metadata: dcterms:identifier ECHO:9NN63YC9.xml dcterms:creator (GND:118650130) Aristoteles dcterms:contributor (GND:118755765) Strato Lampsacenus dcterms:contributor (GND:118621793) Theophrastus dcterms:title (la) De coloribvs libellvs dcterms:alternative (la) De coloribus libellus dcterms:date 1548 dcterms:language lat text (la) free http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuView/ECHOzogiLib?mode=imagepath&url=/mpiwg/online/permanent/library/9NN63YC9/pageimg log: NB: the unknown character codes do not relate to the common unknown characters file but to a file that is directly related to this text: http://it-dev.mpiwg-berlin.mpg.de:81/tracs/mpdl-project-content/raw-attachment/wiki/WO5_Aristoteles_1548/unknown%20character%20list.doc removed one fig (was ex libris) ) unknown: parameters: despecs = 1.1.2 replacements: = although remark is not always immediately at the uncertain point [0001] [0002] [0003] [0004] [0005] [0006] [0007] DECOLORI BVS LIBELLVS, A' SIMONE PORTIO NEAPOLITANO LATI- nitate donatus, & commentar{ij}s illu$tratus: vnà cum eiu$dem præfatione, qua Coloris natur am de- clar at. FLORENTIAE Ex officina Laurentii Torrentini. M D XLVIII. Cum Summi Pontificis, Caroli V. Imp. & Ducis Florentinorum Priuilegio. [0008] [0009] Co$mo Medici Flo- RENTINORVM Principi Magnanimo, Simon Portius. S.

_C_U M nuper Florentia reuer$us, Princeps Ma- gnanime, in Filettulanum agrum me recepi$$em; (e$t enim vt inquit Men ãder, ἄρι{ςο}ς ἀρε{τῆ}ς, {καὶ} βίου δι{δά}- {σκ}αλος ἐλ{δυ}θέρου ἀ{γρ}ος\.) tum vt aëris Pi$ani, au- tumno ferè in bonarum artium profe$$ores $æuientis inclem\~etiam fugerem: tum vt hone$ti{$s}imo ocio, quod $ingularis tua erga me beneuol\~etia, incredibilis{que} hu- manit as concedebat, fruerer: ibi{que} meos commenta- rios, quos mecum adduxer am, euoluerem: obtulit $e- $e mihi libellus, De coloribus; quem $uperiori anno, illis diebus, quibus ab Acroamaticis Ari$totelis le- ctionibus feriari licebat, fueram leuiter interpret a- tus. Quem $imul at que relegi$$em, vi$us e$t mihi, quod antea $emper, continere id, quod Philo$opho- rum propè nullus au$us e$t aggredi. Quare non phi- lo$ophiæ modò, $ed humaniorum quoque literarum [0010] $tudio$is, quibus id argumentum placere cogno$ce- bam, rem gratam me facturum arbitratus; quan- tum potui $um conatus libellum commentar{ij}s $eriò illustrare. À quo poterat quidem deterrere, & rei difficultas, quam nemo, quod equidem $ciam, hacte- nus attigit: et ex\~eplaria mutila, quæ præter impre$- $um, duo contigit habere manu $cripta, nec ea qui- dem integra; quorum alterius copiam fecit Car dina lis Rodulphus, vir in iuuanda re liter aria indefe$$us, & mei amanti{$s}imus. Sed malui periclit ari, vt meo exemplo alios ad eum $u$cipiendum & interpret an- dum inuit arem: $tudio$is hoc tantisper gratificatus, dum integrior codex offer atur. Reliquum e$t Prin- ceps Illustri{$s}. vt hunc qualemcunque conatum & oper am nostr am boni con$ulas; & eodem complecta- ris animo, quo ego eam tibi dedico: $i non eruditione in$ignem, grati tamen animi $ignific atione mini- mè ob$curam, testem{que} tuæ erga me bene- uolentiæ et meæ perpetuæ ergate ob$eruantiæ indicem. Vale quàm fœlici{$s}imè ex Filettulano no$tro.

[0011]PRAEFATIO IN LIBEL- LVM DE COLORIBVS, DE NATVRA COLORIS.

DIV multúmq; philo$ophi non ignobiles, quæ- nam coloris e$$et natura qu{ae}$iuer\~ut:quòd cum A cademicor\~u præcipuis, qui inter $e in hac re nõ parum di$sidere videntur; tum reliquis omnibus, qui de coloribus aliquid tradiderunt, Peripateticos obiicere viderent, qua$i coloris naturam ignora$$ent. Porrò autem, cùm hæc di$ceptatio, non minimum ad ea quæ author libelli de coloribus, de illorum cau$is, natura, varietatéq; di$$erit, conducere videatur; non leuem apud eos, qui nuper Philo$ophi{ae} $acris initiati $unt, gratiam me initurum $pero, $i breuibus, antè quàm authoris no$tri $ententiam explicemus, quid nam $it color, perqui$iuerimus. poti$simum cùm hic $it omnium philo$ophorum con$en$us, prius rei na- turam de qua di$putandum e$t, hoc e$t $ubiectum & materiam, vtloqu\~utur, e$$e cogno$c\~edam; quàm eius affectiones & accidentia inquirantur: $ubiecti nanq; notitiam, quam præcognitionem nominare con$ue- uerunt, exqui$itam habere debet is, qui rectè de illo e$t ratiocinaturus. Pythagorici igitur, vt inde or- diamur; colorem, ἐπιφάν{ει}αν, hoc e$t $uperficiem e$$e crediderunt, velut Ari$toteles libro de Sen$u te$tat\~u reliquit: Plato verò, colores e$$e lumina in Timæo a$$eruit. At Ari$toteles mediam quandam ingre$$us viam, cen$et colorem e$$e terminum corporis, non qua corpus e$t, (e$$et enim $uperficies, quod Pythago rici $en$erunt:) $ed perlucidi, nec eius quidem inter- minati, quòd color lum\~e e$$et, velut Platoni placui$$e [0012]SIM. PORTII PRAEFATIO diximus. E$t ergo color, terminus et extremitas corpo ris perlucidi terminati. Verùm vt h{ae}c coloris defini- tio certior $it, $ingula eius $unt explicãda nomina, vt ita demum recta ratione & via coloris naturam inue $tigare queamus. Corpus itaq. naturale intelligimus, quod colores, odores, omnésq. $en$iles affectiones re- cipit, & quod trina illa dimen$ione cõcipitur. corpus igitur naturale colore inficitur. Sed c\~u quinq. natura lia corpora à Philo$ophis numerentur, cœl\~u, elemen ta quatuor, & animalia, plant{ae}, et metallica qu{ae} vtpo te ex ip$is elementis conflata, naturas eor\~u in plurib. qualitatib. $equuntur:primùm, cœl\~u ab hoc corpor\~u ordine $ecluditur, quod nullius coloris $it particeps, $ed $olùm $it lucid\~u & diaphan\~u, qua parte nõ e$t $tel latum. Lun{ae}verò macula e$t luminis priuatio, aut par tium raritas, vt alibi fu$ius explicauimus. Sic Sol dici tur albus, quòd $it lumino$us: vel $lauus, quòd eiu$ino di ${ae}pius nobis appareat, ob vapores, qui flauum colo rem vi$ui repr{ae}$entãt, vt author no$ter docebit. Pr{ae}- terea elem\~eta, omnia quid\~e dicuntur alba, $ed tria id $ibi vendicarunt, quia lumino$a; terra verò, quod $it opaca, quódq. null\~ucolor\~e $ua natura $ibi a$ci$cat. fit aut\~e ignis flauus, propter alienã materiam qu{ae} illi per mi$cetur: nam $i fumus e$t tenuis et purus, flãma appa ret albicãs. Intere$t tam\~e inter Solis albedin\~e, & elem\~e torum. Sol. n. $emper lucidus e$t; at elem\~eta modò luci da modo tenebrico$a cõ$piciuntur, et à Sole atq. igne albedin\~e mutuantur. Sunt nihilominus materia lumi nis, atq. iccirco aër et aqua perlucida, et à Gr{ae}cis διαφ{αν}ῆ nuncupantur. Quòd aut\~e ignis color, $it lum\~e in ma- teria peregrina, vel inde con$tat, quod noctu & inter diu cernatur. Noctu quid\~e, quoniam e$t lumino$us; interdiu vero, quoniã flauus, vt audies. Terra, vt di- [0013]DE COLORIBVS. ximustenebrico$a e$t, & non diapha@@a, $ed qu{ae} lucidi tat\~e prohibeat: verùm $ua natura cum $it expers colo- ris, coloratur c\~u mi$cetur, ex ignis actione purgatur et fit alba. cuius indicium e$t, cinis. E$t igitur alba $ed opaca, id e$t nõ 'tran$lucida. Sunt deniq. in mi$tis, puta animalib. plãtis & metallis, colores, quor\~u naturã pr{ae} $enti di$putatione venamur. atq. hactenus de corpore con$equens e$t vt eadem ratione per$picuum explice mus. De hoc $atis prolixè & apertè li. primo Qu{ae}$tio num naturalium, & $ecundo de Anima agit Alexan- der. Verùm vt omnia paucis colligamus, $cire licet, per$picu\~u $iue diaphanum, quod Gr{ae}cis δϊαφανὲσ VO- catur; trã$lucidum, & tran$par\~es, & perlucidum Lati nis quoq. dici po$$e: vt διαφάν<023>α<008> per$picuitat\~e: & hoc dicitur vt e$t medium videndi: & vt e$t medium au- diendi, διεχ α dic\~utur, vt e$t medium odorandi aër & aqua dio$ma dic\~utur ob in$itam illis vim qui pr{ae}$tare $ingulis anim{ae} pote$tatib. offici\~u po$sint. E$t & ἐπϊφά ν<023>α Gr{ae}cis quã$uperfici\~e nominare pri$cis libuit, qua $i $it $uperna facies. Cùm aut\~e h{ae}c ἀπὸτ{οῦ} φ{αί}νομ{αι} dedu cantur, quod e$t appareo, omnia apparentiam vt ita dicam, quandam nobis denotabunt. verùm quoniam qu{ae}dam appar\~et $uprà & in profundo, qu{ae}dam $uprà tant\~u: ea qu{ae} tran$parent, & vndiq. perlucent, vt tam $umma et $uperna pars, quam ima & intima con$pi- ciatur, proprie διαφανῆ, & per$picua nominantur. eave rò, quorum extrema tant\~u apparent, non qu{ae} $unt in profundo ἐπιφανῆ dici po$$unt, quor\~u. s. ἐπιφάν<023>α id e$t $uperficies con$picitur. His tamen cõmune nom\~e e$t {δι}αφάν<023>α, id e$t per$picuitas, et$i vniuocum & σ{υν}ώ{νυ}μο<008> appellari nequit. cõuenit. n. tum primò et verè per$pi- cuis, qu{ae} $ecund\~u $e tota apparent; tum iis, qu{ae} $ecun- dum extremã partem $unt per$picua. Huic intelliges [0014]SIM. PORTII PRAEFATIO quid philo$ophi $ignificare velint, cùm dicunt, quòd per$picuitas $it communis natura omnibus corpori- bus: innuunt. n. quòd omnia corpora tam mi$ta quam $implicia appareãt: non quidem quòd eadem $it appa- rentiæ ratio ignis, aëris, aquæ, & plantæ aut animalis: $ed quòd omnia corpora participent hoc, $cilicet ap- parere. Porrò autem quæ apparent, veluti diximus, alia cern\~utur in extremo et profundo: alia in extremo tant\~u; cùm in profundo $int opaca, & minimè oculis peruia. Ex hoc quoque cogno$ci videtur, quare quæ $unt tran$parentia, non modò ip$a videantur, verùm etiam media $int, quib. alia cernantur: qualia $unt aër, aqua, vitrum, & iis $imilia. quæ verò à nobis in $uper ficie con$piciantur, nequeant e$$e vi$us intermedia, quòd opaca $int in profundo. Quocirca Philo$ophus libro $ecundo de Anima, & libro de Sen$u, corpus tran$parens, vocat διαφανὲσ ἀόριςον, quod e$t per$picu\~u interminatum, quoniam nullum certum obtineat co lorem, $ed habeat omnes in potentia, quoniam vni- uer$i per ip$um videri po$$unt. Corpus verò, quod non vndique perlucet appellat ὁρι{στ}ὸν, quod e$t termi- natum; quòd in extremo certum colorem ab ip$a mi- $tione, vel aliqua alia alteratione $ortiatur. atque hæc $atis $int de per$picuo. Supere$t vt dicamus, quid $it lumen: quod cum tribus comparari pote$t, nempe cum $ubiecto, cui ine$t primò, atq; ita dicitur actus diaphani interminati, quòd gerat vicem coloris. Con fertur deinde cum diaphano interminato, $ub hac conditione, quòd ip$um per lumen appareat, & videa tur. atque iccirco per lucidum interminatum, non di- citur actu per$picuum ab$ente lumine, verùm tene- bræ & ob$curitas, atque hoc ip$um innuit Ari$tote- les, vbi inquit, aërem, e$$e materiam; ac lumen, for- [0015]DE COLORIBVS. mam: tenebras verò, priuationem. E$t igitur lumen, actus diaphani interminati. Quòd $i adferas corpus $ua natura, & actu lucidum, Solem inquã & ignem: id non erit materia luminis, $ed potius affectio natu- ralis erit lumen. At nos in præ$entia loquimur de diaphano, quod nunc lumen, nunc tenebras recipiat: nec $ua natura lumen obtineat, cuiu$modi e$t aër, aqua, vitrum, & $imilia, in quibus lum\~e e$t veluti co lor peregrinuslicet non verè nominetur, $ed $ecun- dum $imilitudinem dicetur lumen color: $imili ratio- ne lumen dicitur color ignis, quoniam ip$e con$pi- citur. atque eam ob rem Philo$ophus lumen & tene bras, ita ad diaphanum interminatum $e habere a$$e- ruit; vt album & nigrum, ad corpora. Cum igitur lu- men con$ideratur vt habitudo, quam habet cum cor pore, à quo emicat, puta cum Sole, aut igne; illius nõ dicetur actus, $ed naturalis affectio; quo modo Am- monius, & Græci conplures, $ub$tantias con$ueue- runt appellare naturales affectiones. Si verò lumen accipitur vt habitudo quam habet cum corpore dia- phano; dicitur actus, quo per$picuum fit actu tran$lu cidum. Po$tremò & tertio, $i contemplamur ip$um vt e$t habitudo ad colores corporibus terminatis in hærentes, appellabimus non actum primum, $ed po- $tremam perfectionem, & facultatem, qua mouere diaphanum & vi$um pote$t. Itaque planè per$picere licet, lumem vt vi$ibile, coloris $ortiri rationem: vt verò per ip$um alia cernuntur, dici facultatem vi$io- nis & $en$us actiuam. Quare perbellè Ari$toteles, li- bro tertio de Anima, intellectum agentem compara uit lumini. e$t enim intellectus agens, & intelligibi- lis, & principium intelligendi $ine mutatione non $e cus quàm lumem e$t vi$ibile maximum, & princi- [0016]SIM. PORTII PRAEFATIO pium videndi citra mutationem rerum vi$ibilium; quippe quod $ola $ua præ$entia corpus apparere fa- cit, & tale qualis e$t $ua cum corpore habitudo. Atq. de lumine hactenus. Sed hæc paulò po$t prolixius explicabuntur. His ita præacceptis, propius iam ad coloris naturam e$t accedendum: vbi primùm $e of- fert Pythagoræ opinio in$picienda, qui colorem $en $it e$$e $uperficiem. ídque optima mehercle ratione, veluti dem on$trabimus. Nulla enim e$t ἐπιφάν{ει}κ & $u per$icies, ab$ente colore. color igitur e$t $uper$icies. nam illud dicitur e$$e alteri idem, quando eo perem- pto reliquum quoque perimitur. at perempto colo- re, non e$t amplius $uper$icies, ergo idem e$t color quod $uperficies. A$$umptum e$t Philo$ophi, quarto Metaphy$. vbi contra antiquos demon$trat, vnum & ens idem e$$e, quoniam vna generatione oriun- tur, & eadem corruptione abolentur. quod ip$um de colore & $uperficie a$$erere licet. Quòd $i proter- uias, rem haud ita $e habere; in manife$ti$simum la- beris incommodum, cogerís que fateri, rem apparere citra colorem: cùm nihil planè $ine colore aut lumine cõ$piciatur. Quòd $i in$tabis, lumine videri, et non co lore: maiori incõmodo irretieris, quòd $cilicet $it cor pus interminat\~u. at po$ita $uperficie, ponitur et termi nus. terminat\~u igitur corpus videri non pote$t, ni$i co loretur. Adh{ae}c color e$t extremitas, ergo indiui$ibilis quòd $i e$t diui$ibilis, nec e$t linea, vel corpus, fatend\~u e$t, e$$e $uperficiem. Pr{ae}terea per ἐπιφάν<023>α<008> corpus ap paret & $entitur vi$u per colorem apparet & $entitur vi$u, igitur color e$t ἐπιφάν<023>α id erat Pytha. placitum. Quare cum his atq. $imilib. a$trui po$sit, $uperficiem e$$e colorem: Nunc videndum e$t, qua ratione a$$eue rare queamus, colorem e$$e lumen. at q. hæc $it nobis [0017]DE COLORIBVS. prima, quod e$t cau$a videndi, e$t lumen: color e$t id quo res apparent; igitur e$t lumen. Præterea, lumen qualitate coloris videtur, igitur e$t luc\~es color. quod aperte in parietibus cogno$citur, in quos per virides plantas lumen incidit. virides enim & ip$i apparent. Rur$us, color, ex Philo$ophi $ententia, e$t extremitas per$picui, ergo lucens; alioqui per$picuitatem immi- nueret, fierétq. ip$o colore inui$ibilis. Ad hæc, lumen e$t de e$$entia coloris, ergo lumen e$t color. nam quæ rei e$$entiam ingrediuntur, de illa in recta prædica- tione dicuntur, vt patet exemplo animalis & ratio- nalis. Deinde, Alexander libro primo de Anima, capi te quo tractat quæ $int $en$ibilia per $e, & quæ per ac cidens, inquit colorem corpora tunc $olùm habere, cum illu$trantur. quare $i colores prodeunt à lumine, & illo abeunte, non amplius illa dicentur colorata; $equitur, quòd colorum e$$entia in lumine con$i$tat, & ab ip$o profi$ci$catur. Deníq. idem libro $ecundo de Anima, & in Quæ$tionib. naturalibus a$$erit, per- $picuitatem, e$$e materiam colorum. at $uperficies e$t materia & $ubiectum primum. ergo idem e$t $uper- ficies & per$picuitas; quod apud Alexandrum, c{ae}- teró$que e$t ab$urdi$simum. Atque huiu$modi fe- rè $unt, quæ de natura coloris in dubium vocantur. Sed tempus e$t, vt ad Platonem, & reliquos. venia- mus. Plato in Timæo, ait colorem e$$e flammulam, $ic inquiens: χρόασ ἐκαλέ<021><004> φλόγα {τῶν} σωμάτων ἑκά- {στ}ων ἀποῤῥέον<021>ν, ὄψ{ει}σύμμε<002>α μόρϊα ἔχου<021>ν {πρ}ὸσ {αἴ}{σθη}σιν: quod e$t, colores vocauimus flammam quandam, qu{ae} à $ingulis corporibus emanat, & partes habet vi- $ui ad $entiendum accommodatas. hactenus Plato. Cæterum vrbaniores quidam hos non lumina, $ed lu minalia vocare maluerunt: q uod & ip$um rectum pa [0018]SIM. PORTII PRAEFATIO titur $en$um. Non e$t tamen di$simulanda cau$a, ob quam Plato dixit, defluere & emanare à $ingulis par- tibus no$tri corporis: poti$simum quòd corpus no- $trum quatuor con$tet elementis, quorum potior pars e$t terra: à qua, cùm $it tenebrico$a, difficile erit inuenire, quomodo lumen emanet. Ad hæc, termi- nus principii rationem habet. quare cùm terminus vel extremitas, $it veluti $uper$icies, re$pectu corpo- ris; eáque apud Platonem, vt tertio de Cœlo di$puta tum aliquando à nobis fuit, $it corporis principium; (ex $uperficiebus enim conflantur corpora, non au- tem contra.) nequaquam è corpore $uperficies, $ed iure optimo ex $uperficiebus corpus emanare debet. Epicurus verò cùm po$uerit corpu$cula indiuidua, quæ ἀτόμ{ου}σ vocant, rerum e$$e exordia, $tatuit perin- de ac Democritus, colores non e$$e in compo$itis ex ip$is principiis, hoc e$t atomis, adeo vt colores ex non coloratis generarentur. Alii verò qui in elementis co lores con$tituebant, affirmabant colores fieri ex re- bus coloratis: quo pacto autem in elementis $unt po nendi, & author no$ter $ignificat, & nos declarabi- mus. Cæterùm, vt quid in re adeò ob$cura & contro- uer$a, $entiendum $it, no$tro quidem iudicio, expli- cemus; Primùm $cire conuenit, in coloribus, $icut in reliquis qualitatibus, tria e$$e cogno$cenda, $ubie- ctum, habitum, & opus, $iue functionem malis appel lare. atque hæc qualitas, $i functiones re$piciat, facul- tas nuncupatur; $i $ubiectum, habitus, & forma: $i fue rit aliquid in ip$is rebus, qualitas dicitur, vt caliditas, humiditas, & cætera. Color igitur cum $it qualitas, proprium habet $ubiectum; & functionem, mouen- di $cilicet vi$um; e$t\/q. qualitas. Deinde, vt quippiam $it alicui formæ $ubiectum, non $atis e$t e$$e $ub$tan- [0019]DE COLORIBVS. tiam, verùm nece$$e e$t, vt obtineat talem potentiam ad illam formam $u$cipiendum: puta $ubiectum au- gmenti, e$t augm\~etabile; & alterationis, alterabile; vt docet Philo$ophus. Simili ratione, $ubiectum coloris e$t colorabile. atque hæc facultas, po$$e $cilicet colo- rari, à Peripateticis nominatur per$picuitas: hæc au- tem facultas prouenit ab ip$is elementis, quæ omnia quidem $unt alba, tria tamen $unt magis per$picua. Et quamuis ob terr{ae} admi$tionem fiant tenebrico$a, id e$t non tran$parentia; attamen in iis relinquitur fa cultas quædam recipiendi colorem, verùm non in profundo. e$$ent enim interminata, id e$t, nullum cer tum colorem $ibi a$ci$cerent. E$t itaq. terra in cau$a quare certum $ibi vendicent colorem. Et licet is de- perdatur aliquando, atque alter & item alter $ucce- dat, quod chamæleoni, & ex pi$cibus polypo eueni- re Philo$ophus a$$erit: quodque pauoni Indo, cuius cri$ta paululo momento nunc rubra, nunc pallida con$picitur, v$u venit; atque præ timore, ip$is quoq. hominibus: non tamen ob id dicendum, ea e$$e inter- minata, quod colorem commutent. nam terminatum e$$e, non $ignificat $emper vnum habere colorem, $ed po$$e certum retinere, cum non vndiq. tran$pareat. id quod exemplo vitri facilè intelligitur. nunquam enim $peculi officio fungeretur, certamq. reciperet imaginem, quam retineret, ni$i ex altera parte aliquid ob$i$teret. Itaque interminatum e$$e, non di$tingui- tur multitudine colorum, $ed quod non habeat reci- piendi terminum. quomodo lumen dicitur color per $picui, cùm nullum certum imprimat colorem, $ed $it veluti ratio recipiendi cogno$cendíq. colores omnes. Hinc intelligere e$t, qua ratione oculus, cùm $it na- tura per$picuus, habeat facultatem non modò reci- [0020]SIM. PORTII PRAEFATIO. piendi, verum retinen di quoq. colores. $iquidem re- cipit, quia pellucidus e$t humor, qui cry$talloides di citur: & retinet non ip$e, $ed tunica, quæ ab acini vu{ae} colore, vuea nominatur, quæ cry$tallinum humo- rem fere amplectitur. recipere ergo e$t munus per$pi cuitatis; at retinere, e$t alterius, quod in mi$tis vide- tur e$$e terra. habet enim minimum per$picuitatis, eámq. ferè ab aliis $ortitur elementis, cùm ip$a $ua e$$entia $it tenebrico$a. at aër, & aqua, per $e $unt per $picua. Ignis quoq. $ua natura lucidus e$t, at cum pe- regrinæ materiæ commi$cetur, iam terminum quen dam nanci$citur; eáq. de cau$a noctu cernitur, velut $upra quoq. monuimus, & in authoris no$tri decla- ratione fu$ius explicabitur. Cæterùm in dubium re- uocari po$sit, an color generetur ea ratione, qua lu- men. num $cilicet, vt $ola illuminantis corporis præ- $entia, lumen in medio & per$picuo creatur: ita $ola luminis præ$entia, color in per$picuo terminato ge- neretur. & vtrum ab$ente lumine, deficiat color; ve- luti corpore illuminante ab$ente, pereat claritas & lumen. Hoc profectò perob$curum, & perdifficile e$t mihi, quòd videam multos non ob$curos philo$o phos, affirmare, in tenebris nullum e$$e colorem: vt ne in profunditate quidem $olidi coporis, emicare ta men $imul atque diui$um fuerit, & vbi primum Sol a$pexerit, quòd $ola luminis præ$entia color fiat. Alii contrà a$$erunt colorem e$$e per $e vi$ibilem, quare $ua natura habere facultatem, qua exeat in actum & in functionem, quæ e$t vi$um mouere. Huc accedit, quod $i Sol generaret colorem, vnicum $olùm crea- ret, neq. tanta e$$et colorum euariatio. quare videtur colorem nõ gigni à Sole et lumine. e$t enim omnium philo$ophorum commune placitum, cau$am generis [0021]DE COLORIBVS. e$$e omnium quoque $pecierum productricem; cum genus nihil aliud $it quam $uæ $pecies. Denique vt prætermittamus colorum varietatem, quo pacto lu- mem, nigrum generat colorem, cùm hic illi omni ex parte aduer$etur. Quare $unt qui inter hos di$$en- tientes medium tenuerunt, arbitratiq. $unt, colores materiam & formam habere: materiam quidem, cor- pus ip$um; formam verò, lumen. qua$i color $it, lumen per$picuo corpori in$itum, atque vt ita dicam incor- poratum: vel lumen materi{ae} implicitum et illigatum. atque hanc opinionem Platoni a$cribunt. Deinde, qui hanc $ententiam tutantur, cen$ent per$picuum & lumen non e$$e partes e$$entiales coloris, quod nul la forma $it compo$ita; $ed coloris cau$as, qua$i color $it lumen ligatum; aut per$picui & luminis facultas in colore exi$tat. Ad hæc hi albedinem e$$e lum\~e per $picuo lucenti et claro incorporatum; nigredin\~e verò e$$e omnis lucis priuationem a$$euerant. non enim nigrum e$t albo contrarium, vt dicere con$ueuerunt po$itiuum; $ed priuatio: verùm affectus & di$po$itio nes $unt contrari{ae}, puta opacitas, & tran$parentia. C{ae} terùm quantum h{ae}c à Peripateticis $anctionibus di$- $ideant, quilibet vel mediocriter in Philo$ophia exer citatus, facilè iudicabit, $i primùm Ari$totelis verba in$pexerit, cùm inquit, color e$t extremitas per$picui terminati. non e$t ergo forma per$picui, neq. ex illo fit. non enim forma prodit na$citúrq. verum compo$i tum fit. Quare ratio formetur eiu$modi, forma e$t concau$a cum materia, igitur forma non fit à mate- ria & forma, vt à cau$is, $ed compo$itum dicuntur quidem concau$æ, cum vna complet, & alia $ub$ter- nitur: vt docuit Auerr. v. Phy$ic. Præterea, $i color e$t lumen participatum, non $equitur elementa; quod [0022]SIM. PORTII PRAEFATIO Ari$toteli aduer$atur, quoniam album & nigrum $e- quitur $implicia corpora. Itaq. qua ratione mi$ti $e- quuntur $implices, ob mi$turam, ea $implices imitan- tur principia materialia. Ad hæc lumen e$t materia expers, quare non participatur à $ubiecto, $ed ab eo recipitur; nec con$eruatur, ni$i lucidi corporis præ- $entia. Nam $i participaretur, nullus e$$et color pro- prius. ade$$et enim quilibet, & abe$$et, præter $ubie- cti corruptionem. Po$t hæc, cùm color $it extremitas terminati corporis, & lumen $it actus interminati: qui quæ$o lumen cum per$picuo terminato cau$a- tur colorem; cum interminato verò, minimè? cùm diaphanum $it $ubiectum proprium luminis, & iis vnitis, aliquid oriatur nece$$e $it. Quamobrem, di- cendum potius e$t, quicquid rationis adferri pote$t, id ex corpore e$$e petendum: vt à corpore emicet co lor, qui $uam $umat pro$tremam facultatem, quæ e$t actu vi$um mouere, à lumine. Nec $unt audiendi, qui colorem e$$e extremitatem, iudicant e$$e prædi- cationem materialem; tanquam $it in extremitate, quoniam e$t in $uperficie. Nam Dii boni, quænam e$$et hæc definitio, quàm indigna philo$opho. nihil enim explicaret, præter materim, formam autem & $peciem prætermitteret. $iquidem colorem e$$e in $u- perficie, nihil habet differentiæ, qua ab aliis di$tin- ctam coloris naturam percipiamus. multa quippe po$ $unt e$$e in $uperficie, quæ non $unt colores. Po- $tremò, nec lumen e$t color, quoniam $ubitò fit. dicere autem colorem $ubitò fieri, e$t omnium lon- gè ab$urdi$simum, cùm $it partibilis, nõ $ecus quàm $uperficies. tanta enim dicitur e$$e albedo, quantam $uperficiem fuerimus dimen$i. Itaq. hæ opiniones paululum quiddam nos docent, de coloris natura: [0023]DE COLORIBVS quocirca, vt res pre$sius intelligatur, animaduertere licet, Ari$totelem duo colori tribuere, nempe e$$e quiddam vi$ibile, & naturam quandam in corporib. naturalibus. Atq. vt vi$ibilis, color e$t motiuus dia- phani: vt natura, e$t extremitas corporis per$picui ter minati. Vnde, $i componantur, ab$oluta emergit diffi nitio, hoc pacto, color, e$t extremitas per$picui corpo ris terminati, motiuus diaphani. Verùm cùm functio & opus $equatur naturam; extremitas erit functione prior, quare eius vis primùm e$t explicanda. Princi- pio igitur con$tat, corpus e$$e per$picuum, ide$t ap- parens, aut per $e totum, aut in extremo. Si per $e to tum pellucet, dicitur diaphanum verum, & primum; cuius actus, e$t lumen. Sin in extremo tantum per$pi- citur, & apparet, appellatur per$picuum terminatum velut $uprà declarauimus. Hæc quidem apparentia e$t per$picuitas, quæ e$t qualitas & facultas, qua cor- pus aptum e$t recipere colores: vt dictum fuit de au- gmentabili & alterabili, quod $ignificat $ubiectum, & potentiam $u$cipiendi augmentum, & alteratio- nem. Hoc $en$u dixit Philo$ophus tertio Phy$ico- rum, quòd $i e$$et eadem potentia ad $anitatem, & ad ægritudinem, e$$et idem $anitas, & {ae}gritudo: nam pro facultate proxima $u$cipiendi ægritudinem accepit. atq. hæc potentia nec recipit, nec dicitur $ubiectum, $ed facultas & aptitudo ad obtinendum. atq. hæc e$t Alexandri $ententia. Subiectum verò, e$t $uperfi- cies, id e$t, latitudo, & vltimum corporis, qua corpus e$t. Nec ea apparentia color dici pote$t, quandoqui dem diaphana, qu{ae} maximè omnium apparent, e$$ent colorati$sima. E$t igitur color quædam facultas, quæ inna$citur ex ip$o $ubiecto, alia atq. alia ratione tem- perato. Atque hæc quæ diximus, de veris coloribus [0024]SIM. PORTII PRAEFATIO $unt intelligenda. nam apparentium cau$æ $unt Sol, $ubiectum, & medium, pro diuer$a inter $e mutua habitudine, vt dicemus de collo columbæ, ac iride, cùm authoris verba interpretabimur. Hinc multa elici po$$unt, puta quod $uperficies, quæ dicitur ἐπϊφάν<023>α, $it, quæ $upernè apparet, colore & lumine: quódq. quæ $it in profundo & ob$curo, ($i nominis etymum in$piciamus,) non verum $it dicenda $uper- ficies, $ed latitudo; quæ actu fiat $uperficies, cùm ap- pareat. Atque hac fortè ratione inductus Pythago ras, dixit $uperficiem e$$e colorem, quoniam $it cor- poris in extremo apparentia. Quod $i mihi obiicies verba Alexandri, libro primo de Anima, qua de vi$i- bili ratiocinatur; vbi po$tremis propè verbis a$$erit corpus $emper habere $uperficiem, $ed non $emper colorem, ni$i cùm illu$tratur: dicam, non nomen re- $pexi$$e, $ed rem: qua$i dicat, corpus $emper $uum ex tremum habere, quod e$t latitudinem, quæ dicitur $uperficies; non tamen $emper habere colorem, quod e$t, id quod actu moueat diaphanum & vi$um, ni$i vbi illu$tratur. nam lumen qua$i extremam manum imponit coloribus; cùm $olum cau$a $it, quòd mo- ueant afficiantq. vi$um, atq. iccirco eos, de potentia ad actum deducat, velut Ari$toteles do cuit, cùm πα- ραβολικῶσ, hoc e$t per $imilitudinem, inquit intellect\~u omnia facere, veluti lumen, nam vt lumen facit actu colores, hoc e$t vt videantur, & moueant actu dia- phanum, ita lumen intellectus agentis, qui $eparatus e$t, & æternus, facit vt intelligibilia naturalia intelli- gantur, & quadantenus moueant perficiántq. poten- tiam rationalem. Apertè enim per$picitur Alexandri hanc e$$e $ent\~etiam, quòd color prius in$it; quoniam ait, per$picua terminata $emper habere admi$tum co [0025]DE COLORIBVS. lorem: non item interminata, cum illum lumine nan- ci$cantur: Patet igitur, colorem non $emper mouere, $ed lumine opus e$$e. Amplius, ex prædictis excerpi- tur, quædam lumina e$$e colores, quoniam efficiunt apparentiam quandam, imprimúntq. in medio $pe- ciem, & illud variis modis illu$trant. quod exemplo plantarum Alexander demon$trauit. cùm enim lumi- na medium mouent colore plantarum, eum parieti- bus in quos illabuntur, imprimunt, adeò vt lumen inde comparato colore, fiat cõcolor. Hinc aureus, ni fallor, color & purpureus, & $i qui $unt eiu$modi, no men $ibi inuenerunt; quòd $peciem quandam eiu$mo di præ $e ferant, aliunde acqui$itam cum nihil aliud $int, quàm lumina colorata, aut colores illuminati. atque ob id color lumen dicitur aliquando, vel quia claritatem participat, vel quia confert aliquid lumi- ni & per$picuo. Cæterum non e$t di$simulanda quæ $tiuncula, vtra prior $it, per$picuitas'ne, an $uperfi- cies, vt vltimum corporis. Cui re$pondendum puto, quòd ratio quanti prior $it qualitatibus $en$ibilibus. igitur & terminus, id e$t corporis extremum, e$t prius quàm per$picuitas: corpus tamen verum $en$i- bile, vt $en$ibile fit è per$picuo, & elementis $en$i- libus. Quòd $i quæras recte'ne dixerit Plato colo- rem emanare è $ingulis corporibus: cen$eo eum non di$$entire à Philo$opho, quandoquidem: omnia corpora participant per$picuitate & colore: quam di xit emanare è corporibus, quoniam $equitur natu- ram corporis $en$ibilis, velut $uprà explicauimus. Ari$toteles ergo mediam quandam viam ingre$$us, quod Plato & Pythagoras ob$curius pronunciaue- runt, planius expre$sit: & cum inquit, colorem e$$e extremitatem per$picui terminati, hoc e$t vltimum [0026]SIM. PORTII PRAEFATIO quiddam, per quod apparet corpus, Pythagoræ opi- nionem $ignificauit. rur$us, cum ait e$$e per$picui ter minum, diaphani motiuum, Platonem ni fallor in- nuit: vt verbis $olùm inter $e di$sidere dicas, cùm re- ip$a non di$crepent. His ita declaratis, haud diffici- le opinor fore, reperire, quibus modis rationes eo- rum qui colores $uperficies e$$e $en$erunt, conuella- mus: cùm dixerimus $uperficiem non apparere, ni$i per colorem: & ni$i colore illu$trata appareat, forta$- $e non verè e$$e dicendum $uperficiem, $ed vltimum & planum. Eadem facilitate, & eas de$truemus, qu{ae} $tatuunt, colores e$$e lumina. e$t enim aliquod lu- men, $ed non verè; cum verum lumen $it actus inter- minati diaphani. Cæterum quod claritatem quan- dam & lucem afferant, præcipuè, quæ $unt magis per $picua, cuiu$modi $unt alba & candicantia: dici qua- dantenus merentur lumina, cum moueant & exa- cuant ip$um diaphanum. cuius rei $ignum erit, quod parietes afficiantur ab ip$o medio, colore rerum co- loratarum. Ad id verò, quod pro Platone obiicieba tur nobis, quod lumen erat ratio, & de e$$entia colo- ris; dici pote$t, lumen extremam perfectionem largi- giri coloribus; efficeréq. vt actu moueant medium & diaphanum: ip$um tamen e$$e coloris vt vtar verbis illorum, & actus primus, ab ip$o corpore quatenus per$picuo profici$citur. quare erunt lumen per par- ticipationem, hoc e$t, mutuatur à lumine aliquam perfectionem. Aut dicere licet, quod paulò antè re- $pondimus colorem e$$e aliquod lumen, cum efficiat apparentiam. Alexandri porrò $ententia, $atis iam fuit enucleata, vt fru$tra hoc loco repeteretur. Po- $tremò, $i quis proteruius in$tet lumen $ua varietate colores quoque euariare; e$$e igitur cau$am colorum [0027]DE COLORIBVS. adferam, id non rectè in$erri: verum tamen e$$e lu- men in cau$a e$$e, quare colores vario modo vi$um moueant: atque iccirco in Solis eclip$i, alba videri pal lida; vt taceam, quod author no$ter, $entiat, nullum colorem cerni, vt e$t; propterea quod medium & lu- men, alio atque alio erga nos habitu, varient co lorum phanta$iam: velut de columbarum collo, po$tea copio$ius di$putabitur. Atq. h{ae}c $unt, qu{ae} de colorum natura, paucis pr{ae}dixi$$e voluimus, vt au- thoris $en- tentia dehinc facilius per$pici queat.

