aderunt pondera quibus <lb/>commendentur hunc in modum firmabuntur. </s> <s id="N409627">Effodietur <expan abbr="ĩ">in</expan> pro<lb/>fundum fo&longs;&longs;a quadrata: truncus in medio fundo &longs;ternetur: <lb/>huic uincla adnectentur ut ab &longs;olo emineat &longs;ur&longs;um. </s> <s id="N409632">In trun<lb/>cum tran&longs;uer&longs;i &longs;uperin&longs;ternentur plutei: mox complebitur <lb/>fo&longs;&longs;a terra et den&longs;abitur. </s> <s id="N40963B">Tum &longs;i madefeceris fiet grauior: <lb/>cætera omnia <expan abbr="expedi&etilde;tur">expedientur</expan> uti in planorum uadis diximus. </s> <s id="N409644">Ad <lb/>caput enim trabis et ip&longs;um ad pondus tralleæ adigentur: et <lb/>propter pedem ergana firmabitur: aut quod uis eiu&longs;modi in <pb xlink:href="004/01/203.jpg"/>quo uis uectis in&longs;it. </s> <s id="N40964F">In hi&longs;ce omnibus ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> operis &longs;eruan<lb/>da hæc &longs;unt / ut ua&longs;ti&longs;&longs;imis ponderibus <expan abbr="mou&etilde;dis">mouendis</expan> media i&longs;ti<lb/>u&longs;modi adhibeantur non minuta aut inualida <expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> in <lb/>fune inque radio inque omni quo ad <expan abbr="mou&etilde;dum">mouendum</expan> utamur medio <lb/>quod <expan abbr="imbecillitat&etilde;">imbecillitatem</expan> &longs;apit. </s> <s id="N40966F">Nam e&longs;t <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> natura &longs;ui <lb/>coniuncta gracilitati: et contra ex breuitate cra&longs;&longs;itudo red<lb/>ditur. </s> <s id="N40967E">Si erunt funes tenues <expan abbr="conduplic&etilde;tur">conduplicentur</expan> cicleolis. </s> <s id="N409685">Si ua<lb/>&longs;tiores &longs;int / quoque et cicleolæ grandes &longs;ubigantur: ne minu<lb/>ti circuli acumine funis <expan abbr="inter&longs;ec&etilde;tur">inter&longs;ecentur</expan>: axes immittantur fer<lb/>rei cra&longs;&longs;i / ut &longs;int ex &longs;uæ cicleolæ &longs;emidiametro ne minus <lb/>parte &longs;exta: ne plus ex totius diametri parte octaua. </s> <s id="N409694">Funis <lb/>madefactus e&longs;t ab incendio tutior: quod quidem frictione <lb/>et motu fiat. </s> <s id="N40969B">E&longs;t etiam cicleolis uoluendis paratior. </s> <s id="N40969E">Adde <lb/>quod et minus ab&longs;oluitur. </s> <s id="N4096A3">Aceto ut illius madefit <expan abbr="&quml;">quam</expan> aqua: et ma<lb/>ritima <expan abbr="&quml;">quam</expan> albula: dulci madefactus aqua feruenti in &longs;ole oci&longs;<lb/>&longs;ime marce&longs;cit. </s> <s id="N4096AE">Conuolutiones in funibus tutiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> inno<lb/>datio. </s> <s id="N4096B7">In omnibus cauendum ne funis funem &longs;ecet. </s> <s id="N4096BA">Regula <lb/>ferrea utebantur ueteres cui primarias annodationes <expan abbr="funiũ">funium</expan> <lb/>et trallearum <expan abbr="cõmendarent/">commendarent /</expan> <expan abbr="põderi">ponderi</expan> præ&longs;ertim lapideo pre<lb/>hendendo forcipe ferreo utebantur forma forcipis ex littera <lb/>X erat ducta digytis infimis intro uer&longs;us aduncis: quibus <lb/>pondus qua&longs;i cancer mordicus in&longs;tringeret &longs;uprema quo ca<lb/>pita erant armillata: per eas armillas funis traductus / et re <lb/>uinctus tractu &longs;ui forcipem <expan abbr="a&longs;trĩgebat">a&longs;tringebat</expan>. </s> <s id="N4096DD">Vidimus lapidibus <lb/>ua&longs;tis præ&longs;ertim columnarum media in &longs;uperficie alioquin <lb/>dolata atque expolita relictos umbiliculos prominentes qua <lb/>&longs;i an&longs;as: quibus funium illaqueamenta detinerentur / ne &longs;ub <lb/>exfluerent: utunturque præ&longs;ertim ad coronas impleolis. </s> <s id="N4096E8">Sic <lb/>enim appello quæ fiant &longs;ic: incauatur formula in lapide ad <lb/>crumenæ uacuæ &longs;imilitudinem pro lapidis ua&longs;titate palmos <lb/>ore arctiore: fundo intror&longs;us latiore: uidimus impleolas per<lb/>fundas pedem: hanc complent ferreis cuneolis: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> duo <lb/>hinc atque hinc collaterales lineamento ad, D. litteræ &longs;imi<lb/>litudinem finiuntur. </s> <s id="N4096FB">Hic ad &longs;patia intus complenda lateri<pb xlink:href="004/01/204.jpg"/>bus impleolæ &longs;ub ingerentur. </s> <s id="N409702">Medius uero cuneus quod in<lb/>ter utrumque uacui e&longs;t po&longs;tremus complet: &longs;ingulorum cuneorum <lb/>auriculæ extant ex formula. </s> <s id="N409709">Per auricularum foramina inue<lb/>hitur digytus ferreus: et adiungitur an&longs;a ualida: cui funis <lb/>ductarius illaqueatus. </s> <s id="N409710">Nos columnas atque portarum labra et <lb/>huiu&longs;modi quæ &longs;tantia &longs;inenda &longs;unt hunc modum illaquea<lb/>uimus. </s> <s id="N409717">Fecimus ferreum aut ligneum erga&longs;culum pro pon<lb/>deris ua&longs;titate bene firmum: quo columnam apto &longs;ui loco <lb/>præhen&longs;am incinximus: cunei&longs;que gracilibus et oblongis le<lb/>ui malleo in&longs;truximus et affirmauimus. </s> <s id="N409720">Demum uti aiunt <lb/>brachas ex funibus erga&longs;culo adegimus hoc pacto: neque im<lb/>pleolarum uulneribus lapidem: neque angulares lapidis acies <lb/>cincturis rudentum le&longs;imus. </s> <s id="N409729">Adde quod genus hoc ligandi <lb/><expan abbr="omniũ">omnium</expan> expediti&longs;&longs;imum <expan abbr="apti&longs;&longs;imũ">apti&longs;&longs;imum</expan> et fidi&longs;&longs;imum e&longs;t. </s> <s id="N409735">Multa <lb/>quæ ad i&longs;tos u&longs;us pertineant prolixius alibi explicabuntur. <lb/></s> <s id="N40973B">Sed hic machinas <expan abbr="tãtum">tantum</expan> interpretari oportet e&longs;&longs;e ueluti ani <lb/>mantia manibus admodum ualidi&longs;&longs;ima: et dimouere <expan abbr="põdus">pondus</expan> <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> aliis fere modis: <expan abbr="&quml;">quam</expan> id nos ip&longs;i moueamus. </s> <s id="N409751">Ea de re quas <lb/>inten&longs;iones membrorum neruorum que <expan abbr="amittendo / pell&etilde;do/">amittendo / pellendo /</expan> <expan abbr="trab&etilde;do">traben<lb/>do</expan> / tran&longs;ferendo adhibeamus: tales machinis imitari nece&longs; <lb/>&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N409762">Vnum admoneo: ua&longs;ti&longs;&longs;ima <expan abbr="uticũque">uticunque</expan> mouere in&longs;titue <lb/>ris pondera conferet &longs;en&longs;im cautim mature aggredi rem ob <lb/>uarios / incertos / irrecuperabiles ca&longs;us et pericula / que i&longs;ti<lb/>u&longs;modi negocio præter opinionem etiam experti&longs;&longs;imis <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;o<lb/>lent</expan> euenire. </s> <s id="N409774">Neque enim tanta sequetur laus et ingenii appro<lb/>batio / &longs;i &longs;ucce&longs;&longs;erit quod tuo fretus con&longs;ilio aggre&longs;&longs;us &longs;is: <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> redundabit dete&longs;tatio et odium temeritatis / ubi male &longs;uc<lb/>ce&longs;&longs;erit. </s> <s id="N409780">De his hactenus. </s> <s id="N409783">Nunc redeo ad cru&longs;tationes.</s> </p> <p id="N409786" type="main"> <s id="N409788">Omnibus cru&longs;tationibus adegi&longs;&longs;e oportet harenationum tu<lb/>nicas ne minus tres. </s> <s id="N40978D">Primæ officium e&longs;t parietis <expan abbr="&longs;uperfici&etilde;">&longs;uperficiem</expan> <lb/><expan abbr="præh&etilde;&longs;are">præhen&longs;are</expan> arcti&longs;&longs;ime / et reliquas &longs;uperadditas harenationes <lb/>ad parietem <expan abbr="cõtinere">continere</expan>. </s> <s id="N40979F">Extremæ officium e&longs;t expolitionum <lb/>colorum / <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan>, que uenu&longs;tates expromere. </s> <s id="N4097A8">Mediarum offi<lb/>cium e&longs;t: utri&longs;que uitia emendare atque prohibere. </s> <s id="N4097AF">Vitia hæc <pb xlink:href="004/01/205.jpg"/>&longs;unt. </s> <s id="N4097B6">Nam &longs;i erunt ultimæ quidem et &longs;upremæ acres ut &longs;ic <lb/>loquar mordicaces parietum quales e&longs;&longs;e <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> primas opor<lb/>tet / acrimonia &longs;ui crebris rimulis interfundentur &longs;icci&longs;cen<lb/>do. </s> <s id="N4097C3">Sin autem erunt primæ illæ molliores: quales e&longs;&longs;e ulti<lb/>mas oportet: non compræhen&longs;abunt tenaci mor&longs;u <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan>: <lb/>&longs;ed de&longs;ci&longs;cent. </s> <s id="N4097CE">Quo plures <expan abbr="erũt">erunt</expan> harenationes: eo illu&longs;trius <lb/>leuigabitur. </s> <s id="N4097D7">et contra uetu&longs;tatem &longs;olidiores per&longs;euerabunt. <lb/></s> <s id="N4097DB">Vidimus apud antiquos qui u&longs;que nonam &longs;uperaddiderint <lb/><expan abbr="harenation&etilde;">harenationem</expan>. </s> <s id="N4097E3">Harum primas omnino e&longs;&longs;e oportet a&longs;perrimas <lb/>ex harena fo&longs;&longs;ili et te&longs;ta non ualde tun&longs;a &longs;ed glandulo&longs;a ad <lb/>cra&longs;&longs;itudinem digytorum / interdum u&longs;que palmum. </s> <s id="N4097EA">Mediis <lb/>tunicis harena fluuiatilis commodior / quod minus findatur. <lb/></s> <s id="N4097F0">Ha&longs;ce <expan abbr="it&etilde;">item</expan> e&longs;&longs;e a&longs;peras oportet. </s> <s id="N4097F7"><expan abbr="Nã">Nam</expan> leuigatis &longs;uperaddita <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>adhærent. </s> <s id="N409803">Vltima <expan abbr="omniũ">omnium</expan> erit nitidi&longs;&longs;ima marmorata: hoc <lb/>e&longs;t cui pro harena &longs;it tun&longs;us lapis candidi&longs;&longs;imus. </s> <s id="N40980C">Hanc ul<lb/>timam partem cra&longs;&longs;am ponere &longs;emidigytum &longs;at e&longs;t. </s> <s id="N409811">Aegre <lb/>enim &longs;iccatur &longs;i cra&longs;&longs;ior <expan abbr="adiũgitur">adiungitur</expan>. </s> <s id="N40981A">Vidimus qui par&longs;imo<lb/>niæ gratia extremam cutim corio calciamentorum <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;ior&etilde;">cra&longs;&longs;io<lb/>rem</expan> &longs;uperextenderint. </s> <s id="N409828">Mediæ harenationes prout his aut illis <lb/>proximiores &longs;unt deinceps moderabuntur. </s> <s id="N40982D">Venæ quædam <lb/>alaba&longs;tro tralucido per&longs;imiles lapideis <expan abbr="mõtibus">montibus</expan> inueniun<lb/>tur: quæ neque marmor neque gyp&longs;um / &longs;ed inter utrumque &longs;int <lb/>natura &longs;ui admodum friabiles. </s> <s id="N40983C">Is lapis tun&longs;us et pro hare<lb/>na mixtus &longs;plendentes marmorei candoris &longs;cintillulas mi<lb/>rifice referet. </s> <s id="N409843">Vi&longs;untur pa&longs;&longs;im cru&longs;tationum continendarum <lb/>gratia claui parietibus affixi: ætas docuit æneos præ&longs;tare. <lb/></s> <s id="N409849">Perplacet qui clauiculorum loco inter <expan abbr="iũcturas">iuncturas</expan> ordinum per <lb/>parietem factis minutis foraminibus extantes glebu&longs;culas &longs;i <lb/>liceas confixere malleolo nimirum ligneo. </s> <s id="N409854">Murus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo <lb/>erit recentior / quo ue a&longs;perior / eo harenationes den&longs;ius con<lb/>tinebit. </s> <s id="N40985F">Ergo &longs;i inter a&longs;truendum et dum uiret opus <expan abbr="primã">primam</expan> <lb/><expan abbr="quãuis">quamuis</expan> tenuem harenationem <expan abbr="ĩduxeris">induxeris</expan> captus præ&longs;tabit &longs;u<lb/>perinducendis tenaces et indelebiles: po&longs;t hau&longs;tros <expan abbr="cõmo/di&longs;&longs;ime">commo<lb/>di&longs;&longs;ime</expan> omne cru&longs;tationis opus inducetur: per boream et fri<pb xlink:href="004/01/206.jpg"/>gora et a&longs;tum aeris inducta / præ&longs;ertim cutis ultima repen<lb/>te in&longs;cabre&longs;cet. </s> <s id="N40987D">Porro cru&longs;tationum aliæ inductæ: aliæ ad / <lb/>actæ. </s> <s id="N409882">Inducitur autem gyp&longs;um aut calx. </s> <s id="N409885">Sed gyp&longs;um non <lb/>ni&longs;i &longs;icci&longs;&longs;imo e&longs;t in loco utile. </s> <s id="N40988A">Cru&longs;tationibus quibu&longs;uis <lb/>ex uetere pariete &longs;uffu&longs;a inimica e&longs;t humiditas. </s> <s id="N40988F">Adigitur <lb/>et lapis et uitrum et huiu&longs;modi. </s> <s id="N409894">Inductarum cru&longs;tationum <lb/>hæ &longs;unt <expan abbr="&longs;p&etilde;s">&longs;pes</expan>: albaria / pura / in&longs;ignita / pictoria. </s> <s id="N40989D">Adactarum <lb/>autem hæ: obtabulata / circumexecta / te&longs;&longs;ellulata. </s> <s id="N4098A2">De indu<lb/>ctis prius. </s> <s id="N4098A7">Calx &longs;ic parabitur exuberatim et pura aqua oper<lb/>to in lacu diu macerabitur. </s> <s id="N4098AC">Inde ferro non &longs;ecus atque ligna <lb/>dolentur a&longs;ciabitur. </s> <s id="N4098B1">Maceratæ &longs;ignum erit / ubi inter a&longs;cian <lb/>dum calculi ferrum non offenderint: tertium ante men&longs;em <lb/>non &longs;atis etiam maturam putant: lentam et ualde <expan abbr="glutino/&longs;am">glutino<lb/>&longs;am</expan> e&longs;&longs;e oportet quam probet. </s> <s id="N4098BB">Nam &longs;i ferrum exierit <expan abbr="&longs;iccũ">&longs;iccum</expan> <lb/>indicio erit euanidam e&longs;&longs;e et &longs;iticulo&longs;am. </s> <s id="N4098C4">Cum <expan abbr="harenã">harenam</expan> aut <lb/>quid <expan abbr="tũ&longs;um">tun&longs;um</expan> <expan abbr="ĩmi&longs;cueris">immi&longs;cueris</expan> diu et uehementer atque iterum diu <lb/>&longs;ubagitato: <expan abbr="etiã">etiam</expan> rur&longs;us &longs;ubuer&longs;ato quoad qua&longs;i &longs;pume&longs;cat. <lb/></s> <s id="N4098DC">Eam ueteres qua ultimam cutim inducturi erant mortario <lb/>compin&longs;abant: temperabantque ip&longs;am hanc mixturam ut fer<lb/>rum non detineret dum induceretur. </s> <s id="N4098E3">In iam inductam &longs;ub <lb/>are&longs;centem atque adhuc &longs;ubuirentem altera inducetur: cu<lb/>rabiturque ut tenore uno &longs;imul omnes cutes inare&longs;cant: leui<lb/>bus planatoriis et bacillis uerberatas cru&longs;tationes <expan abbr="dũ">dum</expan> uirent <lb/>den&longs;antur. </s> <s id="N4098F2">Vltima cutis in puro albario diligenter perfri<lb/>cata &longs;plendorem dabit &longs;peculi: eandemque factam penitus &longs;ic<lb/>cam &longs;i unxeris cæra et ma&longs;tice modicoque oleo una collique <lb/>factis: et &longs;ic unctum parietem carbone ignito ex pelui con<lb/>calefeceris ut unguenta combibat: uincet marmora nitore. <lb/></s> <s id="N4098FE">Nos experti &longs;umus cru&longs;tas eiu&longs;modi rimis euadere immu<lb/>nes / &longs;i inter inducendum ilico apparentes fixuras manipu<lb/>lis uirgultarum ibi&longs;ci &longs;parti ue crudi ca&longs;tigaueris. </s> <s id="N409905">Quod &longs;i <lb/>per <expan abbr="caniculã">caniculam</expan> aut loco æ&longs;tuo&longs;o inducturus lis / tundito et mi<lb/>nuti&longs;&longs;ime concidito rudentes uetu&longs;tos / et pulti <expan abbr="cõmi&longs;ceto">commi&longs;ceto</expan>. <lb/></s> <s id="N409915">Tum et leuigabitur quidem belli&longs;&longs;ime / &longs;i &longs;apone albo <expan abbr="tep&etilde;ti">tepen<pb xlink:href="004/01/207.jpg"/>ti</expan> aqua &longs;oluto modice inter <expan abbr="leuigãdum">leuigandum</expan> &longs;upera&longs;per&longs;eris mul<lb/>ta inunctura expalle&longs;cit. </s> <s id="N409926">Signa &longs;igillis expediti&longs;&longs;ime affi<lb/>gentur. </s> <s id="N40992B">Sigilla ex &longs;culpturis haurientur gyp&longs;o madente &longs;u<lb/>perinfu&longs;o. </s> <s id="N409930">Ea quidem cum aruerint quo diximus unguen<lb/>to peruncta <expan abbr="cut&etilde;">cutem</expan> marmoris imitabuntur. </s> <s id="N409939">Signorum i&longs;tiu&longs;mo<lb/>di duo &longs;unt genera. </s> <s id="N40993E">Vnum prominens: aliud ca&longs;tigatum et <lb/>retun&longs;um. </s> <s id="N409943">Recto in pariete non incommode <expan abbr="a&longs;ci&longs;c&etilde;tur">a&longs;ci&longs;centur</expan> pro<lb/>minentia: Coelo autem te&longs;tudinum retun&longs;a magis conueni<lb/>ent. </s> <s id="N40994F">Nam prominentia &longs;i pendeant / pondere &longs;ui facile de&longs;ti<lb/>tuuntur: incoli&longs;que periculo &longs;unt ca&longs;u. </s> <s id="N409954">Recte admonent ubi <lb/>puluis multus futurus &longs;it/ coelatas coronas et prominentes <lb/>non adhibeas / &longs;ed planas et ca&longs;tigatas: quo aptius ab&longs;tergan<lb/>tur. </s> <s id="N40995D">Pictoriæ cru&longs;tationes aliæ in udo: aliæ in &longs;icco. </s> <s id="N409960">Vdis <lb/>color omnis natiuus ex lapide / terra mineris et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> &longs;umpt<lb/>tus conueniet. </s> <s id="N40996B">Fucatus autem omnis color et omnis præ&longs;er<lb/>tim qui in ignem po&longs;itus mutetur / &longs;icci&longs;&longs;ima de&longs;iderat: cal<lb/>cemque lunamque et hau&longs;trum odit. </s> <s id="N409972">Nouum inuentum / oleo <lb/>linaceo colores quos uelis <expan abbr="ĩducere">inducere</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> aeris et coeli <lb/>iniurias æternos: modo &longs;iccus et minime uligino&longs;us &longs;it pa<lb/>ries ubi inducatur: tamet&longs;i comperio pictores antiquos pin<lb/>gendis puppibus <expan abbr="nauiũ">nauium</expan> u&longs;os <expan abbr="liqu&etilde;ti">liquenti</expan> cæra pro glutino. </s> <s id="N409991">Tum <lb/>et uidimus in ueterum operibus inductos parieti colores gem<lb/>marum / &longs;i &longs;atis rem teneo / cæra aut forta&longs;&longs;is albo bitumine <lb/>ad tantam duritiem redactos uetu&longs;tate / ut ne igne quidem <lb/>ne item aqua di&longs;&longs;olui po&longs;&longs;int: e&longs;&longs;e id uitrum a&longs;&longs;um dicas. <lb/></s> <s id="N40999D">Vidimus et qui lacteo calcis flore colores maxime uitreos <lb/>parieti dum uirebat / adglutinarunt. </s> <s id="N4099A2">Hac de his.</s> </p> <p id="N4099A5" type="main"> <s id="N4099A7">Adactæ <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> cru&longs;tationes obtabulatæ <expan abbr="quãuis">quamuis</expan> aut puræ qui<lb/>dem &longs;int aut coelatæ / amborum tamen una e&longs;t ratio. </s> <s id="N4099B4">Mirum di<lb/>ctu quantum diligentiæ ueteres &longs;ecandis tabulis marmore <lb/>is atque illu&longs;trandis adhibuerint. </s> <s id="N4099BB">Vidi equidem tabulas mar<lb/>moreas cubitos <expan abbr="lõgas">longas</expan> plus quatuor: latas duos: cra&longs;&longs;as uix <lb/>&longs;emidigytum: et iunctas linea undo&longs;a: quo magis &longs;pectan<lb/>tes <expan abbr="faller&etilde;t">fallerent</expan>. </s> <s id="N4099CC">Ex&longs;ecandis marmoribus ueteres harenam ethio<pb xlink:href="004/01/208.jpg"/>picam <expan abbr="ĩ">in</expan> primis proba&longs;&longs;e &longs;cribit Plinius: indicam proxime <lb/>accedere: &longs;ed molliorem e&longs;&longs;e ægyptiam: itidem præ&longs;tare no<lb/>&longs;tris. </s> <s id="N4099DD">Ex quodam tamen adriatici maris uado repertam fe<lb/>runt / qua ueteres <expan abbr="uter&etilde;tur">uterentur</expan>. </s> <s id="N4099E6">Nos ex littoribus puteolanis ha<lb/>renam colligimus huic operi non in po&longs;tremis utilem. </s> <s id="N4099EB">Ex <lb/>quouis torrente angulo&longs;a harena &longs;umpta utilis e&longs;t. </s> <s id="N4099F0">&longs;ed quo <lb/>cra&longs;&longs;ior quidem e&longs;t: eo laxioribus &longs;egmentis terit / et acrius <lb/>rodit. </s> <s id="N4099F7">Quo autem leuius delimat: eo polituræ proximior <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N4099FC">Expolitio ab extremis limis incipit: de&longs;init in id quod <lb/>potius lingit <expan abbr="&quml;">quam</expan> rodit. </s> <s id="N409A05">Thebaica fricandis et poliendis mar<lb/>moribus probatur. </s> <s id="N409A0A">Laudant et cotes: &longs;mirillum appellant <lb/>lapidem: cuius farina nihil præ&longs;tabilius. </s> <s id="N409A0F">Et pumex po&longs;tre<lb/>mis delinimentis perutilis <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N409A18">Stagni peru&longs;ti &longs;puma / u&longs;taque <lb/>ceru&longs;a / et tripolea <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> creta et generis eiu&longs;dem quouis <lb/>modo in minuti&longs;&longs;ima corpu&longs;cula athomis pu&longs;illiora <expan abbr="ead&etilde;quemordentia">eademque <lb/>mordentia</expan> conterantur utillima &longs;unt. </s> <s id="N409A29">Tabulis continendis <lb/>&longs;i erunt illæ quidem cra&longs;&longs;æ clauiculi aut marmorei promi <lb/>nentes captus adinterfigantur parieti: &longs;ubinde nudæ tabulæ <lb/>applicentur. </s> <s id="N409A32">Sin autem erunt tenuiores po&longs;t &longs;ecundas hare<lb/>nationes calcis loco cæra / pix / re&longs;ina / ma&longs;tix : et <expan abbr="gũmarum">gummarum</expan> <lb/>omnis numerus <expan abbr="cõfu&longs;e">confu&longs;e</expan> colliquefactus adhibeatur: &longs;en&longs;imque <lb/>concalefiat tabula: ne repentina ignis mole&longs;tia crepet. </s> <s id="N409A45">Po<lb/>nendis tabulis laus erit: &longs;i ex earum expaginatione ac &longs;erie <lb/>a&longs;pectus <expan abbr="cōcinnitas">concinnitas</expan> <expan abbr="refere&ttilde;">referetur</expan>. </s> <s id="N409A54">Maculæ <expan abbr="enī">enim</expan> maculis et colores <lb/>coloribus, et talia talibus <expan abbr="coaptãda">coaptanda</expan> &longs;unt: ut alter alteri mu<lb/>tuo prae&longs;tet <expan abbr="gratiã">gratiam</expan>. </s> <s id="N409A67">Veterum perplacet a&longs;tutia: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pro<lb/>ximiora oculo nitidi&longs;&longs;ima expolita reddebant. </s> <s id="N409A70">In his <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>quæ di&longs;tantes et in <expan abbr="altũ">altum</expan> erant futuræ <expan abbr="parcebãt">parcebant</expan> labori. </s> <s id="N409A81">Quin <lb/>et locis aliquibus ne leuigatas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> apponebant: quod eo uix <lb/>curio&longs;i&longs;&longs;imi recognitores in&longs;pectaturi e&longs;&longs;ent. </s> <s id="N409A8C">Circumex&longs;e<lb/>cta et te&longs;&longs;ellulata in hoc conueniunt: quod in utri&longs;que picturam <lb/>imitamur uariis lapidum / uitri / concharum ue coloribus ap<lb/>ta quadam explicatione compactis. </s> <s id="N409A95">Conchas margaritarum <lb/>&longs;ecare et immi&longs;cere cru&longs;tationibus primum in&longs;titui&longs;&longs;e Ne<pb xlink:href="004/01/209.jpg"/>ronem ferunt. </s> <s id="N409A9E">In hoc differunt quod in circumexectis <expan abbr="&quml;">quam</expan> maiu<lb/>&longs;culas po&longs;&longs;umus tabellularum partes adhibemus. </s> <s id="N409AA7">In <expan abbr="te&longs;&longs;ellu/latis">te&longs;&longs;ellu<lb/>latis</expan> quadrata minutalia fabis <expan abbr="nõ">non</expan> maiora immittuntur quo <lb/>enim intra minutiora &longs;unt: eo <expan abbr="&longs;pl&etilde;doris">&longs;plendoris</expan> &longs;cintillas diffu&longs;ius <lb/>referunt. </s> <s id="N409AB8">Te&longs;&longs;ellularum &longs;uperficiebus uarias in partes accep<lb/>ta lumina reiicientibus: differuntque quod illis affigendis com<lb/>modior <expan abbr="gũmarum">gummarum</expan> pultis e&longs;t: his uero te&longs;&longs;ellulatis utilior e&longs;t <lb/>calx: cui tyburtini lapidis farina triti&longs;&longs;ima <expan abbr="ĩmixta">immixta</expan> &longs;it. </s> <s id="N409AC9"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> <lb/>qui operi te&longs;&longs;ellulato calcem iterum at quod iterum allutari aqua <lb/>feruenti iubeant: quo &longs;alis ardoribus exuta mollior et len<lb/>tior &longs;it. </s> <s id="N409AD5">Rota uideo circumexectorum operum præduros lapil<lb/>los fui&longs;&longs;e delimatos in te&longs;&longs;ellulatis. </s> <s id="N409ADA">Aurum uitro appingitur <lb/>calce plumbi qua nullum fit fluidius uitrum.</s> </p> <p id="N409ADF" type="main"> <s id="N409AE1">Quæ de cru&longs;tationibus diximus omnia ferme ad opus <expan abbr="pauim&etilde;ti / de">paui<lb/>menti / de</expan> quo dicturos polliciti &longs;umus <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>: præter id <expan abbr="qd">quod</expan><lb/>neque pictorias neque adeo in&longs;ignitas cru&longs;tationes recipiunt. <lb/></s> <s id="N409AF0">ni forte pro pictoriis illud ueniat quod pultem uariis colo<lb/>ribus inficere po&longs;&longs;umus: et &longs;patiis circum&longs;eptis limitibus <lb/>marmoreis ad picturæ imitationem fundere. </s> <s id="N409AF7">Inficitur rubri<lb/>ca u&longs;ta te&longs;ta &longs;ilice et ferri fece et huiu&longs;modi pauimentis cru<lb/>&longs;tatis cum &longs;icuerint opus di&longs;pumabitur. </s> <s id="N409AFE">Id fit &longs;ic. </s> <s id="N409B01">Siliceus <lb/>lapis aut potius plumbum pondo quinque &longs;upplanata &longs;uperfi<lb/>cie funiculis hor&longs;um i&longs;tor&longs;um trahitur retrahiturque per pa<lb/>uimentum &longs;pan&longs;a harena a&longs;perrima atque aqua quoad raden<lb/>do belli&longs;&longs;ime leuigetur. </s> <s id="N409B0D">Non leuigabitur ni&longs;i <expan abbr="te&longs;&longs;ellularũ">te&longs;&longs;ellularum</expan> <lb/>anguli et lineæ &longs;int conformes. </s> <s id="N409B16">Quod <expan abbr="inductũ">inductum</expan> &longs;it oleo præ<lb/>&longs;ertim linaceo perfu&longs;um <expan abbr="uitreã">uitream</expan> acquirit cutim. </s> <s id="N409B23">Amurca per<lb/>fundere commodi&longs;&longs;imum: tum et aqua in qua extincta &longs;it <lb/>calx uehementer conferet &longs;i iterum atque iterum a&longs;per&longs;eris. </s> <s id="N409B2A">In <lb/>his omnibus quæ recen&longs;uimus uitabitur eiu&longs;dem coloris et <lb/>formæ nimium crebra et uno in loco plus &longs;atis conferta et <lb/>perturbate <expan abbr="cõpũcta">compuncta</expan> copia uitabitur et <expan abbr="cõiunctionũ">coniunctionum</expan> hiatus: <lb/>omnia ad <expan abbr="ungu&etilde;">unguem</expan> componentur atque delicabuntur: ut cun<lb/>ctæ partes operis æqualiter &longs;e&longs;e ab&longs;olutas præbeant.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/210.jpg"/> <p id="N409B46" type="main"> <s id="N409B48">Habet et tectum &longs;uas contignationum / te&longs;tudinationum et <lb/>&longs;ubdiualium cru&longs;tationum delitias atque uenu&longs;tates. </s> <s id="N409B4D">Extant <lb/>in hanc u&longs;que diem ad porticum Agrippæ <expan abbr="cõtignationes">contignationes</expan> æne <lb/>is trabibus pedum quadraginta: opus in quo ne&longs;cias impen<lb/>&longs;am ne magis an artificis ingenium mirere. </s> <s id="N409B5A">Cedro tectum <lb/>ephe&longs;iæ Dianæ annos &longs;teti&longs;&longs;e per multos alibi retulimus. <lb/></s> <s id="N409B60">Salaucem colchorum regem habui&longs;&longs;e uicto So&longs;o&longs;tre ægyptio<lb/>rum rege trabes aureas et <expan abbr="arg&etilde;teas">argenteas</expan> meminit Plinius. <!-- KEEP S--></s> <s id="N409B6A">Tum <lb/>et ui&longs;untur <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> marmoreis tabulis operta: quales ad tem<lb/>plum hiero&longs;olimarum fui&longs;&longs;e referunt ampli&longs;&longs;imas <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> nito<lb/>re candentes: ut a longe id rectum <expan abbr="intu&etilde;tibus">intuentibus</expan> niueus e&longs;&longs;e ui<lb/>deatur mons. </s> <s id="N409B81">Catulus primus tegulas romæ æneas capitolii <lb/>inaurauit. </s> <s id="N409B88">Subinde pantheon romæ æreis opertum &longs;quamis <lb/>inauratis fui&longs;&longs;e comperio. </s> <s id="N409B8D">Et Honorium Pont. maximum <lb/>eum / cuius tempe&longs;tate Maomet nouam ægyptiis lybiaque re<lb/>ligionem et sacra in&longs;tituit / ba&longs;ilicam petri tabulis totam ope <lb/>rui&longs;&longs;e æneis. </s> <s id="N409B99">Germania tegulis uitreatis nitet. </s> <s id="N409B9C">Plumbo pa&longs;<lb/>&longs;im utimur: opus quidem ad diuturnitatem aptum: atque <expan abbr="īprimis">in<lb/>primis</expan> ad gratiam: neque impen&longs;a non moderatum e&longs;t: &longs;ed in <lb/>eo hæc &longs;unt incommoda. </s> <s id="N409BA9">Nam &longs;i cementitio applicabitur <lb/>operi / illic quod non &longs;ubre&longs;piret: &longs;ed &longs;uccen&longs;is quibus incum<lb/>bat lapillis plus &longs;atis ae&longs;tuans feruore &longs;olis collique&longs;cit. </s> <s id="N409BB0">Fa<lb/>ciat hoc ad rem / quod experiri licet. </s> <s id="N409BB5">Plumbeum uas igne <lb/>non liquabitur: &longs;i plenum &longs;it aqua: iniicito calculum: ilico <lb/>colliquefiet contactu / ac perforabitur. </s> <s id="N409BBC">Accedit quod i&longs;tic ubi <lb/>non habeat crebros et admodum firmos captus: quibus lami <lb/>næ contineantur: facile uentis ab&longs;tergitur. </s> <s id="N409BC3">Accedit <expan abbr="etiã">etiam</expan> quod <lb/>breui &longs;alibus calcis uitiatur atque exeditur: ut materiæ nimi<lb/>um tutius <expan abbr="cõmittatur">committatur</expan>: ni forte ignes metua&longs;. </s> <s id="N409BD2">Sed illic <expan abbr="quaqueincõmodo">quaque <lb/>incommodo</expan> &longs;unt claui præ&longs;ertim ferrei: quod &longs;ole uehementius <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> calculi ip&longs;i inferue&longs;cant/ et rubigine <expan abbr="circũrodant">circumrodant</expan>. </s> <s id="N409BE4">An&longs;as <lb/>et acus idcirco te&longs;tudinatis oportet <expan abbr="plũbeos">plumbeos</expan>: quibus lamiæ <lb/>tegularum candenti ferro a&longs;&longs;olidentur. </s> <s id="N409BEF">Oportet et opus &longs;ub <lb/>in&longs;tratum reddere leui oblinimento ex cinere &longs;alictarum loto <pb xlink:href="004/01/211.jpg"/>admixta creta albenti. </s> <s id="N409BF8">Claui ex ære minus conferue&longs;cunt: <lb/>leduntque minus erugine. </s> <s id="N409BFD">Plumbum &longs;tercore allitum uitia<lb/>tur. </s> <s id="N409C02">Idcirco prouidendum / ne &longs;tationes habeant, quibus &longs;e <lb/>&longs;e apte recipiant aduolantes: aut den&longs;ior illic materia &longs;ub&longs;ti<lb/>tuenda e&longs;t: ubi &longs;tercus cadens accumuletur. </s> <s id="N409C09">In <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad <expan abbr="t&etilde;/plum">tem<lb/>plum</expan> Salomonis refert Eu&longs;ebius catenas extenderant: qui<lb/>bus ua&longs;a penderent ænea. cccc. quorum sonitu alites fugaren<lb/>tur. </s> <s id="N409C20">In tectis quoque ornantur fa&longs;tigia et &longs;tillicidiorum labra et <lb/>anguli. </s> <s id="N409C25"><expan abbr="Apponũ&ttilde;">Apponuntur</expan> <expan abbr="enĩ">enim</expan> pilæ / flores / &longs;tatuæ / bigæ / et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> <lb/>de quibus <expan abbr="m&etilde;bratim">membratim</expan> dicemus &longs;uo loco. </s> <s id="N409C39"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> quod <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="totũ">to<lb/>tum</expan> genus <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> ornamentorum <expan abbr="cõplectatur">complectatur</expan> amplius nihil <lb/>occurrit: ni&longs;i ut aptis locis quæque operi <expan abbr="cõdicãt">condicant</expan> apponatur. <lb/></s> <s id="N409C59">Apertionum ornamenta plurimum operi <expan abbr="afferũt">afferunt</expan> iucundita<lb/>tis atque dignitatis. </s> <s id="N409C64">Sed <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> difficultates et graues et mul<lb/>tas: quibus non ni&longs;i magna artificis diligentia et graui im<lb/>pen&longs;a prouideatur. </s> <s id="N409C6F">Lapidibus enim indiget ua&longs;tis / integi is/ <lb/>comparibus / elegantibus / raris: que omnia neque facile inue<lb/>nientur / neque tractantur / diriguntur / dolantur / componun<lb/>tur penitus ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan>. </s> <s id="N409C7C">Nega&longs;&longs;e architectos aiebat Cicero <lb/><expan abbr="colũnas">columnas</expan> po&longs;&longs;e ad perpendiculum &longs;tatui: quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> cum fir<lb/>mitatis cau&longs;a <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> uenu&longs;tatis <expan abbr="grã">gratiam</expan> in <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> <expan abbr="oĩo">omnino</expan> nece&longs; <lb/>&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N409C9C"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> et alia <expan abbr="incõmoda">incommoda</expan>: &longs;ed omnibus quoad <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan> vale<lb/>bit prouidebimus. </s> <s id="N409CAC">Apertio natura &longs;ui peruia e&longs;t: &longs;ed <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <lb/>paries parieti qua&longs;i pellis ue&longs;ti affulcitur: <expan abbr="quoddãque">quoddamque</expan> <expan abbr="fingi&ttilde;">fingitur</expan> <lb/>apertionis genus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="paruũ">paruum</expan>: &longs;ed <expan abbr="&ptilde;clu&longs;ũ">perclu&longs;um</expan> obiecto pariete: quod <lb/>quidem no inepte ea re affictum <expan abbr="nũcupabitur">nuncupabitur</expan>. </s> <s id="N409CD2">Hoc genus <lb/><expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> uti et cætera pleraque omnia <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> <expan abbr="corroborãdi">corroboran<lb/>di</expan> opis et <expan abbr="minu&etilde;dæ">minuendæ</expan> <expan abbr="imp&etilde;&longs;æ">impen&longs;æ</expan> gratia a fabris tignariis primo <lb/><expan abbr="inuentũ">inuentum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N409CF3">Id lapicidæ imitati <expan abbr="egregiã">egregiam</expan> operibus <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> <lb/>attulere. </s> <s id="N409D00">Quiduis horum pulchrius erit / &longs;i habebit o&longs;&longs;a inte<lb/>gra unico ex lapide. </s> <s id="N409D05"><expan abbr="Proximũ">Proximum</expan> erit / cum ita <expan abbr="cũctas">cunctas</expan> habebit <lb/>partes: ut non appareat ubi iunctæ &longs;int. </s> <s id="N409D13">Veteres maximos <lb/><expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> cæterorumque o&longs;&longs;ium lapides etiam affictis apertioni<lb/>bus prius erigebant: inque &longs;uis ba&longs;ibus &longs;tatuebant <expan abbr="&quml;">quam</expan> parietem <pb xlink:href="004/01/212.jpg"/>attollerent. </s> <s id="N409D27">Prudenti &longs;ane con&longs;ilio. </s> <s id="N409D2A"><expan abbr="Nã">Nam</expan> patebat u&longs;us machi<lb/>narum expeditior: et perpendicula liberiora captabantur. <lb/></s> <s id="N409D33">Ad perpendiculum columna &longs;tatuetur &longs;ic in ba&longs;e / et ima in <lb/>columna: et in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> centra circulorum notabuntur. </s> <s id="N409D3C">In cen<lb/>tro ba&longs;is acus ferreus plumbo affirmabitur. </s> <s id="N409D41">Centrum uero <lb/>imæ columne perforabitur / quoad acum <expan abbr="extãtem">extantem</expan> ex ba&longs;i in<lb/>tra &longs;e concipiat. </s> <s id="N409D4C">Supra uerticem machinæ annotabitur pun<lb/>ctum: a quo perpendiculum in medium cadat ba&longs;is acum. <lb/></s> <s id="N409D52">His paratis non erit difficile pellere <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> columnæ &longs;ca<lb/>pum: ut &longs;ui circuli centrum puncto annotato &longs;ub&longs;tituar ex <lb/>perpendiculo. </s> <s id="N409D5D">Didici ex ueterum operibus <expan abbr="cõplanari">complanari</expan> po&longs;&longs;e <lb/>marmora teneriora ii&longs;dem ip&longs;is ferramentis: quibus et ma<lb/>teria abradatur. </s> <s id="N409D68">Illud etiam ob&longs;eruarunt / ut rudes adhuc la<lb/>pides a&longs;truerent &longs;olis dolatis capitibus lapidum et labris: <lb/>quæ in opere mutuo iungerentur: ob&longs;tructo uero ex opere <lb/>po&longs;tea quod rude aderat dedolabant atque <expan abbr="leuigabãt">leuigabant</expan>. </s> <s id="N409D75">Credo <lb/>id quidem: ut periculis machinarum <expan abbr="&quml;">quam</expan> minimum po&longs;&longs;ent <lb/>impen&longs;æ committerent. </s> <s id="N409D80">Grauius enim di&longs;pendium ex ter&longs;o <lb/>et plane ab&longs;oluto lapide <expan abbr="accepi&longs;&longs;&etilde;t /&longs;i">accepi&longs;&longs;ent / &longs;i</expan> ca&longs;u aliquo <expan abbr="diffractũ">diffractum</expan> <lb/>fui&longs;&longs;et <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex incohato. </s> <s id="N409D93">Adde quod temporibus <expan abbr="cõ&longs;ulti&longs;&longs;ime">con&longs;ulti&longs;&longs;ime</expan> pro<lb/>&longs;piciebant. </s> <s id="N409D9C">Aliud enim tempus e&longs;t operis a&longs;truendi: aliud <lb/>ue&longs;tiendi atque expoliandi. </s> <s id="N409DA1">Affictorum operum duo &longs;unt ge<lb/>nera. </s> <s id="N409DA6">Vnum quod ita adhæret parieti / ut quota &longs;ui pars in<lb/>terlateat / et quota promineat ex pariete. </s> <s id="N409DAB">Aliud quod totis <lb/>columnis ex pariete &longs;olutum exit: et porticum imitari uo<lb/>lui&longs;&longs;e præ &longs;e fert. </s> <s id="N409DB2">Illud ea re prominens: hoc <expan abbr="expeditũ">expeditum</expan> nun<lb/>cupetur. </s> <s id="N409DBB">In prominentibus erunt columnæ aut rotundæ aut <lb/>quadrangulæ. </s> <s id="N409DC0">Prominere oportet rotundas ne plus / ne <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>minus &longs;emidiametro. </s> <s id="N409DC9">Quadrangulas ne plus parte &longs;ui late <lb/>ris quarta / ne minus &longs;exta. </s> <s id="N409DCE">In expeditis columnæ <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> plus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> totis ba&longs;ibus et parte amplius quarta &longs;ecedent a pariete: <lb/>nu&longs;quam minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut tota columna et ba&longs;is exeat ex parie<lb/>te. </s> <s id="N409DE2">In his autem quæ totis ba&longs;ibus et quarta &longs;ecederint <lb/>quadrangula ex pariete columna prominens re&longs;pondeat <pb xlink:href="004/01/213.jpg"/>nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N409DEB">Trabis in expeditis non continuus per frontem <lb/>parietis extendetur: &longs;ed inter&longs;erabitur ad pares angulos et <lb/><expan abbr="libellã">libellam</expan> contra <expan abbr="colũnas">columnas</expan>: ut illic <expan abbr="prorump&etilde;tia">prorumpentia</expan> ex pariete capita <lb/>intimorum trabium ad &longs;ingula columnarum capitula carpenda <lb/>protendantur. </s> <s id="N409E03">Coronæ quæ trabem parietis ornant <expan abbr="etiã">etiam</expan> por<lb/>recta i&longs;tiu&longs;modi capita circumornabunt. </s> <s id="N409E0C">In prominentibus <lb/>autem licebit <expan abbr="utrũ">utrum</expan> uelis aut perpetuo trabe et coronis <expan abbr="nõ">non</expan> in<lb/>terruptis toto ædificii ductu uti aut <expan abbr="etiã">etiam</expan> expeditorum <expan abbr="ratiões">rationes</expan> <lb/>imitari &longs;imulata intimorum <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> eruptione ac <expan abbr="promin&etilde;tia">prominentia</expan>.</s> </p> <p id="N409E2D" type="main"> <s id="N409E2F">Diximus de ornamentis quæ ad eas partes ædificiorum perti<lb/>neant: in quibus omnia conueniunt ædificia: de his uero in <lb/>quibus non conueniunt <expan abbr="dic&etilde;dum">dicendum</expan> erit in proximo libro: <expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>hic &longs;atis habet amplitudinis. </s> <s id="N409E40">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> hic liber ea &longs;ibi &longs;ump&longs;e<lb/>rit di&longs;quirenda: quæ ad i&longs;tarum <expan abbr="partiũ">partium</expan> ornamenta <expan abbr="pertincãt">pertineant</expan>: <lb/>nihil idcirco negligatur: quod quidem ad <expan abbr="eã">eam</expan> rem <expan abbr="cõferat">conferat</expan>. <lb/></s> <s id="N409E5C">In tota re ædificatoria primarium certe ornamentum in co<lb/>lumnis e&longs;t. </s> <s id="N409E61">Nam et una plures appo&longs;itæ porticum parietem <lb/>omneque apertionis genus ornant: et &longs;implices utique <expan abbr="nõ">non</expan> inde <lb/>coræ &longs;unt. </s> <s id="N409E6C">Triuia enim theatra plateas hone&longs;tant: trophea <lb/>&longs;eruant / monumento &longs;unt: gratiam habent: dignitatem affe<lb/>runt. </s> <s id="N409E75">Difficileque dictu e&longs;t <expan abbr="quãtum">quantum</expan> in ea re quod e&longs;&longs;et <expan abbr="elegã">elegan<lb/>ti&longs;&longs;ima</expan> ueteres impen&longs;æ coniecerint. </s> <s id="N409E82">Alii enim minime <expan abbr="cõtenti">con<lb/>tenti</expan> pario numidico alaba&longs;troque marmore et eiu&longs;modi <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>artificum pre&longs;tanti&longs;&longs;imorum adiecere <expan abbr="manũ">manum</expan>: fecereque ut <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> <lb/>refertæ &longs;ignis et imaginibus: quales in templo ephe&longs;iæ Dia<lb/>næ fui&longs;&longs;e ferunt numero plus centum uiginti. </s> <s id="N409EA1">Alii bales et <lb/>capitula ænea atque inaurata addidere: qualia in porticu ro<lb/>mæ duplici: quam quidem in Octauii <expan abbr="cõ&longs;ulatu">con&longs;ulatu</expan> eius qui de <lb/>Per&longs;io <expan abbr="triũphauit">triumphauit</expan> &longs;tatuerunt: alii totas <expan abbr="colũnas">columnas</expan> æreas. </s> <s id="N409EB8">alii<lb/>argento ue&longs;titas reddidere. </s> <s id="N409EBE">Sed i&longs;ta prætereantur. </s> <s id="N409EC1">Tereces <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="colũnas">columnas</expan> oportet <expan abbr="oĩo">omnino</expan> et tornatiles. </s> <s id="N409ED0"><expan abbr="Cõperio">Comperio</expan> <expan abbr="Theodorumquendã">Theodorum <lb/>quendam</expan> et <expan abbr="Tholũ">Tholum</expan> architectos <expan abbr="ĩ">in</expan> eorum officinis pa&longs;&longs;e turbines <lb/>apud <expan abbr="lemnũ">lemnum</expan>: et illic <expan abbr="pend&etilde;tes">pendentes</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> ita libra&longs;&longs;e: ut puero <lb/><expan abbr="circũagente">circumagente</expan> tornarentur. </s> <s id="N409EF7">Græca hi&longs;toria. </s> <s id="N409EFA">Hoc &longs;it ad rem. <pb xlink:href="004/01/214.jpg"/>In columna lineas ha&longs;ce pen&longs;itamus longi&longs;&longs;imas axim et fi<lb/>nitorem. </s> <s id="N409F05">Breuiores autem &longs;unt circulorum diametri: qui <lb/>uarii uariis locis columnam cingunt. </s> <s id="N409F0C">Ex circulis quidem <lb/>i&longs;tis noti&longs;&longs;imi &longs;unt plana &longs;uperficies: quæ in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> e&longs;t capi<lb/>te columnæ: et plana item altera &longs;uperficies quæ <expan abbr="ī">in</expan> imo e&longs;t: <lb/>quam eandem planam appellamus. </s> <s id="N409F1D">Axis autem recta e&longs;t li<lb/>nea per medullam columnæ ducta a centro circuli &longs;upremi <lb/>ad centrum infimi: quæ eadem linea medianum dicitur co<lb/>lumnæ perpendiculum. </s> <s id="N409F26">In hac ip&longs;a linea axi centra circulo<lb/>rum omnium <expan abbr="&longs;i&longs;tũtur">&longs;i&longs;tuntur</expan>. </s> <s id="N409F2F">Finitor uero linea e&longs;t ducta a limbo <lb/>extremo &longs;upremi circuli ad <expan abbr="infimũ">infimum</expan> huic regione <expan abbr="oppo&longs;itũ">oppo&longs;itum</expan> <lb/>in&longs;imo in limbo punctum. </s> <s id="N409F3E">Diametrorum omnium qui per <lb/>cra&longs;&longs;itudinem columnæ &longs;unt <expan abbr="ext&etilde;&longs;ionem">exten&longs;ionem</expan> finiens / eaque ex re <lb/>non unica et recta e&longs;t uti axis: &longs;ed multis partim rectis par<lb/>tim flexis lineis compo&longs;ita uti mox explicabimus. </s> <s id="N409F4B">Circulo<lb/>rum pen&longs;andorum diametri &longs;unt locis per columnam quinque. <lb/></s> <s id="N409F51">Locorum hæc &longs;unt nomina: proiectura / retractio / uenter. </s> <s id="N409F54">Pro <lb/>iectura duplex e&longs;t: in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> columnæ una: in imo altera. </s> <s id="N409F5D">Di<lb/>ctæ quod præceteris prodeant atque <expan abbr="emineãt">emineant</expan>. </s> <s id="N409F66">Retractiones <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>binæ proiecturis proximæ &longs;uccedunt tum in imo <expan abbr="tũ">tum</expan> etiam <lb/>in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan>. </s> <s id="N409F79">Dictæ quod per eas proiecturæ ad &longs;capi &longs;oliditatem <lb/>retrahantur. </s> <s id="N409F7E">Ventris diameter &longs;ub media columnæ longi<lb/>tudine annotatur. </s> <s id="N409F83">Dictus quod illic columna &longs;ubinturge&longs;cere <lb/>uideatur. </s> <s id="N409F88">Rur&longs;us proiecturæ differunt inter &longs;e. </s> <s id="N409F8B">Nam quæ <lb/>in imo e&longs;t &longs;olo con&longs;tat nextro et flexione qua ab nextro ad <lb/>columnæ &longs;olidum retrahatur. </s> <s id="N409F92">Proiectura uero quæ in &longs;um<lb/>mo &longs;capo e&longs;t præter nextrum et inflexam hanc obliquita<lb/>tem habet etiam torquem. </s> <s id="N409F99">Polliciti &longs;umus uelle me quo <lb/>ad in me &longs;it / latine et omnino ita loqui ut intelligar. </s> <s id="N409F9E"><expan abbr="Fing/gere">Fin<lb/>gere</expan> idcirco oportet uocabula ubi u&longs;itata non &longs;uppeditant: <lb/>et &longs;ummere a rebus non di&longs;&longs;imilibus nominum &longs;imilitudi<lb/>nes conducit. </s> <s id="N409FA7">Nextrum appellant apud nos ætru&longs;cos ui<lb/>ctam pertenuem qua capillos uirgines uinciant atque inne<lb/>ctant. </s> <s id="N409FAE">Fa&longs;ciolam idcirco quæ qua&longs;i regula <expan abbr="circũflexa">circumflexa</expan> pro <pb xlink:href="004/01/215.jpg"/>anulo columnæ calcem obambit / &longs;i ita licet / nextrum appel<lb/>lemus. </s> <s id="N409FBB">Anulum autem in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> præter nextrum qui ueluti <lb/>funiculus aduolutus &longs;upremum &longs;capi ambitum ad&longs;tringit / <lb/>torquem appellemus. </s> <s id="N409FC6">Demum finitor linea comparabitur <lb/>&longs;ic: <expan abbr="nãque">nanque</expan> in pauimento quidem aut coæquato aliquo in pari<lb/>ete quem locum picturam nuncupo recta in&longs;cribitur linea <lb/>longa æque atque futura e&longs;t columna: quam ex rupe fabri ex <lb/>&longs;ecturi &longs;int: hæc linea axis dicitur. </s> <s id="N409FD5">Axim ergo diuidemus <lb/>certas in partes prout futuri operis ratio et columnarum ua<lb/>rietas / de qua &longs;uo dicetur loco po&longs;tulabit: ad quarum partium <lb/>modum fiet imæ plantæ diameter: <expan abbr="quã">quam</expan> i&longs;tic in pictura <expan abbr="trã&longs;">tran&longs;</expan> <lb/>uer&longs;a lineola ad pares utrumque angulos infimo in axis capi <lb/>te per&longs;cribimus. </s> <s id="N409FEA">Hanc diametrum <expan abbr="ĩ">in</expan> partes diuidimus qua<lb/>tuor et uiginti. </s> <s id="N409FF3">Partium unam damus altitudini nextruli: <lb/>quam quidem altitudinem i&longs;tic in pictura de&longs;cribimus li<lb/>nea pu&longs;illa. </s> <s id="N409FFC">Rur&longs;us ex quattuor et uiginti particulis plan<lb/>tæ capimus tris: ad i&longs;tamque altitudinem <expan abbr="ĩ">in</expan> axi ponimus cen<lb/>trum proximæ retractionis. </s> <s id="N40A007">Per hocque centrum lineam du<lb/>cimus ad pares angulos æquidi&longs;tantem plantæ. </s> <s id="N40A00C">I&longs;tæc igitur <lb/>linea erit diameter imæ retractionis: cuius longitudo fiet <lb/>breuior <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it ip&longs;a diameter plantæ ex illius &longs;eptima. </s> <s id="N40A01B">Signa<lb/>tis his duabus lineis / hoc e&longs;t diametro <expan abbr="retractiõis">retractionis</expan> et nextro <lb/>a capite nextri &longs;oluto ad caput retractionis ducimus <expan abbr="lineã">lineam</expan> <lb/>inflexam dor&longs;o uer&longs;us axem flexione <expan abbr="&quml;">quam</expan> id fieri poterit mol<lb/>li atque grati&longs;&longs;ima. </s> <s id="N40A033">Eius i&longs;tius flexionis initium quart<expan abbr="ã">am</expan> ha<lb/>bebit circuli pu&longs;illi: cuius cicli &longs;emidiameter &longs;it nextri al<lb/>titudo. </s> <s id="N40A042">Po&longs;t id totam axis longitudinem in partes diuidi<lb/>mus æquales &longs;eptem. </s> <s id="N40A047">et eas diui&longs;iones <expan abbr="pũctis">punctis</expan> annotauimus. <lb/></s> <s id="N40A051">Quarto igitur in puncto a planta numerare incipiens con<lb/>&longs;tituam centrum uentris: per quod &longs;uam ducas diametrum: <lb/>cuius longitudo æqualis &longs;it diametro imæ retractionis. </s> <s id="N40A05A"><expan abbr="Sũma">Sum<lb/>ma</expan> <expan abbr="deĩceps">deinceps</expan> retractio et proiectura con&longs;tituentur &longs;ic. </s> <s id="N40A066">Nam <lb/>pro columnæ magnitudine de qua &longs;uo loco rationabimur / <lb/>&longs;ummi circuli diameter ex diametro ima plantae dedu<pb xlink:href="004/01/216.jpg"/>cetur: atque in pictura ad &longs;upremum caput axis ad&longs;cribetur <lb/>Quam quidem diametrum cum erit de&longs;cripta in particu<lb/>las diuidemus duodecim. </s> <s id="N40A07B">Harum particularum integram <lb/>unam occupabunt una torquis et nextrum &longs;ummæ proiectu<lb/>ræ. </s> <s id="N40A084">Sic nam torquis huius ip&longs;ius xii. </s> <s id="N40A087">tertiam capiet bis: reli<lb/>quum dabitur nextro. </s> <s id="N40A08C">Sed hac proiectura erit retractio: cu<lb/>ius centrum di&longs;tabit a centro &longs;upremi circuli proiecturæ ex <lb/>particulis illius. xii. una atque in&longs;uper dimidia. </s> <s id="N40A099">Eritque retra<lb/>ctionis ip&longs;ius diameter minus diametro maximo proiecturæ <lb/>ex illius nona. </s> <s id="N40A0A0">Po&longs;t hæc ducetur inflexa linea ductu quali <lb/>infimam duximus inflexuram. </s> <s id="N40A0A5">Demum per&longs;criptis in pictu<lb/>ra proiectionibus / retractionibus / obliquis inflexuris et <expan abbr="u&etilde;tris">uen<lb/>tris</expan> diametro ducetur linea recta a capite <expan abbr="retractiõis">retractionis</expan> &longs;upre<lb/>mæ atque item a capite imæ retractionis ad caput diametri: <lb/>qua uentrem notarimus. </s> <s id="N40A0B8">Itaque his quas <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> per&longs;crip<lb/>tionibus linea quæ finitor dicitur compo&longs;ita e&longs;t. </s> <s id="N40A0C1">Ad cuius <lb/>lineæ modum tabula gracilis deformabitur / qua fabri lapi<lb/>cidæ iu&longs;tum columnæ ambitum et finitiones captent atque <lb/>terminent. </s> <s id="N40A0CA">Scapi imi &longs;uperficies &longs;i erit columna bene torna<lb/>ta ad pares utrinque angulos medii <expan abbr="perp&etilde;diculi">perpendiculi</expan> coæquabitur <lb/>ducto radio a <expan abbr="c&etilde;tro">centro</expan> circuli / qui in &longs;uprema columnæ &longs;uper<lb/>ficie &longs;it. </s> <s id="N40A0DB">Hæc a ueteribus litteris tradita <expan abbr="nõ">non</expan> inuenimus: &longs;ed <lb/>diligentia &longs;tudioque ex optimorum operibus annotauimus. <lb/></s> <s id="N40A0E5">Quæ &longs;equentur ad i&longs;tiu&longs;modi lineamentorum rationes ma<lb/>xima ex parte pertinebunt: eruntque multo digni&longs;&longs;ima et ad <lb/>pictorum delitias mirifice conferent.</s> </p> <p id="N40A0EC" type="head"> <s id="N40A0EE">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE RE <lb/>AEDIFICATORIA LIBER SEPTIMVS <lb/>QVI SACRORVM ORNAMENTVM <lb/>INSCRIBITVR.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/217.jpg"/> <p id="N40A0FA" type="main"> <s id="N40A0FC">EM AEDIFICATORIAM CONSTA<lb/>re partibus diximus / et partium alias <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>e&longs;&longs;e: quibus omne ædificiorum genus quale<lb/>cumque <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> &longs;it contineatur: uti e&longs;t <expan abbr="area / tectũ">area / tectum</expan> <lb/>et eiu&longs;modi. </s> <s id="N40A113">Alias autem e&longs;&longs;e quibus ædifi<lb/>cia ip&longs;a differant inter &longs;e. </s> <s id="N40A118">De illorum <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamen<lb/>tis</expan> hactenus recen&longs;uimus quantum ad in&longs;titutum pertinere <lb/><expan abbr="uideba&ttilde;">uidebatur</expan>. </s> <s id="N40A126">Nunc de his alteris dicendum e&longs;t. </s> <s id="N40A129">Habebit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>hæc di&longs;qui&longs;itio utilitatis tantum: ut ea ne pictores quidem <lb/>uenu&longs;tatum exqui&longs;iti&longs;&longs;imi &longs;ectatores ullo pacto &longs;ibi caren <lb/>dum e&longs;&longs;e affirmaturi &longs;int. </s> <s id="N40A136">Habebit etiam iucunditatis quo <lb/>ad non dico plus legi&longs;&longs;e non poeniteat. </s> <s id="N40A13B">Sed uelim non im<lb/>probes / &longs;i nouis propo&longs;itis finibus nouis primordiis <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> ag<lb/>grediemur. </s> <s id="N40A146">Primordia quidem aditu&longs;que ex diui&longs;ione et per <lb/>&longs;criptione annotatione ue partium ex quibus tota cau&longs;a con<lb/>&longs;tet recti&longs;&longs;ime panduntur. </s> <s id="N40A14D"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ueluti in &longs;tatua ære auro ar<lb/>gentoque mixtis conflata aliud faber ex pondere con&longs;iderat: <lb/>aliud fictor ex lineamentis: aliud alii forta&longs;&longs;is quærent. </s> <s id="N40A157">Ita <lb/>et nos alibi partes ha&longs;ce rei ædificatoriæ ita <expan abbr="di&longs;tribu&etilde;das">di&longs;tribuendas</expan> di<lb/>ximus: ut <expan abbr="ordin&etilde;">ordinem</expan> &longs;atis aptum atque expeditum præbuerint re <lb/>cen&longs;endi quæ illic ad <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> facerent. </s> <s id="N40A170">Nunc partionem præfi<lb/>niemus eam: quæ poti&longs;&longs;imum uenu&longs;tati decorique ædificiorum <lb/>&longs;ati&longs;faciat magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> utilitati ac firmitati. </s> <s id="N40A177">Tamet&longs;i i&longs;tiu&longs;mo<lb/>di omnes laudes ita inter &longs;e <expan abbr="conueniãt">conueniant</expan>: ut in qua re aliquid <lb/>horum de&longs;ideres: in ea quidem et cætera non probentur. </s> <s id="N40A182">Aedi<lb/>ficia igitur alia publica alia &longs;unt priuata. </s> <s id="N40A187">Tamen et publi<lb/>ca atque item priuata aut &longs;acra quidem &longs;unt aut profana.</s> </p> <p id="N40A18C" type="main"> <s id="N40A18E">De publicis ædificiis prius dicam. </s> <s id="N40A191">Vrbium moenia uete<lb/>res &longs;umma religione &longs;tatuebant et numini <expan abbr="dicabant/ĩ">dicabant / in</expan> cuius <lb/>tutela futuri e&longs;&longs;ent. </s> <s id="N40A19C">Neque ulla quidem hominum ratio<lb/>ne arbitrabantur po&longs;&longs;e mortalium res &longs;atis a quoquam mo<lb/>derari: quin inter homines contumelia atque perfidia uer&longs;a<lb/>rentur: &longs;emperque uel &longs;uorum negligentia uel finitimorum <pb xlink:href="004/01/218.jpg"/>inuidia æque <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> e&longs;&longs;e / atque in &longs;alo nauim arbitrabantur ca<lb/>&longs;ibus proximam / periculi&longs;que expo&longs;itam. </s> <s id="N40A1B1">Ea re fabulari &longs;oli<lb/>tos <expan abbr="ĩterpretor">interpretor</expan> Saturnum ut rebus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> con&longs;uleret <expan abbr="quõ">quon</expan><lb/>dam heroas &longs;emideo&longs;que urbibus præfeci&longs;&longs;e: quorum &longs;apien<lb/>tia tutarentur: quod non moenibus &longs;olum ad nos tuendos / &longs;ed <lb/>deorum etiam ope admodum indigeamus. </s> <s id="N40A1C8">At illi <expan abbr="Saturnũ">Saturnum</expan> id <lb/>ita egi&longs;&longs;e prædicant: quod ueluti in armentis <expan abbr="nõ">non</expan> pecudem &longs;ed <lb/>pa&longs;torem præponimus: ita et hominibus <expan abbr="præpon&etilde;dos">præponendos</expan> intel<lb/>ligeret / genus aliud <expan abbr="animãtiũ">animantium</expan> quod multo præ&longs;taret &longs;apien<lb/>tia atque uirtute. </s> <s id="N40A1E3">Itaque diis dicata moenia. </s> <s id="N40A1E6">Alii optimi et ma<lb/>ximi dei prouidentia effectum <expan abbr="prædicãt / ut">prædicant / ut</expan> cum animis ho<lb/>minum / tum et populis fatales genii a&longs;ci&longs;cerentur. </s> <s id="N40A1F1">Moenia <lb/>igitur quibus in unum ciues cogantur et tueantur &longs;acra ni<lb/>mirum habebantur: quomque ob&longs;e&longs;&longs;am urbem aliquam e&longs;&longs;ent <lb/>capturi: nequid contra religionum ueneratione egi&longs;&longs;e uide<lb/>reatur certo &longs;acrorum carmine euocabant tutelarios deos ur<lb/>bis illius ut non inuiti tran&longs;migrarent. </s> <s id="N40A1FE">Templum quis du<lb/>bitet religio&longs;um e&longs;&longs;e cum cæteras ob res / tum uel ea re ma<lb/>xime quod illic &longs;uperis de genere hominum optime merenti<lb/>bus debita gratulatio et ueneratio habeatur. </s> <s id="N40A207">quæ pietas una <lb/>e&longs;t primaria iu&longs;titiæ pars: ac iu&longs;titiam quidem ip&longs;am per &longs;e <lb/>diuinum quoddam e&longs;&longs;e munus quis non a&longs;&longs;entiatur. </s> <s id="N40A20E">Et iu<lb/>&longs;titiæ pars <expan abbr="etiã">etiam</expan> e&longs;t huic &longs;uperiori finitima / et dignitate prae<lb/>cipua / &longs;uperi&longs;que multo grati&longs;&longs;ima / ac perinde &longs;acrati&longs;&longs;ima: <lb/>qua erga homines pacis tranquillitati&longs;que gratia utimur: <lb/>dum e&longs;&longs;e pro meritis quibu&longs;que retributum uelimus: idcir<lb/>co ba&longs;ilicam ubi uis dandum &longs;it religioni adiudicabimus. <lb/></s> <s id="N40A223">Quid monumenta rerum dignarum: quæ eternitati dicata po&longs;te<lb/>ritati <expan abbr="cõmendãtur">commendantur</expan>? </s> <s id="N40A22C">ea ni fallor tota ex iu&longs;titiæ religioni&longs;que <lb/>rationibus con&longs;tant. </s> <s id="N40A231">De moenibus igitur et templis et ba&longs;i<lb/>lica et monumentis nobis dicendum e&longs;t: &longs;i priu&longs; <expan abbr="&quml;">quam</expan> i&longs;ta <expan abbr="attĩgamus">attin<lb/>gamus</expan>: pauca breui&longs;&longs;ime referentur: de ip&longs;is urbibus non <lb/>prætermittenda. </s> <s id="N40A242">Regionem urbis atque aream <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> ho<lb/>ne&longs;tabit copia ædificiorum apti&longs;&longs;imis locis di&longs;tributa et col<pb xlink:href="004/01/219.jpg"/>locata. </s> <s id="N40A24F">Platoni ager et area probabatur di&longs;tincta cla&longs;&longs;ibus <lb/>duodecim: et in &longs;ingulis &longs;ingula templa &longs;acella ue con&longs;titue<lb/>bat. </s> <s id="N40A258">Nos et compitalia et minorum etiam iudicum &longs;edes / et <lb/>præ&longs;idia / et curricula / ludorumque &longs;patia adiiciamus: et <lb/>&longs;i qua demum cum his conueniant: modo ager quaque uer&longs;us <lb/>tectorum copia flore&longs;cat. </s> <s id="N40A261">Atqui <expan abbr="urbiũ">urbium</expan> quidem aliæ maximæ <lb/>aliæ minores: uti ca&longs;tella et minuta oppida. </s> <s id="N40A26C">E&longs;t apud pri<lb/>&longs;cos scriptores opinio: urbes in plano po&longs;itas minime uetu<lb/>&longs;tas e&longs;&longs;e: et idcirco minus habere auctoritatis. </s> <s id="N40A273">Longe enim <lb/>po&longs;t <expan abbr="diluuiũ">diluuium</expan> conditas interpretantur. </s> <s id="N40A27C">Sed certe urbibus pla<lb/>na et aperta: ca&longs;tellis <expan abbr="aut&etilde;m">autem</expan> ardua et difficiliora magis <expan abbr="cõducunt">con<lb/>ducunt</expan> ad gratiam atque amoenitatem. </s> <s id="N40A28B">In his tamen mutua <lb/>uelim e&longs;&longs;e hæc: ut plana leui&longs;&longs;imum in tumulum &longs;e&longs;e attol<lb/>lant munditiæ gratia: et <expan abbr="m&etilde;tana">montana</expan> <expan abbr="complanatã">complanatam</expan> æquabilemque <lb/>&longs;ibi occupent aream / uiarum ædificiorum que cau&longs;a. </s> <s id="N40A29E"><expan abbr="Capuã">Capuam</expan> urbem <lb/>Cicero ui&longs;us e&longs;t urbi romæ præpo&longs;ui&longs;&longs;e ea re quod <expan abbr="&longs;u&longs;p&etilde;&longs;a">&longs;u&longs;pen&longs;a</expan> col<lb/>libus et <expan abbr="cõuallibus">conuallibus</expan> interrupta non e&longs;&longs;et: &longs;ed patula atque per <lb/>æquata. </s> <s id="N40A2B8">Apud pharum in&longs;ulam condere urbem de&longs;titit Ale<lb/>xander loco alioquin munito et <expan abbr="percõmodo">percommodo</expan> quod &longs;patio &longs;u<lb/>turam <expan abbr="nõ">non</expan> ampli&longs;&longs;imam intellegeret. </s> <s id="N40A2CB">Ne illud quidem hic <lb/>prætereundum cen&longs;eo: in&longs;igne urbis ornamentum extare <lb/>ubi &longs;ic ciuium copia. </s> <s id="N40A2D2">Tygranem <expan abbr="legimũs">legimus</expan> cum <expan abbr="tygranocerã">tygranoceram</expan> <lb/>urbem conderet / coegi&longs;&longs;e maximam uim hone&longs;ti&longs;&longs;imorum et <lb/>&longs;plendidi&longs;&longs;imorum hominum: ut in eam cum fortunis omni<lb/>bus conuenirent / po&longs;ito edito quæ qui eo loci non compor<lb/>ta&longs;&longs;ent alibi inuenta fi&longs;co a&longs;criberentur. </s> <s id="N40A2EF">Idip&longs;um <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> uel <lb/><expan abbr="&longs;põte">&longs;ponte</expan> <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan> finitimi / atque item exterarum: gentium mortales :<lb/>ubi &longs;e i&longs;tic <expan abbr="uitã">uitam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="&longs;aluberrime / tũ">&longs;aluberrime / tum</expan> et lauti&longs;&longs;ime inter frugi <lb/>et bene moratos agere <expan abbr="put&etilde;t">putent</expan>. </s> <s id="N40A314">Sed praecipuum urbibus orna<lb/>mentum <expan abbr="affer&etilde;t">afferent</expan> ip&longs;a uiarum et fori et deinceps operum &longs;ingulo<lb/>rum <expan abbr="&longs;itus / ductus / cõformationes / collocationes">&longs;itus / ductus / conformationes / collocationes</expan>: ita ut pro <lb/>cuiu&longs;que u&longs;u / dignitate <expan abbr="cõmoditate">commoditate</expan> omnis recte parata et di<lb/>&longs;tributa &longs;int. </s> <s id="N40A32B">Nanque amoto <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ordine nihil pror&longs;us erit <lb/>quod &longs;e&longs;e aut <expan abbr="cõmodum">commodum</expan> aut gratum aut dignum præ&longs;tet. <pb xlink:href="004/01/220.jpg"/>Benemoratam et bene con&longs;titutam rem p. </s> <s id="N40A33C">lege caui&longs;&longs;e opor<lb/>tere aiebat Plato: ne exterarum gentium deliciæ in urbem <expan abbr="cõportarentur">com<lb/>portarentur</expan>: neue ciuis quiuis natu minor annis. </s> <s id="N40A347">xl. </s> <s id="N40A34A">pere<lb/>gre profici&longs;ceretur. </s> <s id="N40A34F">Et qui ho&longs;pites uirtutis gratia in <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <lb/>conueni&longs;&longs;ent: cum ad tempus bonis e&longs;&longs;ent imbuti di&longs;cipli<lb/>nis: ad &longs;uos remitterentur. </s> <s id="N40A35A">Id quidem quod i&longs;tiu&longs;modi pe<lb/>regrinorum contagiis fiat: ut ciues ueterem patrum par&longs;imo<lb/>niam in dies dedi&longs;cant: et pri&longs;cos mores odi&longs;&longs;e <expan abbr="incipiãt">incipiant</expan>: ex <lb/>qua una maxime re urbes reddantur deterrimæ. </s> <s id="N40A367">Epidauros <lb/>refert Plutarchus quod &longs;uos ciues illiricorum <expan abbr="cõmertiis">commerciis</expan> fieri im<lb/>probos aduerti&longs;&longs;ent: et memini&longs;&longs;ent malis moribus res no<lb/>uas ciuitatibus excitari: id ueriti ex omnium ciuium multi <lb/>tudine unum in &longs;ingulos annos eligebant <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> grauem <lb/>et <expan abbr="circũ&longs;pectũ">circum&longs;pectum</expan>: qui ad illirios accederet: et quæ qui&longs;que &longs;uo<lb/>rum manda&longs;&longs;et mercaretur atque contraheret. </s> <s id="N40A382">Demum <expan abbr="ĩ">in</expan> hac <lb/>&longs;ententia periti omnes &longs;unt: ut iubeant omnino curam <expan abbr="habendã">ha<lb/>bendam</expan> <expan abbr="per&qtilde;">per quae</expan> diligenter / ne quid ciuitas aduentitiorum admix<lb/>tione uitietur. </s> <s id="N40A396">Non tamen eos imitandos duco: qui omne <lb/>genus ho&longs;pitum excluderent. </s> <s id="N40A39C">Apud græcos ex uetere more <lb/>populis non <expan abbr="cõfederatis">confederatis</expan> alioquin <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> non inimicis &longs;i <expan abbr="quãdo">quan<lb/>do</expan> armati ad &longs;e appuli&longs;&longs;ent a&longs;&longs;euerant neque intra urbem re<lb/>cipere / neque per inho&longs;pitalitatem adigere: &longs;ed ab pomeriis &longs;ta<lb/>tuebant non <expan abbr="lõge">longe</expan> forum uenalium quo &longs;e <expan abbr="reficer&etilde;t">reficerent</expan> aduenæ / <lb/>&longs;i quid u&longs;ui <expan abbr="po&longs;cer&etilde;t">po&longs;cerent :</expan>et ciues a periculi &longs;u&longs;pitione <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> im<lb/>munes. </s> <s id="N40A3C8">At mihi quidem <expan abbr="carthagin&etilde;&longs;es">carthaginen&longs;es</expan> <expan abbr="probãtur">probantur</expan>. </s> <s id="N40A3D3">Neque <expan abbr="enĩ">enim</expan> <lb/>non <expan abbr="recipiebãt">recipiebant</expan> ho&longs;pites aduenas: neque illis <expan abbr="oĩa">omnia</expan> cum ciuibus <lb/><expan abbr="uolebãt">uolebant</expan> <expan abbr="cõmunia">communia</expan> Cætera patebat in <expan abbr="forũ">forum</expan> uia exteris. <lb/></s> <s id="N40A3F4"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> ad &longs;ecretiora urbis / ad nauilia et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> ne a&longs;pectu&longs; <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> concedebatur. </s> <s id="N40A403">Nos hinc moniti ita urbis <expan abbr="areã">aream</expan> partie<lb/>mur: ut <expan abbr="nõ">non</expan> modo &longs;ua peregrini <expan abbr="habeãt">habeant</expan> di&longs;tincta diuer&longs;oria &longs;i <lb/>bi apta: ciuibus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="incõmoda">incommoda</expan>: <expan abbr="uerũ">uerum</expan> et ciues <expan abbr="etiã">etiam</expan> ip&longs;i apte <expan abbr="cõ">com</expan><lb/>modeque inter &longs;e&longs;e pro cuiu&longs;que officio et dignitate habitent. <lb/></s> <s id="N40A42D">Ad urbis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> egregie faciet: &longs;i uariæ fabrorum <lb/>officinæ uarios uicos et regiones &longs;ibi occupabunt locis ido<pb xlink:href="004/01/221.jpg"/>neis. </s> <s id="N40A43E">Nanque ad forum quidem argentarii / pictores / anularii. <lb/></s> <s id="N40A442">Subinde aromatariæ tabernæ / ue&longs;tiariæ / et quæ demum ho<lb/>ne&longs;tiores putentur. </s> <s id="N40A447">Extremis autem locis ob&longs;cenorum feditas <lb/>et fetores / maxime coriariorum &longs;terquilinia &longs;ecludentur: atque <lb/>ad <expan abbr="&longs;ept&etilde;triones">&longs;eptentriones</expan> &longs;ubigentur: quod illic flatus aut rari &longs;int in ur<lb/>bem / aut adeo uehementes / ut ab&longs;tergantur <expan abbr="magi&longs;&qtilde;">magi&longs;que</expan> impor<lb/>tentur. </s> <s id="N40A45C">E&longs;&longs;et forta&longs;&longs;is quibus placeret nobilium <expan abbr="cõuicinias">conuicinias</expan> <lb/>ab omni plebicularum colluuie e&longs;&longs;e liberas et purgatas. </s> <s id="N40A465">Alii <lb/><expan abbr="mall&etilde;t">mallent</expan> totas urbis regiones ita ornatas e&longs;&longs;e / ut quæ u&longs;us po<lb/>&longs;cat / omnia ubique &longs;uppeditentur: eaque re promi&longs;cuas digni&longs; <lb/>&longs;imorum ædibus haberi tabernas meritorias intermixtas non <lb/>recu&longs;arent. </s> <s id="N40A473">Sed de his hactenus. </s> <s id="N40A476">Aliud nempe utilitati / ali<lb/>ud dignitati debetur. </s> <s id="N40A47B">Redeo ad rem.</s> </p> <p id="N40A47E" type="main"> <s id="N40A480">Moenibus ueteres præ&longs;ertim populi ætruriæ <expan abbr="quadratũ">quadratum</expan> eun<lb/>demque ua&longs;ti&longs;&longs;imum lapidem probauere. </s> <s id="N40A489">Quod ip&longs;um athe<lb/>næ quoque auctore themi&longs;tocle <expan abbr="u&longs;urparũt">u&longs;urparunt</expan> ad pyreum. </s> <s id="N40A492">Vi&longs;un<lb/>tur et uetu&longs;ta oppida cum ætruriæ: tum et <expan abbr="uilũbriæ">uilumbriæ</expan>: tum <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <lb/>apud hernicos lapide a&longs;tructa prægrandi: incerto: et ua&longs;to: <lb/>quod mihi quidem opus <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> probatur. </s> <s id="N40A4A7"><expan abbr="Quãdam">Quandam</expan> n. <lb/> præ&longs;e fert rigiditatem &longs;eueri&longs;&longs;imæ uetu&longs;tatis: quæ urbibus <lb/><expan abbr="ornam&etilde;to">ornamento</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40A4B9">Ac uelim <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> eiu&longs;modi e&longs;&longs;e urbis <expan abbr="murũ">murum</expan>: <lb/>ut eo &longs;pectato horreat ho&longs;tis: et mox diffidens ab&longs;cedat. <lb/></s> <s id="N40A4C7">Maie&longs;tatem afferet lati&longs;&longs;ima profundaque fo&longs;&longs;a / ripis abrup<lb/>tis cohercita muro. </s> <s id="N40A4CC">Qualem ad babylonem fui&longs;&longs;e ferunt cu<lb/>bitos regios latam quinquaginta / et <expan abbr="profundã">profundam</expan> plus <expan abbr="centũ">centum</expan>. <lb/></s> <s id="N40A4DA">Augebit maie&longs;tatem altitudo et cra&longs;&longs;itudo <expan abbr="moeniũ">moenium</expan>: quales <lb/>feci&longs;&longs;e legimus <expan abbr="Ninum/Semiramim/Tigran&etilde;/">Ninum / Semiramim / Tigranem /</expan> et plero&longs;que <lb/>omnes qui animo ad <expan abbr="magnificentiã">magnificentiam</expan> propen&longs;i fuerint. </s> <s id="N40A4ED">In tur<lb/>ribus et decur&longs;oriis moenium romæ uidimus pauimenta pi<lb/>cta opere te&longs;&longs;ellata / et parietes cru&longs;tatos uenu&longs;ti&longs;&longs;ime. </s> <s id="N40A4F4">Sed <lb/>non omnia urbibus omnibus probabuntur. </s> <s id="N40A4F9"><expan abbr="Coronarũ">Coronarum</expan> uero <lb/>et cru&longs;tationum delitiæ moenibus non debentur: &longs;ed pro co<lb/>ronis paulo ab&longs;ter&longs;iores aliqui prælongi lapides ad <expan abbr="regulã">regulam</expan> <lb/>et libellam prominebunt. </s> <s id="N40A509">Pro cru&longs;tatione <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> tamet&longs;i a&longs;pe<pb xlink:href="004/01/222.jpg"/>ritas frontis ultro contumax et qua&longs;i <expan abbr="minitabũda">minitabunda</expan> per&longs;tabit. <lb/></s> <s id="N40A51B">Velim tamen lapides ita iunctos e&longs;&longs;e ad angulos linea&longs;que <lb/>mutuas / ut a&longs;tructa <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> hiatibus dehone&longs;tentur. </s> <s id="N40A520">Id <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commo<lb/>di&longs;&longs;ime</expan> a&longs;&longs;equemur regula dorica: cui <expan abbr="&longs;imil&etilde;">&longs;imilem</expan> oportere <expan abbr="leg&etilde;">legem</expan> <lb/>e&longs;&longs;e aiebat Ari&longs;toteles. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40A534">Ea. n. erat <expan abbr="plũbea">plumbea</expan> flexibilis. </s> <s id="N40A541">Nam <lb/>cum <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> illi quidem apud &longs;e lapides præduros et intra<lb/>ctabiles <expan abbr="imp&etilde;&longs;æ">impen&longs;æ</expan> ac labori <expan abbr="parc&etilde;tes">parcentes</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ad rectos angulos <expan abbr="dolabãt">do<lb/>labant</expan> glebas: &longs;ed incertis ordinibus / uti &longs;e qui&longs;que cubilia ca<lb/>peret apponebant: ea re quod <expan abbr="circũferre">circumferre</expan> lapidem quoad locos <lb/>idoneos et &longs;edem <expan abbr="aptã">aptam</expan> <expan abbr="capta&longs;&longs;et / laborio&longs;i&longs;&longs;imũ">capta&longs;&longs;et / laborio&longs;i&longs;&longs;imum</expan> e&longs;&longs;et: flexi<lb/>bilem huiu&longs;modi <expan abbr="regulã">regulam</expan> appingebant: <expan abbr="angulũque">angulunque</expan> lateraque <expan abbr="iũgendi">iun<lb/>gendi</expan> lapidis concingebant: et obflexa pro norma <expan abbr="utebãtur">utebantur</expan>: <lb/>qua &longs;tructorum <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> interuacua prætentarent: <expan abbr="u&longs;urpar&etilde;tquelocos / ubi">u&longs;urparentque <lb/>locos / ubi</expan> <expan abbr="copu&longs;andũ">copulandum</expan> lapidem <expan abbr="cõfirmar&etilde;t /">confirmarent /</expan> atque deinceps in<lb/>ter&longs;ererent. </s> <s id="N40A597"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et uenerationis gratia intra pomeria et pro <lb/>muris uelim patulam <expan abbr="circũ&longs;cribi">circum&longs;cribi</expan> uiam / &longs;acrarique publicæ li<lb/>bertati: quam quidem ne fo&longs;&longs;a. </s> <s id="N40A5A5">ne pariete / ne &longs;epto / neue ar<lb/>bu&longs;to quidem homo quiuis impune compediat.</s> </p> <p id="N40A5AA" type="main"> <s id="N40A5AC">Venio ad templa. </s> <s id="N40A5AF">Primos templorum <expan abbr="cōditores">conditores</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="cõperio">compe<lb/>rio</expan> Ianum <expan abbr="patr&etilde;">patrem</expan> in italia. </s> <s id="N40A5C0">Ideoque ueteres a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e in &longs;acrifi<lb/>ciis perpetuo præfari Iano deo. </s> <s id="N40A5C5"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> qui <expan abbr="lou&etilde;">louem</expan> apud <expan abbr="cret&etilde;&longs;es">creten&longs;es</expan> <lb/><expan abbr="primũ">primum</expan> dica&longs;&longs;e templa ferant: eaque re Iouem deum inter eos <lb/>qui coleretur primarium putari. </s> <s id="N40A5DA">Apud phoenices V&longs;onem <lb/><expan abbr="primũ">primum</expan> &longs;imulacra igni <expan abbr="u&etilde;toque">uentoque</expan> erexi&longs;&longs;e: et <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> &longs;truxi&longs;&longs;e præ <lb/><expan abbr="dicãt">dicant</expan>. </s> <s id="N40A5EF">Alii <expan abbr="Dyoni&longs;iũ">Dyoni&longs;ium</expan> cum apud indos peragraret: et nullæ <lb/>tum <expan abbr="primũ">primum</expan> per eas regiones e&longs;&longs;ent urbes / con&longs;titutis a &longs;e op<lb/>pidis adieci&longs;&longs;e <expan abbr="t&etilde;pla / et">templa / et</expan> certos tradidi&longs;&longs;e cultus <expan abbr="religionũ">religionum</expan>. <lb/></s> <s id="N40A607">Alii <expan abbr="ī">in</expan> achaia Cecropum <expan abbr="primũ">primum</expan> Opi: et archadas primos Io<lb/>ui templa extruxi&longs;&longs;e <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan>. </s> <s id="N40A618">I&longs;im quoque <expan abbr="quã">quam</expan> eandem legi <lb/><expan abbr="ferã">feram</expan> <expan abbr="deã">deam</expan> <expan abbr="nuncuparũt /">nuncuparunt /</expan> quod prima ex deorum genere uiuere legi<lb/>bus &longs;uis in&longs;tituerit / templum Ioui et Iunoni <expan abbr="par&etilde;tibus">parentibus</expan> prin<lb/>cipio feci&longs;&longs;e: &longs;acerdote&longs;que decreui&longs;&longs;e referunt. </s> <s id="N40A634">Quale <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>apud quo&longs;que per eam po&longs;teritatem fuerit templum non &longs;a<lb/>tis <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>: Mihi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> facile per&longs;uadebitur fui&longs;&longs;e quale apud <pb xlink:href="004/01/223.jpg"/>athenas in arce: quale ue apud romam in capitolio. </s> <s id="N40A64C">Habue<lb/>re <expan abbr="etiã">etiam</expan> florente urbe <expan abbr="opertũ">opertum</expan> paleis et culmo. </s> <s id="N40A659">Sic. <!-- REMOVE S-->n. <expan abbr="pri&longs;tinã">pri&longs;tinam</expan> <lb/>illam <expan abbr="patrũ">patrum</expan> <expan abbr="par&longs;imoniã">par&longs;imoniam</expan> <expan abbr="exprimendã">exprimendam</expan> ducebant. </s> <s id="N40A672">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="regũ">regum</expan> <lb/>cæterorum que <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> opulentia &longs;ua&longs;i&longs;&longs;et: ut &longs;e <expan abbr="urb&etilde;que">urbenque</expan> <expan abbr="&longs;uã">&longs;uam</expan> ædifi<lb/>ciorum amplitudine <expan abbr="hone&longs;tar&etilde;t">hone&longs;tarent</expan>: turpe <expan abbr="ui&longs;ũ">ui&longs;um</expan> e&longs;t ædes deorum ulla <lb/>pulchritudinis laude a tectis <expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> &longs;uperari: breuique ad <lb/>id progre&longs;&longs;a res e&longs;t: ut in frugali&longs;&longs;ima urbe unius <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="fundam&etilde;tis">fun<lb/>damentis</expan> Numa rex libras argenti <expan abbr="quaterc&etilde;tenas">quatercentenas</expan> decies ero<lb/>garit. </s> <s id="N40A6AC">Cuius principis in&longs;titutum dum pro&longs;pexit dignitati <lb/>urbis / <expan abbr="dũque">dumque</expan> id tribuit deorum uenerationi: quibus omnia debe<lb/>mus / uehementer laudo. </s> <s id="N40A6B7">Tamet&longs;i fuit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> apud <expan abbr="nõnullo&longs;">nonnullo&longs;</expan> <lb/>qui &longs;apientes habiti &longs;int opinio: ut &longs;uperis templa fieri non <lb/>probarint. </s> <s id="N40A6C6">His auctoribus Xer&longs;es <expan abbr="inflãma&longs;&longs;e">inflamma&longs;&longs;e</expan> templa græ<lb/>ciæ dicitur quod parietibus includerent deo&longs;: quibus omnia de<lb/>beant e&longs;&longs;e patentia: quibus ue ip&longs;e mundus pro templo &longs;it. <lb/></s> <s id="N40A6D2">Sed redeo ad in&longs;titutum.</s> </p> <p id="N40A6D5" type="main"> <s id="N40A6D7">Tota in re ædificatoria nihil e&longs;t: in quo maiore &longs;it opus <expan abbr="ingenio / cura / indu&longs;tria / dilig&etilde;tia/&quml;">in<lb/>genio / cura / indu&longs;tria / diligentia / quam</expan> in <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> <expan abbr="cc&longs;titu&etilde;do">con&longs;tituendo</expan> atque <lb/>exornando. </s> <s id="N40A6E9">Sino illud quod <expan abbr="templũ">templum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> bene cultum et bene <lb/><expan abbr="ornatũ">ornatum</expan> profecto <expan abbr="maximũ">maximum</expan> et <expan abbr="primariũ">primarium</expan> e&longs;t urbis <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan>. <lb/></s> <s id="N40A706">Deorum <expan abbr="equid&etilde;">equidem</expan> certe e&longs;t <expan abbr="diuer&longs;oriũ">diuer&longs;orium</expan> <expan abbr="templũ">templum</expan>. </s> <s id="N40A715">Quod &longs;i regibus <lb/>et magnis utris ho&longs;pitibus ædes ornamus: lauti&longs;&longs;imeque ap<lb/>paramus: quid &longs;uperis <expan abbr="īmortalibus">immortalibus</expan> faciemus? </s> <s id="N40A720">quos <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ade&longs;&longs;e uocatos ad <expan abbr="&longs;acrificiũ/et">&longs;acrificium / et</expan> no&longs;tras audire preces &longs;uppli<lb/>catione&longs;que uolumus? </s> <s id="N40A72F">Sed ne <expan abbr="cur&etilde;t">curent</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;uperi caduca hæc <lb/>quæ homines <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan> plurimi a <expan abbr="nitentiũ">nitentium</expan> puritate et numinis <lb/><expan abbr="ueneratiõe">ueneratione</expan> <expan abbr="moueã&ttilde;">moueantur</expan>. </s> <s id="N40A74D">Proculdubio ad pietatis <expan abbr="cultũ">cultum</expan> <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> <lb/><expan abbr="ītere&longs;t">intere&longs;t</expan> habere <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> quæ <expan abbr="aīos">animos</expan> mirifice <expan abbr="delect&etilde;t">delectent</expan> <expan abbr="detineãtque">detineantque</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>gratia atque admiratione &longs;ui. </s> <s id="N40A773"><expan abbr="Pietat&etilde;">Pietatem</expan> ueteres <expan abbr="tũ">tum</expan> demum coli <lb/><expan abbr="a&longs;&longs;euerabant / cũ">a&longs;&longs;euerabant / cum</expan> <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> deorum frequentarentur. </s> <s id="N40A788">His de rebu&longs; <lb/>uelim quidem <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> <expan abbr="tãtum">tantum</expan> ade&longs;&longs;e pulchritudinis / ut nulla <lb/>&longs;pecies ne cogitari <expan abbr="u&longs;piã">u&longs;piam</expan> po&longs;&longs;it ornatior: et omni ex parte ita <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="paratũ">paratum</expan> opto: ut quae ingrediantur &longs;tupefacti exhorre&longs;cant <lb/>rerum dignarum admiratione: uixque &longs;e contineant / quin <pb xlink:href="004/01/224.jpg"/>clamore profiteantur: <expan abbr="dignũ">dignum</expan> profecto e&longs;&longs;e locum deo quod <lb/>intueantur. </s> <s id="N40A7B0">Mile&longs;ii <expan abbr="t&etilde;plum">templum</expan> inquit &longs;trabo <expan abbr="cõ&longs;truxere">con&longs;truxere</expan>: quod <lb/>propter magnitudinem reman&longs;it &longs;ine tecto. </s> <s id="N40A7BF">Id non laudo. <lb/></s> <s id="N40A7C3">Gloriabantur Samii <expan abbr="templũ">templum</expan> apud &longs;e e&longs;&longs;e <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan>: <lb/>ea non negabo ita ponenda e&longs;&longs;e ut uix augeri po&longs;&longs;int. </s> <s id="N40A7D4">In/ <lb/>finita enim res <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> e&longs;t: &longs;emperque <expan abbr="etiã">etiam</expan> in pu&longs;illis tem<lb/>plis relinquitur: ut addi aliquid <expan abbr="cũ">cum</expan> po&longs;&longs;e tum et deberi ui<lb/>deatur. </s> <s id="N40A7E9">Mihi <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> ea probabuntur: quæ pro urbis amplitu<lb/>dine maiora e&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> de&longs;ideres: tectorumque interea ua&longs;titate of<lb/>fendor. </s> <s id="N40A7F8">Sed illud apprime ade&longs;&longs;e in templis opto: ut quæ<lb/>cumque &longs;e&longs;e oculis <expan abbr="obiciantur / oīa">obiciantur / omnina</expan> &longs;int eiu&longs;modi: ut <expan abbr="nõ">non</expan> facile <lb/>&longs;tatuas <expan abbr="artificũ">artificum</expan> ne ingenia et manus: an &longs;tudia <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> in pa<lb/>randis exhibendi&longs;que rebus rari&longs;&longs;imis atque <expan abbr="pra&longs;tãti&longs;&longs;imis">prae&longs;tanti&longs;&longs;imis</expan> ma<lb/>iore digna laude &longs;int: <expan abbr="ead&etilde;que">eademque</expan> ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> ne magis <expan abbr="decor&etilde;que">decoremque</expan>: <lb/>an ad æternitatis <expan abbr="perpetuitat&etilde;">perpetuitatem</expan> faciant. </s> <s id="N40A829">Cui rei cum cæteris <lb/>in operibus publicis priuati&longs;que: <expan abbr="tũ">tum</expan> maxime in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> a&longs;truen<lb/>dis iterum atque iterum <expan abbr="maior&etilde;i">maiorem in</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="pro&longs;piciendũ">pro&longs;piciendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40A844">Tam <lb/>multas .n. erogatas <expan abbr="imp&etilde;&longs;as">impen&longs;as</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> &longs;ini&longs;tros ca&longs;us muniti&longs;&longs;i<lb/>mas e&longs;&longs;e <expan abbr="cõdecet">condecet</expan> ne <expan abbr="pereãt">pereant</expan>. </s> <s id="N40A85E">Et <expan abbr="uetu&longs;tat&etilde;">uetu&longs;tatem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> minus auctorita<lb/>tis/ quae <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> dignitatis afferre <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> arbitramur. </s> <s id="N40A873">Sed <lb/>templa ueteres ex di&longs;ciplina ætru&longs;corum moniti <expan abbr="nõ">non</expan> omnibus <lb/>diis omni in loco ponenda cen&longs;uere. </s> <s id="N40A87E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> deos <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> qui pau<lb/>ci / qui pudicitiæ / qui bonis artibus præe&longs;&longs;et / intra <expan abbr="moeniũ">moenium</expan> <lb/>&longs;epta collocandos putarunt. </s> <s id="N40A890">Qui autem uoluptates / rixas / <lb/>incendia cierent: <expan abbr="Vener&etilde;/Mart&etilde;/">Venerem / Martem /</expan> <expan abbr="Vulcanũ">Vulcanum</expan> <expan abbr="exclud&etilde;dos">excludendos</expan> pu<lb/>tarunt. </s> <s id="N40A8A3"><expan abbr="Ve&longs;tã">Ve&longs;tam</expan> <expan abbr="lou&etilde;">Iouem</expan> <expan abbr="Mineruã">Mineruam</expan>: quos e&longs;&longs;e tutores urbium aie<lb/>bat Plato: ad <expan abbr="mediũ">medium</expan> oppidi <expan abbr="arc&etilde;que">arcenque</expan> ponebant. </s> <s id="N40A8BB"><expan abbr="Pallad&etilde;">Palladem</expan> opifi<lb/>cum <expan abbr="deã">deam</expan>: Mercurium cui maiore <expan abbr="m&etilde;&longs;e">men&longs;e</expan> mercatores facerent / <lb/>atque <expan abbr="I&longs;id&etilde;">I&longs;idem</expan> ad <expan abbr="forũ">forum</expan>. </s> <s id="N40A8D5"><expan abbr="Neptũnum">Neptunum</expan> ad littus maris: lanum ex <lb/>cellis <expan abbr="mõtibus">montibus</expan> <expan abbr="&longs;tatuebãt">&longs;tatuebant</expan>. </s> <s id="N40A8E5">Ae&longs;culapio in in&longs;ula tyberina tem<lb/>plum <expan abbr="locarũt">locarunt</expan>: quod ægrotos aqua <expan abbr="ī">in</expan>primis <expan abbr="īdigere">indigere</expan> arbitraban<lb/>tur. </s> <s id="N40A8F8">Alibi extra urbem ædes huic deo ponere a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e aiebat <lb/>Plutarchus: quod illic e&longs;&longs;et aer &longs;alubrior. </s> <s id="N40A8FD">Præterea uariis dii&longs; <pb xlink:href="004/01/225.jpg"/>uarias <expan abbr="templorũ">templorum</expan> formas deberi <expan abbr="exi&longs;timabãt">exi&longs;timabant</expan>. </s> <s id="N40A90C"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ædem qui<lb/>dem &longs;olis liberique patris rotundam probarunt: Ioui&longs;que tem<lb/>plum quod &longs;emina rerum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> patefaciat / tecto &longs;tare oportere <lb/>aiebat Varro perforato. </s> <s id="N40A91C">Aede Ve&longs;tæ <expan abbr="quã">quam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="putar&etilde;t">putarent</expan>: <lb/><expan abbr="rotundã">rotundam</expan> ad pilæ <expan abbr="&longs;imilitudin&etilde;">&longs;imilitudinem</expan> faciebat. </s> <s id="N40A934">Aliis &longs;uperis ædificia <lb/>a terra exaltabant. </s> <s id="N40A939">Inferis &longs;ub terra: Terre&longs;tribus media <expan abbr="ponebãt">po<lb/>nebant</expan>. </s> <s id="N40A941">Fit <expan abbr="&etilde;t">et</expan> ut &longs;ic interpreter uariis u&longs;ibus <expan abbr="&longs;acrificiorũ">&longs;acrificiorum</expan> ua<lb/>ria &longs;ibi <expan abbr="templorũ">templorum</expan> ædificia adinueni&longs;&longs;e. </s> <s id="N40A952"><expan abbr="Nã">Nam</expan> alii <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="&longs;ãguina">&longs;angui<lb/>na</expan> aras <expan abbr="perfundebãt">perfundebant</expan>. </s> <s id="N40A966">Alii uino et libo <expan abbr="faciebãt">faciebant</expan>. </s> <s id="N40A96D">Alii nouis <lb/>in dies ritibus delectabantur. </s> <s id="N40A972">Po&longs;thumii lex apud romanos <lb/>fuit. </s> <s id="N40A977"><expan abbr="Vinã">Vinam</expan> in <expan abbr="rogũ">rogum</expan> ne a&longs;pergito: eaque de re ueteres <expan abbr="nõ">non</expan> uino <lb/>libare a&longs;&longs;uetos <expan abbr="referũt">referunt</expan>: &longs;ed lacte. </s> <s id="N40A98B">Apud <expan abbr="in&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> hyperboream <lb/>ad <expan abbr="oceanũ">oceanum</expan> ubi natam Latonam <expan abbr="ferũt">ferunt</expan>: regia urbs Apollini &longs;a<lb/>crata erat: cuius ciues quod quotidie cantu <expan abbr="deũ">deum</expan> colerent: erat <lb/>eorum nemo <expan abbr="nõ">non</expan> cythari&longs;ta. </s> <s id="N40A9A8">Apud Theopha&longs;trum <expan abbr="&longs;ophi&longs;tã">&longs;ophi&longs;tam</expan> <lb/>inuenio &longs;olitos in hi&longs;tmo <expan abbr="Neptũno">Neptuno</expan> et Soli formicam <expan abbr="īmo/lare">immo<lb/>lare</expan> . </s> <s id="N40A9BB">Aegyptiis fas non erat placare deos ullis rebus præter <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> precibus intra urbem: eaque re Saturno et Serapi extra ur<lb/>bem templa po&longs;uere: quod illis pecudes mactarentur. </s> <s id="N40A9C5">At no<lb/>&longs;tri quidem ad u&longs;um &longs;acrificii pa&longs;&longs;im ba&longs;ilicas u&longs;urparunt: <lb/>id quidem tum quod a principio ba&longs;ilicis <expan abbr="priuatorũ">priuatorum</expan> conuocari <lb/>et congruere con&longs;ue&longs;&longs;ent: tum quod in eis &longs;umma cum digni<lb/>tate pro tribunali ara collocaretur: et <expan abbr="circũ">circum</expan> aras chorus bel<lb/>li&longs;&longs;ime haberetur. </s> <s id="N40A9DA">Reliquum ba&longs;ilicæ uti e&longs;t ambulatio et <lb/>porticus populo aut &longs;patianti: aut ad <expan abbr="&longs;acrificiũ">&longs;acrificium</expan> ad&longs;tanti pa<lb/>teret. </s> <s id="N40A9E5">Accedebat quod <expan abbr="cõcionantis">concionantis</expan> <expan abbr="põtificis">pontificis</expan> uox <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> ba<lb/>&longs;ilica <expan abbr="audire&ttilde;">audiretur</expan> materiata: <expan abbr="&quml;">quam</expan> te&longs;tudinato in <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan>. </s> <s id="N40AA02">Sed de his <lb/>alibi. </s> <s id="N40AA07">Faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan>: Veneri / Dianæ / Mu&longs;is / Nym<lb/>phis / et delicatioribus dearum ædes dicandas e&longs;&longs;e: quæ <expan abbr="uirgineã">uirgi<lb/>neam</expan> <expan abbr="gracilitat&etilde;">gracilitatem</expan> et <expan abbr="floridã">floridam</expan> ætatis <expan abbr="teneritudin&etilde;">teneritudinem</expan> <expan abbr="imiton&ttilde;">imitentur</expan>. </s> <s id="N40AA29">Her<lb/>culi Marti et maximis diis ita ponenda e&longs;&longs;e tecta: ut magis <lb/><expan abbr="auctoritat&etilde;">auctoritatem</expan> ex grauitate <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> ex uetu&longs;tate <expan abbr="prabeãt">praebeant</expan>. </s> <s id="N40AA3F">De<lb/>mum ubi <expan abbr="templũ">templum</expan> colloces e&longs;&longs;e oportet celebre / illu&longs;tre/ et <lb/>uti loquuntur <expan abbr="&longs;uperbũ">&longs;uperbum</expan>: et ab omni profanorum contagio <expan abbr="ex/peditum">ex<pb xlink:href="004/01/226.jpg"/>peditum</expan> / ea re pro fronte habebit amplam et &longs;e dignam <expan abbr="plateã">pla<lb/>team</expan> circuetur &longs;tratis laxioribus / uel potius plateis digni&longs;&longs;i<lb/>mis: quoad unde uis præclare con&longs;picuum &longs;it.</s> </p> <p id="N40AA59" type="main"> <s id="N40AA5B">Templi partes &longs;unt porticus et cella interior. </s> <s id="N40AA5E">Sed in his ue<lb/>hementer <expan abbr="differũt">differunt</expan>. </s> <s id="N40AA67">Nanque <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> alia <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>: alia <lb/><expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> : alia <expan abbr="demũ">demum</expan> angulorum <expan abbr="pluriũ">plurium</expan>. </s> <s id="N40AA83"><expan abbr="Rotũdis">Rotundis</expan> naturam <lb/><expan abbr="īprimis">inprimis</expan> delectari ex his quæ ductu eius <expan abbr="habeãtur / gignan&ttilde;">habeantur / gignantur</expan> <lb/>aut fiant in <expan abbr="prõptu">promptu</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40AA98">Orbis rerum a&longs;tra / arbores / animantia / <lb/>eorum que nidificationes / et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> quid e&longs;t ut <expan abbr="referã/quæ">referam / quæ</expan> <expan abbr="oĩa">omnia</expan> <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> uoluit: et delectari naturam &longs;exangulis <expan abbr="&etilde;t">et</expan> uide<lb/>mus. </s> <s id="N40AAB5">Apes. n. es crabrones et inter&longs;ecta quæuis <expan abbr="animãtia">animantia</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>ni&longs;i &longs;exangulas in &longs;uis theatris cellas a&longs;truere didicere. </s> <s id="N40AAC8"><expan abbr="Rotundã">Ro<lb/>tundam</expan> <expan abbr="areã">aream</expan> ciclo prefiniemus. </s> <s id="N40AAD4">In <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> ferme <expan abbr="oībus">omnibus</expan> <lb/><expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> maiores <expan abbr="ob&longs;eruauerũt">ob&longs;eruauerunt</expan> <expan abbr="areã">aream</expan> produceret ut e&longs;&longs;et ea <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="lõgior">longior</expan> amplius ex dimidia <expan abbr="&quml;">quam</expan> lata. </s> <s id="N40AAF9">Alii po&longs;uere ut latitudo <lb/>parte &longs;ui tertia a <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> &longs;uparetur. </s> <s id="N40AB02">Alii uoluere <expan abbr="lõgitudin&etilde;">longitu<lb/>dinem</expan> duas capere integras latitudines. </s> <s id="N40AB0E">In <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> areis <lb/><expan abbr="maximũ">maximum</expan> erit <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> deformitatis: &longs;i anguli <expan abbr="aderũt">aderunt</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> omnes <lb/>recti. </s> <s id="N40AB28">Numero angulorum ueteres <expan abbr="uteban&ttilde;">utebantur</expan> aut &longs;ex aut octo: <lb/>aut <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> et <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N40AB39"><expan abbr="I&longs;tiu&longs;mõi">I&longs;tiu&longs;modi</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> areæ <expan abbr="ī">in</expan> cicli <expan abbr="ambitũ">ambitum</expan> angulos <lb/><expan abbr="termin&etilde;t">terminent</expan> nece&longs;&longs;e <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N40AB54">Atque ex ciclo ip&longs;o recte <expan abbr="deducun&ttilde;">deducuntur</expan>: <expan abbr="nãquedimidiũ">namque <lb/>dimidium</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> diametri <expan abbr="ī">in</expan> ciclo latus præ&longs;tabit areæ angulorum <lb/>&longs;ex. </s> <s id="N40AB67">Quod &longs;i duxeris a centro lineas rectas <expan abbr="&longs;ecãtes">&longs;ecantes</expan> <expan abbr="ī">in</expan> medio <lb/>latera &longs;ingula <expan abbr="&longs;exãgulæ">&longs;exangulæ</expan> <expan abbr="ī">in</expan><expan abbr="prõptu">promptu</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan> quo pacto <expan abbr="areã">aream</expan> angulorum <lb/>xii. po&longs;&longs;is efficere. </s> <s id="N40AB8D"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> ex duodenaria <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <expan abbr="ī">in</expan><expan abbr="prõrptu">promptu</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan> quo pa<lb/>cto <expan abbr="quadrãgulã">quadrangulam</expan> atque <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <expan abbr="octãgulã">octangulam</expan> efficias: <expan abbr="&quml;uis">quamuis</expan> <expan abbr="octãgulæ">octangulæ</expan> per <lb/><expan abbr="&longs;crib&etilde;dæ">&longs;cribendæ</expan> alia exi&longs;tat ratio <expan abbr="pcõmoda">percommoda</expan>. </s> <s id="N40ABBE"><expan abbr="Nã">Nam</expan> de&longs;cripto <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> qua<lb/>drato æquelatero atque <expan abbr="rectãgulo">rectangulo</expan> diametro&longs; perduco ad &longs;ingulo&longs; <lb/>quadrati angulos / et dimidias cuiu&longs;que diametri partes: a pun<lb/>cto &longs;ectionis <expan abbr="circũduco">circumduco</expan> ut <expan abbr="&longs;ec&etilde;t">&longs;ecent</expan> hinc atque <expan abbr="hīc">hinc</expan> latera <expan abbr="quadrã">quadram</expan> <lb/>gulæ. </s> <s id="N40ABE4">Id. <!-- REMOVE S-->n. <expan abbr="mediũ">medium</expan> quod <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> bina&longs; inter ha&longs;ce factas lateri <lb/>&longs;ectiones &longs;it / latus erit octangulæ. </s> <s id="N40ABF5"><expan abbr="Dec&etilde;">Decem</expan> angulorum <expan abbr="areã">aream</expan> item <lb/>ex ciclo perficiemus. </s> <s id="N40AC01">Nam duos cicli diametros &longs;e&longs;e mutuo <lb/>ad pes utrinque <expan abbr="ãgulos">angulos</expan> <expan abbr="&longs;ecãtes">&longs;ecantes</expan> per&longs;cribemus. </s> <s id="N40AC0E"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> ex ip&longs;is &longs;emi<pb xlink:href="004/01/227.jpg"/>diametris <expan abbr="utrã">utram</expan> uelis diuidemus binas in partes coæquales. <lb/></s> <s id="N40AC1D">Inde a puncto i&longs;tic diui&longs;ionis ad &longs;ublime caput alterius dia<lb/>metri <expan abbr="&longs;intã">lineam</expan> rectam uia obliqua adducemus. </s> <s id="N40AC26">Hac igitur ex <lb/>linea &longs;ic ducta &longs;i ademeris <expan abbr="quantũ">quantum</expan> e&longs;t quarta totius diame<lb/>tri pars / quod illic <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> re&longs;idebit / id erit areæ latus de<lb/><expan abbr="cãgulæ">cangulæ</expan>. </s> <s id="N40AC3A">Adiiciuntur <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> tribunalia: &longs;ed aliis plura / aliis <lb/>pauciora. </s> <s id="N40AC43"><expan abbr="Quadrãgulis">Quadrangulis</expan>. n. <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="nu&longs;&quml;">nusquam</expan> ferme ni&longs;i unicum <lb/>idque ad caput <expan abbr="intimũ">intimum</expan> ponetur: ut ingredientibus ilico ad ia<lb/>nuam &longs;e&longs;e e regione offerat. </s> <s id="N40AC5A">Aut &longs;i <expan abbr="demũ">demum</expan> in lateribus etiam <lb/>adiicientur / id in cis <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> areis fiet <expan abbr="nõ">non</expan> indecenter: <lb/>quæ duplo &longs;int longiora <expan abbr="&quml;">quam</expan> lata: atque lateribus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ip&longs;is <lb/>apponentur haud plura <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ingula: uel &longs;iquid iuuabit pluri<lb/>ma adieci&longs;&longs;e: conueniet &longs;int numero impari. </s> <s id="N40AC79"><expan abbr="Rotũdis">Rotundis</expan> areis<lb/>atque <expan abbr="it&etilde;/&longs;i">item / &longs;i</expan> ita licet loqui / <expan abbr="multãgularibus">multangularibus</expan> <expan abbr="percõmode">percommode</expan> <expan abbr="tribunaliũ">tri<lb/>bunalium</expan> numerus adiicietur. </s> <s id="N40AC92">Pro numero. n. lacerum aut &longs;in<lb/>gulis lateribus &longs;ingula adiicientur tribunalia: aut alterna<lb/>tim latus hoc <expan abbr="īmune">immune</expan> relinquetur: alterum proximum dabitur <lb/>tribunali. </s> <s id="N40ACA5"><expan abbr="Rotũdis">Rotundis</expan> percommode <expan abbr="aduci&etilde;tur">adiicientur</expan> &longs;ex aut eadem <lb/>octo tribunalia. </s> <s id="N40ACB1">In areis <expan abbr="pluriũ">plurium</expan> laterum <expan abbr="curandũ">curandum</expan> e&longs;t ne &longs;int an<lb/>guli inter &longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> mutuo <expan abbr="cõpares">compares</expan> et conformes. </s> <s id="N40ACC6">Rur&longs;us tribu<lb/>nal aut erit <expan abbr="rectãgulum/">rectangulum /</expan> aut erit ductum ad emicicli ambi<lb/>tum. </s> <s id="N40ACD1">Quod &longs;i erit tribunal <expan abbr="unicũ">unicum</expan> <expan abbr="hab&etilde;dũ">habendum</expan> ad caput templi: <lb/>id i primis probabitur: cuius &longs;inus ad emiciclum finiatur. <lb/></s> <s id="N40ACDF">Proxime accedet <expan abbr="quadrãgulũ">quadrangulum</expan>. </s> <s id="N40ACE6">Verum ubi confertus <expan abbr="tribunaliũ">tribuna<lb/>lium</expan> numerus affuturus erit / illic ad <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> faciet / &longs;i qua<lb/>drangula emiciclis mi&longs;cebuntur &longs;itu alternato: et fronti<lb/>bus mutuo re&longs;pondentibus. </s> <s id="N40ACF8">In tribunalibus apertio <expan abbr="fauciũ">faucium</expan> <lb/>&longs;ic con&longs;tituetur. </s> <s id="N40AD01">Nanque cum erit quidem unicum haben<lb/>dum tribunal in areis quadrangulis / diuidam templi latitu<lb/>dines in partes quattuor: exque his dabo faucibus tribunalis <lb/>duas: Aut &longs;i &longs;patio ampliore delectabimur / diuidam <expan abbr="latitudin&etilde;">latitu<lb/>dinem</expan> in partes &longs;ex: exque his dabo apertioni partes quattuor. <lb/></s> <s id="N40AD10">Sic enim quæ adhibenda &longs;unt columnarum ornamenta fene<lb/>&longs;træque et eiu&longs;modi commodi&longs;&longs;ime &longs;uis locis coaptabuntur. <pb xlink:href="004/01/228.jpg"/>Sin autem circum <expan abbr="areã">aream</expan> plura po&longs;ueris tribunalia: licebit ea <lb/>quidem quæ pro lateribus &longs;unt æque pari facere amplitudi<lb/>ne: atque ip&longs;um e&longs;t tribunal <expan abbr="primariũ">primarium</expan>. </s> <s id="N40AD25">Sed malim dignitatis <lb/>gratia <expan abbr="primariũ">primarium</expan> id e&longs;&longs;e <expan abbr="grãdius">grandius</expan> reliquis ex duodecim. </s> <s id="N40AD32">Hoc <lb/>et intere&longs;t in quadrangulis: quod &longs;i omnibus lateribus fiat <lb/>primarium tribunal coæqualibus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="improbabi&ttilde;">improbabitur</expan>: in alteris <lb/>uero lineæ a dextra in <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> ductæ <expan abbr="duplã">duplam</expan> habeant <expan abbr="longitudin&etilde;">longitu<lb/>dinem</expan> oportet <expan abbr="earũ/quæ">earum / quæ</expan> in rece&longs;&longs;um <expan abbr="prot&etilde;dantur">protendantur</expan>. </s> <s id="N40AD58">Parietum <lb/>pars &longs;olida hoc e&longs;t o&longs;&longs;a ædificii / quæ in templis apertiones <lb/>plurium <expan abbr="tribunaliũ">tribunalium</expan> <expan abbr="di&longs;&longs;eper&etilde;t / fi&etilde;t">di&longs;&longs;eperent / fient</expan> ut &longs;int <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex <lb/>quinta latitudinis interuacui: <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> ampliora <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex tertia: <lb/>aut ubi occlu&longs;i&longs;&longs;ima uelis e&longs;&longs;e ex dimidia. </s> <s id="N40AD77">Rotundis autem <lb/>areis &longs;i numerus <expan abbr="tribunaliũ">tribunalium</expan> erit. </s> <s id="N40AD80">vi. </s> <s id="N40AD83">facies / ut intercapedi<lb/>nes i&longs;tiu&longs;modi hoc e&longs;t o&longs;&longs;a et &longs;olidum parietis &longs;ibi habeant <lb/>apertionis <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>. </s> <s id="N40AD8E">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> octo <expan abbr="aderũt">aderunt</expan> <expan abbr="apertiones / tũc">apertiones / tunc</expan> fa <lb/>cies ut <expan abbr="habeãt">habeant</expan> hæc præ&longs;ertim in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> maximis <expan abbr="æquã">æquam</expan> tribu<lb/>nalibus <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan>. </s> <s id="N40ADB1"><expan abbr="Sinaut&etilde;">Sin autem</expan> erit numerus angulorum pluri<lb/>mus / fiet ex tertia tribunalis. </s> <s id="N40ADB9"><expan abbr="Nõnullis">Nonnullis</expan> in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> hinc atque <lb/>hinc uetu&longs;to <expan abbr="ætru&longs;corũ">ætru&longs;corum</expan> more pro lateribus <expan abbr="nõ">non</expan> tribunal: &longs;ed <lb/>cellulæ minu&longs;culæ <expan abbr="hab&etilde;dæ">habendæ</expan> &longs;unt: <expan abbr="eorũ">eorum</expan> hæc fiet ratio. </s> <s id="N40ADD7">Aream <lb/>&longs;ibi &longs;ump&longs;ere: cuius longitudo in partes diui&longs;a &longs;ex / una &longs;ui <lb/>parte latitudinem excederet: ex ip&longs;a longitudine partes <expan abbr="dabãt">da<lb/>bant</expan> duas latitudini porticus / quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pro ue&longs;tibulo tem<lb/>pli extabat: <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> <expan abbr="diuidebãt">diuidebant</expan> in partes tris: quæ trinis <expan abbr="cellarũ">cel<lb/>larum</expan> latitudinibus <expan abbr="dar&etilde;tur">darentur</expan>. </s> <s id="N40ADFA">Rur&longs;us <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> di<lb/>uidebant in partes <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N40AE0F">Ex his dabant partes tris cellis in <lb/>dextram: et <expan abbr="totid&etilde;">totidem</expan> tris cellis in <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> po&longs;itis. </s> <s id="N40AE1C">Mediæ ue<lb/>ro <expan abbr="ãbulationi">ambulationi</expan> quattuor <expan abbr="relinquebãt">relinquebant</expan>. </s> <s id="N40AE29">Ad caput <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> me<lb/>diana&longs;que ad cellas <expan abbr="hīc">hinc</expan> atque hinc aliud tribunal <expan abbr="adigebãt">adigebant</expan>. </s> <s id="N40AE3E">Pa<lb/>rietes pro faucibus <expan abbr="cellarũ">cellarum</expan> <expan abbr="efficiebãt">efficiebant</expan> ex quanta uacui <expan abbr="īterualii">interualii</expan>.</s> </p> <p id="N40AE4F" type="main"> <s id="N40AE51">Hactenus de intimis areis. </s> <s id="N40AE54">Porticus quidem ad tem<lb/>pla quadrangula erit aut pro fronte: aut item pro fronte <lb/>atque etiam in po&longs;tico: aut cellam circum obfulciet. </s> <s id="N40AE5B">Qua <lb/>parte tribunal prodeat / porticus non adiicietur pro fronte. <pb xlink:href="004/01/229.jpg"/><expan abbr="Nu&longs;&qtilde;">Nu&longs;quam</expan> erit breuior <expan abbr="hab&etilde;da">habenda</expan> porticus in <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>ut integram <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> latitudinem capiat: et <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> erit latior <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>ut &longs;it pars <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> tertia. </s> <s id="N40AE8B">In porticibus quæ ad latera <expan abbr="templorũ">tem<lb/>plorum</expan> &longs;unt <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> a parietibus cellæ &longs;patio di&longs;tabunt inter <lb/><expan abbr="colũnil">columnii</expan>. </s> <s id="N40AE9C">In po&longs;tico porticus <expan abbr="quã">quam</expan> uelis <expan abbr="i&longs;tarũ">i&longs;tarum</expan> <expan abbr="ip&longs;arũ">ip&longs;arum</expan> quas re<lb/>tulimus imitabitur. </s> <s id="N40AEAD">Templa <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> aut porticu <expan abbr="circũualla">circumualla</expan> <lb/>bimos: aut tantum pro fronte <expan abbr="porticũ">porticum</expan> &longs;tatuemus. </s> <s id="N40AEBE">In utri&longs;que <lb/>ratio latitudinis ex <expan abbr="quadrãgulis">quadrangulis</expan> templis ducetur. </s> <s id="N40AEC7">Sed por<lb/>ticus quæ pro fronte <expan abbr="extabunt / nu&longs;&qtilde;">extabunt / nu&longs;quam</expan> <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> ni&longs;i quadrangulæ: <lb/><expan abbr="earũ">earum</expan> longitudo aut <expan abbr="totã">totam</expan> intimæ areæ <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> capiet: aut <lb/>cedet ex octaua: aut demum fiet <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> breuior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex quarta. <lb/></s> <s id="N40AEEC">Apud ad <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> gradibus <expan abbr="con&longs;c&etilde;deba&ttilde;">con&longs;cendebatur</expan> cen<lb/><expan abbr="tũ">tum</expan>. </s> <s id="N40AEFC">Apud ebreos ex lege <expan abbr="patrũ">patrum</expan> Sit inquit uobis una prima<lb/>ria et &longs;acra ciuitas loco opportuno et <expan abbr="c&etilde;modo">commodo</expan>. </s> <s id="N40AF09">In ea &longs;truito <lb/><expan abbr="templũ">templum</expan> unicum: altare <expan abbr="unicũ">unicum</expan> ex lapidibus <expan abbr="nõ">non</expan> manu dolatis <lb/>&longs;ed collectitiis albentibus et nitidi&longs;&longs;imis. </s> <s id="N40AF1B">Acce&longs;&longs;us ad tem<lb/>plum &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> per gradus. </s> <s id="N40AF24">Vna enim gens uno cen&longs;en&longs;u et in&longs;ti<lb/>tuto religioni dicata uno erit deo tuta et munita. </s> <s id="N40AF2B">Horum <lb/>utrumque <expan abbr="nõ">non</expan> probo. </s> <s id="N40AF34">Illud. n. ab u&longs;u et <expan abbr="cõmoditate">commoditate</expan> <expan abbr="alienũ">alienum</expan> e&longs;t: <lb/><expan abbr="corũ">eorum</expan> præ&longs;ertim qui <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> <expan abbr="frequ&etilde;tes">frequentes</expan> petent: uti &longs;unt uetulæ <lb/>atque imbelles. </s> <s id="N40AF54">Hoc <expan abbr="alterũ">alterum</expan> a templi maie&longs;tate uehementer alie<lb/>num e&longs;t: quod alibi uidimus ex proxima <expan abbr="patrũ">patrum</expan> no&longs;trorum <lb/>ætate a&longs;tructa &longs;acra: quibus pro foribus ad <expan abbr="lim&etilde;">limen</expan> gradus con<lb/>&longs;cendas aliquos: et unde rur&longs;us totidem ad &longs;acri pauimen<lb/>tum gradibus <expan abbr="de&longs;c&etilde;das/">de&longs;cendas /</expan> non dicam <expan abbr="ineprũ">ineptum</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="in&longs;titurũ">in&longs;titurum</expan>: <lb/>&longs;ed cur in&longs;tituerit ne&longs;cio. </s> <s id="N40AF79">Mea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;ententia aream porti<lb/>cus et <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="&ttilde;otius / quando">totius / quando</expan> id ad <expan abbr="dignitat&etilde;">dignitatem</expan> uehementer faci<lb/>at / exaggeratam atque a cætero urbis &longs;olo <expan abbr="extãtem">extantem</expan> e&longs;&longs;e opor<lb/>tet. </s> <s id="N40AF96">Sed quemadmodum in animante caput / pes: et quale<lb/>cumque uelis membrum ad cætera membra atque ad totum <lb/>reliquum corpus referendum e&longs;t: ita et in ædificio maxi<lb/>meque in <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> <expan abbr="cõformandæ">conformandæ</expan> uniuer&longs;æ partes corporis &longs;unt: <lb/>ut inter &longs;e omnes corre&longs;pondeant: ut quauis una illarum <lb/>&longs;umpta eadem ip&longs;a cæteræ omnes partes apte dimetiantur. <pb xlink:href="004/01/230.jpg"/>Sic comperio plero&longs;que omnes ueteres optimos architectos <lb/>&longs;ugge&longs;ti altitudinem &longs;tatui&longs;&longs;e &longs;umptam ex templi latitudi<lb/>ne. </s> <s id="N40AFB3">Nanque latitudinem quidem diui&longs;ere in partes &longs;ex: atque <lb/>ex his unam dedere altitudini &longs;ugge&longs;ti. </s> <s id="N40AFB8">Fuere et qui in ma<lb/>ioribus templis &longs;eptimam: in maximis autem <expan abbr="nonã">nonam</expan> latitu<lb/>dinis e&longs;&longs;e id elatum uoluere.</s> </p> <p id="N40AFC3" type="main"> <s id="N40AFC5">Porticus natura &longs;ui uno tantum con&longs;tat integro perpetuoque <lb/>pariete: cæteris autem lateribus perfo&longs;&longs;is pate: apertionibus <lb/>peruius. </s> <s id="N40AFCC">Con&longs;iderandum igitur e&longs;t quo genere apertionum <lb/>uti uelis. </s> <s id="N40AFD1">Nam e&longs;t genus quoddam <expan abbr="colũnationum">columnationum</expan>: <expan abbr="cũ">cum</expan> raræ <lb/>et inter &longs;e plu&longs;culum di&longs;tantes collocantur: alterum ubi con<lb/>fertæ: et alteræ alteris uiciniores &longs;tatuentur. </s> <s id="N40AFE0">In his utri&longs;que <lb/>in&longs;unt uitia. </s> <s id="N40AFE5">Nam in rarioribus quidem ob interuallorum la<lb/>xitu lines &longs;i trabe utare / rumpitur. </s> <s id="N40AFEC">Si autem arcu / non &longs;atis <lb/><expan abbr="cõmode">commode</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> inducitur. </s> <s id="N40AFF8">In confertioribus autem arctatis <lb/>interuallis itiones et pro&longs;pectus et lumina impediuntur. </s> <s id="N40AFFD">Ea <lb/>de re tertium quoddam genus <expan abbr="inu&etilde;tum">inuentum</expan> e&longs;t medium <expan abbr="elegãs">elegans</expan>: <lb/>quod i&longs;to prouideat: <expan abbr="cõmoditati">commoditati</expan> &longs;eruiat: atque præcæ<lb/>teris probetur. His tribus generibus e&longs;&longs;e <expan abbr="cõtenti">contenti</expan> potuimus <lb/>Sed <expan abbr="artificũ">artificum</expan> &longs;olertia duo <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> genera &longs;uperadiecit: de qui<lb/>bus &longs;ic opinor. </s> <s id="N40B028"><expan abbr="Nã">Nam</expan> cum forta&longs;&longs;is <expan abbr="prõ">pro</expan> areæ amplitudine co<lb/>lumnarum numerus dee&longs;&longs;et ab optima illa mediocritate defle<lb/>xere ad rariores imitandas. </s> <s id="N40B03E">Cum uero columnarum copia &longs;uper<lb/>fui&longs;&longs;et placuit <expan abbr="nõ">non</expan> nihil confertiores ponere. </s> <s id="N40B047">Itaque <expan abbr="interual/lorum">interual<lb/>lorum</expan> genera quinque <expan abbr="annumerãtur">annumerantur</expan> quæ &longs;ic iuuet appellare di<lb/>&longs;pan&longs;um <expan abbr="confertum / elegans/&longs;ubdi&longs;pan&longs;um/&longs;ubcõfertum">confertum / elegans / &longs;ubdi&longs;pan&longs;um / &longs;ubconfertum</expan>. <lb/></s> <s id="N40B057">Præterea et Illud accidi&longs;&longs;e opinor: ut cum forta&longs;&longs;is lapidis <lb/>prælongi copia non <expan abbr="u&longs;&qtilde;">u&longs;que</expan> &longs;uppeditaret: coactum quidem fu<lb/>i&longs;&longs;e architectum opus facere columnis depre&longs;&longs;ioribus. </s> <s id="N40B062">Idque <lb/>coeptuque cum non &longs;atis ad gratiam operis &longs;uccedere intelli<lb/>geret murulos columnis &longs;ub&longs;titui&longs;&longs;e: quo iu&longs;tam operis <expan abbr="altitudin&etilde;">al<lb/>titudinem</expan> a&longs;&longs;equeretur. </s> <s id="N40B06E">Nanque ex annotatione &longs;pectationeque <lb/>operum compertum quidem habebat: columnas in porticibus <lb/>gratiam non habere : ni ad certas e&longs;&longs;ent rationes altitudinis <pb xlink:href="004/01/231.jpg"/>cra&longs;&longs;itudini&longs;que deductæ: Ad ha&longs;ce rationes quod pertineat <lb/>&longs;ic monent. </s> <s id="N40B07B"><expan abbr="Intercolũnia">Intercolumnia</expan> facito imparia: <expan abbr="colũnas">columnas</expan> ne poni<lb/>to ni&longs;i compares: <expan abbr="Mediã">Mediam</expan> apertionum quæ e regione ad o&longs;ti<lb/>um ob&longs;tet cæteris facito <expan abbr="laxior&etilde;">laxiorem</expan>. </s> <s id="N40B091">Vbi <expan abbr="intercolũnia">intercolumnia</expan> arctio<lb/>ra <expan abbr="hab&etilde;da">habenda</expan> &longs;unt graciliores columnas adhibeto. </s> <s id="N40B09E">Latioribus <lb/><expan abbr="ĩteruallis">interuallis</expan> cra&longs;&longs;ioribus columnis utitur. </s> <s id="N40B0A3">Itaque columnarum <lb/>cra&longs;&longs;itudines ex interuallis / et interualla ex columnis mo<lb/>derabuntur his præ&longs;ertim legibus: Namque <expan abbr="confertisqd&etilde;">confertis quidem</expan> ope<lb/>ribus <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> interualla <expan abbr="nõ">non</expan> erunt arctiora <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut capiant di<lb/>midiam atque integram unam <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan>. </s> <s id="N40B0C6">In <expan abbr="di&longs;pã&longs;is">di&longs;pan<lb/>&longs;is</expan> autem capiet nihilo plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> tris additis ex octo unius <expan abbr="colũnæ">co<lb/>lumnæ</expan> partibus <expan abbr="etiã">etiam</expan> tri&longs;. </s> <s id="N40B0DC">In elegantibus <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> duas capiet cra&longs;<lb/>&longs;itudines / et partem unius <expan abbr="quartã">quartam</expan>. </s> <s id="N40B0E9">Subconfertis duæ: &longs;ub<lb/>di&longs;pan&longs;is dabuntur integræ cra&longs;&longs;itudines tris. </s> <s id="N40B0EE">Quæ autem <lb/>&longs;uis in ordinibus erunt media interualla: ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> laxiora <lb/><expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan>: ut quarta parte &longs;ui cætera excedat. </s> <s id="N40B0FC">Itaque illi &longs;ic <expan abbr="mon&etilde;t">monent</expan>. <lb/></s> <s id="N40B104">At nos ex <expan abbr="dim&etilde;&longs;ionibus">dimen&longs;ionibus</expan> ueterum ædificiorum medias <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <lb/>apertiones aduertimus non utrobique ii&longs;dem e&longs;&longs;e po&longs;itas ra<lb/>tionibus. </s> <s id="N40B113">Nanque in <expan abbr="di&longs;pã&longs;is">di&longs;pan&longs;is</expan> <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan> optimorum nemo <lb/>ex quarta <expan abbr="īmo">immo</expan> plerique ex xii. </s> <s id="N40B124">po&longs;uere prudenti nimirum con&longs;i<lb/>lio: nequid trabs <expan abbr="īmoderata">immoderata</expan> longitudine &longs;ui &longs;e&longs;e ip&longs;am non <lb/>&longs;u&longs;tineret et <expan abbr="defrīgeretur">defringeretur</expan>: Multi <expan abbr="demũ">demum</expan> ex &longs;exta. </s> <s id="N40B137"><expan abbr="ī">in</expan> reliquis: <lb/>tum et non pauci&longs;&longs;imi ex xii. po&longs;uere præ&longs;ertim apertioni<lb/>bus / quas elegantes nuncupamus.</s> </p> <p id="N40B144" type="main"> <s id="N40B146">Po&longs;itis interuallis excitandæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: quibus tecta &longs;ub<lb/>&longs;tineantur. </s> <s id="N40B153">Permaximi intere&longs;t columnas ne an pilas exci<lb/>tes: arcuatis ne an trabeatis utare apertionibus. </s> <s id="N40B15A">Arcuata et <lb/>pilæ theatris <expan abbr="deb&etilde;tur">debentur</expan>: et in ba&longs;ilicis etiam arcuata <expan abbr="nõ">non</expan> a&longs;per<lb/>nantur. </s> <s id="N40B169">Sed digni&longs;&longs;imis in operibus templorum <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> ni&longs;i tra<lb/>beatæ porticus ui&longs;untur. </s> <s id="N40B172">De his dicendum e&longs;t. </s> <s id="N40B175"><expan abbr="Colũrationum">Columnatio<lb/>num</expan> partes &longs;unt ara infima / et in eam ba&longs;is: in ba&longs;im colum<lb/>na: mox capitulum: inde trabs: in trabem tigna aut fa&longs;cia. <lb/>qua refecta tignorum capita aut operiantur / aut finiantur. </s> <s id="N40B183">Su<lb/>premo loco corona e&longs;t. </s> <s id="N40B188">A capitulis <expan abbr="incipiendũ">incipiendum</expan> cen&longs;eo: qui<pb xlink:href="004/01/232.jpg"/>bus maxime columnationes uariantur. </s> <s id="N40B193">Hic peto ex his qui <lb/>hoc <expan abbr="no&longs;trũ">no&longs;trum</expan> opus <expan abbr="ex&longs;cribãt / numeros">ex&longs;cribant / numeros</expan> qui recen&longs;ebuntur non <lb/>figuris / &longs;ed nominibus latinis litteris referant: uti &longs;ic / duo<lb/>decim / uiginti quadraginta et eiu&longs;modi. <expan abbr="nõ">non</expan> xii. xx. xl. </s> <s id="N40B1B0">Ca<lb/>pitula <expan abbr="colũnis">columnis</expan> imponere docuit nece&longs;&longs;itas: ut <expan abbr="ī">in</expan> his trabium <lb/>trunci iuncti <expan abbr="a&longs;&longs;ider&etilde;t">a&longs;&longs;iderent</expan>. </s> <s id="N40B1C3">Sed habebat deformitatem rude id <lb/>et quadratile lignum. </s> <s id="N40B1C8">Fuere igitur principio apud doron. <lb/></s> <s id="N40B1CC">&longs;i omnia græcis credimus / qui excogitarint &longs;imile <expan abbr="quicpiã">quicpiam</expan> <lb/>imitari ad <expan abbr="tornũ">tornum</expan>: quo <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> ueluti lanx quadrangulo &longs;ub <lb/>operculo po&longs;ita e&longs;&longs;e uideretur: hancque quod nimium pre&longs;&longs;a ap<lb/>pareret collo paulo altiore &longs;ub&longs;tituto <expan abbr="&longs;ubleuarũt">&longs;ubleuarunt</expan>. </s> <s id="N40B1E5">Iones pro<lb/>&longs;pectis doricis operibus lances in capitulis probarunt. </s> <s id="N40B1EA">Sed <lb/>lancium illam <expan abbr="nuditat&etilde;">nuditatem</expan> collique adiunctionem <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="probarũt">probarunt</expan>: <lb/>ea re corticem arboris addidere: qui hinc atque hinc <expan abbr="dep&etilde;d&etilde;s">dependens</expan> <lb/>et &longs;e&longs;e in anfractum <expan abbr="cõuoluens">conuoluens</expan> latera lancium conue&longs;tiret. <lb/></s> <s id="N40B208">Succe&longs;&longs;ere corynthii auctore Callimacho: qui <expan abbr="nõ">non</expan> ut illi &longs;up<lb/>pre&longs;&longs;as lances / &longs;ed præaltum uas foliis <expan abbr="circũobtectum">circumobtectum</expan> ad &longs;e <lb/><expan abbr="pulchrũ">pulchrum</expan> puellæ &longs;uborta acantho hærba cum ita ue&longs;titum ui<lb/>di&longs;&longs;et perplacuerat. </s> <s id="N40B21C">Tria igitur capitulorum genera inuenta <lb/>&longs;unt / quæ peritorum u&longs;us reciperet: <expan abbr="Doricũ">Doricum</expan> tamet&longs;i hoc <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <lb/>apud uetu&longs;ti&longs;&longs;imos ætru&longs;cos in u&longs;u fui&longs;&longs;e <expan abbr="cõperio / doricum">comperio / doricum</expan> <lb/><expan abbr="in&qtilde;/ionicum / et">in qua / ionicum / et</expan> <expan abbr="corynthiũ">corynthium</expan>. </s> <s id="N40B238">Et quid putes e&longs;&longs;e cau&longs;æ? </s> <s id="N40B23B">Nu<lb/>merus capitulorum <expan abbr="di&longs;&longs;imiliũ">di&longs;&longs;imilium</expan> pa&longs;&longs;im offenditur: quæ magna <lb/>cura / exqui&longs;ita <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> effecta <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ab his / qui rebus nouis <lb/>inueniendis <expan abbr="&longs;tuduerũt">&longs;tuduerunt</expan>. </s> <s id="N40B254"><expan abbr="Nullũ">Nullum</expan> tamen &longs;e&longs;e exhibet: quod me<lb/>rito præ his <expan abbr="cõprobes">comprobes</expan>: præter <expan abbr="unũ">unum</expan> id: quod / ne <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="omĩa">omina</expan> <lb/>ab exteris accepta <expan abbr="referamns / italicũ">referamus / italicum</expan> nuncupo. </s> <s id="N40B272">Corynthio<lb/>rum. n. fe&longs;tiuitati adiunxit delitias ionicas: et an&longs;arum loco <lb/>pendentes <expan abbr="cõuolutas">conuolutas</expan> affixit: opus gratum et <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> ualde pro<lb/>batum: <expan abbr="Colũnas">Columnas</expan> quæ ad operis <expan abbr="elegantiã">elegantiam</expan> facerent / &longs;ic in&longs;ti<lb/>tuerant. </s> <s id="N40B293"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> doricis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> capitulis <expan abbr="colũnas">columnas</expan> deberi eas di<lb/>xere: quarum ima &longs;ui cra&longs;&longs;itudo &longs;epties &longs;umpta <expan abbr="lõgitudinem">longitudinem</expan> <lb/>&longs;ui quæ a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> e&longs;t u&longs;que ad <expan abbr="imũ">imum</expan> æquet. </s> <s id="N40B2B1">Ionicis <expan abbr="imã">imam</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itu<lb/>dinem</expan> capere nonam &longs;uæ longitudinis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> uoluere. </s> <s id="N40B2C1">Coryn<pb xlink:href="004/01/233.jpg"/>thiis uero capitulis <expan abbr="columnã">columnam</expan> octo &longs;ui cra&longs;&longs;itudines longam <lb/>&longs;ub&longs;tituere. </s> <s id="N40B2CE">His omnibus <expan abbr="colũnis">columnis</expan> ba&longs;es altitudine coæqua<lb/>les inter &longs;e: &longs;ed lineamentis uarias &longs;ub&longs;tituendas putarunt. <lb/></s> <s id="N40B2D8">Quid plura ? </s> <s id="N40B2DB">Totis fere lineamentis partium inter &longs;e di&longs;&longs;i<lb/>miles fuere. </s> <s id="N40B2E0">In <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> tamen ratione multa ex parte con<lb/>uenerunt. </s> <s id="N40B2E9">Nam <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> de quibus &longs;uperiore dixi<lb/>mus libro cum <expan abbr="ionici / tũ">ionici / tum</expan> et <expan abbr="corynthii / tũ">corynthii / tum</expan> et dorici probaue<lb/>re: et in hoc <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="conuenerũt">conuenerunt</expan> imitati <expan abbr="naturã/">naturam /</expan> ut truncos qui<lb/>dem <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> non graciliores <expan abbr="hab&etilde;dos">habendos</expan> duce<lb/>rent <expan abbr="&quml;">quam</expan> in ' imo. </s> <s id="N40B324">Fuere qui dixerint / cra&longs;&longs;iores in imo ponen<lb/>das ex quarta <expan abbr="&quml;">quam</expan> in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan>. </s> <s id="N40B331">Alii quod <expan abbr="intelliger&etilde;t">intelligerent</expan> pro&longs;pectas <lb/>res eo minores uideri / qui uno ab oculo &longs;emotiores &longs;int: <expan abbr="cõ&longs;ulti&longs;&longs;ime">con<lb/>&longs;ulti&longs;&longs;ime</expan> idcirco prælongas <expan abbr="colũnas">columnas</expan> minus habendas gra<lb/>ciles putarunt in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> æque e&longs;&longs;ent breues: atque de his ita <lb/><expan abbr="con&longs;tituerũt">con&longs;tituerunt</expan>. </s> <s id="N40B353"><expan abbr="Imã">Imam</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> cra&longs;&longs;itudinem ubi ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad pe<lb/>dem u&longs;que <expan abbr="quindenũ">quindenum</expan> futura longa &longs;it <expan abbr="diuidendã">diuidendam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="ī">in</expan> partes <lb/>&longs;ex: atque ex his una parte abiecta reliquas quinque dandas &longs;u<lb/>premæ cra&longs;&longs;itudini. </s> <s id="N40B373"><expan abbr="Colũnam">Columnam</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> a <expan abbr="quīdeno">quindeno</expan> ad pedes u&longs;que <lb/>uiginti ita e&longs;&longs;e <expan abbr="cõparandam">comparandam</expan> <expan abbr="putarũt /">putarunt /</expan> ut ex tribus atque <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> <lb/>partibus imi &longs;capi undecim <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> relinquerentur. </s> <s id="N40B395">A uige&longs;i<lb/>mo autem ad pedem u&longs;que <expan abbr="trige&longs;imũ">trige&longs;imum</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> imo habendas <lb/>&longs;eptem <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> &longs;ex. </s> <s id="N40B3A8">Inde ad pedes quadraginta ex quindecim <lb/>imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> partibus tris atque decem / in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> relinquen<lb/>das duas: reliquas <expan abbr="abig&etilde;das">abigendas</expan>. </s> <s id="N40B3BB"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> ad pedes u&longs;que quinqua<lb/>ginta <expan abbr="colũnam">columnam</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad ba&longs;im fore oportere cra&longs;&longs;am octo: <lb/>ad altum uero <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>. </s> <s id="N40B3D1">Ea deductione deinceps <expan abbr="ratiotinandũ">ratiotinandum</expan> <lb/>ut quo altius columnæ caput &longs;it: eo et cra&longs;&longs;ius <expan abbr="relīquatur">relinquatur</expan>. <lb/></s> <s id="N40B3DF">Itaque in his uniuer&longs;a conuenere. </s> <s id="N40B3E2">Sed nos ex operum dimen<lb/>&longs;ionibus i&longs;ta hæc apud no&longs;tros latinos <expan abbr="nõ">non</expan> penitus fui&longs;&longs;e ob <lb/>&longs;eruata comperimus.