Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/xml/landi_ecphr_030_la_1552.xml @ 12:f9a6b8344c3a
DESpecs 2.0 Autumn 2009
author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
---|---|
date | Thu, 02 May 2013 11:14:40 +0200 |
parents | 22d6a63640c6 |
children |
line wrap: on
line source
<?xml version="1.0"?> <!DOCTYPE archimedes SYSTEM "../dtd/archimedes.dtd" > <archimedes xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"> <info> <author>Landi, Bassiano</author> <title>Ecphrasis de motu</title> <date>1550</date> <place>Padua</place> <translator/> <lang>la</lang> <cvs_file>landi_ecphr_030_la_1552.xml</cvs_file> <cvs_version/> <locator>030.xml</locator> </info> <text> <front> </front> <body> <chap> <pb xlink:href="030/01/001.jpg" id="p.0001"/><p type="head"> <s>BASSIANI <lb/><emph type="italics"/>LANDIPLA.<emph.end type="italics"/><lb/>CENTINI PHILOSOPHI <lb/>ET MEDICI <lb/>OPVSCVLA.<!-- KEEP S--></s></p><figure id="id.030.01.001.1.jpg" xlink:href="030/01/001/1.jpg"/><p type="head"> <s>PATAVII. <lb/><emph type="italics"/>Apud Simonem Galignanum, <lb/>M D LII.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><pb xlink:href="030/01/002.jpg"/><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Ecphra&longs;is de Motu.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Ecphra&longs;is de Tempore.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Ecphra&longs;is de Loco.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Præfatio in Aphori&longs;mos Hippocratis.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Libellus de Vacuatione.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s></p><p type="head"> <s><foreign lang="greek">*re/<gap/>ou tou<gap/> *kortwnai/ou.</foreign></s></p><p type="main"> <s><foreign lang="greek">*bi/blon o( oumfert<gap/>w\ sw_oudai/ois th/nde ponh/sas <lb/>*baasiano\s, te/kmwr w)/pasen e)<gap/>omcn/wn,</foreign></s></p><p type="main"> <s><foreign lang="greek">*toi_s g<gap/> a)paidd<gap/>tois, fqonero\n kh_r oi(_s e)maran/qh. <lb/><gap/>pa_sine/mein noe/ei mi<gap/>o\n o)feilo/m<gap/>non,</foreign></s></p><p type="main"> <s><foreign lang="greek">*kai\ no/on e)ktele/sein ma/lae)/lpetai, ou(/neka pa/<gap/>ein <lb/>*an)to\s e)/xei xlwrh_s fa/rma<gap/>a thkedo/nos.</foreign></s></p><pb xlink:href="030/01/003.jpg"/><p type="head"> <s><emph type="italics"/>PETRO FRANCI. <lb/>&longs;co Contareno Patritio Vene <lb/>to, et Senatori optimo, atque<lb/>philo&longs;opho grauis&longs;imo, <lb/>Bas&longs;ianus Landus. <lb/><!-- REMOVE S-->S. P. D.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s> </p><p type="main"> <s><emph type="italics"/>Scripsit <lb/>olim Montanus <lb/>Veronen&longs;is, me <lb/>taphra&longs;im <expan abbr="eorũ">eorum</expan><gap/><lb/>quæ pertinent ad <lb/><expan abbr="cõpo&longs;ition&etilde;">compo&longs;itionem</expan> medi <lb/>camentorum, pro <lb/>qua, aduer&longs;us calumniatores &longs;olebat di <lb/>cere, materiam quidem &longs;e e&longs;&longs;e <expan abbr="mutuatũ">mutuatum</expan> <lb/>à Galeno, formam uero e&longs;&longs;e &longs;uam, & <lb/>ideò meliorem partem iure optimo &longs;ibi <lb/>potui&longs;&longs;e uendicare. </s> <s>Ego quoque con-<pb xlink:href="030/01/004.jpg"/>&longs;crip&longs;i Ecphra&longs;im totius phy&longs;iologiæ, <lb/>in qua non diffiteor rei <expan abbr="inuention&etilde;">inuentionem</expan> e&longs;&longs;e <lb/>propriam Ari&longs;totelis, &longs;ed ordinem, <lb/>& methodum, & per&longs;picuitatem mihi <lb/>uendico. </s> <s>Hanc &longs;ane partem, quæ po­<lb/>tior e&longs;t, qui po&longs;&longs;unt adinuenire, illi <expan abbr="cõ-munia">con­<lb/>munia</expan> dicunt propriè, quo nihil e&longs;&longs;e dif­<lb/>ficilius noster Horatius putauit. </s> <s>Pro <lb/>inde de &longs;ino mirari, cur hoc no&longs;tro &longs;æ­<lb/>culo, cum medici, <expan abbr="tũ">tum</expan> philo&longs;ophi id ip&longs;um <lb/>uel profitendo, nel &longs;cribendo, præ&longs;ta <lb/>re aut non pos&longs;ine, aut nolint. </s> <s>Et &longs;i qui <lb/>&longs;int, <expan abbr="qũns">qunns</expan> quidem perpaucos e&longs;&longs;e reor, <lb/>hactenus mihi non licuit iudicare. </s> <s>Qui <lb/>enim nihil &longs;criptis commendarunt, &longs;ed <lb/>de alienis &longs;e con&longs;tituunt perpetuò & li­<lb/>benter. </s> <s>Iudices & criticos, nullam cen­<lb/>&longs;uram adiorum &longs;ubire po&longs;&longs;unt. </s> <s>Ego qui­<lb/>dem, qui hoc fœliciter præstare potue-<pb xlink:href="030/01/005.jpg"/>rit, neminem alium cognoui, queex medi­<lb/>cis, quorum &longs;cripta nunc extant, Mon­<lb/>tanum hominem Italum, ex Philo&longs;ophis <lb/>Iu&longs;tum Vel&longs;ium Germanum, qui & <lb/>viua uoce & &longs;criptis hodie <expan abbr="quoq;">quoque</expan> idem <lb/>præ&longs;tat. </s> <s>Itaque ex totius Phy&longs;iologiæ <lb/>ecphra&longs;ieam partem &longs;elegi, quæ &longs;pe­<lb/>ctat ad res &longs;ucces&longs;iuas, atque uolui &longs;ub­<lb/>tuo nomine in lucem exire, ut &longs;i compro­<lb/>bari ip&longs;am intellexero, quæ longe diffi­<lb/>cillima est, quod reliqui fit, po&longs;tea &longs;i­<lb/>nam apparere, quàm diligenter expoli­<lb/>uerim. </s> <s>At omnibus non cupio place­<lb/>re, &longs;ed illis duntaxat, qui &longs;ciunt ex arte <lb/>& dicere, et &longs;cribere: præ&longs;ertim tibi <lb/>uni, cuius iudicium tanti facio, quanti <lb/>æ&longs;timo, et admiror tuam uariarum re­<lb/>rum cognitionem, & in rebus gerendis <lb/><expan abbr="mirã">miram</expan> prudentiam. </s> <s>Accuratam uer<gap/><pb xlink:href="030/01/006.jpg"/>illam elocutionis formam neglexi, &longs;ed <lb/>&longs;olum artificium tentaui, &longs;iquidem or <lb/>nari res ip&longs;a negat contenta doceri. <lb/></s> <s>Vale, et me, ut facis, ama. </s> <s>Patauii. <lb/><!-- KEEP S--></s> <s>XIIII. Cal. <!-- REMOVE S-->Mart. <!-- REMOVE S-->M. D. LII.<emph.end type="italics"/><!-- KEEP S--></s> </p><pb xlink:href="030/01/007.jpg"/><p type="head"> <s>ECPHRASIS DE <lb/>MOTV.<!-- KEEP S--></s></p><p type="main"> <s>MELISSVS Ex pri&longs;cis <lb/>Philo&longs;ophis celebris vir <lb/>&longs;u&longs;tulit motum: quoniam <lb/>opinabatur, quod moue­<lb/>tur, id omne moueri per inane &longs;pa­<lb/>cium, non per plenum, ne corpora &longs;e <lb/>&longs;e mutuò penetrarent. </s> <s>Sed quia ina­<lb/>ne nullum e&longs;t, propterea neque motum <lb/>e&longs;&longs;e ratus, con&longs;tituit vniuer&longs;um immo­<lb/>bile. </s> <s>Cum autem &longs;it euidentis&longs;imum <lb/>vel ip&longs;is &longs;en&longs;ibus motum e&longs;&longs;e in natura <lb/>rerum, an &longs;it di&longs;quirere &longs;uperuacaneum <lb/>mihi e&longs;&longs;e videtur. </s> <s>Quin ad præ&longs;ens <lb/>in&longs;titutum magis pertinere arbitror, <lb/>&longs;i ex per&longs;pecta tota eius natura, diffe­<lb/>rentias atque proprias affectiones inue­<lb/>nero. </s> <s>Itaque motus e&longs;t actus rei mobilis, <lb/>qua mobilis e&longs;t, à motore profici&longs;cens,<pb xlink:href="030/01/008.jpg"/>ex termino oppo&longs;ito in terminum oppo­<lb/>&longs;itum, vnus atque <expan abbr="cõtinuus">continuus</expan>, æquabilis aut <lb/>inæquabilis, velox aut tardus, vt vicis&longs;i­<lb/>tudo rerum naturalium &longs;empiterno tem­<lb/>pore con&longs;eruetur. </s> <s>Actum Ari&longs;to. <!-- REMOVE S-->nun­<lb/>cupat <foreign lang="greek">e)ndele/xean</foreign>, recentiores philo&longs;o­<lb/>phi <foreign lang="greek">e)ne/rgean</foreign>, á Latinis appo&longs;itè dicitur <lb/>perennis motio, quoniam illa <expan abbr="per&etilde;nitas">perennitas</expan> <lb/>veram motus naturam &longs;ignificat. </s> <s>Cuius <lb/>quidem terminus, in quem de&longs;init, <foreign lang="greek">w_a(<gap/>os</foreign><lb/>vocatur, hoc e&longs;t pas&longs;io. </s> <s>Motus ergo non <lb/>e&longs;t pas&longs;io, vt aliqui fal&longs;ò opinantur, quia <lb/>terminus ille e&longs;t forma. </s> <s>Forma autem <lb/>neque mouet, neque mouetur, &longs;ed id dun­<lb/>taxat aut mouet, aut mouetur, quod e&longs;t <lb/>compo&longs;itum ex materia &longs;imul & forma. <lb/></s> <s>Quod dixi de forma, idem iudican­<lb/>dum e&longs;t de &longs;ola materia. </s> <s>Sed rectius <lb/><foreign lang="greek">w_a)qksin</foreign> appella&longs;&longs;ent, quæ e&longs;t <expan abbr="quædã">quædam</expan> itio <lb/>& actus ad ip&longs;um <foreign lang="greek">w_a)qos. </foreign></s> <s>Interdum ta­<lb/>men Galenus in lib. de' &longs;ymptomatum<pb xlink:href="030/01/009.jpg"/>differentiis <foreign lang="greek">w_a)qhma & w_a)qos</foreign> &longs;umit <lb/>pro ip&longs;a motione & actu, non pro ter­<lb/>mino immobili, id quod Ari&longs;totelimi­<lb/>nime placet. </s> <s>Siquidem de eius &longs;enten­<lb/>tia motus &longs;it ad pas&longs;ionem. </s> <s>Nam &longs;i <lb/>motus e&longs;&longs;et pas&longs;io, tunc motus e&longs;&longs;et ad <lb/>motum. </s> <s>Con&longs;tat igitur pas&longs;ionem e&longs;­<lb/>&longs;e terminum &longs;iue formam, in quam de­<lb/>&longs;init motus. </s> <s>Itaque, quia motus e&longs;t pe­<lb/>rennis motio ad pas&longs;ionem, nece&longs;&longs;a­<lb/>rium e&longs;t aliquod &longs;ubiectum e&longs;&longs;e capax <lb/>motionis & pas&longs;ionis: nam motus cie­<lb/>ri non pote&longs;t, ni&longs;i quippiam moueatur: <lb/>nihil autem pote&longs;t moueri, ni&longs;i præ­<lb/>&longs;ente motu: motus præ&longs;ens, e&longs;t ip­<lb/>&longs;a motio, &longs;iue ip&longs;um moueri: motus <lb/>enim atque motio &longs;unt &longs;ubiecto idem, <lb/>&longs;ola ratione differunt: quandoquidem <lb/>motus & motio ita di&longs;tinguantur, vt <lb/>pas&longs;io & pati, actio & agere, albe­<lb/>do & albe&longs;cere: nam moueri e&longs;t no-<pb xlink:href="030/01/010.jpg"/>tius, quám motus, quia quod mouetur, <lb/>id videmus, motum non videmus: <lb/>quod patitur &longs;imiliter videmus, at pa&longs;­<lb/>&longs;ionem non videmus. </s> <s>Quot igitur erunt <lb/>&longs;ubiecta genera, in quibus reperitur mo­<lb/>tus, & ex quibus e&longs;t motus, & in quæ <lb/>e&longs;t pariter motus, totidem quoqueerunt <lb/>&longs;pecies, &longs;iue differentiæ ip&longs;ius. </s> <s>Porrò <lb/>&longs;ubiecta genera plura quàm decem nec <lb/>excogitari, nec con&longs;titui po&longs;&longs;unt, in qui­<lb/>bus comperitur motus. </s> <s>Sed ex his de­<lb/>cem &longs;ummis rerum generibus non po­<lb/>te&longs;t reperiri in pluribus, quàm in tri­<lb/>bus, nimirum in Qualitate, in Quanti­<lb/>tate, & in loco. </s> <s>Motus namque in his tri­<lb/>bus e&longs;t, & ex his e&longs;t, & in hæc tria termi­<lb/>natur: quia terminus motus e&longs;t aut pa&longs;­<lb/>&longs;io, aut locus: pas&longs;io rur&longs;us e&longs;t, aut qua­<lb/>litas, aut quantitas. </s> <s>In reliquis &longs;ubie­<lb/>ctis rerum generibus, non e&longs;t motus: <lb/>propterea quòd in illis non