[0028] [0029]DE COLORIBVS SIM- PLICIBVS. CAP. I. Α Γ Λ Α {τῶν} {χρ}ω{μά}{τω}ν {ἐστὶ}ν, ὅ{σα} {το}ῖς {ςο}ι{χεί}οις {συν}α{κο}λουθε=ι. οἷον, {πυ}{ρὶ}, {καὶ} ἀέ{ρι}, {καὶ} ὕ{δα}{τι}, {καὶ} γῆ. ἀὴρ {μὲν} {γὰρ} {καὶ} ὕ {δω}ρ, {κα}θ'ἑ{αυ}{τὰ} {τῇ} φύ{σει} λ{ευ}{κὰ}: {τὸ} {δὲ} {πῦ}ρ, {καὶ} ὁ ἥλιος, ξ{αν}θὰ: {καὶ} ἡ γῇ {δὲ} {ἐστὶ}φύ{σει} λ{ευ}{κή}: {πα} ρὰ {δὲ} {τὴν} βαφ{ὴν}, <029>λύ{χρ}ους φ{αί}νε{ται}. {δῆ}λον δ'{ἐπὶ} {τῆ}ς {τέ}φρ{ας} {τοῦ}τ' ἐ{ςί}ν. ἐκκ{αυ}{θέ}ντος {γὰρ} {τοῦ} {τὴν} βαφ{ὴν} {πε} {πο}@η{κό}τος ὑ{γρ}οῦ, λ{ευ}{κὴ} {γί}νε{ται}. οὐ {πα}ν{τε}λῶς {δὲ} <003> {τὸ} τῷ {κα}{πν}ῷ βεβάφθ{αι}, {μέ}λ{αν}ι ον)/{τι}. {δι}ὸ {καὶ} ἡ νονία ξαν{θὴ} {γί}νε τ{αι} {το}ῦ φλογο<023>δοῦς {καὶ} {μέ}λανος ἐ{πι}{χρ}ώζον{το}ς τὸ ὕ{δω}ρ: Implices colores $unt, qui elem\~eta, puta Signem, aërem, aquam, & terram $equun tur. Aër enim & aqua per $e $unt natura alba: ignis autem, & Sol, flaui: terra verò na tura alba e$t, at propter tincturam multico- lor apparet. quod in cinere fit manife$tum. nam exu$to colore, qui tincturam faciebat, albus euadit: nõ tamen omni ex parte; quod fumo, qui niger e$t, tingatur. Quocirca etiam lixiuium efficitur flauum; flammeo, & nigro aquam colorante. [0030]SIM. PORTII COMMENTAR.

Propo$itum authoris e$t, omnium colorum, tam ap arentium, quàm eorum, qui rerum naturas $e- q uuntur, cau$as reddere tum materiales, tum effi- cientes. Et quanquam Ari$toteles libro $ecundo de Anima, ac libro de Sen$u, de iis pertractauit: tamen illic tractantur, vt $unt vi$ibilia quædam, ac vi$us ob- iecta, verùm hic author in præ$entia eos explicat, & tanquam affectiones naturales, quæ naturæ princi- pia, elementa $cilicet quatuor $equuntur: & vt quali- tates, quæ $en$ui imprimant phanta$iam. Adhæc li- bro $ec\~udo de Anima, Ari$toteles colorem definiuit vt e$t actus corporis per$picui: at hic author defini- tionem prætermittit, vtpote illius huc accer$endam. item et naturam coloris, ab Ari$totele libro de Sen$u declaratam, $upponit. Præterit $imiliter qu{ae}$tionem, an colores $int: quòd e$$e $atis $en$u percipiamus. Ponit autem colores $equi corpora, quatenus per$pi cua. nam quemadmod\~u $uperficies e$t terminus cor- poris, ea ratione, qua corpus e$t: ita colores termini corporum dicuntur, ea ratione, qua $unt per$picua vt in no$tra pr{ae}fatione aperuimus. Porrò ad ea, quæ libro de Sen$u explicantur, non parum conferet hic libellus. nam illo, colorum natura traditur: hoc verò, eorum cau$æ accuratè docentur. atqui ad rerum na- turas cogno$cendas, opus e$t cau$arum notitia. Pro- de$t, minus tamen, & ad libros de Anima; vbi agitur, de colore, vt de vi$ibili. Po$tremò vtilis quoque e$t, ad libros de Animalibus, & de Plantis: quòd hic o- mnium colorum di$crimina diligenter examinentur. Cæterum in dubium nonnulli vertunt, $purius'ne $it, Ari$totelíque falsò ad$criptus; an legitimus. De quo, quanquam Plutarchus a$$erit, Ari$totelem duo de Coloribus edidi$$e volumina; & Pachimeris in ca [0031]IN LIB. DE COLORIBVS. talogo librorum Ari$totelis enumerauerit: nihil ta- men hactenus habeo cõperti, nam phra$is Theophra $tum, potius quam Ari$totelem mihi $apere videtur. accedit quod parum aut nihil de coloribus plãtarum di$putauerit; ordo nihilominus Ari$totelicus e$t. Ve- rùm cuiu$cunq. $it; antiquitatem certè præ $e fert; $i- ue maie$tatem, grauitatem, & breuitatem; $iue $ty- lum in$pectes. nam primùm $implices colores, deinde mixtos: & communi quadam formula primò, dehinc particularius eos explanat proprios quo$que colores plantarum, fructuum, pilorum, pennarum, $quama- rum, & cutis $edulò per$equ\~es. quare vtili$simus me- ritò e$t cen$endus. Sed tempus e$t, vt ad verborum contextú$que interpretationem accedamus, vbi hoc tantùm præmonuerimus, colores quo$dam proprios e$$e, & quo$dam improprios. Improprius color, e$t lumen, vt in præfatione etiam no$tra indicauimus: Proprii $unt, qui $ectantur elementa, aut eorum inix tum. Propriorum rur$us, quidam $unt veri, qui $cili- cet mixta comitantur; alii non veri, $ed qui verorum imaginem referunt; vt iris, alo, parallelæ, nigror, al- bórq. nebularum, & aquarum; tenebræ, & vmbræ. Vocantur po$tremò nonnulli colores per tran$latio- nem, ceu rhetorici, mu$ici: quomodo ab Ari$totele vox quoq. dicitur alba & nigra. $ed de his nulla hic e$t con$ideratio. SIMPLICES COLORES. Orditur à $implicibus coloribus, vtpote cau$is & principiis o- mnium mixtorum. quoniam principia primùm $unt tractanda, eáque communia: po$t hæc particulatim $ingula $unt expendenda. Præponit autem album, tanquam perfectiorem: quandoquidem nigrum, de- cimo, & duodecimo Metaphy$ices, alibíq. non $emel Ari$toteles con$ueuit appellare priuation\~e. Sed quo- [0032]SIM. PORTII COMMENTAR. niam $implices colores, cùm $int qualitates, nequeunt cogno$ci, ni$i ex $ubiectis corporibus, in quibus reci- piuntur, et quorum opera hoc habent, quòd $int: a$$u mit author cõclu$ionem, quod $implices colores $unt qui $equuntur elementa: quam confirmat iis quæ $en $u videntur. Sed ita formemus rationem; $implices co lores $equuntur corpora $implicia: albus, & niger $unt $implices colores: ergo, albus & niger $equuntur corpora $implicia. Hæc ratio duo $upponit, quæ de- clarantur prolixi$simè libro de Sen$u, puta quod co- lores $int affectiones corporum naturalium: &, quòd albus, & niger $int $implices colores; quoniam omnes reliqui ex his componuntur, ip$i verò ex aliis mini- mè. Porrò autem hæc hypothe$is, quod $implices co- lores $equuntur corpora $implicia, locum etiam ha- bet in aliis accidentibus. nanq. Ari$toteles libro pri- mo de Cœlo, eod\~e modo, motus $implices $equi cor- pora $implicia docuit. Sed in$tabit qui$piam, inqui\~es hæc corpora non e$$e alba, licet per $e moueantur: at- que iccirco, non ea ratione colores ea$equi, qua mo- tus. Cui re$ponderim, ea dici alba, quod $int lucida, omnísque medii coloris expertia. Huc accedit, quod Micha@l Ephe$ius, qui Latinus falsò $ub nomine Ioã nis Grammatici circunfertur, in $choliis $uis in quin tum de Generatione animalium inquit, aërem e$$e natura album. qua$i non $olùm dicatur albus, quod albedinis $it cau$a, $ed quod natura $it eiu$modi. Non e$t autem ignorandum, expertia mediorum colo- rum quæ validè feriunt vi$um, alba vocari, $i $int lu cida: $in lumine priuentur, nigra apparere. Atque hoc pacto aqua & aër $unt alba, quoniam $ua natura & per $e, mediorum colorum $unt expertia. nullum enim recipiunt colorem. at $i lumine careant, appel- [0033]IN LIB. DE COLORIBVS. lantur nigra, vt paulò pò$t author explicabit, vbi do- cebit tenebras & vmbras e$$e nigras. Animaduerten- dum præterea e$t, authorem hic accipere elementa, qualia apud nos reperiuntur; verum cum ea $ubtilita te, quam maximam habere po$$unt. nam ab$olute $im plicia, fortè neutiquam inuenias. Itaq. hoc pacto aër & aqua dicuntur alba; ignis carbo, & ignis flamma, flaua & punicea: terra verò, alba appellatur $ua na- tura, quod nulla inficiatur tinctura, quare candica- re videtur. & quanquam nunquam citra tincturam cernitur, tamen $i $epararetur à coloribus, album a$ci $ceret. Non igitur vna eadémque ratione omnia ele- menta nuncupantur alba: $ed aqua quid\~e & aër, pro- pter $uam per$picuitatem, quòd $int lucida, quando- quidem nullum admittunt colorem. terra autem, nõ ita, $ed quia nulla $it illi propria tinctura. Quin etiam ignis forta$$e in $phæra $ua e$t albus, ob $ummam ra- ritatem, ob quam ne lucere quidem pote$t. Denique aër in alieno aliquo corpore inclu$us, (qui aptius ap- pellatur $piritus.) albedinem facit, vt Ari$toteles quin to de Generatione animalium, cap. $exto author e$t vt in niue & $puma con$picitur. At in mi$tione aliter $e res habet: quoniam albedo in mi$tis $equitur ele- mentorum mi$turã & coctionem. atque ob id, Ari$to teles octaua $ectione Problematum, dixit albedin\~e tri bui igni hoc e$t calido. & quinto de Generatione ani malium inquit, In animalibus varii coloris, partes cir ca ventrem e$$e albiores, et dulciores, quia calidiores. Aliquando albedo $equitur copiam humoris aquei, non concocti, nec alterati; vt in radicibus, quæ $ub terra conduntur, & acinis mali punici cernere licet hinc Gale. à flegmate oriri, voluit. Trib. ergo modis res fiunt & apparent albæ, aut ob multitudinem aë- [0034]SIM. PORTII COMMENTAR. ris & aquæ, non commutatæ, $ed commixtæ: aut ob calidum naturale coquens, & arefaciens; aut à calido circumfu$o & externo corrumpente calorem natura lem, & exiccante. Verùm hæc partim infrà $uo loco planius declarabuntur: volui tamen præmonui$$e, ne cui mirum videatur, qui aliter atque aliter author de albedine ac nigredine loquatur. AER ENIM ET AQVA. Quòd albus & niger color $equantur corpo ra $implicia, demõ$trat inductione; albus enim inquit $equitur aërem & aquam, cùm $int maximè per$pi- cua; magis tamen aërem, vt te$tis quoque e$t Ari$to- teles, quinto de Generatione animali\~u cùm ait, Aër autem perlucens, albedinem facit; quemadmodum $pumam quoque effici certum e$t. & paulò pò$t; Al- bedinem verò omnibus aër vaporo$us præbet inclu- $us. quippe corpus, quò magis e$t per$picuum, eòa- gis lucidam & albam faci\~e induit. Aër porrò & @qua, inter elementa, per$picuitatis & $piritus natura pr{ae}ci puè $unt participes. & Michaël Ephe$ius cau$am ad- ferens, quare aër perlucidus albedinem faciat, inquit; quoniam calidus & albus natura e$t. Quod Ari$tote- les $ectionis. 23. problemate. 23. confirmat, candidum id e$$e videtur, inquiens, quod per$picuum & perlu- cidum e$t: & atrum, per quod vi$us tran$ire nequit. hinc aërem à longinquo, nigrum; ex propinquo, can- didum videmus, et$i hic author dicat, aërem cum pro pius con$picitur, nullum videri habere colorem, pro- pter $uam raritatem, qu{ae} à lumine euincitur: forta$sis vulgum $ecutus, qui cãdida vocat coloris expertia, et ea $olum colorata, quæ medio aliquo colore inficiun tur. Habet aut\~e eodem problemate Ari$toteles mare quod propè abe$t candidum; quod procul, cæruleum & nigrum videri. Palam igitur e$t, aërem & aquam, [0035]IN LIB. DE COLORIBVS. candida & atra nuncupari. Terra $imiliter e$t alba, $uapte natura: quamuis, quod multa $u$cipiat, o- mniúmque $it materia, varios $umat colores. IGNIS AVTEM, ET SOL FLAVA. Ponit principium ap- parentium colorum. verum notandum e$t, ignem & Solem, vt explicat Alexander in Qu{ae}$tionum natura lium libro primo, cap. $ecundo, e$$e albos; fieri tamen flauos, ignem quidem, à fumo & humido, cui permi- $cetur, & in quo pabulatur: Solem verò, à vaporibus, quos lumen penetrat; & ob quos manè, qua$i purp@- ra$cit, cùm meridie flaue$cat magis. nam matutino tempore, vapores cra$siores, humidiorésque $unt, & minus di$sipati; meridiano autem, exiliores, magísq. di$iecti. quò etiam fit, vt meridie lumen $it $plendi- dius, & Sol candidus appareat. Cæterùm ingerit $e dubitatiuncula, quare, cùm dixerit de terra, quod $it alba $ua natura, $ed propter tincturam $iat multico- lor; non idem a$$eruit de igne & Sole, quod albi $ci- licet $int, $ed inficiantur fumo & vaporibus? Cui $a- tisfaciendum e$t quod Sol & ignis propriè dicuntur albi, eo quod $int corpora longè omnium lucidi$si- ma; & impropriè, flaui, quia tales nobis apparent. qua re forta$sis in propria $ua $phæra, vbi nulli alienæ, & peregrin{ae} materiæ cõmi$centur, quod iam antea quo que monuimus, albicant. Deinde Ari$toteles libro de Sen$u, cap. de $apore, album $ub flauo po$$e compre- hendi author e$t. Atque hinc $oluere e$t & aliud, qua re, cum elementa nullum neq. colorem, neque figu ram $ibi vendicent, hic author dicat aërem, & aquam e$$e alba, ignem autem & Solem flauas? nam iam di- ctum fuit, quod propter $uam per$picuitatem, alba e$$e exi$timantur. vel aliter, mixta, in quibus aër, & aqua pr{ae}pollent, album colorem a$ci$cunt, velut Ari [0036]SIM. PORTII COMMENTAR. $toteles docet de niue & $puma. Vel & forta$$e non ineptè, dicemus, quemadmodum elementa nullam obtinent figuram propriam, vt malè antiqui credide runt, quoniam $iilla commutaretur, elementa cor- rumperentur, verùm $ua natura $emper appetunt $phæricam: ita nullo determinato colore coloran- tur, $ed $ua natura præ$ertim aqua & aër, alba $unt: hoc e$t nullum habent colorem, $ed $ua per$picui- tate alba apparent, quin potius $unt cau$æ albedi- nis, tam ver{ae}, quam apparentis: vt ob id non $ine cau$a primo loco de iis egi$$e opinandum $it. Verùm præter hæc in dubium vocari po$$et, cur dixerit, aë- rem, & aquam e$$e per $e natura alba; terram autem $olùm albam natura, pr{ae}termittens illud per $e? Quo- niam inquiet qui$piam, aër, & aqua, per $e $igillatím- que accepta; (per $e enim $ingulariter etiam $ignifi- cat, vt docetur libro primo de Partibus animalium.) præterea $ua natura talia $unt, $ua nimirum per$pi- cuitate. at terra $olùm $ua natura, aliis impermixta eum $ortiri videtur colorem; non autem per $e. quo- niam $igillatim non e$t inuenire terrã, quæ non $it ali quo alieno infecta colore. verum propter den$itatem vltim\~u tenere locum inter per$picua; tum quod cra$ $a $it, tum quod illi $emper aliquid externum permi- $ceatur. QVOD IN CINERE FIT MANIFESTVM. Arguit à $igno. nã cinis ab omni humiditate liber a@- bus vi$itur: verum nõ omni ex parte, quod fumo, qui niger e$t tingatur. pallet. n. propter humor\~e euapora- tum cineri permixt\~u. Sed exu$to humore, id e$t exha lante humiditate terreo admixta, albus euadit. Quod in vetu$te$cente cinere palàm e$t; qui vbi pars illa fu- mo$a euanuit, plus albicat, atque id Ari$toteles libro de Sen$u innuit, vbi qu{ae}r\~es quare cinis$it amarus, in- [0037]IN LIB. DE COLORIBVS. quit; quoniam humidum, quod dulcedinem facit, re- $olutum e$t. Hinc collige, cau$am nigredinis, e$$e hu- midum exu$tum, vel vetu$te$cens; vt audies paulò pò$t explicatius. QVOCIRCA ETIAM LIXIVIVM EFFICITVR FLAVVM. Dixit cinerem non e$$e vn diquaq. album, quoniam admi$cetur illi fumus, qui niger e$t: nunc adfert cau$am, ob quam lixiuium $it flauum. ea autem e$t, cinis iniectus aqu{ae} & extinctus. flammeo itaque, id e$t calido & nigro, quod e$t hu- mido iam combu$tæ materiæ extincto, (cinis enim e$t reliquum exu$tæ materiæ) colorante aquam, lixi- uium efficitur flauum. Po$$umus & aliter intelligere; quòd addito flammeo, & nigro; id e$t, adiecto cinere, qui ob adu$tionem flammæ $peciem refert, quo ad vim $cilicet & facultatem, (e$t enim cinis calidus, vt a$$erit Ari$toteles tertio de Partib. animalium, capi- te nono cùm inquit; vt enim in combu$tis $iccis, ve- lut cinere, aliquid ignis relinquitur: $ic in concoctis humidis, nonnihil caloris.) color lixiuii fit flauus. At- que hinc $olue duo problemata; Cur lixiuium reddat capillos ruffos. nempe propter $qualorem $uum, & caliditatem. &, Cur aqua maris ruffos pi$catorum pi los & cutim efficiat. nimirum quòd $ua $al$edine ca- lida e$t; & $icca; atq. ob id pilos ruffos pote$t reddere. vel, quod ${ae}pius madefiant ab aqua, crebróq. à Sole exiccentur; vnde pili attenuantur, & ruffe$cunt. Sed hæc copio$ius di$putat Ari$toteles vltima $ectione Problemat\~u, et hic author paulò infrà, capite de pilis.

Τὸ {δὲ} {μέ}λ{αν} {χρ}ῶμα, <030><031>α{κο}λουθ{εῖ} τοῖς {ςο}ι{χεί}οις, {εἰ}ς ἄλληλα {με}{τα}β{άλλ}ου{σι}. Niger autem color con$equitur elemen ta, cùm in $e inuicem mutantur. [0038]SIM. PORTII COMMENTAR.

Demon$trauit $implices colores $equi elem\~etum; cùm autem color niger, $it $implex, nec $igillatim $e- quatur aliquod elementum; iccirco nunc declarat, qua ratione $equatur, inquiens non $equi ab$oluté, (elementa enim prout dictum e$t, $unt natura alba.) $ed cùm in $e inuicem commutantur: quando $cilicet vnum alteri $uccumbit. Nec niger color, $equitur ignem, aut aquam, quæ alba $unt; $ed humidum, quod ab igne, aut alio quopiam immutatur, altera- túrque.

Τὰ {δὲ} ἄ{λλ}α {ἐκ} τού{τω}ν {εὐ} <030><031>ο{πτ}α, {τῇ} {μί}ξ{ει} {κε}ρ{αν}νυ- \'<004>ων ἀ{λλ}ήλοις {γί}νε{ται}. Alii, qui ex his facilè intelliguntur, fiunt mixtione $ibi inuicem temperatorum.