</s> </p> <p id="N40B3ED" type="main"> <s id="N40B3EF"><expan abbr="Repetã">Repetam</expan> igitur de <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> fere quæ &longs;uperiore <lb/>libro tran&longs;egimus: ratione tamen <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="ead&etilde;/&longs;ed">eadem / &longs;ed</expan> alioquin uti<lb/>li. </s> <s id="N40B40D">Capiam <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ex columnis quas publicis operibus pone<lb/>re maiores &longs;oliti &longs;int / eam quæ media &longs;it inter maximas atque <pb xlink:href="004/01/234.jpg"/>inter minores hanc e&longs;&longs;e &longs;tatuo pedes triginta. </s> <s id="N40B41A">In hac igitur <lb/>plantæ <expan abbr="maximã">maximam</expan> diametrum in partes diuidis <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> coaequa<lb/>les: ex quibus dabis diametro maximo &longs;ummæ proiecturae <lb/>partes octo. </s> <s id="N40B42D">Erit ea de re proportio i&longs;tarum uti nouem ad octo <lb/>quam <expan abbr="&longs;exquioctauã">&longs;exquioctauam</expan> nuncupant: parique proportione ponam <lb/>ut &longs;it in imo retractionis imæ diameter ad diametrum plan<lb/>tæ. </s> <s id="N40B43A">Nam plantæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> huius i&longs;tius retractionis octo. <lb/></s> <s id="N40B446">Rur&longs;us <expan abbr="maximã">maximam</expan> diameter <expan abbr="&longs;ũmæ">&longs;ummæ</expan> proiecturæ ad <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> retra<lb/>ctionem ponam / ut &longs;it &longs;exqui&longs;eptima. </s> <s id="N40B457">Venio ad <expan abbr="lineam&etilde;ca">lineamenta</expan> <lb/>partium in quibus differunt. </s> <s id="N40B460">In ba&longs;ibus partes hæ &longs;unt. </s> <s id="N40B463">La<lb/>ta&longs;trum / thori / orbiculi. </s> <s id="N40B468">E&longs;t <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lata&longs;trum <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>imo &longs;uppo&longs;ita pars: <expan abbr="quã">quam</expan> &longs;ic appello / quod ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quaque <expan abbr="uer/&longs;us">uer<lb/>&longs;us</expan> in latitudinem diffundatur. </s> <s id="N40B483">Thori &longs;unt cra&longs;&longs;i torques <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>ba&longs;i: quorum alter columna ip&longs;a premitur: alter in lata&longs;tro a&longs;<lb/>&longs;idet. </s> <s id="N40B48E">Orbiculus e&longs;t in gyrum in cauus: qui ueluti <expan abbr="ī">in</expan> troclea <lb/>&longs;ic i&longs;tic inter thoros pre&longs;&longs;atur. </s> <s id="N40B497"><expan abbr="Omn&etilde;">Omnem</expan> <expan abbr="dimenti&etilde;darum">dimentiendarum</expan> <expan abbr="partiũ">partium</expan> <lb/><expan abbr="ration&etilde;">rationem</expan> duxere a diametro imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>: atque &longs;ic <expan abbr="in&longs;tituerũt">in&longs;tituerunt</expan> <lb/>principio Dorici. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40B4B5">Nam ba&longs;im <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cra&longs;&longs;am effecere ex di<lb/>midia imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>: in ea <expan abbr="lata&longs;trũ">lata&longs;trum</expan> uoluere quaque uer&longs;us e&longs;&longs;e <lb/>latum quoad <expan abbr="integrũ">integrum</expan> imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> diametrum caperet: atque <lb/>in &longs;uper diametri ip&longs;ius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> nihilo plus dimidiam: nihilo <lb/>minus tertiam. </s> <s id="N40B4D8"><expan abbr="Altitudin&etilde;">Altitudinem</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> totius ba&longs;is diui&longs;ere in par<lb/>tes tres: ex quibus <expan abbr="unã">unam</expan> dedere cra&longs;&longs;itudini lata&longs;tri. </s> <s id="N40B4E8">Fuit igi<lb/>tur totius cra&longs;&longs;itudo ba&longs;is tripla ad cra&longs;&longs;itudinem lata&longs;tri: <lb/>et latitudo lata&longs;tri quoque tripla ad cra&longs;&longs;itudinem ba&longs;is: præ<lb/>ter lata&longs;trum <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> cra&longs;&longs;itudinis in ba&longs;i diui&longs;ere <expan abbr="ī">in</expan> partes <lb/>quattuor: ex quibus <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan> dedere <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> thoro. </s> <s id="N40B503">Rur&longs;us il<lb/>lud cra&longs;&longs;itudinis in medio / quod inter <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> thorum et in<lb/>fimum lata&longs;trum &longs;it / diui&longs;ere in partes binas: ex quibus infi<lb/>mam dedere infimo thoro: <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan> <expan abbr="excauarũt">excauarunt</expan> orbiculo: qui <lb/>inter ambos thoros interpre&longs;&longs;etur. </s> <s id="N40B51A">Con&longs;tat orbiculus ex ca<lb/>nali <expan abbr="īter&longs;capto">inter&longs;capto</expan> et duobus nextrulis / quæ <expan abbr="lībos">limbos</expan> canalis <expan abbr="ãbiũt">ambiunt</expan> <lb/>Nextrulo <expan abbr="&longs;eptimũ">&longs;eptimum</expan> &longs;patii dedere: <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> <expan abbr="&longs;ubexcauarũt">&longs;ubexcauarunt</expan>. <lb/></s> <s id="N40B53A">In omni ædificatione illud aduerrendum e&longs;&longs;e diximus: ut <pb xlink:href="004/01/235.jpg"/>quæ &longs;upera&longs;truantur in &longs;olido acquie&longs;cant. </s> <s id="N40B541">Non erit <expan abbr="solidũ">solidum</expan> <lb/>&longs;i perpendiculum a pede &longs;uperimpo&longs;iti lapidis <expan abbr="cad&etilde;s">cadens</expan> &longs;ub &longs;e <lb/>aerem atque <expan abbr="īteruacuum">interuacuum</expan> inuenerit. </s> <s id="N40B556">Idcirco cum <expan abbr="excauar&etilde;t">excauarent</expan> or<lb/>biculorum canales cauere ne <expan abbr="&longs;upa&longs;tru&etilde;darum">&longs;upera&longs;truendarum</expan> <expan abbr="perp&etilde;dicula">perpendicula</expan> i&longs;tic <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>fodiendo attingerent. </s> <s id="N40B56D">Thori prominebunt ex dimidia &longs;uæ <lb/>cra&longs;&longs;itudinis adiecta parte octaua. </s> <s id="N40B572">Tum et thori cra&longs;&longs;ioris <lb/>ampli&longs;&longs;imus circulus perpendiculo &longs;ui æquabit extremam <lb/>in ba&longs;i <expan abbr="lineã">lineam</expan> lata&longs;tri. </s> <s id="N40B57D">Hæc Dorici. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40B581">Ionici <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cra&longs;&longs;itudi<lb/>nem doricam probauere: &longs;ed orbiculos <expan abbr="ingeminarũt">ingeminarunt</expan>: medi<lb/>o&longs;que duos anulos inter orbiculos adiecere. </s> <s id="N40B590">Itaque ba&longs;es altas <lb/>ex &longs;emidiametro imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="effecerũt">effecerunt</expan>: eamque altitudinem <lb/>diui&longs;ere in partes quattuor: <expan abbr="unãque">unamque</expan> ex his dedere cra&longs;&longs;itudini <lb/>lata&longs;tri. </s> <s id="N40B5A5">Atqui latitudini <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lata&longs;tri ex hi&longs;ce ip&longs;is quar<lb/>tis dedere <expan abbr="undecī">undecim</expan>. </s> <s id="N40B5B2">Fuit <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> tota cra&longs;&longs;itudo ba&longs;is quattuor: <lb/>latitudo <expan abbr="aũt">aut</expan> undecim. </s> <s id="N40B5BF">Con&longs;cripto lata&longs;tro <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> altitudi<lb/>nis diui&longs;ere in partes <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>: atque ex his duas dedere cra&longs;&longs;itu<lb/>dini imi thori: et rur&longs;us quod præter thorum et <expan abbr="lata&longs;trũ">lata&longs;trum</expan> e&longs;&longs;et <lb/>cra&longs;&longs;itudinis relictum diui&longs;ere in partes tris: ex quibus <expan abbr="&longs;ũ/mam">&longs;um<lb/>mam</expan> dedere <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> thoro: duas medias dedere duobus orbi<lb/>culis duobu&longs;que anulis qui quidem inter utro&longs;que thoros pre&longs;<lb/>&longs;antur. </s> <s id="N40B5E2">Orbiculorum anulorumque ratio fuit huiu&longs;modi. </s> <s id="N40B5E5"><expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;pa<lb/>tium quidem <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> quod inter thoros e&longs;&longs;et diui&longs;ere in partes <lb/>&longs;eptem. </s> <s id="N40B5F5">ex quibus &longs;ingulas &longs;ingulis anulis dedere: reliquas <lb/>&longs;ibi æquis portionibus orbiculi ad&longs;crip&longs;ere: proiecturas in <lb/>thoris ea&longs;dem ob&longs;eruarunt / quas et dorici: in orbiculi&longs;que ex <lb/>cauandis pepercere <expan abbr="perp&etilde;diculis">perpendiculis</expan> &longs;uperadiectarum <expan abbr="partiũ">partium</expan>: &longs;ed <lb/>nextrulos fecere ex octo &longs;uorum orbiculorum. </s> <s id="N40B608">Alii &longs;ic <expan abbr="execogitacũt">execo<lb/>gitacunt</expan> præter <expan abbr="lata&longs;trũ">lata&longs;trum</expan> <expan abbr="diuidendã">diuidendam</expan> e&longs;&longs;e ba&longs;is cra&longs;&longs;itudinem <lb/>in partes &longs;exdecim: quas modulos appellamus: ex his tho<lb/>ro in&longs;imo quattuor: &longs;uperiori thoro tris: orbiculo autem in<lb/>feriori tris et <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: &longs;uperiori utique et tris atque <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>: <lb/>duos <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> modulos intermedios anulis <expan abbr="tribu&etilde;dos">tribuendos</expan>. </s> <s id="N40B630">Hæc igi<lb/>tur lonici. </s> <s id="N40B635">At corynthii ionicam atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <expan abbr="doricã">doricam</expan> ba&longs;im proba<lb/>uere : pa&longs;&longs;imque utri&longs;que u&longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N40B648">Quin ad opus <expan abbr="colũnationũ">columnationum</expan> <pb xlink:href="004/01/236.jpg"/>nihil præter capitulum addidere. </s> <s id="N40B653">Referunt ætru&longs;cos in ba&longs;i<lb/>bus lata&longs;trum <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="quadrangulũ/&longs;ed">quadrangulum / &longs;ed</expan> <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan> appo&longs;ui&longs;&longs;e: id <lb/>genus ba&longs;is <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> in operibus ueterum inuenimus: &longs;ed hoc ad <lb/>uertimus in templis <expan abbr="rotũdis">rotundis</expan> ad porticum: qua <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> id tem<lb/>plum <expan abbr="circũdaretur / a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e">circumdaretur / a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e</expan> ueteres ponere ba&longs;es lata&longs;tro in <lb/>continuum producto / ut &longs;it uniuer&longs;is <expan abbr="colũnis">columnis</expan> perpetuus ue<lb/>luti &longs;ubiectus &longs;ocius ad iu&longs;tam <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan>: quæ lata&longs;tris de<lb/>beatur. </s> <s id="N40B688">Fecere credo id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod intelligerent <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> <lb/>rotundis non <expan abbr="cõuenire">conuenire</expan>. </s> <s id="N40B699">Vidimus et qui lineas in operculis <lb/>capitulorum ad <expan abbr="c&etilde;trũ">centrum</expan> medii <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="diriger&etilde;t">dirigerent</expan>: quod et <expan abbr="ī">in</expan> ba&longs;ibus <lb/>quod fecerint forta&longs;&longs;is <expan abbr="nõ">non</expan> redarguas: <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;atis probabuntur. <lb/></s> <s id="N40B6BD">Sed iuuabit pauca interpo&longs;ui&longs;&longs;e de deorum gratia. </s> <s id="N40B6C0">Particulæ <lb/>ornamentorum hæ &longs;unt. </s> <s id="N40B6C5">Fa&longs;ceola / gradus / rudes / funiculus / <lb/>canaliculus / gulula / undula. </s> <s id="N40B6CA">Omnis particula <expan abbr="lineam&etilde;tum">lineamentum</expan> <lb/>eiu&longs;modi e&longs;t / ut &longs;e&longs;e porrigat atque promineat. </s> <s id="N40B6D3">Sed id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>uariis lineis. </s> <s id="N40B6DC">Nanque fa&longs;ceolæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> lineamentum imitatur <lb/>litteram. </s> <s id="N40B6E5">L. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40B6E9">E&longs;tque fa&longs;ceola idem atque <expan abbr="nextrũ">nextrum</expan>: &longs;ed e&longs;t nextro <lb/>ip&longs;o latior. </s> <s id="N40B6F2">Gradus fa&longs;ceola e&longs;t multo <expan abbr="promin&etilde;s">prominens</expan>. </s> <s id="N40B6F9"><expan abbr="Rudent&etilde;">Rudentem</expan> <lb/>addubitaui an <expan abbr="hæderã">hæderam</expan> nominarem: <expan abbr="di&longs;ten&longs;ũ">di&longs;ten&longs;um</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> adhæret: <lb/>e&longs;tque eius prominentiæ <expan abbr="lineamentũ">lineamentum</expan> ueluti. </s> <s id="N40B713">C. littera &longs;ubiun<lb/>cta ad litteram. </s> <s id="N40B718">L. &longs;ic . Et funiculus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> minutus e&longs;t <expan abbr="rud&etilde;s">ru<lb/>dens</expan>. </s> <s id="N40B724">Hæc <expan abbr="aũt">aut</expan>. </s> <s id="N40B72B">C. ubi inuer&longs;a <expan abbr="&longs;ubiungi&ttilde;">&longs;ubiungitur</expan> litteræ L. &longs;ic. </s> <s id="N40B732">L. C. <lb/>efficiet canaliculum. </s> <s id="N40B737">Quod &longs;i S. littera &longs;ub <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> L. iungi<lb/>tur &longs;ic. gulula <expan abbr="nũcupabitur">nuncupabitur</expan>: <expan abbr="iugulũ">iugulum</expan> enim hominis imi<lb/>tatur. </s> <s id="N40B74A">Sin autem &longs;ub ip&longs;a L. adiungetur iacens et inuer&longs;a S. <lb/>&longs;ic ex flexionis &longs;imilitudine <expan abbr="appellabi&ttilde;">appellabitur</expan> undula. </s> <s id="N40B753">Rur<lb/>&longs;us particulæ <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> aut puræ <expan abbr="hab&etilde;tur / aut">habentur / aut</expan> inter&longs;calptæ: <lb/>In fa&longs;ceola <expan abbr="&longs;calpũt">&longs;calpunt</expan> conchilia / uolatilia/ et titulos <expan abbr="etiã">etiam</expan> litte<lb/>rarum. </s> <s id="N40B76C">In gradu denticulos: quorum ratio hæc e&longs;t: ut lati &longs;int <lb/>ex eorum altitudine ad <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> et <expan abbr="cauũ">cauum</expan> <expan abbr="interuallũ">interuallum</expan> inter denti<lb/>culos ex tribus habeat partes latitudinis dua s / <expan abbr="rudent&etilde;">rudentem</expan> oui<lb/>culatum efficiunt: aut <expan abbr="interdũ">interdum</expan> folio <expan abbr="cõue&longs;tiunt">conue&longs;tiunt</expan>: et oua alii <expan abbr="ītegra">in<lb/>tegra</expan>: alii &longs;uperne decacuminata appo&longs;uere. </s> <s id="N40B793">Ex funiculo bac<lb/>cas qua&longs;i in&longs;utas filo efficiunt. </s> <s id="N40B798">Gululam uero et undulam <pb xlink:href="004/01/237.jpg"/>non ni&longs;i foliis integunt. </s> <s id="N40B79F">Nextrulum ubiuis purum &longs;emper re<lb/>linquitur. </s> <s id="N40B7A4">In particulis iungendis hæc e&longs;t ratio: ut &longs;emper <lb/>quæ &longs;upremæ ad&longs;int magis promineant <expan abbr="&quml;">quam</expan> infimae. </s> <s id="N40B7AD">Particu<lb/>las a particulis di&longs;tingunt nextruli: &longs;untque illi quidem par<lb/>ticulis pro cimatio. </s> <s id="N40B7B4">Cimatium quidem &longs;upremum cuiu&longs;que <lb/>particulae <expan abbr="lineamentũ">lineamentum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40B7BD">Conferunt etiam quod leuigata &longs;uæ <lb/>frontis planitie a&longs;peritates inter &longs;calpturarum <expan abbr="di&longs;tingũt">di&longs;tingunt</expan>: fuit <lb/>lati ex &longs;exta eius particulae cui adiungentur: &longs;eu denticuli <lb/>illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;int: &longs;eu ouicula. </s> <s id="N40B7CE">Verum in gulula <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> ex tertia. <lb/></s> <s id="N40B7D6">Nunc redeo ad capitula. </s> <s id="N40B7D9">Capitulum dorici effecere <expan abbr="cra&longs;&longs;ũ">cra&longs;&longs;um</expan> <lb/>æque atque ba&longs;im: et totam eius cra&longs;&longs;itudinem diui&longs;ere <expan abbr="ī">in</expan> par<lb/>tes tres: primam dedere operculo: alteram occupauit lanx <lb/>collo capituli quod &longs;ub lance &longs;it. </s> <s id="N40B7EA">Vltima tertia relicta e&longs;t <lb/>operculi latitudo quaque uer&longs;us integrum habuit diametrum <lb/>et amplius partem &longs;emidiametri imæ columnæ &longs;extam. </s> <s id="N40B7F1">hu<lb/>ius operculi partes hæ &longs;unt. </s> <s id="N40B7F6"><expan abbr="Cimatiũ">Cimatium</expan> et lata&longs;trum: et <expan abbr="cimatiũ">cima<lb/>tium</expan> i&longs;tic gulula e&longs;t: ea capit ex quinque operculi partes duas. <lb/></s> <s id="N40B802">Labrum Iancis extremas lineas operculi accingebat. </s> <s id="N40B805">Circa <lb/>infimum lancis alii minutos anulos tris: alii gululam orna<lb/>menti gratia <expan abbr="circũcinxere">circumcinxere</expan>. </s> <s id="N40B810">Occupauit <expan abbr="ornam&etilde;tum">ornamentum</expan> hoc lan<lb/>cis partem non plus tertiam. </s> <s id="N40B819">Colli diameter hoc e&longs;t infima <lb/>capituli pars / quod in omnibu&longs; capitulis <expan abbr="ob&longs;eruatur/&longs;olidũ">ob&longs;eruatur / &longs;olidum</expan> <lb/>columnae non exce&longs;&longs;it. </s> <s id="N40B824">Alii ut ex aedificiorum lineamen<lb/>tis collegimus / capitulum doricum effecere altum ex dimi<lb/>dia atque item ex quarta diametri columnæ imæ: totamque <lb/>hanc altitudinem capituli diui&longs;ere <expan abbr="ī">in</expan> partes undecim: ex qui<lb/>bus operculo quattuor: <expan abbr="lãci">lanci</expan> item quattuor: collo autem de <lb/>dere partes tris. </s> <s id="N40B839">Mox operculum diui&longs;ere <expan abbr="ī">in</expan> partes geminas: <lb/>ex quibus fuit &longs;uperior pars gulula: inferior fa&longs;cia. </s> <s id="N40B842">Rur&longs;us <lb/>et lancem in partes diui&longs;erunt geminas: quarum dederunt <lb/>infimam &longs;eu anulis &longs;eu gululæ: quæ &longs;ubcingeret lancem. <lb/></s> <s id="N40B84A">Ad <expan abbr="collũ">collum</expan> uero alii rho&longs;as: alii <expan abbr="&longs;urg&etilde;tia">&longs;urgentia</expan> folia affixere. </s> <s id="N40B855">Hæc <lb/>dorici. </s> <s id="N40B85A">Ionicum capitulum &longs;ic efficiemus. </s> <s id="N40B85D">Tota capituli <lb/>cra&longs;&longs;itudo erit ad columnae cra&longs;&longs;itudinem infimam dimi<pb xlink:href="004/01/238.jpg"/>dia. </s> <s id="N40B866">Hanc tibi cra&longs;&longs;itudinem capituli diuidito in modulos <lb/>unum de uiginti. </s> <s id="N40B86B">Operculo igitur dabis modulos tris. </s> <s id="N40B86E">Cor<lb/>tici dabis quattuor. </s> <s id="N40B873">lanci dabis &longs;ex. </s> <s id="N40B876">Infimas autem reliquas <lb/>&longs;ex relinquito uolutis: quas hinc atque hinc faciat dependens <lb/>cortex. </s> <s id="N40B87D">Operculi latitudo quaque uer&longs;us habebit diametrum <lb/>&longs;ummi &longs;capi &longs;uæ columnæ. </s> <s id="N40B882">Latitudo corticis quæ e&longs;t a fron<lb/>te capituli ad occiput æquabitur operculo. </s> <s id="N40B887">Longitudo ip&longs;i<lb/>us corticis profluet lateribus / atque <expan abbr="perp&etilde;debit">perpendebit</expan> &longs;e&longs;e <expan abbr="inuolu&etilde;s">inuoluens</expan> <lb/>ad cocleam lineam. </s> <s id="N40B896">Vmbilicus cocleæ qui in dextro e&longs;t di <lb/>&longs;tabit a &longs;ini&longs;tro compari umbilico modulos duo&longs; atque uigin<lb/>ti. </s> <s id="N40B89D">Et di&longs;tabit ab ultima &longs;upremi operculi linea modulos duo <lb/>decim. </s> <s id="N40B8A2">Cocleam ip&longs;am &longs;ic ducito. </s> <s id="N40B8A5">In punctum quidem me<lb/>dii umbilici de&longs;cribito punctum pu&longs;illum: cuius &longs;emidia / <lb/>meter modulum capiat unum. </s> <s id="N40B8AC">Et contra notato itidem alte<lb/>rum &longs;ubtus/ in ambitu excel&longs;o notato punctum unum: Et <lb/>contra notato itidem alterum &longs;ubtus in ambitu depre&longs;&longs;iore: <lb/>tunc in &longs;uperiore i&longs;tiu&longs;modi puncto ponito <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> circini &longs;ta<lb/>bilem: pedem autem mobilem ducito a linea quæ <expan abbr="operculã">operculam</expan> <lb/>diuidat a cortice: et de&longs;cendito urgendo in partem capitu<lb/>li extrin&longs;ecam / u&longs;que compleat integrum &longs;emicirculum: atque <lb/>re&longs;pondeat e regione &longs;ub cicli pu&longs;illi puncto. </s> <s id="N40B8C5">illic re&longs;tringi<lb/>to circinum: et ponito pedem <expan abbr="&longs;tabil&etilde;">&longs;tabilem</expan> &longs;ubtus in puncto i&longs;tic <lb/>infimo pu&longs;illi cicli. </s> <s id="N40B8D0">Mobilem uero pedem ducito ab <expan abbr="īcoha">incoha<lb/>to</expan> uortice hactenus de&longs;cripto: et a&longs;cendito intror&longs;us u&longs;que <lb/><expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> lancis labrum attingas. </s> <s id="N40B8DE">Sic enim duobus &longs;emicircu<lb/>lis imparibus uorticem unum integrum effeceris. </s> <s id="N40B8E3">Deinceps <lb/><expan abbr="re&longs;ũmito">re&longs;umito</expan> ductum i&longs;tiu&longs;modi et cocleam / hoc e&longs;t anfractus <lb/><expan abbr="circũductæ">circumductæ</expan> lineæ ad oculum hoc e&longs;t ad pu&longs;illum u&longs;que <expan abbr="ciclũ">ciclum</expan> <lb/>implicato. </s> <s id="N40B8F6">Lancis labrum pandetur / ut frontibus foris pro<lb/>mineat ex cortice modulos duos: fundo autem &longs;ui æquabit <lb/>&longs;upremæ columnæ amplitudinem: contracturæ uolutatum <lb/>quæ pro lateribus capituli iungunt uolutas anteriores po<lb/>&longs;terioribus <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> graciles ad cra&longs;&longs;itudinem lancis addita mo<lb/>duli dimidia. </s> <s id="N40B909"><expan abbr="Ornamentũ">Ornamentum</expan> operculo adiungetur: cimatium <pb xlink:href="004/01/239.jpg"/>gulula unius moduli corticis cra&longs;&longs;itudo excauabitur cana<lb/>liculo ad profunditatem dimidii moduli. </s> <s id="N40B915">Nextruli latitu<lb/>do ad canaliculum pars erit quarta. </s> <s id="N40B91A">In medio frontis per ca<lb/>naliculum &longs;culpentur frondes et &longs;emina. </s> <s id="N40B91F">Partes lancis quæ <lb/>pro frontibus capituli extant ouiculatas faciunt: et &longs;ub oui<lb/>culis di&longs;tendunt baccas. </s> <s id="N40B926"><expan abbr="Cõtracturas">Contracturas</expan> laterum interuolutas <lb/>&longs;quamis aut frondibus <expan abbr="circũue&longs;tiunt">circumue&longs;tiunt</expan>. </s> <s id="N40B932">Tale igitur ionicum <lb/>capitulum e&longs;t. </s> <s id="N40B937">Corynthiorum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> capituli altitudo binos <lb/>capit &longs;emidiametros imæ columnæ. </s> <s id="N40B940">Tota i&longs;tac altitudo in <lb/>modulos diuidetur <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>. </s> <s id="N40B949">Cra&longs;&longs;itudo operculi <expan abbr="modulũ">modulum</expan> capit <lb/>unum: reliquos occupat uas: cuius fundi latitudo e&longs;t / quan<lb/>ta in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> columna e&longs;t præter proiecturas: eius labrum in <lb/>&longs;ummo æquat amplitudine &longs;ui cra&longs;&longs;itudinem columnæ infi<lb/>mam. </s> <s id="N40B95C">Operculi latitudo modulos implet decem. </s> <s id="N40B95F">Sed decu&longs;<lb/>&longs;antur anguli ad modulum hinc et hinc dimidium. </s> <s id="N40B964">Aliorum <lb/>capitulorum opercula lineis con&longs;tant rectis. </s> <s id="N40B969"><expan abbr="Corynthiorũ">Corynthiorum</expan> <lb/>opercula intror&longs;us in&longs;inuantur / quoad di&longs;tent flexitudines <lb/>inter &longs;e quantum e&longs;t in ua&longs;e fundi latitudo. </s> <s id="N40B973">Operculi cima<lb/>tium ex tertia cra&longs;&longs;itudinis finietur: eius lineamenta erunt <lb/>qualia &longs;umis columnarum &longs;calpis apponimus. </s> <s id="N40B97A">Nextrulum et <lb/>funiculus ue&longs;tiunt uas ordinibus foliorum duobus <expan abbr="in&longs;urg&etilde;/tibus">in&longs;urgen<lb/>tibus</expan> : et cuique ordini folia tribuunt octo. </s> <s id="N40B985">Primis foliis lon<lb/>gitudo e&longs;t ad modulos duos. </s> <s id="N40B98A">Secundæ itidem &longs;e&longs;e ad modu<lb/>los attollunt binos. </s> <s id="N40B98F">Re&longs;idui autem moduli <expan abbr="dãtur">dantur</expan> canalicu<lb/>lis præ&longs;urgentibus ex foliis / et u&longs;que ad ua&longs;is altitudinem <expan abbr="cõ&longs;cend&etilde;tibus">con<lb/>&longs;cendentibus</expan>. </s> <s id="N40B9A1">Canaliculorum numerus &longs;exdecim: quorum <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>&longs;ingulis frontibus capituli quattuor <expan abbr="aduoluũtur / bini">aduoluuntur / bini</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="dextrũ">dex<lb/>trum</expan> unico ex nodo: bini in &longs;ini&longs;trum / altero unico nodo &longs;e&longs;e <lb/>ita <expan abbr="deduc&etilde;tes / ut">deducentes / ut</expan> extrema <expan abbr="p&etilde;deãt">pendeant</expan> &longs;ub angulis operculi <expan abbr="cocleã">cocleam</expan> <lb/>imitati. </s> <s id="N40B9C7">Medii <expan abbr="aũt">aut</expan> ad <expan abbr="mediã">mediam</expan> <expan abbr="frõte">fronte</expan> una <expan abbr="iungũtur">iunguntur</expan> capitibus <lb/>&longs;e&longs;e quoque in <expan abbr="anfractũ">anfractum</expan> <expan abbr="implicãtes">implicantes</expan>. </s> <s id="N40B9E4">Ad ho&longs;ce medios flos in&longs;i<lb/>gnis ex ua&longs;e &longs;uperexcellit <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> operculi <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="exced&etilde;s">excedens</expan>. <lb/></s> <s id="N40B9F6">Cra&longs;&longs;itudo labri ex ua&longs;e circum apparet ubi canaliculi non <pb xlink:href="004/01/240.jpg"/>tegunt ea moduli pars e&longs;t: foliorum cincimationes digytis <lb/>quinis di&longs;tinguntur: aut &longs;i iuuet &longs;eptenis. </s> <s id="N40B9FF">Cimæ foliorum <lb/>propendent moduli partem dimidiam uenu&longs;ti&longs;&longs;imum cum <lb/>i&longs;tiu&longs;modi capitulorum foliis: tum et in omni inter&longs;calptura <lb/>e&longs;t: ut lineamentorum ductus <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> a&longs;pere infodiantur. </s> <s id="N40BA0C">Itaque <lb/>i&longs;tiu&longs;modi &longs;unt corynthia. </s> <s id="N40BA11">Italici quot quot in cæteris orna<lb/>menta &longs;int &longs;uis capitulis adiunxere. </s> <s id="N40BA16">Eadem. n. ua&longs;is et oper<lb/>culi et foliorum et floris ratio illis e&longs;t / quæ et corynthiis. </s> <s id="N40BA23">Sed <lb/>canaliculorum loco <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan> an&longs;as quaternis &longs;ub angulis opercu<lb/>li eminentes: quæ duos integros modulos <expan abbr="cõpleant">compleant</expan>. </s> <s id="N40BA32">Frons <lb/>uero capituli alioquin nuda cum &longs;it / ex ionicis ornamenta <lb/>de&longs;ump&longs;it. </s> <s id="N40BA39">Fundit. n. <expan abbr="canaliolũ">canaliolum</expan> inuolutas an&longs;arum: et in&longs;tar <lb/>lancis labrum ua&longs;is <expan abbr="ouiclatũ">ouiculatum</expan> habet. </s> <s id="N40BA4B">Habet etiam &longs;ubten&longs;as <lb/>baccas. </s> <s id="N40BA50">Multa præter hæc ui&longs;untur capitula mixta <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamen<lb/>tis</expan> i&longs;torum / et partibus aut adauctis aut <expan abbr="cõminutis">comminutis</expan>. </s> <s id="N40BA5D">Sed ea do<lb/>ctis non probantur. </s> <s id="N40BA62">Hactenus capitula: ni illud de&longs;it quod <lb/>a&longs;&longs;ueuerit &longs;upra capituli operculum / aliud quadrangulum <lb/>minutum et in opere latens <expan abbr="operculũ">operculum</expan> de&longs;cendere quo &longs;ubre <lb/>&longs;pirare capitulum / et non u&longs;que obrui trabis pre&longs;&longs;ione uidere<lb/>tur: et inter <expan abbr="&longs;tru&etilde;dum">&longs;truendum</expan> quæ partes operis uenu&longs;tiores et gra<lb/>ciliores e&longs;&longs;ent minus periclitarentur.</s> </p> <p id="N40BA77" type="main"> <s id="N40BA79">Con&longs;titutis capitulis imponitur trabs: in trabe tigna / a&longs;&longs;es <lb/>et eiu&longs;modi: quæ ad <expan abbr="tectũ">tectum</expan> <expan abbr="habendũ">habendum</expan> pertineant. </s> <s id="N40BA86">In his omni<lb/>bus cum cæteri tum ionici a doricis multo differunt: tamet<lb/>&longs;i in aliquibus una omnes <expan abbr="conueniũt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N40BA91">Nam trabem quidem <lb/>ita comparant / ut infimam eius latitudinem uelint &longs;ummæ <lb/>columnæ &longs;olidum non excedere: latitudinem autem <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan> <lb/>trabis ex diametro imæ columne amplam efficiant. </s> <s id="N40BA9E">Coroni<lb/>ces appellamus parte&longs; eas &longs;upremas / quæ &longs;upra tignum pro<lb/>mineant. </s> <s id="N40BAA5">In his quoque ob&longs;eruarant quod in omnibus promi<lb/>nentiis oportere diximus: ut quanta eius partis e&longs;&longs;et altitu<lb/>do / tantum ex pariete promineret. </s> <s id="N40BAAC"><expan abbr="Ob&longs;eruarũtque">Ob&longs;eruaruntque</expan> <expan abbr="coronarũ">coronarum</expan> <lb/>opus hoc ex parte duodecima <expan abbr="proclinatũ">proclinatum</expan> ponere id quidem <lb/>quod <expan abbr="compertũ">compertum</expan> haberent eas partes re&longs;upinatas uideri / ubi <pb xlink:href="004/01/241.jpg"/>ad rectos angulos porrigerentur. </s> <s id="N40BAC6">Hic iterum peto ab his qui <lb/>hæc ex&longs;cribent / et id iterum atque iterum peto / ut numeros qui re <lb/>cen&longs;ebuntur non figuris / &longs;ed &longs;uis integris nominibus expli<lb/>cent: quo minus uitientur erroribus. </s> <s id="N40BACF">Trabem igitur dorici <lb/>cra&longs;&longs;am effecere nihilo minus &longs;emidiametro imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>: <lb/>Ad&longs;unt in ea fa&longs;ciæ tris: et &longs;ub prima &longs;uperiori fa&longs;cia breues <lb/>aliquæ <expan abbr="&longs;ubtendũtur">&longs;ubtenduntur</expan> regulæ: ex quibus &longs;ingulis pendent cla<lb/>uiculi &longs;ex &longs;ubaffixi tignorum retinendorum gratia: quorum capi<lb/>ta ex pariete ad ip&longs;as regulas prominent: id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ne regre<lb/>diantur intror&longs;us. </s> <s id="N40BAEB"><expan abbr="Totã">Totam</expan> i&longs;tius trabis cra&longs;&longs;itudinem diui&longs;ere <lb/>in modulos duodecim: quibus modulis <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> quæ <expan abbr="&longs;equun&ttilde;">&longs;equuntur</expan> <lb/>particulæ dimetiuntur. </s> <s id="N40BAFD">Primae infimæ fa&longs;ciæ dedere modu<lb/>los quattuor. </s> <s id="N40BB04">Proximæ huic quæ media e&longs;t dedere &longs;ex. </s> <s id="N40BB07">Su<lb/>premæ autem relicti duo &longs;unt moduli. </s> <s id="N40BB0C">Atque ex modulis qui<lb/>dem &longs;ex medianæ fa&longs;ciæ modulus &longs;upremus unus datus e&longs;t <lb/>regulis et alter clauiculis <expan abbr="&longs;ubpend&etilde;tibus">&longs;ubpendentibus</expan>. </s> <s id="N40BB17"><expan abbr="Regularũ">Regularum</expan> <expan abbr="lõgitudo">longitu<lb/>do</expan> fuit ad modulos bis &longs;ex. </s> <s id="N40BB23">Spatia quæ <expan abbr="īter">inter</expan> capita regularum <lb/>pura relicta &longs;unt / modulos patuere duos de uiginti. </s> <s id="N40BB2C">In trabi<lb/>bus &longs;unt tigna: <expan abbr="quorũ">quorum</expan> re&longs;ecta ad <expan abbr="perp&etilde;diculũ">perpendiculum</expan> capita extror <lb/>&longs;us apparent ex moduli dimidia. </s> <s id="N40BB3B"><expan abbr="Tignorũ">Tignorum</expan> latitudo æqua<lb/>bit <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> trabis: altitudini <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> addit <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> &longs;ui dimi<lb/>diam quoad &longs;it modulos bis <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>. </s> <s id="N40BB55">Per frontis <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> in <lb/>tignis ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> &longs;ignantur &longs;ulci tres recti æque inter <lb/>&longs;e <expan abbr="di&longs;tãtes">di&longs;tantes</expan> pro&longs;ci&longs;&longs;i angulo normæ: quoad hiatu pateant ad <lb/><expan abbr="modulũ">modulum</expan> unum. </s> <s id="N40BB6D">Hinc uero atque hinc <expan abbr="marginũ">marginum</expan> acies detun<lb/>ditur u&longs;que uacet <expan abbr="modulũ">modulum</expan> <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan>. </s> <s id="N40BB7E">Vacua inter tigna <expan abbr="ubi&etilde;">ubi est</expan> <lb/>opus <expan abbr="elegãs">elegans</expan> complentur tabulis æque latis: et imponunt ti<lb/>gna perpendiculo &longs;ui a&longs;&longs;ideant in &longs;olido &longs;uæ columnæ. </s> <s id="N40BB8D">Ti<lb/>gnorum uero capita ex tabulis prodeunt ad <expan abbr="modulũ">modulum</expan> dimi<lb/>dium tabulatum perpendicula cum infima condicunt fa&longs;cia <lb/>trabis &longs;ub&longs;titutæ. </s> <s id="N40BB9A">In tabulis i&longs;tiu&longs;modi &longs;culpuntur capita ui<lb/>tulorum / patinæ / ro&longs;æ ue et eiu&longs;modi. </s> <s id="N40BB9F">Tignis et tabulis qui<lb/>bu&longs;que &longs;ua imponitur fa&longs;ceola cimatii loco / lata modulos <lb/>duos. </s> <s id="N40BBA6">His perfectis pluteus &longs;uperapponitur: cra&longs;&longs;us mo<pb xlink:href="004/01/242.jpg"/>dulos binos: ei lineamenta canaliculus. </s> <s id="N40BBAD">In <expan abbr="pluteũ/">pluteum /</expan> &longs;ic <expan abbr="enĩ">enim</expan> <lb/>interpretor pauimentum di&longs;tenditur: <expan abbr="cra&longs;&longs;ũ">cra&longs;&longs;um</expan> modulos tris <lb/>eius ornamentum: ouicula ducta / ni fallor / ex &longs;axorum muta<lb/>tione / quæ inter <expan abbr="pauim&etilde;tum">pauimentum</expan> ex fultu calcis <expan abbr="emergũt">emergunt</expan>: &longs;upra <lb/>id mutulos collocat latos æque atque tigna: cra&longs;&longs;os æque <expan abbr="atquepauimentũ">atque <lb/>pauimentum</expan>. </s> <s id="N40BBD2">Et locantur &longs;inguli / ut &longs;ub &longs;e &longs;ingula <expan abbr="re&longs;põdeant">re&longs;ponde<lb/>ant</expan> tigna: et porrigunt &longs;e&longs;e quoad <expan abbr="promineãt">promineant</expan> modulos bis <lb/>&longs;ex: eorumque frontes ad <expan abbr="perp&etilde;diculũ">perpendiculum</expan> præ&longs;ecantur: appingi<lb/>turque <expan abbr="cimatiũ/ī">cimatium / in</expan> mutulis gulula ex moduli dimidia et quar<lb/>ta. </s> <s id="N40BBED">In &longs;patiis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> quæ inter mutulos <expan abbr="pend&etilde;tia">pendentia</expan> <expan abbr="&longs;ubappar&etilde;t /">&longs;ubapparent /</expan> <lb/>ro&longs;a ac acanthus in&longs;culpitur. </s> <s id="N40BBFE">Supra mutulos frons opis ap<lb/>ponitur: occupatque is modulos quattuor. </s> <s id="N40BC03"><expan abbr="Cõ&longs;tat">Con&longs;tat</expan> frons ex fa<lb/>&longs;cia et cimatio gulula. </s> <s id="N40BC0B">Occupat. n. gulula <expan abbr="modulũ">modulum</expan> unum et <lb/>dimidium. </s> <s id="N40BC1A">I&longs;tic &longs;i <expan abbr="fa&longs;tigiũ">fa&longs;tigium</expan> <expan abbr="imponendũ">imponendum</expan> e&longs;t opi: cornices omnes <lb/>ip&longs;o in fa&longs;tigio repetuntur: inque &longs;ingulis ad angulos præfi<lb/>nitos &longs;ingulæ &longs;ui generis partes captantur / ut ad <expan abbr="ungu&etilde;">unguem</expan> per <lb/>pendiculis <expan abbr="re&longs;põdeant">re&longs;pondeant</expan>: ac &longs;uis lineis conterminent. </s> <s id="N40BC33">In hoc <lb/>differunt opus fa&longs;tigii a primis coronicibus / quod in fa&longs;ti<lb/>gio <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> non apponitur: &longs;upremo loco <expan abbr="&longs;tillicidiũ/id">&longs;tillicidium / id</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>e&longs;t cimatium undula cra&longs;&longs;um <expan abbr="ī">in</expan> doricis modulos quattuor. <lb/></s> <s id="N40BC4D">In illis autem coronicibus quæ fa&longs;tigium habituræ <expan abbr="&longs;unt / nõ">&longs;unt / non</expan> <lb/>apponitur: quæ uero fa&longs;tigium habituræ <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;int / <expan abbr="apponi&ttilde;">apponitur</expan>. <lb/></s> <s id="N40BC5F">Sed de fa&longs;tigiis mox. </s> <s id="N40BC62">Itaque hæc dorici. </s> <s id="N40BC65">Ionici <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> non im<lb/>perite con&longs;tituere altioribus <expan abbr="colũnis">columnis</expan> trabem deberi cra&longs;&longs;io<lb/>rem: quod ut in doricis haud <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> inepte ob&longs;eruabitur. </s> <s id="N40BC78">Ea <lb/>re &longs;ic diffiniendum cen&longs;uerunt: ubi <expan abbr="colũna">columna</expan> futura &longs;it ad pe<lb/>des alta u&longs;que <expan abbr="uigĩti">uiginti</expan>: trabs fiet una ex <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> partibus tre&longs;de<lb/>cim. </s> <s id="N40BC8D">Sin autem u&longs;que ad quinque et uiginti: <expan abbr="tũc">tunc</expan> fiet cra&longs;&longs;us <lb/>trabs ex duodecima parte longitudinis columnæ. </s> <s id="N40BC96">Sin de<lb/>mum ad triginta futura erit pedes longa columna: detur tra<lb/>bi pars longitudinis undecima. </s> <s id="N40BC9D">Denique gradatione i&longs;tac <lb/>cætera deinceps habebuntur. </s> <s id="N40BCA2">Trabs ionica tribus præter <expan abbr="cimatiũ">ci<lb/>matium</expan> con&longs;tat fa&longs;ciis. </s> <s id="N40BCAA">Eam diui&longs;ere <expan abbr="ĩ">in</expan> partes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>: ex his de <lb/>dere cimatio partes duas. </s> <s id="N40BCB7">Cimatii <expan abbr="lineam&etilde;tum">lineamentum</expan> fuit gulula. <pb xlink:href="004/01/243.jpg"/>Iterato quod e&longs;&longs;et &longs;ub cimatio diui&longs;ere in modulos duode<lb/>cim: ex quibus imæ fa&longs;ciæ dedere tris: mediæ quattuor: mo<lb/>dulos uero quinque reliquos dedere fa&longs;ciæ &longs;upremæ: quæ qui<lb/>dem ilico &longs;ub cimatio &longs;it. </s> <s id="N40BCC9">Fa&longs;ciis &longs;unt qui <expan abbr="nullũ">nullum</expan> dedere ci<lb/>matium: et &longs;unt qui dederint: ex his aliqui <expan abbr="gululã">gululam</expan> ex quin<lb/>ta: aliqui funiculum ex &longs;eptima &longs;uæ fa&longs;ciæ appo&longs;uere. </s> <s id="N40BCD8">Com<lb/>peries præterea in operibus ueterum lineamenta aut tran&longs;lata <lb/>aut mixta ex uariis operum rationibus: quæ <expan abbr="nõ">non</expan> u&longs;que uituperes: <lb/>&longs;ed ex omnibus permaxime proba&longs;&longs;e ui&longs;i &longs;unt trabem <expan abbr="ĩ">in</expan> qua <lb/>non plus duæ ad&longs;int fa&longs;ciæ: quam e&longs;&longs;e <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> doricam inter<lb/>pretor amotis regulis et clauiculis. </s> <s id="N40BCF1">Hanc &longs;ic fecere. </s> <s id="N40BCF4"><expan abbr="Totã">Totam</expan> <lb/>enim cra&longs;&longs;itudinem diui&longs;ere in modulos nouem: ex quibus <lb/>dedere cimatio <expan abbr="modulũ">modulum</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan>: et <expan abbr="pt&etilde;">partem</expan> moduli <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> bis. </s> <s id="N40BD0E">Sub <lb/>inde fa&longs;ciæ mediæ dedere modulos tris / et alterius in&longs;uper <lb/>moduli <expan abbr="tertiã">tertiam</expan>. </s> <s id="N40BD19">Infimæ <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> fa&longs;ciæ dedere modulos duos re<lb/>liquos. </s> <s id="N40BD22">Cimatium trabis i&longs;tius habuit in &longs;upremo ex dimi<lb/>dia &longs;ui &longs;patii <expan abbr="canaliculũ">canaliculum</expan> cum nextrulo: ex altera rudentem: <lb/>Fa&longs;ciæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> i&longs;tic mediae datus e&longs;t &longs;ub <expan abbr="rud&etilde;ce">rudente</expan> pro cimatio <lb/>funiculus ex totius fa&longs;ciæ octaua: et fa&longs;ciae infimae <expan abbr="datũ">datum</expan> e&longs;t <lb/>cimatium gulula ex &longs;uae latitudinis tertia. </s> <s id="N40BD3D">In <expan abbr="trab&etilde;">trabem</expan> impo<lb/>&longs;uere tigna: &longs;ed eorum capita non <expan abbr="apparebãt">apparebant</expan> uti in doricis: ea <lb/>enim re&longs;ecarunt ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> &longs;olidi <expan abbr="ī">in</expan> trabe: et opta effe<lb/>cerunt tabula una perpetua: <expan abbr="quã">quam</expan> fa&longs;ciam <expan abbr="regiã">regiam</expan> appello. </s> <s id="N40BD5E">Hu<lb/>ius latitudo tanta e&longs;t: <expan abbr="quãta">quanta</expan> e&longs;t &longs;ub &longs;e trabis cra&longs;&longs;itudo. </s> <s id="N40BD67">I&longs;tic <lb/>a&longs;&longs;ueuere in&longs;culpere aut ua&longs;a / et quae ad <expan abbr="&longs;acrificiũ">&longs;acrificium</expan> <expan abbr="facer&etilde;b[t] /">facerent /</expan> <lb/>aut boum capita interuallis di&longs;po&longs;ita: et a cornibus pendunt <lb/>re&longs;tes pomorum et fructus. </s> <s id="N40BD79">Huic fa&longs;ciae regiae &longs;uperappo&longs;ue<lb/>re cimatium <expan abbr="gululã">gululam</expan> <expan abbr="altũ">altum</expan> nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> modulos quattuor: et <lb/>minus nil <expan abbr="&quml;">quam</expan> tris. </s> <s id="N40BD8C">Supra id appo&longs;uere a&longs;&longs;eres pauimenti gra<lb/>tia <expan abbr="promin&etilde;te&longs;">prominente&longs;</expan> quoad <expan abbr="effecerĩt">effecerint</expan> <expan abbr="gradũ">gradum</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;ũ">cra&longs;&longs;um</expan> modulos quattu<lb/>or. </s> <s id="N40BDA3">In eos alii in&longs;culp&longs;ere <expan abbr="d&etilde;ticulos">denticulos</expan> ex imitatione <expan abbr="a&longs;&longs;iũ">a&longs;&longs;ium</expan> re<lb/>&longs;ectorum: alii <expan abbr="cõtiguos">contiguos</expan> ab&longs;que ulla inter&longs;calptura di&longs;&longs;eparatos <lb/>relinquere. </s> <s id="N40BDB6">In a&longs;&longs;es po&longs;uere &longs;eu pauimentum illud &longs;it, &longs;eu <lb/><expan abbr="tra&longs;uer&longs;ariũ">tran&longs;uer&longs;arium</expan> &longs;edile / ex quo mutili promineant / cra&longs;&longs;um mo<pb xlink:href="004/01/244.jpg"/>dulos tris: ornaruntque id &longs;patium ouiclis: inque id impo&longs;uere <lb/>mutulos præ et &longs;ubtectos fa&longs;cis tabularum. </s> <s id="N40BDC4">Fa&longs;ciæ autem quæ <lb/>pro fronte e&longs;t altitudo modulos capit quattuor. </s> <s id="N40BDC9">Quæ uero <lb/>tegit fundum mutulorum lata e&longs;t modulos &longs;ex et dimidium. <lb/></s> <s id="N40BDCF">Supra i&longs;tiu&longs;modi mutulorum frontem uenere imbrices cra&longs;&longs;i <lb/>ad modulos binos: eorum ornatus gulula aut rudens. </s> <s id="N40BDD4">Supre<lb/>mo loco undula modulos tris: aut ubi ita iuuat / quattuor. <lb/></s> <s id="N40BDDA">Hanc in undulam <expan abbr="cũ">cum</expan> ionici tum dorici <expan abbr="&longs;culpebãt">&longs;culpebant</expan> capita leo<lb/>num <expan abbr="uom&etilde;tia">uomentia</expan> conceptas aquas. </s> <s id="N40BDEB">Illud <expan abbr="cauebãt / ne">cauebant / ne</expan> cadens un<lb/>da <expan abbr="templũ">templum</expan> adeuntes / aut intima templi a&longs;pergeret. </s> <s id="N40BDF8">Capiti<lb/>bus idcirco i&longs;tiu&longs;modi quæ apertionibus <expan abbr="&longs;uperīminer&etilde;t">&longs;uperimminerent</expan> ora <lb/>occludebantur. </s> <s id="N40BE03">Corynthii nihil ad opus <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> et contigna<lb/>tionum addidere præter id &longs;i recte interpretor / ut mutulos <lb/>non prætectos ponerent: neque uti dorici præ&longs;ectos ad <expan abbr="perp&etilde;diculum">perpen<lb/>diculum</expan> : &longs;ed nudos ac deformatos ad <expan abbr="lineamentũ">lineamentum</expan> undulæ: <lb/>qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> inter &longs;e&longs;e di&longs;tarent quantum frontibus ex pariete <lb/>prominebant. </s> <s id="N40BE24">In cæteris <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ionicos &longs;ecuti <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N40BE2F">Hactenus <lb/>de trabeatis <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan>. </s> <s id="N40BE38">De arcuatis mox dicemus / ubi <lb/>ba&longs;ilicam tractabimus. </s> <s id="N40BE3D">Sunt aliqua quæ ad i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="colũnationes">colum<lb/>nationes</expan> <expan abbr="pertineãt">pertineant</expan> minime <expan abbr="neglig&etilde;da">negligenda</expan>. </s> <s id="N40BE4E">Nam <expan abbr="cõpertũ">compertum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>e&longs;t columnas in aere po&longs;itas graciliores <expan abbr="uideri/&qtilde;">uideri / quae</expan> quæ in <expan abbr="cõclu&longs;o">con<lb/>clu&longs;o</expan> <expan abbr="colloc&etilde;tur">collocentur</expan>. </s> <s id="N40BE69">Et quo &longs;triarum numerus &longs;it maior: eo cra&longs;<lb/>&longs;iores columnas uideri. </s> <s id="N40BE6E">Ea re &longs;ic <expan abbr="mon&etilde;t">monent</expan>. </s> <s id="N40BE75">Angulares colum<lb/>nas quod libero aere ad <expan abbr="pro&longs;pectũ">pro&longs;pectum</expan> præ cæteris <expan abbr="circũarctentur/">circumarctentur /</expan> <lb/>cra&longs;&longs;iores facito: aut &longs;triarum numerum augeto. </s> <s id="N40BE84">Sed <expan abbr="&longs;triãtur">&longs;triantur</expan> co<lb/>lumnæ aut canaliculis ductis linea ad <expan abbr="imũ">imum</expan> recta: aut canali<lb/>culis ad <expan abbr="columnã">columnam</expan> aduolutis. </s> <s id="N40BE97">Apud dores canaliculi per di<lb/>rectum columnæ <expan abbr="excauãtur">excauantur</expan>: hos canaliculos architecti &longs;tri<lb/>as appellarunt. </s> <s id="N40BEA2">Atqui apud dores &longs;triarum numerus uiginti: <lb/>apud cæteros quattuor et uiginti. </s> <s id="N40BEA7">Canaliculos cæteri de&longs;cri<lb/>minant nexerulo interducto. </s> <s id="N40BEB0">Fitque id nihil minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex ter<lb/>tia: nihil plus <expan abbr="quã">quam</expan> ex quarta apertionis canaliculi. </s> <s id="N40BEBD">Incauan<lb/>turque ad lineamentum emicicli. </s> <s id="N40BEC2">Dores autem amoto nex<lb/>trulo / &longs;implices &longs;trias / aut interdum planas ducunt: aut <pb xlink:href="004/01/245.jpg"/>potius incauant ad <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> cicli <expan abbr="nõ">non</expan> plus <expan abbr="quartã">quartam</expan>: et terminant <lb/>continuas excauationes in angulum. </s> <s id="N40BED9">Tertiam <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> &longs;triarum<lb/>quæ infima in <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> longitudine &longs;it plerique omnes <expan abbr="oppl&etilde;t">opplent</expan> <lb/>rudente: quo ab ictu et iniuria ille&longs;ior <expan abbr="colũna">columna</expan> &longs;it. </s> <s id="N40BEF0">Stria quæ <lb/><expan abbr="directã">directam</expan> per <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan> a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad imum ducta e&longs;t / <lb/>efficit ut cra&longs;&longs;ior <expan abbr="intu&etilde;tibus">intuentibus</expan> uideatur <expan abbr="colũna">columna</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> re ip&longs;a <lb/>&longs;it. </s> <s id="N40BF15">Quæ uero aduoluetur uariabit. </s> <s id="N40BF18">Sed quo minus a recta <lb/>perpendiculari linea diuertetur: eo <expan abbr="colũna">columna</expan> cra&longs;&longs;ior appare<lb/>bit. </s> <s id="N40BF23">Striarum uolutiones <expan abbr="nõ">non</expan> plus tres: et <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> inte<lb/>gram unam ponere a&longs;&longs;ueuere. </s> <s id="N40BF30">Striam <expan abbr="qual&etilde;cunque">qualencunque</expan> duxeris a <lb/><expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad imum continuata et <expan abbr="cõpari">compari</expan> perduci linea <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>: <lb/>nequid excauationes <expan abbr="nõ">non</expan> condicant. </s> <s id="N40BF4C"><expan abbr="Excauãdi">Excauandi</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> præ&longs;ta<lb/>bit angulus normæ. </s> <s id="N40BF58">E&longs;t apud mathematicos linea a quo ue<lb/>lis puncto in &longs;emicicli ambitu con&longs;tituto a diametri capita <lb/>perducta: illi normæ <expan abbr="angulũ">angulum</expan> <expan abbr="rectũ">rectum</expan> con&longs;tituere. </s> <s id="N40BF67">Scalptis igi<lb/>tur &longs;triarum lateribus <expan abbr="tã">tam</expan> funditus deprimenda fo&longs;&longs;ura e&longs;t: quo <lb/>ad normæ angulus libere terminet. </s> <s id="N40BF72">Atqui &longs;triatis quibu&longs;ui&longs; <lb/>utrinque capitibus decens <expan abbr="interuallũ">interuallum</expan> &longs;inendum e&longs;t quo a pro<lb/>ximis coronam <expan abbr="circũ&longs;tring&etilde;tibus">circum&longs;tringentibus</expan> nextrulis uacua &longs;triarum <lb/>di&longs;tinguantur. </s> <s id="N40BF83">De his hactenus. </s> <s id="N40BF86">Apud memphim circa tem<lb/>plum pro <expan abbr="colũnis">columnis</expan> colofos cubitos duodenos affui&longs;&longs;e <expan abbr="referũt">referunt</expan>. <lb/></s> <s id="N40BF94">Alibi <expan abbr="colũnas">columnas</expan> totas uolubiles appo&longs;uere ue&longs;titas pampinis <lb/>auiculi&longs;que diuul&longs;is refertas. </s> <s id="N40BF9D">Sed ad maie&longs;tatem templorum de<lb/>centius columna ter&longs;a et pura e&longs;t.</s> </p> <p id="N40BFA2" type="main"> <s id="N40BFA4">Colliguntur dimen&longs;iones quædam quæ ad <expan abbr="colũnas">columnas</expan> in opus <lb/><expan abbr="cõponendas">componendas</expan> <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> artificii præ&longs;tet facilitatis. </s> <s id="N40BFB4">Nanque <expan abbr="numerãtur">nu<lb/>merantur</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> quæ in opere affuturæ <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: ex illarum que <lb/>numero componendi ratio deducitur. </s> <s id="N40BFCA">Atqui in doricis / ut <lb/>ab bis incipiam / &longs;i erunt illæ quidem affuturæ quattuor / di<lb/>uidetur frons areæ in partes &longs;eptem atque uiginti. </s> <s id="N40BFD1">Si affutu<lb/>ræ &longs;un &longs;ex/ diuidetur in partes unam et quadraginta. </s> <s id="N40BFD6">Sin <lb/>autem octo/ diuidetur in partes quinquaginta et &longs;ex. </s> <s id="N40BFDB">Exque <lb/>his dabuntur partes duæ &longs;ingulis cra&longs;&longs;itudinibus columna<lb/>rum. </s> <s id="N40BFE2">In opibus <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ionicis ubi quattuor columnæ apponen<pb xlink:href="004/01/246.jpg"/>dæ &longs;unt / diuidetur frons areæ in partes undecim atque dimi<lb/>diam. </s> <s id="N40BFF1">Vbi uero columnæ <expan abbr="pon&etilde;tur">ponentur</expan> &longs;ex / diuidetur in partes <lb/>octo et <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N40BFFE">Quod &longs;i columnas po&longs;ui&longs;&longs;e oporteat octo diui<lb/>detur in partes quattuor et uiginti atque in&longs;uper dimidiam <lb/>ex quibus dabitur cra&longs;&longs;itudini <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> pars una.</s> </p> <p id="N40C009" type="main"> <s id="N40C00B">Templi pauimentum et &longs;patia interiora &longs;unt qui probent / <lb/>ubi gradum <expan abbr="aliqu&etilde;">aliquem</expan> <expan abbr="con&longs;c&etilde;der&etilde;t">con&longs;cenderent</expan>: et locum ubi ara &longs;acrificii <lb/>&longs;tatuenda &longs;it / omnino <expan abbr="cel&longs;ior&etilde;">cel&longs;iorem</expan> <expan abbr="exigũt">exigunt</expan>. </s> <s id="N40C022">Aditus fauce&longs;que cella<lb/>rum que pro lateribus <expan abbr="&longs;ũt / alii">&longs;unt / alii</expan> omnino patulas / atque penitu&longs; <lb/>expeditas nulla parietis parte obducta relinquebant. </s> <s id="N40C02F">Alii <lb/>duas inter &longs;tatuebant <expan abbr="cõlũnas">columnas</expan> ductis rationibus <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> <expan abbr="ornamentorũque">orna<lb/>mentorumque</expan> a porticu / de qua nuper diximus: Reliquum ua<lb/>cui quod i&longs;tic &longs;upra coronas e&longs;&longs;et / &longs;tatuis et candelabris ha<lb/>bendis relinquebant: alii ad cellas huiu&longs;modi pariete hinc <lb/>atque hinc producto arcebant fauces apertionis.</s> </p> <p id="N40C049" type="main"> <s id="N40C04B">Parietes templi qui cra&longs;&longs;i&longs;&longs;imos attollendos putat dignita<lb/>tis gratia fallitur. </s> <s id="N40C050"><expan abbr="Nã">Nam</expan> corpus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cui <expan abbr="m&etilde;bra">membra</expan> plus &longs;atis tu<lb/>meant quis <expan abbr="nõ">non</expan> uituperet? </s> <s id="N40C064">Adde quod <expan abbr="luminũ">luminum</expan> <expan abbr="cõmoditas">commoditas</expan> tolli<lb/>tur laterum cra&longs;&longs;itudine. </s> <s id="N40C071">Ad <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> Pantheon <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imus">præ&longs;tanti&longs;&longs;imus</expan> <lb/>architectus pariete cum e&longs;&longs;et opus cra&longs;&longs;o / &longs;olis a&longs;&longs;ibus u&longs;us <lb/>e&longs;t: cætera <expan abbr="cõplementa">complementa</expan> re&longs;puit: &longs;patiaque i&longs;tic quæ imperiti <lb/><expan abbr="cõpleui&longs;&longs;ent">compleui&longs;&longs;ent</expan>: &longs;cafis et <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> occupauit: eoque pacto im<lb/>pen&longs;am minuit: <expan abbr="mole&longs;tiã">mole&longs;tiam</expan> ponderum &longs;u&longs;tinuit: operique elegan<lb/>tiam adiecit. </s> <s id="N40C093">Paries ex <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> rationibus cra&longs;&longs;us habendus <lb/>e&longs;t: ut <expan abbr="ī">in</expan> pariete altitudinis ratio ad cra&longs;&longs;itudinem &longs;ui æque <lb/>atque in columnis re&longs;pondeat. </s> <s id="N40C0A2">Annotaui ueteres in templis <lb/>a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e frontem areæ diuidere in partes duodecim: aut ubi <lb/>e&longs;&longs;et opus <expan abbr="robu&longs;ti&longs;&longs;imũ">robu&longs;ti&longs;&longs;imum</expan> uoluere in <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>: atque ex his unam <lb/>dedi&longs;&longs;e cra&longs;&longs;itudini parietis. </s> <s id="N40C0B3">Parietem in rotundis templis <lb/>nemo minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex dimidia: complurimi duas ex tribus par<lb/>tibus diametri. </s> <s id="N40C0BE">aliqui ex quattuor partibus &longs;ump&longs;ere tris: <lb/>ad quas <expan abbr="interior&etilde;">interiorem</expan> <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> u&longs;que ad <expan abbr="te&longs;tudin&etilde;">te&longs;tudinem</expan> attollerent. </s> <s id="N40C0CF">Sed <lb/>peritiores i&longs;tius circularis areæ ambitum diui&longs;ere in partes <lb/>quattuor: et earum unius lineam <expan abbr="extenderũt">extenderunt</expan>: ad cuius logitu<pb xlink:href="004/01/247.jpg"/>dinem parietem i&longs;tic intimum attollerent <expan abbr="&quml;">quam</expan> re&longs;pondeat uti <lb/>undecim ad quattuor. </s> <s id="N40C0E6">Quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> in quadrangulis &longs;eu tem<lb/>plis &longs;eu quibus uis operibus te&longs;tudinatis imitati plerique <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. <lb/></s> <s id="N40C0F4">Vbi tamen præter parietem <expan abbr="hab&etilde;dæ">habendæ</expan> hinc atque hinc ad <expan abbr="areã">aream</expan> <lb/>cellæ &longs;unt quod illic fiat &longs;patii amplitudo &longs;ub a&longs;pectu laxior: <lb/>interdum parietis altitudinem ad areæ latitudinem excita<lb/>runt. </s> <s id="N40C105">Sed in rotundis non erit altitudo parietis interior ea <lb/>dem æque atque exterior. </s> <s id="N40C10A">Nam finis interioris parietis præ<lb/>&longs;tabit primordia te&longs;tudini. </s> <s id="N40C10F">Exterior uero parietis pars ad <lb/>&longs;ubgrundia u&longs;que tollatur conuenit. </s> <s id="N40C114">Ergo pars hæc ex tota al<lb/>titudine te&longs;tudinis quæ parietibus impo&longs;ita e&longs;t / <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> occu<lb/>pabit tertiam: &longs;i erit illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="tectũ">tectum</expan> gradibus <expan abbr="deductũ">deductum</expan>. </s> <s id="N40C12B">Sin <lb/>autem fiet tectum lineis directis et di&longs;pluuiatis: occupabit <lb/>tum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> extrin&longs;ecus paries i&longs;tic <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> te&longs;tudinis di<lb/>midiam. </s> <s id="N40C13C">Paries in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> permaxime <expan abbr="cõmodus">commodus</expan> erit te&longs;tace<lb/>us: &longs;ed ue&longs;tituræ ornamentis decorabitur.</s> </p> <p id="N40C149" type="main"> <s id="N40C14B">De <expan abbr="ornam&etilde;to">ornamento</expan> parietum &longs;acrorum uaria uarii &longs;en&longs;ere. </s> <s id="N40C152">Apud ci<lb/>zicum fuere qui <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> delubri lapidibus ornarint ter&longs;is: <lb/><expan abbr="cõmixura&longs;que">commixura&longs;que</expan> auro &longs;olido di&longs;tinxerint. </s> <s id="N40C162">In ælide ad <expan abbr="æd&etilde;">ædem</expan> <expan abbr="Mi/neruæ">Mi<lb/>neruæ</expan> frater Phidiæ <expan abbr="tectoriũ">tectorium</expan> induxit calce croco &longs;ubacta et <lb/>lacte. </s> <s id="N40C171"><expan abbr="Monum&etilde;tum">Monumentum</expan> <expan abbr="&longs;imandiũ">&longs;imandium</expan> in quo pellices louis conde<lb/>rentur ægyptiorum reges cinxere aureo circulo ad &longs;pi&longs;&longs;itudi<lb/>nem integri cubiti: ambitu uero cubitorum <expan abbr="trec&etilde;torum">trecentorum</expan> et <expan abbr="quĩqueet">quinque <lb/>et</expan> &longs;exaginta: in quo per &longs;ingulos cubitos &longs;inguli e&longs;&longs;ent <expan abbr="in/&longs;culpti">in<lb/>&longs;culpti</expan> dies anni. </s> <s id="N40C18B">Hæc i&longs;ti. </s> <s id="N40C18E">Alii <expan abbr="cõtra">contra</expan>. </s> <s id="N40C195">Cicero <expan abbr="Platon&etilde;">Platonem</expan> imi<lb/>tatus lege <expan abbr="admon&etilde;dos">admonendos</expan> putauit &longs;uos / ut in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> &longs;preta orna<lb/>mentorum uarietate atque <expan abbr="illecebris / candor&etilde;">illecebris / candorem</expan> in primis proba<lb/>rent. </s> <s id="N40C1AE"><expan abbr="Tam&etilde;">Tamen</expan> inquit <expan abbr="&longs;pecim&etilde;">&longs;pecimem</expan> e&longs;to. </s> <s id="N40C1B8">Mihi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> perfacile per&longs;ua<lb/>debitur coloris æque atque uitæ <expan abbr="puritat&etilde;">puritatem</expan> et <expan abbr="&longs;implicitat&etilde;">&longs;implicitatem</expan> &longs;upe<lb/>ris optimis <expan abbr="grati&longs;&longs;imã">grati&longs;&longs;imam</expan> e&longs;&longs;e: et habere in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> quæ animos <lb/>a meditatione <expan abbr="religiõis">religionis</expan> ad uaria &longs;en&longs;us illectameta et amoe<lb/>nitates auertant no conuenit. </s> <s id="N40C1DD">Sed &longs;ic puto <expan abbr="cũ">cum</expan> alibi publicis <lb/>in rebus tum in &longs;acris ædibus modo nulla ex parte ab graui<lb/>tate di&longs;cedas. </s> <s id="N40C1E8">Laudandus erit qui uolet <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> et tectum et <pb xlink:href="004/01/248.jpg"/><expan abbr="pauim&etilde;tum">pauimentum</expan> e&longs;&longs;e omni arte ex&longs;culpti&longs;&longs;imum / atque multo <expan abbr="eleganti&longs;&longs;imũtet">ele<lb/>ganti&longs;&longs;imum / et</expan> in primis quoad in te &longs;it man&longs;urum. </s> <s id="N40C1FB">Quare <lb/>percommoda erit inte&longs;tina &longs;ub tectis cru&longs;tatio ex marmore <lb/>uitro aut <expan abbr="cõtabutata">contabulata</expan> aut <expan abbr="circũex&longs;ecta">circumex&longs;ecta</expan>. </s> <s id="N40C20A"><expan abbr="Extimũ">Extimum</expan> uero pro mo<lb/>re ueterum probabitur cru&longs;ta inducta calce &longs;igillis a&longs;per&longs;a. </s> <s id="N40C212">In <lb/>utri&longs;que curabitur ut &longs;ignis tabuli&longs;que apta et decenti&longs;&longs;ima lo<lb/>ca et &longs;edes <expan abbr="cõtribuantur">contribuantur</expan>. </s> <s id="N40C21D">Et præ&longs;ertim in porticu <expan abbr="monum&etilde;ta">monumen<lb/>ta</expan> rerum ge&longs;tarum picturis belli&longs;&longs;ime <expan abbr="cõmendabũtur">commendabuntur</expan>. </s> <s id="N40C22A">Intra ue<lb/>ro in templo tabulas potius habere uolo pictas / <expan abbr="&quml;">quam</expan> picturas pa<lb/>rietibus ip&longs;is inductas: uel &longs;ignis potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> tabulis delecta<lb/>bor: ni forte &longs;int eiu&longs;modi / quas Cæ&longs;ar dictator ut <expan abbr="æd&etilde;">ædem</expan> <expan abbr="Ve/neris">Ve<lb/>neris</expan> genitricis ornaret duas talentis ' emit nonaginta. </s> <s id="N40C241">Et pi<lb/>cturam <expan abbr="egobonã/nam">ego bonam / nam</expan> turpare quidem <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> e&longs;t pingere <lb/>quod male <expan abbr="pingas / nõ">pingas / non</expan> minore uoluptate animi <expan abbr="cõt&etilde;plabor/">contemplabor /</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> legero bonam <expan abbr="hi&longs;toriã">hi&longs;toriam</expan>. </s> <s id="N40C261">Pictor uterque e&longs;t: ille uerbis pin<lb/>git: hic penniculo docet rem. </s> <s id="N40C266">Cætera utri&longs;que paria et <expan abbr="cõmunia">commu<lb/>nia</expan> &longs;unt. </s> <s id="N40C26F">In utri&longs;que et ingenio maximo et incredibili dili<lb/>gentia opus e&longs;t. </s> <s id="N40C274">Sed uelim in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> pariete tum et paui<lb/>mento nihil ad&longs;it / quod <expan abbr="merã">meram</expan> <expan abbr="philo&longs;ophiã">philo&longs;ophiam</expan> non &longs;apiat. </s> <s id="N40C289">In ca<lb/>pitolio affui&longs;&longs;e <expan abbr="cõperio">comperio</expan> leges tabulis æneis in&longs;criptas: quibus <lb/><expan abbr="imperiũ">imperium</expan> regerent: ea&longs;que cum <expan abbr="t&etilde;plum">templum</expan> ar&longs;i&longs;&longs;et: fui&longs;&longs;e re&longs;titu<lb/>tas a Ve&longs;pa&longs;iano principe ad numerum trium <expan abbr="miliũ">milium</expan>. </s> <s id="N40C2A1">In limi<lb/>ne Apollinis delii in&longs;culptos fui&longs;&longs;e uer&longs;us <expan abbr="memorãt">memorant</expan> quibus <lb/>edocerentur homines qua hærbarum <expan abbr="cõpo&longs;itione">compo&longs;itione</expan> aduer&longs;us <expan abbr="oĩa">omnia</expan> <lb/>uenena uterentur. </s> <s id="N40C2B6">Nos eas apponendas admonutiones duce<lb/>mus: quibus iu&longs;tiores / mode&longs;tiores / frugaliore&longs;que / omni uir<lb/>tute ornatiores / et &longs;uperis gratiores reddamur. </s> <s id="N40C2BD">Qualia <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>quæ leguntur. </s> <s id="N40C2C6">Talis e&longs;to / qualis uideri uelis. </s> <s id="N40C2C9">Ama / et ama<lb/>bere / et eiu&longs;modi. </s> <s id="N40C2CE">Maximeque <expan abbr="pauimentũ">pauimentum</expan> <expan abbr="refertũ">refertum</expan> uelim e&longs;&longs;e <lb/>lineis et figuris: quæ ad res mu&longs;icas et geometricas pertine<lb/>ant: ut omni ex parte ad animi cultum excitemur. </s> <s id="N40C2DD">A&longs;&longs;ueue<lb/>re ueteres cum in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> tum in porticibus res rari&longs;&longs;imas or<lb/>namenti gratia imponere. </s> <s id="N40C2E8">Quale illud <expan abbr="ī">in</expan> templo Herculis: <lb/>qui formicarum cornua ab indis deuecta: et Ve&longs;pa&longs;iani qui <pb xlink:href="004/01/249.jpg"/>coronas ex cinnamo in capitolio: et Augu&longs;tæ quæ in pala<lb/>tiis primario templo maximam cinnami radicem aurea pa<lb/>tera impo&longs;uit. </s> <s id="N40C2F9">Apud thermum in ætholia quam Philippus <lb/>ua&longs;tauit / fui&longs;&longs;e in porticibus templi arma ferunt numero ul<lb/>tra quindecim milia: et &longs;tatuas ornamenti gratia ultra duo <lb/>milia: quas omnes Philippus confregi&longs;&longs;e refert Polibius: <lb/>præter eas quæ nomen aut effigiem haberent deorum: et for<lb/>ta&longs;&longs;is non rerum i&longs;tarum magis <expan abbr="numerus/&qtilde;">numerus / quae</expan> rei uarietas <expan abbr="p&etilde;&longs;anda">pen<lb/>&longs;anda</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40C312">Apud siculos fuere qui statuas ex sale formare <expan abbr="in&longs;tituerũt">in<lb/>&longs;tituerunt</expan> auctor e&longs;t Solinus. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40C31B">Et &longs;tatuam inquit Plinius effe<lb/>cit ex uitro. </s> <s id="N40C320">Equidem i&longs;tiu&longs;modi rari&longs;&longs;ima <expan abbr="erũt">erunt</expan> ad naturæ <lb/>atque ingeniorum admirationem digni&longs;&longs;ima. </s> <s id="N40C329">Sed de &longs;tatuis <lb/>alibi. </s> <s id="N40C32E">Apponuntur columnæ parietibus et <expan abbr="apertiõibus">apertionibus</expan> inter <lb/>&longs;eruntur. </s> <s id="N40C337">Earum non habetur i&longs;tic uti in porticu. </s> <s id="N40C33A">Illud aduer<lb/>ti in templis maximis quod columna ad tantam operis ua&longs;tita<lb/>tem forte non <expan abbr="re&longs;põdi&longs;&longs;">re&longs;pondi&longs;&longs;ent</expan>: perduxi&longs;&longs;e camurarum cornua / <lb/>quod in eorum arcubus &longs;agicta &longs;emidiametrum excederet ex <lb/>tertia: quæ res etiam ad uenu&longs;tatem acce&longs;&longs;it. </s> <s id="N40C34E">E&longs;t enim &longs;e&longs;e <lb/>in &longs;ublime attollens te&longs;tudinatio agilior ut ita loquar / atque <lb/>explicatior. </s> <s id="N40C355">Illud hic non prætereundum cen&longs;eo. </s> <s id="N40C358">In te&longs;tudi<lb/>nationibus arcuum capita ad minus prolixiora &longs;emidiame<lb/>tro efficienda &longs;unt: quantum &longs;pectantibus occupant corona<lb/>rum prominentiæ ne medio ex templo intui po&longs;&longs;int.</s> </p> <p id="N40C361" type="main"> <s id="N40C363">Templis tectum dignitatis gratia atque etiam perpetuita<lb/>tis maxime e&longs;&longs;e te&longs;tudinatum uelim. </s> <s id="N40C368">Ac ne&longs;cio <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo <lb/>id fato eueniat / ut nullum ferme comperies templum cele<lb/>bre quin ignium iniuria in calamitatem inciderit. </s> <s id="N40C375">Legimus <lb/>Cambi&longs;em quot quot erant apud ægyptum templa combu<lb/>xi&longs;&longs;e: et aurum atque ornamentum per&longs;epolem tran&longs;tuli&longs;&longs;e. <lb/></s> <s id="N40C383">Delphicum oraculum ter concrematum extiti&longs;&longs;e a tracibu&longs; <lb/>refert Eu&longs;ebius. </s> <s id="N40C388">Id etiam apud Herodotum inuenio re&longs;titu <lb/>i&longs;&longs;e Ama&longs;im cum iterato ar&longs;i&longs;&longs;et &longs;ponte &longs;ua. </s> <s id="N40C38D">Alibi legimus <lb/>per ea tempora incen&longs;um fui&longs;&longs;e a Phlegia quibus Fenix lit<lb/>teras nonnullas ciuibus &longs;uis adinueni&longs;&longs;et. </s> <s id="N40C394">Rur&longs;u&longs;que incen<pb xlink:href="004/01/250.jpg"/>&longs;um <expan abbr="regnãte">regnante</expan> Cyro annis paucis ante Seruii tullii romanorum <lb/>regis mortem: con&longs;tatque incen&longs;um demum per eos annos fu<lb/>i&longs;&longs;e: quibus lumina illa ingenii et doctrinæ Catullus / Salu<lb/>&longs;tius / Varroque nati &longs;unt. </s> <s id="N40C3A5"><expan abbr="Templũ">Templum</expan> epheliæ incenderant ama<lb/>zones Syluio po&longs;tumio <expan abbr="regnãte">regnante</expan>. </s> <s id="N40C3B1">Rur&longs;us <expan abbr="incen&longs;ũ">incen&longs;um</expan> extitit quo <lb/>tempore Socrates athenis uenenum bibit. </s> <s id="N40C3BA">Et in argis peri&longs;&longs;e <lb/>templum legimus igni per <expan abbr="eũ">eum</expan> annum quo &longs;it athenis natus <lb/>Plato Tarquino apud romam regnante. </s> <s id="N40C3C5">Quid &longs;acras porti<lb/>cus hiero&longs;olymas? </s> <s id="N40C3CA">quid mile&longs;iæ Mineruæ? </s> <s id="N40C3CD">Quid templum <lb/>Serapis apud alexandriam? </s> <s id="N40C3D2">et romæ pantheon: et ædem Ve<lb/>&longs;tæ: et Apollinis <expan abbr="templũ">templum</expan>: in quo &longs;ybillæ ar&longs;i&longs;&longs;e carmina me<lb/>minere quid referam? </s> <s id="N40C3DD">Cætera ferme omnia templa in cala<lb/>mitatem i&longs;tiu&longs;modi incidi&longs;&longs;e prædicant. </s> <s id="N40C3E2">Solum id quod in <lb/>urbe erice dicatum erat Veneri perpetuo ille&longs;um perman<lb/>&longs;i&longs;&longs;e ad &longs;ua u&longs;que tempora &longs;cribit Diodorus. </s> <s id="N40C3E9"><expan abbr="Alexandriã">Alexandriam</expan> aie<lb/>bat Cæ&longs;ar ab incendiis <expan abbr="ĩmun&etilde;">immunem</expan> fui&longs;&longs;e oppugnante &longs;e quod e&longs;&longs;et <lb/>te&longs;tudinata. </s> <s id="N40C3F7">Atqui et habet quidem &longs;ua <expan abbr="ornam&etilde;ia">ornamenta</expan> te&longs;tudo. <lb/></s> <s id="N40C3FF">Apud ueteres qualia ornamenta in pateris &longs;acrificiorum fa<lb/>cerent argentarii: eadem ad te&longs;tudines &longs;phericas exornan<lb/>das architecti tran&longs;ferebant. </s> <s id="N40C406">Qualia uero &longs;tratoriis lectorum <lb/>pannis a&longs;&longs;ueuere: talia fornicibus et camuris imitabantur. <lb/></s> <s id="N40C40C">Ea re ui&longs;untur quadrangulæ octangulæ et eiu&longs;modi <expan abbr="operũ">operum</expan> <lb/>di&longs;&longs;eminationes per te&longs;tudinem ductæ ad compares angu<lb/>los et ad lineas coæquales <expan abbr="di&longs;tīctis">di&longs;tinctis</expan> radiis et ciclis ut ad gra<lb/>tiam addi amplius nihil po&longs;&longs;it. </s> <s id="N40C41D">Et faciat hoc quidem ad <expan abbr="r&etilde;/">rem /</expan> <lb/>ornamenta te&longs;tudinum proculdubio digni&longs;&longs;ima / quæ alibi <lb/>pa&longs;&longs;im et apud pantheon uidemus in cauationibus formarum <lb/>po&longs;ita qui facerent non tradidere litteris. </s> <s id="N40C42A">Ea nos &longs;ic efficere <lb/>aggre&longs;&longs;i &longs;umus labore et impen&longs;a leui. </s> <s id="N40C42F">De&longs;cribimus <expan abbr="enĩ">enim</expan> fu<lb/>turarum formarum lineamenta ip&longs;o in tabulato armamenti <lb/>&longs;iue quadrangula &longs;iue &longs;exangula &longs;iue octangula illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>&longs;int: mox quas uolo te&longs;tudinis partes excauatas dari: eas ad <lb/>con&longs;titutam altitudinem compleo latere crudo inducto cre<lb/>ta calcis loco. </s> <s id="N40C444">Itaque i&longs;tiu&longs;modi ueluti tumulus per dor<expan abbr="&longs;ũ">&longs;um</expan> <pb xlink:href="004/01/251.jpg"/><expan abbr="armam&etilde;ti">armamenti</expan> a&longs;tructis &longs;upera&longs;truo ex te&longs;ta et calce te&longs;tudinum <lb/>adhibita diligentia / ut eius partes graciliores cra&longs;&longs;ioribus <lb/>et con&longs;tantioribus bene annexa et bene offirmata <expan abbr="conueniãt">conueniant</expan> <lb/>conclu&longs;a perinde te&longs;tudine dum armamenta &longs;ubdemuntur. <lb/></s> <s id="N40C45E">Eximo ex &longs;olida &longs;tructura te&longs;tudinis conge&longs;tas i&longs;tas luteas <lb/>quas principio di&longs;po&longs;ueram accumulationes: eo pacto for<lb/>marum &longs;calpturæ ad arbitrium ex præ&longs;cripto <expan abbr="&longs;ub&longs;equũtur">&longs;ub&longs;equuntur</expan>. <lb/></s> <s id="N40C46A">Redeo ad rem. </s> <s id="N40C46D">Mihi illud uehementer placet quod &longs;cribit <lb/>Varro. </s> <s id="N40C472">Ad te&longs;tudinem pictam affui&longs;&longs;e formam cæli: et af<lb/>fui&longs;&longs;e præterea <expan abbr="&longs;tellã">&longs;tellam</expan> mobilem et radium: qui quidem quæ <lb/>nam e&longs;&longs;et hora diei: qui tum extra perflaret uentus indica<lb/>ret. </s> <s id="N40C47F">Itaque i&longs;tiu&longs;modi perplacet.</s> </p> <p id="N40C482" type="main"> <s id="N40C484">Fa&longs;tigia tantum afferre operibus dignitatis affirmant ut <lb/>ætherea Iouis domicilia tamet&longs;i illic nunquam pluat &longs;erua<lb/>to decore minime carere fa&longs;tigio po&longs;&longs;e arbitrentur. </s> <s id="N40C48B">Fa&longs;tigia <lb/>tectis apponuntur &longs;ic. </s> <s id="N40C490">Nam ex frontis latitudine quæ ad co<lb/>ronas e&longs;t / pars ne plus quarta <expan abbr="&longs;ũmitur">&longs;umitur</expan>: ne minus quinta: ad <lb/>quam uertex hoc e&longs;t culminis &longs;upremus <expan abbr="ãgulus">angulus</expan> attollatur: <lb/>extremis &longs;ubgrundationibus fa&longs;tigii: inque illo &longs;ummo cacu<lb/>mine imponentur arulæ &longs;tatuarum collocandarum gratia: <lb/>his autem quæ in angulis extremis &longs;ubgrundationum <expan abbr="&longs;ũt /">&longs;unt /</expan> <lb/>altitudo erit / quanta e&longs;t præter fa&longs;ciam regiam totius coro<lb/>nicis cra&longs;&longs;itudo. </s> <s id="N40C4AD">Arula autem impo&longs;ita medio cacumini fa<lb/>&longs;tigii excedet angulares parte &longs;ui octaua. </s> <s id="N40C4B2">Buccidem <expan abbr="primũ">primum</expan> <lb/>ferunt extremis tectorum imbribus in&longs;titui&longs;&longs;e per&longs;onas ap<lb/>ponere <expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> gratia ex creta rubricata. </s> <s id="N40C4C1">Po&longs;tea totis <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>tegulis marmoreas ponere a&longs;&longs;ueuere.</s> </p> <p id="N40C4CA" type="main"> <s id="N40C4CC">Apertiones fene&longs;trarum in templis e&longs;&longs;e oportet modicas <lb/>et &longs;ublimes: unde nihil præter cælum &longs;pectes: unde et qui <lb/>&longs;acrum faciunt / qui ue <expan abbr="&longs;upplicãt / nequicquam">&longs;upplicant / nequicquam</expan> ab re diuina <lb/>mentibus di&longs;trahantur. </s> <s id="N40C4D9">Horror qui ex umbra excitatur na<lb/>tura &longs;ui auget in animis uenerationem: et coniuncta <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>multa ex parte maie&longs;tati e&longs;t au&longs;teritas. </s> <s id="N40C4E4">Adde quod ignes qui <lb/>templis debentur / quibus nihil ad cultum religionis orna<pb xlink:href="004/01/252.jpg"/>mentumque diuinius habeas / nimia in luce langue&longs;cunt. </s> <s id="N40C4ED">Ve<lb/>teres ea nimirum re &longs;ola plerumque apertione ho&longs;tii <expan abbr="cont&etilde;ti">conten<lb/>ti</expan> erant. </s> <s id="N40C4F8">Sed mihi quidem probabitur: ubi aditus in <expan abbr="templũ">templum</expan> <lb/>omnino erit illu&longs;tris: interiorque ambulatio minime erit <lb/>tri&longs;tis. </s> <s id="N40C503">Vbi autem ara &longs;tatuta &longs;it: maie&longs;tatem præ &longs;e ferat lo<lb/>cus <expan abbr="uelī">uelim</expan> <expan abbr="magis&qtilde;">magisque</expan> <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan>. </s> <s id="N40C514">Redeo ad <expan abbr="apertiões">apertiones</expan> <expan abbr="luminũ">luminum</expan>. </s> <s id="N40C51F">Me<lb/>mini&longs;&longs;e oportet quod alibi diximus apertionem <expan abbr="cõ&longs;tare">con&longs;tare</expan> ex <lb/>uacuo et lateribus et &longs;uperliminari. </s> <s id="N40C52A">Fene&longs;tras et ho&longs;tia uere <lb/>res nu&longs;quam ni&longs;i <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan> adiunxere. </s> <s id="N40C533">Sed de ianuis pri<lb/>mo. </s> <s id="N40C538">Ad ianuas quidem optimi architecti omnes cum iones <lb/>tum dores tum corynthii latera in &longs;ummo ex parte &longs;ui quar<lb/>ta atque decima graciliora fecere <expan abbr="&quml;">quam</expan> in imo. </s> <s id="N40C543">Superliminari <lb/>cra&longs;&longs;itudinem dedere hanc / quam in &longs;ummo capite lateris <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>uenere / et lineas ornamentorum in utri&longs;que compares effe<lb/>cerunt: et iunctiones ad unguem conterminarunt: et ianuæ <lb/>coronam &longs;ummam quæ &longs;uperliminare faueat &longs;ummis <expan abbr="colũnarum">colum<lb/>narum</expan> capitulis quæ in porticu &longs;int æquarunt. </s> <s id="N40C558">Itaque in his <lb/>omnes quæ diximus <expan abbr="ob&longs;eruarũt">ob&longs;eruarunt</expan>. </s> <s id="N40C561">In cæteris uero alii ab aliis <lb/>multo differunt. </s> <s id="N40C568">Nam Dores quidem totam altitudinem <lb/>i&longs;tanc diui&longs;ere in partes &longs;exdecim: ex quibus dedere altitu<lb/>dini uacui apertionis: quam eandem ueteres lumen nuncu<lb/>parunt. </s> <s id="N40C571">Dedere <expan abbr="inquã">inquam</expan> partes decem: latitudini autem quin<lb/>que: lateri autem unam. </s> <s id="N40C57A">Hæc Dorici. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40C57E">Iones uero primam <lb/>illam integram altitudinem quæ &longs;ummis capitulis <expan abbr="columnarũ">colum<lb/>narum</expan> æquatur: diui&longs;ere in partes <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> et nouem: ex quibus <lb/>dedere altitudini uacui partes duodecim: latitudini &longs;ex: <lb/>lateri unam. </s> <s id="N40C590">Corynthii diui&longs;ere in partes undeuiginti: ex <lb/>quibus datæ &longs;unt partes &longs;eptem latitudini uacui: altitudi<lb/>nem autem luminis effecere duplam ad latitudinem: fuitque <lb/>latus ho&longs;tri &longs;eptima latitudinis uacui. </s> <s id="N40C599">In quibu&longs;que latus <lb/>hoc e&longs;t antipagmentum fuit trabs. </s> <s id="N40C59E">Et ni fallimur iones &longs;ua <lb/>delectati &longs;unt trabe ornata fa&longs;ciis tribus. </s> <s id="N40C5A3">Dores &longs;ua amotis <lb/>regulis et clauiculis et in trabem <expan abbr="&longs;uperliminar&etilde;">&longs;uperliminarem</expan> ornamenti <lb/>gratia qui&longs;qui&longs; maxima ex parte &longs;uas coronarum uenu&longs;tates <pb xlink:href="004/01/253.jpg"/>adiecit. </s> <s id="N40C5B2">Sed Dores in trabem non po&longs;uere apparentia capita <lb/>tignorum tri&longs;ulcata: &longs;ed eius loco fa&longs;ciam regiam latam ex <lb/>cra&longs;&longs;itudine lateris quod ad ho&longs;tium &longs;tet. </s> <s id="N40C5B9">Fa&longs;ciæque addide<lb/>re cimatium / gululam / et &longs;uper id gradum plutei purum: <lb/>et in id ouicla / mox mutulos prætectos &longs;uo cum cimatio: et <lb/>&longs;uppremo in loco undulam &longs;umptis particularum dimen&longs;i<lb/>onibus ex his quæ &longs;upra in doricis trabeationibus tran&longs;egi<lb/>mus. </s> <s id="N40C5C6">Iones contra non fa&longs;ciam regiam quam in trabibus po<lb/>&longs;uerant: &longs;ed pro fa&longs;cia impo&longs;uere turgentem fa&longs;ciculum <expan abbr="frõdentium">fron<lb/>dentium</expan> ramu&longs;culorum: concinctum loro cra&longs;&longs;um <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/>e&longs;t trabs dempta parte ex trabe tertia. </s> <s id="N40C5D7">Supra id cimatium et <lb/>denticulos et ouicla et cra&longs;&longs;um gradum mutulorum conte<lb/>ctorum fa&longs;cia &longs;uo cum cimatio <expan abbr="frõtis">frontis</expan> et &longs;upremam <expan abbr="undulã">undulam</expan>. <lb/></s> <s id="N40C5E7">Præterea addidere ad <expan abbr="alterũ">alterum</expan> quodque extremum lateris &longs;ub <lb/>gradu cra&longs;&longs;o tectorum mutulorum: addidere <expan abbr="in&qtilde;">in quae</expan> præciden<lb/>tes / ut &longs;ic eas appellem / auriculas ducta nominis &longs;imilitudi<lb/>ne a &longs;agacibus bene auriculatis canibus. </s> <s id="N40C5F8">Fuitque <expan abbr="auricularũ">auricularum</expan> <lb/>i&longs;tarum lineamentum maiu&longs;cula. </s> <s id="N40C601">S oblonga extremis &longs;uis <lb/>capitibus &longs;e&longs;e in anfractum <expan abbr="uolutatũ">uolutatum</expan> implicans hunc in mo<lb/>dum. </s> <s id="N40C60C">Earumque auricularum cra&longs;&longs;itudo in &longs;ummo fa&longs;ci<lb/>culo latitudinem æquarit: in imo arctiores fuere ex quarta. <lb/></s> <s id="N40C612">Longitudo auricularum pependit u&longs;que ad &longs;upremi uacui <lb/>æquilibram. </s> <s id="N40C617">Corynthii integrum columnationum opus a <lb/>porticu ad ho&longs;tia tran&longs;tulere. </s> <s id="N40C61C">Ornantur et ianuæ locis præ<lb/>&longs;ertim quæ &longs;ub diuo pareant: ne quid hæc alibi repetantur <lb/>porticulo adpacto hunc in modum. </s> <s id="N40C624">Po&longs;itis enim lateribus <lb/>et &longs;uperliminari hinc <expan abbr="unã">unam</expan> atque hinc <expan abbr="alcerã">alteram</expan> columnam appin<lb/>gunt expeditam: atque etiam interdum prominentem. </s> <s id="N40C633">Co<lb/>lumnarum ba&longs;es inter &longs;e <expan abbr="di&longs;tãt">di&longs;tant</expan>: quod <expan abbr="integrũ">integrum</expan> opus <expan abbr="antipagm&etilde;">antipagmen<lb/>torum</expan> eo &longs;patio concipiant. </s> <s id="N40C646">Longitudo columnarum cum <lb/>capitulis tanta e&longs;t: quanta &longs;it ab angulo extremo ba&longs;is dex<lb/>træ ad angulum extremum &longs;ini&longs;træ. </s> <s id="N40C64D">In ha&longs;ce <expan abbr="colũnas">columnas</expan> trabs <lb/>fa&longs;cia coronæ <expan abbr="fa&longs;tigiũque">fa&longs;tigiumque</expan> imponitur ex rationibus porticus: <lb/>de qua &longs;upra &longs;uo tran&longs;egimus loco. </s> <s id="N40C65C">Fuere qui ad latera ho<pb xlink:href="004/01/254.jpg"/>&longs;tiorum pro trabe adegerint coronarum ornamenta: ex quo <lb/>hiatum ianuæ præpan&longs;um effecere: opus magis priuatorum <lb/>ædium deliciis accomodatum præ&longs;ertim fene&longs;trarum <expan abbr="&quml;">quam</expan> tem<lb/>plorum auctoritati condecens. </s> <s id="N40C66D">In maximis templis ho&longs;tiis <lb/>præ&longs;ertim quibus aliæ <expan abbr="nõ">non</expan> ad&longs;unt apertiones altitudo uacui <lb/>in partes diuiditur tris: unaque atque eadem &longs;uprema linque<lb/>tur ut pro fene&longs;tra &longs;it: æneoque ornatur rete: reliquum ual<lb/>uis datur.</s> </p> <p id="N40C67C" type="main"> <s id="N40C67E">Suas habent rationes particularum ualuæ. </s> <s id="N40C681">Inter particu<lb/>las primaria e&longs;t cardo: i&longs;tius duplex e&longs;t ratio. </s> <s id="N40C686">Nam aut late<lb/>ri ianuæ commendantur captus ferrei et arpicones: aut ex an<lb/>gulo ualuæ a&longs;&longs;is emittitur: in cuius cu&longs;pide &longs;tatuta ualua in<lb/>uertitur. </s> <s id="N40C68F">Valuæ templorum quod perpetuitatis gratia <expan abbr="fiãt">fiant</expan> æneæ <lb/>atque maximi ponderis &longs;int axe tutius aguntur <expan abbr="&quml;">quam</expan> arpiconi<lb/>bus. </s> <s id="N40C69E"><expan abbr="Nõ">non</expan> hic refero quas portas apud hi&longs;toricos et poetas le<lb/>gerim ue&longs;titas auro / ebore / et &longs;ignis / tam graues / ut turmis <lb/>hominum re&longs;erarentur: et &longs;trepitu terrorem incuterent: in <lb/>his ego facilitatem laudo aperiendi <expan abbr="claud&etilde;dique">claudendique</expan>. </s> <s id="N40C6AE">Ergo ad cu<lb/>&longs;pidem in axis infimo &longs;ub&longs;tituetur &longs;edile æreum &longs;tagno im<lb/>mixto: excauabiturque medullitus cum &longs;edile /tum et caput <lb/>axis cui ualua applexa &longs;it in modum pi&longs;cidis ad concauum <lb/>lineamentum lancis / quoad intra &longs;e mutuo complexu <expan abbr="con/cipiant">con<lb/>cipiant</expan> pilam ferream bene teretem et bene ter&longs;am. </s> <s id="N40C6BB">Ad su<lb/>premum quidem axis caput quod <expan abbr="ĩ">in</expan> ualuæ &longs;ummo e&longs;t aderit <lb/>famella ænea &longs;uperliminari inter&longs;ita: et præter id axis mobi<lb/>lem circa &longs;e imbuet anulum ferreum u&longs;que quaque ter&longs;um et <lb/>leuigatum. </s> <s id="N40C6CA">Sic fiet ut nu&longs;quam moro&longs;a &longs;it ualua: et leui ap<lb/>pul&longs;u ad arbitrium alludat. </s> <s id="N40C6CF">Singulis ho&longs;tiis ualuæ erunt ge<lb/>mellæ: quarum altera hoc in latus ianuæ: altera in latus al<lb/>terum &longs;e&longs;e recipiat. </s> <s id="N40C6D6">Valuæ eiu&longs;que cra&longs;&longs;itudo fiet ex &longs;uæ lati<lb/>tudini&longs; duodecima. </s> <s id="N40C6DB">In ualuis <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> &longs;unt fa&longs;ciæ quæ qui<lb/>dem amplitudinem ualuæ &longs;uperadpactæ obambiant nume<pb xlink:href="004/01/255.jpg"/>ro ad arbitrium aut duplices aut triplices aut etiam &longs;impli<lb/>ces. </s> <s id="N40C6EA">Quod &longs;i erunt geminæ et ueluti gradus alteræ <expan abbr="&longs;uperal/teras">&longs;uperal<lb/>teras</expan> di&longs;tantæ / capient ambæ una ex ualuæ latitudine <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <lb/>ne magis quartam. </s> <s id="N40C6F5">ne minus &longs;extam. </s> <s id="N40C6F8">Eritque prima <expan abbr="&longs;uper/eminens">&longs;uper<lb/>eminens</expan> adpacta fa&longs;cia latior <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ub&longs;tituta ex quinta. </s> <s id="N40C701">Quod <lb/>&longs;i erunt triplices / tunc ex trabe ionica lineamenta &longs;u&longs;cipi<lb/>ent. </s> <s id="N40C708">Sin autem erunt fa&longs;ciæ circum &longs;implices: fient ex quin<lb/>ta u&longs;que ex &longs;eptima. </s> <s id="N40C70D">Fa&longs;ciis interior linea erit gulula. </s> <s id="N40C710">Lon<lb/>gitudo ualuæ diuidetur fa&longs;ciis tran&longs;uer&longs;is: ita ut &longs;uprema <lb/>&longs;patia quintam occupent totius altitudinis. </s> <s id="N40C717">Valuæ bis in <lb/>templis fene&longs;træ æque ornantur atque ho&longs;tia. </s> <s id="N40C71C">Sed earum ua<lb/>cua quod proximam &longs;ub te&longs;tudine cel&longs;am parietis partem occu<lb/>pet: &longs;ui&longs;que angulis ad &longs;uperincuruum te&longs;tudinati terminet: <lb/>ea re &longs;ub arcu contra &longs;unt atque in ho&longs;tiis. </s> <s id="N40C725">Nanque latiora <lb/>quidem duplo &longs;unt <expan abbr="&quml;">quam</expan> alta: totamque latitudinem diuidunt <lb/>columnulis duabus inter&longs;titutis ex rationibus porticus. </s> <s id="N40C72C">Sed <lb/>columnæ i&longs;tic fere in omnibus quadrangulae &longs;unt. </s> <s id="N40C733">Scapho<lb/>rum lineamenta quibus pictæ tabulæ &longs;tatuæque collocantur / <lb/>ex lineamentis ho&longs;tiorum &longs;ummuntur / altitudine tertiam <lb/>&longs;ui parietis partem implent. </s> <s id="N40C73C">Ad fene&longs;tras templorum lumi<lb/>ni apponebant pro ualuis contra pruinas et uentorum impe<lb/>tum &longs;tatiuas tabulas tenues alaba&longs;tri tralucidi: aut rete aene<lb/>um marmoreum ue. </s> <s id="N40C745">Plagas uero intermedias ad rete ob&longs;ti<lb/>pabant non fragili uitro: &longs;ed lapide &longs;peculari petito maxi<lb/>me ex &longs;ogobria hi&longs;paniæ oppido: aut item ex Bononia gal<lb/>liæ. </s> <s id="N40C74F">Id lamia e&longs;t raro pedali amplior gyp&longs;i tralucidi et per<lb/>puri&longs;&longs;imi. </s> <s id="N40C754">Cui peculiare natura datum e&longs;t: ut uetu&longs;tatem <lb/>non &longs;entiat.</s> </p> <p id="N40C759" type="main"> <s id="N40C75B">Po&longs;t hæc &longs;pectabit quidem ad rem <expan abbr="templorũ">templorum</expan> aram in qua <lb/>&longs;acrificent &longs;tatuere loco digni&longs;&longs;imo: nimirum a&longs;&longs;idebit iu<lb/>&longs;te pro tribunali. </s> <s id="N40C766">Aram ueteres altam fecere pedes &longs;ex: la<lb/>tam duodecim: in qua &longs;ignum &longs;tatuerent. </s> <s id="N40C76B">Aras autem &longs;acri<lb/>ficii gratia <expan abbr="ītia">intra</expan> <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> complures di&longs;&longs;eminare an deceat alio <pb xlink:href="004/01/256.jpg"/>rum &longs;it iudicii. </s> <s id="N40C77D">Apud maiores no&longs;tros per illa no&longs;træ religi<lb/>onis initia optimi uiri in <expan abbr="cõmunionem">communionem</expan> coenæ <expan abbr="conueniebãt">conueniebant</expan>: <lb/>non ea re / ut corpus epulis &longs;aturum facerent. </s> <s id="N40C78C">Sed ut conui<lb/>ctu mutuo <expan abbr="man&longs;ue&longs;cer&etilde;t">man&longs;ue&longs;cerent</expan>: et animo bonis monitis referti do<lb/>mum redirent multo cupidi&longs;&longs;imi uirtutis. </s> <s id="N40C797">Illic igitur liba<lb/>tis potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> ab&longs;umptis quæ in coenam e&longs;&longs;ent per <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan> fru<lb/>galitatem appo&longs;ita. </s> <s id="N40C7A6">Habebatur et lectio et &longs;ermo de rebus <lb/>diuinis. </s> <s id="N40C7AB">Flagrabant omnium &longs;tudia ad comunem omnium <lb/>&longs;alutem et ad cultum uirtutis. </s> <s id="N40C7B0">Demum qui&longs;que prout facul<lb/>tas &longs;uppeditabat offerebat in medium qua&longs;i pietati debitum <lb/>cen&longs;um / et benemeritorum &longs;tipem / id e&longs;t per anti&longs;titem ero<lb/>gabatur in eos qui ope indigerent. </s> <s id="N40C7B9">Omnia i&longs;toc pacto inter <lb/>eos ueluti inter amanti&longs;&longs;imos fratres <expan abbr="erãt">erant</expan> communia. </s> <s id="N40C7C2">Po&longs;t <lb/>id tempus cum per principes licuit publice facere: non mul<lb/>to quidem a uetere patrum in&longs;tituto deuiarunt: &longs;ed maiore <lb/>populo confluente minutiore <expan abbr="libam&etilde;to">libamento</expan> u&longs;i &longs;unt. </s> <s id="N40C7CF">Sermones <lb/>autem quibus <expan abbr="uter&etilde;tur">uterentur</expan> di&longs;erti per ea tempora pontifices ex <lb/>patrum <expan abbr="cõmentariis">commentariis</expan> &longs;pectare pa&longs;&longs;im licet. </s> <s id="N40C7DE">Itaque unica <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>quidem erat ara / ad quam conueniebant. </s> <s id="N40C7E7">Vnicum in dies &longs;a<lb/>crificium celebraturi. </s> <s id="N40C7EC">Succe&longs;&longs;ere hæc tempora quæ utinam <lb/>uir qui&longs;piam grauis pace pontificum reprehendenda duce<lb/>ret: qui cum ip&longs;i dignitatis tuendæ gratia uix chalendis an<lb/>nuis pote&longs;tatem populo <expan abbr="faciãt">faciant</expan> ui&longs;endi &longs;ui. </s> <s id="N40C7F9">Omnia u&longs;que adeo <lb/>circumferta reddidere altaribus / et interdum <expan abbr="nõ">non</expan> dico plus. <lb/></s> <s id="N40C805">Hoc affirmo apud mortales nihil <expan abbr="īueniri">inueniri</expan> ne excogitari qui<lb/>dem po&longs;&longs;e: quod &longs;it dignius &longs;anctiu&longs;que &longs;acrificio. </s> <s id="N40C80E">Ego uero <lb/>neminem dari bene <expan abbr="cõ&longs;ultum">con&longs;ultum</expan> puto / qui quidem uelit res di<lb/>gni&longs;&longs;imas nimium perprompta facilitate uile&longs;cere.</s> </p> <p id="N40C819" type="main"> <s id="N40C81B">Sunt et quædam alia ornamentorum genera non &longs;tabilia <lb/>quibus &longs;acrificium ornetur. </s> <s id="N40C820">Sunt et quibu&longs; alioquin templa <lb/>hone&longs;tentur: quorum &longs;pectet ratio ad architectum. </s> <s id="N40C825">Queri<lb/>tur quid omnium pulcherrimum &longs;it triuium ne lætum / lu<lb/>dibunda iuuentute. </s> <s id="N40C82C">Mare ne refertum cla&longs;&longs;e. </s> <s id="N40C82F">Campus ne re <lb/>fertus milite et &longs;ignis uictricibus. </s> <s id="N40C834">Forum ne refertum patri<pb xlink:href="004/01/257.jpg"/>bus togatis et eiu&longs;modi: an templum alacritate luminum <lb/>illu&longs;tre? </s> <s id="N40C83E">Sed uelim quidem lumina in templis habere ma<lb/>ie&longs;tatem. </s> <s id="N40C843">Quæ res minutis <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;cintillulis facularum quibus <lb/>hodie utimur non e&longs;t. </s> <s id="N40C84C">Habebunt non nego uenu&longs;tatem &longs;i ad <lb/>aliquam lineamentorum &longs;peciem coaptentur: &longs;i per corona<lb/>rum lineas lampadibus <expan abbr="di&longs;tend&etilde;tur">di&longs;tendentur</expan>. </s> <s id="N40C857">Sed multo perplacent <lb/>ueteres qui candelabris maiu&longs;culas conculas odoratis flam<lb/>mis incendebant. </s> <s id="N40C85E">Longitudo candelabri in partes diuideba<lb/>tur &longs;eptem. </s> <s id="N40C863">Duæ dabantur ba&longs;i: eratque ba&longs;is triangula lon<lb/>gior ex magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> lata. </s> <s id="N40C868">Inque imo erat ea quidem <lb/>latior <expan abbr="&quml;">quam</expan> in &longs;ummo ex. </s> <s id="N40C871">Stilus candelabri excita<lb/>bitur uasis gutturiis alteris in alteras &longs;upera&longs;titutis. </s> <s id="N40C878">In &longs;um<lb/>mo apponebatur concula gummis et lignis odoratis farci<lb/>ta. </s> <s id="N40C87F">Mandarunt memoriæ quantum bal&longs;ami ex publicis ue<lb/>ctigalibus iu&longs;&longs;erint principes in &longs;ingulos dies &longs;olemnes in<lb/>cendi ad ba&longs;ilicas maximas romæ. </s> <s id="N40C888">Id fuit ad libras <expan abbr="quing&etilde;tas">quingen<lb/>tas</expan> octuaginta.</s> </p> <p id="N40C891" type="main"> <s id="N40C893">Hactenus de candelabris. </s> <s id="N40C896">Venio ad reliqua quitus egre<lb/>gie <expan abbr="orn&etilde;tur">ornentur</expan> templa. </s> <s id="N40C89F">Legimus Gigem crateras dedi&longs;&longs;e dono <lb/>Apollini phithio &longs;ex ex auro &longs;olido pondo milia triginta. <lb/></s> <s id="N40C8A7">Et apud delphos &longs;olida ex auro et argento fui&longs;&longs;e ua&longs;a <expan abbr="quorũ">quorum</expan> <lb/>quodque amphoras caperet &longs;ex. </s> <s id="N40C8B0">Fuere et qui pluris artificum <lb/>manus atque inuentum fecerint <expan abbr="&quml;">quam</expan> aurum. </s> <s id="N40C8B5">Apud &longs;amios in <lb/>templo lunonis cratere ferreis &longs;ignis circumrefertum affui&longs;<lb/>&longs;e ferunt: quod olim &longs;partæ ad Cre&longs;um mi&longs;i&longs;&longs;ent dono tantæ <lb/>amplitudinis / ut <expan abbr="ãphoras">amphoras</expan> coeperit <expan abbr="trec&etilde;tas">trecentas</expan>. </s> <s id="N40C8C8">Delphis quoque &longs;a<lb/>mios dono mi&longs;i&longs;&longs;e olim <expan abbr="cõperio">comperio</expan> <expan abbr="ferrcã">ferream</expan> cor<expan abbr="tinã">tinam</expan> in qua miro ar<lb/>tificio <expan abbr="animãtiũ">animantium</expan> capita e&longs;&longs;et in&longs;culpta: <expan abbr="quã">quam</expan> ue colo&longs;i cubito&longs; <lb/>alti <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> &longs;ubnixo genu <expan abbr="&longs;ub&longs;tiner&etilde;t">&longs;ub&longs;tinerent</expan>. </s> <s id="N40C8ED">Mirum illud Api deo <expan abbr="æd&etilde;">ædem</expan> <lb/>feci&longs;&longs;e <expan abbr="Sãniticũ">Samniticum</expan> <expan abbr="ægyptiũ">ægyptium</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> et uariis &longs;ignis <expan abbr="ornati&longs;&longs;imã">ornati&longs;&longs;imam</expan> <lb/>intu&longs;que <expan abbr="&longs;imulacrũ">&longs;imulacrum</expan> Apis dei continuo quod ad <expan abbr="&longs;ol&etilde;">&longs;olem</expan> <expan abbr="&longs;pectandũ">&longs;pectandum</expan> <lb/>uolueretur. </s> <s id="N40C918">Illudque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> admirabilius Cupidinis telum in <lb/>templo Dianæ apud ephe&longs;um pependi&longs;&longs;e nullis penitus man<lb/>datum laqueis. </s> <s id="N40C923">De i&longs;tiu&longs;modi quod &longs;tatuam nihil habeo: <pb xlink:href="004/01/258.jpg"/>ni&longs;i ut &longs;uo et decenti ponantur loco quoad &longs;pectentur cum <lb/>admiratione et dignitate.</s> </p> <p id="N40C92C" type="main"> <s id="N40C92E">Ba&longs;ilicam fui&longs;&longs;e principio locum con&longs;tat: ubi &longs;ub tectum <lb/>ad ius dicendum principes conuenirent. </s> <s id="N40C933">Huic loco digni<lb/>tatis gratia additum e&longs;t tribunal. </s> <s id="N40C938">Po&longs;t id / quo e&longs;&longs;et ea qui<lb/>dem laxior primariis tectis non &longs;ufficientibus circumaddi<lb/>dere porticus patulas intrin&longs;ecus hinc atque hinc primum <lb/>&longs;implices / mox etiam duplices. </s> <s id="N40C941">Addidere in&longs;uper alii <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecun<lb/>dum</expan> tribunal tran&longs;uer&longs;am <expan abbr="alterã">alteram</expan> ambulationem: quam qui<lb/>dem causidicam nuncupamus: quod illic rhetorum turmæ cau<lb/>sidicique uer&longs;arentur. </s> <s id="N40C952">Et iunxere ha&longs;ce ambulationes inter <lb/>&longs;e lineamento ducto ad. </s> <s id="N40C957">T. litteræ &longs;imilitudinem. </s> <s id="N40C95A">Tum et <lb/>&longs;eruorum gratia additas fui&longs;&longs;e porticus interpretantur ex<lb/>trin&longs;ecas. </s> <s id="N40C961">Itaque ba&longs;ilica ex ambulatione con&longs;tat atque por<lb/>ticibus. </s> <s id="N40C966">Atqui ba&longs;ilica quod naturam quidem &longs;apiat templi / <lb/>multa ex parte cuncta &longs;ibi ornamenta uendicabit quæ tem<lb/>plis debeantur. </s> <s id="N40C96D">Ea tamen ita u&longs;urpabit: ut præ &longs;e ferat imita<lb/>ri templa malui&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> æquari. </s> <s id="N40C972">Exaggerabitur <expan abbr="templorũ">templorum</expan> mo<lb/>re. </s> <s id="N40C97B">Sed ei ex aggeris altitudine quæ templis debeatur adi<lb/>metur octaua: in qua uenerationis gratia cedat digniori: <lb/>tum et cætera quæ ornamento adhibebuntur / nequicquam <lb/>eam habebunt grauitatem / quam habeant quæ templis im<lb/>ponantur. </s> <s id="N40C986">Præterea inter ba&longs;ilicam atque templum hoc in <lb/>tere&longs;t quod eam quidem propter frequentiam prope tumultu<lb/>antium litigio&longs;orum / et propter u&longs;um litterarum recogno<lb/>&longs;cendarum / &longs;ub&longs;cribendarumque e&longs;&longs;e oportet itionibus <expan abbr="per&quml;">per<lb/>quam</expan> expeditam / et apertionibus uehementer illu&longs;trem: pro<lb/>babiturque: &longs;i ita erit parata ut quam patronos clientes ue &longs;uos <lb/>quæ&longs;itum aduenerint: ubi &longs;int primo a&longs;pectu repertum ha<lb/>beant. </s> <s id="N40C999">His de rebus columnæ i&longs;tic cum rariores exigun<lb/>tur: tum et arcuata maxime condecent: et trabeatas eti<lb/>am non recu&longs;ant. </s> <s id="N40C9A0">Sed ba&longs;ilicam &longs;ic diffiniemus: ut &longs;it ea <lb/>quidem perampla / at que admodum expedita quædam am<lb/>bulatio circum&longs;pecta &longs;ub tecto porticibus intimis. </s> <s id="N40C9A7"><expan abbr="Nã">Nam</expan> eam <pb xlink:href="004/01/259.jpg"/>quidem quæ nuda porticibus &longs;it / magis ad rationes curiæ <lb/>et &longs;enatus pertinere arbitramur <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad ba&longs;ilicam. </s> <s id="N40C9B7">Et de i&longs;tac <lb/>&longs;uo dicetur loco. </s> <s id="N40C9BC">Ba&longs;ilicas aream habere oportet ita compa<lb/>ratam ut &longs;it earum longitudo ad latitudinem dupla. </s> <s id="N40C9C1">Conue<lb/>niet etiam habere ambulationem mediam utique et cau&longs;idi<lb/>cam liberam et expeditam. </s> <s id="N40C9C8">Quod &longs;i forte cau&longs;idica amota <lb/>tantum erit habitura porticus hinc atque hinc &longs;implices <expan abbr="hũc">hunc</expan> <lb/>in modum finietur. </s> <s id="N40C9D3">Latitudo enim areæ diuidetur <expan abbr="ī">in</expan> partes <lb/>nouem: ex quibus dabuntur quinque ambulationi mediæ: <lb/>&longs;ingulis autem porticibus binæ. </s> <s id="N40C9DE">Tum et longitudo itidem <lb/>in partes diuidetur nouem. </s> <s id="N40C9E3">Ex his una dabitur &longs;inui tribu<lb/>nalis. </s> <s id="N40C9E8">Amplitudini uero tribunalis <expan abbr="ĩ">in</expan> faucibus <expan abbr="dabũtur">dabuntur</expan> duæ. <lb/></s> <s id="N40C9F4">Sin autem præter <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="add&etilde;da">addenda</expan> erit cau&longs;idica: tunc areæ <lb/>latitudo diuidetur in partes quattuor: duæ dabuntur mediæ <lb/>ambulationi: &longs;ingulæ autem &longs;ingulis porticibus. </s> <s id="N40CA03">Rur&longs;us <lb/>longitudo diuidetur &longs;ic. </s> <s id="N40CA08">Nam &longs;inus quidem tribunalis &longs;ibi <lb/>intror&longs;us capiet curuatura &longs;ui partem longitudinis duode<lb/>cimam. </s> <s id="N40CA0F">Apertura uero interualli capiet duodecimam bis et <lb/>eiu&longs; in&longs;uper dimidiam. </s> <s id="N40CA14">Latitudo quidem cau&longs;idicæ &longs;ibi par<lb/>tem longitudinis areæ capiet &longs;extam. </s> <s id="N40CA19">Sin autem una et cau<lb/>&longs;idicam et porticus habitura erit duplices: diuidetur <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>latitudo in partes decem: ex quibus dabis mediæ ambulati<lb/>oni partes / tris uero in dextram / et tris alteras in &longs;ini&longs;tram <lb/>occupabunt porticus partitis &longs;patiis inter &longs;e ex dimidia. </s> <s id="N40CA28">At <lb/>longitudo quidem diuidetur in partes <expan abbr="uigīti">uiginti</expan>: ex quibus da<lb/>bitur curuaturæ tribunalis pars una et <expan abbr="ãplius">amplius</expan> dimidia. </s> <s id="N40CA37"><expan abbr="A&ptilde;/tioni">Aper<lb/>tioni</expan> autem ip&longs;ius tribunalis dabuntur tris: et amplius <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>tertia. </s> <s id="N40CA42">Cau&longs;idicæ dabuntur integræ partes nihilo plus tris. <lb/></s> <s id="N40CA46">Parietes ba&longs;ilicarum non erunt quidem cra&longs;&longs;i / uti &longs;unt tem<lb/>plorum. </s> <s id="N40CA4B">Non enim te&longs;tudinum oneribus: &longs;ed trabibus / <lb/>et deliquiis tectorum &longs;ub&longs;tinendis excitantur. </s> <s id="N40CA50">Fient igitur <lb/>cra&longs;&longs;i ex parte uige&longs;ima &longs;uæ altitudinis. </s> <s id="N40CA55">Parietum alti<lb/>tudo pro fronte ad &longs;ui latitudinem &longs;patii addet in&longs;uper di<lb/>midiam et nu&longs;quam plus. </s> <s id="N40CA5C">In angulis ambulationum porri<pb xlink:href="004/01/260.jpg"/>gentur pilæ parietem &longs;e&longs;e in lineam columnationum pari<lb/>etis extendentes nihil minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut binas: nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut tris <lb/>cra&longs;&longs;itudines eius parietis occupent. </s> <s id="N40CA6F">Sunt et qui et media <lb/>longitudinis linea pilam quoque ordine inter columnas ex<lb/>citent firmitudinis gratia. </s> <s id="N40CA76">Eius latitudo aut tris quidem ca<lb/>pit unius columnæ cra&longs;&longs;itudines: aut ad <expan abbr="&longs;ummũ">&longs;ummum</expan> quattuor. <lb/></s> <s id="N40CA80">Columnationes etiam nequicquam habebunt grauitatem <lb/>quam habeant quæ templis apponuntur. </s> <s id="N40CA85">Qua de re &longs;i præ<lb/>&longs;ertim trabeata utemur <expan abbr="columnatiõe">columnatione</expan> &longs;ic rationabimur. </s> <s id="N40CA8E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>&longs;i erunt illæ quidem corynthiæ: adimetur earum ex <expan abbr="cra&longs;&longs;i/tudine">cra&longs;&longs;i<lb/>tudine </expan>pars duodecima. </s> <s id="N40CA98">Si <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ionicæ: adimetur decima. <lb/></s> <s id="N40CAA0">Si uero doricæ: nona. </s> <s id="N40CAA3">In cæteris <expan abbr="deĩceps">deinceps</expan> capitulorum et tra<lb/>bis et fa&longs;ciæ et coronæ et eiu&longs;modi coaptationibus templa <lb/>imitabuntur.</s> </p> <p id="N40CAAE" type="main"> <s id="N40CAB0">Arcuatis imitationibus debentur columnæ quadrangulæ. <lb/></s> <s id="N40CAB4">Nam in rotundis opus erit mendo&longs;um ea re quod capita arcus <lb/>non ad plenum in &longs;olido columnæ &longs;ub&longs;titutæ a&longs;&longs;ideant: &longs;ed <lb/>quantum archa quadrati circulum a &longs;e contentum excedit: <lb/>tantum in uacuo pendeat. </s> <s id="N40CABF">Hoc ut emendarent periti uete<lb/>res &longs;uperappo&longs;uere capitulis columnarum etiam aliud lata<lb/>&longs;trum quadrilaterum altum alibi ex quarta: alibi ex quin<lb/>ta diametri &longs;uæ columnæ. </s> <s id="N40CAC8">Ad lineamentum undulæ huius <lb/>&longs;uperadiecti quadranguli latitudo in uno æquauit <expan abbr="maximã">maximam</expan> <lb/>capituli <expan abbr="ext&etilde;&longs;ionem">exten&longs;ionem</expan>: in &longs;ummo fuere proiectiones pares al<lb/>titudini: hoc pacto frontes et anguli arcus expeditiora habu<lb/>ere &longs;edilia atque firmiora. </s> <s id="N40CADB">Arcuatæ columnationes uti et tra<lb/>beatæ inter &longs;e uariæ &longs;unt. </s> <s id="N40CAE0">Nam aliæ quidem di&longs;pan&longs;æ: aliæ <lb/>confertæ et eiu&longs;modi. </s> <s id="N40CAE5">In confertis altitudo uacui apertio<lb/>nis dimidiam capiet latitudinis &longs;ui &longs;pecies. </s> <s id="N40CAEA">In di&longs;pan&longs;is ha<lb/>bebit altitudo tertiam latitudinis quinquies. </s> <s id="N40CAF1">In <expan abbr="&longs;ubdi&longs;pã&longs;is">&longs;ubdi&longs;pan&longs;is</expan> <lb/>latitudo i&longs;tæc erit ex dimidia longitudinis. </s> <s id="N40CAFA">In <expan abbr="&longs;ubcõfertis">&longs;ubconfertis</expan> <lb/>fiet ex tertia. </s> <s id="N40CB03">Arcum diximus alibi trabem e&longs;&longs;e flexam. <lb/></s> <s id="N40CB07">Ornamenta igitur arcubus dabuntur: quæ eadem trabibus <lb/>darentur: &longs;i in tales columnas imponerentur. </s> <s id="N40CB0C">Præterea qui <pb xlink:href="004/01/261.jpg"/>opus e&longs;&longs;e ornati&longs;&longs;imum uolent: directas in&longs;uper ducent li­<lb/>neas perpetuum per parietem in arcus i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="&longs;upremũ">&longs;upremum</expan> <lb/>dor&longs;um. </s> <s id="N40CB1B">Deformabuntque trabem et fa&longs;cias et coronas quales <lb/>ad eam altitudinem <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan> deberi intelligant. </s> <s id="N40CB24">Sed <lb/>cum ba&longs;ilicæ aliæ uno porticu: aliæ bino circuantur / coro<lb/>narum idcirco &longs;edes &longs;upra <expan abbr="colũnas">columnas</expan> et arcus erit uaria. </s> <s id="N40CB2F"><expan abbr="Nã">Nam</expan> his <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quæ uno <expan abbr="tantũ">tantum</expan> porticu &longs;eptæ &longs;int / ex tota &longs;ui parietis <lb/>altitudine <expan abbr="cõ&longs;en&longs;us">con&longs;en&longs;us</expan> coronarum præhendet <expan abbr="nonã">nonam</expan> <expan abbr="quĩquies / aut">quinquies / aut</expan> <lb/>u&longs;que &longs;eptimam quater. </s> <s id="N40CB4E">In his uero quibus duplices ad&longs;unt <lb/>porticus <expan abbr="cõ&longs;cend&etilde;t">con&longs;cendent</expan> coronæ nihilo minus tertia: nihilo plus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> octaua ter. </s> <s id="N40CB5C">Appingentur præterea <expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> gratia atque <lb/>item utilitatis ad <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> &longs;upra coronas primas aliæ in&longs;uper <lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> maximæ <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan>: quæ in &longs;ub&longs;titutas primarias <lb/><expan abbr="colũnas">columnas</expan> mediis centris acquie&longs;cant. </s> <s id="N40CB77"><expan abbr="Nã">Nam</expan> confert quidem quod <lb/>&longs;eruata <expan abbr="o&longs;&longs;iũ">o&longs;&longs;ium</expan> &longs;oliditate et aucta operis hone&longs;tate <expan abbr="põdus">pondus</expan> atque <lb/>impen&longs;a parietis maxima ex parte leuigabitur: adigeturque <lb/>i&longs;tis &longs;upremis <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> coronarum prominentiæ uti <lb/>operis <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> ratio i&longs;tic exigat. </s> <s id="N40CB99">Adde quod ba&longs;ilicis biporticatis <lb/>alteræ <expan abbr="ī">in</expan> alteras <expan abbr="colũnatiões">columnationes</expan> <expan abbr="&longs;taru&etilde;&ttilde;">&longs;tatuentur</expan> numero a tecto ad <expan abbr="imũ">imum</expan> <lb/>tris. </s> <s id="N40CBB0">In illis autem binæ. </s> <s id="N40CBB3">Vbi igitur <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> appo&longs;ue<lb/>ris tris / illic &longs;patium id pietis quod &longs;upra <expan abbr="colũnas">columnas</expan> primas <lb/>u&longs;que ad <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> tecti <expan abbr="cõtignation&etilde;">contignationem</expan> &longs;it / in partes duas <expan abbr="di/uidetur">di<lb/>uidetur</expan>: eoque loci <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;ecundæ</expan> coronices finientur. </s> <s id="N40CBD0">Inter primas <lb/>coronices et <expan abbr="&longs;ecũdas">&longs;ecundas</expan> paries &longs;eruabitur integer: atque cru&longs;ta<lb/>tionum <expan abbr="figm&etilde;tis">figmentis</expan> adornabitur. </s> <s id="N40CBDF">Paries uero qui inter &longs;ecun<lb/>das ac tertias coronices &longs;it: fene&longs;tris fiet tran&longs;pertu&longs;us et lu<lb/>minibus peruius. </s> <s id="N40CBE6">Atque fient quidem &longs;uprema per interual<lb/>la <expan abbr="colũnationum">columnationum</expan> in ba&longs;ilicis fene&longs;træ uniformes atque <expan abbr="mu/tuo">mu<lb/>tuo</expan> <expan abbr="corre&longs;põdentes">corre&longs;pondentes</expan>. </s> <s id="N40CBF5">Earum latitudo <expan abbr="nõ">non</expan> erit arctior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut tris ca<lb/>piat quartas totius interualli / quod <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> &longs;it. </s> <s id="N40CC0A">Altitu<lb/>do uero <expan abbr="fene&longs;trarũ">fene&longs;trarum</expan> <expan abbr="pcõmode">percommode</expan> duas capiet <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> altitudi<lb/>ne&longs;. </s> <s id="N40CC1D"><expan abbr="Ead&etilde;">Eadem</expan> <expan abbr="&longs;u&ptilde;liminare">&longs;uperliminare</expan> <expan abbr="&longs;ũmas">&longs;ummas</expan> æquabit <expan abbr="colũnas">columnas</expan> præter <expan abbr="capitulũ&longs;i">capitu<lb/>lum</expan> si <expan abbr="erũt">erunt</expan> <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan>. </s> <s id="N40CC38"><expan abbr="Sinaũt">Sin aut</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> fene&longs;træ ip&longs;æ arcuatæ li<lb/>cebit arcus <expan abbr="dor&longs;ũ">dor&longs;um</expan> pene u&longs;que &longs;ub <expan abbr="trab&etilde;">trabem</expan> tollere: et diminuto <pb xlink:href="004/01/262.jpg"/>etiam arcu licebit i&longs;tic ad arbitrium uti. </s> <s id="N40CC50">Sed is <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> pro<lb/>ximæ <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> non prætergredietur. </s> <s id="N40CC5D">Subiicietur fene&longs;tris <lb/>pluteus cum cimatio gulula aut ouiclis. </s> <s id="N40CC62">Vacua <expan abbr="fene&longs;trarũ">fene&longs;trarum</expan> <lb/>reticulabuntur: &longs;ed <expan abbr="nõ">non</expan> ob&longs;tipabuntur <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan> lamiis ex gyp<lb/>&longs;o. </s> <s id="N40CC75"><expan abbr="Habeãt">Habeant</expan> &longs;ane <expan abbr="cõdecet">condecet</expan> quod acres uentos <expan abbr="appell&etilde;tes">appellentes</expan> et in <lb/>fe&longs;tas pruinas frangat atque intercipiat / ne qua mole&longs;tia infe<lb/>ratur. </s> <s id="N40CC87">Alia ex parte a&longs;&longs;iduo et liberrime <expan abbr="re&longs;pir&etilde;t">re&longs;pirent</expan> nece&longs;&longs;e <expan abbr="&etilde;">est</expan>: <lb/>ne excitatus ab <expan abbr="frequ&etilde;tia">frequentia</expan> <expan abbr="pedũ">pedum</expan> puluis officiat pulmonibus <lb/>ue oculi&longs; ue: Mihi idcirco <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> <expan abbr="probãtur">probantur</expan> i&longs;tic lamiæ <lb/>tenues ex ære plumbo ue crebris et minutis foraminibus ut <lb/>ita loquar expictæ / per quæ lux penetret / et &longs;piritus motu au<lb/>ræ repure&longs;cat.</s> </p> <p id="N40CCAC" type="main"> <s id="N40CCAE">Contignatio multo erit decora: &longs;i fiet <expan abbr="intimũ">intimum</expan> in ea <expan abbr="cælũ">cælum</expan> &longs;ub <lb/>ten&longs;um ad <expan abbr="planici&etilde;">planiciem</expan> <expan abbr="coæquabil&etilde;/">coæquabilem /</expan> atque tabulis ad <expan abbr="ungu&etilde;">unguem</expan> com<lb/>pactis. </s> <s id="N40CCC9">Deformabunturque aptis dimen&longs;ionibus <expan abbr="grãdes">grandes</expan> cicli <lb/>angularibus figuris <expan abbr="cõmixti">commixti</expan>: <expan abbr="di&longs;tingu&etilde;turque">di&longs;tinguenturque</expan> <expan abbr="m&etilde;bratim">membratim</expan> areo<lb/>læ <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> <expan abbr="&longs;ũptis">&longs;umptis</expan> a particulis coronarum. </s> <s id="N40CCE8">Maxime gulula <lb/>ouiclis bacci&longs;que ac frondibus inter&longs;ertis: <expan abbr="fi&etilde;tque">fientque</expan> areolarum lim<lb/>bi <expan abbr="circũredimiti">circumredimiti</expan> fa&longs;ciis <expan abbr="g&etilde;matis">gemmatis</expan> digna et prompta rerum pro<lb/>minentia: interque flores et acanthi in&longs;ignes <expan abbr="&longs;plende&longs;cãt">&longs;plende&longs;cant</expan>: Spa<lb/>tiaque ip&longs;a pictorum ingenio ad <expan abbr="omn&etilde;">omnem</expan> uenu&longs;tatis <expan abbr="elegãtiam">elegantiam</expan> ex <lb/>poliantur. </s> <s id="N40CD0D"><expan abbr="Aurũ">Aurum</expan> materiæ adglutinari leucophoro pulte hu<lb/>iu&longs;modi aiebat Plinius. <!-- KEEP S--></s> <s id="N40CD16">Mi&longs;centur. n. &longs;inopidis ponticæ li<lb/>bræ &longs;ex: &longs;ilis lucidi libræ decem: <expan abbr="infũditurque">infunditurque</expan> mel <expan abbr="græc&etilde;&longs;e">græcen&longs;e</expan>: <lb/>nec ponitur in opus ante <expan abbr="exactũ">exactum</expan> diem <expan abbr="duodecimũ">duodecimum</expan>. </s> <s id="N40CD33">Ma&longs;tix <lb/><expan abbr="liquatũ">liquatum</expan> oleo linaceo <expan abbr="mixtũ">mixtum</expan> helbica &longs;inopide bene u&longs;ta gluti<lb/>num præbet penitus indelebile. </s> <s id="N40CD41">Altitudo ianuæ in ba&longs;ilicis <lb/>ad <expan abbr="porticũ">porticum</expan> referetur. </s> <s id="N40CD4A">Porticus &longs;i pro ue&longs;tibulo extrin&longs;ecus <lb/>adiungetur / fiet alta et lata atque intrin&longs;eca. </s> <s id="N40CD4F"><expan abbr="Vacuũ">Vacuum</expan> latera et <lb/>huiu&longs;modi ianuarum rationes ducentur a <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan>: &longs;ed æneis ual<lb/>uis <expan abbr="nõ">non</expan> u&longs;que dignabitur ba&longs;ilica. </s> <s id="N40CD61">Fient igitur ex materia cu<lb/>pre&longs;&longs;u / cedro et eiu&longs;modi: <expan abbr="ornabũ&ttilde;que">ornabunturque</expan> æneis bullis: <expan abbr="coagm&etilde;/tabiturque">coagmen<lb/>tabiturque</expan> omne id opus ad &longs;oliditate <expan abbr="perpetuitat&etilde;que">perpetuitatenque</expan> magis <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> ad delitias. </s> <s id="N40CD79">Aut &longs;i <expan abbr="demũ">demum</expan> uenu&longs;tati <expan abbr="plu&longs;culũ">plu&longs;culum</expan> <expan abbr="in&longs;eruiendũ">in&longs;eruiendum</expan> <pb xlink:href="004/01/263.jpg"/>e&longs;t non inter&longs;ita minutalia / quibus picturas imitamur: &longs;ed <lb/>&longs;igilla potius affigentur modice prominuentia: quæ opus or<lb/>nent: et &longs;e&longs;e facile tueantur. </s> <s id="N40CD90">Ba&longs;ilicas <expan abbr="etiã">etiam</expan> rotundas facere ag<lb/>gre&longs;&longs;i &longs;unt. </s> <s id="N40CD99">In his medii <expan abbr="cõceptaculi">conceptaculi</expan> altitudo tanta e&longs;t: <expan abbr="quãta">quan<lb/>ta</expan> et totius ba&longs;ilicæ latitudo. </s> <s id="N40CDA6">Porticus uero et <expan abbr="colũnatione&longs;">columnatione&longs;</expan> <lb/>et ho&longs;tia et fene&longs;træ et eiu&longs;modi hi&longs;dem <expan abbr="finiũtur">finiuntur</expan> rationibus <lb/>quibus et angulares. </s> <s id="N40CDB5">De his hactenus.</s> </p> <p id="N40CDB8" type="main"> <s id="N40CDBA">Venio ad rerum monumenta. </s> <s id="N40CDBD">Iuuat hic animi gratia paulo <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="iucundior/&qtilde;">iucundior / quae</expan> <expan abbr="u&longs;&qtilde;">u&longs;que</expan> fuerim. </s> <s id="N40CDCA"><expan abbr="Dũ">Dum</expan> omnis no&longs;ter &longs;ermo in <expan abbr="cõmen&longs;urationum">com<lb/>men&longs;urationum</expan> numeris uer&longs;abitur. </s> <s id="N40CDD6">Sed ero quoad potero <lb/>&longs;ubcinctus et pre&longs;&longs;us dicendo. </s> <s id="N40CDDB">Maiores no&longs;tri <expan abbr="cũ">cum</expan> fines impe<lb/>rii deuictis ho&longs;tibus ui et uiribus propagare <expan abbr="pro&longs;equeren&ttilde;">pro&longs;equerentur</expan>: <lb/>&longs;igna et terminos &longs;tatuebant: quibus cur&longs;um uictoriæ indi<lb/>carent: et partum armis <expan abbr="agrũ">agrum</expan> a finitimis <expan abbr="notatũ">notatum</expan> <expan abbr="di&longs;tinctũqueredderent">di&longs;tinctumque <lb/>redderent</expan>. </s> <s id="N40CDFA">Hinc metæ <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> que et eiu&longs;modi rerum dino&longs;cen<lb/>darum notæ ortæ &longs;unt. </s> <s id="N40CE03">Po&longs;t id &longs;uperis <expan abbr="gratificãtes">gratificantes</expan> prædæ par<lb/>tem elargiri &longs;acris progre&longs;&longs;i &longs;unt: et publica gaudia religio<lb/>ni <expan abbr="cõmendarũt">commendarunt</expan>. </s> <s id="N40CE12">Hinc aræ &longs;acella et i&longs;tiu&longs;modi quæ ad eam <lb/>rem facerent. </s> <s id="N40CE17">Con&longs;ulendum etiam nomini et po&longs;teritati &longs;ta<lb/>tuerunt: no&longs;cique uultus / et prædicari uirtutes &longs;uas apud ge<lb/>nus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="elaborarũt">elaborarunt</expan>. </s> <s id="N40CE26">Hinc exuuiæ et &longs;tatuæ et tituli et <lb/>trophea: quæ ad <expan abbr="cõcelebrandã">concelebrandam</expan> <expan abbr="famã">famam</expan> facerent / <expan abbr="excogitarũt">excogitarunt</expan>. <lb/></s> <s id="N40CE38">Ho&longs;ce &longs;ubditi <expan abbr="nõ">non</expan> modo qui <expan abbr="patriã">patriam</expan> re aliqua iuui&longs;&longs;ent: &longs;ed <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> felices et fortunati <expan abbr="quantũ">quantum</expan> per opes eorum o&longs;tenda&longs; licuit <lb/>&longs;ecuti &longs;unt. </s> <s id="N40CE4E">Sed in re perficiunda aliis alia placuere. </s> <s id="N40CE51">Liberi <lb/>patris termini quos ad fines indiæ profectionis <expan abbr="&longs;ignũ">&longs;ignum</expan> po&longs;uit <lb/>fuere lapides crebris <expan abbr="īteruallis">interuallis</expan> di&longs;po&longs;iti / et arbores proceræ <lb/>quarum &longs;tipites hedera contexerentur. </s> <s id="N40CE62">Apud <expan abbr="li&longs;imachiã">li&longs;imachiam</expan> &longs;tetit <lb/>ingens ara: <expan abbr="quã">quam</expan> argonautæ po&longs;uere inter <expan abbr="profici&longs;cendũ">profici&longs;cendum</expan>. </s> <s id="N40CE73">Pau<lb/>&longs;anias apud hipparim ad <expan abbr="pontũ">pontum</expan> cratere &longs;tatuit <expan abbr="æneũ">æneum</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;ũ">cra&longs;&longs;um</expan> <lb/>ad digytos &longs;ex: quod <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> amphoras caperet <expan abbr="&longs;exc&etilde;tas">&longs;excentas</expan>. </s> <s id="N40CE8E">Ale<lb/>xander apud <expan abbr="alce&longs;t&etilde;">alce&longs;tem</expan> <expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan> trans <expan abbr="oceanũ">oceanum</expan> aras po&longs;uit duode<lb/>cim ex &longs;axo <expan abbr="ing&etilde;ti">ingenti</expan> quadrato. </s> <s id="N40CEA5">Et apud tanaim <expan abbr="quantũ">quantum</expan> &longs;patii <lb/>ca&longs;tris occuparat: tantum incinxit muro: opus &longs;tadia u&longs;que <pb xlink:href="004/01/264.jpg"/><expan abbr="&longs;exagĩta">&longs;exaginta</expan>. </s> <s id="N40CEB5">Darius ca&longs;tris po&longs;itis apud othri&longs;ios ad arte&longs;roun <lb/><expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan> quenque militem iu&longs;&longs;it <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> iacere in cumulos <lb/>quos uidentes po&longs;teri et numero et amplitudine maximos <lb/>mirarentur. </s> <s id="N40CEC9">Se&longs;o&longs;tris exercitum <expan abbr="ag&etilde;s">agens</expan> eos qui &longs;ibi uiriliter <lb/>ob&longs;titi&longs;&longs;ent: erecta <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> ornabat appo&longs;itis titulis magni<lb/>ficenti&longs;&longs;imis. </s> <s id="N40CED8">In eos uero qui &longs;ine armis ce&longs;&longs;i&longs;&longs;ent pudenda <lb/>muliebria ad&longs;culpebat monumentis <expan abbr="lapidũ">lapidum</expan> et <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan>. </s> <s id="N40CEE5">la<lb/>&longs;on templa &longs;ibi per &longs;ingulas quas peragra&longs;&longs;et regiones erige<lb/>bat: quæ omnia Parmenio deleuit: ne cuius es&longs;et illic <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> <lb/>celebre præter Alexandri. </s> <s id="N40CEF4">Hæc illi inter <expan abbr="expedition&etilde;">expeditionem</expan>: Verum<lb/>et parta uictoria / pacati&longs;que rebus in&longs;uper &longs;ic facere <expan abbr="u&longs;urparũt">u&longs;urparunt</expan>. <lb/></s> <s id="N40CF02">In Palladis &longs;olertis <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> <expan abbr="cõpedes">compedes</expan> quibus uincti lacedemo<lb/>nes fui&longs;&longs;ent &longs;u&longs;pendere. </s> <s id="N40CF0F"><expan abbr="Lapid&etilde;">Lapidem</expan> quo rex <expan abbr="machien&longs;iã">machien&longs;ium</expan> ictus a <lb/>Phymio rege et peremptus &longs;it / euiani <expan abbr="nõ">non</expan> modo a&longs;&longs;eruarunt <lb/>templo: &longs;ed <expan abbr="etiã">etiam</expan> uelut <expan abbr="deũ">deum</expan> <expan abbr="adorarũt">adorarunt</expan>. </s> <s id="N40CF2D">Aeginitæ ro&longs;tra <expan abbr="nauiũ">nauium</expan> <lb/>ho&longs;tibus arrepta dicarunt templo. </s> <s id="N40CF36">Eos imitatus Augu&longs;tus <lb/>uictor ægypti ex ro&longs;tris <expan abbr="nauiũ">nauium</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> <expan abbr="cõflauit">conflauit</expan> quattuor: <lb/>quas po&longs;tea princeps Domitianu&longs; locauit in capitolio. </s> <s id="N40CF49">His <lb/>lulius Cæ&longs;ar adiecit duas: <expan abbr="unã">unam</expan> in ro&longs;tris: <expan abbr="alterã">alteram</expan> ante curiam <lb/>uictis poenis nauali certamine. </s> <s id="N40CF58">Aut quid ego hic <expan abbr="turres / t&etilde;pla">turres / tem<lb/>pla</expan> obeli&longs;cos / pyramides / labyrinthos et eiu&longs;modi <expan abbr="referã">referam</expan>: <lb/>quæ hi&longs;torici <expan abbr="collegerũt">collegerunt</expan>. </s> <s id="N40CF6B">Ad id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> hoc deuenit &longs;tudium <lb/><expan abbr="celebrãdi">celebrandi</expan> &longs;ui operibus i&longs;tiu&longs;modi: ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> urbes po&longs;teritati&longs; <lb/>gratia in &longs;ua <expan abbr="&longs;uorũque">&longs;uorumque</expan> nomina <expan abbr="cõdiderint">condiderint</expan>. </s> <s id="N40CF85">Alexander / ut cæ<lb/>teros <expan abbr="omittã">omittam</expan> præter eas quas nomini &longs;uo etiam quadrupedi <lb/>Bucephalæ a&longs;truxit urbem. </s> <s id="N40CF90">Sed meo quidem iudicio illud <lb/>Pompeii fuit <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> decentius. </s> <s id="N40CF99">Fugato. n. Mitridate quo &longs;o<lb/>ci eum &longs;upa&longs;&longs;et: eo <expan abbr="cõdidit">condidit</expan> <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> nicepolim / minori &longs;itam <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>armenia. </s> <s id="N40CFB2">Omnes <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> uici&longs;&longs;e Seleucus ui&longs;us e&longs;t. </s> <s id="N40CFB9"><expan abbr="Nã">Nam</expan> is qui<lb/>dem uxori apamias urbes condidit tres: matri laodicias qin<lb/>que: &longs;ibi &longs;eleucias nouem: patri antiochias <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N40CFC7">Alii non <lb/>tam impen&longs;æ magnitudine <expan abbr="&quml;">quam</expan> nouis aliquibus inuentis <expan abbr="fructũ">fru<lb/>ctum</expan> po&longs;teritatis captauere. </s> <s id="N40CFD5">Cæ&longs;ar ex baccis lauri <expan abbr="quã">quam</expan> in <expan abbr="triũpho">trium<lb/>pho</expan> ge&longs;&longs;erat &longs;iluam <expan abbr="&longs;atiuã">&longs;atiuam</expan> effecit: et &longs;acrauit futuris trium<pb xlink:href="004/01/265.jpg"/>phis. </s> <s id="N40CFEA">Apud a&longs;calum &longs;yriæ in&longs;igne fuerat templum in quo &longs;i<lb/>mulacrum locatum e&longs;t Dercetæ uultu hominis: corpore po<lb/>&longs;tremo pi&longs;cis: quod &longs;e illac in &longs;tagnum præcipita&longs;&longs;et: <expan abbr="additũquee&longs;t">additumque <lb/>e&longs;t</expan> nefa&longs;tum fore &longs;yrium qui pi&longs;cem e&longs;tagno degu&longs;ta&longs;&longs;et. <lb/></s> <s id="N40CFFA">Apud lacum fucinum mutinii Medeam angi&longs;tem ad <expan abbr="&longs;erp&etilde;tis">&longs;erpen<lb/>tis</expan> <expan abbr="effigi&etilde;">effigiem</expan> finxere quod eius ope <expan abbr="&longs;erpentũ">&longs;erpentum</expan> iniuria liberati &longs;int. <lb/></s> <s id="N40D00C">His per&longs;imile e&longs;t hydra Herculis io et belua lernæ: et quæ <lb/>pri&longs;ci poetæ carminibus expinxere: quæ mihi quidem com<lb/>menta uehementer probantur / modo ferant præ &longs;e quod uir<lb/>tutem &longs;apiat: ueluti illud e&longs;t quod illi ad <expan abbr="&longs;epulchrũ">&longs;epulchrum</expan> Siman<lb/>dis in&longs;culp&longs;ere. </s> <s id="N40D01C">Stat. <!