reperitur<pb xlink:href="030/01/011.jpg"/>contrarium, motus autem e&longs;t inter con­<lb/>traria. </s> <s>Quód nec in &longs;ub&longs;tantia repe­<lb/>riatur, neque in relatione, neque in actio­<lb/>ne, neque in pas&longs;ione, neque in tempore, <lb/>&longs;ed potius tempus in motu, neque in &longs;i­<lb/>tu, neque in ip&longs;o habere, his planis&longs;i­<lb/>mè conuincitur argumentis. </s> <s>Non e&longs;t <lb/>quidem in &longs;ub&longs;tantia, quia &longs;ub&longs;tantiæ <lb/>nihil e&longs;t contrarium, at motus e&longs;t in <lb/>contrariis. </s> <s>Sed contra dicat quis, in <lb/>&longs;ub&longs;tantia &longs;unt priuantia, ergo &longs;unt con­<lb/>traria. </s> <s>Atqui duplex e&longs;t priuatio, al­<lb/>tera ‘quidem generationis & &longs;ub&longs;tan­<lb/>tiæ, qualis e&longs;t priuatio formæ in <lb/>materia, altera veto e&longs;t motus, at­<lb/>que accidentium. </s> <s>Priuatio &longs;anè ac­<lb/>cidentium e&longs;t vera contrarietas. </s> <s>Non <lb/>in actione & pas&longs;ione, neque in <lb/>motu, neque in mutatione: quo<gap/>­<lb/>niam motus e&longs;t actio, & pas&longs;io, at­<lb/>que’ mutatio, pas&longs;ionem nunc intel-<pb xlink:href="030/01/012.jpg"/>ligi volo <foreign lang="greek">w_a)qhsin. </foreign></s> <s>Si igitur e&longs;&longs;et <lb/>in actione & pas&longs;ione, motio e&longs;&longs;et in <lb/>motione. </s> <s>Hoc ip&longs;um pronunciatum po­<lb/>te&longs;t trifariam intelligi motionem e&longs;&longs;e mo­<lb/>tionis, aut e&longs;&longs;e &longs;ubiectum motionis, aut <lb/>e&longs;&longs;e terminum, à quo incipit, hoc e&longs;t e&longs;­<lb/>&longs;e ex motione, aut terminum, in quem <lb/>de&longs;init, hoc e&longs;t e&longs;&longs;e in motionem. </s> <s>Subie­<lb/>ctum non e&longs;t, quia &longs;ubiectum, quando in­<lb/>cale&longs;cit, aut cre&longs;cit, aut decre&longs;cit, aut lo­<lb/>co mouetur, tunc motio non e&longs;t &longs;ubie­<lb/>ctum calefactionis, aut incrementi, aut <lb/>decrementi, aut loci: &longs;ed e&longs;t &longs;ub&longs;tantia <lb/>corporea, in qua e&longs;t motus. </s> <s>Nec e&longs;t ter­<lb/>minus, in quem de&longs;init, hoc e&longs;t in mo­<lb/>tionem: nec is, à quo incipit, hoc e&longs;t ex <lb/>motione: quia &longs;equeretur, vt <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> &longs;imul <lb/>eodem tempore per &longs;e mutaretur in op­<lb/>po&longs;itos motus, vt &longs;anatio e&longs;t mutatio ex <lb/>morbo in &longs;anitatem, quia motus e&longs;t mu­<lb/>tatio ex forma in formam: &longs;i autem &longs;a-<pb xlink:href="030/01/013.jpg"/>natio in &longs;anitatem eodem tempore e&longs;&longs;et <lb/>in motionem, nece&longs;&longs;arium foret e&longs;&longs;e <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>in &longs;anationem, &longs;ed in ægrotationem, <lb/>quia ita motus e&longs;t inter contraria, vt ge­<lb/>neratio & interitus inter contradicen­<lb/>tia, vt ens, non ens: e&longs;t, <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t: ergo idem <lb/>&longs;imul e&longs;&longs;et &longs;anus & æger. </s> <s>Dixi per &longs;e, <lb/>quia ex accidenti pote&longs;t aliquid in op­<lb/>po&longs;itos motus cieri: pote&longs;t enim <expan abbr="qui&longs;piã">qui&longs;piam</expan> <lb/>ægrotare &longs;imul & currere & di&longs;cere, &longs;ed <lb/>accidit ægrotanti currere, aut di&longs;cere. <lb/></s> <s>Præterea &longs;i motionis e&longs;&longs;et motio, & ge­<lb/>nerationis generatio, & mutationis mu­<lb/>tatio, tunc &longs;equeretur, vt generationis <lb/>e&longs;&longs;et in immen&longs;um progres&longs;io, quia ge­<lb/>neratio, quæ generatur, ‘ex generatio­<lb/>ne e&longs;t antecedente, & alia &longs;ubinde ex <lb/>alia, ‘& alia infinitè ex alia: ergo nihil <lb/>poterit per &longs;e generari, aut mutari, quia <lb/>in infinito neque primum, neque &longs;ecun­<lb/>dum, neque tertium e&longs;t. </s> <s>Huc etiam perti­<lb/><pb xlink:href="030/01/014.jpg"/>net, quòd quippiam e&longs;&longs;et mu&longs;t<gap/> an­<lb/>t<gap/>, quàm &longs;it: nam &longs;i generatio gene­<lb/>ratur ex generatione, nece&longs;&longs;arium e&longs;t <lb/>vt vna &longs;it po&longs;terior & altera prior: po­<lb/>&longs;terior nondum e&longs;t, quia quod fit, idnó­<lb/>dum e&longs;t, prior e&longs;t, quia facta e&longs;t, er­<lb/>go idem e&longs;&longs;et &longs;imul, & non e&longs;&longs;et. </s> <s>Ad <lb/>extremum efficeretur, vt quod genera­<lb/>tur, idem tunc interiret, cum genera­<lb/>tur, & vicis&longs;im quod interit, id tunc <lb/>generetur, quando interit: hoc e&longs;t ge­<lb/>neratio idem e&longs;&longs;et quod interitus, & <lb/>interitus quod generatio. </s> <s>Id quod li­<lb/>quidò con&longs;tabit ex duabus po&longs;itis & <lb/><expan abbr="cō&longs;titutis">con&longs;titutis</expan> hypothe&longs;ibus, <expan abbr="quarũ">quarum</expan> hæc pri­<lb/>ma e&longs;t. </s> <s>Vnius atque eiu&longs;dem rei e&longs;t ge­<lb/>neratio & interitus, atque pror&longs;us omnis <lb/>motus oppo&longs;itus, pariter & illi aduer&longs;a <lb/>quies: nam idem corpus, quod moue­<lb/>tur, pote&longs;t etiam quie&longs;cere, & quod ca­<lb/>le&longs;cit, idem refrigerari. </s> <s>Altera vero<pb xlink:href="030/01/015.jpg"/>e&longs;t, nihil pote&longs;t generari, quod <expan abbr="interdũ">interdum</expan> <lb/>non intereat, & reciprocatur. </s> <s>Siergo ge­<lb/>neratio hominis e&longs;t mutatio ex &longs;emine <lb/>in corpus &longs;entiens, nece&longs;&longs;arium e&longs;t vt ge­<lb/>neratio &longs;it interitus, quia &longs;i huius gene­<lb/>rationis e&longs;t generatio, non alia e&longs;t quàm <lb/>generatio cadaueris, quæ e&longs;t interitus, <lb/>&longs;iue corruptio viui corporis: ergo <expan abbr="dũ">dum</expan> ge­<lb/>neratur homo, interea corrumpitur, &longs;iue <lb/>interit, & contrà, Itaque motio non e&longs;t mo­<lb/>tionis vt terminus à quo incipit, neque vt <lb/>terminus in <expan abbr="qu&etilde;">quem</expan> de&longs;init. </s> <s>Simili quoque <expan abbr="ra-tiōis">ra­<lb/>tionis</expan> modo nec e&longs;t vt &longs;ubiectum, <expan abbr="&longs;iquid&etilde;">&longs;iquidem</expan> <lb/>in omni mutatione duo oporteat ade&longs;&longs;e, <lb/>vnum quidem quod &longs;it <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>, &longs;iue ma­<lb/>teria ex qua, vel inqua &longs;it mutatio: ex <lb/>qua, vt generatio & interitus, in qua, vt <lb/>motus: alterum verò, quod &longs;it <expan abbr="&longs;ubiectũ">&longs;ubiectum</expan>: <lb/>ad quod &longs;it mutatio vel ad formá, vel ad <lb/>pas&longs;ionem, vel ad locum, & vtrunque<lb/>oportet e&longs;&longs;e diuer&longs;um vnum ab altero,<pb xlink:href="030/01/016.jpg"/>atque adeo ab ip&longs;a mutatione. </s> <s>Propterea <lb/>ego &longs;ci&longs;citarer abs te, qualis materia &longs;ub­<lb/>&longs;it mutationi, ex qua, vel in qua^{a}, & in <lb/>quam &longs;it. </s> <s>Non profectò re&longs;pondebis <lb/>e&longs;&longs;e mutationem, quia vterque terminus <lb/>debet e&longs;&longs;e diuer&longs;us à mutatione. </s> <s>Atqui <lb/>mutatio non e&longs;t diuer&longs;a à mutatione, <lb/>ergo mutatio non e&longs;t &longs;ubiectum muta­<lb/>tionis: &longs;ed &longs;ubiectum e&longs;t vel corpus &longs;im­<lb/>plex, vel <expan abbr="cõpo&longs;itũ">compo&longs;itum</expan>, vel anima: & vt muta­<lb/>tio ad di&longs;ciplinam non e&longs;t di&longs;ciplina, <lb/>quia nemo ante &longs;eit, quàm di&longs;cat, &longs;ed <lb/>po&longs;tquam didicit, &longs;ic generationis non <lb/>e&longs;t generatio. </s> <s>Non enim qui e&longs;t in via, <lb/>idem e&longs;t in termino, ad quem ducit via: <lb/>& qui profici&longs;citur Thebas, <expan abbr="nõdum">nondum</expan> e&longs;t <lb/>Thebis. <!-- KEEP S--></s> <s>Quid quæris?, &longs;i motionis al­<lb/>tera motio e&longs;&longs;et materia, profectò erit <lb/>nece&longs;&longs;arium alterationis e&longs;&longs;e vel altera­<lb/>tionem, vel accretionem, vel lationem, <lb/>Alteratio quidem e&longs;&longs;e non pote&longs;t, quo-<pb xlink:href="030/01/017.jpg"/>niam, vt nuper probabam, nec genera­<lb/>tionis e&longs;t generatio, neque vllius muta­<lb/>tionis e&longs;t mutatio: neque accretio, neque <lb/>latio, quia quod alterabitur, idem <lb/>etiam feretur & auge&longs;cet: proinde al­<lb/>teratio erit incrementum, aut latio. <lb/></s> <s>Pote&longs;t tamen mutatio e&longs;&longs;e ex acciden­<lb/>ti mutationis, vt &longs;ubiecti, quandoqui­<lb/>dem pos&longs;it Socrates, qui &longs;anatur, cur­<lb/>rere pariter & di&longs;cere, ideo accidit &longs;a­<lb/>nationi currere & di&longs;cere, quia acci­<lb/>dit Socrati: &longs;ed hæc motio e&longs;t valde alie­<lb/>na à &longs;cientia de motu. </s> <s>Quòd autem <lb/>non &longs;it in reliquis generibus, notius <lb/>e&longs;t, quàm vt à me demon&longs;tretur. </s> <s>Re­<lb/>linquitur ergo, vt &longs;it nec in pluribus, <lb/>neque in paucioribus, quàm in tri­<lb/>bus, tum in genere qualitatis, tum in <lb/>genere quantitatis, tum in loco: non <lb/>quia moueatur qualitas, aut quantitas, <lb/>aut locus, quia termini &longs;unt quædam<pb xlink:href="030/01/018.jpg"/>formæ, proinde immobiles: &longs;ed pro­<lb/>pterea in his &longs;tatuitur, quòd ex qua­<lb/>litate in qualitatem, aut ex quanti­<lb/>tate in quantitatem, aut ex loco in <lb/>locum fiat motio, hoc e&longs;t ex forma in <lb/>formam, &longs;iue ex pas&longs;ione in pas&longs;ionem, <lb/>vel locum. </s> <s>Cum igitur in tribus ge­<lb/>neribus duntaxat motus reperiatur, <lb/>illius tres erunt tantum &longs;pecies, &longs;iue <lb/>differentiæ &longs;uis nominibus di&longs;tinctæ. <lb/></s> <s>Itaque motus in qualitate dicitur <foreign lang="greek">a)l­<lb/>loi/wsis</foreign>, à no&longs;tris alteratio vertitur, <lb/>quod quidem nomen e&longs;t commune om­<lb/>nibus motibus, qui fiunt in qua­<lb/>litate, & in qualitatem. </s> <s>Plato ta­<lb/>men accommodauit plerunque ad ge­<lb/>nerationem & interitum, ni&longs;i meta­<lb/>phoricè tran&longs;tulerit ad illud genus al­<lb/>terationis, quæ e&longs;t mutatio quali­<lb/>tatis in &longs;ub&longs;tantia, quæ nuncupatur <lb/>differentia &longs;iue qualitas <foreign lang="greek">d)siw)dhs</foreign>, hoc<pb xlink:href="030/01/019.jpg"/>e&longs;t e&longs;&longs;entialis: quandoquidem con&longs;ti­<lb/>tuat e&longs;&longs;entiam rei, à qua non pote&longs;t &longs;e­<lb/>iungi &longs;ine ip&longs;ius interitu, vt nec ca­<lb/>lor ab igne, nec frigus à glacie, Sed al­<lb/>teratio e&longs;t duplex, vna quidem e&longs;t mu­<lb/>tatio ex forma contraria in formam: <lb/>formam in præ&longs;entia volo intelligi pa&longs;­<lb/>&longs;ionem, vel locum: pas&longs;ionem quidem <lb/>tam in qualitate, quàm in quantita­<lb/>te: verbi cau&longs;a &longs;anatio e&longs;t motus, &longs;iue <lb/>mutatio ex ægritudine in &longs;anitatem. <lb/></s> <s>San<gap/> ægritudo & &longs;anitas &longs;unt form&ecedil;, <lb/>& termini &longs;anationis, qui quidem <lb/>termini &longs;unt immobiles, non enim <lb/>mouentur, &longs;ed generantur, quia &longs;u­<lb/>bitò fiunt, & hæc generatio non e&longs;t <lb/><foreign lang="greek">a(w_lw_s ge/n esis</foreign>, &longs;ed e&longs;t vel quædam ge­<lb/>neratio, vel alicuius generatio, quia e&longs;t <lb/>generatio accidentis: nam generatio <lb/>&longs;implex e&longs;t mutatio &longs;ub&longs;tantiæ. </s> <s>Alte­<lb/>ra verò e&longs;t eiu&longs;dem formæ, qualis e&longs;t<pb xlink:href="030/01/020.jpg"/>mutatio ex minus albo, vel minus cali­<lb/>do, in magis album, vel magis calidum. <lb/></s> <s>E&longs;t quoque id po&longs;tremum genus alteratio <lb/>nisinter contraria, quia minus album ni­<lb/>gri naturam, quemadmodum minus ca­<lb/>lidum frigidi obtinet, vt mutatio tepi­<lb/>dæ aqu&ecedil; ad gelidam, obtinet naturam <lb/>calidæ, & ad feruidam &longs;ubit naturam <lb/>gelidæ: proinde nominatur ab Ari&longs;tot. <lb/>s.phy. <foreign lang="greek">w_i_ a)lloi)wsis</foreign>, hoc e&longs;t <expan abbr="quædā">quædam</expan> al­<lb/>teratio, &longs;iue alteratio quadam ex par­<lb/>te, Iamverò motus in quantitate, vt <lb/>vnum commune nomen de&longs;ideratur, (e&longs;t <lb/>enim duplex <foreign lang="greek">a)/uznsis kai\ foi/sis</foreign>, in cre­<lb/>mentum & decrementum) &longs;ic in loco <lb/>motus neque proprium, neque commune <lb/>nomen habet. </s> <s>Nam <foreign lang="greek">fora\</foreign>, quæ à La­<lb/>tinis appellatur latio propriè & appo­<lb/>&longs;itè, conuenit illis corporibus, quæ natu­<lb/>ra mouentur, & cum loco mouentur, <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>nó habent in &longs;ua pote&longs;tate, vt quie&longs;cát:<pb xlink:href="030/01/021.jpg"/>nec quando quie&longs;cunt in, illis <expan abbr="&longs;itũ">&longs;itum</expan> e&longs;t, vt <lb/><expan abbr="motũ">motum</expan> ex &longs;e au&longs;picentur<gap/>: cuius modi e&longs;t <lb/>motus <expan abbr="illorũ">illorum</expan> corporum <expan abbr="grauiũ">grauium</expan> & <expan abbr="leuiũ">leuium</expan>, <lb/>quæ &longs;unt inanimia. </s> <s>Proinde ob ege&longs;ta­<lb/>tem &longs;ermonis cum Græci, tum Latini <lb/><foreign lang="greek">frza\)</foreign>, hoc e&longs;t latio, transfertur ad om­<lb/>nia genera motuum, qui &longs;unt in loco, & <lb/>cientur ad locum. </s> <s>Motus porrò, qui <lb/>e&longs;t in loco, duplex e&longs;t genus, alterum <lb/>commune, & alterum proprium. </s> <s>Com­<lb/>mune e&longs;t, quod pluribus in rebus ine&longs;t, <lb/>quàm cætera genera motuum, & per <lb/>plura vagatur genera: pluribus qui­<lb/>dem in rebus, quoniam hæret & corpo­<lb/>ribus caducis, tam &longs;implicibus, quàm <expan abbr="cō">com</expan> <lb/>po&longs;itis, atque adeo cœle&longs;tibus, cœle&longs;tia <expan abbr="nā">nam</expan> <lb/>que in loco mouentur. </s> <s>Per plura vaga­<lb/>tur genera, quoniam transfertur & ad <lb/>accretionem, & ad imminutionem: nam <lb/>accretio motus e&longs;t, quo non tota mole, <lb/>&longs;ed partibus corpus mutat locum, vti<pb xlink:href="030/01/022.jpg"/>&longs;tirpes, quæ cre&longs;centes occupant am­<lb/>pliorem locum humi adhære&longs;centes: <lb/>imminutione accipiunt humiliorem & <lb/>minorem locum. </s> <s>Et &longs;inec in accretio­<lb/>ne, neque in imminutione mutatur locus <lb/>tota mole, tamen hic motus differt à mo­<lb/>tu cœli, quia cœlum in eodem loco &longs;em­<lb/>per conuertitur, eundem perpetuò te­<lb/>nens locum, partibus per vicisfitu dinem <lb/>&longs;ubeuntibus. </s> <s>At verò motus proprius <lb/>e&longs;t ille, quo corpus omnino, & tota &longs;ua <lb/>mole mutat locum. </s> <s>Iccirco philo&longs;ophi <lb/>audito nomine motus, per <expan abbr="antonoma&longs;iā">antonoma&longs;iam</expan> <lb/>intelligi volunt mutationem loci, quam <lb/><foreign lang="greek">tu_|n fora/n</foreign> Ari&longs;tote nuncupauit: quem­<lb/>admodum medici bilem&longs;me aliqua ad­<lb/>iunctione <foreign lang="greek">kat) e)zox<gap/></foreign> intelligunt <expan abbr="flauā">flauam</expan>. <lb/></s> <s>Nec &longs;olum e&longs;t communis, & proprius, <lb/>verum etiam e&longs;t prior omni motu, tum <lb/>natura, tum ratione, tum tempore. </s> <s>Pro­<lb/>inde nemini debet mirum videri, &longs;i Ari.<pb xlink:href="030/01/023.jpg"/>&longs;æpe lationem diui&longs;it in tres motus; <lb/>&longs;pecies, vnam propriam, & reliquas <lb/>duas communes. </s> <s>Cæterum qualia cun­<lb/>que &longs;int genera motus, diui&longs;ione ha­<lb/>ctenus inuenta, nece&longs;&longs;arium e&longs;t, vt ha­<lb/>beant <expan abbr="rē">rem</expan> mobilem &longs;ibi &longs;ubiectam: quia, <lb/>omnis motus est in re mobili, hoc <lb/>e&longs;t in eo, quod mouetur, vt cale&longs;actio <lb/>e&longs;t in ligno, non in termino à quo inci­<lb/>pit, veluti in frigore, neque, in termino <lb/>in quem de&longs;init, vt in calore, quia e&longs;t <lb/>forma & finis, finis autem e&longs;t immobilis: <lb/>proinde admonet Auer cum eo non <lb/>e&longs;&longs;e di&longs;putandum, qui cogitat & conten­<lb/>dit formam moueri, quemadmodum in­<lb/>ter initia explanabam. </s> <s>At &longs;i in aliquo <lb/>e&longs;&longs;et termino, veri&longs;imilius e&longs;t in termino <lb/>ad quem tendit motus, e&longs;&longs;e, quàm in eo <lb/>vnde fit: quia motus &longs;umit nomen a ter­<lb/>mino, i <expan abbr="quē">quem</expan> de&longs;init, vt motus in ens, deno­<lb/>minatur generatio, quanquam incipit à<pb xlink:href="030/01/024.jpg"/>non ente: & motus in non ens vocatur in <lb/>teritus, quamuis incipiat ab ente: & mo­<lb/>tus in calorem de&longs;inens, nominatur cale­<lb/>factio: quanquam, incipit à frigore. </s> <s>Mo­<lb/>tus ergo e&longs;t in eo, quod mouetur, quia <lb/>e&longs;t &longs;ua materia, in qua e&longs;t: id quod o&longs;ten­<lb/>dit breuis & propria definitio tradita­<lb/>ab Ari&longs;t.3.phy. <!-- REMOVE S-->definit enim motum e&longs;&longs;e <lb/><expan abbr="Endelechiārei">Endelechiarrei</expan> mobilis, vt mobilis e&longs;t: <lb/>ergo motus e&longs;t in eo, quod mouetur: & <lb/>quia res mobilis patitur & recipit mo­<lb/>tum, ideo motus &longs;æpe vocatur pas&longs;io. <lb/></s> <s>Sed quo ad res mouetur, & motus vtro­<lb/>que termino ita concluditur, vt partim <lb/>&longs;it in termino, à quo recedit, & partim <lb/>in termino, ad quem accedit, &longs;ed nullo <lb/>adhuc perfectè potitur, interea motus <lb/>e&longs;t: quandiu enim motus fit, tandiu <lb/>e&longs;t, vbi de&longs;init fieri, continuò etiam de­<lb/>finit e&longs;&longs;e: perpetuo fluit, & nunquam <lb/>permanet in re mobili, qua mobilis e&longs;t:<pb xlink:href="030/01/025.jpg"/>res namque, in qua e&longs;t motus, nobis in­<lb/>dicat eius naturam: cuius rei illud e&longs;t <lb/>argumentum, quòd talem motum con­<lb/>&longs;ueuimus appellare, qualis e&longs;t res mo­<lb/>bilis, qua mobilis e&longs;t. </s> <s>Ne longius abie­<lb/>ris, ree mobilis cen&longs;etur e&longs;&longs;e, quia pote&longs;t <lb/>moueri aut per&longs;e, aut ex accidenti, aut <lb/>per partem. </s> <s>Per &longs;e eae&longs;t, quæ habet in <lb/>&longs;e motum, & motus à nullo pendet. </s> <s>Ex <lb/>accidenti verò, aut perpetuò, aut non <lb/>perpetuò: perpetuò quidem, quia nun­<lb/>quam per&longs;e mouetur: quandoquidem <lb/>&longs;emper alteri h&ecedil;reat, vt omnia acciden­<lb/>tia, vt affectiones, vt anima: non per­<lb/>petuò quidem, quia aliquando mouetur <lb/>per &longs;e, vt nauta mouetur quidem per <lb/>accidens, &longs;ed ab&longs;olutus & &longs;eparatus a <lb/>nauigio, per &longs;e mouetur. </s> <s>Per partem mo­<lb/>bilis res, pote&longs;t referri ad mobilem ex <lb/>accidenti non perpetuò <gap/> vt dicimus <lb/>Socratem male valere, quia oculus<pb xlink:href="030/01/026.jpg"/>quia corpus mobile eò mouetur, quò <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> <lb/><expan abbr="principiũ">principium</expan> inclinat & <expan abbr="prop&etilde;det">propendet</expan>, quod di­<lb/>citur natura. </s> <s>Natura <expan abbr="aũt">aunt</expan>, qu&ecedil; e&longs;t <expan abbr="princi-piũ">princi­<lb/>pium</expan> eius inclin<gap/><expan abbr="tiõis">tionis</expan>, & <expan abbr="prop&etilde;&longs;ionis">propen&longs;ionis</expan>, à <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>nullis vocat<gap/> grauitas & leuitas: pro­<lb/>pen&longs;io verò dicitur <foreign lang="greek">r op<gap/>. </foreign></s> <s>De illoum <lb/>igitur &longs;ententia propen&longs;io &longs;equitur gra­<lb/>uitatem & leuitatem, grauitas & leuitas <lb/>formam, per quam corpus mobile & e&longs;t, <lb/>& exit in opus. </s> <s>Sed vtrum grauitas & le­<lb/>uitas &longs;it natura, nunc non facio meam li­<lb/>tem: &longs;atis e&longs;t mihi habere pro comperto, <lb/>de &longs;ententia Ari&longs;totelis, motum natura­<lb/>lem cieri à motore, &longs;iue à principio in­<lb/>terno. </s> <s>Externum principium, quod eò <lb/>mouet corpus mobile, quò principium <lb/>internum non inclinat, motum violen­<lb/>tum efficit: vt motus corporis leuis deor­<lb/>sum, & grauis &longs;ur&longs;um, violentus e&longs;t: mo­<lb/>tus igitur violentus e&longs;t, quò pellitur cor­<lb/>pus mobile à motore externo, & illo qui-<pb xlink:href="030/01/027.jpg"/>dem, aut præ&longs;ente, aut ab&longs;ente: præ&longs;ente <lb/>quidem, aut vehente, aut trahente: ab­<lb/>&longs;ente verò, quia abe&longs;t à toto motu, & ad <lb/>e&longs;t initio motus, qualis e&longs;t motus ille, <lb/>qui dicitur iactus a Latinis, à græcis <foreign lang="greek">r<gap/><lb/>yis. </foreign></s> <s>Iactum portò ab&longs;ente motore pro­<lb/>duci opinatur Plato per antiperi&longs;ta&longs;im, <lb/>hoc e&longs;t ex appetitu quodam naturali aë­<lb/>ris, occupandi &longs;ubitò illum locum, quem <lb/>antea implebat corpus proiectum, idque <lb/>ne detur locus vacuus corpore: aër <lb/>enim, qui circum&longs;tat & ob&longs;idet iactam <lb/>&longs;agittam, aut aliud mis&longs;ile, dum occupat <lb/>locum de&longs;titutum corpore, interea pel­<lb/>lit &longs;agittam. </s> <s>Itaque efficitur iactus ex per­<lb/>mutatione locorum &longs;ecundum dogma <lb/>Platonis: id tamen Ari&longs;toteli non v&longs;que<lb/>quaque probatur: Is enim in phy&longs;icis cau­<lb/>&longs;atur pul&longs;um, quem nominat <foreign lang="greek">w)/qhsin</foreign>: <lb/>Motor namque verbi cau&longs;a manus, primò <lb/>pellit aërem, deinde pars aeris pul&longs;a, &<pb xlink:href="030/01/028.jpg"/>mis&longs;ile compellit &longs;imul & &longs;ibi <expan abbr="proximũ">proximum</expan> <lb/>aerem, &longs;ubinde alia pars aliam vici­<lb/>nam, quoad pote&longs;t reddere aptam ad <lb/>mouendum, vbi non pote&longs;t aptam red­<lb/>dere, tunc pul&longs;us continuò