Quoniam dictum e$t, nigrum colorem $equi ele- menta, cùm in $e inuicem abeunt; vt doceat differen tiam, quæ e$t inter medios colores & nigrum, inter$e rit aliquid de mediis, docens, quod alii colores, præ- ter album, & nigrum, medii $cilicet; qui ex his, albo inquam & nigro, facilè con$piciuntur, & cogno$cun tur, (quoniam quò magis accedunt ad album, nigri minùs habent; & contrà quò propiùs abeunt ad ni- grum, minus retinent albi.) hi igitur medii fiunt ex albi & nigri mixtura, cùm $ibi mutuò temperantur. Et mira breuitate per$trinxit quinam $int medii co- lores, illorúmque cau$æ, cùm ait, fiunt mixtione $ibi inuicem temperatorum. medii enim colores, fiunt mixtura & temperamento albi, & nigri, velut infrà $uo capite latius explicabitur, & Ari$toteles libro de sen$u docuit. & quanquam fiunt medii; mediorum $ibi inuicem permixtorum temperamento; tamen pri ma mixtura ex $implicib oritur. Sed quoniam videri [0039]IN LIB. DE COLORIBVS. po$$et niger color conuenire cum tenebra, quæ e$t lu minis priuatio; ne quis crederet eam e$$e tenebram tantùm, quod appareat nigra, velut pò$t exponetur; vt planius declaret nigri naturam, videlicet, quòd non $it, aut mixtus, aut tenebræ, eiú$q. cau$am defi- nitionem tenebræ $ubdit, & inquit, aut planius cum de nigro colore egerit quod e$t vere nigrum modo de nigro apparenti quod e$t tenebra.

τὸ {δὲ} {σκ}ό{το}ς, ἐ{κλ}{εί} {πο}ν{το}ς {τοῦ} φω{τὸ}ς {γί}νε{ται}. Tenebra autem fit deficiente lumine.

Tenebra ergo e$t mera priuatio, & defectus; ni- ger autem color non e$t defectus luminis $olùm, $ed reip$a color, qui fit ex elementis, in $e inuicem mu- tatis. Itaque ex prædictis tria collige, quòd color niger proprius $equitur elementa in $e inuicem al- terata: quòd medii colores fiunt ex albi & nigri tem- peramento: denique quòd tenebra fit deficiente lu- mine: non dixit e$t defectus luminis, quoniam idem e$t in lumine, & tenebra fieri & e$$e. Verum dixe- rit qui$piam, $i per$picuum illu$tratum dicitur al- bum, ergo per$picuum priuatum lumine nigrum, dicetur. Quare $cire conuenit, dici quidem nigrum velut id quod illu$tratum, vocatur album: $ed du- plex e$$e nigrum, & quod videtur, & quod $equitur adu$tionem humidi, quod verè appellatur nigrum. Ita album quoq. duplex e$t, & quod videtur, & quod $ub$equitur concoctionem, vt Ari$t. dixit. 8. $ectionis Problemate primo, & quinto de Generatione Ani- malium, cùm ait, in animalib. varii coloris, quæ $unt circa ventrem, magis albent, cùm $int calidiora. Cæ- terùm videtur quod album $equitur elementa inui- cem alterata, cùm fiat à calido decoqu\~ete humidum. [0040]SIM. PORTII COMMENTAR. Quocirca dicendum e$t, quod calidum efficit humi- dum vaporo$um, $pirituale, & aêreum, ideo album: nigrum verò fit, ob humidi adu$tionem.

Τ{ρι}{χῶ}ς {γὰρ} {τὸ} {μέ}λ{αν} ἡ{μῖ}ν φ{αί}νε{ται}. ἢ {γὰρ} ὅλως \`<026> {μὴ} ὁρώ<004>ον {ἐστὶ} {τῇ} φύ{σει} {μέ}λ{αν}: ἢ ἀφ' ὧν {μη}{δὲ}ν ὅλως φέρε- {ται} φῶς {πρὸ}ς <024> ὄ ψ<023>ς. \`<026> {γὰρ} {μὴ} ὁρώ<004>ον, ὅ {τα}ν ὁ <007>ιέ {χω}ν {τό} {πο}ς ὁρᾶ{ται}, φ{αν}{τα}{σί}{αν} {πο}ι{εῖ} {μέ}λ{αν}ος. φ{αί}νε{ται} {δὲ} {καὶ} {τὰ} {το}ι{αῦ} {τα} ἡ{μῖ}ν ἅ {πα}ν{τα} {μέ}λ{αν}α, ἀφ' ὃ{σω}ν {ἀρ}{αι}- ον\ {καὶ} ὀλί{γο}ν {ἀν}α{κλ}ᾶ{ται} {τὸ} φῶς. Tripliciter enim nigrum nobis apparet. aut enim omnino quod non videtur, e$t na- tura nigrum: aut à quibus nullum pror$us lumen fertur ad oculos. nam quod non vi- detur, cùm ambiens locus videtur, nigri reddit apparentiam. apparent item nobis huiu$modi omnia nigra, à quibus rarum, & paucum lumen repercutitur.

Cùm author $ibi propo$uerit reddere cau$as, non modò verorum colorum, $ed etiam apparentium; & o$tenderit, quis $it proprius niger, & quid differat, tum à mediis coloribus, tum à tenebra; quæ apparet nigra, redit ad nigrum colorem, declarans quot $int eius nobis ita apparentis differentiæ: vel, & melius, quot modis oculo $e$e offerat, & appareat niger co- lor. Pr{ae}termittit autem dedita opera medios colores, quod eorum duntaxat meminerit, ad exactiorem ni- gri cognitionem: quòd\'que infra $uo loco fu$ius decla rabuntur. Tribus inquit modis res apparent nigræ, nec dixit res $unt nigræ, tum quia non omne quod apparet, e$t, vt docetur quarto Metaphi$ices; tum [0041]IN LIB. DE COLORIBVS. quia res e$t nigra, vno tantum, quoiam dictum e$t, modo; $ed apparet nigra trifariã. Primò, quæ omnino non videtur, & ea, inquit, e$t natura nigra. hic enim verè e$t color niger, genitus ex elem\~etis alteratis. Ve- rùm dicat qui$piam, quod omnino non videtur, neq. alb\~u neq. nigrum dici debet. Re$pondeas, per id quod omnino non videtur, intelligi id quod priuatur lumi ne. nam quanquam videtur aliquid, quod nigri fa- ciem o$tendat, in iis locis quæ non illu$trantur; atta- men quod non videtur, dicitur nigrum, quia $ua na- tura non participat lumen, $ed lumine alieno & a$ci- titio con$picitur. Aliter $e res habet in albo, nam et$i alieno lumine cernatur, nihilominus album $ua na- tura lucidum e$t, & indiget pauco lumine vt con$pi- ciatur: velut prolixius in no$tra præfatione dictum fuit. Hallucinatur autem hic interpres Cælius, qui affirmatiuè hunc locum tran$tulit, Cùm planè quod videtur; cùm negatio $it nece$$aria. AVTA QVIBVS NVLLVM PRORSVS. Hic e$t $ecundus modus, quo res appareant nigræ, quando nimirum nihil luminis fertur ad oculos. non quòd $int nigræ, quemadmo- dum dixit in primo modo; $ed quòd tales videantur, quia lumen & $pecies eius quod videtur, non defer- tur ad oculum, vel ob loci interuallum, vel ob lumi- nis quod illud participat imbecillitatem, vel quòd lu men quod ambi\~etem locum illuminat, $it plurimum. Quare $ubnectit rationem, quoniam, inquit, locus ambiens videtur. nam cùm lumen eius quod aliquo loco continetur e$t inualidum, paucum, & langui- dum, quale $olet e$$e antrorum & voraginum; & cir cun$tans locus luceat, id nigrum apparet. $iquidem vnum contrariorum reddit alterum apparentius, & magis tale, quando circumit, & circun$tat. Quod pi- [0042]SIM. PORTII COMMENTAR. ctores declarant, qui voraginem $pecum'ue fingere volentes, album nigro circumcirca illinunt. Quin- etiã Ari$toteles, libro primo Meteororum id a$$erit, explicans voraginis in aëre apparentis cau$am: quam cen$et e$$e, quod alba & rara nubes, atram & den$am circun$tat. APPARENT ITEM NOBIS. Tertius e$t modus, quod omnia illa apparent nigra, quibus lu- men e$t fractum, languens, ac imminutum. nam cùm lumen copio$um, & vnitum e$t, tunc res videntur & lucent: cùm verò paucum e$t lumen, & di$gregatum; tunc nigroris præbent imaginem, vt clarius patebit, cùm loquemur de Mediis coloribus. Cæterùm hæc non nihil aliter leguntur in altero codice manu$cri- pto, qui habet, τὰ δὲ φ{αί}νετ{αι} ἡμῖν μέλ{αν}α, hoc e$t, alia ap parent nobis nigra. quæ $en$u conueniunt.

Διὸ {καὶ} {αἱ} {σκ}ι{αὶ} φ{αί}νον{ται} {μέ}λ{αι}ναι: Quare & nigræ apparent vmbræ.

Quod in communi & vniuer$aliter o$tendit in ter tio modo, id $igillatim in multis explicat, incipiens or dine præpo$tero cau$as apparentiæ tradere. illa enim apparent nigra, à quibus paucum lumen refrangitur; quod feratur ad oculum: $ed ab vmbra non refrangi- tur lumen, aut paucum, quare apparent nigræ. Dixit vmbr{ae}, & non tenebra: quoniam tenebra e$t priuatio luminis, & per $e, & per accidens; verùm vmbra pri- uatur quidem lumine per $e, $ed non per accidens. habet enim claritatem quandam, quam lumen $ubmi ni$trat, & qu{ae} per accidens nuncupatur lum\~e, lumen $ane per $e radius e$t, lumen per accid\~es e$t in vmbra quod effluit à radio, vt docent per$pectiui.

Ο(μοίως {δὲ}{καὶ} {τὸ} ὕ{δω}ρ, ὅ{τα}ν <018>αχ<031>θῇ. {κα}θά <007> ἡ {τῆ}ς θαλά{ττ}ης φ{ρί}{κη}. <003> {γὰρ} {τὴν} {τῆ}ς {ἐπι}φ{αν}{εί}{ας} {τρ}α{χύ}{τη}- [0043]IN LIB. DE COLORIBVS. {τα}, ὀλί{ιω}ν {τῶ}ν {αὐ}{ιῶ}ν {προ}<001>ι{πτ}ου{σῶ}ν {καὶ} {δι}α<001>ὼ'<004>ου {τοῦ} φω{τὸ}ς, {τὸ} {σκ}ιερὸν {μέ}λ{αν} φ{αί}νε{ται}: Similiter & aqua, quando exa$perata fue rit, quemadmodum maris horror. nam pro pter $uperficiei a$peritatem paucis radiis incid\~etibus, & di$sipato lumine, vmbro$um nigrum apparet.

Dixit vmbras videri nigras, quoniam $cilicet non reddunt lumen: in præ$entia docet id ip$um v$u veni re in aqua & mari. $imiliter, inquit, et aqua apparet ni gra, quando exa$perata fuerit, hoc e$t, quando fuerit inæqualis, & immodicè agitata; quemadmodum fit cùm mare horret, propter $uperficiei exa$peration\~e. exa$peratur autem aqua, cùm à ventis turbatur, & intume$cit. quod Virgilius tertio Aeneidos expre$sit inquiens,

Et glacialis hyems aquilonibus a$perat vndas. & Lucretius aliquanto apertius, cùm ait, # turbantibus æquora ventis.

Porrò mare turbatum ob$curatur, & nigricat vt docet authoritate Homeri Ari$toteles $ectionis.23. problemate. 23. Vtitur autem nomine φρίκησ, quod e$t horroris: quia ille motus inæqualis $imilis e$$e vide- tur horrori, quo corripiuntur qui frigent, aut alio- qui à febri leniori comprehenduntur. Cùm autem mare exa$peratur apparet nigrum, eo quod propter aquæ inæqualitatem, & exa$perationem, pauci radii incidentes, non illuminant $uperficiem depre$$æ par- tis; $ed ab illa inæqualitate lumen diuellitur & di$si- patur. quocirca vmbra aquæ $uperficiaria nigra appa ret. Et animaduerte hunc locum differre ab eo, quo [0044]SIM. PORTII COMMENTAR. infrà agit de den$itate. nam hîc docet, non illuminari partem $uperficiei depre$sioris, propter æ$tum atque agitationem, ac ob id nigri imaginem præ $e ferre; verùm infrà loquetur de profunditate. Cæterùm Ari $toteles, qu{ae}rens problemate vltimo Sectionis. 23. cur maris vndabundi quod de$i$tit, albicet; & quod pro- uoluitur, nigricet: aliam adfert cau$am quam hic au- thor, cùm inquit, An quia quod minus cernimus, ni- grius id e$$e videtur: minus autem cernimus quod mouetur, quam quod quie$cit. an quoniam candet, quod tran$picitur: nigre$cit, quod a$pectu peruium non e$t. minus autem id tran$picitur, quod mouetur. Verùm hæc non e$t prima cau$a, quæ cùm $emper $it inue$tiganda iuxta Philo$ophi præceptum, $ecundo Phy$icorum: quær\~edum erit, quare quod minus cer- nimus, nigrum apparet; &, quod mouetur, minus vi- $u peruium e$t; & quod peruium e$t, album apparet? Author autem no$ter, primogeniam reddit cau$am, quæ inuentione e$t po$trema, & ait, lumem ad illas partes non penetrare, vel motu di$trahi.

Κ{αὶ} {τὸ} νέφος, ὅτ{αν} ἦ {πυ}κνὸν ἰ{οχ}υρῶς, <003> <027> {κα}{τὰ}{τὰ} {αὐ}{τὰ} {δὲ} τούτοις {καὶ} {τὸ} ὕ{δω}ρ {καὶ} ὁ ἀὴρ, ὅ {τα}ν ᾖ {μὴ} {πα}ν{τε}- λῶς {δι}α{τεί}νον {τὸ} φῶς: {καὶ} {γὰρ} {ταῦ}τα <034>ν {δο}{κεῖ} {μέ}λ{αν}α, βάθος ἔ{χο}ν{τα}, <003> {τὸ} {πα}ν{τε}λῶς {αῤ}{αι}{ὰς} {ἀν}α{κλ}ᾶ<006> <024> ἀκ{τῖ}ν{ας}. {τὰ} {γὰρ} {με}{τα}ξὺ {μό}{ρι}α φω{τὸ}ς {αὐ}{τῶ}ν, ἅ{πα}ντα {δο}{κεῖ} <034>ν {μέ}λ{αν}α, <003> {τὸ} {σκ}ό{το}ς: Propterea, & nubes quando den$a fuerit valde eadem quoq. ratione, & aqua, & aër, quando non omnino penetrat lum\~e, etenim hæc videntur e$$e nigra, quòd profundita- tem habeant: eo quòd omnino rari radii re [0045]IN LIB. DE COLORIBVS. franguntur. intermediæ enim partes ip$o- rum luminis, omnes videntur e$$e nigræ, propter tenebram.

Declaratum fuit, quòd aqua apparet nigra, quan- do exa$peratur, pars $cilicet illa vmbro$a, ad quam ra dii propter inæqualitatem non pertingunt, atque hic fuit tertius modus propo$itus, quare res nigredinem demon$trent: in præ$entia explicat $ecundum mo- dum, docens quare nubes appareant nigræ. Nubes quidem ferè omnes videntur e$$e cau$a alicuius vm- bræ: verùm quædam $unt rariores, quædam den$io- res. Quæ den$iores $int, ob vaporum, qui in iis co- augmentantur cra$siti\~e, profundæ con$piciuntur. & quoniam lumen, quod nequit penetrare, di$sipatur, apparentnigræ. Atque hoc innuit, cum inquit, pro- pter hanc cau$am, quod $cilicet lumen di$pergitur, nubes quoque quando fuerit valde den$a, apparet nt gra; den$itas enim multa in cau$a e$t, quo minùs eam lumen peruadat. Deinde $ubdit, quòd qua ratione mare, & nubes videntur nigra, eadem & aqua, & aër talia apparent, tum $cilicet, quando non omnino pe- netrat lumen in profunditatem, ob quam di$iiciun- tur, di$sipantúrq. radii, atque iccirco non illu$trant. INTERMEDIAE ENIM. Duriu$cula videntur e$$e verba, $en$us nihilominus e$t apertus. reddit enim cau$am, quare intermediæ partes, quæ lumen interci piunt, nigri imaginem pr{ae}bent: ídque fieri in quit pro pter tenebram, hoc e$t, quia lumine priuatur, ob di- $per$ionem & di$tractionem radiorum. Atque illud e$t, quod Ari$toteles Sect. 23. Problem. 23. dixit atrum e$$e, quod vi$us non penetrat; & iccirco aërem emi- nus nigrum, cominus candidum apparere. vi$us au- [0046]SIM. PORTII COMMENTAR. tem non penetrat, propter di$tantiam, $uámque im- becillitatem. Cum igitur aër è longinquo videtur, & profundus ac den$us fuerit, tunc vi$us eum non pe- netrat, & niger apparet. Sed quæres, et$i forta$$e præ- ter rem, cur aër interdum $it den$us; ánne $ua natura? cùm Ari$tot. 25. $ection. problemat. 6. $ci$citans, qua- rein Ponto frigora $int maiora, a$$eratid fieri pro- pter aëris cra$sitiem, & den$itatem, ob quam hyeme à Sole non calefit, nec æ$tate refrigeratur. Dicam id euenire à frigore conden$ante, vel à vaporibus coa- ctis, non alia ratione quàm qua aër in diu occlu$a do mo cra$$e$cit, & conden$atur, quoniam non di$cuti- tur, nec à vento perflatur. Cra$sities igitur, & den$i- tas aliunde, & extrin$ecus aëri adueniunt.

Ο(\{τι} {δὲ}{τὸ} {σκ}ό{το}ς οὐ {χρ}ῶμα, ἀ{λλ}ὰ {ςέ}ρη{σι}ς {ἐστὶ} φω{τὸ}ς, οὐ {χα} λε{πὸ}ν <019> ἄ{λλ}ων {τε} {πο}{λλ}ῶν {κα} {τα}μαθ{εῖ}ν, {καὶ} {μά}λι{ςα} {ἐκ} {τοῦ} {μη}{δὲ} {αἰ}{σθη}{τὸ}ν <034>ν {τὸ} {πη}λί{κο}ν, {καὶ} {πο}ῖόν {τι} {τῷ} \'<045> μα{τι} {τε}{τύ}{χη}{κε}ν ὂν \`<026> {σκ}ό{το}ς, {κα}θά<007> {ἐπὶ} {τῶν} ἄ{λλ}ων ὁρα{τῶ}ν. Quòd autem tenebra non color, $ed lu- minis priuatio, non difficile e$t tum ex aliis multis di$cere, tum poti$simùm ex eo, quod non $it $en$ibilis, quanta qualí$que figura $it tenebra, quemadmodum in aliis vi$ibilib.

Demon$trauit $uperiori textu, partes medias vide ri nigras, propter tenebram: at ne quis credat, quod per tenebram intelligat aliquem colorem, qui medias partes denigret: $ubdit, tenebram non e$$e colorem, reuocans in memoriam ea, quæ iam $uprà explicaue- rat; e$$e $cilicet priuationem, quam antea non expre$- $erat, annectens, Tenebram, inquit, e$$e luminis pri- [0047]IN LIB. DE COLORIBVS. uationem, ex aliis quidem multis non e$t cognitu difficile, $ed præcipuè hac ratione deprehenditur, quoniam non e$t $en$ibilis. atque ita ratiocinatur; Id e$t per $e vi$ibile, cuius figura quanta, qualí$que $it cogno$citur: Sed non cogno$citur, quanta & qualis $it figura tenebræ; ergo tenebra non e$t per $e vi$ibi- lis, $ed per accidens, nimirum vt priuatio luminis, ve lut docetur $ecundo de Anima. Ait aut\~e ex aliis mul- tis, facile e$$e intellectu, tenebram non e$$e colorem, & vi$ibilem. cuiu$modi $unt hæc. vi$ibile e$t extremi tas diaphani; tenebra non e$t actus diaphani; ergo te- nebra non e$t vi$ibilis. Præterea id quod videtur, aut videtur in lumine, aut e$t lumen, (vt inquit Ari$tote les libro $ecundo de Anima,) $ed tenebra nõ videtur in lumine, videtur enim vbi lumen non e$t. Amplius, color per $e cogno$citur: $ed hîc demon$tratur non e$$e colorem, quia non apparet, quanta, & qualis $it figura; figura porrò, & quantitas, e$t $en$ibile com- mune, quod cogno$citut vi$u, & tactu: & qualitas, e$t $en$ibile proprium. Probat ergo, quòd tenebra non e$t color, quoniam non e$t $en$ibilis. non enim percipitur quantitas, aut qualitas eius figuræ: cùm ta men h{ae}c duo vi$u in coloratis cogno$cãtur. E$t enim color, qualitas in quanto. quò fit vt prius afficiat $en $um, dehinc deprehendatur eius quantitas. Quare cùm tenebra nihil imprimat in $en$um, meritò dixit eam e$$e in$en$ibilem; quamuis $en$ui $e$e offerat vt priuatio. Ni$i fortè, per qualitatem, figur{ae} qualita- tem, circularem exempli gratia, vel rectam, vel angu- larem intellexit: ac per quantitatem, magnitudinem. Sed hoc e$$et demon$trare, tenebram non e$$e imagi- nabilem potiùs, quàm non e$$e colorem. Quare $atiùs e$t dicere, quod qualitas, puta color, facit vt quanti- [0048]SIM. PORTII COMMENTAR. tas $ubiecti colorati, & figura cogno$catur. inquit enim Ari$toteles, quod quantam $tatueris $uperfi- ciem, tantam $tatuis & albedinem.

Τὸ {δὲ} φῶς, ὅ{τι} {πυ}ρός ἐ{στι} {χρ}ῶμα, {δῆ}λον ἐκ {τοῦ} {μη}δε{μί} {αν} ἄ{λλ}{ην}, ἢ {ταύ}τ{ην} ἔ<025>ν {εὑ}{ρί}{σκ}ε<006> {χρ}ό{αν}, {καὶ} <003> <027> {μό}νον, {δἰ}ἑ{αυ}{τοῦ} ὁρα{τὸ}ν {γί}νε<006>: {τὰ} δ' ἄ{λλ}α <003> τούτου: Quòd autem lumen $it color ignis, per- $picuum ex eo e$t, quoniam nullum alium quàm hunc inuenitur habere color\~e: tum quia hic $olùm e$t per $e vi$ibilis, alia verò per hunc.

Quo pacto hic contextus cohæreat cum $uperio- ri, non admodum liquet: po$$umus tamen hoc modo connectere. Quoniam dixerat tenebram non e$$e co- lorem, $ed luminis priuationem; con$equ\~es erat exa- minare, an lum\~e e$$et color. quocirca in pr{ae}$entia de clarat lumen quidem non e$$e colorem, $ed ip$i igni e$$e qua$i colorem: quo modo dixit Ari$toteles $e- cundo de Anima, & libro de Sen$u, lumen e$$e veluti colorem diaphani non terminati. O$tendit igitur, nullum alium colorem reperiri in igne, quo ignis vi- deatur, præter lumen. Dixit enim Themi$tius $ecun- do de Anima, lumen in igne habere naturam lumi- nis, & coloris; luminis quidem, quia videtur in tene- bris: coloris verò, quia in lumine. Et quamuis ratio- ne cuiu$cunq. diaphani, lumen $it $imile colori, quia e$t actus diaphani; in igne tamen, lumen & coloris, & luminis vicem $upplet. Quapropter dixit author, lu- men e$$e $olum ignis colorem, nullúmq. habere alium colorem, pr{ae}ter lumen. et$i, vt videri e$t textu primo, Sol & ignis videntur flaui. TVM QVIA SOLV'M. [0049]IN LIB. DE COLORIBVS. Mihi videtur adferre $ignum, quod ob id, quia lu- men e$t ignis proprius color, ignis e$t per $e vi$ibilis, alia verò per ignem. $i enim alius color igni ine$$et, præter lumen, alia non e$$ent per ignem vi$ibilia. qua $i hoc pacto ratiocinetur. lumen e$t proprius color ignis, quoniam e$t per $e vi$ibilis, & alia per ip$um. Illi quod e$t per $e vi$ibile, & alia per ip$um, lumen e$t proprius color: $ed ignis e$t per $e vi$ibilis, & alia per ip$um: ergo lumen e$t illi proprius color. Atque hoc $en$u corrigendum iudico vulgatum exemplar, ex altero manu$cripto, quod penes nos habemus, & leg\~edum, {καὶ} διὰ {τοῦ}το μόνον δἰ ἑ{αυ} {τοῦ} ὁρα{τὸ}ν γίνε{σθα}ι, id e$t, tum propter hoc $olum per $e e$t vi$ibilis. Verùm in- $tabis, inquiens, color e$t per $e vi$ibilis, & tam\~e non e$t lumen per $e. Dicas, vt docuit Auerroes $ecundo de Anima, cõtra Auempacem, colorem e$$e quidem vi$ibilem per $e, $ed per lumen videri. At ignis non $o lùm e$t vi$ibilis per $e, $ed per nullum aliud videtur, ni$i per lumen $uum: & hoc $ignificauit author, cum ait e$$e per $e vi$ibilem: qua$i dicat, per nihil aliud vi- deri, præterquàm per lumen $uum.

Ε){πι}{σκ}ε{πτ}έον {δὲ} <027>. {ἔν}ια {γὰρ} οὐκ ὄντα πῦρ, οὐ {δὲ} {πυ} ρὸς {εἴ}{δη}<039> φύ{σι}ν, φῶς {πο}ι{εῖ}ν φ{αί}νε<017>. {εἰ} {μὴ} ἄρα{το} \`<004> {τοῦ} {πυ}ρὸς {χρ}ῶμα. φῶς ἐ{ςι}ν: οὐ \'<004> τοι {καὶ} \`<026> φῶς, {πυ}ρὸς {ἐστὶ} {χρ}ῶμα {μό}νον. ἀ{λλ'} {ἐν}δέ{χε}{ται}, {μὴ} {μό}νῳ {μὲν} ὑπ{άρ}{χει}ν {τῷ} {πυ}{ρὶ} {τὴν} {χρ}ό{αν} τ{αύ}τ{ην}, <034>ν \'<004>τοι {χρ}ῶμα {τὸ} φῶς {αὐ}<042>. οὐδ{εν}ὶ {γο}\^<031> ἄ{λλ}ῳ {τὴν} ὅρα{σι}ν {αὐ}{τοῦ} {συ}μβ{αί}ν{ει} {γί}νε<006>, {πλ}{ὴν} {τῷ} φω{τὶ}. {κα}θά <007> {καὶ} τ{ὴν} {τῶ}ν ἄ{λλ}ων {σω}{μά}{τα}ν ἁ{πά}ν{τω}ν, {τῇ} {τοῦ} {σώ}ματος φ{αν}τα{σί}ᾳ: Cæterùm hoc e$t con$iderandum, non- nulla enim quæ non $unt ignis, neque ignis [0050]SIM. PORTII COMMENTAR. $pecies natura lumen facere vid\~etur. Quin ergo ignis color, e$t lumen: nõ tamen etiam lumen, ignis $olius e$t color. Sed v$u venit hunc colorem, non $oli igni ine$$e; lumen ta men e$$e ip$ius colorem. nullo quippe alio eius vi$ionem fieri contingit, ni$i lumine: vt & aliorum omnium corporum, corporis apparentia.

Quoniam docuit colorem ignis e$$e lumen, nunc quo pacto id verum $it expendit: quoniam multa vi- dentur lumen reddere, qu{ae} non $unt $pecies ignis $e- cundum naturam, $ed $ua natura $ant mixta, & per accidens emittunt lumen. Inquit enim $ecundo de Anima Ari$toteles, quædam videri in tenebris, quæ non habent nomen commune, vt putredines quer- cus, cornua, capita pi$cium, $quamæ, oculi, & cicin- dela. Quare verò color non videatur in tenebris, alia ratio e$t. Ait itaque author, con$iderandum e$$e hoc quod dictum fuit: quoniam nonnulla, quæ non $unt ignis, $ed mixta, cuiu$modi $unt, quæ iam enumera- uimus; neque $unt ignis $pecies $ua natura, (per acci- dens enim talia apparent.) videntur lumen facere non aliter quàm ignis. QVIN ERGO IGNIS. vide- tur $oluere dubitationem, & a$$erere lumen quidem e$$e ignis colorem, verùm non $olius ignis. Contin- git enim, vt non huic $oli in$it lumen; $ed aliis quoq. iam prædictis. lumen tamen diximus e$$e eius colo- rem, quoniam nullo alio videtur, ni$i lumine. Cæte- rùm hæc nõ carent cõtrouer$ia. nam $i ignis e$t $lauus velut dictum fuit, color eius non erit lumen. quo pa- cto ergo author $ibi parùm con$tans, dixit lumen e$$e [0051]IN LIB. DE COLORIBVS. proprium ignis colorem? Itaque dicendum, lumen flauum e$$e proprium ignis colorem: & intellige de hoc no$tro, quoniam vt anteà quoque monuimus, in loco proprio, & materia propria forta$$e, non lu- cet. at no$tro igni hoc e$t proprium, vt et noctu cerna tur, quoniam lumen habet; & interdiu, quia flauus e$t. alia autem noctu tantùm con$piciun tur, tum pro pter luminis paucitatem, tum quia lum\~e non e$t ad- modum coloratum. at ignis lumen, multum e$t, & co loratum, propter fumum. VT ET ALIORVM OMNIVM CORPORVM, CORPORIS APPAREN TIA. Hoc ni fallor, duobus modis pote$t intelligi. vno, quod ignis vi$io $oli tribuitur lumini; quemad- modum aliorum corporum, colori: atque is color di- citur apparentia, & φαντασία, quia per eum corpus ap- paret. Alter Sen$us e$t, quod non datur vi$io ignis, ni$i lumini: quemadmodum alior\~u corporum appa- rentia, non datur, ni$i per lumen. Verùm prior expo$i tio melius mihi $atisfacit. Et animaduertere opor- tet, illud {εἰ} μὴ, e$$e affir matiuum, alioqui $ententia peruertitur.