-- REMOVE S-->n. iudex et primatum conuentus ue<lb/>&longs;titi &longs;acris: eorum ex collo ad pectus pendet &longs;u&longs;pen&longs;a ueri<lb/>tas clau&longs;is <expan abbr="&longs;ubnutãs">&longs;ubnutans</expan> oculis. </s> <s id="N40D02C">In medio e&longs;t librorum cumulus <lb/>in&longs;criptu&longs;que titulus. </s> <s id="N40D031">Animi hac uera medicamenta &longs;unt.</s> </p> <p id="N40D034" type="main"> <s id="N40D036">Sed omnium ni fallor egregius fuit u&longs;us &longs;tatuarum. </s> <s id="N40D039">Orna<lb/>mento enim ueniunt et &longs;acris et profanis et publicis et priua<lb/>tis ædificiis: mirificamque præ&longs;tant memoriam cum <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>tum et rerum. </s> <s id="N40D046">Et profecte præ&longs;tanti&longs;&longs;imo ingenio <expan abbr="quicũqueis">quicumque <lb/>is</expan> fuit: qui eas adinuenerit &longs;tatuas: una cum religione orta&longs; <lb/>rabitrantur: et &longs;tatuarum inuentores ætru&longs;cos fui&longs;&longs;e prædi<lb/>cant. </s> <s id="N40D053">Alii Telchines Rhodios primos fui&longs;&longs;e rentur: qui &longs;ta <lb/>tuas deorum fabricarint: con&longs;ue&longs;&longs;eque illas &longs;cribunt religio<lb/>nibus abdicatas magicis nubes / imbres / et eiu&longs;modi induce <lb/>re: noua&longs;que formas <expan abbr="animãtium">animantium</expan> ad arbitrium immutare. </s> <s id="N40D060">Pri<lb/>mus græcis Cadmus Agenoris filius &longs;tatuas deorum <expan abbr="ītemplo">in tem<lb/>plo</expan> con&longs;ecrauit. </s> <s id="N40D06B">Apud Ari&longs;totelem primas athenis in foro po<lb/>&longs;itas legimus Hermodoro et Ari&longs;togitoni: quod hi <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="tyrãnidem">ty<lb/>rannidem</expan> &longs;ub&longs;tuli&longs;&longs;ent. </s> <s id="N40D076">Has Alexander ab&longs;portatas a Xer&longs;e <lb/>ex &longs;u&longs;is re&longs;titui&longs;&longs;e athenien&longs;ibus meminit Arrianus hi&longs;tori<lb/>cus. </s> <s id="N40D07D">Romæ tantam affui&longs;&longs;e copiam &longs;tatuarum ferunt: ut <expan abbr="al/ter">al<lb/>ter</expan> ade&longs;&longs;e populus lapideus diceretur. </s> <s id="N40D084">Rap&longs;inates peruetu&longs; <lb/>ægyptiorum rex Vulcano po&longs;uit &longs;tatuas lapideas cubitos <lb/>altas quinque atque uiginti. </s> <s id="N40D08B">So&longs;o&longs;tris ægyptius &longs;e atque uxo<lb/>rem &longs;tatua po&longs;uit cubitos alta duos et triginta. </s> <s id="N40D090">Ama&longs;is apud <pb xlink:href="004/01/266.jpg"/>memphim &longs;tatuam po&longs;uit accubantem: eius magnitudo pe<lb/>des erat &longs;eptem et quadraginta: inque ba&longs;i duæ a&longs;tabant aliæ <lb/>pedes altæ uiginti. </s> <s id="N40D09B">Ad <expan abbr="&longs;imandũ">&longs;imandum</expan> louis &longs;tatuæ appo&longs;itæ <expan abbr="erãt">erant</expan> <lb/>tres Memnonis opus mirificum: unico cæ&longs;æ in lapide: qua<lb/>rum una &longs;edens tanta fuit: :ut eius pes &longs;eptem excederet cu<lb/>bitos: et præter artificis manum atque lapidis <expan abbr="ua&longs;titat&etilde;">ua&longs;titatem</expan> quod <lb/>mirere nulla erat <expan abbr="ĩ">in</expan> tanta mole fixura aut macula: cumque la<lb/>pides ad conceptas magnitudines non &longs;ufficerent: æreas <expan abbr="cõflare">con<lb/>flare</expan> po&longs;teri agre&longs;&longs;i &longs;unt centicubites. </s> <s id="N40D0BE">Sed præcæteris Semi<lb/>ramis <expan abbr="cũ">cum</expan> et lapis deficeret: et maius aliquid concupi&longs;ceret: <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> quod ære po&longs;&longs;et a&longs;&longs;equi: apud montem mediæ / qui bagi<lb/>&longs;tanus dicitur in petra &longs;tadiorum &longs;eptem et decem &longs;uam in <lb/>&longs;culp&longs;it effigiem: quam centum uiri donis uenerarentur. </s> <s id="N40D0D0">Il<lb/>lud de &longs;tatuis minime <expan abbr="prætereũdum">prætereundum</expan> cen&longs;eo quod apud Dio <lb/>dorum legimus: &longs;tatuarios ægyptios tantum ualere &longs;olitos <lb/>arte et ingenio: ut ex uariis lapidibus diuer&longs;is po&longs;itis locis <lb/>unum &longs;imulachri corpus conficerent conuentu <expan abbr="partiũ">partium</expan> adeo <lb/>perfinito: ut uno loco eodem ab artifice e&longs;&longs;e perfecta uide<lb/>retur. </s> <s id="N40D0E7">Miroque hoc ex artificio celebre illud apud &longs;amios <lb/>phythii Apollinis &longs;imulachrum extiti&longs;&longs;e prædicant: cuius <lb/>media fuerit pars Thelle&longs;ii opus: reliquam uero partem in <lb/>ephe&longs;o Theodorus perfinierit. </s> <s id="N40D0F0">Hæc animi gratia dicta &longs;int: <lb/>quæ tamet&longs;i faciant ad rem plurimum: uelim <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> qua&longs;i ac<lb/>cepta referantur mutuo ex proximo qui &longs;equetur libro: <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>de <expan abbr="monum&etilde;tis">monumentis</expan> priuatorum tran&longs;igemus: ad quam rem i&longs;ta <lb/>maxime pertinebant. </s> <s id="N40D107">Nam cum impen&longs;æ quidem magnitu<lb/>dine priuati &longs;uperari a principibus haud facile paterentur: <lb/>cum et ip&longs;i flagrarent auiditate gloriæ: uehementerque affe<lb/>ctarent quocunque daretur pacto nominis &longs;ui claritatem <expan abbr="effũdere">effun<lb/>dere</expan>: ea de re impen&longs;is quidem quoad fortuna &longs;uppeditabat <lb/>non pepercere. </s> <s id="N40D118">Quod autem e&longs;&longs;et in pote&longs;tate artificum: et <lb/>uiribus ingenii po&longs;&longs;et occupari: id totis &longs;tudiis u&longs;urparunt. <lb/></s> <s id="N40D11E">Ergo lineamentorum elegantia et operis decentia maximis <lb/>regibus pares e&longs;&longs;e <expan abbr="contend&etilde;tes">contendentes</expan> a&longs;&longs;ecuti &longs;unt meo iudicio ut <pb xlink:href="004/01/267.jpg"/>in ea re non multo fuerint po&longs;tponendi. </s> <s id="N40D12B">Itaque in librum pro<lb/>ximum re&longs;eruentur. </s> <s id="N40D130">Hoc &longs;pondeo. </s> <s id="N40D133">Afferent ea quidem iu<lb/>cunditatem cum legeris. </s> <s id="N40D138">Sed quod hic faciat ad rem <expan abbr="nõ">non</expan> præ<lb/>tereamus.</s> </p> <p id="N40D141" type="main"> <s id="N40D143">Sunt qui &longs;tatuas in templis ponendas negent. </s> <s id="N40D146">Numam re<lb/>gem ex pythagoreorum di&longs;ciplina prohibui&longs;&longs;e fertur ne quod <lb/>in templis &longs;imulachrum imponeretur. </s> <s id="N40D14F">Seneca <expan abbr="ĩde">inde</expan> &longs;e &longs;uo&longs;que <lb/>ciues &longs;ubirridebat. </s> <s id="N40D158">Atqui ludimus inquit pupis ut pueri: &longs;ed <lb/>maioribus in&longs;tituti rationem adducentes &longs;ic ratiocinantur. <lb/></s> <s id="N40D15E">De diis quis nam adeo erit ineptus / ut non intelligat mente <lb/>non oculis diffiniendum e&longs;&longs;e: et formas omnine po&longs;&longs;e dari <lb/>nullas certum e&longs;t: quibus tantam rem aliqua uel minima ex <lb/>parte imitari aut fingere liceat. </s> <s id="N40D167">Et conferre quidem <expan abbr="arbitrãtur">arbitran<lb/>tur</expan> / &longs;i <expan abbr="demũ">demum</expan> formæ penitus nullæ aderunt factæ manu: quo <lb/>a&longs;&longs;equamur / ut de primo rerum principe &longs;uperumque intelli<lb/>gentiis qui&longs;que &longs;ibi animo ea fingat: quæ ad &longs;uas ingenii ui <lb/>res accomodentur. </s> <s id="N40D17A">Sic enim promptius alti&longs;&longs;imi nominis <lb/>maie&longs;tatem multo uenerabuntur. </s> <s id="N40D17F">Alii &longs;ecus. </s> <s id="N40D182">Namque &longs;pecies <lb/>quidem hominum collaras <expan abbr="ĩ">in</expan> deos fui&longs;&longs;e dicunt quodam op<lb/>timo &longs;apientique con&longs;ilio: quo facilius a uite prauitate <expan abbr="imperitorũ">impe<lb/>ritorum</expan> animi conuerterentur: ubi ade&longs;&longs;ent &longs;imulachra, quæ <lb/>adeuntes deos ip&longs;os adire &longs;e crederent. </s> <s id="N40D194">Alii effigies eorum <lb/>qui de genere hominum benemeriti e&longs;&longs;ent: quos ue in deo<lb/>rum numero memoria <expan abbr="con&longs;ecrãdos">con&longs;ecrandos</expan> cen&longs;ui&longs;&longs;ent / locis &longs;acra<lb/>tis ponendos ui&longs;endo&longs;que dedere: quo eos po&longs;teri ueneran<lb/>tes ad uirtutis imitationem &longs;tudiis gloriæ incenderentur. <lb/></s> <s id="N40D1A4">Sed &longs;tatuas præ&longs;ertim in templis permaximi intere&longs;t qua<lb/>les quibus locis frequentes: qua etiam ex materia factas ap<lb/>ponamus. </s> <s id="N40D1AB">Non enim quales in hortis ridiculas illius aui&longs;tu<lb/>poris dei: non quales in porticu bellatorum <expan abbr="hominũ">hominum</expan> et cuiu&longs;<lb/>modi. </s> <s id="N40D1B6">Neque in angu&longs;to ignobilique loco ponendas cen<lb/>&longs;eo. </s> <s id="N40D1BB">Sed prius de materia / mox de reliquis tran&longs;igemus.</s> </p> <p id="N40D1BE" type="main"> <s id="N40D1C0">Pri&longs;ci inquit Plutarchus ex ligno &longs;imulacra faciebant uti <lb/>in delo Apollinis: utique in urbe Populonia louis ex uite: <pb xlink:href="004/01/268.jpg"/>quod etiam incorruptum man&longs;i&longs;&longs;e multi ferunt. </s> <s id="N40D1C9">Vtique Dia<lb/>næ ephe&longs;iæ: quod alii ex ebano: Mutianus ex uite fui&longs;&longs;e tra<lb/>dit. </s> <s id="N40D1D2">Peras qui templum Argolicæ condidit: et filiam anti<lb/>&longs;titem con&longs;écrauit / ex trunco pyri louem effecit. </s> <s id="N40D1D7">Fuere qui <lb/>deos fingi prohibuerint ex lapide quod &longs;it durus et immanis. <lb/></s> <s id="N40D1DF">Aurum itidem atque argentum <expan abbr="re&longs;puebãt">re&longs;puebant</expan>: quod ex terra in fæ<lb/>cunda et infoelici: quod ue morbo&longs;us ei color e&longs;&longs;et. </s> <s id="N40D1E8">Atqui Iu<lb/>piter inquit ille angu&longs;ta uix rectus &longs;tabat in æde: Inque Iouis <lb/>dextra fictile fulmen crat. </s> <s id="N40D1EF">Apud ægyptios fuere qui deum <lb/>igneum: æthereoque inhabitare igni <expan abbr="putarĩt">putarint</expan>: nec po&longs;&longs;e homi<lb/>num &longs;en&longs;u capi: ea de re deos ex cri&longs;tallo uoluere. </s> <s id="N40D1FA">Alii ni<lb/>gro ex lapide deos apti&longs;&longs;ime fingi arbitrantur: quod eum e&longs;&longs;e <lb/>colorem incomprehen&longs;ibilem ducerent. </s> <s id="N40D201">Alii demum auro: <lb/>quod &longs;yderibus conueniret. </s> <s id="N40D206">Ego uero qua ex materia deo<lb/>rum &longs;tatuas fieri probem addubitaui. </s> <s id="N40D20B">Digni&longs;&longs;imam nimirum <lb/>dices materiam e&longs;&longs;e oportere: qua deum fingas: &longs;ed dignita<lb/>ti perproxima e&longs;t raritas. </s> <s id="N40D212">Tamen is non &longs;um / qui ex &longs;ale qua<lb/>les efficere &longs;olinus refert &longs;iculos <expan abbr="cõ&longs;ue&longs;&longs;e">con&longs;ue&longs;&longs;e</expan>: aut quales inquit <lb/>Plinius ex uitro feci&longs;&longs;e uelim. </s> <s id="N40D21D">Neque item ex puro auro aut <lb/>argento: <expan abbr="nõ">non</expan> id quidem ut illi quod ex terra ortum &longs;terili et eo <lb/>lore morbo&longs;um recu&longs;arint. </s> <s id="N40D228">Multa &longs;unt me quæ moueant in<lb/>ter quæ illud e&longs;t: quod ad religionem &longs;pectare ip&longs;e mihi per<lb/>sua&longs;erim: ut quas deorum loco <expan abbr="adorãdas">adorandas</expan> <expan abbr="ponimus/&qtilde;">ponimus / quae</expan> prope <lb/>id a&longs;&longs;equi liceat / diis ip&longs;is per&longs;imiles apponamus. </s> <s id="N40D239">Perenni<lb/>tate igitur quoad per mortales fieri po&longs;&longs;it immortales ha<lb/>bendas cen&longs;eo. </s> <s id="N40D240">Aut quid e&longs;&longs;e cau&longs;æ dicam cur a maioribus <lb/>acceptam opinionem de i&longs;tiu&longs;modi rebus tanti faciant: ut <lb/>i&longs;tic audire dei pictam <expan abbr="effigi&etilde;">effigiem</expan>. </s> <s id="N40D24B">Illic uero eiu&longs;dem ip&longs;ius i&longs;ti<lb/>us dei &longs;tatuam proxima in &longs;tatione locatam preces <expan abbr="etiã">etiam</expan> uo<lb/>ta iu&longs;torum audire minus opinentur. </s> <s id="N40D256">Quin et quas uulgus <lb/>maiorem in modum uenerabatur &longs;i tran&longs;tuleris: ueluti deco<lb/>ctoribus qui amplius credat aut &longs;ua commendet uota <expan abbr="nõ">non</expan> in <lb/>uenies. </s> <s id="N40D263">Stabiles igitur et &longs;uas proprieque dicatas et digni&longs;&longs;i<lb/>mas habere &longs;edes oportet. </s> <s id="N40D268">Aiunt ex auro <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> ex hominum <pb xlink:href="004/01/269.jpg"/>memoria ui&longs;um opus <expan abbr="elegãs">elegans</expan> qua&longs;i metallorum princeps ho<lb/>ne&longs;tari fucato artificio dedignetur. </s> <s id="N40D279">Id &longs;i ita e&longs;t deorum &longs;ta<lb/>tuas quas e&longs;&longs;e decenti&longs;&longs;imas affectamus auro facere non <expan abbr="cõdicet">con<lb/>dicet</expan>. </s> <s id="N40D287">Adde quod facile quidem acti cupiditate <expan abbr="nõ">non</expan> barbam <lb/>potius auream ab&longs;tulerint: <expan abbr="&quml;">quam</expan> totos integros deos colliqua<lb/>rint / &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> auro. </s> <s id="N40D29A">Ex ære perplacebit: ni me <expan abbr="&qtilde;perpuri&longs;&longs;imi">quam perpuri&longs;&longs;imi</expan> <lb/>marmoris candor illectat. </s> <s id="N40D2A3">Sed erit in ære quippiam quod <lb/>ex perennitatis fructu <expan abbr="īprimis">inprimis</expan> probem: modo fecerimus ta<lb/>les: ut maior &longs;it dete&longs;tandi facinoris <expan abbr="rõ">ratio</expan> &longs;i deleuerit: <expan abbr="&quml;">quam</expan> emo<lb/>lumenti / &longs;i alios in u&longs;us conflarit. </s> <s id="N40D2B8">Tales <expan abbr="erũt">erunt</expan> quidem quas <lb/>malleo aut fu&longs;ura tenui lamia ueluti &longs;ola ductas cute infor<lb/>marimus. </s> <s id="N40D2C3">Scribunt &longs;imulachrum factum ex ebore tantæ ma<lb/>gnitudinis / ut id templi tecta uix <expan abbr="caper&etilde;t">caperent</expan>. </s> <s id="N40D2CC">Non laudo. </s> <s id="N40D2CF">Ap<lb/>tum enim e&longs;&longs;e oportet magnitudine formæque lineamentis: <lb/>et partium modo. </s> <s id="N40D2D6">Et forta&longs;&longs;is barba et &longs;upercilio &longs;eueriores <lb/>maximorum deorum facies cum molliori uirginum effigie <lb/>non belle condicunt. </s> <s id="N40D2DD">Tum et raritas deorum augebit ni fal<lb/>limur uenerationem. </s> <s id="N40D2E2">In ara percommode locabuntur bini: <lb/>aut nihilo plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> tris. </s> <s id="N40D2EB">Reliquorum numerus per &longs;caphas <lb/>apti&longs;&longs;imis &longs;edibus di&longs;ponetur. </s> <s id="N40D2F0">Horum qui&longs;que deorum he<lb/>roum habitu et ge&longs;tu &longs;uam quoad per artificem id pe&longs;&longs;is ui <lb/>tam et mores exprimat expo&longs;co. </s> <s id="N40D2F7">Nolo quod pulchrum illi <lb/><expan abbr="ducũt / pugilem">ducunt / pugilem</expan> aut ludionem &longs;cænicum ge&longs;tiat: &longs;ed ex uul<lb/>tu totaque corporis facie gratiam et maie&longs;tatem deo <expan abbr="dignã">dignam</expan> <lb/>præbere de &longs;e uelim adeuntibus: ut qua&longs;i nutu et manu be<lb/>nigni&longs;&longs;ime excipere: atque &longs;upplicantibus gratificari ultro <lb/>uelle uideatur. </s> <s id="N40D30B">Huiu&longs;modi in templis ponendas &longs;tatuas: re <lb/>liquas uero theatris et profanis edificationibus demandan<lb/>das &longs;tatuo.</s> </p> <p id="N40D312" type="head"> <s id="N40D314">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE RE <lb/>AEDIFICATORIA LIBER OCTAVVS <lb/>QVI PVBLICI PROFANI ORNA<lb/>MENTVM INSCRIBITVR.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/270.jpg"/> <p id="N40D320" type="main"> <s id="N40D322"><arrow.to.target n="marg7"/></s> </p> <p id="N40D327" type="margin"> <s id="N40D329"><margin.target id="marg7"/>o</s> </p> <p id="N40D32E" type="main"> <s id="N40D330">RNAMENTA QVAE OPERI<lb/>bus adhibeantur ad rem <expan abbr="ædificatoriã">ædificatoriam</expan> <lb/>plurimum facere alibi di&longs;&longs;eruimus: et <lb/>ornamenta ædificiis <expan abbr="nõ">non</expan> deberi omni<lb/>bus <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> &longs;atis con&longs;tat. </s> <s id="N40D347">Nam &longs;acra qui<lb/>dem opera <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> publica ut reddas <lb/>ornati&longs;&longs;ima omni arte atque indu&longs;tria <expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>elaborandum: &longs;uperis ea enim parantur: profana uero <expan abbr="nõ">non</expan> ni <lb/>&longs;i hominibus. </s> <s id="N40D35E">Ergo dignioribus minus digna cedant conde<lb/>cet: &longs;uis tamen ornamentorum partibus hone&longs;tabuntur. </s> <s id="N40D363">Sa<lb/>cra publica e&longs;&longs;e qualia oportet libro &longs;uperiore <expan abbr="trã&longs;egimus">tran&longs;egimus</expan>. <lb/></s> <s id="N40D36D">Sequitur ut profana recen&longs;eantur. </s> <s id="N40D370">Explicabimus igitur quod <lb/>cuique ornamenti impartiundum &longs;it.</s> </p> <p id="N40D375" type="main"> <s id="N40D377">Apprime publicum e&longs;&longs;e interpretor uiam. </s> <s id="N40D37A">Nam ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>cum ciuium cau&longs;a / tum et peregrinorum etiam <expan abbr="cõmodis">commodis</expan> pa<lb/>ratur. </s> <s id="N40D389">Sed cum <expan abbr="profici&longs;c&etilde;tium">profici&longs;centium</expan> alii tellure / alii aqua &longs;e <expan abbr="trã&longs;">tran&longs;</expan> <lb/>ferant: de utri&longs;que <expan abbr="dic&etilde;dum">dicendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40D39A">Illud repetas uelim quod ali<lb/>bi diximus. </s> <s id="N40D39F">Viam aliam <expan abbr="militar&etilde;">militarem</expan> aliam <expan abbr="nõ">non</expan> militarem. </s> <s id="N40D3AA"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> <lb/>et aliter e&longs;&longs;e <expan abbr="hab&etilde;dam">habendam</expan> uiam intra urbem: aliter per agrum. <lb/></s> <s id="N40D3B7">Militarem uiam quæ per <expan abbr="agrũ">agrum</expan> &longs;it / uehementer ornabit ager <lb/>ip&longs;e / per quem dirigatur: &longs;i erit ille <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cultus / con&longs;itus / <lb/>refertus uillis / diuer&longs;oriis / <expan abbr="rerũ">rerum</expan> amoenitate et copia: &longs;i mo<lb/>do mare / modo montes / modo lacum / fluentem / fontes ue / <lb/>modo aridam aut rupem aut <expan abbr="planiti&etilde;">planitiem</expan> modo nemus <expan abbr="uall&etilde;queexhibebit">uallemque <lb/>exhibebit</expan>. </s> <s id="N40D3D8">Ornamento <expan abbr="etiã">etiam</expan> erit / &longs;i non præceps / non ardua / <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ordida: &longs;ed / ut &longs;ic loquar / uaga et æquabilis et omnino <lb/>patula occurret. </s> <s id="N40D3E6">Quas quidem res ut a&longs;&longs;equerentur / maio<lb/>res quid non aggre&longs;&longs;i &longs;unt? </s> <s id="N40D3EB">Non illud refero / in <expan abbr="cente&longs;imũ">cente&longs;imum</expan> <lb/>u&longs;que milia re &longs;tratas uias lapide præduro: et maximorum la<lb/>pidum &longs;true coaggeratas. </s> <s id="N40D3F6">Appiam uiam in&longs;trauere a roma <lb/>u&longs;que brundu&longs;ium. </s> <s id="N40D3FB">Vi&longs;untur pa&longs;&longs;im totis uiis militaribus <lb/>pro&longs;ci&longs;&longs;æ rupes lapideæ: delumbati montes: perfo&longs;&longs;i colles: <lb/>æquatæ ualles: impen&longs;a incredibili et operum miraculo. </s> <s id="N40D402">Quæ <lb/>omnia et utilitati et certe ornamento &longs;unt. </s> <s id="N40D407">Præterea orna<pb xlink:href="004/01/271.jpg"/>mentum <expan abbr="affer&etilde;t">afferent</expan> digni&longs;&longs;imum: &longs;i frequentes occa&longs;iones <expan abbr="off&etilde;derint">offen<lb/>derint</expan> uiatores: quibus ad ducantur in &longs;ermones rerum præ<lb/>&longs;ertim dignarum. </s> <s id="N40D41C">Facundus aiebat Laberius comes in uia pro <lb/>uehiculo e&longs;t. </s> <s id="N40D421">Et profecto non minimum leuamur ab itinera<lb/>tionis tedio confabulatione. </s> <s id="N40D426">Qua de re cum in cæteris ma<lb/>iorum in&longs;titutis eorum prudentiam maximi &longs;emper feci: <expan abbr="tũ">tum</expan> <lb/>et in hoc uehementer laudo tamet&longs;i maiora &longs;pectarint <expan abbr="inu&etilde;to">inuen<lb/>to</expan> hoc de quo mox dicturi &longs;umus: <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut peregre profici&longs;cen<lb/>tibus gratificarentur. </s> <s id="N40D43D">Hominem inquit lex. xii. tabularum <lb/>in urbe ne &longs;epellito: ne urito. </s> <s id="N40D44B">Tum &longs;enatus etiam con&longs;ulto <lb/>peruetu&longs;to cautum <expan abbr="fecerãt">fecerant</expan>: ne mortuum quempiam intra ur<lb/>bis moenia &longs;epellirent: præter uirgines ue&longs;tales atque impe<lb/>ratorem: quod hi legibus non tenerentur. </s> <s id="N40D458">Valeriis inquit Plu<lb/>tarchus et fabriciis licebat honoris gratia &longs;epelliri in foro: <lb/>&longs;ed eorum po&longs;teri cum eo impo&longs;ui&longs;&longs;ent: illico face &longs;uppo&longs;i<lb/>ta <expan abbr="a&longs;portabãt">a&longs;portabant</expan>: indicantes id licere &longs;ed nolle. </s> <s id="N40D465">Ergo &longs;epulchra <lb/>&longs;uorum locabant per agrum locis idoneis et con&longs;picuis <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="&ptilde;">per<lb/>uiam</expan>: atque efficiebant quoad per eorum facultates et arti<lb/>ficum manus licebat / ut e&longs;&longs;ent illa quidem <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> refer<lb/>ti&longs;&longs;ima. </s> <s id="N40D474">Stabant idcirco lineamentis a&longs;tructa exqui&longs;iti&longs;&longs;i<lb/>mis. </s> <s id="N40D479">Non deerat columnarum copia. </s> <s id="N40D47C">Splendebant cru&longs;ta<lb/>tiones. </s> <s id="N40D481">Nitebant et &longs;tatuæ / et &longs;igna / et tabulæ. </s> <s id="N40D484">Spectaban<lb/>tur ducti æro aut marmore uultus artificio pereleganti. <lb/></s> <s id="N40D48A">Quo in&longs;tituto quantum illi quidem uiri &longs;apienti&longs;&longs;imi et <lb/>rei publicæ et bonis moribus pro&longs;pexerint / non e&longs;t ut lon<lb/>gum pro&longs;equar. </s> <s id="N40D491">Tantum ea pertingam: quæ ad rem no<lb/>&longs;tram faciant. </s> <s id="N40D496">Etenim quid putes uiatores &longs;i quando uia ap<lb/>pia / aut quauis alia militari uia profici&longs;cebantur: quod eas <lb/>intuerentur mirifice refertas copia monimentorum: an non <lb/>maiorem in modum delectabantur: cum hoc et illud atque <lb/>item alterum / atque item aliud <expan abbr="&longs;epulchrũ">&longs;epulchrum</expan> <expan abbr="ornati&longs;&longs;imũ">ornati&longs;&longs;imum</expan> &longs;e&longs;e <lb/>offerret: unde titulus effigie&longs;que uirum <expan abbr="illu&longs;triũ">illu&longs;trium</expan> recogno&longs;ce <lb/><expan abbr="ren&ttilde;">rentur</expan>. </s> <s id="N40D4B4">Quid <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> ex tam multis inditiis ueteris <expan abbr="memoriæ/nũ">memoriæ / num</expan> <lb/>parum præ&longs;tabatur occa&longs;ionis / unde <expan abbr="&longs;ũmorum">&longs;ummorum</expan> <expan abbr="hominũ">hominum</expan> ge&longs;ta re <pb xlink:href="004/01/272.jpg"/>petentes et uiam &longs;ermone leuarent: et urbi dignitatem ad/ <lb/>augerent. </s> <s id="N40D4CF">Sed erat i&longs;tuc quidem <expan abbr="minimũ">minimum</expan>. </s> <s id="N40D4D6">Illud erat magis <lb/>pen&longs;andum: quod patriæ ciuiumque fortunis atque &longs;aluti bel<lb/>li&longs;&longs;ime ex ea re prouideretur. </s> <s id="N40D4DD">Inter præcipua cur <expan abbr="leg&etilde;">legem</expan> agra<lb/>riam diuites recu&longs;arint fui&longs;&longs;e te&longs;tatur Appianus hi&longs;toricus / <lb/>quod impium ducerent monumenta maiorum ad alienos tran<lb/>&longs;ire. </s> <s id="N40D4EA">Quanta igitur patrimonia ad pronepotes perueni&longs;&longs;e <lb/>arbitramur hac una uel charitatis / uel pietatis / uel religio<lb/>nis ueneratione atque ob&longs;eruatione: quæ a&longs;&longs;otus alea deco<lb/>ctore&longs;que perdidi&longs;&longs;ent. </s> <s id="N40D4F3">Adde quod erat i&longs;tud <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cum fa<lb/>miliis / tum urbi ornamentum nominis et po&longs;teritatis: quo <lb/>iterum atque iterum excitarentur: ut mallent laudati&longs;&longs;imo<lb/>rum uirtutes imitari. </s> <s id="N40D500">Demum quid illud? </s> <s id="N40D503">quibus nam ocu<lb/>lis &longs;i quando id ita accidi&longs;&longs;et in&longs;olentem intra &longs;uorum mo<lb/>numenta cra&longs;&longs;abundumque intueri ho&longs;tem potui&longs;&longs;ent. </s> <s id="N40D50A">Quis <lb/>nam ignauus et uecors non illico exar&longs;i&longs;&longs;et <expan abbr="uindicãdi">uindicandi</expan> et pa<lb/>triæ et decoris cupiditatem? </s> <s id="N40D515">Et <expan abbr="quãtum">quantum</expan> fortitudinis &longs;eu in <lb/>dignitas / &longs;eu pietas / &longs;eu dolor inde &longs;u&longs;ceptus in <expan abbr="uirorũ">uirorum</expan> ani<lb/>mis iniieci&longs;&longs;ent. </s> <s id="N40D524">Itaque laudandi ueteres. </s> <s id="N40D527">No&longs;tros <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> non <lb/>au&longs;im uituperare: qui intra urbem &longs;acrati&longs;&longs;imis locis con<lb/>dant: modo cadauer non intra templum <expan abbr="inferãt /">inferant /</expan> ubi patres <lb/>et magi&longs;tratus ad aram uocatis &longs;uperis conueniant. </s> <s id="N40D538">Ex quo <lb/>illud fiat interdum: ut &longs;acrificis puritas contaminetur <expan abbr="cor/rupti">cor<lb/>rupti</expan> uaporis feditate. </s> <s id="N40D53F">Quanto commodius hi qui cremare <lb/>corpora in&longs;tituere.</s> </p> <p id="N40D544" type="main"> <s id="N40D546">Sed iuuat hic de &longs;epulchrorum rationibus non præterire <lb/>quæ quidem dicenda uideantur. </s> <s id="N40D54B">Proxime enim accedunt ut <lb/>opera putentur publica quando religioni commendantur: <lb/>ubi corpus demortui hominis <expan abbr="cõdas / inquit">condas / inquit</expan> lex / &longs;acer e&longs;to. <lb/></s> <s id="N40D557">Et nos id ip&longs;um profitemur: &longs;epulchrorum iura ad religio<lb/>nem pertinere. </s> <s id="N40D55C">Itaque cum omnibus rebus religio præferen<lb/>da &longs;it de his <expan abbr="quãuis">quamuis</expan> ad priuatorum iura pertineant: ante <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>ad publica profana pro&longs;equar dicendum cen&longs;eo. </s> <s id="N40D56B">Nulla pe<lb/>ne u&longs;piam tam efferata fuit gens: quæ non habendam &longs;epul<pb xlink:href="004/01/273.jpg"/>chrorum rationem &longs;en&longs;erit: præter nescio quos iotophagos <lb/>quos ex ultima indorum barbarie prædicant &longs;uos mari &longs;oli<lb/>tos defuncto, iacere. </s> <s id="N40D578">Parum intere&longs;&longs;e a&longs;&longs;euerantes humo ne <lb/>an aqua an igne di&longs;&longs;oluerentur. </s> <s id="N40D57D">Albani etiam curam habere <lb/>defunctorum nefas e&longs;&longs;e arbitrabantur. </s> <s id="N40D582">Sabæi corpora <expan abbr="defũctorum">defun<lb/>ctorum</expan> æque atque &longs;tercus ducebant: quin et reges &longs;terquilli<lb/>nus deiiciebant. </s> <s id="N40D58F">Tragloedites mortui ceruicem cum pedi<lb/>bus alligabant: et raptim <expan abbr="cũ">cum</expan> ri&longs;u et iocis efferebant: nullaque <lb/>loci habita cura <expan abbr="mandabãt">mandabant</expan> terræ: atque ad caput capræ cornu <lb/>apponebant. </s> <s id="N40D5A2">Sed i&longs;tos nemo qui humanitatem &longs;apiat appro<lb/>babit. </s> <s id="N40D5A7">Alii cum apud ægyptios / tum et apud græcos non &longs;o<lb/>lum corpori &longs;ed etiam nomini amicorum monumenta ædi<lb/>ficabant: quorum pietatem nemo <expan abbr="nõ">non</expan> laudat. </s> <s id="N40D5B2">Eos uero apud <lb/>indos qui quidem e&longs;&longs;e omnium præclari&longs;&longs;ima monumenta <lb/>dicerent / quæ hominum memoria po&longs;teritati mandata &longs;er<lb/>uarentur: qui ue probati&longs;&longs;imorum funera non re alia <expan abbr="&quml;">quam</expan> eorum <lb/>laudes cantando <expan abbr="celebrabant / audi&etilde;dos">celebrabant / audiendos</expan> in primis puto. </s> <s id="N40D5C5">Sed <lb/>eorum cau&longs;a qui &longs;uper&longs;tites <expan abbr="&longs;int / etiã">&longs;int / etiam</expan> corporis rationem ha<lb/>bendam &longs;tatuo. </s> <s id="N40D5D0">Adde quod ad nominis po&longs;teritatem &longs;epulchra <lb/>plurimum ualere in promptu e&longs;t. </s> <s id="N40D5D5">Maiores no&longs;tri his qui de <lb/>republica &longs;anguine et uita egregie meriti e&longs;&longs;ent: ut gratias <lb/>referrent: cætero&longs;que ad parem uirtutis gloriam <expan abbr="excitar&etilde;t">excitarent</expan>: <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;tatuas <expan abbr="tũ">tum</expan> et &longs;epulchra dare publice <expan abbr="cõ&longs;ueuerũt">con&longs;ueuerunt</expan>. </s> <s id="N40D5EE">Sed &longs;tatuas <lb/>forta&longs;&longs;is dedere multis: &longs;epulchra paucis: quod illas intellige<lb/>rent interire tempe&longs;tate et uetu&longs;tate. </s> <s id="N40D5F5">Sepulchrorum <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;ancti<lb/>tas inquit Cicero in ip&longs;o &longs;olo e&longs;t, quod nulla re deleri neque mo<lb/>ueri pote&longs;t. </s> <s id="N40D600"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ut cætera extinguntur / &longs;ic &longs;epulchra <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> &longs;an<lb/>ctiora uetu&longs;tate. </s> <s id="N40D60C">Atqui religioni dicarunt &longs;epulchra eo <expan abbr="&longs;pectãtes">&longs;pe<lb/>ctantes</expan> ni fallor / ut cuius uiri <expan abbr="memoriã">memoriam</expan> &longs;tructuræ et &longs;oli &longs;ta<lb/>bilitati <expan abbr="cõmenda&longs;&longs;ent / deorum">commenda&longs;&longs;ent / deorum</expan> metu et religione <expan abbr="tueren&ttilde;">tuerentur</expan>: quo <lb/>etiam <expan abbr="hominũ">hominum</expan> manu inuiolatum <expan abbr="&longs;eruare&ttilde;">&longs;eruaretur</expan>. </s> <s id="N40D62C">Hinc illud ex lege <lb/>xii. tabularum quod <expan abbr="ue&longs;tibulũ">ue&longs;tibulum</expan> aditu&longs;ue ad <expan abbr="&longs;epulchrũ">&longs;epulchrum</expan> capere u&longs;u <lb/>non licebat. </s> <s id="N40D63E">Adde et <expan abbr="leg&etilde;/qua">legem / quam</expan> poena grauis indicta erat &longs;i <lb/>quis <expan abbr="bu&longs;tũ">bu&longs;tum</expan> uiola&longs;&longs;et: aut ex &longs;epulchro <expan abbr="columnã">columnam</expan> di&longs;ieci&longs;&longs;et: <pb xlink:href="004/01/274.jpg"/>fregi&longs;&longs;et ue. </s> <s id="N40D653">Demum apud omnes gentes bene moratas <expan abbr="&longs;e/pulchrorum">&longs;e<lb/>pulchrorum </expan>habita e&longs;t ratio. </s> <s id="N40D658">Tanta fuit apud athenien&longs;es <lb/>cura &longs;epulchrorum: ut etiam <expan abbr="per&etilde;ptos">peremptos</expan> bello &longs;i quis dux ho<lb/>ne&longs;tare &longs;epulchro neglexi&longs;&longs;et capite plecteretur. </s> <s id="N40D663">Apud he<lb/>breo, lege cauebatur: ne ho&longs;tem quidem in&longs;epultum relin<lb/>querent. </s> <s id="N40D66A">Multa de funerum &longs;epulchrorumque generibus refe<lb/>runtur: quæ ab re e&longs;&longs;et pro&longs;equi. </s> <s id="N40D66F">Vti illud e&longs;t quod de &longs;cy<lb/>this fertur: eos inter epulas honoris gratia &longs;olitos comedere <lb/>defunctos et alios nutrire canes: a quibus uita functi uora<lb/>rentur. </s> <s id="N40D678">Sed de his hactenus. </s> <s id="N40D67B">Ferme omnes qui <expan abbr="rempublicã">rem publicam</expan> <lb/>bene con&longs;titutam &longs;uis e&longs;&longs;e legibus uoluere / in primis cura<lb/>runt / ut cum funera tum et &longs;epulchra nequicquam &longs;umptuo<lb/>&longs;iora fierent. </s> <s id="N40D688">Ex Pittaci lege &longs;uper terræ tumulum aliud <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>licebat præter columnellas tris <expan abbr="nõ">non</expan> plus altas cubitos appo<lb/>nere aut men&longs;uram. </s> <s id="N40D697">Conuenire enim arbitrabantur ut <expan abbr="ĩ">in</expan> qua <lb/>re communis omnium natura e&longs;&longs;et: in ea nullum fortunæ di<lb/>&longs;crimen haberetur: &longs;ed e&longs;&longs;ent omnia plebi æque atque locu<lb/>pletioribus <expan abbr="cõmunia">communia</expan>. </s> <s id="N40D6A8">Ita ex uetere quidem more gleba pu<lb/>ra operiebantur: idque recte fieri interpretabantur <expan abbr="quãdo">quando</expan> qui<lb/>dem corpus quod ex terra e&longs;&longs;et / qua&longs;i <expan abbr="ĩ">in</expan> matris gremium <expan abbr="cõderent">con<lb/>derent</expan>: indixere nequis <expan abbr="&longs;epulchrũ">&longs;epulchrum</expan> faceret opero&longs;ius <expan abbr="&quml;">quam</expan> quod <lb/>decem homines efficerent triduo. </s> <s id="N40D6C7">Verum qui curio&longs;i&longs;&longs;ime <lb/>&longs;epulchra <expan abbr="cõdidere">condidere</expan> præcæteris fuere ægyptii. </s> <s id="N40D6D0">Nanque errare <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> genus hominum prædicabant qui domos breui&longs;&longs;imi <lb/>temporis <expan abbr="diuer&longs;oriũ">diuer&longs;orium</expan> lauti&longs;&longs;imas <expan abbr="ædificar&etilde;t">ædificarent</expan>: &longs;epulchra uero <lb/>ubi diuti&longs;&longs;ime <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> requeturi præ illis <expan abbr="negliger&etilde;t">negligerent</expan>. </s> <s id="N40D6EC">Sed mihi <lb/>&longs;ic fit ueri&longs;imile. </s> <s id="N40D6F1"><expan abbr="G&etilde;tes">Gentes</expan> tum quidem per <expan abbr="illã">illam</expan> <expan abbr="ueter&etilde;">ueterem</expan> po&longs;teri<lb/>tatem &longs;ic in&longs;titui&longs;&longs;e. </s> <s id="N40D701"><expan abbr="Nã">Nam</expan> quo loci cadauer <expan abbr="cõdidi&longs;&longs;&etilde;t">condidi&longs;&longs;ent</expan>: illic <lb/>notationis gratia principio po&longs;ui&longs;&longs;e aut lapidem aut forta&longs;<lb/>&longs;is quod Platoni &longs;uis in legibus perplacuit: <expan abbr="aibor&etilde;">arborem</expan> et mox <lb/>coepi&longs;&longs;e aliquid &longs;uper <expan abbr="circũ">circum</expan> ue a&longs;truere: nequid fera &longs;uffodi<lb/>endo <expan abbr="eru&etilde;doque">eruendoque</expan> <expan abbr="fædũ">fædum</expan> efficeret. </s> <s id="N40D723"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> uero deinceps ea redi&longs;&longs;et <lb/>anni facies: ut agrum uiderent aut florentem aut onu&longs;tum <lb/>me&longs;&longs;e / uti cum erat cum &longs;ui e uita dece&longs;&longs;i&longs;&longs;ent: nimirum <pb xlink:href="004/01/275.jpg"/>excitabantur <expan abbr="ī">in</expan> eorum animis de&longs;ideria cari&longs;&longs;imorum quos <lb/>ami&longs;i&longs;&longs;ent: &longs;imulque illorum dicta et facta repetentes locum <lb/>adibant: et defuncti memoriam quibus poterant rebus hone<lb/>&longs;tabant. </s> <s id="N40D73B">Hinc forta&longs;&longs;is ortum e&longs;t illud/ ut a&longs;&longs;ueuerint cum <lb/>cæteri tum præ&longs;ertim græci bene de &longs;e meritorum tumulos <lb/>hone&longs;tare inferiis. </s> <s id="N40D742">Conueniebant enim inquit Tuchidides <lb/>illic cum indumentorum apparatu: et fructuum primitias <lb/>afferebant. </s> <s id="N40D749">Quod quidem opus et pii&longs;&longs;imum et maxime re<lb/>ligio&longs;um putarunt: ut etiam publice id facerent. </s> <s id="N40D74E">Ex quo fit <lb/>ut &longs;ic pro&longs;equar coniectura. </s> <s id="N40D753">Hinc eos ad &longs;epulchra / non tu <lb/>mulos modo aut columellas operimenti notationis ue cau<lb/>&longs;a: uerum et ponere delubra etiam in&longs;titui&longs;&longs;e: quo <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> <lb/>ubi id &longs;acrum facerent cum dignitate. </s> <s id="N40D760">Ex quo illud <expan abbr="curarũt">curarunt</expan> <lb/>ut e&longs;&longs;ent illa quidem <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> decenti&longs;&longs;ima: atque omni ex par <lb/>te culti&longs;&longs;ima. </s> <s id="N40D76F">Sed loca ubi &longs;epulchra i&longs;tiu&longs;modi ponerent / <lb/>apud ueteres fuere uaria. </s> <s id="N40D774">Ex pontificia lege publico in lo<lb/>co facere &longs;epulchrum uetabantur. </s> <s id="N40D779">Platoni &longs;ic ui&longs;um e&longs;t ho<lb/>minem <expan abbr="hab&etilde;dum">habendum</expan> ita ut neque uiuus neque mortuus ulla ex par<lb/>te hominum cetui &longs;it grauis. </s> <s id="N40D784">Eaque de re cum extra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> tum <lb/>et <expan abbr="nõ">non</expan> alibi <expan abbr="&quml;">quam</expan> in agro penitus &longs;terili <expan abbr="cõderent">conderent</expan> edicebat. </s> <s id="N40D799"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> <lb/>imitati fuere qui certum &longs;epulchris locum de&longs;ignarint &longs;ub <lb/>diuo: et ab hominum cætu exclu&longs;um: quos ego <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> <lb/>probo. </s> <s id="N40D7A9">Alii contra: cadauera condita gyp&longs;o aut &longs;ale &longs;erua<lb/>bant domi. </s> <s id="N40D7AE">Micerinus ægyptiorum rex mortuam filiam in <lb/>boue ligneo condiderat: apud &longs;eque &longs;eruauerat aula regia: iu<lb/>bebatque in &longs;ingulos dies ei qui my&longs;teriis præerant paren<lb/>tarent. </s> <s id="N40D7B7">Solitos refert Seruius ueteres præ&longs;tanti&longs;&longs;imis filiis <lb/>atque nobili&longs;&longs;imis locare &longs;epulchra excel&longs;is et maxime <expan abbr="cõ&longs;picuis">con<lb/>&longs;picuis</expan> in montibus. </s> <s id="N40D7C2">Alexandrini per Strabonis hi&longs;torici <expan abbr="t&etilde;pora">tem<lb/>pora</expan> &longs;epta et hortos <expan abbr="habebãt">habebant</expan> <expan abbr="cõdendis">condendis</expan> corporibus dicatos. <lb/></s> <s id="N40D7D4">Proxima patrum no&longs;trorum ætate &longs;acella <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> maioribus <lb/>adacta extruebant &longs;epulchrorum cau&longs;a: ui&longs;unturque toto <lb/>in latio bu&longs;tuaria familiarum &longs;uffo&longs;&longs;a tellure in&longs;tructa di<lb/>&longs;tinctis per parietem bu&longs;tulis: quibus <expan abbr="crematorũ">crematorum</expan> reliquias <pb xlink:href="004/01/276.jpg"/>conderent: &longs;tatque breuis titulus etiam pi&longs;tori / ton&longs;ori / eo / <lb/>quo / aliptæ / et eiu&longs;modi qui in familia uer&longs;abantur. </s> <s id="N40D7EB">Vbi au<lb/>tem putos infantulos condidi&longs;&longs;ent &longs;ollatia matrum / eorum <lb/>effigies gyp&longs;o expre&longs;&longs;as in urna intercludebant. </s> <s id="N40D7F2">Maiorum <lb/>effigies præ&longs;ertim ingenuorum marmoreas apponebant. </s> <s id="N40D7F7">Hæc <lb/>illi. </s> <s id="N40D7FC">At nos eos non improbabimus ubi uis corpus conden<lb/>dum in&longs;tituerint: qui digni&longs;&longs;imis locis nominis monumen<lb/>ta mandarint. </s> <s id="N40D803">Cæterum quæ i&longs;tiu&longs;modi in monumentis de <lb/>lectent hæc &longs;unt. </s> <s id="N40D808">Forma operis et titulus. </s> <s id="N40D80B">Quam <expan abbr="formã">formam</expan> ædi<lb/>ficandi ueteres præcæteris condignam &longs;epulchris putarint. <lb/></s> <s id="N40D815">non facile dixerim. </s> <s id="N40D818">Augu&longs;ti &longs;epulchrum romæ <expan abbr="&longs;tructũ">&longs;tructum</expan> mar<lb/>moreo fuit lapide quadrato: et opertum arboribus fronde per<lb/>petuo uirenti. </s> <s id="N40D823">In <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> Augu&longs;ti &longs;imulacrum extabat. </s> <s id="N40D82A">In in<lb/>&longs;ula tyrina non longe a carmania Erithræ &longs;epulchrum fuit <lb/>ingens tumulus &longs;ilue&longs;tribus palmis con&longs;itus. </s> <s id="N40D831">Zarinæ &longs;acro<lb/>rum reginæ &longs;epulchrum fuit pyramis trilatera: et in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> <lb/>colo&longs;us aureus. </s> <s id="N40D83C">Arthacheo præfecto xer&longs;is ab uniuer&longs;o exer<lb/>citu tumulus tellure conge&longs;ta effectus e&longs;t. </s> <s id="N40D841">Sed apud omnes <lb/>quod primum quaererent videre uideor fuisse ut a caeteris li<lb/>neamento differrant: non quo aliorum opera uituperarent: <lb/>&longs;ed quo inuenti nouitate ad &longs;e &longs;pectandum illectarent: exque <lb/>profu&longs;a &longs;epulchrorum con&longs;uetudine et &longs;tudio nouis <expan abbr="ĩdies">in dies</expan> <expan abbr="lineam&etilde;tis">li<lb/>neamentis</expan> <expan abbr="inu&etilde;tis">inuentis</expan>: eo progre&longs;&longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: ut nihil excogitari <expan abbr="ãplius">amplius</expan> <lb/>po&longs;&longs;it quod illi <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="u&longs;urparĩt /">u&longs;urparint /</expan> belli&longs;&longs;imeque <expan abbr="pĩecerĩt">perfecerint</expan>: et <expan abbr="cũcta">cuncta</expan> <lb/><expan abbr="demũ">demum</expan> <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ut egregie <expan abbr="prob&etilde;tur">probentur</expan>. </s> <s id="N40D884">Sed ex <expan abbr="oĩ">omni</expan> multitudi<lb/>ne hoc aduertimus: alios nihil plus cura&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut id quod cor<lb/>pus caperet <expan abbr="hone&longs;tar&etilde;t">hone&longs;tarent</expan>. </s> <s id="N40D897">Alios uero <expan abbr="ãplius">amplius</expan> quæ&longs;i&longs;&longs;e <expan abbr="quidpiã">quidpiam</expan> <lb/>a&longs;truere: cui titulos et rerum ge&longs;tarum <expan abbr="famã">famam</expan> pulcherrime <expan abbr="cõm&etilde;dar&etilde;t">commen<lb/>darent</expan>. </s> <s id="N40D8B1">Ergo illi aut marmoreo <expan abbr="tantũ">tantum</expan> &longs;crineo <expan abbr="cõt&etilde;ti">contenti</expan> extitere <lb/>aut <expan abbr="in&longs;u&ptilde;&longs;acellũ">in&longs;uper&longs;acellum</expan> addidere <expan abbr="quantũ">quantum</expan> loci religio po&longs;tula&longs;&longs;et. <lb/></s> <s id="N40D8C7">Alteri uero <expan abbr="colũnã">columnam</expan> <expan abbr="pyramid&etilde;">pyramidem</expan> aut molem et eiu&longs;modi maxi<lb/>ma opera &longs;upera&longs;truxere / <expan abbr="nõ">non</expan> ea quidem in primis <expan abbr="&longs;eruan/di">&longs;eruan<lb/>di</expan> corporis gratia: &longs;ed uel magis nominis atque po&longs;terita<lb/>tis. </s> <s id="N40D8DC">Apud a&longs;on troadis lapidem haberi diximus &longs;archopha<pb xlink:href="004/01/277.jpg"/>gon qui corpora confe&longs;tim con&longs;umat. </s> <s id="N40D8E3">In <expan abbr="cõge&longs;titio">conge&longs;titio</expan> obrude<lb/>ratoque &longs;olo confe&longs;tim humor ab&longs;umitur. </s> <s id="N40D8EC">I&longs;tiu&longs;modi minuta <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> pro&longs;equar</s> </p> <p id="N40D8F4" type="main"> <s id="N40D8F6">Nunc quoniam ueterum &longs;epulchra <expan abbr="prob&etilde;tur">probentur</expan>: uideo alibi <lb/>&longs;acella / alibi pyramides / alibi <expan abbr="colũnas / alibi">columnas / alibi</expan> aliud ut moles <lb/>et eiu&longs;modi po&longs;itas: de his nobis &longs;ingulis dicendum cen&longs;eo: <lb/>ac prius de &longs;acellis. </s> <s id="N40D909">Velim &longs;acella i&longs;tæc &longs;int ueluti pu&longs;illa <lb/>templorum <expan abbr="ex&etilde;plaria">exemplaria</expan>. </s> <s id="N40D912">Neque recu&longs;abo &longs;i adiunxeris <expan abbr="lineam&etilde;ta">linea<lb/>menta</expan> a uariis quibu&longs;uis ædificiorum generibus collecta: mo<lb/>do ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> faciant atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad perennitatem. </s> <s id="N40D928">No<lb/>bili ne materia an potius ignobili <expan abbr="monim&etilde;ta">monimenta</expan> hæc quæ æter<lb/>na e&longs;&longs;e <expan abbr="cõcupi&longs;cimus">concupi&longs;cimus</expan> a&longs;truxi&longs;&longs;e <expan abbr="cõferat">conferat</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;atis <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> prop<lb/>ter a&longs;portantium iniurias. </s> <s id="N40D941">Sed ornatus nimirum delectat: <lb/>quo / ut alibi diximus / nihil ad <expan abbr="cõ&longs;eruãdas">con&longs;eruandas</expan> res <expan abbr="po&longs;teritatiquecõmendandas">po&longs;teritatique <lb/>commendandas</expan> <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40D954">Ex C. <!-- KEEP S-->Cæ&longs;aris atque ex Claudii <lb/>&longs;epulchris tantorum principum / quæ quidem proculdubio <lb/>clari&longs;&longs;ima fuere / nihil plus hac tempe&longs;tate relictu uidemus <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ingulos pu&longs;illos quadratos lapides bicubitales: quibus <lb/>eorum nomina &longs;eruentur. </s> <s id="N40D966">Ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ni fallor nominis monu<lb/>menta &longs;i <expan abbr="cõmendata">commendata</expan> maioribus lapidibus fui&longs;&longs;ent: cum cæte<lb/>ris abrepta ornamentis et diffracta iam tum pridem defeci&longs;<lb/>&longs;ent. </s> <s id="N40D977">Alibi alia ui&longs;untur &longs;epulchra uetu&longs;ti&longs;&longs;ima, quæ nemo <lb/>uiolarit / quod &longs;int opere reticulato / aut lapide a alios u&longs;us <expan abbr="ĩutili">in<lb/>utili</expan>: ut facile a cupi<expan abbr="&longs;orũ">dorum</expan> manibus &longs;e&longs;e <expan abbr="uindicarĩt">uindicarint</expan>. </s> <s id="N40D98C">Ex quo <lb/>illud e&longs;t quod hic monendos putem eos: qui &longs;ua uelint e&longs;&longs;e ad <lb/><expan abbr="modũ">modum</expan> perpetua: ut lapide a&longs;truant <expan abbr="nõ">non</expan> infirmo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;ed <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>adeo <expan abbr="elegã">elegam</expan> i ut ea <expan abbr="q&longs;piã">qui&longs;piam</expan> aut facile <expan abbr="cõcupi&longs;cat">concupi&longs;cat</expan>: aut leuiter ar<lb/>ripiat. </s> <s id="N40D9B4">Præterea pro cuiu&longs;que dignitate <expan abbr="modũ">modum</expan> in his <expan abbr="hab&etilde;dũ">habendum</expan> pu<lb/>to. </s> <s id="N40D9C1">ut <expan abbr="etiã">etiam</expan> in regibus <expan abbr="profu&longs;ã">profu&longs;am</expan> <expan abbr="imp&etilde;&longs;arum">impen&longs;arum</expan> <expan abbr="in&longs;olentiã">in&longs;olentiam</expan> <expan abbr="uituper&etilde;">uituperem</expan>. </s> <s id="N40D9D8">Et <lb/>certe <expan abbr="port&etilde;ta">portenta</expan> illa <expan abbr="opũ">opum</expan> quæ &longs;ibi ægyptii a&longs;truxere ip&longs;i&longs; quoque <lb/>&longs;uperis ingrata dete&longs;tor: <expan abbr="quãdoquid&etilde;">quandoquidem</expan> illorum nemo in tam fa<lb/>&longs;tuo&longs;i&longs;&longs;imis &longs;epulchris humatus &longs;it. </s> <s id="N40D9ED"><expan abbr="Laudabũt">Laudabunt</expan> forta&longs;&longs;is alii <lb/>no&longs;tros ætru&longs;eos quod ægyptus in <expan abbr="magnific&etilde;tia">magnificentia</expan> operum <expan abbr="&longs;imiliũ">&longs;imilium</expan> <lb/>non multo ce&longs;&longs;erint: atque inter caeteros <expan abbr="Por&longs;ennã">Por&longs;ennam</expan> qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <pb xlink:href="004/01/278.jpg"/>&longs;ub urbe clu&longs;io &longs;ibi &longs;epulchrum condidit lapide quadrato <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>cuius ba&longs;i alta pedes quinquagenos labyrinthus fuerit peni<lb/>tus inextricabilis: et &longs;upra id pyramides &longs;urgebant quinque <lb/>&longs;ingulæ &longs;ingulis angulis / una in medio. </s> <s id="N40DA15">Quarum latitudo in <lb/>imo ad pedes fuerit quinos et &longs;eptuagenos: et in earum <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> <lb/>aderat orbis æneus: ex quo <expan abbr="p&etilde;debant">pendebant</expan> excepta catenis tintin<lb/>nabula: quæ uento agitata longe <expan abbr="&longs;onitũ">&longs;onitum</expan> referebant. </s> <s id="N40DA2A">Idque in <lb/>opus in&longs;uper quattuor a&longs;&longs;urgebant aliæ pyramides altæ pe<lb/>des centenos. </s> <s id="N40DA31">Et <expan abbr="ĩ">in</expan> ha&longs;ce iterato aliæ <expan abbr="nõ">non</expan> modo ua&longs;titate <expan abbr="uerumeuã">uerum <lb/>etiam</expan> <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan> incredibiles. </s> <s id="N40DA46">I&longs;ta mihi prodigio&longs;a et ad nul<lb/>los optimos u&longs;us accomodata <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> &longs;atis <expan abbr="probabũtur">probabuntur</expan>. </s> <s id="N40DA53">Il<lb/>lud Cyri per&longs;arum regis <expan abbr="probarũt">probarunt</expan>: eiu&longs;que <expan abbr="moderation&etilde;">moderationem</expan> omnibus <lb/>ua&longs;ti&longs;&longs;imorum operum <expan abbr="tactãtiis">iactantiis</expan> <expan abbr="præferendã">præferendam</expan> <expan abbr="exi&longs;timarũt">exi&longs;timarunt</expan>. </s> <s id="N40DA70">Namque <lb/>illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> apud pa&longs;argadas <expan abbr="re&longs;tudinatũ">re&longs;tudinatum</expan> <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan> perpu&longs;il<lb/>lum quadrato lapide a&longs;&longs;urgebat porta pu&longs;illa uix bipedali. <lb/></s> <s id="N40DA84">Intus pro regis dignitate aurea in urna <expan abbr="reconditũ">reconditum</expan> Cyri erat <lb/>corpus. </s> <s id="N40DA8D"><expan abbr="Aediculã">Aediculam</expan> hanc nemus ex omni pomorum genere <expan abbr="cõ&longs;i /tum">con&longs;i<lb/>tum</expan> circuibat: et late locus uirebat prato irriguo: neque de<lb/>erant rho&longs;a pa&longs;&longs;im / et florum copia <expan abbr="oĩa">omnia</expan> odorata læta amoena. <lb/></s> <s id="N40DAA0"><expan abbr="Cõueniebatque">Conueniebatque</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> his titulus a&longs;criptus. </s> <s id="N40DAAA">Homo ego ille &longs;um <lb/>Cyrus Cambi&longs;is filius: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> memini&longs;tis per&longs;is impium <expan abbr="cõ&longs;titui&longs;&longs;e">con&longs;ti<lb/>tui&longs;&longs;e</expan>. </s> <s id="N40DAB9"><expan abbr="Nõ">non</expan> e&longs;t <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> ut inuideas quod me hoc habeat <expan abbr="domiciliũ">domicilium</expan>.</s> </p> <p id="N40DAC7" type="main"> <s id="N40DAC9">Sed iam redeo ad pyramides: <expan abbr="Pyramid&etilde;">Pyramidem</expan> alii forta&longs;&longs;is tri<lb/><expan abbr="angulã">angulam</expan> reliqui omnes <expan abbr="quadrangulã">quadrangulam</expan> effecere. </s> <s id="N40DAD9">Earum placuit al<lb/>titudo <expan abbr="quãta">quanta</expan> et latitudo. </s> <s id="N40DAE2">Laudatur qui alibi ita duxerit <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>pyramide lineas ut a &longs;ole <expan abbr="umbrã">umbram</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> exciperent: has plerique <lb/>omnes quadrato lapide: <expan abbr="nõnulli">nonnulli</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> lateritus <expan abbr="excitarũt">excitarunt</expan>.</s> </p> <p id="N40DB01" type="main"> <s id="N40DB03"><expan abbr="Colũnarum">columnarum</expan> aliæ ædificatoriæ: quibus pa&longs;&longs;im in ædificiis <lb/>uterentur: aliæ fuere amplitudine ad ciuiles <expan abbr="ædificãdi">ædificandi</expan> u&longs;us <lb/>minime aptæ: &longs;ed <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> notationis et po&longs;teritatis gratia exco<lb/>gitatæ. </s> <s id="N40DB17">De his igitur <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan>. </s> <s id="N40DB1E">Eius partes hæ &longs;unt / <expan abbr="propo/dio">propo<lb/>dio</expan> et crepidine &longs;urgentes ab ip&longs;o pauimento &longs;oli <expan abbr="ad&longs;ũt">ad&longs;unt</expan> gra<lb/>dus. </s> <s id="N40DB29">In eos ara <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan>. </s> <s id="N40DB30">In <expan abbr="hãc">hanc</expan> rur&longs;us altera eminet ara <lb/>prima non nihil minor. </s> <s id="N40DB39">Tertio loco ba&longs;is <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>: mox co<pb xlink:href="004/01/279.jpg"/>lumna ip&longs;a: in eam <expan abbr="capitulũ">capitulum</expan>: extremo loco &longs;tatua &longs;ugge&longs;to <lb/>imposita. sunt qui inter <expan abbr="primã">primam</expan> atque secundam aram <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> <lb/>ueluti <expan abbr="lata&longs;trũ">lata&longs;trum</expan> &longs;uggesti loco interposuerunt: quo e&longs;&longs;et opus <lb/>celsiore cum uenu&longs;tate. </s> <s id="N40DB5E">I&longs;tarum <expan abbr="partiũ">partium</expan> omnium lineamenta <expan abbr="&longs;um&etilde;tur">&longs;ume<lb/>tur</expan> uti in operibus templorum ex diametro imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>. </s> <s id="N40DB77">Sed <lb/>basis isthaec ubi ua&longs;ti&longs;&longs;ima fient opera <expan abbr="unicũ">unicum</expan> tantum habebit <lb/>non plures quales cæteræ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> toros. </s> <s id="N40DB88"><expan abbr="Diuide&ttilde;">Diuidetur</expan> idcirco ba<lb/>&longs;is cra&longs;&longs;itudo in partes quinque: duas dabis toro: lata&longs;tro <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>tris. </s> <s id="N40DB97">Lata&longs;tri <expan abbr="ãplitudo">amplitudo</expan> quaque uer&longs;us capiet ex diametro co<lb/>lumnæ <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> dimidii quinquies. </s> <s id="N40DBA4">Aræ <expan abbr="aũt">aut</expan> in quibus a&longs;&longs;i<lb/>deat ba&longs;is partes <expan abbr="habebũt">habebunt</expan> ha&longs;ce. </s> <s id="N40DBB1">Supremo loco quod ip&longs;um <lb/><expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> debetur partibus &longs;tructuræ prominebit cimatium: in <lb/>imo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> aderit &longs;occus. </s> <s id="N40DBBF">Sic. <!-- REMOVE S-->n. &longs;imilitudinis gratia appello <lb/>id <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> <expan abbr="porrectũ">porrectum</expan> aut gradibus / aut undula / aut gulu<lb/>la / quod <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> partis alicuius propria &longs;it ba&longs;is. </s> <s id="N40DBD7">Sed de ara <lb/>i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan> dicenda &longs;unt: quæ ex indu&longs;tria in <expan abbr="hũc">hunc</expan> lo<lb/>cum de&longs;tinata &longs;uperiori libro praetermi&longs;imus.</s> </p> <p id="N40DBE6" type="main"> <s id="N40DBE8">Dixi accidi&longs;&longs;e ut <expan abbr="colũnis">columnis</expan> murulos <expan abbr="&longs;ub&longs;tin&etilde;dos">&longs;ub&longs;tinendos</expan> <expan abbr="ducer&etilde;t">ducerent</expan>: <lb/><expan abbr="Cũ">Cum</expan> igitur po&longs;itis murulis itiones expeditiores habere uolu<lb/>i&longs;&longs;ent amotis reliquis intermediis <expan abbr="tantũ">tantum</expan> ex murulo &longs;ub ba&longs;i<lb/>bus <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> <expan abbr="reliquerũt">reliquerunt</expan>: <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <expan abbr="fer&etilde;dis">ferendis</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> ip&longs;is &longs;uffice<lb/>ret. </s> <s id="N40DC1A">Id nos &longs;ic <expan abbr="relictũ">relictum</expan> aram nuncupamus. </s> <s id="N40DC21">Huic mutulo fue<lb/>rat <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> cimatium: gulula / aut undula / aut <lb/>quiduis tale. </s> <s id="N40DC30"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et par in imo &longs;occus <expan abbr="re&longs;põdebat">re&longs;pondebat</expan>. </s> <s id="N40DC3A">His <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <lb/>ambobus <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> aram incinxere: effecereque ip&longs;um id <expan abbr="cimatiũ">ci<lb/>matium</expan> ad aræ ip&longs;ius <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> ex quanta aut ex &longs;exta. </s> <s id="N40DC50">Aram <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> po&longs;uere cra&longs;&longs;am <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut ad <expan abbr="amplitudin&etilde;">amplitudinem</expan> ba&longs;is<lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="re&longs;põderet">re&longs;ponderet</expan>: ne quid lata&longs;tri &longs;upera&longs;tructio in uacuo <lb/>penderet. </s> <s id="N40DC6F">Alii firmitudinis gratia <expan abbr="octauã">octauam</expan> lata&longs;tri addidere <lb/>cra&longs;&longs;itudini muruli. </s> <s id="N40DC78">Cæterum arulæ altitudo præter <expan abbr="cimatiũ">cimatium</expan> <lb/>et <expan abbr="&longs;occũ">&longs;occum</expan> aut fuit par latitudini &longs;uæ aut &longs;upauit ex quinta. <lb/></s> <s id="N40DC86">Itaque i&longs;tiu&longs;modi apud elegantes fui&longs;&longs;e murulos et aras inue<lb/>nimus. </s> <s id="N40DC8B">Redeo ad <expan abbr="colũnam">columnam</expan>. </s> <s id="N40DC92">Sub <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> ba&longs;i ara &longs;tatuetur: <lb/>quæ ad ba&longs;im <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> uti mox diximus <expan abbr="cõmodis">commodis</expan> dimen&longs;io<pb xlink:href="004/01/280.jpg"/>nibus <expan abbr="re&longs;põdeat">re&longs;pondeat</expan>. </s> <s id="N40DCAB">Huic cimatium erit <expan abbr="integrũ">integrum</expan> opus coronæ <lb/>præ&longs;ertim ionicæ: cuius memini&longs;ti e&longs;&longs;e <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> hæc. </s> <s id="N40DCB8">Infi<lb/>mo loco gulula: mox gradus: po&longs;t <expan abbr="rud&etilde;s">rudens</expan>: po&longs;t mutulorum <lb/>frons prætectus: ultimo &longs;upremo loco undula <expan abbr="cũ">cum</expan> funiculis <lb/>et nextrulo ordinibus inuer&longs;is. </s> <s id="N40DCC9">Ara uero altera huic &longs;ub&longs;ti<lb/>tuta <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> parilibus ducetur <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan>: ita ut &longs;uper eam nihil <lb/>a&longs;tructi pendeat in uacuo. </s> <s id="N40DCD8">Sed huic ab &longs;olo ip&longs;o <expan abbr="pauim&etilde;ti">pauimenti</expan> a&longs;<lb/>&longs;urgent gradus aut tris aut quandoque altitudinibus inter &longs;e et <expan abbr="retractiõibus">re<lb/>tractionibus</expan> <expan abbr="im&ptilde;ibus">imparibus</expan>. </s> <s id="N40DCE6">Hi uero gradus una nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> quar<lb/>tam: nihil minus <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan> aræ &longs;upra &longs;e impo&longs;itæ <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> omni alti<lb/>tudine &longs;ui <expan abbr="adæquabũt">adæquabunt</expan>. </s> <s id="N40DCFD">In ara i&longs;tac <expan abbr="adaperie&ttilde;">adaperietur</expan> <expan abbr="ho&longs;tiolũ">ho&longs;tiolum</expan> appin<lb/>genturque <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> ei aut dorica aut ionica: qualia in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <lb/>recen&longs;uimus. </s> <s id="N40DD14">In altera <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> &longs;ublatiore ara tituli <expan abbr="a&longs;crib&etilde;tur">a&longs;cribentur</expan>: <lb/>et exuuiarum <expan abbr="cõgeries">congeries</expan> a&longs;culpetur. </s> <s id="N40DD25">Siquid <expan abbr="ĩter">inter</expan> ha&longs;ce duas aras <lb/><expan abbr="&longs;ubinterpone&ttilde;">&longs;ubinterponetur</expan>: <expan abbr="altũ">altum</expan> fiet ex tertia &longs;uæ amplitudinis: idque &longs;pa<lb/>tium <expan abbr="occupabũt">occupabunt</expan> &longs;igna adpacta uti &longs;unt plaudentes deæ / Vi<lb/>ctoria / gloria / Fama / copia / et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan>. </s> <s id="N40DD41">Fuere qui <expan abbr="&longs;upremã">&longs;upremam</expan> <lb/>aram cru&longs;tarint ære aurato Aris ab&longs;olutis et ba&longs;i &longs;uperexcita<lb/>bitur <expan abbr="colutilde;na">columna</expan>: eius proceritas &longs;epties <expan abbr="diametrũ">diametrum</expan> complebit &longs;ui. <lb/></s> <s id="N40DD55">In <expan abbr="&longs;ãmo">&longs;ummo</expan> &longs;capo columna &longs;i erit ampli&longs;&longs;ima fiet gracilior <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>imo <expan abbr="nõ">non</expan> plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex decima. </s> <s id="N40DD6E">In cæteris minoribus ea &longs;equemur <lb/>quæ libro &longs;uperiore <expan abbr="trã&longs;egimus">tran&longs;egimus</expan>. </s> <s id="N40DD77">Fuere qui <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> <lb/>ad pedes centenos <expan abbr="duxerĩt">duxerint</expan>: <expan abbr="totãque">totamque</expan> <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="a&longs;perã">a&longs;peram</expan> &longs;ignis et rerum <lb/>hi&longs;toria <expan abbr="cõue&longs;titã">conue&longs;titam</expan> reddiderint: intror&longs;u&longs;que gradus ad <expan abbr="cocleã">cocleam</expan> <lb/>&longs;calp&longs;erint: quibus ad <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> u&longs;que <expan abbr="cõ&longs;cendas">con&longs;cendas</expan>. </s> <s id="N40DDA8">In <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> i&longs;ti<lb/>u&longs;modi <expan abbr="capitulũ">capitulum</expan> appo&longs;uere <expan abbr="doricũ">doricum</expan> amota colli adiectione <lb/>&longs;upra <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> capituli <expan abbr="opercũlũ">operculum</expan>: in minoribus <expan abbr="colũnis">columnis</expan> trabs <lb/>fa&longs;ciæ coronæque ornamenta quaque <expan abbr="circũ&longs;epta">circum&longs;epta</expan> <expan abbr="imponũtur">imponuntur</expan>. </s> <s id="N40DDD1">In <lb/>maximis <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> i&longs;ta <expan abbr="prætermitt&etilde;tur">prætermittentur</expan>. </s> <s id="N40DDE2">Tantorum. n. lapi<lb/>dum fru&longs;ta <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;uppeditarent: neque facile operi <expan abbr="&longs;uper&longs;tituer&etilde;tur">&longs;uper&longs;titueren<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N40DDF7">In utri&longs;que &longs;upremo loco apponetur <expan abbr="quippiã">quippiam</expan>: quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <lb/>pro ba&longs;i &longs;it: in qua &longs;tatua collocetur. </s> <s id="N40DE04">Id &longs;i forte erit quadra<lb/>ta ara: tunc illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;uis angulis <expan abbr="&longs;olidũ">&longs;olidum</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> non exce<lb/>det. </s> <s id="N40DE17">Sin autem eadem erit <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>: eius amplitudo quadrati <pb xlink:href="004/01/281.jpg"/>i&longs;tius lineas <expan abbr="nõ">non</expan> exibit. </s> <s id="N40DE26">Statuæ magnitudo erat ex tertia &longs;uæ <lb/>columnæ. </s> <s id="N40DE2B">Ac de columnis hactenus.</s> </p> <p id="N40DE2E" type="main"> <s id="N40DE30">Ad <expan abbr="mol&etilde;">molem</expan> quidem &longs;ic <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> ueteres ducere a&longs;&longs;ueuere. <lb/></s> <s id="N40DE3C">Primo loco quadrata arca <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan> more exaggerata &longs;urge<lb/>bat. </s> <s id="N40DE45">Inde paries attollebatur nihil minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex &longs;exta: nihil <lb/>plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex quarta <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> areæ. </s> <s id="N40DE56"><expan abbr="Ornam&etilde;ta">Ornamenta</expan> parieti aut <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>ni&longs;i in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> atque in imo atque etiam in angulis <expan abbr="adigebãtur">adigebantur</expan>. <lb/></s> <s id="N40DE6B">Aut præter id adpactæ per <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> <expan abbr="prominebãt">prominebant</expan>. <lb/></s> <s id="N40DE7B">Sed &longs;i <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i in angulis <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> apponebantur: tunc totius <lb/>parietis altitudo præter gradus <expan abbr="crepidinũ">crepidinum</expan> diuidebatur in par<lb/>tes quattuor: ex quibus dabantur tris <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> cum capitulo <lb/>et ba&longs;i. </s> <s id="N40DE94">Suprema uero pars unica dabatur reliquis ornamen<lb/>tis: hoc e&longs;t trabi / fa&longs;ciæ / et coronæ. </s> <s id="N40DE99">Rur&longs;us pars i&longs;tæc unica <lb/>&longs;uprema diuidebatur in modulos &longs;exdecim: trabi dabantur <lb/>moduli quinque: fa&longs;ciæ <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> quinque: coronæ <expan abbr="cũ">cum</expan> undula <expan abbr="dabã">daban<lb/>tur</expan> &longs;ex. </s> <s id="N40DEAE">Quod <expan abbr="aũt">aut</expan> erat &longs;ub trabe u&longs;que ad crepidinem aggera<lb/>tionis diuidebatur <expan abbr="ī">in</expan> partes quinque et uiginti: ex quibus tres <lb/><expan abbr="daban&ttilde;">dabantur</expan> altitudini capituli: duæ autem ba&longs;i: re&longs;iduum inter <lb/>medium complebat columnæ longitudo: fiebantque in angu<lb/>lis i&longs;tiu&longs;modi &longs;emper <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>. </s> <s id="N40DECC">Ba&longs;is unico <expan abbr="formaba&ttilde;">for<lb/>mabatur</expan> thoro: fiebatque is ex dimidia totius altitudinis ba&longs;is. <lb/></s> <s id="N40DED5"><expan abbr="colũna">columna</expan> <expan abbr="ī">in</expan> imo nextruli loco <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> habebat <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> proiectu<lb/>ræ &longs;ui: qualia in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> &longs;capo latitudo <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="ī">in</expan> his operibus <lb/>fiebat ex quarta &longs;uæ longitudinis. </s> <s id="N40DEF7">Vbi <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> refertus erat pa<lb/>ries ordine <expan abbr="colũnationis">columnationis</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> quæ <expan abbr="ī">in</expan><lb/>bant columnæ latæ <expan abbr="habebãtur">habebantur</expan> ex &longs;uæ longitudinis &longs;exta: reli<lb/>quæ uero per <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> earumque <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> ex <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan> linea<lb/>mentis <expan abbr="ducebãtur">ducebantur</expan>. </s> <s id="N40DF2A">Inter has columnationes et proxime &longs;uperio<lb/>res hoc intere&longs;t: quod in illis ab angulo ad <expan abbr="angulũ">angulum</expan> tota parieti&longs; <lb/><expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan>: <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ī">in</expan> imo ba&longs;is <expan abbr="tũ">tum</expan> et in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> torques et <expan abbr="nextrulũ">nextrulum</expan> <lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> &longs;ub trabe <expan abbr="pduci&ttilde;">perducitur</expan>. </s> <s id="N40DF55">Id <expan abbr="nõ">non</expan> fit ubi plures columnæ adpa<lb/>ctæ <expan abbr="promin&etilde;t">prominent</expan>. </s> <s id="N40DF62">Tamet&longs;i fuerint quae ba&longs;is <expan abbr="lineam&etilde;tũ">lineamentum</expan> e&longs;&longs;e i&longs;tic to<lb/>to operi ueluti in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="circũduxerint">circumduxerint</expan>. </s> <s id="N40DF73">Intra <expan abbr="quadrãgulum">quadrangulum</expan> <lb/>hunc <expan abbr="parietũ">parietum</expan> <expan abbr="ambitũ">ambitum</expan> &longs;e&longs;e attollebat <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan> et con&longs;picuum <pb xlink:href="004/01/282.jpg"/>opus eminens amplius <expan abbr="&quml;">quam</expan> parietes iam po&longs;iti parte diametri <lb/>&longs;ui nihilo minus dimidia: nihilo plus tertia bis. </s> <s id="N40DF92">Etu&longs;que <expan abbr="rotũdi">rotun<lb/>di</expan> latitudo ex maximo i&longs;tius <expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan> areæ diametro ca<lb/>piebat nihil minus <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>: nihil plus <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan> quinquies. </s> <s id="N40DFA9">Plu<lb/>rimi <expan abbr="quintã">quintam</expan> <expan abbr="occuparũt">occuparunt</expan> ter: <expan abbr="iterabãtque">iterabantque</expan> rotunda quadratis: et <lb/>uici&longs;&longs;im <expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan> quadrato alterum <expan abbr="rotundũ">rotundum</expan> quibus dixi ratio<lb/>nibus <expan abbr="&longs;upimpon&etilde;tes">&longs;uperimponentes</expan> ad <expan abbr="quartã">quartam</expan> u&longs;que <expan abbr="a&longs;truction&etilde;">a&longs;tructionem</expan>: et ornabant <lb/>quæ hactenus <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan>. </s> <s id="N40DFD8"><expan abbr="Nõ">non</expan> deerant per <expan abbr="mol&etilde;">molem</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> a&longs;cen&longs;us <lb/><expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imi">commodi&longs;&longs;imi</expan>: et &longs;acellorum religiones: et <expan abbr="præ&longs;urg&etilde;tes">præ&longs;urgentes</expan> a parie<lb/>te in <expan abbr="præcel&longs;ũ">præcel&longs;um</expan> <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan>: et inter <expan abbr="colũnas">columnas</expan> &longs;tatuarum decus <lb/>et tituli aptis locis di&longs;po&longs;iti et collocati.</s> </p> <p id="N40DFFF" type="main"> <s id="N40E001">Sed <expan abbr="iã">iam</expan> uenio ad titulos. </s> <s id="N40E008">Eorum fuit u&longs;us et multiplex et ua<lb/>rius apud ueteres. </s> <s id="N40E00D">Non. n. </s> <s id="N40E013">&longs;epulchris <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan>: &longs;ed et &longs;acris ædi<lb/>bus et priuatis <expan abbr="etiã">etiam</expan> domibus <expan abbr="habebãtur">habebantur</expan>: In&longs;cribebant inquit <lb/>Simacus / fa&longs;tigiis <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="noīa">nomina</expan> deorum quibus dica&longs;&longs;ent: no&longs;tri <lb/>&longs;acellis cui et quo e&longs;&longs;ent <expan abbr="ãnorum">annorum</expan> <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> dicata in&longs;cribere a&longs;&longs;u<lb/>euerant. </s> <s id="N40E03C">Quod mihi <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> placet. </s> <s id="N40E043">Et ne &longs;it hoc <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>ab <expan abbr="re / cũ">re / cum</expan> appuli&longs;&longs;et <expan abbr="cizicũ">cizicum</expan> Crates philo&longs;ophus: atque pa&longs;&longs;im <lb/>priuatorum ædibus in&longs;criptos uer&longs;iculos ho&longs;ce inueniret. </s> <s id="N40E057">Na<lb/>tus Iouis forti&longs;&longs;imus uir Hercules hic habitabat: intret <expan abbr="hãc">hanc</expan> <lb/>donum nihil mali: irri&longs;it: &longs;ua&longs;itque potius <expan abbr="in&longs;criber&etilde;t">in&longs;criberent</expan>. </s> <s id="N40E066">Hic <lb/>paupertas habitat. </s> <s id="N40E06B"><expan abbr="Hãc">Hanc</expan>. n. </s> <s id="N40E074">omne <expan abbr="mõ&longs;tri">mon&longs;tri</expan> genus <expan abbr="prõptius">promptius</expan> et ua<lb/>lidius <expan abbr="abacturã">abacturam</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="Hercul&etilde;">Herculem</expan>. </s> <s id="N40E085">Sed tituli <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> aut &longs;crip<lb/>ti: quos <expan abbr="epigrãmata">epigrammata</expan> <expan abbr="nũcupabant">nuncupabant</expan>: aut notati &longs;ignis et imagi<lb/>nibus. </s> <s id="N40E09C">Sepulchris Plato uer&longs;us <expan abbr="nõ">non</expan> plus quattuor &longs;criberent <lb/>edicebat. </s> <s id="N40E0A5">Atqui tu media mihi inquit ille / carmen pone co<lb/>lumna: Sed breue: quod <expan abbr="curr&etilde;s">currens</expan> uector ab urbe legat. </s> <s id="N40E0AE">Et cer<lb/>te nimia prolixitas <expan abbr="cũ">cum</expan> alibi tum maxime in his <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> odio&longs;a <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N40E0BD">Aut &longs;i <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> paulo prolixior e&longs;t: <expan abbr="oīo">omnino</expan> &longs;it <expan abbr="elegãs">elegans</expan> dictum: <lb/>habeatque in &longs;e quod <expan abbr="animũ">animum</expan> moueat ad <expan abbr="pietat&etilde;/">pietatem /</expan> mi&longs;ericordi<lb/>am: ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan>: quod ue legi&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> poeniteat / et <expan abbr="mãda&longs;&longs;e">manda&longs;&longs;e</expan> me<lb/>moriæ / et pronuntia&longs;&longs;e iuuet. </s> <s id="N40E0E6">Laudatur illud Omeneæ. </s> <s id="N40E0E9">Si <lb/>pen&longs;are <expan abbr="aīas">animas</expan> &longs;inerent crudelia fata: <expan abbr="Pen&longs;ar&etilde;">Pen&longs;arem</expan> pro te cara Ome<lb/>næa libens. </s> <s id="N40E0F8">At <expan abbr="nũc / quod">nunc / quod</expan> <expan abbr="&longs;upe&longs;t / fugiã">&longs;upere&longs;t / fugiam</expan> <expan abbr="luc&etilde;que">lucemque</expan> deo&longs;que: Vt te <pb xlink:href="004/01/283.jpg"/>immatura per &longs;tyga morte &longs;equar. </s> <s id="N40E10B">Et alibi. </s> <s id="N40E10E">Nemo inquit il<lb/>le mihi funera faxit. </s> <s id="N40E113">Cur uiuus uolito docta per ora <expan abbr="uirũ">uirum</expan>. <lb/></s> <s id="N40E11B">Ad &longs;epulchra eorum qui apud termophilas occidere lacedemo<lb/>nii <expan abbr="in&longs;crip&longs;erãt">in&longs;crip&longs;erant</expan>. </s> <s id="N40E124">Ho&longs;pes nuncia lacedemoniis nos hic iacere <lb/><expan abbr="dũ">dum</expan> eorum iu&longs;&longs;a &longs;equimur. </s> <s id="N40E12C">Neque <expan abbr="etiã">etiam</expan> a&longs;pernabimur / &longs;i quid ha<lb/>bebit lepiditatis <expan abbr="miraculũ">miraculum</expan>. </s> <s id="N40E139">Heus uiator: hic uir et uxor <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/><expan abbr="lirigãt">litigant</expan>. </s> <s id="N40E145">Quæres qui &longs;umus: <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="dicã">dicam</expan>. </s> <s id="N40E150">At <expan abbr="eodũ">eodum</expan> ip&longs;a dico: hic <lb/>Belbius balbus me <expan abbr="Brebiã">Brebiam</expan> <expan abbr="peppã">peppam</expan> nuncupat. </s> <s id="N40E161">Oe <expan abbr="cõiunx">coniunx</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>defuncta garris: I&longs;tiu&longs;modi perplacent.</s> </p> <p id="N40E16E" type="main"> <s id="N40E170">Notas litterarum maiores ære inauratas marmoribus affige<lb/>bant. </s> <s id="N40E175">Aegyptii &longs;ignis <expan abbr="utebãtur">utebantur</expan> hunc <expan abbr="ī">in</expan>modum. </s> <s id="N40E180">Nam oculo <lb/><expan abbr="deũ">deum</expan>: uulture <expan abbr="naturã">naturam</expan>: ape <expan abbr="reg&etilde;">regem</expan>: ciclo <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan>: boue pacem et <lb/>eiu&longs;modi <expan abbr="&longs;ignificabãt">&longs;ignificabant</expan>: <expan abbr="dicebãtque">dicebantque</expan> quibu&longs;que &longs;uas <expan abbr="tantũ">tantum</expan> littera&longs; <lb/>notas e&longs;&longs;e: et <expan abbr="futurũ">futurum</expan> olim / ut earum cognitio penitus pereat: <lb/>ut apud nos ætru&longs;cos euenit per <expan abbr="ætiuriã">ætruriam</expan> ex oppidorum ruinis <lb/>et bu&longs;tuariis defo&longs;&longs;a uidimus &longs;epulchra litteris uti <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> &longs;ibi <lb/>per&longs;uadebant in&longs;cripta ætru&longs;cis. </s> <s id="N40E1B6">Earum notæ <expan abbr="imitan&ttilde;">imitantur</expan> græcas: <lb/><expan abbr="imitan&ttilde;">imitantur</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> latinas: &longs;ed quod moneant intelligit nemo. </s> <s id="N40E1C6">Itaque <lb/>et cæteris fore <expan abbr="futurũ">futurum</expan> ut eueniat id æque <expan abbr="autumãt">autumant</expan>. </s> <s id="N40E1D3"><expan abbr="Suũ">Suum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/><expan abbr="adnotãdi">adnotandi</expan> genus quo i&longs;tic ægyptii <expan abbr="uteren&ttilde;">uterentur</expan> toto orbe <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan> <lb/>a peritis uiris quibus &longs;olis digni&longs;&longs;ime res <expan abbr="cõmunicãdæ">communicandæ</expan> &longs;ine <lb/>perfacile po&longs;&longs;e interpretari. </s> <s id="N40E1F2">Hos plerique imitati uaria &longs;epul<lb/>chris a&longs;culp&longs;ere. </s> <s id="N40E1F7">Ad <expan abbr="&longs;epulchrũ">&longs;epulchrum</expan> Dyogenis cynici <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> erat <lb/>erecta: in qua ex pario lapide <expan abbr="can&etilde;">canem</expan> impo&longs;uerant. </s> <s id="N40E208"><expan abbr="Sepulchrũ">Sepulchrum</expan> <lb/>apud &longs;yracu&longs;as Archimedis uetu&longs;tate <expan abbr="neglectũ">neglectum</expan> ut uepribus <lb/><expan abbr="obrutũ">obrutum</expan>. </s> <s id="N40E219">&longs;ui&longs;que <expan abbr="incognitũ">incognitum</expan> ciuibus arpinas Cicero &longs;e <expan abbr="īueni&longs;&longs;e">inueni&longs;&longs;e</expan> <lb/><expan abbr="gloriaba&ttilde;">gloriabatur</expan> coniectura ex chylindro et &longs;pherula: <expan abbr="quã">quam</expan> uidi&longs;&longs;et <lb/><expan abbr="in&longs;culptã">in&longs;culptam</expan> eminenti <expan abbr="quadã">quadam</expan> in <expan abbr="colutilde;na">columna</expan>. </s> <s id="N40E23A">Ad <expan abbr="&longs;epulchiũ">&longs;epulchrum</expan> <expan abbr="Simãdi">Simandi</expan> <lb/><expan abbr="ægyptiorũ">ægyptiorum</expan> regis &longs;culpta eius erat mater &longs;axo <expan abbr="cubitorũ">cubitorum</expan> <expan abbr="uigīti">uigin<lb/>ti</expan>: tria regia in&longs;ignia &longs;upra caput ge&longs;tans: quo <expan abbr="o&longs;t&etilde;debat">o&longs;tendebat</expan> <expan abbr="filiã">fi<lb/>liam</expan> <expan abbr="uxor&etilde;">uxorem</expan> et <expan abbr="matr&etilde;">matrem</expan> fui&longs;&longs;e regis. </s> <s id="N40E265">Sardanapali <expan abbr="a&longs;&longs;yriorũ">a&longs;&longs;yriorum</expan> regis <lb/><expan abbr="&longs;tatuã">&longs;tatuam</expan> &longs;epulchro appo&longs;uere manus <expan abbr="collid&etilde;tem">collidentem</expan> <expan abbr="plau&longs;u / atque&longs;ub&longs;crip&longs;erãt">plau&longs;u / atque <lb/>&longs;ub&longs;crip&longs;erant</expan>. </s> <s id="N40E27B"><expan abbr="Tar&longs;ũ">Tar&longs;um</expan> <expan abbr="archileũque">archileumque</expan> <expan abbr="cõdidi">condidi</expan> die <expan abbr="nõ">non</expan> amplius una. <lb/></s> <s id="N40E28E">At tu mi ho&longs;pes <expan abbr="agedũ">agedum</expan> comede et bibe <expan abbr="cũ">cum</expan> fe&longs;tiuitate iocoque: <pb xlink:href="004/01/284.jpg"/><expan abbr="quandoquid&etilde;">doquidem</expan> cætera quæ hominum &longs;unt haud <expan abbr="qua&qtilde;">quaquam</expan> hoc di<lb/>gna &longs;unt id e&longs;t plau&longs;u. </s> <s id="N40E2A7">Itaque <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> notis et &longs;ignis illi qui<lb/>dem <expan abbr="utebãtur">utebantur</expan>. </s> <s id="N40E2B4">No&longs;tri uero latini clari&longs;&longs;imorum uirorum ge&longs;ta <lb/>exprimere &longs;culpta placuit hi&longs;toria. </s> <s id="N40E2B9">Hinc columnæ: hinc ar<lb/>cus <expan abbr="triũpbales / hinc">triumphales / hinc</expan> porticus referti picta &longs;culpta ue hi&longs;to<lb/>ria. </s> <s id="N40E2C4">Sed in his <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i digni&longs;&longs;imarum graui&longs;&longs;imarumque rerum <expan abbr="uelĩ">uelim</expan> <lb/>monumenta mandes. </s> <s id="N40E2D1">De his hactenus diximus. </s> <s id="N40E2D4">Terre&longs;tres <lb/>uias aquarum traiectiones <expan abbr="ii&longs;d&etilde;">ii&longs;dem</expan> gaudebunt rebus: quæ et uiis <lb/>terre&longs;tribus <expan abbr="prob&etilde;tur">probentur</expan>. </s> <s id="N40E2E5">Sed <expan abbr="quãdo">quando</expan> maritimis atque <expan abbr="nõ">non</expan> nihil <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <lb/>terre&longs;tribus uiis &longs;pecula debeatur: de ea tran&longs;igendum e&longs;t.</s> </p> <p id="N40E2F6" type="main"> <s id="N40E2F8"><expan abbr="Præcipuũ">Præcipuum</expan> afferunt <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> &longs;peculæ: ubi aptis locis po<lb/>&longs;itæ: et <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> <expan abbr="cõmodis">commodis</expan> eductæ &longs;int. </s> <s id="N40E30C">Quod &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> rari&longs;&longs;imæ: illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;e&longs;e procul ui&longs;endas præ&longs;tabunt <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>dignitate. </s> <s id="N40E326">Non <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="proximã">proximam</expan> abhinc ad annos ducentos æta<lb/>tem laudo: <expan abbr="quã">quam</expan> habuit comunis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> morbus <expan abbr="turriũ">turrium</expan> <expan abbr="a&longs;tru&etilde;">a&longs;truen</expan><lb/>darum <expan abbr="etiã">etiam</expan> minutis in oppidis. </s> <s id="N40E349">Nemo pater familias turre po<lb/>tui&longs;&longs;e carere ui&longs;us e&longs;t. </s> <s id="N40E34E">Hinc pa&longs;&longs;im &longs;iluæ &longs;urgebant <expan abbr="turriũ">turrium</expan>. <lb/></s> <s id="N40E356">Sunt qui <expan abbr="put&etilde;t">putent</expan> a&longs;tro <expan abbr="mou&etilde;te">mouente</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> hominum animos uariari: ad <lb/>annos abhinc. ccc: u&longs;que. cccc. </s> <s id="N40E36D"><expan abbr="tãtus">tantus</expan> uiguit feruor religionis <lb/>ut nati homines <expan abbr="uider&etilde;tur">uiderentur</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="aliã">aliam</expan> ad rem magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad &longs;acras <lb/>ædes <expan abbr="a&longs;tru&etilde;das">a&longs;truendas</expan>. </s> <s id="N40E38B"><expan abbr="Nõ">non</expan> dico plus. </s> <s id="N40E391">Romæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> hos dies tamet&longs;i de <lb/>numero plus parte dimidia corruerint &longs;acra &longs;upra duo milia <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="quing&etilde;ta">quingenta</expan> lu&longs;trauimus tecta. </s> <s id="N40E39F">Aut quid hoc e&longs;t quod ui<lb/>demus certatim <expan abbr="totã">totam</expan> <expan abbr="italiã">italiam</expan> innouari? </s> <s id="N40E3AC"><expan abbr="Quãtas">Quantas</expan> urbes totas a&longs;<lb/>&longs;erulis <expan abbr="cõpactas">compactas</expan> pueuri uidebamus: quas <expan abbr="nũc">nunc</expan> marmoreas red<lb/>didere? </s> <s id="N40E3C0">Redeo ad &longs;peculas. </s> <s id="N40E3C3"><expan abbr="Nõ">non</expan> hic refero quod apud Hero <lb/><expan abbr="dotũ">dotum</expan> legimus: <expan abbr="&longs;peculã">&longs;peculam</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="ī">in</expan> medio <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> ad <expan abbr="babylon&etilde;">babylonem</expan>: cu<lb/>ius ba&longs;is quaque uer&longs;us &longs;tadium adimpleret <expan abbr="integrũ">integrum</expan>: &longs;tructu <lb/>ri&longs;que <expan abbr="cõ&longs;taret">con&longs;taret</expan> octo alteris in alteris &longs;uperimpo&longs;itis. </s> <s id="N40E3EA">Quod qui<lb/>dem opus laudabo in &longs;peculis. </s> <s id="N40E3EF">Structuræ. </s> <s id="N40E3F2">n. </s> <s id="N40E3F5">in altum i&longs;tic <lb/>aceruatæ ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> atque ad <expan abbr="firmitat&etilde;">firmitatem</expan> <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>: <expan abbr="quãdoquid&etilde;">quandoquidem</expan> ca<lb/>rum te&longs;tudinationibus <expan abbr="cõcatenationes">concatenationes</expan> ita <expan abbr="inter&longs;eran&ttilde;">inter&longs;erantur</expan>: ut pa<lb/>rietes belli&longs;&longs;ime <expan abbr="cõtineantur">contineantur</expan>. </s> <s id="N40E41A">Specula erit aut quadrangula <lb/>aut <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>. </s> <s id="N40E423">in utri&longs;que altitudo latitudini <expan abbr="re&longs;põdeat">re&longs;pondeat</expan> ex quota <pb xlink:href="004/01/285.jpg"/>nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N40E42E">Quadrangula <expan abbr="cũ">cum</expan> gracilis &longs;utura e&longs;t / lata fiet ex <lb/>&longs;exta &longs;uæ altitudinis: <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> quater habebit <expan abbr="diametrũ">diametrum</expan> in al<lb/>titudine: cra&longs;&longs;i&longs;&longs;ima quæ futura e&longs;t &longs;i erit quadrangula: fiet <lb/>lata nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex quarta &longs;uæ altitudinis. </s> <s id="N40E443">Si <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> diame<lb/><expan abbr="trũ">trum</expan> habebit ter. </s> <s id="N40E44F">Cra&longs;&longs;itudini parietis &longs;i erit illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ad cu<lb/>bitos alta quatraginta dabis nihil minus pedes quattuor. </s> <s id="N40E458">Si <lb/>ad cubitos u&longs;que fiet quinquaginta <expan abbr="tũc">tunc</expan> ei pedes dabis <expan abbr="&qtilde;nque">quinque</expan>. <lb/></s> <s id="N40E462">Inque cubitos <expan abbr="&longs;exagīta">&longs;exaginta</expan> dabis &longs;ex. </s> <s id="N40E469">At deinceps pari gradatio<lb/>ne pro&longs;equere. </s> <s id="N40E46E">Atqui hæc <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> puris &longs;implicibu&longs;que &longs;peculis <lb/><expan abbr="deb&etilde;tur">debentur</expan>. </s> <s id="N40E47A">Sed fuere qui &longs;peculis ad <expan abbr="mediũ">medium</expan> altitudinis porti<lb/>cum adiecerint <expan abbr="extrin&longs;ecã">extrin&longs;ecam</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> expeditis. </s> <s id="N40E48B">et fuere quae por<lb/><expan abbr="ticũ">ticum</expan> hanc ad <expan abbr="cocleã">cocleam</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> <expan abbr="circũduxerint">circumduxerint</expan>: et fuere qui totam <lb/>porticibus qua&longs;i coronis cinxerint: et qui <expan abbr="totã">totam</expan> &longs;culptis <expan abbr="aīali">animali</expan><lb/>bus <expan abbr="cõue&longs;tierint">conue&longs;tierint</expan>. </s> <s id="N40E4AF">In his <expan abbr="columnationũ">columnationum</expan> ratio a cæteris publi<lb/>cis operibus <expan abbr="nõ">non</expan> deuiabit. </s> <s id="N40E4BC">Verum licebit <expan abbr="oīa">omnia</expan> ad <expan abbr="gracilitat&etilde;">gracilitatem</expan> de <lb/>ducere præter <expan abbr="põdus">pondus</expan> a&longs;tructionis. </s> <s id="N40E4CD">Sed <expan abbr="&longs;peculã">&longs;peculam</expan> qui uolet <expan abbr="tuti&longs;&longs;imã">tu<lb/>ti&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> uim <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tatis / et">tempe&longs;tatis / et</expan> a&longs;pectu <expan abbr="iucũdi&longs;&longs;imã">iucundi&longs;&longs;imam</expan> facere: <lb/>&longs;uperadiiciet quadratis <expan abbr="rotũda / at">rotunda / at</expan> rur&longs;us quadrata rotundis: <lb/>deducetque <expan abbr="gradatī">gradatim</expan> opus / ut ex <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> ratione gracile&longs;cat. <lb/></s> <s id="N40E4F6"><expan abbr="De&longs;cribã">De&longs;cribam</expan> <expan abbr="qual&etilde;">qualem</expan> fore decenti&longs;&longs;imam arbitremur. </s> <s id="N40E500">Principio <lb/><expan abbr="quadrãgulæ">quadrangulæ</expan> ex area <expan abbr="&longs;urg&etilde;t">&longs;urgent</expan> crepidines: earum altitudo capiet <lb/>totius proceritatis quæ in opere a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> uertice u&longs;que ad <expan abbr="imũ">imum</expan> <lb/><expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> futura &longs;it decimam. </s> <s id="N40E51B">Latitudo habebit i&longs;tius ip&longs;ius pro<lb/>ceritatis <expan abbr="quartã">quartam</expan>. </s> <s id="N40E524"><expan abbr="Colũnæ">columnæ</expan> pro parietibus ad &longs;ingula crepidi<lb/>nis latera binæ in medio: et &longs;ingulæ pro angulis <expan abbr="appingen&ttilde;">appingentur</expan> <lb/>&longs;uis <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> di&longs;tinctæ: uti mox diximus <expan abbr="ī">in</expan> &longs;epulchris. <lb/></s> <s id="N40E53F">In crepidine i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="ad&longs;i&longs;te&ttilde;">ad&longs;i&longs;tetur</expan> <expan abbr="quadrãgulũ">quadrangulum</expan> ueluti <expan abbr="&longs;acellũ">&longs;acellum</expan> <lb/>cuius amplitudo capiet <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> crepidinis bis. </s> <s id="N40E554"><expan abbr="Altũ">Altum</expan> fiet <lb/>æque atque <expan abbr="latũ">latum</expan>: <expan abbr="apping&etilde;turque">appingenturque</expan> huic <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> extrin&longs;ecus qua<lb/>les in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> diximus tertio gradu et item quarto atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> quan<lb/>to. </s> <s id="N40E574">Sacella deinceps apponentur rotunda. </s> <s id="N40E577">Erunt igitur <expan abbr="rotũda">rotun<lb/>da</expan> &longs;acella hæc numero tria: et ca nos ab arundinibus ducta <lb/>&longs;imilitudine appellabimus nodos. </s> <s id="N40E582">Nodorum <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> &longs;ingulorum <lb/>altitudo fiet <expan abbr="&quml;ta">quanta</expan> cuique &longs;it latitudo: addita in&longs;uper latitudinis <pb xlink:href="004/01/286.jpg"/>eius ip&longs;ius duodecima. </s> <s id="N40E58F">Quam partem e&longs;&longs;e nobis pro &longs;occo <lb/>uolumus. </s> <s id="N40E594">latitudo autem ducetur a quadrangulo infimo &longs;a<lb/>cello quod in prima crepidine con&longs;titutum &longs;it hunc &longs;cilicet <lb/>in modum. </s> <s id="N40E59B">Latus enim &longs;acelli i&longs;tius quadranguli in partes <lb/>diuidetur duodecim: ex his abiecta parte una id quod <expan abbr="re&longs;i/duũ">re&longs;i<lb/>duum</expan> &longs;it / dabis proximo primo nodo. </s> <s id="N40E5A5">Rur&longs;u&longs;que nodi huiu&longs;ce <lb/>primi diametrum diuidito in partes itidem duodecim: exque <lb/>partibus his nodo &longs;ecundo partes dabis undecim. </s> <s id="N40E5AC">Tertium <lb/>uero nodum pari ratione ex &longs;ui undecima graciliorem effi<lb/>cies <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ecundas. </s> <s id="N40E5B3">Hac gradatione a&longs;&longs;equemur id quod in <expan abbr="colũnis">co<lb/>lumnis</expan> plerique docti ueteres <expan abbr="probarũt /">probarunt /</expan> ut &longs;it <expan abbr="trũcũ">truncum</expan> opis imo <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>pede cra&longs;&longs;ius ex quarta <expan abbr="&quml;">quam</expan> in uertice. </s> <s id="N40E5C9">Nodis columnæ cum <lb/>ornamentis <expan abbr="apping&etilde;tur">appingentur</expan> nihilo plus octaua / nihil minus &longs;ex<lb/>ta. </s> <s id="N40E5D4">Tum et nodo cuique atque itidem &longs;acello aptis locis adape<lb/>rientur fene&longs;træ et &longs;cafi cum ornamentis quæ illis <expan abbr="debean&ttilde;">debeantur</expan>. <lb/></s> <s id="N40E5DE">In fene&longs;tra apertionis uacuum non plus capiet <expan abbr="&quml;">quam</expan> dimidium <lb/>intercolumnii &longs;ui. </s> <s id="N40E5E7">Sextus &longs;ummus gradus operis i&longs;tac <expan abbr="ī">in</expan> &longs;pe<lb/>cula qui quidem &longs;upra tertium quem dixi <expan abbr="nodũ">nodum</expan> apponetur: <lb/>quadrangulum erit opus: et &longs;tatuetur eius altitudo atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <lb/>latitudo: ut tertiam diametri ip&longs;ius &longs;upremi nodi non plus <lb/>capiat <expan abbr="&quml;">quam</expan> bis. </s> <s id="N40E5FE">Huic ornamento erunt &longs;olum columnæ angu<lb/>lares adpactæ pilis: quibus te&longs;tudo <expan abbr="incũbat">incumbat</expan>. </s> <s id="N40E607">Aderunt et trabs <lb/>et capitula et i&longs;tiu&longs;modi ornamenta. </s> <s id="N40E60C">Sed media parietis i&longs;ti<lb/>us &longs;patia fient ueluti in quadriuiis peruia.</s> </p> <p id="N40E611" type="main"> <s id="N40E613">Septimo et ultimo gradu <expan abbr="excitabi&ttilde;">excitabitur</expan> nudis atque expeditis co<lb/>lumnis quaque undique peruia porticus <expan abbr="rotũda">rotunda</expan>. </s> <s id="N40E620">Columnarum <lb/>erit longitudo cum ornamentis / quanta et in area i&longs;tac &longs;it <lb/>diameter. </s> <s id="N40E627">Diameter uero ip&longs;e ex amplitudine &longs;acelli &longs;ub &longs;e <lb/>&longs;tatuti quartam capiet ter. </s> <s id="N40E62C">Tectum imponetur huic ip&longs;i co<lb/>lumnationi circulari &longs;phericum.</s> </p> <p id="N40E631" type="main"> <s id="N40E633">In &longs;acellis uero quæ quidem erunt rectilinea et quadran<lb/>gula / &longs;urgent in angulis extremis cri&longs;tæ. </s> <s id="N40E638">Earum tanta erit <lb/>proceritas: quanta e&longs;t &longs;ub &longs;e coronæ fa&longs;ciæque et ima trabis <pb xlink:href="004/01/287.jpg"/>altitudo. </s> <s id="N40E641">Primo in &longs;acello quadrangulo quod in imo &longs;u<lb/>pra crepidinem &longs;it &longs;patium medianum ex tota extrin&longs;eca <lb/>&longs;ui amplitudine capiet octauam quinquies.</s> </p> <p id="N40E648" type="main"> <s id="N40E64A">Sed apud ueteres illud perplacuit regis Ptolomei ad <lb/>in&longs;ulam pharum: qui ad nocturnos nauigiorum u&longs;us ignes <lb/>in &longs;ublimi &longs;pecula con&longs;picuos haberi iu&longs;&longs;it pen&longs;iles et con<lb/>tinuo deambalantes: ne quid flammæ a longinquo &longs;ydera <lb/>e&longs;&longs;e putarentur. </s> <s id="N40E655">Mobiles etiam imagines mon&longs;trantes qua <lb/>parte orbis uentus applicet: qua ue coeli regione &longs;it &longs;ol: et <lb/>quantum diei peregerit i&longs;tic pulcherrime facient ad rem. <lb/></s> <s id="N40E65D">Hactenus de his.</s> </p> <p id="N40E660" type="main"> <s id="N40E662">Sequitur ut intra urbem ingrediamur. </s> <s id="N40E665">Sed &longs;int uiæ quæ<lb/>dam multo digniores <expan abbr="&quml;">quam</expan> quidem e&longs;&longs;e natura &longs;ui et intra ur<lb/>bem et extra urbem po&longs;&longs;unt: uti &longs;unt quæ in templum / ba&longs;i<lb/>licam / &longs;pectaculum ue ducant. </s> <s id="N40E66E">De his igitur prius.</s> </p> <p id="N40E671" type="main"> <s id="N40E673">Legimus Eliogabalum latiores et digniores huiu&longs;modi<lb/>uias &longs;traui&longs;&longs;e &longs;axo macedonico atque porphiritico. </s> <s id="N40E678">Lauda<lb/>tur apud hi&longs;toricos uia: qua apud Buba&longs;tim ægyptiam ur<lb/>bem iretur in templum. </s> <s id="N40E67F">Erat enim directa per forum / et in <lb/>&longs;trata lapidibus egregiis. </s> <s id="N40E684">Eius latitudo plectra implebat <lb/>quatuor. </s> <s id="N40E689">Hinc atque hinc ua&longs;ti&longs;&longs;ime uirebant arbores. </s> <s id="N40E68C">Apud <lb/>hiero&longs;olymam fui&longs;&longs;e refert Ari&longs;teus arduos per urbem tran<lb/>&longs;itus elegantes per quos patres digniore&longs;que hone&longs;tius ince<lb/>derent. </s> <s id="N40E695">Id quidem uel ea maxime de re: ne quid &longs;acra feren<lb/>tes profanorum contactu polluerentur. </s> <s id="N40E69A">Celebris etiam e&longs;t <lb/>apud <expan abbr="Platon&etilde;">Platonem</expan> uia a gno&longs;io in antrum et <expan abbr="&longs;acellũ">&longs;acellum</expan> louis percu<lb/>pre&longs;&longs;ata. </s> <s id="N40E6A9">Comperio inter cæteras apud Romam duas fui&longs;&longs;e <lb/>huius generis uias longe digni&longs;&longs;imas admiratione. </s> <s id="N40E6AE">Vnam <lb/>a porta ad ba&longs;ilicam u&longs;que Pauli &longs;tadia circiter quinque. <lb/></s> <s id="N40E6B4">Alteram a ponte ad ba&longs;ilicam u&longs;que Petri pedes. </s> <s id="N40E6B7">MMD. <lb/>opertam porticu ex marmoreis columnis et plumbea tectu<lb/>ra. </s> <s id="N40E6BE">Ornamenta hæc uiis huiu&longs;modi mirifice conueniunt. <pb xlink:href="004/01/288.jpg"/>Sed re deo ad militares.</s> </p> <p id="N40E6C5" type="main"> <s id="N40E6C7">Viarum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> et earum quæ extra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> &longs;int / et earum quæ intra <lb/>urbem &longs;int / caput et qua&longs;i terminus quidam e&longs;t terre&longs;tribus <lb/>porta maritimis ni&longs;i fallimur portus. </s> <s id="N40E6D6">Ni forte &longs;it ea qui<lb/>dem &longs;ubterranea: quales aegyptiis thebis fui&longs;&longs;e prædicant ut <lb/>per eas reges exercitus emitterent / nullo id oppidanorum <lb/>&longs;entiente. </s> <s id="N40E6DF">Quales etiam apud pene&longs;trum in latio perplu<lb/>rimas fui&longs;&longs;e comperio &longs;uffo&longs;&longs;as a monte &longs;ummo u&longs;que ad <lb/>plana miro artificio. </s> <s id="N40E6E6">In earum una Marium ob&longs;idione pre&longs;<lb/>&longs;um interi&longs;&longs;e &longs;cribunt. </s> <s id="N40E6EB">Ex eo qui uitam &longs;crip&longs;it Apollonii <lb/>uiam inueni dignam memoratu. </s> <s id="N40E6F0">Nam Meda inquit mulier <lb/>apud babylonem uiam lapide a&longs;tructam et bitumine perduxit <lb/>latam &longs;ub fluminis alueo: qua &longs;icco iretur pede a regia ad al<lb/>teram <expan abbr="domũ">domum</expan> e regione tran&longs; fluuium po&longs;itam. </s> <s id="N40E6FD">Sed liceat <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/><expan abbr="oīa">omnia</expan> græcis credere hi&longs;toricis. </s> <s id="N40E709">Redeo ad rem. </s> <s id="N40E70C">Portæ <expan abbr="ornabũtur">ornabun<lb/>tur</expan> non &longs;ecus atque arcus triumphorum: de quibus mox dicturi <lb/>&longs;umus. </s> <s id="N40E717">Portum ornabunt productæ <expan abbr="circũ">circum</expan> porticus crepidi<lb/>ne hirta &longs;patiis laxæ: et <expan abbr="promin&etilde;s">prominens</expan> celebre <expan abbr="&longs;pectatũque">&longs;pectatumque</expan> <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan>: et <lb/>pro <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> fori <expan abbr="ãplitudo">amplitudo</expan> patula: et ip&longs;is <expan abbr="ī">in</expan> faucibus colo&longs;&longs;i: qua<lb/>les <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteris <expan abbr="ī">in</expan> locis <expan abbr="plu&longs;culis / tũ">plu&longs;culis / tum</expan> et apud rhodum: quo loci <lb/><expan abbr="Herod&etilde;">Herodem</expan> tris appo&longs;ui&longs;&longs;e <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>. </s> <s id="N40E751"><expan abbr="Celebra&ttilde;">Celebratur</expan> apud hi&longs;toricos <lb/>moles <expan abbr="ī">in</expan> &longs;amo ad <expan abbr="portũ">portum</expan> exaggerata <expan abbr="quã">quam</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="ferũt">ferunt</expan> orgias al<lb/>tam uiginti: et ad duo intra mare &longs;tadia <expan abbr="exten&longs;ã">exten&longs;am</expan>. </s> <s id="N40E76F">Itaque i&longs;tæc <lb/>ornabunt portum: &longs;i facta erunt arte eleganti: materia non <lb/>uulgari: Atqui uiam quidem <expan abbr="ītra">intra</expan> urbem præter id quod recte <lb/>con&longs;tratam et omnino mundi&longs;&longs;imam e&longs;&longs;e oportet belli&longs;&longs;ime <lb/>ornabunt porticus lineamentis pariles: et hinc atque hinc mu<lb/>tuo coæquate domus ad lineam et libellam. </s> <s id="N40E780">Sed uici ip&longs;ius <lb/>partes quibus egregie <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> debeantur &longs;unt hæc. </s> <s id="N40E789">Pons: <lb/>triuium. </s> <s id="N40E78E">Spectaculum uero haud aliud quippiam e&longs;t / <expan abbr="&quml;">quam</expan> fo<lb/>rus gradibus <expan abbr="circũ&longs;eptus">circum&longs;eptus</expan>.</s> </p> <p id="N40E797" type="main"> <s id="N40E799">Incipiam igitur a <expan abbr="põte/">ponte /</expan> <expan abbr="quãdo">quando</expan> is poti&longs;&longs;ima e&longs;t pars uiæ. <lb/>Partes pontis <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> pilæ / arcus / et in&longs;tratura. </s> <s id="N40E7AB"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> pontis <lb/>partes uia media: qua <expan abbr="ium&etilde;ta">iumenta</expan> reptant: et hinc atque hinc de<pb xlink:href="004/01/289.jpg"/>cur&longs;oria: quibus togati <expan abbr="uadãt">uadant</expan>: et pro lateribus <expan abbr="&longs;põdæ">&longs;pondæ</expan>: aliqui<lb/>bus <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <expan abbr="tectũ">tectum</expan>. </s> <s id="N40E7D1">Quale romæ ad pontem omnium <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imum">præ&longs;tanti&longs;&longs;imum</expan> <lb/>Adriani opus me &longs;uperi <expan abbr="dignũ">dignum</expan> memoratu: cuius <expan abbr="etiã">etiam</expan> ut ita lo<lb/>quar cadauera <expan abbr="&longs;pectabã">&longs;pectabam</expan> cum ueneratione. </s> <s id="N40E7EB">Steterat. n. illic <lb/><expan abbr="tectũ">tectum</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <expan abbr="excuatũ">excitatum</expan> quadraginta duobu&longs; marmorei&longs; opere <lb/>trabeato / tectura ænea / ornatu mirifico. </s> <s id="N40E803"><expan abbr="Pont&etilde;">Pontem</expan> æque atque la<lb/>tam <expan abbr="uiã">uiam</expan> efficiemus. </s> <s id="N40E80F">Pilae <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> inter &longs;e numero et amplitudi<lb/>ne <expan abbr="cõpares">compares</expan>. </s> <s id="N40E81E">Earum cra&longs;&longs;itudini dabitur <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> tertia. </s> <s id="N40E821">Proræ <lb/><expan abbr="ī">in</expan> pilis <expan abbr="producen&ttilde;">producentur</expan> aduer&longs;us uim aquæ quoad operi <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> <lb/>latitudinem <expan abbr="põtis">pontis</expan> adiiciant: emergentque u&longs;que &longs;uperent alluuio<lb/>nes. </s> <s id="N40E839">Puppis <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> æque producetur: <expan abbr="Nõ">non</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> dedecebit. </s> <s id="N40E848">&longs;i <lb/>quid erit ea quidem minus acuminata et qua&longs;i <expan abbr="retũ&longs;a">retun&longs;a</expan>. </s> <s id="N40E851">Pla<lb/>cebitque &longs;i ex prora puppique anterides firmitudinis gratia ad <lb/><expan abbr="põtis">pontis</expan> latera <expan abbr="&longs;ub&longs;tin&etilde;da">&longs;ub&longs;tinenda</expan> in <expan abbr="altũ">altum</expan> <expan abbr="præ&longs;urg&etilde;t">præ&longs;urgent</expan>: quarum cra&longs;&longs;itudo <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>imo nihil minus occupet latitudinis pilæ quam tertiam bis. </s> <s id="N40E86D">Ar<lb/>cus <expan abbr="a&ptilde;tionũ">apertionum</expan> totis <expan abbr="extabũt">extabunt</expan> capitibus ex aqua. </s> <s id="N40E87A">Eorum <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> <lb/>ex ionica aut potiu&longs; ex dorica <expan abbr="ducen&ttilde;">ducentur</expan> trabe: fientque cra&longs;&longs;i ex <lb/>totius <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> in magnis <expan abbr="põcibus">pontibus</expan> <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex quanta et <lb/>decima. </s> <s id="N40E893">Pro <expan abbr="&longs;põda">&longs;ponda</expan> potis firmitudinis gratia <expan abbr="di&longs;pon&etilde;tur">di&longs;ponentur</expan> ad <lb/><expan abbr="lineã">lineam</expan> et <expan abbr="llã">libellam</expan> arulæ <expan abbr="drãgulæ">quadrangulæ</expan>: in quibus <expan abbr="ctiã">etiam</expan> &longs;i libeat co<lb/>lumnas excites tecti &longs;uperadducendi gratia. </s> <s id="N40E8B1"><expan abbr="Spõdarum">Spondarum</expan> erit alti<lb/>tudo <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;occo et cimatio pedes quattuor. </s> <s id="N40E8BD">Spatia inter aras <lb/><expan abbr="cõplebis">complebis</expan> pluteo. </s> <s id="N40E8C5">Arulis et pluteo <expan abbr="cimatiũ">cimatium</expan> erit gulula: aut <lb/>potius undula per <expan abbr="totã">totam</expan> <expan abbr="&longs;põdæ">&longs;pondæ</expan> lineam producta. </s> <s id="N40E8D6">Cimatio par <lb/>imo &longs;occus <expan abbr="re&longs;põdebit">re&longs;pondebit</expan>. </s> <s id="N40E8DF">Decur&longs;oria quæ <expan abbr="&longs;ecũdũ">&longs;ecundum</expan> mediam <expan abbr="põtis">pon<lb/>tis</expan> uiam ad <expan abbr="&longs;põdam">&longs;pondam</expan> mulierum et <expan abbr="peditũ">peditum</expan> gratia adiecta &longs;int <lb/>uno atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> altero <expan abbr="ad&longs;tabũt">ad&longs;tabunt</expan> gradu cel&longs;iora / <expan abbr="&quml;">quam</expan> ip&longs;a i&longs;tac uia <lb/>media quæ <expan abbr="iumentorũ">iumentorum</expan> gratia &longs;ilice <expan abbr="in&longs;terna&ttilde;">in&longs;ternatur</expan>. </s> <s id="N40E908"><expan abbr="Colũnarũ">columnarum</expan> alti<lb/>tudo cum ornamentis erit quanta et pontis latitudo.</s> </p> <p id="N40E910" type="main"> <s id="N40E912">Triuium et forum &longs;ola differunt amplitudine. </s> <s id="N40E915">Pu&longs;illus ni <lb/>mirum e&longs;t forus <expan abbr="triuiũ">triuium</expan>. </s> <s id="N40E91E">Iubebat Plato ad <expan abbr="triuiũ">triuium</expan> <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> &longs;pa<lb/>tia: ubi nutrices <expan abbr="cũ">cum</expan> pueris <expan abbr="cõuenir&etilde;t / e&longs;&longs;&etilde;tq">conuenirent / e&longs;&longs;entque</expan> una. </s> <s id="N40E933">Credo id <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo et pueri ualidiores redderentur u&longs;u auræ liberio<lb/>ris: et nutrices laudis &longs;tudio e&longs;&longs;ent lautiores et minus inter <pb xlink:href="004/01/290.jpg"/>tot eius ip&longs;ius rei ob&longs;eruatrices <expan abbr="errar&etilde;t">errarent</expan> <expan abbr="neglig&etilde;tia">negligentia</expan>. </s> <s id="N40E949">Certe or<lb/>namento erit et triuiis et foro / &longs;i aderit <expan abbr="elegãs">elegans</expan> porticus: &longs;ub <lb/>qua patres <expan abbr="cõ&longs;identes">con&longs;identes</expan> ue aut <expan abbr="meridi&etilde;t">meridient</expan>: aut mutua inter &longs;e of<lb/>ficia <expan abbr="præ&longs;tolen&ttilde;">præ&longs;tolentur</expan>. </s> <s id="N40E962">Adde quod <expan abbr="ludibundã">ludibundam</expan> et <expan abbr="certãtem">certantem</expan> &longs;patiis la<lb/>xioribus <expan abbr="iuuentut&etilde;">iuuentutem</expan> <expan abbr="patrũ">patrum</expan> præ&longs;entia ab <expan abbr="oī">omni</expan> la&longs;ciuientis ætatis <lb/>improbitate et &longs;currilitate deterrebit. </s> <s id="N40E97D">Forus alius <expan abbr="arg&etilde;tarius">argentari<lb/>us</expan>: alius olitorius: alius boarius: alius lignarius et huiu&longs;<lb/>modi: quibus et locus in urbe et propria <expan abbr="deben&ttilde;">debentur</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan>. <lb/></s> <s id="N40E991">Sed <expan abbr="argentariũ">argentarium</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="oīum">omnium</expan> <expan abbr="præ&longs;tanti&longs;&longs;imũ">præ&longs;tanti&longs;&longs;imum</expan> conuenit. </s> <s id="N40E9A0">Forum <lb/>græci <expan abbr="quadratũ">quadratum</expan> <expan abbr="con&longs;tituebãt">con&longs;tituebant</expan>: porticibus ampli&longs;&longs;imis et du<lb/>plicibus circuibant: <expan abbr="colũnis">columnis</expan> et trabibus lapideis <expan abbr="ornabãt">ornabant</expan>: &longs;u<lb/>praque in <expan abbr="cõtignationibus">contignationibus</expan> ambulationes faciebant. </s> <s id="N40E9BD">Apud no<lb/>&longs;tros italos fori latitudo <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> bis habebat longitudinis: et <lb/>quod ex uetere in&longs;tituto illic gladiatoria munera <expan abbr="&longs;pectaren&ttilde;">&longs;pectarentur</expan>: <lb/>rariore&longs; ad <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="&longs;tatueban&ttilde;">&longs;tatuebantur</expan>. </s> <s id="N40E9DA">Circaque ad porticum <lb/><expan abbr="arg&etilde;tariæ">argentariæ</expan> tabernæ <expan abbr="adigeban&ttilde;">adigebantur</expan>: et &longs;upra in coaxationibus me<lb/>niana / et quæ ad uectigalia publica <expan abbr="&longs;eruir&etilde;t">&longs;eruirent</expan> <expan abbr="paraban&ttilde;">parabantur</expan>. </s> <s id="N40E9F0">Hæc <lb/>illi. </s> <s id="N40E9F5">At nos forum <expan abbr="etiã">etiam</expan> probabimus / cuius area duo <expan abbr="cõpleat">compleat</expan> qua<lb/>drata: porticus et quæ circa <expan abbr="a&longs;truen&ttilde;">a&longs;truentur</expan> certis <expan abbr="dim&etilde;&longs;ionibus">dimen&longs;ionibus</expan> ad <lb/><expan abbr="&longs;ubdiual&etilde;">&longs;ubdiualem</expan> <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="re&longs;põdeant">re&longs;pondeant</expan> <expan abbr="cõdecet">condecet</expan>: ne quid aut ua&longs;tior appare<lb/>at &longs;i depre&longs;&longs;a <expan abbr="circũ">circum</expan> aderunt ædificia: aut arctior <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> alta <lb/>ædificiorum &longs;eptus aceruatione. </s> <s id="N40EA2B"><expan abbr="Percõmoda">Percommoda</expan> erit <expan abbr="tectorũ">tectorum</expan> alti<lb/>tudo: quæ fiat ex tertia latitudinis fori: aut nihil minus <expan abbr="demũ">de<lb/>mum</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex duodecima bis. </s> <s id="N40EA40">Exaggeratas e&longs;&longs;e porticus uelim <lb/>ex <expan abbr="&qtilde;nta">quinta</expan> &longs;uæ ip&longs;ius latitudinis. </s> <s id="N40EA45">Atqui latitudo <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> erit <expan abbr="&quml;ta">quanta</expan> <lb/>et <expan abbr="colũnis">columnis</expan> altitudo. </s> <s id="N40EA52"><expan abbr="Colũnationis">columnationis</expan> <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> ex ba&longs;ilica du<lb/>centur. </s> <s id="N40EA5E">Sed in his coronæ fa&longs;cia et trabs &longs;imul <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <lb/><expan abbr="capi&etilde;t">capient</expan> <expan abbr="qntã">quantam</expan>. </s> <s id="N40EA72">Quod &longs;i primas in <expan abbr="cõtignationes">contignationes</expan> <expan abbr="&etilde;t">et</expan> alteras &longs;uper<lb/>a&longs;truere <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> iuuabit: <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> illæ <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> graciliores bre<lb/>uiore&longs;que <expan abbr="&quml;">quam</expan> primæ ex quarta: <expan abbr="&longs;ubtende&ttilde;que">&longs;ubtendeturque</expan> aggerationis in&longs;tar <lb/>&longs;occus: cuius altitudo capiat aggerationis infimæ <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>.</s> </p> <p id="N40EA9D" type="main"> <s id="N40EA9F">Sed quod foro&longs;que triuiaque <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="exorn&etilde;t">exornent</expan> &longs;unt ar<lb/>cus ad fauces uiarum &longs;tatuti. </s> <s id="N40EAB0">E&longs;t. <!-- KEEP S-->n. arcus ueluti perpetuo pa<lb/>tens porta. </s> <s id="N40EABC"><expan abbr="Inuentũ">Inuentum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="arcũ">arcum</expan> arbitror ab his qui imperium <pb xlink:href="004/01/291.jpg"/>propagarint. </s> <s id="N40EACE"><expan abbr="Nã">Nam</expan> hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> inquit Tatius ex uetere more <expan abbr="pomeriũ">po<lb/>merium</expan> quoque ampliabant. </s> <s id="N40EADD">Quod feci&longs;&longs;e <expan abbr="Claudiũ">Claudium</expan> <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>. <lb/></s> <s id="N40EAE9">Ergo aucta urbe antiquas portas utilitatis gratia &longs;eruandas <lb/>ducebant <expan abbr="cũ">cum</expan> alias ob res: <expan abbr="tũ">tum</expan> forta&longs;&longs;is <expan abbr="etiã">etiam</expan> ut e&longs;&longs;ent in aduer<lb/>&longs;is ca&longs;ibus contra <expan abbr="irrũpentiũ">irrumpentium</expan> <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> uim tutiores. </s> <s id="N40EB04">Deinceps <lb/>quod opus id celeberrimo &longs;taret loco: ea re illic captas ab ho<lb/>&longs;te exuuias et notas uictoriæ <expan abbr="deponebãt">deponebant</expan>. </s> <s id="N40EB0F">Inde ceptus ornari <lb/>arcus e&longs;t: adiectique et tituli et &longs;tatuæ et hi&longs;toria. </s> <s id="N40EB14"><expan abbr="Arcũ">Arcum</expan> apti&longs;<lb/>&longs;ime a&longs;truemus illic: ubi uia in <expan abbr="plateã">plateam</expan> aut forum terminabit: <lb/>et præ&longs;ertim uia regia. </s> <s id="N40EB24">Sic. <!-- REMOVE S-->n. appello <expan abbr="uiã">uiam</expan> quæ intra urbem <lb/>omnium digni&longs;&longs;ima e&longs;t. </s> <s id="N40EB32">Atqui arcus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus atque pons <lb/>tris <expan abbr="habebi&ttilde;">habebitur</expan> itiones peruias. </s> <s id="N40EB43">Mediam qua miles. </s> <s id="N40EB46">Hinc uero <lb/>atque hinc quibus matres: &longs;uique <expan abbr="uictor&etilde;">uictorem</expan> <expan abbr="exercitũ">exercitum</expan> <expan abbr="redeũtem">redeuntem</expan> ad <lb/>patrios deos <expan abbr="cõ&longs;alutãdos">con&longs;alutandos</expan> <expan abbr="comiten&ttilde;">comitentur</expan>: et ouantibus <expan abbr="plaudãt">plaudant</expan> ac <lb/><expan abbr="cõgratulen&ttilde;">congratulentur</expan>. </s> <s id="N40EB6A">Vbi <expan abbr="arcũ">arcum</expan> ædifices areæ linea quæ <expan abbr="&longs;ecundũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="uiã">uiam</expan> <lb/><expan abbr="&longs;it / dimidiũ">&longs;it / dimidium</expan> habebit eius lineæ: quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="tran&longs;uer&longs;ã">tran&longs;uer&longs;am</expan> uiam <lb/>a dextris ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> inter&longs;ecet. </s> <s id="N40EB8C">Et i&longs;tius <expan abbr="trã&longs;uer&longs;æ">tran&longs;uer&longs;æ</expan> lineæ lon<lb/>gitudo nihil capiet minus cubitos quinquaginta. </s> <s id="N40EB95">Opus hoc per <lb/>maxime <expan abbr="põtibus">pontibus</expan> &longs;imile <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N40EBA2">Sed <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> pilis <expan abbr="nõ">non</expan> plus quattuor: <lb/><expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> tribus. </s> <s id="N40EBAF">Ex areæ linea breuiore hoc e&longs;t quæ &longs;ecun <lb/><expan abbr="dũ">dum</expan> <expan abbr="uiã">uiam</expan> e&longs;t / octaua ad latus areæ quod forum &longs;pectet: et rur&longs;us <lb/>ad alterum <expan abbr="po&longs;ticũ">po&longs;ticum</expan> latus areæ <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> octaua <expan abbr="relinque&ttilde;/">relinquetur /</expan> ut eam <lb/><expan abbr="occup&etilde;t">occupent</expan> arulæ: quibus <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> ad arcus excitabuntur. </s> <s id="N40EBD4">Areæ <lb/>uero altera linea quæ prolixior e&longs;t / hoc e&longs;t quæ <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ã">tran&longs;uer&longs;am</expan> ad <lb/>uram obducitur / octo in modulos diuidetur: ex quibus duo <lb/>dabunt apertioni mediæ: &longs;ingulis uero pilis et <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;ingulis <lb/>collateralibus <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> &longs;inguli dabuntur moduli. </s> <s id="N40EBE7"><expan abbr="Pilarumqd&etilde;">Pilarum <lb/>quidem</expan> latera mediana quæ ad <expan abbr="ppendiculũ">perpendiculum</expan> u&longs;que ad medianæ ip<lb/>&longs;ius <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> <expan abbr="arcũ">arcum</expan> <expan abbr="fer&etilde;dũ">ferendum</expan> <expan abbr="tollen&ttilde;">tollentur</expan> modulos <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> alta duos ad<lb/>dita et parte moduli tertia. </s> <s id="N40EC05"><expan abbr="Ead&etilde;">Eadem</expan> erit ratio laterum attollendorum <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>reliquis duabus collateralibus <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan>. </s> <s id="N40EC13">Ad &longs;ua. n. &longs;patia &longs;i <lb/>mili dimen&longs;ione <expan abbr="referen&ttilde;">referentur</expan>. </s> <s id="N40EC22">Te&longs;tudo peruiis <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> erit for <lb/>nix. </s> <s id="N40EC27"><expan abbr="Ornam&etilde;ta">Ornamenta</expan> quæ pilis <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> &longs;ub arcu et fornice <expan abbr="ext&etilde;d&etilde;&ttilde;">extendentur</expan> <lb/>capitula <expan abbr="imitabũtur">imitabuntur</expan> <expan abbr="doricũ">doricum</expan>: &longs;ed <expan abbr="habebũt">habebunt</expan> lancis operculique <pb xlink:href="004/01/292.jpg"/>loco coronices <expan abbr="promin&etilde;tes">prominentes</expan> opere corynthio aut etiam ioni<lb/>co: et &longs;ub corona colli in&longs;tar <expan abbr="expeditã">expeditam</expan> habebit <expan abbr="fa&longs;ciã">fa&longs;ciam</expan>. </s> <s id="N40EC59">Subin<lb/>de quod in <expan abbr="&longs;ũmis">&longs;ummis</expan> <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> &longs;capis <expan abbr="adiungi&ttilde;/torqu&etilde;">adiungitur / torquem</expan> habebit <lb/>atque <expan abbr="nextrulũ">nextrulum</expan>. </s> <s id="N40EC70">Tota i&longs;tæc <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> &longs;imul collecta fient ex <lb/>nona altitudinis pilæ. </s> <s id="N40EC79">Rur&longs;us nona i&longs;tæc pars <expan abbr="ī">in</expan> particulas <lb/>minutas diuidetur <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>: quarum &longs;upremas quinque dabis coro<lb/>næ: tris dabis fa&longs;ciæ: <expan abbr="unã">unam</expan> uero dabis torqui et nextrulo. </s> <s id="N40EC8C">In <lb/>flexa trabs hoc e&longs;t arcus qui pro <expan abbr="frõte">fronte</expan> uergitur cra&longs;&longs;itudine <lb/>&longs;ui capiet apertionis nihil plus duodecima: nihil minus de<lb/>cima. </s> <s id="N40EC99"><expan abbr="Colũnæ">Columnæ</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> medias <expan abbr="frõtes">frontes</expan> pilarum <expan abbr="appingũtur">appinguntur</expan> legitti<lb/>me atque expedite: ponenturque &longs;ic / ut &longs;upremo &longs;capo aequent <lb/>apertionis <expan abbr="uertic&etilde;">uerticem</expan>: <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;ui <expan abbr="di&longs;tend&etilde;t">di&longs;tendent</expan> <expan abbr="&qtilde;tum">quantum</expan> e&longs;t <expan abbr="a&ptilde;tionis">ap<lb/>tionis</expan> medianæ laxitas. </s> <s id="N40ECC7">Sub <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> &longs;ubigetur ba&longs;is arulaque<lb/> et &longs;occus: &longs;upraque <expan abbr="colũnam">columnam</expan> <expan abbr="capitulũ">capitulum</expan> &longs;eu <expan abbr="corynthiũ">corynthium</expan> &longs;eu itali<lb/>cum: &longs;upraque id trabs fa&longs;cia et corona ionica aut corynthia. <lb/></s> <s id="N40ECDF">Singula hæc &longs;uis apti&longs;que <expan abbr="expedi&etilde;tur">expedientur</expan> <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan>: de quibus &longs;u<lb/>pra <expan abbr="trã&longs;egimus">tran&longs;egimus</expan>. </s> <s id="N40ECF0">Supra <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> i&longs;tiu&longs;modi excre&longs;cent <lb/>alæ noui&longs;&longs;imi &longs;upera&longs;tructi parietis u&longs;que addant opi <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="dimidiã">dimi<lb/>diam</expan> eius quod e&longs;t a ba&longs;i <expan abbr="īfima">infima</expan> ad <expan abbr="extremã">extremam</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> &longs;uæ coronæ. <lb/></s> <s id="N40ED0F">Huius &longs;uperadiccti parietis altitudo in partes diuidetur unde<lb/>cim. </s> <s id="N40ED14">Ex his &longs;uprema dabitur puris coronis nulla aut fa&longs;cia <lb/>aut trabe &longs;ub&longs;tituta: et <expan abbr="ī">in</expan> imo pars una et dimidia <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> &longs;occo: <lb/>qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> habebit <expan abbr="ornam&etilde;tum">ornamentum</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="uer&longs;ã">uer&longs;am</expan> <expan abbr="undulã">undulam</expan> ex tertia &longs;uæ <lb/>altitudinis. </s> <s id="N40ED39">Statuæ <expan abbr="ī">in</expan> capitibus <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> quae &longs;e&longs;e ex ope ad <expan abbr="colũnas">colum<lb/>nas</expan> <expan abbr="præh&etilde;d&etilde;das">præhendendas</expan> <expan abbr="porrigũt">porrigunt</expan> expedite <expan abbr="locabũ&ttilde;">locabuntur</expan>: <expan abbr="h&etilde;bũtque">habebuntque</expan> &longs;ub pe<lb/>dibus <expan abbr="arulã">arulam</expan> æque <expan abbr="cra&longs;&longs;ã">cra&longs;&longs;am</expan> atque <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> <expan abbr="ī">in</expan> imo <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N40ED70">Statuarum a&longs;titu<lb/>do tota <expan abbr="cũ">cum</expan> arula ex <expan abbr="undecī">undecim</expan> <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> partibu&longs; parietis i&longs;tius ca<lb/>piet. </s> <s id="N40ED83">viii. In &longs;uprema <expan abbr="demũ">demum</expan> operis <expan abbr="&longs;põda">&longs;ponda</expan> præ&longs;ertim qua forum <lb/>&longs;pectet quadrigæ et maiores &longs;tatuæ et animantia et huiu&longs;<lb/>modi rerum &longs;imulacra di&longs;ponentur. </s> <s id="N40ED97">Eis &longs;ub&longs;tituetur pro &longs;oc<lb/>co ubi acquie&longs;cant murulus triplo altus <expan abbr="&quml;">quam</expan> e&longs;t operis proxi<lb/>ma et contigua &longs;ub &longs;e corona. </s> <s id="N40ED9F">Statuarum altitudo quæ ulti<lb/>mo et &longs;upremo i&longs;to in loco <expan abbr="appon&etilde;tur">apponentur</expan> priores quas <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <lb/>impo&longs;ueram is &longs;tatuas excedent nihilo plus &longs;exta: nihil mi <pb xlink:href="004/01/293.jpg"/>nus nona bis. </s> <s id="N40EDB2">Per frontes <expan abbr="parietũ">parietum</expan> locis idoneis tituli et &longs;cul<lb/>ptæ hi&longs;toriæ <expan abbr="adcru&longs;tabũtur">adcru&longs;tabuntur</expan> &longs;patiis diffinitis <expan abbr="cũ">cum</expan> circulo tum <lb/>et <expan abbr="quadrãgulo">quadrangulo</expan>. </s> <s id="N40EDC9">Itione <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> peruia u&longs;que ad <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> parietis: <lb/>in <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> fornix mediana <expan abbr="incũbat">incumbat</expan>: hi&longs;toriæ ab illius medio &longs;u<lb/>pra <expan abbr="ponen&ttilde;">ponentur</expan> bene: ab illius uero medio infra propter illuta<lb/>tiones illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> non recte habebuntur. </s> <s id="N40EDEA">Pilis pro &longs;occo &longs;ub<lb/>&longs;tituetur gradus altus non plus <expan abbr="cubitũ">cubitum</expan> et &longs;emis / ne quid axis <lb/>rotarum abtergat: fietque decu&longs;&longs;atus inuer&longs;a undula. </s> <s id="N40EDF5">Vndula <lb/>uero fiet ex quarta altitudinis &longs;occi. </s> <s id="N40EDFA">De his quoque hactenus.