ce&longs;&longs;at. </s> <s>Sed <lb/>ille pul&longs;us, e&longs;t motus <expan abbr="lõgè">longè</expan> celerior, quàm <lb/>motus naturalis, corporis iacti, vt aër <lb/>ocyus pellitur deor&longs;um, quàm mouea­<lb/>tur corpus graue: &longs;i e&longs;&longs;et tardior, iactum <lb/>corpus <expan abbr="nõ">non</expan> pelleretur. </s> <s>Proinde Empedo <lb/>cles opinatus e&longs;t terram e&longs;&longs;e immobi­<lb/>lem, ex conuer&longs;ione coeli, eò &longs;ané, quòd <lb/>&longs;it ip&longs;a longè velocior, quàm motus <lb/>terræ deor&longs;um. </s> <s>Argumento nobis e&longs;t <lb/>chalcydryon plenum aqua, ex cuius <lb/>orificio patente & lato, circá caput ce­<lb/>lerrime rotato, nihil aquæ funditur, <lb/>&longs;ed &longs;tat immobilis: propterea quód <lb/>illa rotatio e&longs;t multo velocior, quàm <lb/>aquæ motus naturalis deor&longs;um. </s> <s>Non <lb/>nulli recentiores Philo&longs;ophi, vt o&longs;ten-<pb xlink:href="030/01/029.jpg"/>derent etiam ip&longs;is haud e&longs;&longs;e præclu­<lb/>&longs;am viam philo&longs;ophandi, nec Platoni, <lb/>nec Ari&longs;toteli a&longs;&longs;entiuntur: propte­<lb/>rea commini&longs;cuntur aliam cau&longs;am: opi­<lb/>nantur enim quandam qualitatem im­<lb/>pre&longs;&longs;am à motore ip&longs;is mis&longs;ilibus, oc­<lb/>cultam, & fugientem &longs;en&longs;us, iaculatio­<lb/>nem perficere. </s> <s>An hæc opinio etiam <lb/>&longs;it veri&longs;imilis, docti viri iudicabunt: <lb/><expan abbr="equid&etilde;">equidem</expan> ip&longs;am validis argumentis euer­<lb/>ti (vt reor) in eo opere, quod in&longs;crip&longs;i <lb/>de &longs;chola&longs;ticis <expan abbr="cõtrouer&longs;iis">controuer&longs;iis</expan>. </s> <s>Sed vt eò re­<lb/>deat, vnde deflexit no&longs;tra oratio, Ne­<lb/>mini <expan abbr="dubiũ">dubium</expan> e&longs;t, quin motor &longs;it <expan abbr="principiũ">principium</expan> <lb/>motus in re mobili, qua mobilis e&longs;t. <lb/></s> <s>Motus autem, qui cietur a finito moto <lb/>re, itidem finitus e&longs;t, propterea finibus <lb/>& terminis concluditur: e&longs;t ergo motus <lb/>itio quædam, &longs;iue mutatio ex termino in <lb/><expan abbr="terminũ">terminum</expan>, <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan> nominis etymon <lb/>planis&longs;ime &longs;ignificat: nuncupatur enim<pb xlink:href="030/01/030.jpg"/>à Græcis phy&longs;iologis <foreign lang="greek">metabolh/ para) <lb/>to\ba/llen meta) to/ <gap/>e q)s to/ de</foreign>, quòd fiat <lb/>tran&longs;itus ex hoc in illud, vt Ari&longs;t. gram­<lb/>maticorum &longs;ecedil;pis&longs;ime præcepta con&longs;ecta­<lb/>tus in phy&longs;icis interpretatur. </s> <s>Mutatio <lb/>tamen latius patet, quàm motus, <expan abbr="quoniã">quoniam</expan> <lb/>omnis quidem motus e&longs;t mutatio, &longs;ed <lb/>non omnis mutatio e&longs;t motus: quia ge­<lb/>neratio, & interitus e&longs;t mutatio, motus <lb/>verò differt à generatione & interitu, <lb/>quemadmodum ex natura terminorum <lb/>& finium, quibus clauduntur, manife&longs;tò <lb/>apparet. </s> <s>Nam termini &longs;unt, oppo&longs;iti, <lb/>alioqui nullus citaretur motus, &longs;ed cun­<lb/>cta quie&longs;cerent, illa cuim diuer&longs;a na­<lb/>tura e&longs;t opifex motus. </s> <s>Po&longs;&longs;unt autem <lb/>opponi, aut <foreign lang="greek">e)nant<gap/>s</foreign>, hoc e&longs;t con­<lb/>trariè. </s> <s>aut <foreign lang="greek">a)ntifatikw_s</foreign>, hoc e&longs;t con­<lb/>tradictoriè, veluti affirmatio & negatio <lb/>Contrariè quidem, vt &longs;anatio e&longs;t mo­<lb/>tus ex ægritudine in fanitatem: nam<pb xlink:href="030/01/031.jpg"/>ægritudo e&longs;t contraria &longs;anitatis. </s> <s>Si­<lb/>mili quoque modo ægrotatio e&longs;t muta­<lb/>tio ex &longs;anitate in ægritudinem. </s> <s>Mo­<lb/>tus ergo profici&longs;cens ope motoris, in re­<lb/>mobili, qua mobilis e&longs;t, à termino con­<lb/>trario fertur i˜n terminum contrarium. <lb/></s> <s>Sed ad e&longs;&longs;entiam contrarietatis, magis <lb/>concurrit terminus contrarius, in quem <lb/>de&longs;init motus, quám terminus pari­<lb/>ter contrarius a quo inchoat motus: <lb/>propterea quòd terminus, à quo pro­<lb/>fici&longs;citur motus, e&longs;t liberatio contra­<lb/>rietatis, terminus ver<gap/>, ad quem <lb/>contendit, e&longs;t a&longs;&longs;umptio contrarieta­<lb/>tis: per illum abit á contrarietate, <lb/>per hune &longs;ubit contrarietatem: e&longs;t igi­<lb/>tur motus, ex &longs;ubiecto contrario, in <lb/>contrarium. </s> <s>Contradictorie verò ad­<lb/>uer&longs;antur, vbi fit tran&longs;itus, ex &longs;u­<lb/>biecto, &longs;iue ex affirmatione, in non &longs;ubie­<lb/>ctum, &longs;iue negationem, qualis e&longs;t interitus:<pb xlink:href="030/01/032.jpg"/>aut ex non &longs;ubiecto, &longs;iue ex ne­<lb/>gatione in &longs;ubiectum, &longs;iue affir­<lb/>mationem, cuiu&longs;modi e&longs;t generatio. <lb/></s> <s>Porrò interitus, atque generationon e&longs;t <lb/>motus, &longs;ed rectius nominatur muta­<lb/>tio, &longs;iquidem non &longs;it ex contrario, <lb/>quin potius ex non contrario: quia e&longs;t <lb/>ex negatione in affirmationem, vt ex <lb/>non ente in ens, & vicis&longs;m, ex affirma­<lb/>tione in negationem, vt ex, ente, in <lb/>non ens. </s> <s>Sed affirmantia, &longs;iue aien­<lb/>tia, & negantia, vt Cicero quoque te&longs;ta­<lb/>cur, non &longs;unt contraria, &longs;ed contradicen­<lb/>tia. </s> <s>Motus ergo, & mutatio, ratione ter <lb/>minorum differunt. </s> <s>Et quemadmodum <lb/>motus, clauditur terminis contrariis, ita <lb/>etiam ratione terminorum, alter alteri <lb/>contrarius e&longs;t: nam illi &longs;unt motus con­<lb/>trarii, qui cientur ex contrariis in <lb/>contraria: cuiusmodi &longs;unt &longs;anatio & <lb/>ægrotatio, cuius modi&longs;cientia, quæ di-<pb xlink:href="030/01/033.jpg"/>citur inuentio, & error ex &longs;e: cuiu&longs;modi <lb/>&longs;cientia ab alio accepta, & error per <lb/>alium: cuiu&longs;modi locus &longs;uperus, & in­<lb/>&longs;erus, ratione longitudinis, aut dextes <lb/>& &longs;ini&longs;ter, meritò latitudinis, aut po&longs;te­<lb/>rior, & anterior, ratione altitudinis. <lb/></s> <s>Ex contrariis autem, vel &longs;unt exactè <lb/>contrarii, vel quodam modo. </s> <s>Exactè <lb/>contrarii illi planè &longs;unt, qui cientur ex <lb/>contrariis extremis, in contraria ex­<lb/>trema. </s> <s>Quodam modò contrarii <lb/>iudicantur illi e&longs;&longs;e, qui &longs;unt ex mediis <lb/>contrariis: nam medium comparatum <lb/>cum alterutro extremorum, rationem <lb/>obtinet alterius extremi. </s> <s>Non <expan abbr="&longs;olũ">&longs;olum</expan> mo­<lb/>tus, &longs;ed propriè & primum motus, qui <lb/>fiunt in loco, aduer&longs;antur ratione ter­<lb/>minorum (vt explanaui) qui &longs;unt <lb/>oppo&longs;iti, &longs;ed etiam ratione modi. </s> <s>Nam <lb/>omnis motus, e&longs;t aut violentus, aut na­<lb/>turalis. </s> <s>At verò interitus, aduer&longs;atur<pb xlink:href="030/01/034.jpg"/>generationi &longs;ola ratione terminorum, <lb/>non modi: propterea quòd interitus, <lb/>e&longs;t mutatio ex ente: generatio ex non en­<lb/>te, ens non ens, e&longs;t, non e&longs;t, &longs;unt termini <lb/>oppo&longs;iti, & contradicunt. </s> <s>Sed interi­<lb/>tus aduer&longs;atur reritui, & generatio ge­<lb/>nerationi, non ratione terminorum, &longs;ed <lb/>modi duntaxat: quoniam vtraque muta­<lb/>tio, e&longs;t aut violenta, aut naturalis. </s> <s>Nam <lb/>interitus naturalis, aduer&longs;atur interi­<lb/>tui pr&ecedil;ter naturam, pariter & generatio­<lb/>ni, &longs;ed alia ratione, nempè termmino­<lb/>rum. </s> <s>Et quemadmodum motus, atque<lb/>mutationes aduer&longs;antur, aut ratione ter­<lb/>minorum, aut modi, ita quoque iudicari <lb/>volo de quiete, de qua &longs;uo loco breuiter <lb/>dicetur. </s> <s>Quin potius illud di&longs;quira­<lb/>mus, quod ad <expan abbr="di&longs;&longs;olution&etilde;">di&longs;&longs;olutionem</expan> definitionis <lb/>pertinet, an in omni motu &longs;it duplex <expan abbr="cõ-trarietas">con­<lb/>trarietas</expan>. </s> <s>Nonnulli quidem, qui &longs;ibi <lb/>totum nomen <expan abbr="vendicãt">vendicant</expan> in philolophia,<pb xlink:href="030/01/035.jpg"/>opinantur in latione tantùm e&longs;&longs;e dupli­<lb/>cem contrarietatem, alteram &longs;anè, quæ <lb/>&longs;umitur à terminis contrariis, alteram <lb/>autem, quæ &longs;umitur à modo. </s> <s>A ter­<lb/>minis contrariis, vt latio à &longs;upero ad <lb/>inferum locum, e&longs;t contraria lationi, quæ <lb/>e&longs;t ab infero ad &longs;uperum. </s> <s>A modo, vt <lb/>latio ignis &longs;ur&longs;um, e&longs;t contraria lationi <lb/>eiu&longs;dem deor&longs;um, quia illa quidem e&longs;t <lb/>naturalis, hæc verò e&longs;t præter naturam. <lb/></s> <s>Huiu&longs; modi autem differentias (natu­<lb/>ra, & præter naturam) non, inueniri af­<lb/>firmant in aliis motibus, neque in altera­<lb/>tione, neque in accretione, neque in imminu­<lb/>tione, neque in generatione, neque in inte­<lb/>ritu. </s> <s>Sanatio enim non diuiditur in <lb/>naturalem, aut præter naturam: nec in­<lb/>crementum e&longs;t aut natura, aut præter <lb/>naturam: nec generatio, neque interitus <lb/>diducitur in naturalem, aut præter na­<lb/>turam: quemadmodum nec &longs;enium, nec<pb xlink:href="030/01/036.jpg"/>moibus, recipit dini&longs;ionem in natura­<lb/>lem & præter naturam. </s> <s>Sed hi perin­<lb/>&longs;ignes &longs;citcer philo&longs;ophi (meo quidem <lb/>iudicio). parum attendunt, quid eaun­<lb/>cient. </s> <s>Nam de &longs;ententia Ari&longs;totelis, <lb/>ego arbitror omnem motum mutatio­<lb/>nem que e&longs;&longs;e capacem harum differen­<lb/>tiarum: &longs;iquidem latio, alteratio, accre­<lb/>tio, imminutio, pos&longs;it e&longs;&longs;e motus violen­<lb/>tus, & naturalis: pariter & interitus, atque<lb/>generatio e&longs;&longs;e violenta mutatio, & natu­<lb/>ralis. </s> <s>Sed violentum idem e&longs;t, quod <lb/>præter naturam: id autem quod e&longs;t præter <lb/>ter naturam, opponitur ei quod e&longs;t &longs;e­<lb/>cundum naturam. </s> <s>Porrò natura e&longs;t <lb/>principium mutationis, in re mutabili, <lb/>in qua ine&longs;t. </s> <s>Violenta autem, &longs;iue vis, <lb/>e&longs;t principium mouendi atque mutandi <lb/>rem, extra quam e&longs;t. </s> <s>vt docet Ari&longs;to. <!