Τὸ {δὲ} {μέ}λ{αν} {χρ}ῶμα {συ}μβ{αί}ν<023> {γί}νε<006>, ὅταν ὁ ἀὴρ {καὶ} {τὸ} ὕ{δω}ρ {ὑπὸ} {τοῦ} {πυ}ρὸς {δι}ακ{αυ}{σθ}ῆ. {δι}ὸ {καὶ} π{άν}τα {τὰ} κᾳό <004>α {με}λ{αί}νε{ται}, {κα}θά <007> ξύλα {καὶ} {ἄν}θρακ<009>, {σβ}ε{σθ}{έν} τος {τοῦ} {πυ}ρὸς. {καὶ} ὁ ἐκ <042> {κε}ράμου {κα}{πν}ὸς, ἐκ{κρ}ινὸ'<004>ου {τοῦ} {ἐν}υπ{αρ/}<025>ν{το}ς {ἐν} {τῷ} κ<002>άμῳ ὑ{γρ}οῦ, {καὶ} κᾳὸ'<004>ου. Nigrum autem colorem fieri contingit, cùm aër, & aqua ab igne combur\~utur. qua re & omnia ambu$ta nigre$cunt, velut li- gna, & carbones igne extincto. Quin & fu- mus qui ex latere prodit: vbi humidum, [0052]SIM. PORTII COMMENTAR. quod lateri inerat, excernitur, & combu- ritur.

In$tituerat author tractare de coloribus $implici- bus, docuítque album $equi corpora $implicia, ni- grum verò elementa, cum inter $e mutuò alterantur. deinde, quoniam nigrum aliud e$t apparens, aliud na tura; primùm cœpit enarrare cau$as nigri $ecundum apparentiam, atque hactenus duas explicauit, quæ- dam $cilicet propter paucum & i efractum lumen, ap parere nigra: qu{ae}dam rur$us, propter profunditatem, nullum ad oculum deferre lumen. $ed cùm lumen $it ignis color, velut demon$tratum fuit, paulatim ip$a rei $eries authorem deduxit, vt de adu$tis ab igne di- $putaret. atq. ita iam aggreditur tertiã cau$am quam primo loco propo$uerat, qu{ae}r\~es quare quædam $unt nigra natura. Itaque alio ordine explicuit, atque pro po$uerat. cuius rei hæc forta$$e fuerit cau$a, quòd vt Ari$toteles præcipit, primò ordiendum $it ab eo, vn- de facilior $it di$ciplina, puta ab iis, qu{ae} nobis $unt no tiora. facilius quippe cogno$citur cau$a, ob quam ni- gra appareant, quæ paucum, aut rarum habent lum\~e: quàm quare $int natura nigra ea, quæ nullum emit- tunt lumen. cau$æ enim huius nigredinis $unt ocul- tæ. Aggreditur itaque ea, quæ $unt natura nigra, & inquit, NIGRVM autem color\~e fieri contingit, cùm aër, & aqua ab igni comburuntur. & $ignanter dixit, CONTINGIT fieri, & non, apparere: quoniam loquitur de vero colore nigro, qui $ua natura talis e$t. Atque hinc collige, nigrum e$$e re ip$a colorem, & vt ho- die loquimur, po$itiuum: non autem tantúm luminis priuationem, velut iam quoque dictum fuit. Cau$a autem e$t, cùm aër, & aqua comburuntur, $cilicet in [0053]IN LIB. DE COLORIBVS. mixto. $impliciter enim nunquam dixeris comburi, $ed corrumpi; vtputa aqua per euaporationé ab igne corrumpitur; & aër per inflãmation\~e, (et$i aliis quoq. de cau$is po$sint à frigido corrumpi.) at in mixto di- cuntur aduri quoniã admi$centur $icco terreo, quod combu$tibile e$t, modò poro$um $it; vt ignis poros, & meatus eius po$sit $ubingredi. Attamen hoc e$t animaduertendum, humiditatem, quam in mixto di- ximus e$$e v$tibilem, e$$e aêream: nam aquea adu$tio ni e$t ineptior. argumento $unt ligna perquàm humi da, quæ ægré comburuntur: cùm $icca, vtpote plus aëris participantia, facilè ab igne corripiantur. Verun tamen fumus, quem liumidum addu$tum aqueum expirat, multò magis nigricat, quamuis minus $it com bu$tibile; propterea quòd magis participat terreum. Inquit itaq. nigr\~u fieri, cùm aër & aqua ab igne com- buruntur: $ubnectens cau$am, quòd omnia ambu$ta nigre$cant; & $umens exemplum à lignis & carboni- bus. Cæterùm quoniam carbones ardentes & igniti, punicei $unt & ruffi, velut po$tea docebit, $ubdidit, extincto igne. QVIN ET FVMVS. Quod in lignis declarauit, & carbonibus, idem in terreis v$u venire demon$trat, confirmans id per fumum, quem terrea exhalant: qui iccirco nigricat, quoniam ignis educit humiditatem, eámq. adurit.Non meminit $icci, quòd id potiùs $it v$tibile, quàm aptum ad inducendum ni- grorem: etiam $i humidum adu$tum vnà cum $icco nigredinem faciat. Et vt obiter id annotemus, κ{απν}ὸσ, quem fumum vocamus, e$t lignorum, eorum $cilicet quæ ex mixtura humidæ ac terre{ae} $ub$tanti{ae} con$tãt. {λι}γνὺσ autem, e$t thuris, picis, & odorabilium, quæ\/q. minus habent humiditatis, ac magis terrea $unt. κνίσ- σα verò, quem nidorem quidam interpretantur, e$t [0054]SIM. PORTII COMMENTAR. olei, eorúmque quæ oleagina $unt, & pinguia. Se 1 hæc quarto Meteororum, ab Ari$totele diffu$ius di- $cutiuntur, cap. de V$tibili.

Διὸ {καὶ} {τοῦ} {κα}{πν}οῦ {γί}νε{ται} {με}λ{άν}{τα}{το}ς, ὁ <013> {τῶ}ν {πι}ό νων {καὶ} λιπ{αρ}ῶν οἷον ἐλ{αί}ου, {καὶ} {πί}{ττ}{ης} {καὶ} {δα}{δὸ}ς: <003> \`<026> {μά}λι{ςα} τ{αῦ}{τα} κᾴε<006> {καὶ} {συν}έ{χει}{αν} {πο}ι{εῖ}ν. Quocirca & is fumus e$t nigerrimus, qui ex opimis, & pinguibus, puta oleo, pi- ce, ac teda erumpit: propterea quod hæc maximè comburantur, continuitatémque faciant.

Cau$am a$signat, quare opima, & pinguia, olea- ceáque fumum eructent nigerrimum, (e$t autem oleum, pingue, & vnctuo$um: pix verò, ac teda, opi- ma, quæ exempli loco $ubnexuit.) propterea, inquit, quod hæc maximè comburantur. Et addit $ecundam conditionem, quòd faciant cõtinuitatem. duo enim $unt, quæ nigerrimum reddunt fumum; plurima adu $tio, & continua. Eueniunt porrò hæc duo, quoniam admi$cetur $iccum terreum, quod vnctuo$um cra$- $um reddit, & multum. Differt autem oleum, à teda & pice; quoniam illud minus terrei; hæ verò, vtpote cra$siores plus terræ habent. ob id Ari$toteles quar- to Meteororum docuit, oleum et oleagina minimùm vri per $e, quod parum $icci ip$is in$it, nec po$sint igne$cere, ni$i per $iccum: Verùm quod habeant ca- lidum aêreum, iccirco e$$e inflammabilia. opima ve- rò, qu{ae} ex vnctuo$o & $icco gignuntur, maximè, con tinuéq. aduri po$$unt. Et ob eam rem, mel, quoniam terrei aliquid continet, magis quidem, e$t adu$tibile, quàm oleum, $ed minus e$t inflammabile. Sed hæc [0055]IN LIB. DE COLORIBVS. forta$sis præter rem videri po$$unt, quare ad reliqua progrediamur.

Μέλ{αν}α {δὲ} {καὶ} {ταῦ}{τα} {γί}νε{ται},{δἰ}ὅ {σω}ν ῥ{εῖ}{το} ὕ{δω}ρ, ὅ- {τα}ν βρυω {θέ}ν{τω}ν {πρ}ῶ{το}ν {ἀν}αξηρ{αν}θῇ {τὸ} ὑ{γρ}ὸν. {κα}θά<007> {καὶ} {τὰ} {ἐν} τοῖς τοίχοις {κο}νιά{μα}{τα}.ὁμοίως {δὲ} {καὶ} οἱ {κα}θ'ὕ{δα}- {το}ς λίθοι. {καὶ} {γὰρ} οὗ{το}ι βρυω{θέ}ν{τε}ς \('<046>ον ἀ{πο}ξηρ{αν}{θέ}ν {τε}ς, {τῷ} {χρ}ώ{μα}{τι} {γί}νον{ται} {μέ}λ{αν}<009>. {τὰ} {μὲν}{οὖν} ἁ{πλ}ᾶ {τῶν} {χρ}ω{μά}{τω}ν, {ταῦ}{τα} {καὶ} {το}{σαῦ}{τα} ἐ{ςί}. Nigra præterea & hæc fiunt, per quæ fluit aqua, cùm, vbi mu$co$a facta fuerint, primum humidum exiccatur: quemadmo- dum & parietum tectoria, itidem & lapi- des, qui $unt in aqua. etenim hi facti mu$co $i, ac po$tea exiccati, euadunt colore nigri. Simplices igitur colores, tot talé$que $unt.

Docuit nigrum colorem fieri, cum aduritur hu- midum. Sed quoniam multa fiunt nigra, nõ vera adu $tione, $ed exiccatione, quæ & ip$a adu$tio quædam dici pote$t: in præ$entia declarat, hæc quoque talem induere colorem, quia humidum exiccatur. vt vide- re e$t in parietum tectoriis, & lapidibus, tam marinis, quam fluuiatilibus: qui cùm abluti aqua con$titerint, mu$co$i fiunt, hoc e$t ab humido externo, & alieno contrahunt quandam viriditatem, qu{ae} in inanimatis mu$cus appellatur. Hic in parietibus, per quos pauca delabitur aqua, & in eorum cru$tis adna$ci con$pici- tur. Hæc itaque tectoria, & lapides, cum non amplius abluuntur aqua, & à Sole, ambientéque aëre exicca- ta fuerint, primùm, velut po$tea demon$trabit, fiunt herbacea: at magis, meliú$que arefacta, demum nigre $cunt. Po$t hæc concludit, $implices colores, tam eos [0056]SIM. PORTII COMMENTAR. qui tales, quoad apparentiam, quàm qui reuera eiu$- modi exi$tunt, e$$e quos explicauit, & tot, duos $cili- cet. Cæterùm mu$cus qui βρύον Græcis nuncupatur, et$i propriè caulem non habeat, tamen herbis connu meratur, & parietibus, ac lapidib. qui vel aqua mer- guntur, vel iuxta aquas re$id\~et, adhære$cit. Inueniun tur in arborib. quoq. villi quidam cani, & è ramis de- pend\~etes, quos etiam mu$cum nominant. Verùm au- thor hoc loco intelligitid quod in lapidibus, & parie tum cru$tis, & albariis, vt dictum e$t, cernitur viride.

DE COLORIBVS MEDIIS, SIVE MIXTIS. CAP. II. ΤΑ' {δὲ} ἄ{λλ}α ἐκ τού{τω}ν {τῇ} {κρ}ά{σει}, {καὶ} {τῷ} {μᾶ}{λλ}ον {τὲ} {καὶ} ἧ{ττ}ον {γι}νό<004>α, {πο}{λλ}{ας\} {καὶ} {πο}ι{κί}λ{ας} {πο}ι{εῖ} {χρ}ω{μά}{τω}ν φ{αν}{τα}{σί}{ας}. {κα}{τὰ} \`<004> \`<026> {μᾶ}λ- λον {καὶ}ἧ{ττ}ον, ὥ<001><002> \`<026> φοινικο{ῦν} {καὶ} \`<026> ἁλουρ{γέ}ς. {κα}{τὰ} {δὲ} τ{ην} {κρ}ᾶ{σι}ν, ὥ<001><002> \`<026> λ{ευ}{κὸ}ν {καὶ} \`<026> {μέ}λ{αν}:ὅτ{αν} {μι}{χθ}{έν} τα, φ{αι}οῦ {πο}ιήσῃ φ{αν}{τα}{σί}{αν}. Reliqui colores, qui ex horum tempera- mento, & maioris, minorí$que ratione gi- gnuntur, multas ac varias præb\~et colorum imagines. maioris quidem minorí$que ra- tione, ceu puniceus, & halurgus: tempera- mento verò, vt albus, & niger; quandoqui- dem mixti, fu$ci reddunt apparentiam. [0057]IN LIB. DE COLORIBVS.

Ab$olutis primis, $implicibú$que coloribus; mix- tos, qui medii, & $ecundi quoque nuncupantur, ag- greditur. Verùm bifariam hi pertractari po$$unt, vel vt veri colores, qui ex albo, & nigro generantur, quo modo eos libro de Sen$u explicauit Ari$toteles: vel vt conflantur ex mixtione colorum, tam apparenti\~u, quàm verorum. atque hoc pacto de iis agit hîc au- thor, addens ea, quæ in Ari$totele de$unt: & iccirco plures hoc loco mixtionis cau$æ recen$entur. Ad hæc, horum colorum aliqui dicuntur fieri ex albo & nigro proximè, & immediatè, vt puniceus, purpu- reus, viridis, coeruleus; atque hi medium locum te- nent. Alii $unt infra medium, vt fu$cus, & flauus. defi ciunt enim, ille à nigro, hic ab albo. Priores verò, quos diximus medium locum occupare, diuer$is pro portionibus di$tant ab extremis, velut paulò pò$t do- cebimus. Sunt præter enumeratos nonnulli, qui ex mediorum colorum mixtione gignuntur, atque hi ferè innumeri $unt, vt declarabimus. Cæterùm vt verba excutiamus, $cire licet, album & nigrum inter $einuicem mi$ceri, vel $eruata ratione, vt ait libro de Sen$u Ari$toteles; hoc e$t $eruata certa quadam, & rationabili proportione, puta dupla, $e$quialtera, aut $e$quitertia. Cúmq. ita inter $e commi$centur, quem admodum a$$erit Alexander eodem libro, colores vi$um oblectant, cuiu$modi $unt viridis, cœruleus & purpureus. Imò fu$cus, cœruleus, præterquàm quod vi$ui $unt iucundi$simi, $aluberrimi quoq. iudican- tur, vt optimè docet Galenus, lib. primo de Sympto- matum cau$is, cap. vii. & maximam præbent vi$ioni defatigatæ, $anæ tamen, vtilitatem. non enim eam di- $criminant, vt albus, & $plendidus; neque ip$am co- gunt, ac extingunt, veluti niger. nam cùm fu$cus co- [0058]SIM. PORTII COMMENTAR. lor ex albo nigroque mixtis na$catur; & cœruleus, quia candor $plendori iungitur, & non ita parum in nigrum degeneret: fit vt ex contrariis, extremi$que inuicem mixtis, medii, moderatíque na$cantur: atq. vtro$q. exce$$us, qui vi$ioni incommodant, fugien- tes, moderatas ip$ius fatigationes corrigant. Hæc Ga lenus. $ed idem de cæteris, qui eiu$modi $eruant com moderationem exi$timandum e$t. Vel albus, & niger mi$centur ab$q. certa proportione; ídque $ecundum magis & minus indi$tinctè. Colores, qui rationem, certámq. obtinent proportion\~e, $eptem numero con $tituit Ari$toteles, capite de Sapore, $cilicet album, ni grum, fu$cum, purpureum, puniceum, viridem, cæru leum: flauum autem $ub albo complectitur, alioqui octo forent $pecies. at que hi $unt extremi, mediíque colores. Et qui medium inter album & nigrum, lo- cum tenent, certa ratione à natura producuntur. Sta- tuit præterea author, & tertiam colorum mixturam, eam qu{ae} $e offert a$pectui no$tro, qu{ae} tribus con$tat, vt infrà explicabitur, luce, medio, (aqua $cilicet, vel aëre.) & $ubiectis coloribus. Reliqui ergo colores, præter $implices, qui ex horum $implicium tempera- mento, & $ecundum magis ac minus gignuntur, mul tas, variá$que o$tendunt colorum imagines, & appa- rentias. Harum autem apparentiarum cau$æ $unt, & temperamentum $implicium colorum, & maior minórque luminis, ac coloris participatio. Dixit ima gines, quoniam loquitur de coloribus veris, & appa- rentibus. Ponit po$t hæc exemplum colorum, qui ge nerantur ex maiori minor'iue proportione rationa- bili & certa, quales $unt puniceus, & halurgus. fiunt enim tales, prout magis aut minus purpura decoqui- tur. nam $i diutius coquitur vt pò$t docebit, fit halur [0059]IN LIB. DE COLORIBVS. gus, quam $aturatam purpuram quidam vocant, ver gens ad nigriti\~e: $in parcius, puniceus redditur. Idem præ$tare videtur lumen; quoniam pro huius ratione, velut in iride per$picitur, colores variantur, & modò halurgum, nunc puniceum, modò herbaceum emit- tit colorem. Po$tremò ponit & alterum exemplum eorum, qui fiunt $ecundum temperamentum, qualis e$t fu$cus, qui na$citur ex albi & nigri temperam\~eto, veluti diximus. Sed hæc omnia fu$ius $uo quæq. loco declarabuntur. C{ae}terùm non fuerit forta$$e ab re, bre uibus eorum colorum nomina, quibus author toto hoc vtitur volumine, percurrere, & qua$i ob oculos ponere, vnúmque in locum cogere; ne $tudio$um in- ter legendum remorentur. Color itaque qui prima- tum tenet, $implex exi$tit, & e$t albus, qui λευκὸσ dici- citur, & candidus. atque hic omnibus e$t noti$simus. po$t quem $equitur μέλασ dictus ater, aut niger, qui et ip$e $implex e$t, & $ummam præ $e fert nigredinem. Po$t hos veniunt mixti, inter quos hi ferè $unt, quo- rum author no$ter meminit. ἁλου{ργ}ὸσ, qui nomen $or titur: ἀπὸ τοῦ ἁλ'σ {καὶ} ἔργον, quod è concha marina pur- pura colligatur, atque iccirco Latinis purpureus di- ctus fuit, tendens ad nigredinem, quare hunc Ari$to- teles interdum accipit nigro: vel confert illum cum viridi, vt cen$et Alexander. E$t φ{αι}ὸσ quem aliqui atrum, nonnulli liuidum, quidam pullum, aliqui ter- reum interpretantur; nobis autem e$t fu$cus, hunc Ari$toteles libro de Sen$u, capite de Sapore, videtur ad nigrum deducere: Alexander tamen eum $pecie di$tinxit à nigro. quamuis non malè ad nigrum iefe- ratur, $i albedinis florem amittit. E$t φο{ιν}ϊκοῦσ, quem variè quoque vocarunt. nam alii rubrum, alii nigredi nem accen$am, alii phœniceum nuncuparunt: nos pu [0060]SIM. PORTII COMMENTAR. niceum dicemus. Quidam no$ter amicus homo non imperitus, putat puniceum eum e$$e qui flagrat colo re viol{ae}, quem nos vulgo paonaccium dicere con$ue uimus: vel ἀπὸ {τοῦ} φοίνϊκοσ id e$t, à palma deduci; e$$e\`que eum, qui in equis à vulgo baius dicitur. Sed aliter $en tit hic no$ter author, vt cuiuis videre licebit. Sunt qui credant puniceum color\~e, in Phœnicea primùm ab Hercule, ca$u quodam à cane demor$a purpura, fui$$e inuentum; atque inde nomen colori inditum. Dicitur puniceus color aptus e$$e ad bella et pugnas, qua$i ἀπὸ {τοῦ} φόν{ου}, id e$t c{ae}de nom\~e inuenerit. E$t ξανθὸσ, quem quidá fuluum nos flau\~u dicimus, color capillis, $egetibú$q. conueniens. hic, vt iam annotatum fuit, parum ab albo declinat. E$t πυῤῥὸσ ruffus, quem ali- qui puniceum interpretantur, quòd color ignis, qui propriè πυῤῥὸσ appellatur, $it puniceus. E$t πορφυρ{οῦ}σ, purpureus, qui nomen ἀπὸ τῆσ πορφύρασ, id e$t purpu ra habet. Cuius tres animaduertuntur e$$e principes $pecies; $ed is proprius e$t, qui ex conchylio confici- tur. ςίλβων autem is e$t, qui coru$cat; propriè tamen non e$t color, $ed luminis continuata den$itas. quam et$i Philo$ophi peculiariter nigro adaptent, nihilomi nus magis conuenit albo. E$t ὄρφνιοσ, qui opacus & ca ligino$us e$t, & accedit ad nigredinem, quare inter- dum accipitur pro nigro. E$t præterea σκιερὸσ, qui vm bro$us e$t; & cùm vmbræ appareant nigræ, ad nigri- tiem reducitur. $ic ζοφερὸσ, qui caligino$us dicitur. $ic σκοτ<023>νὸσ, tenebrico$us, qui is e$t, quem tenebræ o$ten dunt, & loca ea ad quæ Solis radii non pertingunt. E$t λαμ{πρ}ὸσ, $plendidus, & nitens, quamuis coloris po tius $it accidens, quàm color. $ic ἐυ{αν}θὴσ, qui floridus di ci pote$t, gratú$que a$pectui apparet. E$t χ λωρὸσ, viri dis, color, in quo nondum $pectatur concoctio, con- [0061]IN LIB. DE COLORIBVS. $tans humido, & lumine. ποώδησ verò herbaceus e$t, color qui in herbis primùm emicat, ex prima conco- ctione. qui $i acquirit concoctionem maiorem, vt ni- gredinis faciem induat, {πρ}ά{σσ}ΐ{οσ} & {πρ}α{σσ}οειδὴσ, hoc e$t porraceus appellatur, quòd talis in porro poti$simum con$piciatur. fit autem is, cùm viridis nigro meracio- ri temperatur. E$t κυαν{οῦ}σ & κοανοειδὴσ, qui cœruleus La tinis dicitur, & cœlo $ereno cernitur: vt ἀερώδησ, aë- reus, quem aër nubilo$us o$tendit. Sed hi po$tea la- tius $uo loco declarab\~utur, vt is qui οἰνώδησ, & οἰνωπὸσ, hoc e$t vino$us dicitur, qui ex lumine aëreo, & nigro lucido gignitur. nam $atis e$t in præ$entia digito qua $i indica$$e. E$t præter hos & alios apud Ari$totelem inuenire cuiu$modi e$t χ αροπὸσ, quo animalia quæ- dam ex toto genere notantur, ceu leones, & ruffum Latinè vocat Gaza, vt flauidum eundem, cùm in ho- minibus con$picitur. v. de Generat. Animal. cap.I.At, vt mea fert opinio, $plendorem potius in oculis $igni ficare videtur. qui cùm indignationis $it indicium, terrorem etiam intuentib. incutit, vt propterea fulu\~u quoq. à fulgore forta$$e, eum nominandum putaue- rit, libro primo de Hi$toria animalium. cap.IO. E$t & γλαῦκοσ, color qui in noctuarum oculis poti$simum cernitur. Sunt præterea alii, qui Ari$totel\~e legentibus occurrunt; $ed eos per$equi nõ e$t præ$entis in$tituti.

Διὸ \`<026> {μέ}λ{αν} {καὶ} {σκ}ιερὸν, τῷ φω{τὶ} {μι}{γν}ύ<004>ον, φοινι{κο}\^<031>. \`<026> {γὰρ} {μέ}λ{αν} {μι}{γν}ύ<004>ον {τῷ} {τε} <013> τ{οῦ} ἡλίου, {καὶ} {τῷ} <013> <042> {πυ}ρος\ φω{τὶ}, {θε}ωροῦ<004> ἀ{εὶ} {γι}νό<004>ον φοινι{κο}{ῦν}. {καὶ} {τὰ} {μέ}λ{αν}α {πυ}ρω{θέ}ν{τα} {πά}ν{τα}, {εἰ}ς {χρ}ῶ{μα} {με}{τα}βά{λλ}ον{τα} φοινι{κο}{ῦν}, {αἵ}{τε} {γὰρ} {κα}{πν}ώ{δει}ς φλό{γε}ς, {καὶ} οἱ {ἄν}θρα{κε}ς, ὅ{τα}ν ὦ{σι} {δι}{ακε}κ{αυ}\'<004>οι, φ{αί}νον{ται} {χρ}ῶμα ἔ<025>ν{τε}ς φοι- νικὸ^<031>. [0062]SIM. PORTII COMMENTAR. Quamobrem niger & vmbro$us mixtus lumini, puniceum. nam nigrum mixtum lu mini, tum quod à Sole, tum quod ab igne emicat, cõ$picimus $emper e$$e puniceum: et nigra ignita omnia, mutari in puniceum. etenim fumo$æ flammæ, & carbones, quan do $unt accen$i, cernuntur colorem habere puniceum.

Declarauit quomodo gignitur color fu$cus; in pr{ae} $entia explicat, quo pacto color appareat puniceus, inquiens apparere talem, cùm nigrum & vmbro$um permi$cetur lumini. Dixit autem nigrum & vmbro- $um quoniam pote$t apparere tali imagine, vel ob per mixtion\~e nigri exqui$iti, vel nigri non exqui$iti, qua- le e$t vmbro$um. NAM NIGRVM. Cau$a e$t, quare nigrum permixtum lumini efficit purpureum colo- rem. quòd $cilicet in vniuer$um, $iue commi$ceatur lumini Solis, $iue lumini ignis, $emper talem præbeat imaginem. $imiliter nigra ignita, & adu$ta omnia, ex nigro in puniceum mutari con$picimus. Et quoniam ignita $unt in duplici differentia, fumus $cilicet & carbo, ($ubiectum enim ignis, vel fumus, vel carbo e$t, vt ait Ari$toteles libro $ecundo de Partibus Ani- malium.) inquit, etenim fumo$æ flammæ, hoc e$t fu- mi accen$i, velut explicat Ari$toteles quarto Meteo- rorum; & carbones accen$i, & candentes, puniceum videntur præbere colorem

Τὸ δ' ἁλουρ{γὲ}ς, {εὐ}{αν}{θὲ}ς {μὲν} {γί}νε{ται} {καὶ} λαμ{πρὸ}ν, ὅ{τα}ν {τῷ} {με}{τρ}ίῳ λ{ευ}κῷ {καὶ} {σκ}ιερῷ {κρ}αθῶ{σι}ν ἀ{σθε}ν{εῖ}ς {αἱ} <042> ἡλίου {αὐ}{γαί} [0063]IN LIB. DE COLORIBVS. Halurgus verò floridus fit, et $plendidus, quando cum mediocri albo & vmbro$o, infirmi Solis radii temperantur.

Aliud adfert exemplum de halurgo, quem paulò antè dicebat gigniex temperamento;docens tria e$$e nece$$aria ad hoc vt talis appareat. primùm, vt $it qui dam color albus mediocris: deinde, vt $it vmbro$us. (intelligo autem medium debere e$$e vmbro$um) de nique vt radii Solis $int imbecilles. ídque optima ra- tione. nam vt po$tea demõ$trabitur, tria ad huiu$mo- di colorum apparentiam de$iderantur, lumen: medi\~u, (aqua, vel aër.) & color, in quo lumen refrangitur. In generatione igitur halurgi, qui $plendidi$simus e$t color, & vi$u iucundi$simus, primùm opus e$t albo mediocri, po$thæc radiis $olaribus debilibus, qui in albo refrangantur; demùm medio vinbro$o.alioqui $i albus color e$$et cãdidi$simus, dilutior eluce$ceret co lor; non item halurgus, qui nigricat, vt antea dictum fuit. Ita $i radii $olares, e$$ent validiores, o$tenderent puniceum. Pari modo, $i medium e$$et lucidum, non redderet nigricantem, cuiu$modi halurgus e$t. His itaq. tribus, eo vt diximus modo contemperatis, opus e$t, vt color appareat halurgus. vel aliter, intelligit il- lud alb\~u apparere vmbro$um, ratione di$tanti{ae}. nam quæ longius ab$unt, propter vi$us imbecillitatem, vmbro$a, & nigra videntur: velut Ari$toteles docet Sectionis. xxiii. Problemate. xxiii. & libro tertio Me- teororum, capite de Iride: vbi fu$ius agit de halurgo & puniceo, quæ author hîc breui$simè attigit. ve- rùm prior $en$us aptius $ub$equentibus re$pondet.

Διὸ {καὶ} \`<005> {ἀν} α{το}λ{ὰς} {καὶ} {δύ}σ{ει}ς, ὁ ἀὴρ {πο}ρφυρο{ει}{δή}ς ἐ{ςι}ν, ὅ {τε} φ{αί}νε{ται} \`<005> {ἀν}α{το}λ{ὴν} {καὶ} {δύ}{σι}ν ὄν{το}ς <043> ἡλί- [0064]SIM. PORTII COMMENTAR. ου. ἀ{σθε}ν{εῖ}ς {γὰρ} οὖ{σαι} {τό}{τε} {μά}λι{ςα}, {πρὸ}ς {σκ}ιερον\ ὄν{τα} {τὸν} ἀέρα {προ}{σβ}ά{λλ}ου{σι}. Vnde & circa orientem ac occidentem, aër purpureus e$t, $iquando oriente, occi- dentéq. Sole apparet. radii enim imbecilles tunc maximè in aër\~e vmbro$um incidunt.