</s> </p> <p id="N40EDFD" type="main"> <s id="N40EDFF">Venio ad &longs;pectacula. </s> <s id="N40EE02"><expan abbr="Epimenid&etilde;">Epimenidem</expan> ferunt <expan abbr="eũ/">eum /</expan> qui in &longs;epul<lb/>chro annos <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> et quinquaginta obdormuerit / <expan abbr="cũ">cum</expan> athenis lo <lb/>cum ludorum a&longs;truerent increpa&longs;&longs;e ciues dixi&longs;&longs;eque. </s> <s id="N40EE18">Ignoratis <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> hic locus <expan abbr="quãtarum">quantarum</expan> cau&longs;a <expan abbr="cladiũ">cladium</expan> futurus &longs;it: id ubi intel<lb/>ligeretis / dentibus di&longs;cerperetur. </s> <s id="N40EE2A">Et no&longs;tros <expan abbr="nõ">non</expan> audeo <expan abbr="īprobare">impro<lb/>bare</expan> <expan abbr="põtifices">pontifices</expan> morumque magi&longs;tros, &longs;i <expan abbr="cõ&longs;ulto">con&longs;ulto</expan> &longs;pectaculorum <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <lb/>prohibuere. </s> <s id="N40EE45">Moy&longs;em laudant: qui unico in <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> <expan abbr="gent&etilde;">gentem</expan> <expan abbr="omn&etilde;">omnem</expan> <lb/>&longs;uorum <expan abbr="cõuenire">conuenire</expan> <expan abbr="&longs;ol&etilde;nibus">&longs;olemnibus</expan>: et comme&longs;&longs;ationes &longs;tatutis tempori<lb/>bus inter &longs;e concelebrare in&longs;tituit. </s> <s id="N40EE62">Quid ego hunc &longs;pecta&longs;&longs;e <lb/>aliud dixerim præter hoc ut vellet cociliis et <expan abbr="c&etilde;munione">communione</expan> ci<lb/>uium mite&longs;cere <expan abbr="aīos">animos</expan> atque ad amicitiæ fructum patiores red<lb/>dere. </s> <s id="N40EE73">Sic cen&longs;eo maiores no&longs;tros <expan abbr="nõ">non</expan> magis fe&longs;tiuitatis iucun<lb/>ditati&longs;que gratia in urbibus &longs;pectacula <expan abbr="con&longs;titui&longs;&longs;e; /&quml;">con&longs;titui&longs;&longs;e / quam</expan> utilita<lb/>tis. </s> <s id="N40EE84">Et profecto &longs;i <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> diligenter <expan abbr="p&etilde;&longs;itabimus">pen&longs;itabimus</expan>: multa <expan abbr="occurr&etilde;t">occurrent</expan> <lb/>cur iterum atque iterum indoleas: tam præclarum utileque in&longs;titutum <lb/>iam <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="prid&etilde;">pridem</expan> ob&longs;oleui&longs;&longs;e. </s> <s id="N40EEA1"><expan abbr="Nã">Nam</expan> cum <expan abbr="&longs;pectaculorũ">&longs;pectaculorum</expan> alia ad <expan abbr="oblectam&etilde;ta">ob<lb/>lectamenta</expan> pacis et ocii: alia ad &longs;tudia belli et negocii <expan abbr="cõperta">comper<lb/>ta</expan> &longs;int: in altero <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> certe ingenii <expan abbr="m&etilde;ti&longs;que">menti&longs;que</expan> uigor et uis <expan abbr="excitatur / ali&ttilde;que">ex<lb/>citatur / aliturque</expan>: in altero animi <expan abbr="uiriũque">uiriumque</expan> robur et firmitas mi<lb/>tifice adaugetur. In utroque certa et <expan abbr="ce&longs;tãs">con&longs;tans</expan> uia ine&longs;t: quæ <expan abbr="maior&etilde;">ma<lb/>iorem</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan> ad patriæ <expan abbr="&longs;aiut&etilde;">&longs;alutem</expan> et decus faciat. </s> <s id="N40EEDA">Archades <expan abbr="quode&longs;&longs;&etilde;t">quod <lb/>e&longs;&longs;ent</expan> uita au&longs;teri et duri / quo <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> <expan abbr="aīos">animos</expan> <expan abbr="mitigar&etilde;t">mitigarent</expan> ludos in <lb/>ueni&longs;&longs;e <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>: quos po&longs;tea qui dimi&longs;erint ita animis du<lb/>rui&longs;&longs;e meminit Polibius: ut tota gratia execrabiles <expan abbr="habei&etilde;tur">haberen<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N40EEFD">Sed ludorum alioquin peruetus memoria e&longs;t: uariique <pb xlink:href="004/01/294.jpg"/>fui&longs;&longs;e auctores perhibentur. </s> <s id="N40EF04"><expan abbr="Nã">Nam</expan> Dyoni&longs;ium <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;altatio<lb/>nem et ludos principio in&longs;titui&longs;&longs;e <expan abbr="ferũt">ferunt</expan>. </s> <s id="N40EF14"><expan abbr="Hercul&etilde;">Herculem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> aucto <lb/>rem fui&longs;&longs;e <expan abbr="certaminũ">certaminum</expan> <expan abbr="cõperio">comperio</expan>. </s> <s id="N40EF28">Tum <expan abbr="agon&etilde;">agonem</expan> apud <expan abbr="olympũ">olympum</expan> ex <lb/><expan abbr="cogitatũ">cogitatum</expan> atque <expan abbr="inu&etilde;tum">inuentum</expan> ab ætholis et epeis po&longs;t <expan abbr="reduction&etilde;">reductionem</expan> a <lb/>troia <expan abbr="predicãt">praedicant</expan>. </s> <s id="N40EF46">Apud græcos <expan abbr="Dyoni&longs;iũ">Dyoni&longs;ium</expan> <expan abbr="l&etilde;neum">lenneum</expan> qui primus <lb/>tragoediarum choros inuenerit: <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> et &longs;pectaculorum &longs;e<lb/>des <expan abbr="cõ&longs;titui&longs;&longs;e">con&longs;titui&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="referũt">referunt</expan>. </s> <s id="N40EF65">In <expan abbr="italiã">italiam</expan> primus L. <expan abbr="Mũmius">Mummius</expan> theatra<lb/>les ludos in <expan abbr="triũpho">triumpho</expan> edidit annis ante <expan abbr="Neron&etilde;">Neronem</expan> <expan abbr="princip&etilde;">principem</expan> du<lb/>centis: <expan abbr="migrarũtque">migraruntque</expan> in <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> hi&longs;triones ab ætru&longs;cis. </s> <s id="N40EF88">Equorum <lb/>certamina a tyriis: <expan abbr="oī&longs;que">omnibu&longs;que</expan> fere ludorum reliqua uarietas ab a&longs;ia <lb/>extitit ad italos deportata. </s> <s id="N40EF93">Ludos ego <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="illã">illam</expan> <expan abbr="po&longs;teritat&etilde;">po&longs;teritatem</expan> <lb/>quæ <expan abbr="lanũ">Ianum</expan> &longs;ignabat in ære facile <expan abbr="crediderī">crediderim</expan> &longs;pecta&longs;&longs;e &longs;ub fago <lb/>aut &longs;ub ulmo <expan abbr="&longs;tãt&etilde;">&longs;tantem</expan>. </s> <s id="N40EFB2">Primus &longs;ollicitos inquit Na&longs;o / feci&longs;ti ro<lb/>mule ludos: <expan abbr="Cũ">Cum</expan> iuuit uiduos rapta &longs;abina uiros. </s> <s id="N40EFBB">Tunc neque <lb/>marmoreo <expan abbr="p&etilde;debãt">pendebant</expan> uela theatro: Nec <expan abbr="fuerãt">fuerant</expan> liquido pulpita <lb/>rubra croco. </s> <s id="N40EFCA">Illic quas <expan abbr="tulerãt">tulerant</expan> nemoro&longs;a palatia frondes <expan abbr="Sī">Sim</expan><lb/>pliciter po&longs;itæ: &longs;cæna &longs;ine arte fuit. </s> <s id="N40EFD7">In gradibus &longs;edit popu<lb/>lus de ce&longs;pite factis: Qualibet hir&longs;utas <expan abbr="frõde">fronde</expan> <expan abbr="teg&etilde;te">tegente</expan> comas. <lb/></s> <s id="N40EFE5">Ferunt tamen <expan abbr="yolaũ">yolaum</expan> lp&longs;iclei <expan abbr="filiũ">filium</expan> primum institui&longs;&longs;e gradi<lb/>bus extructas &longs;edes <expan abbr="ī">in</expan> &longs;ardinia in&longs;ula: <expan abbr="cũ">cum</expan> ab Hercule the&longs;pia<lb/>das accepi&longs;&longs;et. </s> <s id="N40EFFC">Sed ex uetere more lignea <expan abbr="tũ">tum</expan> primum <expan abbr="fiebãt">fiebant</expan> <lb/>theatra. </s> <s id="N40F009">Quin et ea re <expan abbr="incu&longs;arũt">incu&longs;arunt</expan> <expan abbr="Põpeium">Pompeium</expan>: quod &longs;pectaculi &longs;e <lb/>dem po&longs;ui&longs;&longs;et: <expan abbr="nõ">non</expan> ut antea &longs;ubitariis gradibus &longs;ed <expan abbr="mã&longs;uris">man&longs;uris</expan>. <lb/></s> <s id="N40F01F">Po&longs;tea ad id deuenere ut intra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> theatra maxima <expan abbr="haber&etilde;tur">haberen<lb/>tur</expan> tria et amphitheatra <expan abbr="cũ">cum</expan> alia plura: <expan abbr="tũ">tum</expan> id quod hominum <lb/>milia caperet plus. </s> <s id="N40F036">cc. </s> <s id="N40F039">et <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="oīum">omnium</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan>. </s> <s id="N40F048">Cuncta hæc <lb/>quadrato lapide / et marmoreis <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <expan abbr="ī&longs;ignia">in&longs;ignia</expan>. </s> <s id="N40F055">Adde quod <lb/>huiu&longs;modi <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cont&etilde;ti">contenti</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> temporaria &longs;pectacula marmore <lb/>et uitro et &longs;ignorum copia incredibili excitarunt. </s> <s id="N40F068"><expan abbr="Spectaculũ">Spectaculum</expan> <lb/>ad id u&longs;que tempus <expan abbr="oīum">omnium</expan> <expan abbr="capaci&longs;&longs;imũ">capaci&longs;&longs;imum</expan> per <expan abbr="bellũ">bellum</expan> Octauiani at <lb/>&longs;it apud <expan abbr="placentiã">placentiam</expan> <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> galliæ. </s> <s id="N40F086">Sed de his hactenus. </s> <s id="N40F089">Specta <lb/>culorum alia ad <expan abbr="ociũ">ocium</expan>: alia ad <expan abbr="negociũ">negocium</expan> &longs;pectant. </s> <s id="N40F096"><expan abbr="Cõiuncta">Coniuncta</expan> otio <lb/>quæ oblectent &longs;unt poetæ / mu&longs;ici / hi&longs;triones. </s> <s id="N40F09E">Quæ uero ad <lb/>rem belli <expan abbr="&longs;pectãt /&longs;ũt">&longs;pectant / &longs;unt</expan> lucta / pugil / cæ&longs;tus / iacula curricula <pb xlink:href="004/01/295.jpg"/>et &longs;iqua <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> armorum præludia i&longs;tiu&longs;modi: quæ <expan abbr="b&etilde;ri">heri</expan> <expan abbr="quotãnis">quotannis</expan> <lb/>iubebat Plato: quod ad rei pu. </s> <s id="N40F0B9">&longs;alutem et urbis decus mirifice <lb/><expan abbr="cõferant">conferant</expan>: uaria i&longs;tis debentur opera: uarii&longs;que perinde nominibus <lb/><expan abbr="nuncupan&ttilde;">nuncupantur</expan>. </s> <s id="N40F0C6"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;int <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> alia <expan abbr="ī">in</expan> quibus poetæ / comici / <lb/>tragici et eiu&longs;modi <expan abbr="uer&longs;en&ttilde;">uer&longs;entur</expan>: hæc nos theatra dignitatis gra<lb/>tia appellabimus. </s> <s id="N40F0E0">Alia uero in quibus ingenua <expan abbr="iuu&etilde;tus">iuuentus</expan> cur<lb/>riculis / biga / quadriga ue <expan abbr="exercea&ttilde;">exerceatur</expan>: hic circus <expan abbr="appellabi&ttilde;">appellabitur</expan>. <lb/></s> <s id="N40F0F2">Alia <expan abbr="demũ">demum</expan> <expan abbr="ī">in</expan> quibus uenationes <expan abbr="cõclu&longs;is">conclu&longs;is</expan> feris <expan abbr="habeãtur">habeantur</expan>: hoc <lb/><expan abbr="amphitheatrũ">amphitheatrum</expan> <expan abbr="dice&ttilde;">dicetur</expan>. </s> <s id="N40F10E">Spectacula ferme <expan abbr="oīa">omnia</expan> <expan abbr="&longs;tructã">&longs;tructam</expan> cornibus <lb/>ad <expan abbr="bellũ">bellum</expan> <expan abbr="aci&etilde;">aciem</expan> imitantur: <expan abbr="con&longs;tãtque">con&longs;tantque</expan> area mediana: in qua ludi<lb/>ones / pugiles / iuga et eiu&longs;modi exerceantur: et gradationi<lb/>bus: in quibus &longs;pectatores <expan abbr="cõ&longs;ideãt">confideant </expan>: &longs;ed <expan abbr="differũt">differunt</expan> <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan> <lb/>areæ. </s> <s id="N40F139"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ex his id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cuius forma <expan abbr="&longs;ene&longs;c&etilde;ti">&longs;ene&longs;centi</expan> lunæ &longs;imilis <lb/>e&longs;t <expan abbr="theatrũ">theatrum</expan> nuncupatur. </s> <s id="N40F14D"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> in <expan abbr="oblongũ">oblongum</expan> cornibus <expan abbr="prot&etilde;detur">proten<lb/>detur</expan>: ea re circus dicetur: quod in eo et bigæ et quadrigæ me<lb/>tas <expan abbr="certãdo">certando</expan> <expan abbr="circuãt">circuant</expan>. </s> <s id="N40F16B">Atqui in his quoque <expan abbr="certam&etilde;">certamen</expan> nauale habe<lb/>batur aqua <expan abbr="īmi&longs;&longs;a">immi&longs;&longs;a</expan> alibi ex riuo: alibi ex aquæ ductu. </s> <s id="N40F178"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> qui <lb/><expan abbr="dicãt">dicant</expan> ueteres <expan abbr="īter">inter</expan> en&longs;es et flumina tali &longs;e&longs;e ludo &longs;olitos exer<lb/>ceri: eaque re <expan abbr="circ&etilde;&longs;es">circen&longs;es</expan> nominatos. </s> <s id="N40F18D">Et ludorum i&longs;torum fui&longs;&longs;e <expan abbr="Monagũ">Mo<lb/>nagum</expan> ne&longs;cio <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> apud <expan abbr="helid&etilde;">helidem</expan> a&longs;iæ <expan abbr="inuentor&etilde;">inuentorem</expan>. </s> <s id="N40F1A1">Quæ uero duo<lb/>bus theatris iunctis <expan abbr="frõtibus">frontibus</expan> concludebatur: <expan abbr="caueã">caueam</expan> nuncupa<lb/>bant: quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> opus <expan abbr="amphitheatrũ">amphitheatrum</expan> <expan abbr="dici&ttilde;">dicitur</expan>. </s> <s id="N40F1BC">Spectaculis <expan abbr="īpri/mis">inpri<lb/>mis</expan> loca per<expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;aluberrima <expan abbr="capten&ttilde;">captentur</expan> opus e&longs;t: nequid auræ gra<lb/>ues et &longs;oles / cætera ue quæ primo <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> libro <expan abbr="off&etilde;dãt">offendant</expan>: <lb/>et præ&longs;ertim <expan abbr="theatrũ">theatrum</expan>: quod <expan abbr="m&etilde;&longs;e">men&longs;e</expan> augu&longs;to poetas et umbrati<lb/>les leue&longs;que <expan abbr="aīorum">animorum</expan> delitias quærat populus <expan abbr="oīo">omnino</expan> e&longs;&longs;e a &longs;ole auer<lb/>&longs;um atque <expan abbr="obtectũ">obtectum</expan> oportet. </s> <s id="N40F1ED"><expan abbr="Nã">Nam</expan> intra &longs;tructuræ <expan abbr="ambitũ">ambitum</expan> <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>impre&longs;&longs;us radius corpora excoqueret: et humoribus inferue <lb/>factis facile in morbos inciderent. </s> <s id="N40F1FF">Sonorus <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;it locus ne <lb/>ce&longs;&longs;e e&longs;t / et minime &longs;urdus: et habeat conuenit porticus aut <lb/>iunctas operi: aut perproximas: quibus &longs;e&longs;e populus a <expan abbr="rep&etilde;ti">repenti</expan><lb/>nis imbribus <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tateque">tempe&longs;tateque</expan> recipiat. </s> <s id="N40F214">Plato theatri <expan abbr="&longs;ed&etilde;">&longs;edem</expan> proba<lb/>uit intra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan>: equorum curricula extra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan>. </s> <s id="N40F225">Theatri partes <lb/>hæ &longs;unt / <expan abbr="expeditũ">expeditum</expan> &longs;inus areæ medianæ &longs;ubdiualis. </s> <s id="N40F22E"><expan abbr="circũque">circumque</expan><pb xlink:href="004/01/296.jpg"/>aream <expan abbr="hãc">hanc</expan> &longs;ub&longs;elliorum gradationes: et pro faucibus <expan abbr="exaggetũ">exaggetum</expan> <lb/>opus pulpiti: ubi quæ ad <expan abbr="fabulã">fabulam</expan> pertineant <expan abbr="coapt&etilde;tur">coaptentur</expan>. </s> <s id="N40F24A">Et in <lb/>&longs;upremo ambitu porticus et tecta: quibus uox diffu&longs;a <expan abbr="continea&ttilde;/fiatque">conti<lb/>neatur / fiatque</expan> &longs;onorior. </s> <s id="N40F254">Sed theatra græca a latinis <expan abbr="differebãt">differebant</expan> <lb/>ea re quod illi choros et &longs;cænicos &longs;altatores media in area per <lb/><expan abbr="duc&etilde;tes">ducentes</expan> pulpito <expan abbr="īdigebãt">indigebant</expan> minore: no&longs;tri quod totis ludionibu&longs; <lb/><expan abbr="fabulã">fabulam</expan> agerent <expan abbr="ī">in</expan> pulpito. </s> <s id="N40F271">Id ea de re habere laxius uoluere. <lb/></s> <s id="N40F275">In hoc <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> conuenere: ut principio emiciclum in area <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>&longs;criberent: emiciclique cornua producerent. </s> <s id="N40F282">Sed ita alii rectis <lb/>lineis alii flexis. </s> <s id="N40F287">Qui rectis <expan abbr="utebã&ttilde;">utebantur</expan> lineis: eas <expan abbr="producebãt">producebant</expan> æqui<lb/><expan abbr="di&longs;tãtes">di&longs;tantes</expan> <expan abbr="īter">inter</expan> &longs;e u&longs;que adderent cornibus emicicli <expan abbr="quantũ">quantum</expan> e&longs;&longs;et <lb/>diametri quarta. </s> <s id="N40F2A1">Qui uero flexis <expan abbr="utebã&ttilde;">utebantur</expan> lineis illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="integrũ">in<lb/>tegrum</expan> <expan abbr="per&longs;cribebãt">per&longs;cribebant</expan> <expan abbr="circulũ">circulum</expan>: exque <expan abbr="ītegro">integro</expan> cicli ambitu <expan abbr="quartã">quartam</expan> <lb/><expan abbr="part&etilde;">partem</expan> adimebant. </s> <s id="N40F2C6">Quod <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <expan abbr="re&longs;iduũ">re&longs;iduum</expan> e&longs;&longs;et theatro relinque<lb/>bant. </s> <s id="N40F2D3">Po&longs;itis areæ limitibus gradationes &longs;ub&longs;elliorum expedi<lb/>ebantur. </s> <s id="N40F2D8"><expan abbr="Prīcipio">Principio</expan> <expan abbr="&longs;tatuebãt">&longs;tatuebant</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> e&longs;&longs;e altas gradationes <expan abbr="uell&etilde;t">uellent</expan>: <lb/>ex earumque altitudine <expan abbr="quantũ">quantum</expan> &longs;patii in imo e&longs;&longs;ent occupaturæ <lb/><expan abbr="diffiniebãt">diffiniebant</expan>. </s> <s id="N40F2F5">Theatra plerique <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> alta efficiebant <expan abbr="&quml;tum">quantum</expan> e&longs;&longs;et <lb/>area mediana. </s> <s id="N40F2FE">Depre&longs;&longs;ioribus. n. theatris <expan abbr="cõptũ">comptum</expan> <expan abbr="h&etilde;bãt">habebant</expan> uoce&longs; <lb/>dilabi atque euane&longs;cere: præaltis roborari et durius exaudiri. <lb/></s> <s id="N40F312">Sed <expan abbr="īter">inter</expan> <expan abbr="elegãtes">elegantes</expan> fuere quae i&longs;tius areæ <expan abbr="pt&etilde;">partem</expan> <expan abbr="qntã">quantam</expan> <expan abbr="dederīt">dederint</expan> altitu<lb/>dini theatri quater. </s> <s id="N40F32B">Ex i&longs;ta totiu&longs; opis altitudine <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> occu<lb/>parunt gradationes minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>: aut plu&longs; <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> bis. <lb/></s> <s id="N40F345">Gradibus &longs;ub&longs;elliorum alii dedere latitudini <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> altitu<lb/>dinis bis: alii dedere latitudinis <expan abbr="qntã">quantam</expan> altitudini bis. </s> <s id="N40F352">Nos id <lb/>opus de&longs;cribemus / quod <expan abbr="oī">omni</expan> ex parte fore <expan abbr="ab&longs;oluti&longs;&longs;imũ">ab&longs;oluti&longs;&longs;imum</expan> et <expan abbr="probati&longs;&longs;imũ">pro<lb/>bati&longs;&longs;imum</expan> arbitramur. </s> <s id="N40F365"><expan abbr="Fundam&etilde;ta">Fundamenta</expan>. </s> <s id="N40F36B">n. </s> <s id="N40F36E">extrema <expan abbr="gradationũ">gradationum</expan> <lb/>hoc e&longs;t pariet quibus de&longs;inat &longs;upremus <expan abbr="cõ&longs;c&etilde;&longs;us">con&longs;cen&longs;us</expan> gradatio<lb/>num iacietur tam <expan abbr="lõge">longe</expan> a centro <expan abbr="emicicli / quantũ">emicicli / quantum</expan> erit ip&longs;ius <lb/>areæ medianæ &longs;emidiameter addita parte ip&longs;ius illius tertia. <lb/></s> <s id="N40F388">Primi ad <expan abbr="cõ&longs;cendendũ">con&longs;cendendum</expan> gradus non ab &longs;olo areæ medianæ <expan abbr="incohabũtur">in<lb/>cohabuntur</expan>: &longs;ed illic ad prima hoc e&longs;t ad infima <expan abbr="gradationũ">gradationum</expan> <lb/>initia maximis <expan abbr="ī">in</expan> theatris extolletur altus paries ex nona &longs;e<lb/>midiametri areæ medianæ: ut inde <expan abbr="incohãtes">incohantes</expan> gradus &longs;e&longs;&longs;io<pb xlink:href="004/01/297.jpg"/>num <expan abbr="cõ&longs;cendat">con&longs;cendat</expan>: in minoribus uero <expan abbr="extolle&ttilde;">extolletur</expan> pedes nihil mi<lb/>nus <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>. </s> <s id="N40F3B6">Gradus i&longs;ti <expan abbr="cõ&longs;titu&etilde;tur">con&longs;tituentur</expan> alti <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> et &longs;emis: lati <lb/>quoque et &longs;emis et pedes binos. </s> <s id="N40F3C7">Sed gradibus <expan abbr="te&longs;tudinabũtur">te&longs;tudinabuntur</expan> <lb/>itiones <expan abbr="cõpares">compares</expan> et <expan abbr="cõmoderatæ">commoderatæ</expan> directæ partim <expan abbr="ī">in</expan> aream media <lb/><expan abbr="nã">nam</expan>: partim ut inde &longs;upremas gradationes con&longs;cendas / eruntque <lb/>numero ex laxitate quoad ea&longs; theatri amplitudo po&longs;tularit. <lb/></s> <s id="N40F3E4">Sed ex his <expan abbr="&longs;epr&etilde;">&longs;eptem</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> itiones primariæ in <expan abbr="centrũ">centrum</expan> directæ <expan abbr="atqueoīo">atque <lb/>omnino</expan> expeditæ: et <expan abbr="di&longs;tabũt">di&longs;tabunt</expan> earum ingre&longs;&longs;us inter &longs;e paribus <expan abbr="in/teruallis">in<lb/>teruallis</expan>: earumque <expan abbr="itionũ">itionum</expan> una erit cæteris aptior in medio emi<lb/>cicli ambitu <expan abbr="cõ&longs;tituta">con&longs;tituta</expan>. </s> <s id="N40F409"><expan abbr="Quã">Quam</expan> ego <expan abbr="apertion&etilde;">apertionem</expan> regiam <expan abbr="nũcupo">nuncupo</expan> <lb/>quod per eam regia perducatur uia. </s> <s id="N40F419">Vnaque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> itio ad caput dia<lb/>metri <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan>: altera ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan>. </s> <s id="N40F42A">Binæ <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;ubinde hinc: et <lb/><expan abbr="cõtra">contra</expan> binæ alteræ hinc per <expan abbr="emiciclũ">emiciclum</expan> intermediæ itiones con<lb/>&longs;tituetur. </s> <s id="N40F43C">Inter ha&longs;ce <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> alii meatus <expan abbr="habebũtur">habebuntur</expan> qua<lb/>les et <expan abbr="&qtilde;multos">quammultos</expan> theatri <expan abbr="ãbitos">ambitos</expan> <expan abbr="patie&ttilde;">patietur</expan>. </s> <s id="N40F459">Totas gradationes &longs;ub<lb/>&longs;elliorum ueteres <expan abbr="ī">in</expan> maximis theatris <expan abbr="diuidebãt">diuidebant</expan> <expan abbr="ī">in</expan> partes tris: <lb/><expan abbr="circũducebantque">circumducebantque</expan> &longs;ingulis diui&longs;ionibus <expan abbr="gradũ">gradum</expan> illic duplo cæ<lb/>teris <expan abbr="latior&etilde;">latiorem</expan>: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;uperiores gradus ab inferioribus qua <lb/>&longs;i interiecta circuitionis areola di&longs;&longs;eparet. </s> <s id="N40F47F">In ha&longs;ce <expan abbr="igi&ttilde;/ut">igitur / ut</expan> <lb/>&longs;ic eas <expan abbr="appell&etilde;/">appelleant /</expan> per&longs;ectiones <expan abbr="cõ&longs;een&longs;us">con&longs;cen&longs;us</expan> per &longs;ubre&longs;tudinata <expan abbr="gradationũ">gra<lb/>dationum</expan> <expan abbr="cõfluebant">confluebant</expan>. </s> <s id="N40F499">Aduerti aliquibus <expan abbr="ī">in</expan> theatris præclaros <lb/>architectos et bene <expan abbr="cõ&longs;ultos">con&longs;ultos</expan> artifices prouidi&longs;&longs;e: ut ad &longs;ingu<lb/>las primarias itiones adiunctæ <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> hinc atque hinc &longs;calæ in<lb/>te&longs;tinæ: quarum altera cupidiores et agiliores hirto et fe&longs;tino <lb/>a&longs;cen&longs;u <expan abbr="cõtinuatis">continuatis</expan> gradibus in <expan abbr="altũ">altum</expan> conuolarent. </s> <s id="N40F4B8">Aliæ uero <lb/>&longs;calæ ca&longs;tigatiores <expan abbr="pater&etilde;t / haber&etilde;tque">paterent / haberentque</expan> areas interiectas et re<lb/>fractiones <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> matronæ et <expan abbr="grãdæui">grandæui</expan> &longs;e&longs;e <expan abbr="l&etilde;to">lento</expan> <expan abbr="ferr&etilde;t">ferrent</expan> gradu: <lb/>atque inter <expan abbr="coõ&longs;cend&etilde;dũ">con&longs;cendendum</expan> <expan abbr="interquie&longs;cer&etilde;t">interquie&longs;cerent</expan>. </s> <s id="N40F4DA">Hæc de gradationi<lb/>bus. </s> <s id="N40F4DF">Cæterum pro faucibus theatri <expan abbr="coaptabãtur">coaptabantur</expan> exaggerata &longs;pa<lb/>tia: quo loci <expan abbr="uer&longs;ar&etilde;tur">uer&longs;arentur</expan> <expan abbr="&ptilde;&longs;onati">per&longs;onati</expan>: qui <expan abbr="fabulã">fabulam</expan> <expan abbr="ager&etilde;t">agerent</expan>: et quibus <lb/>erat in locis <expan abbr="cõ&longs;uetudo">con&longs;uetudo</expan>: ut patres et magi&longs;tratus certo et di<lb/>gni&longs;&longs;imo loco &longs;egregati a plebe <expan abbr="cõ&longs;ider&etilde;t / puta">con&longs;iderent / puta</expan> ip&longs;a in area <lb/>mediana &longs;ub&longs;elliis po&longs;itis ornatu <expan abbr="elegãti">eleganti</expan>. </s> <s id="N40F506">Fiebat <expan abbr="tũ">tum</expan> quidem <lb/>pulpitus <expan abbr="tã">tam</expan> amplus: ut in eo ludiones et mu&longs;ici et <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> choros <pb xlink:href="004/01/298.jpg"/>agerent multo maiorem <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="de&longs;iderar&etilde;t">de&longs;iderarent</expan>. </s> <s id="N40F51F">Eius ip&longs;ius pulpiti <lb/>area ad <expan abbr="centrũ">centrum</expan> u&longs;que emicicli &longs;e&longs;e proferebat: <expan abbr="exageraba&ttilde;que">exagerabaturque</expan> pe<lb/>des <expan abbr="nõ">non</expan> plus <expan abbr="qnq">quandoque</expan> quo &longs;enatores ex plano ge&longs;tus <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="artificũ">artificum</expan> <lb/>belli&longs;&longs;ime <expan abbr="cõ&longs;pectar&etilde;t">con&longs;pectarent</expan>. </s> <s id="N40F540">Quibus uero ex u&longs;u <expan abbr="nõ">non</expan> ueniebat ut <lb/>area mediana togatis <expan abbr="occupare&ttilde;">occuparetur</expan>: &longs;ed tota &longs;altatoribus et <expan abbr="cõcin&etilde;tibus">con<lb/>cinentibus</expan> <expan abbr="cõcedere&ttilde;/pulpiti">concederetur / pulpiti</expan> area fiebat pu&longs;illior. </s> <s id="N40F55A">Verum cel&longs;i<lb/>us <expan abbr="exaggeraba&ttilde;">exaggerabatur</expan> u&longs;que <expan abbr="īterdũ">interdum</expan> ad cubitos &longs;ex. </s> <s id="N40F567"><expan abbr="Atq">Atque</expan> <expan abbr="ornaba&ttilde;">ornabatur</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>hæc pars <expan abbr="ī">in</expan> utri&longs;que <expan abbr="colũnis">columnis</expan> et <expan abbr="cõtignationibus">contignationibus</expan> alteris <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="alterã">alteram</expan> <lb/>po&longs;itis ex domorum imitatione: habebatque apti&longs; locis fores ual<lb/>ua&longs;que <expan abbr="unã">unam</expan> <expan abbr="medianã">medianam</expan> ueluti <expan abbr="regiã">regiam</expan> ornatu templorum: et in proxi<lb/>mo alias: quibus pro&longs;cæniti actores <expan abbr="progredi&etilde;di">progrediendi</expan> et &longs;e&longs;e recipi<lb/>endi aditus haberent: prout fabularum actus <expan abbr="po&longs;tular&etilde;t">po&longs;tularent</expan>. </s> <s id="N40F5A4"><expan abbr="Cũque">Cumque</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>theatro triplex poetarum genus <expan abbr="uer&longs;are&ttilde;">uer&longs;aretur</expan>: <expan abbr="tragicũ/">tragicum /</expan> qui tyran<lb/>norum mi&longs;erias recitarent: <expan abbr="comicũ/qui">comicum / qui</expan> patrumfamilias curas <lb/>et &longs;ollicitudines explicarent: <expan abbr="&longs;atyricũ/">&longs;atyricum /</expan> qui ruris amoenita<lb/>tes / pa&longs;torumque amores <expan abbr="cantar&etilde;t">cantarent</expan>. </s> <s id="N40F5CA">Non deerat ubi uer&longs;atili ma<lb/>china e ue&longs;tigio frons <expan abbr="porrigere&ttilde;">porrigeretur</expan> expictus: et appareret &longs;eu <lb/><expan abbr="atriũ/&longs;eu">atrium / &longs;eu</expan> ca&longs;a / &longs;eu <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;ylua: prout iis <expan abbr="cõdicerent / fabuli&longs;queagerentur">condicerent / fabuli&longs;que <lb/>agerentur</expan>: Itaque et area et gradationes et <expan abbr="artificũ">artificum</expan> <expan abbr="&longs;cænicorũ">&longs;cænicorum</expan> <lb/>pulpita <expan abbr="erãt">erant</expan> i&longs;tiu&longs;modi. </s> <s id="N40F5F0"><expan abbr="Vnã">Vnam</expan> ex primariis in theatro parti<lb/>bus <expan abbr="uocũ">uocum</expan> et <expan abbr="&longs;onorũ">&longs;onorum</expan> <expan abbr="cõfirmãdorum">confirmandorum</expan> gratia <expan abbr="inuentã">inuentam</expan> diximus <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="porticũ">porticum</expan>. </s> <s id="N40F60E">Hæc &longs;upremis erat po&longs;ita gradationibus et <expan abbr="apertionibus">aper<lb/>tionibus</expan> <expan abbr="colũnationũ">columnationum</expan> &longs;pectabat <expan abbr="areã">aream</expan> theatri medianam. </s> <s id="N40F61B">De <lb/>hac <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40F624">A philo&longs;ophis. n. &longs;ic <expan abbr="acceperãt">acceperant</expan> <expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> percu&longs;<lb/>&longs;u uocis et &longs;onitus fractione moueri orbibus <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus atque <lb/>aqua in ciclos moueatur: <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> repente emer&longs;erit. </s> <s id="N40F645">in<lb/>telligebantque ueluti <expan abbr="ī">in</expan> cythara et ueluti in <expan abbr="cõuallibus">conuallibus</expan> præ&longs;er<lb/>tim nemoro&longs;is <expan abbr="&longs;onũque">&longs;onumque</expan> <expan abbr="uoc&etilde;que">uocemque</expan> multo reddi &longs;onoriorem et <expan abbr="cl-rior&etilde;">cla­<lb/>riorem</expan>: ubi <expan abbr="tume&longs;c&etilde;tes">tume&longs;centes</expan>: ut &longs;ic loquar <expan abbr="motionũ">motionum</expan> orbes <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> <lb/>offenderint: quod radios uocis a centro <expan abbr="exeũtes">exeuntes</expan> ueluti <expan abbr="īmi&longs;&longs;am">immi&longs;<lb/>&longs;am</expan> ad <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> <expan abbr="pilã">pilam</expan> &longs;i&longs;tat atque ab &longs;e repellat. </s> <s id="N40F682">Ex qua reiectio<lb/>ne orbes illi &longs;pi&longs;&longs;iores <expan abbr="cõfirmatiore&longs;que">confirmatiore&longs;que</expan> <expan abbr="reddãtur">reddantur</expan>. </s> <s id="N40F68F">Hinc <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <lb/>moti theatra principio ad <expan abbr="ciclũ">ciclum</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="duc&etilde;da">ducenda</expan> <expan abbr="in&longs;tituerũt">in&longs;tituerunt</expan>. </s> <s id="N40F6A4">Et <lb/>ne quid uox interea <expan abbr="off&etilde;deret">offenderet</expan> quo minus libero fluxu &longs;upre<pb xlink:href="004/01/299.jpg"/>ma theatri corriperet / gradus ita po&longs;uere / ut eorum porrectos <lb/>angulos <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> recta linea contegeret: &longs;upremoque in loco <lb/><expan abbr="gradationũ">gradationum</expan> quod <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="cõferret/">conferret /</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="adiũxere">adiunxe<lb/>re</expan> <expan abbr="&longs;pectant&etilde;/ut">&longs;pectantem / ut</expan> <expan abbr="dixi / areã">dixi / aream</expan> <expan abbr="medianã">medianam</expan> theatri: cuius frons aper<lb/>tionibus e&longs;&longs;et pror&longs;us expediti&longs;&longs;imus. </s> <s id="N40F6E4">Po&longs;tica uero eius por<lb/>ticus pars <expan abbr="cõtra">contra</expan> apertiones <expan abbr="intercolũniorum">intercolumniorum</expan> penitus e&longs;&longs;et ob<lb/>clu&longs;a pariete <expan abbr="ppetuo">perpetuo</expan>. </s> <s id="N40F6F3"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et qua&longs;i pro &longs;occo opis <expan abbr="&longs;ubcolũnationibus">&longs;ubcolumna<lb/>tionibus</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> parietis <expan abbr="&longs;põdã">&longs;pondam</expan> <expan abbr="&longs;ubexcitabãt">&longs;ubexcitabant</expan>: quo extume&longs;cen<lb/>tes <expan abbr="uocũ">uocum</expan> orbes <expan abbr="cõcogeren&ttilde;">concogerentur</expan>: quas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ex porticu den&longs;atus <lb/>illac aer molli&longs;&longs;ime <expan abbr="excipet">exciperet</expan>: integra&longs;que pleno appul&longs;u non <lb/>reuibraret: &longs;ed potius refirmaret. </s> <s id="N40F720"><expan abbr="Adiiciebãtque">Adiiciebantque</expan> præterea <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>umbræ <expan abbr="fou&etilde;dæ">fouendæ</expan> cau&longs;a / <expan abbr="tũ">tum</expan> et <expan abbr="uocũ">uocum</expan> gratia <expan abbr="&longs;u&ptilde;ne">&longs;uperne</expan> <expan abbr="t&etilde;porariũ">temporarium</expan> <expan abbr="uelũ">ue<lb/>lum</expan> pro coelo theatri: quod <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> &longs;tellis <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="allaqueatũ">allaqueatum</expan> <expan abbr="di&longs;t&etilde;&longs;ũque">di&longs;ten<lb/>&longs;umque</expan> umbra &longs;ui ex &longs;ublimi <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="medianã">medianam</expan> una et gradationes <lb/>et &longs;pectantes <expan abbr="coo&ptilde;iret">cooperiret</expan>. </s> <s id="N40F760"><expan abbr="Atq">Atque</expan> habebat i&longs;ta <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> porticus <expan abbr="plurimũ">pluri<lb/>mum</expan> artificii. </s> <s id="N40F76C"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> i&longs;tius unius <expan abbr="&longs;ub&longs;tin&etilde;dæ">&longs;ub&longs;tinendæ</expan> gratia &longs;ub ea <expan abbr="&longs;ub&longs;titueban&ttilde;">&longs;ub<lb/>&longs;tituebantur</expan> aliæ et <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> et porticus in <expan abbr="exterior&etilde;">exteriorem</expan> thea<lb/>tri partem <expan abbr="pat&etilde;tes">patentes</expan>: <expan abbr="fiebãtque">fiebantque</expan> in maximis theatris duplices: ne <lb/>forte &longs;i <expan abbr="quãdo">quando</expan> imber <expan abbr="u&etilde;to">uento</expan> acriore actus et <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tas">tempe&longs;tas</expan> <expan abbr="ī&longs;urgeret">in&longs;urgeret</expan> <lb/><expan abbr="&ptilde;">per</expan> eas porticus <expan abbr="&ptilde;ambulãtes">perambulantes</expan> <expan abbr="a&longs;pergeren&ttilde;">a&longs;pergerentur</expan>. </s> <s id="N40F7A9">Erantque <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan> et <lb/><expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> primis i&longs;tiu&longs;modi &longs;ub&longs;titutis porticibus non <lb/>quales in <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> aut <expan abbr="ī">in</expan> ba&longs;ilicis: &longs;ed ope &longs;olido et <lb/>pariete firmi&longs;&longs;imo ductis <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> ex arcu <expan abbr="triũphorum">triumphorum</expan>. </s> <s id="N40F7C9">De <lb/>his <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <expan abbr="ĩferioribus">inferioribus</expan> quæ &longs;upremarum cau&longs;a <expan abbr="fiãt /">fiant /</expan> prius <expan abbr="dic&etilde;dũ">dicendum</expan> <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N40F7DC"><expan abbr="A&ptilde;tionũ">Apertionum</expan> in his porticibus talis <expan abbr="&etilde;">est</expan> ratio / ut contra &longs;ingu<lb/>las itiones quibus petas <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="medianã">medianam</expan> theatri <expan abbr="&longs;īgulæ">&longs;ingulæ</expan> <expan abbr="obiiciãtur">obiician<lb/>tur</expan> <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones</expan>. </s> <s id="N40F7FA"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> apertiones has <expan abbr="etiã">etiam</expan> aliæ certis ordinibus <lb/><expan abbr="comiten&ttilde;">comitentur</expan> nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N40F80A">Singula&longs;que <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan><expan abbr="cõuenit">conuenit</expan> altitudi<lb/>ne latitudine <expan abbr="oĩbu&longs;que">omnibu&longs;que </expan>denique <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> et <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> <expan abbr="īter">inter</expan> &longs;e <lb/>altetæ alteris <expan abbr="re&longs;podeãt">re&longs;podeant</expan>. </s> <s id="N40F825"><expan abbr="Etiã">Etiam</expan> oportet ut <expan abbr="&ptilde;uia">peruia</expan> <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> la<lb/>xitas <expan abbr="p">per</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> &longs;it <expan abbr="&quml;tũ">quantum</expan> e&longs;t <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan> inter pilas. <lb/></s> <s id="N40F842">Conuenit <expan abbr="etiã">etiam</expan> pilæ ip&longs;æ i&longs;tic murales &longs;int ex dimidia uacui <lb/>&longs;uæ <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan>. </s> <s id="N40F84D">Quas <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> res &longs;olerti indu&longs;tria diligenti&longs;&longs;ime <lb/>cura&longs;&longs;e officii <expan abbr="etilde;">est</expan>. </s> <s id="N40F85A">Cererum <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> uti <expan abbr="ī">in</expan> arcubus triumphali<pb xlink:href="004/01/300.jpg"/>bus extantes expeditæ: &longs;ed pro mediis frontibus pilarum adpa<lb/>ctæ <expan abbr="apponen&ttilde;">apponentur</expan> <expan abbr="&longs;ub&longs;tituen&ttilde;que">&longs;ub&longs;tituenturque</expan> arulæ <expan abbr="colũnis">columnis</expan> ex &longs;exta altitudi<lb/>nis <expan abbr="colũnationis">columnationis</expan>. </s> <s id="N40F881">Cætera <expan abbr="&longs;equen&ttilde;">&longs;equentur</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> uti <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan>. </s> <s id="N40F894">Alti<lb/>tudo uero <expan abbr="cũ">cum</expan> totis <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> et coronæ fiet ex di<lb/>midia <expan abbr="&ptilde;pendiculi">perpendiculi</expan> intimarum <expan abbr="gradationũ">gradationum</expan>. </s> <s id="N40F8AB">Itaque duos <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> or<lb/>dines <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <expan abbr="colũnationũ">columnationum</expan> <expan abbr="extrī&longs;ecarum / quarum">extrin&longs;ecarum / quarum</expan> <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> te&longs;tu<lb/>dinatio <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> æquabit <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> <expan abbr="gradationũ">gradationum</expan> ad <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> ex libella <expan abbr="coæquabi&ttilde;">coæquabitur</expan> etiam <expan abbr="pauim&etilde;tum">pauimentum</expan> porticus <lb/><expan abbr="eius / quã">eius / quam</expan> dixi <expan abbr="intror&longs;ũ">intror&longs;um</expan> <expan abbr="areã">aream</expan> &longs;pectare <expan abbr="medianã">medianam</expan> theatri <expan abbr="lineamentũ">linea<lb/>mentum</expan> areæ theatri <expan abbr="imita&ttilde;">imitatur</expan> <expan abbr="ue&longs;tigiũ">ue&longs;tigium</expan> pre&longs;&longs;um pede equino. <lb/></s> <s id="N40F906">His pactis &longs;uba&longs;tituetur &longs;uprema porticus. </s> <s id="N40F909">Eius frons <expan abbr="atque colũnatõ">atque <lb/>columnatorum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> uti &longs;ub &longs;e &longs;ub&longs;tituta qua&longs; <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> ab <expan abbr="extrī&longs;eco">extrin&longs;e<lb/>co</expan> <expan abbr="recipi&etilde;t">recipient</expan> lumina: &longs;ed <expan abbr="cõtra">contra</expan> uti de ea prius diximus &longs;pecta<lb/>bit <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="medianã">medianam</expan> theatri: hoc opus nos <expan abbr="cũ">cum</expan> ea re fiat ne uoce&longs; <lb/><expan abbr="dilaban&ttilde;">dilabantur</expan> &longs;ed <expan abbr="cõcogã&ttilde;">concogantur</expan> pleniore&longs;que <expan abbr="remittã&ttilde;/circũuallation&etilde;">remittantur / circumuallationem</expan> <lb/>appellabimus. </s> <s id="N40F945">Huius <expan abbr="circũuallationis">circumuallationis</expan> altitudo ter capiet <lb/><expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> altitudinis primæ <expan abbr="colũnationis">columnationis</expan> extrin&longs;ecæ partes <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> habebit ha&longs;ce. </s> <s id="N40F95A"><expan abbr="Pariet&etilde;">Parietem</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> &longs;ub&longs;titutum: <expan abbr="hãc">hanc</expan> nos <lb/><expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="&longs;ugge&longs;tũ">&longs;ugge&longs;tum</expan> appellabimus: et capiet is paries ex tota cir<lb/><expan abbr="cũuallationis">cumuallationis</expan> altitudine / quæ a &longs;upremis gradibus theatri <lb/>ad &longs;ui tecti <expan abbr="o&ptilde;im&etilde;ta">operimenta</expan> &longs;it in theatris maximis nihil plus <expan abbr="tertiã">ter<lb/>tiam</expan> in minoribus nihil minus <expan abbr="quartã">quartam</expan>. </s> <s id="N40F985">In hoc pariete &longs;tabunt <lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> &longs;uperin&longs;titutæ / et <expan abbr="capi&etilde;t">capient</expan> <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> &longs;ui <expan abbr="cũ">cum</expan> ba&longs;ibus <lb/>capituli&longs;que <expan abbr="tantũ">tantum</expan> ex tota altitudine <expan abbr="circũuallationis / quãtũ">circumuallationis / quantum</expan> <lb/>&longs;it eius ip&longs;ius dimidia. </s> <s id="N40F9A5">Ha&longs;ce &longs;upra <expan abbr="colũnas">columnas</expan> <expan abbr="ueni&etilde;t">uenient</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamen<lb/>ta</expan> / et una quod ba&longs;ilicas <expan abbr="imite&ttilde;/præ&longs;urget">imitetur / præ&longs;urget</expan> <expan abbr="alamentũ">alamentum</expan> parie<lb/>tis &longs;uper <expan abbr="colũnas">columnas</expan> <expan abbr="īducti">inducti</expan>. </s> <s id="N40F9C8">Qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> paries <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan> &longs;ibi totius <lb/><expan abbr="circũuallationis">circumuallationis</expan> <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> <expan abbr="re&longs;iduã">re&longs;iduam</expan> occupet altitudine. </s> <s id="N40F9E0"><expan abbr="Colũnæ">columnæ</expan> <lb/>i&longs;tic erunt expeditæ ductis <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan> earum ex ba&longs;ilica. </s> <s id="N40F9EC">Nu<lb/>mero <expan abbr="æquabũt">æquabunt</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> quæ <expan abbr="ī">in</expan> porticu <expan abbr="extrĩ&longs;eca">extrin&longs;eca </expan>adpactæ &longs;it: <lb/>inque radiis <expan abbr="ei&longs;d&etilde;">ei&longs;dem</expan> <expan abbr="&longs;tatuen&ttilde;">&longs;tatuentur</expan>. </s> <s id="N40FA07">Radios appello rectas lineas <expan abbr="du/ctas">du<lb/>ctas</expan> a <expan abbr="c&etilde;tro">centro</expan> theatri ad &longs;ingulas <expan abbr="colũnas">columnas</expan> exteriores. </s> <s id="N40FA14">In parie<lb/>te <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="circũuallationis">circumuallationis</expan> <expan abbr="q">quod</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> &longs;ub&longs;titutus &longs;it: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> <expan abbr="eund&etilde;">eundem</expan> <lb/><expan abbr="&longs;ugge&longs;tũ">&longs;ugge&longs;tum</expan> <expan abbr="appellamus / adaperien&ttilde;">appellamus / adaperientur</expan> uada infimis itionibus in <pb xlink:href="004/01/301.jpg"/>theatro ad <expan abbr="&ptilde;pendiculũ">perpendiculum</expan> <expan abbr="re&longs;põdentia">re&longs;pondentia</expan>: <expan abbr="apti&longs;qu">apti&longs;que</expan> i&longs;tiu&longs;modi et pa<lb/>rilibus locis <expan abbr="formabun&ttilde;">formabuntur</expan> &longs;cafi: quibus &longs;i libeat ænea ua&longs;a in<lb/>uer&longs;a <expan abbr="pendeãt">pendeant</expan>: ut eorum <expan abbr="&ptilde;cu&longs;&longs;u">percu&longs;&longs;u</expan> uox <expan abbr="cũ">cum</expan> eo appulerit reddatur <lb/>&longs;onorior. </s> <s id="N40FA54">Hic illa Vitruuii <expan abbr="nõ">non</expan> pro&longs;equar: quæ ex <expan abbr="mu&longs;icorũ">mu&longs;icorum</expan> <lb/>partionibus <expan abbr="&longs;ũpta">&longs;umpta</expan> ad quorum rationes <expan abbr="p">per</expan> <expan abbr="theatrũ">theatrum</expan> di&longs;poni <expan abbr="præ/cipiebat">præ<lb/>cipiebat</expan> ua&longs;a / quæ <expan abbr="prīcipales">principales</expan> et medias et <expan abbr="&longs;u&ptilde;excell&etilde;tes">&longs;uperexcellentes</expan> uo<lb/>ces atque <expan abbr="cõ&longs;onãtes">con&longs;onantes</expan> <expan abbr="referr&etilde;t">referrent</expan>: dictu <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> res perfacilis: &longs;ed <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>id a&longs;&longs;equi re in <expan abbr="prõptu">promptu</expan> &longs;it / nouere <expan abbr="ex&ptilde;ti">experti</expan>. </s> <s id="N40FA89">Illud <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="a&longs;&ptilde;/nabimur">a&longs;per<lb/>nabimur</expan>: quod <expan abbr="etiã">etiam</expan> Ari&longs;toteli per&longs;uadetur. </s> <s id="N40FA9A">Va&longs;a quæ uis ua<lb/>cua <expan abbr="etiã">etiam</expan> et puteos <expan abbr="cõferre">conferre</expan> ut re&longs;onet uox. </s> <s id="N40FAA7">Redeo ad <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <lb/><expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="circũuallationis">circumuallationis</expan>. </s> <s id="N40FAB7">Hæc <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> porticus <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> <expan abbr="h&etilde;t">habent</expan> <expan abbr="po&longs;ticũ">po<lb/>&longs;ticum</expan> <expan abbr="integrũ">integrum</expan>: quo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> tota uallatio <expan abbr="circũclaudi&ttilde;">circumclauditur</expan>: nequid <lb/>eo appul&longs;æ uoces <expan abbr="effundãtur">effundantur</expan>, Ad cuius parietis cutim <expan abbr="extimã">exti<lb/>mam</expan> theatri quæ ad <expan abbr="ueni&etilde;tes">uenientes</expan> &longs;pectet <expan abbr="appīg&etilde;tur">appingentur</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> <expan abbr="co/lũnarum">co<lb/>lumnarum</expan> numero altitudine et <expan abbr="&ptilde;pendiculis">perpendiculis </expan>et <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> parti<lb/>bus <expan abbr="re&longs;põdentes">re&longs;pondentes</expan> &longs;ub&longs;titutis <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan>: quæ &longs;ub &longs;e <expan abbr="ī">in</expan> por<lb/>ticibus <expan abbr="&ptail;">pro</expan> fronte &longs;unt. </s> <s id="N40FB07">Ex his quæ dicta <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> in <expan abbr="prõptu">promptu</expan> e&longs;t <expan abbr="&qtilde;bus">qui<lb/>bus</expan> in rebus, theatra maxima <expan abbr="differãt">differant</expan> a minoribus. </s> <s id="N40FB18"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>illis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="extri&longs;eca">extrin&longs;eca</expan> porticus in imo dupla e&longs;t: in his autem <lb/>&longs;impla. </s> <s id="N40FB2A">Rur&longs;us in illis <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i <expan abbr="&longs;ecũda">&longs;ecunda</expan> porticus <expan abbr="extri&longs;eca">extrin&longs;eca</expan> <expan abbr="o&ptilde;i">operi</expan> <lb/>attollitur: in his <expan abbr="etiã">etiam</expan> tertia imponitur. </s> <s id="N40FB3B">Hoc <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="differũt">differunt</expan> quod <lb/>aliquibus in theatris pu&longs;illis <expan abbr="nõ">non</expan> intima porticus adhibetur: <lb/>&longs;ed &longs;olo pariete et coronis <expan abbr="circũuallatio">circumuallatio</expan> a&longs;truitur: ut habeat <lb/>i&longs;tic uim coronæ ad uoces <expan abbr="firmãdas">firmandas</expan>: <expan abbr="qual&etilde;">qualem</expan> in maximo thea<lb/>tro habet circumuallatio et eius porticus. </s> <s id="N40FB5E">In maximis uero <lb/>aliquibus theatris &longs;uperna i&longs;tæc ip&longs;a porticus po&longs;ita duplex <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N40FB65">Cæterum theatris pro tecto &longs;ubdiualia <expan abbr="pauim&etilde;ta">pauimenta</expan> cru&longs;tan<lb/>tur <expan abbr="fa&longs;tigiãturque">fa&longs;tigianturque</expan> / ita ut &longs;tillicidia in gradationes <expan abbr="procliuen/tur">procliuen<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N40FB74">Sed <expan abbr="cõceptarum">conceptarum</expan> pluuiarum riuuli <expan abbr="&ptilde;">per</expan> impluuia inter <expan abbr="ãgulos">angulos</expan> <lb/><expan abbr="parietũ">parietum</expan> <expan abbr="&longs;orb&etilde;tur">&longs;orbentur</expan>: occulti&longs;que fi&longs;tulis <expan abbr="demittũtur">demittuntur</expan> <expan abbr="ī">in</expan> cæcas cloa<lb/>cas. </s> <s id="N40FB92">Circa <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> <expan abbr="extrī&longs;ecã">extrin&longs;ecam</expan> theatri <expan abbr="coronã">coronam</expan> &longs;edes et mutuli co<lb/>aptantur: quibus ad ludos publicos <expan abbr="ornãdos">ornandos</expan> nauales mali <expan abbr="ī&longs;tituti">in<lb/>&longs;tituti</expan> funiculos et <expan abbr="loram&etilde;ta">loramenta</expan> <expan abbr="&longs;u&ptilde;ext&etilde;&longs;i">&longs;uperexten&longs;i</expan> ueli <expan abbr="excipiãt">excipiant</expan> atque <expan abbr="cõtineant">con<lb/>tineant</expan>. </s> <s id="N40FBBF">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> tanta moles &longs;tructuræ &longs;it ad <expan abbr="iu&longs;tã">iu&longs;tam</expan> <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> <pb xlink:href="004/01/302.jpg"/>tollenda cra&longs;&longs;itudo idcirco parietis oneri ferendo apte <expan abbr="fini&etilde;da">finien<lb/>da</expan> e&longs;t. </s> <s id="N40FBD9">Fiet ergo extremus paries primis columnationibus <lb/>cra&longs;&longs;us ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="&qtilde;nta">quanta</expan> et decima totius futuræ altitudinis ope<lb/>ris. </s> <s id="N40FBE2">Inter&longs;titutus uero inter ambas porticus paries qui <expan abbr="alterã">alte<lb/>ram</expan> ab altera porticu &longs;eparet: <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> porticus duplices cedet <lb/>exteriori ex quarta. </s> <s id="N40FBF1"><expan abbr="Deīcep&longs;">Deincep&longs;</expan> qui parietes his <expan abbr="&longs;u&ptilde;excitabun&ttilde;">&longs;uperexcitabuntur</expan> <lb/>cedent &longs;uis inferioribus ex cra&longs;&longs;itudinis eorum duodecima.</s> </p> <p id="N40FBFD" type="main"> <s id="N40FBFF">Hactenus de his diximus theatris. </s> <s id="N40FC02"><expan abbr="Sequi&ttilde;">Sequitur</expan> ut <expan abbr="circũ">circum</expan> et am<lb/>phitheatra explicemus. </s> <s id="N40FC0E">I&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="omĩa">omina</expan> ex theatris <expan abbr="emanarũt">emana<lb/>runt</expan>. </s> <s id="N40FC1A"><expan abbr="Nã">Nam</expan> e&longs;t <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> circus nil fere aliud <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="theatrũ">theatrum</expan> productis cor<lb/>nibus <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="exten&longs;ũ">exten&longs;um</expan> lineis <expan abbr="æquidi&longs;tãtibus">æquidi&longs;tantibus</expan>: &longs;ed porticus <expan abbr="adiũctas">adiunctas</expan> <lb/>non habet natura &longs;ui. </s> <s id="N40FC40">Amphitheatrum uero duobus con&longs;tat <lb/>theatris <expan abbr="iũctis">iunctis</expan> <expan abbr="gradationũ">gradationum</expan> cornibus inter &longs;e ambitu <expan abbr="&ptilde;petuo">perpetuo</expan>. <lb/></s> <s id="N40FC4E">In hocque differunt quod e&longs;t <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="theatrũ">theatrum</expan> ueluti pars <expan abbr="ãphitheatri">amphithea<lb/>tri</expan> dimidia: <expan abbr="Differũt">Differunt</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> quod <expan abbr="areã">aream</expan> habet <expan abbr="ãphitheatrũ">amphitheatrum</expan> media <lb/><expan abbr="nã">nam</expan> <expan abbr="uacuã">uacuam</expan> pulpitis &longs;cænicis atque penitus <expan abbr="expeditã">expeditam</expan>. </s> <s id="N40FC7C">In cæteris <lb/>uero præ&longs;erti gradatione atque et porticu itionibu&longs;que eiu&longs;mo<lb/>di <expan abbr="cõueniũt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N40FC87"><expan abbr="Amphitheatrũ">Amphitheatrum</expan> <expan abbr="uenationũ">uenationum</expan> gratia <expan abbr="ī">in</expan> primis <expan abbr="po&longs;i/tũ">po&longs;i<lb/>tum</expan> interpretamur: eaque de re placui&longs;&longs;e <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> facere: quo il<lb/>lic <expan abbr="cõclu&longs;a">conclu&longs;a</expan> et uexata fera <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> inueniret <expan abbr="angulũ">angulum</expan> ubi &longs;e&longs;e <lb/><expan abbr="reci&ptilde;et">reciperet</expan> <expan abbr="prõptius">promptius</expan> a <expan abbr="cõcertãtibus">concertantibus</expan> <expan abbr="promouere&ttilde;">promoueretur</expan>. </s> <s id="N40FCBA">Eo. <!-- REMOVE S-->n. <expan abbr="īmittebãtur">immitteban<lb/>tur</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> miris modis <expan abbr="cõtra">contra</expan> beluas feroci&longs;&longs;imas decertarét. </s> <s id="N40FCCB">In<lb/>tra quos alii &longs;altu et ha&longs;tæ adminiculo <expan abbr="obuiũ">obuium</expan> <expan abbr="taurũ">taurum</expan> &longs;e&longs;e <expan abbr="ī">in</expan> al<lb/>tum <expan abbr="attoll&etilde;tes">attollentes</expan> <expan abbr="fallebãt">fallebant</expan>. </s> <s id="N40FCE6">Alii <expan abbr="armaturã">armaturam</expan> ex &longs;timulis <expan abbr="cãnarum">cannarum</expan> in<lb/>duti &longs;e&longs;e ultro ur&longs;is <expan abbr="attrectãdos">attrectandos</expan> <expan abbr="præbebãt">præbebant</expan>. </s> <s id="N40FCFB">Alii archa ho&longs;ti<lb/>olis <expan abbr="&ptilde;uia">pervia</expan> crebris flexionibus &longs;e&longs;e <expan abbr="&longs;ubterduc&etilde;tes">&longs;ubterducentes</expan> <expan abbr="leon&etilde;">leonem</expan> irrita<lb/>bant. </s> <s id="N40FD0A">Alii pallio et malleo ferreo <expan abbr="cõfi&longs;i">confi&longs;i</expan> in&longs;ultabant. </s> <s id="N40FD11">Denique <lb/>&longs;iquid cuique aut ex ingenio inuentum ad fallendum: aut ex <lb/>animi uiriumque firmitate aderat præ&longs;tantiæ ad &longs;ubeundum <lb/>in medio periclitabantur / <expan abbr="&ptail;ut">prout</expan> qui&longs;que aut præmia aut <expan abbr="laud&etilde;">laudem</expan> <lb/><expan abbr="appet&etilde;dã">appetendam</expan> in&longs;titui&longs;&longs;et. </s> <s id="N40FD23"><expan abbr="Cõperio">Comperio</expan> <expan abbr="&etilde;t">et</expan> <expan abbr="ī">in</expan> theatris atque <expan abbr="ãphitheatri&longs;">amphitheatri&longs;</expan> <lb/>&longs;olitos <expan abbr="prīcipes">principes</expan> populo <expan abbr="&longs;pgere">&longs;pergere</expan> poma et demittere auiculas: <lb/>quibus raptorum rixæ pueriles <expan abbr="excitaren&ttilde;">excitarentur</expan>. </s> <s id="N40FD43">Amphitheatri area <lb/>mediana et &longs;i a duobus <expan abbr="iũctis">iunctis</expan> theatris <expan abbr="circũualle&ttilde;/">circunualletur /</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ea <expan abbr="tam&etilde;">ta<lb/>men</expan> re penitus <expan abbr="oblõga">oblonga</expan> fiet / quod fieret &longs;i <expan abbr="&ptail;ducta">producta</expan> <expan abbr="ãborum">amborum</expan> thea<pb xlink:href="004/01/303.jpg"/>trorum brachia <expan abbr="ī">in</expan> opus <expan abbr="uenir&etilde;t">uenirent</expan>. </s> <s id="N40FD6F">Sed <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> latitudinis <expan abbr="lineã">lineam</expan> cer<lb/>ta <expan abbr="rõe">rone</expan> <expan abbr="ductã">ductam</expan> ex areæ <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan>. </s> <s id="N40FD88">Fuere apud maiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="octauã">octa<lb/>uam</expan> <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> dederint latitudini &longs;epties. </s> <s id="N40FD94">Fuere et <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> <lb/>latitudinis dederint longitudini quater. </s> <s id="N40FD9D">Cætera pro&longs;ecuti <lb/>&longs;unt uti in theatris. </s> <s id="N40FDA2">Nam circum quidem extrin&longs;eca <expan abbr="porti/cus">porti<lb/>cus</expan>: et in &longs;uprema itidem gradatione porticus <expan abbr="quã">quam</expan> eandem <lb/><expan abbr="circũuallationem">circumuallationem</expan> appellauimus adhibita e&longs;t.</s> </p> <p id="N40FDB0" type="main"> <s id="N40FDB2"><expan abbr="Sequi&ttilde;">Sequitur</expan> circus. </s> <s id="N40FDB8"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> ex <expan abbr="coele&longs;tiũ">coele&longs;tium</expan> <expan abbr="imitatiõe">imitatione</expan> <expan abbr="ĩ&longs;titutũ">in&longs;titutum</expan> <expan abbr="referũt">referunt</expan>. <lb/></s> <s id="N40FDCF"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ei <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> a domiciliis coeli quoque xii. ade&longs;&longs;e ho&longs;tiorum in <lb/>gre&longs;&longs;us ex planetarum numero vii. impo&longs;itas habere <expan abbr="ĩ&longs;ignes">in&longs;ignes</expan> mæ<lb/>ras termino&longs;que ad <expan abbr="ori&etilde;t&etilde;">orientem</expan> ade&longs;&longs;e atque ad <expan abbr="occid&etilde;t&etilde;">occidentem</expan> <expan abbr="lōgo">longo</expan> <expan abbr="īter">inter</expan> &longs;e <lb/>tractu di&longs;tantes: quo bigæ et quadrigæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> media circi &longs;patia <lb/>uti &longs;ol / uti ue luna <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="zodiacũ">zodiacum</expan> <expan abbr="di&longs;curr&etilde;tes">di&longs;currentes</expan> <expan abbr="cert&etilde;t">certent</expan>: exque horarum <lb/>numero mi&longs;&longs;ilibus <expan abbr="&ptilde;fici">perfici</expan> quattuor et <expan abbr="uigīti">uiginti</expan>. </s> <s id="N40FE10">Certantes <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> <lb/><expan abbr="&quml;ttuor">quattuor</expan> &longs;ecerni cla&longs;&longs;ibus: et <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> &longs;ingulis ade&longs;&longs;e ue&longs;tibus colo <lb/><expan abbr="r&etilde;">rem</expan>: <expan abbr="uir&etilde;t&etilde;/quo">uirenten / quo</expan> <expan abbr="hærbidũ">hærbidum</expan> <expan abbr="ãni">anni</expan> <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan>: <expan abbr="ro&longs;eũ/quo">ro&longs;eum / quo</expan> æ&longs;tatis <expan abbr="ignitũ">ignitum</expan> <lb/><expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan>: <expan abbr="albũ/quo">album / quo</expan> <expan abbr="expalle&longs;cent&etilde;">expalle&longs;centem</expan> <expan abbr="autũnũ">autumnum</expan>: <expan abbr="fu&longs;cũ">fu&longs;cum</expan>: quo <expan abbr="tri&longs;t&etilde;">tri&longs;tem</expan> hye<lb/>mem <expan abbr="&longs;ignificar&etilde;t">&longs;ignificarent</expan>. </s> <s id="N40FE59">Ad circos area mediana erat <expan abbr="nõ">non</expan> expedita <lb/>uti in <expan abbr="ãphitheatro">amphitheatro</expan>: neque uti <expan abbr="ĩ">in</expan> theatris occupata pulpitis: &longs;ed <lb/><expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> <expan abbr="lõgitudinis/">longitudinis /</expan> quæ <expan abbr="ī">in</expan> duo curricula hoc <expan abbr="&etilde;">et</expan> <expan abbr="ī">in</expan> duo media <lb/>latitudine areæ diuideret / aptis locis mætæ <expan abbr="excitabã&ttilde;">excitabantur</expan>: quas <lb/><expan abbr="certãtes">certantes</expan> &longs;eu quadrupedes &longs;eu uiri <expan abbr="circuir&etilde;t">circuirent</expan>. </s> <s id="N40FE8F">Mætæ <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="erãt">erant</expan> <lb/>primariæ tris: earum mediana erat <expan abbr="oīum">omnium</expan> digni&longs;&longs;ima / eratque <expan abbr="&qtilde;drãgula">qua<lb/>drangula</expan> et procera <expan abbr="&longs;&etilde;&longs;im">&longs;en&longs;im</expan> <expan abbr="gracili&longs;c&etilde;s">gracili&longs;cens</expan>. </s> <s id="N40FEB1">Eaque re quod ita gracili&longs;cat <lb/><expan abbr="obeli&longs;cũ">obeli&longs;cum</expan> <expan abbr="nũcupabãt">nuncupabant</expan>. </s> <s id="N40FEBD">Duæ reliquæ mætæ <expan abbr="erãt">erant</expan> aut colo&longs;&longs;i aut <lb/>cri&longs;tæ lapideæ <expan abbr="&longs;urg&etilde;tibus">&longs;urgentibus</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="altũ">altum</expan> ro&longs;tris prout ea&longs; artifices ad <lb/><expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> et <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> <expan abbr="deforma&longs;&longs;&etilde;t">deforma&longs;&longs;ent</expan>. </s> <s id="N40FEDF">Inter utra&longs;que hinc binæ atque <lb/>hinc <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> binæ &longs;eu <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> &longs;eu minores mætæ <expan abbr="īterponebã&ttilde;">interponebantur</expan>.</s> </p> <p id="N40FEF0" type="main"> <s id="N40FEF2">Romæ <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan> <expan abbr="cõ&ptilde;io">comperio</expan> apud hi&longs;toricos <expan abbr="lõgũ">longum</expan> tria fu<lb/>i&longs;&longs;e &longs;tadia: <expan abbr="latũ">latum</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan>: is hac ætate <expan abbr="dirutus&etilde;">dirutus est</expan>: et qualis fuerit <lb/>ne minima <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> apparet <expan abbr="cõiectura">coniectura</expan>. </s> <s id="N40FF1D">Sed alibi ex <expan abbr="dim&etilde;&longs;ionibus">dimen&longs;ioni<lb/>bus</expan> opum &longs;ic <expan abbr="cõperio">comperio</expan>. </s> <s id="N40FF2A">A&longs;&longs;ue&longs;&longs;e ueteres <expan abbr="areã">aream</expan> circi <expan abbr="medianã">medianam</expan> <lb/>facere latam nihil minus cubitos <expan abbr="&longs;exagīta">&longs;exaginta</expan>: <expan abbr="lõgã">longam</expan> uero quoad <lb/><expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> caperet &longs;epties. </s> <s id="N40FF46">Latitudo <expan abbr="ī">in</expan> partes diuidebatur ge<lb/>minas coæquales lineaque <expan abbr="inlongũ">inlongum</expan> <expan abbr="&ptail;ducebatur">producebatur</expan>: <expan abbr="ī">in</expan> qua mætæ <pb xlink:href="004/01/304.jpg"/><expan abbr="cõ&longs;tituer&etilde;tur">con&longs;tituerentur</expan> &longs;ic. </s> <s id="N40FF60"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="eã">eam</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="lõgitudin&etilde;">longitudinem</expan> <expan abbr="diuidebãt">diuidebant</expan> in partes <lb/><expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>: <expan abbr="unã">unam</expan> dabant anfractui: quo ex dextro curriculi &longs;patio <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> <expan abbr="curriculũ">curriculum</expan> certatores propter <expan abbr="metã">metam</expan> <expan abbr="ultimã">ultimam</expan> <expan abbr="inuerge/rent">inuerge<lb/>rent</expan>. </s> <s id="N40FF96"><expan abbr="Deīceps">Deinceps</expan> uero alias mætas <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="eãd&etilde;">eandem</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> ita <expan abbr="di&longs;ponebãt">di&longs;ponebant</expan>: <lb/>ut per <expan abbr="lõgitudin&etilde;">longitudinem</expan> circi æquis <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e &longs;patiis <expan abbr="di&longs;tar&etilde;t">di&longs;tarent</expan>: et cape <lb/>rent totius <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> <expan abbr="&longs;eptimã">&longs;eptimam</expan> <expan abbr="quĩqes">quinquies</expan>. </s> <s id="N40FFC4">Ducebaturque a mæ<lb/>ta ad <expan abbr="mætã">mætam</expan> ueluti crepido alta pedes nihil minus &longs;ex. </s> <s id="N40FFCD">Duo <lb/>illa hinc et hinc curriculi &longs;patia ita <expan abbr="di&longs;criminãs / ut">di&longs;criminans / ut</expan> &longs;iue <expan abbr="iu/gati">iu<lb/>gati</expan> &longs;iue &longs;ingulares equi <expan abbr="certãtes">certantes</expan> <expan abbr="declinar&etilde;t / illi">declinarent / illi</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quo <lb/><expan abbr="trã&longs;uer&longs;ũ">tran&longs;uer&longs;um</expan> flecterent <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan>. </s> <s id="N40FFF1">Adiungebanturque lateribus <lb/>circi hinc atque hinc gradationes nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex <expan abbr="quīta">quinta</expan>: nihil <lb/>minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex &longs;exta totius latitudinis areæ medianæ. </s> <s id="N410004">Et <expan abbr="gra/dus">gra<lb/>dus</expan> earum a crepidine <expan abbr="incohabãt">incohabant</expan> uti in amphitheatris <expan abbr="&longs;pecta/torum">&longs;pecta<lb/>torum</expan> gratia: ne quod in &longs;e a be&longs;tiis <expan abbr="periculũ">periculum</expan> incurreret.</s> </p> <p id="N410013" type="main"> <s id="N410015">Inter publica <expan abbr="etiã">etiam</expan> opera &longs;unt ambulationes: quibus iuuen<lb/>tus pila / &longs;altu / et armis <expan abbr="tractãdis">tractandis</expan> exerceatur. </s> <s id="N410022">Patres <expan abbr="aũt">aut</expan> de <lb/>ambulatione / aut &longs;i ualitudinarii &longs;int / ge&longs;tatione <expan abbr="recõfirm&etilde;tur">reconfirmen<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N410031">Sub diuo aiebat Cel&longs;us phy&longs;icus <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> exercemur <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> in umbra: &longs;ed quo <expan abbr="cõmodius">commodius</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> umbra id po&longs;&longs;ent porti<lb/>cus <expan abbr="adiũgebãtur">adiungebantur</expan>: quibus <expan abbr="areã">aream</expan> <expan abbr="circũcluder&etilde;t">circumcluderent</expan>. </s> <s id="N410053"><expan abbr="Areãque">Areamque</expan> ip&longs;am <lb/>alii marmoribus et te&longs;&longs;ellato <expan abbr="in&longs;ternebãt">in&longs;ternebant</expan>: alii <expan abbr="uiridãtia">uiridantia</expan> obii<lb/>ciebant a&longs;pectui: <expan abbr="cõplebantque">complebantque</expan> myrtho, iunipero / citro / et ci <lb/>pari&longs;&longs;o. </s> <s id="N41006B">Huic operi porticus a tribus lateribus <expan abbr="erãt">erant</expan> &longs;impli <lb/>ces et <expan abbr="admodũ">admodum</expan> amplæ / ut porticibus fori <expan abbr="adder&etilde;t">adderent</expan> <expan abbr="nonã">nonam</expan> bis. <lb/></s> <s id="N410081">Quarto <expan abbr="aũt">aut</expan> a latere quod <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan> &longs;pectaret porticus fiebat <lb/><expan abbr="lõge">longe</expan> &longs;patio&longs;i&longs;&longs;ima et dupla. </s> <s id="N410091">Pro fronte habebat <expan abbr="colũnas">columnas</expan> do<lb/>ricas altas ex altitudine porticu&longs;. </s> <s id="N41009A">Columna&longs; anteriores qui<lb/>bus porticus anterior ab interiore di&longs;criminaretur / <expan abbr="cel&longs;io/res">cel&longs;io<lb/>res</expan> facere iubebant <expan abbr="&quml;">quam</expan> primarias ex quinta ferendi <expan abbr="colũnas">columnas</expan> <lb/>ac di&longs;pluuiandi tecti gratia. </s> <s id="N4100AB">Eaque nimirum de re fieri ea do<lb/>cuit ionicas / quod natura &longs;ui cel&longs;iore&longs; ionice &longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> doricæ. <lb/></s> <s id="N4100B5">Sed non uideo in hi&longs; porticibu&longs; cur coelum tecti <expan abbr="coæqua/tum">coæqua<lb/>tum</expan> utrinque ad libellam feci&longs;&longs;e non liceat: ad gratiam certe <lb/>condiceret. </s> <s id="N4100BC">At in utri&longs;que <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan> cra&longs;&longs;itudo <expan abbr="colutilde;naiũ">columna<pb xlink:href="004/01/305.jpg"/>rum</expan> &longs;ic finiebatur. </s> <s id="N4100CE"><expan abbr="Nã">Nam</expan> in doricis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> imæ <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> cra&longs;&longs;itu<lb/>do altitudinis &longs;uæ integro <expan abbr="cũ">cum</expan> capitulo et ba&longs;i <expan abbr="quītãdecimã">quintam decimam</expan> <lb/>capiebat bis. </s> <s id="N4100E8">In ionicis <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> atque corynthiis dabatur cra&longs;&longs;i<lb/>tudini <expan abbr="colũnæī">columnæ in</expan> imo una ex octo et dimidia partibus: quas <lb/><expan abbr="īteger">integer</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="trũcus">truncus</expan> caperet: cætera <expan abbr="diffiniebãtur">diffiniebantur</expan> uti in <expan abbr="t&etilde;plis">tem<lb/>plis</expan>: <expan abbr="adiungebãturque">adiungebanturque</expan> extremo parieti porticus <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> digni&longs;<lb/>&longs;ima &longs;e&longs;&longs;iones: quibus togati et <expan abbr="philo&longs;ophãtes">philo&longs;ophantes</expan> digni&longs;&longs;imis <lb/>de rebus <expan abbr="di&longs;putar&etilde;t">di&longs;putarent</expan>. </s> <s id="N410120">Sed ex his <expan abbr="erãt">erant</expan> &longs;e&longs;&longs;iones aliæ æ&longs;tiuæ / <lb/>aliæ brumales. </s> <s id="N410129"><expan abbr="Nã">Nam</expan> qua parte boreas <expan abbr="aqlo">aquilo</expan> ue perflaret / æ&longs;ti<lb/>uas <expan abbr="adhibebãt">adhibebant</expan>. </s> <s id="N410135">Brumalibus <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;oles læti&longs;&longs;imos captabant <lb/><expan abbr="īmunes">immunes</expan> uentis. </s> <s id="N410141">Ea re brumales <expan abbr="cõclu&longs;æ">conclu&longs;æ</expan> integris <expan abbr="ad&longs;tabãt">ad&longs;tabant</expan> la<lb/>teribus: æ&longs;tiuæ &longs;ublato pariete hinc atque hinc / quo tecta <expan abbr="&longs;ub&longs;tiner&etilde;tur">&longs;ub<lb/>&longs;tinerentur</expan>: aduer&longs;us uero <expan abbr="boreã">boream</expan> <expan abbr="extabãt">extabant</expan> fene&longs;tris uel potiu&longs; <lb/><expan abbr="colũnatione">columnatione</expan> propatulæ: mare <expan abbr="mõtes / lacũ/et">montes / lacum / et</expan> quas uis amoe<lb/>nitates liberrime <expan abbr="&longs;pectãtes">&longs;pectantes</expan>: <expan abbr="&qtilde;tũque">quantumque</expan> <expan abbr="poterãt">poterant</expan> luminis <expan abbr="admitt&etilde;tes">admitten<lb/>tes</expan>. </s> <s id="N410178">Ad <expan abbr="dextrã">dextram</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> ambulationis <expan abbr="porticũ">porticum</expan> atque <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini<lb/>&longs;tram</expan> <expan abbr="adiũgeban&ttilde;">adiungebantur</expan> <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> aliæ &longs;e&longs;&longs;iones ab extrin&longs;ecis <expan abbr="u&etilde;tis">uentis</expan> <expan abbr="circũtectæ">cir<lb/>cumtectæ</expan>: quæ <expan abbr="&longs;ol&etilde;">&longs;olem</expan> <expan abbr="matutinũ">matutinum</expan> po&longs;t <expan abbr="meridianũque">meridianumque</expan> &longs;u&longs;ciperent <lb/>ex coelo areæ medianæ. </s> <s id="N4101AF"><expan abbr="Se&longs;&longs;ionũ">Se&longs;&longs;ionum</expan> quidem i&longs;tarum lineamenta <lb/><expan abbr="erãt">erant</expan> uaria. </s> <s id="N4101BA"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> aliæ <expan abbr="producebãtur">producebantur</expan> ad <expan abbr="emiciclũ">emiciclum</expan>: aliæ ad re<lb/>ctas lineas: utræque ad <expan abbr="areã">aream</expan> et <expan abbr="porticũ">porticum</expan> aptis re&longs;pondebant di<lb/>men&longs;ionibus. </s> <s id="N4101D4">Latitudo operis totius <expan abbr="dimidiũ">dimidium</expan> habebat <expan abbr="lõgitudinis">longi<lb/>tudinis</expan>. </s> <s id="N4101E1">Diuidebatur latitudo <expan abbr="ĩ">in</expan> partes octo: <expan abbr="daban&ttilde;que">dabanturque</expan> areæ <lb/>medianæ &longs;ubdiuali partes &longs;ex: porticibus <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="&longs;ĩgulis">&longs;ingulis</expan> &longs;ingu<lb/>læ. </s> <s id="N4101F8">Vbi <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="&longs;e&longs;&longs;ion&etilde;">&longs;e&longs;&longs;ionem</expan> ad <expan abbr="emiciclũ">emiciclum</expan> <expan abbr="producebãt">producebant</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> eius dia<lb/>meter bis <expan abbr="quītã">quintam</expan> <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> areæ &longs;ubdiualis capiebat. </s> <s id="N410219">Sed paries <lb/>po&longs;ticus in porticu fiebat ad &longs;e&longs;&longs;ionem ip&longs;am peruius aper<lb/>tionibus. </s> <s id="N410220">Altitudo emicicli i&longs;tius &longs;e&longs;&longs;ionis in maximis <lb/>operibus tanta erat quanta et latitudo. </s> <s id="N410225">At in minoribus ha<lb/>bebat quartam latitudinis nihil minus quinquies. </s> <s id="N41022A">Supra <lb/>tectum porticus ad frontem emicicli et &longs;e&longs;&longs;ionis <expan abbr="apertio/nes">apertio<lb/>nes</expan> fene&longs;trarum eminebant: quibus intra emiciclum &longs;oles <lb/><expan abbr="exciperen&ttilde;">exciperentur</expan>: atque locus <expan abbr="abũde">abunde</expan> illu&longs;traretur. </s> <s id="N41023A">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="quadrãgulæ">quadran<lb/>gulæ</expan> &longs;e&longs;&longs;iones <expan abbr="adiũgeban&ttilde;">adiungebantur</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> <expan abbr="fiebãt">fiebant</expan> duplo latiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> por<pb xlink:href="004/01/306.jpg"/>ticus: et <expan abbr="lõgitudini">longitudini</expan> quoque dabatur duplex latitudo &longs;ui. </s> <s id="N41025B"><expan abbr="Longitudin&etilde;">Lon<lb/>gitudinem</expan> i&longs;tic appello / quæ <expan abbr="&longs;ecũdũ">&longs;ecundum</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="ext&etilde;ditur">extenditur</expan>. </s> <s id="N41026F">Ergo <lb/><expan abbr="ingredi&etilde;tibus">ingredientibus</expan> in <expan abbr="&longs;e&longs;&longs;ion&etilde;">&longs;e&longs;&longs;ionem</expan> eius longitudo a dextris protendi<lb/>tur ad &longs;ini&longs;tram a dextris in &longs;ini&longs;tram &longs;it.</s> </p> <p id="N41027D" type="main"> <s id="N41027F">E&longs;t <expan abbr="etiã">etiam</expan> inter publica <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> porticus litigio&longs;a minorum <expan abbr="iudi/cũ">iudi<lb/>cum</expan> <expan abbr="quã">quam</expan> &longs;ic <expan abbr="efficiebãt">efficiebant</expan>. </s> <s id="N410293">Earum amplitudo pro urbis et loci digni<lb/>tate habebatur minime modica: <expan abbr="erãtque">erantque</expan> ad <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="iũctæ">iunctæ</expan> cel<lb/>læ in <expan abbr="ordin&etilde;">ordinem</expan> <expan abbr="cõticuæ">conticuæ</expan> quibus de <expan abbr="cõ&longs;identiũ">con&longs;identium</expan> arbitrio negocia <lb/><expan abbr="finir&etilde;tur">finirentur</expan>. </s> <s id="N4102B7">Quæ hactenus dixi maxime publica e&longs;&longs;e uideban<lb/>tur: quod in his et plebei et patritii pa&longs;&longs;im ac libere <expan abbr="cõuenirent">conueni<lb/>rent</expan> . </s> <s id="N4102C2">Sed <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> quoque publica <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan>: quæ non ni&longs;i primariis <lb/>ciuibus et <expan abbr="publicũ">publicum</expan> negocium <expan abbr="ger&etilde;tibus">gerentibus</expan> <expan abbr="pateãt">pateant</expan>: uti e&longs;t comi<lb/>tium curia &longs;enatu&longs;que. </s> <s id="N4102DD">De his nobis dicendum e&longs;t.</s> </p> <p id="N4102E0" type="main"> <s id="N4102E2">Plato <expan abbr="comitiũ">comitium</expan> haberi <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> &longs;tatuebat. </s> <s id="N4102ED">Romæ <expan abbr="comitiorũ">comitiorum</expan> <lb/>proprius erat dicatus locus. </s> <s id="N4102F6">Apud <expan abbr="cerauniã">cerauniam</expan> con&longs;itus arbori<lb/>bus lucus Ioui dicatus aderat. </s> <s id="N4102FF">Quo loci Achei de repu. </s> <s id="N410302"><expan abbr="cõ&longs;ultaturi">con<lb/>&longs;ultaturi</expan> <expan abbr="cõuenir&etilde;t">conuenirent</expan>. </s> <s id="N41030E">Aliæ <expan abbr="&ptilde;plures">perplures</expan> ciuitates medio <expan abbr="ĩ">in</expan> foro <expan abbr="cõ&longs;ulebãt">con<lb/>&longs;ulebant</expan>. </s> <s id="N41031E">Romanis <expan abbr="&longs;enatũ">&longs;enatum</expan> cogere ni&longs;i augurato loco <expan abbr="nõ">non</expan> lice<lb/>bat: et maxime <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan> <expan abbr="cõueniebãt">conueniebant</expan>. </s> <s id="N410333">Po&longs;tea curias habuere: et <lb/>curias duorum e&longs;&longs;e generum aiebat Varro: <expan abbr="alterã">alteram</expan> ubi <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> &longs;acerdo<lb/>tes <expan abbr="curar&etilde;t">curarent</expan> <expan abbr="diuinã">diuinam</expan>: <expan abbr="alterã">alteram</expan> ubi &longs;enatus humanas <expan abbr="moderare&ttilde;">moderaretur</expan>. <lb/></s> <s id="N410353">Quid <expan abbr="aũt">aut</expan> cuique <expan abbr="propriũ">proprium</expan> &longs;it / nihil habeo certi: &longs;ed &longs;ic po&longs;&longs;u<lb/>mus interpretari: hanc <expan abbr="t&etilde;plo / illã">templo / illam</expan> ba&longs;ilicæ <expan abbr="&longs;imilior&etilde;">&longs;imiliorem</expan> <expan abbr="futurã">futuram</expan> <lb/>e&longs;&longs;e. </s> <s id="N41036E">Erit igitur <expan abbr="&longs;acerdotũ">&longs;acerdotum</expan> curia te&longs;tudinata: &longs;enatoria uero <lb/>curia opta <expan abbr="cõtignatione">contignatione</expan>. </s> <s id="N41037B">In utri&longs;que rogati <expan abbr="cõ&longs;ultatores">con&longs;ultatores</expan> uerba <lb/>habituri &longs;unt: <expan abbr="uocũ">uocum</expan> idcirco ratio <expan abbr="hab&etilde;da">habenda</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N410390">Ade&longs;&longs;e ea de re <lb/>oportet quod <expan abbr="uoc&etilde;">uocem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;inat altius diffluere / et maxime <expan abbr="ī">in</expan> te<lb/>&longs;tudine / <expan abbr="ne&qtilde;d">ne quid</expan> durius <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="aur&etilde;">aurem</expan> retonet. </s> <s id="N4103AB">Venu&longs;tatis nimirum <expan abbr="atqueī">atque <lb/>in</expan> primis utilitatis gratia coronæ <expan abbr="&ptilde;ietibus">parietibus</expan> <expan abbr="appīg&etilde;&ttilde;">appingentur</expan>. </s> <s id="N4103B8"><expan abbr="Quadrãgulas">Quadran<lb/>gulas</expan> ex <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> operibus effectas curias annotaui. </s> <s id="N4103C4">In <expan abbr="te&longs;tu/dinatis">te&longs;tu<lb/>dinatis</expan> habetur paries altus æque atque e&longs;t opis lata frons / <lb/>adempta illius parte &longs;eptima te&longs;tudine fornicea <expan abbr="obtegun/tur">obtegun<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N4103CD">E regione ho&longs;tii introeuntibus patet tribunal: cuius &longs;a<lb/>gicta <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> capit cordæ tertiam. </s> <s id="N4103D8">Ho&longs;tii latitudo &longs;eptimam <pb xlink:href="004/01/307.jpg"/>occupat illius parietis <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> apertione. </s> <s id="N4103E3">Circa <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> parie<lb/>tis <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> addita <expan abbr="etiã">etiam</expan> dimidiæ octaua <expan abbr="promin&etilde;t">prominent</expan> <expan abbr="extãtes">extantes</expan> <lb/>coronæ <expan abbr="cũ">cum</expan> fa&longs;cia trabe et <expan abbr="colũnis">columnis</expan>: quas alii plures: alii pau<lb/>ciores po&longs;uere prout <expan abbr="cõfertis">confertis</expan> aut di&longs;pan&longs;is delectati <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: du<lb/>cta <expan abbr="colũnationũ">columnationum</expan> ratione ex porticu <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan>. </s> <s id="N41041A">Supra coronas <lb/>dextra atque &longs;ini&longs;tra in pariete in &longs;cafis &longs;tatuæ et quæ ad <expan abbr="religion&etilde;">reli<lb/>gionem</expan> faciant <expan abbr="collocabũtur">collocabuntur</expan>. </s> <s id="N41042A">Sed pro <expan abbr="frõte">fronte</expan> operis in pariete <lb/>ad <expan abbr="par&etilde;">parem</expan> cum &longs;cafis altitudinem duplo lata fene&longs;tra <expan abbr="&quml;">quam</expan> altior <lb/><expan abbr="ada&ptilde;iebatur">adaperiebatur</expan> <expan abbr="colũnellis">columnellis</expan> duabus inter&longs;titutis: quibus &longs;uperli<lb/>minare a&longs;&longs;ideat. </s> <s id="N410443">Itaque huiu&longs;modi erit pontificia. </s> <s id="N410446">Senatoria <lb/>quidem curia &longs;ic fiet. </s> <s id="N41044B">Latitudo areæ capiet <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> ter<lb/>tiam bis: altitudo ad: rabes tecti erit quanta &longs;it areæ latitu<lb/>do / addita parte ip&longs;ius latitudinis quarta. </s> <s id="N410456">Circa <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> co<lb/>ronæ appingentur &longs;ic. </s> <s id="N41045F"><expan abbr="Nã">Nam</expan> altitudo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> a <expan abbr="cõtīgnatione">contignatione</expan> di<lb/>uidetur in partes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>: ex quibus dabitur pars una &longs;olido: <lb/>quod &longs;it pro crepidine: et podio: in quo <expan abbr="exciten&ttilde;">excitentur</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan>. <lb/></s> <s id="N41047E">Hanc &longs;olidi parietis partem occupabunt &longs;ub&longs;elliorum renes. <lb/></s> <s id="N410484">Quod <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="reliquũ">reliquum</expan> erit &longs;upra id <expan abbr="diuide&ttilde;">diuidetur</expan> in partes <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>: ex <lb/>his partes dabis <expan abbr="ītegras">integras</expan> quattuor columnationibus primis: <lb/>in ha&longs;ce primas imponentur alteræ: <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> trabs regius et or<lb/>namenta quæ &longs;equuntur <expan abbr="habebunt&qtilde;">habebuntque.</expan></s> <s id="N4104A1">Columnationes tam <lb/>primæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ecundæ &longs;uas habebunt ba&longs;es, capitula / et coronas / <lb/>et eiu&longs;modi: quales ba&longs;ilicis deberi diximus. </s> <s id="N4104AC">Eorum interual<lb/>la ad <expan abbr="dextrã">dextram</expan> atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> numero fient impari <lb/>et maxime uno: &longs;patia <expan abbr="erũt">erunt</expan> coæqualia. </s> <s id="N4104C7">In <expan abbr="frõtibus">frontibus</expan> uero <expan abbr="īter">inter</expan> <lb/>ualla fient non plus tria: ex quibus medianum cæteris erit <lb/>latius ex quarta. </s> <s id="N4104D6">Per &longs;ingula interualla &longs;eu columnarum <lb/>&longs;eu mutulorum quæ &longs;upra medianas coronices &longs;int / fient <lb/>fene&longs;træ. </s> <s id="N4104DD">E&longs;&longs;e <expan abbr="enī">enim</expan> oportet curias huiu&longs;modi illu&longs;tri&longs;&longs;imas. <lb/></s> <s id="N4104E5">Ponenturque &longs;ub fene&longs;tris plutei / uti in ba&longs;ilicis diximus. <lb/></s> <s id="N4104E9">Atque fene&longs;trarum quidem ornamenta quæ illis pro fronte <lb/>in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> pariete &longs;int non excedent cel&longs;itudines <expan abbr="columnarũ">columnarum</expan> <lb/>proximarum præter capitula. </s> <s id="N4104F8">Altitudo autem apertionis <lb/>fene&longs;trarum diuidetur in partes undecim: ex his <expan abbr="dabũtur">dabuntur</expan> lati<pb xlink:href="004/01/308.jpg"/>tudini <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan> <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>. </s> <s id="N410509">Quod &longs;i amoris <expan abbr="colũnis">columnis</expan> mutulos capitu<lb/>lorum loco ponere libuerit: <expan abbr="tũc">tunc</expan> his utemur <expan abbr="lineam&etilde;tis">lineamentis</expan>: quibus <lb/>in portis <expan abbr="uter&etilde;tur">uterentur</expan> ionici. </s> <s id="N410520"><expan abbr="Perp&etilde;debũt">Perpendebunt</expan> igitur hic / quales il<lb/>lic auriculæ. </s> <s id="N410528">Eorum hæc e&longs;t ratio. </s> <s id="N41052B">Mutulorum ip&longs;orum latitudo <lb/>fiet <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> fui&longs;&longs;et <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="colũnationibus">columnationibus</expan> supremus <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> &longs;capus <lb/>amota torquis et nextruli <expan abbr="promin&etilde;tia">prominentia</expan>. </s> <s id="N410546"><expan abbr="P&etilde;debitque">Pendebitque</expan> <expan abbr="&qtilde;tũ">quantum</expan> &longs;ui&longs;&longs;et <lb/>altitudo corynthii capituli amoto capituli <expan abbr="o&ptilde;culo">operculo</expan>. </s> <s id="N410552">Promi<lb/>nentia mutuli i&longs;tius <expan abbr="nõ">non</expan> excedet <expan abbr="cimatiũ">cimatium</expan> trabis regiæ.</s> </p> <p id="N41055F" type="main"> <s id="N410561">Habuere <expan abbr="&etilde;t">et</expan> pleri&longs;que <expan abbr="ī">in</expan> locis <expan abbr="cũ">cum</expan> ad <expan abbr="nece&longs;&longs;itat&etilde;">nece&longs;&longs;itatem</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> ad uolupta<lb/>tem <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan> quæ <expan abbr="ornam&etilde;tũ">ornamentum</expan> reciperent: et <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <expan abbr="dignior&etilde;">digniorem</expan> red<lb/>derent. </s> <s id="N41058C"><expan abbr="Perpulchrũ">Perpulchrum</expan> fui&longs;&longs;e apud <expan abbr="achademiã">achademiam</expan> <expan abbr="lucũ">lucum</expan> diis &longs;acra<lb/>tum <expan abbr="referũt">referunt</expan>: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> excidit Sylla ad <expan abbr="agger&etilde;">aggerem</expan> contra athenas <expan abbr="extru&etilde;dũ">ex<lb/>truendum</expan>. </s> <s id="N4105AD"><expan abbr="Alexãder">Alexander</expan> &longs;euerus <expan abbr="adiũxit">adiunxit</expan> thermis &longs;uis nemus: ther<lb/>mi&longs;que antonianis egregias addidit natationes. </s> <s id="N4105B9">Agrigentini <lb/>&longs;truxere ex uictoria: Zelonis <expan abbr="cõtra">contra</expan> charchedonio&longs; <expan abbr="natation&etilde;">natationem</expan> <lb/>&longs;tadiorum <expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>: profundam cubitos <expan abbr="uigĩti">uiginti</expan>: ex qua <expan abbr="etiã">etiam</expan> uecti<lb/>gal caperent. </s> <s id="N4105DC">Apud <expan abbr="tyburtũ">tyburtum</expan> <expan abbr="publicã">publicam</expan> et <expan abbr="celebr&etilde;">celebrem</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="bibliothecã">biblio<lb/>thecam</expan> memini me legi&longs;&longs;e. </s> <s id="N4105F0">Libros athenis publice po&longs;uit Pi<lb/>&longs;i&longs;tratus primus. </s> <s id="N4105F5">Xer&longs;es <expan abbr="eã">eam</expan> librorum <expan abbr="copiã">copiam</expan> in per&longs;as <expan abbr="a&longs;porta/uit">a&longs;porta<lb/>uit</expan>. </s> <s id="N410604">Seleucus re&longs;tituitchstelle ⋅ In ægypto. </s> <s id="N410609">Prolomei reges bibliothe<lb/>cam habuere <expan abbr="uoluminũ">uoluminum</expan> <expan abbr="&longs;epting&etilde;torũmiliũ">&longs;eptingentorum milium</expan>. </s> <s id="N410616">Sed quid publi<lb/>ca miremur? </s> <s id="N41061B">In gordianorum bibliotheca libros fui&longs;&longs;e ad <lb/>lxii. </s> <s id="N410620">M. <expan abbr="cõperio">comperio</expan>. </s> <s id="N410627">In agro laodiceo <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> Neme&longs;is maxima <lb/>concelebrabatur <expan abbr="medicorũ">medicorum</expan> &longs;cola a zeu&longs;ide con&longs;tituta. </s> <s id="N410636">Apud <lb/><expan abbr="carthagin&etilde;">carthaginem</expan> &longs;cribit Appianus &longs;tabula fui&longs;&longs;e <expan abbr="elephantorũ">elephantorum</expan> tre<lb/>centa. </s> <s id="N410644">et &longs;tabula <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <expan abbr="equorũ">equorum</expan>. cccc: et naualia quæ caperent <lb/>naues, ccxx. </s> <s id="N410656">et armamentum et horrea et ubi pabula <expan abbr="exer/citus">exer<lb/>citus</expan> conderent atque &longs;eruarent. </s> <s id="N41065D">Vrbem Solis quam <expan abbr="the/bem">the<lb/>bem</expan> nuncupant / &longs;tabula habui&longs;&longs;e publica centum <expan abbr="ampli/tudinis">ampli<lb/>tudinis</expan> tantæ / ut &longs;ingulis &longs;ub recto equi ducenti <expan abbr="haberen/tur">haberen<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N410666">In propontide in&longs;ula cizico duo erant portus. </s> <s id="N41066B">In <expan abbr="me/dio">me<lb/>dio</expan> erant naualia: &longs;ub quorum tectis naues haberentur <expan abbr="du/centæ">du<lb/>centæ</expan>. </s> <s id="N410672">Apud pyreum <expan abbr="armamentariũ">armamentarium</expan> Philonis opus celebre <lb/>et &longs;tatio erat in&longs;ignis <expan abbr="nauiũ">nauium</expan> <expan abbr="quadrīg&etilde;tarũ">quadringentarum</expan>. </s> <s id="N410683">Naualia &longs;truxit <pb xlink:href="004/01/309.jpg"/>Dyoni&longs;ius ad <expan abbr="portũ">portum</expan> &longs;yracu&longs;arum partita ædificiis <expan abbr="c&etilde;tum">centum</expan> &longs;exa<lb/>ginta: quibus &longs;ingulis binæ <expan abbr="caper&etilde;tur">caperentur</expan> naues: et <expan abbr="armamentũ">armamentum</expan> <lb/>quo paucis diebus plus <expan abbr="centũ">centum</expan> uiginti &longs;cutorum et <expan abbr="incredibil&etilde;">incredibilem</expan> <lb/>gladiorum uim <expan abbr="cõge&longs;&longs;it">conge&longs;&longs;it</expan>: Apud <expan abbr="&longs;ithicũ">&longs;ithicum</expan> &longs;partanorum nauale exti<lb/>tit &longs;tabulorum plus <expan abbr="centũ">centum</expan> <expan abbr="&longs;exagīta">&longs;exaginta</expan>. </s> <s id="N4106BA">Itaque i&longs;tiu&longs;modi uaria apud <lb/>uarios fui&longs;&longs;e <expan abbr="cõperio">comperio</expan>. </s> <s id="N4106C3">Sed qualia e&longs;&longs;e oporteat / nihil habeo <lb/><expan abbr="præcipuũ">præcipuum</expan> quod <expan abbr="referã">referam</expan>: ni&longs;i ut quod in eis ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <expan abbr="futurũ">futurum</expan> &longs;it <lb/>ex priuatis excipiatur: quod uero ad <expan abbr="dignitat&etilde;">dignitatem</expan> atque <expan abbr="ornam&etilde;tum">ornamen<lb/>tum</expan> e&longs;&longs;e futurum uelis: id ex publicorum rationibus u&longs;urpetur. <lb/></s> <s id="N4106E4">Hoc <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="prætermirtã">prætermittam</expan> bibliothecis <expan abbr="ornam&etilde;to">ornamento</expan> in primis erunt <lb/>libri et plurimi et rari&longs;&longs;imi <expan abbr="præ&longs;er&ttilde;">præfertur</expan>: ex docta illa uetu&longs;tate <lb/>collecti. </s> <s id="N4106FB"><expan abbr="Ornam&etilde;to">Ornamento</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="erũt">erunt</expan> mathematica <expan abbr="in&longs;trum&etilde;ta">in&longs;trumenta</expan> cum <lb/>cætera <expan abbr="tũ">tum</expan> &longs;imilia: quæ feci&longs;&longs;e <expan abbr="Po&longs;&longs;idoniũ">Po&longs;&longs;idonium</expan> ferunt. </s> <s id="N410717">In quibus <lb/><expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan> planetæ propriis motibus <expan abbr="moueban&ttilde;">mouebantur</expan>. </s> <s id="N410723">Quale <expan abbr="etiã">etiam</expan> illud <lb/>Ari&longs;tarchi: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> in tabula ferrea orbis <expan abbr="de&longs;cription&etilde;">de&longs;criptionem</expan> et <expan abbr="prouītias">prouin<lb/>cias</expan> habui&longs;&longs;e <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan> artificio <expan abbr="elegãti">eleganti</expan>. </s> <s id="N410742">Et Tyberius <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>recte imagines <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> poetarum bibliothecis dicauit. </s> <s id="N410750">Quæ <lb/>ad publica &longs;pectarent <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> exornanda ferme <expan abbr="oĩa">omnia</expan> mihi uideor <lb/>ab&longs;olui&longs;&longs;e. </s> <s id="N410757">Diximus &longs;acra / diximus profana / diximus <expan abbr="t&etilde;pla/">templa /</expan> <lb/><expan abbr="porticũ/ba&longs;ilicas/">porticum / ba&longs;ilicas /</expan> monumenta / uias: <expan abbr="portũ/">portum /</expan> triuia / foros / <lb/><expan abbr="põtem/arcũ/theatra/curricula/curias/&longs;e&longs;&longs;iones/">pontem / arcum / theatra / curricula / curias / &longs;e&longs;&longs;iones /</expan> <expan abbr="ãbulationes">ambulatio<lb/>nes</expan> / et eiu&longs;modi: ut præter thermas nihil amplius <expan abbr="re&longs;iduũ">re&longs;iduum</expan> <lb/>&longs;it in quo uer&longs;emur.</s> </p> <p id="N410778" type="main"> <s id="N41077A">Thermas fuere qui uituperarint / quod molliri corpora <expan abbr="arbītraren&ttilde;">arbi<lb/>trarentur</expan>. </s> <s id="N410786">Alii ita <expan abbr="&ptail;barũt / ut">probarunt / ut</expan> &longs;epties die <expan abbr="lauaren&ttilde;">lauarentur</expan>. </s> <s id="N410791">No&longs;tri ue<lb/>teres medici <expan abbr="curãdis">curandis</expan> corporibus lauacro intra urbem extru<lb/>xere thermas <expan abbr="cõplures">complures</expan> <expan abbr="imp&etilde;&longs;a">impen&longs;a</expan> incredibili. </s> <s id="N4107A4">Inter cætera He<lb/>liogabalus thermas fecit locis multis: &longs;ed ni&longs;i &longs;emel in <expan abbr="&longs;in/gulis">&longs;in<lb/>gulis</expan> lauari &longs;e pa&longs;&longs;us e&longs;t: mox lotus diruit: ne ex u&longs;u <expan abbr="bal/nea">bal/<lb/>nea</expan> haberet. </s> <s id="N4107AD">Apud me <expan abbr="nõdũ">nondum</expan> &longs;atis con&longs;tat <expan abbr="priuatũ">priuatum</expan> ne magis <lb/>opus <expan abbr="&longs;īt">&longs;int</expan> an <expan abbr="publicũ">publicum</expan>. </s> <s id="N4107C2">Certe <expan abbr="&quml;tũ">quantum</expan> uidere licet ex utri&longs;que <expan abbr="mixtũ">mixtum</expan> <lb/><expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N4107D2"><expan abbr="In&longs;ũt">In&longs;unt</expan>. n. multa ducta a priuatis: et multa <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ducta a publi<lb/>cis ædificiis. </s> <s id="N4107E4"><expan abbr="thermarũ">thermarum</expan> opus <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ãpli&longs;&longs;ima">ampli&longs;&longs;ima</expan> <expan abbr="īdigeat">indigeat</expan> area urbis <lb/><expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan> occupabit <expan abbr="nõ">non</expan> celeberrimas / neque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> neglecti&longs;&longs;imas: eo <pb xlink:href="004/01/310.jpg"/>enim et patres et matronæ <expan abbr="mũditiæ">munditiæ</expan> gratia <expan abbr="conueniũt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N41080C">Ter<lb/>marum tecta <expan abbr="circuũt">circumeunt</expan> plateæ: plateas uero <expan abbr="cõcludit">concludit</expan> <expan abbr="&longs;eptũ">&longs;eptum</expan> pari<lb/>etis minime depre&longs;&longs;i. </s> <s id="N41081F">Nec ni&longs;i certis apti&longs;que locis ingre&longs;&longs;u&longs; <lb/>præbetur in plateas. </s> <s id="N410824">Sed tectis <expan abbr="mediũ">medium</expan> e&longs;t qua&longs;i <expan abbr="centrũ">centrum</expan> ædis <lb/><expan abbr="atriũ">atrium</expan> <expan abbr="ampli&longs;&longs;imũ">ampli&longs;&longs;imum</expan> et <expan abbr="digni&longs;&longs;imũ">digni&longs;&longs;imum</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> cellis ex <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan> tem<lb/>pli: quod e&longs;&longs;e <expan abbr="ætru&longs;cũ">ætru&longs;cum</expan> diximus. </s> <s id="N41084A">In <expan abbr="antrũ">antrum</expan> datur aditus ex ue<lb/>&longs;tibulo <expan abbr="quodã">quodam</expan> primario: cuius frons &longs;e&longs;e porrigit ultro me <lb/><expan abbr="meridi&etilde;">me<lb/>ridiem</expan> uer&longs;us <expan abbr="&longs;pectãs">&longs;pectans</expan>. </s> <s id="N410860"><expan abbr="Ingredi&etilde;tes">Ingredientes</expan> a ue&longs;tibulo <expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;">&longs;eptentrionem</expan> pe<lb/>tunt. </s> <s id="N41086C">Ex hoc ue&longs;tibulo maximo datur aliud arctius &longs;eu ue<lb/><expan abbr="ue/&longs;tibulũ">ue<lb/>&longs;tibulum</expan> &longs;eu potius itio in <expan abbr="atriũ">atrium</expan> illud <expan abbr="ampli&longs;&longs;imũ">ampli&longs;&longs;imum</expan>, Ex atrio <lb/>ad <expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;">&longs;eptentrionem</expan> uer&longs;us patet adapertus egre&longs;&longs;us atque laxus in <lb/>aream <expan abbr="amplã">amplam</expan> <expan abbr="&longs;ubdiual&etilde;">&longs;ubdiualem</expan>. </s> <s id="N41088C">Ad i&longs;tius areæ &longs;ubdiuali&longs; <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> ca<lb/>put atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> <expan abbr="&ptilde;ampla">perampla</expan> et <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> &longs;patio&longs;a habetur por<lb/>ticus: pene&longs;que <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> a tergo <expan abbr="adiũgi&ttilde;">adiungitur</expan> lauatio frigida. <lb/></s> <s id="N4108B0">Regrediamur iterum ad <expan abbr="atriũ">atrium</expan> <expan abbr="primariũ">primarium</expan>. </s> <s id="N4108BB">Ad extremum i&longs;tius <lb/>atrii caput <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> ad <expan abbr="orient&etilde;">orientem</expan> uer&longs;us protenditur itio <expan abbr="te&longs;tudi/nata">te&longs;tudi<lb/>nata</expan> admodum patula et plane lata / cellis hinc fulta ternis: <lb/>atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> alteris ternis <expan abbr="cõparibus">comparibus</expan> mutuo <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;tibus">corre&longs;pondentibus</expan>. </s> <s id="N4108D8">Ex <lb/>itione i&longs;tac &longs;ubinde &longs;e&longs;e offert area &longs;ubdiualis: <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="xi&longs;tũ">xi&longs;tum</expan> ap<lb/>pello <expan abbr="circũ&longs;epta">circum&longs;epta</expan> porticibus. </s> <s id="N4108EB">Sed ex his ea porticus quæ e re<lb/>gione <expan abbr="cõtra">contra</expan> fauces itionis pateat: penes a tergo &longs;ui maiu&longs;cu<lb/>lam habet <expan abbr="&longs;e&longs;&longs;ion&etilde;">&longs;e&longs;&longs;ionem</expan>. </s> <s id="N4108FA">Quæ uero porticus i&longs;tic pro <expan abbr="frõte">fronte</expan> &longs;ui <expan abbr="meridianũ">me<lb/>ridianum</expan> excipiat <expan abbr="&longs;ol&etilde;/habet">&longs;olem / habet</expan> illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="lauation&etilde;">lauationem</expan> <expan abbr="eãd&etilde;">eandem</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <lb/><expan abbr="quã">quam</expan> diximus frigidam. </s> <s id="N41091F">Porticibus <expan abbr="etiã">etiam</expan> areæ &longs;ubdiuali <expan abbr="ãplæ">amplæ</expan> <lb/><expan abbr="&longs;ubiunctã">&longs;ubiunctam</expan> habet <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="contiguã">contiguam</expan> &longs;ibi <expan abbr="ue&longs;tiariã">ue&longs;tiariam</expan>. </s> <s id="N41093B">Porticus uero <lb/><expan abbr="cõtra">contra</expan> i&longs;tanc quæ e regione obiecta e&longs;t pones a tergo habet te<lb/>pidarias lauationes: quæ a meridie &longs;oles fene&longs;trarum <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertioni<lb/>bus</expan> excipiant. </s> <s id="N410947">Ad&longs;unt <expan abbr="etiã">etiam</expan> aptis locis ad angulos in portici<lb/>bus xi&longs;ti ue&longs;tibula minora ingredientibus: atque in <expan abbr="exterior&etilde;">exteriorem</expan> <lb/>illam <expan abbr="plateã/">plateam /</expan> qua tecta termarum <expan abbr="circuun&ttilde;">circueuntur</expan> <expan abbr="egredi&etilde;tibus">egredientibus</expan> opor<lb/>tuna. </s> <s id="N410964">Talis igitur &longs;eries rerum ad <expan abbr="dextrũ">dextrum</expan> atrii caput <expan abbr="prot&etilde;de&ttilde;">protendetur</expan> <lb/>contra par æque ad alterum atrii caput <expan abbr="&longs;ini&longs;trũ">&longs;ini&longs;trum</expan> ad occidentem <lb/>uer&longs;us <expan abbr="re&longs;põdeat">re&longs;pondeat</expan>. </s> <s id="N41097B">Itio <expan abbr="&ptilde;ibus">partibus</expan> obfulta cellis ternariis / et &longs;ubin<lb/>de parilis quoque area &longs;ubdiualis xi&longs;ti <expan abbr="cũ">cum</expan> porticibus &longs;e&longs;&longs;ione <pb xlink:href="004/01/311.jpg"/>ue&longs;tibuli&longs;que angularibus. </s> <s id="N410988">Rur&longs;us egredior ad primarium to<lb/>tius opis ue&longs;tibulum / quod e&longs;&longs;e <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan> diximus. </s> <s id="N410995">Ad <lb/>huius <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="dextrã">dextram</expan> <expan abbr="&longs;uccedũt">&longs;uccedunt</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> in <expan abbr="orient&etilde;">orientem</expan> <expan abbr="ductã">ductam</expan> <expan abbr="mã&longs;iones">man&longs;io<lb/>nes</expan> numero tris: et ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> quoque <expan abbr="lineã">lineam</expan> i&longs;tac uer&longs;us occi<lb/><expan abbr="dent&etilde;">dentem</expan> in <expan abbr="cõtinuũ">continuum</expan> <expan abbr="&ptilde;ductã">perductam</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> tris: ut &longs;int hæ mulierum u&longs;ibus: <lb/>hæ uero alteræ uirorum. </s> <s id="N4109D3">Primis <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <expan abbr="mã&longs;ionibus">man&longs;ionibus</expan> ponebant ' ue<lb/>&longs;tem: <expan abbr="&longs;ecũdis">&longs;ecundis</expan> <expan abbr="ungebã&ttilde;">ungebantur</expan>: tertiis <expan abbr="lauaban&ttilde;">lauabantur</expan>. </s> <s id="N4109EC">Quartas <expan abbr="in&longs;u&ptilde;">insuper</expan> <expan abbr="mã&longs;iones">man<lb/>&longs;iones</expan> aliqui amplitudinis gratia addidere: forta&longs;&longs;is id <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>ut eo familiares et comites ue&longs;titi <expan abbr="exci&ptilde;entur">exciperentur</expan>. </s> <s id="N4109FB"><expan abbr="Mã&longs;ionibus">Man&longs;ionibus</expan> <lb/>i&longs;tis balnearibus a coelo meridiano fene&longs;tris <expan abbr="ãpli&longs;&longs;imis">ampli&longs;&longs;imis</expan> &longs;ol <lb/><expan abbr="exci&ptilde;ieba&ttilde;">exciperiebatur</expan>. </s> <s id="N410A0C">Inter i&longs;tas <expan abbr="mã&longs;iones">man&longs;iones</expan> atque cellas illas quas adhæ<lb/>rere lateribus <expan abbr="itionũ">itionum</expan> intimarum diximus / quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> itiones <lb/>ex atrio in <expan abbr="areã">aream</expan> xi&longs;ti <expan abbr="porticatã">porticatam</expan> <expan abbr="protendan&ttilde;/interliquebatur">protendantur / interliquebatur</expan> <lb/><expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan> &longs;ubdiuale / qua <expan abbr="meridianũ">meridianum</expan> latus inte&longs;tinarum cellarum <lb/>quæ ad <expan abbr="ition&etilde;">itionem</expan> ex atrio <expan abbr="adiac&etilde;t / lum&etilde;">adiacent / lumen</expan> <expan abbr="exci&ptilde;et">exciperet</expan>. </s> <s id="N410A3E"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> <expan abbr="uniuer/&longs;ũ">uniuer<lb/>&longs;um</expan> tectorum <expan abbr="ãbitũ">ambitum</expan> <expan abbr="circuebãt">circuebant</expan> ut dixi plateæ <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> &longs;patio&longs;æ quæ <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> ludorum curriculis <expan abbr="&longs;ufficer&etilde;t">&longs;ufficerent</expan>. </s> <s id="N410A62">Neque deerant aptis <lb/>locis mætæ / quas certantes circuirent. </s> <s id="N410A67">Ad <expan abbr="plateã">plateam</expan> meridia <lb/><expan abbr="nã">nam</expan> quæ pro ue&longs;tibulo extendatur areæ <expan abbr="laxamentũ">laxamentum</expan> <expan abbr="fundeba&ttilde;">fundebatur</expan> ad <lb/>uer&longs;us <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan> <expan abbr="productũ">productum</expan> in <expan abbr="emiciclũ">emiciclum</expan>: cui opi <expan abbr="circũeminebãt">circumeminebant</expan> <lb/>gradationes ex theatri <expan abbr="imitatiõe">imitatione</expan>: præ&longs;urgebatque paries quo <lb/>meridianas auras <expan abbr="abarcer&etilde;t">abarcerent</expan>. </s> <s id="N410A99">Et totas plateas <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> qua / <lb/>&longs;i <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> extremus et <expan abbr="cõtinuus">continuus</expan> <expan abbr="quidã">quidam</expan> paries &longs;eptas et <expan abbr="cõclu&longs;as">conclu<lb/>&longs;as</expan> <expan abbr="cõtinebat">continebat</expan>. </s> <s id="N410AB4"><expan abbr="Adiũgeban&ttilde;que">Adiungebanturque</expan> &longs;epto &longs;e&longs;&longs;iones digni&longs;&longs;imæ <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>emiciclæ <expan abbr="tũ">tum</expan> et quadrangulæ thermarum tecta primaria <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>&longs;pectantes. </s> <s id="N410ACA">His &longs;e&longs;&longs;ionibus et &longs;oles et <expan abbr="ũbras">umbras</expan> hinc matutinas <lb/><expan abbr="hīc">hinc</expan> <expan abbr="ue&longs;&ptilde;tinas">ue&longs;pertinas</expan> &longs;ui&longs; horarum <expan abbr="cõuer&longs;ionibu&longs;">conuer&longs;ionibu&longs;</expan> ciue&longs; ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <expan abbr="captabãt">cap<lb/>tabant</expan>. </s> <s id="N410AE3"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et præ&longs;ertim ad <expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;">&longs;eptentrionem</expan> ultra <expan abbr="&longs;eptũ">&longs;eptum</expan> hoc <expan abbr="maximũ">maxi<lb/>mum</expan> pietis <expan abbr="applicabã&ttilde;">applicabantur</expan> areæ &longs;ubdiuales altitudine mediocres <lb/>oblongæ finitæ linea ad <expan abbr="arcũ">arcum</expan> modice inflexa. </s> <s id="N410B00">Eas areas am<lb/>bibat in <expan abbr="conflexũ">conflexum</expan> porticus reclu&longs;a &longs;uo po&longs;tico pariete: et ni<lb/>hil &longs;pectabat amplius <expan abbr="&quml;">quam</expan> modicum coeli / quod i&longs;tic ex &longs;ua <lb/>area &longs;ubdiuali <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> &longs;epti et <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> hanc <expan abbr="inflexã">inflexam</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <lb/><expan abbr="relictũ">relictum</expan> e&longs;&longs;et <expan abbr="æ&longs;tiuũ">æ&longs;tiuum</expan> <expan abbr="diffugiũ">diffugium</expan>. </s> <s id="N410B2E">Nam eo &longs;ol ob areæ angu&longs;tias <pb xlink:href="004/01/312.jpg"/>et <expan abbr="parietũ">parietum</expan> <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> <expan abbr="uixdũ">uixdum</expan> æ&longs;tiuo &longs;ol&longs;titio penetrabat. </s> <s id="N410B41">In <lb/>angulis &longs;epti maximi ue&longs;tibula &longs;acellaque <expan abbr="h&etilde;bantur">habebantur</expan>: quibus <lb/>ut alii <expan abbr="dicũt">dicunt</expan> purgatiores factæ matronæ diis <expan abbr="propitiar&etilde;tur">propitiarentur</expan>. <lb/></s> <s id="N410B55">Itaque <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> hæc erat partium ex quibus thermæ <expan abbr="cõ&longs;tar&etilde;t">con&longs;tarent</expan>. </s> <s id="N410B60"><expan abbr="Earũ">Earum</expan> <lb/><expan abbr="ptiũ">partium</expan> <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> <expan abbr="&longs;ũmeban&ttilde;">&longs;ummebantur</expan> ex his quæ &longs;upra <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus / atqueitem">recen&longs;uimus / atque <lb/>item</expan> ex his quæ mox dicturi &longs;umus: prout magis illis aut <lb/>i&longs;tis hoc e&longs;t publicis aut priuatis conuenirent: opi&longs;que totius <lb/>area in pleri&longs;que omnibus quadratos capiebat pedes plus cen<lb/>tenos decies centies.</s> </p> <p id="N410B7F" type="head"> <s id="N410B81">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE RE <lb/>AEDIFICATORIA LIBER NONVS <lb/>QVI PRIVATORVM ORNA<lb/>MENTVM INSCRIBITVR.</s> </p> <p id="N410B8A" type="main"> <s id="N410B8C">mEMINISSE OPORTET <expan abbr="PRIVA/torũ">PRIVA<lb/>torum</expan> <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> alia urbana e&longs;&longs;e / alia ru<lb/>&longs;ticana. </s> <s id="N410B9A">Ex hi&longs;que alia quibus tenuiores / <lb/>alia quibus lautiores uterentur. </s> <s id="N410B9F">Nos de <lb/>his <expan abbr="oībus">omnibus</expan> <expan abbr="exornãdis">exornandis</expan> <expan abbr="trã&longs;igemus">tran&longs;igemus</expan>. </s> <s id="N410BB0">Sed pri<lb/>us <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan> quæ <expan abbr="faciãt">faciant</expan> ad rem <expan abbr="nõ">non</expan> præter <lb/>mittamus. </s> <s id="N410BC3">Apud maiores no&longs;tros uideo prudenti&longs;&longs;imis et <lb/>mode&longs;ti&longs;&longs;imis uiris <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> placui&longs;&longs;e <expan abbr="cũ">cum</expan> in cæteris rebu&longs; <lb/>et publici&longs; et <expan abbr="priuati&longs;/tũ">priuati&longs; / tum</expan> hac una <expan abbr="ī">in</expan> re ædificatoria <expan abbr="frugalitat&etilde;">frugalita<lb/>tem</expan> atque <expan abbr="&ptilde;&longs;imoniã">par&longs;imoniam</expan> <expan abbr="o&etilde;mque">omnemque</expan> <expan abbr="luxuri&etilde;">luxuriem</expan> in ciuibus <expan abbr="toll&etilde;dã">tollendam</expan> <expan abbr="cohercendãque">cohercendamque</expan> puta&longs;&longs;e: eo&longs;que huic rei et monitis et legibus <expan abbr="oī">omni</expan> &longs;tudio <lb/>atque <expan abbr="īdu&longs;tria">indu&longs;tria</expan> prouidi&longs;&longs;e <expan abbr="cõperio">comperio</expan>. </s> <s id="N410C02">Ergo apud <expan abbr="Platon&etilde;">Platonem</expan> illi <expan abbr="probãtur">proban<lb/>tur</expan> / qui <expan abbr="&longs;anxi&longs;&longs;&etilde;t">&longs;anxi&longs;&longs;ent</expan> quod alibi diximus / <expan abbr="neqs">nequis</expan> illu&longs;triores pi<lb/>cturas afferret <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ <expan abbr="t&etilde;plo">templo</expan> a ueteribus pictæ <expan abbr="haberen&ttilde;">haberentur</expan>. </s> <s id="N410C1D"><expan abbr="T&etilde;plũque">Tem<lb/>plumque</expan> uetuit pictura ornari <expan abbr="alia/&quml;">alia / quam</expan> ut <expan abbr="unicã">unicam</expan> pictor unus uni<lb/>ca ab&longs;olui&longs;&longs;et die. </s> <s id="N410C32">Deorum que <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> &longs;imulacra aut ligno <expan abbr="tãtum">tantum</expan> <lb/>aut lapide <expan abbr="facer&etilde;t">facerent</expan> edicebat: æs <expan abbr="aũt">aut</expan> ferrum que ad u&longs;us bellorum <lb/>quorum e&longs;&longs;ent <expan abbr="ĩ&longs;trum&etilde;ta">in&longs;trumenta</expan> <expan abbr="relĩquerent">relinquerent</expan>. </s> <s id="N410C51">Pri&longs;corum <expan abbr="atheni&etilde;&longs;iũ">athenien&longs;ium</expan> mo<lb/>res Demo&longs;thenes <expan abbr="&longs;uorũ">&longs;uorum</expan> <expan abbr="t&etilde;porum">temporum</expan> moribus <expan abbr="lõge">longe</expan> præferebat. <lb/></s> <s id="N410C67"><expan abbr="Nã">Nam</expan> publica <expan abbr="in&qtilde;t">inquit</expan> ædificia et præ&longs;ertim <expan abbr="t&etilde;pla">templa</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> multa tam <pb xlink:href="004/01/313.jpg"/>magnifica / tam ornata nobis <expan abbr="relinquerũt">relinquerunt</expan>: ut quibus <expan abbr="&longs;u&ptilde;ar&etilde;tur">&longs;uperaren<lb/>tur</expan> nullus relictus &longs;it locus. </s> <s id="N410C83">At priuata quidem ea <expan abbr="fecerũt">fecerunt</expan> <lb/>moderatione: ut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="præclari&longs;&longs;imorũ">præclari&longs;&longs;imorum</expan> <expan abbr="uirorũ">uirorum</expan> ædes non multo <lb/>a <expan abbr="mediocriũ">mediocrium</expan> <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> ædibus <expan abbr="differr&etilde;t">differrent</expan>. </s> <s id="N410CA6">Quare inter mortales <lb/>a&longs;&longs;ecuti <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: ut <expan abbr="īuidiã">inuidiam</expan> gloria <expan abbr="&longs;u&ptilde;ar&etilde;t">&longs;uperarent</expan>. </s> <s id="N410CB7">Sed ne hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="laudãdi">laudan<lb/>di</expan> lacedemoniis <expan abbr="uidebãtur/&longs;i">uidebantur / &longs;i</expan> forte <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> fabro magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <lb/>gloria <expan abbr="excolui&longs;&longs;&etilde;t">excolui&longs;&longs;ent</expan>: &longs;e <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="laudãdos">laudandos</expan> qui <expan abbr="ciuitat&etilde;">ciuitatem</expan> <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> uir <lb/>tute <expan abbr="cultã">cultam</expan> magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;tructura. </s> <s id="N410CF0">Apud eos ex Lycurgi lege te<lb/>cta ni&longs;i &longs;ecuri / et fores ni&longs;i &longs;erra elaborari <expan abbr="&ptilde;mitteba&ttilde;">permittebatur</expan>. </s> <s id="N410CF9"><expan abbr="Age/&longs;ilaus">Age<lb/>&longs;ilaus</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> in a&longs;ia quadratas <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> trabes uidi&longs;&longs;et / arri&longs;it: ro<lb/>gauitque num apud eos quadratæ &longs;i orte e&longs;&longs;ent / rotundas <expan abbr="efficer&etilde;t">effi<lb/>cerent</expan>: et recte <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>: <expan abbr="nã">nam</expan> pro uetere <expan abbr="&longs;uorũ">&longs;uorum</expan> mode&longs;tia priuatam <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="domũ">domum</expan> ad u&longs;us <expan abbr="nece&longs;&longs;itat&etilde;">nece&longs;&longs;itatem</expan> <expan abbr="ædificandã/">ædificandam /</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> <lb/>et delitias arbitrabatur. </s> <s id="N410D31">Apud germanos per Cæ&longs;aris <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> <lb/>cauebatur / ne accuratius <expan abbr="præ&longs;ertī">præ&longs;ertim</expan> rure ædificarent: nequid <lb/>inde <expan abbr="īter">inter</expan> ciues <expan abbr="di&longs;&longs;&etilde;&longs;ionis">di&longs;&longs;en&longs;ionis</expan> cau&longs;a oriretur cupiditate rei alie<lb/>næ. </s> <s id="N410D4A">Valerius romæ <expan abbr="cũ">cum</expan> in <expan abbr="æ&longs;&qtilde;liis">aesquiliis</expan> <expan abbr="domũ">domum</expan> haberet <expan abbr="alti&longs;&longs;imã">alti&longs;&longs;imam</expan> <lb/>inuidiæ uitandæ cau&longs;a diruit / et in plano ædificauit. </s> <s id="N410D5B"><expan abbr="Ita&qtail; hãc">Itaque <lb/>hanc</expan> <expan abbr="frugalitat&etilde;">frugalitatem</expan> bona illa po&longs;teritas et publice et priuati <expan abbr="&longs;e/cuta">&longs;e<lb/>cuta</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> quoad per bonos mores licuit. </s> <s id="N410D6E">Po&longs;tea uero aucto <expan abbr="īperio">impe<lb/>rio</expan> <expan abbr="tantũ">tantum</expan> in pleri&longs;que <expan abbr="oībus">omnibus</expan> creuit luxuries / <expan abbr="præter&quml;">praeterquam</expan> in <expan abbr="Octauiano / nã">Octa<lb/>uiano / nam</expan> is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="&longs;ũpto">&longs;umpto</expan> o&longs;iore ædificatione grauabatur: <expan abbr="&qtilde;n">quando</expan> <lb/>et <expan abbr="uillã">uillam</expan> quoque <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> profu&longs;e <expan abbr="extructã">extructam</expan> diruit / <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="in&quml;">inquit</expan> ex <lb/>creuit luxuries <expan abbr="ī">in</expan> urbe: ut <expan abbr="īter">inter</expan> cæteros <expan abbr="fuerīt">fuerint</expan> ex <expan abbr="Gordianorũ">Gordianorum</expan> <lb/>familia qui <expan abbr="domũ">domum</expan> &longs;truxerint uia pene&longs;trina <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <expan abbr="duc&etilde;tis">ducentis</expan> <lb/>uno &longs;tilo et pari magnitudine. </s> <s id="N410DBC">quarum <expan abbr="&qtilde;nquagīta">quinquaginta</expan> numidica&longs;: <lb/><expan abbr="quīquagīta">quinquaginta</expan> claudianas: <expan abbr="quīquagita">quinquagita</expan> &longs;imiadas: quinquaginta <lb/><gap/>i&longs;teas fui&longs;&longs;e memini me legi&longs;&longs;e. </s> <s id="N410DD0">Quid illud quod <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> memi<lb/>nit Lucretius? </s> <s id="N410DD7">Aurea fui&longs;&longs;e <expan abbr="iuuenũ">iuuenum</expan> &longs;imulacra præ ædes lam<lb/>padas igniferas manibus <expan abbr="retin&etilde;tia">retinentia</expan> dextris: lumina <expan abbr="noctur/nis">noctur<lb/>nis</expan> epulis ut <expan abbr="&longs;uppeditar&etilde;t">&longs;uppeditarent</expan>. </s> <s id="N410DEA"><expan abbr="Quor&longs;ũ">Quor&longs;um</expan> hæc? </s> <s id="N410DF0">ut ex eorum <expan abbr="cõpatione">compatio<lb/>ne</expan> id <expan abbr="&longs;tatuã">&longs;tatuam</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> quod alibi diximus placere quæ pro cuiu&longs;que <lb/>dignitate <expan abbr="moderen&ttilde;">moderentur</expan>: et &longs;i me audias malim <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> in <expan abbr="priua/tis">priua<lb/>tis</expan> lauti&longs;&longs;imi aliquid <expan abbr="de&longs;ider&etilde;t / quod">de&longs;iderent / quod</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> ad <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> fa<pb xlink:href="004/01/314.jpg"/>ciat <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut mode&longs;ti&longs;&longs;imi et parci&longs;&longs;imi ulla ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="luxuri&etilde;">luxuriem</expan> <expan abbr="re/preh&etilde;dant">re<lb/>prehendant</expan>. </s> <s id="N410E28">Verum <expan abbr="quãdo">quando</expan> po&longs;teritati <expan abbr="famã">famam</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="&longs;api&etilde;tiæ">&longs;apientiæ</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/><expan abbr="pot&etilde;riæ">potentiæ</expan> <expan abbr="relinqu&etilde;dũ">relinquendum</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;&etilde;tiamur">a&longs;&longs;entiamur</expan>: eaque re uti aiebat Tuchi<lb/>dides magna &longs;truimus / ut po&longs;teris magni fui&longs;&longs;e uideamur. <lb/></s> <s id="N410E53"><expan abbr="Quãdo">Quando</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> patriæ familiæque <expan abbr="cõdecorãdæ">condecorandæ</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="lauti/tiæ">lauti<lb/>tiæ</expan> <expan abbr="grã">gratia</expan> no&longs;tra ornamus <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> e&longs;&longs;e boni uiri <expan abbr="officiũ">officium</expan> <expan abbr="&qtilde;s">quis</expan> neget? <lb/></s> <s id="N410E70">Placebit <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan> qui <expan abbr="&ptilde;tes">partes </expan>eas quæ maxime publicæ quæ ue <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>primis ho&longs;piti gratificaturæ &longs;it: uti <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="frõs">frons</expan> <expan abbr="ædis / ue&longs;tibulũ">ædis / ue&longs;tibulum</expan> et <lb/>eiu&longs;modi <expan abbr="admodũ">admodum</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="dec&etilde;ti&longs;&longs;imas">decenti&longs;&longs;imas</expan> uoluerit. </s> <s id="N410E93"><expan abbr="Cũque">Cumque</expan> <expan abbr="uitu&ptilde;andos">uituperan<lb/>dos</expan> profitear qui <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="exce&longs;&longs;erīt">exce&longs;&longs;erint</expan>: maiore <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> dignos uitu<lb/>peratione <expan abbr="c&etilde;&longs;eo">cen&longs;eo</expan>: qui <expan abbr="grãdi">grandi</expan> <expan abbr="īpen&longs;a">impen&longs;a</expan> ita <expan abbr="ædificarīt /">ædificarint /</expan> ut <expan abbr="eorũ">eorum</expan> <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> <lb/>ornari <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> <expan abbr="ornatũ">ornatum</expan> plu&longs;cula <expan abbr="īpen&longs;a">impen&longs;a</expan> <expan abbr="cõcupiuerint">concupiuerint</expan>. <lb/></s> <s id="N410ED4">Sed &longs;ic &longs;tatuo <expan abbr="uerũ">uerum</expan> <expan abbr="certũque">certumque</expan> <expan abbr="ædificiorũ">ædificiorum</expan> <expan abbr="ornamentũ">ornamentum</expan> qui recte <lb/>uolet aduertere, <expan abbr="ītelliget">intelliget</expan> profecto <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="opũ">opum</expan> impendio / &longs;ed uel <lb/>maxime ingenii ope compari atque <expan abbr="cõ&longs;i&longs;tere">con&longs;i&longs;tere</expan>. </s> <s id="N410EFB">Credo ne uolet <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> qui &longs;apiat in &longs;uis priuatis ædibus pandis egregie <expan abbr="dif/ferre">dif<lb/>ferre </expan>ab aliis: cauebitque <expan abbr="ne&qtilde;d">nequid </expan><expan abbr="&longs;ũptu">&longs;umptu</expan> et <expan abbr="o&longs;t&etilde;tatione">o&longs;tentatione</expan> contrahat <lb/><expan abbr="īuidiæ">inuidiæ</expan>. </s> <s id="N410F12">At uolet <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui </expan>bene <expan abbr="cõ&longs;ultu&longs;">con&longs;ultu&longs;</expan> &longs;it <expan abbr="ī">in</expan> artifici&longs; <expan abbr="dilig&etilde;tia">diligentia</expan> <lb/>et con&longs;ilii iudiciique laudibus a nemine <expan abbr="u&longs;piã">u&longs;piam</expan> &longs;upari: ex quo <lb/><expan abbr="oīs">omnis</expan> <expan abbr="&ptilde;titio">partitio </expan>et <expan abbr="lineam&etilde;torum">lineamentorum</expan> <expan abbr="cõuentio">conuentio</expan> mirifice <expan abbr="cõprobe&ttilde;/quod">comprobetur / quod</expan> <lb/><expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="ornãdi">ornandi</expan> genus <expan abbr="præcipuũ">præcipuum</expan> <expan abbr="primariũque">primariumque</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N410F51">Sed redeo ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>.