-- REMOVE S-->li­<lb/>bro tertio de vita & moribus. </s> <s>Gene­<lb/>ratio igitur, & interitus, & alteratio, &<pb xlink:href="030/01/037.jpg"/>accrecio, & imminutio, & latio e&longs;t mu­<lb/>tatio, atque motus naturalis, vbi &longs;erua­<lb/>tur ordo à natura præ&longs;criptus, & tem­<lb/>pus <expan abbr="definitũ">definitum</expan>: & quia naturalis e&longs;t, ideo <lb/>fatalis quoque iure optimo nominata e&longs;t <lb/>hæc mutatio à Peripateticis: quando­<lb/>quidem <expan abbr="&longs;atũ">&longs;atum</expan> nihil &longs;it aliud, quàm &longs;eries <lb/>cau&longs;arum, & ordo à natura præfinitus: <lb/>dicitur ergo violenta mutatio, quando <lb/>allata ui externa, ordo naturæ turbatur, <lb/>ac peruertitur: vt accretio frumenti in <lb/>hortis Adonidis fuit violenta, & præ­<lb/>ter naturam: propterea quod irrigatum <lb/>calida, ante tempus à natura præ&longs;cri­<lb/>ptum, & intempe&longs;tiue increuit: & &longs;æpe <lb/>pili ex vi oleorum calidorum, & arte <lb/>adhibita, præter naturam, pr&ecedil;ter que fa­<lb/>tum &longs;uccre&longs;cunt. </s> <s>Quid quæris; &longs;olutio, <lb/>morbi in diebus decretoriis natura e&longs;t, <lb/>in aliis diebus non decretoriis e&longs;t vio­<lb/>lenta, & præter <expan abbr="naturã">naturam</expan>. </s> <s>Ni&longs;i igitur tur-<pb xlink:href="030/01/038.jpg"/>betur ordo naturæ, definito <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> mo­<lb/>tor citabit motum naturalem, à termi­<lb/>no ad terminum, atque &longs;ine intermis&longs;ione <lb/>continuabit, vnum que & perpetuum <lb/>producet. </s> <s>Nam motus à termino con­<lb/>trario, ad terminum contrarium, &longs;ine <lb/>intermis&longs;ione productus, efficitur vnus <lb/>& continuus. </s> <s>Ad <expan abbr="e&longs;&longs;entiã">e&longs;&longs;entiam</expan> <expan abbr="constiruen-dã">constiruen­<lb/>dam</expan> vnitatis in motu, multa concurrunt, <lb/>& vt partes &longs;int &longs;imul, non &longs;eor&longs;um, & vt <lb/>extrema ordine cohæreant per <expan abbr="&longs;uũ">&longs;uum</expan> <expan abbr="in-termediũ">in­<lb/>termedium</expan>, & vt &longs;e &longs;e tangant, atque conti­<lb/>nuæ &longs;int. </s> <s>Porrò intermedium e&longs;t, id <lb/>quò res prius peruenit, quàm ad id, ad <lb/>quod vltimò mutatur, quæ naturà con­<lb/>tinenter mouetur: tria enim ad motum <lb/>concurrunt, & duo extrema, & vnum in­<lb/>ter medium, quia motus, vt antea expo­<lb/>nebam, e&longs;t mutatio ab extremo contra­<lb/>rio, ad alterum extremum contrarium. <lb/></s> <s>Ad extrema verò non fit tran&longs;itus &longs;ine<pb xlink:href="030/01/039.jpg"/>intermedio. </s> <s>Continenter autem mo­<lb/>ueri &longs;ecundum naturam, e&longs;t &longs;ine <expan abbr="partiũ">partium</expan> <lb/>rei intermis&longs;ione, aut nulla, aut per exi­<lb/>gua, &longs;iue momentanea (per exiguum <lb/>enim pro nihilo ducitur) mutari ad ex­<lb/>tremum, At continenter moueri &longs;ine <lb/>temporis intermis&longs;ione, non e&longs;t moueri <lb/>continenter &longs;ecundum naturam: quia in <lb/>continuatione motus &longs;ecundum natu­<lb/>ram, con&longs;ideratur ordo partium rei. <lb/></s> <s>Nam mouere digitos ab extremis fi­<lb/>dibus, ad, extremas, prætermis&longs;is inter­<lb/>mediis, &longs;ine intermis&longs;ione temporis, non <lb/>e&longs;t continenter &longs;ecundum naturam mo­<lb/>ueri: continuatio enim motus, &longs;impli­<lb/>citer æ&longs;timatur ad temporis continua­<lb/>tionem. </s> <s>At continuatio motus &longs;ecun­<lb/>dum naturam, æ&longs;timatur ad continua­<lb/>tionem rei. </s> <s>Proinde intermedium im­<lb/>peditum, & <expan abbr="interpellatũ">interpellatum</expan> à &longs;uo vltimo, <lb/>non e&longs;t &longs;uum intermedium, vt la-<pb xlink:href="030/01/040.jpg"/>pis &longs;i, prius de&longs;cenderet, quàm perue­<lb/>niret ad locum &longs;uperiorem, loci &longs;upe­<lb/>rioris, non e&longs;t <expan abbr="intermediũ">intermedium</expan>: quia inter­<lb/>pellatur à continuatione <expan abbr="cũ">cum</expan> vltimo. </s> <s>Ex­<lb/>trema autem, & vltima in motu, vt di­<lb/>xi, &longs;unt planè contraria: contraria <lb/>&longs;unt, quæ po&longs;ita &longs;ub eodem genere plu­<lb/>rimum di&longs;tant: di&longs;tantia e&longs;t men&longs;ura ex <lb/>tremorum. </s> <s>In motu loci men&longs;ura e&longs;t li­<lb/>nea recta, quia finita e&longs;t, atque bre­<lb/>uis&longs;ima, quæ quidem proprietas adiu­<lb/>dicatur men&longs;uræ. </s> <s>In alteratione men­<lb/>&longs;ura e&longs;t qualitatis intentio, & remi&longs;­<lb/>&longs;io. </s> <s>In accretione, & imminutione, <lb/>e&longs;t quantitas perfecta & imperfecta. <lb/></s> <s>Itaque motus, qui e&longs;t vnus, idem <lb/>etiam e&longs;t continuus, vicis&longs;imque, qui <lb/>e&longs;t continuus, is quoque e&longs;t vnus. <lb/></s> <s>Porrò continuum id e&longs;&longs;e definimus, cu­<lb/>ius extrema &longs;unt &longs;imul, hærent, tangunt, <lb/>pariter & tanguntur, ita quidem,<pb xlink:href="030/01/041.jpg"/>vt in vnum extremum tantum coale­<lb/>&longs;cant, & ex duobus <expan abbr="vnũ">vnum</expan> fiat <expan abbr="extremũ">extremum</expan>: vt <lb/>linea e&longs;t <expan abbr="cõtinua">continua</expan>, quia extrema fiunt <expan abbr="vnũ">vnum</expan>. <lb/></s> <s>Vno enim puncto partes eius <expan abbr="copulãtur">copulantur</expan>, <lb/>& <expan abbr="cõtinuantur">continuantur</expan>. </s> <s>Motus <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> dicitur e&longs;&longs;e <lb/>vnus, aut genere &longs;ummo, aut &longs;pecie, aut <lb/>numero. </s> <s>Genere quidem, vt <expan abbr="o&etilde;s">oens</expan> lationes <lb/>&longs;unt vnus motus, <expan abbr="o&etilde;s">oens</expan> alterationes, vnus <lb/>motus. </s> <s><expan abbr="O&etilde;s">Oens</expan> <expan abbr="accretiões">accretiones</expan> &longs;unt vnus motus. <lb/></s> <s>Specie veró, aut diuidua, aut indiuidua. <lb/></s> <s>Species &longs;ane diuidua e&longs;t, qu&ecedil; partim e&longs;t <lb/>genus, partim e&longs;t &longs;pecies, vt coloratio e&longs;t <lb/>&longs;pecies diuidua <expan abbr="dealbatiõis">dealbationis</expan>, & <expan abbr="denigra-tiõis">denigra­<lb/>tionis</expan>: iccirco vnus &longs;pecie motus e&longs;t, <expan abbr="inquã">inquam</expan> <lb/>vnus <expan abbr="nõ">non</expan> &longs;impliciter, &longs;ed <expan abbr="quodãmõ">quodammom</expan>: nec <expan abbr="&longs;o-lũ">&longs;o­<lb/>lum</expan> multi motus vnus &longs;pecie dicuntur, &longs;ed <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> motus, qui e&longs;t mutatio ad <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> di­<lb/>uiduam, dicitur vnus quodam modo, vt <lb/><foreign lang="greek">ma)qksis</foreign>, hoc e&longs;t actus <expan abbr="di&longs;c&etilde;di">di&longs;cendi</expan> e&longs;t mutatio <lb/>ad &longs;cientiam, quia &longs;cientia e&longs;t &longs;pecies di­<lb/>uidua relata ad v<foreign lang="greek">(<gap/>q)lhyin</foreign> hoc e&longs;t cogni-<pb xlink:href="030/01/042.jpg"/>tionem, quia cognitio e&longs;t genus opinio­<lb/>nis, & &longs;cientiæ: relata verò ad inferio­<lb/>res habitus, ad philo&longs;ophiam, ad arith­<lb/>meticam, e&longs;t genus. </s> <s>Dealbationes ve­<lb/>rò omnes &longs;unt motus vnus &longs;pecie indi­<lb/>uidua &longs;impliciter: quia e&longs;t motus ad <lb/>&longs;peciem vnam indiuiduam. </s> <s>Simili quoque<lb/>rationis modo, denigrationes &longs;unt mo­<lb/>tus vnus &longs;impliciter &longs;pecie indiuidua. <lb/></s> <s>Numero vnus, e&longs;t vnius numero for­<lb/>mæ, vt hæc dealbatio, & hæc denigra­<lb/>tio. </s> <s>Vt autem &longs;it numero vnus &longs;im­<lb/>pliciter, tria de&longs;iderat, in primis mobi­<lb/>le vnum numero, & per &longs;e, non ex <expan abbr="accid&etilde;-ti">acciden­<lb/>ti</expan>: deinde tempus vnum numero: ad ex­<lb/>tremum formam vnam numero, &longs;iue id <lb/>genus, in quo e&longs;t, vel qualitatem, vel <expan abbr="quã-titatem">quan­<lb/>titatem</expan>, vel locum. </s> <s>Mobile qui­<lb/>dem de&longs;ide. </s> <s>vnum numero, & per <lb/>&longs;e, quia vnum &longs;pecie pote&longs;t e&longs;&longs;e, & mo­<lb/>tus tamen erunt diuer&longs;i, vt Socrates, &<pb xlink:href="030/01/043.jpg"/> Plato &longs;unt &longs;ubiectum vnum &longs;pecie, quan­<lb/>doquidem &longs;int homines: &longs;ed motus <lb/>qui fiunt in ip&longs;is, non &longs;unt vnus nu­<lb/>mero. </s> <s>Addidi per &longs;e, quia tamet&longs;i <lb/>Cori&longs;cus albus e&longs;t vnus, tamen motus <lb/>non erit vnus numero, & per &longs;e, ni&longs;i ex <lb/>accidenti: nam quà Cori&longs;cus e&longs;t, de­<lb/>ambulat, quà verò albus, mutatur ex ni­<lb/>gredine in albedinem. </s> <s>Dealbatio & <lb/>deambulatio non &longs;unt motus vnus per <lb/>&longs;e, &longs;ed ex accidenti vnus, quia accidit <lb/>Cori&longs;co deambulanti albe&longs;cere, & quia <lb/>deambulatio e&longs;t vna numero, ideo ac­<lb/>cidit vt vterque motus qui diuer&longs;us <lb/>e&longs;t, vnus &longs;it. </s> <s>Tempus verò requirit, <lb/>quoniam pote&longs;t Socrates mutari ad <expan abbr="for-mã">for­<lb/>mam</expan> <expan abbr="vnã">vnam</expan> numero, verbi cau&longs;a ad albe­<lb/>dinem, quia pote&longs;t albe&longs;cere, &longs;ed tem­<lb/>poris interuallo, & non continuato <lb/>tempore, illa quidem dealbatio, quæ <lb/>fit diuer&longs;is temporibus, non e&longs;t vna<pb xlink:href="030/01/044.jpg"/>numero: quia tempus non e&longs;t, conti­<lb/>nuatum, & vnum numero. </s> <s>Nam motus <lb/>veluti dealbatio, quæ interiit, & tem­<lb/>pus quod præteriit, non redit vnum <lb/>numero, &longs;ed &longs;pecie tantum: vt enim <lb/>corpora æterna eadem numero, ita ge­<lb/>nita & interitura eadem &longs;pecie, non nu­<lb/>mero reuertuntur: motus verò tam <lb/>æternus, quàm genitus & interiturus, <lb/>non redit idem numero, &longs;ed &longs;pecie <lb/>duntaxat. </s> <s>Proinde, conuer&longs;io cœle­<lb/>&longs;tis hodierna, & he&longs;terna, non e&longs;t ea­<lb/>dem numero, &longs;ed &longs;pecie tantum: quia <lb/>motus, qui &longs;emel interiit, idem nu­<lb/>mero non reuertitur, &longs;ed &longs;pecie: &longs;i­<lb/>quidem tempus, quod redit, non idem <lb/>numero, &longs;ed &longs;pecie duntaxat redire <lb/>cen&longs;eatur. </s> <s>Hoc tamen intere&longs;t inter­<lb/>motus genitos, & conuer&longs;iones cœle­<lb/>&longs;tes, quòd ex omnibus conuer&longs;ioni­<lb/>bus fit vnus numero motus: quoniam<pb xlink:href="030/01/045.jpg"/>inter vnam et aliam non cadit tempo­<lb/>ris interuallum: atque adeo mobile ni­<lb/>mirum cœlum vnum numero e&longs;t, et <lb/>eadem e&longs;t &longs;pecies lationis. </s> <s>Formam <lb/>quoque requirit vnam numero, quia <lb/>&longs;i Socrates mutetur ex ophthalmia in <lb/>&longs;anitatem, non e&longs;t vnus numero motus: <lb/>propterea quòd &longs;anitas e&longs;t vna &longs;pecie, <lb/>non numero: nam &longs;anitas e&longs;t forma <lb/>communis, quæ habet infra &longs;e alias: vt <lb/>enim e&longs;t multiplex temperamentum, <lb/>ita quoque e&longs;t multiplex forma &longs;anita­<lb/>tis. </s> <s>His ergo legibus ob&longs;tricta e&longs;t con­<lb/>tinuatio motus, à quibus &longs;olutus, illicò <lb/>de&longs;init e&longs;&longs;e continuus. </s> <s>Exemplis ip&longs;as <lb/>illu&longs;tremus, &longs;iquis