Ex iis quæ de halurgo & purpureo, (nam pro eo- dem vtrunque hîc accipit.) docuit, multorum effe- ctuum appar\~etium cau$as tradit. & primò $oluit pro blema quoddam, quare aër, quando apparet, cum $ci- licet non occultaturà nube aliqua, alio'ue interme- dio, purpureus Sole oriente, occidentéque con$pici- tur? Cau$a e$t, quòd radii Solis, qui in ortu & occa$u debiles $unt, immittuntur in aërem vmbro$um, ob vapores exhalantes. Radii verò dicuntur imbecilles, & debiles: vel propter interuallum, vel quòd obliquè & non perpendiculariter iaciuntur, vel deniq. quòd horizontem, & vi$us finitorem circun$tent, nondum in $ublimem aëris regionem $ublati. Itaque quoniam oriente, occidentéque Sole, radii mouere quidem at- traheréq. po$$unt vapores, $ed non di$cutere, & di$si- pare, aër videtur vmbro$us: quod, cùm Sol medium cœli tenuerit, non euenit. quoniam eo tempore faci- lè Sol di$cutit, & digerit, quos excitauit. Eadem ratio ne $oluas & aliud problema, quare Sol in ortu & oc- ca$u maior appareat, quàm meridie. In cau$a enim e$t medii den$itas, & cra$sities. quod meridie non con- tingit. Verùm dixerit qui$piam, quî fit, quòd iris lu- næ, videatur alba: cùm radii $int infirmi, & aër cra$- $us, vaporibú$que plenus? Cui re$pondet Ari$t. tertio Meteororum, duas afferens cau$as: primùm, quòd [0065]IN LIB. DE COLORIBVS. noctu, & in ob$curo appareat, atque ob id albior cer natur: deinde propter plurimam nubis den$itatem, & ob$curitatem ambientem. iccirco enim Aethiopum dentes candidiores cæteris videntur, quòd ambiat ni grities.

Φ{αί}νε{ται} {δὲ} {καὶ} ἡ θ{άλ}α{ττ}α {πο}ρφυρο{ει}{δὴ}ς, ὅ {τα}ν {τὰ} {κύ}μα{τα} {με}{τε}ω{ρι}ζό<004>α {κα}{τὰ} <039>ι ἔγ{κλ}ι{σι}ν {σκ}ια{σθῆ}. {πρὸ}ς {γὰρ} {τὸ}ν {τάυ}{τη}ς {κλ}ι{σμ}ὸν, ἀ{σθ}εν{εῖ}ς {αἱ} {τοῦ} ἡλίου {αὐ} {γαὶ} {προ}- {σβ}ά{λλ}ου<021>ι, {πο}ιοῦ{σι} φ{αί}νε<006> {τὸ} {χρ}ῶμα {ἁλ}ουρ{γέ}ς. Apparet præterea mare purpure\~u, cùm vndæ $ublatæ in inclinatione vmbrantur. nam imbecilles Solis radii in $edem illaben tes, efficiunt vt color appareat halurgus.

Explicat aliud problema, quare mare appareat purpureum, cùm vndæ $ublatæ reclinãtur? inquiens, quòd radii Solis debiles, qui emittuntur in eam par- tem, qua vndæ iactatæ $e reclinant, & $ub$ident, in cau$a $unt, quare eiu$modi præ $e ferant colorem. Ve rùm, vt res planius intelligatur, animaduertendum e$t, mare v\~eto agitatum turbari, atq. e$tuare, vt aqua attollatur, quæ vento impellente procurrat. & quo- niam hæc $ublatio e$t violenta, reclinat $e; in qua in- clinatione, & $ede aqua conduplicatur, atq. ob $uam cra$sitiem, & den$itatem apparet nigra, & tenebrico $a, in quam vtpote vmbro$am, radii Solis illap$i debi- litantur. quò fit vt ob medii ob$curitat\~e, radiorúmq. imbecillitatem, halurgum induat colorem. Pote$t ta- men & ab externa aliqua cau$a mare purpura$cere: nempe $i radii $olares per mediam nub\~e purpuream incidant in mare.

Ο(\ {καὶ} {ἐπὶ} {τῶ}ν {πτ}ερωμά {τω}ν {θε}ωρ{εῖ} {ται} {γι}{γν}ό<004>εν [0066]SIM. PORTII COMMENTAR. {ἐν} {τει}νό<004>α γ{άρ} {πω}ς {πρὸ}ς {τὸ} φῶς, {ἁλ}ουρ{γὲ}ς ἔ{χει} {τὸ} {χρ}ῶ- μα. ἐλά{ττ}ονος {δὲ} <043> φω{τὸ}ς {προ}{σβ}ά{λλ}ον{το}ς, ζοφ<002>ὸν, ὃ {κα}- λοῦ{σι}ν ὄρφνϊον. Quod in pennis quoq. fieri con$picitur. cùm enim aliquo modo ad lumen exten- duntur, halurgum reddunt colorem: ve- rùm pauciore incidente lumine, caligino- $um, quem vocant ὄρφνϊον, id e$t opacum.

Aliud e$t problema, quamobrem auium pennæ, cùm ad Solem expanduntur, appareant purpureæ? cau$am quidem videtur $ubticui$$e, ob id forta$$e, quòd hic color in auium pennis, non fiat ex luminis paucitate, $ed ob $itum: quòd aliter atque aliter lu- mini exponantur. atque iccirco non expre$sit maius, aut minus lum\~e, velut po$tea, in collis columbarum. (VERV'M PAVCIORE.) Aliud problema, et e$t quar tum, quapropter interdum opacant auium pennæ? atque id euenire inquit, cùm paucum infirmumque lumen incidit. tunc enim proprii pennarum colores non emicant. nam hoc quoque puto ad auium pen- nas e$$e referendum: ni$i malimus ab$olutè intellige- re. Dicit autem caligino$um appellari. ὄρφνϊον, quem nos opacum dicimus: eapropter fortè, quòd hoc e$$et v$itatius, magí$que vulgo tritum illi colori nomen.

Πολὺ {δὲ}, {καὶ} τῷ {πρ}ώτῳ {μέ}λ{αν}ι {κρ}α{θὲ}ν, φοινι{κο}\^<031>. {εὐ}{αν} {θὲ}ς {δὲ} ὂν) {καὶ} {ςί}λβον, {εἰ}ς {τὸ} φλο{γο}{ει}{δὲ}ς {χρ}ῶμα {με}{τα}βά{λλ}<023>. Copio$um autem, & primo nigro tempe ratum, puniceum. qui cùm floridus e$t, ac corun$cans, in flamme\~u colorem mutatur.

Docet alias colorum differentias quas lumen cau- [0067]IN LIB. DE COLORIBVS. $atur, inquiens, multum lumen, nigerrimo, & primæ notæ nigro, (quod purum infrà appellat,) tempera- tum, puniceum colorem vi$ui repr{ae}$entare: atq. eum, $i floridus fuerit, & coru$cans, id e$t rutilans, abire in flammeum. e$t autem flammeus, color qui rutilat, & coru$cat, vt flamma, idem qui puniceus, ni$i quòd magis fulgeat. Hinc elice quòd $emper ex copio$o pauco'ue lumine, tertius quidam na$citur color.

Κα{τὰ} {γὰρ} {τὴν} {πρὸ}ς ἄ{λλ}ηλα {κρ}ά{σι}ν, οὕ{τω}ς λη{πτ}έον. \)<019> ὑ{πο}κ{ει}\'<004>ου {τε}{θε}ωρὴ'<004>ου {χρ}ώμα{το}ς {πο}ιὸ^<031>{τα}ς {τὴν} {μί}ξιν. ἀ{λλ}ὰ {μὴ} {πά}ν{τω}ν ὁ{μο}ί{αν} {γέ}νε{σι}ν {πο}ιὸ^<031>τ{ας}. Nam pro mutuo in $e inuicem tempera- mento ita accipere conuenit, ex $ubiecto colore con$pecto mi$centes, non autem o- mnium $imilem $tatuentes generationem.

Vbi declarauit, quomodo creëtur color purpu- reus, & puniceus: & quomodo Sol in ortu & occa$u aërem reddat purpureum: & quomodo expan$is aui\~u alis, lumen $e$e in$inuans halurgum repræ$entet aut vmbro$um: idémque illabens in nigrum, puniceum faciat, aut flammeum, docet vniuer$alem canonem, quo colorum apparentium generationes po$simus cogno$cere. pro mutuo enim, inquit, inter $e inuic\~e temperamento, eam accipere conuenit. qua$i dicat, (mea quidem $ententia,) accipiendum e$$e colorem apparentem, eiú$que generationem, pro temperam\~e to, quod $ubiectus color, & lumen habent inter $ein- uicem. Verùm animaduertere licet, in altero exempla ri no$tro manu$cripto, $ub$equentia dee$$e, v$que ad eum locum, quem indicabimus. Significat igitur, lu- men cum colore aliquo $ubiecto & con$picuo, gene- [0068]SIM. PORTII COMMENTAR. rare alium atque alium colorem: prout variè inter $e contemperantur. Cùm itaque non $it in omnibus co loribus apparentibus, $imilis generatio: quia viridis, exempli gratia, cum pauco, aut multo lumine, non gi gnet aliquem, qualem puniceus, cum eodem lumine licet habeant ea$dem cau$as, lumen $cilicet, & color\~e $ubiectum con$picuum: $ed pro vario temperamen- to, variam quoq. con$tituent apparentiam: ob id ad- iecit, non autem omnium $imilem $tatuentes genera tionem. $emper enim in generatione hor\~u colorum, $umenda e$t mi$tura, quæ fit ex mutuo temperamen- to coloris $ubiecti præui$i, & luminis.

Ε{ςι} {γὰρ} {τῶ}ν {χρ}ωμά {τω}ν οὐχ ἁ{πλ}ῶς {μὲν}, λό{γο}ν {δὲ} ἔ{χει} {πρό}ς {τι}να {τὸν} {αὐ}{τὸ}ν {τῶ}ν <030><031>{θέ}{τω}ν, ὅν <007> {τὰ} ἁ{πλ}ᾶ {πρὸ}ς ἑ{αυ}{τὰ}. {δι}ὰ {τὸ} {πλ}ά{το}ς {μί}ξιν {ἑν}ὸς ἔ{χει}ν, {καὶ} {μὴ} {εὔ} {ση}{μο}ν {ἐν} τῷ {πα}ν{τὶ} {καὶ} {προ}{τε}{θε}ωρὴ'<004>ον {κα} {τα}{σκ}{ευ}άζ{ει}ν ὁμοίως. E$t enim colorum, non $impliciter qui- dem, $ed rationem habet eandem cum qui- bu$dam compo$itis, quam hab\~et $implices inter $e propterea quòd mixtio vnius ha- bet latitudinem: & non in$ignem in vniuer- $o & præui$um $imiliter con$tituit.

Hæc vt diximus de$unt in altero manu$cripto: at- tamen $iquid e$t omnino dicendum, videtur reddere rationem, quare non vno modo $it accipienda gene- ratio horum colorum. Nam non fit $impliciter, & vno modo: $ed habet eandem rationem, ac proportio nem cùm mixtis, quam habent $implices inter $e. hoc e$t, quemadmodum $implices inter $e mi$centur, & prout plus, aut minus alterius ingreditur mi$tionem, [0069]IN LIB. DE COLORIBVS. alium atque alium con$tituunt compo$itum, maio- ris minori$que ratione differentem: ita & hîc, lumen cum compo$itis & mixtis, variam format apparen- tiam. Ratio autem e$t, quòd mixtio vnius habet lati- tudinem, & recipit magis & minus. atque hoc oppo- $uit illi, quod dixit non $impliciter. Præterea ex $im- plicium mi$tura, facilè præuidetur, qui$nam $it gene- randus compo$itus: at hîc non diiudices, quamnam imaginem lumen cum compo$ito $it generaturum; cùm non $olùm pro copia $ua & paucitate, verùm etiã propo$itum varietur, velut in columbarum col- lo apparet. Itaque hæc mi$tio non con$tituit in vni- uer$o genito colorem in$ignem, & notabilem, aut præui$um, ante generationem, qualis pò$t futurus $it. Vel dicas, in toto non fieri colorem, qui notari po$sit & præuideri, quamuis in parte liceat: cùm pro hoc, aut illo $itu ac lumine, innumeri penè gignantur. Cæ terùm in altero manu$cripto legitur ἁπλᾶ, nõ ἁπλῶσ, quod nõ arri$it: deinde loco huius, διὰ {τὸ} {τὰ} ἁπλᾶ πρὸσ μίξιν ἑνὸσ ἔχ <023><008> habetur, διὰ {τὸ} πλάτοσ μίξιν ἑνὸσ ἔχ <023><008> quod nos $ecuti $umus.

Τ{ὴν} {γὰρ} {τοῦ} ἁλουρ{γο}ῦ, ἢ φοινι{κο}ῦ {κρ}ά{σι}ν λέ{γο}ν{τα}ς, {ἀν}ά<037>η ὁ{μο}ίως {το}ῖς {ἐκ}τού {τω}ν {μι}{γν}ὺ'<004>οις {καὶ} {πο}ιοῦ{σι}ν ἄλ λ{ην} {χρ}ό{αν}, {τὴν} {γέν}ε{σι}ν {δι}η{γεῖ}<006>, {καὶ} {μὴ} ὁ{μο}ί{αν} ἔμφα- {σι}ν {πο}ϊ{εῖ}ν. {δι}ό <007> {ἐκ} {τοῦ} {προ}{κα} {τε}{σκ}{ευ}α{σμ}{έν}ου λη{πτ}έον {καὶ} {θε}ωρη{τέ}ον {τὴν} {κρ}ά{σι}ν. οἷον ὅ{τι} {τὸ} οἰνω{πὸ}ν {χρ}ῶμα {γί}νε- {ται}, ὃ {τα}ν ἀ{κρ}άτῳ τῷ {μέ}λ{αν}ι {καὶ} {ςί}λβον{τι}, {κρ}αθῶ{σι}ν {αὐ} {γαὶ} ἠε{ρο}{ει}{δεῖ}ς. ὥ<001><002> {καὶ} {αἱ} {τῶ}ν βο{τρ}ύων ῥᾶ{γε}ς. {καὶ} {γὰρ} τού{τω}ν οἰνω {πὸ}ν φ{αί}νε{ται} {τὸ} {χρ}ῶμα, {ἐν} τῷ {πε}{παί}νε<006>: {μελ}{αι}νὸ'<004>ων {δὲ} {τὸ} φοινι{κο}\^<031> {εἰ}ς {τὸ} ἁλονρ{γὸ}ν {με}{τα}βά{λλ}<023>. Nam cùm dicimus temperamentum ha lurgi, aut punicei, nece$$e e$t $imiliter atque [0070]SIM. PORTII COMMENTAR. eos qui mi$centur ex his, faciúntque alium colorem, narrare generationem: & non fa- cere $imilem apparentiam. eo quòd opor- teat $umere & con$iderare temperam\~etum ex præcon$tituto. puta, quod color vino$us gignitur, quando cum nigro puro & coru- $canti temperantur radii aërii, quemadmo- dum & racemorum acini. etenim hor\~u ap- paret color vino$us, intereadum maturan- tur: at $imul, atque nigruerint, puniceus in halurgum mutatur.

Videtur ponere exemplum, quomodo in genera- tione coloris videndus $it $ubiectus color, ex quo fit temperamentum: admonens nos in omni colorum generatione id e$$e præcipuè animaduert\~edum. nam inquit, cùm enarramus temperamentum purpurei coloris: qua$i dicat, qui vult commemorare, quopa- cto fiat cra$is & temperamentum huius coloris, opor tet vt dicat colorem ex quo puniceus & halurgus e$t temperatus, & pro diuer$itate huius coloris, & habi- tudine ac re$pectu quem habet ad lumen, accipien- dus e$t alius color. Nece$$e e$t, inquit, narrare & ex- ponere generationem eorum, qui ex his puniceo $ci- licet, & purpureo mi$centur, & faciunt alium colo- rem, ratione diuer$itatis coloris $ubiecti: atque ob id non reddunt $imilem imaginem, & demon$tration\~e. ratio e$t, quia oportet con$iderare colorum tempera mentum, eorúmq. mi$tionem, ex præcon$tituto $ub- iecto colore. nam $i præcon$titutus color fuerit diuer $us, alia erit apparentia. Et $cire licet, hæc omnia ab [0071]IN LIB. DE COLORIBVS. eo loco, quem $upra $ignificauimus, dee$$e, v$que ad hunc, quo agit de vino$o colore. PVTA, QVO'D CO LOR VINOSVS. Iuxta vulgatam literam, adfert pro exemplo eius quod dixit, colorem vino$um: at $i $e- quimur alterum antiquum codicem, declarat genera tionem coloris, quem vocat vino$um. pote$t tamen adaptari loco exempli, vt doceat, iuxta $ubiecti di- uer$itatem, variari colorem. ac primùm explicat cau- $am vino$i coloris, cùm inquit, quãdo cum nigro pu- ro & coru$canti temperantur radii & fulgores aërii. Color igitur vino$us gignitur ex lumine aëreo, & ni gro lucente. Vocat autem colorem vino$um eum, quem in maturatione vuæ adipi$cuntur. $unt enim tres colores vuar\~u, vt po$tea explicabitur, puniceus, halurgus, & tertius cœruleus. QVEMADMODVM ET RACEMORVM ACINI: in quibus dum mutan- tur racemi, apparet color purpureus: at vbi extremã concoctionem fuerint adepti, nigricant, & puniceus color abit in halurgum. Innuit autem, quòd in omni colorum temperamento, præexi$tens priòrque color $it in$piciendus.

Κα{τὰ} {δὲ} {τὸ}ν {ὑπο}δε {δει}γ\'<004>ων {τρ}ό{πο}ν {θε}ωρη{τέ}ον {πά}- {<021>ς} <024> {τῶ}ν {χρ}ω{μά} {τω}ν {δι}αφορ{ὰς}, ἐκ {κι}νή{σε}ως {τὴν} ὁμοιό {τη}{τα} λαμβ{άν}ον{τα}ς {κα}τ' {αὐ}{τὸ} φ{αι}νό<004>ον, {τὴν} {ἐν} ἑ{κά}{στ}ῳ μίξιν ὁ{μο}ιὸ^<031>{τα}ς, {καὶ} {ἐπὶ} {τῶ}ν {κα}{τὰ} {μέ}ρος, {ἐν} {γεν}έ{σει} {τι}νὶ {καὶ} {κρ}ά{σει} {πο}ιὸ'<031>{τω}ν φ{αν}{τα}{σί}{αν} {καὶ} {πί}{ςι}ν {προ}{σφ}ερο- \'<004>ους. {δεῖ} {δε} {καὶ} π{άν}{τω}ν τού{τω}ν {πο}ι{εῖ}<006> τ{ὴν} {θε}ω{ρί}{αν}, {μὴ} {κα}θά <007> ὁι ζω{γρ}άφοι {τὰ} {χρ}ώμα{τα} τ{αῦ}{τα} {κε}ρ{αν}ν\'<031>- {τα}ς, ἀ{λλ}' ἀ{πὸ} {τῶ}ν {εἰ}ρὴ'<004>ων {τὰ}ς {ἀν}α{κλ}ὼ'<004>{ας} {αὐ}{γὰ}ς, {πρὸ}ς ἀ{λλ}ήλ{ας} {συ}μβά{λλ}οντ{ας}. {μά}λι{ςα} {γὰρ} δ{ύν}{αι}τ' {ἄν} {τι}ς {κα}{τὰ} φύ{σι}ν {θε}ωρῆ{<021>ι} <024> {τῶ}ν {χρ}ωμά{τω}ν {κρ}ά{σει}ς. {τὰ}ς {δὲ} {πί}{στ}{ει}ς {καὶ} {τὰ} ὅμοια {δεῖ} {ἐν} οἷς ἡ {γέ}νε{σι}ς ἔ{ςαι} φ{αν}ε- [0072]SIM. PORTII COMMENTAR. ρὰ {τῶ}ν {χρ}ωμά {τω}ν. {ταῦ}τα {δὲ} μάλι{ςα} {ἐσ}ὶν, {τό}, {τε} <013> {τοῦ} ἡλίου φῶς, {καὶ} {τὸ} <013> {τοῦ} {πυ}ρὸς, {καὶ} ὁ ἀὴρ {καὶ} \`<026> ὕ{δω}ρ. {κε}ρ{αν}νύ <004>α {γὰρ} {τῷ} μ{ᾶλλ}ον {καὶ} ἧ{ττ}ον, {ταῦ}τα μάλι{ςα} {πά}{<021>ς} ὡς {εἰ} {πεῖ}ν {τὰ}ς {χρ}ό{ας} ἀ{πο}{τε}λ{εῖ}. ἐ{πι}{λη}{πτ}έον {δὲ} {καὶ} <013> {τῶ}ν ἄ{λλ}ων {χρ}ωμά {τω}ν {ταῖ}ς {αὐ}{γαῖ}ς {κε}ρ{αν}νὺ'<004>ων, τ{ὴν} ὁ{μο}ιό {τη}τα. {ὁσ} {γὰρ} {ἄν}θρα{κε}ς {καὶ} ὁ {κα}{πν}ός. {καὶ} ὁ ἰός. {καὶ} {τὸ} θ{εῖ}ον {καὶ}{τὰ} {πτ}ερώματα, {κε}ρ{αν}νύ<004>α, {τὰ} {μὲν}, {ταῖ}ς <043> ἡλίου {αὐ} {γαῖ}ς: {τὰ} {δὲ}, {ταῖ}ς {τοῦ} {πυ}ρὸς, {πο}{λλ}{ὰς} {καὶ} {πο}ι{κί}λ{ας} {πο}ιοῦ{σι} {με}ταβολ{ὰς} {χρ}ωμά{τω}ν. Porrò iuxta common$tratum modum, oportet omnes colorum differentias con$i- derare, $umentes $imilitudinem ex motu, $e cundum appar\~etem mixtionem quæ e$t in vnoquoque a$similantes, atque in his, qui particulatim in generatione aliqua & tem- peramento præbent apparentiam, etiam $i- dem adfer\~etes. Oportet autem & omnium horum in$tituere contemplationem, non commi$centes hos colores, velut pictores: $ed ex prædictis, conferentes radios refle- xos inter $e. ita enim poti$simùm qui$piam po$sit $ecundum naturam temperam\~eta co lorum contemplari. Fides verò & $imilia con$iderare oportet ex iis, in quib. erit ma- nife$ta colorum generatio. Hæc aut\~e præ- cipuè $unt, lumen $olis, & ignis, aër, & aqua. nam prout magis, minú$q. mi$centur, hæc [0073]IN LIB. DE COLORIBVS. poti$simùm omnes, vt ita dicam, colores ab $oluunt. A$$umere præterea oportet $imili- tudinem, & ex aliis colorib. permixtis cum radiis. carbones enim, & fumus, & ærugo, & $ulphur, & pennæ, mixta alia radiis Solis, alia $plendori ignis, multas & varias red- dunt coloris mutationes.

Quatuor mihi videtur author hîc velle $ignifica- re; primùm, quòd accipiendæ $int colorum $imilitu- dines ex motu. hoc quidam ita intelligit, qua$i dicat, quòd quando mouetur color quidã vt cum alio per- mi$ceatur, ita vt non $it verus color, $ed $imilitudo; ea ap pellabitur nomine illius qui $igillatim & $olita- riè apparet: cùm $cilicet neque vnus, nec alter, $ed ter tius qui$piam emicat. Verbi gratia, $i ex viridi & albo fiat tertius, denominabitur illa coloris $imilitudo ab eo qui $olitariè & per $e apparet. Quam interpreta- tionem, $i admittemus, dic\~edum e$t, quòd iuxta com- mon$trat\~u modum, (modus autem fuit, con$ideran- das e$$e differentias colorum ex $ubiecto colore.) ex $ubiectis coloribus, qui mixtionem ingrediuntur, po terimus differentias eorum deprehendere. Et decla- rat, quo pacto ex $ubiectis coloribus cogno$cendæ $int differentiæ, cùm inquit, ex motu, id e$t, ex mixtio ne $umentes $imilitudinem coloris & imaginem $e- cundum id, quod $olitariè apparet, quod $cilicet non e$t aliquid mi$cibilium, $ed color quidam ab illis di- $tinctus. Ego tamen cen$eo, quod hic legitur ex mo- tu, planius in altero antiquo $cribi πλ{ατ}ϋκῶσ, id e$t cum latitudine; vt $it $en$us, differentias colorum vno modo $umi ex latitudine, quod e$t maiori & mi [0074]SIM. PORTII COMMENTAR. nori albedine, vellumine. & dixit motum, quoniam cùm maius minus'ue accedit lumen, aut maturitas, mutatur color: vt paulò antè docuit de vino$o, qui po$t exactiorem maturationem, ex puniceo migrat in purpureum. Subiungit verò id nos oportere face- re, a$similantes mixtionem vnius cuiu$q. coloris, & adaptãtes iis qui particulatim in aliqua generatione, & temperamento, colorum præ $e ferunt imaginem & fidem. $ignificat adaptandum e$$e nomen, & ac- cõmodandam e$$e hanc coloris $imilitudinem, cum illa coloris $pecie, quæ particulariter in aliqua gene- ratione, & temperamento coloris, præbet apparen- tiam vel fidem facit, viridis exempli gratia, aut alíus coloris. Facit autem fidem, cùm $en$us verè indicat, talem e$$e colorem. Et notandum e$t, authorem di- xi$$e a$similantes, quoniam loquitur de apparentib. coloribus, qui verorum $imilitudines $unt, & imagi- nes. OPORTET AVTEM OMNIVM HORVM. Ne quis crederet, $olùm mixtionem colorum inter $e, va riare eorum differentias, $ecundo loco tollit hanc du bitationem, admonens nos, ne pictoribus adhibea- mus fidem, qui tantùm mi$cent colores, nulla habita luminis radiorúmque reuerberatione: quamuis ex ar te id $oleant con$iderare. Inquit ergo omni\~u horum quæ diuer$as præ $e ferunt colorum imagines, facien dam e$$e contemplationem, non commi$centibus $o- lùm hos colores, quomodo pictores faciunt: $ed ex prædictis, conferentibus radios refractos ad colores. & reddit rationem, ita enim inquit, qui$piam poti$si mùm poterit $ecundum naturam, hoc e$t $ecundum naturales cau$as & phy$icè cõtemplari colorum tem peramenta. Fidem verò & certitudinem quæ habe- tur à $en$u, $imiliáque quæ apparent, nempe $imilitu- [0075]IN LIB. DE COLORIBVS. dines rerum oportet con$iderare ex iis principiis, ex quibus manife$tò colorum generatio per$picitur. HAEC AVTEM PRAECIPVE'. Tertio ordine ex- plicat, quæ $int illa principia vera certáque $en$ibus. hæc autem inquit, pr{ae}cipuè $unt lum\~e Solis & ignis, aër & aqua, vtpote media. Dixit præcipuè, quoniam hæc magis videntur e$$e differentiarum cau$æ, quàm color $ubiectus. Quomodo autem $int cau${ae}, declarat cum inquit, nam prout magis minú$q. mi$centur, hæc poti$simùm, vt ita dicam, ($unt enim & ali{ae} differen- ti{ae}, $ed hæ $unt euidentiores ac manife$tiores, atque iccirco dixit, vt ita dicam.) omnes colorum differen- tias & $pecies perficiunt. ASSVMERE PRAETE- REA. Po$tremùm docet, exactam cognitionem $imi litudinum colorum, $cilicet apparentium, e$$e acci- piendam ex aliis, qui permi$centur radiis. id namque erat tertium, ($ubiectus $cilicet color) quod ad me- diorum colorum generationem de$iderabatur. A$$u- mere, inquit, præterea oportet $imilitudinem, & co- lorem apparentem, ex aliis $ubiectis coloribus, per- mixtis cum radiis ignis & Solis. & quo pacto id fa- ciendum $it, exemplo planum facit. nam color carbo- num cum lumine ignis, aliam reddit imaginem, & ap parentiam; & color fumi cum lumine, aliam. fic color eruginis, & $ulphuris cum lumine ignis, aliam atque aliam præbent coloris apparentiam. His omnibus in- dicat author, tria e$$e ob$eruanda, vt colorum di$cri- mina digno$camus: primum migrationem & tran$i- tum coloris in colorem, quoniam hic nomen capit, ab eo qui alios obliterat & offu$cat, & per $e ac $olita riè $ub$i$tit. Deinde radiorum diuer$itatem, & diffe- rentiam. nam $i maius minus'ue lum\~e illabitur, aliam atque aliam imaginem repræ$entat. Po$t hæc explo- [0076]SIM. PORTII COMMENTAR. randum e$$e temperam\~etum radiorum cum mediis, a\~ere $cilicet & aqua. Denique, colorem cui lum\~e ad- mi$cetur in$piciendum e$$e, pro illius enim ratione color variam reddit apparentiam. At verò Ari$tote- les tertio Meteororum, demon$trat diuer$am fier@ co lorum apparentiam, propter $itum colorum iuxta $e inuicem. nam $i color puniceus prope nigrum collo- cetur, albus quidam, $in viridis iuxta nigrum, flauus apparebit. quod cum intelligant ii qui corollis flores innectunt, hoc vnum maximè $tudent, vt ita compo- natur, quo vi$um oblectent. non enim, inquit Ale- xander, $i color purpureus, iuxta album ponatur, id\~e videbitur cum eo, quando prope viridem aut alium quemlibet collocetur. Præterea lumen e$t con$ide- randum. aliter enim repercutitur lumen lucernæ, & aliter Solis. quod author hic forta$$e intellexit, cum ait, conferentes radios refractos inter $e. quod artifici bus $ummopere e$t ob$eruandum. Verùm nos po$t ea docebimus, qu{ae} $int nece$$aria ad colorum apparat\~u: hoc interim pictores admonentes, nunquam eou$q. $ua arte profecturos e$$e, vt naturam ad vnguem imi tari & exprimere po$sint, id quod Ari$toteles te$ta- tur, cùm inquit, iridis colores à pictoribus non po$$e exprimi. C{ae}terùm quoniam hic contextus, quem pro viribus, et$i quædam quæ præter rem e$$e videntur, cõtineret, $umus interpretati longè aliter, & mea $en tentia $incerius, $cribatur in altero no$tro manu$cri- pto, libet eum ad$cribere, & explicare; iudicium inte rim lectori relinquentes, & optionem $elig\~edi quod illi magis arridebit. nobis quid\~e certè in excu$is mul- ta perperam in contextum, librariorum vitio, viden- tur obrep$i$$e. Sed audiamus lection\~e antiqui codicis. "τούτων {δὲ} πλ{ατ}υκῶσ πάλιν, πο{λλ}{αὶ} διαφορ{αί} {εἰ}σι, τῷ πλεονάζ{ει}ν [0077]IN LIB. DE COLORIBVS. @ {τὸ} λαμπρὸν, ἢ {τὸ} λευκ)\, ἢ {τὸ} μέλ{αν}, {καὶ} σκο τ{ει}νὸν, κα{τὰ} {τὸ} {μᾶ}{λλο}ν {καὶ} {τὸ} ἧ{ττ}ον. {τὸ} {γὰρ} ἀπὸ τοῦ ἡλί{ου} φῶσ, {καὶ} ἀπὸ {τοῦ} πυρὸσ κερ{αν}νύμε- νον, ποῦ \`<004> τῷ ἀέρϊ, ποῦ {δὲ} τῷ ὕδατϊ, διαφόρωσ ἔχ {ου}σϊ, διαφόρ{ου}σ {καὶ} <024> χροὰσ πα{εῖ}. {καὶ} {αὖ}θισ οἱ ἄνθρακεσ, {καὶ} ὁ κ{απν}ὸσ, {καὶ} ὁ ἰὸσ, {καὶ} {τὸ} θ{εῖ}ον, {καὶ} {τὰ} {πτ}ερώμα{τα} κερ{αν}νύμενα, {τὰ} \`<004> {ταῖ}σ {τοῦ} ἡ{λί}{ου} ἀυγ{αῖ}σ, {τὰ} {δὲ} {τα}ῖσ τοῦ πυρὸσ, πο{λλ}ὰσ {καὶ} ποι{κί}λασ ποι{οῦ}σϊ με{τα}βολὰσ χρωμά{των}, {τῷ} μᾶ{λλ}ον {καὶ} ἧ {ττ}ον κε{ρά}ννυ{σθα}ι. hoc e$t, hor\~u autem latè rur$um, multæ $unt differentiæ, eo quod abun- det aut $plendidum, aut album, aut nigrum, & tene- brico$um, $ecundum magis & minus. nam lumen quod à Sole, & quod ab igne emittitur, temperatum aliàs cum aëre, & aliàs cum aqua diuer$o modo $e ha bentibus, differentes quoque colores reddit. Et rur- $us, carbones, & fumus, & ærugo, & $ulphur, & pen- n{ae}, temperata, alia cum radiis Solis, alia cum ignis ful gore, multas variá$q. efficiunt colorum mutationes prout magis & minus temperantur." Quæ verba hoc pacto cum $uperioribus connectemus. Cùm declara uerit cau$as multorum colorum, velut $uprà dictum fuit; & tria $int, qu{ae} ad colorum mixtionem veniunt, color nimirum, in quem radii incidunt; radius vel lu- men; & medium, id e$t a\~er, aut aqua: in præ$entia ex- plicat color\~u varietates gigni ex varia horum trium inter $e mutuo temperatura, prout magis vel minus temperantur, atque participant hæc tria. & inquit, Horum autem, $cilicet colorum mediorum, latè, id e$t $ecundum diui$ibilitatem, vt ita dicam, multæ $unt differentiæ, eo quòd excedat & abundet $plendi dum, aut album, aut nigrum, & tenebro$um, $ecun- d\~u magis & minus: propterea $cilicet quod magis $it $plendidum, & album & cætera, vel minus. Apparet autem aliquid magis minus'ue $plendidum, album, nigr\~u & tenebrico$um, atq. ita de cæteris; quoniam [0078]SIM. PORTII COMMENTAR. lumen quod à Sole, vel ab igne emicat temperatum e$t aliquando cum aëre, & aliquando cum aqua, (quod e$t, cum medio quod interdum e$t aër, & in- terdum aqua) diuer$o modo $e habentibus, in $itu & $ubtantia; nam nonnunquàm medi\~u e$t magis vel mi nus cra$$um, vel aliter affectum. atque ita pro diuer$a $ui cum medio temperatura, diuer$os & differentes reddit colores. ET RVRSVS, CARBONES. Docuit diuer$os colores gigni & repræ$entari à diuer$a va- riàq. luminis temperatura cum medio: idip$um iam o$tendit fieri, cum vario modo colorata lumini com- mi$centur: puta carbones, fumus, {ae}rugo, $ulphur, pen n{ae}: temperata, alia cum radiis Solis, vt penn{ae}; alia cum fulgore ignis, vt carbones, fumus, ærugo, & $ulphur: $ecundum aliud atque aliud temperamentum, varias exhibent colorum mutationes, prout magis aut mi- nus permi$centur cum lumine. Sciendum autem, car bones lumini ignis temperatos id e$t accen$os, colo- rem reddere flauum, $i non admi$cetur multa aquea humiditas. Similiter fumus, $i cra$$us accenditur effi- cit puniceum, aut cyaneum: at $i adhuc cra$sior fue- rit, purpureum mon$trat colorem. Sic ærugo ferri ac- cen$a creat turchinum vulgo appellatum: & nitrum, ianthinum, $iue malis paonaccium, vt nos experien- tia $æpe comperimus. Atque hæc diuer$itas proue- nit ab ip$is coloribus lumini permixtis. Cæterùm, ne cui moueat $crupulum Ari$totelis authoritas, qui ter tio Meteoror. cen$et variari colores, ob refraction\~e radiorum ad oculos: dicendum e$t, vi$ionem fieri in- tromittendo, & eo modo $pecies colorum deferri ad oculos, quo radii, quibus color apparet, refrangun- tur. Po$$unt autem variis modis refrangi, vel ratione coloris, vel medii, vel luminis infirmioris, aut valen- [0079]IN LIB. DE COLORIBVS. tioris. atque id vel ratione rei, ad quam radius refran gitur: vel oculi. nam $i res vi$a nimium di$tat, acutior erit conus, opaciórq. videbitur: $in propinquior e$t, angulum faciet obtu$um, clariórque apparebit. Sed author aut hæc $upponit, aut certe ob id prætermit- tit, quòd magis $pectent ad Opticum.