</s> </p> <p id="N410F58" type="main"> <s id="N410F5A">Domus regia et illius qui libera <expan abbr="ī">in</expan> urbe &longs;enator prætorius <lb/><expan abbr="cõ&longs;ularis">con&longs;ularis</expan> ue &longs;it / prima erit <expan abbr="oīum / quã">omnium / quam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="dec&etilde;ti&longs;&longs;imã">decenti&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="de&longs;i/deres">de&longs;i<lb/>deres </expan>. </s> <s id="N410F70">In his qua parte <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> coueniat quod <expan abbr="publicũ">publicum</expan> &longs;it / <lb/>&longs;upra qui id <expan abbr="orne&ttilde;">ornetur</expan> diximus. </s> <s id="N410F81">Nunc uero quæ <expan abbr="tantũ">tantum</expan> priuatis <lb/>u&longs;ibus <expan abbr="cõmoden&ttilde;">commodentur</expan> ornata facere ordiamur. </s> <s id="N410F90"><expan abbr="Ve&longs;tibulã">Ve&longs;tibulam</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="uelī">uelim</expan> pro cuiu&longs;que dignitate &longs;e&longs;e præ&longs;tet <expan abbr="hone&longs;ti&longs;&longs;imũ">hone&longs;ti&longs;&longs;imum</expan> atque <expan abbr="&longs;pl&etilde;didi&longs;&longs;imũ">&longs;plen<lb/>didi&longs;&longs;imum</expan>. </s> <s id="N410FAC">Succedat et porticus clari&longs;&longs;ima. </s> <s id="N410FAF">Neque de&longs;int &longs;pa<lb/>tia magnifica. </s> <s id="N410FB4"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> et cætera <expan abbr="deīceps">deinceps</expan> <expan abbr="oīa">omnia</expan> ex publicorum imi<lb/>tatione &longs;ibi <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> res ip&longs;a <expan abbr="&ptilde;mittat">permittat </expan>quod faciat ad decus <expan abbr="dignitat&etilde;que">di<lb/>gnitatemque</expan> de&longs;ument. </s> <s id="N410FCD">Hac rerum moderatione adhibita ut præ <lb/>&longs;e ferat <expan abbr="lõge">longe </expan>uenu&longs;tates malui&longs;&longs;e captare <expan abbr="&quml;">quam</expan> ullos fa&longs;tus <expan abbr="&longs;e&qtilde;">&longs;equi </expan>: <lb/>ea re uti in libro <expan abbr="&longs;u&ptilde;iore">&longs;uperiore </expan>in opibu&longs; publicis profana <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/>par fuit &longs;acris dignitate <expan abbr="cõce&longs;&longs;erũt">conce&longs;&longs;erunt</expan>: ita i&longs;tic priuata in <expan abbr="omī">omni</expan> <pb xlink:href="004/01/315.jpg"/>ornamentorum elegantia et copia <expan abbr="&longs;u&ptilde;ari">&longs;uperari </expan> &longs;e facile a publicis <lb/>patientur. </s> <s id="N410FEC"><expan abbr="Nõ">Non</expan> &longs;ibi quod camillo inter crimina obiiciebatur <lb/>ualuas a&longs;&longs;i&longs;cet æneas aut eburneas. </s> <s id="N410FF4">Non <expan abbr="&longs;pl&etilde;de&longs;c&etilde;t">&longs;plende&longs;cent</expan> lacuna<lb/>ria multo auro et uitro. </s> <s id="N410FFD"><expan abbr="Nõ">Non</expan> <expan abbr="imeto">imeto </expan>et pario marmore uniuer<lb/>&longs;a <expan abbr="collu&longs;trabun&ttilde;">collu&longs;trabuntur</expan>. </s> <s id="N411009"><expan abbr="T&etilde;plorũ">Templorum</expan>. n. i&longs;ta <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: &longs;ed <expan abbr="ute&ttilde;">utetur</expan> mediocribu&longs; <lb/><expan abbr="elegãter">eleganter</expan>: <expan abbr="elegãtibus">elegantibus</expan> <expan abbr="moderãter">moderanter</expan>. </s> <s id="N41102A"><expan abbr="Cõt&etilde;tus">Contentus</expan> erit cupre&longs;&longs;o / lari<lb/>ce / buxo. </s> <s id="N411032">Cru&longs;tabit ope albario &longs;ignito: picturaque <expan abbr="&longs;ĩplicio/re">&longs;implicio<lb/>re </expan>ue&longs;tiet. </s> <s id="N411037"><expan abbr="Lun&etilde;&longs;i">Lunen&longs;i</expan> uel potiu&longs; tyburtino lapide corona&longs; ducet <lb/><expan abbr="Nõ">non</expan> tamen præclara illa <expan abbr="oĩa">omnia</expan> ab &longs;e penitus abdicabit atque pro<lb/>&longs;cribet. </s> <s id="N411048">Sed qua&longs;i in corona <expan abbr="g&etilde;mas">gemmas</expan> digni&longs;&longs;imis locis <expan abbr="&ptilde;ci&longs;&longs;ime">perci&longs;&longs;i<lb/>me </expan>collocabit. </s> <s id="N411051">Quod &longs;i breui&longs;&longs;ime <expan abbr="totã">totam</expan> <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> diffini&longs;&longs;e iuuat / <lb/>&longs;ic <expan abbr="&longs;tatuã">&longs;tatuam</expan>. </s> <s id="N411062">&longs;acra ita parari oportere / ut ad maie&longs;tatem et pul<lb/>chritudinis admirationem addi <expan abbr="ãplius">amplius</expan> nihil po&longs;&longs;it. </s> <s id="N41106B">Priuata <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> ita <expan abbr="hab&etilde;da/">habenda /</expan> ut <expan abbr="cõtra">contra</expan> adimi nihil po&longs;&longs;e <expan abbr="uidea&ttilde;/">uideatur /</expan> quod exi<lb/>mia <expan abbr="cũ">cum</expan> dignitate <expan abbr="cõiunctũ">coniunctum</expan> &longs;it. </s> <s id="N411089">Cæteris uti &longs;unt publica profa<lb/>na id quod inter i&longs;tæc <expan abbr="mediũ">medium</expan> &longs;it <expan abbr="relinquendũ">relinquendum</expan> cen&longs;eo. </s> <s id="N411096">Itaque <lb/>in priuatis ornamentis &longs;eueri&longs;&longs;ime <expan abbr="cõtinebit">continebit</expan> &longs;e&longs;e: <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> in <lb/>pleri&longs;que liberiore <expan abbr="ute&ttilde;">utetur</expan> uia. </s> <s id="N4110A9"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="colũnã">columnam</expan> quidem &longs;iquid forte <lb/>toto erit corpore tenuior / aut <expan abbr="u&etilde;tre">uentre</expan> forta&longs;&longs;is <expan abbr="nõ">non</expan> nihil turgi<lb/>dior / aut retractione gracilior <expan abbr="&quml;">quam</expan> publicorum exacta ratio <expan abbr="&ptilde;mi&longs;erit">permi<lb/>&longs;erit </expan>: <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> uitio <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> atque <expan abbr="improbabi&ttilde;">improbabitur</expan>: modo id nihil ha<lb/>beat informe aut <expan abbr="deprauatũ">deprauatum</expan>. </s> <s id="N4110DB">Quin quod publicis <expan abbr="o&ptilde;ibus">operibus </expan><expan abbr="nõ">non</expan> <lb/><expan abbr="cõcedi&ttilde;/ut">conceditur / ut</expan> a grauitate et <expan abbr="cõ&longs;ulti&longs;&longs;ima">con&longs;ulti&longs;&longs;ima</expan> <expan abbr="lineam&etilde;torum">lineamentorum</expan> lege pau<lb/>lo aberretur: id in i&longs;tis <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad <expan abbr="iucũditat&etilde;">iucunditatem</expan> <expan abbr="interdũ">interdum</expan> facit. </s> <s id="N4110FD">Et <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> illud cadebat <expan abbr="&ptilde;uenu&longs;te">peruenu&longs;te </expan>quod fe&longs;tiui&longs;&longs;imi a&longs;&longs;ueuere ad fo<lb/>res tricliniorum pro lateribus ho&longs;tii ua&longs;tas <expan abbr="mãcipiorũ">mancipiorum</expan> &longs;tatuas <lb/><expan abbr="&longs;u&ptilde;liminare">&longs;uperliminare </expan>in caput <expan abbr="&longs;u&longs;tentãtes">&longs;u&longs;tentantes</expan> <expan abbr="appãgere">appangere</expan>: et columnas in <lb/>porticibus præ&longs;ertim <expan abbr="hortorũ">hortorum</expan> ponere: quæ aut <expan abbr="arborũ">arborum</expan> trun<lb/>cos nodis de&longs;ectis: aut fa&longs;ces loro <expan abbr="cõcīctos">concinctos</expan> <expan abbr="referr&etilde;t">referrent</expan>: aut quæ <lb/>uolubiles et palmatæ et <expan abbr="a&longs;&ptilde;æ">a&longs;peræ </expan>frondibus et auiculis riuuli&longs;que <lb/>refertæ e&longs;&longs;ent. </s> <s id="N41112D">Aut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ubi <expan abbr="robu&longs;ti&longs;&longs;imũ">robu&longs;ti&longs;&longs;imum</expan> e&longs;&longs;e opus uolui&longs;&longs;ent: <lb/><expan abbr="quadrangulã">quadrangulam</expan> <expan abbr="colũnam / cui">columnam / cui</expan> dimidia <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> hinc: atque altera <lb/>hinc dimidia promineret. </s> <s id="N411147">Tum et pro capitulis aut fi&longs;cellas <lb/>pendentibus racemis fructibu&longs;que plenas: aut <expan abbr="reuirent&etilde;">reuirentem</expan> <expan abbr="&longs;ũmi&longs;">&longs;ummi&longs;</expan> <pb xlink:href="004/01/316.jpg"/>caulibus <expan abbr="palmã">palmam</expan>: aut <expan abbr="ãguiũ">anguium</expan> globos uariis <expan abbr="īplexibus">implexibus</expan> <expan abbr="cõnodatos">connoda<lb/>tos</expan>: aut alis <expan abbr="plaud&etilde;tes">plaudentes</expan> <expan abbr="a&qtilde;las">aquilas </expan>: aut gorgoneos uultus colubri<lb/>bus <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e <expan abbr="rixãtibus">rixantibus</expan> <expan abbr="īponer&etilde;t">imponerent</expan>: et quæ &longs;imilia <expan abbr="lõgũ">longum</expan> e&longs;&longs;et pro&longs;e<lb/>qui. </s> <s id="N411182">Sed his quoad poterit artifex digni&longs;&longs;imas <expan abbr="ptiũ">partium</expan> formas <lb/>productis arte linearum et angulorum finibus <expan abbr="tuebi&ttilde;">tuebitur</expan>: et uolui&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> fraudare opus <expan abbr="dec&etilde;ti">decenti</expan> <expan abbr="me&mtilde;brorum">membrorum </expan>concinnitate: &longs;ed ui&longs;entes <lb/>loco ludere uenu&longs;to / uel potius oblectare <expan abbr="inu&etilde;ti">inuenti</expan> lepiditate <lb/>uideatur. </s> <s id="N4111A0"><expan abbr="Cũque">Cumque</expan> tricliniorum et itionum et <expan abbr="cõceptaculorum">conceptaculorum</expan> alia <lb/>popularia &longs;int: alia occlu&longs;oria et pror&longs;us <expan abbr="ītima">intima</expan>: <expan abbr="ī">in</expan> illis &longs;eruiet <lb/><expan abbr="&longs;pl&etilde;dori">&longs;plendori</expan> <expan abbr="for&etilde;&longs;i">foren&longs;i</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> publica urbis <expan abbr="põpa">pompa</expan> <expan abbr="nequa&qtilde;">nequaquam</expan> odio&longs;a. </s> <s id="N4111C5">In his <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="recõditioribus">reconditioribus</expan> paulo &longs;ubla&longs;ciuere ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> licebit:</s> </p> <p id="N4111D5" type="main"> <s id="N4111D7">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> priuatorum <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> aliæ &longs;int urbanæ / aliæ <expan abbr="nõ">non</expan> urbanæ: <lb/>quod cuique <expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> <expan abbr="cõdicat">condicat</expan> con&longs;ideremus inter ædes urba<lb/>nas et <expan abbr="uillã">uillam</expan> præter illa quæ &longs;uperioribus libris diximus / hoc <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>tere&longs;t / quod urbanarum <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> præ illis multo &longs;apere grauita<lb/>tem oportet: uillis <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> fe&longs;tiuitatis amoenitati&longs;que <expan abbr="illece/bræ">illece<lb/>bræ</expan> <expan abbr="cõceden&ttilde;">concedentur</expan>. </s> <s id="N411210">Tum et hoc intere&longs;t / quod in urbanis multa ex <lb/>uicini <expan abbr="&ptilde;&longs;cripto">per&longs;cripto </expan>modereris nece&longs;&longs;e e&longs;t: quæ uilla liberiore iu<lb/>re pro&longs;equemur. </s> <s id="N411217">Exaggeratio <expan abbr="cauendũ">cauendum</expan> e&longs;t ne multo <expan abbr="&longs;u&ptilde;bior">&longs;uperbior </expan><lb/>&longs;it <expan abbr="&quml;">quam</expan> uicini ædificii cohæ&longs;io po&longs;tulet. </s> <s id="N411220">Porticus etiam ex <expan abbr="cõiunctorum">con<lb/>iunctorum</expan> <expan abbr="parietũ">parietum</expan> ductu &longs;ibi modum <expan abbr="&longs;tatu&etilde;t">&longs;tatuent</expan> laxitudinis. </s> <s id="N411231"><expan abbr="Parietũ">Pa<lb/>rietum</expan> cra&longs;&longs;itudo et altitudo romæ <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <expan abbr="finieba&ttilde;">finiebatur</expan>. <lb/></s> <s id="N411246"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ex uetere lege <expan abbr="cra&longs;&longs;ior&etilde;">cra&longs;&longs;iorem</expan> ducere <expan abbr="nõ">non</expan> licebat <lb/>Cauit et Iulius Cæ&longs;ar ob ruinarum picula necubi intra urbem <lb/>paries attolleretur &longs;upra. </s> <s id="N411258">His legibus uilla <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> tenetur. </s> <s id="N411260">Babiloniis ciuibus dabatur laudi quod <expan abbr="ī">in</expan> ædibus <expan abbr="cõtignationũ">con<lb/>tignationum</expan> quattuor <expan abbr="habitar&etilde;t">habitarent</expan>. </s> <s id="N411274">Roma uotiua oratione Aeli<lb/>us Ari&longs;tides orator <expan abbr="laudãs">laudans</expan> in <expan abbr="cõtione">contione</expan> admirabile illud præ <lb/>dicabat quod maximas domos maximi&longs; domibus <expan abbr="&longs;u&ptilde;impo&longs;ui&longs;&longs;ent">&longs;uperimpo&longs;ui&longs;<lb/>&longs;ent </expan>/ grata a&longs;&longs;entatio. </s> <s id="N411285">Sed populi <expan abbr="amplitudin&etilde;">amplitudinem</expan> is magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/><expan abbr="o&ptilde;um">operum </expan>rationes <expan abbr="cõprobabat">comprobabat</expan>. </s> <s id="N411296">Tyrum <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> altitudine domorum <lb/><expan abbr="&longs;u&ptilde;a&longs;&longs;e">&longs;upera&longs;&longs;e </expan><expan abbr="romã">romam</expan>: ex eaque re olim parum abfui&longs;&longs;e <expan abbr="&qtilde;n">quando</expan> tota terremo<lb/>tibus corrueret: ædificiis <expan abbr="cũ">cum</expan> ad <expan abbr="cõmoditat&etilde;/">commoditatem /</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> et in primis <lb/>ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> faciet / &longs;i nullas habebit plus &longs;atis <expan abbr="cõ&longs;c&etilde;dendi">con&longs;cendendi</expan> aut <pb xlink:href="004/01/317.jpg"/><expan abbr="de&longs;c&etilde;d&etilde;di">de&longs;cendendi</expan> nece&longs;&longs;itates. </s> <s id="N4112C2">Et recte illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="admon&etilde;t">admonent</expan>: qui &longs;ca<lb/>las e&longs;&longs;e ædificiorum <expan abbr="&ptilde;turbatrices">perturbatrices </expan><expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>: ab quarum <expan abbr="impedi/tione">impedi<lb/>tione </expan>ueteres ualde præcaui&longs;&longs;e uideo. </s> <s id="N4112D5">At uilla ut altera im<lb/>ponat alteris ædificia nulla cogit nece&longs;&longs;itas. </s> <s id="N4112DA">Nam fu&longs;iore <lb/>quidem <expan abbr="laxam&etilde;to">laxamento</expan> &longs;ibi &longs;patia <expan abbr="dec&etilde;ti&longs;&longs;ima">decenti&longs;&longs;ima</expan> <expan abbr="u&etilde;dicabit">uendicabit</expan>: quibus <lb/>æquali gradu alia ex aliis <expan abbr="&longs;ubueniãt">&longs;ubueniant</expan>. </s> <s id="N4112F1">Quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> mihi <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> ur<lb/>bibus modo id liceat uehementer perplacebit.</s> </p> <p id="N411302" type="main"> <s id="N411304">E&longs;t et genus <expan abbr="quoddã">quoddam</expan> ædificii priuati: quod una <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> <expan abbr="ur/banarum">ur<lb/>banarum </expan><expan abbr="dignitat&etilde;">dignitatem</expan> et uillæ <expan abbr="iucũditates">iucunditates</expan> exigat: quod <expan abbr="&longs;u&ptilde;iori/bus">&longs;uperiori<lb/>bus </expan>libris huic loco prætermi&longs;imus <expan abbr="de&longs;tinatũ">de&longs;tinatum</expan>. </s> <s id="N41131F">Hi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> horti <lb/>&longs;uburbani: quos minime <expan abbr="neglig&etilde;dos">negligendos</expan> duco. </s> <s id="N41132C">Faciet. n. ad <expan abbr="breuitat&etilde;/cui">bre<lb/>uitatem / cui</expan> <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> &longs;tudeo. </s> <s id="N41133E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> una <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quid cuique gene<lb/>rum i&longs;torum deceat explicabimus. </s> <s id="N41134A">Sed prius <expan abbr="&etilde;">est</expan> ut de horto ip<lb/>&longs;o aliqua <expan abbr="referã">referam</expan> non <expan abbr="prætermitt&etilde;da">prætermittenda</expan>. </s> <s id="N41135B">Qui apud ueteres <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <lb/>qui agrum parauit / <expan abbr="domũ">domum</expan> <expan abbr="u&etilde;dat">uendat</expan> <expan abbr="urbanã">urbanam</expan>: Cui urbana cordi <lb/>&longs;unt / ru&longs;tica <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> opus / forta&longs;&longs;is eo <expan abbr="tendũt / ut">tendunt / ut</expan> e&longs;&longs;e hortum <lb/><expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imũ">commodi&longs;&longs;imum</expan> <expan abbr="&longs;tatuãt">&longs;tatuant</expan>. </s> <s id="N411387">Aere <expan abbr="mon&etilde;t">monent</expan> phy&longs;ici fruamur <expan abbr="&quml;">quam</expan> id fie<lb/>ri po&longs;&longs;it liberrimo et puri&longs;&longs;imo. </s> <s id="N411394">Hoc <expan abbr="nõ">non</expan> inficior præ&longs;tabit <lb/>alto in &longs;ece&longs;&longs;u po&longs;ita uilla. </s> <s id="N41139D">Alia ex <expan abbr="&ptilde;te">parte </expan><expan abbr="urbanorũ">urbanorum</expan> <expan abbr="ciuiliũquenegociorũ">ciuiliumque <lb/>negociorum</expan> ratio <expan abbr="patr&etilde;familias">patremfamilias</expan> exigit: ut <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> <expan abbr="frequ&etilde;tcr">frequenter</expan> &longs;e&longs;e <lb/>habeat <expan abbr="foro / curia / t&etilde;pli&longs;">foro / curia / templi&longs;</expan> ue. </s> <s id="N4113BC">Hoc facillime ut po&longs;&longs;is domu&longs; <lb/>dabit urbana. </s> <s id="N4113C1">Sed illa negociis: hæc ualitudini <expan abbr="aduer&longs;a&ttilde;">aduer&longs;atur</expan>. <lb/></s> <s id="N4113C9"><expan abbr="Cõ&longs;ueuere">Con&longs;ueuere</expan> duces mutare ca&longs;tra: <expan abbr="ne&qtilde;d">nequid </expan>fetores grauius <expan abbr="offen/dãt">offen<lb/>dant</expan>. </s> <s id="N4113D4">Quid tu <expan abbr="futurũ">futurum</expan> ex urbe <expan abbr="c&etilde;&longs;eas">cen&longs;eas</expan>: <expan abbr="ī">in</expan> qua tot <expan abbr="&longs;ordiũ">&longs;ordium</expan> <expan abbr="tãtis">tantis</expan> <expan abbr="t&etilde;poribus">tem<lb/>poribus</expan> accumulationes &longs;eruatæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="&qtail;">que </expan><expan abbr="ũdique">undique</expan> <expan abbr="euapor&etilde;t">euaporent</expan>? </s> <s id="N4113FD">Hæc <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> ita &longs;int <expan abbr="oīum">omnium</expan> quæ ad u&longs;us <expan abbr="cõmoditat&etilde;">commoditatem</expan> <expan abbr="ædific&etilde;&ttilde;">ædificentur</expan> <expan abbr="primariũ">primarium</expan> <lb/><expan abbr="&longs;aluberrimũ&qtail;">&longs;aluberrimumque</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="hortũ">hortum</expan> &longs;tatuo: <expan abbr="&qtilde;">qui </expan><expan abbr="ne&qtail;">neque </expan>ab rebus urbanis <expan abbr="ag&etilde;dis">agen<lb/>dis</expan> detineat: neque <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;it aeris <expan abbr="īpuritate">impuritate</expan> <expan abbr="īmunis">immunis</expan>. </s> <s id="N411430">Curabat Ci<lb/>cero &longs;ibi <expan abbr="&ptilde;">per </expan><expan abbr="Atticũ">Atticum</expan> hortos pari loco celebri. </s> <s id="N411439">At ip&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> adeo <lb/><expan abbr="uelĩ">uelim</expan> celebres / ut <expan abbr="nũquã">nunquam</expan> pro foribus <expan abbr="&etilde;&etilde;">enem</expan> ab&longs;que toga liceat. </s> <s id="N41144D">Illud <lb/><expan abbr="uelī">uelim</expan> præ&longs;tari <expan abbr="cõinoditatis">commoditatis</expan> quod ille apud <expan abbr="Ter&etilde;tium">Terentium</expan> &longs;e cape <lb/><expan abbr="gloriaba&ttilde;">gloriabatur</expan> dicens. </s> <s id="N411462">Ne ulla me aut uillæ aut urbis &longs;atietas te<lb/>neat. </s> <s id="N411467">Belle apud <expan abbr="Martial&etilde;">Martialem</expan>. </s> <s id="N41146E">Rure <expan abbr="morãs">morans</expan> <expan abbr="&qtilde;d">quod </expan><expan abbr="agã">agam</expan>, re&longs;pondeo <lb/>pauca <expan abbr="rogãti">roganti</expan>. </s> <s id="N41147F"><expan abbr="Prãdeo / poto / cano / ludo / lauo / coeno / &qtilde;e&longs;co">Prandeo / poto / cano / ludo / lauo / coeno / quie&longs;co</expan> <pb xlink:href="004/01/318.jpg"/>Inde <expan abbr="lego / phoebũque">lego / phoebumque</expan> cio / mu&longs;amque lace&longs;&longs;o. </s> <s id="N41148D">Et urbi &longs;ane uici<lb/>na <expan abbr="iuuãt / facile&longs;que">iuuant / facile&longs;que</expan> rece&longs;&longs;us: Vbi quæ <expan abbr="libeãt / ex">libeant / ex</expan> libidine lice<lb/>ant. </s> <s id="N41149C"><expan abbr="Celebritat&etilde;">Celebritatem</expan> dabit urbis <expan abbr="propĩquitas">propinquitas</expan>: uiæ claritas: regi<lb/>onis amoenitas. </s> <s id="N4114A8">Delectabit i&longs;tic ædificatio: &longs;i <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="primũ">primum</expan> ex <lb/>urbe egre&longs;&longs;is tota &longs;e facie <expan abbr="uidendã">uidendam</expan> obtulerit <expan abbr="lætã">lætam</expan>: ac &longs;i ad &longs;e <lb/><expan abbr="profici&longs;c&etilde;tes">profici&longs;centes</expan> illectet atque <expan abbr="præ&longs;tole&ttilde;">præ&longs;toletur</expan>. </s> <s id="N4114C6"><expan abbr="Velī">Velim</expan> ea re elatula: et <expan abbr="uelī">uelim</expan> <lb/>in <expan abbr="eũ">eum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan> uia præ&longs;urgat cliuo molli adeo ut <expan abbr="uad&etilde;tes">uadentes</expan> fallat: <lb/>quoad <expan abbr="cõ&longs;c&etilde;di&longs;&longs;e">con&longs;cendi&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ex alia re <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="circũ&longs;pectato">circun&longs;pectato</expan> agro id ex al<lb/>titudine loci &longs;entiant. </s> <s id="N4114F2">Prati &longs;patia <expan abbr="circũ">circum</expan> florida: et campus <lb/><expan abbr="per&quml;">perquam</expan> apricus: et &longs;iluarum <expan abbr="ũbræ">umbræ</expan> &longs;ubgelidæ: et <expan abbr="līpidi&longs;&longs;imi">limpidi&longs;&longs;imi</expan> <expan abbr="fõtes">fontes</expan> <lb/>ac riuuli: et natationes: et quæ alibi uillis deberi diximus / <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="deerũt">deerunt</expan> ad <expan abbr="uoluptat&etilde;">uoluptatem</expan> æque atque ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan>. </s> <s id="N41151A">Ceterum tota <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> <lb/>facies atque <expan abbr="cõgre&longs;&longs;io / quod">congre&longs;&longs;io / quod</expan> in <expan abbr="oĩ">omni</expan> ædificatione iterum atque <expan abbr="iterumcõciliat">iterum <lb/>conciliat</expan> ad <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> <expan abbr="&ptilde;uelim">peruelim </expan>penitus &longs;it quaque undique illu&longs;tris <lb/>atque <expan abbr="admodũ">admodum</expan> <expan abbr="&ptilde;&longs;picua">per&longs;picua </expan>coelo lati&longs;&longs;imo <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> admittat <expan abbr="lucis / plurimũ">lu<lb/>cis / plurimum</expan> <expan abbr="&longs;olis / plurimũque">&longs;olis / plurimumque</expan> &longs;alubris auræ. </s> <s id="N411548">Nolo <expan abbr="&longs;pecte&ttilde;">&longs;pectetur</expan> <lb/><expan abbr="u&longs;piã">u&longs;piam</expan> aliquod / quod tri&longs;tiore <expan abbr="off&etilde;dat">offendat</expan> <expan abbr="ũbra">umbra</expan>. </s> <s id="N41155C"><expan abbr="Arrideãt">Arrideant</expan> <expan abbr="oĩa">omnia </expan>aduen<lb/>tu ho&longs;pitis atque <expan abbr="cõgratulen&ttilde;">congratulentur</expan>. </s> <s id="N411568">Sub tecta <expan abbr="īgre&longs;&longs;i">ingre&longs;&longs;i</expan> in dubio &longs;int <lb/><expan abbr="malīt">malint</expan> ne <expan abbr="aī">animi</expan> gratia i&longs;tic re&longs;idere ubi &longs;int: an ulteriora petere: <lb/>quorum hilaritate ac nitore <expan abbr="prouocen&ttilde;">prouocentur</expan>. </s> <s id="N41157E">Ex quadrangulis areis <lb/><expan abbr="rotũdas">rotundas</expan>: ex <expan abbr="rotũdis">rotundis</expan> rur&longs;us angulares: ex his <expan abbr="ī">in</expan> eas progre&longs;&longs;us <lb/>detur: quæ neque totæ <expan abbr="rotũdæ">rotundæ</expan>: neque lineis <expan abbr="oĩbus">omnibus </expan>rectis <expan abbr="cõcludantur">conclu<lb/>dantur</expan>; </s> <s id="N41159A">Cumque ad &longs;inum interiorem domus inieris non ad<lb/>erit ubi gradum de&longs;cendi&longs;&longs;e oporteat. </s> <s id="N41159F">Verum in ultimum <lb/>u&longs;que conclaue aut æquabili &longs;olo / aut limitibus modicis pe<lb/>netrabitur.</s> </p> <p id="N4115A6" type="main"> <s id="N4115A8">Sed <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="&ptilde;tes">partes </expan>ædificiorum inter &longs;e <expan abbr="multũ">multum</expan> <expan abbr="differãt">differant</expan> natura. </s> <s id="N4115B7">&longs;. et <lb/>&longs;pecie: de his <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> nobis <expan abbr="cõ&longs;iderãda">con&longs;ideranda</expan> <expan abbr="c&etilde;&longs;eo">cen&longs;eo</expan> quæ alibi <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> huic <lb/>loco de&longs;tinata <expan abbr="reli&qtilde;mus">reliquimus </expan>. </s> <s id="N4115D1"><expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;unt <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> quæ tu &longs;eu <expan abbr="rotũda">rotunda</expan> fa<lb/>cias &longs;eu <expan abbr="quadrãgula/">quadrangula /</expan> modo recte ad u&longs;um <expan abbr="conferãt">conferant</expan> minimi <lb/>intere&longs;t. </s> <s id="N4115EB">Quanta uero eadem &longs;int / et quibus locis <expan abbr="di&longs;pona/tur">di&longs;pona<lb/>tur </expan>plurimum <expan abbr="inter&longs;t">intere&longs;t </expan>: Et earum aliæ maiores fiant nece&longs;&longs;e <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N4115F2">Vti &longs;unt ædium &longs;inus aliæ minore <expan abbr="indig&etilde;t">indigent</expan> area: uti e&longs;t <lb/><expan abbr="cõclaue">conclaue</expan> penetraliaque <expan abbr="oīa">omnia</expan>. </s> <s id="N411602">Aliæ <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> mediæ uti coenacula atque <pb xlink:href="004/01/319.jpg"/><expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="ue&longs;tibulũ">ue&longs;tibulum</expan>. </s> <s id="N411614"><expan abbr="M&etilde;bro">Membro</expan> cuique in ædibus quæ <expan abbr="nã">nam</expan> apta di&longs;po&longs;itio <lb/>&longs;it alibi diximus: Areis uero qui <expan abbr="differãt">differant</expan> i&longs;ta inter &longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t <lb/>ut referam. </s> <s id="N41162A"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan>. n. multa ex parte arbitrii et ex uaria <expan abbr="locorumuiu&etilde;di">locorum <lb/>uiuendi</expan> ratione <expan abbr="īmutãtur">immutantur</expan>. </s> <s id="N411641">Veteres aut porticum ædibus aut <lb/><expan abbr="&longs;e&longs;&longs;ion&etilde;">&longs;e&longs;&longs;ionem </expan><expan abbr="apponebãt">apponebant</expan>: <expan abbr="utrũque">utrumque</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper </expan>lineis rectis / &longs;ed in&longs;inu<lb/>atis in theatri <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N41165B">Ad <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="adigebãt">adigebant</expan> <expan abbr="ue&longs;tibulũ">ue&longs;tibulum</expan> ferme <lb/><expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="rotũdũ">rotundum</expan>. </s> <s id="N411673">Inde erat itio in <expan abbr="&longs;inũ">&longs;inum</expan> <expan abbr="ædiũ">ædium</expan>: et quæ &longs;uo loco dixi<lb/>mus: quorum &longs;i pro&longs;equar <expan abbr="lineam&etilde;ta">lineamenta</expan> <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> prolixus &longs;im. </s> <s id="N411688">Sed <lb/>quæ <expan abbr="faciãt">faciant</expan> ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> hæc &longs;unt. </s> <s id="N411695">Area &longs;i erit rotunda <expan abbr="dimetie&ttilde;">dimetietur</expan> ex <lb/>lineamentis <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan>: ni hæc differant: quod altitudines <expan abbr="parie/tum">parie<lb/>tum </expan>cel&longs;iores i&longs;tic <expan abbr="deben&ttilde;">debentur</expan> <expan abbr="&quml;">quam </expan><expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="t&etilde;plis">templis</expan>: quid ita &longs;it modo uide<lb/>bis. </s> <s id="N4116B2">Si erit <expan abbr="quadrãgula">quadrangula</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> erit quidem in quo ab his diffe<lb/>rat quæ de &longs;acris et quæ de publicis profanis diximus. </s> <s id="N4116BF"><expan abbr="Ali&qtilde;d">Ali<lb/>quod </expan>tamen <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> quod cum &longs;enatu et curia etiam con&longs;entiat. <lb/></s> <s id="N4116C9">Ex uulgato uetere maiorum more atrium aut latum erit ex <lb/>tertia longitudinis bis: aut longitudo quidem ip&longs;a latitudi<lb/>nis tertiam habebit quinquies: aut dabitur longitudini <expan abbr="&qtilde;ntam">quan<lb/>tam </expan>latitudinis &longs;epties. </s> <s id="N4116D2">Cui uis i&longs;tarum &longs;ic in&longs;titui&longs;&longs;e uete<lb/>res uidebantur / ut parietem in altum <expan abbr="attoller&etilde;t">attollerent</expan> quoad pars <lb/>longitudinis areæ tertia altitudini daretur quater. </s> <s id="N4116DF">Nos ex <lb/>operum dimen&longs;ionibus &longs;ic compertum habemus: <expan abbr="altitudi/nem">altitudi<lb/>nem </expan>po&longs;cere quadrangulas areas in pariete: aliam ubi te&longs;tu<lb/>dinetur: aliam ubi contignetur. </s> <s id="N4116E8">Item in maximis ædificiis <lb/>aliud prouidendum: aliud in minu&longs;culis. </s> <s id="N4116ED">Non enim par in <lb/>uni&longs;que proportio interuallorum e&longs;t a centrico &longs;pectantis <lb/>radii <expan abbr="pũcto">puncto</expan> ad extremas con&longs;pectas altitudines. </s> <s id="N4116FA">Sed de his <lb/>alibi. </s> <s id="N4116FF">Arearum magnitudines ex tecto: tecti uero ex <expan abbr="trabiũ">trabium</expan> <lb/><expan abbr="lõgitudine / quibus">longitudine / quibus</expan> operimento opus &longs;it diffinimus. </s> <s id="N41170B"><expan abbr="Tectũ">Tectum</expan> <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="dicã">dicam</expan> mediocre / cui ferendo mediocris &longs;ufficiat arbor et <lb/>materia. </s> <s id="N411719">Et &longs;unt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> præter i&longs;tas quas recen&longs;ebamus com<lb/>plures aliæ linearum <expan abbr="cõcinni&longs;&longs;imæ">concinni&longs;&longs;imæ</expan> <expan abbr="dim&etilde;&longs;ione&longs;">dimen&longs;ione&longs;</expan> et <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;tiæ">corre&longs;ponden<lb/>tiæ</expan> qua&longs; conabimur <expan abbr="&longs;ubcĩcte">&longs;ubcincte </expan>et dilucidi&longs;&longs;ime explicare <expan abbr="hũc">hunc</expan> <lb/><expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> &longs;i erit areæ longitudo ad <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> dupla: <expan abbr="tũc">tunc</expan> in co<lb/>tignatis fiet altitudo quanta et latitudo: <expan abbr="addetur&qtail;">addeturque </expan>in &longs;uper <pb xlink:href="004/01/320.jpg"/>et eius ip&longs;ius dimidia. </s> <s id="N41174B">In te&longs;tudinatis uero parieti addes la<lb/>titudinis <expan abbr="tertiã">tertiam</expan>. </s> <s id="N411754">Hoc <expan abbr="ĩ">in</expan> mediocribus. </s> <s id="N41175B"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> in maximis ædi<lb/>ficiis &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> te&longs;tudinata: <expan abbr="tũc">tunc</expan> altitudo a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad <expan abbr="imũ">imum</expan> <expan abbr="quartã">quartam</expan> <lb/><expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> latitudinis <expan abbr="&qtilde;n&qtilde;es">quinques </expan>: <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="cõtignatis">contignatis</expan> uero <expan abbr="&qtilde;ntã">quantam</expan> &longs;epties. </s> <s id="N411788">Sin <lb/><expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> erit areæ <expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> tripla ad <expan abbr="latitudin&etilde;/tunc">latitudinem / tunc</expan> &longs;i <expan abbr="cõtignabi&ttilde;/addetur">contigna<lb/>bitur / addetur</expan> quarta latitudinis ter. </s> <s id="N4117A1">Si <expan abbr="te&longs;tudinabi&ttilde;/fiet">te&longs;tudinabitur / fiet</expan> alti<lb/>tudo æqualis latitudini addita et dimidia. </s> <s id="N4117AA">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> erit qua<lb/>drupla in te&longs;tudinatis capiet <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>. </s> <s id="N4117BB">In trabea<lb/>tis uero <expan abbr="diuide&ttilde;">diuidetur</expan> latitudo <expan abbr="ī">in</expan> partes quattuor. </s> <s id="N4117C8">Atque ex his <expan abbr="da/bis">da<lb/>bis </expan>altitudini <expan abbr="&ptilde;tes">partes </expan><expan abbr="&longs;ept&etilde;">&longs;eptem</expan>. </s> <s id="N4117D1">Si erit <expan abbr="quĩcupla / fiet">quincupla / fiet</expan> altitudo uti <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>quadrupla: et eius ip&longs;ius altitudinis <expan abbr="adde&ttilde;">addetur</expan> &longs;exta. </s> <s id="N4117E2">Quod &longs;i <lb/>erit &longs;excupla / fiet uti <expan abbr="ī">in</expan> proxima: &longs;ed <expan abbr="adde&ttilde;">addetur</expan> pars non &longs;exta ut <lb/>ibi / &longs;ed <expan abbr="quĩta">quinta</expan>. </s> <s id="N4117F5">Si erit area lateribus <expan abbr="cõparibus / excedet">comparibus / excedet</expan> <expan abbr="alti/tudo">alti<lb/>tudo </expan><expan abbr="te&longs;tudinatorũ">te&longs;tudinatorum</expan> uti <expan abbr="ĩ">in</expan> triplis: trabeatæ uero <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="exced&etilde;t">excedent</expan>. <lb/></s> <s id="N41180F">Quin et in maiu&longs;culis areis licebit deprimere quoad <expan abbr="la/titudo">la<lb/>titudo </expan><expan abbr="&longs;u&ptilde;et">&longs;uperet </expan><expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> ex <expan abbr="&qtilde;rta">quarta</expan>. </s> <s id="N41181C">Quibu&longs; <expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> excedet <lb/><expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> <expan abbr="&ptilde;te">parte </expan>&longs;ui nona / fiet ut æque altitudo ab latitudine <lb/><expan abbr="exceda&ttilde;">excedatur</expan> ex nona &longs;ui: hac <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i <expan abbr="ĩ">in</expan> trabeatis utimur. </s> <s id="N411835"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> <lb/><expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> latitudinis <expan abbr="&qtilde;ter/">quater /</expan> tolles <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="altũ">altum</expan> <expan abbr="piet&etilde;">pietatem</expan> <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>integra latitudo addita et <expan abbr="ãplius">amplius</expan> <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> &longs;exta <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="cõtignatis">contignatis</expan>. <lb/></s> <s id="N411873">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="te&longs;tudinabi&ttilde;">te&longs;tudinabitur</expan> addito <expan abbr="in&longs;u&ptilde;">in&longs;uper </expan>ut <expan abbr="h&etilde;at">habeat</expan> <expan abbr="integrã">integram</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="latitudin&etilde;/atque">latitudinem / atque</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="lõgitudinis">longitudinis</expan> <expan abbr="&ptilde;t&etilde;">partem</expan> <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan>: <expan abbr="Cũ">Cum</expan> <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> <expan abbr="lõgitudini">longitudi<lb/>ni</expan> dimidia latitudinis ter: <expan abbr="tũc">tunc</expan> in <expan abbr="cõtignationibus">contignationibus</expan> altitudo <lb/>excedet <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> ex <expan abbr="&ptilde;te">parte </expan>&longs;eptima. </s> <s id="N4118BF">In te&longs;tudinatis uero <expan abbr="ad/des">ad<lb/>des </expan><expan abbr="&ptilde;t&etilde;">partem</expan> lineæ vii. </s> <s id="N4118C8"><expan abbr="lõgioris / qua">longioris / qua</expan> area <expan abbr="circũclauda&ttilde;">circumclaudatur</expan>. </s> <s id="N4118D2">Si denique <lb/>ha&longs;ce <expan abbr="h&etilde;bit">habebit</expan> linearum <expan abbr="cõiũctiones">coniunctiones</expan> ut &longs;it linearum altera v. <!-- REMOVE S-->altera <lb/>vii. aut altera tres / altera <expan abbr="quīque">quinque</expan> et <expan abbr="eiu&longs;mõi /">eiu&longs;modi /</expan> quas aut loci ne<lb/>ce&longs;&longs;itas / aut <expan abbr="inu&etilde;ti">inuenti</expan> uariatio / aut ornamentorum ratio po&longs;tula<lb/>rit. </s> <s id="N4118F6"><expan abbr="Tũc">Tunc</expan> <expan abbr="ãbæ">ambæ</expan> <expan abbr="iũg&etilde;&ttilde;">iungentur</expan> lineæ / et altitudini <expan abbr="dabi&ttilde;">dabitur</expan> dimidia. </s> <s id="N411908">Hic <lb/>illud <expan abbr="nõ">non</expan> prætereo. </s> <s id="N411911">Atria <expan abbr="nu&longs;quã">nu&longs;quam</expan> fieri oportere <expan abbr="lõgiora">longiora</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut <lb/>&longs;int ad latitudinem dupla. </s> <s id="N41191E"><expan abbr="Cõclauia">Conclauia </expan><expan abbr="nũquam">nunquam</expan> fieri <expan abbr="lõgiora">longiora</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam </expan>ut &longs;int lata ex tertia minus <expan abbr="&quml;">quam </expan> longa / Tripla uero et <expan abbr="qua/drupla">qua<lb/>drupla </expan>et deinceps i&longs;tiu&longs;modi longiora porticibus <expan abbr="deben/tur">deben<lb/>tur </expan>: quæ et ip&longs;æ &longs;excuplam non excedent. </s> <s id="N411931">In pariete <expan abbr="ha/bebũtur">ha<pb xlink:href="004/01/321.jpg"/>bebuntur</expan> <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan>et fene&longs;trarum et ho&longs;tiorum. </s> <s id="N41193B">Fene&longs;tra &longs;i adape<lb/>rietur <expan abbr="ī">in</expan> pariete latitudinis / quæ natura &longs;ui breuior e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it <lb/>areæ <expan abbr="lõgitudo / tũc">longitudo / tunc</expan> fiet <expan abbr="nõ">non</expan> plus unica. </s> <s id="N411952"><expan abbr="Atq">Atque</expan> erit illa quidem <lb/>ita po&longs;ita: ut in ea latitudinis linea breuior &longs;it linea <expan abbr="altitu/dinis">altitu<lb/>dinis </expan>: aut <expan abbr="cõtra">contra</expan> ut eius latitudo <expan abbr="ãplior">amplior</expan> &longs;it <expan abbr="&quml;">quam</expan> altitudo: quod <lb/>genus fene&longs;trarum <expan abbr="accubãtiũ">accubantium</expan> dicitur. </s> <s id="N41196B">Si <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> erit latitudo uti <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>foribus retractior: <expan abbr="tũc">tunc</expan> dabis ut &longs;it <expan abbr="uacuũ">uacuum</expan> <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> a dextra <lb/>in <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> pars totius parietis intimi nihil plus tertia / nihil <lb/>minus quarta, Apertioni&longs;que ip&longs;ius infima linea di&longs;tabit a <lb/>pauimento nihil plus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex nona totius altitudinis quater: <lb/>nihil minus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> ex nona bis. </s> <s id="N411994">Longitudo <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> capiet <lb/><expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan> latitudinis ter. </s> <s id="N41199C">Itaque &longs;ic fiet &longs;i erit in <expan abbr="a&ptilde;tione">apertione</expan> latitu<lb/>dinis linea <expan abbr="&quml;">quam</expan> altitudinis breuior. </s> <s id="N4119A5">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> erit apertio a dex<lb/>tris ad <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> laxior: et ab imo ad <expan abbr="&longs;ũmũ">&longs;ummum</expan> pre&longs;&longs;ior: <expan abbr="tũc">tunc</expan> ex to<lb/>ta parietis linea dabis <expan abbr="ãplitudini">amplitudini</expan> <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan> nihil minus <expan abbr="dimidiã /">dimi<lb/>diam /</expan> nihil plus <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> bis. </s> <s id="N4119C9">Altitudo <expan abbr="aũt">aut</expan> in ea fiet <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> aut ex <lb/>dimidia latitudinis: aut bis <expan abbr="&ptilde;tem">partem </expan>illius occupabit tertiam. <lb/></s> <s id="N4119D7">Sed binæ <expan abbr="inter&longs;titu&etilde;&ttilde;">inter&longs;tituentur</expan> <expan abbr="colũnellæ">columnellæ</expan> <expan abbr="&longs;u&ptilde;liminaris">&longs;uperliminaris </expan><expan abbr="&longs;u&longs;tin&etilde;di">&longs;u&longs;tinendi</expan> gra<lb/>tia. </s> <s id="N4119E8">Quod &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> fene&longs;træ <expan abbr="hab&etilde;dæ">habendæ</expan> <expan abbr="ī">in</expan> pariete prolixiore / tunc <lb/>fient plures / et numero impares. </s> <s id="N4119F9">Numerum proba&longs;&longs;e <expan abbr="ī">in</expan> his ma<lb/>iores uideo <expan abbr="ternariũ/et">ternarium / et</expan> fient <expan abbr="hũc">hunc</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N411A0E">Tota parietis <expan abbr="lõgi&longs;&longs;ima">lon<lb/>gi&longs;&longs;ima</expan> linea diuidetur <expan abbr="ī">in</expan> partes nihil plus &longs;eptem: nihil mi<lb/>nus <expan abbr="&qtilde;nque">quinque</expan>. </s> <s id="N411A1D">Ex quibus tibi <expan abbr="&longs;ũmito">&longs;ummito</expan> <expan abbr="&ptilde;tes">partes </expan>tris: ea&longs;que fene&longs;tris &longs;in <lb/>gulas &longs;ingulis di&longs;tribuito. </s> <s id="N411A26">Altitudini autem <expan abbr="a&ptilde;tionis">apertionis </expan>dabis <lb/><expan abbr="quartã">quartam</expan> latitudinis &longs;epties: aut <expan abbr="&qtilde;ntã">quantam</expan> nouies. </s> <s id="N411A32">Quod &longs;i <expan abbr="demũ">demum</expan> <lb/>placuerint fene&longs;træ numero&longs;iores: <expan abbr="tũc">tunc</expan> id opus <expan abbr="quãdo">quando</expan> natu/ <lb/><expan abbr="natu/rã">natu<lb/>ram</expan> &longs;apiat porticus ab illis et <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> a theatralibus <expan abbr="dim&etilde;&longs;iones">dimen&longs;io<lb/>nes</expan> <expan abbr="a&ptilde;tionũ/quas">apertionum / quas</expan> &longs;uo loco <expan abbr="diximus / trã&longs;umen&ttilde;">diximus / tran&longs;umentur</expan>. </s> <s id="N411A5A"><expan abbr="Ho&longs;tiorũ">Ho&longs;tiorum</expan> <lb/><expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan><expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> quales &longs;enatui curiæ ue deberi diximus. </s> <s id="N411A66">Fene<lb/>&longs;tras ornabis opere corynthio: <expan abbr="primariũ">primarium</expan> <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> ionico: Fo<lb/>res tricliniorum et cellarum et eiu&longs;modi dorico. </s> <s id="N411A75">Hæc de lineis <lb/>quantum ad rem facerent hactenus.</s> </p> <p id="N411A7A" type="main"> <s id="N411A7C">Sunt præterea quæ adigas ornamenta priuatis ædibus ali<lb/>qua <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="prætermitt&etilde;da">prætermittenda</expan>. </s> <s id="N411A89">Veteres in <expan abbr="pauim&etilde;tis">pauimentis</expan> porticus <expan abbr="qua/drangulos">qua<pb xlink:href="004/01/322.jpg"/>drangulos </expan>rotundo&longs;que labyrintbos pingebant / quibus pueri <lb/><expan abbr="exercer&etilde;tur">exercerentur</expan> Vidimus <expan abbr="&ptilde;">per </expan>areas <expan abbr="pictã">pictam</expan> <expan abbr="hærbã">hærbam</expan> <expan abbr="uolutil&etilde;">uolutilem</expan> flagelli&longs; <lb/>undantibus late <expan abbr="circũfu&longs;is">circumfu&longs;is</expan>. </s> <s id="N411AAB"><expan abbr="Vi&longs;un&ttilde;">Vi&longs;untur</expan> et qui trapetes <expan abbr="ĩ">in</expan> cubicu<lb/>lis in&longs;tratos finxerint te&longs;&longs;ellatura ex marmore. </s> <s id="N411AB7">Alii <expan abbr="corol/lis">corol<lb/>lis </expan>et ramu&longs;culis in&longs;per&longs;ere. </s> <s id="N411ABC"><expan abbr="Laudarũt">Laudarunt</expan> O&longs;i illius <expan abbr="inu&etilde;tum">inuentum</expan>: <lb/>qui <expan abbr="pauimentũ">pauimentum</expan> <expan abbr="&ptilde;gami">pergami </expan>&longs;trauerit: in quo reliquiæ a coena re<lb/>mi&longs;&longs;æ <expan abbr="apparer&etilde;t">apparerent</expan>: opus me <expan abbr="&longs;u&ptilde;i">&longs;uperi </expan>coenaculo <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> <expan abbr="indec&etilde;&longs;">indecen&longs;</expan>: <lb/><expan abbr="Agrippã">Agrippam</expan> <expan abbr="percõmode">percommode</expan> feci&longs;&longs;e arbitror: qui cru&longs;tis figulinis <lb/><expan abbr="pauim&etilde;ta">pauimenta</expan> <expan abbr="cõ&longs;trauerit">con&longs;trauerit</expan>. </s> <s id="N411AEC">Odi <expan abbr="&longs;ũptuo&longs;itat&etilde;">&longs;umptuo&longs;itatem</expan>. </s> <s id="N411AF3"><expan abbr="Delectãt">Delectant</expan> quæ <expan abbr="ingeniũ">inge<lb/>nium</expan> ad uenu&longs;tatem et <expan abbr="lepiditat&etilde;">lepiditatem</expan> attulerit. </s> <s id="N411B02">In cru&longs;tationibus <lb/><expan abbr="parietũ">parietum</expan> nulla picturæ <expan abbr="cõiectatio">coniectatio</expan> erit gratior atque &longs;pectatior <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ lapideas <expan abbr="colũnatiões">columnationes</expan> exprimat. </s> <s id="N411B17"><expan abbr="Porticũ">Porticum</expan> qua &longs;patia<lb/>ri <expan abbr="cõ&longs;ue&longs;&longs;et">con&longs;ue&longs;&longs;et</expan> Titus Cæ&longs;ar ter&longs;is foeniceis lapidibus di&longs;tinxe<lb/>rat: quorum &longs;plendore qua&longs;i ex &longs;peculo <expan abbr="omĩa">omina</expan> <expan abbr="uideren&ttilde;">uiderentur</expan>. </s> <s id="N411B2D">Anto<lb/>nius Caracalla princeps in porticu pinxit ge&longs;ta et <expan abbr="triũpbos">triumphos</expan> <lb/>patris. </s> <s id="N411B38"><expan abbr="Ip&longs;ũ">Ip&longs;um</expan> id etiam effecit Seuerus. </s> <s id="N411B3E">Agathocles <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> pa<lb/>tris res ge&longs;tas &longs;ed &longs;uas pinxit. </s> <s id="N411B4B">Apud per&longs;as pingere aut ali<lb/>ud fingere ex uetere lege <expan abbr="nõ">non</expan> licebat <expan abbr="&quml;">quam</expan> cædes a &longs;uis regibus <lb/>ferarum interfectarum. </s> <s id="N411B5A">Et certe &longs;uorum <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> fortia et memoratu <lb/>digna facta uultu&longs;que <expan abbr="tũ">tum</expan> in porticibus <expan abbr="tũ">tum</expan> in tricliniis apti&longs;&longs;i<lb/>me pingentur atque <expan abbr="applicabũtur">applicabuntur</expan>. </s> <s id="N411B71">Statuas eorum <expan abbr="&qtilde;">quam </expan>rem pu. <expan abbr="au/xi&longs;&longs;ent">au<lb/>xi&longs;&longs;ent </expan>. </s> <s id="N411B79">C. <!-- KEEP S-->Cæ&longs;ar <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="oīum">omnium</expan> approbatione &longs;ua po&longs;uit <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>porticu. </s> <s id="N411B92">Mihi hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="proban&ttilde;">probantur</expan>. </s> <s id="N411B9D">Sed <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> nolim affatim <lb/><expan abbr="refertũ">refertum</expan> e&longs;&longs;e aut &longs;imulachris aut &longs;ignis aut penitus opertum <lb/>hi&longs;toriaque <expan abbr="occupatũ">occupatum</expan>. </s> <s id="N411BAF">Videre hoc licet <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="g&etilde;mis">gemmis</expan> atque maxime <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> margaritis: &longs;i gregatim <expan abbr="cõpingãtur/&longs;orde&longs;cũt">compingantur / &longs;orde&longs;cunt</expan>. </s> <s id="N411BC3">Velim id <lb/>circo certis aptis digni&longs;que locis di&longs;tinctas haberi <expan abbr="&ptilde;">per </expan>parietes <lb/>formas lapideas / ubi <expan abbr="colloc&etilde;tur">collocentur</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;tatuæ <expan abbr="tũ">tum</expan> et tabulæ: qua<lb/>les <expan abbr="triũpho">triumpho</expan> detulit <expan abbr="Põpeius">Pompeius</expan>: <expan abbr="ĩ">in</expan> quibus laudes <expan abbr="rerũ">rerum</expan> a &longs;e ge&longs;ta<lb/>rum mari et terra pictæ <expan abbr="intuebãtur">intuebantur</expan>. </s> <s id="N411BEE">Vel ade&longs;&longs;e potius <expan abbr="uelĩ">uelim</expan> <lb/>quæ poetæ ad bonos mores <expan abbr="cõfinxerint">confinxerint</expan>: uti illud Dædali: <expan abbr="&qtilde;">qui </expan><lb/>ad cumas <expan abbr="ĩ">in</expan> foribus <expan abbr="Icarũ">Icarum</expan> <expan abbr="uolãt&etilde;">uolantem</expan> <expan abbr="pĩxit">pinxit</expan>. </s> <s id="N411C0D"><expan abbr="Cũque">Cumque</expan> pictura et poe<lb/>tica uaria &longs;it: alia quæ <expan abbr="maximorũ">maximorum</expan> ge&longs;ta <expan abbr="prĩcipũ">principum</expan> digni&longs;&longs;ima <lb/>memoratu: alia quæ priuatorum <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> mores: alia que <expan abbr="aratoriã">arato<pb xlink:href="004/01/323.jpg"/>riam</expan> <expan abbr="uitã">uitam</expan> exprimat. </s> <s id="N411C2F">Prima illa quæ <expan abbr="maie&longs;tat&etilde;">maie&longs;tatem</expan> habet publicis <lb/>et <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imorum">præ&longs;tanti&longs;&longs;imorum</expan> operibus adhibebitur. </s> <s id="N411C3C">Vltima hortis ma<lb/>xime <expan abbr="cõueniet/">conueniet /</expan> quod <expan abbr="oĩum">omnium</expan> &longs;it ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="iucũdi&longs;&longs;ima">iucundi&longs;&longs;ima</expan>. </s> <s id="N411C4D">Hilare / <lb/>&longs;cimus <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan> animis <expan abbr="cũ">cum</expan> pictas uidemus <expan abbr="amoeni/tates">amoeni<lb/>tates </expan><expan abbr="regionũ/et">regionum / et</expan> portus et pi&longs;cationes / et uenationes / et na<lb/>tationes / et <expan abbr="agre&longs;tiũ">agre&longs;tium</expan> ludos / et florida et <expan abbr="frõdo&longs;a">frondo&longs;a</expan>. </s> <s id="N411C6E">Illud <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>Octauiani <expan abbr="prĩcipis">principis</expan> faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> maximorum <expan abbr="aĩaliũ">animalium</expan> <lb/>o&longs;&longs;a inui&longs;a <expan abbr="ĩmania">immania</expan> <expan abbr="ornam&etilde;to">ornamento</expan> &longs;uarum <expan abbr="ædiũ">ædium</expan> apponebat. </s> <s id="N411C95">Antris <lb/>et criptis a&longs;&longs;ueuere cru&longs;tam ueteres adigere a&longs;peram ex <expan abbr="ĩdu&longs;tria">indu<lb/>&longs;tria</expan> adpactis minutis glebis ex pumice aut &longs;puma lapidis <lb/>tyburtini: <expan abbr="quã">quam</expan> Ouidius <expan abbr="uiuũ">uiuum</expan> appellat <expan abbr="pumic&etilde;">pumicem</expan>. </s> <s id="N411CAF">Et uidimus <lb/>qui <expan abbr="cærã">cæram</expan> uiridem induxerint: quo mu&longs;co&longs;i antri lanugines <lb/><expan abbr="finger&etilde;t">fingerent</expan>. </s> <s id="N411CBD">Illud <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> delectauit quod uidimus ad <expan abbr="&longs;peluncã">&longs;pe<lb/>luncam</expan>: quo loci aquæ fons <expan abbr="erũperet">erumperet</expan> <expan abbr="cru&longs;tã">cru&longs;tam</expan> <expan abbr="ductã">ductam</expan> ex uarii&longs; <expan abbr="cõchis">con<lb/>chis</expan> o&longs;trei&longs;que maritimis aliis inuer&longs;is / aliis <expan abbr="incũbentibus">incumbentibus</expan> <expan abbr="cõpactis">com<lb/>pactis</expan> ex colorum uarietate <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e artificio &longs;ane lepidi&longs;&longs;imo. <lb/></s> <s id="N411CEA">Vbi uxoribus <expan abbr="cõueniãt">conueniant</expan> <expan abbr="nõ">non </expan>ni&longs;i digni&longs;&longs;imos <expan abbr="hominũ">hominum</expan> et <expan abbr="for/mo&longs;i&longs;&longs;imos">for<lb/>mo&longs;i&longs;&longs;imos </expan>uultus <expan abbr="pĩgas">pingas</expan> <expan abbr="mon&etilde;t">monent</expan>. </s> <s id="N411D03"><expan abbr="Plurimũ">Plurimum</expan>. n. habere id mo<lb/>menti ad conceptus matronarum et <expan abbr="futurã">futuram</expan> <expan abbr="&longs;peti&etilde;">&longs;peciem</expan> prolis <expan abbr="ferũt">ferunt</expan>. <lb/></s> <s id="N411D1E">Aquarum &longs;pectare fontes pictos et riuulos <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="febricitãtibus">fe<lb/>bricitantibus</expan> <expan abbr="cõfert">confert</expan>. </s> <s id="N411D32">Experiri hoc licet / &longs;i <expan abbr="quãdo">quando</expan> per noctem <lb/>&longs;onus <expan abbr="cubant&etilde;">cubantem</expan> <expan abbr="fru&longs;trabi&ttilde;">fru&longs;trabitur</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> limpidi&longs;&longs;imas quas u&longs;piam ui<lb/>deris aquas <expan abbr="fõtium / riuorum/">fontium / riuorum /</expan> aut lacus ubi <expan abbr="m&etilde;te">mente</expan> repetere <expan abbr="ĩ&longs;i">in&longs;ti<lb/>teris</expan> / illico <expan abbr="giliarũ">uigiliarum</expan> illa &longs;iccitas humectatur / <expan abbr="irrepit&qtail;">irrepitque </expan>&longs;o<lb/>por / quoad dulci&longs;&longs;ime obdormi&longs;cas. </s> <s id="N411D60"><expan abbr="Acced&etilde;t">Accedent</expan> et horti <expan abbr="plantarũque">plan<lb/>tarumque</expan> delitiæ / et porticus horten&longs;is / qua &longs;oles / qua <expan abbr="it&etilde;">item</expan> um<lb/>bras captes. </s> <s id="N411D71">Aderit et area fe&longs;tiui&longs;&longs;ima. </s> <s id="N411D74"><expan abbr="Prærũpent">Prærumpent</expan> aquulæ <lb/>præter <expan abbr="&longs;p&etilde;">&longs;pem</expan> locis complu&longs;culis. </s> <s id="N411D80">Itiones <expan abbr="drffini&etilde;t">diffinient</expan> <expan abbr="plãta">planta</expan>: quæ <lb/><expan abbr="&ptilde;>henni">perhenni</expan> <expan abbr="uireãt">uireant</expan> folio: uallabis <expan abbr="&ptilde;te">parte </expan>obtecta buxo. </s> <s id="N411D93">Nam aperto <lb/>coelo et <expan abbr="u&etilde;to">uento</expan> et præ&longs;ertim maris a&longs;pergine leditur atque mar<lb/>ce&longs;cit. </s> <s id="N411D9F">Aprico autem loco &longs;unt qui myrthum / quod æ&longs;tiuo <expan abbr="t&etilde;/pore">tem<lb/>pore</expan> lætum fieri dicant exponunt. </s> <s id="N411DA8">Sed gaudere myrthum <lb/>laurum hæderamque umbra Theophra&longs;tus a&longs;&longs;erit: eaque re <lb/>breui <expan abbr="&longs;erendã">&longs;erendam</expan> interuallo putat: quo &longs;olis æ&longs;tus mutua uiret <pb xlink:href="004/01/324.jpg"/>umbra. </s> <s id="N411DB8">Neque <expan abbr="deerũt">deerunt</expan> cupre&longs;&longs;i ue&longs;titi hædera. </s> <s id="N411DBF">Præterea et ci<lb/>cli et emicicli: et quæ de&longs;criptiones in areis ædificiorum <expan abbr="prob&etilde;tur">proben<lb/>tur</expan> ex lauro ex citro / ex iunipero deflexis ac &longs;e&longs;e mutuo <expan abbr="cõplect&etilde;tibus">com<lb/>plectentibus</expan> ramis <expan abbr="cõcluden&ttilde;">concludentur</expan>. </s> <s id="N411DD8">Phiteon <expan abbr="agrig&etilde;tinus">agrigentinus</expan> trecenta <lb/>ua&longs;a lapidea in &longs;ua priuata domo habuit: quorum quodque cape<lb/>ret amphoras <expan abbr="centũ">centum</expan>. </s> <s id="N411DE7">Talia in hortis ua&longs;a pro <expan abbr="fõtibus">fontibus</expan> <expan abbr="ornam&etilde;to">ornamen<lb/>to</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N411DF8"><expan abbr="Vit&etilde;">Vitem</expan> ueteres qua &longs;tratas horti <expan abbr="obteger&etilde;t">obtegerent</expan> <expan abbr="colũnis">columnis</expan> mar<lb/>moreis <expan abbr="imponebãt">imponebant</expan>. </s> <s id="N411E0D">Earum cra&longs;&longs;itudo longitudinis <expan abbr="h&etilde;bat">habebat</expan> <expan abbr="decimã">deci<lb/>mam</expan> ope corynthio. </s> <s id="N411E19">Arborum ordines ad <expan abbr="lineã">lineam</expan> et interuallis <expan abbr="cõparibus">com<lb/>paribus</expan> et <expan abbr="ãgulis">angulis</expan> <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;tibus">corre&longs;pondentibus</expan> <expan abbr="ponen&ttilde;/">ponentur /</expan> uti <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> ad quin<lb/>cuncem. </s> <s id="N411E38">Hærbis rarioribus / et quæ apud medicos in precio <lb/>&longs;int <expan abbr="hortũ">hortum</expan> <expan abbr="uirent&etilde;">uirentem</expan> reddet. </s> <s id="N411E45"><expan abbr="Gratũ">Gratum</expan> id quod apud maiores uilli<lb/>ci a&longs;&longs;ueuere dominis applaudere in&longs;criptis eorum nominibus <lb/><expan abbr="&ptilde;">per </expan><expan abbr="areã">aream</expan> buxo aut hærbis odoratis. </s> <s id="N411E53">Sepem obiiciet rho&longs;a: inne<lb/>ctet corilos et punicas. </s> <s id="N411E58">At ille corna inquit uepres et <expan abbr="pru/na">pru<lb/>na </expan>ferat et quercus et ilex. </s> <s id="N411E5D">Multa fruge pecus: multa <expan abbr="dominũ">domi<lb/>num</expan> iuuet <expan abbr="ũbra">umbra</expan>. </s> <s id="N411E69">Sed i&longs;ta uillis forta&longs;&longs;is <expan abbr="cõueni&etilde;t">conuenient</expan> fructuariis <lb/>magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> horto. </s> <s id="N411E76">Quin et illud Democriti quod <expan abbr="ferũt">ferunt</expan>. </s> <s id="N411E7D"><expan abbr="Parũ">Parum</expan> <lb/>prudenter <expan abbr="eũ">eum</expan> facere / qui aut lapide aut lapidea &longs;tructura <expan abbr="circũ&longs;epiat">cir<lb/>cum&longs;epiat</expan> hic <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="improba&ttilde;">improbatur</expan>. </s> <s id="N411E96"><expan abbr="La&longs;ciui&etilde;tiũ">La&longs;ciuientium</expan>. </s> <s id="N411E9C">n. </s> <s id="N411E9F">proteruiæ <expan abbr="pro&longs;pici&etilde;dum">pro&longs;pi<lb/>ciendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N411EA7">Statuas ridiculas per hortum non reprobo: mo<lb/>do nihil ob&longs;coeni. </s> <s id="N411EAC">Itaque i&longs;tiu&longs;modi quidem erunt horti.</s> </p> <p id="N411EAF" type="main"> <s id="N411EB1">Vrbana <expan abbr="aũt">aut</expan> domus inte&longs;tinis <expan abbr="&ptilde;ietibus">parietibus </expan><expan abbr="cõclauiorum">conclauiorum</expan> coenacu<lb/>lorum ue fe&longs;tiuitate <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> cedet <expan abbr="hort&etilde;&longs;ibus">horten&longs;ibus</expan>: &longs;ed extimis uti <lb/>e&longs;t porticus et <expan abbr="ue&longs;tibulũ">ue&longs;tibulum</expan> non ita fe&longs;tiuitates captabit ut non <lb/>multo memini&longs;&longs;e grauitatis <expan abbr="uidea&ttilde;">uideatur</expan>. </s> <s id="N411ED2"><expan abbr="Atq">Atque</expan> <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imorum">præ&longs;tanti&longs;&longs;imorum</expan> <expan abbr="&qtilde;dem">qui<lb/>dem </expan><expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> <expan abbr="porticũ">porticum</expan> <expan abbr="trabeatã">trabeatam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="cõdecet">condecet</expan>: mediocrorum <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <expan abbr="arcuatã">ar<lb/>cuatam</expan>. </s> <s id="N411EF4">In utri&longs;que te&longs;tudinata <expan abbr="&ptilde;placebit">perplacebit </expan>. </s> <s id="N411EF7">Ornamenta et trabis <lb/>et coronarum quæ <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <expan abbr="ĩpon&etilde;&ttilde;">imponentur</expan> <expan abbr="capi&etilde;t">capient</expan> <expan abbr="colũnationis">columnationis</expan> <expan abbr="quartã">quartam</expan>. <lb/></s> <s id="N411F11">Si in primas <expan abbr="colũnationes">columnationes</expan> <expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> alteræ <expan abbr="&longs;u&ptilde;ponen&ttilde;/">&longs;uperponentur /</expan> <expan abbr="fi&etilde;t">fient</expan> <expan abbr="&longs;ecũdæ">&longs;e<lb/>cundæ</expan> breuiores primis ex quarta. </s> <s id="N411F29">Quod &longs;i et tertiæ <expan abbr="&longs;u&ptilde;excitabun&ttilde;/fi&etilde;t">&longs;uperexci<lb/>tabuntur / fient</expan> illæ <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ex <expan abbr="&qtilde;nta">quanta </expan>breuiores <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ub&longs;titutæ. </s> <s id="N411F3D">In <lb/>i&longs;tarum &longs;ingulis arulæ et plutei quæ <expan abbr="colũnis">columnis</expan> <expan abbr="&longs;ubigũ&ttilde;">&longs;ubiguntur</expan> <expan abbr="pt&etilde;">partem</expan> &longs;uæ <lb/><expan abbr="colũnæ">columnæ</expan> <expan abbr="hebũt">habebunt</expan> <expan abbr="quartã">quartam</expan>. </s> <s id="N411F5B">Vbi <expan abbr="aũt">aut</expan> unica fiet <expan abbr="cõlũna&ttilde;iõe">collumnatione</expan> <expan abbr="cõt&etilde;tus">contentus</expan> <pb xlink:href="004/01/325.jpg"/>ad rationes <expan abbr="publicorũ">publicorum</expan> <expan abbr="o&ptilde;um">operum</expan> quæ profana &longs;int &longs;e accomoda<lb/>bit. </s> <s id="N411F75"><expan abbr="Fa&longs;tigiũ">Fa&longs;tigium</expan> priuatis ædibus non ita fiet / ut <expan abbr="t&etilde;pli">templi</expan> <expan abbr="maic&longs;tat&etilde;">maie&longs;tatem</expan> <lb/>ulla ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="&longs;ecte&ttilde;">&longs;ectetur</expan>. </s> <s id="N411F89"><expan abbr="Ve&longs;tibulũ">Ve&longs;tibulum</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="frõte">fronte</expan> paulo &longs;ub ela<lb/>tiori atque <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> fa&longs;tigii dignitate <expan abbr="hone&longs;tabi&ttilde;">hone&longs;tabitur</expan>. </s> <s id="N411FA5"><expan abbr="Reliquũ">Reliquum</expan> parietis <lb/><expan abbr="utrĩque">utrimque</expan> leni &longs;urgente cri&longs;ta <expan abbr="coronabi&ttilde;">coronabitur</expan>. </s> <s id="N411FB4">Et <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> primarios <lb/><expan abbr="ãgulos">angulos</expan> ædificii &longs;tare cri&longs;ta <expan abbr="nõ">non</expan> nihil <expan abbr="&longs;u&ptilde;biore">&longs;uperbiore </expan><expan abbr="cõferet">conferet</expan> ad <expan abbr="elegãtiã">ele<lb/>gantiam</expan>. </s> <s id="N411FCE">Mihi non <expan abbr="proban&ttilde;">probantur</expan> qui ædibus priuatorum <expan abbr="ciuiũ">ciuium</expan> pinna&longs; <lb/>et minas <expan abbr="ĩpo&longs;uere">impo&longs;uere</expan>. </s> <s id="N411FDF">Arcis. n. i&longs;ta <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> uel potiu&longs; <expan abbr="tyrãnorum">tyrannorum</expan>: alie<lb/>na a ciuibus pacatis et bene <expan abbr="ī&longs;tituta">in&longs;tituta</expan> re pu. </s> <s id="N411FF6"><expan abbr="quãdoquidem">quandoquidem</expan> aut <lb/><expan abbr="cõceptũ">conceptum</expan> <expan abbr="metũ">metum</expan> aut <expan abbr="paratã">paratam</expan> <expan abbr="iniuriã">iniuriam</expan> &longs;ignificent. </s> <s id="N41200D">Meniani opus <lb/>pro fronte ædis præ&longs;tabit lepiditatem &longs;i erit non ua&longs;tum <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>profu&longs;um non indecens.</s> </p> <p id="N412018" type="main"> <s id="N41201A"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> quod dicturos polliciti &longs;umus ad ea uenio ex quibus <lb/>uniuer&longs;a pulchritudinis ornamentorum que genera <expan abbr="exi&longs;tãt">exi&longs;tant</expan>: uel <lb/>quæ potius expre&longs;&longs;a ex <expan abbr="oĩ">omni</expan> pulchritudinis <expan abbr="rõe">ratione</expan> <expan abbr="emanarĩt">emanarint</expan>: dif<lb/>ficilis nimirum <expan abbr="&ptilde;ue&longs;tigatio">perue&longs;tigatio </expan>. </s> <s id="N412036"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="&qtilde;c&qtilde;d">quicquod </expan><expan abbr="unũ">unum</expan> illud quod ex uni<lb/>uer&longs;o <expan abbr="&ptilde;tiũ">partium</expan> numero et natura <expan abbr="exprim&etilde;dũ">exprimendum</expan> <expan abbr="&longs;elig&etilde;dum&qtail;">&longs;eligendumque</expan> &longs;it / aut <lb/>&longs;ingulis <expan abbr="ĩpartiundũ">impartiundum</expan> <expan abbr="rõne">ratione</expan> certa et coæquabili / aut ita <expan abbr="h&etilde;ndũ">habendum</expan> <lb/>ut <expan abbr="unã">unam</expan> in <expan abbr="cõgeri&etilde;">congeriem</expan> et corpus plura <expan abbr="iũgat / contineatque">iungat / contineatque</expan> recta et <lb/>&longs;tabili cohæ&longs;ione atque co&longs;en&longs;u: cui nos hic <expan abbr="&ptilde;&longs;imile">per&longs;imile </expan><expan abbr="quippiã">quippiam</expan> <lb/>quærimus: profecto <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> id eorum <expan abbr="oĩum">omnium </expan>uim et <expan abbr="&quml;&longs;i">qua&longs;i</expan> <expan abbr="&longs;uccũ">&longs;uccum</expan> &longs;api<lb/>at nece&longs;&longs;e <expan abbr="&etilde;">est</expan>: quibus aut cohære&longs;cat aut <expan abbr="ĩmi&longs;cca&ttilde;">immi&longs;ceatur</expan>: alioquin di<lb/>&longs;cordia di&longs;cidii&longs;que <expan abbr="pugnar&etilde;t">pugnarent</expan> atque di&longs;&longs;iparentur. </s> <s id="N412091">Quæ &longs;ane <expan abbr="&ptail;qui&longs;ito">pro<lb/>qui&longs;itio </expan>atque &longs;eleceo <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteris <expan abbr="ĩ">in</expan> rebus minime <expan abbr="prõpta">prompta </expan> / mini<lb/>me expedita e&longs;t: tum egregie <expan abbr="ĩ">in</expan> his de quibus dicturi &longs;umus <lb/><expan abbr="oĩum">omnium</expan> anceps atque <expan abbr="&ptilde;iculo&longs;a">periculo&longs;a </expan>e&longs;t: <expan abbr="tã">tam</expan> multis <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> res ædificato<lb/>ria partibus: <expan abbr="tãque">tamque</expan> uariis <expan abbr="ornam&etilde;torum">ornamentorum</expan> generibus &longs;ingulæ &longs;e uti <lb/>uidi&longs;ti <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan> dignari <expan abbr="po&longs;tulãt">po&longs;tulant</expan>. </s> <s id="N4120C3">Sed nos ex in&longs;tituto pro inge<lb/>nii uiribus <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> pro&longs;equemur: <expan abbr="nõ">non</expan> illa <expan abbr="repet&etilde;tes / qua">repetentes / qua</expan> ratione ex <lb/><expan abbr="partiũ">partium</expan> numero &longs;olida <expan abbr="ĩtegrorum">integrorum</expan> cognitio <expan abbr="&ptilde;cipiat">percipiat </expan>. </s> <s id="N4120E0"><expan abbr="Verũ">Verum</expan> quod <lb/>faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> hinc <expan abbr="ordiemur / notãtes">ordiemur / notantes</expan> quid <expan abbr="nã">nam</expan> &longs;it quod <lb/>&longs;ui pulchritudinem efficiat. </s> <s id="N4120F7">A periti&longs;&longs;imis <expan abbr="ueterũ">ueterum</expan> admone<lb/>mur et alibi diximus e&longs;&longs;e ueluti <expan abbr="aĩal">animal</expan> <expan abbr="ædificiũ">ædificium</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> quo <expan abbr="finiũdo">finiundo</expan> <lb/><expan abbr="naturã">naturam</expan> imitari opus &longs;it. </s> <s id="N412116">Perue&longs;tigemus <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> quid ita &longs;it in <pb xlink:href="004/01/326.jpg"/>corporibus a natura productis cur alia pulchriora alia mi<lb/>nus pulchra aut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> deformia <expan abbr="dicãtur">dicantur</expan>. </s> <s id="N41212B">In promptu e&longs;t ex his <lb/>quæ <expan abbr="ĩ">in</expan> pulchrorum numero <expan abbr="cen&longs;eãtur">cen&longs;eantur</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> <expan abbr="cũcta">cuncta</expan> e&longs;&longs;e / ut <lb/>inter &longs;e protinus nihil <expan abbr="differãt">differant</expan>: <expan abbr="&qtilde;n">quando</expan> uel ea re maxime qua <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/><expan abbr="cõueniũt">conueniunt</expan> <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> ip&longs;a re <expan abbr="ĩe&longs;&longs;e">ine&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> aut <expan abbr="īpre&longs;&longs;ũ">impre&longs;&longs;um</expan> aut <expan abbr="ī&longs;uffu&longs;ũ">in&longs;uffu&longs;um</expan> <lb/><expan abbr="&longs;&etilde;cimus">&longs;entimus</expan>. </s> <s id="N41216C">Cur quæ di&longs;&longs;imillima <expan abbr="&longs;int / tam&etilde;">&longs;int / tamen</expan> una e&longs;&longs;e <expan abbr="admodũ">admodum</expan> <lb/>uenu&longs;ta profiteamur. </s> <s id="N412179">Vtar <expan abbr="ex&etilde;plo">exemplo</expan>. </s> <s id="N412180"><expan abbr="Puellã">Puellam</expan> <expan abbr="ali&qtilde;s">aliquis </expan><expan abbr="teneritudi/ne">teneritudi<lb/>ne </expan><expan abbr="gracil&etilde;">gracilem</expan> cupiet. </s> <s id="N41218C">Ille apud <expan abbr="comicũ">comicum</expan> cæteris puellis antepo<lb/>nebat <expan abbr="uirgin&etilde;">uirginem </expan><expan abbr="illã">illam</expan> quod e&longs;&longs;et illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> habilior et &longs;uci plena. <lb/></s> <s id="N41219E">Tibi forta&longs;&longs;is <expan abbr="&ptilde;pacebit">perplacebit </expan>uxoris forma: quæ neque tenuitate <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>ualidos: neque <expan abbr="m&etilde;brorum">membrorum</expan> &longs;pi&longs;&longs;itudine ru&longs;ticanos pugiles imi<lb/>tetur. </s> <s id="N4121AD">Sed <expan abbr="&quml;tũ">quantum</expan> illi addi / huic detrahi &longs;eruata dignitate po&longs;<lb/>&longs;it: <expan abbr="tantũ">tantum</expan> in ea reperiatur. </s> <s id="N4121BA">Quid <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> quod i&longs;tarum <expan abbr="alterã">alteram</expan> aut <expan abbr="al/terã">al<lb/>teram</expan> mauis / ea de re cæteras e&longs;&longs;e forma non liberali et digna <lb/>&longs;tatues minime. </s> <s id="N4121CC">Sed i&longs;tæc ut præcæteris placeat efficere po<lb/>tuit quippiam/ quod quale <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> requiro. </s> <s id="N4121D9">Vt uero de <lb/>pulchritudine iudices <expan abbr="nõ">non</expan> opinio: uerum animis innata <expan abbr="quædã">quædam</expan> <lb/>ratio efficiet. </s> <s id="N4121E8">Id ita e&longs;&longs;e apparet: <expan abbr="quãdoquid&etilde;">quandoquidem</expan> turpia / infor <lb/>mia / ob&longs;coena nemo <expan abbr="&etilde;">est</expan> quin illico intuens <expan abbr="offenda&ttilde;">offendatur</expan> atque ode<lb/>rit. </s> <s id="N4121FB">Vnde <expan abbr="aũt">aut</expan> is animi &longs;en&longs;us excitetur et <expan abbr="prodeat / etiã">prodeat / etiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> re<lb/>quiro funditus. </s> <s id="N41220C">Sed ex his quæ ultro &longs;e&longs;e <expan abbr="offerũt">offerunt</expan> <expan abbr="&qtilde;tũ">quantum</expan> ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <lb/>faciat pen&longs;itemus. </s> <s id="N41221D">E&longs;t. <!-- KEEP S-->n. in formis profecto et figuris ædifi<lb/>ciorum aliquid <expan abbr="excell&etilde;s">excellens</expan> <expan abbr="&ptilde;fectũque">perfectumque</expan> naturæ quod <expan abbr="animũ">animum</expan> excitat <lb/>eue&longs;tigioque &longs;entiatur. </s> <s id="N412237">Credo <expan abbr="e&qtilde;d&etilde;">equidem</expan> <expan abbr="formã/dignitatem / ">formam / dignitatem / </expan> <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;/et">uenu<lb/>&longs;tatem / et</expan> quæuis &longs;imilia <expan abbr="ĩ">in</expan> his con&longs;i&longs;tere: quæ &longs;i ademeris aut <lb/>minutaris: illico <expan abbr="uiti&etilde;tur">uitientur</expan> et <expan abbr="&ptilde;eant">pereant </expan>. </s> <s id="N412251">Hoc &longs;i per&longs;uadetur / haud <lb/>erit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="prolixũ">prolixum</expan> ea <expan abbr="rec&etilde;&longs;ere">recen&longs;ere</expan> quæ adimi / augeri / mutariue <lb/><expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> informis atque figuris po&longs;&longs;int. </s> <s id="N412267"><expan abbr="Cõ&longs;tat">Con&longs;tat</expan>. <!-- KEEP S-->n. corpus <expan abbr="o&etilde;">omnem</expan> <lb/>partibus certis atque &longs;uis: ex quibus nimirum <expan abbr="&longs;iquã">&longs;iquam</expan> ademeris: aut <lb/>maiorem minorem ue redegeris: aut locis tran&longs;po&longs;ueris <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>decentibus / fiet ut quod i&longs;to in corpore ad formæ <expan abbr="decentiã">decentiam</expan> <lb/>congruebat uitietur.</s> </p> <p id="N41228C" type="main"> <s id="N41228E">Ex quo &longs;tatui&longs;&longs;e po&longs;&longs;umus / ne cætera <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> prolixius <lb/>pro&longs;equar / præcipua e&longs;&longs;e tria hæc in <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan><expan abbr="oĩs">omnes</expan> <expan abbr="quã">quam</expan> quærimus <pb xlink:href="004/01/327.jpg"/>ratio <expan abbr="cõ&longs;ume&ttilde;">con&longs;umetur</expan> numeru&longs; et <expan abbr="quã">quam</expan> nos <expan abbr="finition&etilde;">finitionem</expan> <expan abbr="nũcupabimu&longs;">nuncupabimu&longs;</expan> et <lb/>collutatio. </s> <s id="N4122B7">Sed <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="ãplius">amplius</expan> <expan abbr="&qtilde;ppiã">quippiam</expan> ex his <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> <expan abbr="cõpactis">compactis</expan> atque an <lb/>nexis: quo tota pulchritudinis facies mirifice colluce&longs;cat. <lb/></s> <s id="N4122D3">Id apud nos <expan abbr="cõcinnitas">concinnitas</expan> <expan abbr="nuncupabi&ttilde;">nuncupabitur</expan>: <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="eand&etilde;">eandem</expan> profecto <expan abbr="oĩs">omnes</expan> <lb/>e&longs;&longs;e gratiæ atque decoris <expan abbr="alũnã">alumnam</expan> dicimus. </s> <s id="N4122F0">Atqui <expan abbr="&etilde;">esse</expan> quidem <expan abbr="cõcinnitatis">con<lb/>cinnitatis </expan>munus et paratio <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan>/ quæ alioquin <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e natu<lb/>ra <expan abbr="di&longs;tĩctæ">di&longs;tinctæ</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="&ptilde;fecta">perfecta </expan><expan abbr="quadã">quadam</expan> ratione <expan abbr="cõ&longs;tituere / ita">con&longs;tituere / ita</expan> ut mutuo <lb/>ad <expan abbr="&longs;peti&etilde;">&longs;peciem</expan> <expan abbr="corre&longs;p&etilde;deãt">corre&longs;pondeant</expan>. </s> <s id="N41231D">Hinc fit / ut <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;eu ui&longs;u &longs;iue auditu <lb/>&longs;eu quauis ratione <expan abbr="admoueãtur">admoueantur</expan> ad <expan abbr="animũ/cõcinna">animum / concinna</expan> <expan abbr="cõfe&longs;tim">confe&longs;tim</expan> <lb/><expan abbr="&longs;entian&ttilde;">&longs;entiantur</expan>. </s> <s id="N412337">Natura. <!-- KEEP S-->n. optima <expan abbr="cõcupi&longs;cimus / et">concupi&longs;cimus / et</expan> optimis cum <lb/>uoluptate adhæremus: neque <expan abbr="ĩ">in</expan> toto corpore aut partibus uiget <lb/>magis <expan abbr="cõcinnitas">concinnitas</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> in &longs;e ip&longs;a atque natura: ut <expan abbr="eã">eam</expan> quidem e&longs;&longs;e <lb/>animi rationi&longs;que <expan abbr="cõ&longs;ort&etilde;">con&longs;ortem</expan> interpreter: habetque campos lati&longs;&longs;i<lb/>mo&longs; ubi <expan abbr="exercea&ttilde;">exerceatur</expan> atque efflore&longs;cat. </s> <s id="N412365"><expan abbr="Totã">Totam</expan> <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan> homini&longs; <lb/><expan abbr="uitã">uitam</expan> et rationes: <expan abbr="totãque">totamque</expan> <expan abbr="&ptilde;tractat">pertractat </expan><expan abbr="naturã">naturam</expan> rerum. </s> <s id="N41237C">Quicquid. n. <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/><expan abbr="mediũ">medium</expan> proferat natura / id <expan abbr="o&etilde;">omnem</expan> ex <expan abbr="cõcinnitatis">concinnitatis</expan> lege <expan abbr="modera&ttilde;">moderatur</expan>. <lb/></s> <s id="N41239A">Neque <expan abbr="&longs;tudiũ">&longs;tudium</expan> e&longs;t maius <expan abbr="ullũ">ullum</expan> naturæ <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut quæ produxerit ab<lb/>&longs;olute <expan abbr="&ptilde;fecta">perfecta </expan>&longs;int. </s> <s id="N4123AB">Quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> amota <expan abbr="cõcinnitate">concinnitate</expan> minime a&longs;<lb/>&longs;equeretur: <expan abbr="&longs;ũmus">&longs;ummus</expan>. n. qui <expan abbr="o&ptilde;atur">operatur</expan> con&longs;en&longs;us partium <expan abbr="ĩteri&longs;&longs;et">interi&longs;&longs;et</expan>. <lb/></s> <s id="N4123C7">Sed de his hactenus: quæ &longs;i &longs;atis <expan abbr="cõ&longs;tant/">con&longs;tant /</expan> &longs;tatui&longs;&longs;e &longs;ic po&longs;&longs;u<lb/>mus <expan abbr="pulchritudin&etilde;">pulchritudinem</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="qu&etilde;dã">quendam</expan> <expan abbr="con&longs;&etilde;&longs;um">con&longs;en&longs;um</expan> et <expan abbr="con&longs;piration&etilde;">con&longs;pirationem</expan> <expan abbr="&ptilde;tium">par<lb/>tium </expan>in eo / cuius &longs;unt ad <expan abbr="certũ">certum</expan> numerum <expan abbr="finition&etilde;">finitionem</expan> collocatio <lb/><expan abbr="n&etilde;que">neque</expan> <expan abbr="habitã">habitam</expan> / ita uti <expan abbr="cõcinnitas">concinnitas</expan> hoc <expan abbr="&etilde;">esse</expan> ab&longs;oluta primariaque ra<lb/>tio naturæ po&longs;tularit. </s> <s id="N4123FD"><expan abbr="Hãc">Hanc</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> res ædifica<lb/>toria &longs;ectatur. </s> <s id="N412415">Hac &longs;ibi <expan abbr="dignitat&etilde;/gratiã/auctoritat&etilde;">dignitatem / gratiam / auctoritatem</expan> <expan abbr="u&etilde;dicat">uendi<lb/>cat</expan> / atque <expan abbr="ĩ">in</expan> precio <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N41242A"><expan abbr="Cũcta">Cuncta</expan> quæ hactenus diximus <expan abbr="cũ">cum</expan> ita e&longs;&longs;e <lb/>ex ip&longs;a rerum natura <expan abbr="&ptilde;cepi&longs;&longs;ent">percepi&longs;&longs;ent </expan>maiores no&longs;tri : nec <expan abbr="dubitar&etilde;t">dubitarent</expan> <lb/>his neglectis &longs;e nihil a&longs;&longs;ecuturos / quod ad opis <expan abbr="laud&etilde;">laudem</expan> et de<lb/>cus faceret: non iniuria <expan abbr="naturã">naturam</expan> <expan abbr="optimã">optimam</expan> formarum <expan abbr="artific&etilde;">artificem</expan> &longs;ibi <lb/>fore <expan abbr="imitandã">imitandam</expan> indixere. </s> <s id="N412456">Ea re leges <expan abbr="&qtilde;bus">quibus </expan>illa in rebus <expan abbr="produ/c&etilde;dis">produ<lb/>cendis</expan> <expan abbr="utere&ttilde;">uteretur</expan> quoad hominum indu&longs;tria ualuit collegerunt: <lb/>&longs;ua&longs;que ad rationes edificatorias <expan abbr="trã&longs;tulerũt">tran&longs;tulerunt</expan>. </s> <s id="N412468"><expan abbr="Spectãtes">Spectantes</expan> <expan abbr="igi&ttilde;">igitur </expan><lb/>quid natura et <expan abbr="integrũ">integrum</expan> circa corpus et &longs;ingulas circa partes <lb/>a&longs;&longs;ueuerit / intellexere ex primordii&longs; rerum / corpora portioni<pb xlink:href="004/01/328.jpg"/>bus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper </expan>æquatis con&longs;tare. </s> <s id="N412480">Quo fit / ut <expan abbr="corporũ">corporum</expan> alia gra<lb/>cilia / alia cra&longs;&longs;iora / alia intermedia <expan abbr="producãtur">producantur</expan>: <expan abbr="&longs;peciãte&longs;queædificiũ">&longs;peciante&longs;que <lb/>ædificium</expan> ab ædificio / uti &longs;uperioribus <expan abbr="trã&longs;egimus">tran&longs;egimus</expan> libris: fine <lb/>et officio <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> differre. </s> <s id="N41249D">Ea re haberi uarium oportere. <lb/></s> <s id="N4124A1">Natura idcirco moniti tris et <expan abbr="ip&longs;ĩ">ip&longs;i</expan> adinuenere figuras ædis <lb/>exornandæ: et <expan abbr="noĩa">nomina</expan> impo&longs;uere ducta ab his / qui alteris aut <lb/>aliis <expan abbr="delectaren&ttilde;">delectarentur</expan>: aut &longs;orte uti ferme inuenerint. </s> <s id="N4124B4">Vnum fuit <lb/>eorum plenius: ad laborem <expan abbr="&ptilde;h&etilde;nitat&etilde;que">perhennitatemque</expan> aptius: hoc <expan abbr="doricũ">doricum</expan> <expan abbr="nũcuparũt">nun<lb/>cuparunt</expan>. </s> <s id="N4124CA">Alterum gracile <expan abbr="lepidi&longs;&longs;imũ">lepidi&longs;&longs;imum</expan>: hoc dixere <expan abbr="corynthiũ">corynthium</expan>. <lb/></s> <s id="N4124D6"><expan abbr="Mediũ">Medium</expan> uero quod qua&longs;i ex utri&longs;que <expan abbr="cõponer&etilde;t">componerent</expan> <expan abbr="ionicũ">ionicum</expan> <expan abbr="appel/larunt">appel<lb/>larunt </expan>. </s> <s id="N4124E6">Itaque integrum circa corpus talia <expan abbr="excogitarũt">excogitarunt</expan>. </s> <s id="N4124ED">Po&longs;t <lb/>hæc <expan abbr="cũ">cum</expan> tria illa quæ <expan abbr="rec&etilde;&longs;ebamus">recen&longs;ebamus</expan> aduerti&longs;&longs;ent præcipue ad <lb/><expan abbr="pulchritudin&etilde;">pulchritudinem</expan> a&longs;&longs;e <expan abbr="qu&etilde;dã">quendam</expan> facere: numerum / <expan abbr="finition&etilde;/">finitionem /</expan> <expan abbr="collocation&etilde;">colloca<lb/>tionem</expan>: his tribus quomodo <expan abbr="uter&etilde;tur">uterentur</expan> naturæ opibus <expan abbr="p&etilde;&longs;itatis">pen&longs;itatis</expan> <lb/><expan abbr="com&ptilde;tũ">compertum</expan> fecere <expan abbr="prĩcipiis">principiis</expan> uti opinor ductis hinc.</s> </p> <p id="N41251D" type="main"> <s id="N41251F">Namque ex numero <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ip&longs;o <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="ĩtellexere">intellexere</expan> alium e&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="par&etilde;">parem</expan>: <expan abbr="aliũ">alium</expan> <expan abbr="impar&etilde;">imparem</expan>. </s> <s id="N41253B">Ambobus u&longs;i &longs;unt. </s> <s id="N41253E">Sed paribus alibi: im<lb/>paribus <expan abbr="it&etilde;">item</expan> alibi. </s> <s id="N412547">O&longs;&longs;a. n. ædificii <expan abbr="naturã">naturam</expan> &longs;ecuti hoc e&longs;t <expan abbr="colũ">colum<lb/>nas</expan> et angulos et eiu&longs;modi numero <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> po&longs;uere <expan abbr="ĩpari">impari</expan>. </s> <s id="N412562">Nul<lb/>lum. n. dabis <expan abbr="aĩal">animal</expan> quod pedibus aut &longs;ter aut <expan abbr="mouea&ttilde;">moueatur</expan> impari<lb/>bus. </s> <s id="N412577"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="nu&longs;&qtilde;">nu&longs;quam</expan> pari <expan abbr="a&ptilde;tiones">apertiones </expan> numero po&longs;uere: quod <lb/><expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="naturã">naturam</expan> ob&longs;erua&longs;&longs;e in <expan abbr="prõptu">promptu</expan> e&longs;t / <expan abbr="quãdo">quando</expan> <expan abbr="animãtibus">animantibus</expan> <expan abbr="hĩc">hinc </expan><lb/>atque <expan abbr="hĩc">hinc</expan> aures / oculos / nares <expan abbr="cõ&ptilde;es">compares</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan>: &longs;ed medio loco <expan abbr="unũ">unum </expan><lb/>et <expan abbr="&ptail;patulũ">propatulum</expan> appo&longs;uit os. </s> <s id="N4125B0">Verum inter numero pares atque <expan abbr="ĩpare&longs;">impare&longs;</expan> <lb/><expan abbr="nõnulli">nonnulli</expan> <expan abbr="&longs;ũt /">&longs;unt /</expan> et familiares naturæ magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> cæteri: et apud <expan abbr="&longs;api&etilde;tes">&longs;a<lb/>pientes</expan> in primis celebres: quos &longs;ibi in <expan abbr="cõpon&etilde;dis">componendis</expan> partibus ædi<lb/>ficiorum <expan abbr="u&longs;urparũt">u&longs;urparunt</expan> architecti ea maxime de re quod <expan abbr="habeãt">habeant</expan> in &longs;e <lb/><expan abbr="quippiã">quippiam</expan>: quo merito digni&longs;&longs;imi <expan abbr="c&etilde;&longs;ean&ttilde;">cen&longs;eantur</expan>. </s> <s id="N4125E2">Et. <!-- KEEP S-->n. <expan abbr="naturã">naturam</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>ternario <expan abbr="cõ&longs;tare">con&longs;tare</expan> <expan abbr="prĩcipio">principio</expan> <expan abbr="philo&longs;ophãtes">philo&longs;ophantes</expan> <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant</expan>. </s> <s id="N412609">Et <lb/><expan abbr="&qtilde;nariũ">quinarium</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> multa <expan abbr="tãque">tamque</expan> uaria <expan abbr="tãque">tamque</expan> admirabilia <expan abbr="p&etilde;&longs;ito">pen&longs;ito</expan> quæ <lb/>aut <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;e <expan abbr="quinariũ">quinarium</expan> <expan abbr="ob&longs;eru&etilde;t">ob&longs;eruent</expan>: aut a <expan abbr="quinariũ">quinarium</expan> <expan abbr="hab&etilde;tibus / quales">habentibus / quales</expan> <lb/><expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="hominũ">hominum</expan> manus / prodierint: no iniuria <expan abbr="diuinũ">diuinum</expan> et merito <lb/>diis <expan abbr="artiũ">artium</expan> Mercurioque in primis <expan abbr="dicatũ">dicatum</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;&etilde;tior">a&longs;&longs;entior </expan>. </s> <s id="N412653">Et <expan abbr="&longs;ept&etilde;na/rio">&longs;eptemna<lb/>rio </expan><expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan> <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> rerum <expan abbr="opific&etilde;">opificem</expan> deum <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> delecta<pb xlink:href="004/01/329.jpg"/>ri : qui &longs;eptem po&longs;uerit coelo uagantes &longs;tellas: et quem &longs;uas <lb/>e&longs;&longs;e delitias uoluerit <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> ita moderetur / ut et <expan abbr="cõcipi">concipi</expan> et <lb/><expan abbr="&ptilde;fici">perfici </expan>et adole&longs;cere et <expan abbr="cõfirmari">confirmari</expan> et huiu&longs;modi <expan abbr="oĩa">omnia</expan> ad hunc ip<lb/>&longs;um redegerit numerum <expan abbr="&longs;ept&etilde;nariũ">&longs;eptemnarium</expan>. </s> <s id="N412691">Veteres <expan abbr="in&qtilde;t">inquit </expan>Ari&longs;totele&longs; <lb/>nato <expan abbr="infãti">infanti</expan> <expan abbr="nom&etilde;">nomen</expan> ante diem a natiuitate <expan abbr="&longs;eptimũ">&longs;eptimum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> impone<lb/>bant / qua&longs;i non prius &longs;aluti de&longs;tinato. </s> <s id="N4126A8"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> et in matrice &longs;e<lb/>men et natus infans ab &longs;ui ortu <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> infra <expan abbr="di&etilde;">diem</expan> &longs;eptimam <lb/><expan abbr="&ptilde;iclita&ttilde;">periclitatur</expan>. </s> <s id="N4126BD">Ex <expan abbr="im&ptilde;ibus">imparibus </expan><expan abbr="etiã">etiam</expan> numeris <expan abbr="celebrãt">celebrant</expan> nouenarium: ad <lb/>quem numerum &longs;olers natura &longs;pheras appo&longs;uit coelo. </s> <s id="N4126CA">Tum et <lb/>apud phy&longs;icos con&longs;tat <expan abbr="naturã">naturam</expan> <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> integri nouenaria multis <lb/>et maximis <expan abbr="ĩ">in</expan> rebus uti a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e. </s> <s id="N4126D9">Nona. n. ex annuo ciclo &longs;o<lb/>lis pars dierum e&longs;t circiter <expan abbr="quadragĩta">quadraginta</expan>. </s> <s id="N4126E8"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> ad numerum forma<lb/>ri in utero <expan abbr="foetũ">foetum</expan> aiebat Hypocras. </s> <s id="N4126F4"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et motus a grauiori<lb/>bus pleri&longs;que ualitudinibus ad <expan abbr="cõuale&longs;c&etilde;tiam">conuale&longs;centiam</expan> ex quadrage&longs;i<lb/>ma terminari die pa&longs;&longs;im <expan abbr="cõ&longs;picimus">con&longs;picimus</expan>. </s> <s id="N412708">Purgari <expan abbr="de&longs;inũt">de&longs;inunt</expan> quæ <lb/><expan abbr="cõcepere/&longs;i">concepere / &longs;i</expan> erit ma&longs;culus. </s> <s id="N412714">Et rur&longs;us po&longs;t <expan abbr="ptũ">partum</expan> nato ma&longs;culo <lb/>ad <expan abbr="i&longs;tã">i&longs;tam</expan> <expan abbr="hãc">hanc</expan> <expan abbr="di&etilde;">diem</expan> purgari <expan abbr="ĩcipiũt">incipiunt</expan> matres. </s> <s id="N41272D">Et <expan abbr="ĩfãt&etilde;">infantem</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="ãte">ante</expan> <expan abbr="quadrage&longs;imã">qua<lb/>drage&longs;imam</expan> quoque <expan abbr="di&etilde;">diem</expan> <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="uigilandũ">uigilandum</expan> neque ridere neque lacrhy<lb/>mas <expan abbr="fũdere">fundere</expan> <expan abbr="ui&longs;ũ">ui&longs;um</expan> <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan>: <expan abbr="dormient&etilde;">dormientem</expan> uero feci&longs;&longs;e utrum que <expan abbr="referũt">refe<lb/>runt</expan>. </s> <s id="N412764">De <expan abbr="ĩ&ptilde;ibus">imparibus</expan> hactenus. </s> <s id="N41276B">Ex <expan abbr="&ptilde;ibus">paribus</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> fuere <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="philo&longs;ophãtes">philo&longs;ophan<lb/>tes</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui </expan>diuinitati <expan abbr="cõ&longs;ecratũ">con&longs;ecratum</expan> <expan abbr="dicarĩt">dicarint</expan> numerum <expan abbr="&qtilde;ternariũ">quaternarium</expan>: eoque &longs;i<lb/>bi præ&longs;tari <expan abbr="maximũ">maximum</expan> <expan abbr="iu&longs;iurãdũ">iu&longs;iurandum</expan> uoluerint: et <expan abbr="&longs;enariũ">&longs;enarium</expan> inter ra<lb/>ri&longs;&longs;imos <expan abbr="&ptilde;fectũ">perfectum</expan> <expan abbr="nominãt">nominant</expan>: qui &longs;uis <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> integris con&longs;tet <expan abbr="&ptilde;tibus">parti<lb/>bus</expan>. </s> <s id="N4127AA"><expan abbr="Octonariũ">Octonarium</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> rerum natura uim habere <expan abbr="maximã">maximam</expan> <expan abbr="cõ&longs;picuũ">con&longs;picuum </expan><lb/>e&longs;t. </s> <s id="N4127BE">Men&longs;e <expan abbr="præter&quml;">præterquam</expan> in ægypto qui <expan abbr="na&longs;cun&ttilde;">na&longs;cuntur</expan> octauo <expan abbr="uitã">uitam</expan> produ<lb/>xi&longs;&longs;e nullos uidemus. </s> <s id="N4127CB">Quin et &longs;i <expan abbr="pe&ptilde;erit">peperit </expan><expan abbr="m&etilde;&longs;e">men&longs;e</expan> pregnans octa<lb/>uo / et foetus mortuus &longs;it: <expan abbr="matr&etilde;">matrem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;ubinde morituram di<lb/>cunt. </s> <s id="N4127DE">Tum &longs;i <expan abbr="cõcubuerit">concubuerit</expan> <expan abbr="m&etilde;&longs;e">men&longs;e</expan> octauo <expan abbr="par&etilde;s">parens</expan> fiet <expan abbr="infãs">infans</expan> opple<lb/>tus lentoris muco&longs;i / et cute <expan abbr="redde&ttilde;">reddetur</expan> foeda atque o&longs;treacea ual<lb/>de ob&longs;coena. </s> <s id="N4127F9"><expan abbr="Decimũ">Decimum</expan> putabat Ari&longs;toteles numerum <expan abbr="omniũ">omnium</expan> ha<lb/>beri <expan abbr="&ptilde;fecti&longs;&longs;imũ">perfecti&longs;&longs;imum</expan>: ea forta&longs;&longs;is re uti <expan abbr="interpretãtur">interpretantur</expan>, <expan abbr="&quml;">que </expan>quattu<lb/>or <expan abbr="cõtinuis">continuis</expan> collectis cubis eius <expan abbr="quadratũ">quadratum</expan> compleatur. </s> <s id="N412819">Itaque <lb/>his pa&longs;&longs;im inde u&longs;i architecti &longs;unt. </s> <s id="N41281E">Sed paribus quos <expan abbr="a&ptilde;tioni">apertio<lb/>ni </expan><expan abbr="de&longs;tinarũt">de&longs;tinarunt</expan> <expan abbr="denariũ">denarium</expan>: imparibus uero <expan abbr="noueuariũ">noueuarium</expan> <expan abbr="trãgre&longs;&longs;i">trangre&longs;&longs;i </expan><pb xlink:href="004/01/330.jpg"/>maxime in templis non &longs;unt. </s> <s id="N412838"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> &longs;equitur ut de finitione <lb/>dicendum &longs;it.</s> </p> <p id="N412840" type="main"> <s id="N412842">Finitio <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> apud nos e&longs;t <expan abbr="corre&longs;põdentia">corre&longs;pondentia</expan> <expan abbr="quædã">quædam</expan> linearum <lb/>inter &longs;e / quibus <expan abbr="quãtitates">quantitates</expan> <expan abbr="dimetian&ttilde;">dimetiantur</expan>. </s> <s id="N41285B">Earum una e&longs;t <expan abbr="lõgitudinis">longitudi<lb/>nis </expan>: altera latitudinis: tertia altitudinis. </s> <s id="N412865">Finitionis ratio <lb/>apti&longs;&longs;ime <expan abbr="duci&ttilde;">ducitur</expan> ex his / <expan abbr="&qtilde;bus">quibus </expan><expan abbr="&ptilde;&longs;pectũ">per&longs;pectum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> et <expan abbr="cognitũ">cognitum</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan> <expan abbr="naturã">na<lb/>turam</expan> &longs;e&longs;e nobis <expan abbr="&longs;pectandã">&longs;pectandam</expan> <expan abbr="admirandãque">admirandanque</expan> præbere. </s> <s id="N41288B">Et profecto <lb/>iterum atque iterum affirmo illud Pytagoræ. </s> <s id="N412891"><expan abbr="Certi&longs;&longs;imũ">Certi&longs;&longs;imum</expan> e&longs;t <expan abbr="naturã">natu<lb/>ram</expan> in <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> &longs;ui e&longs;&longs;e <expan abbr="&ptilde;&longs;imil&etilde;">per&longs;imilem</expan>. </s> <s id="N4128A4">Sic &longs;e habet res. </s> <s id="N4128A7">Hi <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> nume<lb/>ri <expan abbr="&ptilde;">per </expan>quos fiat ut <expan abbr="uocũ">uocum</expan> illa <expan abbr="cõcinnitas">concinnitas</expan> auribus grati&longs;&longs;ima red<lb/>datur / iidem ip&longs;i numeri <expan abbr="&ptilde;ficiunt">perficiunt </expan>/ ut oculi <expan abbr="aĩu&longs;que">animu&longs;que</expan> uoluptate <lb/>mirifica <expan abbr="complcã&ttilde;">compleantur</expan>. </s> <s id="N4128C5">Ex mu&longs;icis <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> quibus ii tales numeri <lb/>explorati&longs;&longs;imi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: atque ex his præterea <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> natura aliquid <lb/>de &longs;e <expan abbr="cõ&longs;picuũ">con&longs;picuum</expan> <expan abbr="dignũque">dignumque</expan> præ&longs;ter tota finitionis ratio <expan abbr="&ptilde;duce&ttilde;">perducetur</expan>. <lb/></s> <s id="N4128E1">Sed <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="lõgius">longius</expan> pro&longs;equar <expan abbr="&quml;">quam </expan>ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> faciat architecti. </s> <s id="N4128F0">Sinamus er<lb/>go quæ ad <expan abbr="&longs;ĩgularum">&longs;ingularum</expan> <expan abbr="uocũ">uocum</expan> ordines / quæue ad tetracordorum ra<lb/>tiones <expan abbr="&ptilde;tin&etilde;t">pertinent</expan>. </s> <s id="N412905">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> ad opus <expan abbr="no&longs;trũ">no&longs;trum</expan> <expan abbr="faciãt">faciant</expan> hæc <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N412918"><expan abbr="Armoniã">Armo<lb/>niam </expan>e&longs;&longs;e dicimus <expan abbr="uocũ">uocum</expan> <expan abbr="cõ&longs;onãtiã">con&longs;onantiam</expan> <expan abbr="&longs;uau&etilde;">&longs;uauem</expan> auribus. </s> <s id="N41292A"><expan abbr="Vocũ">Vocum</expan> <expan abbr="sliæ">similiæ </expan><lb/>graues / aliæ acutæ. </s> <s id="N412932">Grauior uox a longiore neruo re&longs;onat: <lb/>acutæ a breuioribus. </s> <s id="N412938">Ex <expan abbr="uocũ">uocum</expan> i&longs;tarum uaria di&longs;paritate uariæ <lb/><expan abbr="hab&etilde;tur">habentur</expan> armoniæ: quas ex cordarum <expan abbr="cõ&longs;onantiũ">con&longs;onantium</expan> mutua <expan abbr="cõ&ptilde;a">compera<lb/>tione</expan> ueteres ad certos numeros collegere. </s> <s id="N41294A"><expan abbr="Cõ&longs;onãtiarum">Con&longs;onantiarum</expan> i&longs;ta <lb/><expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="noĩa">nomina</expan>. </s> <s id="N41295A">Diapente: quæ <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <expan abbr="&longs;ex&qtilde;altera">&longs;exquialtera </expan>. </s> <s id="N412961">Diate&longs;&longs;eron: quæ <lb/>&longs;exquitertia. </s> <s id="N412967"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et diapa&longs;on: quæ dupla. </s> <s id="N41296D">Et <expan abbr="diapa&longs;õ">diapa&longs;on</expan> <expan abbr="diap&etilde;te">diapen<lb/>te</expan> quæ tripla. </s> <s id="N41297B">Et di&longs;diapa&longs;on: quæ quadrupla <expan abbr="nũcupa&ttilde;">nuncupatur</expan>. </s> <s id="N412982">Hi&longs; <lb/>addidere <expan abbr="tonũ">tonum</expan>: qui et &longs;exquioctauus dicitur. </s> <s id="N41298B"><expan abbr="Cõ&longs;onãt">Con&longs;onant</expan> hu<lb/>iu&longs;modi quas <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> <expan abbr="cordarũ">cordarum</expan> inter &longs;e <expan abbr="cõ&ptilde;ationibus">comperationibus</expan> &longs;ic <lb/>&longs;e <expan abbr="hab&etilde;t">habent</expan>. </s> <s id="N4129A5"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> &longs;exquialtera eo dicta e&longs;t / quod i&longs;tic neruus ma<lb/>ior <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> &longs;ui <expan abbr="integrũ">integrum</expan> <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> atque <expan abbr="in&longs;u&ptilde;">in&longs;uper </expan><expan abbr="alterã">alteram</expan> in &longs;e mi<lb/>noris <expan abbr="&ptilde;tem">partem</expan> <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>. </s> <s id="N4129C4">Quod. n. apud ueteres &longs;exqui <expan abbr="diceba&ttilde;/">dicebatur /</expan> <lb/>&longs;ic nos interpretamur <expan abbr="dictũ">dictum</expan>. </s> <s id="N4129D7">In <expan abbr="&longs;ex&qtilde;altera">&longs;exquialtera </expan>igitur maiori da<lb/>bitur neruo numerus ternarius: minori <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> binarius. </s> <s id="N4129E0"><expan abbr="Sex&qtilde;tertia">Sexqui<lb/>tertia </expan>dicta / in qua maior corda <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> <expan abbr="cõtineat">contineat</expan> integram <lb/>atque <expan abbr="in&longs;u&ptilde;">in&longs;uper </expan>minoris ip&longs;ius <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> quoque tertiam. </s> <s id="N4129F3">Maiori ergo <pb xlink:href="004/01/331.jpg"/>dabis numerum quattuor: minori tria. </s> <s id="N4129FA">In ea uero <expan abbr="cõ&longs;onantia">con&longs;onantia</expan> <lb/>quæ diapa&longs;on dicitur / numeri <expan abbr="haben&ttilde;">habentur</expan> <expan abbr="re&longs;põdentes">re&longs;pondentes</expan> ex dupla <lb/>uti binarii ad <expan abbr="unitat&etilde;/">unitatem /</expan> et <expan abbr="totũ">totum</expan> ad &longs;ui <expan abbr="dimidiã">dimidiam</expan>. </s> <s id="N412A19">In tripla ter<lb/>narii ad <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="eand&etilde;">eandem</expan> <expan abbr="unitat&etilde;/">unitatem /</expan> aut <expan abbr="ĩtegri">integri</expan> ad &longs;ui <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> tertiam: <lb/>in quadrupla quaternarius ad <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> <expan abbr="re&longs;põdet">re&longs;pondet</expan> unitatem <lb/>uti <expan abbr="integrũ">integrum</expan> ad &longs;ui <expan abbr="quartã">quartam</expan>. </s> <s id="N412A4A">Numeri <expan abbr="demũ">demum</expan> ip&longs;i mu&longs;ici / ut eo&longs; <lb/><expan abbr="&longs;ũmatim">&longs;ummatim</expan> <expan abbr="colligã/hi">colligan / hi</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N412A5E">Vnus / duo / tres / quattuor. </s> <s id="N412A61">E&longs;t <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <lb/>ut dixi tonus: in quo maior neruus ad <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> <expan abbr="cõ&ptilde;atus">comperatus</expan> <expan abbr="eũ">eum</expan> &longs;u<lb/>perat ex minoris <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> octaua. </s> <s id="N412A78">His <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> numeris <expan abbr="utũ&ttilde;">utuntur</expan> archi<lb/>tecti <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan>: et binatim <expan abbr="&longs;ũptis">&longs;umptis</expan> uti <expan abbr="pon&etilde;dis">ponendis</expan> foro <lb/>plateis et areis <expan abbr="&longs;ubdiualibus/ĩ">&longs;ubdiualibus / in</expan> quibus <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> duæ <expan abbr="cõ&longs;iderãtur">con&longs;iderantur</expan> <lb/>diametri latitudinis et longitudinis. </s> <s id="N412AA5">Ternatim <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="&longs;ũptis">&longs;umptis</expan> <lb/><expan abbr="urun&ttilde;">utuntur</expan> ueluti in fe&longs;&longs;ionibus publicis et &longs;enatu ponendo atque <lb/>aula et eiu&longs;modi: in quibus una comparant longitudini la<lb/>titudinem: et utri&longs;que i&longs;torum altitudinem uolunt ad <expan abbr="armo/niam">armo<lb/>niam </expan>corre&longs;pondere.</s> </p> <p id="N412ABB" type="main"> <s id="N412ABD">De his nobis <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N412AC4">Prius de areis: in quibus <expan abbr="binatĩ">binatim</expan> <lb/>diametri <expan abbr="coaptan&ttilde;">coaptantur</expan>. </s> <s id="N412AD1">Arearum aliæ breues: aliæ prolixiores: aliæ <lb/>mediæ: <expan abbr="oĩum">omnium</expan> breui&longs;&longs;ima e&longs;t quadrata: cuius latera quæuis <lb/>mutua <expan abbr="lõgitudine">longitudine</expan> &longs;unt æqualia: et angulis <expan abbr="re&longs;põdent">re&longs;pondent</expan> <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> <lb/>rectis. </s> <s id="N412AEA">Proxima e&longs;t i&longs;tic <expan abbr="&longs;ex&qtilde;altera">&longs;exquialtera </expan>/ <expan abbr="tũ">tum</expan> et inter breues areas <lb/>annumerabitur &longs;exquitertia. </s> <s id="N412AF3">Tres <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="re&longs;põd&etilde;tiæ">re&longs;ponden<lb/>tiæ</expan> quæ <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> apud nos &longs;implices <expan abbr="nũcupan&ttilde;">nuncupantur</expan> breuibus deben<lb/>tur areis. </s> <s id="N412B0A">Mediocribus quoque æque tris <expan abbr="cõueniũt">conueniunt</expan>. </s> <s id="N412B11">Earum opti<lb/>ma e&longs;t dupla: huic proxima quæ a &longs;exquialtera duplicata <expan abbr="cõponitur">com<lb/>ponitur</expan>. </s> <s id="N412B1C">Atqui producitur ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;ic: po&longs;ito minimo areæ <lb/>numero puta quattuor / producitur prima &longs;exquialtera: fient <lb/>&longs;ex. </s> <s id="N412B27">Huic <expan abbr="etiã">etiam</expan> addis rur&longs;us <expan abbr="etiã">etiam</expan> i&longs;tius <expan abbr="alterã">alteram</expan>: <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>. </s> <s id="N412B3E">Ex <lb/>cedet <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <expan abbr="lõgitudo">longitudo</expan> maxima i&longs;tic <expan abbr="breui&longs;&longs;imã">breui&longs;&longs;imam</expan> ex dupla atque <lb/>amplius ex duplæ tono et mediarum <expan abbr="etiã">etiam</expan> erit <expan abbr="quã">quam</expan> dederis bis <lb/><expan abbr="&longs;ũpta">&longs;umpta</expan> &longs;exquitertia pari ducta ratione uti proxima. </s> <s id="N412B5E">Erit igi<lb/>tur ex hac re <expan abbr="&longs;ũpta">&longs;umpta</expan> productione linea i&longs;tic minor ut <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> <expan abbr="lõgi&longs;&longs;ima">lon<lb/>gi&longs;&longs;ima</expan> ut <expan abbr="&longs;exdecĩ">&longs;exdecim</expan>. </s> <s id="N412B75">Ergo hic maior linea exceditur a dupla <lb/>minoris uno minus tono: In prolixioribus areis ratio <expan abbr="duci&ttilde;">ducitur</expan> <pb xlink:href="004/01/332.jpg"/>&longs;ic. </s> <s id="N412B82">Nam aut <expan abbr="iũgitur">iungitur</expan> dupla <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;exquialtera et fit tripla: aut <lb/><expan abbr="iungi&ttilde;">iungitur</expan> duplæ <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;exquitertia / et <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> extremi numeri uti <lb/>tres et octo: aut <expan abbr="&longs;umũtur">&longs;umuntur</expan> ut <expan abbr="re&longs;põdeant">re&longs;pondeant</expan> mutuo diametri ex <lb/>quadrupla. </s> <s id="N412BA6">Diximus de breuioribus arcis in quibus numeri <lb/>re&longs;pondeant aut ex æquo / aut uti duo ad tres aut uti tres ad <lb/>quattuor. </s> <s id="N412BAD">Et de mediocribus areis <expan abbr="ĩ">in</expan> quibus <expan abbr="re&longs;p&etilde;d&etilde;t">re&longs;pendent</expan> nume<lb/>ri aut ex dupla / aut uti quattuor ad <expan abbr="nou&etilde;/aut">nouem / aut</expan> uti nouem ad <lb/>&longs;exdecim. </s> <s id="N412BC0">Vltimo <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> prolixiores in <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> <expan abbr="re&longs;põdent">re&longs;pondent</expan> <lb/>ex tripla aut ex quadrupla / aut uti tres ad octo. </s> <s id="N412BCD">Ternatim <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> uniuer&longs;os corporis diametros / ut &longs;ic loquar / coadiuga<lb/>bimus numeris his: qui aut <expan abbr="cũ">cum</expan> ip&longs;is armoniis innati <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: aut <lb/><expan abbr="&longs;ũpti">&longs;umpti</expan> <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> certa et recta ratione <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N412BEC">In armoniis <expan abbr="in&longs;ũt">in&longs;unt</expan> nu<lb/>meri / ex quorum <expan abbr="corre&longs;põdentiis">corre&longs;pondentiis</expan> proportiones earum <expan abbr="cõpl&etilde;tur">complentur</expan> <lb/>uti in dupla / tripla / quadrupla. </s> <s id="N412BFF"><expan abbr="Nã">Nam</expan> dupla <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ex &longs;impli<lb/>ci <expan abbr="habe&ttilde;">habetur</expan> &longs;exquialtera: cui <expan abbr="adiũcta">adiuncta</expan> quoque &longs;it &longs;exquitertia <expan abbr="ex&etilde;">exem<lb/>plo</expan> huiu&longs;modi. </s> <s id="N412C19">E&longs;to &longs;it duplæ numerus minimus duo. </s> <s id="N412C1C">Ex <lb/>hoc produco <expan abbr="&ptilde;">per </expan><expan abbr="&longs;exquialterã">&longs;exquialteram</expan> <expan abbr="ternariũ">ternarium</expan>: ex ternario inde <expan abbr="&ptilde;">per </expan> <expan abbr="&longs;exquitertiã">&longs;ex<lb/>quitertiam</expan> <expan abbr="habebi&ttilde;">habebitur</expan> quaternarius: qui <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> numerus ad binari<lb/>um duplus e&longs;t. </s> <s id="N412C3A">Aut itidem &longs;ic. </s> <s id="N412C3D">E&longs;to &longs;it minimus numerus <lb/>tris: produco <expan abbr="&longs;exquitertiã">&longs;exquitertiam</expan>: <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> quattuor: addo <expan abbr="&longs;exquialterã">&longs;exquialteram</expan>: <lb/><expan abbr="haben&ttilde;">habentur</expan> &longs;ex: qui relati ad tris <expan abbr="cõplent">complent</expan> <expan abbr="duplã">duplam</expan>. </s> <s id="N412C5B">Tum et tripla <lb/><expan abbr="cõponi&ttilde;">componitur</expan> ex dupla et &longs;exquialtera &longs;imul iunctis. </s> <s id="N412C63">E&longs;to &longs;it nu<lb/>merus i&longs;tic minimus binarius: Is ex dupla fiet quaternari<lb/>us: huic addo <expan abbr="&longs;exquialterã">&longs;exquialteram</expan>: fit &longs;enarius: qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;enarius <lb/>numerus <expan abbr="re&longs;põdet">re&longs;pondet</expan> ad <expan abbr="binariũ">binarium</expan> ex tripla. </s> <s id="N412C7C">Aut i&longs;tuc <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> &longs;ic. <lb/></s> <s id="N412C84">Po&longs;ito <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> binario minori capio eius <expan abbr="&longs;exquialterã">&longs;exquialteram</expan> fiet ter<lb/>narius. </s> <s id="N412C91">Addo <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="duplã">duplam</expan> ternarii: habemus <expan abbr="&longs;enariũ">&longs;enarium</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> mi<lb/>noris <expan abbr="triplũ">triplum</expan>. </s> <s id="N412CAA">Similibus <expan abbr="ext&etilde;&longs;ionibus">exten&longs;ionibus</expan> producitur quadrupla <lb/>ex quibus <expan abbr="cõponitur">componitur</expan> dupla addita illis altera quoque dupla. <lb/></s> <s id="N412CB8"><expan abbr="Nã">Nam</expan> fit ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ex dupla duplicata: quæ <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> di&longs;diapa&longs;on <lb/>appellatur. </s> <s id="N412CC8">Fitque in <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="hũc">hunc</expan>. </s> <s id="N412CD3">E&longs;to &longs;it numerus i&longs;tic mini<lb/>mus duo: <expan abbr="hũc">hunc</expan> duplo / et fit <expan abbr="diapa&longs;õ">diapa&longs;on</expan>: quæ <expan abbr="re&longs;põdet">re&longs;pondet</expan> <expan abbr="uti&qtilde;">utique</expan> <expan abbr="&qtilde;ttuor">quattuor </expan><lb/>ad duo. </s> <s id="N412CEB"><expan abbr="Hãc">Hanc</expan> iterum duplo: et fiunt bi&longs;diapa&longs;on: in qua <expan abbr="respõ/dent">respon<lb/>dent </expan>ad duo octo. </s> <s id="N412CF4">Componitur <expan abbr="etiã">etiam</expan> quadrupla i&longs;tec additis <pb xlink:href="004/01/333.jpg"/>ad duplam &longs;exquialtera et &longs;imul <expan abbr="&longs;ex&qtilde;tertia">&longs;exquitertia </expan>. </s> <s id="N412D00">Id qui fiat ex <lb/><expan abbr="&ptail;xime">proxime </expan>dictis <expan abbr="con&longs;picuũ">con&longs;picuum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N412D09"><expan abbr="Nã">Nam</expan> quo &longs;it explicatio i&longs;tæc <expan abbr="a&ptilde;/tior">aper<lb/>tior </expan>po&longs;ita puta dualitate <expan abbr="&ptilde;">per </expan><expan abbr="&longs;ex&qtilde;alter6atilde;">&longs;exquialteram </expan> fit ternarius: qui per <lb/><expan abbr="&longs;ex&qtilde;tertiã">&longs;exquitertiam</expan> fit quaternarius. </s> <s id="N412D1A">Qui demum quaternarius <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="du/plã">du<lb/>plam</expan> fit octonarius. </s> <s id="N412D22">Aut &longs;ic. </s> <s id="N412D25"><expan abbr="Nã">Nam</expan> po&longs;ito <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ternario habes <lb/>ex dupla i&longs;tius <expan abbr="&longs;enariũ">&longs;enarium</expan>: cui addis <expan abbr="alterã">alteram</expan> &longs;ui partem: <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> <expan abbr="no/u&etilde;">no<lb/>uem</expan>: huic addis <expan abbr="tertiã/dabuntur">tertiam / dabuntur</expan> <expan abbr="duodecĩ">duodecim</expan>: <expan abbr="&qtilde;">qui </expan>quoque ad &longs;ui <expan abbr="nimũtris">mi<lb/>nimum tris</expan> quaternarius e&longs;t. </s> <s id="N412D4F">His numeris quales <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> <lb/><expan abbr="utũtur">utuntur</expan> architecti <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cõfu&longs;e">confu&longs;e</expan> et promi&longs;cue: &longs;ed corre&longs;pondenti<lb/>bus utrinque ad <expan abbr="armoniã">armoniam</expan>. </s> <s id="N412D69">Vti <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> parietes uelit attollere <expan abbr="ĩ">in</expan> area <lb/>forta&longs;&longs;is: cuius longitudo &longs;it ad &longs;ui <expan abbr="latitudin&etilde;">latitudinem</expan> dupla: is i&longs;tic <lb/><expan abbr="uta&ttilde;">utatur</expan> <expan abbr="re&longs;põdentiis">re&longs;pondentiis</expan> no quibus tripla: &longs;ed iis <expan abbr="tantũ">tantum</expan>: quibus <expan abbr="ead&etilde;">ea<lb/>dem</expan> ip&longs;a <expan abbr="copona&ttilde;">coponatur</expan> dupla. </s> <s id="N412D8C">Aeque <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> &longs;equetur in area tripla: <lb/><expan abbr="nã">nam</expan> &longs;uis quoque <expan abbr="ute&ttilde;">utetur</expan> <expan abbr="re&longs;põdentiis">re&longs;pondentiis </expan>: utetur <expan abbr="in&quml;">in quam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> aliis <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;uis. <lb/></s> <s id="N412DA1">Itaque diffiniet diametros <expan abbr="ternatī">ternatim</expan> numeris quo&longs; <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan>: <lb/>uti <expan abbr="accõmodatiores">accommodatiores</expan> eos uenire <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> ad opus intelligat. </s> <s id="N412DB6">Dia<lb/>metris <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="finiũdis">finiundis</expan> <expan abbr="ĩnatæ">innatæ</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="quædã">quædam</expan> <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;tiæ">corre&longs;pondentiæ</expan> quæ nu<lb/>meris <expan abbr="ne&qtilde;e&quml;">nequicquam</expan> terminari <expan abbr="po&longs;&longs;ũt">po&longs;&longs;unt </expan>: &longs;ed <expan abbr="captãtur">captantur</expan> radicibus et po<lb/>tentiis. </s> <s id="N412DDF">Radices <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> latera quadratorum numerorum. </s> <s id="N412DE6">Po<lb/>tentiæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ip&longs;orum quadratorum areæ. </s> <s id="N412DF3">Ex arearum accretio<lb/>ne <expan abbr="cõcipiũtur">concipiuntur</expan> cubi. </s> <s id="N412DFC">Cuborum primus cuius radix unitas diui<lb/>nitati <expan abbr="cõ&longs;ecratus">con&longs;ecratus</expan> e&longs;t / ea re quod ex unitate productus totus ip&longs;e <lb/>quaque unus &longs;it. </s> <s id="N412E07">Accedit quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <expan abbr="unũ">unum</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="oĩum">omnium</expan> figurarum <lb/>in primis <expan abbr="&longs;tabil&etilde;">&longs;tabilem</expan>: et in <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> ba&longs;im æque <expan abbr="cõ&longs;tant&etilde;">con&longs;tantem</expan> et <expan abbr="&ptilde;man&longs;urum">perman&longs;u<lb/>rum </expan>. </s> <s id="N412E26">Sed unitas &longs;i <expan abbr="nõ">non</expan> ip&longs;a numerus e&longs;t: &longs;ed numerorum &longs;catu<lb/>rigo &longs;e&longs;e <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="cõtin&etilde;s">continens</expan> atque <expan abbr="profund&etilde;s">profundens</expan>: <expan abbr="primũ">primum</expan> e&longs;&longs;e numerum for<lb/>ta&longs;&longs;is licebit dicere <expan abbr="dualitat&etilde;">dualitatem</expan>. </s> <s id="N412E45">Ex radice hac producis <expan abbr="areã">aream</expan> <lb/><expan abbr="quaternariã/quã">quaternariam / quam</expan> qui in <expan abbr="altũ">altum</expan> &longs;u&longs;tulerunt ad radicis parilita<lb/>tem <expan abbr="cõplebitur">complebitur</expan> cubus octonarius: ex cubo i&longs;tiu&longs;modi finitio<lb/>num <expan abbr="cõ&longs;titutiones">con&longs;titutiones</expan> <expan abbr="habebũtor">habebuntur</expan>. </s> <s id="N412E65"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> i&longs;tic &longs;e <lb/>offerret <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> cubi latus / quod cubica <expan abbr="dici&ttilde;">dicitur</expan> radix cuius area <lb/>numerorum <expan abbr="&etilde;">esse</expan> quattuor: et cubi ip&longs;ius plenitudo octo. </s> <s id="N412E83">His ac<lb/>cedit linea ab <expan abbr="ãgulo">angulo</expan> areæ ad oppo&longs;itum <expan abbr="ãgulum">angulum</expan>: <expan abbr="&ptilde;">per</expan> quod <expan abbr="directũ">di<lb/>rectum</expan> ducta <expan abbr="quadratũ">quadratum</expan> areæ <expan abbr="diuid&etilde;s">diuidens</expan> in duo æqualia / ex quo <pb xlink:href="004/01/334.jpg"/>diameter dicta <expan abbr="&etilde;">esse</expan>. </s> <s id="N412EA5">Hæc. n. <expan abbr="quãta">quanta</expan> &longs;it ad numerum <expan abbr="ignora&ttilde;">ignoratur</expan>. </s> <s id="N412EB5">Sed <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="hãc">hanc</expan> <expan abbr="cõ&longs;tãt">con&longs;tant</expan> <expan abbr="radic&etilde;">radicem</expan> areæ octonariæ. </s> <s id="N412EC6">E&longs;tque <expan abbr="&longs;ubĩde">&longs;ubinde</expan> et ' diame<lb/>ter cubi: <expan abbr="quã">quam</expan> certo &longs;cimus e&longs;&longs;e <expan abbr="radic&etilde;">radicem</expan> numeri duodenarii. <lb/></s> <s id="N412ED8">Po&longs;tremo <expan abbr="&etilde;">est</expan> linea <expan abbr="ĩ">in</expan> triangulo <expan abbr="rectãgulo">rectangulo</expan> maxima / cuius <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>trianguli duo minora latera <expan abbr="rectũ">rectum</expan> <expan abbr="angulũ">angulum</expan> <expan abbr="contin&etilde;tia">continentia</expan> &longs;int: <lb/>eorum <expan abbr="alterũ">alterum</expan> radix quaternariæ areæ: <expan abbr="alterũ">alterum</expan> uero latus &longs;it <lb/>radix duodenariæ. </s> <s id="N412F05">Tertia uero linea maxima recto angulo <lb/>&longs;ubten&longs;a radix numerorum exi&longs;tat <expan abbr="&longs;exdecĩ">&longs;exdecim</expan>. </s> <s id="N412F0E">Tales <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> qua<lb/>les <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> diametris <expan abbr="fini&etilde;dis">finiendis</expan> et numerorum et <expan abbr="quãtitatum">quantita<lb/>tum</expan> <expan abbr="corre&longs;pond&etilde;tiæ">corre&longs;pondentiæ</expan> <expan abbr="ĩnatæ">innatæ</expan> &longs;unt. </s> <s id="N412F2D">I&longs;torum <expan abbr="oĩum">omnium</expan> u&longs;us <expan abbr="&etilde;/ut">est / ut</expan> mi<lb/>nima linea <expan abbr="de&ttilde;">detur</expan> areæ latitudini: maxima uero huic <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;s">corre&longs;pon<lb/>dens</expan> <expan abbr="lõgitudini">longitudini</expan>. </s> <s id="N412F4B">Mediæ uero <expan abbr="den&ttilde;">dentur</expan> altitudini. </s> <s id="N412F52">Sed interdum <lb/>pro ædificiorum <expan abbr="cõmoditate">commoditate</expan> <expan abbr="cõmutabuntur">commutabuntur</expan>.</s> </p> <p id="N412F5F" type="main"> <s id="N412F61">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> diffinitionis ratio <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="ĩnata">innata</expan> armoniis et corpori<lb/>bus: &longs;ed &longs;umpta <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> ad diametros <expan abbr="ternatĩ">ternatim</expan> <expan abbr="iung&etilde;dos">iungendos</expan> &longs;ub <lb/>&longs;eruiat <expan abbr="nũc">nunc</expan> <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N412F88">Et. <!