currendo, febricitet, <lb/>profectò eius motus non e&longs;t conti­<lb/>nuus: quoniam non e&longs;t vnus: de&longs;init <lb/>autem e&longs;&longs;e vnus, quia forma non e&longs;t vna. <lb/></s> <s><expan abbr="Nã">Nam</expan> cur&longs;us e&longs;t latio, <expan abbr="latiõis">lationis</expan> verò forma e&longs;t <lb/>locus: et febricitatio e&longs;t alteratio, cuius<pb xlink:href="030/01/046.jpg"/>forma e&longs;t qualitas. </s> <s>Itaque et &longs;i mobile e&longs;t <lb/>vnum, & tempus vnum, quia non in­<lb/>termittit: nihilo, minus motus non e&longs;t <lb/>continuus. </s> <s>Rur&longs;um multi currentes <lb/>in equis, qui inuicem & per manus &longs;ibi <lb/>lampada in certaminibus græcis trade­<lb/>bant, non fuit illorum motus <expan abbr="cõtinuus">continuus</expan>, <lb/>quoniam de&longs;iderabatur &longs;ingularitas, &longs;i­<lb/>ue vnitas mobilis, quoniam multi fue­<lb/>runt cur&longs;ores, attamen vna fuit lationis <lb/>forma, nempe iocus vnus, & tempus <lb/>vnum minime intermittens. </s> <s>Huiu&longs; mo­<lb/>di ergo motus non &longs;unt continui, &longs;ed po­<lb/>tius coh&ecedil;rentes, & deinceps &longs;equentes: <lb/>quoniam habent tempus <expan abbr="continuũ">continuum</expan>: pro <lb/>inde his &longs;atis e&longs;t continuatio temporis. <lb/></s> <s>Cum igitur hac lege fiat vnus, & con­<lb/>tinuus, tunc efficitur, vt neque ex in­<lb/>diuiduis partibus, & terminis motus <lb/><expan abbr="cõponatur">componatur</expan>, neque in indiuiduas diuida­<lb/>tur: &longs;ed ex diuiduis coale&longs;cat motibus,<pb xlink:href="030/01/047.jpg"/>& diffoluatur itidem in diuiduos. </s> <s>Nam <lb/>motus &longs;equitur compo&longs;itionem &longs;imul <lb/>& diui&longs;ionem magnitudinis, ac tempo­<lb/>ris: & vicis&longs;im magnitudo, & tempus <lb/><expan abbr="accõmodatur">accommodatur</expan> ad diui&longs;ionem, atque <expan abbr="cõpo&longs;i-tionem">compo&longs;i­<lb/>tionem</expan> motionis: Vnà enim con&longs;pirant, <lb/>& proportione quadam mutuò &longs;ibi <expan abbr="re-&longs;pond&etilde;t">re­<lb/>&longs;pondent</expan>. </s> <s>Ec quis dubitat, &longs;i aliquod cor­<lb/>pus mobile æqualis celeritatis, hora vna <lb/>confecerit <expan abbr="centũ">centum</expan> &longs;tadia, quin <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> &longs;it ho­<lb/>ra dimidiata confecturum quinquagin­<lb/>ta: non &longs;anè ob <expan abbr="aliã">aliam</expan> cau&longs;am, quàm quòd <lb/>motus, <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan>, & magnitudo <expan abbr="inuic&etilde;">inuicem</expan> <expan abbr="cõ&longs;pi-rant">con&longs;pi­<lb/>rant</expan>. </s> <s>Vt enim puncta in magnitudine, <lb/>& in&longs;tantia, quæ <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan> <foreign lang="greek">ta\</foreign> in <expan abbr="t&etilde;po-re">tempo­<lb/>re</expan>, &longs;e habent, ita quoque momenta, &longs;iue vt <lb/>recepto <expan abbr="&longs;cholarũ">&longs;cholarum</expan> vocabulo vtar, muta­<lb/>menta in motu, quæ nuncupantur <lb/>ab Ari&longs;to. <foreign lang="greek">xinh)mata</foreign>, puncta <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> &longs;unt <lb/>termini magnitudinis, at non &longs;unt ma­<lb/>gnitudo, nec ip&longs;a <expan abbr="cõponitur">componitur</expan> ex illis: &longs;ed<pb xlink:href="030/01/048.jpg"/>ex magnitudinibus. </s> <s>Simili quoquera­<lb/>tionis modo vt in&longs;tantia temporis, ita <lb/>momenta &longs;unt termini motus: ex his <lb/>neque motus, <expan abbr="nequet&etilde;pus">nequetempus</expan> componitur, &longs;ed <lb/>ille ex motibus, hoc verò ex temporibus <lb/>con&longs;urgit. </s> <s>Cæterum motus vnus atque<lb/>continuus, <expan abbr="id&etilde;">idem</expan> pariter & perfectus e&longs;t: <lb/>quia vnum e&longs;t quoddam <expan abbr="totũ">totum</expan>, & <expan abbr="perfe-ctũ">perfe­<lb/>ctum</expan>. </s> <s>Sed ille e&longs;t veré perfectus, qui illuc <lb/>euadit, quò promouere natura in&longs;tituit: <lb/>promouetur <expan abbr="aut&etilde;">autem</expan> motus, aut æquabilis, <lb/>aut inæquabilis, aut velox, aut tardus: <lb/>quamuis &longs;it continuus. </s> <s>Aequabilis e&longs;t, <lb/>qui totus e&longs;t &longs;ibi &longs;imilis, & obtinet par­<lb/>tes cunctas inter &longs;e &longs;e congruentes: ic­<lb/>circo as&longs;imilatur lineæ recte, quæ vide­<lb/>tur &longs;imilis vndiquaque, & vna: inæquabi­<lb/>lis as&longs;imilatur tortuo&longs;æ & anfractuo­<lb/>&longs;&ecedil; qu&ecedil; videtur e&longs;&longs;e <expan abbr="cõpo&longs;ita">compo&longs;ita</expan> ex pluribus. <lb/></s> <s>Porró cau&longs;a &ecedil;quabilitatis & in&ecedil;quabili­<lb/>tatis e&longs;t duplex, aut e&longs;t id, in quo cietur<pb xlink:href="030/01/049.jpg"/>motus, aut modus. </s> <s>Sanè id, in quo e&longs;t mo­<lb/>tus, e&longs;t aut magnitudo, aut qualitas, aut <lb/>locus: ideo in &ecedil;quabili &longs;pacio latio <expan abbr="ē">em</expan> mo­<lb/>tus &ecedil;quabilis, vti in linea recta: in &ecedil;qua­<lb/>bili qualitate intenditur, & remittitur <lb/>&ecedil;quabilis alteratio: in &ecedil;quabili magnitu­<lb/>dine <expan abbr="ext&etilde;ditur">extenditur</expan> &ecedil;quabilis accretio, & im­<lb/>minutio. </s> <s>Modus <expan abbr="aũt">aunt</expan> e&longs;t celeritas & tar­<lb/>ditas: ex &longs;imilitudine enim celeritatis, ac <lb/>tarditatis, motus cietur &ecedil;quabilis, ex di&longs;­<lb/>&longs;imilitudine in&ecedil;quabilis: ex quo fit ma­<lb/>xime <expan abbr="p&longs;picuũ">p&longs;picuum</expan> <expan abbr="celeritat&etilde;">celeritatem</expan> atque tarditatem <lb/><expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;&longs;e <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> motus neque <expan abbr="differ&etilde;tiam">differentiam</expan>: <lb/><expan abbr="quandoquid&etilde;">quandoquidem</expan> &longs;it in omni genere & &longs;pe­<lb/>cie motus. </s> <s><expan abbr="Nã">Nam</expan>, mas & fœmina, quia e&longs;t in <lb/>omni fermè animalis genere, ideo <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;t <lb/>eius &longs;pecies, nec <expan abbr="cõ&longs;tituit">con&longs;tituit</expan> <expan abbr="&longs;peci&etilde;">&longs;peciem</expan> anima­<lb/>lis, &longs;ed e&longs;t accidens. </s> <s>Simili quoque <expan abbr="rõnis">ronnis</expan> <lb/>modo celeritas & tar ditas reperitur in <lb/>omni &longs;pecie motus: naturalis enim <expan abbr="ĩter">inter</expan> <lb/>initia tardus e&longs;t, in fine accelerat. </s> <s><expan abbr="Rursũ">Rursum</expan> Ari-<pb xlink:href="030/01/050.jpg"/>&longs;totele. <!-- KEEP S--></s> <s>Et quemadmodum ex celeri­<lb/>tatis, & tarditatis incremento diuidi­<lb/>tur tempus, ita quoque magnitudo, vt li­<lb/>quido con&longs;tat ex definitione velocioris <lb/>& tardioris corporis acti per aliquam <lb/><expan abbr="magnitudin&etilde;">magnitudinem</expan>. </s> <s>Ex de&longs;criptione velo­<lb/>cis motus facillime digno&longs;citur tardus, <lb/>quia <expan abbr="contrariorũ">contrariorum</expan> e&longs;t par ratio & defini­<lb/>tio: tardus igitur motus e&longs;t, quo mobi­<lb/>le corpus, aut in æquali <expan abbr="t&etilde;pore">tempore</expan> minus <lb/><expan abbr="&longs;paciũ">&longs;pacium</expan> pertran&longs;it, aut in maiori minus, <lb/>aut in maiori æquale. </s> <s>Cau&longs;a' verò velo­<lb/>citatis ac tarditatis (vt pote <expan abbr="cũ">cum</expan> aliquod <lb/>corpus inanime celerius alio mouea­<lb/>tur) duplex reddi &longs;olet: altera <expan abbr="qd&etilde;">qdem</expan> &longs;umi­<lb/>tur à dis&longs;imilitudine medii: altera ve­<lb/>rò à di&longs;pari grauitate & leuitate corpo­<lb/>ris mobilis. </s> <s>Corpus namque longè cele­<lb/>rius fertur per medium liquidius & ma­<lb/>gis tenue, vt per aëra, quàm per &longs;olidius <lb/>& &longs;pis&longs;ius, vt per aquam: vt pote quod<pb xlink:href="030/01/051.jpg"/>tenue, facilius & oeyus cedat, cra&longs;&longs;um <lb/>autem ob&longs;i&longs;tat, renitatur & remoretur <lb/>motum: nam tenue e&longs;t, quod diuidi­<lb/>tur facilé, id <expan abbr="aũt">aunt</expan> facile diuiditur, quod <lb/>etiam facilè terminatur. </s> <s>Itaque <expan abbr="a&etilde;r">aerr</expan>, quia <lb/>facilius terminatur, <gap/> aqua, propte­<lb/>rea citius diuiditur. </s> <s>Sed qualis e&longs;t ra­<lb/>tio fiue proportio medii in tenuitate ac­<lb/>den&longs;itate ad <expan abbr="mediũ">medium</expan>, talis e&longs;t <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> ad <lb/><expan abbr="tēpus">tempus</expan>: et qualis e&longs;t <expan abbr="t&etilde;poris">temporis</expan> ad <expan abbr="t&etilde;pus">tempus</expan>, <lb/>&longs;anè talis e&longs;t motus ad <expan abbr="motũ">motum</expan> in celerita­<lb/>te & tarditate. </s> <s>Corpus <expan abbr="aũt">aunt</expan> quò graui­<lb/>us, eò celerius de&longs;cendit, & <expan abbr="quãtò">quantò</expan> leui­<lb/>us, <expan abbr="tãtò">tantò</expan> velocius a&longs;cendit. </s> <s>Sed hæc cor­<lb/>pora, qu&ecedil; <expan abbr="cõparãtur">comparantur</expan> in motu velociori <lb/>& tardiori, <expan abbr="deb&etilde;t">debent</expan> e&longs;&longs;e patia, & e&longs;&longs;e eiu&longs;­<lb/>dem figur&ecedil;, atque <expan abbr="eiu&longs;d&etilde;">eiu&longs;dem</expan> magnitudinis. <lb/></s> <s>hæc enim oia &longs;unt adiumenta, vt pote­<lb/>qu&ecedil; <expan abbr="cõcerant">concerant</expan> ad motus <expan abbr="tarditat&etilde;">tarditatem</expan> &longs;imul <lb/>& velocitatem. </s> <s>At verò &longs;i nulla &longs;it pro­<lb/>portio medii in tenuitate & den<gap/>tate,<pb xlink:href="030/01/052.jpg"/>&longs;iue cras&longs;itie, profectò neque erit tempo­<lb/>ris ad tempus neque motus ad motum. <lb/>Proinde motus in vacuo nequaquam <lb/>cietur, quia inanis, & pleni, quæ &longs;unt <lb/>media, per quæ motus agitatur, nullas <lb/>e&longs;t proportio in tenuitate, & den&longs;itate: <lb/>quoniam inane e&longs;t quoddam infinitum, <lb/>plenum verò e&longs;t finitum: &longs;ed finiti ad <lb/><expan abbr="infinitũ">infinitum</expan> vt inquit Lucretius no&longs;ter, pro­<lb/>portio nulla: quemadmodum nulla e&longs;t <lb/>proportio puncti ad lineam, & nihili ad <lb/><expan abbr="numerũ">numerum</expan>. </s> <s>Posita & constituta cau&longs;a ve­<lb/>locitatis, & tarditatis, <expan abbr="cõmodis&longs;imè">commodis&longs;imè</expan> &longs;ol­<lb/>nitur illa quæ&longs;tio, quæ viros doctes ha­<lb/>buit sollicitos hactenus: cur corpora, <lb/>quæ naturà <gap/>onentur, quando pro­<lb/>ximant loco proprio, tunc celeriori mo­<lb/>tu ferantur. </s> <s>Con&longs;picimus cum gut­<lb/>ram, inquit Serato, quæ defluena ab <lb/>imbricibus, vb pauimento propinquat, <lb/>ab vehementem celeritatem disucitur,<pb xlink:href="030/01/053.jpg"/>ac dis&longs;ipatur: & corpus