Τὰ {δὲ} {καὶ} {τῇ} {πέ}<036> {θε}ωρη{τέ}ον, {γι}νό<004>α {ἐν} φυτοῖς, {καὶ} κ{αρ} {πο}ῖς, {καὶ} {τρ}ι{χώ}μα{σι}, {καὶ} {πτ}ερώμα{σι}, {καὶ} τοῖς τοιούτοις {πᾶ}{σι}. Sunt quædam etiam in concoctione con $ideranda, quæ fiunt in plantis, & fructibus, & pilis, & pennis, & id genus omnibus.

In altero manu$cripto hæc non nihil aliter legun- tur, videlicet, {τὰ} μέντοι γινόμενα ἐν {τῷ} {των} καρπῶν πέψ{ει}, {αὖ}θισ θεωρητέον σ{υν}άμα τοῖσ γινομένοισ, {καὶ} ἐν φυτοῖσ {καὶ} ἐν τρϊχ ώμασϊ, {καὶ} ἐν {πτ}ερώμασϊ. hoc e$t, Attamen qu{ae} fiunt in fructuum concoctione, denuo cõ$iderãda $unt, vnà cum iis qu{ae} fiunt & in plantis, & in pilis, & in pennis. Cæterùm hæc forta$sis aptius reponerentur eo loco, vbi infrà agit de pilis, pennis, fructibus, & reliquis. Verunta- men $i licet hanc $eriem tueri, dicemus, vt hæc cohæ- reant cum prædictis: quòd cum $uprà docuerit qua- tuor e$$e ob$eruanda, quæ explicata fuerunt: iam vi- detur quintum addere, vnde varietatis colorum cau $a cogno$ci po$sit in plantis, pilis, pennis, alií$q. eiu$- modi. non quid\~e ex variatione luminis, & radiorum reuerberatione, $ed ex concoctione; inquiens, vt e$t in manu$cripto, pr{ae}ter prædicta, etiã con$iderandam e$$e variationem coloris, qui e$t in fructibus, & reli- quis, quíque creatur ex concoctione. atque hæc cau- $a e$t verorum, non autem apparentium colorum. [0080]SIM. PORTII COMMENTAR. Porrò dixit πέψ{ει}, id e$t concoctione, & non πεπάνσ{ει}, id e$t maturatione: quoniam concoctio, communior & vniuer$alior e$t. maturatio enim propriè competit fructibus, vt infrà quoque commodiore loco planius docebitur. Præterea per καρπὸν quod e$t fructum, nõ $olùm intellexit $emen: $ed etiam carnem fructuum, quam alibi περϊκάρπϊον appellat. nam hæc quoque per concoctionem mutat colorem. Porrò plant{ae}, fructus, pili, pennæ, & reliqua huiu$modi, certis temporibus, certí$que ætatibus variant colorem, vt pò$t fu$ius de clarabitur. nam Ari$toteles libro de hi$toria Anima- lium, ait ficedulam hyeme in atricapillam mutari. $ic capilli & pili mutantur pro ætate, in homine, & præ- cipuè in equo. & pennæ auium, alia ætate, alios in- duunt colores. quinetiam plantæ vetu$te$centes ni- gricant.

DE COLORVM INFINITATE CAP. III. Δ{εῖ} {δὲ} {μὴ} λ{αν}θ{αν}{ει}ν {τὸ} {πο}λυ{ει}{δὲ}ς, {καὶ} {τὸ} ἄ{πει}ρον {τῶ}ν {χρ}ω{μά}{τω}ν, <003> {πό}{σα} {συ}μβ{αί}ν{ει}ν {γί}νε<006>. {ἑυ}ρή<010>- <004> {γὰρ}, ἤ{το}ι <003> {τὸ} τῷ φω{τὶ} {καὶ} {ταῖ}ς {σκ}ι{αῖ}ς {αν)}ί{σω}ς {καὶ} {αν)}ωμ{άλ}ως {τὰ}ς {κρ}ά{σει}ς λαμβ{αν/}ε<006>. {καὶ} {γὰρ} {αἱ} {σκι}{αὶ} {καὶ} {τὸ} φῶς {κα}{τὰ} \`<026> μ{ᾶλλ}ον {καὶ} ἧ{ττ}ον, {πο}λὺ {δι}αφέ- ρου{σι}ν {αὐ}{τῶ}ν. ὥς{τε} {καὶ} {κα}θ' {αὑ}{τὰ}ς, {καὶ} {με}{τὰ} {τῶ}ν {χρ}ωμά- {τω}ν {μι}{γν}ύ<004>{αι}, {πο}ιοῦ{σι} {με}{τα}βολ{ὰς} {χρ}ωμά{τω}ν. ἢ τῷ {τὰ} {κε}ρ{αν}νύ<004>α, τῷ {πλ}ήθ{ει} {καὶ} {τα}ῖς {δυν}ά{με}{σι} {δι}αφέρ{ει}ν. ἢ τῷ λό{γο}{ις} ἔ{χει}ν {μὴ} {το}{ὶς} {αὐ}{το}{ίς}. {πο}{λλ}{ὰς} {γὰρ} {καὶ} {τὸ} ἁλουρ {γὲ}ς ἔ{χει} {κα}θ' {αὑ}{τὸ} {δι}αφορ{ὰς}, {καὶ} {τὸ} φοινι{κο}\^<031>, {καὶ} \`<026> λ{ευ}{κὸ}ν. [0081]IN LIB. DE COLORIBVS. {καὶ} {τῶ}ν ἄ{λλ}ων ἕ{κα}{ςο}ν. {καὶ} {κα}{τὰ} \`<026> μᾶ{λλ}ον {καὶ} ἧ{ττ}ον. {καὶ} {κα}{τὰ} {τὴν} {πρὸ}ς ἄ{λλ}ηλα {μί}ξιν {καὶ} {εἰ}λι{κρ}ίν{ει}{αν} {αὐ}{τῶ}ν. At verò non oportet nos latere, ob quot cau$as multiformitas, & colorum infinitas accidit. inueniemus enim, aut propterea quòd impariter ac inæqualiter cum lumi- ne & vmbris temperam\~eta $umuntur. nam lumen & vmbræ, $ecundum magis & mi- nus, plurimùm à $e inuicem di$sident, qua- re tum per $e, tum mixta cum coloribus, creant color\~u mutationes; aut eo quòd qui temperantur, multitudine & viribus diffe- runt: aut quia non habent ea$dem rationes. multas enim & halurgus habet differentias & puniceus & albus, & reliquorum $inguli: tum propter magis & minus, tum ob mu- tuam mixtionem, ip$orúmq. $inceritatem.

Vbi enumerauit cau$as diuer$itatis apparentiæ co lorum: in præ$entia recen$et cau$as infinitatis appa- rentiæ, quas tres e$$e numero $tatuit, primam, vm- bras & lumen: quæ prout inter $e $ecun dum magis & minus complicãtur, aut cum $ubiecto colore tem- perantur, infinítas creant colorum imagines. Alterã, quòd colores qui mi$centur, di$tant multitudine, & viribus. Tertiam, quòd qui mi$centur, non habeant æquales proportiones, quamuis videãtur e$$e eiu$d\~e $peciei. Non oportet, inquit, ignorare, ad perfectam $cilicet cognitionem colorum, quot modis multifor- mitas infinitá$q. colorum eueniant. inueniemus enim [0082]SIM. PORTII COMMENTAR. eas contingere, vel quia temperamenta colorum $u- muntur di$similiter & inæqualiter cum lumine & vmbris. atq. hæc prima e$t cau$a. Dixit autem ἀνίσωσ, quod nos diximus impariter, vt $cilicet vmbra & lu- mem inter $e comparantur. & ἀνωμάλωσ, id e$t inæqua liter, vt vmbra & lumen inæqualiter participantur à colore aut aliter, impariter, quoad temperamentum: & inæqualiter, quoad participationem. quod perinde valet. NAM VMBRAE ET LVMEN. planius in- dicat, lum\~e & vmbram temperata inter $e $ecundum magis & minus, diuer$as parere colorum appar\~etias. & quod infert per $e, re$pondet illi quod dictum e$t impariter: & illud, cum coloribus mixta, refertur ad inæqualiter, vt $cilicet $it plus vmbrarum, quàm lu- minis, vel è contra. Sed non immeritò quis in dubium vertet, quomodo vmbr{ae} mi$centur cum lumine? Cui re$pondendum e$t, id $atis patere in picturis, qu{ae} hoc $itu, recipiunt lumen & vmbram inæqualiter, nempe plus luminis quàm vmbræ: & alio, prioríque contra- rio, plus accipiunt vmbræ quàm luminis, vt experien tia liquidò comprobat, Cæterùm quid $ibi vult, cùm ait per $e? Certum e$t non po$$e adaptari colorib. vm bro$is & lucidis, cùm loquatur de vmbra & lumine, Equidem puto tunc per $e mi$ceri, cùm lumen fit opacum, cúmque vmbro$um redditur lucidum. lu- men enim opacum, aliam præbet imaginem; & vm- bra luc\~es, aliam. vel aliter, per $e horum vnumquod que, & lumen, & vmbra o$tendit colorum diuer$ita- tem. qui $en$us melius mihi $atisfacit. AVT EO QVO'D QVI TEMPERANTVR. Adfert $ecun- dam cau$am, copiam colorum vi$ibili\~u, qui po$$unt inter $e mi$ceri, & innumeras variá$q. colorum ima- gines inducere. & potentiam ac virtutem, quòd $cili- [0083]IN LIB. DE COLORIBVS. cet plus minus'ue luminis recipiant & emittant. lu- teus enim color magis lucet, quàm halurgus: & puni ceus clarius fulget, quàm ianthinus & paonaccius. nam hæc e$t horum potentia, quòd alii colores magis vmbrant, alii minus. AVT QVIA NON HABENT EASDEM RATIONES. Tertia cau$a e$t, quòd di uer$a mi$cibilium proportio, varias in eadem $pecie creat apparentias. nam in purpureo tres poti$simùm $unt differentiæ, quædam quæ in ro$is & cocco emi- cat, quem vulgo carme$in appellant: alia quæ in viola & amethy$to lapide relucet, qui pa$sim paonazo no- minatur: & tertia quæ propria e$$e conchilii intelligi tur, $aturatáque purpura quibu$dam dicitur, omni\~u vegeti$sima, & ad vi$ionem mouendam validi$sima. hanc vulgus $carlatam nuncupat. Quin & in his po$- $unt multæ reperiri differentiarum notæ, prout ma- gis minú$que relucent. Puniceus quoque multas in- duit colorum facies. nam igneus, flammeus, $angui- neus, & o$trinus apparet. Atq. idem de aliis licet a$- $erere. TVM PROPTER MAGIS ET MINVS. Sortiuntur inquit hæc di$crimina, quoniam magis vel minus participant colores extremos, id\'que non in eadem proportione. deinde, propter mutuam me- diorum mixtionem, & puritatem. {εἰ}λικρίν{ει}αν autem ap pellat, minorum cum aliis mi$turam, & ἄκρατον. Ve- rùm hic merito offert $e quæ$tio, an medii colores $int infiniti, vt hic author videtur a$$erere? Cui pau- cis $atisfieri pote$t. nam colorum imagines, apparen- tiæ, & $imilitudines po$$unt e$$e infinitæ, ob prædi- ctas cau$as: at $pecies minimè, cum fine claudantur. quamuis Alexander libro de Sen$u, videatur te$tari, medios colores, qui nulla con$tant ratione aut pro- portione, nec a$pectum oblectant, innumeros e$$e. [0084]SIM. PORTII COMMENTAR. Sed media, vt ait Auerrois, $exto Phy$icorum, $unt in duplici differentia. quædam enim $unt media for- mæ, quæ $pecie di$tinguuntur ab extremis, & certa $unt ac finita: quædam $unt quæ appellat media tran- $itus, quæ quia differunt $ecundum magis & minus, po$$unt carere numero.

Γοι{εῖ}{ται} {δὲ} {δι}αφορ{ὰν} {καὶ} \`<026> λαμ{πρὸ}ν ἢ {ςί}λβον <034>ν \`<026> {μι} {γν}ύ<004>ον: ἢ {το}ὐν{αν}{τί}ον, {αὐ}χμηρὸν {καὶ} ἀλαμ{πέ}ς. ἔ{ςι} {δὲ} \`<026> {ςί}λβον, οὐκ ἄ{λλ}ό{τι}, ἢ {συν}έ{χει}α φω{τὸ}ς, {καὶ} {πυ}κνό{τη}ς. \`<026> {δὲ} {γὰρ} {χρ}υ<010>{ει}{δὲ}ς {γί}νε{ται} ὅ{τα}ν {τὸ} ξ{αν}θὸν {καὶ} \`<026> ἡλιῶδ<009> {πυ}- κν{σο}{θὲ}ν, ἰ{οχυ}ρῶς {ςί}λβῃ. {δι}ὸ {καὶ} οἱ {τῶ}ν <007>ι{ςε}ρῶν {τρ}ά{χη}λοι, {καὶ} {τῶ}ν ὑ{δά}{τω}ν οἱ {ςα}λαγμοὶ, φ{αί}νον{ται} {χρ}υ<010>{ει}{δεῖ}ς, <042> φω{τὸ}ς {αν)} α{κλ}ὼ'<004>ου. Adfert item differentiam, & cùm $plendi dum ac coru$cans e$t id quod admi$cetur: aut contrà, $quallidum, & minimè $plendi- dum. e$t autem coru$cans, nihil aliud ni$i continuitas luminis, & den$itas, fit enim au reum, quando flauum & $olare den$atum, vehementer coru$cat. Quare et columba- rum colla, & aquarum guttæ, aureæ appa- rent, cùm lumen repercutitur.

Docuit tres præcipuè e$$e cau$as apparentium co- lorum multitudinis: quarum prima fuit lum\~e & vm- bræ, qu{ae} dixit con$tituere differentiam non $olùm per $e & $ingillatim, verùm etiam vt participantur à coloribus: hanc iam mihi videtur apertius explicare, quomodo inquam lumen & opacum, prout partici- pantur à coloribus, pariant hanc differentiam. inquit [0085]IN LIB. DE COLORIBVS. autem, di$crimen, & differentem coloris appar\~etiam adferre, cùm coru$cans color mi$cetur vegeto fortíq. lumini; aut $quallidus, & hebes, minim\'cque $plende- $cens, non permi$cetur lumini. Et quoniam $æpe di- xit $plendidum & coru$cans; declarat quid $it coru- $cans, inquiens nihil aliud e$$e, ni$i id quod apparet continuè lucidum, & luminis continuatam den$ita- tem. Ac ne decipiaris, $cire licet $plendidum non e$t referendum ad lumen, $ed ad lumino$um. illud enin@ e$t $plendidum, & coru$cans, quod continuè multo lumine relucet. atq. id $ignificat den$itas. Itaque Lu- na in plenilunio, quamuis $plendeat, tamen non dice tur coru$cans; quia, propter apparentes maculas, lu- men non e$t continuat\~u. $ic multæ $tellæ fixæ, quoad nos, & vt nobi$cum comparantur, quoniam plurim\~u di$tant, nõ videntur habere continuum lumen & co pio$um, licet id habeant. Differt itaque λαμ{πρ}ὸν & ςίλβο<008> quod e$t $plendidum & coru$cans: quoniam $plendidum denotat claritatem $olùm & $plendor\~e: at coru$cans, luminis continuitatem & den$itatem. FIT ENIM AVREVM. exemplum e$t habentis con- tinuatum lumen & den$um, aureus color: qui tunc fit, cùm flauum nonnihil, & $olare lumen den$atum coru$cat. Cæterùm, pote$t illud vehementer den$at\~u, referri ad vnitatem luminis, & ad mi$tionem, vt intel ligat vehementem mi$turam & vnionem: vel ad lu- men, vt lumen valde vniatur & multum $it, atque ita flauum dicatur coru$care. QVARE ET COLVM- BARVM COLLA. Concludit quòd colla columba- rum hæc ratione aureo colore fulgent, quoniam ob æqualem pennarum $itum re$plendent, & radii Solis in illis refringuntur, atque ita coru$cant. $imili modo aquarum guttæ, quoniam $ua natura $unt per$picuæ [0086]SIM. PORTII COMMENTAR. & $plendidæ, cùm in illis multum lumen regeritur, aureæ vi$untur. Cau$a porrò diuer$itatis coloris; in torquatæ columbæ collo, accidit ratione $itus, quo Sol opponitur. non enim in eo $unt di$tincti colores, $ed diuer$æ colorum imagines ac $imilitudines.

Ε)/{ςι} {δὲ} ἃλ{ει}ού<004>α<018>ίψ{ει} {καὶ} {δϋ}νά{με}σϊ {τι}{σὶ}ν, ἀ{λλ}οί- {ας} ἴ<011>{ει} {καὶ} {πο}ι{κί}λ{ας} {χρ}οι{ὰς}. ὥσ<007> {καὶ} ὁ{ἄρ}{γυ}ρος {πα}ρα <018>ιβό<004>ος, {καὶ} {χρ}υ{σὸ}ς {καὶ} {χα}λκος\, {καὶ} {σί}{δη}ρος. Sunt etiam quædam, quæ læuigata attri- tu, & potentiis quibu$dam, diuer$os & va- rios obtinent colores, ceu argentum attri- tum, & aurum, & æs, & ferrum.

Docet exemplo metallorum attritorum & læuiga torum, quòd alia atque alia con$tituatur coloris dif- ferentia, quando $plendidum & opacum permi$cetur lumini. $iquidem læuigatum, quod ob partium æqua litatem & den$itatem, nitet, cum lumine Solis aliam præbet imaginem, quam non attritum nec nitens. opacam enim & hebetem id o$tendit. POTENTIIS QVIBVSDAM. diximus $uperius potentias & vir- tutes emergere, ex magis vel minus per$picuo. nam hinc multa repræ$entantur colorum imagines.

Κ{αί} {τι}να {γε}ν/η λίθων, {δι}αφόρο{ις} {πο}ι{εῖ} {χρ}ό{ας}. {κα}θά- {πε}ρ {καὶ} * {μέ}λ{αι}ν{αι} {γὰρ} οὖ <021>ι, λ{ευ}{κὰ}ς {γρ}άφου- {σι} {γρ}αμμ{ας/}. \`<003> \`<026> π{αν/}{τω}ν {τῶ}ν τοιού{τω}ν, {τὰ}ς {μὲν} \'<019>{αρ}- {χῆ}ς {συ}{ςά}{σει}ς, ἐκ {μι}{κρ}ῶν <034>ν μο{ρί}ων, {καὶ} {πυ}κνῶν {καὶ} {με}λά- νων. {ὑπὸ} {δὲ} {τῆ}ς {ἐν} {τῆ} {γεν}έ{σει} βαφῆς, ἁ {πά}ν{τω}ν {τῶ}ν {πό}- ρων {κε}{χρ}ω {σμέν}ων, {δἰ}ὧν {δι}ελήλυ{θε}ν {αὐ}{τῶν} ἡ βαφὴ, ἄ{λλ}{ην} ἐ<045>{κέ}ν{αι} {τὴν} {τοῦ} {χρ}ώμα{το}ς φ{αν}{τα}{σί}αν. ὅδ' ἀ{πο} {τρ}ιβό{με} νος ἀπ' {αὐ} {τῶ}ν, οὐκ ἔ{τι} {γί}νε{ται} {χρ}η<010>{ει}{δὴ}ς, οὐ {δὲ} {χα}λ{κο}{ει}- [0087]IN LIB. DE COLORIBVS. {δὴ}ς, οὐδ' ἄ{λλ}{ην} οὐδεμί{αν} τοι{αύ}τ{ην} ἔ{χω}ν {χρ}οι{αν\} ἀ{λλ}ὰ {πά}ν{τω}ς {μέ}λ{ας}, {δι}ὰ \`<026> τοὺς {μὲν} {πό}ρους {πα}ρα {τρ}ιβὸ'<004>ων {αὐ} {τῶ}ν {αν)} {αρ}ρή{γν}υ<006>, {δἰ}ὧν ἡ βαφὴ {δι}ελήλυ{θε}, {φύ}{σει} {δε} {καὶ} {τῶ}ν {αὐ}{τῶ}ν <034>ν. {τοῦ} {γὰρ} {προ}{τέ}ρου {χρ}ώμα{το}ς οὐκ ἔ{τι} ον)/{το}; ἡμῖν φ{αν}εροῦ, {πα}ρὰ \`<026> {δι}α<001>ᾶ<006> {τὴν} βαφ{ὴν}, <026> {κα}{τὰ} φύ{σι}ν ὑ {πά}ρ<025>ν {αὐ}τοῖς {χρ}ῶμα ὁρῶ<004>. {δι}ὸ {καὶ} {πά}ν- {τα} φ{αί}νε{ται} {μέ}{λαν}α. {ἐν} {δὲ} τῷ {πα}ρα<018>ίβε<006> {πρὸ}ς ὁμα- λ\`<009> {καὶ} λ{εῖ}ον, ἕ{κα}{ςο}ν τού {τω}ν, {κα}θά <007> {καὶ} {πρὸ}ς {τὰ}ς βα \'<021>νους ἀ{πο}βά{λλ}ον{τα} \`<026> {εν)}ον\ {αὐ}τοῖς {χρ}ῶμα, \`<026> {μέ}λ{αν} {δη}- λονό{τι}, ἀ {πο}λαμβ{αν/}{ει} πά{λι}ν {τὴν} ἂ`<013> {γεν}έ{σε}ως {χρ}ό{αν} {ἐν} {τῇ} <030><031>ά<036> {καὶ} <030><031>ε{χεί}ᾳ, \`<026> {τῆ}ς βαφῆς {δι}αφ{αι}νό<004>ον. Et nonnulla genera lapidum, diuer$os fa ciunt colores, (ceu & c. * nigri enim cùm $int albas depingunt lineas. eo quòd omni\~u eiu$modi primæ quidem con$titutiones, ex paruis $int particulis, & den$is et nigris: $ed à tinctura quam nacti $unt in generatione, omnibus meatibus coloratis, per quos per- meauit ip$orum tinctura, aliam habuerint coloris imaginem. qui verò attritu ab$um- ptus e$t ab iis, non amplius e$t aureus, neq. æreus, neque alium vllum eiu$modi habet colorem, $ed pror$us niger e$t: propterea quòd pori, dum ip$i conteruntur, di$rum- pantur, per quos tinctura permeauit: na- tura verò etiam ex ei$dem $it.) nam cùm prior his color, non amplius $it nobis mani- fe$tus, propterea quòd in attritu tinctura $it [0088]SIM. PORTII COMMENTAR. di$tracta, $ccundum naturam illis in$itum colorem videmus. quocirca etiam omnia apparent nigra. dum autem vnumquodq. horum atteritur ad æquale aliquid & læue, quemadmodum & ad lapidem Lydium, deponunt in$itum ip$is colorem, nigrum $cilicet, & a$$umunt denuò colorem, quem habebant à generatione, † in coniunctione, et cõtinuitate, ip$um tincturæ diaphanum. †

Dixerat quædam induere diuer$am coloris imagi nem, ab illo qui in illis apparet, $ecundum diuer$as po$itiones, ídque exemplo declarauit in læuigatis & non læuigatis: in præ$entia docet, quo$dam lapides quoque alium facere colorem, ab illo qui in eis con- $picitur. Deinde, quo$dam item e$$e, qui alium $u- munt à proprio. atque vtriu$que reddit cau$as. Non- nulla, inquit, genera lapidum, differentes faciunt co- lores, ab illis $cilicet qui apparent, ceu quidam qui cùm $int nigri, tamen albas pingunt lineas, in eo $u- per quo inducuntur & mouentur, quod in lapide ga lactite palam con$picitur. EO QVO'D OMNIVM EIVSMODI.) Cau$a e$t, quare albas, aut alterius co loris depingunt lineas, cùm ip$i $int nigri, aut alio co lore cõ$tent. Verùm vt res planius intelligatur, $cien- dum e$t, e$$e lapidum genera quædam, quæ ex multo rum lapillorum coagmentatione con$tituuntur, qui nigri $unt aut albi. hi interdum ita vniuntur, vt lapi- dem den$um, paruorúmq. meatuum faciant, qui mea tus tincturam habeant, id e$t $eruent alium colorem ab illo qui foris con$picitur. At cùm hi meatus per at [0089]IN LIB. DE COLORIBVS. tritum & confricationem rumpuntur, aliquando ex eo attritu cum alio corpore, maiores redduntur, exít que alius color ab apparenti. Atque hoc mihi vide- tur innucre cùm inquit, eo quòd omnium eiu$modi con$titutiones, quas ab initio nactæ $unt, conflentur ex paruis, den$is, nigrí$que particulis: $ed à tinctura, quam in generatione acceperunt, omnibus meatibus coloratis, per quos permeauit tran$iítque ip$orum tinctura, puta albedo, aliam habuerunt coloris appa- rentiam qui verò attritu ab$umptus e$t ab ip$is quíq. meatus deperditus e$t per attritionem, non amplius inducit albedinem; verbi gratia, aut aureum colorem vel alium quemlibet, qui in meatu continebatur, $ed pror$us nigrum, colorem $cilicet in lapide apparen- tem. PROPTEREA QVO'D PORI) Apertius ex- plicat cau$am, quare deperditur color, quem lapis pin gebat ante attritionem: quia $cilicet pori, cum validè atteruntur, confringuntur & deperduntur, per quos tinctura illa non apparens, penetrauit. NAM CV'M PRIOR HIS COLOR) Reddit rationem, quare ex attritu pereunt pori; in præ$entia declarat quòd de- perditis poris, perit quoque tinctura, puta illa albe- do. vnde fit, vt is color, cùm $it deperditus, non am- plius $it nobis manife$tus: $ed $olùm videamus eum, qui inerat $ecundum naturam. Nec te commoueat, quòd author antea dixit, quòd natura inerat peris illa tinctura: & in præ$entia, quòd color $ecundum na turam e$t niger. quoniam vterq. color e$t naturalis. Verùm color niger apparens, e$t $ecundum naturam lapillorum vt iam dictum e$t componentium: at illa tinctura, quæ ex leui attritu depingebatur & con$pi- ciebatur, e$t $ecundum naturã in meatibus, quos e$t $ubingre$$a. Præterea color ille latens & immanife- [0090]SIM. PORTII COMMENTAR. $tus, ex attritu con$picitur, & deperditur. nempe ex leui confrictu, aperiuntur pori, prodítque color: $ed ex valido, meatus de$truuntur, nec amplius emergit color, qui illis in$idebat. quare $olùm videmus colo- rem apparentem. DVM AVTEM VNVMQVO'D- QVE HORVM ATTERITVR.) adeò $cilicet vt ad æqualitatem, lenitatemque redigatur: vt $ignificet vehementem debere e$$e attritum. vel aliter, dum at- teruntur ad l{ae}ue aliquod & æquale, quemadmodum metalla, quæ confricãtur ad lapidem Lydium, (quem Græci βάσανον & vulgus paragonam nuncupat.) illo attritu deponunt in$itum colorem, nempe nigrum, (nam hunc pro exemplo addidit, velut paulò antè al- bam lineam.) & a$$umunt rur$us, ex attritu nimirum colorem quem habebant à generatione ortú$q. prin- cipio. INCONIVNCTIONE ET CONTINVITA- TE.) Non puto referend\~u e$$e ad generation\~e, vt in- telligat cõiunction\~e lapillorum: $ed cum vnitur cum lapide illo; & tangit, & confricatur. vt per coniunctio nem & continuitat\~e intelligat contact\~u cum lapide. ($olet enim interdum cõtinuum pro contiguo accipi velut ob$eruatur in Ari$t.) TINCTVRAE DIAPHA NVM. hoc e$t, videtur id quod magis apparet, & per- $picu\~u e$t in ip$o colore. Hinc patet lapid\~e illum Ly- dium e$$e æqual\~e & den$um, & repræ$entare color\~e ea ratione & puritate, qua in ip$o à tangente corpore deponitur, & relinquitur. Hac interpretatione $olui- tur dubitatio, quare $icut aurum & argentum exuit colorem $uum in lapide, lapis non deponat $uum in auro. Propter $uam $cilicet den$itatem & duritiam: & licet aurum inter omnia metalla $it den$i$simum: tamen lapis eo e$t durior. ine$t enim auro $ub$tanti- fica & e$$entialis quædam humiditas, qua molle e$t. [0091]IN LIB. DE COLORIBVS. C{ae}terum non e$t ignorãdum, ea quæ his $ignis( )pri mum includuntur, in altero no$tro codice dee$$e, vt & illa, quæ infine ita†notantur.