-- KEEP S-->n. &longs;unt <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="triũ">trium</expan> diametrorum <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>opus coaptandorum annotationes <expan abbr="quædã">quædam</expan> ualde commode du<lb/>ctæ <expan abbr="cũ">cum</expan> a mu&longs;icis / tum a geometris / <expan abbr="tũ">tum</expan> etiam ab arithmetri<lb/>cis: quas iuuabit recognoui&longs;&longs;e. </s> <s id="N412FB0">Has <expan abbr="philo&longs;ophãtes">philo&longs;ophantes</expan> <expan abbr="appellarũt">appella<lb/>runt</expan> mediocritates: earum ratio et uaria et multiplex <expan abbr="&etilde;">esse</expan>. </s> <s id="N412FC0">Sed in <lb/>primis apud &longs;apientes <expan abbr="captãdarum">captandarum</expan> mediocritatum modi &longs;unt <lb/>tres: quorum <expan abbr="oĩum">omnium</expan> &longs;inis ut po&longs;itis duobus extremis medius <expan abbr="&qtilde;dam">qui<lb/>dam </expan><expan abbr="cõparetur">comparetur</expan> numerus ambobus illis po&longs;itis <expan abbr="corre&longs;pond&etilde;s">corre&longs;pondens</expan> <lb/>certa cum ratione: hoc e&longs;t / ut ita loquar / affinitatis quadam <lb/>adiunctione. </s> <s id="N412FDD">Hac in di&longs;qui&longs;itione terminos con&longs;ideramus <lb/>tris: duos / quorum alter hinc maximus: et <expan abbr="cõtra">contra</expan> hinc alter mi<lb/>nimus dicatur. </s> <s id="N412FE8">Tertius uero intermedius utri&longs;que corre&longs;pon<lb/>deat ex mutua relatione interuallorum: quibus interuallis <lb/>hic medius numerus ab utri&longs;que di&longs;tet. </s> <s id="N412FEF">Ex tribus quas <expan abbr="ĩ">in</expan> pri<lb/>mis probarint philo&longs;ophantes / facillima inuentu mediocri<lb/>tas e&longs;t: <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="arithmetricã">arithmetricam</expan> dicunt. </s> <s id="N413002">Po&longs;itis enim extremis nu<lb/>merorum terminis: hoc e&longs;t hinc maximo / puta octauo: atque <lb/>hinc e regione minimo / puta quattuor: hos ambos in unam <lb/>iungis <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan>: fient igitur duodecim: qua <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <expan abbr="compo&longs;itatũ">compo&longs;ita<pb xlink:href="004/01/335.jpg"/>tum</expan> in duas partes diui&longs;a accipiam ex eis alteram: ea erit uni<lb/>tatum &longs;ex. </s> <s id="N41301C">Hunc numerum &longs;enarium i&longs;tic e&longs;&longs;e arithmetrici <lb/>mediocritatem &longs;tatuunt: quæ quidem inter illos po&longs;itos ex<lb/>tremos quattuor atque octo æquo ab utri&longs;que di&longs;tet <expan abbr="ĩteruallo">interuallo</expan>. <lb/></s> <s id="N413028">Altera uero mediocritas geometrica <expan abbr="&etilde;">est</expan>: ea captatur &longs;ic. </s> <s id="N41302F"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>minimus quidem terminus puta quattuor in maximam pu<lb/>ta nouem ducitur. </s> <s id="N41303B">Ex his ita multiplicatis fit &longs;umma unita<lb/>tum &longs;ex et triginta: cuius <expan abbr="&longs;ũmæ/">&longs;ummæ /</expan> uti loquuntur / radix / id <lb/>e&longs;t lateris numerus totiens &longs;umptus quotiens in eo ad&longs;it uni<lb/>tas ip&longs;am compleat aram numerorum triginta &longs;ex. </s> <s id="N413048">Erit igi<lb/>tur radix i&longs;tæc &longs;ex: nam &longs;exies &longs;umpta aream dabunt ip&longs;am <lb/>triginta &longs;ex. </s> <s id="N41304F">Hanc arithmetricam mediocritatem perdiffi<lb/>cile e&longs;t ubiuis adinueni&longs;&longs;e numeris: &longs;ed lineis eadem belli&longs; <lb/>&longs;ime explicatur: de quibus hic <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t ut referam. </s> <s id="N41305B">Tertia me<lb/>diocritas quæ mu&longs;ica dicitur paulo e&longs;t <expan abbr="&quml;">quam</expan> arithmetrica labo<lb/>rio&longs;ior: numeris tamen belli&longs;&longs;ime diffinitur. </s> <s id="N413062">In hac propor<lb/>tio quæ minimi e&longs;t terminorum po&longs;itorum ad maximum / <lb/>i&longs;ta eadem proportione &longs;e habeant oportet di&longs;tantiæ hinc a <lb/>minimo ad medium: i&longs;tinc a medio ad maximum termino<lb/>rum exemplo i&longs;tiu&longs;modi. </s> <s id="N41306D">E&longs;to &longs;int po&longs;iti numeri: minor tri<lb/>ginta: maior uero &longs;exaginta: hi quidem i&longs;tic &longs;e&longs;e habent ex <lb/>dupla: capio igitur numeros: qui minores e&longs;&longs;e in dupla <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>po&longs;&longs;unt: hi &longs;unt hinc unus: hinc uero <expan abbr="cõtra">contra</expan> duo: <expan abbr="iũgo">iungo</expan> eo&longs; / <lb/>fiunt tres. </s> <s id="N413084">Diuido exinde <expan abbr="totũ">totum</expan> illud <expan abbr="ĩteruallum">interuallum</expan> quod inter <lb/><expan abbr="maximũ">maximum</expan> datum numerum &longs;exaginta et <expan abbr="minimũ">minimum</expan> <expan abbr="trigĩta">triginta</expan> e&longs;t in <lb/>partes i&longs;tas ip&longs;as tris: erit hinc &longs;ingula <expan abbr="triũ">trium</expan> <expan abbr="partiũ">partium</expan> i&longs;tarum de<lb/>cem: <expan abbr="adiũgam">adiungam</expan> ea de re minori termino <expan abbr="unã">unam</expan> <expan abbr="i&longs;tarũ">i&longs;tarum</expan> <expan abbr="ptiũ">partium</expan> hoc <lb/>e&longs;t decem / fient <expan abbr="quadragĩta">quadraginta</expan>. </s> <s id="N4130BE">Hæc erit quæ&longs;ita mediocritas <lb/>mu&longs;ica: quæ di&longs;tet a <expan abbr="maxĩo">maximo</expan> numero ex duplo <expan abbr="ĩterualli">interualli</expan> eius: <lb/>quo medius ip&longs;e numerus di&longs;tat a minimo. </s> <s id="N4130CD">Hac. <!-- REMOVE S-->n. proporti<lb/>one <expan abbr="maximũ">maximum</expan> extremorum re&longs;pondere ad minimum propo&longs;uera<lb/>mus. </s> <s id="N4130DD"><expan abbr="Huiu&longs;mõi">Huiu&longs;modi</expan> mediocritatibus architecti et totum circa <lb/><expan abbr="ædificiũ">ædificium</expan> et circa <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan> <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan><expan abbr="&ptilde;&quml;">perquam</expan> <expan abbr="plurĩa">plurima</expan> digni&longs;&longs;ima adinuenere <lb/>quæ <expan abbr="lõgũ">longum</expan> e&longs;&longs;et <expan abbr="pro&longs;e&qtilde;.">pro&longs;equi</expan>. <expan abbr="At&qtail;">Atque</expan> mediocritatibus <expan abbr="&qtilde;dem">quidem</expan> <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi </expan><pb xlink:href="004/01/336.jpg"/>ad altitudinis <expan abbr="diametrũ">diametrum</expan> <expan abbr="extollendã">extollendam</expan> apprime u&longs;i &longs;unt.</s> </p> <p id="N413107" type="main"> <s id="N413109">Sed <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> <expan abbr="pon&etilde;darum">ponendarum</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> et <expan abbr="dim&etilde;&longs;ion&etilde;">dimen&longs;ionem</expan> <expan abbr="quã">quam</expan> illi tria <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>genera pro <expan abbr="triũ">trium</expan> <expan abbr="t&etilde;porum">temporum</expan> uarietate <expan abbr="di&longs;tĩxerint / pulchrũ">di&longs;tinxerint / pulchrum</expan> erit in<lb/>tellexi&longs;&longs;e. </s> <s id="N413134"><expan abbr="Homin&etilde;">Hominem</expan>. n. <expan abbr="cõt&etilde;plati">contemplati</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> &longs;ibi ex illius &longs;imi<lb/>litudine <expan abbr="faciũdas">faciundas</expan> cen&longs;uere. </s> <s id="N41314D">Itaque diametros hominis metiti <lb/>a latere ad alterum latus <expan abbr="&longs;extã">&longs;extam</expan>: ab umbilico <expan abbr="aũt">aut</expan> ad renes deci <lb/><expan abbr="decimã">deci<lb/>mam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="&ptilde;t&etilde;">partem</expan> longitudinis inuenere. </s> <s id="N413163">Quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> no&longs;tri <expan abbr="&longs;acrorũ">&longs;acro<lb/>rum</expan> interpretes aduertentes <expan abbr="arcã">arcam</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="diluuiũ">diluuium</expan> <expan abbr="factã">factam</expan> ad <expan abbr="hoĩs">hominis</expan> <expan abbr="figuration&etilde;">figu<lb/>rationem</expan> <expan abbr="autumãt">autumant</expan>. </s> <s id="N413188">Ad tales dimen&longs;iones forta&longs;&longs;is <expan abbr="colũnas">columnas</expan> <expan abbr="po&longs;uerũt">po<lb/>&longs;uerunt</expan>: ut <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> aliæ ad ba&longs;im &longs;excuplæ: aliæ uero decuplæ. <lb/></s> <s id="N413199">Sed nature &longs;en&longs;u animis innato / quo &longs;entiri diximus <expan abbr="cõcinnitates">concin<lb/>nitates</expan> <expan abbr="tantã">tantam</expan> i&longs;tic <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;/et">cra&longs;&longs;itudinem / et</expan> contra hic <expan abbr="tantã">tantam</expan> gracilita<lb/>tem <expan abbr="nõ">non</expan> decere moniti <expan abbr="abdicarũt">abdicarunt</expan> <expan abbr="utrãque">utramque</expan>. </s> <s id="N4131BC">Denique hos inter ex<lb/>ce&longs;&longs;us e&longs;&longs;e quod <expan abbr="quærer&etilde;t">quærerent</expan> <expan abbr="exi&longs;timarũt">exi&longs;timarunt</expan>. </s> <s id="N4131C9">Ea re arithmetricos <lb/><expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> imitati ambo illa extrema in <expan abbr="unũ">unum</expan> coegere: et <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> <lb/>iunctorum <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="mediã">mediam</expan> diui&longs;ere. </s> <s id="N4131DF">Ex quo <expan abbr="eũ">eum</expan> qui a &longs;enario et dena<lb/>rio numero &longs;patiis <expan abbr="cõparibus">comparibus</expan> di&longs;taret / <expan abbr="numerũ">numerum</expan> e&longs;&longs;e octona <lb/><expan abbr="octonariũ">octonarium</expan> <expan abbr="cõpertũ">compertum</expan> fecere: placuit atque adeo ea de re <expan abbr="lõgitudini">longitudini</expan> <expan abbr="colũnæ">co<lb/>lumnæ</expan> octies <expan abbr="diametrũ">diametrum</expan> dedere ba&longs;is / et ionicas <expan abbr="nũcupauere">nuncupauere</expan>. <lb/></s> <s id="N41320C"><expan abbr="Doricũ">Doricum</expan> uero <expan abbr="colũnarũ">columnarum</expan> genus quod cra&longs;&longs;ioribus <expan abbr="debe&ttilde;">debetur</expan> ædi<lb/>ficiis <expan abbr="cad&etilde;">eadem</expan> ip&longs;a ratione qua <expan abbr="ionicũ">ionicum</expan> habuere. </s> <s id="N413224"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> iunxere <expan abbr="&qtilde;dem">qui<lb/>dem </expan><expan abbr="minimũ">minimum</expan> <expan abbr="illũ">illum</expan> <expan abbr="terminorũ">terminorum</expan> qui fuit &longs;ex medio huic con&longs;ti<lb/>tuto ionicis / qui fuit octo: et facta <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan> <expan abbr="denũ">denum</expan> et quattuor. <lb/></s> <s id="N413247"><expan abbr="Hãc">Hanc</expan> <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> diui&longs;ere in <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan> æquales: et datus e&longs;t inde nume <lb/>rus &longs;eptenarius ad <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> <expan abbr="numerũ">numerum</expan> <expan abbr="colũnas">columnas</expan> duxere doricas / uti <lb/>e&longs;&longs;ent illis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ba&longs;es &longs;caporum amplæ ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> &longs;eptima longi<lb/>tudinis &longs;ui. </s> <s id="N413267"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et graciliores <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quas corynthias appel<lb/><expan abbr="larũt / ex">larunt / ex</expan> medio illo ionico numero <expan abbr="cũ">cum</expan> maximo <expan abbr="terminorũ">terminorum</expan> <lb/><expan abbr="iũctis / et">iunctis / et</expan> <expan abbr="iũctorum">iunctorum</expan> <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> quoque <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="mediũ">medium</expan> diui&longs;a con&longs;tituerunt. <lb/></s> <s id="N413290"><expan abbr="Nã">Nam</expan> fuit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="ionicarũ">ionicarum</expan> numerus octo: maximi uero termi<lb/>norum numerus <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>: qui collecti <expan abbr="unã">unam</expan> in <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> dedere <expan abbr="nu/meros">nu<lb/>meros </expan>octo et <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>: cuius erit pars altera <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan>. </s> <s id="N4132B6">Itaque nouies <lb/><expan abbr="diametrũ">diametrum</expan> imi &longs;capi dedere <expan abbr="lõgitudini">longitudini</expan> corythiarum <expan abbr="colũnarum">columnarum</expan> <lb/>Ionicis <expan abbr="aũt">aut</expan> octies. </s> <s id="N4132CC">Doricis &longs;epties. </s> <s id="N4132CF">De his hactenus.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/337.jpg"/> <p id="N4132D5" type="main"> <s id="N4132D7">Sequitur ut de collocatione <expan abbr="diccndũ">dicendum</expan> &longs;it. </s> <s id="N4132DE">Collocatio ad &longs;i<lb/>tum et <expan abbr="&longs;ed&etilde;">&longs;edem</expan> <expan abbr="partiũ">partium</expan> pertinet: ea magis <expan abbr="&longs;enti&ttilde;/">&longs;entitur /</expan> ubi male habi<lb/>ta e&longs;t / <expan abbr="&quml;">quam</expan> intelligatur <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;e qui <expan abbr="dec&etilde;ter">decenter</expan> <expan abbr="pon&etilde;da">ponenda</expan> &longs;it. </s> <s id="N4132F9"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ea <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/>multa <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> ad iudicium <expan abbr="in&longs;itũ">in&longs;itum</expan> natura animis <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="refer&ttilde;">refertur</expan>. <lb/></s> <s id="N413312">Et multa <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> finitionis rationibus <expan abbr="cõdicit">condicit</expan>. </s> <s id="N41331D"><expan abbr="Tam&etilde;">Tamen</expan> ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <lb/>de qua agitur ueluti genera &longs;int hæc. </s> <s id="N413329">Suo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> po&longs;itæ loco <lb/>partes <expan abbr="etiã">etiam</expan> minimæ quæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> opus &longs;int / a&longs;pectu <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> affe<lb/>runt. </s> <s id="N41333C">Alieno <expan abbr="aũt">aut</expan> ac <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;e digno et <expan abbr="cõdec&etilde;ti">condecenti</expan> loco po&longs;itæ uile<lb/>&longs;cunt / &longs;i elegantes &longs;unt: &longs;in <expan abbr="aũt">aut</expan> minus <expan abbr="uitu&ptilde;an&ttilde;">uituperantur</expan>. </s> <s id="N413355"><expan abbr="Eccũ">Eccum</expan> et in <lb/><expan abbr="o&ptilde;ibus">operibus </expan>naturæ illa <expan abbr="quid&etilde;/et">quidem / et</expan> &longs;i forte catello a&longs;ini auriculam <lb/>fronti appegerit: aut &longs;i pede prodibit <expan abbr="&qtilde;&longs;piã">qui&longs;piam</expan> prægrandi: aut <lb/>manu altera ua&longs;tiore: altera uero <expan abbr="&ptilde;pu&longs;illa">perpu&longs;illa </expan>: is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="ĩformis">informis </expan><lb/>&longs;it. </s> <s id="N41336F">Et oculo &longs;pectare altero <expan abbr="ce&longs;io">ce&longs;io</expan>, altero <expan abbr="nigrãti">nigranti</expan> ip&longs;is <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> iu<lb/>mentis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="proba&ttilde;">probatur</expan>: tam ex natura e&longs;t / ut dextera &longs;ini&longs;tris <expan abbr="oĩ">omni</expan> <lb/>parilitate corre&longs;pondeant. </s> <s id="N41338A">Quare <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> a&longs;&longs;eruabimus ut <lb/>ad <expan abbr="libellã">libellam</expan> et <expan abbr="lineã">lineam</expan> et numeros et <expan abbr="formã">formam</expan> et <expan abbr="faci&etilde;">faciem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> minuti&longs;<lb/>&longs;ima quæque <expan abbr="di&longs;ponãtur">di&longs;ponantur</expan>: ita ut mutuo dextera &longs;ini&longs;tris: <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <lb/>infimis: proxima proximis / æqualia æqualibus æquati&longs;&longs;ime <lb/><expan abbr="cõueniant">conueniant</expan> ad i&longs;tius corporis <expan abbr="ornam&etilde;tũ">ornamentum</expan>: cuius futuræ parte&longs; <lb/>&longs;int. </s> <s id="N4133BF">Quin et &longs;igna et tabulæ et <expan abbr="&qtilde;cquid">quicquid </expan>in&longs;igne <expan abbr="applicabi&ttilde;">applicabitur</expan> <lb/>ita coaptentur nece&longs;&longs;e e&longs;t: ut innata locis accommodatiori<lb/>bus et ueluti gemella <expan abbr="uideãtur">uideantur</expan>. </s> <s id="N4133CE">Veteres hanc parilitatis <expan abbr="coæquation&etilde;">co<lb/>æquationem</expan> tanti fecere: ut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="pon&etilde;dis">ponendis</expan> marmoreis tabulis <expan abbr="uolucrĩt">uo<lb/>lucrint</expan> <expan abbr="quãtitate / qualitate / circũ&longs;criptione / et">quantitate / qualitate / circum&longs;criptione / et</expan> &longs;itu / et colo<lb/>ribus exacti&longs;&longs;ime <expan abbr="re&longs;põdere">re&longs;pondere</expan>. </s> <s id="N4133ED">Illud <expan abbr="egregiũ">egregium</expan> apud pri&longs;cos: <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>quo artis <expan abbr="præ&longs;tãtiã">præ&longs;tantiam</expan> ualde admirari &longs;olitus <expan abbr="&longs;ũ">&longs;um</expan>. <!-- KEEP S--></s> <s id="N413403">Statuis cum <lb/>alibi <expan abbr="tũ">tum</expan> in fa&longs;tigiis <expan abbr="t&etilde;plorum">templorum</expan> <expan abbr="pon&etilde;dis">ponendis</expan> <expan abbr="curarũt /">curarunt /</expan> ne i&longs;tic po&longs;itæ <lb/>alteris po&longs;itis e regione ulla ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> aut <expan abbr="lineam&etilde;to">lineamento</expan> aut mate<lb/>ria differrent. </s> <s id="N413420">Bigas. n. et quadrigas uidemus equorum et du<lb/>ctorum et <expan abbr="ad&longs;i&longs;tentiũ">ad&longs;i&longs;tentium</expan> &longs;tatuas u&longs;que adeo mutuo &longs;imiles ut <expan abbr="ĩ">in</expan> ea <lb/>re <expan abbr="naturã">naturam</expan> &longs;upa&longs;&longs;e po&longs;&longs;umus atte&longs;tari: in cuius opibus ne na<lb/>&longs;um <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> na&longs;o <expan abbr="&longs;imil&etilde;">&longs;imilem</expan> intueamur. </s> <s id="N413443">Itaque et quid nam &longs;it pul<lb/>chritudo: et quibus <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan> partibus / et quos ad numeros no<lb/>&longs;tri maiores et quali finitione collocarint hactenus.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/338.jpg"/> <p id="N413451" type="main"> <s id="N413453">Sequitur ut <expan abbr="&longs;ũmas">&longs;ummas</expan> et breues <expan abbr="qua&longs;dã">qua&longs;dam</expan> admonitiones colli<lb/>gam: quas ueluti leges <expan abbr="cũ">cum</expan> in tota exornatione <expan abbr="pulchritudi/numque">pulchritudi<lb/>numque </expan><expan abbr="cõ&ptilde;atione / tũ">comperatione / tum</expan> et in tota re ædificatoria ob&longs;erua&longs;&longs;e ne <lb/>ce&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N41346C">Faciet <expan abbr="etiã">etiam</expan> ad <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> id quod pollicebamur nos <expan abbr="ue/luti">ue<lb/>luti </expan><expan abbr="epilogũ">epilogum</expan> collecturos. </s> <s id="N41347D"><expan abbr="Prĩcipio">Principio</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod uitia <expan abbr="oĩa">omnia</expan> defor<lb/>mitatis <expan abbr="lõge">longe</expan> <expan abbr="fugi&etilde;da">fugienda</expan> fore diximus: uitia idcirco præ&longs;ertim <lb/>grauia <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="mediũ">medium</expan> proferemus. </s> <s id="N41349F">Vitiorum alia ex <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> ac men<lb/>te: uti <expan abbr="iudiciũ/electio">iudicium / electio</expan>: alia ex manu: uti ea quæ fabrili <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan><lb/><expan abbr="tractan&ttilde;">tractantur</expan>. </s> <s id="N4134B1"><expan abbr="Cõ&longs;ilii">Con&longs;ilii</expan> iudiciique errores atque peccata priora <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> na<lb/>tura &longs;ui et <expan abbr="t&etilde;por">tempore</expan> /atque in &longs;e magis graues: atque item po&longs;t <expan abbr="cõmi&longs;&longs;ũ">com<lb/>mi&longs;&longs;um</expan> <expan abbr="peccatũ">peccatum</expan> cæteris <expan abbr="lõge">longe</expan> minus <expan abbr="em&etilde;dabiles">emendabiles</expan>. </s> <s id="N4134D9">Ergo ab his <lb/>ordiemur. </s> <s id="N4134DE">Vitio <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> dabitur / &longs;i <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> <expan abbr="in&longs;alubr&etilde;/">in&longs;alubrem / </expan> <expan abbr="impacatã">impa<lb/>catam</expan> <expan abbr="infecundã/infoelic&etilde;/tri&longs;t&etilde;/mali&longs;que">infecundam / infoelicem / tri&longs;tem / mali&longs;que</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> patentibus tum <lb/>etiam occultis <expan abbr="obnoxiã">obnoxiam</expan> <expan abbr="uexatãque">uexatanque</expan> elegeris / ubi opus ponas. <lb/></s> <s id="N413505">Erit et <expan abbr="uitiũ/&longs;i">uitium / &longs;i</expan> areæ <expan abbr="modũ">modum</expan> præ&longs;crip&longs;eris <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="aptum / nõ">aptum / non</expan> <expan abbr="accomodatũ">acco<lb/>modatum</expan>. </s> <s id="N41351D">Si <expan abbr="m&etilde;bra">membra</expan> <expan abbr="m&etilde;bris">membris</expan> adiunxeris: quæ <expan abbr="nõ">non</expan> mutuo inter <lb/>&longs;e <expan abbr="cõ&longs;entiant">con&longs;entiant</expan> ad u&longs;us incolarum atque <expan abbr="cõmoditat&etilde;">commoditatem</expan>. </s> <s id="N413536">Si <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ingu<lb/>lorum ordinibus. </s> <s id="N41353F">Si <expan abbr="nõ">non</expan> toti familiæ liberorum / <expan abbr="&longs;eruorũ/">&longs;eruorum /</expan> <expan abbr="matronarũ/puellarũ/urbanorũ">matro<lb/>narum / puellarum / urbanorum</expan> <expan abbr="ru&longs;ticanorũque">ru&longs;ticanorumque</expan> <expan abbr="cõmodi&longs;">commodi&longs;</expan> &longs;ati&longs; <expan abbr="cũ">cum</expan> di<lb/>gnitate cúiu&longs;que <expan abbr="proui&longs;ũ">proui&longs;um</expan> &longs;it una et ho&longs;piti <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> atque &longs;alutatori<lb/>bus. </s> <s id="N413567">Si aut <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> ua&longs;ta: aut nimis pu&longs;illa / aut <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> paten<lb/>tia / aut plus &longs;atis recondita / aut nimis <expan abbr="coniũcta/">coniuncta /</expan> aut nimis <lb/>di&longs;&longs;epata / aut ualde plura / aut pauciora effeceris <expan abbr="&quml;">quam</expan> res <expan abbr="po/&longs;tulet">po<lb/>&longs;tulet</expan>. </s> <s id="N413580">Si <expan abbr="deerũt">deerunt</expan> quibus æ&longs;tum / quibus frigora coleres &longs;ine <lb/>mole&longs;tia. </s> <s id="N413589">Si non <expan abbr="aderũt">aderunt</expan> diuer&longs;oria: quibus te <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="ualetu/din&etilde;">ualetu<lb/>dinem</expan> exerceas atque oblectes: <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> ab inualidis et non be<lb/>ne <expan abbr="hab&etilde;tibus">habentibus</expan> coeli <expan abbr="t&etilde;porũque">temporumque</expan> <expan abbr="off&etilde;&longs;iones">offen&longs;iones</expan> prohibeas. </s> <s id="N4135AB">Adde &longs;i <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>erit ab <expan abbr="hominũ">hominum</expan> iniuria / a &longs;ubitis ca&longs;ibus &longs;ati&longs; munita et <expan abbr="tuta">tu<lb/>ta</expan>. </s> <s id="N4135BA">Si erit paries aut gracilior <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut &longs;e&longs;e ferre et <expan abbr="tectũ">tectum</expan> po&longs;&longs;it: <lb/>aut <expan abbr="lõge">longe</expan> cra&longs;&longs;ior <expan abbr="&quml;">quam</expan> firmitudo exigat. </s> <s id="N4135CF">Si tecta inter &longs;e &longs;tilli<lb/>cidiis / ut ita <expan abbr="loquar / altercãtia">loquar / altercantia</expan>. </s> <s id="N4135D8">Si <expan abbr="imbriũ">imbrium</expan> uim <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> <expan abbr="ĩtra">intra </expan><lb/><expan abbr="ition&etilde;">itionem</expan> <expan abbr="fund&etilde;tia">fundentia</expan>. </s> <s id="N4135F0">Si <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> excel&longs;a / aut <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> depre&longs;&longs;a po&longs;ue<lb/>ris. </s> <s id="N4135FD">Si apertionum hiatus <expan abbr="u&etilde;tos">uentos</expan> infectos / pruinas mole&longs;tas / <lb/>&longs;oles importunos. </s> <s id="N413606">Aut <expan abbr="cõtra">contra</expan> &longs;i ob&longs;tru&longs;iores <expan abbr="cæcitat&etilde;">cæcitatem</expan> <expan abbr="odio&longs;ã">odio&longs;am</expan> <pb xlink:href="004/01/339.jpg"/>intulerint. </s> <s id="N413619">Si o&longs;&longs;ibus <expan abbr="parietũ">parietum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> pepercerint. </s> <s id="N413624">Si <expan abbr="&ptilde;pediti">perpediti </expan>an <lb/>fractus <expan abbr="itionũ">itionum</expan>. </s> <s id="N413630">Si foeda ob&longs;coenaque offenderint / et i&longs;tiu&longs;mo<lb/>di quæ &longs;uperioribus libris qualia e&longs;&longs;e <expan abbr="debeãt">debeant</expan> explicauimus. <lb/></s> <s id="N41363A"><expan abbr="Cæterũ">Cæterum</expan> quæ inter <expan abbr="ornam&etilde;torum">ornamentorum</expan> uitia <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> odi&longs;&longs;o opor<lb/>teat / erant ueluti in operibus naturæ &longs;iquid forte <expan abbr="præpo&longs;terũ">præpo&longs;te<lb/>rum</expan>, <expan abbr="mancũ/exuberãs / aut">mancum / exuberans / aut</expan> ulla ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> informe interce&longs;&longs;erit. <lb/></s> <s id="N413656"><expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;i id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> in natura <expan abbr="improba&ttilde;/atque">improbatur / atque</expan> <expan abbr="mõ&longs;tro">mon&longs;tro</expan> <expan abbr="habe&ttilde;/">habetur / </expan><expan abbr="&qtilde;d">quid</expan> <lb/>in architecto: qui u&longs;us &longs;it partibus <expan abbr="indec&etilde;ter">indecenter </expan>? </s> <s id="N41366E">Et &longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> partes <lb/><expan abbr="quid&etilde;/quibus">quidem / quibus</expan> circa formas utatur / lineæ <expan abbr="anguli / ext&etilde;&longs;io">anguli / exten&longs;io</expan> et <lb/>talia. </s> <s id="N413680">Ergo recte a&longs;&longs;euerant qui <expan abbr="dicũt">dicunt</expan> <expan abbr="re&ptilde;iri">reperiri </expan><expan abbr="uitiũ">uitium</expan> <expan abbr="nullũ">nullum</expan> de<lb/>formitatis ob&longs;coenius <expan abbr="at&qtail;">atque </expan>dete&longs;tabilius <expan abbr="&quml;">quam</expan> aut angulos aut <lb/>lineas aut &longs;uperficies numero magnitudine ac &longs;itu non dili<lb/>genter examinateque inter &longs;e <expan abbr="cõparatas">comparatas</expan> coæquatas atque <expan abbr="cõpactas">compa<lb/>ctas </expan>intermi&longs;cere. </s> <s id="N4136A4">Et quis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> redarguat <expan abbr="eũ/qui">eum / qui</expan> <lb/>ubi nulla cogat nece&longs;&longs;itas ex <expan abbr="aberrãtis">aberrantis</expan> lumbrici imitatione <lb/>ducat parietis lineas <expan abbr="hor&longs;ũ/i&longs;tor&longs;ũ/incõpo&longs;ite/ĩcõ&longs;iderate">hor&longs;um / i&longs;tor&longs;um / incompo&longs;ite / incon&longs;iderate</expan> <lb/>alias <expan abbr="oblõgas">oblongas</expan>: alias minu&longs;culas / angulis <expan abbr="ĩparibus">imparibus</expan> <expan abbr="cõpac">compactio<lb/>ne</expan> informi: <expan abbr="ead&etilde;que">eademque</expan> <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> in area i&longs;tic obtu&longs;iore / ex aduer<lb/>&longs;o acutiore <expan abbr="cõfu&longs;a">confu&longs;a</expan> ratione / perturbato ordine / con&longs;ilio non <lb/>præcogitato et ca&longs;tigato. </s> <s id="N4136E2">Et <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> erit ita <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> duxi&longs;&longs;e / ut <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>alioquin ex <expan abbr="fũdam&etilde;torum">fundamentorum</expan> rationibus &longs;e&longs;e habeat <expan abbr="nõ">non</expan> pe&longs;&longs;ime: <lb/><expan abbr="tam&etilde;">tamen </expan>ita &longs;it / ut <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> <expan abbr="de&longs;ider&etilde;t / tam&etilde;">de&longs;iderent / tamen</expan> excultiora red<lb/>di <expan abbr="ornam&etilde;torum">ornamentorum</expan> <expan abbr="elegãtia">elegantia</expan> nullo pacto po&longs;&longs;it ueluti <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> parieti<lb/>bus nihil curarit <expan abbr="præter&qtail;">præterquam</expan> ut tecta &longs;u&longs;tineant: nihil <expan abbr="u&longs;piã">u&longs;piam</expan> <expan abbr="reliquerĩt">re<lb/>liquerint</expan> ubi apte atque <expan abbr="di&longs;tĩcte">di&longs;tincte </expan>aut columnarum <expan abbr="dignitat&etilde;/aut">dignitatem / aut</expan> <expan abbr="&longs;tatuarum">&longs;ta<lb/>tuarum </expan>decus / aut <expan abbr="tabularũ">tabularum</expan> et picturæ <expan abbr="uenu&longs;tat&etilde;">uenu&longs;tatem</expan> aut <expan abbr="cru&longs;tationũ">cru&longs;tatio<lb/>num </expan><expan abbr="lautiti&etilde;">lautitiem</expan> recte po&longs;&longs;is <expan abbr="ĩ&ptilde;tiri">impertiri</expan>. </s> <s id="N41374A">Huic uitio pene <expan abbr="cõiũctũ">coniunctum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>: &longs;i <lb/>quæ pari potueris <expan abbr="ĩpen&longs;a">impen&longs;a</expan> efficere / ut <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> illa <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="l&etilde;ge">longe</expan> <expan abbr="pulcherrĩa">pul<lb/>cherrima</expan> et multo <expan abbr="uenu&longs;ti&longs;&longs;ima / nõ">uenu&longs;ti&longs;&longs;ima / non</expan> id totis uiribus <expan abbr="a&longs;&longs;e&qtilde;">a&longs;&longs;equi </expan>ela<lb/>boraris. </s> <s id="N413773">E&longs;t. <!-- KEEP S-->n. <expan abbr="ĩ">in</expan>formis profecto et figuris ædificiorum aliquod <expan abbr="excell&etilde;s">ex<lb/>cellens</expan> <expan abbr="&ptilde;fectũque">perfectumque</expan> a natura quod <expan abbr="animũ">animum</expan> excitat / e ue&longs;tigioque <expan abbr="&longs;&etilde;ti&ttilde;">&longs;en<lb/>titur</expan> &longs;i ad&longs;it: &longs;i uero de&longs;it <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="de&longs;ider&ttilde;">de&longs;ideretur</expan>. </s> <s id="N4137A2">Et <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> præ <lb/><expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ<lb/>&longs;ertim</expan> oculi natura <expan abbr="&ptilde;cupidi">percupidi </expan>pulchritudinis atque <expan abbr="cõcīnitat">concinnitat</expan> : et <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> ea re &longs;e&longs;e <expan abbr="præ&longs;tãt">præ&longs;tant</expan> moro&longs;os et <expan abbr="admodũ">admodum</expan> difficiles. </s> <s id="N4137BF">Neque &longs;cio <pb xlink:href="004/01/340.jpg"/>unde &longs;it: cur magis quod de&longs;it <expan abbr="flagit&etilde;t">flagitent</expan>: <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="prob&etilde;t">probent</expan> quod ad&longs;it <lb/><expan abbr="Quærũt">Quærunt</expan>. n. <expan abbr="cõtinuo">continuo</expan> quod addi ad <expan abbr="nitor&etilde;">nitorem</expan> <expan abbr="&longs;pl&etilde;dor&etilde;que">&longs;plendoremque</expan> po&longs;&longs;it: <lb/>et <expan abbr="offendũtur">offenduntur</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ni <expan abbr="quantũ">quantum</expan> a curio&longs;i&longs;&longs;imo atque per&longs;pica<lb/>ci&longs;&longs;imo atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="dilig&etilde;ti&longs;&longs;imo">diligenti&longs;&longs;imo</expan> prouideri fierique potui&longs;&longs;e iudi<lb/>cent: <expan abbr="tantũ">tantum</expan> <expan abbr="uideãt">uideant</expan> artis laboris indu&longs;triæque <expan abbr="expo&longs;itũ">expo&longs;itum</expan>. </s> <s id="N413811">Quin <lb/>et <expan abbr="interdũ">interdum</expan> quid <expan abbr="nã">nam</expan> &longs;it quod <expan abbr="off&etilde;dat">offendat</expan> nequeunt explicare præ<lb/>ter unum id quod immoderatam &longs;pectandæ pulchritudinis <lb/>cupiditatem non <expan abbr="habeãt">habeant</expan> qui penitus <expan abbr="adĩplcant">adimpleant</expan>. </s> <s id="N41382E">Quæ <expan abbr="cũ">cum</expan> ita <lb/>&longs;int / profecto erit officii <expan abbr="oĩ">omnem</expan> &longs;tudio <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> et diligentia eniti ut <lb/>quoad <expan abbr="ĩ">in</expan> nos &longs;it / quæ a&longs;truamus ornati&longs;&longs;ima &longs;int: et <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> <lb/>quæ e&longs;&longs;e ornata <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="cõcupi&longs;cunt">concupi&longs;cunt</expan>. </s> <s id="N41384F">Quo in genere <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> publi<lb/>ca et <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> &longs;acra. </s> <s id="N41385C">Ea. n. extare nuda <expan abbr="ornam&etilde;tis">ornamentis</expan> homo <expan abbr="&ptilde;peti">perpe<lb/>ti </expan>poterit nemo. </s> <s id="N41386B">Erit <expan abbr="etiã">etiam</expan> uitium / &longs;i quæ publicis <expan abbr="deben&ttilde;">debentur</expan> or<lb/>namenta / ea priuatis <expan abbr="adiũxeris">adiunxeris</expan>: aut contra / quæ priuatis / tu <lb/>ea publicis appo&longs;ueris: præ&longs;ertim &longs;i <expan abbr="erũt">erunt</expan> illa <expan abbr="quid&etilde;&longs;uo">quidem &longs;uo</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> ge<lb/>nere nima. </s> <s id="N41388C">Si <expan abbr="erũt">erunt</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> man&longs;ura ueluti qui futilia caduca pu<lb/>tidulaque picturæ <expan abbr="illim&etilde;ta">illimenta</expan> publicis adegerit. </s> <s id="N41389D">Aeterna. n. e&longs;&longs;e <lb/>publica oportet. </s> <s id="N4138A8">Et <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> profecto graue e&longs;t / quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> apud <lb/><expan abbr="nõnullos">nonnullos</expan> ineptos uidemus: qui <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> <expan abbr="uixdũ">uixdum</expan> inchoata fuco pi<lb/>cturæ et &longs;culpturæ in&longs;ignibus <expan abbr="expoliũt">expoliunt</expan> atque <expan abbr="expl&etilde;t">explent</expan>. </s> <s id="N4138C6">Ex quo <lb/>fit ut caduca i&longs;tæc prius <expan abbr="delean&ttilde;/&quml;">deleantur / qua</expan> opus <expan abbr="eductũ">eductum</expan> &longs;it. </s> <s id="N4138D3"><expan abbr="Nudũ">Nudum</expan> <lb/><expan abbr="enĩ">enim</expan> ab&longs;olui&longs;&longs;e oportet opus <expan abbr="ante&quml;">antequam</expan> ue&longs;tias: ultimum erit / ut <lb/>ornes: cui rei et <expan abbr="t&etilde;porum">temporum</expan> et rerum occa&longs;io et facultas &longs;e&longs;e <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="de/mum">de<lb/>mum </expan>præ&longs;tabit / cum id <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan> et &longs;ine ulla <expan abbr="ĩpeditiõe">impeditione</expan> <lb/>poteris. </s> <s id="N4138F8">Sed <expan abbr="ornam&etilde;ta">ornamenta</expan> quæ adigas uelim bene multa <expan abbr="ex&ptilde;te">experte </expan><lb/>&longs;int eiu&longs;modi / ut <expan abbr="ĩ">in</expan> his <expan abbr="&ptilde;ficiundis">perficiundis </expan><expan abbr="cõplures">complures</expan> <expan abbr="mediocriũ">mediocrium</expan> artifi<lb/>cum manus <expan abbr="exercean&ttilde;">exerceantur</expan>. </s> <s id="N413913">Si qua uero placuerint <expan abbr="elegãtiora">elegantiora</expan> et <lb/>cultiora ut &longs;tatuæ tabulæ ue / quales Phidiæ Zeu&longs;i&longs; ue: illæ <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod rariores <expan abbr="habeãtur / locis">habeantur / locis</expan> æque rarioribus et digni&longs;<lb/>&longs;imis <expan abbr="collocabũ&ttilde;">collocabuntur</expan>. </s> <s id="N41392B"><expan abbr="Deioc&etilde;">Deiocem</expan> <expan abbr="illũ">illum</expan> medorum regem non laudo qui <lb/>ecbatanam urbem &longs;epteno incinxit muro / di&longs;tinxitque colori<lb/>bus ut e&longs;&longs;ent alii purpurei: alii cerulei: alii argento tecti: <lb/>alii etiam aurati. </s> <s id="N41393B">Odi et calliculam qui equile habuit mar<lb/>moreum: præ&longs;epe eburneum. </s> <s id="N413940">Quæ ædificabat Nero cuncta <pb xlink:href="004/01/341.jpg"/>erant auro tecta di&longs;tincta gemmis. </s> <s id="N413948">Eliogabbalus in&longs;anior / <expan abbr="&qtilde;">qui </expan><lb/>&longs;trauit auro <expan abbr="pauim&etilde;ta / dol&etilde;s">pauimenta / dolens</expan> quod <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;et electro. </s> <s id="N413955">Et uitupe<lb/>randi nimirum hi opum <expan abbr="ĩmo">immo</expan> in&longs;aniæ <expan abbr="o&longs;t&etilde;tatores">o&longs;tentatores</expan>: qui &longs;ub&longs;idia <lb/><expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> <expan abbr="bominũque">hominumque</expan> &longs;udores in ea re <expan abbr="profundãt / quã">profundant / quam</expan> neque u&longs;u&longs; <lb/>neque inchoati opis ratio expo&longs;cebat: <expan abbr="quã">quam</expan> ue nulla aut <expan abbr="inge/nii">inge<lb/>nii </expan>admiratio hone&longs;tet: aut <expan abbr="inu&etilde;ti">inuenti</expan> gratia <expan abbr="cõmendet">commendet</expan>. </s> <s id="N41397F">Hæc igi<lb/>tur uitia ut uitentur / iterum atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> admoneo <expan abbr="priu&longs;&quml;">priu&longs;quam</expan> opus <lb/>aggrediare: <expan abbr="totã">totam</expan> rem et ip&longs;e <expan abbr="tecũ">tecum</expan> pen&longs;ites: et una peritos <expan abbr="cõ&longs;ulas">con<lb/>&longs;ulas</expan> <expan abbr="ex&etilde;plaribus">exemplaribus</expan> ad modulos diducti&longs;. </s> <s id="N4139A0">Ex quibus <expan abbr="uelībis/">uelim bis /</expan> <lb/><expan abbr="ter / quater/&longs;epties / decies / cũ">ter / quater / &longs;epties / decies / cum</expan> <expan abbr="ĩtermi&longs;&longs;is/">intermi&longs;&longs;is /</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="re&longs;ũptis">re&longs;umptis</expan> tempo<lb/>ribus <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> repetas futuri opis partes / quoad a radicibus imi&longs; <lb/>ad <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> u&longs;que <expan abbr="tegulã">tegulam</expan> nihil neque <expan abbr="abditũ/neque">abditum / neque</expan> <expan abbr="&ptail;patulum / nequemagnũ">propatulum / neque <lb/>magnum</expan> neque paruum toto &longs;it in opere futurum: quod <expan abbr="nõ">non</expan> tibi et <lb/>diu et <expan abbr="multũ">multum</expan> <expan abbr="percogitatũ/percõ&longs;titutũ/de&longs;tinatũque">percogitatum / percon&longs;titutum / de&longs;tinatumque</expan> habeas <lb/>quibus rebus / locis / ordine / numeroque loca&longs;&longs;e / adiunxi&longs;&longs;e / <lb/>præfini&longs;&longs;eque deceat aut præ&longs;tet. </s> <s id="N4139E4">Itaque &longs;ic efficiet bene <expan abbr="cõ&longs;ultus">con&longs;ul<lb/>tus</expan> : parate accurateque <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <expan abbr="aggredie&ttilde;">aggredietur</expan>: <expan abbr="cõdi&longs;cet">condi&longs;cet</expan> uires <expan abbr="naturãque&longs;oli/">naturamque <lb/>&longs;oli /</expan> ubi ædes ponat: di&longs;cetque <expan abbr="cũ">cum</expan> ex ueteribus <expan abbr="ædificiis / tũ">ædificiis / tum</expan> <lb/>ex u&longs;u et <expan abbr="cõ&longs;uetudine">con&longs;uetudine</expan> incolarum quid &longs;ub eo coelo / quo ædifi<lb/><expan abbr="candũ">candum</expan> &longs;it / qui&longs;que lapis / quid harena / quid calx / <expan abbr="&qtilde;d">quod </expan>materia <lb/>ex eo loco <expan abbr="&longs;ũpta / quid">&longs;umpta / quid</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> importata ualeat <expan abbr="cõtra">contra</expan> tem<lb/>pe&longs;tates. </s> <s id="N413A26">Statuet <expan abbr="fundam&etilde;torum">fundamentorum</expan> <expan abbr="pedam&etilde;torumque">pedamentorumque</expan> <expan abbr="latitudin&etilde;/">latitudinem /</expan> <expan abbr="altitudin&etilde;">al<lb/>titudinem</expan> et primos ortus. </s> <s id="N413A3A"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> parieti et corticibus et <expan abbr="infar/cturæ">infar<lb/>cturæ </expan>et nexuris et o&longs;&longs;ibus repetet quid quale ue <expan abbr="&longs;ĩgulis">&longs;ingulis</expan> de<lb/>beatur. </s> <s id="N413A48">Repetet <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="&qtilde;d">quod </expan> <expan abbr="a&ptilde;tionibus">apertionibus</expan> / quid tecto / quid cru&longs;tati<lb/>oni / quid <expan abbr="pauim&etilde;to">pauimento</expan> &longs;ubdiuali / quid <expan abbr="o&ptilde;i">operi </expan>inte&longs;tino debeatur. <lb/></s> <s id="N413A56">Præ&longs;cribetque <expan abbr="loca / uias / argum&etilde;ta / quibus">loca / uias / argumenta / quibus</expan> &longs;uperflua noxia <lb/>foedaque <expan abbr="deriuen&ttilde;/auertãtur / coherceãtur">deriuentur / auertantur / coherceantur</expan>: uti <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <expan abbr="pluuiarũ">pluuiarum</expan> <lb/>egerendarum cloacæ: et arearum ex&longs;iccandarum fo&longs;&longs;uræ: <lb/>prohihendarum humectationum præmunitiones: uti etiam <lb/>&longs;unt quæ <expan abbr="irruentiũ">irruentium</expan> <expan abbr="ponderum / impetentiũ">ponderum / impetentium</expan> undarum <expan abbr="lace&longs;c&etilde;tiũ">lace&longs;cen<lb/>tium</expan> uentorum uim/ molem / iniuriam fru&longs;trentur atque &longs;upe<lb/>rent. </s> <s id="N413A84">Denique omnia diffiniet / nihil relinquet / cui non qua&longs;i <lb/>legem modumque præ&longs;cribat. </s> <s id="N413A89">Hæc ferme omnia tamet&longs;i ad <pb xlink:href="004/01/342.jpg"/>firmitatem <expan abbr="u&longs;ũque">u&longs;unque</expan> pertinere <expan abbr="ī">in</expan> primis <expan abbr="uidean&ttilde;/tam&etilde;">uideantur / tamen</expan> de &longs;e hoc <lb/>præ&longs;tant / ut &longs;i <expan abbr="negligan&ttilde;/uitium">negligantur / uitium</expan> afferant <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan> de<lb/>formitatis. </s> <s id="N413AAC">Quæ <expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> ad <expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> <expan abbr="elegantiã">elegantiam</expan> faciant / <lb/>hæc <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N413AC1"><expan abbr="Exactã">Exactam</expan> e&longs;&longs;e oportet <expan abbr="cõdecorãdi">condecorandi</expan> <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan><expan abbr="ration&etilde;/">rationem /</expan> atque <lb/>porro <expan abbr="expeditã">expeditam</expan> rebus illu&longs;tribus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> crebre <expan abbr="cõfertis/">confertis /</expan> <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="inculcatis / unãque">inculcatis / unamque</expan> in <expan abbr="cogeri&etilde;">cogeriem</expan> coactis: &longs;ed ita diffinite ap<lb/>te appo&longs;iteque di&longs;tributis et collocatis: ut qui mutarit <expan abbr="omn&etilde;">omnem</expan> <lb/>concinnitatis <expan abbr="iucũditat&etilde;">iucunditatem</expan> <expan abbr="perturbatã">perturbatam</expan> &longs;entiat. </s> <s id="N413B00">Præterea nihil <lb/><expan abbr="habendũ">habendum</expan> e&longs;t quauis <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> operis <expan abbr="neglectũ">neglectum</expan> atque <expan abbr="ex&ptilde;s">expers </expan>artificii: <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> tamen <expan abbr="oīa">omnia</expan> æquabiliter e&longs;&longs;e ornatu eximio <expan abbr="&ptilde;ducta">perducta </expan>/ et di<lb/>uitiis re&longs;erta uelim: &longs;ed copia <expan abbr="ute&ttilde;">utetur</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> uarietate. </s> <s id="N413B23">Ex <lb/>præ&longs;tanti&longs;&longs;imis alia ponet locis primariis: alia <expan abbr="etiã">etiam</expan> colloca<lb/>bit media inter minus <expan abbr="elegãtes">elegantes</expan>: alia iterum inter po&longs;tremas. <lb/></s> <s id="N413B35">Illud in ea re cauebit / ne precio&longs;i&longs;&longs;imis nimium friuola / ne <lb/><expan abbr="grãdioribus">grandioribus</expan> minuti&longs;&longs;ima / ne retractioribus <expan abbr="ãgu&longs;tioribu&longs;quemulto">angu&longs;tioribu&longs;que <lb/>multo</expan> <expan abbr="&ptilde;fu&longs;a">perfu&longs;a </expan>atque ampli&longs;&longs;ima <expan abbr="cõiungat">coniungat</expan>: &longs;ed quæ <expan abbr="erũt">erunt</expan> inter &longs;e <lb/>dignitate di&longs;&longs;imiles et generibus no u&longs;que pares artificii con<lb/>formatione <expan abbr="coæquabũtur">coæquabuntur</expan>. </s> <s id="N413B53">Vt <expan abbr="cũ">cum</expan> alia <expan abbr="grauitat&etilde;">grauitatem</expan> <expan abbr="maie&longs;tat&etilde;quepræ&longs;eferant">maie&longs;tatemque <lb/>præ &longs;e ferant</expan>: alia <expan abbr="iucũditat&etilde;">iucunditatem</expan> et <expan abbr="fe&longs;tiuitat&etilde;">fe&longs;tiuitatem</expan> exhibeant. </s> <s id="N413B6C"><expan abbr="Omniũ">Omnium</expan> <lb/>ratio et ordo ita <expan abbr="com&ptilde;entur">comperentur </expan>: ut <expan abbr="nõ">non</expan> modo ad opus hone&longs;tan<lb/>dum certatim <expan abbr="cõueniãt">conueniant</expan>: &longs;ed ne altera <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;ine alteris <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;e <lb/><expan abbr="cõ&longs;tare / aut">con&longs;tare / aut</expan> &longs;atis <expan abbr="&longs;uã">&longs;uam</expan> &longs;eruare <expan abbr="dignitat&etilde;">dignitatem</expan> po&longs;&longs;e <expan abbr="uidean&ttilde;">uideantur</expan>: iuua<lb/>bitque certis locis paulo neglectiora intermi&longs;cere: quo excul<lb/>tioribus <expan abbr="lum&etilde;">lumen</expan> compatione &longs;ui <expan abbr="redda&ttilde;">reddatur</expan> illu&longs;trius: Illud omni<lb/>no <expan abbr="cauebi&ttilde;/ne">cauebitur / ne</expan> <expan abbr="lineam&etilde;torum">lineamentorum</expan> rationes <expan abbr="&ptilde;uertãtur">peruertantur</expan>. </s> <s id="N413BAD">Id fieret &longs;i co<lb/>rynthiis dorica / ut dixi aut doricis ionica <expan abbr="mi&longs;cer&etilde;&ttilde;">mi&longs;cerentur</expan> et eiu&longs;<lb/>modi. </s> <s id="N413BBC">Ordini <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> &longs;uæ <expan abbr="dabũtur">dabuntur</expan> <expan abbr="&ptilde;tes">partes</expan>: <expan abbr="ne&qtilde;d">nequid </expan>interrupte / nequid <lb/><expan abbr="cõfu&longs;e">confu&longs;e</expan> <expan abbr="di&longs;&longs;emine&ttilde;">di&longs;&longs;eminetur</expan>: &longs;ed locis et &longs;uis et aptis <expan abbr="colloce&ttilde;">collocetur</expan>. </s> <s id="N413BD4">Media <lb/>enim mediis / et quæ a mediis pariter <expan abbr="di&longs;tabũt">di&longs;tabunt</expan> pariter <expan abbr="colli/brabũtur">colli<lb/>brabuntur</expan>. </s> <s id="N413BE2">Erunt denique <expan abbr="oĩa">omnia</expan> dimen&longs;a et nexa et compacta <expan abbr="lineis / angulis / ductu / cohæ&longs;ione / cõpreh&etilde;&longs;ione / nõ">li<lb/>neis / angulis / ductu / cohæ&longs;ione / comprehen&longs;ione / non</expan> ca&longs;u: &longs;ed <lb/>certa et diffinita ratione: <expan abbr="præbebũtque">præbebuntque</expan> &longs;e ut <expan abbr="&ptilde;">per</expan> coronas / <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="intercapedines / o&etilde;mque">in<lb/>tercapedines / omnemque</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="intimã">intimam</expan> extimaque <expan abbr="raci&etilde;">faciem</expan> <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan>qua&longs;i flu<lb/>ens libere et &longs;uaue decurrat intuitus uoluptatem <expan abbr="aug&etilde;do">augendo</expan> ex <pb xlink:href="004/01/343.jpg"/>uoluptate <expan abbr="&longs;imiliũ">&longs;imilium</expan> <expan abbr="di&longs;&longs;imiliũque">di&longs;&longs;imiliumque</expan> <expan abbr="rerũ">rerum</expan>: neque qui &longs;pectent &longs;atis <lb/>diu contemplatos ducant &longs;e quod <expan abbr="iterũ">iterum</expan> atque <expan abbr="iterũ">iterum</expan> &longs;pectarint <lb/>atque <expan abbr="admir&etilde;tur">admirentur</expan>: ni iterato <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="interabeundũ">interabeundum</expan> <expan abbr="re&longs;pect&etilde;t">re&longs;pectent</expan>. </s> <s id="N413C33">Et <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>&longs;atis quæ&longs;ierint toto in <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan><expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam </expan><expan abbr="off&etilde;dãt">offendant</expan> aliquod non æquabi<lb/>le: <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="corre&longs;põd&etilde;s">corre&longs;pondens</expan>: et totis numeris ad decus <expan abbr="gratiãque">gratiamque</expan> <expan abbr="cõ&longs;&etilde;tiens">con&longs;en<lb/>tiens</expan> . </s> <s id="N413C54">Itaque huiu&longs;modi ex modulis <expan abbr="excogitabun&ttilde;">excogitabuntur</expan> atque pen&longs;a<lb/>buntur: neque <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> quæ inchoes / &longs;ed <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> quæ <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="effici&etilde;dũ">efficiendum</expan> u&longs;ul <lb/>futura &longs;unt ex ip&longs;is <expan abbr="ex&etilde;plaribus">exemplaribus</expan> admoniti præcogitemus ne<lb/>ce&longs;&longs;e <expan abbr="&etilde;/atque">est / atque</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> paremus. </s> <s id="N413C7D">Quo coepto <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="hæ&longs;itãdũ">hæ&longs;itandum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="uariãdũ/nõ">ua<lb/>riandum / non</expan> <expan abbr="&longs;u&ptilde;&longs;ed&etilde;dum">&longs;uper&longs;edendum</expan>: &longs;ed tota re breui et <expan abbr="circũ&longs;cripta">circum&longs;cripta</expan> <expan abbr="quadã">qua<lb/>dam</expan> explicatione <expan abbr="&ptilde;cepta">percepta </expan>quæ apta <expan abbr="cõmodaque">commodaque</expan> &longs;int <expan abbr="ex&qtilde;&longs;ita">exqui&longs;ita </expan>col<lb/>lecta <expan abbr="prõptaque">promptaque</expan> <expan abbr="&longs;uppedit&etilde;t">&longs;uppeditent</expan>. </s> <s id="N413CAC">Itaque hæc &longs;unt quæ et <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> et iu<lb/>dicio cura&longs;&longs;e <expan abbr="architectũ">architectum</expan> oporteat. </s> <s id="N413CB9">Fabriles <expan abbr="aũt">aut</expan> errores non <lb/><expan abbr="cõuenit">conuenit</expan> repetere: &longs;ed curabit fabros / ut <expan abbr="&ptilde;p&etilde;diculis / linea / regula">perpendiculis / linea / re<lb/>gula</expan> / normaque recte <expan abbr="utan&ttilde;">utantur</expan>. </s> <s id="N413CCF">Aptis <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="t&etilde;poribus">temporibus</expan> ædificabit / <lb/><expan abbr="intercalabit / re&longs;ũmetque">intercalabit / re&longs;ummetque</expan> opus <expan abbr="att&etilde;perate">attemperate</expan>: <expan abbr="pura / incorrupta/ĩ">pura / incorrupta / </expan><expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/><expan abbr="permixta/&longs;olida/&longs;incera / cõmoda / accomodata / ualida / ponet">permixta / &longs;olida / &longs;incera / commoda / accomodata / ualida / po<lb/>net</expan> di&longs;ponetque / &longs;ui&longs; et aptis locis atque &longs;edibus collocabit / ut <lb/>&longs;tent / iaceant <expan abbr="incumbãt / frõte / latere">incumbant / fronte / latere</expan> &longs;eu <expan abbr="pat&etilde;ti">patenti</expan> &longs;eu apto: uti <lb/>cuiu&longs;que natura et u&longs;us exigat.</s> </p> <p id="N413CFA" type="main"> <s id="N413CFC">Sed quo in his rebus <expan abbr="curãdis / parandis / exequ&etilde;dis">curandis / parandis / exequendis</expan> &longs;e&longs;e re<lb/>cte atque ex officio gerere architectus po&longs;&longs;it / <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> mi<lb/>nime <expan abbr="neglig&etilde;da">negligenda</expan>. </s> <s id="N413D13"><expan abbr="Cogitandũ">Cogitandum</expan> ei quid &longs;u&longs;cipiat muneris / <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <lb/><expan abbr="profiteatur / qu&etilde;">profiteatur / quem</expan> &longs;e&longs;e haberi <expan abbr="uelit / quantã">uelit / quantam</expan> rem aggrediatur / <lb/><expan abbr="quãtũ">quantum</expan> <expan abbr="laudis / quãtũ">laudis / quantum</expan> <expan abbr="emolum&etilde;ti / quãtũ">emolumenti / quantum</expan> gratiæ atque <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> po&longs;te<lb/>ritatis / &longs;i &longs;uo recte functus fuerit officio <expan abbr="nãci&longs;catur">nanci&longs;catur</expan>. </s> <s id="N413D39">Et con<lb/>tra &longs;iquid <expan abbr="im&ptilde;ite / incõ&longs;ulte / incõ&longs;iderate">imperite / incon&longs;ulte / incon&longs;iderate</expan> inchoarit: <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/><expan abbr="uitu&ptilde;ationis / quantũ">uituperationis / quantum</expan> odii &longs;ubiturus <expan abbr="&longs;it/&quml;">&longs;it / quam</expan> <expan abbr="dicax/&quml;">dicax / quam</expan> <expan abbr="aptũ/patens">aptum / pa<lb/>tens</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;iduũque">a&longs;&longs;iduumque</expan> <expan abbr="te&longs;timoniũ">te&longs;timonium</expan> &longs;tultitiæ &longs;uæ generi <expan abbr="hominũ">hominum</expan> exhi<lb/>biturus &longs;it. </s> <s id="N413D68">Magna e&longs;t res architectura: neque e&longs;t <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <expan abbr="tantã">tantam</expan> <lb/>rem aggredi. </s> <s id="N413D75"><expan abbr="Sũmo">Summo</expan> &longs;it ingenio / acerrimo &longs;tudio / optima do<lb/>ctrina / maximoque u&longs;u præditus nece&longs;&longs;e e&longs;t: atque <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> gra<lb/>ui &longs;inceroque iudicio et <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> qui &longs;e <expan abbr="architectũ">architectum</expan> audeat profi<lb/>teri. </s> <s id="N413D8D">De re. n. ædificatoria laus <expan abbr="oīum">omnium</expan> prima e&longs;t iudicare be<pb xlink:href="004/01/344.jpg"/>ne quid deceat. </s> <s id="N413DA0"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ædifica&longs;&longs;e <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> nece&longs;&longs;itatis <expan abbr="&etilde;">est</expan>: <expan abbr="cõmode">commode</expan> <lb/>ædifica&longs;&longs;e <expan abbr="cũ">cum</expan> a nece&longs;&longs;itate id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>: <expan abbr="tũ">tum</expan> et ab utilitate <expan abbr="ductũ">ductum</expan> <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N413DC6">Verum ita ædifica&longs;&longs;e / ut lauti <expan abbr="approb&etilde;t">approbent</expan>: frugi <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="re&longs;puãt">re&longs;puant</expan>: <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i a peritia docti et bene <expan abbr="cõ&longs;ulti">con&longs;ulti</expan> et ualde <expan abbr="cõ&longs;iderati">con&longs;iderati</expan> arti<lb/>ficis <expan abbr="profici&longs;ce&ttilde;">profici&longs;cetur</expan>. </s> <s id="N413DE8">Præterea facere quæ u&longs;ui <expan abbr="cõmoda">commoda</expan> <expan abbr="uideãtur">uideantur</expan>: <lb/>et quæ po&longs;&longs;e pro in&longs;tituto et fortune ope fieri <expan abbr="nõ">non</expan> dubites / non <lb/>magis architecti <expan abbr="&etilde;/&qtilde;">est / quae</expan> <expan abbr="o&ptilde;a">operarii</expan> fabri. </s> <s id="N413DFF">Sed præcogita&longs;&longs;e ac men<lb/>te iudicioque &longs;tatui&longs;&longs;e <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <expan abbr="oĩ">omni</expan> ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="&ptilde;fectũ">perfectum</expan> atque <expan abbr="ab&longs;olutũ">ab&longs;olutum</expan> futu<lb/>rum &longs;it: eius unius <expan abbr="&etilde;">esse</expan> ingenii quale quærimus. </s> <s id="N413E16">Ingenio <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <lb/>inueniat: u&longs;u cogno&longs;cat: iudicio &longs;eligat: <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> <expan abbr="cõponat">componat</expan>: ar<lb/>te <expan abbr="&ptilde;ficiat">perficiat </expan>oportet quod <expan abbr="aggredia&ttilde;">aggrediatur</expan>. </s> <s id="N413E2D">Quarum rerum <expan abbr="oĩum">omnium</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="fundamentũ">fun<lb/>damentum</expan> &longs;tatuo <expan abbr="prud&etilde;tiã">prudentiam</expan> et <expan abbr="cõ&longs;ilii">con&longs;ilii</expan> <expan abbr="maturitat&etilde;">maturitatem</expan>: reliquas <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/><expan abbr="uirtutes / humanitat&etilde;">uirtutes / humanitatem</expan>, <expan abbr="facilitat&etilde;/mode&longs;tiã/">facilitatem / mode&longs;tiam /</expan> <expan abbr="probitat&etilde;">probitatem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> in eo <lb/>magis de&longs;idero <expan abbr="&quml;">quam</expan> in cæteris cuiuis artificio deditis <expan abbr="hoĩbus">hominibus</expan>. <lb/></s> <s id="N413E69">I&longs;ta. n. <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> quæ qui <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="hãbeat / ne">habeat / ne</expan> <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="putãdũ">putandum</expan> cen&longs;<lb/>am. </s> <s id="N413E8B">Sed <expan abbr="oĩo">omnino</expan> ei <expan abbr="fugi&etilde;da">fugienda</expan> e&longs;t leuitas / <expan abbr="&ptilde;uicacia/iactãtia / int&etilde;&ptilde;ã">peruicacia / iactantia / intemperan<lb/>tia</expan> / et &longs;iqua <expan abbr="&longs;ũt / quæ">&longs;unt / quæ</expan> <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> <expan abbr="minuãt">minuant</expan> in ciuibus: odium <lb/>ue <expan abbr="augeãt">augeant</expan>. </s> <s id="N413EB2">Cæterum &longs;ic gerat <expan abbr="uelĩ">uelim</expan> &longs;e&longs;e uti <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;tudiis litterarum <expan abbr="faciũt">fa<lb/>ciunt</expan>. </s> <s id="N413EC2">Nemo. n. &longs;e &longs;atis dedi&longs;&longs;e <expan abbr="o&ptilde;ã">operam</expan> litteris putabit: ni au<lb/>ctore&longs; <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> bonos legerit atque cognorit: qui <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> in ea fa<lb/>cultate aliquid &longs;crip&longs;erint <expan abbr="quã">quam</expan> <expan abbr="&longs;ect&etilde;tur">&longs;ectentur</expan>. </s> <s id="N413EE7">Sic i&longs;tic quot quot <lb/>ubique <expan abbr="aderũt">aderunt</expan> opinione et <expan abbr="cõ&longs;&etilde;&longs;u">con&longs;en&longs;u</expan> <expan abbr="hoĩum">hominum</expan> probata <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> dili<lb/>genti&longs;&longs;ime &longs;pectabit: <expan abbr="mãdabit">mandabit</expan> lineis: notabit numeris: uo<lb/>let apud &longs;e diducta e&longs;&longs;e modulis atque exemplaribus: cogno<lb/>&longs;cet / repetet <expan abbr="ordin&etilde;/locos">ordinem / locos</expan>. </s> <s id="N413F0A">genera numero&longs;que rerum &longs;ingulari<lb/>um / quibus illi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> u&longs;i &longs;unt: <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> maxima et digni&longs;<lb/>&longs;ima effecerint: quos fui&longs;&longs;e uiros egregios <expan abbr="cõiectura">coniectura</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan>: <expan abbr="quã">quan<lb/>do</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> tantarum <expan abbr="imp&etilde;&longs;arum">impen&longs;arum</expan> moderatores fuerint: <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> ua<lb/>&longs;ta illa exaggeratione <expan abbr="o&ptilde;um">operum </expan> <expan abbr="mouebi&ttilde;/ut">mouebitur / ut</expan> in eo acquie&longs;cat. <lb/></s> <s id="N413F3D">Res magna <expan abbr="&etilde;/inquit">esse / inquit</expan> <expan abbr="ille / quã">ille / quam</expan> colonus facit: &longs;ed <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> di&longs;<lb/>quiret quid <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="quocũque">quocumque</expan> &longs;it artificii <expan abbr="&ptilde;cogitati">percogitati </expan>et <expan abbr="recõditi">reconditi</expan> aut <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>uenti ratione rarum et admirabile: a&longs;&longs;ue&longs;cetque <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> nihil proba<lb/>ri / ni&longs;i quod <expan abbr="oĩo">omnino</expan> &longs;it <expan abbr="elegãs">elegans</expan> <expan abbr="dignũque">dignumque</expan> admiratione ingenii: et <lb/>quicquid erit ubique probabile ad &longs;e recipiet ut imitetur. </s> <s id="N413F74">Quæ <pb xlink:href="004/01/345.jpg"/>autem multo fieri po&longs;&longs;e lautiora intelliget: ea tractabit arti<lb/>ficio et meditatione ut corrigat atque emendet. </s> <s id="N413F7D">Quin et quæ <lb/><expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan><expan abbr="erũt">erunt</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> pe&longs;&longs;ima enitetur ingenti uiribus reddere me<lb/>liora: <expan abbr="&longs;&etilde;perque">&longs;emperque</expan> acri et <expan abbr="cõcitata">concitata</expan> rerum optimarum perue&longs;tigatione <lb/>maiora <expan abbr="cõcupi&longs;cens">concupi&longs;cens</expan> <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan> exercebit atque augebit. </s> <s id="N413F9E">Eoque pa<lb/>cto <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;per&longs;as modo et qua&longs;i di&longs;&longs;eminatas / uerum <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> intimis <lb/>penetralibus / ut ita loquar / naturæ <expan abbr="cõditas">conditas</expan> laudes <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> ad &longs;e <lb/>colliget: <expan abbr="aĩoque">animoque</expan> <expan abbr="cõcipiet/">concipiet /</expan> quas in &longs;uis opibus <expan abbr="cũ">cum</expan> mirifico lau<lb/>dis et gloriæ fructu <expan abbr="cõferat">conferat</expan>. </s> <s id="N413FC9">Gaudebit et aliquod <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="mediũ">medium</expan> &longs;uo <lb/><expan abbr="deprõptũ">depromptum</expan> <expan abbr="īgenio">ingenio</expan> afferre: quod admiremur / forte quale fuit <lb/>illius <expan abbr="inuentũ">inuentum</expan>: qui <expan abbr="æd&etilde;">ædem</expan> &longs;truxit <expan abbr="&longs;acrã">&longs;acram</expan> nullo adhibito <expan abbr="ferram&etilde;to">ferramen<lb/>to</expan>. </s> <s id="N413FF1">Quale ue illius / qui romæ <expan abbr="&longs;tant&etilde;">&longs;tantem</expan> tran&longs;tulit <expan abbr="colo&longs;&longs;ũ">colo&longs;&longs;um</expan> <expan abbr="atque&longs;u&longs;p&etilde;&longs;ũ">atque <lb/>&longs;u&longs;pen&longs;um</expan>: cui <expan abbr="o&ptilde;i">operi </expan> quod <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="faciãt">faciant</expan> ad rem quattuor et <expan abbr="uigīti">uiginti</expan> exer<lb/>cuit <expan abbr="elephãtos">elephantos</expan>. </s> <s id="N414014">Quale ue illius qui ex fodina labyrinthum <lb/>aut <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> aut <expan abbr="&qtilde;duis">quoduis </expan>utile u&longs;ibus et præter <expan abbr="&longs;p&etilde;">&longs;pem</expan> effecerit. </s> <s id="N414021"><expan abbr="NEron&etilde;">Ne<lb/>ronem</expan> architectis <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <expan abbr="referũt">referunt</expan> prodigio&longs;is: quibus nihil uenie<lb/>bat in <expan abbr="ment&etilde;/ni&longs;i">mentem / ni&longs;i</expan> quod efficere homines uix <expan abbr="po&longs;&longs;&etilde;t">po&longs;&longs;ent</expan>. </s> <s id="N41403B">Hos <expan abbr="nequie&quml;">ne<lb/>quicquam</expan> probo. </s> <s id="N414043">Verum ita <expan abbr="uelī">uelim</expan> <expan abbr="cõ&ptilde;ent">comperent</expan> &longs;e&longs;e / ut <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper </expan><expan abbr="oī">omni</expan> in re uti<lb/>litati et frugalitati primas dare partes uolui&longs;&longs;e præ&longs;e <expan abbr="ferãt">ferant</expan>. <lb/></s> <s id="N414059">Quin et <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="ornam&etilde;ti">ornamenti</expan> gratia <expan abbr="oīa">omnia</expan> fecerit tamen ita <expan abbr="&ptilde;abit">parabit </expan>ut in <lb/>primis utilitatis gratia id feci&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> neges. </s> <s id="N41406E">Et probabo &longs;i no<lb/>uis inueti&longs; <expan abbr="o&ptilde;um">operum </expan> probati&longs;&longs;imæ rationes ueterum et illi&longs; noua in<lb/>genii <expan abbr="cõmenta">commenta</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="deerũt">deerunt</expan>. </s> <s id="N414081">Itaque <expan abbr="hũc">hunc</expan> in modum uires ingenii <lb/>&longs;ui u&longs;u et tractatione rerum quæ ad hanc <expan abbr="erudition&etilde;">eruditionem</expan> multa <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>laude <expan abbr="a&longs;&longs;equendã">a&longs;&longs;equendam</expan> <expan abbr="cõferãt">conferant</expan> excitabit: officiique putabit non <expan abbr="eã">eam</expan> <lb/><expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <expan abbr="facultat&etilde;">facultatem</expan> habere / qua &longs;i <expan abbr="careat / nõ">careat / non</expan> is <expan abbr="&longs;it / qu&etilde;">&longs;it / quem</expan> &longs;e&longs;e e&longs;&longs;e pro<lb/>fiteatur. </s> <s id="N4140B5">Verum bonarum <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <expan abbr="artiũ">artium</expan> cognitione et cultu <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/>ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> faciat <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> &longs;e muniet: <expan abbr="promptũ">promptum</expan> <expan abbr="expeditũque">expeditumque</expan> reddet / quo <lb/>ad plura aut maiora in ea re <expan abbr="adium&etilde;ta">adiumenta</expan> doctrinæ non de&longs;ide<lb/>ret: &longs;ibique <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> <expan abbr="ponendũ">ponendum</expan> <expan abbr="&longs;tudiũ">&longs;tudium</expan>: <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> <expan abbr="ce&longs;&longs;ãdũ">ce&longs;&longs;andum</expan> &longs;tatuet ab <lb/>indu&longs;tria / u&longs;que &longs;entiat &longs;e his e&longs;&longs;e <expan abbr="&ptilde;&longs;imil&etilde;">per&longs;imilem</expan>: quorum laudibus ad<lb/>di amplius nihil po&longs;&longs;it. </s> <s id="N4140FA">Neque &longs;ibi <expan abbr="&longs;ati&longs;factũ">&longs;ati&longs;factum</expan> putabit: &longs;iquid <lb/><expan abbr="u&longs;piã">u&longs;piam</expan> erit ulla ex parte conferens: quod arte et ingenio po&longs;<lb/>&longs;it con&longs;equi: ni id præhenderit / penitu&longs;que tenuerit: atque pro <pb xlink:href="004/01/346.jpg"/>uiribus egerit / ut <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;e &longs;it ip&longs;um id laudis ad ultimam &longs;ui ge<lb/>neris &longs;peciem formamque redactum.</s> </p> <p id="N414112" type="main"> <s id="N414114">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="conferã /ĩmo">conferant / immo</expan> quæ &longs;int architecto penitus nece&longs;<lb/>&longs;aria ex artibus hæc <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N414125">Pictura et mathematica. </s> <s id="N414128">In cæteris <lb/>doctus ne &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> laboro. </s> <s id="N414131"><expan abbr="Nã">Nam</expan> qui <expan abbr="architectũ">architectum</expan> dixerit iuri&longs;con<lb/><expan abbr="&longs;ultũ">&longs;ultum</expan> e&longs;&longs;e oportere / quod aquarum <expan abbr="arc&etilde;darum / finiũ">arcendarum / finium</expan> <expan abbr="regũdorum">regundorum</expan> ope <lb/><expan abbr="rũ">rum</expan> <expan abbr="nũtiãdorum">nuntiandorum</expan> iura / et quæ multa <expan abbr="huiu&longs;mõi">huiu&longs;modi</expan> <expan abbr="ĩterdicto">interdicto</expan> diffini<lb/>untur inter <expan abbr="ædificandũ">ædificandum</expan> <expan abbr="tracten&ttilde;">tractentur</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> au&longs;cultabo. </s> <s id="N414167">A&longs;trorum <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <lb/>in eo <expan abbr="exactã">exactam</expan> <expan abbr="peritiã">peritiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;tulo ea re / quod ad <expan abbr="boreã">boream</expan> bibliothe<lb/>cas: ad <expan abbr="occiduũ">occiduum</expan> <expan abbr="&longs;ol&etilde;">&longs;olem</expan> balnea po&longs;ui&longs;&longs;e conueniat. </s> <s id="N41418A">Ne <expan abbr="mu&longs;icũ">mu&longs;icum</expan> <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> e&longs;&longs;e oportere dixero ea re / quod in theatris ua&longs;a <expan abbr="re&longs;onãtia">re&longs;onantia</expan> <lb/>apponantur. </s> <s id="N41419C">Aut <expan abbr="rhetor&etilde;">rhetorem</expan> quod quæ acturus &longs;it prædocui&longs;&longs;e <expan abbr="redemptor&etilde;">re<lb/>demptorem</expan> iuuet. </s> <s id="N4141A8">Satis. n. <expan abbr="rerũ">rerum</expan> <expan abbr="earũ">earum</expan> de quibus dicturus &longs;it / <lb/><expan abbr="cogitatio / peritia / cõ&longs;iliũ/dilig&etilde;tia">cogitatio / peritia / con&longs;ilium / diligentia</expan> præ&longs;tabit: quod apte ac<lb/>comodateque ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> et <expan abbr="prud&etilde;ter">prudenter</expan> <expan abbr="loqua&ttilde;">loquatur</expan>. </s> <s id="N4141CB">Quod <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> in <expan abbr="eloqu&etilde;tia">eloquen<lb/>tia</expan> <expan abbr="primariũ">primarium</expan> et <expan abbr="præcipuũ">præcipuum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N4141E0">Nolo <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="elīgu&etilde;">elinguem</expan>: nolo auri<lb/>bus ad <expan abbr="armoniã">armoniam</expan> penitus obtu&longs;is. </s> <s id="N4141F1">Sat erit &longs;i <expan abbr="nõ">non</expan> inpublico / in <lb/>alieno ædificarit: <expan abbr="nõ">non</expan> luminibus offecerit: <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;tillicidio: non <lb/>deriuatione: <expan abbr="nõ">non</expan> itinere <expan abbr="&longs;eruitut&etilde;">&longs;eruitutem</expan> <expan abbr="īdixerit">indixerit</expan>: præter <expan abbr="ĩterdictũ">interdictum</expan>. <lb/></s> <s id="N414215">Si uentos qua parte orbis / et quibus <expan abbr="noĩbus">nominibus</expan> appellentur <expan abbr="te/nuerit">te<lb/>nuerit </expan>. </s> <s id="N41421E">Qui &longs;i <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> in&longs;tructior fuerit <expan abbr="nõ">non</expan> recu&longs;abo. </s> <s id="N414229">Verum <lb/>pictura et mathematica non carere magis poterit <expan abbr="&quml;">quam</expan> uoce et <lb/>&longs;yllabis poeta. </s> <s id="N414234"><expan abbr="Atq">Atque</expan> haud &longs;cio an &longs;it ea &longs;atis uel mediocriter <lb/>præcepi&longs;&longs;e. </s> <s id="N414239">De me hoc profiteor / multas incidi&longs;&longs;e <expan abbr="&ptilde;&longs;æpius">per&longs;æpius </expan><expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/><expan abbr="ment&etilde;">mentem</expan> <expan abbr="cõiectationes">coniectationes</expan> <expan abbr="o&ptilde;um">operum </expan> / quæ <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="maior&etilde;">maiorem</expan> in modum <lb/>probarim eas <expan abbr="cũ">cum</expan> ad lineas redegi&longs;&longs;em / errores inueni <expan abbr="ī">in</expan> ea <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <lb/>ip&longs;a quæ <expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> delecta&longs;&longs;et et ualde <expan abbr="ca&longs;tigãdos">ca&longs;tigandos</expan>. </s> <s id="N414269">Rur&longs;us <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> per&longs;cripta pen&longs;itaui / et numero metiri ador&longs;us &longs;um / <expan abbr="indiligentiã">indi<lb/>ligentiam</expan> cognoui <expan abbr="meã/atque">meam / atque</expan> redargui. </s> <s id="N41427A">Po&longs;tremo <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> mo<lb/>dulis exemplaribu&longs;que <expan abbr="mãda&longs;&longs;em">manda&longs;&longs;em</expan>: <expan abbr="nõnun&qtilde;">nonnumquam</expan> &longs;ingula <expan abbr="repet&etilde;ti">repetenti</expan> <lb/>euenit / ut me <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="numerũ">numerum</expan> fefelli&longs;&longs;e depræhenderim. </s> <s id="N41429D">Sed ne <lb/>Zeu&longs;im <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="ping&etilde;do/">pingendo /</expan> aut <expan abbr="Nichomacũ">Nichomacum</expan> numeris / aut <lb/>Archimedes angulis et lineis tractandis uolo. </s> <s id="N4142B0">Sat erit &longs;i no<lb/>&longs;tra quæ &longs;crip&longs;imus pictura <expan abbr="elem&etilde;ta">elementa</expan> tenuerit.. Si eam <expan abbr="etiã">etiam</expan> <pb xlink:href="004/01/347.jpg"/>peritiam ex mathematicis adeptus &longs;it / quæ angulis una et <lb/>numeris et lineis mixta ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> e&longs;t excogitata. </s> <s id="N4142C7">Qualia &longs;unt <lb/>quæ de ponderibus / de <expan abbr="&longs;u&ptilde;ficiebus">&longs;uperficiebus / corporibu&longs;que metiendis <lb/></expan><expan abbr="tradũ&ttilde;">traduntur</expan>: quæ illi podi&longs;mata embadaque <expan abbr="nũcupãt">nuncupant</expan>. </s> <s id="N4142D5">His artibus <lb/><expan abbr="adiũcto">adiuncto</expan> &longs;tudio et diligentia &longs;ibi <expan abbr="gratiã">gratiam</expan> architectus opes no <lb/>mini&longs;que po&longs;teritatem et gloriam nanci&longs;cetur.</s> </p> <p id="N4142E3" type="main"> <s id="N4142E5">Vnum hic <expan abbr="nõ">non</expan> præteri&longs;&longs;e iuuet / quod ad <expan abbr="architectũ">architectum</expan> perti<lb/>net: <expan abbr="nõ">non</expan> ultro <expan abbr="oībus">omnibus</expan> qui &longs;e ædificaturos <expan abbr="prædicãt /">prædicant /</expan> <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> <expan abbr="pollic&etilde;da">polli<lb/>cenda</expan> tua <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N414307">Quod leues et gloriæ plus &longs;atis cupidi <expan abbr="certatĩ">certatim</expan> fa<lb/>ciunt. </s> <s id="N414310"><expan abbr="Equid&etilde;">Equidem</expan> haud &longs;cio an <expan abbr="expectandũ">expectandum</expan> &longs;it ut iterum et iterum <lb/><expan abbr="expo&longs;cãt">expo&longs;cant</expan>. </s> <s id="N414320">Tibi. n. credant oportet &longs;ponte &longs;ua qui tuo &longs;e uti <lb/>uelle <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> præ&longs;e ferant. </s> <s id="N41432F">Aut <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> ego ut mihi unus alter ue <lb/><expan abbr="im&ptilde;itus">imperitus </expan>credat ultro meas dignas et utiles excogitationes <lb/>explicaturus prodeam nulla repen&longs;a gratia. </s> <s id="N414336">Te. <!-- REMOVE S-->n. ut meis <lb/>monitis <expan abbr="&ptilde;itiorem">peritiorem </expan>efficiam in ea re: in qua aut maximo te le<lb/>uem <expan abbr="di&longs;p&etilde;dio">di&longs;pendio</expan>: aut <expan abbr="cõmodis">commodis</expan> et uoluptati uehemeter <expan abbr="cõferã/">conferam /</expan> <lb/>me &longs;uperi <expan abbr="præmiũ">præmium</expan> meretur <expan abbr="nõ">non</expan> mediocre. </s> <s id="N414358"><expan abbr="Dignitat&etilde;">Dignitatem</expan> idcirco <lb/>&longs;erua&longs;&longs;e <expan abbr="cõ&longs;ulti">con&longs;ulti</expan> e&longs;t / <expan abbr="fidũ">fidum</expan> <expan abbr="con&longs;iliũ">con&longs;ilium</expan> <expan abbr="po&longs;c&etilde;ti/">po&longs;centi /</expan> ca&longs;tigataque linea <lb/><expan abbr="m&etilde;ta">menta</expan> præ&longs;titi&longs;&longs;e &longs;at e&longs;t. </s> <s id="N414375">Quod &longs;i forte ad te &longs;u&longs;cepis / ut ope<lb/>ris curator et finitor e&longs;&longs;e uelis: uix erit ut uites ne <expan abbr="oĩa">omnia</expan> alio<lb/>rum uitia errore&longs;que &longs;eu <expan abbr="im&ptilde;itia">imperitia </expan>&longs;eu <expan abbr="neglig&etilde;tia">negligentia</expan> <expan abbr="cõmi&longs;&longs;a">commi&longs;&longs;a</expan> &longs;int / <lb/>ad <expan abbr="unũ">unum</expan> te ip&longs;um <expan abbr="referan&ttilde;">referantur</expan>. </s> <s id="N414392">Ad&longs;titoribus i&longs;ta <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;olertibu&longs; <lb/><expan abbr="circũ&longs;pectis">circum&longs;pectis</expan> rigidis <expan abbr="demãdanda">demandanda</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: qui quæ facto opus &longs;it <lb/><expan abbr="dilig&etilde;tia/&longs;tudio / a&longs;&longs;iduitate">diligentia / &longs;tudio / a&longs;&longs;iduitate</expan> <expan abbr="procur&etilde;t">procurent</expan>. </s> <s id="N4143AF">Velim quoque quoad <lb/>liceat cures / &longs;it res tibi <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i <expan abbr="cũ&longs;plendidis/">cum &longs;plendidis /</expan> et harum rerum cu<lb/>pidi&longs;&longs;imis principibus <expan abbr="ciuitatũ">ciuitatum</expan>. </s> <s id="N4143C2"><expan abbr="O&ptilde;a">Opera </expan>. n. quibusuis præ&longs;tita <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> dignis uile&longs;cit. </s> <s id="N4143D0">Quid putas <expan abbr="&longs;ũmorum">&longs;ummorum</expan> uirorum auctoritates <lb/>quibus <expan abbr="ī">in</expan> primis <expan abbr="in&longs;eruiendũ">in&longs;eruiendum</expan> cen&longs;ueris / tibi ad <expan abbr="fructũ">fructum</expan> laudis <lb/>conferat? </s> <s id="N4143E7">Ego uero præter id quod plerique <expan abbr="om&etilde;s">omnes</expan> ne&longs;cio quo <lb/>pacto uidemur <expan abbr="interdũ">interdum</expan> ex fortunatorum &longs;en&longs;u et iudicio plu&longs; <lb/><expan abbr="lõge">longe </expan>&longs;apere uulgo <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it in re. </s> <s id="N4143F6">Is &longs;um qui cuipiam architecto <lb/><expan abbr="propte">prompte </expan><expan abbr="abũdeque">abundeque</expan> ea præ&longs;tari / quæ ad opus <expan abbr="efficiendũ">efficiendum</expan> exigan<lb/>tur. </s> <s id="N414405">Hoc tenuiores <expan abbr="&ptilde;&longs;æpe">per&longs;æpe</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> minus po&longs;&longs;int / <expan abbr="etiã">etiam</expan> minus uo<lb/>lunt. </s> <s id="N414412">Adde his quod uidere licet: ubi <expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan>par &longs;it artifici&longs; <pb xlink:href="004/01/348.jpg"/><expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan> et indu&longs;tria illic æque atque i&longs;tic in opere <expan abbr="com&ptilde;ari">comperari </expan>: <lb/>tamen ex pretio et præ&longs;tantia rerum quibus id opus con&longs;tet <lb/>gratia in altero multo habebitur <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> altero accumulatior. <lb/></s> <s id="N414429">Po&longs;tremo gloriæ cupiditate <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> præ&longs;ertim <expan abbr="in&longs;ue/tum">in&longs;ue<lb/>tum </expan>atque inui&longs;um temere aggrediaris moneo. </s> <s id="N414436">Pen&longs;ata dige<lb/>&longs;ta &longs;int ad minimum omnia quæ in medium <expan abbr="affer&etilde;tut">afferentur</expan>. </s> <s id="N41443F">Alio<lb/>rum. n. manu <expan abbr="&ptilde;ficere">perficere </expan>quæ tuo proprio ingenio <expan abbr="cõmentatus">commentatus</expan> <lb/>&longs;is laborio&longs;a e&longs;t res: et alienis uelle uti pecuniis ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <lb/>quis non intelligit <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> futurum &longs;it uacuum querimonia? <lb/></s> <s id="N41445F">Tum et <expan abbr="cõmune">commune</expan> illud uitium quo &longs;æpius fiat / ut ferme nul<lb/>lum maximorum operum grauibus atque ualde uituperandis erro<lb/>ribus careat peruelim abste longe abigas quotus erit <expan abbr="omniũ">omnium</expan> <lb/>qui non affectet uitæ / artis / morum / in&longs;titutorum tuorum emenda<lb/>tor moderator directorque uideri. </s> <s id="N414472">Maxima quæque ædificatio <lb/>ad uitæ hominis <expan abbr="breuitat&etilde;">breuitatem</expan> et operis <expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan> uix <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> <lb/>dabitur / ut per eundem ab&longs;olui po&longs;&longs;it qui po&longs;uerit. </s> <s id="N414487">At nos <lb/>procaces qui &longs;equimur <expan abbr="oĩo">omnino</expan> aliquid innoua&longs;&longs;e contendimus <lb/>et gloriamur. </s> <s id="N414494">Ex quo fit / ut aliorum bene inchoata <expan abbr="depra/uentur">depra<lb/>uentur </expan>et male finiantur. </s> <s id="N414499">Standum quidem <expan abbr="c&etilde;&longs;eo">cen&longs;eo</expan> <expan abbr="auctorũ">auctorum</expan> de<lb/>&longs;tinationibus : qui per maturitatem illas excogitarunt. </s> <s id="N4144A6">Po<lb/>tuit enim primos eos con&longs;titutores aliquid moui&longs;&longs;e / quod <lb/>ip&longs;um te diutius et diligentius <expan abbr="per&longs;crutátem">per&longs;crutantem </expan>atque rectius <expan abbr="cõ&longs;ulentem">con<lb/>&longs;ulentem</expan> quoque non latebit. </s> <s id="N4144B3">Tamen quicquid attentandum <lb/>in&longs;titueris / id non ni&longs;i de periti&longs;&longs;imorum <expan abbr="cõ&longs;ilio">con&longs;ilio</expan> uel potiu&longs; <lb/>edicto aggrediaris moneo. </s> <s id="N4144BE">Sic. <!-- REMOVE S-->n. et <expan abbr="cõmodis">commodis</expan> ædificationis <lb/>et tibi ab <expan abbr="obtretatorũ">obtrectatorum</expan> in&longs;imulationibus belli&longs;&longs;ime con&longs;ulue<lb/>ris. </s> <s id="N4144D2">Diximus publica: diximus priuata: diximus &longs;acra: dixi<lb/>mus profana: quæ ad u&longs;un.: quæ ad dignitatem: quæ ad uo<lb/>luptatem. </s> <s id="N4144D9">Nunc quod reliquum e&longs;t / &longs;iquid aut architecti <expan abbr="īperitia">in<lb/>peritia</expan> atque indiligentia: aut temporis hominum ue in&longs;uria <lb/>aut &longs;ini&longs;tris impræmeditati&longs;que ca&longs;ibus per ædificium mana<lb/>rit uitii / dicemus quo pacto id corrigi re&longs;tituique po&longs;&longs;it. </s> <s id="N4144E6">Fa<lb/>uete his &longs;tudiis litterati.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/349.jpg"/> <p id="N4144EE" type="head"> <s id="N4144F0">LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE RE AEDI<lb/>FICATORIA LIBER DECIMVS ET VLTI<lb/>MVS QVI OPERVM INSTAVRATIO <lb/>INSCRIBITVR.</s> </p> <p id="N4144F9" type="main"> <s id="N4144FB">I DE OPERVM VITIIS <expan abbr="EMEN/dandis">EMEN<lb/>dandis </expan>deinceps di&longs;putandum e&longs;t / con&longs;i<lb/>dera&longs;&longs;e oportet quæ <expan abbr="nã">nam</expan> ea <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> et qualia <lb/>&longs;int uitia quæ manu <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="emend&etilde;tur">emendentur</expan>. <lb/></s> <s id="N414515">Sic. <!-- REMOVE S-->n. </s> <s id="N41451A">et phy&longs;ici arbitrantur <expan abbr="maximã">maximam</expan> re <lb/>mediorum <expan abbr="part&etilde;">partem</expan> ex morbi cognitione <expan abbr="p&etilde;dere">pende<lb/>re</expan> . </s> <s id="N41452D">Aedificiorum uitia cum publicorum <expan abbr="tũ">tum</expan> priuatorum alia ab <expan abbr="ar/chitecto">ar<lb/>chitecto </expan>&longs;unt ueluti in&longs;ita atque innata: alia <expan abbr="ĩportan&ttilde;">importantur</expan> aliunde <lb/>Et rur&longs;us <expan abbr="horũ">horum</expan> alia emendari arte <expan abbr="po&longs;&longs;ũt">po&longs;&longs;unt</expan> et ingenio: alia pe<lb/>nitus <expan abbr="em&etilde;dari">emendari</expan> <expan abbr="nequeũt">nequeunt</expan> Ab architecto ea <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> qualia proximo <lb/><expan abbr="&longs;u&ptilde;iore">&longs;uperiore </expan>libro qua&longs;i <expan abbr="digitũ">digitum</expan> <expan abbr="int&etilde;d&etilde;tes">intendentes</expan> <expan abbr="o&longs;t&etilde;dimus">o&longs;tendimus</expan>. </s> <s id="N414562"><expan abbr="Nã">Nam</expan> alia <expan abbr="quid&etilde;">qui<lb/>dem</expan> animi <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> uitia: alia manu&longs;. </s> <s id="N414571">Animi electio: <expan abbr="&ptilde;titio">partitio </expan>: di&longs;tri<lb/>butio: finitio: præpo&longs;tera / di&longs;&longs;ipata confu&longs;a. </s> <s id="N414576">Manus <expan abbr="aũt">aut</expan> ui<lb/>tia &longs;unt <expan abbr="paratio / collectio / a&longs;tructio / coagm&etilde;tatio">paratio / collectio / a&longs;tructio / coagmentatio</expan> neglecta <lb/>atque de&longs;idio&longs;a et <expan abbr="eiu&longs;mõi">eiu&longs;modi</expan> in quæ uitia male con&longs;ulti atque in <lb/><expan abbr="dilig&etilde;tes">diligentes</expan> facile <expan abbr="īcidũt">incidunt</expan>. </s> <s id="N414592">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="ĩport&etilde;tur">importentur</expan> uix recen&longs;eri po&longs;<lb/>&longs;e arbitror / tam multa et tam uaria &longs;unt / inter quæ illud e&longs;t <lb/>quod <expan abbr="aiunt / oĩa">aiunt / omnia</expan> uinci æuo: et in&longs;idio&longs;a <expan abbr="nimiũque">nimiunque</expan> ualida e&longs;&longs;e <lb/>tormenta uetu&longs;tatis: nec po&longs;&longs;e aduer&longs;us foedera naturæ niti <lb/>corpora quin <expan abbr="&longs;enectut&etilde;">&longs;enectutem</expan> <expan abbr="&longs;ubeãt">&longs;ubeant</expan>: ut uel <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="coelũ">coelum</expan> mortale <expan abbr="arbitren&ttilde;">ar<lb/>bitrentur</expan> <expan abbr="nõnulli">nonnulli</expan> ea re quod corpus &longs;it / <expan abbr="&longs;&etilde;timus">&longs;entimus</expan> quid ardor &longs;olis <lb/>quid umbræ gelatio / quid pruinæ / <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <expan abbr="u&etilde;ti">uenti</expan> <expan abbr="ualeãt">ualeant</expan>. </s> <s id="N4145D4">His tor<lb/>mentis actos cernimus fati&longs;cere et putre&longs;cere etiam duri&longs;&longs;i<lb/>mos &longs;ilices: et altis a rupibus auelli protrudique &longs;axa <expan abbr="ĩmania">immania</expan> <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tate">tem<lb/>pe&longs;tate</expan> : ut multa <expan abbr="cũ">cum</expan> parte <expan abbr="mõtis">montis</expan> <expan abbr="corruãt">corruant</expan>. </s> <s id="N4145F1">Adde his <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>iniurias: Me <expan abbr="&longs;u&ptilde;i">&longs;uperi </expan><expan abbr="interdũ">interdum</expan> nequeo <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;tomachari / <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="uideã">uideam</expan> <lb/>aliquorum incuria / nequid <expan abbr="odio&longs;ũ">odio&longs;um</expan> <expan abbr="dicã">dicam</expan> <expan abbr="dicer&etilde;">dicerem</expan> auaritia / ea de<lb/>leri / <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> barbarus et <expan abbr="fur&etilde;s">furens</expan> ho&longs;tis ob eorum <expan abbr="eximiã">eximiam</expan> <expan abbr="dignitat&etilde;">dignitatem</expan> <lb/><expan abbr="pe&ptilde;ci&longs;&longs;et">peperci&longs;&longs;et </expan>. </s> <s id="N41462D">Quæ ue tempus <expan abbr="&ptilde;uicax">peruicax </expan>rerum pro&longs;ternator aterna <pb xlink:href="004/01/350.jpg"/>e&longs;&longs;e facile pariebatur. </s> <s id="N414634">Adde ca&longs;us <expan abbr="rep&etilde;tinos">repentinos</expan> <expan abbr="ĩcendiorum">incendiorum</expan>: adde <lb/>fulgura: terremotus: et aquarum impetus atque <expan abbr="ĩundationes">inundationes</expan>: et <lb/>quæ multa <expan abbr="ĩdies">in dies</expan> prodigio&longs;a naturæ uis po&longs;&longs;it <expan abbr="afferre/ĩaudita">afferre / inaudita</expan> <lb/><expan abbr="in&longs;&ptilde;ata">in&longs;perata </expan>/ incredibilia / <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> <expan abbr="oĩs">omnes</expan> bene deducta ratio architecti <lb/><expan abbr="uitie&ttilde;">uitietur</expan> atque di&longs;turbetur. </s> <s id="N41465A"><expan abbr="Athlãt&etilde;">Athlantem</expan> <expan abbr="in&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> epyro <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="minor&etilde;">minorem</expan> eua<lb/>nui&longs;&longs;e aiebat Plato. </s> <s id="N41466E">Ex hi&longs;toriis accepimus <expan abbr="burã">buram</expan> <expan abbr="helid&etilde;quealterã">helidemque <lb/>alteram</expan> <expan abbr="hiatu / alterã">hiatu / alteram</expan> undis <expan abbr="deletã">deletam</expan> fui&longs;&longs;e. </s> <s id="N414683"><expan abbr="Tritonidã&qtail;">Tritonidamque</expan> <expan abbr="palud&etilde;">paludem</expan> <lb/>e ue&longs;tigio <expan abbr="di&longs;&ptilde;ui&longs;&longs;e">di&longs;parui&longs;&longs;e </expan>. </s> <s id="N41468F">Et <expan abbr="cõtra">contra</expan> apud argos &longs;ubito <expan abbr="exũda&longs;&longs;e">exunda&longs;&longs;e</expan> <expan abbr="palud&etilde;">pa<lb/>ludem</expan> <expan abbr="&longs;tymphalidã">&longs;tymphalidam</expan>. </s> <s id="N4146A3">Apudque <expan abbr="teramen&etilde;">teramenem</expan> <expan abbr="rep&etilde;te">repente</expan> <expan abbr="in&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> aquis <lb/>calidis excreui&longs;&longs;e. </s> <s id="N4146B8">Et ex pelago inter <expan abbr="thyre&longs;iã">thyre&longs;iam</expan> et <expan abbr="therã">theram</expan> proru<lb/>pi&longs;&longs;e <expan abbr="flãmã/quæ">flammam / quæ</expan> <expan abbr="totũ">totum</expan> mare <expan abbr="ĩtegros">integros</expan> dies quattuor <expan abbr="æ&longs;tuãs">æ&longs;tuans</expan> ar<lb/>den&longs;que reddiderit: <expan abbr="&longs;ubīde">&longs;ubinde</expan> <expan abbr="in&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> emer&longs;i&longs;&longs;e &longs;tadiorum <expan abbr="duodecĩ">duodecim</expan> <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> qua rhodii <expan abbr="t&etilde;plũ">templum</expan> tutori <expan abbr="Neptũno">Neptunno</expan> ædificarint. </s> <s id="N4146F0">Et mures ali<lb/>bi adeo multos <expan abbr="cõcreui&longs;&longs;e / ut">concreui&longs;&longs;e / ut</expan> &longs;equuta &longs;it pe&longs;tis. </s> <s id="N4146F9">Et ab hi&longs;pa<lb/>nis legatos ad <expan abbr="&longs;enatũ">&longs;enatum</expan> mi&longs;&longs;os / qui auxilia <expan abbr="peter&etilde;t">peterent</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> lepu<lb/>&longs;culorum iniurias: et quæ multa his &longs;imilia in eo collegimus <lb/>opu&longs;culo qui theogenius in&longs;cribitur. </s> <s id="N41470E">Sed non <expan abbr="oĩa">omnia</expan> quæ <expan abbr="īportãtur">impor<lb/>tantur</expan> <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> uitia talia <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> ut <expan abbr="em&etilde;dari">emendari</expan> <expan abbr="nequeãt">nequeant</expan>. </s> <s id="N41472E">Neque ab ar<lb/>chitecto &longs;iquod aderit <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> tale <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper </expan>erit emendari ut que<lb/>at. </s> <s id="N414739">Corrupta. n. <expan abbr="fũditus">funditus</expan> et <expan abbr="oĩ">omni</expan> ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> penitus deprauata emen<lb/>dationes <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;u&longs;cipiũt">&longs;u&longs;cipiunt</expan>. </s> <s id="N414753">Quæ <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;ic &longs;e <expan abbr="hab&etilde;t / ut">habent / ut</expan> ni&longs;i totis line<lb/>is <expan abbr="&ptilde;uertã&ttilde;">peruertantur</expan> reddi <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> <expan abbr="po&longs;&longs;ũt">po&longs;&longs;unt</expan> meliora: ea <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="em&etilde;dãtur">emendan<lb/>tur</expan> magis <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut noua illic facia&longs; <expan abbr="demoliũ&ttilde;">demoliuntur</expan>. </s> <s id="N414782">Sed <expan abbr="nõ">non</expan> hic <expan abbr="ĩ&longs;i&longs;to">in&longs;i&longs;to</expan>.</s> </p> <p id="N41478D" type="main"> <s id="N41478F">Nos ea pro&longs;equamur quæ reddi manu <expan abbr="po&longs;&longs;ĩt">po&longs;&longs;int </expan><expan abbr="cõmodiora">commodiora</expan>. <lb/></s> <s id="N414799">Ac <expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> publica. </s> <s id="N4147A4">Horum <expan abbr="maximũ">maximum</expan> et <expan abbr="ãpli&longs;&longs;imũ">ampli&longs;&longs;imum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> urbs <lb/>uel potius / &longs;i id ita interpretari libeat / urbis regio. </s> <s id="N4147B5">Regio <lb/>qua <expan abbr="indilig&etilde;s">indiligens</expan> architectus <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <expan abbr="cõdiderit">condiderit</expan> hæc forte patietur <lb/>uitia <expan abbr="em&etilde;dãda">emendanda</expan>. </s> <s id="N4147CC"><expan abbr="Nã">Nam</expan> aut <expan abbr="cõtra">contra</expan> repentinas <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> excur&longs;iones <lb/>erit <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;atis tuta: aut coelo erit <expan abbr="īmiti">immiti</expan> et parum &longs;alubri / et quæ <lb/>ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="abũde">abunde</expan> <expan abbr="&longs;uppeditabũt">&longs;uppeditabunt</expan>. </s> <s id="N4147FA">De his igitur tran&longs;ige<lb/>mus. </s> <s id="N4147FF">Ex lidia <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="ciliciã">ciliciam</expan> iter <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> <expan abbr="ãgu&longs;tũ">angu&longs;tum</expan> a natura <expan abbr="ĩter">inter</expan> <expan abbr="mõtes">montes</expan> <lb/>ut regioni facere uolui&longs;&longs;e <expan abbr="portã">portam</expan> dicas. </s> <s id="N414824">In faucibus iugi qua&longs; <lb/>græci pilas <expan abbr="nũcupãt">nuncupant</expan> iter <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="&etilde;">esse</expan>: <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> terni <expan abbr="cu&longs;todiãt">cu&longs;todiant</expan> armati: uia <lb/>prærupta crebris <expan abbr="aberrãtibus">aberrantibus</expan> riuis / qui ex radicibus <expan abbr="mõtiũ">montium</expan> <pb xlink:href="004/01/351.jpg"/><expan abbr="manãt">manant</expan>. </s> <s id="N41484A">Similes in piceno &longs;erræ: et quas uulgo <expan abbr="fo&longs;&longs;ũbronias">fo&longs;&longs;umbronias</expan> <lb/><expan abbr="nũcupãt">nuncupant</expan>: et alibi <expan abbr="cõplures">complures</expan>. </s> <s id="N41485A">Sed hi aditus natura muniti <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>ubique ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <expan abbr="hab&etilde;&ttilde;">habentur</expan>: po&longs;&longs;e <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> uidemur multa ex parte <lb/><expan abbr="naturã">naturam</expan> imitari. </s> <s id="N414874">Quod ip&longs;um locis pleri&longs;que fecere <expan abbr="prud&etilde;ti&longs;&longs;i">prudenti&longs;&longs;i<lb/>mi</expan> ueteres. </s> <s id="N41487D"><expan abbr="Nã">Nam</expan> hi <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> quo <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="ho&longs;tiũ">ho&longs;tium</expan> <expan abbr="excur&longs;iões">excur&longs;iones</expan> <lb/><expan abbr="munitã">munitam</expan> <expan abbr="redder&etilde;t">redderent</expan> &longs;ic <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <expan abbr="parũt">parunt</expan>. </s> <s id="N4148A8">Referam ex ge&longs;tis <expan abbr="præ&longs;tãti&longs;&longs;imorũ">præ&longs;tanti&longs;&longs;i<lb/>morum</expan> <expan abbr="prĩcipũ">principum</expan> breui&longs;&longs;ime quæ ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> faciant. </s> <s id="N4148BC">Apud <expan abbr="euphrat&etilde;">euphratem</expan> <lb/>Artaxerxes fo&longs;&longs;a lata pedes. lx. <expan abbr="lõga">longa</expan> <expan abbr="pa&longs;&longs;uũ">pa&longs;&longs;uum</expan> <expan abbr="miliũ">milium</expan> <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> ab &longs;e <lb/><expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> exclu&longs;it. </s> <s id="N4148DF"><expan abbr="Murũ">Murum</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="britaniã">britaniam</expan> Cæ&longs;ares <expan abbr="īter">inter</expan> quos Adrianu&longs; <lb/>milia. lxxx. duxit : quo barbaros a <expan abbr="romanorũ">romanorum</expan> agro <expan abbr="&longs;e&ptilde;aret">&longs;epararet. </expan><lb/></s> <s id="N4148FC">Antonius <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> pius <expan abbr="eãd&etilde;">eandem</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="ĩ&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> <expan abbr="murũ">murum</expan> a&longs;truxit <expan abbr="ce&longs;piceũ">ce&longs;piceum</expan>. </s> <s id="N414913">Seue<lb/>rus po&longs;t <expan abbr="hũc">hunc</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ã">tran&longs;uer&longs;am</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="ĩ&longs;ulã">in&longs;ulam</expan> <expan abbr="utrĩque">utrimque</expan> ad fines oceani <expan abbr="&ptilde;duxit">perduxit </expan><lb/><expan abbr="uallũ">uallum</expan> milia <expan abbr="pa&longs;&longs;uũ">pa&longs;&longs;uum</expan>. </s> <s id="N414931">c. <!-- REMOVE S-->et duo et uiginti. </s> <s id="N414936">Apud <expan abbr="margianã">margianam</expan> <expan abbr="region&etilde;">re<lb/>gionem</expan> indiæ Anthiochus &longs;oter quo loci <expan abbr="anthiochiã">anthiochiam</expan> <expan abbr="cõdidit">condidit</expan>: <lb/>muro <expan abbr="ambitũ">ambitum</expan> regionis <expan abbr="circũdedit">circumdedit</expan> <expan abbr="lõgo">longo</expan> &longs;tadia. </s> <s id="N414958">M. <expan abbr="quĩg&etilde;ti">quingenti</expan> .<lb/></s> <s id="N414959">Duxit et &longs;eo&longs;o&longs;is <expan abbr="murũ">murum</expan> a latere ægypti <expan abbr="arabiã">arabiam</expan> uer&longs;us a pelu<lb/>&longs;io ad <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> u&longs;que &longs;olis quam <expan abbr="theb&etilde;">thebem</expan> <expan abbr="nũcupãt">nuncupant</expan> de&longs;erta <expan abbr="&ptilde;">per</expan> loca &longs;ta<lb/>dia <expan abbr="itid&etilde;">itidem</expan> <expan abbr="&qtilde;ng&etilde;ta">quingenta</expan> et mille. </s> <s id="N414986"><expan abbr="Neritõ">Neritom</expan> ad leucidem <expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="fui&longs;&longs;et">fui&longs;&longs;et</expan> <expan abbr="cõtin&etilde;s">conti<lb/>nens</expan> ab&longs;ci&longs;&longs;o hy&longs;tmo mari <expan abbr="&ptilde;ducto">perducto</expan> fecere ut <expan abbr="c&etilde;t">essent</expan> <expan abbr="ĩ&longs;ula">in&longs;ula</expan>. </s> <s id="N41499D">At <expan abbr="chalcid&etilde;&longs;es">chal<lb/>ciden&longs;es</expan> et boetii eurippo <expan abbr="agger&etilde;">aggerem</expan> duxere: quo euboia boetiæ <lb/><expan abbr="iũgere&ttilde;">iungeretur</expan>: ut e&longs;&longs;et altera alteri &longs;ub&longs;idio. </s> <s id="N4149AE">Ad <expan abbr="oxũ">oxum</expan> <expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan> <expan abbr="alexãder">alexan<lb/>der</expan> &longs;ex <expan abbr="cõdidit">condidit</expan> oppida <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> multo di&longs;tantia: ne &longs;ubitis <lb/>ho&longs;tibus lace&longs;&longs;itis procul <expan abbr="e&longs;&longs;&etilde;t">e&longs;&longs;ent</expan> auxilia <expan abbr="pet&etilde;da">petenda</expan>. </s> <s id="N4149D5">Tyr&longs;es <expan abbr="appellan&ttilde;">appel<lb/>lantur</expan> alto uallo munita præ&longs;idia ca&longs;tellis &longs;imillima: quibus <lb/>contra ho&longs;tium aditus pa&longs;&longs;im utebantur. </s> <s id="N4149DF">Per&longs;æ iactis cata<lb/>ractis fluuium impedierant tygrim / nequa po&longs;&longs;et nauis ho<lb/>&longs;tiliter a&longs;cendere. </s> <s id="N4149E6">Eas Alexander quod e&longs;&longs;e animi opus di<lb/>ceret ignaui diruit; &longs;ua&longs;itque potius <expan abbr="uiriũ">uirium</expan> uirtute <expan abbr="cõfiderent">confiderent</expan>. <lb/></s> <s id="N4149F4">Sunt qui <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> aquarum copia <expan abbr="ĩducta">inducta</expan> effecere ut e&longs;&longs;et &longs;imi<lb/>lis arabiæ: <expan abbr="quã">quam</expan> paludibus et &longs;tagnis ab euphrate <expan abbr="cõtra">contra</expan> ho&longs;ti<lb/>um <expan abbr="ĩgre&longs;&longs;us">ingre&longs;&longs;us</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="muniti&longs;&longs;imã">muniti&longs;&longs;imam</expan> ferunt. </s> <s id="N414A15"><expan abbr="Region&etilde;">Regionem</expan> <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> præ&longs;i<lb/>diis talibus <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="ho&longs;t&etilde;">ho&longs;tem</expan> <expan abbr="munitã">munitam</expan> reddidere. </s> <s id="N414A2D">Hi&longs;dem artibus <lb/>effecere ut e&longs;&longs;et <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ho&longs;tium regio imbecillior.</s> </p> <p id="N414A36" type="main"> <s id="N414A38">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> &longs;int quæ <expan abbr="coelũ">coelum</expan> graue faciant / &longs;uo prolixius loco <pb xlink:href="004/01/352.jpg"/>diximus: ea tu &longs;i collegeris / ferme e&longs;&longs;e generibus hæc inue<lb/>nies. </s> <s id="N414A49"><expan abbr="Nã">Nam</expan> aut &longs;oles <expan abbr="ĩmodici">immodici</expan> aut crudæ <expan abbr="ũbræ">umbræ</expan> aut graues affla<lb/>tus <expan abbr="obiicien&ttilde;">obiicientur</expan>: aut ex terra malis uaporibus <expan abbr="ĩficie&ttilde;">inficietur</expan>: aut ex ip<lb/>&longs;o <expan abbr="erũt">erunt</expan> coelo quæ <expan abbr="nocuũ">nocuum</expan> <expan abbr="ĩport&etilde;t">importent</expan> <expan abbr="malũ">malum</expan>. </s> <s id="N414A73"><expan abbr="Coelũ">Coelum</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> uix po&longs;<lb/>&longs;e <expan abbr="putãt">putant</expan> ullis artibus emendari hominum: ni illud conferat <lb/>quod <expan abbr="&longs;cribũt / placatis">&longs;cribunt / placatis</expan> <expan abbr="&longs;u&ptilde;is">&longs;uperis </expan>deorum ue monitis uti clauo <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="cõ&longs;ul&etilde;">con<lb/>&longs;ulem</expan> affixo acres <expan abbr="interdũ">interdum</expan> fui&longs;&longs;e &longs;edatas pe&longs;tes. </s> <s id="N414A96">Contra &longs;oles <lb/><expan abbr="u&etilde;to&longs;que">uento&longs;que</expan> incolis oppidorum et uillarum <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> forte iuuet <expan abbr="nõ">non</expan> deerit. <lb/></s> <s id="N414AA3">Sed regioni uniuer&longs;æ <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> &longs;atis <expan abbr="cõferat">conferat</expan> <expan abbr="cõpertũ">compertum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> habemus. <lb/></s> <s id="N414AB3"><expan abbr="tam&etilde;t&longs;i">tamet&longs;i</expan> magna ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> uitia quæ ex aura <expan abbr="ĩportantur">importantur</expan> <expan abbr="em&etilde;dari">emendari</expan> <lb/>po&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="neg&etilde;">negem</expan>: ubi euenerit / ut uapores ex terra noxii <expan abbr="tollãtur">tollan<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N414AD1"><expan abbr="Quã">Quam</expan> ob <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t ut illa pro&longs;equar. </s> <s id="N414AE1">Solis ne ui: an <expan abbr="cõcepto">concep<lb/>to</expan> ui&longs;ceribus intimis ardore tellus duo illa &longs;piret: <expan abbr="anhelitũ">anhelitum</expan> <lb/>.&longs;. qui &longs;ublatus in <expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> frigore in pluuias niue&longs;que <expan abbr="cõcoga&ttilde;">concogatur</expan>: <lb/>et <expan abbr="&longs;iccũ">&longs;iccum</expan> <expan abbr="&longs;piritũ/quo">&longs;piritum / quo</expan> <expan abbr="putãt">putant</expan> fieri / ut <expan abbr="u&etilde;torum">uentorum</expan> <expan abbr="ĩpul&longs;us">impul&longs;us</expan> <expan abbr="mouean&ttilde;">moueantur</expan>. <lb/></s> <s id="N414B16"><expan abbr="Tantũ">Tantum</expan> <expan abbr="cõ&longs;tet">con&longs;tet</expan> apud nos &longs;pirare utrumque ex tellure: ac ueluti ex <lb/>corporibus <expan abbr="aĩaliũ">animalium</expan> qui <expan abbr="exalãt">exalant</expan> uapore&longs; <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> id &longs;ape &longs;entimus: <lb/>quale illud &longs;it corpus a quo <expan abbr="effũditur">effunditur</expan>: ex <expan abbr="pe&longs;til&etilde;ti">pe&longs;tilenti</expan> pe&longs;tifer: <lb/>ex odorato &longs;uauis et <expan abbr="huiu&longs;mõi">huiu&longs;modi</expan>. </s> <s id="N414B3E"><expan abbr="Interdũ">Interdum</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> fieri <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="prõptu">promptu </expan>e&longs;t / <lb/>ut <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> &longs;udor et uapor <expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan>&longs;uapte natura minime mole&longs;tus <lb/><expan abbr="&longs;it / ue&longs;tiũ">&longs;it / ue&longs;tium</expan> <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> nidore infectus <expan abbr="tetrũ">tetrum</expan> oleat. </s> <s id="N414B5C">Sic in tellure. <lb/></s> <s id="N414B60"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> ager neque aqua bene <expan abbr="o&ptilde;tus">opertus </expan>&longs;it / neque <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;atis &longs;iccus <lb/>&longs;it: &longs;ed ex utri&longs;que lute&longs;cat: is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pluribus de cau&longs;is anhe<lb/>litus &longs;piritu&longs;que fundet infectos et noxios. </s> <s id="N414B72">Et faciat hoc qui <lb/><expan abbr="d&etilde;">dem</expan> ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>. </s> <s id="N414B7E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ubi mare <expan abbr="altũ">altum</expan> &longs;it frigidas / alibi uero <expan abbr="tep&etilde;tes">tepentes</expan> in <lb/>uolui undas &longs;entimus. </s> <s id="N414B8E">Id ea re fieri <expan abbr="prædicãt /">prædicant /</expan> quod <expan abbr="profũdius">profundius</expan> <lb/><expan abbr="ĩmergi">immergi</expan> et altius penetrare &longs;olis ardores <expan abbr="nõ">non</expan> po&longs;&longs;unt: atque uti <lb/><expan abbr="ignitũ">ignitum</expan> canden&longs;que ferrum &longs;i forre in oleum dimi&longs;eris / fueritque <lb/>tum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="oleũ">oleum</expan> <expan abbr="modicũ/illico">modicum / illico</expan> fumos excitabit acres turbu<lb/>lentos. </s> <s id="N414BB7">Id uero &longs;i <expan abbr="oleũ">oleum</expan> multo <expan abbr="&longs;u&ptilde;natabit">&longs;upernatabit </expan><expan abbr="extĩgue&ttilde;/">extinguetur /</expan> fumo&longs;que <lb/>non dabit. </s> <s id="N414BC4">At nos de his qua coepimus breuitate pro&longs;eque<lb/>mur. </s> <s id="N414BCC">Palude iuxta <expan abbr="quoddã">quoddam</expan> oppidum ex&longs;iccata / et ex ea re <lb/>orta <expan abbr="cũ">cum</expan> e&longs;&longs;et pe&longs;tilentia / Apollinem &longs;cribit Seruius <expan abbr="rogatũ">rogatum </expan><lb/>iui&longs;&longs;e penitus ex&longs;iccarent. </s> <s id="N414BDD">Apud tempe lata &longs;tagnabat <pb xlink:href="004/01/353.jpg"/>aqua: Hercules ducta fo&longs;&longs;a purgauit: <expan abbr="hydrãque">hydramque</expan> quo ex loco <lb/>eruptiones aquarum <expan abbr="propinquã">propinquam</expan> ciuitatem ua&longs;tarent uti ferunt <lb/>exu&longs;&longs;it: inde <expan abbr="factũ">factum</expan> aiunt ut con&longs;umato humore &longs;uperfluo &longs;o<lb/>loque den&longs;ato <expan abbr="exundantiũ">exundantium</expan> &longs;tillarum meatus ab&longs;tra&longs;i &longs;int. </s> <s id="N414BFA"><expan abbr="Olī">Olim</expan> ni<lb/>lus plus æquo excreuerat ab&longs;que luto multa et uaria animan<lb/>tia concreta <expan abbr="re&longs;titerãt">re&longs;titerant</expan>. </s> <s id="N414C08">Siccato igitur &longs;olo <expan abbr="putruerãt">putruerant</expan>: inde <lb/>ingens manarat pe&longs;tis. </s> <s id="N414C11">Sub argeo monte ciuitas inquit Stra<lb/>bo Mazara bonis <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> abundat aquis: &longs;i æ&longs;tate quo fluant <lb/>non pater / aerem ea re dant <expan abbr="in&longs;alubr&etilde;">in&longs;alubrem</expan> et <expan abbr="pe&longs;tilent&etilde;">pe&longs;tilentem</expan>. </s> <s id="N414C24"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et in <lb/>libya ad <expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;/atque">&longs;eptentrionen / atque</expan> item in æthiopia <expan abbr="nõ">non</expan> pluit: ex quo <lb/>&longs;æpe lacus ob <expan abbr="&longs;iccitat&etilde;">&longs;iccitatem</expan> fiunt coeno&longs;i. </s> <s id="N414C3A">Eaque de re cum cætera <lb/>i&longs;tiu&longs;modi animantia orta <expan abbr="corruptionibus / tũ">corruptionibus / tum</expan> maxime locu<lb/>&longs;tarum ingens copia exuperat. </s> <s id="N414C45">Contra i&longs;tiu&longs;modi fetores et <expan abbr="putredinũ">pu<lb/>tredinum</expan> uim Herculis utraque remedia <expan abbr="percõmoda">percommoda</expan> <expan abbr="adhibebũtur">adhibebun<lb/>tur</expan> fo&longs;&longs;a ducta / nequid ex mora <expan abbr="&longs;tagnãtis">&longs;tagnantis</expan> aquæ <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> illute<lb/>&longs;cat: proxime <expan abbr="pande&ttilde;">pandetur</expan> &longs;olibus / Nam hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ignibus <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> <lb/><expan abbr="Hercul&etilde;">Herculem</expan> interpretamur. </s> <s id="N414C72">Et confert &longs;axo / tellure / harena ue <lb/><expan abbr="cõplere">complere</expan>. </s> <s id="N414C7A">Quo autem pacto concaua &longs;tagnantium aquarum po&longs;<lb/>&longs;is facile harena <expan abbr="cõplere">complere</expan> ex fluuio &longs;uo dicetur loco. </s> <s id="N414C83">Rauen<lb/>nam inquit Strabo <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;ua tempora quod plurimo <expan abbr="inundare&ttilde;">inundaretur</expan> ma<lb/>ri &longs;olitam affici odore tetro: aere <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> fui&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> pe&longs;tilenti. <lb/></s> <s id="N414C97">Et <expan abbr="mirãtur">mirantur</expan> quid ita: ni forte quod euenire urbibus uenetia<lb/>rum dicunt id fiat ea re / quod circumfluentes paludes uentis <lb/>æ&longs;tuque maris actæ <expan abbr="nunquã">nunquam</expan> conquie&longs;cant. </s> <s id="N414CA6">Huic per&longs;imilem <lb/>quoque fui&longs;&longs;e alexandriam ferunt. </s> <s id="N414CAB">Sed ibi per æ&longs;tatem nili in <lb/><expan abbr="crem&etilde;ta">crementa</expan> id uitium amouere. </s> <s id="N414CB3">Natura igitur admonemur <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <lb/>facto opus &longs;it. </s> <s id="N414CB8">Nam iuuabit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> aut penitus exiccare: aut <lb/>reddere bene aquo&longs;am riuis / fluento / mariue <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;o">immi&longs;&longs;o</expan>: aut de<lb/>mum tellure exempta u&longs;que ad <expan abbr="intimã">intimam</expan> &longs;caturitatem aquæ in <lb/>fodere. </s> <s id="N414CCD">De his hactenus.</s> </p> <p id="N414CD0" type="main"> <s id="N414CD2"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> &longs;i <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> ad u&longs;us <expan abbr="nece&longs;&longs;itat&etilde;">nece&longs;&longs;itatem</expan> deerit / id ne de&longs;it prouideamu&longs; <lb/>Nece&longs;&longs;aria quæ <expan abbr="nã">nam</expan> &longs;it <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="lõgius">longius</expan> <expan abbr="repeto/ĩ">repeto / in</expan> <expan abbr="prõptu">promptu</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N414CF6">E&longs;ca: <lb/>ue&longs;tis: <expan abbr="tectũ">tectum</expan>: et <expan abbr="ĩ">im</expan>primis <expan abbr="a&qtilde;">aquae</expan>. </s> <s id="N414D07"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> mile&longs;ius Tales <expan abbr="prĩcipiũ">principium</expan> <lb/>e&longs;&longs;e rerum et humanæ <expan abbr="cõiunctionis">coniunctionis</expan> dixit. </s> <s id="N414D17">Plus mille uicos &longs;e <pb xlink:href="004/01/354.jpg"/>inquit uidi&longs;&longs;e Ari&longs;tobolus de&longs;ertos quia indus fluuius alio <lb/>diuerti&longs;&longs;et. </s> <s id="N414D21">Ego uero e&longs;&longs;e aquam <expan abbr="animãtibus">animantibus</expan> ueluti <expan abbr="pabulũ">pabulum</expan> <lb/>caloris / uitæque <expan abbr="alim&etilde;tum">alimentum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> negarim: aut quid plantas refe<lb/>ram? </s> <s id="N414D38">quid cætera / <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> mortales <expan abbr="utun&ttilde;">utuntur</expan>? </s> <s id="N414D3F">Sic exi&longs;timo quæ <lb/>in terris cre&longs;cant et <expan abbr="coale&longs;cãt">coale&longs;cant</expan> <expan abbr="oĩa /">omnia /</expan> &longs;i <expan abbr="aquã">aquam</expan> ademeris / fore ut <lb/>futura &longs;int nulla. </s> <s id="N414D53">Apud <expan abbr="euphrat&etilde;">euphratem</expan> pecora a pa&longs;tu pellunt que <lb/>pratis plus &longs;atis feracibus <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> pingue&longs;cant: eius rei <expan abbr="cau&longs;ã">cau&longs;am</expan> <lb/>putant humoris <expan abbr="exuberantiã">exuberantiam</expan> e&longs;&longs;e. </s> <s id="N414D6A">Marique <expan abbr="ĩmani&longs;&longs;ima">immani&longs;&longs;ima</expan> uige <lb/>re corpora ea poti&longs;&longs;imum cau&longs;a <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant</expan>: quod ex aqua nutri <lb/><expan abbr="m&etilde;ti">menti</expan> copia multa &longs;uppeditetur. </s> <s id="N414D7C">Regibus lacenarum meminit <lb/>Xenophon dignitatis gratia <expan abbr="daba&ttilde;">dabatur</expan> ut <expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> aquæ <expan abbr="haber&etilde;t">haberent</expan> <lb/>pro foribus ante <expan abbr="domũ">domum</expan>. </s> <s id="N414D93">In nuptiis in <expan abbr="ex&ptilde;iationibus">experiationibus </expan>ac ferme <lb/><expan abbr="omĩbus">omnibus</expan> denique in &longs;acris uetu&longs;ti&longs;&longs;imo ritu <expan abbr="aquã">aquam</expan> adhibemus. <lb/></s> <s id="N414DA0">Quæ <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> res indicio &longs;unt quanti maiores no&longs;tri aquam fece<lb/>rint. </s> <s id="N414DA9">Sed quis negarit eius <expan abbr="copiã">copiam</expan> multis modis <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> ge<lb/>neri <expan abbr="hominũ">hominum</expan> in&longs;eruire atque opitulari / ut <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> ade&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> mo<lb/>dica putanda &longs;it / ni&longs;i cum <expan abbr="afflu&etilde;ti&longs;&longs;ime">affluenti&longs;&longs;ime</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> ad u&longs;us abunda<lb/>rit. </s> <s id="N414DCE">Ab aqua igitur quando ea uti aiunt <expan abbr="&ptilde;">per</expan> bonam et <expan abbr="malã">malam</expan> ua<lb/>litudinem utimur ordiemur. </s> <s id="N414DD7">Ma&longs;&longs;agetæ multis locis &longs;ci&longs;&longs;o <lb/>arago fluuio <expan abbr="region&etilde;">regionem</expan> aquo&longs;am reddidere. </s> <s id="N414DE0">Ad babylonem qua <lb/>e&longs;&longs;et <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;icco ædificata tygris et euphrates <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;i">immi&longs;&longs;i</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N414DF1">Aquæ <lb/>ductum in <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> ecbatanam induxit Semirami&longs; perfo&longs;&longs;o <expan abbr="mõte">mon<lb/>te</expan> alto &longs;tadia <expan abbr="uigĩtiquĩque">uiginti quinque</expan> fo&longs;&longs;ura lata pedes <expan abbr="quĩdecim">quindecim</expan>. </s> <s id="N414E08">Ab <lb/>choro fluuio arabiæ u&longs;que in de&longs;erta et arida loca Arabs rex <lb/>eo loci <expan abbr="Cambi&longs;&etilde;">Cambi&longs;em</expan> expectans <expan abbr="aquã">aquam</expan> deduxit facto / &longs;i <expan abbr="oĩa">omnia</expan> credi<lb/>mus Herodoto / ex taurorum pellibus aquæductu. </s> <s id="N414E1D">Apud &longs;a<lb/>mios rara inter <expan abbr="o&ptilde;a">opera</expan> <expan abbr="admirabãtur">admirabantur</expan> fo&longs;&longs;am &longs;tadia <expan abbr="longã">longam</expan> &longs;eptua<lb/>ginta / ductam <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="mont&etilde;">montem</expan> altum orgias <expan abbr="centũ">centum</expan> <expan abbr="quīquagīta">quinquaginta</expan>. </s> <s id="N414E38">Ad<lb/>mirabantur et cuniculum Megarei opus altum pedes uigin<lb/>ti: quo fons in urbem deduceretur. </s> <s id="N414E3F">Sed meo iudicio urbs ro<lb/>ma <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> facile et opum magnitudine et <expan abbr="duc&etilde;di">ducendi</expan> <expan abbr="artificio/ĩductarum">artificio / indu<lb/>ctarum</expan> aquarum copia longe &longs;upauit. </s> <s id="N414E52"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> unde ducas <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;em&ptilde;">&longs;emper </expan><lb/>amnes fontes ue patebunt. </s> <s id="N414E5E">Puteos Alexander iu&longs;&longs;it fodi &longs;e<lb/>cus mare et littus per&longs;icum ut cla&longs;&longs;em aquaret. </s> <s id="N414E63">Hannibal <pb xlink:href="004/01/355.jpg"/>cum a Scipione urgeretur inquit Appianus ad colliam <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> <lb/>mediis in agris quod aqua non ade&longs;&longs;et puteis effo&longs;&longs;is militum <lb/>nece&longs;&longs;itati prouidit. </s> <s id="N414E72">Adde <expan abbr="etiã">etiam</expan> quod aqua <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="omĩs">omnis</expan> inuenta u&longs;i<lb/>bus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="accomoda&ttilde;">accomodatur</expan>. </s> <s id="N414E8B"><expan abbr="Nã">Nam</expan> præter id quod aliæ calidæ / aliæ <lb/>frigidæ <expan abbr="re&ptilde;iun&ttilde;">reperiuntur</expan>: quod ue aliæ dulces / aliæ acidæ: aliæ amaræ <lb/>aliæ puri&longs;&longs;imæ / aliæ <expan abbr="limo&longs;æ/ui&longs;co&longs;æ/ũctuo&longs;æ/">limo&longs;æ / ui&longs;co&longs;æ / unctuo&longs;æ /</expan> piceæ / aliæ <lb/>quæ <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;a">immi&longs;&longs;a</expan> <expan abbr="reddãt">reddant</expan> ut &longs;int &longs;axea: aliæ cur&longs;u <expan abbr="eod&etilde;">eodem</expan> partim <lb/>claræ <expan abbr="partĩ">partim</expan> fluant <expan abbr="turbul&etilde;tæ">turbulentæ</expan>: et alibi aluo eodem hic dulces <lb/>alibi &longs;al&longs;æ amaræ ue: &longs;unt <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> alia memoratu digna: quibus <lb/>aquæ inter &longs;e natura et ui multo differant / quæ <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> ad <lb/><expan abbr="&longs;alut&etilde;">&longs;alutem</expan> et <expan abbr="&ptilde;niti&etilde;">perniciem</expan> <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="faciãt">faciant</expan>. </s> <s id="N414ED6">Et liceat quoque nobis aliqua <lb/>de aquarum miraculis recen&longs;ere: quæ <expan abbr="oblect&etilde;t">oblectent</expan>. </s> <s id="N414EDF">Ar&longs;iones apud <lb/><expan abbr="armeniã">armeniam</expan> ue&longs;tes eo lotas lacerat. </s> <s id="N414EE7">Diana apud camerinum <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>coit cum uiro. </s> <s id="N414EF0">In debri oppido <expan abbr="garamãthũ">garamanthum</expan> fons die friget / <lb/>noctu feruet. </s> <s id="N414EF9">Apud &longs;ege&longs;tanos helbe&longs;us in medio cur&longs;u &longs;ubi<lb/>to efferue&longs;cit. </s> <s id="N414EFE">In epyro fons &longs;acer / quo <expan abbr="ard&etilde;tia">ardentia</expan> <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;a">immi&longs;&longs;a</expan> <expan abbr="extingun&ttilde;">extin<lb/>guntur</expan>: extincta <expan abbr="inc&etilde;dan&ttilde;">incendantur</expan>. </s> <s id="N414F12">In eleu&longs;ina fons ad <expan abbr="&longs;onitũ">&longs;onitum</expan> <expan abbr="tybiarũ">tybiarum</expan> <lb/>exultat. </s> <s id="N414F1F">Peregrina <expan abbr="animãtia">animantia</expan> &longs;i ex indo <expan abbr="potarĩt">potarint</expan> colores mu<lb/>tant. </s> <s id="N414F2C">In littore quoque maris eryctrei fons e&longs;t / <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> &longs;i oues bi<lb/>berint / illico mutant uellus in <expan abbr="color&etilde;">colorem</expan> <expan abbr="atrũ">atrum</expan>. </s> <s id="N414F41"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> et <expan abbr="laodic&etilde;&longs;iũ">laodicen&longs;ium</expan> <lb/><expan abbr="fõtes">fontes </expan>apud quos <expan abbr="cõceptus">conceptus</expan> quadrupes colore <expan abbr="ena&longs;ci&ttilde;">ena&longs;citur</expan> giluo. <lb/></s> <s id="N414F56">In agro cadareno aqua <expan abbr="e&longs;t / quã">e&longs;t / quam</expan> &longs;i gu&longs;tarit pecus pilos et un<lb/>gues amittat. </s> <s id="N414F5F">Ad mare <expan abbr="hyrcanũ">hyrcanum</expan> e&longs;t lacus / quo lotus quiuis <lb/>incidat in <expan abbr="&longs;cabi&etilde;">&longs;cabiem</expan>: et &longs;olo curetur oleo. </s> <s id="N414F6C">Su&longs;is aqua <expan abbr="&etilde;/">est /</expan> quæ di<lb/>&longs;cutiat <expan abbr="d&etilde;tes">dentes</expan>. </s> <s id="N414F79">Apud <expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> <expan abbr="zeloniũ">zelonium</expan> <expan abbr="fõs">fons </expan>ex quo &longs;teriles <expan abbr="fiãt">fiant</expan>: <lb/>aliu&longs;que mox / ex quo <expan abbr="reddãtur">reddantur</expan> <expan abbr="fæcũdæ">fæcundæ</expan>. </s> <s id="N414F92">Et in chio qui in&longs;ipi<lb/>entes reddat: Et alibi quæ <expan abbr="nõ">non</expan> pota modo / &longs;ed uel gu&longs;tata ri<lb/>&longs;u in <expan abbr="mort&etilde;">mortem</expan> &longs;oluat. </s> <s id="N414FA1">E&longs;t qua <expan abbr="etiã">etiam</expan> &longs;i laueris interimat. </s> <s id="N414FA8">Et <expan abbr="ĩ">in</expan> ar<lb/>chadia apud <expan abbr="nonagrũ">non agrum</expan> aquæ genus <expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan><expan abbr="puri&longs;&longs;imũ">puri&longs;&longs;imum</expan>: &longs;ed <expan abbr="tã">tam</expan> <lb/>tam habet ueneni uim / ut nullo queat metallo cotineri. </s> <s id="N414FBF">Et <lb/><expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> quæ <expan abbr="bonã">bonam</expan> <expan abbr="in&longs;taur&etilde;t">in&longs;taurent</expan> <expan abbr="ualitudiu&etilde;">ualitudinem</expan> <expan abbr="puteolanæ/&longs;en&etilde;&longs;es">puteolanæ / &longs;enen&longs;es</expan> <lb/><expan abbr="uolaterranæ/bononi&etilde;&longs;es / et">uolaterranæ / bononien&longs;es / et</expan> quæ pa&longs;&longs;i <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="italiã">italiam</expan> <expan abbr="celebran&ttilde;">celebrantur</expan>. </s> <s id="N414FE8">Sed <lb/>illud maius quod de cor&longs;ica <expan abbr="referũt">referunt</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> affui&longs;&longs;e / quæ o&longs;&longs;a <lb/>confracta re&longs;olidaret: qua et uenena pe&longs;&longs;ima curarentur. <pb xlink:href="004/01/356.jpg"/>Sunt et alibi <expan abbr="quæbonũ">quæ bonum</expan> <expan abbr="ingeniũ">ingenium</expan> <expan abbr="diuinant&etilde;que">diuinantemque</expan> <expan abbr="in&longs;pir&etilde;t">in&longs;pirent</expan>. </s> <s id="N41500B">In cor<lb/>&longs;ica item fons oculis utilis: &longs;i quis fur <expan abbr="corã">coram</expan> furto negarit &longs;a<lb/>cramento / et oculos lauerit cæcatur. </s> <s id="N415016">De his hactenus. </s> <s id="N415019">Cæte<lb/>rum aqua locis aliquibus neque pura neque <expan abbr="ĩpura">impura</expan> penitus inue<lb/>nietur. </s> <s id="N415024">Ci&longs;ternis ea re <expan abbr="pluuiã">pluuiam</expan> excipere et a&longs;&longs;eruare pa&longs;&longs;im <lb/>per apuliam a&longs;&longs;ueuerunt.