graue turba­<lb/>tum ab alto tecto, &longs;onum grauiorem <lb/>ædit proximè &longs;uum locum. </s> <s>At cor­<lb/>pora quæ mouentur præter naturam, <lb/>tardius, & &longs;egnius aguntur propè lo­<lb/>cum, ad quem pelluntur. </s> <s>Fottas&longs;is <lb/>ea e&longs;t ratio, quòd corpus &longs;ponte natu­<lb/>ræ motum maiorem, & vim acquirit, <lb/>accedens proximè locum proprium: <lb/>quia forma &longs;ua, & natura totius, magis <lb/>ac plenius participat. </s> <s>Tamet&longs;i hæc opi­<lb/>nio pote&longs;t defendi, & captio&longs;is <expan abbr="argu-m&etilde;tis">argu­<lb/>mentis</expan> comprobari, quemadmodum &longs;eio <lb/>e&longs;&longs;e comprobatam à quibusdam minu­<lb/>tis philo&longs;ophis, mihi tamen non pro­<lb/>batur: propterea quòd cum his uo&longs;tris <lb/>placitis (vt credo) Peripateticis mi­<lb/>nimè conuenit. </s> <s>Ex natura ergo medii <lb/>&longs;pacii, per quod fertur corpus natu­<lb/>ra mobile, cau&longs;a potior multò, &longs;umi po­<lb/>te&longs;t. </s> <s>Quando igitur corpua propin-<pb xlink:href="030/01/054.jpg"/>quat loco proprio, in quo con&longs;erua­<lb/>tur, tunc minus medium intercedit, <lb/>& fit tenuius, & ideo facilius diuidi­<lb/>tur, ac minus impedit, minu&longs; que re­<lb/>&longs;i&longs;tit, ob id celerius mouetur. </s> <s>Non de­<lb/>&longs;unt aliqui haud ob&longs;curi nominis phi­<lb/>lo&longs;ophi, qui cau&longs;am referant in plures <lb/>partes medii, verbi cau&longs;a aëris ad mo­<lb/>tum actas, atque validè agitatas: & <lb/>ideo minus re&longs;i&longs;tunt: quia plures &longs;unt <lb/>in motu, quàm in quiete tunc, cum pro­<lb/>pinquat corpus loco proprio: nam <lb/>quantò plures partes quie&longs;cunt, tan­<lb/>tò validius re&longs;i&longs;tunt, quia firmæ con­<lb/>&longs;i&longs;tunt: nutantes verò & qua&longs;i fluitan­<lb/>tes, paulo <expan abbr="mom&etilde;to">momento</expan> facilè cedunt, at­<lb/>que huc illuc impelluntur. </s> <s>At in motu <lb/>violento, & præter naturam, vis im­<lb/>pellens, aut impetu facto proiiciens, <lb/>paulatim & perpetuò deficit, & qua­<lb/>&longs;i exole&longs;cit: quippe quæ &longs;emper of-<pb xlink:href="030/01/055.jpg"/>fendat plures partes &longs;tabiles, & quie­<lb/>&longs;centes, quàm incon&longs;tantes, & <expan abbr="cõmo-tas">commo­<lb/>tas</expan>: iccirco corpus vi actum, tardius <lb/>fertur in fine, quàm in principio mo­<lb/>tus. </s> <s>Vt vt res e&longs;t, de hac controuer&longs;ia <lb/>nunc non &longs;um &longs;ollicitus, modo apud <lb/>te con&longs;tet cau&longs;am pendere ex natura <lb/>medii, &longs;ecundum dogma Ari&longs;totelis: <lb/>quemadmodum plenius et diligentius <lb/>explanaui in opere no&longs;tro; de &longs;cho­<lb/>la&longs;ticis controuer&longs;iis. </s> <s>Sed hæc om­<lb/>nia, quæ hactenus dixi, de celerita­<lb/>tis & velocitatis cau&longs;a, dicta e&longs;&longs;e vo­<lb/>lo de velocitate, et tarditate corpo­<lb/>rum inanimium: nam nemini e&longs;t du­<lb/>bium, quin corpora &longs;int cuncta, aut <lb/>animata, aut inanimia: animata, aut <lb/>immortalia, vt corpora cœle&longs;tia, aut <lb/>mortalia, vt corpora hominum bru­<lb/>torum, &longs;tirpium: inanimia, aut &longs;im­<lb/>plicia, vt elementa quatuor, aut com-<pb xlink:href="030/01/056.jpg"/>po&longs;ita, vt &longs;ulphura, gemmæ, metalla, <lb/>& reliqua id genus grauia, & leuia: <lb/>propterea aliter e&longs;t iudicandum de ce­<lb/>leritate, & tarditate inanimium corpo­<lb/>rum, quàm animatorum. </s> <s>Corpora ete­<lb/>nim inanimia, non po&longs;&longs;unt temporis mo­<lb/>mento moueti, propter repugnantiam <lb/>externam, quia (vt nuper dicebam) me­<lb/>dium &longs;ua &longs;pis&longs;itudine, aut tenuitate im­<lb/>pedit, ac remoratur motum, tenuitate <lb/>quidem minus, &longs;pis&longs;itudine verò ma­<lb/>gis. </s> <s>Animata corpora caduea, nec &longs;u­<lb/>bitò mouentur, nec aut celerius, aut <lb/>tardius, cum propter repugnantiam ex­<lb/>ternam, tum internam. </s> <s>Diuiduntur <lb/>enim in partem per&longs;e mouentem, vt <lb/>formam, & partem per &longs;e motam vt <lb/>corpus. </s> <s>Inanimia non diuiduntur in <lb/>partem per &longs;e mouentem, & per &longs;e mo­<lb/>tam, vt elementa, &longs;ed in formam, ac &longs;im­<lb/>plicem materiam, quæ per &longs;e non mo-<pb xlink:href="030/01/057.jpg"/>uetur. </s> <s>Cau&longs;a ergo interna velocitatis, <lb/>& tarditatis animatorum corporum, <lb/>e&longs;t ip&longs;a repugnantia, inter partem mo­<lb/>tam, & mouentem, vt corpus huma­<lb/>num, vel ferinum, non pote&longs;t tanta ce­<lb/>leritate ferri, vt &longs;ubitò moueatur, tum <lb/>quia pars mota re&longs;i&longs;tit animæ per &longs;e <lb/>mouenti, tum quia mouetur per ple­<lb/>num &longs;pacium, aut &longs;pis&longs;ius, aut rarius: <lb/>propter hanc eandem repugnantiam <lb/>inter partem motam, & mouentem, ma­<lb/>gni quidam philo&longs;ophi &longs;ibi per&longs;ua&longs;e­<lb/>runt, corpus cœle&longs;te ita celeri motu <lb/>conuerti, vt celeriori non pos&longs;it: &longs;iqui­<lb/>dem formæ &longs;uæ mouenti, orbis cœle­<lb/>&longs;tis repugnet, & ob&longs;i&longs;tat. </s> <s>In hac hæ­<lb/>re&longs;i fui&longs;&longs;e videtur Ari&longs;toteles, qui in &longs;e­<lb/>cundo libro de cœlo & mundo, iudi­<lb/>cat, &longs;i ad orbem &longs;tella ad deretur, om­<lb/>nino fore, vt is vel à &longs;uo motore eti­<lb/><gap/> moueri non po&longs;&longs;et, vel tardius<pb xlink:href="030/01/058.jpg"/>moueretur, idque <expan abbr="nõ">non</expan> ob <expan abbr="aliã">aliam</expan> <expan abbr="causã">causam</expan>, quàm <lb/>quod repugnantia incre&longs;ceret. </s> <s>Sed re­<lb/>pugnantia interna corporis cœle&longs;tis, <lb/>& cadues, e&longs;t valde dis&longs;imilis, quia cor­<lb/>pus caducum repugnat, & renititur, <lb/>ne feratur in eam partem, in quam &longs;ua <lb/>forma mouet. </s> <s>Cœle&longs;te verò propen­<lb/>det &longs;emper & inclinet eò, quò &longs;ua for­<lb/>ma mouet, &longs;ed ob&longs;i&longs;tit, ne ocyus conuer­<lb/>tatur, quàm conuerti aptum &longs;it. </s> <s>Ex <lb/>quo loco planè intelligitur de &longs;enten­<lb/>tia Ari&longs;totelis, Deum habere poten­<lb/>tiam mouendi finitam, non infinitam. <lb/></s> <s>Sed hæc di&longs;ceptatio in alium locum, <lb/>& aliud tempus reiiciatur: quandoqui­<lb/>dem ad v&longs;um, & finem motus a&longs;pira­<lb/>re, & <expan abbr="cõtendere">contendere</expan> nunc &longs;it vtilius, & op­<lb/>portunius: nihil enim natura temerè, <lb/>& &longs;ine cau&longs;a molitur, & facit, &longs;ed <expan abbr="o&etilde;s">oens</expan> <lb/>&longs;uos conatus (ni&longs;i ab aliqua vi externa <lb/>impediantur) intendit in aliquos v&longs;us,<pb xlink:href="030/01/059.jpg"/>& certos fines, vt ille calceus inutilis <lb/>e&longs;t, & fru&longs;tra ab artifice factus e&longs;t, qui <lb/>pedem aliquem non munit, & induit, <lb/>&longs;ic quoque motus in hoc diuino opificio <lb/>inca&longs;&longs;um cieretur, ni&longs;i à &longs;agaci, & pro­<lb/>uida natura, ad <expan abbr="aliqu&etilde;">aliquem</expan> v&longs;um fui&longs;&longs;et in­<lb/>&longs;titutus. </s> <s>Natur&ecedil; <expan abbr="quid&etilde;">quidem</expan> finis e&longs;t, vt &longs;uo <lb/>quodam in&longs;tinctu appettat, & a&longs;pires <lb/>ad rerum cu&longs;todiam. </s> <s>Cu&longs;todiri autem <lb/>non po&longs;&longs;unt ni&longs;i per &longs;uam <expan abbr="formã">formam</expan>: per <expan abbr="for-mã">for­<lb/>mam</expan> <expan abbr="nãque">nanque</expan> & &longs;unt, & opus <expan abbr="propriũ">proprium</expan> faciunt, <lb/>& tanti&longs;per &longs;unt, atque &longs;unt in opere, quo <lb/>ad forma <expan abbr="fruũtur">fruuntur</expan>: vbi de&longs;tituuntur illa, <lb/>continuò <expan abbr="intereũt">intereunt</expan> vnà <expan abbr="cũ">cum</expan> &longs;uo opere. </s> <s><expan abbr="Cũ">Cum</expan> <lb/>igitur præ&longs;tet e&longs;&longs;e, quàm <expan abbr="nõ">non</expan> e&longs;&longs;e, natura <lb/>&longs;alutaris adhibuit omnes conatus in for­<lb/>mam, veluti &longs;ummum bonum omnium <lb/>rerum naturalium. </s> <s>Vtile enim e&longs;t, & <lb/>bonum quamque rem per <expan abbr="formã">formam</expan> con&longs;titui, <lb/><gap/> expoliri, atque exornari: &longs;ed forma edu <lb/><gap/> ex materia rei fingendæ, efforman-<pb xlink:href="030/01/060.jpg"/>dæque gratia, aut in ip&longs;am induci, mi­<lb/>nime potuit, &longs;ine aliquo commodis&longs;i­<lb/>mo in&longs;trumento. </s> <s>Nam qui&longs;que opifex <lb/>ad opus fabricandum, accommodæ <lb/>omnia genera illorum armorum, quæ <lb/>e&longs;&longs;e aptiora iudicat. </s> <s>Simili quoque mo­<lb/>do natura, quæ e&longs;t &longs;ummus artifex, & <lb/>idea, atque imago artis, commodiori in­<lb/>&longs;trumento vti non potuit ad formasedu­<lb/>cendas, atque res vniuer&longs;i mundi fin­<lb/>gendas, quàm ip&longs;o motu. </s> <s>Vt enim ex <lb/>&longs;emine genitali conformetur illud' ani­<lb/>mal &longs;agax, prudens, & rationis capax, <lb/>qui vocatur homo, habet opus natu­<lb/>ra, alteratione, atque generatione: &longs;ed <lb/>generari & educi non pote&longs;t forma ho­<lb/>minis, quin &longs;eminis intereat, quia ge­<lb/>neratio vnius rei, e&longs;t interitus aloe­<lb/>rius. </s> <s>Alteratio autem & generatis, <lb/>at interitus, &longs;unt mutationes, & m­<lb/>tus, vt initio explanabam. </s> <s>Sed ot<gap/><pb xlink:href="030/01/061.jpg"/>&longs;um e&longs;&longs;et in&longs;trumentum, ni&longs;i per ip&longs;um <lb/>perficeretur, & ab&longs;olueretur opus, atque <lb/>extendetetur ad eam magnitudinem <lb/>præfinitam, quæ commoda &longs;it ad opus. <lb/></s> <s>Nam forma non in quacunque magni­<lb/>tudine pote&longs;t e&longs;&longs;e principium operan­<lb/>di. </s> <s>Vt enim artifex non pote&longs;t figu­<lb/>ram eius nauigii inducere, in quamuis <lb/>portionem materiæ, quod v&longs;ui &longs;ic, & <lb/>vtile ad &longs;ulcanda matia, &longs;ic forma re­<lb/>quirit materiam, quæ extendatur in <lb/>certam quantitatem, ac terminatam, <lb/>exten&longs;io autem e&longs;t motus, & quodam <lb/>modo loci mutatio, vt antea dicebam. <lb/></s> <s>Itaque motus e&longs;t in&longs;trumentum natura­<lb/>le, aptis&longs;imum ad exornandas mate­<lb/>rias &longs;uis formis, vt hæc pulchra rerum <lb/>vicis&longs;itudo in terris con&longs;eruetur. </s> <s>Nam <lb/>bonus artifex, non &longs;olum &longs;tudet opus <lb/>&longs;uum probè fingere, atque ornare, &longs;ed <lb/>etiam fictum, & &longs;umma arte elabora-<pb xlink:href="030/01/062.jpg"/>tua, quoad fieri pote&longs;t cu&longs;todire: ideo na­<lb/>tura &longs;agax, & prouida, quia &longs;ube&longs;t for­<lb/>mæ materia quædam incon&longs;tans, & no­<lb/>uæ formæ appetens, & <expan abbr="veter&etilde;">veterem</expan> <expan abbr="fa&longs;tidi&etilde;s">fa&longs;tidiens</expan>, <lb/>præfecit