Ε{πὶ} {δὲ} {τῶ}ν κ{αυ}{ςῶ}ν, {καὶ} {δι}{αλ}υὸ'<004>ων, {καὶ} {τη}{κο}\'<004>ων {ἐν} {τῷ} {πυ}{ρὶ}, τ{αῦ}{τα} {πλ}{εί}{ςα}ς ἔ {χει} {χρ}ό{ας}, ὃ{σω}ν ὁ {κα}{πν}ος\ ἔ{ςι} λε{πτ}ὸς {καὶ} ἀερο{ει}{δὴ}ς, {καὶ} {τὰ}{χρ}ώμα{τα} {σκ}ιώ{δη}. ὥ<001><002>, ὅ, {τε} \`<013> <042> θ{εί}ου, {καὶ} {τῶ}ν ἰὼ'<004>ων {χα}λκ{εί}ων, {καὶ} ὅ <021> {ἐστὶ} {πυ}κνὰ {καὶ} λ{εῖ}α {κα}θά <007> ὁ {ἄρ} {γυ}ρος. Quæ comburuntur autem & di$$oluun- tur, & liquefiunt in igne, hæc multos ha- bent colores, quorum fumus e$t tenuis, & aëreus, etiam colores vmbro$i, vt is qui ex $ulphure, & ærugino$is æramentis exhalat & quæcunque $unt den$a & læuia, velut argentum.

Non modò, inquit, ex confricatione mutantur co lores, verùm etiam ex adu$tione, di$$olutione, & li- quefactione, velut ex cau$is efficientibus. illa enim quæ aduruntur, alium o$tendunt colorem antè quàm adurantur, quàm in ip$a adu$tione. ceu $ul- phur, citrinum, & cum amplius decoquitur, palli- dum & palearem; cùm verò aduritur, $apphirinum reddit colorem. Aeramenta quoque alium induunt colorem cum molle$cunt, reddunt enim viridem: & argent\~u, vmbro$um. Animaduertendum Philo$oph\~u tribus vti nominibus v$tibili, di$$olubili, & liquefa- ctibili. atque illa ni fallor vocat combu$tibilia, quæ in cinerem di$$olu\~utur: illaverò liquefactibilia ab igne, quæ dum priuantur calido, coagulantur. atque hac ratione, omnia metallica coagulantur. aliqua tamen [0092]SIM. PORTII COMMENTAR. $unt igne mollificabilia, vt ferrum: alia planè lique- $cant, vt argentum & aurum. Itaque forta$sis non in- congruè hæc aptabuntur exemplis, vt id quod aduri tur, vel quod vocamus v$tibile, ad $ulphur: id quod lique$cit, ad argentum & æramenta referatur: id ve- rò quod di$$oluitur, commune videatur omnibus iis quæ igni con$umuntur. vnde forta$$e, totum hoc, quæ di$$oluuntur, & liquefiunt, pro vno debet acci- pi. Addit, & quæcunque $unt den$a & læuia, $ed id proximo contextu explicabitur. Hoc pacto in his phi lo$ophus cau$am efficientem diuer$itatis coloris a$si gnauit: Verùm materialis e$t, quoniam $icco & ter- reo cõ$tant, & paucum humidum participant, quod per exhalationem admi$tum $icco, vmbro$um emit- tit colorem. Sulphur enim, cum $it liquabile & v$tibi le; opus e$t vt habeat $ub$tantiam aqueam ac terream quibus in fumum abeuntibus, vmbro$um ac $apphi- rinum colorem exhalat. C{ae}terùm $i quærat qui$piam quamobrem $ulphur non reddat nigrum colorem? Equidem illi re$pondeam, ob id quòd plus $icci obti- neat, quàm humidi. nam $i ade$$et multa humiditas, color generaretur nigerrimus, vt videre e$t in pice. Dixit autem, quorum fumus e$t tenuis & aêreus: quoniam tunc varii vi$untur colores, cum fumus e$t per$picuus: alioqui $i e$$et caligino$us & cra$$us, qua lem emittunt ligna viridia, nulla appareret diuer$itas. Atq. illud quæcunque $unt den$a & læuia, con$truen dum e$t, cum illo, vmbro$os hab\~et colores, vt ex $ub- $equentibus f@cile e$t per$picere.

Ε{πὶ} {δε} {τῶ}ν ἄ{λλ}ων ὅ{σα} {σκ}ιώ{δει}ς ἔ{χει} {τὰ}ς {χρ}ό{ας}, {καὶ} λ{ει}ό {τη}{το}ς {με}{τέ}{χει}, ὥ<001><002> {τὸ} ὕ{δω}ρ, {καὶ} {τὰ} νέ φη, {καὶ} {τὰ} {τῶ}ν @ρνίθων {πτ}ερώμα {τα}. {καὶ} {γὰρ} {ταῦ}{τα} {δι}ά{τε} {τὰ}ς {αὐ}{γὰ}ς <024> [0093]IN LIB. DE COLORIBVS. {προ}<001>ι{πτ}ού<021>ς {καὶ} {τὴν} λ{ει}ό {τη}{τα}, ἄ{λλ}ο{τε} ἄ{λλ}ως {κε}ρ{αν}νυ- \'<004>{ας}, {πο}ι{εῖ} {δι}αφόρους {τὰ}ς {χρ}ό{ας}: {κα}θά <007> {καὶ} {τὸ} {σκ}ό{το}ς. Alia autem, quibus vmbro$i $unt colo- re, etiam læuitatem participant, velut aqua & nubes, & auium pennæ. etenim hæc, tum propter radios incidentes, tum læuitatem aliàs aliter temperatos, diuer$os efficiunt colores: quemadmodum & tenebra.

Dixerat proximo contextu, quòd quæcunq. $unt den$a & l{ae}uia vmbro$um habent colorem: nunc, vt mea fert $ententia, docet hanc propo$itionem vniue@ $aliter commeare & conuerti, nempe, quòd quæcun- que habent vmbro$um colorem, etiam læuitatem participant. quomodo in altero manu$cripto hæc co- h{ae}rent cum $uperioribus, {καὶ} ὅσα σκιώδ{ει}σ ἔχ {ει} <024> χ ρόασ, {καὶ} λ{ει}ότη{τα} μετέχ {ει}: hoc e$t, & quæcunque vmbro$os habent colores, etiam læuitatem participant: omi$$o illo ἐπὶ {δὲ} {τῶν} ἄ{λλ}ων. Den$itas autem in iis quæ $en$im con$piciuntur, e$t cra$sities, quæ opponitur per$pi- cuitati: quæ vmbro$um inuehit colorem: vnde ada- mas, quo den$ior e$t & corpulentior, eo vmbro$ior vi liórque habetur. Simili modo aqua multa, & den$æ nebulæ, vmbro$æ apparent. Penn{ae} quoque auium, cùm læuitatem participant, vmbro$um referunt colo rem. Et cau$am reddit tam materialem, quàm effici\~e tem. efficiens, $unt radii incidentes: & l{ae}uitas cui ra- dii occurrunt, e$t velut materia. Hæ cau$æ aliter atq. aliter $ibi inuicem permixt{ae} ac temperat{ae}, diuer$am, præ $e ferunt colorum imaginem, vt de collo colum-, bæ diximus. Verùm quare id fiat, mihi videtur, non po$$e commodius explicari, quàm exemplo duorum [0094]SIM. PORTII COMMENTAR. calidorum. Si enim $ummè calidum mi$cetur minus calido, calidum quod ex his coagmentatur, diuer$um quiddame$t & aliud ab vtroque, & $ecundum diuer- $os remi$sionis gradus, diuer$us quoque gignitur ca lor. Simili ratione, cum læuia quælibet participent ali quid luminis & $plendoris, vt docet Ari$toteles pri- mo de Sen$u: $i cum radiis $olaribus permi$ceantur, qui omnium maximè lucent, diuer$a exi$tit apparen- tia, quoniam diuer$um fit lumen. & pro diuer$o $itu diuer$i$\'que inter $e configurationibus, diuer$um lu- men, diuer$áque apparentia efficitur. vt patet ex lu- cerna, $i Soli & tenebris exponatur: & ex iis quæ Ari- $toteles dixit tertio Meteoror. de iride Lunæ. Sed huc $e ingerit communis quædam difficultas, $imile additum $imili, facit illud magis tale. ergo quodcun- que lumen cuicunq. lumini additum, maius efficiet lumen. quod de calido quoque videtur e$$e a$$eren- dum. Dicemus, quòd remi$sio fit ex admi$tione con- trarii, vt docet Ari$t. quinto Phy$icorum, quod planè per$picitur in reip$a contrariis, quæ vocat con- traria po$itiua, cuiu$modi e$t calidum & frigidum. Itaque calidum remi$$um, (cum $it tale ob admi$tio- nem $ui contrarii,) adiectum $ummè calido, non au- get nec intendit illud: quin potius cùm $ummè cali- dum non po$sit vlterius progredi, regreditur & re- mittitur, ratione contrarii, vt diximus, admi$ti. Simi- li ratione remi$$um & langu\~es lumen, cum $it imper- fect\~u, $i iungitur exacti$simo & $intero lumini, detra hit aliquid perfectionis & debilitat. Quare cum di- cis, $imile additum $imili auget, verum quidem id e$t, $i e$t omni ex parte $imile: $ed remi$$um calidum vel lumen, e$t di$simile, & ob di$similitudinem variat. quod de aliis quoq. contrariis pronunciandum e$t. [0095]IN LIB. DE COLORIBVS. QVEMADMODVM ET TENEBRA.) Quor$um hoc author adiunxerit, ob$curum e$t. duos enim partitur $en$us; vel ita in his euenire, vt tenebra corpori læui occurrens, alio atque alio $itu illi oppo$ita, diuer$os reddat colores. & forta$$e per tenebram intelligit vm bram. nam diuer$o modo vmbra corpori læui coniun cta, diuer$as parit apparentias. atque hic $atis re$pon- det prioribus verbis. vel dicamus, quòd velut tene- bra facit tenebrico$os colores, ita diuer$us $itus lumi nis diuer$as gignit coloris apparentias vmbro$as.

Τῶν {δὲ} {χρ}ω{μά} {τω}ν οὐ{δὲ}ν ὁρῶ<004> {εἰ}λι{κρ}ιν\`<009> οἷον {ἐστὶ}ν, ἀ{λλ}ὰ πάν{τα} {κε}{κρ}ὰ'<004>α ἑτ\'<002>οις. {καὶ} {γὰρ} {αν)\} {μη}δ{εν}ὶ {τῶ}ν ἄ{λλ}ων, {ταῖ}ς {γε} {τοῦ} φω{τὸ}ς {αὐ}{γαῖ}ς {καὶ} {ταῖ}ς {σκ}ι{αῖ}ς {κε}ρ{αν}νύ- <004>α, ἀ{λλ}οῖα {καὶ} οὐχ οἷα {ἐστὶ} φ{αί}νε{ται}. {δι}ὸ {καὶ} {τὰ} {ἐν} {σκ}ιᾷ {θε}ωρού<004>α {καὶ} {ἐν} φω{τὶ} {καὶ} ἡλίῳ, {καὶ} {σκ}ληρᾷ {αὐ} γῇ ἢ μα λακῇ. {καὶ} {κα} {τὰ} \`<024> ἐ<037>λί{σει}ς οὕ{τα}ς ἢ οὕ{τω}ς ἔ{χο}ν{τα}, {καὶ} {κα}{τὰ} {τὰ}ς ἄ{λλ}{ας} {δι}αφορ{ὰς}, ἀ{λλ}@α φ{αί}νε{ται}. Nullum aut\~e colorum videmus purum qualis e$t, $ed omnes aliis temperatos. nam et$i aliorum nulli; luminis tamen radiis & vmbris temperati, alii atque alii, & non qua les $unt apparent. Iccirco & quæ in vmbra $pectantur, & lumine, & Sole, & duro aut molli fulgore, & quæ $ecundum ἐ<037>λί{σει}ς in- clinationes ita aut ita $e habent, & $ecund\~u alias differentias, diuer$a apparent.

Ex dictis multa colligit, quæ $unt veluti theore- mata quædam in naturali philo$ophia. primùm, nul- lum colorem videri purum & talem, qualis e$t $ua na tura: $ed omnes con$pici temperatos alii$que per- [0096]SIM. PORTII COMMENTAR. mixtos. Et occurrit tacitæ difficultati, quòd non $emper videmus colorem alii colori commi$ceri: in- quiens, hanc apparentiæ diuer$itatem gigni ex tem- peramento luminis & vmbræ: ob quod accidit vt non con$piciantur quales $unt. Hinc per$picuum fit, quòd quæ in vmbra videntur, $i eadem in lumine & Sole $pectãtur diuer$am ab ea, quã in vmbra præ $e fe rebant, imagin\~e induent. quin & in Sole & radiis, iux ta eorum, diuer$itatem, colores diuer$as o$t\~edunt ap- parentias. nam durus & inten$us fulgor radiú$que, & mollis $iue remi$sus in cau$a e$t, quare aliter atq. ali- ter cernantur. Sic & $ecundum inclinationes, hoc e$t diuer$am $itus rationem, aliá$que differentias, $uprà $cilicet vel infrà, dextrè vel $ini$tre; & propter media, aquam vel aërem; & occidente vel medium cœli te- nente vel oriente Sole: item $i è regione, vel ponè, vel obliquè ponantur. Sed quoniam alterum exemplar manu $cript\~u notat alibi legi ἔχ οντϊ, non ἔχ ον{τα}, quod typis excu$a habent, id $i admittimus, referendum erit ad Solem, vt $it $en$us, Solis quoque in hanc aut illam pa@tem inclinationem, alias ac alias parere appa rentias. Patet ergo, quid $ibi velit illa ab Ari$totele quarto Metaphy$ices examinata propo$itio, qua do- cet, quòd non omne quod apparet, e$t: quoniam mul ta aliter repræ$entantur, quàm reuera $int.

Κ{αὶ} {ταῖ}ς {πρὸ}ς {τῶ} {πυ}{ρὶ}, {καὶ} {τῇ} {σε}λ{ήν}η, {καὶ} {ταῖ}ς {τῶν} λύ{χν}ων {αὐ} {γαῖ}ς. \`<003> {τὸ} {καὶ} {τὸ} φῶς ἑ{κά}{ςο}υ τού{τω}ν, ἀ{λλ}οιο- τ\'<002>{αν} ἔ{χει}ν {χρ}ό{αν}. {καὶ} {τῇ} {πρὸ}ς ἄ{λλ}ηλα {δὲ} μίξ{ει} {τῶ}ν {χρ}ω- {μά}{τω}ν {δἰ}ἀ{λλ}ήλων {γὰρ} φ<002>ό<004>α, {χρ}ώζε{ται}. Item cum radiis, qui ab igne, & Luna, & candelis emittuntur: eo quòd lumen vniu$- [0097]IN LIB. DE COLORIBVS. cuiu$que horum, diuer$iorem obtineat co- lorem. † Et colorum inter $e inuicem mix- tione. nam cùm per $e inuicem feruntur, co lorantur.

Explicat differentias, quarum $uperiori contextu meminerat, inquiens ob differ\~etiam & diuer$itatem corporum lucentium res alia atque alia facie & ima- gine cerni. nam fulgores qui proueniunt ab igne, aliã imprimunt imaginem, quàm quæ à Luna & candela. Quinetiam in his ip$is à ventis diuer$æ creantur ap- parentiæ. nam vt inquit Ari$toteles tertio Meteoro- rum, flante au$tro interdum in ellychnio gignitur iris, quæ $pirante borea, alio'ue vento, non apparet. Itaque non $emper eadem e$t apparentia, in eodem corpore. ET COLORVM INTER SE MIXTIO- NE.) Subdit aliam differentiam. quòd $cilicet oritur diuer$a, aliáque atque alia apparentia, cum colores $e mutuò penetrant. non enim $emper $ibi $imiliter re- $pondent: $ed interdum hic præpollet obtinétque; in- terdum alter. Nolo tamen te ignorare, hanc po$tre- mam particulam quæ incipit, ET COLORVM, non haberi in altero manu$cripto: & multa quæ dein- ceps $equuntur, velut indicabimus.

Τὸ <028> φῶς ὅ{τα}ν{προ}<001>ε{σὸ}ν {ὑπό} {τι}νων {χρ}ω{σθ}ῇ, {καὶ} {γέν}η{ται} φοινι{κο}<031>, ἢ {πο}ῶδ<009>: {καὶ} {τὸ} {ἀν}α{κλ}α{σθὲ}ν {προ}- <001>έ{ση} {πρὸ}ς ἕτ<002>όν{τι} {χρ}ῶμα, {πά}λιν ὑπ'ἐκ{εί}νου {κε}ρ{αν} νύ<004>ον, ἄ{λλ}{ην} {τι}νὰ λαμβ{άν}{ει} τ{οῦ} {χρ}ώμα{το}ς {κρ}ά{σι}ν: {και} <027> {πά}<011>ον <030><031>ε{χῶ}ς {μὲν}, οὐκ {αἰ}{σθ}η{τῶ}ς {δὲ}, {ἐν}ίο{τε} παρα- {γί}νε{ται} {πρὸ}ς {τὰ}ς ὄ ψ<023>ς, {ἐκ} {πο}{λλ}ῶν {μὲν} {κε}{κρ}α{μέ}νων {χρ}ω {μά}{τω}ν, {ἑν}ὸς δέ {τι}νος {τῶν} {μά}λι{ςα} {ἐπι}{κρ}ατὸ'<031>{τω}ν, {πο}ιὸ^<031> {τὴν} {αἴ}{σθ}η{σι}ν. {δι}ὸ {καὶ} {κα}θ)ὕ{δα}{το}ς, ὑ{δα}{το}{ει}{δῆ} μᾶ{λλ}ον φ{αί} [0098]SIM. PORTII COMMENTAR. νε{ται} {καὶ} {τὰ} {ἐν} τοῖς {κα}{τό}{πτ}ροις, ὁμοί{ας} ἔ<025>ν{τα} {χρ}ό{ας} {ταῖ}ς {τῶ}ν {κα}{τό}{πτ}ρων. ὃ {καὶ} \`<005> {τὸ}ν ἀέρα οἰη{τέ}ον {συ}μβ{αί}ν{ει}ν: Lumen enim quando illabens ab aliqui- bus coloratur, & fit puniceum, aut herba- ceum: & quando Q VOD TEMPERA- TVM EST incidit in alium quempiam colorem, rur$us ab illo temperatum, aliud quoddam $umit coloris temperamentum. atq. id a$siduè quidem patiens, $ed non $en $ibiliter, interdum accedit ad oculos, ex multis quidem temperatum coloribus, $ed vno quopiam ex iis quæ maximè præpol- lent, $en$um creans. Quapropter & per aquam aquea magis appar\~et; & quæ viden- tur in $peculis, colores habere $imiles $pe- culorum cernuntur. quod etiam in aëre euenire putandum e$t.

Demon$trat quo pacto colores multiplicantur, eo rúmque apparentiæ variantur, ex mi$tione luminis, coloris, & medii, aëris inquàm vel aquæ, per quæ lu- men cernitur vnitúrq. coloribus. & $imilis e$t ratio omnium aliorum mediorum. cau$a enim redditur di ctorum, qu{ae} multum quoq. ad ea qu{ae} $equuntur con ducit. quandoquidem textu proximo, colligit vnde omnis medius color oriatur, prout nobis quidem ap- paret. Inquit igitur, quòd lumen quando incidit & occurrit aliquibus corporibus coloratis, puta vitro, coloratur, & induit eius color\~e. & pro exemplo $ub- nectit puniceum & herbaceum. Deinde $ubiungit [0099]IN LIB. DE COLORIBVS. rationem, quare id iterum variatur. quoniam, inquit, hoc quod temperatur, ex lumine & colorato corpo- re, vel medio, viridi verbi gratia, aut puniceo, inci- dens in alium colorem hoc e$t in aliud corpus colo- ratum vel per$picuum & diaphanum, vel non per$pi- cuum ni$i in extremo; $umit aliud temperamentum, atque ita alio modo apparet. verùm $cire conuenit, in altero no$tro exemplari legi non ἀνακερασθὲ<008> $ed ἀνακλα σθὲ<008> & meo iudicio rectius, vt dicendum $it, reuerbe ratum. nam non $olùm lumen incidens in aliquod co loratum inficitur eius colore: $ed etiã id quod refran- gitur ab illo, illabens in aliud corpus coloratum, aliã induit coloris imaginem. ATQVE ID ASSIDVE' QVIDEM. Occurrit tacitæ cuidã dubitationi, num $cilicet hoc continuè fiat, cùm non $emper varietas hæc appareat. & ait, a$siduè quidem continuéque id fieri, verùm non $emper $en$u deprehendi. at inter- dum, inquit, accedit ad oculos, & $en$u percipitur; ídq. bifariam: vel quia mi$tio vicinior $it, vel quia co lor qui$piã præpolleat, vt $ilicet vnus in mi$tione vin cat & obtineat reliquos. Ex his $ume duo principia, vnum, quòd $emper fit variatio, propter iam dictas cau$as: alterum, quòd ea non $emper appareat, & $en $u diiudicetur; quoniam non $emper vnus in mi$tio- ne prædominatur, $uperátq. alios, ita vt po$sit vnius coloris imaginem $en$ui offerre. Po$tremò conclu- dit, colores $æpe eam imaginem referre, qua media colorantur. quare quæ in aqua videntur, aquea appa rent: $imiliter quæ $pectantur in $peculis coloratis, $peculorum colore videntur colorari. Adde, quòd vt Ari$toteles tertio Meteororum docet, quibus humi- di $upra modum $unt oculi, in iis citò lumen refrin- gitur, ob imbecillitatem, atque iccirco res iis appar\~et [0100]SIM. PORTII COMMENTAR. cra$siu$culæ. Verùm quid hîc author appellat $p ecu- lum, inquirendum videtur: vtrum id quod Ari$t. ter- tio Meteoror. ponit nubem videlicet cra$$am & hu- midam; vt intelligat ea quæ per eiu$modi $pecula vi- dentur, apparere aquea & ob$cura. (quod aëri quoq. pote$t adaptari & perlucidis.) an vitrea $pecula, aut quæ appellant cry$tallina, atque eiu$modi alia? Sed ad rem facit prior interpretatio. Hæc tamen omnia de- $unt in manu$cripto altero.

Ως{τε} {ἐκ} {τρ}ιῶν <034>ν0 {τὰ}ς {χρ}ό{ας} ἁ{πά}<041> {με}{μι}{γμ}{έν}{ας}, {τοῦ} φω{τὸ}ς: {καὶ} {δἰ}ὧν φ{αί}νε{ται} {τὸ} φῶς, οἷον {τοῦ} {τε} ὕ{δα}{το}ς {καὶ} {τοῦ} ἀέρος; {καὶ} {τρ}ί{το}υ {τω}=ν {ὑπο}{κει}\'<004>ων {χρ}ωμά{τω}ν, ἀφ'ὦν {ἀν}α{κλ}ᾶ<006> {συ}μβ{αί}ν{ει} {τὸ} φῶς. Itaque colores omnes mixti ex tribus gi- gnuntur, lumine, & per quæ apparet lum\~e, ceu aqua & aëre, & tertio $ubiectis colori- bus, à quibus contingit lumen refrangi.

Omnia quæ prædixit qua$i in $ummam quandam contrahit, exponens quibus de cau$is fiat mediorum colorum variatio, & inquit tres e$$e, primam lumen, quod $e habet vt forma: $ecundam, medium, aërem & aquam, & $imilia quibus lum\~e videtur: & tertiam, $ubiectum colorem, à quo lumem & radii reflectun- tur, atque hunc intellexit, cum $uprà dixit, in quod incidunt radii & lumen. Sed hæ$itabit qui$piam, quo modo cum dictum $it colores omnes componi & gi- gni ex albo & nigro, & Ari$t. lib. de Sen$u id doceat híc a$$erat tria e$$e ex quib. $iant omnes colores. Di- cendum e$t, authorem hîc a$signare cau$as varieta- tum colorum appar\~etium: at cùm Ari$toteles inquit omnes colores con$tare ex albo & nigro, loquitur de [0101]IN LIB. DE COLORIBVS. veris coloribus, qui $unt in rebus naturalibus, de qui bus infra agetur. Atqui hæc non habentur in altero manu$cripto.