</s> </p> <p id="N41502D" type="main"> <s id="N41502F">Quattuor igitur circa <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> aquarum &longs;unt / quæ ad opus <expan abbr="faciãt">faciant</expan>. <lb/></s> <s id="N41503B">Vt inuenias: ut ducas: ut &longs;eligas: ut a&longs;&longs;erues. </s> <s id="N41503E">De his nobis <lb/><expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N415046">Sed <expan abbr="nõnulla">nonnulla</expan> <expan abbr="præc&etilde;&longs;enda">præcen&longs;enda</expan> &longs;unt: quæ ad <expan abbr="uniuer&longs;ũ">uniuer&longs;um</expan> <lb/>u&longs;um <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan> <expan abbr="&ptilde;tineãt">pertineant</expan>. </s> <s id="N41505F"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i in ua&longs;e detineri po&longs;&longs;e ar<lb/>bitror: et illis a&longs;&longs;entior / qui ea de re moti mare <expan abbr="quoddã">quoddam</expan> <expan abbr="immen&longs;ũ">im<lb/>men&longs;um</expan> e&longs;&longs;e uas autumant: <expan abbr="eorũque">eorumque</expan> &longs;imilitudine fluuium e&longs;&longs;e <lb/>quoque uas ualde <expan abbr="oblõgum">oblongum</expan> <expan abbr="interpretan&ttilde;">interpretantur</expan>. </s> <s id="N415082">Sed hoc intere&longs;t quod <lb/>in his aquæ nulla extrin&longs;ecus adhibita ui &longs;uapte natura per <lb/>fluant et <expan abbr="mouean&ttilde;">moueantur</expan>. </s> <s id="N41508D">Alteræ uero facile <expan abbr="acqe&longs;cer&etilde;t /">acqe&longs;cerent /</expan> ni <expan abbr="rũ">uento<lb/>rum</expan> appul&longs;u <expan abbr="agitar&etilde;&ttilde;">agitarentur</expan>. </s> <s id="N41509D"><expan abbr="Nõ">non</expan> illa <expan abbr="philo&longs;ophãtiũ">philo&longs;ophantium</expan> hic pro&longs;equar / <lb/>petant ne aquæ mare qua&longs;i quietis <expan abbr="locũ">locum</expan>: radio ne fiat lunæ <lb/>ut mare <expan abbr="mom&etilde;tis">momentis</expan> <expan abbr="augea&ttilde;/uici&longs;&longs;imque">augeatur / uici&longs;&longs;imque</expan> <expan abbr="diminua&ttilde;">diminuatur</expan>. </s> <s id="N4150BB">Nihil enim <lb/>ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <expan abbr="no&longs;trã">no&longs;tram</expan> conferent. </s> <s id="N4150C8">Illud <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="prætereundũ">prætereundum</expan> e&longs;t quod ip&longs;is <lb/>oculis <expan abbr="&ptilde;&longs;picimus">per&longs;picimus </expan>: <expan abbr="aquã">aquam</expan> natura petere ima : nec pati aerem <expan abbr="u&longs;piã">u&longs;<lb/>piam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="depre&longs;&longs;ior&etilde;">depre&longs;&longs;iorem</expan> &longs;e: odi&longs;&longs;eque <expan abbr="oĩum">omnium</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="leuiorũ">leuiorum</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="grauiorũ">grauiorum</expan> <lb/><expan abbr="&quml;">quam</expan> ip&longs;a &longs;it <expan abbr="corporũ">corporum</expan> <expan abbr="mixtion&etilde;">mixtionem</expan>: et <expan abbr="cu&ptilde;e">cupere </expan><expan abbr="cõplere">complere</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="qua&longs;cũqueinfluat">qua&longs;cumque <lb/>influat</expan> <expan abbr="concauitatũ">concauitatum</expan> formas: et &longs;ui&longs; quo magis uti prohibea&longs; <lb/>uiribus / eo contumacius illuctari <expan abbr="aduer&longs;ũ">aduer&longs;um</expan> atque inniti: neque <expan abbr="īterquie&longs;cere">in<lb/>terquie&longs;cere</expan> quoad pro uiribus <expan abbr="a&longs;&longs;equa&ttilde;">a&longs;&longs;equatur</expan> quæ ad <expan abbr="quiet&etilde;">quietem</expan> affe<lb/>ctat. </s> <s id="N415132">Adeptis ubi <expan abbr="cõquie&longs;cat">conquie&longs;cat</expan> &longs;edibus &longs;e&longs;e <expan abbr="tãtũ">tantum</expan> <expan abbr="cõtentã">contentam</expan> e&longs;&longs;e: <lb/>mixta <expan abbr="oĩa">omnia</expan> cætera a&longs;pernari. </s> <s id="N415147"><expan abbr="Su&ptilde;fici&etilde;que">Superficiemque</expan> <expan abbr="&longs;ũmã">&longs;ummam</expan> &longs;e&longs;e ad coæqua<lb/>tam altitudinis <expan abbr="parilitat&etilde;">parilitatem</expan> limbo extremi&longs;que labris collibra<lb/>re. </s> <s id="N415159">Et quod etiam ad aquas pertineat memini ex Plutar<lb/>cho. </s> <s id="N41515E">Quærebat enim an info&longs;&longs;a tellure aqua ueluti <expan abbr="&longs;an/guis">&longs;an<lb/>guis </expan>in uulnus in&longs;tillaret. </s> <s id="N415163">An potius ueluti mammas <expan abbr="nu/tricis">nu<lb/>tricis </expan>lac &longs;en&longs;im generatum conflueret. </s> <s id="N415168">Sunt qui aquas quæ <lb/>perhennes fluant / non ueluti ex ua&longs;e conceptas effundi : &longs;ed <lb/>locis unde <expan abbr="manarĩt">manarint</expan> a&longs;&longs;iduis <expan abbr="mom&etilde;tis">momentis</expan> generari <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant </expan>ex <pb xlink:href="004/01/357.jpg"/>aere non quidem omni: &longs;ed eo qui <expan abbr="demũ">demum</expan> paratior &longs;it ut fiat <lb/>uapor. </s> <s id="N415187"><expan abbr="Terrã">Terram</expan>. <!-- KEEP S-->n. et <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> <expan abbr="mõtes">montes</expan> ueluti <expan abbr="&longs;pongiã">&longs;pongiam</expan> e&longs;&longs;e mea<lb/>tibus <expan abbr="referctã">refertam</expan>: per quos <expan abbr="cõceptus">conceptus</expan> aer <expan abbr="in&longs;pi&longs;&longs;e&ttilde;">in&longs;pi&longs;&longs;etur</expan> frigore / <expan abbr="atquecõcogatur">atque <lb/>concogatur</expan>. </s> <s id="N4151B4">Id <expan abbr="cũ">cum</expan> cæteris <expan abbr="inditiis / tũ">inditiis / tum</expan> uel <expan abbr="hĩc">hinc</expan> præberi ut ita <lb/><expan abbr="exi&longs;timãt">exi&longs;timant</expan> quod maxima quoque flumina maximis a <expan abbr="mõtibus">montibus</expan> or<lb/>ta intueantur. </s> <s id="N4151CE">Alii <expan abbr="nõ">non</expan> penitus i&longs;torum auctoritati <expan abbr="acquie&longs;cũt">acquie&longs;cunt</expan>: <lb/>Et. <!-- KEEP S-->n. <expan abbr="cũ">cum</expan> plure&longs; alii <expan abbr="tũ">tum</expan> pyramu&longs; <expan abbr="inquiũt">inquiunt</expan> fluuiu&longs; minime exi<lb/>guus / nauigabilis. n. e&longs;t: quid ita <expan abbr="nõ">non</expan> ex <expan abbr="mõtibus">montibus</expan>: &longs;ed media <lb/>exoritur planicie. </s> <s id="N415200">Quare qui dixerit <expan abbr="tellur&etilde;">tellurem</expan> humores <expan abbr="ĩbibere">imbibe<lb/>re</expan> <expan abbr="imbriũ/qui">imbrium / qui</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> grauitate &longs;ui atque &longs;ubtilitate <expan abbr="penetr&etilde;t">penetrent</expan>: <lb/>inque uacua locorum <expan abbr="in&longs;till&etilde;t / forta&longs;&longs;is">in&longs;tillent / forta&longs;&longs;is</expan> erit minime redarguen<lb/>dus. </s> <s id="N415221"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> uidere <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> licet regiones: ubi imbres rari&longs;&longs;imi <lb/>&longs;int / aquis <expan abbr="oīo">omnino</expan> deficere. </s> <s id="N415231"><expan abbr="Libyã">Libyam</expan> qua&longs;i <expan abbr="lipygiã">lipygiam</expan> dicta ferunt quod <lb/>raro ibipluat: ergo aqua indigeat. </s> <s id="N41523D">Aquas <expan abbr="demũ">demum</expan> uberrimas <lb/>inueniri ubi <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> pluerit quis negabit? </s> <s id="N41524A">Facit <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ad rem <lb/><expan abbr="cõ&longs;iderandam">con&longs;iderandam</expan> quod uidemus puteum <expan abbr="fodi&etilde;ti">fodienti</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> prius præ<lb/>beri aquas <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad fluminis <expan abbr="libram&etilde;tum">libramentum</expan> <expan abbr="de&longs;c&etilde;derit">de&longs;cenderit</expan>. </s> <s id="N41526C">Apud <expan abbr="uol&longs;coniũ">uol<lb/>&longs;conium</expan> <expan abbr="mõtanũ">montanum</expan> <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> ætruriæ puteo <expan abbr="profũdi&longs;&longs;imo/">profundi&longs;&longs;imo /</expan> <expan abbr="duc&etilde;tos">ducentos</expan> <lb/><expan abbr="enĩ">enim</expan> ac <expan abbr="uigĩti">uiginti</expan> pedes <expan abbr="ante&quml;">antequam</expan> uenas ullas attigerint <expan abbr="de&longs;c&etilde;derũt /">de&longs;cenderunt /</expan> <lb/>aqua <expan abbr="nõ">non</expan> prius repta <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad <expan abbr="fontiũ">fontium</expan> <expan abbr="libram&etilde;tũ">libramentum</expan> uentum e&longs;t quæ <lb/>&longs;uis locis de <expan abbr="mõtis">montis</expan> latere &longs;caturiat. </s> <s id="N4152AD"><expan abbr="Id&etilde;">Idem</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="mõtanis">montanis</expan> <lb/>puteis euenire locis ferme <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan> intelliges. </s> <s id="N4152C5"><expan abbr="Cõ&ptilde;tũ">Compertum</expan> habemus <lb/><expan abbr="&longs;põgiam">&longs;pongiam</expan> ex aeris humectatione <expan abbr="cõmade&longs;cere">commade&longs;cere</expan>: indeque libram <lb/>efficimus: qua <expan abbr="u&etilde;torum">uentorum</expan> aeri&longs;que grauedines et &longs;iccitates <expan abbr="põderamus">ponde<lb/>ramus</expan>. </s> <s id="N4152E0"><expan abbr="Atq">Atque</expan> ego uero <expan abbr="ne&qtilde;cquã">nequicquam</expan> <expan abbr="negarī">negarim</expan> <expan abbr="&longs;uccũ">&longs;uccum</expan> nocturni acri&longs; a <lb/>leui tellure attrahi: aut <expan abbr="&longs;põte">&longs;ponte</expan> meatibus <expan abbr="īgredi">ingredi</expan> facileque po&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="humor&etilde;">humorem</expan> uerti. </s> <s id="N415302"><expan abbr="Tam&etilde;">Tamen</expan> <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> <expan abbr="affirm&etilde;">affirmem</expan> nihil &longs;atis apud me <expan abbr="con&longs;titutũ">con&longs;ti<lb/>tutum</expan> <expan abbr="h&etilde;o">habeo</expan>: <expan abbr="tã">tam</expan> uaria de <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> rebus apud &longs;criptores <expan abbr="cõ&ptilde;io">comperio</expan> <lb/><expan abbr="tãque">tamque</expan> multa et diuer&longs;a ultro &longs;e&longs;e con&longs;ideranti <expan abbr="offerũt">offerunt</expan>. </s> <s id="N41532A">Et con<lb/>&longs;tat <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> locis pluribus aut terremotu aut <expan abbr="&longs;põte">&longs;ponte</expan> &longs;ua <expan abbr="rep&etilde;te">repente</expan> <expan abbr="fõtes">fon<lb/>tes</expan> erupi&longs;&longs;e / et fluxi&longs;&longs;e diu / et <expan abbr="t&etilde;poribus">temporibus</expan> defeci&longs;&longs;e uariis: ut <lb/>aliæ <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="æ&longs;tũ">æ&longs;tum</expan> <expan abbr="alie">alie </expan><expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="hyem&etilde;">hyemem</expan> <expan abbr="euanuerīt">euanuerint</expan>: et <expan abbr="fõte&longs;">fonte&longs;</expan> <expan abbr="po&longs;tea&quml;">po&longs;teaquam</expan> aru<lb/>i&longs;&longs;et rur&longs;us <expan abbr="a&qtilde;rum">aquarum</expan> <expan abbr="afflu&etilde;tia">affluentia</expan> exubera&longs;&longs;e. </s> <s id="N415369">Et <expan abbr="a&qtilde;">aquae</expan> <expan abbr="fontiũ">fontium</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> a tel<lb/>lure <expan abbr="mõ">meo</expan>: &longs;ed <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> mediis ex fluctibus maris dulces emana&longs;&longs;e. <pb xlink:href="004/01/358.jpg"/>Ip&longs;is <expan abbr="etiã">etiam</expan> ex plantis aquas præberi affirmant. </s> <s id="N41538A">In in&longs;ula qua<lb/>dam apud eas quæ fortuitæ <expan abbr="dicun&ttilde;">dicuntur</expan> &longs;urgere aiunt ferulas ad <lb/>arboris <expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan>: ex quibus quæ nigræ &longs;int <expan abbr="&longs;uccũ">&longs;uccum</expan> expri<lb/>mas amarum: ex albis uero aqua excillet <expan abbr="&ptilde;pura">perpura </expan>potui <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ima">commo<lb/>di&longs;&longs;ima</expan>: mirabileque <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="mõtibus">montibus</expan> armeniæ quod &longs;cribit Strabo <lb/>&longs;ane grauis auctor inueniri animalia uermes media ortos in <lb/>niue <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pleni &longs;unt aqua potu optima. </s> <s id="N4153B5">Apud fe&longs;ulas apud <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="urbinũ">urbinum</expan> <expan abbr="&qtilde;uis">quauis</expan> <expan abbr="mõtanæ">montanæ</expan> &longs;int urbes / aqua illico fodientibus <lb/>præ&longs;to e&longs;t: id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quod &longs;int petro&longs;i et petræ compactæ creta. <lb/></s> <s id="N4153D0">Ade&longs;&longs;e <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> gleba&longs; <expan abbr="puri&longs;&longs;imã">puri&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> tunicæ &longs;uæ uerticulo <expan abbr="contin&etilde;tes">conti<lb/>nentes</expan>. </s> <s id="N4153E4">Quæ &longs;i ita &longs;unt profecto naturam no&longs;&longs;e minime facile <lb/>et ualde ob&longs;curum e&longs;t</s> </p> <p id="N4153E9" type="main"> <s id="N4153EB">Redeo ad rem. </s> <s id="N4153EE">Latentes aquas indiciis inuenies. </s> <s id="N4153F1">Indicia <lb/>præ&longs;tabit forma et facies loci / terræque genus: quo <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="re&qtilde;ras">requi<lb/>ras </expan>: et <expan abbr="quædã">quædam</expan> quæ <expan abbr="hominũ">hominum</expan> &longs;olertia <expan abbr="adĩuenit">adinuenit </expan>. </s> <s id="N415404">Natura &longs;ic &longs;e <lb/>habet ut qui locus &longs;inuo&longs;us et &longs;ubincauo &longs;imilis &longs;it. is quidem <lb/>qua&longs;i uas ad <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="cõtin&etilde;dam">continendam</expan> <expan abbr="&ptilde;atum">paratum </expan>e&longs;&longs;e <expan abbr="uidea&ttilde;">uideatur</expan>. </s> <s id="N41541A">Vbi <expan abbr="plurimũ">pluri<lb/>mum</expan> &longs;oles po&longs;&longs;int / quod humores illic radio <expan abbr="exuran&ttilde;">exurantur</expan>: aquæ <lb/>aut exiguæ aut nullæ <expan abbr="reperien&ttilde;">reperientur</expan>: aut &longs;iquæ <expan abbr="tand&etilde;">tandem</expan> in <expan abbr="cãpe&longs;tribus">campe&longs;tri<lb/>bus</expan> <expan abbr="apparebũt / graues">apparebunt / graues</expan> illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> et lento&longs;æ &longs;al&longs;ino&longs;æque <expan abbr="habebun&ttilde;">ha<lb/>bebuntur</expan>. </s> <s id="N415443">Ad <expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;">&longs;eptentrionem</expan> in <expan abbr="mõtibus / et">montibus / et</expan> ubi opaci&longs;&longs;ima <expan abbr="ũbra">umbra</expan> <lb/><expan abbr="e&longs;t / &ptilde;prõpta">e&longs;t / perprompta</expan> &longs;uccedet aqua. </s> <s id="N415457"><expan abbr="Mõtes">Montes</expan> qui diu niue operti &longs;tent <lb/>aquas exhibent uberrimas. </s> <s id="N41545F">Hoc aduerti <expan abbr="mõtes">montes</expan> qui in &longs;ubli<lb/>mi <expan abbr="habeãt">habeant</expan> <expan abbr="pratũ">pratum</expan> <expan abbr="complanatũ">complanatum</expan> aquis <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> defeci&longs;&longs;e. </s> <s id="N415478">Et <expan abbr="om&etilde;&longs;">omne&longs;</expan> <lb/>ferme amnes <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ab locis i&longs;tiu&longs;modi exoriri <expan abbr="cõperies">comperi<lb/>es</expan> . </s> <s id="N415493">Aduerti <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> fontes <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;caturire alibi <expan abbr="&quml;">quam</expan> ubi &longs;ub &longs;e atque cir<lb/>cum <expan abbr="habeãt">habeant</expan> <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> telluris <expan abbr="integrũ">integrum</expan> et &longs;olidum: &longs;upra uero &longs;e <lb/>aut planities <expan abbr="incũbat">incumbat</expan> &longs;idens: aut tellure &longs;int <expan abbr="o&ptilde;ti">operti </expan>rarenti et <lb/>&longs;oluta: ut &longs;i rem pen&longs;ites qua&longs;i fracto catini latere <expan abbr="collectã">collectam</expan> <lb/>emanare <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> inficieris. </s> <s id="N4154C6">Hinc illud e&longs;t quod tellus den&longs;i<lb/>or minus aquarum / et eas <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> præbet. </s> <s id="N4154D7">Solu<lb/>tior uero tellus plus humoris / &longs;ed <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="profũdo">profundo</expan> reddat. <lb/></s> <s id="N4154E9"><expan abbr="Ali&qtilde;bus">Aliquibus</expan> locis quod &longs;ylua cæ&longs;a <expan abbr="&longs;it / aquã">&longs;it / aquam</expan> <expan abbr="exortã">exortam</expan> fui&longs;&longs;e meminit <lb/>Plinius: meminit Tatius Moy&longs;en cum per di&longs;erta <expan abbr="&ptilde;egrinaretur">peregrina<pb xlink:href="004/01/359.jpg"/>retur</expan> et &longs;iti periclitaret / ex <expan abbr="cõiectura">coniectura</expan> &longs;oli herbidi aquarum ue<lb/>nas <expan abbr="adĩueni&longs;&longs;e">adinueni&longs;&longs;e</expan>. </s> <s id="N415505">Aemilius <expan abbr="cũ">cum</expan> haberet <expan abbr="exercitũ">exercitum</expan> apud <expan abbr="olympũ">olympum</expan> <lb/>et aquæ penuria <expan abbr="laborar&etilde;t">laborarent</expan>: ex uiriditate &longs;yloarum admonitus <lb/><expan abbr="ĩuenit">inuenit</expan>. </s> <s id="N41551F"><expan abbr="Quær&etilde;tibus">Quærentibus</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> militibus puella <expan abbr="uirgũcula">uirguncula</expan> uenas <lb/><expan abbr="qua&longs;dã">qua&longs;dam</expan> uia collatina mon&longs;trauit: quas &longs;ecuti fo&longs;&longs;ores uberri<lb/><expan abbr="mũ">mum</expan> patefecere <expan abbr="fõt&etilde;">fontem</expan>: et <expan abbr="fõti">fonti</expan> <expan abbr="ædiculã">ædiculam</expan> iunxere: et rei <expan abbr="memoriã">memoriam</expan> <lb/>appinxere. </s> <s id="N415549">Terra &longs;i ue&longs;tigiis pre&longs;&longs;a facile ce&longs;&longs;erit / et una pe<lb/>dibus <expan abbr="adhæ&longs;erit / aquã">adhæ&longs;erit / aquam</expan> &longs;ube&longs;&longs;e <expan abbr="ĩdicat">indicat</expan>. </s> <s id="N415556"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> etiam indicia proxi<lb/>miora illic &longs;ube&longs;&longs;e <expan abbr="aquã">aquam</expan> ubi ea <expan abbr="na&longs;can&ttilde;">na&longs;cantur</expan> et <expan abbr="uigeãt">uigeant</expan> quæ aquas <lb/>optent / aut aquis <expan abbr="producãtur">producantur</expan>: &longs;alicta / camu&longs;cula / uincus / hæ<lb/>dera / et quæ <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i multo humoris <expan abbr="nutrim&etilde;to">nutrimento</expan> ad <expan abbr="eã">eam</expan> qua &longs;it <lb/><expan abbr="&ptilde;uenire">peruenire </expan><expan abbr="ãplitudinem">amplitudinem</expan> po&longs;&longs;int. </s> <s id="N415584">Quæ terra uites bene <expan abbr="frõdo&longs;as">frondo&longs;as</expan> <lb/>alit: quæ ue <expan abbr="præ&longs;ertï">præ&longs;ertim </expan><expan abbr="hebulũ">hebulum</expan> et <expan abbr="trifoliũ">trifolium</expan> <expan abbr="prunãque">prunamque</expan> <expan abbr="&longs;ilue&longs;tr&etilde;">&longs;ilue&longs;trem</expan> <expan abbr="ferat / bonũ">fe<lb/>rat / bonum</expan> &longs;olum et dulces præ&longs;tare uenas <expan abbr="ĩquit">inquit</expan> Columella. <lb/></s> <s id="N4155A7"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et ranulæ et <expan abbr="lũbrici">lumbrici</expan> copia et culices et cateruæ pu&longs;illo<lb/>rum <expan abbr="uermiũ">uermium</expan> alatorum ubi <expan abbr="uolitãdo">uolitando</expan> <expan abbr="inglomerãtur/">inglomerantur /</expan> illic &longs;ubli<lb/>te&longs;cere <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="indicãt">indicant</expan>. </s> <s id="N4155C9">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> ingenii <expan abbr="&ptilde;&longs;picacitas">per&longs;picacitas </expan><expan abbr="ĩdagarit">indagarit</expan> <lb/>hæc &longs;unt. </s> <s id="N4155D6"><expan abbr="Aduerterũt">Aduerterunt</expan>. n. <expan abbr="&ptilde;&longs;crutatores">per&longs;crutatores </expan><expan abbr="cũ">cum</expan> <expan abbr="reliquã">reliquam</expan> <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> <expan abbr="tellurem / tũ">tellu<lb/>rem / tum</expan> <expan abbr="maxĩe">maxime</expan> <expan abbr="mõtes">montes</expan> <expan abbr="cõ&longs;tare">con&longs;tare</expan> cutibus qua&longs;i paginibus aliis <lb/><expan abbr="d&etilde;&longs;ioribus / aliis">den&longs;ioribus / aliis</expan> rarioribus / aliis tenuioribus. </s> <s id="N415604">Et montibus <lb/><expan abbr="aduerterũt">aduerterunt</expan> e&longs;&longs;e cutes ha&longs;ce alteris alteras <expan abbr="&longs;u&ptilde;impo&longs;itas">&longs;uperimpo&longs;itas </expan>atque <lb/>exaggeratas / ita ut extrin&longs;ecus <expan abbr="exaggerationũ">exaggerationum</expan> ordines et li<lb/>neæ <expan abbr="cõpactionũ">compactionum</expan> a dextris in <expan abbr="&longs;ini&longs;trã">&longs;ini&longs;tram</expan> &longs;int ad <expan abbr="libellã">libellam</expan> ductæ: <expan abbr="ĩtror&longs;us">in<lb/>tror&longs;us</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> uer&longs;us <expan abbr="m&etilde;tis">mentis</expan> <expan abbr="c&etilde;trũ">centrum</expan> cutes <expan abbr="deprimã&ttilde;">deprimantur</expan> ad <expan abbr="lineã">lineam</expan> <expan abbr="obliquã">obli<lb/>quam</expan> tota &longs;ublimi <expan abbr="&longs;u&ptilde;ficie">&longs;uperficie </expan><expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="pronũ">pronum</expan> coæquabili / &longs;ed ductu &longs;ui <lb/>atque &longs;ucce&longs;&longs;u ad <expan abbr="ĩtimũ">intimum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cõtinuato">continuato</expan>. </s> <s id="N415651"><expan abbr="Nã">Nam</expan> in quo&longs;que &longs;ingulos <lb/><expan abbr="c&etilde;tenos">centenos</expan> ferme pedes <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="tran&longs;uer&longs;ũ">tran&longs;uer&longs;um</expan> <expan abbr="de&longs;cen&longs;ũ">de&longs;cen&longs;um</expan> cute abruptæ gra<lb/>dibus <expan abbr="&longs;ub&longs;idũt">&longs;ub&longs;idunt</expan>. </s> <s id="N41566E">Ac <expan abbr="deĩceps">deinceps</expan> <expan abbr="ordinũ">ordinum</expan> interruptione i&longs;tiu&longs;modi <lb/>parili gradatione u&longs;que ad <expan abbr="mõtis">montis</expan> <expan abbr="c&etilde;tra">contra</expan> utroque ex <expan abbr="mõtis">montis</expan> late<lb/>re procurrunt. </s> <s id="N415689">His igitur <expan abbr="&ptilde;&longs;pectis">per&longs;pectis</expan> acres ingenio uiri facile <expan abbr="ĩtellexere">in<lb/>tellexere</expan> aquas &longs;eu genitas &longs;eu pluuias <expan abbr="&ptilde;">per</expan> intercutes atque <expan abbr="in/terpacturas">in<lb/>terpacturas </expan>paginarum excipi: ex quo intima montis madida <lb/>redderentur. </s> <s id="N41569A">Inde <expan abbr="argumentũ">argumentum</expan> <expan abbr="&longs;ũp&longs;ere / ut">&longs;ump&longs;ere / ut</expan> &longs;uffo&longs;&longs;o <expan abbr="mõte">monte</expan> <expan abbr="a&qtilde;s">aquis </expan><lb/>collitentes peterent ex eo præ&longs;ertim loco ubi gradatiorum <pb xlink:href="004/01/360.jpg"/>de&longs;cen&longs;us et <expan abbr="ordinũ">ordinum</expan> lineæ mutuo <expan abbr="cõcurrãt">concurrant</expan>. </s> <s id="N4156BA">Qui locus maxi<lb/>me <expan abbr="&ptilde;prõptus">perpromptus</expan> e&longs;t illic / ubi mu&longs;culi <expan abbr="montiũ">montium </expan>alter alteri cohæ<lb/>rentes <expan abbr="&longs;inũ">&longs;inum</expan> <expan abbr="aliqu&etilde;">aliquem</expan> effecerint. </s> <s id="N4156CD">Præterea <expan abbr="cõpertũ">compertum</expan> fecere cutes <lb/>inter &longs;e uaria et diuer&longs;a e&longs;&longs;e natura ad aquas <expan abbr="ĩbib&etilde;das">inbibendas</expan> ue <expan abbr="exhib&etilde;da&longs;ue">ex<lb/>hibenda&longs;ue</expan>. </s> <s id="N4156E1">Rubra. n. &longs;axa ferme <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> inueniri <expan abbr="nõ">non</expan> aquo&longs;a: <lb/>&longs;ed a&longs;&longs;ue&longs;&longs;e fallere quod <expan abbr="&ptilde;">per</expan> interuenia <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> id genus lapidis <lb/>abundat / dilabantur. </s> <s id="N4156F6">Et <expan abbr="&longs;ilic&etilde;">&longs;ilicem</expan> <expan abbr="lapid&etilde;">lapidem</expan> <expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> <expan abbr="&longs;ucco&longs;ũ">&longs;ucco&longs;um</expan> et rediui<lb/>uum: qui <expan abbr="ĩ">in</expan> radice <expan abbr="mõtis">montis</expan> interfractus et admodum a&longs;per &longs;it / <lb/><expan abbr="aquã">aquam</expan> facile exhibere. </s> <s id="N415718"><expan abbr="Terrã">Terram</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="tenu&etilde;">tenuem</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> exhibere <expan abbr="copiã">copiam</expan> <lb/>aquæ: &longs;ed e&longs;&longs;e malo &longs;apore. </s> <s id="N415730"><expan abbr="Sabulũ">Sabulum</expan> uero ma&longs;culum et hare<lb/>nam quæ <expan abbr="carbũculus">carbunculus</expan> <expan abbr="dici&ttilde;">dicitur</expan> aquas præbere minime incertas <lb/>ualde &longs;alubres et <expan abbr="&ptilde;h&etilde;nes">perhennes</expan>. </s> <s id="N415746"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> euenire <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="cretã">cretam</expan>: quod. n. <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> <lb/>den&longs;a &longs;it ex &longs;e <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> præbere: &longs;ed <expan abbr="adu&etilde;titiã">aduentitiam</expan> &longs;u&longs;tinere. </s> <s id="N41576B">In &longs;a<lb/>bulo <expan abbr="admodũ">admodum</expan> exiles et limo&longs;as / et in <expan abbr="profũdo">profundo</expan> &longs;identes inue<lb/>niri. </s> <s id="N41577A">Ex argilla <expan abbr="aquã">aquam</expan> manare <expan abbr="tenu&etilde;">tenuem</expan>: &longs;ed cæteris <expan abbr="dulcior&etilde;">dulciorem</expan>. <lb/></s> <s id="N41578A">Ex tofo <expan abbr="frigidior&etilde;">frigidiorem</expan>. </s> <s id="N415791">Ex nigra tellure <expan abbr="limpidior&etilde;">limpidiorem</expan>. </s> <s id="N415798"><expan abbr="Glareã">Glaream</expan> ue<lb/>ro &longs;i &longs;olutior &longs;it / &longs;pe fodi <expan abbr="nõ">non</expan> certa. </s> <s id="N4157A4">Vbi uero <expan abbr="d&etilde;&longs;ior">den&longs;ior</expan> coeperit <lb/>profundius fodi <expan abbr="nõ">non</expan> penitu <expan abbr="ĩcerta">incerta</expan>. </s> <s id="N4157B7">In utri&longs;que <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> ubi &longs;it / <lb/>haberi &longs;apore <expan abbr="bonã">bonam</expan>. </s> <s id="N4157C4">Arte <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> adhibita locum ip&longs;um ubi uena <lb/>&longs;ube&longs;t <expan abbr="cognitũ">cognitum</expan> <expan abbr="e&longs;t / com&ptilde;tũ">e&longs;t / compertum</expan> dedere. </s> <s id="N4157D5">Sic. <!-- REMOVE S-->n. <expan abbr="admon&etilde;t">admonent</expan>. </s> <s id="N4157E0">Coelo <lb/>&longs;ereno mane ad <expan abbr="diluculũ">diluculum</expan> <expan abbr="procũbito">procumbito</expan>: <expan abbr="mentũque">mentumque</expan> firmato ip&longs;o <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>&longs;olo: inde <expan abbr="circũ">circum</expan> <expan abbr="proximã">proximam</expan> regionem quaque <expan abbr="undi&qtail;">undique </expan>lu&longs;trato: <lb/>quod &longs;icubi <expan abbr="&longs;urg&etilde;tes">&longs;urgentes</expan> uapore&longs; uideri&longs; cri&longs;pare aere quale&longs; ge<lb/>lida hyeme <expan abbr="hominũ">hominum</expan> anhelitus <expan abbr="&longs;ol&etilde;t">&longs;olent</expan>: illic <expan abbr="aquã">aquam</expan> putato <expan abbr="nõ">non</expan> de<lb/>e&longs;&longs;e: &longs;ed quo fias certior fodito locum fouea <expan abbr="profũda">profunda </expan>et lata <lb/>cubitos quattuor: in ea circa &longs;olis occa&longs;um collocato aut te<lb/>&longs;tam <expan abbr="nu&ptilde;">nuper </expan>ex fornace <expan abbr="exemptã">exemptam</expan>: aut uellus lanæ &longs;ucidæ: aut fi<lb/>ctile <expan abbr="crudũ">crudum</expan>: aut <expan abbr="nudũ">nudum</expan> <expan abbr="æneũ">æneum</expan> uas <expan abbr="inuer&longs;ũ">inuer&longs;um</expan> et <expan abbr="&ptilde;unctum">perunctum </expan>oleo / et <lb/>operito a&longs;&longs;eribus <expan abbr="foueã/terraque">foueam / terraque</expan> in&longs;ternito. </s> <s id="N415842">Po&longs;tridie mane <lb/>&longs;i <expan abbr="põderi">ponderi</expan> <expan abbr="multũ">multum</expan> acce&longs;&longs;erit te&longs;ta: &longs;i infu&longs;a lana &longs;it: &longs;i comma<lb/>duerit fictile: &longs;i &longs;tillæ ad uas <expan abbr="hær&etilde;tes">hærentes</expan> <expan abbr="pendebũt">pendebunt</expan>: <expan abbr="it&etilde;">item</expan> &longs;i <expan abbr="ard&etilde;s">ardens </expan><lb/>lucerna illic interclu&longs;a minus olei <expan abbr="c&etilde;&longs;ump&longs;erit">con&longs;ump&longs;erit</expan>: aut &longs;i illic <lb/>facto foco tellus &longs;umarit: proculdubio aquæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="deerũt">deerunt</expan>. I&longs;ta <lb/>quo <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> fieri magis <expan abbr="cõducat">conducat</expan> non &longs;atis explicarunt. </s> <s id="N415889">Sed <pb xlink:href="004/01/361.jpg"/>apud &longs;criptores alibi &longs;ic <expan abbr="ĩuenio">inuenio</expan>. </s> <s id="N415894">Per &longs;ydus caniculæ terram <lb/>et <expan abbr="animantiũ">animantium</expan> corpora multo hume&longs;cere. </s> <s id="N41589D">Ex quo fit ut <expan abbr="&ptilde;">per</expan> eos <lb/>dies arbores &longs;ub corticibus admodum <expan abbr="cõmade&longs;cãt">commade&longs;cant</expan> humoris <lb/><expan abbr="exuberãtia">exuberantia</expan>. </s> <s id="N4158AB"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et <expan abbr="&ptilde;">per</expan> id <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> hominibus aluus <expan abbr="&longs;olui&ttilde;">&longs;oluitur</expan>: et <lb/>præ nimia corporum humectatione crebræ <expan abbr="infe&longs;tãt">infe&longs;tant</expan> febres: <expan abbr="a&qtilde;s">aquas</expan> <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> per id <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan> plus emergere &longs;olito. </s> <s id="N4158D0">Cau&longs;as rei <expan abbr="arbitra&ttilde;">arbitratur</expan> <lb/>Theophra&longs;tus / quod au&longs;tri <expan abbr="tũ">tum</expan> flarent / qui natura &longs;ui udi et ne<lb/>bulo&longs;i &longs;int. </s> <s id="N4158DF">Ari&longs;toteles a&longs;&longs;erebat cogi <expan abbr="terrã">terram</expan> ut uapores emit<lb/>tat ab ingenito igne <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> ui&longs;ceribus <expan abbr="ĩmixtus">immixtus</expan> &longs;it. </s> <s id="N4158EE">Hac &longs;i ita <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>ea nimirum <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> <expan abbr="cõuenient">conuenient</expan>: quibus ignes hi aut ualidiores <lb/>&longs;unt / aut minus ab humoris copia pre&longs;&longs;abuntur: quibus ue <lb/>tellus ip&longs;a <expan abbr="nõ">non</expan> penitus arens u&longs;taque &longs;it reddita. </s> <s id="N415907">Ac mihi <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> ad eam rem probantur: &longs;iccioribus <expan abbr="ĩ">in</expan> locis uer: umbro<lb/>&longs;ioribus autumnus. </s> <s id="N415919">Spe igitur ex his quæ diximus inditiis <lb/>confirmata fodere aggrediemur.</s> </p> <p id="N415920" type="main"> <s id="N415922">Fo&longs;&longs;ura erit duplex. </s> <s id="N415925"><expan abbr="Nã">Nam</expan> alia puteus in <expan abbr="profundũ">profundum</expan>: alia cu<lb/>niculus in <expan abbr="oblõgũ">oblongum</expan>. </s> <s id="N415935"><expan abbr="Puteũ">Puteum</expan> <expan abbr="fodiet&etilde;s">fodientes</expan> <expan abbr="nõnun&quml;">nonnunquam</expan> <expan abbr="&ptilde;iclitan&ttilde;">periclitantur</expan>. </s> <s id="N415947">Fit id <lb/>aut malo uapore <expan abbr="&longs;urg&etilde;te">&longs;urgente</expan>: aut fo&longs;&longs;uræ lateribus <expan abbr="corru&etilde;tibus">corruentibus</expan>. <lb/></s> <s id="N415955">Serui apud ueteres aliquo ex maleficio damnati ad fodinas <lb/>metallorum <expan abbr="mittebãtur">mittebantur</expan>: quo loci ex aeris <expan abbr="pe&longs;til&etilde;tia">pe&longs;tilentia</expan> breui <expan abbr="cõficeren&ttilde;">confi<lb/>cerentur</expan>. </s> <s id="N41596B"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> uapores &longs;ic monemur. </s> <s id="N415971"><expan abbr="Aer&etilde;">Aerem</expan> a&longs;&longs;idua <expan abbr="u&etilde;tilatione">uentilatio<lb/>ne</expan> <expan abbr="cõmoueamus">commoueamus</expan>: et lucernas <expan abbr="ard&etilde;tes">ardentes</expan> adhibeamus: quo &longs;i for<lb/>te uapor leuis <expan abbr="e&longs;t / cõficiatur">e&longs;t / conficiatur</expan> <expan abbr="flãmis">flammis</expan>. </s> <s id="N415990">Si grauior : <expan abbr="tũc">tunc </expan><expan abbr="habeãt">habeant</expan> <lb/>fo&longs;&longs;ores unde muniti <expan abbr="nocuũ">nocuum</expan> <expan abbr="malũ">malum</expan> <expan abbr="att&etilde;perate">attemperate</expan> fugiant. </s> <s id="N4159A7">Graui <lb/><expan abbr="cnĩ">enim</expan> uapore ince&longs;&longs;ate <expan abbr="flãma">flamma</expan> <expan abbr="extĩguetur">extinguetur</expan>. </s> <s id="N4159B7">Si <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="ingrue&longs;c&etilde;t / ">ingrue&longs;cent / </expan> <lb/><expan abbr="&ptilde;&longs;euerabũt">per&longs;euerabunt</expan> ue uapores / fodito <expan abbr="inquiũt">inquiunt</expan> utrimque in <expan abbr="dextrã">dextram</expan> &longs;ini<lb/>&longs;traque ad latus æ&longs;tuaria: quibus liberrime uis mala uaporis <lb/>a&longs;piret. </s> <s id="N4159D5"><expan abbr="Cõtra">Contra </expan>ruinæ <expan abbr="&ptilde;iculũ">periculum</expan> &longs;ic opus ducito. </s> <s id="N4159DC">Primo in &longs;olo <lb/>ubi <expan abbr="puteũ">puteum</expan> fodere in&longs;tituas corona in&longs;ternito <expan abbr="marmoreã">marmoream</expan> aut <lb/>firmi&longs;&longs;ima ex materia <expan abbr="tantã">tantam</expan> <expan abbr="quantã">quantam</expan> uelis e&longs;&longs;e putei <expan abbr="ãplitu/din&etilde;">amplitu<lb/>dinem</expan>. </s> <s id="N4159FC">Ea tibi erit <expan abbr="toll&etilde;di">tollendi</expan> <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan>ba&longs;is. </s> <s id="N415A03">In hanc igitur a&longs;truito <lb/>putei latera alta cubitos tris / &longs;initoque &longs;icce&longs;cat. </s> <s id="N415A08"><expan abbr="Cũ">Cum </expan>&longs;iccue<lb/>rit infodito in <expan abbr="imũ">imum</expan> purei: atque eximito quæ intus &longs;int. Fiet <lb/>ut quanto <expan abbr="fo&longs;&longs;urã">fo&longs;&longs;uram</expan> deprimat / tanto &longs;e&longs;e &longs;tructile opus impri<pb xlink:href="004/01/362.jpg"/>mat <expan abbr="profundũque">profundumque</expan> petat. </s> <s id="N415A23">Tu inde <expan abbr="additam&etilde;tis">additamentis</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> fo&longs;&longs;uræ tum <lb/>&longs;tructuræ tuto ad <expan abbr="quantã">quantam</expan> uoles <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> deuenies. </s> <s id="N415A38">Parie<lb/>tem putei <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> qui extrui &longs;ine harenato <expan abbr="uelĩt">uelint</expan>: ne uenæ ob&longs;tru<lb/>antur. </s> <s id="N415A47">Alii <expan abbr="triplic&etilde;">triplicem</expan> abduci iubent <expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan>: quo aqua ex imo <lb/>fundo in&longs;tillet nitidior. </s> <s id="N415A54">Sed maxime intere&longs;t quo fodias lo<lb/>co. </s> <s id="N415A59"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> habeat <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> tellus cutes alteras <expan abbr="ĩ">in</expan> alteris uarias fit <lb/>ut <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <expan abbr="imbriũ">imbrium</expan> aquæ &longs;ub conge&longs;titia tellure illico in pri<lb/>ma <expan abbr="d&etilde;&longs;iore">den&longs;iore</expan> cute inuenta <expan abbr="cõtinea&ttilde;">contineatur</expan>. </s> <s id="N415A7F">eandem quod impura <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>&longs;it <expan abbr="a&longs;&ptilde;nabimur">a&longs;pernabimur </expan>. </s> <s id="N415A88"><expan abbr="Cõtraque">Contraque</expan> <expan abbr="interdũ">interdum</expan> eueniet: ut aqua <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> ubi <lb/>ad huc profundius excauare pro&longs;equaris / illa euane&longs;cat / abque <lb/>oculis <expan abbr="de&ptilde;datur">deperdatur </expan>. </s> <s id="N415A9A">Fit adeo id ea re quod ua&longs;is quo ea <expan abbr="cõtineba&ttilde;">continebatur</expan> <lb/><expan abbr="fundũ">fundum</expan> perfoderis. </s> <s id="N415AA6">Qua de re <expan abbr="&ptilde;plac&etilde;t">perplacent</expan> qui <expan abbr="puteũ">puteum</expan> &longs;tructura <expan abbr="finiũt">fi<lb/>niunt</expan> huiu&longs;modi. </s> <s id="N415AB6">Qua&longs;i. n. <expan abbr="ueget&etilde;">uegetem</expan> effecturi circulis ligneis <lb/>tabuli&longs;que <expan abbr="obuallãt">obuallant</expan> <expan abbr="ĩtima">intima </expan>effo&longs;&longs;i putei uallationis lorica du<lb/>plici: ita ut inter utramque inter&longs;it <expan abbr="&longs;patiũ">&longs;patium</expan> cubiti: in idque inter <lb/><expan abbr="uacuũ">uacuum</expan> quod inter loricas ip&longs;as e&longs;t <expan abbr="refundũt">refundunt</expan> <expan abbr="pult&etilde;">pultem</expan> ex glarea <lb/>maiu&longs;cula aut potius ex &longs;iliceis marmorei&longs;ue <expan abbr="fragm&etilde;tis">fragmentis</expan> &longs;ub <lb/>actis calce: <expan abbr="Sinũtque">Sinuntque</expan> men&longs;es &longs;ex opus inter ha&longs;ce <expan abbr="uallationũ">uallationum</expan> <lb/>formas &longs;icce&longs;cere atque dure&longs;cere. </s> <s id="N415AED">Id opus integri ua&longs;is <expan abbr="uic&etilde;">uicem</expan> <lb/>et munus præ&longs;tat: a cuius fundo <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="aliũde">aliunde</expan> <expan abbr="&longs;urg&etilde;s">&longs;urgens</expan> pleuis pu<lb/>rataque aqua influat: <expan abbr="Cuniculũ">Cuniculum</expan> &longs;i feceris <expan abbr="ead&etilde;">eadem</expan> fo&longs;&longs;oribus con<lb/>tra uapores <expan abbr="ob&longs;eruabũtur">ob&longs;eruabuntur</expan> quæ <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan>. </s> <s id="N415B16">Nequid uero in <lb/>caput ruat fulctura ac deinceps <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> te&longs;tudinato <expan abbr="cõmunietur">communietur</expan>. <lb/></s> <s id="N415B24">Sed <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="cuniculũ">cuniculum</expan> crebra æ&longs;tuaria <expan abbr="&ptilde;ducen&ttilde;">perducentur</expan> partim ad <expan abbr="perp&etilde;diculũ/ptim">perpendi<lb/>culum / partim</expan> in linea obliqua: <expan abbr="nõ">non</expan> ea re <expan abbr="tantũ/quo">tantum / quo</expan> uapores no<lb/>cuos uetent: uerum et maxime quo <expan abbr="exim&etilde;di">eximendi</expan> atque exhauriendi <lb/>de&longs;ecta &longs;ubreptaque operis exitus expeditiores pateant. </s> <s id="N415B48">Quæ<lb/>rentibus aquas inter fodiendum ni a&longs;&longs;iduo humectiores gle<lb/>bæ <expan abbr="re&longs;põdebũt">re&longs;pondebunt</expan>: et ferramenta facilius <expan abbr="de&longs;c&etilde;derint">de&longs;cenderint</expan> <expan abbr="fru&longs;trabi&ttilde;">fru&longs;trabitur</expan> <lb/>&longs;pes aquæ <expan abbr="inueni&etilde;dæ">inueniendæ</expan>.</s> </p> <p id="N415B62" type="main"> <s id="N415B64">Inuentis aquis uelim <expan abbr="nõ">non</expan> temere u&longs;ibus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <expan abbr="den&ttilde;/">dentur /</expan> &longs;ed <lb/><expan abbr="cũ">cum</expan> urbibus aquæ copia <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <expan abbr="opta&ttilde;/">optatur /</expan> ut <expan abbr="pot&etilde;t / uerum">potent / uerum</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ut la<lb/>uent / ut hortis / coriariis / fullonibus / cloacis: ut etiam <expan abbr="ĩprimis">impri<lb/>mis</expan> &longs;ubitis <expan abbr="īc&etilde;diorum">incendiorum</expan> ca&longs;ibus <expan abbr="abũde">abunde</expan> &longs;uppeditet: optima<pb xlink:href="004/01/363.jpg"/>rum &longs;eligenda erit / quam potui des. </s> <s id="N415BA8">Cæteræ demum uti <expan abbr="&qtilde;">qui<lb/>bu&longs;que </expan><expan abbr="conferãt">conferant</expan> <expan abbr="accomod&etilde;tur">accomodentur</expan>: <expan abbr="Aquã">Aquam</expan> a&longs;&longs;erebat Theophra&longs;tus <lb/>quo frigidior &longs;it / eo <expan abbr="plãtis">planetis</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="cõmodior&etilde;">commodiorem</expan>: <expan abbr="tũ">tum</expan> et luto&longs;a atque <lb/>turbulenta / quæ præ&longs;ertim a &longs;olo <expan abbr="delabi&ttilde;">delabitur</expan> fertili reddi <expan abbr="agrũ">agrum</expan> <lb/>ualidiorem <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>. </s> <s id="N415BD9">Equi puri&longs;&longs;imis aquis <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="delectãtur">delectantur</expan>: mu<lb/>&longs;co&longs;is tepentibu&longs;que pingue&longs;cunt. </s> <s id="N415BE6">Fullonibus crudi&longs;&longs;imæ in <lb/>precio &longs;unt. </s> <s id="N415BEB">Apud phy&longs;icos &longs;ic inuenio: nece&longs;&longs;itatem aquæ <lb/>ad <expan abbr="tuendã">tuendam</expan> <expan abbr="mortaliũ">mortalium</expan> uitam e&longs;&longs;e <expan abbr="duplic&etilde;">duplicem</expan>: <expan abbr="unã">unam</expan> ut &longs;itim &longs;edet : <lb/><expan abbr="alterã">alteram</expan> ut quæ inter <expan abbr="ue&longs;cendũ">ue&longs;cendum</expan> &longs;ump&longs;erint <expan abbr="nutrim&etilde;ta">nutrimenta</expan> qua&longs;i <expan abbr="uehiculũ">ue<lb/>hiculum</expan> <expan abbr="&ptilde;ducat">perducat </expan><expan abbr="ī">in</expan> uenas: quo depuratus coctu&longs;que inde &longs;uccus <lb/>in <expan abbr="m&etilde;bra">membra</expan> adigatur. </s> <s id="N415C21">Et &longs;itim <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <expan abbr="appet&etilde;tiã">appetentiam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="quãdam">quandam</expan> hu<lb/>moris <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> frigidi. </s> <s id="N415C38">Et frigidas putant aquas præ&longs;ertim <lb/>po&longs;t coenas bene ualentibus &longs;tomachum corroborare: Paulo <lb/><expan abbr="aũt">aut</expan> gelidiores <expan abbr="etiã">etiam</expan> firmioribus &longs;tuporem inducere: præcor<lb/>dia tundere: neruos quatere: et cruditate <expan abbr="uirtut&etilde;">uirtutem</expan> <expan abbr="cõcoqu&etilde;di">concoquendi</expan> <lb/>extinguere. </s> <s id="N415C52">Oxus fluuius quod &longs;emper &longs;it <expan abbr="turbul&etilde;tus / ea">turbulentus / ea</expan> re po<lb/>tui in&longs;aluberrimus e&longs;t. </s> <s id="N415C5B">Accolas romæ <expan abbr="cũ">cum</expan> ab aeris <expan abbr="inc&etilde;&longs;iãtia">incon&longs;tantia</expan> <lb/>tum a nocturnis fluuii uaporibus / <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> po&longs;t meridianis <expan abbr="u&etilde;tis">uen<lb/>tis</expan> graues excitatæ febres occupant. </s> <s id="N415C76"><expan abbr="Nã">Nam</expan> hi <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="æ&longs;tat&etilde;">æ&longs;tatem</expan> <lb/>nona diei hora qua maxime corpora a&longs;tu ferueant algentes <lb/><expan abbr="&ptilde;">perflant </expan>: uena&longs;que ob&longs;tipant. </s> <s id="N415C8A">Sed mea <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> et febres et mali <lb/>plerique <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> morbi maxima ex parte a tyberinis aquis eueni<lb/>unt quas cuncti forme <expan abbr="nun&qtilde;">nunquam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> turbidas <expan abbr="potãt">potant</expan>. </s> <s id="N415CA5">Neque &longs;it ab <lb/>re quod phy&longs;ici ueteres <expan abbr="curãdis">curandis</expan> febribus romanis <expan abbr="&longs;&qtilde;llitico">&longs;quillitico </expan><lb/><expan abbr="poti&longs;&longs;imũ">poti&longs;&longs;imum</expan> ab&longs;ci&longs;iuis utamur <expan abbr="mon&etilde;t">monent</expan>. </s> <s id="N415CB7">Ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> redeo. </s> <s id="N415CBE"><expan abbr="Optimã">Optimam</expan> <lb/>inue&longs;tigemur <expan abbr="aquã">aquam</expan>. </s> <s id="N415CCA">Ex aquis Cel&longs;us phy&longs;icus &longs;ic &longs;tatuit: <expan abbr="leui&longs;&longs;imã">le<lb/>ui&longs;&longs;imam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="pluuiatil&etilde;">pluuiatilem</expan>. </s> <s id="N415CD6"><expan abbr="Secũdo">Secundo</expan> loco <expan abbr="fõtanam">fontanam</expan>. </s> <s id="N415CE0">Tertio <expan abbr="flu&etilde;ti">fluen<lb/>ti</expan> . </s> <s id="N415CE9">Quarto putei. </s> <s id="N415CEC">Po&longs;tremo loco eam: quæ ex niue aut gla<lb/>cie liquata &longs;it. </s> <s id="N415CF1">Grauiorem his e&longs;&longs;e quæ ex lacu. </s> <s id="N415CF4"><expan abbr="Omniũ">Omnium</expan> <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>pe&longs;&longs;imam quæ ex palude. </s> <s id="N415D01">Sub argo monte ciuitas mazara <lb/>aquis <expan abbr="abũdat">abundat</expan> alioquin bonis: &longs;ed quod æ&longs;tate quo <expan abbr="fluãt">fluant</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ha<lb/>beant / &longs;unt in&longs;alubres et <expan abbr="pe&longs;til&etilde;tes">pe&longs;tilentes</expan>. </s> <s id="N415D1A">I&longs;ta <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> in <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> pe<lb/>riti <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> &longs;unt: ut <expan abbr="aquã">aquam</expan> natura &longs;ui dicant corpus e&longs;&longs;e <expan abbr="im&ptilde;mixtum">impermix<lb/>tum </expan>et &longs;implex: cui frigiditas et humiditas <expan abbr="ĩe&longs;t">ine&longs;t</expan>. </s> <s id="N415D35"><expan abbr="Eã">Eam</expan> igitur <pb xlink:href="004/01/364.jpg"/>optimam dicemus: quæ a natura &longs;ui minime aliena minime <lb/>prauata &longs;it. </s> <s id="N415D41">Quare ni puri&longs;&longs;ima et <expan abbr="oĩ">omni</expan> lentitudinis mixtione <lb/><expan abbr="oĩ&longs;&qtail;">omni&longs;que </expan>&longs;aporis odori&longs;que uitio <expan abbr="ĩmunis">immunis</expan> fuerit / proculdubio &longs;alu<lb/>ti <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> officiet / inte&longs;tinos uti <expan abbr="loquũtur">loquuntur</expan> <expan abbr="eu&etilde;tationũ">euentationum</expan> mea<lb/>tus <expan abbr="ob&longs;tru&etilde;do">ob&longs;truendo</expan>: uenas <expan abbr="oblimãdo">oblimando</expan>: &longs;piritu&longs;que mini&longs;tros uitæ <expan abbr="interclud&etilde;do">in<lb/>tercludendo</expan> atque obfocando. </s> <s id="N415D6E"><expan abbr="Hĩc">Hinc</expan> e&longs;t quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> / <expan abbr="pluuiã">pluuiam </expan>quan<lb/>do quidem ex tenui&longs;&longs;imis uaporibus coactis <expan abbr="cõ&longs;tet / merito">con&longs;tet / merito</expan> <lb/>e&longs;&longs;e <expan abbr="oīum">omnium</expan> <expan abbr="optimã/modo">optiman / modo</expan> id ei <expan abbr="nõ">non</expan> ad&longs;it <expan abbr="uitiũ/">uitium /</expan> quod a&longs;&longs;erua<lb/>ta facile putre&longs;cit / et fetore inficiatur / cra&longs;&longs;iorque reddita al<lb/>ui <expan abbr="duriti&etilde;">duritiem</expan> inducit. </s> <s id="N415D98">Dixere aliqui fieri id quod a nubibus ex ni <lb/>mium uariis et diuer&longs;is in <expan abbr="unũ">unum</expan> <expan abbr="cõmixtis">commixtis</expan> aquis hau&longs;tæ &longs;int: <lb/>puta ex mari: in quod omne <expan abbr="fontiũ">fontium</expan> genus confluat: et nihil <lb/>ad <expan abbr="corruption&etilde;">corruptionem</expan> dari aptius paratiu&longs;que <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="di&longs;&longs;imiliũ">di&longs;&longs;imilium</expan> <expan abbr="cõfu&longs;am">confu&longs;am</expan> <lb/><expan abbr="cõmixtion&etilde;">commixtionem</expan> po&longs;&longs;e. </s> <s id="N415DC2">Confu&longs;us in unum multarum uuarum &longs;uccus <lb/>uetu&longs;tatis impatiens e&longs;t. </s> <s id="N415DC7">Apud hebreos <expan abbr="&ptilde;uetus">peruetus </expan>fuerat lex ne <lb/>quid &longs;emina ni&longs;i &longs;electa et &longs;implicia &longs;eminarent / <expan abbr="naturã">naturam</expan> in<lb/>dicantes <expan abbr="di&longs;&longs;imiliũ">di&longs;&longs;imilium</expan> <expan abbr="&ptilde;mixtion&etilde;">permixtionem</expan> penitus abhorrere. </s> <s id="N415DDB">Qui <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>Ari&longs;toteli <expan abbr="a&longs;&longs;entiũtur / et">a&longs;&longs;entiuntur / et</expan> hau&longs;tos a terra uapores <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> aeris <lb/>quæ algida &longs;it / frigore primum ueluti in caliginem cogi: et <lb/>mox in guttas depluere arbitrantur / aliter &longs;entiunt. </s> <s id="N415DF0">Cultas <lb/>arbores aiebat Theophra&longs;tus ocius in morbos incidere <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;il<lb/>ue&longs;tres. </s> <s id="N415DFB">Has. <!-- REMOVE S-->n. rigidas duritie indomita <expan abbr="adu&etilde;titiis">aduentitiis</expan> impre&longs;<lb/>&longs;ionibus acrius re&longs;i&longs;tere. </s> <s id="N415E09">Has uero alteras teneritudine &longs;ui <lb/>exhibere &longs;e&longs;e ad <expan abbr="repugnãdũ">repugnandum</expan> inualidas / quod &longs;int ad <expan abbr="ob&longs;equiũ">ob&longs;equium</expan> <lb/>domitæ di&longs;ciplina. </s> <s id="N415E18">Simile et illi in aquis <expan abbr="ducun&ttilde;/quo">ducuntur / quo</expan> tene <lb/>riores dederis / eo ut &longs;uis utar uerbis / e&longs;&longs;e pa&longs;&longs;ibiliores. </s> <s id="N415E21">Et <lb/>fieri <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant</expan> hinc ut decoctæ aquæ et ignibus factæ mitio<lb/>res oci&longs;&longs;ime <expan abbr="frige&longs;cãt / oci&longs;&longs;ime">frige&longs;cant / oci&longs;&longs;ime</expan> iterato <expan abbr="ferue&longs;cãt">ferue&longs;cant</expan> Sed de plu<lb/>uia &longs;atis. </s> <s id="N415E38">Proxime ad i&longs;tas nemo <expan abbr="nõ">non</expan> probat <expan abbr="fõtes">fontes</expan>. </s> <s id="N415E43">Sed <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> flu<lb/>mina fontibus <expan abbr="præferũt /&longs;ic">præferunt / &longs;ic</expan> <expan abbr="inquiũt">inquiunt</expan>. </s> <s id="N415E50">Quid <expan abbr="nã">nam</expan> aliud e&longs;&longs;e flu<lb/>men dicemus <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="exuberantiã">exuberantiam</expan> <expan abbr="fluxũque">fluxumque</expan> plurimorum <expan abbr="fontiũ">fontium</expan> <expan abbr="unã">unam</expan> <lb/>in <expan abbr="cõiunction&etilde;">coniunctionem</expan> atque <expan abbr="corriuation&etilde;">corriuationem</expan> &longs;olibus / motu / uenti&longs;que ni<lb/>mirum <expan abbr="cõmaturatã">commaturatam</expan>. </s> <s id="N415E79"><expan abbr="Puteũ">Puteum</expan> <expan abbr="etiã">etiam</expan> <expan abbr="font&etilde;">fontem</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="arguũt; /">arguunt /</expan> &longs;ed profun<lb/>diorem. </s> <s id="N415E8D">Quod &longs;i radium &longs;olis aliquid aquis <expan abbr="cõferre">conferre</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ne<pb xlink:href="004/01/365.jpg"/>gabimus / qui <expan abbr="nã">nam</expan> i&longs;torum crudior &longs;it <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="prõptu &etilde;">promptu esse</expan>. </s> <s id="N415EA8">Ni forte igne<lb/>um uer&longs;ari &longs;piritum ui&longs;ceribus terræ <expan abbr="cõ&longs;entimus">con&longs;entimus</expan>: quo aquæ <lb/>&longs;ubterraneæ <expan abbr="cõcoqua&ttilde;">concoquatur</expan>. </s> <s id="N415EB7">Aquæ puteorum <expan abbr="in&qtilde;t">inquit </expan>Ari&longs;toteles æ&longs;ta<lb/>te po&longs;t <expan abbr="meridi&etilde;">meridiem</expan> <expan abbr="fiũt">fiunt</expan> tepidæ. </s> <s id="N415EC4"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> <expan abbr="a&longs;&longs;euerãt">a&longs;&longs;euerant</expan> aquas <expan abbr="puteorũ">puteorum</expan> <lb/>a &longs;tare <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;&longs;e &longs;ed uideri <expan abbr="com&ptilde;atione">comperatione </expan><expan abbr="feru&etilde;tis">feruentis</expan> aeris gelidas. <lb/></s> <s id="N415EDD"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> multorum <expan abbr="inueteratã">inueteratam</expan> <expan abbr="opinion&etilde;">opinionem</expan> <expan abbr="ex&ptilde;iri">experiri </expan>licet hau&longs;tas <lb/><expan abbr="nu&ptilde;rime">nuperrime </expan><expan abbr="nequa&quml;">nequaquam</expan> irrorare: &longs;i id quo exceptæ &longs;int / <expan abbr="uitrũ">uitrum</expan> &longs;a<lb/>tis <expan abbr="ter&longs;ũ">ter&longs;um</expan> et &longs;ucidiore <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="punctũ">punctum</expan> &longs;it. </s> <s id="N415F07">Sed <expan abbr="ĩter">inter</expan> prima <expan abbr="prīcipiorum">principio<lb/>rum</expan> <expan abbr="&qtilde;bus">quibus </expan>uniuer&longs;a <expan abbr="cõ&longs;tãt">con&longs;tant</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> duo maxime ex <expan abbr="pythagoreorum&longs;ent&etilde;tia">pythagoreorum <lb/>&longs;ententia</expan> e&longs;&longs;e ma&longs;cula <expan abbr="dican&ttilde;/">dicantur /</expan> calor atque frigus: &longs;itque caloris <lb/>natura et uis <expan abbr="penetrare/&longs;oluere / rũpere / ra&ptilde;e">penetrare / &longs;oluere / rumpere / rapere</expan> ad &longs;e <expan abbr="humor&etilde;">humorem</expan> <lb/>atque depa&longs;ci. </s> <s id="N415F32">Frigoris uero <expan abbr="cõprimere/">comprimere /</expan> <expan abbr="cõ&longs;trīgere/ĩ">con&longs;tringere / im</expan> <expan abbr="duriti&etilde;">duritiem</expan> <lb/>cogere atque <expan abbr="cõformare">conformare</expan>. </s> <s id="N415F49">Ab utri&longs;que <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> aliqua ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> præ&longs;er<lb/>tim <expan abbr="ī">in</expan> aquis par prope effectus manat: &longs;i ad&longs;int illi <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="ĩmodici">immodi<lb/>ci</expan> / aut plus &longs;atis a&longs;&longs;idui. </s> <s id="N415F60">Inferunt. n. ambo ' ferme pares <expan abbr="con&longs;ũptiones">con<lb/>&longs;umptiones</expan> partium tenui&longs;&longs;imarum: unde aritudines <expan abbr="u&longs;tionũ">u&longs;tionum</expan> <expan abbr="&longs;ub&longs;equũ&ttilde;">&longs;ub<lb/>&longs;equuntur</expan>. </s> <s id="N415F77">Ex quo illud e&longs;t quod arbores caloribus u&longs;tas <expan abbr="at&qtail;">atque </expan><expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/><expan abbr="ea&longs;d&etilde;">ea&longs;dem</expan> frigore quoque <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> u&longs;tas dicimus. </s> <s id="N415F89">Id <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="quoniã">quoniam</expan> mollio<lb/>ribus <expan abbr="ab&longs;ũptis">ab&longs;umptis</expan> partibus confecti&longs;que a gelu a &longs;ole ue <expan abbr="materi&etilde;">materiem</expan> <expan abbr="&longs;cabrã">&longs;ca<lb/>bram</expan> et <expan abbr="torridã">torridam</expan> <expan abbr="relictã">relictam</expan> uidemus. </s> <s id="N415FAB">Itaque pari <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> ratione aquæ <lb/>et &longs;olibus <expan abbr="l&etilde;to&longs;æ">lento&longs;æ</expan> et gelu cinero&longs;iores <expan abbr="reddũtur">redduntur</expan>. </s> <s id="N415FBC">Sed inter pro<lb/>batas aquas alia rur&longs;us <expan abbr="differ&etilde;tia">differentia</expan> e&longs;t. </s> <s id="N415FC5">Nam coele&longs;tes quidem <lb/>aquas <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> intere&longs;t quo anni <expan abbr="t&etilde;pore / qua">tempore / qua</expan> diei hora him<lb/>bribus quo <expan abbr="flãte">flante</expan> uento collegeris: quo <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> loco a&longs;&longs;eruaris: <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/><expan abbr="ctiã">etiam</expan> diu a&longs;&longs;eruatæ &longs;int. </s> <s id="N415FE1">Aquas po&longs;t <expan abbr="brumã">brumam</expan> grauiores dari e <lb/>coclo <expan abbr="putãt">putant</expan>. </s> <s id="N415FEE"><expan abbr="Collectã">Collectam</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="hyem&etilde;">hyemen</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan> <expan abbr="dulciorem/&qtilde;">dulciorem / quae</expan> <lb/>quæ a&longs;tate <expan abbr="colliga&ttilde;">colligatur</expan>. </s> <s id="N416006">Primæ po&longs;t <expan abbr="caniculã">caniculam</expan> pluuiæ amaræ et <lb/><expan abbr="pe&longs;til&etilde;tes">pe&longs;tilentes</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N416016">Adu&longs;tis. n. terræ mixtionibus inficiuntur: et <lb/><expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> ob eam rem &longs;apere <expan abbr="amaritudin&etilde;">amaritudinem</expan> <expan abbr="dicũt /">dicunt /</expan> <expan abbr="&qtail;">quae</expan> &longs;olibus <lb/>adu&longs;ta &longs;it. </s> <s id="N416032">Hinc e&longs;t <expan abbr="&qtail;">quae</expan> <expan abbr="collectã">collectam</expan> tectis <expan abbr="&quml;">quam</expan> ex area <expan abbr="præferũt">præferunt</expan>: et <lb/><expan abbr="collectã">collectam</expan> tectis <expan abbr="alterã">alteram</expan> ex priore pluuia dilutis haud <expan abbr="ĩ&longs;alubr&etilde;">in&longs;alubrem</expan> <lb/><expan abbr="putãt">putant</expan>. </s> <s id="N41604F">Phy&longs;ici <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> punica &longs;crip&longs;ere lingua &longs;ic <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan>. </s> <s id="N416056"><expan abbr="Pluuiã">Plu<lb/>uiam</expan> quæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="æ&longs;tat&etilde;">æ&longs;tatem</expan> <expan abbr="præ&longs;ertī">præ&longs;ertim</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> tonitru ceciderit <expan abbr="ĩpurã">impuram</expan> e&longs;&longs;e et <lb/>&longs;al&longs;itudine nocuam. </s> <s id="N416072">Nocturnum arbitratur Theophra&longs;tus <pb xlink:href="004/01/366.jpg"/><expan abbr="bymbr&etilde;">bymbrem</expan> præ&longs;tare diurnis. </s> <s id="N41607C">Ex his <expan abbr="&longs;alubrior&etilde;">&longs;alubriorem</expan> <expan abbr="putãt">putant</expan> <expan abbr="eã">eam</expan> quæ ce<lb/>ciderit flante aquilone. </s> <s id="N41608D"><expan abbr="Aquã">Aquam</expan> <expan abbr="pluuidã">pluuidam</expan> Columella fore ait <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="pe&longs;&longs;imã/&longs;i">pe&longs;&longs;imam / &longs;i</expan> tubulis fictilibus <expan abbr="duca&ttilde;">ducatur</expan> in <expan abbr="ci&longs;ternã">ci&longs;ternam</expan> <expan abbr="contectã">contectam</expan>. <lb/></s> <s id="N41608E">Sub diuo. n. et &longs;olibus facile putre&longs;cere: ligneo <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ua&longs;e <expan abbr="a&longs;/&longs;eruata">a&longs;<lb/>&longs;eruata </expan>uitiis obnoxia. </s> <s id="N4160BC">Aquæ <expan abbr="fõtiũ">fontium</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> inter &longs;e differunt: eas <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> quæ a <expan abbr="mõticulorum">monticulorum</expan> radicibus <expan abbr="&longs;caturiãt">&longs;caturiant</expan> putabat Hypo<lb/>cras e&longs;&longs;e <expan abbr="õĩum">omnium</expan> optimas. </s> <s id="N4160DA"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> de <expan abbr="fõtibus">fontibus </expan>ueteres &longs;ic <expan abbr="&longs;tatuebãt">&longs;tatuebant</expan>. <lb/></s> <s id="N4160E5">ut inter optimos primo haberent loco <expan abbr="fõt&etilde;">fontem</expan> / qui <expan abbr="&longs;ept&etilde;trionalem">&longs;eptentriona<lb/>lem</expan> / qui ue <expan abbr="æquinoctiũ">æquinoctium</expan> ad <expan abbr="&longs;ol&etilde;">&longs;olem</expan> <expan abbr="orient&etilde;">orientem</expan> &longs;pectet. </s> <s id="N4160FE">Vltimo <expan abbr="ponũt">po<lb/>nunt</expan> loco <expan abbr="font&etilde;/qui">fontem / qui</expan> meridiem. </s> <s id="N41610A">Proximos optimis eos <expan abbr="putãt">putant</expan> <lb/>qui ad exortus hyemales &longs;int: et occiduos <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> u&longs;que quaque <lb/>penitus <expan abbr="a&longs;&ptilde;nantur">a&longs;pernantur </expan>. </s> <s id="N41611D">Qui locus rore et plurimo et leui&longs;&longs;imo <lb/>e&longs;&longs;e udo&longs;us &longs;olet / is <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;uaui&longs;&longs;imas præbebit aquas. </s> <s id="N416126">Ro&longs; <lb/><expan abbr="enī">enim</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i quietis puris <expan abbr="t&etilde;perati&longs;que">temperati&longs;que</expan> aere locis in&longs;pergitur. <lb/></s> <s id="N416137">Theophra&longs;tus <expan abbr="aquã">aquam</expan> terra infici arbitratur <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus atque in <lb/>fructibus &longs;uccus uitis arborum que: qui <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="quã">quam</expan> &longs;uxerint <lb/>et eas res quæ radicibus <expan abbr="iũctæ">iunctæ</expan> &longs;int &longs;apiant. </s> <s id="N416156">Tot genera uini <lb/>haberi dixere ueteres / quot &longs;int terræ glebæ /ubi uitis <expan abbr="plãtetur">plante<lb/>tur</expan>. </s> <s id="N416161">Patauina dicebat Plinius uina <expan abbr="&longs;alic&etilde;">&longs;alicem</expan> <expan abbr="&longs;apiũt / qua">&longs;apiunt / qua</expan> illi <expan abbr="maritãt">ma<lb/>ritant</expan> uites. </s> <s id="N416171">Cato uites docet ubi medicentur ueratro hærba <lb/>ad <expan abbr="aluũ">aluum</expan> &longs;ine <expan abbr="&ptilde;iculo">periculo </expan><expan abbr="ducendã/manipulis">ducendam / manipulis</expan> eius hærbæ ad radi<lb/>ces inter <expan abbr="ablaqueãdũ">ablaqueandum</expan> deiectis. </s> <s id="N416184"><expan abbr="Hĩc">Hinc</expan> e&longs;t <expan abbr="&qtail;">quae</expan> aquas præferendas <lb/><expan abbr="putãt / quæ">putant / quæ</expan> ex petra rediuiua <expan abbr="erũpant/">erumpant /</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> quæ ex limo&longs;o <expan abbr="&longs;ubgemũt">&longs;ub<lb/>gemunt</expan>. </s> <s id="N416198">Sed præ&longs;tare <expan abbr="oībus">omnibus</expan> <expan abbr="arbitran&ttilde;">arbitrantur</expan> quæ ex ea tellure extil<lb/>larint: <expan abbr="quã">quam</expan> tu &longs;i <expan abbr="ī">in</expan> peluim aquæ admi&longs;cueris ut lute&longs;cat &longs;eda<lb/>to motu <expan abbr="cõfe&longs;tĩ">confe&longs;tim</expan> &longs;idat. </s> <s id="N4161B3">Et <expan abbr="aquã">aquam</expan> colore / &longs;apore odoreque <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="oĩo">omnino</expan> <lb/><expan abbr="ĩpuro">impuro</expan> relinquat. </s> <s id="N4161C7">Eadem ratione <expan abbr="a&qtilde;s">aquis </expan>quæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;axa præcipites <lb/><expan abbr="uoluãtur">uoluantur</expan> putabat e&longs;&longs;e optimas Columella quod <expan abbr="adu&etilde;titiis">aduentitiis</expan> mix<lb/>tionibus <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="inficiãtur">inficiantur</expan>. </s> <s id="N4161DD">Sed aqua <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="oīs">omnis</expan> quæ <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;axa fluat eiu&longs; <lb/>modi e&longs;t / ut <expan abbr="eã">eam</expan> egregie probem. </s> <s id="N4161EE"><expan abbr="Nã">Nam</expan> &longs;i alueo decurrat cæco <lb/>ripi&longs;que multo <expan abbr="ũbro&longs;is">umbro&longs;is</expan> atque <expan abbr="profũdis">profundis</expan> incrude&longs;cit. </s> <s id="N4161FE">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> al<lb/>ueo defluat <expan abbr="patulo / tũc">patulo / tunc</expan> Ari&longs;toteli facile a&longs;&longs;entior. </s> <s id="N41620B">Nam fer<lb/>uore quidem &longs;olis <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> leuiori <expan abbr="cõ&longs;ũpta">con&longs;umpta</expan> <expan abbr="redde&ttilde;">reddetur</expan> cra&longs;&longs;ior. </s> <s id="N416218">Scri<lb/>ptore&longs; <expan abbr="nilũ">nilum</expan> fluminibus <expan abbr="oībus">omnibus</expan> <expan abbr="præferũt">præferunt</expan> his de cau&longs;is. </s> <s id="N416229">Primo <pb xlink:href="004/01/367.jpg"/>quidem quod cur&longs;u de&longs;cendat multo: quod ue terras &longs;ecet puri&longs;&longs;i<lb/>mas / et nullis infectas uitiis putredinis aut &longs;icci nocui <expan abbr="cõtagione">conta<lb/>gione</expan> uitiatas: quod ue <expan abbr="&longs;ept&etilde;trionem">&longs;eptentrionem</expan> petat / quod ue alueo fluat <lb/>pleno et purgato: Aquas quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> cur&longs;u <expan abbr="lõgiore">longiore</expan> et tardio<lb/>re <expan abbr="ueniãt / negãdũ">ueniant / negandum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t motu minus crudas: la&longs;&longs;itudineque <lb/>magis extenuatas / atque inde bene de&longs;ecatas <expan abbr="reddi/&longs;ordiũ">reddi / &longs;ordium</expan> &longs;ar<lb/>cina inter <expan abbr="fluendũ">fluendum</expan> de&longs;tituta. </s> <s id="N41625C"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et <expan abbr="ī">in</expan> hoc ueteres <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="cõuenere">conuene<lb/>re</expan> / aquas <expan abbr="nõ">non</expan> modo e&longs;&longs;e tales / qualis &longs;it terra: uti nunc dice<lb/>bamus / ubi qua&longs;i <expan abbr="ī">in</expan> parentis gremio a&longs;&longs;eruentur: utrum <expan abbr="etiã">etiam</expan> ta<lb/>les reddi / quale <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> &longs;it &longs;olu qua <expan abbr="&ptilde;fluãt">perfluant</expan>: qualis etiam &longs;it &longs;uc<lb/>cus hærbarum <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> lauerint: <expan abbr="nõ">non</expan> ea <expan abbr="præ&longs;ertī">præ&longs;ertim</expan> re quod eas defluendo <lb/>libet: <expan abbr="&quml;">quam</expan> uel maxime ea re quod &longs;udores <expan abbr="ĩmi&longs;cuerit">immi&longs;cuerit</expan> terræ i&longs;tius <lb/>in qua <expan abbr="pe&longs;til&etilde;s">pe&longs;tilens</expan> hærba uigeat. </s> <s id="N4162A6">Hinc e&longs;t quod <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> degeneras <lb/>hærbas præbere aquas nimirum in&longs;alubres. </s> <s id="N4162AF"><expan abbr="Pluuiã">Pluuiam</expan> <expan abbr="aliquãdo">aliquando</expan> <lb/>&longs;enties <expan abbr="ferent&etilde;/atque">ferentem / atque</expan> forta&longs;&longs;is <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="amarã">amaram</expan>. </s> <s id="N4162C7">Id fieri ex loci <expan abbr="infe/ctione">infe<lb/>ctione </expan><expan abbr="aiũt">aiunt</expan>: unde <expan abbr="primũ">primum</expan> is &longs;udor euaporarit. </s> <s id="N4162D4"><expan abbr="Succũ">Succum</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="terre&longs;tr&etilde;">terre<lb/>&longs;trem</expan> ubi natura <expan abbr="dige&longs;tũ">dige&longs;tum</expan> et maturum e&longs;t / dulcia: et <expan abbr="cõtra">contra</expan> ubi in <lb/><expan abbr="dige&longs;tũ/amara">dige&longs;tum / amara</expan> <expan abbr="oĩa">omnia</expan> reddere <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> <expan abbr="admi&longs;cea&ttilde;">admi&longs;ceatur</expan> <expan abbr="prædicãt">prædicant</expan>. </s> <s id="N4162FC">Quæ <lb/><expan abbr="&longs;ept&etilde;trion&etilde;">&longs;eptentrionem</expan> petant aquæ / eas forte ea re dices e&longs;&longs;e <expan abbr="cõmodio">commodio<lb/>res</expan> quod frigidiores &longs;int Nam radios quidem &longs;olis præcipites <lb/><expan abbr="fugiũt">fugiunt</expan>: et <expan abbr="lu&longs;trãtur">lu&longs;trantur</expan> &longs;ole potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="uran&ttilde;">urantur</expan>. </s> <s id="N416317"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> quæ <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="hau&longs;trũ">hau<lb/>&longs;trum</expan>. </s> <s id="N41632A">Nam illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;e&longs;e ueluti in <expan abbr="flãmas">flammas</expan> ultro ingerunt. <lb/></s> <s id="N416336"><expan abbr="Igneũ">Igneum</expan> <expan abbr="&longs;piritũ">&longs;piritum</expan> corporibus a natura <expan abbr="īmixtũ">immixtum</expan> aiebat Ari&longs;toteles <lb/>borea uento <expan abbr="retũdi">retundi</expan> <expan abbr="quãdo">quando</expan> gelidus &longs;it / atque <expan abbr="intimũ">intimum</expan> concogi / <lb/>nequid euane&longs;cat: ex quo aquæ coctiores <expan abbr="reddũ&ttilde;">redduntur</expan>: et <expan abbr="&longs;piritũ">&longs;piritum</expan> <lb/><expan abbr="eũd&etilde;">eundem</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="hũc">hunc</expan> <expan abbr="flãma">flamma</expan> &longs;olis di&longs;&longs;ipari <expan abbr="cõ&longs;tat">con&longs;tat</expan>. </s> <s id="N416371">Puteos et aquarum <lb/><expan abbr="fõtes">fontes </expan>&longs;ub tectis <expan abbr="uapor&etilde;">uaporem</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> emittere ex <expan abbr="&ptilde;eritorum">peritorum </expan><expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> refere<lb/>bat Seruius. </s> <s id="N416384">Id <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ea re fit / quod <expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> <expan abbr="den&longs;atũ">den&longs;atum</expan> ex pariete te<lb/>cto <expan abbr="cõprehen&longs;ũ">comprehen&longs;um</expan> atque <expan abbr="grau&etilde;">grauem</expan> tenuis ille mi&longs;&longs;us anhelitus <expan abbr="&ptilde;fin/dere">perfin<lb/>dere </expan>/ <expan abbr="&ptilde;uadere">peruadere </expan><expan abbr="&longs;ũmouereque">&longs;ummouereque</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="põt">potest</expan>. </s> <s id="N4163AB">Libero <expan abbr="aũt">aut</expan> et &longs;oluto cælo <lb/>liquidius efflat / et qua&longs;i anhelitus <expan abbr="&longs;olui&ttilde;">&longs;oluitur</expan> atque expurgatur. <lb/></s> <s id="N4163B9">Hic e&longs;t <expan abbr="&qtail;">quae</expan> <expan abbr="puteũ">puteum</expan> &longs;ub diuo <expan abbr="probãt">probant</expan>: <expan abbr="cõtectũ">contectum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> ædificio <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="probãt">pro<lb/>bant</expan>. </s> <s id="N4163D7">In cæteris ea ferme <expan abbr="oīa">omnia</expan> puteis <expan abbr="de&longs;iderãtur / quæ">de&longs;iderantur / quæ</expan> <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="fõtibu&longs;">fontibu&longs;</expan> <lb/>exiguntur’ Genere enim puteus et fons cognati &longs;unt: nulla <lb/>ue differunt <expan abbr="præterquã">præterquam</expan> fu&longs;ionis motu. </s> <s id="N4163F2">Tamet&longs;i non <expan abbr="infre/qu&etilde;tes">infre<pb xlink:href="004/01/368.jpg"/>quentes</expan> inuenias puteos: quorum uenæ largo fluxu <expan abbr="moueãtur">moueantur</expan>: <lb/><expan abbr="Affirmãt">Affirmant</expan> que nulla&longs; <expan abbr="&ptilde;h&etilde;nes">perhennes</expan> dari po&longs;&longs;e aquas motu penitus im<lb/>munes. </s> <s id="N41640B">Immota. n. aqua ubi uis <expan abbr="ĩ&longs;alubris">in&longs;alubris </expan><expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N416418">Quod &longs;i multa <lb/><expan abbr="ī">in</expan> &longs;ingulas horas aqua ex puteo <expan abbr="hauria&ttilde;">hauriatur</expan>: erit is <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> eo æque <lb/>atque inde redditus ut &longs;it ueluti depre&longs;&longs;ior <expan abbr="fõs">fons </expan>. </s> <s id="N41642A"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> &longs;i fons <lb/>ip&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="redũdet/&longs;ed">redundet / &longs;ed</expan> <expan abbr="&qtilde;etus">quietus </expan>re&longs;ideat: erit is <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> modice <expan abbr="profũdus">profun<lb/>dus</expan> puteus potius <expan abbr="&quml;">quam</expan> fons. </s> <s id="N416444"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> <expan abbr="put&etilde;t">putent</expan> nullas dari aquas uti <lb/><expan abbr="aiũt">aiunt</expan> iugi et <expan abbr="&ptilde;h&etilde;nes / quæ">perhennes / quæ</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="flu&etilde;tis">fluentis</expan> <expan abbr="torr&etilde;tisque">torrentisque</expan> proximi <expan abbr="fluxũ">flu<lb/>xum</expan> <expan abbr="mouea&ttilde;">moueatur</expan>. </s> <s id="N41646E">Quod mihi <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="proba&ttilde;">probatur</expan>. </s> <s id="N416479">Apud <expan abbr="iuri&longs;cõ&longs;ultos">iuri&longs;con&longs;ultos</expan> iter <lb/><expan abbr="lacũ">lacum</expan> et <expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> hoc <expan abbr="ĩtere&longs;t">intere&longs;t</expan>: quod lacus <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="a&qtilde;s">aquas</expan> habet <expan abbr="&ptilde;h&etilde;nes">perhennes</expan>: <lb/><expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> uero <expan abbr="t&etilde;porales">temporales</expan> et collecta&longs; hyeme. </s> <s id="N41649E">Lacus ip&longs;e iriplex <lb/>e&longs;t: alter <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;tatarius / ut &longs;ic <expan abbr="eũ">eum</expan> <expan abbr="appell&etilde;/qui">appellem / qui</expan> &longs;uis <expan abbr="cõt&etilde;tus">contentus</expan> <lb/>aquis &longs;e&longs;e <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>: <expan abbr="nu&longs;&quml;">nu&longs;quam</expan> <expan abbr="redũdet">redundet</expan>. </s> <s id="N4164BD">Alter qui fluminis <expan abbr="par&etilde;s">parens</expan> <lb/><expan abbr="a&qtilde;s">aquis </expan>profundat. </s> <s id="N4164C6">Tertius qui <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="a&qtilde;s">aquas</expan> aliunde <expan abbr="influ&etilde;te&longs;">influente&longs;</expan> excipi<lb/>at: iterum que <expan abbr="&ptilde;">per</expan>, <expan abbr="flu&etilde;tem">fluentem</expan> remittat. </s> <s id="N4164DB">Primus &longs;tagni <expan abbr="naturã">naturam</expan> &longs;apit. <lb/></s> <s id="N4164E3"><expan abbr="Secũdus">Secundus</expan> fonti &longs;imillimus e&longs;t. </s> <s id="N4164E9">Tertius ni fallor dilatatus eo <lb/>loci fluuius <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N4164F2">Ergo ea <expan abbr="repet&etilde;da">repetenda</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N416501">quæ de <expan abbr="fõte">fonte</expan> et <expan abbr="fluĩe">flumine</expan> <lb/>diximus. </s> <s id="N41650C">Hoc <expan abbr="add&etilde;dũ">addendum</expan> tectas <expan abbr="quale&longs;cũque">quale&longs;cumque</expan> aquas <expan abbr="ũbra">umbra</expan> frigidi<lb/>ores et clariores / &longs;ed crudiores e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;it quas lu&longs;trarit &longs;ol. <lb/></s> <s id="N416522"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> multo excoctas &longs;ole aquas &longs;alino&longs;as et <expan abbr="l&etilde;to&longs;as">lento&longs;as</expan> reddi. <lb/></s> <s id="N41652D">In utri&longs;que <expan abbr="profũditas">profunditas</expan> prode&longs;t i&longs;tic ut æ&longs;tus <expan abbr="feru&etilde;tes/">feruentes /</expan> illic ut <lb/>gelationes tolleret &longs;ine <expan abbr="incõmodo">incommodo</expan>. </s> <s id="N41653E"><expan abbr="Demũ">Demum</expan> <expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&longs;&etilde;per">&longs;em<lb/>per</expan> u&longs;que quaque <expan abbr="dete&longs;tãdũ">dete&longs;tandum</expan> <expan abbr="arbitrã&ttilde;">arbitrantur</expan>. </s> <s id="N416562"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ubi anguillæ <expan abbr="&longs;cat&etilde;t /">&longs;catent /</expan> <lb/>aquas <expan abbr="h&etilde;ri">heri</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="oĩo">omnino</expan> <expan abbr="incõmodas">incommodas</expan> <expan abbr="putãt">putant</expan>. </s> <s id="N416582"><expan abbr="Stagnãtium">Stagnantium</expan> <expan abbr="pe&longs;&longs;imã">pe&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="dicũt">di<lb/>cunt</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="aquã/quæ">aquam / quæ</expan> &longs;angui&longs;ugas alat: quæ tela <expan abbr="&longs;u&ptilde;inducta">&longs;uperinducta </expan>pi<lb/>gruerit: quæ fetore <expan abbr="nau&longs;eã">nau&longs;eam</expan> cierit: quæ colore atro et <expan abbr="liu&etilde;ti/">liuenti /</expan> <lb/>quæ <expan abbr="&longs;pi&longs;&longs;itudin&etilde;">&longs;pi&longs;&longs;itudinem</expan> <expan abbr="ī">in</expan> ua&longs;e <expan abbr="multũ">multum</expan> a&longs;&longs;eruet: quæ muco&longs;a grauita<lb/>te lente&longs;cat: quæ &longs;i manus ea laueris / tarde &longs;icce&longs;cat. </s> <s id="N4165AF">Sed ut <lb/>de aquis <expan abbr="&longs;ũmatī">&longs;ummatim</expan> quæ dicta &longs;unt <expan abbr="colligã">colligam</expan>: <expan abbr="leui&longs;&longs;imã">leui&longs;&longs;imam</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="aquã">aquam</expan> <lb/>oportet <expan abbr="limpidã/tenu&etilde;/pellucidã">limpidam / tenuem / pellucidam</expan>. </s> <s id="N4165CA"><expan abbr="Add&etilde;da">Addenda</expan> <expan abbr="it&etilde;">item</expan> his <expan abbr="&longs;ũc">&longs;unt</expan> quæ <lb/>primo attigimus libro. </s> <s id="N4165DA">Præterea ex u&longs;u ueniet: &longs;i <expan abbr="m&etilde;&longs;es">men&longs;es</expan> ali<lb/>quot <expan abbr="pecud&etilde;">pecudem</expan> et <expan abbr="potã">potam</expan> et <expan abbr="lotã">lotam</expan> ex ea <expan abbr="quã">quam</expan> cæteris præ&longs;tare dixi<lb/>mus <expan abbr="ī&longs;pexeris">in&longs;pexeris</expan> quæ <expan abbr="m&etilde;bris">membris</expan> totoque <expan abbr="cor&ptilde;is">corporis </expan>habitu ualeat. </s> <s id="N4165FF">Exque <lb/>iocinerum habitu didiceris an bene &longs;it. </s> <s id="N416604"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="o&etilde;">omnem</expan> quidem quod <pb xlink:href="004/01/369.jpg"/>lædat / lædere aiunt tempore: et po&longs;&longs;unt <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan> grauius læ<lb/>dere quæ tardius &longs;entiantur.</s> </p> <p id="N416618" type="main"> <s id="N41661A">Denique <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> et probata aqua <expan abbr="prouidendũ">prouidendum</expan> e&longs;t ut belli&longs;&longs;ime <lb/>ducatur: apti&longs;&longs;imeque u&longs;ibus <expan abbr="præbea&ttilde;">præbeatur</expan>. </s> <s id="N41662D">Aquæ ducendæ ratio <lb/>duplex <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N416636"><expan abbr="Nã">Nam</expan> aut <expan abbr="deriua&ttilde;">deriuatur</expan> aquario &longs;ulco / aut <expan abbr="cogi&ttilde;">cogitur</expan> fi&longs;tulis: <lb/>In utri&longs;que aqua <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="mouebi&ttilde;/ni&longs;i">mouebitur / ni&longs;i</expan> quo ea <expan abbr="duca&ttilde;">ducatur</expan> locus depre&longs;<lb/>&longs;ior &longs;it <expan abbr="&qtail;">quae</expan> unde <expan abbr="motũ">motum</expan> inchoarit. </s> <s id="N416658">Sed hoc <expan abbr="ītere&longs;t">intere&longs;t</expan> quod deriuata <lb/><expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> aqua <expan abbr="cõtinuo">continuo</expan> <expan abbr="de&longs;c&etilde;dat">de&longs;cendat</expan> opus e&longs;t: coacta <expan abbr="aũt">aut</expan> in&longs;urgere <lb/>tanti&longs;per aliqua itineris <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> pote&longs;t. </s> <s id="N416672">De his nobis <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>. <lb/></s> <s id="N41667E">Ergo prius nonulla <expan abbr="recen&longs;&etilde;da">recen&longs;enda</expan> quæ ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> <expan abbr="faciãt">faciant</expan>. </s> <s id="N41668D">Terram qui <lb/>i&longs;ta <expan abbr="inue&longs;tigarũt">inue&longs;tigarunt</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <expan abbr="&longs;phericã/tamet&longs;i">&longs;phericam / tamet&longs;i</expan> multa ex parte <lb/><expan abbr="moñtibus">montibus </expan><expan abbr="a&longs;&ptilde;am">a&longs;peram </expan>: multa <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="ue&longs;titã">ue&longs;titam</expan> mari. </s> <s id="N4166AC">Sed maximo <expan abbr="ī">in</expan> <lb/>orbe uix &longs;entiri <expan abbr="a&longs;&ptilde;itat&etilde;">a&longs;peritatem</expan>: e&longs;&longs;eque id ueluti in ouo: quod cum <lb/>a&longs;perum <expan abbr="&longs;it / tam&etilde;">&longs;it / tamen</expan> in ea ambitus magnitudine minutas illas <lb/><expan abbr="promin&etilde;tias">prominentias</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> putari. </s> <s id="N4166CA">Et con&longs;tare <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="maximũ">maximum</expan> terræ <expan abbr="ambitũ">am<lb/>bitum</expan> &longs;tadia e&longs;&longs;e. </s> <s id="N4166DC">Et inueniri <expan abbr="mont&etilde;">montem</expan> <expan abbr="nullũ">nullum</expan> adeo excel<lb/>&longs;um neque <expan abbr="aquã">aquam</expan> adeo <expan abbr="profundã/cuius">profundam / cuius</expan> <expan abbr="ppendiculũ">perpendiculum</expan> milia exce<lb/>dat cubitorum <expan abbr="quĩdecim">quindecim</expan>: Ne cauca&longs;us <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan>: cuius cacumen <lb/>ad <expan abbr="tertiã">tertiam</expan> u&longs;que noctis <expan abbr="horã">horam</expan> <expan abbr="illu&longs;tre&ttilde;">illu&longs;tretur</expan> &longs;ole. </s> <s id="N41670D">E&longs;t in archadia <expan abbr="mõs">mons</expan> <lb/><expan abbr="oĩum">omnium</expan> maximus cyllenus. </s> <s id="N416719">Eius <expan abbr="ppendiculũ">perpendiculum</expan> metiti &longs;tadia <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>excedere <expan abbr="uigĩti">uiginti </expan><expan abbr="atte&longs;tan&ttilde;">atte&longs;tantur</expan>. </s> <s id="N41672A">Et mare putant <expan abbr="habendũ">habendum</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus <lb/>atque <expan abbr="illimentũ">illimentum</expan>: quod &longs;it ueluti <expan abbr="ĩ">in </expan>pomo æ&longs;tiuus ros. </s> <s id="N41673B"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> qui <lb/>ioco <expan abbr="dicãt">dicant</expan> mundi opificem concauitate maris uelut: &longs;igillo <lb/><expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> fui&longs;&longs;e: <expan abbr="cũ">cum</expan> primo formaret <expan abbr="mõtes">montes</expan>. </s> <s id="N416755">His <expan abbr="addũt">addunt</expan> geometræ <lb/>quod egregie faciat ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>. </s> <s id="N416762"><expan abbr="Rectã">Rectam</expan> <expan abbr="lineã">lineam</expan> quæ terræ <expan abbr="globũ">globum</expan> <expan abbr="cõtigerit">conti<lb/>gerit</expan> &longs;i a <expan abbr="pũcto">puncto</expan> <expan abbr="cõtactus">contactus</expan> ad mille pa&longs;&longs;us in <expan abbr="lõgũ">longum</expan> producatur / <lb/>fore ut <expan abbr="interuallũ">interuallum</expan> illic quod inter <expan abbr="eã">eam</expan> et <expan abbr="maximũ">maximum</expan> terræ <expan abbr="ãbitũ">ambitum</expan> <lb/>&longs;it no plus denos excedat digytos: ea re &longs;ulco aquario <expan abbr="aquã">aquam</expan> <lb/>non moueri / &longs;ed &longs;tagnari <expan abbr="ī">in</expan> &longs;ingulis octonis pactis &longs;tadiis ua<lb/>do &longs;it depre&longs;&longs;iore <expan abbr="ped&etilde;">pedem</expan> <expan abbr="integrũ">integrum</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> fuit locus / unde <expan abbr="ĩci&longs;a">inci&longs;a</expan> ripa <lb/>&longs;it: quem locum iuri&longs;con&longs;ulti incile nuncupant dictum a &longs;a<lb/>xi terræ ue inci&longs;ione: quæ fiat aquæ ducendæ gratia. </s> <s id="N4167B4">Sin <lb/>autem eo &longs;tadiorum octonum &longs;patio pedes declinarit plus <lb/>&longs;ex / cur&longs;um aquæ reddi putant nauibus rapiditate incomo<pb xlink:href="004/01/370.jpg"/>dum. </s> <s id="N4167C5">Ab incile autem &longs;uperficies uadi ad fo&longs;&longs;uram deriua<lb/>tionis excauati: utrum depre&longs;&longs;ior &longs;it: et <expan abbr="quãtum">quantum</expan> obliquitas <lb/>de&longs;cendat: quo pacto dino&longs;catur in&longs;trumenta <expan abbr="quædã">quædam</expan> et ars <lb/>perutilis <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> e&longs;t. </s> <s id="N4167DA">Eam <expan abbr="r&etilde;">rem</expan> imperiti fabri cogno&longs;cunt pila <lb/>ip&longs;am in <expan abbr="fo&longs;&longs;ion&etilde;">fo&longs;&longs;ionem</expan> po&longs;ita: quæ &longs;i rotetur / &longs;atis procliuem du<lb/>ctum fore <expan abbr="arbitran&ttilde;">arbitrantur</expan>. </s> <s id="N4167ED">Peritorum in&longs;trumenta &longs;unt libella / nor<lb/>ma / atque denique &longs;imilia <expan abbr="oĩa">omnia</expan> quæ angulo recto <expan abbr="finiãtur">finiantur</expan>. </s> <s id="N4167FA">Ars <lb/>paulo &longs;ecretior hæc e&longs;t. </s> <s id="N4167FF">Sed <expan abbr="eã">eam</expan> non ni&longs;i <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> ad <expan abbr="u&longs;ũ">u&longs;um</expan> faciat <lb/>explicabimus: Fit <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> intuitu et &longs;pectatione / nam ea nos <lb/>puncta <expan abbr="nũcupamus">nuncupamus</expan>. </s> <s id="N41681A">Si erit illic planities expedita / qua du<lb/>cenda e&longs;t aqua erit <expan abbr="ītuitus">intuitus</expan> dirigendi ratio duplex. </s> <s id="N41681F"><expan abbr="Nã">Nam</expan> aut <lb/>modicis interuallis aut <expan abbr="lõgioribus">longioribus</expan> terminis certa <expan abbr="quædã">quædam</expan> &longs;i<lb/>gna et limites ponentur: puncta extrema interualli quo ma<lb/>gis <expan abbr="erũt">erunt</expan> inter &longs;e finitima: eo a flexo terræ ambitu directio <expan abbr="ītuitus">in<lb/>tuitus</expan> minus ab&longs;cedet. </s> <s id="N41683E">Quo <expan abbr="aũt">aut</expan> erunt interualla ip&longs;a produ<lb/>ctiora / eo terræ ambitus <expan abbr="&longs;olũque">&longs;olunque</expan> ab recta libræ linea e&longs;&longs;e pro <lb/>cliuius <expan abbr="inuenie&ttilde;">inuenietur</expan>. </s> <s id="N416851">In his ob&longs;eruabitur ut in quo&longs;que mille <expan abbr="pa&longs;/&longs;us">pa&longs;<lb/>&longs;us </expan>digytos u&longs;que declines <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N41685A">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> non erit planities ex <lb/>pedita: &longs;ed interextabit tumulus: tunc in his quoque duplex <lb/>erit ratio: una ut <expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan> hinc ab incili: hinc uero <expan abbr="c&etilde;tra">centra</expan> <lb/>ab emi&longs;&longs;ario <expan abbr="cõdi&longs;cas">condi&longs;cas</expan>. </s> <s id="N416874"><expan abbr="Emi&longs;&longs;ariũ">Emi&longs;&longs;arium</expan> appello de&longs;tinatum u&longs;ui <expan abbr="locũ/quo">lo<lb/>cum / quo</expan> uelis <expan abbr="aquã">aquam</expan> peruenire: ut inde aut libera / aut ad cer<lb/>tos u&longs;us emittatur. </s> <s id="N416886">Di&longs;cuntur altitudines i&longs;tic <expan abbr="&ptail;ductis">productis </expan><expan abbr="dimen&longs;ionũ">di<lb/>men&longs;ionum</expan> gradibus. </s> <s id="N416891">Ex <expan abbr="graduũ">graduum</expan> &longs;imilitudine quibus in <expan abbr="templũ">tem<lb/>plum</expan> <expan abbr="cõ&longs;cendimus">con&longs;cendimus</expan> hic gradus appello: quorum una e&longs;t linea ra<lb/>dius intuitus productus ab oculo &longs;pectantis ad parem oculi <lb/><expan abbr="altitudin&etilde;">altitudinem</expan>. </s> <s id="N4168AA">Id fit libella atque <expan abbr="etiã">etiam</expan> normis. </s> <s id="N4168B1">Altera uero linea <lb/>e&longs;t / quæ ab oculo ip&longs;o &longs;pectantis dimen&longs;oris ad pedes cadat <lb/>ex <expan abbr="perp&etilde;diculo">perpendiculo</expan>. </s> <s id="N4168BE">In i&longs;tiu&longs;modi gradibus adnotato ex eorum <expan abbr="&ptilde;pendiculis">per<lb/>pendiculis </expan>quæ <expan abbr="nã">nam</expan> <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <expan abbr="lõgitudinũ">longitudinum</expan> excedat / hinc neque <expan abbr="co&longs;c&etilde;das">co<lb/>&longs;cendas</expan> ad uerticem ab incili: an <expan abbr="cõtra / qua">contra / qua</expan> ab emi&longs;&longs;ario. </s> <s id="N4168D9">Al<lb/>tera erit ratio / ut lineas ducas ab incili <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> u&longs;que ad ca<lb/>cumen tumuli qui inter&longs;urgit: et inde quoque lineas ad emi&longs;<lb/>&longs;arium angulo&longs;que ex geometrarum rationibus directos <expan abbr="ãnotes">anno<pb xlink:href="004/01/371.jpg"/>tes </expan>qui inter &longs;e <expan abbr="conueniãt">conueniant</expan>. </s> <s id="N4168F2">Sed ratio hæc cognitu &longs;ubdiffici<lb/>lis quidem e&longs;t: factu etiam non &longs;atis fida. </s> <s id="N4168F7">Magno enim inter<lb/>uallo anguli error qui ad oculum intuentis cau&longs;etur <expan abbr="quãuis">quamuis</expan> <lb/>modicus &longs;it: plurimum tamen habet momenti ad rem. </s> <s id="N416902">Sed <lb/>rationi huic <expan abbr="cõ&longs;entanea">con&longs;entanea</expan> erant <expan abbr="quædã/ut">quædam / ut</expan> mox dicemus <expan abbr="&qtilde;bu&longs;">quibu&longs; </expan><lb/>quidem &longs;i forte tran&longs;fo&longs;&longs;o <expan abbr="mõte">monte</expan> aqua in <expan abbr="oppidũ">oppidum</expan> <expan abbr="duc&etilde;da">ducenda</expan> &longs;it / <lb/>ad directiones <expan abbr="hab&etilde;das">habendas</expan> utamur peroportune. </s> <s id="N416923">Id fiet &longs;ic. </s> <s id="N416926"><expan abbr="Sũmo">Sum<lb/>mo</expan> in <expan abbr="mõtis">montis</expan> cacumine unde hinc incile / hinc <expan abbr="emi&longs;&longs;ariũ">emi&longs;&longs;arium</expan> &longs;e&longs;e <lb/><expan abbr="ui&longs;endũ">ui&longs;endum</expan> præ&longs;tet complanato in &longs;olo &longs;ignabis <expan abbr="circulũ">circulum</expan> pedes <lb/><expan abbr="latũ">latum </expan><expan abbr="dec&etilde;">decem</expan>. </s> <s id="N41694C">Is circulus orizon <expan abbr="nũcupa&ttilde;">nuncupatur</expan>. </s> <s id="N416955">In circuli <expan abbr="c&etilde;tro">centro</expan> figis <lb/>ha&longs;tile, ut &longs;tet ad <expan abbr="pp&etilde;diculum">perpendiculum</expan>. </s> <s id="N416965">His <expan abbr="&ptilde;actis">peractis </expan>director artifex <lb/>extrin&longs;ecus ambibit <expan abbr="circulũ">circulum</expan> quæritans quo loci linea <expan abbr="intui/tus">intui<lb/>tus </expan>ad alterum aquæ ducendæ <expan abbr="terminũ">terminum</expan> <expan abbr="int&etilde;ta">intenta</expan> <expan abbr="terminũ">terminum</expan> <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> pe<lb/>tat: et ima <expan abbr="centricũ">centricum</expan> illud <expan abbr="infixũ">infixum</expan> ha&longs;tile <expan abbr="cõtingat">contingat</expan>. </s> <s id="N41698E">Loco <expan abbr="igi&ttilde;">igitur</expan> <lb/>i&longs;toc in orizonte circuli certo et noto artifex <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> <expan abbr="hãc">hanc</expan> &longs;igna<lb/>bit lineam directionis utrinque hinc atque hinc <expan abbr="&ptilde;&longs;criptũ">per&longs;criptum</expan> circu<lb/>li <expan abbr="ambitũ">ambitum</expan> <expan abbr="&longs;ecant&etilde;">&longs;ecantem</expan>. </s> <s id="N4169AF">Erit hæc nimirum linea cicli ip&longs;ius <expan abbr="diame/ter">diame<lb/>ter </expan>: quando <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="centrũ">centrum</expan> directa utrinque coronam &longs;ecet circuli. <lb/></s> <s id="N4169B9">Eadem ip&longs;a hæc linea &longs;i æque contrario ab intuitu in <expan abbr="longũ">longum</expan> <lb/>et <expan abbr="directũ">directum</expan> producta hinc incile / hinc <expan abbr="emi&longs;&longs;ariũ">emi&longs;&longs;arium</expan> periierit, re<lb/>ctus ea ductione præ&longs;tabitur <expan abbr="duc&etilde;dæ">ducendæ</expan> aquæ cur&longs;us. </s> <s id="N4169D2">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> <lb/>non petierit: &longs;ed alia quæ incile &longs;pectet / alia quæ <expan abbr="emi&longs;&longs;ariũ">emi&longs;&longs;arium</expan> <lb/>&longs;pectet diameter diuer&longs;am <expan abbr="petierũt">petierunt</expan> <expan abbr="directionem / tũc">directionem / tunc</expan> ex mu<lb/>tua linearum i&longs;tarum inter&longs;ectione <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> ad <expan abbr="c&etilde;tricũ">centricum</expan> ha&longs;tile facta <lb/>patebit qui <expan abbr="differãt">differant</expan> illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> directiones inter &longs;e. </s> <s id="N4169FD">Nos cir<lb/>culi i&longs;tius adminiculo ad <expan abbr="urbiũ">urbium</expan> prouinciarum que <expan abbr="de&longs;cription&etilde;">de&longs;criptionem</expan> <lb/><expan abbr="adnotandã">adnotandam</expan> atque <expan abbr="ping&etilde;dam">pingendam</expan>: ad cuniculos <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> &longs;ubterraneos pro<lb/>ducendos belli&longs;&longs;ime utimur. </s> <s id="N416A19">Sed de his alibi. </s> <s id="N416A1C">Quo uis <expan abbr="igi/tur">igi<lb/>tur </expan>riuo adducatur aqua &longs;eu modica ad potum: &longs;eu multa <lb/>ad nauium u&longs;us &longs;it / his utemur directionibus / quas <expan abbr="hacte/nus">hacte<lb/>nus </expan>recen&longs;uimus. </s> <s id="N416A25">Sed riui parandi opus non idem erit in <lb/>maiore aquæ copia æque atque <expan abbr="ī">in</expan> minori. </s> <s id="N416A2E">Nos hic ea pro&longs;equa<lb/>mur uti coepimus quæ ad potum: po&longs;tea &longs;uo loco <expan abbr="nauiga/bilem">nauiga<lb/>bilem </expan>tran&longs;igemus. </s> <s id="N416A35">Opus riui aut erit &longs;tructile aut fo&longs;&longs;ile. <pb xlink:href="004/01/372.jpg"/>Fo&longs;&longs;a erit duplex: aut quæ per <expan abbr="agrũ">agrum</expan> ducatur <expan abbr="ĩ">in</expan> plano aut quæ <lb/><expan abbr="mõtis">montis</expan> intima peruadat / quod cuniculum nuncupant. </s> <s id="N416A4C">In his <lb/>omnibus ubi <expan abbr="lapid&etilde;/aut">lapidem / aut</expan> <expan abbr="tofũ/aut">tofum / aut</expan> <expan abbr="d&etilde;&longs;ior&etilde;">den&longs;iorem</expan> <expan abbr="cretã/aut">cretam / aut</expan> quid ta<lb/>le quod <expan abbr="aquã">aquam</expan> no <expan abbr="cõbibat">combibat</expan> inueneris / &longs;tructura opus <expan abbr="nõ">non</expan> erit. <lb/></s> <s id="N416A71">Vbi uero <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> aut latera <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;olida <expan abbr="&longs;ub&longs;equ&etilde;tur">&longs;ub&longs;equentur</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> fiet &longs;tru<lb/>ctile. </s> <s id="N416A88">Fo&longs;&longs;a <expan abbr="cad&etilde;">cadem</expan> &longs;i ducetur <expan abbr="&ptilde;">per</expan> telluris ui&longs;cera / tunc <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> &longs;u<lb/>pra diximus rationibus <expan abbr="&longs;uccide&ttilde;">&longs;uccidetur</expan>. </s> <s id="N416A95">Cuniculis &longs;ingulis quo&longs;que <lb/>in pedes <expan abbr="c&etilde;tenos">centenos</expan> puteorum æ&longs;tuaria <expan abbr="adapi&etilde;tur">adapientur</expan>: et fo&longs;&longs;ura atque <lb/>uti telluris firmitas exiget <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan>&longs;tructili <expan abbr="firmabũtur">firmabuntur</expan>. </s> <s id="N416AA8">Vidi<lb/>mus puteos in mar&longs;is ad <expan abbr="emi&longs;&longs;ariũ">emi&longs;&longs;arium</expan> fucini lacus &longs;tructos <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan> <lb/><expan abbr="elegãti">eleganti</expan> lateritio cocto altitudine incredibili. </s> <s id="N416AB8">In urbe annos <lb/>ab urbe <expan abbr="cõdita">condita</expan> <expan abbr="quadrĩg&etilde;tos">quadringentos</expan> et <expan abbr="unũ">unum</expan> et <expan abbr="quadragīta">quadraginta</expan> romæ nul<lb/>li <expan abbr="fuerãt">fuerant</expan> aquæ ductus &longs;tructiles. </s> <s id="N416AD3">Po&longs;tea eo deuenit res ut <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <lb/><expan abbr="flũīa">flumina</expan> <expan abbr="p&etilde;&longs;ilia">pen&longs;ilia</expan> <expan abbr="ĩducta">inducta</expan> &longs;int. </s> <s id="N416AE7">Et fui&longs;&longs;e &longs;tructiles ductu&longs; rome præ <lb/>dicant uno <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> <expan abbr="&quml;plurimos">quam plurimos</expan> quorum <expan abbr="affiu&etilde;tia">affluentia</expan> omnis domus <lb/><expan abbr="abũdaret">abundaret</expan>. </s> <s id="N416AFD">Sed <expan abbr="ī">in</expan> principio coepere &longs;truere ductus &longs;ubterrane<lb/>os. </s> <s id="N416B06">Id habuit <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan>. </s> <s id="N416B0D"><expan abbr="Nãque">Namque</expan> latens opus id minus pate<lb/>bat iniuriis. </s> <s id="N416B15">Tum et aquas quod neque gelicidiis neque æ&longs;tui ca<lb/>niculæ e&longs;&longs;ent expo&longs;iti præbebant paratiores et frigidiores: <lb/>nec facile ab excurrentibus ho&longs;tibus intercipiebantur. </s> <s id="N416B1E"><expan abbr="Po/&longs;tea">Po<lb/>&longs;tea </expan>delitiarum gratia ut &longs;ub&longs;ilientes aquas <expan abbr="fõtibus">fontibus </expan>hortorum et <lb/>balneis haberent / ducere <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan>arcuato aggre&longs;&longs;i <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> &longs;tructura <lb/>locis <expan abbr="nõnullis">nonnullis</expan> alta pedes plus <expan abbr="centũ">centum</expan> <expan abbr="uigĩti / &ptilde;ducta">uiginti / perducta </expan>pa&longs;&longs;us &longs;e<lb/>xagies milies. </s> <s id="N416B35">Id <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> habebat <expan abbr="cõmoditates">commoditates</expan>. </s> <s id="N416B40"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="cũ">cum</expan> alibi <expan abbr="tũ">tum</expan> et <lb/>tran&longs;tyberim ex aquæductu <expan abbr="molebãt">molebant</expan> fruges: quo de&longs;tructo <lb/>ab ho&longs;tibus <expan abbr="faciũda">faciunda</expan> tyberi <expan abbr="mol&etilde;dina">molendina</expan> <expan abbr="curarũt">curarunt</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> nauibus. </s> <s id="N416B66"><expan abbr="Ad/de">Ad<lb/>de </expan>quod aquarum copia urbis facies et &longs;piritus purior atque purga<lb/>tior effectus e&longs;t. </s> <s id="N416B6D"><expan abbr="Adiũxere">Adiunxere</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> architecti quæ ad u&longs;us ciuiles <lb/>horarum et <expan abbr="t&etilde;porum">temporum</expan> <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> cum rerum illic motarum fe&longs;tiuitate face<lb/>rent: pu&longs;illa enim pro <expan abbr="frõtibus">frontibus</expan> emi&longs;&longs;arii &longs;imulachra ex a re <lb/><expan abbr="obambulãtia">obambulantia</expan> et ludos <expan abbr="triũphique">triumphique</expan> <expan abbr="põpam">pompam</expan> <expan abbr="repræ&longs;&etilde;tabãt">repræ&longs;entabant</expan>. </s> <s id="N416B9A">Audi<lb/>ebantur et <expan abbr="mu&longs;ica / organa / uocũque">mu&longs;ica / organa / uocumque</expan> concinnitates per <expan abbr="&quml;">quam</expan> &longs;ono<lb/>ræ et &longs;uaues <expan abbr="mou&etilde;te">mouente</expan> aqua. </s> <s id="N416BAA">Structiles riuos <expan abbr="o&ptilde;iebãt">operiebant</expan> te&longs;tudi<lb/>ne paulo cra&longs;&longs;iore: <expan abbr="ne&qtilde;d">nequid</expan> <expan abbr="a&quml;">aquam</expan> <expan abbr="ĩtepe&longs;ceret">intepe&longs;ceret</expan> &longs;olibus / <expan abbr="cru&longs;tabãtque">cru&longs;tabantque</expan> <pb xlink:href="004/01/373.jpg"/>intrin&longs;ecus cru&longs;ta qua pauimenta cru&longs;tari diximus / cra&longs;&longs;a <lb/>digitos ne minus &longs;ex. </s> <s id="N416BC2">Cæterum &longs;tructilis riui partes hæ &longs;unt. <lb/></s> <s id="N416BC6">Ad incile obiicitur <expan abbr="&longs;eptũ">&longs;eptum</expan>: <expan abbr="deīceps">deinceps</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="interductũ">interductum</expan> <expan abbr="inter&longs;erun&ttilde;">inter&longs;eruntur</expan> <lb/>ca&longs;tella. </s> <s id="N416BDD">Vbi uero prominentius <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> offenderint: &longs;pecus fo<lb/>ditur extremo loco ad <expan abbr="emi&longs;&longs;ariũ">emi&longs;&longs;arium</expan> <expan abbr="adiũgitur">adiungitur</expan> calix. </s> <s id="N416BEE">I&longs;ta &longs;ic a <lb/><expan abbr="iori&longs;cõ&longs;ulto">iuri&longs;con&longs;ulto</expan> <expan abbr="diffiniũtur">diffiniuntur</expan>. </s> <s id="N416BFA">Riuus locu&longs; e&longs;t <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="lõgitudinem">longitudinem</expan> de<lb/>pre&longs;&longs;us. </s> <s id="N416C03">Septa <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> quæ ad incile <expan abbr="apponũtur">apponuntur</expan> aquæ <expan abbr="deriuãdæ">deriuandæ</expan> <lb/>gratia. </s> <s id="N416C14">Ca&longs;tella receptacula <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>, quæ <expan abbr="aquã">aquam </expan> <expan abbr="publicã">publicam</expan> <expan abbr="&longs;u&longs;cipi/unt">&longs;u&longs;cipi<lb/>unt </expan>. </s> <s id="N416C28">Specus &longs;ublatus e&longs;t ripis locus ex quo aqua <expan abbr="de&longs;pici&ttilde;">de&longs;picitur</expan>. <lb/></s> <s id="N416C30">Calix extrema e&longs;t ducti pars / quo aqua <expan abbr="fundi&ttilde;">funditur</expan>. </s> <s id="N416C37">Cuncta hæc <lb/>pariete firmo et <expan abbr="fũdo">fundo</expan> <expan abbr="&ptilde;&quml;">perquam </expan>&longs;tabili et cru&longs;ta integra minimeque <lb/>futili <expan abbr="&ptilde;ficiantur">perficiantur </expan>nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N416C44">Pro faucibus &longs;epti <expan abbr="obiicie&ttilde;">obiicietur</expan> por<lb/>ta, qua po&longs;&longs;is <expan abbr="turbidior&etilde;">turbidiorem</expan> <expan abbr="flu&etilde;tũ">fluentum</expan> excludere ualuis obductis: <lb/>et opus ad <expan abbr="arbitriũ">arbitrium</expan> <expan abbr="&longs;i&qtilde;d">&longs;iquid </expan>ulla <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="collap&longs;ũ">collap&longs;um</expan> &longs;it / reficere aqua <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="impedi&etilde;te">impediente</expan>: <expan abbr="&longs;ubappĩgeturque ">&longs;ubappingeturque </expan><expan abbr="cribrũ">cribrum</expan> æneum / quo aqua reli<lb/>ctis frodibus et &longs;urculis caducorum que <expan abbr="īpuritaribus">impuritaribus</expan> nititior in<lb/>fluat. </s> <s id="N416C80">A &longs;epto in <expan abbr="c&etilde;">centenos</expan> deinceps cubitos <expan abbr="ca&longs;tellũ/et">ca&longs;tellum / et</expan> rur&longs;u&longs; <lb/>in <expan abbr="c&etilde;tenos">contenos</expan> alios cubitos <expan abbr="it&etilde;">item</expan> <expan abbr="ca&longs;tellũ">ca&longs;tellum</expan> aut &longs;pecus inter&longs;truito <lb/><expan abbr="latũ">latum</expan> pedes <expan abbr="uigĩti">uiginti</expan>, <expan abbr="lõgũ">longum</expan> <expan abbr="trigĩta / profũdũ">triginta / profundum</expan> &longs;ub riuo ductus ad <lb/>pedes <expan abbr="quĩdecĩ">quindecim </expan>. </s> <s id="N416CB3">Id <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> adeo ut terrenæ <expan abbr="lab&etilde;tis">labentis</expan> aqua mixtio<lb/>nes impetu raptæ et <expan abbr="cõuectæ">conuectæ</expan> <expan abbr="inu&etilde;ta">inuenta</expan> <expan abbr="inter&qtilde;e&longs;cendi">interquie&longs;cendi</expan> &longs;ede e ue<lb/>&longs;tigio <expan abbr="&longs;idãt">&longs;idant</expan>: <expan abbr="undãque">undamque</expan> riuo defectiorem <expan abbr="admittãr">admittant</expan>. </s> <s id="N416CDD">Calix mo<lb/>dum aquæ <expan abbr="fund&etilde;dæ">fundendæ</expan> ex <expan abbr="flu&etilde;tis">fluentis</expan> appul&longs;u atque ex fi&longs;tulæ qua uo<lb/>mat habitu uariabit. </s> <s id="N416CEE">Quo erit enim aqua ex largo et celeri <lb/><expan abbr="flu&etilde;to">fluento</expan> excepta: quo ue erit eadem uia ducta expeditiore et <lb/>pre&longs;tura accumulatione augebit <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N416CFC">Segnities quidem du<lb/>ctus <expan abbr="de&ptilde;dit">deperdit </expan><expan abbr="fund&etilde;di">fundendi</expan> <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N416D09">Fi&longs;tula ad <expan abbr="librã">libram</expan> atque <expan abbr="ī">in</expan> directum <lb/>collata <expan abbr="modũ">modum</expan> &longs;eruabit: <expan abbr="fi&longs;tulãque">fi&longs;tulamque</expan> <expan abbr="ip&longs;ã">ip&longs;am</expan> qua mittas <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="cõ&ptilde;tũ">compertum</expan> <lb/>habent / ut &longs;ic loquar / micturitu aquæ delimari: et nullum <lb/>metalli genus den&longs;ius re&longs;i&longs;tere <expan abbr="&quml;">quam</expan> aurum. </s> <s id="N416D30">Qui igitur et fo&longs;<lb/>&longs;ili et &longs;tructili opere aqua deriuetur hactenus. </s> <s id="N416D35">Ceterum co<lb/>getur quidem aqua fi&longs;tulis <expan abbr="plũbeis">plumbeis</expan> uel potius tabulis. </s> <s id="N416D3E"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/><expan abbr="plũbeas">plumbeas</expan> <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> phy&longs;ici inte&longs;tinorum excoriationes inducere atte<lb/>&longs;tantur. </s> <s id="N416D4F">Par uitium dabit æs. </s> <s id="N416D52">Quæ potentur et quæ <expan abbr="edãtur">edantur</expan> <pb xlink:href="004/01/374.jpg"/>ex ua&longs;e terreo &longs;aporatiora e&longs;&longs;e periti <expan abbr="affirmãt">affirmant</expan>. </s> <s id="N416D61"><expan abbr="Natural&etilde;">Naturalem</expan>. n. <lb/><expan abbr="benequie&longs;c&etilde;di">benequie&longs;cendi</expan> <expan abbr="&longs;ed&etilde;">&longs;edem</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="aquæ/tũ">aquæ / tum</expan> rerum quis terra tulerit nimi<lb/>rum e&longs;&longs;e <expan abbr="terrã">terram</expan> <expan abbr="profiten&ttilde;">profitentur</expan>. </s> <s id="N416D85">Ligneæ fi&longs;tulæ ad tempus aliquod <lb/><expan abbr="aquã">aquam</expan> colore / &longs;apore / <expan abbr="nõ">non</expan> grato <expan abbr="inficiũt">inficiunt</expan>. </s> <s id="N416D95">Fi&longs;tulas e&longs;&longs;e firmi&longs;<lb/>&longs;imas oportet: ua&longs;a ænea inducunt <expan abbr="epilentiã/">epilentiam /</expan> <expan abbr="cãcrũ/">cancrum /</expan> epatis <lb/><expan abbr="dolor&etilde;">dolorem</expan> et &longs;pleni&longs;. </s> <s id="N416DA7">In fi&longs;tula uacui diameter habebit &longs;olidi la<lb/>teris <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> nil minus quater pixidatis commi&longs;&longs;uris. <lb/></s> <s id="N416DB3">Tubuli alter <expan abbr="ĩ">in</expan> alterum inibit: calce uiua ex oleo <expan abbr="leuigabũtur">leuigabuntur</expan> <lb/>et <expan abbr="communi&etilde;tur">communientur</expan> &longs;tructura <expan abbr="ualidi&longs;&longs;ima / põderum">ualidi&longs;&longs;ima / ponderum</expan> que gravi accu<lb/>mulatione <expan abbr="firmabun&ttilde;">firmabuntur</expan>: <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> ubi curuo ducas <expan abbr="aquã">aquam</expan> tractu <lb/>ubi ue indepre&longs;&longs;ius dimi&longs;&longs;a rur&longs;us præ&longs;urgat: ubi ue <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="anfractũ">anfra<lb/>ctum</expan> inuer&longs;iones coarctiores <expan abbr="reddãtur">reddantur</expan>. </s> <s id="N416DEB"><expan abbr="Nã">Nam</expan> ex <expan abbr="põdere">pondere</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/><expan abbr="impre&longs;&longs;ãtis">impre&longs;&longs;antis</expan> aquæ / exque <expan abbr="illab&etilde;di">illabendi</expan> mole atque impetu facile <expan abbr="tu/buli">tu<lb/>buli </expan><expan abbr="toller&etilde;tur">tollerentur</expan> et <expan abbr="di&longs;rũper&etilde;tur">di&longs;rumperentur</expan>. </s> <s id="N416E0A">Id <expan abbr="&ptilde;iculũ">periculum</expan> ut <expan abbr="euitar&etilde;t">euitarent</expan> periti <lb/>maxime <expan abbr="ī">in</expan> geniculis lapide rediuiuo <expan abbr="præ&longs;ertī">præ&longs;ertim</expan> rubro ad opus <lb/><expan abbr="&ptilde;forato">perforato </expan><expan abbr="uteban&ttilde;">utebantur</expan>. </s> <s id="N416E25">Vidimus marmora pedes <expan abbr="lõga">longa</expan> plus duode<lb/>cim a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad imum traiecto foramine <expan abbr="&ptilde;uia">peruia </expan>lato palmum: <lb/>quod effeci&longs;&longs;e ænea fi&longs;tula tornatili et harena apti&longs;&longs;imis <expan abbr="cõiecturis">con<lb/>iecturis</expan> indicii&longs;que ex ip&longs;o lapide intelleximus. </s> <s id="N416E3E">Id <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="uitiũ">uitium</expan> <lb/>ut euites eruptionis tardabis aquæ celeritatem flexionibus <lb/><expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan>minime geniculatis &longs;ed modice flexis / ita ut modo <lb/>in <expan abbr="dextrã">dextram</expan> flectantur modo in <expan abbr="leuã">leuam</expan>: modo <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> &longs;ubeant / modo <lb/><expan abbr="&longs;candãt">&longs;candant</expan> uicibus iteratis. </s> <s id="N416E60">Adiicietur <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> his quod fit &longs;epti ca<lb/>&longs;tellique loco <expan abbr="cũ">cum</expan> nitidificandæ aquæ gratia <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> ut &longs;iquid ui<lb/>tii apparuerit facilius qui locus <expan abbr="em&etilde;dandus">emendandus</expan> &longs;it pateat. </s> <s id="N416E7B">Sed <lb/>ne ponetur <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> ca&longs;tellum in imo decur&longs;u uallis: neque ubi <lb/>aqua pre&longs;&longs;ibus cogatur <expan abbr="cõ&longs;cendere/&longs;ed">con&longs;cendere / &longs;ed</expan> ponetur ubi <expan abbr="&ptilde;petuã">perpetuam</expan> <lb/>cur&longs;us æquabilitatem &longs;eruet. </s> <s id="N416E90">Quod &longs;i forte ductus <expan abbr="ag&etilde;dus">agendus</expan> <lb/>erit, ut <expan abbr="&longs;tagnũ">&longs;tagnum</expan> <expan abbr="lacũ">lacum</expan> ue <expan abbr="trã&longs;cendat / leui&longs;&longs;ima">tran&longs;cendat / leui&longs;&longs;ima</expan> id fiet impen&longs;a <lb/><expan abbr="hũc">hunc</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N416EB0">Habeto tigna ilicea: in eaque <expan abbr="&ptilde;">per</expan> tigni longitudi<lb/>nem cauabis <expan abbr="&longs;ulcũ">&longs;ulcum</expan> <expan abbr="latũ">latum</expan> et <expan abbr="profundũ">profundum</expan> ad tubuli modum: inque <lb/>&longs;ulco i&longs;to tubulos coaptato et leuigato calce / firmi&longs;&longs;imisque <lb/>firmato æneis. </s> <s id="N416EC9">Po&longs;t hæc ratibus <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="lacũ">lacum</expan> ad lineam expo&longs;itis <lb/>tigna i&longs;tiu&longs;modi alternis capitibus alternis tignis <expan abbr="iniũgito">iniungito</expan> <pb xlink:href="004/01/375.jpg"/>et innectito <expan abbr="hũc">hunc</expan> in <expan abbr="modũ">modum</expan>. </s> <s id="N416EE6">Habeto <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> fi&longs;tulas plumbeas <lb/>cra&longs;&longs;itudine compares: tubulis <expan abbr="lõgas">longas</expan> pedes quoad habili&longs;&longs;i<lb/>me ubi id ita opus &longs;it <expan abbr="ĩflectan&ttilde;">inflectantur</expan>: has filtulas &longs;ic liceat <expan abbr="lo&qtilde;">loqui </expan>tu<lb/>bulis <expan abbr="ĩpixidabis">impixidabis </expan>et calce ex oleo &longs;ubacta <expan abbr="cõpacturas">compacturas</expan> <expan abbr="illuta/bi&longs;">illuta<lb/>bi&longs;</expan> : atque ænei&longs; nexibu&longs; affirmabi&longs; : eoque pacto componito et <lb/>porrigito <expan abbr="&longs;u&longs;pen&longs;ũ">&longs;u&longs;pen&longs;um</expan> ex ratibu&longs; opu&longs; tignorum u&longs;que a ripa ad <expan abbr="alterã">al<lb/>teram</expan> <expan abbr="&ptilde;ueniat">perueniat </expan>ripam capitibu&longs; opi&longs; ambobu&longs; illa et i&longs;ta in ri<lb/>pa re&longs;identibus in &longs;icco. </s> <s id="N416F0E">Po&longs;tea ubi lacu&longs; altior <expan abbr="e&longs;t / primũ">e&longs;t / primum</expan> &longs;i<lb/>nito illic materiam hanc ip&longs;am tignorum <expan abbr="quã">quam</expan> tubuli&longs; <expan abbr="cõ&ptilde;a&longs;ti">compera&longs;ti</expan> <lb/>in <expan abbr="profũdũ">profundum</expan> &longs;en&longs;im et coæquabiliter: reliqua una &longs;ubcomitan<lb/>te <expan abbr="cõgerie">congerie </expan>i&longs;tac <expan abbr="de&longs;c&etilde;dere">de&longs;cendere</expan> <expan abbr="fumũ">fumum</expan> adminiculi&longs; fiet illic ut <expan abbr="plũbeæ">plum<lb/>beæ</expan> fi&longs;tulæ <expan abbr="quantũ">quantum</expan> re&longs; po&longs;tulet <expan abbr="inflectan&ttilde;">inflectantur</expan>: et opu&longs; tignorum &longs;e <lb/>&longs;e apti&longs;&longs;ime in fundo lacu&longs; collocet. </s> <s id="N416F3F">Parati&longs; igitur ductibu&longs; <lb/>prima <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;ione">immi&longs;&longs;ione </expan>aquæ &longs;imul <expan abbr="īmitti&longs;">immitti&longs;</expan> fauillam / ut &longs;iqua &longs;int <lb/><expan abbr="nõ">non </expan>&longs;ati&longs; oblita coagmenta illiniantur. </s> <s id="N416F4A">Dabi&longs; et aqua&longs; &longs;en&longs;im <lb/>nequid ea ingurgitanter <expan abbr="ĩfu&longs;a">infu&longs;a </expan>&longs;piritus <expan abbr="&ptilde;">per</expan> fi&longs;tulas introuertan<lb/>tur. </s> <s id="N416F51">Incredibile dictu <expan abbr="&etilde;">est</expan> <expan abbr="quãta">quanta </expan>&longs;it naturæ uis ubi &longs;piritus i&longs;ti<lb/>u&longs;modi <expan abbr="coherceãtur / et">coherceantur / et</expan> <expan abbr="ī">in </expan>angu&longs;to <expan abbr="cõ&longs;trīgan&ttilde;">con&longs;tringantur</expan>. </s> <s id="N416F62">Inuenio apud <lb/>phy&longs;icos o&longs;&longs;a tybiarum <expan abbr="ī">in</expan> homine ex <expan abbr="cõcepti">concepti</expan> uaporis eruptione <lb/>obcrepui&longs;&longs;e. </s> <s id="N416F71">ydraulici aqua&longs; <expan abbr="cogũt">cogunt</expan> ex ua&longs;e in &longs;ublime pro&longs;i<lb/>lire aere duas inter aquas inter&longs;tricto.</s> </p> <p id="N416F7A" type="main"> <s id="N416F7C">Venio ad ci&longs;ternas. Ci&longs;terna <expan abbr="grãdius">grandius</expan> <expan abbr="quoddã">quoddam</expan> <expan abbr="a&qtilde;rum">aquarum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> uas ca<lb/>&longs;tello <expan abbr="nõ">non</expan> di&longs;&longs;imile. </s> <s id="N416F97">Fundo igitur <expan abbr="oĩbusque">omnibusque </expan>lateribus bene <expan abbr="cõpacta">com<lb/>pacta</expan> et &longs;olida et <expan abbr="cõ&longs;tãs">con&longs;tans</expan> &longs;it nece&longs;&longs;e e&longs;t. </s> <s id="N416FA4"><expan abbr="Atq">Atque</expan> ea <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> erit du<lb/>plex. </s> <s id="N416FAD">Alia ut aqua ad <expan abbr="potũ">potum</expan>: alia ut cæteris u&longs;ibus puta <expan abbr="inc&etilde;diorum">incen<lb/>diorum</expan> &longs;eruiat. </s> <s id="N416FBA"><expan abbr="Illã">Illam</expan> nos ex uetere more / uti qui <expan abbr="arg&etilde;tũ">argentum</expan> nuncu<lb/>pabant <expan abbr="e&longs;cariũ/">e&longs;carium /</expan> ita et nos <expan abbr="potoriã">potoriam</expan> appellabimus. </s> <s id="N416FCE"><expan abbr="Alterã">Alteram</expan> ue<lb/>ro quæ <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> ad <expan abbr="quale&longs;cũque">quale&longs;cumque</expan> aquas <expan abbr="cõtinendas">continendas</expan> paretur / capaci<lb/>tateque probetur capaquia dicemus. </s> <s id="N416FE4">Potoria quidem ci&longs;terna <lb/>pura ne an <expan abbr="impurã">impuram</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> præbeat <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan> intere&longs;t. </s> <s id="N416FF5">In utri&longs;que <lb/>cura&longs;&longs;e oportet / ut aqua recte <expan abbr="ĩmittatur">immittatur</expan>: recte a&longs;&longs;eruetur: re<lb/>cte u&longs;ibus <expan abbr="īpartiatur">impartiatur</expan>. </s> <s id="N417006">Ductibus <expan abbr="aquã">aquam</expan> ex fluuio fonte que mitti <lb/><expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="ci&longs;ternã">ci&longs;ternam</expan> promptum e&longs;t: atque <expan abbr="it&etilde;">item</expan> ex tectis area ue colligere <lb/>pluuias pa&longs;&longs;im con&longs;ueuere. </s> <s id="N41701C">Sed mihi perplacuit architecti <pb xlink:href="004/01/376.jpg"/><expan abbr="inu&etilde;tu">inuentu</expan>: qui ad <expan abbr="ua&longs;tã">ua&longs;tam</expan> et nudam in &longs;upremo collis uertice pe<lb/>tram <expan abbr="prominent&etilde;">prominentem</expan> <expan abbr="circũexcidit">circumexcidit</expan> &longs;crobem <expan abbr="profũdã">profundam</expan> pedes <expan abbr="dec&etilde;">decem</expan> <lb/>quæ ueluti corona <expan abbr="circũducta">circunducta</expan> ex nudo illo montis uertice <lb/><expan abbr="o&etilde;m">omnem</expan> <expan abbr="cadent&etilde;">cadentem</expan> <expan abbr="pluuiã">pluuiam</expan> <expan abbr="exci&ptilde;et">exciperet </expan>. </s> <s id="N417050">Depre&longs;&longs;iore <expan abbr="aũt">aut</expan> in loco &longs;ub col<lb/>le <expan abbr="ī">in</expan> plano eadem <expan abbr="capaquiã">capaquiam</expan> <expan abbr="circũquaque">circumquaque</expan> <expan abbr="&ptilde;uiam">peruiam</expan> extruxit lateri<lb/>tiam ex calce <expan abbr="altã">altam</expan> pedes <expan abbr="trigīta">triginta</expan>: lata <expan abbr="quadragīta">quadraginta</expan>: <expan abbr="lõgã">longam</expan> <expan abbr="dragĩta">qua<lb/>draginta</expan>. </s> <s id="N41707C">Inque hanc <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="&longs;ubterraneũ">&longs;ubterraneum</expan> <expan abbr="ductũ">ductum </expan>a &longs;crobe <expan abbr="&longs;u&ptilde;iore">&longs;uperiore </expan><expan abbr="imbr&etilde;">im<lb/>brem</expan> <expan abbr="exceptũ">exceptum</expan> tubulis inducebat. </s> <s id="N41708C"><expan abbr="Nã">Nam</expan> erat illa quidem &longs;crobs <lb/>multo &longs;ublimi po&longs;ita <expan abbr="&quml;">quam</expan> e&longs;&longs;et <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan> capaquiæ tectura. </s> <s id="N417094">Si <expan abbr="ãgulari">angu<lb/>lari</expan> glarea aut harena fluuiatili maiu&longs;cula bene lota <expan abbr="ci&longs;ter/nam">ci&longs;ter<lb/>nam </expan>in&longs;traueris uel potius quota ex parte impleueris / puta <lb/>u&longs;que ad pedes tris / præ&longs;tabit <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="purã/">puram /</expan> <expan abbr="&longs;incerã/frigidam">&longs;inceram / frigidam</expan>. <lb/></s> <s id="N4170AE">Quo ue in&longs;tratura i&longs;tæc erit cra&longs;&longs;ior: eo dabit aquam <expan abbr="limpidior&etilde;">limpi<lb/>diorem</expan>. </s> <s id="N4170B6">Ci&longs;ternis aqua <expan abbr="interdũ">interdum</expan> effluit <expan abbr="&ptilde;">per</expan> <expan abbr="īteruenia">interuenia</expan> male a&longs;tru<lb/>ctæ et rimo&longs;æ capaquiæ. </s> <s id="N4170C3"><expan abbr="Interdũ">Interdum</expan> foeditate aqua ip&longs;a <expan abbr="uitia&ttilde;">uitiatur</expan>. <lb/></s> <s id="N4170CE">Atqui <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="parietũ">parietum</expan> carcere <expan abbr="cõtinere">continere</expan> perdifficile e&longs;t: <lb/>ni&longs;i &longs;tructura firmi&longs;&longs;ima et <expan abbr="præ&longs;ertī">præ&longs;ertim</expan> lapide facta &longs;it <expan abbr="ordina/rio">ordina<lb/>rio </expan>. </s> <s id="N4170E9">Et <expan abbr="ī">in</expan> primis opus <expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> <expan abbr="&longs;icci&longs;&longs;imũ">&longs;icci&longs;&longs;imum</expan> &longs;it oportet <expan abbr="ante&quml;">antequam</expan> <expan abbr="aquã">aquam</expan> <lb/><expan abbr="īmittas">immittas</expan>. </s> <s id="N417101"><expan abbr="Nã">Nam</expan> illa <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> de grauitate premit / et humectatio<lb/>nibus ex&longs;udat: <expan abbr="īu&etilde;ti&longs;que">inuenti&longs;que</expan> poris eos <expan abbr="extillãdo">extillando</expan> ab&longs;tergit: quoad <lb/>largioribus ueluti fi&longs;tulis liberrime effluat. </s> <s id="N41711A">Maiores huic <lb/><expan abbr="incõmodo">incommodo </expan>ut <expan abbr="præuider&etilde;t">præuiderent</expan> præ&longs;ertim <expan abbr="ī">in</expan> angulis <expan abbr="parietũ">parietum</expan> multi<lb/>plici <expan abbr="harenationũ">harenationum</expan> <expan abbr="illim&etilde;to">illimento</expan> <expan abbr="prouidebãt">prouidebant</expan>: cutimque <expan abbr="o&ptilde;i">operi </expan>obduce<lb/>bant <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> diligentia marmorato. </s> <s id="N41713F">Sed nulla re commodius <lb/>a quæ i&longs;tic proruptiones <expan abbr="cohercebũtur/">cohercebuntur /</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> creta inter ci&longs;ternæ <lb/><expan abbr="pariet&etilde;">parietem</expan> atque fo&longs;&longs;uræ latus inge&longs;ta et ualde <expan abbr="add&etilde;&longs;ata">adden&longs;ata</expan> acri pin<lb/>&longs;atione. </s> <s id="N417157">Nos creta ad huiu&longs;modi opus <expan abbr="uteren&ttilde;">uterentur</expan> iu&longs;&longs;imus &longs;ic <lb/>ci&longs;&longs;ima et in puluerem contrita. </s> <s id="N417160"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> qui <expan abbr="put&etilde;t">putent</expan> &longs;i <expan abbr="uitreũ">uitreum</expan> uas <lb/><expan abbr="plenũ">plenum</expan> &longs;ale bene obturaueris calce &longs;ubacta oleo nequid a qua <lb/>in uas penetret: idque <expan abbr="īmi&longs;eris">immi&longs;eris</expan> ut medias inter aquas ci&longs;ternæ <lb/>pendeat / fore ut aquæ illic nulla <expan abbr="putre&longs;cãt">putre&longs;cant</expan> mora. </s> <s id="N417181"><expan abbr="Addũt">Addunt</expan> ali<lb/>qui etiam argentum uiuum. </s> <s id="N417189">Nonulli putant: &longs;i uas nouum <lb/>&longs;icule acri plenum aceto uti diximus bene obturatum <expan abbr="ĩmi&longs;eris">immi&longs;e<lb/>ris</expan> / muco&longs;am ocius aquam in&longs;taurari. </s> <s id="N417195">Ci&longs;ternam puteumque <pb xlink:href="004/01/377.jpg"/>aiunt pi&longs;ciculis iniectis reddi purgatiorem. </s> <s id="N41719C">Pi&longs;cis <expan abbr="enĩ">enim</expan> aquæ <lb/>mucore terræque uligine ali atque depa&longs;ci arbitrantur. </s> <s id="N4171A5">Fertur <lb/>Epigenii uetus illa &longs;ententia: quæ &longs;emel putruerit aqua &longs;pa<lb/>tio de&longs;ecari / et rur&longs;us in&longs;taurari: po&longs;t id amplius non putre<lb/>&longs;cere. </s> <s id="N4171AE">Quæ putre&longs;cere coepit aqua <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> &longs;ubagitata ite<lb/>rum atque iterum tran&longs;lata et <expan abbr="cõmota">commota</expan> fetorem amittet. </s> <s id="N4171BB">Quod <lb/><expan abbr="ip&longs;ũ">ip&longs;um</expan> etiam euenire muco&longs;o con&longs;tat uino atque item oleo. </s> <s id="N4171C3"><expan abbr="Cũ">Cum</expan> <lb/>incidi&longs;&longs;et inquit lo&longs;ephus in <expan abbr="aridũ">aridum</expan> <expan abbr="locũ">locum</expan> Moy&longs;es: et non ad <lb/>e&longs;&longs;et alia ni&longs;i puteus amaræ aquæ et &longs;ordidæ iu&longs;&longs;it exhauri <lb/>ri. </s> <s id="N4171D7">Id <expan abbr="cũ">cum</expan> feci&longs;&longs;et miles excu&longs;&longs;ione exagitationeque <expan abbr="i&longs;tiu&longs;mõi">i&longs;tiu&longs;modi</expan> <lb/>potabilis reddita e&longs;t. </s> <s id="N4171E6">Coctura <expan abbr="certũ">certum</expan> e&longs;t aquas atque extillatio<lb/>ne purgari. </s> <s id="N4171EF">Nitro&longs;æ item amaræque aquæ polenta inquiunt <lb/>addita mitigantur / ut inter duas horas po&longs;&longs;is bibere. </s> <s id="N4171F7">Sed po<lb/>toriis ci&longs;ternis præterea ut aqua purgatior <expan abbr="præbea&ttilde;">præbeatur</expan> ad&longs;ci&longs;ce<lb/>tur puteolus proprio et &longs;uo pariete <expan abbr="circũclu&longs;us">circumclu&longs;us</expan>: loco po&longs;itus <lb/>oportuno: fundo paulo depre&longs;&longs;iore <expan abbr="&quml;">quam</expan> ci&longs;terna. </s> <s id="N41720A">Habebitque pu<lb/>teus hic ad latus &longs;ui fene&longs;trellas obtru&longs;as aut &longs;pongea aut pu<lb/>mice: ne quid aqua ex ci&longs;terna <expan abbr="ĩtus">intus</expan> in <expan abbr="puteũ">puteum</expan> huc ni&longs;i cra&longs;&longs;io<lb/>ribus mixtionibus dimi&longs;&longs;is et bene liquata penetret. </s> <s id="N41721F">Apud <lb/>tharaconem hi&longs;paniæ pumex candidus inuenitur minuti&longs;&longs;i<lb/>mis refertus meatibus: quibus aqua eue&longs;tigio limpidi&longs;&longs;ima <lb/>extillet. </s> <s id="N417228"><expan abbr="Liquabi&ttilde;">Liquabitur</expan> <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> &longs;i <expan abbr="ho&longs;tiolũ">ho&longs;tiolum</expan> quo peruentura &longs;it <expan abbr="ob&longs;tru/xeris">ob&longs;tru<lb/>xeris </expan>ua&longs;e crebris foraminibus omni ex parte <expan abbr="&ptilde;terebrato">perterebrato </expan>: et <lb/>mox completo harena fluuiatili / ut aqua <expan abbr="tenui&longs;&longs;imã">tenui&longs;&longs;imam</expan> <expan abbr="&ptilde;">per</expan> hare<lb/>nam penetret. </s> <s id="N417240">Apud bononiam <expan abbr="tofũ">tofum</expan> habent harenaceum ful<lb/>uum: per <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> aqua guttatim &longs;tillet leui&longs;&longs;ima. </s> <s id="N41724D"><expan abbr="Sũt">Sunt</expan> qui aqua <lb/>maris panes efficiant: qua nihil ad <expan abbr="morbũ">morbum</expan> procliuius. </s> <s id="N417259">Tan<lb/>tam habent i&longs;tiu&longs;modi quas recen&longs;uimus in&longs;tillationes uim <lb/>ut eam &longs;alubrem reddant. </s> <s id="N417260">Marina inquit aqua Soliuas arzil<lb/>la &longs;i percoletur dulce&longs;cit: et &longs;alem adimi copertum e&longs;t / ubi <lb/>tenui torrentis harena iterum et iterum coletur. </s> <s id="N417267">Vas fictile <lb/>bene occlu&longs;um &longs;i habueris <expan abbr="īmer&longs;um">immer&longs;um</expan> mari implebitur dulci. <lb/></s> <s id="N417271">Et hoc &longs;it non ab re / ubi turbulentam nili fluminis <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="po/&longs;uere">po<lb/>&longs;uere</expan> / &longs;iquid &longs;upra <expan abbr="limbũ">limbum</expan> et marginem aquæ <expan abbr="amigdalã">amigdalam</expan> <expan abbr="&ptilde;fricaris">perfri<pb xlink:href="004/01/378.jpg"/>caris</expan> / e ue&longs;tigio clare&longs;cet. </s> <s id="N417286">Hæc &longs;atis. </s> <s id="N417289">Si quando uero fi&longs;tula<lb/>rum ductus limo fieri ob&longs;tru&longs;i coeperint. </s> <s id="N41728E"><expan abbr="īmittito">immittito</expan> aut <expan abbr="gallã">gallam</expan> <lb/>aut pilam factam cortice &longs;uberis / illigatam filo tenui et præ <lb/>longo. </s> <s id="N41729C">Cum igitur pilam <expan abbr="flu&etilde;s">fluens</expan> unda <expan abbr="perductũ">perductum</expan> ad imum ca<lb/>put perduxerit: filo huic tenui aliud firmius ac deinceps fu<lb/>niculum ex &longs;parto alligato. </s> <s id="N4172AB">Po&longs;t id trahendo et retrahendo <lb/>funiculo abuerrentur quæ ob&longs;tiparant.