diuinas mentes, & coele&longs;tia cor­<lb/>pora, quæ &longs;empiterno tempore circum­<lb/>acta, con&longs;eruarent hoc in&longs;trumentum <lb/>in æternitatem. </s> <s>Idque vt opus naturæ, <lb/>quod interit, omne citra globum lunæ <lb/>&longs;eruato incolumi in&longs;trumento, per <expan abbr="quã-dam">quan­<lb/>dam</expan> &longs;ucces&longs;ionem repararetur in per­<lb/>peturitatem. </s> <s>Verum enim uerò res na­<lb/>turales, vt generentur, atque con&longs;eruen­<lb/>tur, non &longs;olùm habent opus motu, &longs;ed <lb/>etiam quiete: quandoquidem, nec cun­<lb/>ctæ quie&longs;cant, nec cunctæ mouean­<lb/>tur, &longs;ed interim quie&longs;cant, interim <lb/>agitentur: propterea vt integra mo­<lb/>tus natura plus atque plus appareat, <lb/>quo rerum vicis&longs;itudo con&longs;eruatur, e&longs;­<lb/>&longs;entia quietis non e&longs;t negligenda: nam<pb xlink:href="030/01/063.jpg"/>qui profitentur &longs;e tenere &longs;cientiam, & <lb/>cognitionem animæ, illi non modo <lb/>eius facultates, & opera, & &longs;en&longs;ilia <lb/>propria, qualia &longs;unt vi&longs;ilia, auditi­<lb/>lia, gu&longs;tatilia, tactilia, olfactilia, con­<lb/>templantur, &longs;ed etiam quid &longs;it in­<lb/>ui&longs;ile, inauditile, & reliqua in&longs;en&longs;i­<lb/>lia di&longs;quirunt. </s> <s>Simili quoque rationis <lb/>modo opinor non e&longs;&longs;e &longs;atis, &longs;cire quid <lb/>&longs;it, & qualis &longs;it motus, atque eius mo­<lb/>bile: &longs;ed etiam (mea quidem &longs;en­<lb/>tentia) operæ e&longs;t precium intelli­<lb/>gere, quid &longs;it illud, quod adurr&longs;a­<lb/>tur & motui & mobili. </s> <s>Nam non <lb/>e&longs;t cuipiam dubium, quin immobi­<lb/>le aduer&longs;etur & pugnet cum mobili. <lb/></s> <s>Porro immobile, quod ab Ari&longs;totele <lb/>nuncupatur <foreign lang="greek">a)ki/nnton</foreign> quatuor modis <lb/>concipitur. </s> <s>Aut enim immobile id e&longs;t, <lb/>quod nullo pror&longs;us modo pote&longs;t moueri, <lb/>neque per &longs;e, neque ex accidenti, cuiu&longs;modi<pb xlink:href="030/01/064.jpg"/>e&longs;t Deus Optimus Maximus, & axes <lb/>mundi: aut quod longo tempore mo­<lb/>netur, vt &longs;tellæ errantes, vt diuturna <lb/>ægrotatio: aut quod ægre mouetur, <lb/>vt corpora indecenter conformata, qua­<lb/>les &longs;unt loripedes: aut quod &longs;anè quie­<lb/>&longs;cit, &longs;ed aptum e&longs;t vt moueatur, & <lb/>quando, oportet', & vbi oportet, & <lb/>quemadmodum oportet. </s> <s>Quando <lb/>oportet, quia puer vt primum natus, <lb/>licet non moueatur, non tamen dici­<lb/>tur immobilia: quoniam nondum ve­<lb/>nit tempus, quo pote&longs;t moueri, & <lb/>quomodo debet moueri. </s> <s>Vbi opor­<lb/>tet, quia in terra, non vocamus pi&longs;ces <lb/>immobiles, quanquam non mouentur: <lb/>nec homines immobiles, qui in cœlo <lb/>fiue aete priuantur motu: quia locus <lb/>vbi mouentur homines, e&longs;t terra, vbi <lb/>pi&longs;ces natant, e&longs;t aqua: quemadmo­<lb/>dum igitur immobile po&longs;tremi generis,<pb xlink:href="030/01/065.jpg"/>opponitur mobili, &longs;ie motui immobi­<lb/>litas, quæ dicitur à Græcis <foreign lang="greek">a)usnusi(a</foreign>, <lb/>hoc e&longs;t priuatio motus: à Latinis appo­<lb/>&longs;itè, vocatur quies. </s> <s>Nam priuatio habet <lb/>magnam similitudinem cum ip&longs;o con­<lb/>trario, &longs;ed hoc intere&longs;t, quòd priua­<lb/>tio non omnino negat, &longs;ed habet apti­<lb/>tudinem innctam cum negatione: con­<lb/>tratium verò negat protlus. </s> <s>Argu­<lb/>mento &longs;unt cæcum, & inerme, quæ di­<lb/>&longs;tinguntur à non vidence, & à non ar­<lb/>mato. </s> <s>Itaque quies opponitur motui <lb/>priuatiuè, &longs;ed non indi&longs;criminatim, <lb/>quæque quies, cuique motui opponi­<lb/>tur. </s> <s>Nam quies in termino à quo mo­<lb/>tus incipit, opponitur motui: non qui­<lb/>es in termino, in quem definit mo­<lb/>tus: propterea quòd, quies in ter­<lb/>mino ad quem e&longs;t motus, finis & per­<lb/>fectio e&longs;t ip&longs;ius motus, quæ dicitur <lb/><expan abbr="etiã">etiam</expan> <foreign lang="greek"><gap/> & o( <gap/></foreign>: & ideo non<pb xlink:href="030/01/066.jpg"/>e&longs;t contraria motui, cuius e&longs;t perfectio, <lb/>verbi cau&longs;a, &longs;anationi opponitur illa <lb/>quies, quæ e&longs;t in ægritudine, non ea, <lb/>quæ e&longs;t in &longs;anitate: <expan abbr="quoniã">quoniam</expan> &longs;anitas e&longs;t <lb/>perfectio &longs;anationis: &ecedil;gritudo verò e&longs;t <lb/>contratis, & aduer&longs;a, à qua deiicitur. <lb/></s> <s>Sed quia termini &longs;unt contrarii, ideo <lb/>quies erit quoque quieti contraria. </s> <s>Qui­<lb/>es ergo in termino à quo profici&longs;citur <lb/>motus, aduer&longs;atur quieti, qu&ecedil; e&longs;t in ter­<lb/>mino ad quem cietur motus: et quem­<lb/>admodum mutationes opponuntur mu­<lb/>tationibus contradictoriè, hoc e&longs;t per <lb/><expan abbr="negationē">negationem</expan> & affirmationem, qualis e&longs;t <lb/>generatio & interitus: &longs;ic mutationis <lb/><gap/>acuitas, &longs;iue priuatio, quæ dicitur à <lb/>Gr&ecedil;cis <foreign lang="greek">a)mita blnsi/ a</foreign>, hoc e&longs;t (vt verbú <lb/>verbo reddamus) immutabilitas, oppo­<lb/>nitur priuatiuè mutationi. </s> <s>At cui? </s> <s>ro­<lb/>get quis: nempè illi, quæ e&longs;t in termi­<lb/>no à quo fit mutatio, non illi, qu&ecedil; e&longs;t in ter-<pb xlink:href="030/01/067.jpg"/>mino ad quem e&longs;t mutatio, quia e&longs;t &longs;ua <lb/>forma & <foreign lang="greek">e)ndiele )x<gap/>a</foreign>, vt generationi <lb/>opponitur immutabilitas illa, quæ e&longs;t <lb/>in negatione &longs;iue in non ente, & interi­<lb/>tui illa, quæ e&longs;t in affirmatione, hoc, e&longs;t <lb/>in ente: at que vt generatio & interitus, <lb/>affirmatio & negatio opponuntur, ita <lb/>quoque immutabilitates opponuntur al­<lb/>tera alteri, quemadmodum etiam di­<lb/>ctum e&longs;t de motu. </s> <s>Sed immutabili­<lb/>tas non e&longs;t quies, alioqui alterum duo­<lb/>rum incommodorum nobis incumbe­<lb/>ret, aut non omnis quies opponeretur <lb/>motui: aut generatio, atque interitus e&longs;­<lb/>&longs;et motus, id quod &longs;anè vtrumque e&longs;&longs;et <lb/>ab&longs;urdum. </s> <s>Iam verò cum &longs;tatuerimus <lb/>quietem in termino, à quo recedit mo­<lb/>tus, opponi motui, qui ab eodem pro­<lb/>fici&longs;citur, tunc rogauerit qui&longs;piam, an <lb/>duo contraria &longs;int &longs;imul, quoniam vi­<lb/>dentur e&longs;&longs;e ambo in aliquo, atque co-<pb xlink:href="030/01/068.jpg"/>dem, vt denigratio e&longs;t in albedine, & <lb/>&longs;ua quies. </s> <s>Roganti hunc in modum <lb/>re&longs;ponderem, e&longs;&longs;e &longs;imul non &longs;implici­<lb/>ter, &longs;ed quadam ex parte: quia quem­<lb/>admodum motus partim e&longs;t in termi­<lb/>no à quo incipit, partim etiam in ter­<lb/>mino in quem de&longs;init, quia e&longs;t diuidu­<lb/>us: &longs;ic etiam quies participat vtriu&longs;que <lb/>termini: vt quando fit denigratio, <expan abbr="tũc">tunc</expan> <lb/>quies partim e&longs;t in albedine, partim <lb/>in nigredine: quia &longs;uccedit nigredo &longs;en­<lb/>&longs;im. </s> <s>Pr&ecedil;terea quies & motus, vt The­<lb/>mi&longs;tius atte&longs;tatur in Phy&longs;ica Ari&longs;tote­<lb/>lis, non verè opponuntur, &longs;ed e&longs;t op­<lb/>po&longs;itio priuatiua, quæ dicitur à Gr&ecedil;cis <lb/><foreign lang="greek">a)n ti )qesis kata\ sc)quensin</foreign>: quoniam quies <lb/>e&longs;t priuatio motus. </s> <s>At magis motus, <lb/>quàm quies motui aduer&longs;atur, &longs;iqui­<lb/>dem motus &longs;int contrarii. </s> <s>Rur&longs;us hoc <lb/>loco aliquis &longs;ci&longs;citari commodè pote&longs;t, <lb/>an quietis &longs;it generatio, non enim vide-<pb xlink:href="030/01/069.jpg"/>tur e&longs;&longs;e generatio, quia generatio quie­<lb/>tis e&longs;t via ad &longs;tatum, quem nuncupat <lb/>Ari&longs;toteles <foreign lang="greek">to_ i(/ sa<gap/>ai</foreign>, ergo quies ter­<lb/>r&ecedil; &longs;ur&longs;um pr&ecedil;ter naturam, e&longs;&longs;et via ad <lb/>&longs;tatum, quod quidem e&longs;t fal&longs;um, quia <lb/>quæ feruntur ad &longs;tatum, illa &longs;tatui pro <lb/>pinquiora celerius mouentur. </s> <s>Sed ter­<lb/>ra, qu&ecedil; fertur &longs;ur&longs;um, tardius mouetur: <lb/>ergo quietis non e&longs;t generatio. </s> <s>Præ­<lb/>terea ire ad &longs;tatum, e&longs;t moueri in pro­<lb/>prium <expan abbr="locũ">locum</expan>, ergo terra moueretur &longs;ur­<lb/>&longs;um &longs;uapte natura in proprium locum. <lb/></s> <s>Rur&longs;um altius rem &longs;peculanti, videbi­<lb/>tur quietis e&longs;&longs;e generatio: quoniam <expan abbr="nõ">non</expan> <lb/>pote&longs;t quippiam quie&longs;cere, cuius quies <lb/>non generatur: hoc e&longs;t non pote&longs;t quie­<lb/>&longs;cere, quod ad quietem non peruenit. <lb/></s> <s>Huic itaque &longs;ci&longs;citanti, atque dialectico <lb/>more in vtramque partem di&longs;putanti, & <lb/>argumento&longs;a oratione cauillanti, non <lb/>prius re&longs;ponderem, quàm mihi secum<pb xlink:href="030/01/070.jpg"/>conueniret, de quo genere quietis pro­<lb/>po&longs;ita &longs;it controuer&longs;ia. </s> <s>Nam quies, e&longs;t <lb/>aut &longs;empiterna, aut non &longs;empiterna, <lb/>&longs;empiterna quidem quies, e&longs;t terr&ecedil; qu&ecedil; <lb/>tempore çterno quieuit, & quie&longs;cet, de <lb/>&longs;ententia Ari&longs;totelis: non &longs;empiterna <lb/>verò, e&longs;t earum rerum, quæ interdum <lb/>mouentur, interdum non mouentur: <lb/>& hæc rur&longs;us, aut e&longs;t naturalis, aut <lb/>violenta. </s> <s>Sanè violentæ quietis non <lb/>e&longs;t generatio, naturalis autem e&longs;t ge­<lb/>neratio: quoniam generatio e&longs;t via ad <lb/>&longs;tatum: venire autem ad &longs;tatum, e&longs;t <lb/>ferri in locum proprium. </s> <s>Propterea <lb/>quies non &longs;empiterna, & illa quidem <lb/>violenta, &longs;iue præter naturam, oppo­<lb/>nitur motui naturali. </s> <s>Nam quemad­<lb/>modum ignis motus deor&longs;um, qui e&longs;t <lb/>præter naturam, aduer&longs;atur motui &longs;ur­<lb/>&longs;um naturali, &longs;ic quics ignis deor&longs;um <lb/>violéta, aduer&longs;atur quieti ignis &longs;ur&longs;um<pb xlink:href="030/01/071.jpg"/>naturali. </s> <s>Atque hactenus de omnibus <lb/>generibus cau&longs;arum, & principiorum <lb/>motus, & proprietatibus, & affectio­<lb/>nibus eius, atque adeo de quiete illi op­<lb/>po&longs;ita, dicta &longs;int h&ecedil;c &longs;atis per <expan abbr="methodũ">methodum</expan> <lb/>definitiuam, in qua nunc lubens <lb/>acquie&longs;co, ip&longs;am amplifi­<lb/>caturus', ornando in <lb/>Ecphra&longs;i toti­<lb/>us phy&longs;io­<lb/>logi&ecedil;.</s></p><p type="main"> <s/></p> </chap> </body> <back/> </text></archimedes>