</s> </p> <p id="N4172B0" type="main"> <s id="N4172B2">Nunc ad reliqua ueniamus. </s> <s id="N4172B5">Diximus e&longs;cam et ue&longs;tem de<lb/>beri accolis. </s> <s id="N4172BA">Has res dabit agricultura: quas artes pro&longs;equi <lb/>ad in&longs;titutum non pertinet: Sunt <expan abbr="tam&etilde;">tamen</expan> ex architecto aliqua <lb/>quæ aratori conferant. </s> <s id="N4172C5">Id quidem ubi ager ad <expan abbr="cultũ">cultum</expan> &longs;eu &longs;ic<lb/>citate &longs;eu aquarum nimietate et mole&longs;tia aptus <expan abbr="nequic&qtilde;">nequicquam</expan> &longs;it de <lb/>his aliqua breui&longs;&longs;ime cen&longs;ui&longs;&longs;e iuuet. </s> <s id="N4172D6"><expan abbr="Vineã">Vineam</expan> in prato et hu<lb/>mecto facies &longs;ic. </s> <s id="N4172DE">Infodies ab oriente in occa&longs;um lineis dire<lb/>ctis et æquidi&longs;tantibus foueas <expan abbr="&quml;">quam</expan> maxime id liceat <expan abbr="profũdas">profundas</expan> <lb/>latas pedes <expan abbr="nou&etilde;">nouem</expan> di&longs;tantes inter &longs;e pedes quindecim: et <expan abbr="quã">quam</expan> <lb/>exemeris ex fo&longs;&longs;a tellurem accumulabis in area interualli: <lb/>ut accliuitate meridianum excipiat &longs;olem. </s> <s id="N4172FB">I&longs;tiu&longs;modi colli<lb/>culis factis manu uitis tutior erit et feracior. </s> <s id="N417300">Contra in col<lb/>le et &longs;icco facies pratum &longs;ic: fo&longs;&longs;am oblongam non decur&longs;o<lb/>riam &longs;ed &longs;tagnantem in parte &longs;ublimiore facies margine ad <lb/>libellam collibrato et coæquabili. </s> <s id="N417309">In <expan abbr="eã">eam</expan> deriuabis aquam ex <lb/>proximis fontibus: ea &longs;uperfluens a latere continua parilita<lb/>te &longs;ub&longs;titutum corrigabit agrum. </s> <s id="N417316">In campe&longs;tri ueronen&longs;i &longs;a<lb/>xis globo&longs;is referto et alioquin nudo atque penitus <expan abbr="īfoecũdo">infoecundo</expan> <lb/>nonnullis locis crebra irrigatione effecere ut cutis obduce<lb/>retur ce&longs;piticea: et pratum excreuerit <expan abbr="læti&longs;&longs;imũ">læti&longs;&longs;imum</expan>. </s> <s id="N417328">Sylua uti <lb/>cre&longs;cat in palu&longs;tri uer&longs;abis agrum aratro: <expan abbr="o&etilde;mque">omnemque</expan> extirpabis <lb/>ce&longs;pitem radicitus: po&longs;t id ad exortum &longs;pargito <expan abbr="gland&etilde;">glandem</expan> ex <lb/>robore. </s> <s id="N41733B">Hac &longs;atione locus plantarum copia refertos redde<lb/>tur: quibus maxima ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> humor <expan abbr="exuberãs">exuberans</expan> <expan abbr="exhauria&ttilde;">exhauriatur</expan>. </s> <s id="N417348"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> <lb/>et <expan abbr="radicũ">radicum</expan> accretione caducorum que foliorum et &longs;urculorum accumu<lb/>latione in dies &longs;olum reddetur &longs;ubelatius. </s> <s id="N417356">Turbulentas <expan abbr="etiã">etiam</expan> <lb/>alluuiones &longs;i immi&longs;eris ut quie&longs;cant / &longs;ido&longs;is &longs;uperobduces <pb xlink:href="004/01/379.jpg"/>cru&longs;tam. </s> <s id="N417363">Sed de his alibi.</s> </p> <p id="N417366" type="main"> <s id="N417368">Sin autem aquarum mole&longs;tia regio uexabitur: qualem ui<lb/>dimus galliam ad padum. </s> <s id="N41736D">Quales uenetiæ et eiu&longs;modi: <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan> <lb/>quæ con&longs;idera&longs;&longs;: oportet. </s> <s id="N417376">Nam aut nimietate ' aut motu ue<lb/>xabunt / aut utri&longs;que. </s> <s id="N41737B">De his nos breui&longs;&longs;ime tran&longs;igemus. <lb/></s> <s id="N41737F">Apud lacum fucinum Claudius perfodit montem: et aquæ <lb/>nimietate obduxit in fluuium ripim. </s> <s id="N417384">Et lacum uelinum for<lb/>ta&longs;&longs;is quoque ea re. </s> <s id="N417389">M. Curius eduxit ut flueret <expan abbr="ī">in</expan> mare. </s> <s id="N417393">Et la<lb/>cum nemoren&longs;em itidem uidemus &longs;uffo&longs;&longs;o monte <expan abbr="deductũ">deductum</expan> <lb/>in laurentem lacum: ex quo hortorum illa amoenitas et lu<lb/>cus fructifer &longs;ub <expan abbr="nemor&etilde;&longs;i">nemoren&longs;i</expan> aquis libera relicta &longs;it. </s> <s id="N4173A4">Cæ&longs;ar fo&longs;<lb/>&longs;as complures facere apud hylerdam in&longs;tituerat: quibus par<lb/>tem aliquam &longs;icoris fluuii auerteret. </s> <s id="N4173AB">Herymanthus crebris <lb/>flexionibus curuatus ab accolis agrum rigantibus con&longs;umi<lb/>tur adeo ut reliquias &longs;ine nomine remittat in mare. </s> <s id="N4173B6">Cyrus <lb/>gangem plurimis factis ductibus ab&longs;cidit. </s> <s id="N4173BB">Numero eos fu<lb/>i&longs;&longs;e dicit Eutropius centies quater et decies &longs;ex: ad eamque <lb/>demum exiguitatem reddactum ut &longs;icco <expan abbr="peruadere&ttilde;">peruaderetur</expan> pede. <lb/></s> <s id="N4173C7">Apud tumulum Halyactis in &longs;ardis quod ex parte maxima <lb/>ancillæ effecere lacus e&longs;t colous factus manu ad <expan abbr="excipi&etilde;das">excipiendas</expan> <lb/>alluuiones. </s> <s id="N4173D2">Lacum effodit Myris apud me&longs;opotamiam <expan abbr="&longs;u/pra">&longs;u<lb/>pra </expan>urbem ambitu &longs;tadia trecenta et &longs;exaginta: profundum <lb/>cubitos quinquaginta: quo nilum &longs;i quando acrius in&longs;urge<lb/>ret exciperent. </s> <s id="N4173DD">Ad euphratem ne tecta urbis diripiat præter <lb/>moles quibus coherceretur nonnullos etiam lacus qui <expan abbr="exci/piãt">exci<lb/>piant</expan> uim fluminis addidere. </s> <s id="N4173E7">Addidere etiam caua os &longs;inus <lb/>ingentis magnitudinis: quibus &longs;tantem et quietam aquam <lb/>undis impetentibus pro aggere obiicerent. </s> <s id="N4173EE">De aquis igitur <lb/>ubi &longs;uperfluant / et nonnulla ex parte ubi motibus <expan abbr="ĩfe&longs;tæ">infe&longs;tæ </expan>&longs;int <lb/>diximus. </s> <s id="N4173F5">Siquid uero ad eam rem deerit / dicemus proxime: <lb/>ubi de flumine et mare tran&longs;igemus.</s> </p> <p id="N4173FA" type="main"> <s id="N4173FC">Sequitur ut quæ non po&longs;&longs;it ex &longs;e alimenta regio præbere <lb/>incolis / illud aliunde quoad id fieri po&longs;&longs;it commode &longs;u&longs;ci<lb/>piat. </s> <s id="N4173FD">Ad hanc rem <expan abbr="faci&etilde;t">facient</expan> itinera et uiæ: quæ quidem haben<pb xlink:href="004/01/380.jpg"/>da &longs;unt ita ut <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> facile commodeque po&longs;&longs;int oportunis tem<lb/>poribus nece&longs;&longs;aria comportare. </s> <s id="N417411">Itinerum / quod alibi &longs;uo lo<lb/>co attigimus / duo &longs;unt genera: terre&longs;tre atque aquaticum. <lb/></s> <s id="N41741C">Luto&longs;a carri&longs;que corrupta ne &longs;it uia præter <expan abbr="exaggeratiões/">exaggerationes /</expan> de <lb/>quibus alibi diximus / curandum e&longs;t ut plurimum capiat &longs;o<lb/>lis: plurimum uentorum: <expan abbr="minimũ">minimum</expan> umbræ. </s> <s id="N41742C">Apud lucum <expan abbr="rau&etilde;næ">ra<lb/>uennæ</expan> per hos dies quod uiam ab&longs;ci&longs;&longs;is arboribus dilatarint: &longs;o<lb/>le&longs;que <expan abbr="ĩmi&longs;erint / ex">immi&longs;erint / ex</expan> corrupti&longs;&longs;ima <expan abbr="percõmoda">percommoda</expan> reddita e&longs;t. </s> <s id="N417440">Vi<lb/>dere i&longs;tuc licet &longs;ub arboribus quæ propter uiam &longs;unt / quod &longs;o<lb/>lum illic tardius &longs;iccetur fouente umbra fieri ex quadrupe<lb/>dum attritu lacu&longs;culos: qui collecto imbre &longs;emper <expan abbr="cõmade&longs;cant">commade<lb/>&longs;cant</expan> atque dilatentur. </s> <s id="N417452">Aquatica uero uia erit duplex: una <lb/>quæ coherceri po&longs;&longs;it / ut <expan abbr="flum&etilde;">flumen</expan> et fo&longs;&longs;a aquaria. </s> <s id="N41745B">Altera quæ <lb/>non po&longs;&longs;it / uti e&longs;t mare. </s> <s id="N417460">Et dicere po&longs;&longs;e uideor fluminibus <lb/>æque ade&longs;&longs;e atque in ua&longs;e uitia: ubi forta&longs;&longs;e <expan abbr="fũdo">fundo</expan> &longs;int aut la<lb/>teribus non aptis / non integris / non accomodatis. </s> <s id="N41746B">Nam <expan abbr="cũ">cum</expan> <lb/>ferendis nauibus opus aqua &longs;it non modica: ea quidem in la<lb/>teribus firmis contineatur prorumpet. </s> <s id="N417476">Agrumque ua&longs;tans la<lb/>te manabit et di&longs;&longs;ipabitur: ut etiam terre&longs;trium itinerum u&longs;u&longs; <lb/>turbetur. </s> <s id="N41747D">Præterea &longs;i erit <expan abbr="fundũ">fundum</expan> obliquius / quis dubitat na<lb/>uim contrariam unda præceps refutabit. </s> <s id="N417486">Adde etiam &longs;iquid <lb/>erit a fundo &longs;urgens &longs;alebro&longs;um aut dor&longs;uo&longs;um impediet. <lb/></s> <s id="N41748C">Conuecto romam obeli&longs;co ex ægypto intellexere tyberim <lb/>nauigationibus commodiorem e&longs;&longs;e <expan abbr="&quml;">quam</expan> nilum. </s> <s id="N417493">Illum &longs;ane pro<lb/>fu&longs;a patere laxitudine: hunc alterum e&longs;&longs;e profunditatis al<lb/>titudine potentiorem. </s> <s id="N41749A">Neque enim magis aquarum copia <expan abbr="hũc">hunc</expan> <lb/>ad u&longs;um nauium <expan abbr="&quml;">quam</expan> altitudine indigemus. </s> <s id="N4174A3">Tamet&longs;i etiam fa<lb/>ciat latitudo ad rem. </s> <s id="N4174A8">Ripis enim aquæ tardiores <expan abbr="reddun&ttilde;">redduntur</expan>. <lb/></s> <s id="N4174B0">Fluuio <expan abbr="fũdum">fundum</expan> cum erit non &longs;tabile: huic etiam latera mini<lb/>me erunt ualida. </s> <s id="N4174B9">In&longs;tabile ferme <expan abbr="fũdum">fundum</expan> e&longs;t omne præte: id <lb/>quod &longs;tructuræ operibus probari diximus: hoc e&longs;t quod ip<lb/>&longs;um &longs;oliditate &longs;ui ferrum a&longs;pernetur. </s> <s id="N4174C5">Eritque omnino mobi<lb/>le quod ripa in creta / plano in campo globo&longs;oque et rotabili <lb/>in&longs;tratum &longs;it &longs;olo. </s> <s id="N4174CD">Cui fluuio latera infirma &longs;int: huic et al<pb xlink:href="004/01/381.jpg"/>ueus erit &longs;alebris ruinarumque excrementis et <expan abbr="truncorũ">truncorum</expan> aut <lb/>lapidum <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ariis">tran&longs;uer&longs;ariis</expan> molibu&longs;que impeditus. </s> <s id="N4174E1">Omnino infir<lb/>mi&longs;&longs;ima et momentis mutabilia erunt latera / quæ alluuio <expan abbr="īpo&longs;uerit">in<lb/>po&longs;uerit</expan>. </s> <s id="N4174F0">Ex hac laterum labilitate &longs;equuntur quæ de <expan abbr="me/andro">me<lb/>andro </expan>euphrateque feruntur. </s> <s id="N4174F5">Nam is quidem quod &longs;olum &longs;ecet <lb/>infirmum / multas <expan abbr="ĩdies">in dies</expan> flexiones innouat. </s> <s id="N4174FF">Euphrates uero <lb/>canales quibus inducitur &longs;æpi&longs;&longs;ime ob&longs;truit laterum ruina. <lb/></s> <s id="N417505">I&longs;tiu&longs;modi laterum uitiis maiores prouidebant &longs;tructo in<lb/>primis aggere. </s> <s id="N41750A">Atqui aggeris quidem ip&longs;ius modus ad cæ<lb/>teras ædificationum rationes refertur. </s> <s id="N41750F"><expan abbr="Nã">Nam</expan> intere&longs;t quidem <lb/>qua <expan abbr="duca&ttilde;">ducatur</expan> linea / aut quo <expan abbr="a&longs;trua&ttilde;">a&longs;truatur</expan> firmeturque opere. </s> <s id="N41751F">Qui ag<lb/>ger recta &longs;ecundum flumen ducetur linea: is quidem undis <lb/>non elidetur. </s> <s id="N417526">Aggerem uero quem tran&longs;uer&longs;um fluuius of<lb/>fenderit / &longs;i erit inualidus pro&longs;ternet: Aut &longs;i erit depre&longs;&longs;us <lb/>&longs;uperfluitabit. </s> <s id="N41752F">Qui i&longs;tic non pro&longs;ternetur agger / in dies au<lb/>gebitur fundo tenus. </s> <s id="N417534">Nam <expan abbr="cõuecta">conuecta</expan> quidem eo compinget / <lb/>et qua&longs;i ad con&longs;cendendum &longs;uccumulans alueo &longs;e &longs;e <expan abbr="attol/let">attol<lb/>let </expan>: et de&longs;titutis illic quæ longius uectare aut propellere <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>liceat alio deflectet. </s> <s id="N417545">Si pro&longs;ternet aggerem ui &longs;ui et mole: <lb/>tunc quibus naturis diximus utetur: complebit uacua : <expan abbr="di/&longs;pellet">di<lb/>&longs;pellet </expan>aerem: et rapiet quæcumque aduer&longs;entur. </s> <s id="N41754C">Sed gra<lb/>uia et quæ ægre moueantur una cum præterlabendi <expan abbr="impe/tu">impe<lb/>tu </expan>&longs;en&longs;im uadendo de&longs;tituet. </s> <s id="N417553">Hinc e&longs;t quod in faucibus erup<lb/>tionum inundatio quæ in agrum fit harenam cra&longs;&longs;iorem re<lb/>linquit præaltam. </s> <s id="N41755C">Deinceps uero leuior et limo&longs;ior <expan abbr="accre/tio ">accre<lb/>tio </expan>telluris inuenitur. </s> <s id="N417561">Sin autem &longs;uperabit alluuio <expan abbr="agger&etilde;">aggerem</expan> <lb/>acque &longs;uperfundet: tunc ruentium undarum appul&longs;u &longs;olum <lb/>illu&longs;um commouebitur: et commota fluxu a&longs;portabuntur / <lb/>quoad &longs;ubacta fo&longs;&longs;ione opus &longs;ubrutum collabe&longs;cat. </s> <s id="N41756E">Atqui <lb/>unda quidem fluens &longs;i neque directum neque tran&longs;uer&longs;um / <lb/>&longs;ed ex infractu aggerem offenderit / pro ip&longs;ius flexione et <lb/>fluminis latitudine ripam utranque non minus hanc qua <expan abbr="excipiatur">ex<pb xlink:href="004/01/382.jpg"/>cipiatur </expan><expan abbr="&quml;">quam</expan> alteram in quam retundetur / pre&longs;&longs;abit atque con<lb/>ficiet. </s> <s id="N417585">Et &longs;apit quidem tran&longs;uer&longs;i naturam flexio. </s> <s id="N417588">Quare of<lb/>fen&longs;iones perferet ea&longs;dem quæ <expan abbr="trã&longs;uer&longs;is">tran&longs;uer&longs;is</expan> <expan abbr="ĩfe&longs;tæ">infe&longs;tæ</expan> &longs;unt: et una <lb/>duris ab&longs;ter&longs;ionibus delibabitur. </s> <s id="N417597">Quæ quidem tanto erunt <lb/>acriores mole&longs;tiore&longs;que quanto illic uertigines citatiores / <lb/>turbidiores / ut ita loquar ebuliant. </s> <s id="N41759E">Terebra quidem fluenti <lb/>inuoluolus aquarum et uertigo e&longs;t: cui nulla durities diu <lb/>queat re&longs;i&longs;tere. </s> <s id="N4175A5">Videre id licet cum ex pontibus lapideis <expan abbr="&quml;">quam</expan> <lb/>illi quidem parte inferiore &longs;int alueo cauato et profundo: <lb/>tum ex his locis <expan abbr="flu&etilde;ti / quæ">fluenti / quæ</expan> ripis coarctata &longs;unt / ubi ex fau<lb/>cibus angu&longs;tioribus in &longs;patia laxiora proruperint / <expan abbr="&quml;">quam</expan> illa <expan abbr="&qtilde;dem">qui<lb/>dem</expan> cadendo e&longs;&longs;e &longs;e inuergendo late circumuoret atque ab<lb/>&longs;umat quicquid riparum aut <expan abbr="fũdi">fundi</expan> offenderit. </s> <s id="N4175C2"><expan abbr="Pont&etilde;">Pontem</expan> Adria<lb/>ni romæ audeo dicere omnium quæ homines fecerint operum <lb/>e&longs;&longs;e ualidi&longs;&longs;imum: tamen alluuiones adduxere ut dubitem <lb/>diutius po&longs;&longs;e re&longs;i&longs;tere. </s> <s id="N4175CE">Stipitibus <expan abbr="enĩ">enim</expan> et ramis quos ex agro <lb/>alluuiones arripuere / pilas annuis mole&longs;tiis onerant: et fau<lb/>ces arcus multa ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> obturatas reddunt. </s> <s id="N4175D9">Fit ea re ut aquæ <lb/>intume&longs;cant: at que inde ex alto præcipites et mole&longs;ti uorti<lb/>ces corruant et conuergantur. </s> <s id="N4175E0">Ergo pilarum <expan abbr="puppĩ">puppim</expan> <expan abbr="&longs;ubruũt">&longs;ubruunt</expan>: <lb/>molemque operis perturbant. </s> <s id="N4175EE">Hactenus latera. </s> <s id="N4175F1">Nunc de flu<lb/>minis fundo. </s> <s id="N4175F6">Nitrotix apud me&longs;opotamios &longs;cribit Herodo<lb/>tus nimium concitatum euphratis cur&longs;um curuo tortuo&longs;oque <lb/>retardauit ductu. </s> <s id="N4175FD">At proxime <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> accedit / ut diutius <expan abbr="a&longs;/&longs;eruetur">a&longs;<lb/>&longs;eruetur </expan>ubi tardius effluat. </s> <s id="N417606">Tum et &longs;imile quippiam i&longs;tud <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N41760B">uti &longs;iquis arduo ex monte de&longs;cendat uia non precipiti: <lb/>&longs;ed nunc in dextram nunc in &longs;ini&longs;tram cliui. </s> <s id="N417610">Et fluuii nimia <lb/>uelocitas utrum a prono eueniat alueo &longs;atis con&longs;tat. </s> <s id="N417615"><expan abbr="Flu&etilde;ti">Fluenti</expan> <lb/>cur&longs;us nimium citus et contra piger uterque u&longs;ibus nocuus <lb/>e&longs;t. </s> <s id="N41761F">Is quidem &longs;ubruit ripas: is a&longs;ter facile hærbe&longs;cit / et faci<lb/>le in glaciem cogitur. </s> <s id="N417624">Amnem qui angu&longs;tarit / aquas forta&longs;<lb/>&longs;is reddet altiores: et alueum qui excauarit / habebit profun<pb xlink:href="004/01/383.jpg"/>diores. </s> <s id="N41762E">Excauandi / impedimenta tollendi / atque <expan abbr="purgan/di">purgan<lb/>di </expan>eadem ferme ratio et finis e&longs;t / de quibus mox dicemus. <lb/></s> <s id="N417636">Sed excauatio i&longs;tic erit fru&longs;tra / ni&longs;i infra uer&longs;us mare <expan abbr="fũdũ">fundum</expan> <lb/>ad defluxus rationes æque depre&longs;&longs;um &longs;ub&longs;equatur.</s> </p> <p id="N417643" type="main"> <s id="N417645">Venio ad fo&longs;&longs;as. </s> <s id="N417648">Optandum ne copia aquarum de&longs;it: ne ue <lb/>u&longs;us ad quos in&longs;tituta e&longs;t impediatur. </s> <s id="N41764D">Ne de&longs;it duplex erit <lb/>ratio. </s> <s id="N417652">Prima ut aliunde deriuata abunde influat: altera ut <lb/>concepta diutius a&longs;&longs;eruetur. </s> <s id="N417657">Deriuabitur fo&longs;&longs;ura ex his quæ <lb/>&longs;uperius dicta &longs;unt. </s> <s id="N41765C">Ne <expan abbr="aũt">aut</expan> impediatur iam deductæ u&longs;us <lb/>a&longs;&longs;equemur cura et diligentia. </s> <s id="N417665">Siquidem &longs;æpe purgabitur <lb/>et importata deplebuntur. </s> <s id="N41766A">Sed fo&longs;&longs;am aquariam <expan abbr="fluuiũ">fluuium</expan> e&longs;&longs;e <lb/>con&longs;opitum <expan abbr="dicũt">dicunt</expan> eique ferme omnia <expan abbr="deben&ttilde;/quæ">debentur / quæ</expan> fluento et <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>primis <expan abbr="fũdi">fundi</expan> lateri&longs;que &longs;oliditas et firmitudo exigit: nequid <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>mi&longs;&longs;as aquas ab&longs;orbeat: aut per interuenia deperdar. </s> <s id="N41768C">Et item <lb/><expan abbr="profũdiorem">profundiorem</expan> e&longs;&longs;e oportet <expan abbr="&quml;">quam</expan> latam: id quidem <expan abbr="cũ">cum</expan> nauis <expan abbr="fer&etilde;dæ ">feren<lb/>dæ </expan> gratia <expan abbr="tũ">tum</expan> et a &longs;ole minus exhauriatur / minus hærbe&longs;cet. <lb/></s> <s id="N4176A8">Multæ ab euphrate <expan abbr="ĩ">in</expan> tygrim fo&longs;&longs;æ perductæ &longs;unt / quod &longs;it ille <lb/>quidem aluo &longs;ublimior. </s> <s id="N4176B1">Gallia pars italia quæ circa <expan abbr="infimũ">infimum</expan> <lb/><expan abbr="padũ">padum</expan> et athi&longs;im <expan abbr="&etilde;/tota">est / tota</expan> fo&longs;&longs;is <expan abbr="enauiga&ttilde;">enauigatur</expan>. </s> <s id="N4176C5">id illic facile præ&longs;ti<lb/>tit planities. </s> <s id="N4176CA">Ex nilo Prolomeus <expan abbr="in&qtilde;t">inquit</expan> <expan abbr="Diodorus / cũ">Diodorus / cum</expan> nauiga<lb/>ret <expan abbr="fo&longs;&longs;ã">fo&longs;&longs;am</expan> <expan abbr="a&ptilde;iebat">aperiebat </expan>: enauigata claudebat. </s> <s id="N4176D7">Vitiis remedia <expan abbr="crũt">erunt</expan> <lb/>hæc. </s> <s id="N4176E0">Cohercio / purgatio / clau&longs;uræ. </s> <s id="N4176E3">Aggere flumina coher<lb/>centur. </s> <s id="N4176E8">Aggeris lineam ducito / ut non repente / &longs;ed &longs;en&longs;im <lb/>premat latera atque inter&longs;tringat. </s> <s id="N4176ED">Vbi uero ex faucibus angu<lb/>&longs;tioribus laxiora in uada dimi&longs;&longs;urus &longs;is: <expan abbr="nõ">non</expan> abrupto <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;o">immi&longs;&longs;o</expan> <lb/>&longs;ed producto canali &longs;inito ut deinceps dilatatis undis &longs;e &longs;e <lb/>fluuius in pri&longs;tinam <expan abbr="ãplitudinem">amplitudinem</expan> uendicet: nequid ob <expan abbr="rep&etilde;tinæ">repen<lb/>tinæ</expan> libertatis <expan abbr="lic&etilde;tiã">licentiam</expan> <expan abbr="petulãtibus">petulantibus</expan> <expan abbr="ĩuoluulis">inuoluulis</expan> et uortiginibus <lb/>lædat. </s> <s id="N417716"><expan abbr="Cõfluebat">Confluebat</expan> fluuius melas <expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="euphrat&etilde;">euphratem</expan> cupiditate forta&longs;<lb/>&longs;is <expan abbr="noĩs">nominis</expan> adductus. </s> <s id="N41772A">Artanatrix rex <expan abbr="exitũ">exitum</expan> fluuio ob&longs;truxit re<lb/>gionemque late <expan abbr="inũdauit">inundauit</expan>. </s> <s id="N417737"><expan abbr="Nõ">non</expan> multo po&longs;t moles interpellatæ <lb/>aquæ <expan abbr="tãtis">tantis</expan> turbinibus <expan abbr="tãtoque">tantoque</expan> abrupit <expan abbr="ĩpetu">impetu</expan> ut multa <expan abbr="&longs;ecũ">&longs;ecum</expan> ar<lb/>ua traxerit: multaque ex <expan abbr="&ptilde;te">parte</expan> <expan abbr="galatiã">galatiam</expan> <expan abbr="phrygiãque">phrygiamque</expan> ua&longs;tauit. </s> <s id="N41775C">Ho<pb xlink:href="004/01/384.jpg"/>minis in&longs;olentiam &longs;enatus mulctauit talentis triginta. </s> <s id="N417764">Et fa<lb/>cit ad rem quod etiam legimus lphicratem cum <expan abbr="Stimpha/lim">Stimpha<lb/>lim </expan>ob&longs;ideret aquam Era&longs;ii qui fluuius montem &longs;ubintrat <lb/>et in agrum argiuum re&longs;urgit obcludere conatus e&longs;t &longs;pongi<lb/>is innumerabilibus adiectis. </s> <s id="N41776F">Sed louis monitu reuocatum <lb/>de&longs;titi&longs;&longs;e. </s> <s id="N417774">Quæ cum ita &longs;int / &longs;ic admonui&longs;&longs;e iuuet. </s> <s id="N417777">Opus <lb/>aggeris facito ualidi&longs;&longs;imum. </s> <s id="N41777C">Validitatem dabit materiæ <lb/>&longs;oliditas et operis ratio atque amplitudo. </s> <s id="N417781">Qua parte unda <lb/>&longs;uperuadendo excidat non ad perpendiculum id latus <expan abbr="ex/trin&longs;ecum">ex<lb/>trin&longs;ecum </expan>/ &longs;ed modice ca&longs;tigatum dimittito / ut <expan abbr="per&qtilde;le/">perquale /</expan> <lb/>ni&longs;&longs;ime et nulla cum uertigine defluat. </s> <s id="N41778E">Quod &longs;i cadendo <lb/>coeperit excauationes facere / confe&longs;tim completo non <expan abbr="mi/nuta">mi<lb/>nuta</expan> materia: &longs;ed &longs;axo <expan abbr="ãplo / integro/&longs;tabili / angulari">amplo / integro / &longs;tabili / angulari</expan>. </s> <s id="N417799">Pro<lb/>derit et fa&longs;ces &longs;armentorum coniicere, quo procidens aqua <lb/>non ni&longs;i infracta et la&longs;&longs;a fundum petat. </s> <s id="N4177A0">Apud romam uide<lb/>mus tyberim multa ex parte opere &longs;tructili coarctatum. </s> <s id="N4177A5">Se<lb/>miramis non contenta lateritio a&longs;paltum etiam &longs;uperindu<lb/>xit aggeri cra&longs;&longs;um cubitos quattuor. </s> <s id="N4177AC">Quin et muros indu<lb/>xit multa per &longs;tadia altos ut urbis moenia coæquarent. </s> <s id="N4177B1">Re<lb/>gia hæc &longs;unt. </s> <s id="N4177B6">Nos aggere contenti erimus terreno / quali <lb/>Nicotrix apud a&longs;&longs;yrios ex limo: quali et apud gallias <expan abbr="ma/xima">ma<lb/>xima </expan>flumina qua&longs;i pen&longs;ilia uidemus: quoad locis nonnul<lb/>lis interdum &longs;uperent libella / mappalium culmina. </s> <s id="N4177BF">Sat qui<lb/>dem erit &longs;i pontes &longs;tructili opere confirmabuntur. </s> <s id="N4177C4">Aggeri<lb/>bus extruendis &longs;unt qui ce&longs;pite hærbo&longs;o ex prato &longs;ucci&longs;os <lb/>probent. </s> <s id="N4177CB">Mihi etiam probantur. </s> <s id="N4177CE">Radicularum enim <expan abbr="cõplexu">comple<lb/>xu</expan> ferruminantur modo uehementi pin&longs;atione <expan abbr="a&longs;&longs;olid&etilde;tur">a&longs;&longs;olidentur</expan>. <lb/></s> <s id="N4177DC">Tota <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> aggeris <expan abbr="cõgerieset">congeries et</expan> <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> ea pars quam undæ <lb/><expan abbr="lãbũt">labunt</expan> duretur oportet &longs;pi&longs;&longs;itate impenetrabili atque di&longs;&longs;olu<lb/>bili. </s> <s id="N4177F2">Sunt qui uimineas perticas aggeri intertexunt. </s> <s id="N4177F5"><expan abbr="Firmũ">Firmum</expan> <lb/>id &longs;ane opus: &longs;ed natura &longs;ui <expan abbr="t&etilde;porariũ">temporarium</expan>. </s> <s id="N417801">Nam <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;int <expan abbr="&ptilde;ticæ">perticæ </expan><lb/>facile putre&longs;cibiles / &longs;it ut radii aquarum locos materiæ putre <pb xlink:href="004/01/385.jpg"/>factæ <expan abbr="occup&etilde;t">occupent</expan>. </s> <s id="N417812"><expan abbr="Atq">Atque</expan> inde peruadentes auctis <expan abbr="meatuũ">meatuum </expan> fi&longs;tu<lb/>lis grandiores riui con&longs;equantur. </s> <s id="N41781B">Hoc tamen minus ute<lb/>mur &longs;i perticis utemur uirentibus. </s> <s id="N417822">Alii &longs;alictam / alnum po<lb/>pulum / et quæ aquas amant arbores per ripam ordinibus <lb/>frequentes plantant. </s> <s id="N417829">Habet id quidem commoditatem. </s> <s id="N41782C">Ser<lb/>uitium &longs;ube&longs;t id quod de perticis dicebamus. </s> <s id="N417831">Nam <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <lb/>&longs;tipitibus carie <expan abbr="cõfectis">confectis </expan>demortuarum arborum perterebra<lb/>tiones et cuniculi manant. </s> <s id="N41783C">Alii / quod mihi in primis pla<lb/>cet / uirgulta et omnem hærbarum copiam quæ uiuax aqui&longs; <lb/>quæ radicibus <expan abbr="&quml;">quam</expan> ramis ferax &longs;it / ad ripam <expan abbr="cõplantant">complantant</expan>. </s> <s id="N41784B">Quo <lb/>in genere præcipua e&longs;t &longs;aliuncula / uincus / cannu&longs;cula / et in<lb/>primis uitrex. </s> <s id="N417852">Nam is quidem multa et populo&longs;a <expan abbr="&longs;ubcre/&longs;cit">&longs;ubcre<lb/>&longs;cit </expan>radice / prælongi&longs;que et rediuiuis fibris &longs;e&longs;e profundit: ra<lb/>mis contra &longs;urgit humilibus et flexulis: qui undis alludan<lb/>tur / et minime irritent: et quod mirifice conferat <expan abbr="plãta">planta</expan> hac <lb/>aquarum auiditate continuo &longs;e&longs;e per fluuium <expan abbr="ĩmer&longs;um">immer&longs;um</expan> pro<lb/>uehit. </s> <s id="N417869">Quo autem loci &longs;ecundum fluminis rigorem agger <lb/>directus erit nudam et ter&longs;am penitus ' e&longs;&longs;e ripam oportet / <lb/>nequid offendat / quo fluendi lenitas irritetur. </s> <s id="N417870">Vbi uero &longs;e <lb/>&longs;e in flexu agger obiecerit fluuio / quo illic robu&longs;tius <expan abbr="ob&longs;i/&longs;tat">ob&longs;i<lb/>&longs;tat </expan>pluteis obfirmabitur. </s> <s id="N417877">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> tota fluminis moles <expan abbr="trã&longs;uer&longs;o">tran&longs;<lb/>uer&longs;o</expan> erit obice depellenda aut &longs;u&longs;tinenda: tunc per <expan abbr="æ&longs;tat&etilde;">æ&longs;tatem</expan> <lb/>ubi erit aqua minor alueo <expan abbr="pat&etilde;ti">patenti</expan> facito cratem iunctis &longs;tipi<lb/>tibus robu&longs;teis prelongis: cratemque fibulis bene compagina<lb/>to et concatenato: ponitoque &longs;tipites directum per alueum: <lb/>ut frontibus undam defluentem excipiant: perfigitoque quo <lb/>ad per id &longs;olum liceat profundum in alueum palos <expan abbr="præacu/tos">præacu<lb/>tos </expan>inditos foraminibus ad eam rem factis. </s> <s id="N417898">Qua obfirmata <lb/>in&longs;ternito alternis tran&longs;uer&longs;ariis tignis: et in cratem huiu&longs; <lb/>modi exaggerato lapidum molem: eamque adglutinato cal<lb/>ce: aut ubi per impen&longs;am non liceat fa&longs;cibus iuniperi inter<lb/>mixtis annectito. </s> <s id="N4178A3">Fiet inde ut ponderis <expan abbr="ĩmanitatem">immanitatem</expan> <expan abbr="crati&longs;quefirmitat&etilde;">crati&longs;que <lb/>firmitatem</expan> <expan abbr="nequeãt">nequeant</expan> promouere. </s> <s id="N4178B4">Quod &longs;i uorticibus &longs;ubruere <lb/><expan abbr="in&longs;traturã">in&longs;traturam</expan> <expan abbr="pro&longs;equen&ttilde;/cõferet">pro&longs;equentur / conferet</expan> iuuabitque <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>. </s> <s id="N4178C4"><expan abbr="Nã">Nam</expan> præ&longs;tabit <expan abbr="&qtilde;dem">qui<pb xlink:href="004/01/386.jpg"/>dem</expan> ut premendo / et &longs;e &longs;e inferendo in profundum pondus <lb/>ip&longs;um <expan abbr="&longs;ed&etilde;">&longs;edem</expan> illic petar firmi&longs;&longs;imam. </s> <s id="N4178D4">Sin autem fluuius <expan abbr="per/henni">per<lb/>henni </expan>erit altitudine ut ratis ha&longs;ce po&longs;ui&longs;&longs;e non liceat: tunc <lb/>his utemur argumentis quibus pontium pilas excitari &longs;uo <lb/>loco diximus.</s> </p> <p id="N4178DD" type="main"> <s id="N4178DF">Corroborabitur etiam littus maris aggeribus: &longs;ed <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="ii&longs;d&etilde;">ii&longs;dem </expan><expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>quibus et fluens. </s> <s id="N4178ED">Nam fluentium quidem aquæ iniuriis læ<lb/>dunt uia non eadem / qua fluctus maris. </s> <s id="N4178F2">Etenim mare aiunt <lb/>&longs;uapte natura quietum e&longs;&longs;e atque tranquillum. </s> <s id="N4178F7">Sed <expan abbr="uentorũ">uentorum</expan> <lb/>agitari pellique pre&longs;&longs;ura: fierique <expan abbr="hīc">hinc</expan> ut &longs;urgentes undarum or<lb/>dines littus petant: quo loci &longs;i <expan abbr="tran&longs;uer&longs;ũ">tran&longs;uer&longs;um</expan> et præ&longs;ertim a&longs;pe<lb/>rum quid atque hirtum &longs;e&longs;e illis obiiecerit: totis illæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>illic pectoribus impetunt: relixæque re&longs;iliunt et infriguntur: <lb/>atque &longs;ic ex alto irruentes &longs;olum commouent: a&longs;&longs;iduaque mo<lb/>le&longs;tia excauant atque demoliunt quicquid obuer&longs;etur. </s> <s id="N417916">Hoc <lb/>ita euenire indicio &longs;unt fundi altitudines: quas ad rupes ma<lb/>ritimas <expan abbr="ĩuenias">inuenias</expan>. </s> <s id="N417921">Sin autem facili et depre&longs;&longs;a accliuitate &longs;e&longs;e <lb/>littus &longs;ubactum undis præ&longs;titerit non habens perinde com<lb/>motum mare / qui cum æ&longs;tu feruidiore pugnet / ponit impe<lb/>tus, et in &longs;e undis mollioribus <expan abbr="reciprocãs">reciprocans</expan> <expan abbr="remora&ttilde;">remoratur</expan>: et <expan abbr="&longs;i&qtilde;d">&longs;iquid </expan><lb/>ex commotionibus harenarum corripuit atque conuexit / in<lb/>terea de&longs;tituit / et loco relinquit quietiore: ex quo littora <lb/>quæ i&longs;tiu&longs;modi porriguntur ex humili campo in dies intra <lb/>mare excreta e&longs;&longs;e &longs;entimus. </s> <s id="N41793A">Vbi uero promontorium offen <lb/>derit mare / et &longs;ubinde in &longs;inum arcum ue littoris perfluxe<lb/>rit linea incurua / illic &longs;ecundum littus citatum di&longs;cur&longs;itat <lb/>atque obuergitur. </s> <s id="N417943">Ex quo fit ut locis eiu&longs;modi pa&longs;&longs;im pro <lb/>littore excauati productique canales hebeantur. </s> <s id="N417948">Alii mare <lb/>&longs;uapte &longs;pirare et re&longs;pirare prædicant / annotaruntque <expan abbr="homin&etilde;">hominem</expan> <lb/><expan abbr="nũ&quml;">nunquam</expan> expirare a uita / nili æ&longs;tu <expan abbr="deced&etilde;te">decedente</expan> qua&longs;i <expan abbr="argum&etilde;tũ">argumentum</expan> hoc <lb/>de &longs;e præ&longs;tet: <expan abbr="cũ">cum</expan> no&longs;tra <expan abbr="hominũ">hominum</expan> uita ip&longs;ius maris <expan abbr="animã">animam</expan> <expan abbr="motũque">mo<lb/>tumque</expan> aliquod habere affine et <expan abbr="cõ&longs;onũ">con&longs;onum</expan>. </s> <s id="N417975">Sed de his hactenus. </s> <s id="N417978">Cæ<lb/>terum maris <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="ĩcrem&etilde;ta">incrementa</expan> et decur&longs;us <expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan>locis mutari <expan abbr="palã">pa<lb/>lam</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N41798E"><expan abbr="Calcidicũ">Calcidicum</expan> mare &longs;ingulos <expan abbr="&ptilde;">per</expan> dies &longs;exies alternat fluctus <pb xlink:href="004/01/387.jpg"/>Ad bizantium non mutatur ni&longs;i excur&longs;ione in ponto. </s> <s id="N417998">In pro<lb/>pontidem &longs;uapte natura mare continuo ab &longs;e quæcunque a flu<lb/>minibus inuecta &longs;int reiicit ad Iittora. </s> <s id="N41799F">Quæ enim <expan abbr="agitatio/nibus">agitatio<lb/>nibus </expan>commouentur / ubi quieti data &longs;edes e&longs;t immorantur. <lb/></s> <s id="N4179A5">Sed cum littoribus pleri&longs;que <expan abbr="omĩbus">omnibus</expan> uim harenæ aut lapides <lb/>reiectos intueamur / iuuat id referte quod apud philo&longs;ophan<lb/>tes inuenio. </s> <s id="N4179B0">Harenam alibi diximus fieri ex limo: quem &longs;ol <lb/>den&longs;arit <expan abbr="po&longs;t&quml;">po&longs;tquam</expan> id æ&longs;tus <expan abbr="ĩ">in</expan> minuta corpu&longs;cula di&longs;ciderit. </s> <s id="N4179BF">La<lb/>pides a maris aqua gigni autumant. </s> <s id="N4179C4">Nam &longs;ole <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> et mo<lb/>tu aquam dicunt intepe&longs;cere / ex&longs;iccari / ac perinde in&longs;pi&longs;&longs;a<lb/>ri partibus leuioribus exhau&longs;tis: ducique ad eam <expan abbr="cra&longs;&longs;itudin&etilde;">cra&longs;&longs;itudinem</expan> <lb/>ut &longs;i quando mare paululum interquie&longs;cat: &longs;en&longs;im cutim ob<lb/>ducat muco&longs;am et admodum bitumino&longs;am: <expan abbr="rũpique">rumpique</expan> mox cu<lb/>tim hanc / et di&longs;&longs;ipari noui&longs;&longs;imis motibus et colli&longs;ionibus <expan abbr="ĩglobe&longs;cere">in<lb/>globe&longs;cere</expan> : fierique quippiam &longs;pongiis per&longs;imile: deferrique <lb/>globos ho&longs;ce ad littus. </s> <s id="N4179E5">Quo loci harenas illic <expan abbr="cõmotas">commotas</expan> ad<lb/>glutinat &longs;ibi atque ad &longs;e comprehendit. </s> <s id="N4179EE">Apprehen&longs;as <expan abbr="aũt">aut</expan> ui <lb/>&longs;olis et &longs;alis exiccari / den&longs;iu&longs;que concogi: et temporibus du<lb/>re&longs;cere u&longs;que ut fiat lapis. </s> <s id="N4179F9">Hæc illi. </s> <s id="N4179FC">Nos tamen uidemus ad <lb/>fluminum ho&longs;tia pa&longs;&longs;im excre&longs;cere littora: <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> &longs;i &longs;int <lb/>illa quidem flumina / quæ per agros &longs;olubiles fluant: <expan abbr="ĩ">in</expan> quæ <lb/>plures torrentes <expan abbr="cõfluant">confluant</expan>. </s> <s id="N417A11">Nam ea quidem pro faucibus ad <lb/>littus maris hinc atque hinc multum harenarum et calculorum <lb/>exaggerant: littu&longs;que producunt. </s> <s id="N417A18">Id ita e&longs;&longs;e manife&longs;tant <expan abbr="hy/&longs;ter">hy<lb/>&longs;ter </expan>et pha&longs;is colchorum / et alii maximeque nilus. </s> <s id="N417A1F"><expan abbr="Aegyptũ">Aegyptum</expan> ue<lb/>teres nili domum appellauere / et olim mari opertum fui&longs;&longs;e <lb/>u&longs;que ad paludes pelu&longs;ias a&longs;&longs;euerant. </s> <s id="N417A29">Tum et ciliciæ <expan abbr="magnã">magnam</expan> <lb/>e&longs;&longs;e agri partem a fluuio adiectam referunt. </s> <s id="N417A32">Ari&longs;toteles mo<lb/>tum e&longs;&longs;e rerum continuum arguit: et futurum &longs;patio <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> <lb/>ut locum mare monte&longs;que <expan abbr="cõmutent">commutent</expan>. </s> <s id="N417A41">Hinc ille. </s> <s id="N417A44"><expan abbr="Quic&qtilde;d">Quicquid </expan>&longs;ub <lb/>terra e&longs;t <expan abbr="in&qtilde;t">inquit </expan><expan abbr="ī">in</expan> <expan abbr="apertũ">apertum</expan> proferet ætas: Defodiet <expan abbr="cõdetque">condetque</expan> <expan abbr="lat&etilde;tia">latentia</expan> <lb/>Redeo ad <expan abbr="r&etilde;">rem</expan>. </s> <s id="N417A5F">Habet hoc præterea fluctu&longs; <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;e / ut ad <expan abbr="maceri&etilde;">maceriem</expan> <lb/><expan abbr="obiectã">obiectam</expan> <expan abbr="appell&etilde;s">appellens</expan> <expan abbr="ĩfe&longs;tus">infe&longs;tus</expan> arietet atque <expan abbr="ĩ&longs;urgat">in&longs;urgat</expan> <expan abbr="reced&etilde;s">recedens</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> al<lb/>to <expan abbr="cadãt">cadant</expan> propul&longs;æ aquæ <expan abbr="tã">tam</expan> multo harenas <expan abbr="excau&etilde;t">excauent</expan>. </s> <s id="N417A95">Videre li<pb xlink:href="004/01/388.jpg"/>cet i&longs;tuc <expan abbr="&quml;">quam</expan> ad rupes et &longs;copulos profundius &longs;ub&longs;i&longs;tat mare: <lb/>multo ibi <expan abbr="illida&ttilde;">illidatur</expan> <expan abbr="&quml;">quam</expan> ubi nullos interpellatores præter molle <lb/>ca&longs;tigatumque littus offenderit. </s> <s id="N417AAD">Quæ <expan abbr="cũ">cum</expan> ita &longs;int / magna ni<lb/>mirum erit opus indu&longs;tria &longs;olertique ingenio, ut maris uim &longs;pi<lb/>ritu&longs;que coherceas. </s> <s id="N417AB8">Artes n. multa ex parte manumque fru&longs;tra<lb/>bitur mare: et non facile uiribus <expan abbr="hominũ">hominum</expan> peruincetur. </s> <s id="N417AC4">Pro<lb/>derit quidem quam alibi deberi pontibus exaggerationem <lb/>diximus.</s> </p> <p id="N417ACB" type="main"> <s id="N417ACD">Sed &longs;i res po&longs;tulabit ut portus muniendi gratia moles pro<lb/>ducenda in mare &longs;it / a continenti et &longs;icco rem incipiemus: <lb/>additamenti&longs;que deinceps opus producemus in mare: curabi<lb/>mu&longs;que <expan abbr="ĩprimis">inprimis</expan> ut id <expan abbr="per&quml;">perquam</expan> &longs;tabile ponatur &longs;olo: et ubiuis <expan abbr="po/&longs;ueris">po<lb/>&longs;ueris </expan>profu&longs;a maximorum lapidum accumulatione <expan abbr="coaceruãdum">coaceruan<lb/>dum</expan> e&longs;t / ita ut &longs;tet maceries <expan abbr="cõtra">contra</expan> fluctus ad lineam &longs;en&longs;im <lb/>procliuem: quo appellens undarum moles et / ut &longs;ic loquar mi<lb/>nacitas deinceps in&longs;tinguatur: et non inuento qui cum totis <lb/>pectoribus conflictetur / recurrens non proruat: &longs;ed leni&longs;&longs;i<lb/>me dilabatur. </s> <s id="N417AF3">Sic enim refluens unda po&longs;t &longs;e noui&longs;&longs;ime ap<lb/>pellentes fluctus excipiet atque retardabit. </s> <s id="N417AF8">Ad rationes <expan abbr="por/tus">por<lb/>tus </expan>etiam <expan abbr="&ptilde;tinere">pertinere </expan>fluminis ho&longs;tia uidentur / quando &longs;e&longs;e eo <lb/>loci naues a <expan abbr="t&etilde;pe&longs;tatibus">tempe&longs;tatibus</expan> <expan abbr="recipiãt">recipiant</expan>. </s> <s id="N417B09">Ho&longs;tia <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> <expan abbr="cõmun">communiri</expan> <lb/>et coartari <expan abbr="uelĩ">uelim</expan> contra fluctus maris. </s> <s id="N417B1B">Aiebat <expan abbr="Pro&ptilde;tius">Propertius </expan>. <!-- KEEP S--></s> <s id="N417B21">Vin<lb/>ceris aut uincis hæc in amore rota e&longs;t. </s> <s id="N417B26">Sic fit i&longs;tic. </s> <s id="N417B29"><expan abbr="Nãque">Namque </expan>ho<lb/>&longs;tia quidem &longs;empiterne aut mari <expan abbr="cõtumacius">contumacius</expan> ince&longs;&longs;ante <expan abbr="&longs;u/perantur">&longs;u<lb/>perantur </expan>/ harenaque ob&longs;truuntur: aut contra peruincunt a&longs;&longs;i<lb/>duitate impetus et uincendi peruicacia. </s> <s id="N417B38">Quare perplacebit <lb/>&longs;i duobus diuer&longs;is ramis modo aquæ &longs;uppeditent / fluuium <lb/>dimittas in mare. </s> <s id="N417B3F">Non id quidem tantum quo nauibus mu<lb/>tatis uentis promptiores ingre&longs;&longs;us pateant: uerum etiam ut &longs;i <lb/>qua <expan abbr="tempe&longs;tatũ">tempe&longs;tatum</expan> uis ob&longs;titerit aut exitus alter forte hau&longs;tro <lb/><expan abbr="fiãte">flante</expan> ob&longs;tru&longs;us &longs;it tumidiores acræ <expan abbr="alluuiõe&longs;">alluuione&longs;</expan> <expan abbr="redũd&etilde;t">redundent</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="agiũ">agrum</expan>. <lb/></s> <s id="N417B63">Sed <expan abbr="pateãt">pateant</expan> qua libero <expan abbr="excipiã&ttilde;">excipiantur</expan> mari. </s> <s id="N417B6E">De his hactenus.</s> </p> <p id="N417B71" type="main"> <s id="N417B73"><expan abbr="Se&qtilde;&ttilde;">Sequitur</expan> purgatio. </s> <s id="N417B79">Cæ&longs;ar <expan abbr="maximã">maximam</expan> adhibuit <expan abbr="curã">curam</expan> <expan abbr="purgãdo">purgando</expan> tybe<lb/>ri. </s> <s id="N417B8A">Erat. n. <expan abbr="ĩiectis">iniectis</expan> ruderibus repletus. </s> <s id="N417B96"><expan abbr="Extãt">Extant</expan> effecti ex textis <pb xlink:href="004/01/389.jpg"/>ex flumine <expan abbr="ex&etilde;ptis">exemptis</expan> <expan abbr="m&etilde;tes">mentes</expan> <expan abbr="ĩmodici">immodici</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="lõge">longe</expan> a tyberi <expan abbr="cũ">cum </expan><expan abbr="ĩ">in</expan> urbe <lb/><expan abbr="tũ">tum</expan> extra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> facti, <expan abbr="Tantã">Tantam</expan> <expan abbr="materiã">materiam</expan> <expan abbr="tã">tam</expan> uiuido ex fluuio <expan abbr="&qtilde;bu&longs;">quibu&longs; </expan><lb/><expan abbr="nã">nam </expan><expan abbr="argum&etilde;tis">argumentis </expan> eduxerint legi&longs;&longs;e me <expan abbr="nõ">non</expan> memini. </s> <s id="N417BDC">Sed u&longs;os qui<lb/>dem &longs;eptis arbitror: <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> di&longs;clu&longs;o fluuio atque exhau&longs;ta aqua <lb/><expan abbr="impedim&etilde;ta">impedimenta</expan> eruerint. </s> <s id="N417BED">Septa &longs;ic fient. </s> <s id="N417BF0">Parabis tigna dolata <lb/>ad rectam <expan abbr="lineã">lineam</expan>: et a<expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad <expan abbr="imũ">imum</expan> eorum caput <expan abbr="&ptilde;">per</expan> lateris <expan abbr="ãplitudinem">ampli<lb/>tudinem</expan> &longs;ulcos induces utrinque <expan abbr="profũdos">profundos</expan> digytos quartuor: <lb/>latos ad tabulæ cra&longs;&longs;itudinem: quibus ad opus u&longs;us futurus <lb/>&longs;it: et parabis tabulas æquali inter &longs;e <expan abbr="lõgitudine/">longitudine /</expan> æquali <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <lb/>cra&longs;&longs;itudine. </s> <s id="N417C1B">His paratis figito tigna quæ diximus ut &longs;tent <lb/>ad <expan abbr="ppendiculũ">perpendiculum</expan> interuallis inter &longs;e moderatis ad tabularum pa<lb/>ratarum <expan abbr="longitudin&etilde;">longitudinem</expan>. </s> <s id="N417C2A">Tignis &longs;tatutis et recte firmatis <expan abbr="ĩmittito">immitti<lb/>to</expan> tabula; capitibus / ut <expan abbr="&ptilde;">per</expan> &longs;ulcos tignorum <expan abbr="de&longs;c&etilde;dant">de&longs;cendant</expan> in profun<lb/>dum. </s> <s id="N417C3A">Simile opus uulgo cataractas <expan abbr="nũcupant">nuncupant</expan>. </s> <s id="N417C41">Tu uero <expan abbr="&longs;u&ptilde;">&longs;uper </expan><lb/><expan abbr="iniũgito">iniungito</expan> alteras alteris tabulis atque <expan abbr="cõprimito">comprimito</expan> ut bene cohæ<lb/>reant. </s> <s id="N417C50">Mox di&longs;ponito locis aptis et oportunis cocleas aqua<lb/>rias / et &longs;ucones / et &longs;iphones / et &longs;itulas / et omne <expan abbr="exiccariũ">exiccarium</expan> <expan abbr="in&longs;trumentũ">in<lb/>&longs;trumentum</expan>/ atque adhibeto <expan abbr="manũ">manum</expan> <expan abbr="o&ptilde;ariã">operariam</expan> <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> numero&longs;am: et <lb/><expan abbr="cõfe&longs;tim">confe&longs;tim </expan> <expan abbr="o&ptilde;e">opere </expan> irrequieto atque <expan abbr="nequic&quml;">nequicquam </expan>intermi&longs;&longs;o inclu&longs;am a <lb/>&longs;epto aqua exhaurito. </s> <s id="N417C75">Siqua uero <expan abbr="ĩmingit">immingit</expan> / ob&longs;truito <expan abbr="c&etilde;tonibus">centoni<lb/>bus</expan> . </s> <s id="N417C80">Succedet opus ex <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan>. </s> <s id="N417C87">Inter i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="&longs;eptũ">&longs;eptum</expan> aqua<lb/>rium et aliud quo <expan abbr="a&longs;tru&etilde;dis">a&longs;truendis</expan> <expan abbr="põtibus">pontibus</expan> u&longs;i &longs;umus hoc intere&longs;t: <lb/><expan abbr="Nã">Nam </expan>illud <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;tabile et diu man&longs;urum e&longs;&longs;e oportuit / quoad <lb/>pilæ <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="&ptilde;ficeren&ttilde;">perficerentur</expan> modo / uerum <expan abbr="etiã">etiam</expan> extructæ <expan abbr="cõ&longs;olidarentur">con&longs;olidarentur</expan>. <lb/></s> <s id="N417CB1">Hoc i&longs;tic <expan abbr="t&etilde;porariũ">temporarium</expan> e&longs;t: atque po&longs;tridie limo depleto amouen<lb/>dum et <expan abbr="trã&longs;ferendũ">tran&longs;ferendum</expan>. </s> <s id="N417CBE">Sic moneo &longs;iue &longs;epto i&longs;toc purges / &longs;iue <lb/>obuertas <expan abbr="fluuiũ/caueto">fluuium / caueto</expan> ne <expan abbr="cũ">cum</expan> tota aquarum copia et ui uno eo<lb/>demque <expan abbr="cõcertes">concertes</expan> loco: &longs;ed <expan abbr="additam&etilde;tis">additamentis</expan> <expan abbr="m&etilde;oratim">memoratim</expan> que opus <expan abbr="&ptilde;ducito">perdu<lb/>cito </expan>. </s> <s id="N417CDB">Opera quæ <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <expan abbr="cõtra">contra</expan> aquarum <expan abbr="mol&etilde;">molem</expan> et <expan abbr="impetũ">impetum</expan> fient / &longs;i <lb/>ducta in <expan abbr="arcũ">arcum</expan> &longs;int dor&longs;o <expan abbr="cõtra">contra</expan> <expan abbr="põdus">pondus</expan> aquæ urgentis obiecto <lb/>ualidius <expan abbr="ob&longs;tabũt">ob&longs;tabunt</expan>. </s> <s id="N417D04"><expan abbr="Torr&etilde;t&etilde;">Torrentem</expan> excauabis &longs;i <expan abbr="trã&longs;uer&longs;um">tran&longs;uer&longs;um</expan> feceris <lb/><expan abbr="obic&etilde;">obicem</expan> ita ut aqua &longs;e <expan abbr="ĩ">in</expan> altum &longs;ubleuet: <expan abbr="coga&ttilde;">cogatur</expan> que multo contu<lb/>me&longs;cere. </s> <s id="N417D21">A&longs;&longs;equere enim hinc ut &longs;uperuadens unda &longs;uo ca&longs;u <lb/>fo&longs;&longs;am deprimat: rur&longs;u&longs;que quantum inferiore a parte riui <pb xlink:href="004/01/390.jpg"/>depre&longs;&longs;ius infoderis: tantum alueus u&longs;que ad fontem excaua<lb/>bitur. </s> <s id="N417D30"><expan abbr="Prom&etilde;s">Promens</expan>. n. aqua <expan abbr="cõtinuate">continuate</expan> <expan abbr="cõmouet">commouet</expan>: perturbatque <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> <lb/>atque ab&longs;portat. </s> <s id="N417D4C">Quin et <expan abbr="riuũ">riuum</expan> fo&longs;&longs;amque <expan abbr="aquariã">aquariam</expan> bubulis <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;is">immi&longs;<lb/>&longs;is</expan> purgabis &longs;ic: Occludito ut aquæ <expan abbr="in&longs;urgãt">in&longs;urgant</expan>: mox coge pe<lb/>cus / ut crebris et <expan abbr="cõcitatis">concitatis</expan> motibus <expan abbr="aquã">aquam</expan> <expan abbr="limo&longs;ã">limo&longs;am</expan> <expan abbr="reddãt">reddant</expan>: <expan abbr="cõfe&longs;tim">con<lb/>fe&longs;tim</expan> adapito / ut præceps <expan abbr="&ptilde;fundatur">perfundatur </expan>atque abluat. </s> <s id="N417D79">Quod &longs;i <lb/>&longs;orte in flumine <expan abbr="demer&longs;ũ">demer&longs;um</expan> aut <expan abbr="infixũ">infixum</expan> <expan abbr="quippiã">quippiam</expan> <expan abbr="ĩpedierit">impedierit</expan> / præ<lb/>ter cæteras quas nouere fabri machinas illud <expan abbr="apti&longs;&longs;imũ">apti&longs;&longs;imum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> ut <lb/>nauim <expan abbr="onu&longs;tã">onu&longs;tam</expan> adigas: atque firmi&longs;&longs;ime id ip&longs;um hoc &longs;iue &longs;it <lb/>palus / &longs;eu quid uis eruendum adlaquees: mox nauim leues <lb/>onere: fiet <expan abbr="ĩde">inde</expan> ut &longs;e&longs;e leuigata <expan abbr="attoll&etilde;s">attollens</expan> nauis radicitus reuel<lb/>lat alligata. </s> <s id="N417DB2">Iuuabit &longs;i clauis <expan abbr="modũ">modum</expan> <expan abbr="&longs;urg&etilde;te">&longs;urgente</expan> naui <expan abbr="palũ">palum</expan> <expan abbr="ĩuerteris">inuer<lb/>teris</expan>. </s> <s id="N417DC8">In agro præne&longs;tino <expan abbr="mad&etilde;tem">madentem</expan> <expan abbr="cretã">cretam</expan> uidimus / in qua &longs;i <lb/><expan abbr="fu&longs;t&etilde;">fu&longs;tem</expan> <expan abbr="gladiũque">gladiumque</expan> infixeris / non in <expan abbr="profundũ">profundum</expan> plus <expan abbr="cubitũ/nulla">cubitum / nulla</expan> <lb/>ui manu po&longs;&longs;is trahendo euellere. </s> <s id="N417DE7">Sin autem inter <expan abbr="trah&etilde;dũ">trahendum</expan> <lb/>paulo inuerteris / uti <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> terebrant facile <expan abbr="&longs;eque&ttilde;">&longs;equetur</expan>. </s> <s id="N417DF4">Apud <expan abbr="ianuã">ianuam</expan> <lb/>latens &longs;ub undis &longs;copulus fauces ad <expan abbr="portũ">portum</expan> impediebat: <expan abbr="inu&etilde;tus">inuen<lb/>tus</expan> homo e&longs;t <expan abbr="&ptilde;">per</expan> no&longs;tra <expan abbr="t&etilde;pora">tempora</expan> mira præditus arte et natura <expan abbr="&qtilde;">qui</expan> <lb/>diminuit: aditu&longs;que <expan abbr="lõge">longe</expan> patefecit. </s> <s id="N417E11"><expan abbr="Hũc">Hunc</expan> rumor e&longs;t <expan abbr="&longs;olitũ">&longs;olitum</expan> &longs;ub <lb/>aquis durare: et <expan abbr="multã">multam</expan> per <expan abbr="horã">horam</expan> anhelitus cau&longs;a <expan abbr="nõ">non</expan> emerge<lb/>re. </s> <s id="N417E2B"><expan abbr="Limũ">Limum</expan> ex <expan abbr="profãdo">profando</expan> hauries rete o&longs;treaceo ue&longs;tito &longs;acco tra<lb/>hendo. n. implebitur. </s> <s id="N417E3D">Hauries <expan abbr="etiã">etiam</expan> ubi mare <expan abbr="modicũ">modicum</expan> &longs;it / pa<lb/>latia in&longs;pumento. </s> <s id="N417E4A">Id fiet &longs;ic. </s> <s id="N417E4D">Habeto mioparones duos in <lb/>horum altero ad puppim firmabis axim: in quo <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;ecus atque <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>libra ludat antenna <expan abbr="prælõga / in">prælonga / in</expan> cuius <expan abbr="ant&etilde;næ">antennæ</expan> capite / quod <lb/>e naui per&longs;tat / affixa &longs;it pala pedes lata tris: <expan abbr="lõga">longa</expan> &longs;ex. </s> <s id="N417E6C">Hanc <lb/><expan abbr="o&ptilde;arii">operarii</expan> <expan abbr="ĩmergendo">immergendo</expan> <expan abbr="limũ">limum</expan> de&longs;ument: et in altero ad id parato <lb/>mioparone exponent. </s> <s id="N417E7B">Ex his principiis multa fient &longs;imilli<lb/>ma et utiliora: quæ <expan abbr="longũ">longum</expan> e&longs;&longs;et hic <expan abbr="pro&longs;eq.">pro&longs;eque</expan> Hactenus de hi&longs;.</s> </p> <p id="N417E88" type="main"> <s id="N417E8A">Sequitur clau&longs;ura. </s> <s id="N417E8D">Claudetur aquæ <expan abbr="defluuiũ">defluuium</expan> cataractis: <lb/>claudetur et uallis. </s> <s id="N417E96">In utri&longs;que labra lapidea pilarum opere fir<lb/>mi&longs;&longs;ima debentur. </s> <s id="N417E9B">Cataractæ <expan abbr="põdus">pondus</expan> tollemus &longs;ine <expan abbr="hominũ">hominum</expan> <lb/>periculo adhibitis ad <expan abbr="tractatoriũ">tractatorium</expan> fu&longs;um rotis dentati&longs; quas <lb/>ueluti in horologio moueamus / dentibus alterius fu&longs;i ad id <pb xlink:href="004/01/391.jpg"/>opus et motum adactis. </s> <s id="N417EB2">Sed omnium <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ima">commodi&longs;&longs;ima</expan> erit ual<lb/>ua: qua medio &longs;ui habeat &longs;u&longs;um &longs;tatutum ad <expan abbr="perpendiculũ">perpendiculum</expan> <lb/>uertibilem. </s> <s id="N417EC1">Fu&longs;o appingetur ualua quadrangula: ut pan&longs;a <lb/>ade&longs;t ueluti in oneraria naui quadratum explicatur uelum: <lb/>quod hoc et hoc &longs;ui brachio po&longs;&longs;it ad proram uer&longs;us <expan abbr="puppĩ">puppim</expan> <lb/>ue circum agi. </s> <s id="N417ED2">Sed ualuæ i&longs;tius brachia erunt <expan abbr="nõ">non</expan> coæqualia <lb/>altero enim paulo erit retractior ad digytos u&longs;que tris. </s> <s id="N417EDB"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/>fiet tum quidem ut uno a puero referetur / et rur&longs;us <expan abbr="&longs;pon/te">&longs;pon<lb/>te </expan>claudatur uincente ponderibus latere prolixiore. </s> <s id="N417EE5">Dupli<lb/>ce&longs; facito clau&longs;ura&longs; &longs;ecto duobu&longs; loci&longs; flumine / &longs;patio inter <lb/>mi&longs;&longs;o quod naui&longs; longitudinem capiat: ut &longs;i erit nauis <expan abbr="con/&longs;cen&longs;ura">con<lb/>&longs;cen&longs;ura </expan>cum eo applicuerit: inferior clau&longs;ura occludatur: <lb/>aperiatur &longs;uperior: &longs;in autem erit de&longs;cen&longs;ura / contra clauda<lb/>tur &longs;uperior / aperiatur inferior. </s> <s id="N417EF2">Naui&longs; eo pacto cum i&longs;tac <lb/>dimi&longs;&longs;a parte fluenti euehetur fluuio &longs;ecundo. </s> <s id="N417EF7"><expan abbr="Re&longs;iduũ">Re&longs;iduum</expan> <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/>aquæ &longs;uperior a&longs;&longs;eruabit clau&longs;ura. </s> <s id="N417F03">Illud non prætermittam <lb/>quod ad uias pertinet / nequid i&longs;ta repetamus per oppidum <lb/>uiam non imponendo atque aggerando ruderibus / quod pra<lb/>ua con&longs;uetudine fit: &longs;ed potius adimendo / et late circum ex <lb/>planando atque ab&longs;portando bene ter&longs;am beneque auer&longs;am faci<lb/>to: ne in&longs;ulæ et &longs;uperficies urbis &longs;tratarum <expan abbr="accumulationi/bus">accumulationi<lb/>bus </expan>immergantur.</s> </p> <p id="N417F15" type="main"> <s id="N417F17">Nunc cætera minutiora quæ emendari patiantur <expan abbr="&quml;">quam</expan> id <expan abbr="po/tero">po<lb/>tero </expan>breui&longs;&longs;ime pro&longs;equar. </s> <s id="N417F20">Locis nonnullis quod aqua <expan abbr="ĩducta">inducta</expan> <lb/>&longs;it / regio effecta e&longs;t calidior: et contra nonnullis effecta e&longs;t <lb/>frigidior. </s> <s id="N417F2D">Apud Iari&longs;&longs;am the&longs;&longs;aliæ ager &longs;tagnanti et pigra <lb/>erat opertus aqua ea re acrem habebant cra&longs;&longs;um atquod æ&longs;tuo<lb/>&longs;um. <!-- KEEP S--></s> <s id="N417F35">Po&longs;tea educta aqua ex&longs;iccatoque agro facta e&longs;t regio <lb/>frigidior: adeo ut po&longs;thac olea quæ prius multa pa&longs;&longs;im ex <lb/>creuerat circum / nulla &longs;uperuixerit. </s> <s id="N417F3C">Contra apud philippe<lb/>os: illic. n. meminit Theophra&longs;tus educta aqua ex&longs;iccatoque <lb/>lacu <expan abbr="effectũ">effectum</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> ut minus <expan abbr="riger&etilde;t">rigerent</expan>. </s> <s id="N417F55">Harum rerum <expan abbr="cãm">causam</expan> ex puritate <expan abbr="ĩ">in</expan> <lb/>puritateque illic <expan abbr="&longs;pirãtis">&longs;pirantis</expan> aeris e&longs;&longs;e <expan abbr="ĩterpretã&ttilde;">interpretantur</expan>. </s> <s id="N417F6A"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="cra&longs;&longs;ũ">cra&longs;&longs;um</expan><expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> <pb xlink:href="004/01/392.jpg"/><expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> tardius moueri: &longs;ed diutius &longs;eruare quæ a gelu æ&longs;tu<lb/>ue impre&longs;&longs;a &longs;int prædicant. </s> <s id="N417F82"><expan abbr="Tenu&etilde;">Tenuem</expan> uero aerum &longs;e &longs;e haberi <expan abbr="ge/lationi ">ge<lb/>lationi </expan>aptum / et cito radiorum <expan abbr="cõmutationibus">commutationibus </expan>affici. <lb/></s> <s id="N417F8D">Et <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> agrum incultum et neglectum aerem præ&longs;tare cra&longs;<lb/>&longs;um et immitem. </s> <s id="N417F96">Vbi etiam materia excreuerit conferta / <lb/>ita ut eo neque &longs;ol neque uenti penetrent / nimirum erit aer <lb/>crudior. </s> <s id="N417F9F">Auerno in lacu antra &longs;iluarum den&longs;itate ita <expan abbr="am/biebantur">am<lb/>biebantur </expan>, ut exalans &longs;ulphur alites per angu&longs;tias &longs;uperuo<lb/>lantes necaret. </s> <s id="N417FA6">Cæ&longs;ar detectis &longs;iluis ex pe&longs;tilenti reddidit <lb/>amoenum. </s> <s id="N417FAB">Apud liburnum maritimum oppidum ætruriæ <lb/>graui&longs;&longs;imis febribus &longs;ingulas per caniculas uexabantur: ob<lb/>iecto ad mare muro accolæ bene habuere. </s> <s id="N417FB4">Po&longs;t uero fo&longs;&longs;is <lb/>aqua munitionis gratia inducta iterato periclitantur. </s> <s id="N417FB9">Scri<lb/>bit Varro cum exercitum haberet apud <expan abbr="corcyrã/">corcyram /</expan> et pa&longs;&longs;im <lb/>pe&longs;te caderent occlu&longs;i&longs;&longs;e omnes fene&longs;tras / quæ hau&longs;tri pa<lb/>rerent: et eo pacto exercitum &longs;erua&longs;&longs;e. </s> <s id="N417FC8">Murano celebri <expan abbr="ue/netiarum">ue<lb/>netiarum </expan>oppido raro <expan abbr="ĩ">in</expan> pe&longs;tem incidunt: cum proxima me<lb/>tropolis ciuitas et frequens et grauiter infe&longs;tetur. </s> <s id="N417FD3">Euenire <lb/>id arbitrantur copia uitrariorum. </s> <s id="N417FD8">Nam certum quidem e&longs;t <lb/>aerem maiorem <expan abbr="ĩ">in</expan> modum purgari ignibus. </s> <s id="N417FDD">Et odi&longs;&longs;e uene<lb/>na ignem inditio e&longs;t <expan abbr="&qtail;">quae</expan> annotarunt ueneno&longs;a animalium ca<lb/>dauera non gignere uermes uti aliorum / ex ea re <expan abbr="&qtail;">quae</expan> ueneni <lb/>natura e&longs;t / necare atque protinus extinguere uim omnem ut <lb/>tæ. </s> <s id="N417FE8">Sed eadem &longs;i tacta &longs;int fulgure / gignere tum <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> uer<lb/>mes: eo quod &longs;it eorum uenenum <expan abbr="extĩctum">extinctum</expan> igni. </s> <s id="N417FF5">Gigni autem <lb/>in cadaueribus animalium uermes non aliunde <expan abbr="&quml;">quam</expan> ab ui qua<lb/>dam naturæ ignea <expan abbr="mou&etilde;te">mouente</expan> <expan abbr="humidũ">humidum</expan> id illic aptum ignibus: <lb/>quos extinguere proprium e&longs;t ueneni: ubi &longs;uperet: ubi uero <lb/>&longs;uperetur igne / nihil po&longs;&longs;e. </s> <s id="N41800C">Si hærbas extirparis ueneno&longs;as <lb/>et præ&longs;ertim &longs;quillam: fiet ut malum id terræ nutrimentum <lb/>ad &longs;e bonæ hauriant plantæ: eoque alimenta inficientur. </s> <s id="N418013"><expan abbr="Iu/uabit">Iu<lb/>uabit </expan>&longs;iluam præ&longs;ertim pomariam nocuis uentis obiicere. <lb/></s> <s id="N418019">Nam plurimum intere&longs;t auram qua foliorum umbra exci<pb xlink:href="004/01/393.jpg"/>pias. </s> <s id="N418023">Syluam piceam aiunt <expan abbr="pti&longs;icis">parti&longs;icis </expan>et hi&longs; qui longa ualitu <lb/>dine uires non recolligunt / plurimum prode&longs;&longs;e. </s> <s id="N418028">Contra <lb/>uero arbores / quæ amaro &longs;int folio / nam illæ quidem auras <lb/>præbent in&longs;alubres: &longs;icubi erit &longs;ido&longs;us / palude&longs;cens / uligino<lb/>&longs;us ue locus / iuuabit bene patulum et bene illu&longs;trem redde <lb/>re. </s> <s id="N418033">Nam fetores et noxiæ be&longs;tiolæ quæ in&longs;urgunt aritudi<lb/>ne et uentis cito conficientur. </s> <s id="N418038">Apud alexandriam locus pu<lb/>blicus e&longs;t: quo non alibi urbis excrementa et <expan abbr="purgam&etilde;ta">purgamenta</expan> ru<lb/>derum exponantur. </s> <s id="N418043">Iamque montem excitarunt tam altum / <lb/>ut nautis multam oportunitatem præbeant ad ho&longs;tia peten<lb/>da. </s> <s id="N41804A">Quanto commodius humilia et concaua huiu&longs;modi le<lb/>ge complebuntur. </s> <s id="N418050">Venetiæ / quod uehementer probo / per <lb/>mea tempora purgamentis urbis areas intra paludes amplia<lb/>runt. </s> <s id="N418057">Qui agrum apud ægyptias paludes colunt inquit He<lb/>rodotus / quo uim culicum et mu&longs;carum uitent alti&longs;&longs;imis <expan abbr="&ptilde;noctant">per<lb/>noctant </expan>turribus. </s> <s id="N41805E">Ferrariæ ad padum intra urbem culices <lb/>haud multæ apparent: extra <expan abbr="urb&etilde;">urbem</expan> in&longs;uetis execrabiles &longs;unt. <lb/></s> <s id="N418068">Pelli ab urbe ignium et fumi copia arbitrantur. </s> <s id="N41806B">Mu&longs;ca um<lb/>bro&longs;o et frigenti et uento&longs;o in loco non uer&longs;atur: præ&longs;ertim <lb/>abi fene&longs;tras habuerit in &longs;ublimi. </s> <s id="N418072">Sunt qui dicant mu&longs;cas <lb/>no ingredi quo lupi cauda &longs;epulta &longs;it: et &longs;quilla &longs;u&longs;pen&longs;a abi<lb/>gi ueneno&longs;a. </s> <s id="N418079">Maiores no&longs;tri contra uim a&longs;tu&longs; plurimis ute <lb/>bantur remediis. </s> <s id="N41807E">Inter quæ delectant criptoporticus et te&longs;tu<lb/>dinata: quæ quidem ni&longs;i <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> uertice lumen <expan abbr="acciper&etilde;t">acciperent</expan>. </s> <s id="N41808B">De<lb/>lectabant etiam aulæ fene&longs;tris patulis atque auer&longs;is a <expan abbr="meri/die">meri<lb/>die </expan>: quæ præ&longs;ertim umbro&longs;as auras a contectis acciperent. <lb/></s> <s id="N418093">Metellus Octauia Augu&longs;ti &longs;orore genitus forum inumbra<lb/>uit uelis: ut &longs;alubrius litigante&longs; uer&longs;arentur. </s> <s id="N418098">Sed auram ad <lb/>refrigerandum plus ualere <expan abbr="&quml;">quam</expan> umbram / intelliges uelo <expan abbr="&longs;tra/tis">&longs;tra<lb/>tis </expan>inducto / ita ut auræ minus perueniant. </s> <s id="N4180A3">Plinius concep<lb/>tacula umbrarum in ædibus fieri &longs;olita meminit. </s> <s id="N4180A8">Ea qualia <lb/>e&longs;&longs;ent non de&longs;crip&longs;ere. </s> <s id="N4180AD">Sed qualiacunque &longs;int / natura in eis <lb/>imitanda e&longs;t. </s> <s id="N4180B2">Spectare licet ubi ore aperto o&longs;cites / animam <pb xlink:href="004/01/394.jpg"/>emittis tepentem. </s> <s id="N4180B9">Vbi uero labiis pre&longs;&longs;ioribus &longs;ufflas / tunc <lb/>mi&longs;&longs;us aer &longs;ubgelidus appellit. </s> <s id="N4180BE">Sic i&longs;tic in ædificio ubi la<lb/>xo ueniat aura &longs;patio præ&longs;ertim lu&longs;trato &longs;ole tepet: ubi ue<lb/>ro <expan abbr="arctior&etilde;">arctiorem</expan> per callem umbro&longs;umque confluat: illic citatior <lb/>refrigeratiorque e&longs;t. </s> <s id="N4180CB">Feruens aqua &longs;i ex fi&longs;tula per aliam <expan abbr="fri/g&etilde;tem">fri<lb/>gentem</expan> aquam ducta &longs;it / refrigeratur. </s> <s id="N4180D3">Par quidem ratio erit <lb/>in aura. </s> <s id="N4180D8">Quærunt quid ita &longs;it / quod in &longs;ole perambulantes <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>fu&longs;cantur: con&longs;identes fu&longs;cantur / promptum e&longs;t. </s> <s id="N4180E1">Nam mo<lb/>tu cieri auras: quibus radii uis fru&longs;tretur. </s> <s id="N4180E6">Rur&longs;us umbra ex <lb/>&longs;e ut gelida &longs;it proderit tectum tecto / et parietem parieti ob/ <lb/>ducere. </s> <s id="N4180ED">Atque hi quidem quo plus inter &longs;e <expan abbr="di&longs;tabũt /">di&longs;tabunt /</expan> eo erit <lb/>umbra æ&longs;tus ualidior. </s> <s id="N4180F6">Quoad locus ita contectus et <expan abbr="circũ">circum</expan> <lb/>&longs;eptus minus inferue&longs;cat. </s> <s id="N4180FF">Inter&longs;titium <expan abbr="enĩ">enim</expan> hoc inter utro&longs;que <lb/>parietes uim ferme habet eam / quam haberet parilis cra&longs;&longs;i<lb/>tudinis murus. </s> <s id="N41810A">Sed eo etiam præ&longs;tat / quod murus a &longs;ole <expan abbr="cõceptum">concep<lb/>tum</expan> ardorem tardius exuit: et <expan abbr="ĩportatum">importatum</expan> etiam frigus diu<lb/>tius tener. </s> <s id="N418119">Inter ho&longs;ce quos diximu&longs; pariete&longs; duplice&longs; <expan abbr="tem/peramentum">tem<lb/>peramentum </expan>aeri&longs; æquabiliter per&longs;euerat: in loci&longs; ubi &longs;oli&longs; <lb/>ardore&longs; <expan abbr="off&etilde;dãt /">offendant /</expan> pie&longs; ductu&longs; ex pumice <expan abbr="ī calefactiones">in calefactiones</expan> minus <lb/>&longs;u&longs;cipiet / ac minus a&longs;&longs;eruabit. </s> <s id="N41812C">Ho&longs;tia ad conclauia &longs;i fue<lb/>rint ualui&longs; conduplicata: hoc e&longs;t &longs;i ualui&longs; exterioribu&longs; atque <lb/>item alteris ualui&longs; interioribu&longs; occludantur: ita ut inter pri<lb/>ma&longs; et &longs;ecundas ualuas aer mediu&longs; ad &longs;patium cubiti conclu<lb/>datur / efficient / ut qui intu&longs; loquantur ab exclu&longs;is neque<lb/>ant &longs;ubaudiri.</s> </p> <p id="N418139" type="main"> <s id="N41813B">Nunc &longs;i ædificandum &longs;it loco nimium algenti / utemur <lb/>igne. </s> <s id="N418140">V&longs;us ignis uarius e&longs;t. </s> <s id="N418143">Sed omnium commodus erit <lb/>is / qui habebitur loco patulo et collucenti. </s> <s id="N418148">Nam &longs;i ex con<lb/>clu&longs;o fumorum aut te&longs;tudinatorum præ&longs;tabitur / aerem male <lb/>affectum dabit: qui oculis inducat &longs;caturiginem / et aciem <lb/>hebetet. </s> <s id="N418153">Adde <expan abbr="&qtail;">quae</expan> ip&longs;e <expan abbr="flãmarum">flammarum</expan> et lucis a&longs;pectus ex uiuo fo<lb/>co <expan abbr="per&qtilde;">perquam</expan> hilaris / ut <expan abbr="aiũt / comes">aiunt / comes</expan> <expan abbr="&etilde;">est</expan> patribus ad <expan abbr="lar&etilde;">larem</expan> <expan abbr="confabulã/tibus">confabulan<lb/>tibus </expan> . </s> <s id="N41816F">Sed in media gula fumaria &longs;uperne ade&longs;&longs;e oportet <expan abbr="ferreã">fer<lb/>ream</expan> <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ã">tran&longs;uer&longs;am</expan> <expan abbr="ualuã">ualuam</expan>: <expan abbr="quã">quam</expan> tu <expan abbr="&qtilde;d&etilde;">quidem</expan> ubi <expan abbr="oĩs">omnis</expan> fumus euacuerit: et<pb xlink:href="004/01/395.jpg"/>pruna candore nitens &longs;e &longs;e ip&longs;am fouere coeperit / inuertas: <lb/>gulamque occludas: nequis externus auræ flatus <expan abbr="&ptilde;">per</expan> eam <expan abbr="apertion&etilde;">aper<lb/>tionem</expan> po&longs;&longs;it inferri. </s> <s id="N418198">Paries &longs;iliceus marmareusue cum et al<lb/>gidus<expan abbr=" / tũ"> / tum</expan> et humectuo&longs;us e&longs;t. </s> <s id="N4181A2"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <expan abbr="aer&etilde;">aerem</expan> frigore &longs;ui <expan abbr="cõcogit">concogit</expan>: <lb/>et in <expan abbr="&longs;udor&etilde;">&longs;udorem</expan> uertit. </s> <s id="N4181B6">Tofineus atque item te&longs;taceus <expan abbr="cõmodior">commodior</expan> <lb/>e&longs;t / ubi penitus &longs;icuerit. </s> <s id="N4181BF">Nouos et madentes intra pariete&longs; <lb/>præ&longs;ertim te&longs;tudinatos qui <expan abbr="&ptilde;noctabit">pernoctabit </expan>/ graues &longs;ubibit ægro<lb/>tationes doloris febriumque ex pituita. </s> <s id="N4181C6">Inuenti &longs;unt qui ea re <lb/>ui&longs;um ami&longs;erint: neruis obtorpuerint: mente animi&longs;que ceci<lb/>derint: et uecordes facti &longs;int. </s> <s id="N4181CD">Vt autem ocius &longs;icce&longs;cant / <lb/>peruiæ apertiones di&longs;cur&longs;itantibus uentis relinquendæ <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. <lb/></s> <s id="N4181D7"><expan abbr="Omniũ">Omnium</expan> erit <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;imus">commodi&longs;&longs;imus</expan> paries ualitudini : qui fiat crudo <lb/>latere per <expan abbr="bi&etilde;nium">biennium</expan> ante ex&longs;iccato. </s> <s id="N4181E9">Cru&longs;ta ex gyp&longs;o inducta <lb/><expan abbr="acr&etilde;">acrem</expan> &longs;pi&longs;&longs;itudine <expan abbr="in&longs;alubr&etilde;">in&longs;alubrem</expan> reddit / et pulmonibus cerebroque <lb/>nocua <expan abbr="&etilde;">est</expan>. </s> <s id="N4181FB">Materia <expan abbr="præ&longs;ertĩ">præ&longs;ertim</expan> abieginea aut <expan abbr="it&etilde;">item</expan> populea &longs;i <expan abbr="pariet&etilde;">parie<lb/>tem</expan> <expan abbr="cõue&longs;tieris">conue&longs;tieris</expan> erit locus &longs;alubrior / et bene &longs;atis hyeme <expan abbr="tep&etilde;s">tepens</expan>: <lb/>æ&longs;tate uero haud multo erit calens: &longs;ed &longs;orice et cimice for<lb/>ta&longs;&longs;i&longs; fiet inf;e&longs;tus. </s> <s id="N418217">Id <expan abbr="uitabi&ttilde;/">uitabitur /</expan> &longs;i interuacua oppleueris cala<lb/>mo: &longs;iue latebras <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> et profugia be&longs;tiis ob&longs;truxeris. </s> <s id="N418224">Creta et <lb/>rapillo et amurca &longs;ubacta recti&longs;&longs;ime ob&longs;truentur. </s> <s id="N418229"><expan abbr="Oleũ">Oleum</expan>. <!-- KEEP S-->n. <lb/>genus omne id animantis quod ex putrefactione ortum &longs;it: <lb/>penitus abhorret.</s> </p> <p id="N418238" type="main"> <s id="N41823A">Sed quando in i&longs;ta incidimus / iuuat hic referre nonnulla <lb/>quæ apud graues auctores legimus. </s> <s id="N41823F">Aedificium omni uacet <lb/>mole&longs;tia <expan abbr="optãdũ">optandum</expan> e&longs;t. </s> <s id="N418248">Oetes Hercu&longs;i &longs;acrum fecere / <expan abbr="&qtail;">quae</expan> eos a <lb/>culicibus libera&longs;&longs;et. </s> <s id="N41824D">Et <expan abbr="Meliũtæ">Meliuntæ</expan> quod <expan abbr="cãpas">campas</expan> abegi&longs;&longs;et a uineis. <lb/></s> <s id="N418259">Eoles &longs;acrificabant Apollini per copiam murum. </s> <s id="N41825C">Magnum <lb/>id quidem beneficium. </s> <s id="N418261">Sed quo nam pacto i&longs;ta efficerent / <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> tradidere. </s> <s id="N418269">Tamet&longs;i apud aliquos &longs;ic inuenio. </s> <s id="N41826C">A&longs;&longs;yrii pul<lb/>mone u&longs;tolato / cæpe <expan abbr="n&etilde;">nem</expan> &longs;quilla ex <expan abbr="&longs;u&ptilde;liminari">&longs;uperliminari </expan>ho&longs;tii <expan abbr="p&etilde;d&etilde;&longs;">penden&longs;</expan> <lb/>ueneno&longs;a omnia fugari animalia. </s> <s id="N41827B">Serpentes inquit Ari&longs;tote<lb/>les ex ædibus odore di&longs;pelles rutæ. </s> <s id="N418280">Et in ollam &longs;i carnes in <lb/>ieceris <expan abbr="ĩgre&longs;&longs;ã">ingre&longs;&longs;am</expan> ue&longs;parum <expan abbr="copiã">copiam</expan> <expan abbr="cõcludes">concludes</expan>. </s> <s id="N418291">Et &longs;ulfure origanoque <lb/>agre&longs;ti latebris formicarum <expan abbr="ĩpo&longs;itis">impo&longs;itis</expan> exterminabis formicas. <pb xlink:href="004/01/396.jpg"/>Sabinus tyro ad Mecenatem &longs;crip&longs;it limo marino aut cine<lb/>re obruratis eorum feraminibus tolli. </s> <s id="N4182A4">Efficaci&longs;&longs;ime ait Pli<lb/>nius elitropio hærba <expan abbr="curan&ttilde;">curantur</expan>. </s> <s id="N4182B3">Alii <expan abbr="aquã">aquam</expan> diluto latere <expan abbr="ĩmi&longs;&longs;ã">immi&longs;&longs;am</expan> <lb/><expan abbr="inimicã">inimicam</expan> <expan abbr="putãt">putant</expan>. </s> <s id="N4182C7">Apud ueteres hoc re&longs;tantur mutuas a natura <lb/><expan abbr="quibu&longs;dã">quibu&longs;dam</expan> rebus et <expan abbr="animãtibus">animantibus</expan> <expan abbr="ĩter">inter</expan> &longs;e <expan abbr="ĩnatas">innatas</expan> e&longs;&longs;e inimicitias <lb/>acres / quoad alter alteri <expan abbr="pe&longs;t&etilde;">pe&longs;tem</expan> perniciemque afferat. </s> <s id="N4182E1">Ex quo <lb/>illud fit / quod mu&longs;tella nidore u&longs;tæ felis / et <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan> odore fu<lb/>gentur leopardi. </s> <s id="N4182EC">Et <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> ad &longs;angui&longs;ucæ caput / ubi membris <lb/>hominum pertinacius hæret / &longs;i <expan abbr="cimic&etilde;">cimicem</expan> applicaris / illico <expan abbr="&longs;oluetur / lãguidaque">&longs;ol<lb/>uetur / languidaque</expan> decidet. </s> <s id="N4182FE">Et <expan abbr="cõtra">contra</expan> fumo u&longs;tæ &longs;angui&longs;ucæ ab <lb/>intimis diffugiis cimicem di&longs;cuti atque depelli. </s> <s id="N418307">Puluerem <expan abbr="ĩquit">in<lb/>quit</expan> Solinus <expan abbr="&longs;umptũ">&longs;umptum</expan> ex in&longs;ula athamo: quæ in britania e&longs;t / <lb/>qui in&longs;par&longs;erit / illico <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan> <expan abbr="o&etilde;s">omnes</expan> <expan abbr="fugi&etilde;t">fugient</expan>. </s> <s id="N418322">Idem ip&longs;um <expan abbr="aiũt">aiunt</expan> <lb/>hi&longs;torici efficere <expan abbr="terrã/quæ">terram / quæ</expan> pleri&longs;que aliis locis / et maxime <lb/>ex in&longs;ula eubu&longs;&longs;o &longs;umpta e&longs;t. </s> <s id="N418333">Quæ uero ex in&longs;ula <expan abbr="galeõ">galeon</expan> ga<lb/>ramathum / &longs;corpiones atque item <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan> interimit. </s> <s id="N418340">Strabo <lb/>apud libyam propter metum <expan abbr="&longs;corpionũ">&longs;corpionum</expan> pedes cum eant dor<lb/>mitum lectos illinire &longs;olitos alleo. </s> <s id="N41834B">Cimices <expan abbr="qu&etilde;admodum">quemadmodum</expan> <lb/>interfici oporteat &longs;cribit his uerbis Sa&longs;ernas. </s> <s id="N418354"><expan abbr="Cucumer&etilde;">Cucumerem</expan> an<lb/>guinum <expan abbr="cõdito">condito</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> aquam: eamque infundito quo uoles: nullæ <lb/>accedent. </s> <s id="N418366">Aut felle bubulo cum aceto mixto ungito lectum <lb/>Alii fece uini latebras oblutari iubent. </s> <s id="N41836B">Radix cerrei / inquit <lb/>plinius / aduer&longs;atur &longs;corpionibus: et contra i&longs;tiu&longs;modi noxi<lb/>as be&longs;tiolas / maximeque <expan abbr="&longs;erp&etilde;tes">&longs;erpentes</expan> uim habet fraxinus egregi<lb/>am. </s> <s id="N41837B">Filicis folia &longs;erpentes <expan abbr="nõ">non</expan> recipiunt. </s> <s id="N418382">Capillo muliebri <lb/>aut cornu caprino / aut ceruino / aut &longs;cobe cedri / aut gutta <lb/>galbari : aut &longs;ileris uirenti&longs;que hederæ <expan abbr="iuni&ptilde;que">iuniperque </expan><expan abbr="inc&etilde;&longs;is">incen&longs;is</expan> pro<lb/>fligabuntur: iuniperique femine uncti penitus immunes ab in<lb/>iuria <expan abbr="&longs;erp&etilde;tũ">&longs;erpentum</expan> <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N41839A"><expan abbr="Haxũ">Haxum</expan> hærba odoratu ha&longs;pides inebriat: <lb/><expan abbr="&longs;opiũ&ttilde;que">&longs;opiunturque </expan>ut <expan abbr="torpeãt">torpeant</expan>. </s> <s id="N4183AD"><expan abbr="Cõtra">Contra</expan> crucas palo <expan abbr="iub&etilde;t">iubent</expan> <expan abbr="ĩponas">imponas</expan> <expan abbr="ĩ">in</expan> hor<lb/>tis o&longs;&longs;a capitis ex femella. </s> <s id="N4183C5">Platani <expan abbr="aduer&longs;ã&ttilde;">aduer&longs;antur</expan> ue&longs;perti<lb/>lionibus. </s> <s id="N4183D2"><expan abbr="Decoctã">Decoctam</expan> ex &longs;ambuci fore &longs;i a&longs;per&longs;eris cunctas neca<lb/>bis mu&longs;cas. </s> <s id="N4183DB">Id fiet promptius helleboro. </s> <s id="N4183DE"><expan abbr="Tũ">Tum</expan> et mu&longs;ca de<lb/>cocta ex helleboro nigro necabitur. </s> <s id="N4183E6">Dens caninus una cum <pb xlink:href="004/01/397.jpg"/>cauda pedibus ue in aula ut fertur &longs;epultus mu&longs;carum mol<lb/>&longs;tias abigit. </s> <s id="N4183F6">Stelliones croci odorem non <expan abbr="perferũt">perferunt</expan>. </s> <s id="N4183FD">Crema<lb/>torum lupinorum fumus culices <expan abbr="ĩterficit">interficit</expan>. </s> <s id="N418408">Mures aconiti odore <lb/><expan abbr="quãui&longs;">quanui&longs;</expan> a longinquo necabantur. </s> <s id="N418416">Tum et mures atque item ci<lb/>mices fumos odere <expan abbr="atram&etilde;ti">atramenti</expan>. </s> <s id="N418422">Pulices &longs;i <expan abbr="locũ">locum</expan> decocta ex co<lb/>loquintida a&longs;per&longs;eris / aut item tribuli marini omnes euane<lb/>&longs;cent. </s> <s id="N41842E">Si uero hirci &longs;anguine a&longs;per&longs;eris / eo cateruatim <expan abbr="o&etilde;s">omnes </expan><lb/>cur&longs;abunt: fugantur odore bra&longs;&longs;icæ / et longius oleandri. <lb/></s> <s id="N418435">Va&longs;is patulis plenis aqua per <expan abbr="pauim&etilde;tum">pauimentum</expan> di&longs;po&longs;itis teme<lb/>re &longs;altitantes pulices facile perdentur. </s> <s id="N41843E">Tineæ ab&longs;inthio ani<lb/>cique &longs;emin &longs;abinæque odore fugabuntur. </s> <s id="N418443">Ve&longs;tem a tineis <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>tangi quæ fuerit in funem prædicant. </s> <s id="N41844C">Sed de his hactenus / <lb/>quæ forta&longs;&longs;is fuere plura <expan abbr="&quml;">quam</expan> graui&longs;&longs;imus lector po&longs;tula&longs;&longs;et. <lb/></s> <s id="N418456">Sed dabis ueniam / &longs;i <expan abbr="nõ">non</expan> aliena &longs;unt ab <expan abbr="em&etilde;dandis">emendandis</expan> locorum ui<lb/>tiis: tam et &longs;i contra mole&longs;tiam odio&longs;amque a&longs;&longs;iduitatem infe<lb/>&longs;ti&longs;&longs;imarum i&longs;tiu&longs;modi pe&longs;tium nihil &longs;it quod &longs;atis confer<lb/>re po&longs;&longs;e uideatur.</s> </p> <p id="N418469" type="main"> <s id="N41846B">Redeo ad rem. </s> <s id="N41846E"><expan abbr="Mirũ">Mirum</expan> quid ita &longs;it. </s> <s id="N418474"><expan abbr="Pariet&etilde;">Parietem</expan> atrii &longs;i ue&longs;tias <lb/>auleis intextis lanificio, locum habebis <expan abbr="tepent&etilde;">tepentem</expan>: &longs;i ex lino / <lb/>fiet frigidior. </s> <s id="N418484">Locus &longs;i erit <expan abbr="nimiũ">nimium</expan> uligino&longs;us infodito cloa<lb/>cas et fo&longs;&longs;as puteales ea&longs;que completo pumice aut glarea ne<lb/>quid aqua interputre&longs;cat. </s> <s id="N418491">Po&longs;tea &longs;olum in&longs;ternito carbone <lb/>&longs;tratura alta pedem. </s> <s id="N418496">In idque &longs;ternito <expan abbr="&longs;abulon&etilde;">fabulonem</expan>: aut potius et <lb/><expan abbr="cõmodius">commodius</expan> tubulos: &longs;uperne <expan abbr="pauim&etilde;tato">pauimentato</expan>. </s> <s id="N4184AA">Omnino proderit <lb/>&longs;i aer &longs;ub pauimento &longs;pirarit. </s> <s id="N4184B1">Sed <expan abbr="cõtra">contra</expan> &longs;olis ardores et con<lb/>tra hyemis <expan abbr="&longs;æuiti&etilde;">&longs;æuitiem</expan> belli&longs;&longs;ime faciet: &longs;i <expan abbr="alio&qtilde;n">alioquin </expan><expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan><expan abbr="nõ">non </expan><expan abbr="humeceũ/&longs;ed">hume<lb/>ctum / &longs;ed</expan> <expan abbr="&longs;iccũ">&longs;iccum</expan> &longs;it. </s> <s id="N4184D2">Fodito <expan abbr="areã">aream</expan> coenaculi fo&longs;&longs;ione ad pedes <lb/><expan abbr="duodecĩ">duodecim </expan>: et <expan abbr="hũc">hunc</expan> contabulato materia nuda: <expan abbr="pauim&etilde;to">pauimento</expan> cru&longs;ta <expan abbr="ĩducta">in<lb/>ducta</expan> intro aerem dat &longs;upra <expan abbr="&quml;">quam</expan> po&longs;&longs;es credere <expan abbr="frigidi&longs;&longs;imũ">frigidi&longs;&longs;imum</expan> <lb/>adeo ut etiam ue&longs;titi &longs;occo pedes ea <expan abbr="frige&longs;cãt">frige&longs;cant</expan> materia nullo <lb/><expan abbr="ĩpo&longs;ito">impo&longs;ito</expan> <expan abbr="pauim&etilde;to">pauimento</expan> præter <expan abbr="tabula&longs; : tectũ">tabula&longs; : tectum</expan> uero cenaculi i&longs;tius <lb/>ad &longs;ublime &longs;upra caput te&longs;tudinato: mirabere <expan abbr="quãtũ">quantum</expan> a&longs;tate &longs;ub <lb/>algidus / hyeme <expan abbr="tep&etilde;s">tepens</expan> &longs;it. </s> <s id="N418512">Quod &longs;i forte eueniet <expan abbr="qd">quod</expan> ille <expan abbr="ĩ">in </expan>&longs;a<lb/>tyra <expan abbr="queri&ttilde;">queritur</expan>. </s> <s id="N41851C">Vt eripiat &longs;onum <expan abbr="r&ctilde;darum">redarum</expan> <expan abbr="trã&longs;itus">tran&longs;itus</expan> arcto. </s> <s id="N41851D">Vicorum <pb xlink:href="004/01/398.jpg"/>inflexu et in&longs;tantis intonet conuitia mandræ. </s> <s id="N41852B">Ex quo æger <lb/>&longs;trepitu uexatus laboret. </s> <s id="N418530">Huic <expan abbr="incõmodo">incommodo</expan> di&longs;cimus ex <expan abbr="epi/&longs;tola">epi<lb/>&longs;tola </expan>Plinii iunioris quo pacto belli&longs;&longs;ime <expan abbr="&longs;ubuenia&ttilde;">&longs;ubueniatur</expan> hi&longs; uer<lb/>bis. </s> <s id="N41853F"><expan abbr="Iũctũ">Iunctum</expan> <expan abbr="e&longs;tcubiculũ">e&longs;t cubiculum</expan> noctis et &longs;omni / non illud uoces &longs;er<lb/>uulorum: non maris murmur: non <expan abbr="tempe&longs;tatũ">tempe&longs;tatum</expan> motus: non ful<lb/>gurum <expan abbr="lum&etilde;">lumen</expan>: ac ne diem quidem &longs;entis / ni&longs;i fene&longs;tris apertis <expan abbr="tã">tam</expan> <lb/>alti abditique &longs;ecreti. </s> <s id="N41855B">Illa ratio e&longs;t quod interiacens andron <expan abbr="pa/rietem">pa<lb/>rietem </expan>cubiculi hortique di&longs;tinguit: atque ita <expan abbr="omn&etilde;">omnem</expan> <expan abbr="&longs;onitũ">&longs;onitum</expan> me<lb/>dia inanitate con&longs;umit.</s> </p> <p id="N41856A" type="main"> <s id="N41856C">Venio ad parietes. </s> <s id="N41856F"><expan abbr="Parietũ">Parietum</expan> uitia hæc <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N418579">Nam aut <expan abbr="rimã">rimam</expan> <lb/><expan abbr="faciũt">faciunt</expan>: aut <expan abbr="di&longs;&longs;oluũ&ttilde;">di&longs;&longs;oluuntur</expan>: aut o&longs;&longs;a <expan abbr="&ptilde;fringũ&ttilde;">perfringuntur</expan>: aut a perpendicu<lb/>li rectitudine <expan abbr="di&longs;cedũt">di&longs;cedunt</expan>. </s> <s id="N418593">I&longs;torum malorum <expan abbr="uariæ&longs;ũt">uariæ &longs;unt</expan> cau&longs;æ: uaria <lb/>etiam remedia. </s> <s id="N41859C">Cau&longs;arum aliæ manife&longs;tæ: aliæ occultiores: <lb/>et ni&longs;i po&longs;t <expan abbr="acceptũ">acceptum</expan> <expan abbr="detrimentũ">detrimentum</expan> <expan abbr="&qtilde;d">quod</expan> conferat non &longs;atis <expan abbr="con/&longs;tat">con<lb/>&longs;tat </expan>. </s> <s id="N4185AB">Et alia præterea <expan abbr="ne&qtilde;c&quml;">nequicquam </expan>ob&longs;cura <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>: &longs;ed forta&longs;&longs;is <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="tantũ">tan<lb/>tum</expan> ad perniciem operum <expan abbr="ualere/&quml;tũ">ualere / quantum</expan> <expan abbr="ualeãt">ualeant</expan> &longs;ibi ignauia <expan abbr="hominũ">homi<lb/>num</expan> per&longs;ua&longs;it. </s> <s id="N4185C8">Cau&longs;a <expan abbr="ĩ">in</expan> pariete prompta erit hæc: puta ubi &longs;it <lb/>plus &longs;atis gracilis: ubi &longs;it nexuris <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="cõmodis">commodis</expan>: ubi apertio<lb/>nibus refertus nocuis: ubi denique o&longs;&longs;a contra iniurias <expan abbr="tempe&longs;tatũ">tempe<lb/>&longs;tatum</expan> non &longs;atis munita &longs;int. </s> <s id="N4185E0">Quæ <expan abbr="aũt">aut</expan> occulta et præter <expan abbr="&longs;p&etilde;">&longs;pem</expan> <lb/><expan abbr="eueniãt">eueniant</expan> hæc <expan abbr="&longs;ũt">&longs;unt</expan>. </s> <s id="N4185F4">Motus terræ / fulgura / &longs;oli naturæque <expan abbr="oĩs">omnis</expan> in <lb/><expan abbr="con&longs;tãtia">con&longs;tantia</expan>. </s> <s id="N418600">Sed <expan abbr="ĩprimis">imprimis</expan> quid uniuer&longs;is operum partibus <expan abbr="plurimũ">pluri<lb/>mum</expan> ob&longs;it e&longs;t <expan abbr="hominũ">hominum</expan> negligentia atque incuria. </s> <s id="N418610">Surdus <expan abbr="in&qtilde;t">inquit </expan><lb/>ille / aries parietibus e&longs;t caprificus: neque dictu credibile <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="ĩ">in </expan><lb/>mania uiderim &longs;axa <expan abbr="cõmota">commota</expan> et di&longs;tru&longs;a ui et cuneo radicu<lb/>læ inter fi&longs;&longs;uras obortæ: quam &longs;i <expan abbr="&qtilde;s">quis</expan> <expan abbr="tũ">tum</expan> <expan abbr="primũ">primum</expan> tenellam <expan abbr="ab/&longs;ter&longs;i&longs;&longs;et">ab<lb/>&longs;ter&longs;i&longs;&longs;et </expan>/ opus pe&longs;te immune <expan abbr="&ptilde;dura&longs;&longs;et">perdura&longs;&longs;et </expan>. </s> <s id="N41862B">Mihi <expan abbr="uehem&etilde;ter">uehementer</expan> <lb/><expan abbr="proban&ttilde;">probantur</expan> ueteres qui familias ex publico <expan abbr="cõ&longs;tituebãt">con&longs;tituebant</expan> ut <expan abbr="o&ptilde;a">opera </expan><lb/><expan abbr="curar&etilde;t">curarent</expan> publica atque <expan abbr="tuer&etilde;tur">tuerentur</expan>. </s> <s id="N418645">Fuere quos reliquit Agrippa <lb/>a&longs;criptos numero huic. cc. et <expan abbr="quĩquaginta">quinquaginta</expan>. </s> <s id="N418654">Quos uero Cæ<lb/>&longs;ar. cccc. et &longs;exaginta: dicaruntque operi pedes quinos denos <lb/>proximos: ut circum ad aquarum ductus uacarent: ne radici<lb/>bus <expan abbr="in&longs;urg&etilde;tium">in&longs;urgentium</expan> arborum camerationes latera ue <expan abbr="&longs;oluer&etilde;tur">&longs;oluerentur</expan>. <lb/></s> <s id="N41866C">Id quoque priuati &longs;pecta&longs;&longs;e ui&longs;i &longs;unt in his operibus quæ e&longs;&longs;e <pb xlink:href="004/01/399.jpg"/>æterna optarent. </s> <s id="N418673">Nam <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;uis quidem <expan abbr="monum&etilde;tis">monumentis</expan> &longs;epulchro <lb/>rum in&longs;cribebant quot pedes in <expan abbr="agrũ">agrum</expan> <expan abbr="dicar&etilde;t">dicarent</expan> religioni. </s> <s id="N418688">Alii <lb/>denos quinos: alii uigenos. </s> <s id="N418691">Sed ne i&longs;ta repetam: adultas ar<lb/>bore, interimi abolerique <expan abbr="arbitrãtur / &longs;i">arbitrantur / &longs;i</expan> per eos dies <expan abbr="&qtilde;bus">quibus</expan> &longs;ol <lb/>caniculam: <expan abbr="ĩgrediatur">ingrediatur </expan>unum ad pedem <expan abbr="recidãtur">recidantur</expan>: et facto <lb/>foramine per medullam oleum quod petroleum <expan abbr="nũcupãt /">nuncupant / </expan> <expan abbr="infãda&ttilde;">in<lb/>fundatur</expan> : &longs;ulfuris farina immixta: aut &longs;i decocta ex <expan abbr="putami/nibus">putami<lb/>nibus </expan>labarum u&longs;tis <expan abbr="abũde">abunde</expan> <expan abbr="in&longs;pargãtur">in&longs;pargantur</expan>. </s> <s id="N4186B5">Syluam extirpabis <lb/>inquit columella / lupini flore &longs;ucco cecutæ uno die <expan abbr="cõmacerato">comma<lb/>cerato</expan> et in&longs;per&longs;o radicibus. </s> <s id="N4186C2"><expan abbr="M&etilde;&longs;truo">Men&longs;truo</expan> tacta arbor amittit <expan abbr="frõdem">fron<lb/>dem</expan> inquit Solinus. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4186CF">Alii etiam necari <expan abbr="afferũt">afferunt</expan>. </s> <s id="N4186D6">Radice pa&longs;ti<lb/>nacæ marinæ arbores <expan abbr="cõtactæ">contactæ</expan> <expan abbr="necãtur">necantur</expan> inquit Plinius. <!-- KEEP S--></s> <s id="N4186E5"><expan abbr="Nũc">Nunc</expan> <lb/>redeo ad &longs;uperiora. </s> <s id="N4186ED">Paries &longs;i erit plus &longs;atis gracilis: <expan abbr="tũc">tunc</expan> aut <lb/><expan abbr="noui&longs;&longs;imũ">noui&longs;&longs;imum</expan> alterum <expan abbr="parict&etilde;">parietem</expan> applicabimus ueteri ut fiat unu&longs;: <lb/>aut <expan abbr="imp&etilde;&longs;æ">impen&longs;æ</expan> uitandæ gratia o&longs;&longs;a tantum inter&longs;truemus / hoc <lb/>e&longs;t pilas columnas ue trabeales. </s> <s id="N418705">Applicabitur paries parieti <lb/>&longs;ic. </s> <s id="N41870A">Nam <expan abbr="ĩ">in</expan> ueterem parietem plu&longs;culis locis captus lapide&longs; <lb/>ualidi ex lapide rediuiuo <expan abbr="perfig&etilde;tur">perfigentur</expan>: puta <expan abbr="obfirmabũtur">obfirmabuntur</expan> <expan abbr="promin&etilde;tes">pro<lb/>minentes</expan> ut noui&longs;&longs;imum quem attollis parietem <expan abbr="ineãt / ac">ineant / ac</expan> ue<lb/>luti duas <expan abbr="ĩter">inter</expan> cru&longs;tas pro nexura &longs;int: et <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i ordinario no<lb/>uus <expan abbr="a&longs;true&ttilde;">astruetur </expan>paries hic lapide. </s> <s id="N418731">Pilam per parietem excita<lb/>bis &longs;ic: eius futuram latitudinem &longs;ignabis in uetere pariete <lb/>rubrica. </s> <s id="N418738">Po&longs;t id ab ip&longs;o <expan abbr="fundam&etilde;to">fundamento</expan> incipies murum perfodie&longs; <lb/>fene&longs;tra: cuius latitudo &longs;it parte aliqua maior <expan abbr="&quml;">quam</expan> <expan abbr="per&longs;criptũ">per&longs;criptum</expan> <lb/>illud <expan abbr="ĩ">in</expan> pariete / quod rubrica &longs;igna&longs;ti. </s> <s id="N41874F">Altitudo uero <expan abbr="fene/&longs;træ">fene<lb/>&longs;træ </expan>erit non multa. </s> <s id="N418754">Mox <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> diligentia quadrato lapide <lb/>ordinibus æquatis <expan abbr="ob&longs;true&ttilde;">ob&longs;truetur</expan>. </s> <s id="N418761">Fiet hoc pacto / ut illa parietis <lb/>pars quæ intra per&longs;criptiouem rubricæ relicta e&longs;t / pilæ cra&longs;<lb/>&longs;itudine <expan abbr="comprehenda&ttilde;">comprehendatur</expan>: et paries con&longs;tabiliatur. </s> <s id="N41876C">Pari dein<lb/>ceps ratione qua primam pilæ i&longs;tius <expan abbr="&ptilde;tem">partem</expan> &longs;ub&longs;titui&longs;ti dein<lb/>ceps reliquas &longs;uperinducito partes ad <expan abbr="&longs;ũmam">&longs;ummam</expan> u&longs;que <expan abbr="o&ptilde;is">operis </expan> fini<lb/>tionem. </s> <s id="N41877A">De gracilitate hactenus.</s> </p> <p id="N41877D" type="main"> <s id="N41877F">Nexuræ uero ubi <expan abbr="deerũt">deerunt</expan> ferreis uel potius æneis illaquea<lb/>tionibus utemur. </s> <s id="N41878A">Sed cauandum ne uulneribus o&longs;&longs;a debili<pb xlink:href="004/01/400.jpg"/>rentur. </s> <s id="N418792">Sed &longs;i forte pondus irruentis telluris urgebit latus / <lb/>aut humectatione uitiabit / ducito <expan abbr="&longs;ecũdum">&longs;ecundum</expan> parietem fo&longs;&longs;i <lb/>latam uti res po&longs;tulet: et emiciclos extruito / qui <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> pon<lb/>deris uim <expan abbr="incumb&etilde;tis">incumbentis</expan> telluris excipiant: et nares plu&longs;culis <lb/>locis adigito: quibus in&longs;tillans humor fundatur atque expur<lb/>getur. </s> <s id="N4187AB">Aut tigna in&longs;ternito / quæ frontibus protun&longs;um abirru<lb/>ente tellure parietem captu <expan abbr="preh&etilde;dat">prehendat</expan> atque detineat: tignaque <lb/>i&longs;tæc <expan abbr="trã&longs;uer&longs;ariis">tran&longs;uer&longs;ariis</expan> adfibulato ac deinceps conge&longs;titiis onera<lb/>to. </s> <s id="N4187BD">Conferet quidem id. </s> <s id="N4187C0">Nam den&longs;abitur agge&longs;ta <expan abbr="cõgeries">congeries</expan> <lb/><expan abbr="prius&quml;">priusquam</expan> materiæ neruus deficiat.</s> </p> <p id="N4187CC" type="main"> <s id="N4187CE">Venio ad ea quæ <expan abbr="nõ">non</expan> prouideri / &longs;ed iam effecta emendari <lb/>po&longs;&longs;int. </s> <s id="N4187D7">Fixura in pariete atque linearum proclinatio interdum <lb/>fiet a te&longs;tudine quod arcus parietes trudant aut quod impo&longs;itam <lb/>ponderum iniquitatem <expan abbr="nõ">non</expan> tolerent: &longs;ed grauia ferme <expan abbr="oĩa">omnia</expan> uitia <lb/>i&longs;tiu&longs;modi <expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i a <expan abbr="fundam&etilde;tis">fundamentis</expan> ueniunt: uerum aliunde an a <lb/><expan abbr="fundam&etilde;tis">fundamentis</expan> &longs;int inditiis intelligemus. </s> <s id="N4187F5">Nanque fixura <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> <lb/>parietis / ut ab ea incipiam / quam in partem &longs;urgendo defle<lb/>xerat / illic &longs;ube&longs;&longs;e uitii cau&longs;am indicabit. </s> <s id="N418800">Sin <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> in <expan abbr="nullã">nullam</expan> <lb/><expan abbr="part&etilde;">partem</expan> fixura deflexerit / &longs;ed &longs;ur&longs;um recta con&longs;cenderit in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;um<lb/>mo</expan> dilatabitur. </s> <s id="N418816">Con&longs;iderabimus hinc et hinc lapidum ordi<lb/>nes. </s> <s id="N41881B">Nam hi quidem quam in partem a libella <expan abbr="de&longs;c&etilde;derĩt /">de&longs;cenderint /</expan> <lb/>illinc &longs;ube&longs;&longs;e <expan abbr="fundam&etilde;tum">fundamentum</expan> infirmum <expan abbr="demõ&longs;trabũt">demon&longs;trabunt</expan>: Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> <lb/><expan abbr="ĩ">in</expan> <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ille&longs;us fuerit paries / et ab imo rimæ plures hiabunt <lb/>labris: quæ &longs;e &longs;e capitibus &longs;uis <expan abbr="inter&longs;urg&etilde;dum">inter&longs;urgendum</expan> <expan abbr="cõtĩgãt">contingant</expan>: <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>firmos e&longs;&longs;e angulos parietum / &longs;ed uitium ade&longs;&longs;e indicant in <lb/>media longitudinis <expan abbr="fundam&etilde;ti">fundamenti</expan>. </s> <s id="N41884F">Sin <expan abbr="aũt">aut</expan> unica tantum i&longs;tiu&longs; <lb/>modi erit rima / quo illa quidem erit in <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> adapertior <expan abbr="tãto">tan<lb/>to</expan> in angulis factam <expan abbr="cõmotionem">commotionem</expan> <expan abbr="ĩdicabit">indicabit</expan>. </s> <s id="N41886A">Itaque fundamen<lb/>tis prouidi&longs;&longs;e ubi opus &longs;it: tunc pro operis magnitudine <lb/>et &longs;oli firmitate iuxta parietem angu&longs;tum fodito puteum <lb/>&longs;ed profundum u&longs;que &longs;olidum firmumque inuenias: &longs;uffo&longs;&longs;oque <lb/>illic infimo pariete confe&longs;tim ordinario lapide &longs;uffarcina<lb/>to: et &longs;inito dure&longs;cat. </s> <s id="N418878">Cum duruerit / alium &longs;imilem alibi<lb/>puteum info dito / parique ratione &longs;uba&longs;truito / &longs;initoque &longs;icce<pb xlink:href="004/01/401.jpg"/>&longs;cat. </s> <s id="N418883">Hoc igitur pacto traductis fo&longs;&longs;uris parieti firmamen<lb/>tum &longs;ub&longs;titues. </s> <s id="N418888">Quod &longs;i ex <expan abbr="&longs;ent&etilde;tia">&longs;ententia</expan> &longs;olum <expan abbr="cõ&longs;tans">con&longs;tans</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> præ <lb/>&longs;tabitur: <expan abbr="tũc">tunc</expan> certis locis paulo ab angulis di&longs;tantibus hinc <lb/>atque hinc ad radices parietis utroque latere hoc e&longs;t <expan abbr="ĩ">in</expan> area quæ <lb/>&longs;ub tecto e&longs;t / et area quæ extra e&longs;t e regione factis puteis fi<lb/>gentur pali <expan abbr="ĩ">in</expan> &longs;olo <expan abbr="cõferti&longs;&longs;imi">conferti&longs;&longs;imi</expan>: et ' in&longs;ternentur tignis omni <lb/>ex parte firmi&longs;&longs;imis &longs;ecundum parietis <expan abbr="lõgitudinem">longitudinem</expan>. </s> <s id="N4188B5">Po&longs;t <lb/>id <expan abbr="traiici&etilde;tur">traiicientur</expan> cra&longs;&longs;iores et longe ualidi&longs;&longs;imi trabes <expan abbr="&ptilde;">per</expan> tran&longs;<lb/>uer&longs;as parietis radices: ita ut <expan abbr="ĩ">in</expan> tignorum &longs;traturas <expan abbr="ĩ&longs;ideãt">in&longs;ideant</expan>: <lb/>et dor&longs;o parietem qua&longs;i pontes iuga ue &longs;u&longs;tineant. </s> <s id="N4188CA">In omni<lb/>bus i&longs;tiu&longs;modi quas <expan abbr="rec&etilde;&longs;uimus">recen&longs;uimus</expan> in&longs;taurationibus prouiden<lb/>dum e&longs;t ne &longs;it nouum hoc quod adiungis opus aliqua ex par<lb/>te &longs;ui imbecillius <expan abbr="&quml;">quam</expan> ut onus &longs;u&longs;ceptum diuque bem que <expan abbr="&ptilde;ferat">perferat </expan>. <lb/></s> <s id="N4188DC">Nam illico tota parietis moles in <expan abbr="hãc">hanc</expan> ip&longs;am imbecilliorem <lb/><expan abbr="&ptilde;tem">partem</expan> &longs;idendo <expan abbr="cõflueret">conflueret</expan>. </s> <s id="N4188EA">Sin autem illic <expan abbr="fũdam&etilde;ta">fundamenta</expan> ad medi<lb/>um parietis <expan abbr="erũt">erunt</expan> commota: et &longs;upernæ partes ille&longs;æ <expan abbr="cõ&longs;tãt">con&longs;tant</expan>: <lb/><expan abbr="tũc">tunc</expan> &longs;ignabis <expan abbr="ĩ">in</expan> parietis facie arcum rubrica amplum <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/>exigit res: hoc e&longs;t ut <expan abbr="cõcipiat">concipiat</expan> &longs;ub &longs;e id totum quod commo<lb/>tum &longs;it. </s> <s id="N418910">Tum ab altero quouis capite arcus i&longs;tius <expan abbr="incipi&etilde;s">incipiens</expan> <lb/><expan abbr="trã&longs;fodito">tran&longs;fodito</expan> parietem foramine <expan abbr="nõ">non</expan> <expan abbr="maiore/&qtilde;">maiore / quae</expan> quod <expan abbr="unicũ">unicum</expan> ad <lb/>&longs;e capiat lapidem arcus: quem nos lapidem alibi cuneum <lb/><expan abbr="nũcupauimus">nuncupauimus</expan>: cuneumque <expan abbr="hũc">hunc</expan> ip&longs;um ad &longs;uas lineas in&longs;tituito <lb/>uti radius a centro i&longs;tius cicli productus diriget. </s> <s id="N418935">Po&longs;t id pro<lb/>ximum aliud <expan abbr="cõtiguum">contiguum</expan> foramen adaperito: &longs;imilique cuneo <lb/>repleto: ac deinceps opere &longs;ucce&longs;&longs;iuo arcum pficito. </s> <s id="N418940">Succe<lb/>det in&longs;titutum nullo cum <expan abbr="&ptilde;iculo">periculo </expan>.</s> </p> <p id="N418945" type="main"> <s id="N418947">Columna et o&longs;&longs;a &longs;icubi <expan abbr="erũt">erunt</expan> debilitata / &longs;ic re&longs;titues. </s> <s id="N41894E">Sub<lb/>&longs;truito ad trabem operis arcum <expan abbr="ualidũ">ualidum</expan> tegula et gyp&longs;o &longs;ub<lb/>iectis quoque ex gyp&longs;o pilis ad eam rem accomodatis / ut ar<lb/>cus i&longs;tic qui noui&longs;&longs;ime &longs;ubducetur apertiones ueteres bene <lb/>compleant: fiatque a&longs;tructio hæc <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> <expan abbr="fe&longs;tinãtia">fe&longs;tinantia</expan> nulla operis <lb/>intermi&longs;&longs;ione. </s> <s id="N418969">Gyp&longs;i natura e&longs;t ut inter &longs;icci&longs;cendum excre<lb/>&longs;cat. </s> <s id="N41896E">Ergo a&longs;tructio hæc noui&longs;&longs;ima humeris &longs;uis quoad erit <lb/>in &longs;e <expan abbr="&longs;u&longs;ceptũ">&longs;u&longs;ceptum</expan> &longs;ublenabit onus ueteris parietis formicis ue. <pb xlink:href="004/01/402.jpg"/>Tu paratis rebus illinc læ&longs;am columnam eximito: et loco <lb/>integram &longs;ub&longs;tituito. </s> <s id="N41897D">Quod &longs;i ex materia fulcire et &longs;ubiici<lb/>bus eniti libuerit: ex trabibus &longs;tateras &longs;ubmittito: et produ<lb/>ctum earum &longs;portulis harena onerato. </s> <s id="N418984">Extollent <expan abbr="põdus">pondus</expan> &longs;en<lb/>&longs;im &longs;ine ulla qua&longs;&longs;atione coæquabiliter: et paries &longs;i a <expan abbr="&ptilde;pendiculo">perpen<lb/>diculo </expan>di&longs;ce&longs;&longs;erit: &longs;tatuito tigna ut hæreant adpacta parieti. <lb/></s> <s id="N418990">His &longs;ingulis adiicito &longs;ingula <expan abbr="fulcim&etilde;ta">fulcimenta</expan> ex materia bene ua<lb/>lida pedibus imis a pariete diuaricatis. </s> <s id="N418999">Tunc uectibus aut <lb/>cuneolis &longs;en&longs;im &longs;tringito / ut parietem urgeant. </s> <s id="N41899E">Sic di&longs;tribu<lb/>tis conatibus compingendo paries ad perpendiculum re&longs;ti<lb/>tuetur. </s> <s id="N4189A5">Si id non licuerit / firmabis fulctura trabium firmo <lb/>in &longs;olo: et trabes bene picabis pice et oleo: nequid calcis <expan abbr="cõtactu">con<lb/>tactu</expan> <expan abbr="uiti&etilde;tur">uitientur</expan>. </s> <s id="N4189B4">Mox a&longs;truito quadrato ex lapide anterides: <lb/>ita ut picata fulctura conue&longs;tiatur.</s> </p> <p id="N4189B9" type="main"> <s id="N4189BB">Incidet forte ut colo&longs;&longs;us ædicula ue in alteram partem to<lb/>ta cum ba&longs;i proclinati &longs;int: tunc &longs;ubleuabis qua &longs;ub&longs;idant: <lb/>aut &longs;ubdemes qua præ&longs;urgant. </s> <s id="N4189C2">Audax utrumque opus. </s> <s id="N4189C5">Prius <lb/>igitur et ba&longs;im et quæ di&longs;&longs;olui motu po&longs;&longs;int tignis et omni <lb/>illaqueatione bene coniugato et concingito. </s> <s id="N4189CC">Cingendi <expan abbr="ge/nus">ge<lb/>nus </expan><expan abbr="cõmodũ/erga&longs;cula">commodum / erga&longs;cula</expan> cuneis per&longs;tricta &longs;ubleuabimus &longs;ub <lb/>mi&longs;&longs;a trabe in modum uectis: quod ip&longs;um &longs;tateram <expan abbr="nuncu/pauimus">nuncu<lb/>pauimus </expan>. </s> <s id="N4189D9">Subdemes fo&longs;&longs;ura &longs;en&longs;im producta. </s> <s id="N4189DC">Ea fiet &longs;ic. </s> <s id="N4189DF"><expan abbr="Nã">Nam</expan> <lb/><expan abbr="ĩcipies">incipies </expan>a medio lateris &longs;ub ad radices imi <expan abbr="pedam&etilde;ti">pedamenti</expan>: et illic <lb/>ad profundum &longs;ubcides apertionem non multum latam: al<lb/>tam uero quoad eam ordinariis lapidibus firmi&longs;&longs;imis <expan abbr="&longs;ub/&longs;titutis">&longs;ub<lb/>&longs;titutis </expan>po&longs;itis ad arbitrium &longs;ubin&longs;ternere. </s> <s id="N4189F1">Apertionem <expan abbr="hãc">hanc</expan> <lb/>&longs;ub&longs;truendo <expan abbr="nõ">non</expan> ad <expan abbr="&longs;ũmum">&longs;ummum</expan> u&longs;que penitus completam reddes: <lb/>&longs;ed palmos aliquot <expan abbr="relĩques">relinques</expan> in uacuo: quos cuneis robu&longs;teis <lb/>non inter rari&longs;&longs;imis complebis. </s> <s id="N418A0A">Pari deinceps opere totum <lb/>&longs;uffulcies latus i&longs;tic &longs;acelli: quod inde pre&longs;&longs;ius &longs;idere uelis. <lb/></s> <s id="N418A10">I&longs;ta ubi onus <expan abbr="&longs;u&longs;ceperĩt / tu">&longs;u&longs;ceperint / tu</expan> belle et cauti&longs;&longs;ime cuneos ip&longs;os <lb/>&longs;ubmoueas: pronum parietem ad iu&longs;tam perpendiculi recti<lb/>tudinem re&longs;titues. </s> <s id="N418A1B">Mox quæ <expan abbr="ĩter">inter</expan> cuneos interuacua <expan abbr="pateãt">pateant</expan> <lb/>&longs;ubfirmabis cuneis ex lapide firmi&longs;&longs;imo. </s> <s id="N418A28">Apud romam ad <pb xlink:href="004/01/403.jpg"/>ba&longs;ilicam Petri maximam quod alæ <expan abbr="parietũ">parietum</expan> incolumis a <expan abbr="perp&etilde;diculo">per<lb/>pendiculo</expan> declinantes <expan abbr="ruinã">ruinam</expan> tectis <expan abbr="min&etilde;tur/&longs;ic">minentur / &longs;ic</expan> excogitaram <lb/>Pronam parietis &longs;ingulam partem eam/ quam <expan abbr="colutilde;na">columna</expan> quæ <lb/>uis &longs;ub&longs;tineat / in&longs;titueram ab&longs;cidere: atque e medio amouere. <lb/></s> <s id="N418A49">Idque parietis quod demptum e&longs;&longs;et / re&longs;tituere opere <expan abbr="ordina/rio">ordina<lb/>rio </expan>ad perpendiculum relictis inter&longs;truendum hinc atque <expan abbr="hĩc">hinc</expan> <lb/>dentibus lapideis an&longs;eoli&longs;que ualidi&longs;&longs;imis: quibus reliqua <lb/>&longs;tructuræ <expan abbr="ĩnouatio">innouatio</expan> annecteretur. </s> <s id="N418A5A">Denique ad tectum trabem <lb/>cui proclinata muri pars &longs;ubadimenda e&longs;&longs;et <expan abbr="cõmenda&longs;&longs;em">commenda&longs;&longs;em</expan> <lb/>capreis machinis &longs;upra tectum erectis: firmatis hinc atque <lb/>hinc machinarum pedibus in tecti parieti&longs;que parte &longs;tabilio <lb/>re. </s> <s id="N418A69">Hoc deinceps in alteris atque alteris columnis <expan abbr="quantũ">quantum</expan> <lb/>res po&longs;tula&longs;&longs;et effeci&longs;&longs;em. </s> <s id="N418A74">Capra nauticum in&longs;trumentum <expan abbr="&etilde;">est</expan> <lb/>tignorum trium: quorum <expan abbr="&longs;ũma">&longs;umma</expan> capita in unum coniuncta fi<lb/>bulantur et connodantur: pedes autem in triangulum collo<lb/>cantur. </s> <s id="N418A87">Hac machina adhibitis trocleis coclea ue ad onera <lb/>tollenda utimur <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ime">commodi&longs;&longs;ime</expan>.</s> </p> <p id="N418A90" type="main"> <s id="N418A92">Cru&longs;tam uetu&longs;to parieti aut pauimento noui&longs;&longs;ime <expan abbr="indu/cturus">indu<lb/>cturus </expan>prius obluito aqua pura liquentique flore. </s> <s id="N418A97">calcis <expan abbr="ĩmixta">immix<lb/>ta</expan> farina marmoris <expan abbr="&ptilde;enniculo">perenniculo</expan> dealbato: &longs;ic <gap/>arenationes te<lb/>nebit. </s> <s id="N418AA4">In pauimenti &longs;ubdiualis rimulam &longs;i cineres in cerni<lb/>culo puratos oleo præ&longs;ertim linaceo &longs;ubegeris atque infu&longs;eris <lb/>&longs;tagnabit. </s> <s id="N418AAB">Huic operi <expan abbr="cõmodi&longs;&longs;ima">commodi&longs;&longs;ima</expan> erit creta calce uiua be<lb/>ne &longs;ubacta et furno excocta et illico inducta ex oleo fi&longs;&longs;ura <lb/>prius omni puluere immuni reddita. </s> <s id="N418AB6">Id fiet ter&longs;ura <expan abbr="pinarũ">pinarum</expan> <lb/>et multa <expan abbr="folliũ">follium</expan> &longs;ufflatura: et operis <expan abbr="&etilde;t">etiam</expan> <expan abbr="elegantiã">elegantiam</expan> <expan abbr="nõ">non</expan> negliga<lb/>mus. </s> <s id="N418AD1">Parietes &longs;i forte &longs;int altitudine <expan abbr="ĩformi">informi</expan> ducito aut ope<lb/>re adpacto coronas aut pictura &longs;ectiones: quæ illam <expan abbr="altitu/dinem">altitu<lb/>dinem </expan>aptis locis diuidant. </s> <s id="N418ADC">Sin autem erit paries nimium <lb/>oblongus: inducito a <expan abbr="&longs;ũmo">&longs;ummo</expan> ad imum <expan abbr="colũnas">columnas</expan> non nimium <lb/>frequentes / &longs;ed &longs;ubdi&longs;pan&longs;as. </s> <s id="N418AEB">Con&longs;i&longs;tet enim et remorabitur <lb/>intuitus qua&longs;i diuer&longs;oriis offen&longs;is ubi intorque&longs;cat atque mi<lb/>nus <expan abbr="off&etilde;datur">offendatur </expan>ua&longs;titate. </s> <s id="N418AF2">Hoc etiam faciat ad rem. </s> <s id="N418AF5">Multa <expan abbr="&qtilde;dem">qui<lb/>dem </expan>quod <expan abbr="ĩ">in</expan> loco depre&longs;&longs;iore &longs;ita quod ue parietibus cincta humi<pb xlink:href="004/01/404.jpg"/>lioribus &longs;int <expan abbr="&quml;">quam</expan> ratio po&longs;tulat: ea te minora et angu&longs;tiora ui<lb/>debuntur <expan abbr="&quml;">quam</expan> re ip&longs;a &longs;int. </s> <s id="N418B0C">Contraque multa po&longs;tea <expan abbr="&quml;">quam</expan> elatiora <lb/>reddita <expan abbr="&longs;ũt / adauctis">&longs;unt / adauctis</expan> <expan abbr="pauim&etilde;to">pauimento</expan> pariete ue <expan abbr="lõge">longe</expan> ui&longs;a dehinc <lb/>maiora &longs;unt <expan abbr="&quml;">quam</expan> prius uidebantur. </s> <s id="N418B27">Et apertionibus commoda<lb/>tis / ho&longs;tio ue apertiore loco po&longs;ito: fene&longs;tris ue in parte <expan abbr="pa/rietis">pa<lb/>rietis </expan>cel&longs;iore adapertis / coenacula et <expan abbr="mã&longs;iones">man&longs;iones</expan> redactas <expan abbr="cõ&longs;tat">con<lb/>&longs;tat</expan> / ut digniores multoque elegantiores habeantur.</s> </p> <p id="N418B38" type="head"> <s id="N418B3A">LAVS DEO HONOR ET GLORIA.</s> </p> <p id="N418B3D" type="head"> <s id="N418B3F">LEONIS BAPTISTAE <lb/>ALBERTI FLOREN<lb/>TINI VIRI CLA<lb/>ri&longs;&longs;imii de re <lb/>Aedificatoria opus eleganti&longs;&longs;i<lb/>mum et <expan abbr="&qtilde;maxime">qua maxime</expan> utile / Flo<lb/>rentiæ accurati&longs;&longs;ime impre&longs;<lb/>&longs;um opera Magi&longs;tri Nicolai <lb/>Laurentii <lb/>Alamani: Anno <lb/>&longs;alutis Mille&longs;imo octua<lb/>ge&longs;imo quinto: quarto chalendas ianuarias.</s> </p> <pb xlink:href="004/01/405.jpg"/> <p id="N418B5F" type="main"> <s id="N418B61">Bapti&longs;ta &longs;iculus in auctoris per&longs;ona Ad lectorem</s> </p> <p id="N418B64" type="main"> <s id="N418B66">Ingenuum &longs;upere&longs;&longs;et opus nunc Dædale: &longs;i me</s> </p> <p id="N418B69" type="main"> <s id="N418B6B">Legi&longs;&longs;es: ualidis uolitare per aera pennis</s> </p> <p id="N418B6E" type="main"> <s id="N418B70">Vidi&longs;&longs;es teneri trepidantia brachia nati</s> </p> <p id="N418B73" type="main"> <s id="N418B75">Po&longs;&longs;et et Archimedes totum qua uerteret orbem</s> </p> <p id="N418B78" type="main"> <s id="N418B7A">Inuenta gaudere ba&longs;i: curaque &longs;olutus</s> </p> <p id="N418B7D" type="main"> <s id="N418B7F">Siquis hyperboreos ardet di&longs;cindere montes:</s> </p> <p id="N418B82" type="main"> <s id="N418B84">Aemulus a&longs;&longs;iduo &longs;uperet babylona labore:</s> </p> <p id="N418B87" type="main"> <s id="N418B89">Condat et excel&longs;o pendentia culmina olympo</s> </p> <p id="N418B8C" type="main"> <s id="N418B8E">Velificatus athos narratur: iungere terras</s> </p> <p id="N418B91" type="main"> <s id="N418B93">Pontibus humana in&longs;truxit &longs;ollertia: &longs;ed te</s> </p> <p id="N418B96" type="main"> <s id="N418B98"><expan abbr="Nõ">non</expan> minus i&longs;ta <expan abbr="iuu&etilde;t">iuuent</expan> uolumus <expan abbr="&quml;">quam</expan> pagina &longs;ignat.</s> </p> <p id="N418BA6" type="main"> <s id="N418BA8">Pugnabit no&longs;tra hæc armatos machina mutos</s> </p> <p id="N418BAB" type="main"> <s id="N418BAD">Cautius: hac poterit &longs;e &longs;e ho&longs;tis ab ho&longs;te tueri:</s> </p> <p id="N418BB0" type="main"> <s id="N418BB2">Terrigeni&longs;que minus nocui&longs;&longs;ent tæla tonantis:</s> </p> <p id="N418BB5" type="main"> <s id="N418BB7">Fru&longs;tra et trinacrii &longs;uda&longs;&longs;ent brachia fabri:</s> </p> <p id="N418BBA" type="main"> <s id="N418BBC">Encheladus &longs;icula nec iam premeretur harena.</s> </p> <p id="N418BBF" type="main"> <s id="N418BC1">Quo priuata domus / quo regia tecta &longs;truantur</s> </p> <p id="N418BC4" type="main"> <s id="N418BC6">Ordine: quo loca &longs;acra <expan abbr="deũ">deum</expan> ornes: quoue prophana</s> </p> <p id="N418BCD" type="main"> <s id="N418BCF">Certus eris: quo rura colas: <expan abbr="&quml;">quam</expan> fertilis illinc</s> </p> <p id="N418BD6" type="main"> <s id="N418BD8">Surgat ager: læta ut capiant uix horrea me&longs;&longs;es:</s> </p> <p id="N418BDB" type="main"> <s id="N418BDD">Inde operum uitia emendes qua regula: <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> ut</s> </p> <p id="N418BE4" type="main"> <s id="N418BE6">Qui&longs;que <expan abbr="modũ">modum</expan> rebus tandem proponat agendis:</s> </p> <p id="N418BED" type="main"> <s id="N418BEF">Accedit po&longs;t hæc romanæ gratia linguæ /</s> </p> <p id="N418BF2" type="main"> <s id="N418BF4">Si te forte iuuat / nulla palle&longs;cere culpa</s> </p> <p id="N418BF7" type="main"> <s id="N418BF9">Eloquii: <expan abbr="eloquiũ">eloquium</expan> hic <expan abbr="&etilde;">est</expan>: quodque imiteris habebis /</s> </p> <p id="N418C04" type="main"> <s id="N418C06">Et quæ nulla tibi ueterum monumenta dedere /</s> </p> <p id="N418C09" type="main"> <s id="N418C0B">Hic no&longs;ces: lecture meas &longs;i uoluere carthas</s> </p> <p id="N418C0E" type="main"> <s id="N418C10">Non pigeat: loculi&longs;que tenax &longs;i parcere auaris</s> </p> <p id="N418C13" type="main"> <s id="N418C15">Dedi&longs;cas: largas &longs;i bibliopola &longs;onanti</s> </p> <p id="N418C18" type="main"> <s id="N418C1A">Impleat ære manus. </s> <s id="N418C1D">No&longs;tros legi&longs;&longs;e labores</s> </p> <p id="N418C20" type="main"> <s id="N418C22">Non te poeniteat: celeri quos callidus arte</s> </p> <p id="N418C25" type="main"> <s id="N418C27">Impre&longs;&longs;or doctæ per&longs;trinxit robore dextræ .</s> </p> <p id="N418C2B" type="head"> <s id="N418C2D">FINIS</s> </p> <pb xlink:href="004/01/406.jpg"/> <p id="N418C33" type="head"> <s id="N418C35"><gap/>REGISTRVM<gap/><lb/><arrow.to.target n="table1"/> </s> </p> <table id="N418C3F"> <table.target id="table1"/> <row id="N418C42"> <cell id="N418C43">a</cell> <cell id="N418C45"><expan abbr="primũ">primum</expan> <expan abbr="albũ">album</expan></cell> <cell id="N418C4D">Leonis</cell> <cell id="N418C4F">&longs;ubactæque</cell> <cell id="N418C51">eadem</cell> </row> <row id="N418C53"> <cell id="N418C54">b</cell> <cell id="N418C56">atque ueluti</cell> <cell id="N418C58">quod illic</cell> <cell id="N418C5A">quotiens</cell> <cell id="N418C5C"><expan abbr="Nãque">Namque</expan></cell> </row> <row id="N418C60"> <cell id="N418C61">c</cell> <cell id="N418C63">&longs;ui</cell> <cell id="N418C65">quando</cell> <cell id="N418C67">ut &longs;it</cell> <cell id="N418C69">imbres</cell> </row> <row id="N418C6B"> <cell id="N418C6C">d</cell> <cell id="N418C6E">et acres</cell> <cell id="N418C70">principales</cell> <cell id="N418C72">quæ</cell> <cell id="N418C74">neque</cell> </row> <row id="N418C76"> <cell id="N418C77">e</cell> <cell id="N418C79">latentes</cell> <cell id="N418C7B">rubra</cell> <cell id="N418C7D">Nam</cell> <cell id="N418C7F"/> </row> <row id="N418C80"> <cell id="N418C81">f</cell> <cell id="N418C83">in <expan abbr="materiã">materiam</expan></cell> <cell id="N418C88">Cre&longs;iphum</cell> <cell id="N418C8A">fo&longs;&longs;æ</cell> <cell id="N418C8C"><expan abbr="&longs;ecũdo">&longs;ecundo</expan></cell> </row> <row id="N418C90"> <cell id="N418C91">g</cell> <cell id="N418C93"><expan abbr="pp&etilde;diculũ">perpendiculum</expan></cell> <cell id="N418C97">mittito</cell> <cell id="N418C99">fateri</cell> <cell id="N418C9B">quæ</cell> </row> <row id="N418C9D"> <cell id="N418C9E">h</cell> <cell id="N418CA0">aedificia</cell> <cell id="N418CA2">expeditis</cell> <cell id="N418CA4">adeo</cell> <cell id="N418CA6">non</cell> </row> <row id="N418CA8"> <cell id="N418CA9">i</cell> <cell id="N418CAB">putent</cell> <cell id="N418CAD">profecto</cell> <cell id="N418CAF">ponendis</cell> <cell id="N418CB1">&longs;tetur</cell> </row> <row id="N418CB3"> <cell id="N418CB4"><gap/></cell> <cell id="N418CB6">eiu&longs;dem</cell> <cell id="N418CB8">penetralibus</cell> <cell id="N418CBA">fluento</cell> <cell id="N418CBC">aut</cell> </row> <row id="N418CBE"> <cell id="N418CBF">l</cell> <cell id="N418CC1">inci&longs;is</cell> <cell id="N418CC3">portam</cell> <cell id="N418CC5">&longs;upra</cell> <cell id="N418CC7">eos et</cell> </row> <row id="N418CC9"> <cell id="N418CCA">m</cell> <cell id="N418CCC">neque</cell> <cell id="N418CCE">ueteres</cell> <cell id="N418CD0">uer&longs;o</cell> <cell id="N418CD2">crudo</cell> </row> <row id="N418CD4"> <cell id="N418CD5">n</cell> <cell id="N418CD7">&longs;ic &longs;tatu</cell> <cell id="N418CDA">u&longs;u et</cell> <cell id="N418CDC">tum et</cell> <cell id="N418CDE">faciet</cell> </row> <row id="N418CE0"> <cell id="N418CE1">o</cell> <cell id="N418CE3">quo uis</cell> <cell id="N418CE5">&longs;unt</cell> <cell id="N418CE7">ti aqua</cell> <cell id="N418CE9"><expan abbr="ron&etilde;">ronem</expan></cell> </row> <row id="N418CED"> <cell id="N418CEE">p</cell> <cell id="N418CF0">locata</cell> <cell id="N418CF2">neis</cell> <cell id="N418CF4">athenas</cell> <cell id="N418CF6"/> </row> <row id="N418CF7"> <cell id="N418CF8">q</cell> <cell id="N418CFA">cra&longs;&longs;itudi</cell> <cell id="N418CFC">thiis uero</cell> <cell id="N418CFE">quæ &longs;uper</cell> <cell id="N418D00"><expan abbr="nõ">non</expan> ni&longs;i</cell> </row> <row id="N418D05"> <cell id="N418D06">r</cell> <cell id="N418D08">dinem</cell> <cell id="N418D0A">coronas</cell> <cell id="N418D0C">armamenti</cell> <cell id="N418D0E">adiecit</cell> </row> <row id="N418D10"> <cell id="N418D11">&longs;</cell> <cell id="N418D13">e&longs;t non</cell> <cell id="N418D15">phis apud</cell> <cell id="N418D17">in ea re</cell> <cell id="N418D19">memo</cell> </row> <row id="N418D1B"> <cell id="N418D1C">t</cell> <cell id="N418D1E">lumna ip&longs;a</cell> <cell id="N418D20">i&longs;tius</cell> <cell id="N418D22">immatura</cell> <cell id="N418D24">nece&longs;&longs;i</cell> </row> <row id="N418D26"> <cell id="N418D27">u</cell> <cell id="N418D29">et &longs;iqua</cell> <cell id="N418D2B">num <expan abbr="con&longs;c">con&longs;c</expan></cell> <cell id="N418D30">ma theatri</cell> <cell id="N418D32">theatr</cell> </row> <row id="N418D34"> <cell id="N418D35">x</cell> <cell id="N418D37">ue&longs;tibuli&longs;que</cell> <cell id="N418D39">magnifica</cell> <cell id="N418D3B"><expan abbr="ornam&etilde;torum">ornamentorum</expan></cell> <cell id="N418D3F">de&longs;cen</cell> </row> <row id="N418D41"> <cell id="N418D42">y</cell> <cell id="N418D44">ratio</cell> <cell id="N418D46">ri qui</cell> <cell id="N418D48">dabi&longs; nu</cell> <cell id="N418D4A">ad dup</cell> </row> <row id="N418D4C"> <cell id="N418D4D">z</cell> <cell id="N418D4F">uoluptate</cell> <cell id="N418D51">autem</cell> <cell id="N418D53">peritiam</cell> <cell id="N418D55">Leoni&longs;</cell> </row> <row id="N418D57"> <cell id="N418D58">et</cell> <cell id="N418D5A">retur et &longs;iti</cell> <cell id="N418D5C">apud</cell> <cell id="N418D5E">rum <expan abbr="&longs;elig&etilde;">&longs;eligem</expan></cell> <cell id="N418D63">gabim</cell> </row> <row id="N418D65"> <cell id="N418D66">c</cell> <cell id="N418D68">et innectito</cell> <cell id="N418D6A">aiunt</cell> <cell id="N418D6C">cru&longs;tam</cell> <cell id="N418D6E">ueus</cell> </row> <row id="N418D70"> <cell id="N418D71"><expan abbr="rũ">rum </expan></cell> <cell id="N418D73">opus et</cell> <cell id="N418D75">illic <expan abbr="aptũ">aptum</expan></cell> <cell id="N418D7A">pruna</cell> <cell id="N418D7C">cauda</cell> </row> </table> </chap> </body> <back/> </text> </archimedes>