Τὸ {δὲ} λ{ευ}{κὸ}ν {καὶ} {δι}αφ{αν}\`<009>, ὅ{τα}ν {μὲν} {ἀρ}{αι}ὸν ᾖ σφό- {δρ}α, φ{αί}νε{ται} τῷ {χρ}ώμα{τι} ἀερο{ει}{δὲ}ς. {ἐπὶ} {δὲ} {τῶν} {πυ}κνῶν. {ἐπὶ} {πά}ν{τω}ν, ἐ{πι}φ{αί}νε{ταί} {τι}ς ἀ{χλ}{ίς}. {κα}θά <007> {ἐπὶ} {τοῦ} ὕ- {δα}{το}ς {καὶ} ὑ{άλ}ου; {καὶ} {τοῦ} ἀέρος, ὅ{τα}ν ᾖ {πα}χ{ίς}. {τῶ}ν {γὰρ} {αὐ}- {τῶ}ν, <003> {τὴν} πυκνό{τη}{τα} {πα}ν{τα}\'<025>{θε}ν ἐκλ{ει}{πο}υ{σῶ}ν, οὐ {δαυ}ά{με}θα {τὰ} {ἐν}{τὸ}ς {αὐ}{τῶ}ν ἀ{κρ}ιβῶς {δι}ορᾷν. ὁ {δὲ} ἀὴρ ἐγ- {γύ}{θε}ν {μὲν} θεωρού<004>ος, οὐ{δὲ}ν ἔ{χει}ν φ{αί}νε{ται} {χρ}ῶμα. <003> {γὰρ} {τὴν} {ἀρ}{αι}ό {τη}τα, {ὑπὸ} {τῶ}ν {αὐ} {γῶ}ν {κρ}α{τεῖ}{ται}, {χω}{ρι} ξό<004>ος ὑπ' {αὐ}{τῶ}ν, {πυ}κνο{τέ}ρων οὐ{σῶ}ν, {καὶ} {δι}αφ{αι}νὸ'<004>ων {δἰ}{αὐ}{τοῦ} {ἐν} βάθ{ει} {δὲ} θεωροὺ'<004>ου, ἐ<043>υ{τά}{τω} φ{αί}νε{ται} τῷ {χρ}ώμα{τι} {κυ}{αν}ο{ει}{δὴ}ς, <003> {τὴν} {ἀρ}{αι}ό {τη}{τα}. ᾗ {γὰρ} λ{εί}{πε}ι \`<026> φῶς, {ταύ}τῃ {σκ}ότῳ {δι}{ει}λημ\'<004>ος, φ{αί}νε{ται} {κυ}{αν}ο{ει}{δή}ς. ἐ{πι}{πυ}κνωθ{εὶ}ς {δὲ}, {κα}θά<007> {καὶ} \`<026> ὕ{δω}ρ, {πά}ν{τω}ν λ{ευ}{κό}{τα}- {το}ς {ἐστὶ}. Album autem & diaphanum, quando ra rum fuerit valde, apparet colore aëreum. in den$is verò omnibus, apparet quædam caligo, quemadmodum in aqua, & vitro, & aëre, quando fuerit cra$$us. radiis enim pro pter den$itatem vndiquaque deficientibus, nequimus quæ intra eos $unt exactè per$pi cere. * Aër autem cominus in$pectus, nul- lum videtur habere colorem. nam propter raritatem à radiis vincitur, ab iis $eparatus cùm den$iores $int, & per eum appareant. Cùm verò in profundo cernitur, proximè [0102]SIM. PORTII COMMENTAR. apparet colore cyaneus; propter raritatem. vbi enim deficit lumen, ibi tenebra interce- ptus, apparet cyaneus. conden$atus aut\~e quemadmodum & aqua, omnium albi$si- mus e$t.

Cùm ad cert\~u numerum cau$as infinitatis color\~u reduxerit, & multa de lumine, multáq. de coloribus explicuerit, & verba fecerit de aqua & aëre, quæ $unt prima media: vt de tertia cau$a colorum mediorum, in præ$enti declarat diuer$am naturam aëris & aquæ, & aliorum mediorum. & Sumit primò, quòd quan- do medium fuerit album & per$picuum: vel quando corpus aliquod, fuerit eiu$modi, & valde rarum, co- lore aëreum apparet. Ratio in promptu e$t. nam pro- pter $uam per$picuitatem & luciditatem, aër color\~e album $ibi vendicat; & vt ip$e paulò po$t inquiet, $i ci tra externam humiditatem, in aqueam cra$sitiem co- ierit, albi$simum corpus apparebit. IN DENSIS VE RO' OMNIBVS.) Sumit aliud corpus d\~e$iu$culum, in cuius $uperficie, (hoc enim $ignificat, ἐπιφ{αί}νετ{αι}.) $emper vi$itur nubecula quædã, quam vocat ἀχ λ{ὺν}, hoc e$t caliginem, vt in aqua & vitro. in iis enim ap- paret quædam nubecula ex atro albicans: vt & in aë- re, quando externo lentore cra$$e$cit, & humidior fa- ctus e$t. Subdit autem rationem, quare hoc non $it medium exqui$itum, ré$que non ita exacte videntur, $icut in medio albo & diaphano. radiis enim, inquit, propter den$itatem & cra$situdinem aëris deficienti- bus, nequimus quæ intra eum conduntur exactè vi- dere, hoc e$t cernere, quales $ua natura $unt. C{ae}terum hùc $e infert difficultas, quo pacto, $i per medium cra$siu$culum res non videntur exactè, per aquam, et [0103]IN LIB. DE COLORIBVS. per con$picilia, cernimus eas maiores, quàm reuera $unt. Equidem quod ad in$titutum $pectat, dicerem, quòd per medium cra$$um res non apparent exactè quales $unt, quia aliàs breuiores aut longiores, aliàs integræ & continentes, aut confractæ videntur. & quamuis res propter defectum facultatis vi$iuæ me- lius per per$picilla repræ$entantur, non tamen cen- $endum, eas tales o$tendi quales $unt. Sed maiores vi- dentur, quia per media cra$siu$cula, omnia apparent cra$siora. Nihilominus per album & rarum medium, omnia rectius & $incerius deferuntur ad $ua $en$o- ria. Vnde per aërem $onus melius perfertur, quàm per aquam, aut aliud medium cra$siu$culum. $ic odor & $apor, rectius in aëre deprehenduntur, quàm alio medio. Quid verò cau$æ $it, ob quam quidam melius eminus res intueantur, quàm cominus accedentes, & contrà: in libro de Sen$u docetur, & nos aliàs Diis be nè fauentib. explicabimus. Ari$t. quinto de Generat. Animal. cap. i. multa dicit, de vi$ione à longe, & acu- tie videndi. AER AVTEM COMINVS IMSPE- CTVS.) Docuit aërem habere album colorem, nunc quoniam propè in$pectus videtur colore carere, eius adfert rationem, quæ e$t multa $ua raritas, quæ à ra- diis cùm $int den$iores, vincitur. Vincitur quidem, quoniam nihil aëris apparet, $ed $oluùm lumen, vt ni- hil videatur habere coloris; à radiis $eparatus, di$tra- ctus, & diui$us in partes adeò minutas, vt $en$um effugiant. Et quoniam multa de$unt in altero manu- $cripto ex pr{ae}dictis, v$q. ad eam partem, qua agit de aëre, libet totum locum ad$cribere ex antiquo, vt co- gno$catur, quomodo inter $e coh{ae}reãt, po$t ea verba διά{τὸ} {καὶ} {τὸ} φῶσ ἀ{λλ}οιοτέραν ἔχ {ει}ν χρόαν, $equitur hoc pa- cto, διαφόρωσ {δὲ} {καὶ} <016> τὰ κεραννύμενα χρώματα, ἐν {τῷ} {καὶ} αὖ [0104]SIM. PORTII COMMENTAR. θισ ἄλλοισ συγκεράννυ<006>, φ{αί}νοντ{αι} ὅθεν {καὶ} ὁ ἀὴρ ἐ{γγ}ύθε<008> & reli qua prout in impre$sis leguntur. hoc e$t, Diuer$o au tem modo & hi temperati colores, quòd rur$us etiã cum aliis contemperantur, apparent. Vnde & aër cominus in$pectus. Attamen po$trema hæc, Vnde & aër, non videntur, meo quidem iudicio, aptè priorib. connecti. CV'M VERO' IN PROFVNDO CER- NITVR.) H{ae}c ob$curiora videntur, dabimus tamen operam, vt illu$trentur, quantum quidem ex $uperio ribus, & $equentibus licuit depromere. Demon$tra- uit aërem qui propè e$t, nullius coloris videri: expli- cat in præ$entia, quòd is qui eminus con$picitur, ap- paret cæruleus. atque ita illud in profundo, re$pon- debit illi quod antè dixerat, cominus. vt $it $en$us, quòd aër qui videtur in profundo, procúlq. à nobis, quemadmodum in $pecu, apparet proximè coloris cyanei, qua$i dicat, quòd $atis & proximè accedat ad colorem cyaneum: vel primò. perinde ac $i diceret, quòd id quod primum in aëris profundo & à longe videtur $it color cyaneus, quando $cilicet nubibus caret aër & $erenus e$t. Et reddit rationem, quare cyaneus, & non niger, aut viridis, aut puniceus, aut alíus coloris repræ$entetur, duas adferens cau$as, nempe, raritatem, & defectum luminis. nam propter luminis defectum, cum intercipiatur à tenebra ea parte qua deficit lumen videtur cyaneus. Vel aliter, defectu luminis radii vi$iui $i vi$us fit extramitten- do, talis apparet. cùm Ari$toteles tertio Meteoro- rum, dicat, res vbi deficit vi$us apparere nigras. Non apparet autem niger propter raritatem: nec puniceus quia opus e$$et præ$entia multi luminis & den$itate: nec viridis cùm de$it claritas, quæ in viridi e$t nece$- $aria: $ed apparet cœruleus, qui medius e$t, inter viri- [0105]IN LIB. DE COLORIBVS. dem & nigrum. Verùm dicas, quæ eminus videntur, vt iam o$ten$um fuit, omnia videri nigra; $ed intelli- gendum e$t videri nigra, hoc e$t ob$cura, & vergen- tia ad nigredinem, non quod $emper $int exqui$itè ni gra, ni$i penitus priuentur lumine. CONDENSATVS AVTEM.) Declarat alium colorem in aëre apparen- tem, nempe albi$simum, aër $ua quidem natura, vt di ctum e$t, & claritate e$t albus: $ed cum den$atur, mul tò maximè albicat, quoties tantæ fit den$itatis, quan tæ e$t aqua. Pote$t, & forta$$e non citra rationem in- telligi, aërem ita fieri album cum den$atur, quemad- modum aqua fit alba, cum den$atur & coit in glaci\~e. Den$itas autem rei lucentis, facit vt res magis luceat iccirco $tellæ lucidi$sim{ae} apparent, cùm $int partes or bis den$iores. Sed in elementis den$itas albicantem efficit luciditatem. Præterea alba den$ata reddi albio ra, deprehenditur vel ex ouis, quæ vbi excocta $unt, multo fiunt candidiora. Verùm quòd dictum e$t de aëris den$itate, id verum e$$e intelligas, $i non admi- $cetur humor vel corpus extraneum: et $i $erenus e$t, aut quoad eius fieri pote$t maximè purus.

DE COLORIBVS ARTIFICIALIBVS CAP. IIII. ΤΑ {δὲ} βα{πτ}ό<004>α {πά}ν{τα}, {τὰ}ς {χρ}ό{ας} <013> {τῶν} βα{πτ}όν {τω}ν λαμβ{άν}{ει}. {πο}{λλ}ὰ {μὲν} {γὰρ} {καὶ} {το}ῖς {ἄν}{θε}{σι}, {καὶ} τοῖς φυὸ'<004>οις {καὶ} {ταῖ}ς ῥίζ{αι}ς βα{πτ}ε<017>, {καὶ} φλοιοῖς, {καὶ} ξύλοις, {καὶ} φύ{λλ}οις, {καὶ} {κα}ρ{πο}ῖς. ἔτι {δὲ} {πο}{λλ}ὰ {μὲν} γῆ, {πο}{λλ}ὰ {δὲ} ἀφρῶ, {πο}{λλ}ὰ {δὲ} {καὶ} {με}λ{αν}{τη}{ρί}ᾳ. {τὰ} {δὲ}, {καὶ} τοῖς [0106]SIM. PORTII COMMENTAR. {τῶ}ν ζώων {χυ}λοῖς. {κα}θα <007> {καὶ} \`<026> {ἁλ}ουρ{γὲ}ς {τῇ} {πο}ρφύρᾳ. {τὰ} {δὲ}, οἴνῳ: {τὰ} {δὲ} {κα}{πν}ῷ: {τὰ} {δὲ}, {κο}νίᾳ: {τὰ} {δὲ}, θαλά{ττ}ῃ, ὥς- <007> {τὰ} {τρ}ι{χώ}μα{τα} {τῶ}ν θαλα{ττ}ίων. {καὶ} {γὰρ} {ταῦ}{τα} {πά}ν- {τα}, ὑ{πὸ} {τῆ}ς θαλά{ττ}ης {γί}νον{ται} πυῤῥά. {καὶ} ὅλως ὅ <021> {χρ}ό{ας} ἰ{δί}{ας} ἔ{χει}. ἀ{εὶ} {γὰρ} <013> {πά}ν{τω}ν {αὐ}{τῶ}ν ἅμα τῷ{τε} ὑ{γρ}ῷ {καὶ} τῷ {θε}ρμῷ, {τῶ}ν {χρ}ωμά{τω}ν <030><031>{ει}{σι}όν{τω}ν {εἰ}ς τοὺς {τῶ}ν βα{πτ}ὸ'<004>ων {πό}ρο{ις}, ὅ{τα}ν ἀ{πο}ξηρ{αν}θῇ, {τὰ}ς ἀπ' ἐ{κεί}νων {χρ}ό{ας} λαμβ{άν}{ει}. {δι}ὸ {καὶ} {πο}{λλ}ά{κι}ς {αὐ}{τῶ}ν ἐκ{πλ}<031>ε{ται}, {τῶ}ν {ἀν}θῶν ἐκ {τῶ}ν {πό}ρων ἐῤῥυ{θέ}ντων. * {πο}{λλ}{ὰς} {δὲ} {καὶ} {αἱ} ςύ<036>ς {ἐν} {τῇ} βαφῇ {πο}ιοῦ{σι} {δι}αφορ{ὰς} {καὶ} {μί}ξ{ει}ς, {καὶ} {τὰ} {πά}- {θη} {τῶ}ν βα{πτ}ὸ'<004>ων, ὥ<001><002> {καὶ} {ἐπὶ} {τῆ}ς {κρ}ά{σε}ως {εἴ}ρη{ται} {πρό}τ<002>ον. βά{πτ}ε{ται} {δὲ}, {καὶ} {τὰ} {μέ}λ{αν}α {τῶ}ν ἐρίων. οὐ μ{ὴν} ὁ{μο}ίως {γε} τῷ {χρ}ώμα{τι} {γί}νε {ται} λαμ{πρ}ά. <003> {τὸ} βά{πτ}ε- <006> {το}{ὶς} {πό}ρο{ις} {αὐ}{τῶ}ν, {εἰ}ς {το}{ὶς} {τῶ}ν {ἀν}θῶν {εἰ}{σι}όν{τα}ς; {τὰ} {δὲ} {με}{τα}ξὺ {δι}α{ςή}μα{τα} {τῆ}ς {τρ}ι<025>ς, {μη}δε{μί}{αν} λαμβ{άν}{ει}ν βαφ{ήν}. λ{ευ}{κὰ} {μὲν} οὔ{τα} {καὶ} {πα}ρά{λλ}ηλα {κεί}<004>α τοῖς {χρ}ώ μα{σι}. {πο}ι{εῖ} {πά}ντα φ{αί}νε<006> {τὰ} {ἄν} {θη} λαμ{πρό} τ<002>α. {τὰ} {μέ}λ{αν}α {δὲ}, {τὀ} {υν}{αν}{τί}ον, {σκ}ιερὰ {καὶ} ζοφώ{δη}. {δι}ὸ {καὶ} {τὸ} {κα}λού <004>ον ὄρφνιον, {εὐ}{αν}{θέ}{ςε}ρον {γί}νε<006> {τῶ}ν {με}λ{άν}ων, ἢ {τῶ}ν λ{ευ}{κῶ}ν. οὕ{τω} {γὰρ} ἀ{κρ}α{τέ}{σε}ρον {αὐ}{τῶ}ν φ{αί}νετ{αι} {τὸ} {ἄν}- θος {κε}ρ{αν}νύ<004>ον {ταῖ}ς {τοῦ} {μέ}λ{αν}ος {αὐ}{γαῖ}ς. {κα}θ' {αὑ}{τὸ} {μὲν} {γὰρ} \`<026> {με}{τα}ξὺ {δι}ά{ςη}{μα} {τῶν} {πό}ρων, οὐχὁρᾶ{ται}, {δι}ὰ {σμ}ι {κρ}ό{τη}{τα}, {κα}θά<007> οὐ {δὲ} {κα} {ττ}ίτ<002>ος τῷ {χα}λκῷ {κρ}αθ{εὶ}ς, οὐ {δὲ} {τῶ}ν ἄ{λλ}ων οὐ{δὲ}ν {τῶ}ν τοιού{τω}ν. {τῶ}ν {δὲ}βα{πτ}ὸ'<004>ων {τὰ} {χρ}ώμα{τα} ἀ{λλ}οιοῦ{ται}, <003> {τὰ}ς ἐιρὴ'<004>{ας} {αἰ}{τί}{ας}. Porrò quæ tinguntur, omnia colores à tingentibus $umunt. multa enim floribus, & terra na$centibus, & radicibus tinguntur & corticibus, & lignis, & foliis, & fructibus † præterea multa, terra; multa, $puma; multa [0107]IN LIB. DE COLORIBVS. & atramento. quinetiam nonnulla, anima- lium $uccis, quemadmodum halurgus, pur pura. alia vino, quædam fumo, aliqua lixi- uio, nonnulla mari, ceu pili maritimorum. etenim hi à mari ruffi euadunt. Et omnino quæ colores habent proprios. $emper enim ab omnibus iis, vnà cum humido & calido coloribus $imul ingredientibus in eorum quæ tinguntur, meatus, quando aruerunt, ab illis colores $u$cipiunt. quocirca & $æpe numero ex iis eluuntur, floribus effluxis ex meatibus. Quinetiam a$trictiones, mul- tas gignunt in tinctura differentias, & mi- $tiones, & pa$siones eorum quæ tingun- tur; quomodo & de temperamento di- ctum fuit anteà. Tinguntur autem & ni- gra vellera, non tamen $imili modo co- lore fiunt $plendida: eo quòd meatus ip$o- rum tingantur, ingredientes in florum po ros: verùm intermedia pili $patia, nullam $umunt tincturam. A lba quæ $unt, quæ\'que inuicem comparantur cum coloribus, effi- ciunt, vt omnes flores appareant $pl\~edidio- res:nigra verò contrà, vt vmbro$i, & caligi- no$i. quocirca & qui opacus vocatur, flori- dior fit in nigris, quàm albis ita enim mera cior ip$is apparet flos temperatus cum ra- [0108]SIM. PORTII COMMENTAR. diis nigri. nam per $e interuall\~u inter mea- tus non videtur, propter exiguitatem: velut neque $tannum temperatum æri, neque aliud quippiam eiu$modi. Colores verò eo rum quæ tinguntur, alterantur propter præ dictas cau$as.

Explicauit $uperiori capite, cau$as, materialem vi delicet & efficientem infinitudinis apparentiæ colo- rum: interpo$uítq. conditionem medii a\~eris & aquæ, quare $cilicet aër, aliquando nullum referat colorem, & quare interdum cyaneum, & quare nonnunquam albi$simum:hoc capite, quod quartum facimus, cau- $as generationis coloris artificialis exponit, prout tin ctores eum exprimunt. A$$umit autem hanc propo$i tionem, quòd quæ tinguntur colores accipiunt ab iis quæ tingunt. atque id axioma verum e$t. nam qu{ae} tinguntur, non habent colorem ex $eip$is, $ed ab aliis mutuantur, & non aliunde quàm ab iis qu{ae} tingunt. ergo omnia quæ tinguntur $umunt colores ab illis quæ tingunt. De hinc enumerat complura genera corporum tingentium. multa, inquit, floribus tingun tur, vt floribus croci: multa plantis & terra na$centi- bus, vt herba i$atide, quam Latini gla$tum, & vul- gus guadum nominat, quæ in$ignem nobilémque reddit tincturam nigram: multa radicibus, vt radici- bus nucis, & rubiæ: quin & corticibus multa, vt cor- ticibus mali punicæ: multa lignis, vt eo quod ber$ili- cum pa$sim nuncupant: multa foliis arborum & her- barum, vt andro$æmi: multa fructibus & $eminib. vt cocco Gnidio. Pr{ae}terea multa infici\~utur terra, vt ea quæ macra dicitur: multa $puma, vt $puma ferri: mul- [0109]IN LIB. DE COLORIBVS. ta & atram\~eto, vt palàm e$t. quinetiam nonnulla, ani- mali\~u $anie, vt purpur{ae}, qu{ae} halurgum, quam vocant $aturatam purpuram reddit. Similiter multa tingun- tur vino, multa fumo: quæ notiora $unt, quàm vt exemplis indigeant. Aliqua lixiuio, vt libri huius ini- tio fuit declaratum. nonnulla mari, vt iam demon- $tratum fuit ex Problematibus Ari$totelis, primo ca- pite. mare enim pilos, capillos, & cutim ruffo colore imbuit. Denique concludit, quòd omnia quibus pro prii $unt colores, cùm tinguntur, color\~e mutuantur ab iis quæ tingunt. Vel hoc, & omnino quæ colores habent proprios, $ignificat omnia, quæ $uos habent colores, tingendi facultate e$$e prædita. prior tamen expo$itio, ni fallor, rectius re$pondet inductioni. Cæ- terùm hîc alter codex, qui ferè cum impre$sis con$en tit, nonnihil variat; quod indicare libuit, ne quid in no$tra dilig\~etia de$ideraretur. habet aut\~e hoc modo, πο{λλ}ὰ \`<004> {γὰρ} τοῖσ ἄνθεσϊ βά{πτ}ετ{αι} τοῖσ φυὸ'<004>οισ. πο{λλ}ὰ {δὲ} ρἵ- ζ{αι}σ. πο{λλ}ὰ {δὲ} φλοιοῖσ ἢ φύ{λλ}οισ, ἢ καρποῖσ. ἔ τι {δὲ} &c. quod e$t, multa enim floribus tinguntur terra na$centibus, multa radicibus, multa corticibus, aut foliis, aut fru- ctibus. Præterea, &c. quæ tamen parum admodum ab excu$is differunt. SEMPER ENIM.) Vbi gene- ratim demon$trauit, quænam $int illa quæ tingant: iam modum quo tingunt indicat $imúlque o$tendit, quo pacto color $ubit corpora, illí$q. adheret: & red- dit rationem, quare tinctores vtantur a$tring\~etibus, ceu galla & chalcantho quod nuncupant vitriolum. Inquit igitur, quòd $emper ab omnibus iam enume- ratis rebus tingentib. $u$cipiunt colores ea quæ tin- guntur. non qurdem, quando iuxta $einuicem collo- cantur, aut cum $imul mi$centur: $ed vnà cum humi- do & calido; in cortinis $cilicet tinctorum, in quibus [0110]SIM. PORTII COMMENTAR. tingentia decoquuntur. vbi vellera panni, cæteráque quæ tingi po$tulant, impo$ita, calido aperiente poros corporis tingendi, & è tingentibus flores colorum educente, & humido abluente, coloribú$que ita $i- mul ingred entibus, in eorum quæ tinguntur mea- tus, colorem contrahunt. $ed ita, $i ad$it alia conditio, vt are$cant. nam tum denique $u$cipiunt colorem & retinent, vbi aruerunt, exiccatáque $unt. Hinc per$pi ce longe diuer$os e$$e colores tinctorum, à coloribus pictorum. nam hi $olùm tabellis inducunt eos vt ad- hæreant, illi verò decoquunt tingenda, quou$que im bibantur, $ubeántque intimos meatus. QVOCIRCA ET SAEPENVMERO.) Monet ni$i tincta exiccen- tur, $æpius v$u venire, vt colores eluantur ex meati- bus, floribus effluxis. nam proprium humidi e$t ef- fluere & elabi, ni$i are$cat. Quod $i flos effluxerit, colores vi$untur maculati & pallidi: atque iccirco, vt illi eluce$cant, iterant tinctores tincturam. verùm $cito codices omnes quos vidimus memdo$os e$$e. Romanus ἐριρὺ'<004>τω<008> alius εῤῥυθ{έν}τω<008> quæ participia nulla lege deduci po$$unt à uerbo, vi$um e$t mihi nõ aliter po$$e concinnicari locus, quàm dicere ἐκρυέντων effluxis vel flores qui effluxerint, e$t autem flos, colo- ris nitor, $plendor & excellentia & quam vocant vi- uacitatem. QVINETIAM ASTRICTIONES MVL TAS GIGMVNT DIFFERENTIAS. Recen$et cau $as diuer$itatis tincturæ. nam multa tinguntur, $ed tinctura non in omnibus eodem modo relucet. a$si- gnat autem duas cau$as, a$trictiones, & pa$siones eo rum quæ tinguntur. Per a$trictiones intelligo a$trin- gentia, gallam, & eiu$modi cætera, velut paulò antè dictum e$t. $iquidem a$tringentia, contractis coarcta tí$que meatibus, ne color eluatur & elabatur, $ed per [0111]IN LIB. DE COLORIBVS. tinacius hæreat, conferunt ad coloris nitorem & ef- flore$centiam. Per pa$siones verò, tingendorum rari- tatem, vel den$itatem; mollitiem, vel duritiem; a$peri- tatem, vel læuitatem puto intelligi. nam pro harum ratione, aliter atque aliter tinctura recipitur. mollia enim & rara, ob meatuum laxitat\~e, facilius $ubeunt colores, & imbibuntur, quàm dura aut den$a. ob hoc igitur inquit, quòd a$trictiones & pa$siones multas inuehunt in tinctura differentias, & mi$turas alio at- que alio modo apparentes: velut de temperamento dictum fuit anteà, cum loqueremur de coloribus ap- parentibus. nam pro varietate temperamentorum, variantur & color\~u imagines. TINGVNTVR AV- TEM ET NIGRA VELLERA. non ait vellera tingi nigra, vt quidam traducunt: $ed euenire, cum nigra vellera tinguntur, vt non $imiliter in omnibus color niteat & efflore$cat. quoniam cum natura $ua nigra vellera, mutuantur ab arte alium colorem, tinctura ab intermediis pilorum $patiolis defluit, nec in omni bus ex æquo demergitur. at que ob id inquit, non ta- m\~e $imili modo fiunt $plendida, qua$i dicat quod nõ eo modo re$plendent, quo requirit natura tingentis coloris. quod accidit non ob defectum coloris, $ed quòd meatus ip$orum tinguntur, ingredientes in flo rum poros. Hic locus ita mihi difficilis e$t, vt nulla po$sim interpretatione acquie$cere, ni$i $incerior contigerit codex, in quo hæc legantur. nam no$ter al ter manu$criptus, ab eo loco, Præterea multa, terra, v$q. ad multò infrà $equentem particulam, In mul- tis autem plantis, hæc non habet. Rei verò difficultas hinc pendet, quòd author volens adducere cau$am, quare vellera nigra tingantur quidem, $ed non re- ferant florem ita exactè $plendentem vt po$tulat na- [0112]SIM. PORTII COMMENTAR. tura coloris puta albi, atri, vel rubri. & duas a$signat vnã quòd meatus vellerum tinguntur, $ubeuntes flo rum poros. quod neque hactenus dictum fuit, neque res ita $e habet. non enim meatus vellerum ingre- diuntur meatus florum, et hanc cau$am Philo$ophus hic videtur reiicere, ideo ponit alteram. Alterã quam paulo pò$t dicemus, quòd $cilicet intermedia pili $pa tia non recipiunt tincturã. Ver\~um $i hæc non debent di$$entire à $uperioribus. dicendum videtur, quòd meatus vellerum tinguntur, cùm flores colorum cos ingrediuntur, & non quòd flores tincturarum eos $u beant; vt antiqui dixerunt; $ed ob aliam cau$am quòd pororum intercapedines non tinguntur & hoc ex- plicat. VERV'M INTERMEDIA PILI SPATIA.) Alia cau$a e$t, cur non flore$cant & niteant, et$i tin- gantur; quoniam media pili $patia, & interualla nul- lam recipiant tincturam, quòd ab illis color emanans diffluat. ALBA QVAE SVNT.) Vbi declarauit, quòd in velleribus nigris infectis, non apparet coloris ille nitor & flos: modò aliud $oluit problema, quare cùm alba vellera tinguntur, tingentium colores in iis con $piciuntur $pl\~edidiores ac nitidiores? & inquit, quòd illa alba corpora, vel $patiola, à quibus defluit flos co- loris, & remanent in $uo colore alba, cùm compa- rantur inter $e colores recepti in velleribus, & illa al- bicantia $patia: faciunt, vt colorum flores demer$i in velleribus & recepti, appareant $plendidiores & niti- diores. Nigra verò illa $patiola in velleribus nigris, à quibus dilabitur flos coloris tingentis, velut iam di- ctum e$t, comparata cum tincturis vellerum, contrà, efficiunt, vt colores illi videantur vmbro$i & caligi- no$i. Intellige de coloribus mediis & non de nigro quoniam dicet paulò pò$t quòd $plendidior e$t co- [0113]IN LIB. DE COLORIBVS. lor niger in nigris velleribus. Sed quærat qui$piam, quî ab albicanti $patiolo id fiat, & non à nigricanti? Ratio ad manum e$t, quoniam $plende$cunt lumine, albicantia quippe $unt lumino$a, nigricantia verò mi nimè, vt ex $uprà dictis patet. Verùm ne te decipiat ambiguitas huius nominis $patii. nam iam loquimur de vellerib. ton$is, & ab animalium cute re$ectis. qua- re non intelligas interualla, quæ pilis interiacent, $ed quæ $unt inter pili meatus; quæ vt ip$e a$$erit exigua adeò $unt, vt videri nequeant. Atqui in altero no$tro codice, legitur hoc pacto, <016> \`<004> λευκὰ \'<004>ον{τα}, {καὶ} πα- ρά{λλ}ηλα κ{εί}<004>α το=ισ χ ρώμασϊ, ποι{εῖ} &c. hoc e$t, hæc qui- dem alba manentia, & inuicem coloribus compo$ita, efficiunt, quæ videntur e$$e apertiora. QVOCIRCA ET QVI OPACVS VOCATVR.) Dixit $patiola illa in cau$a e$$e, $i componantur cum coloribus, quare caligino$i appareant colores: id exemplo explanat in colore opaco, qui ὄρφνϊοσ Gr{ae}cis dicitur. nam quando illo colore inficiuntur vellera, $patiola illa nigra, re- præ$entant colorem nigriorem, & in nigritie $plendi diorem. floridior enim inquit fit color opacus in ni- gris, quàm albis velleribus: propterea quòd flos mera cior con$piciatur, temperatus cum radiis nigri $patii. NAM PER SE INTERVALLVM.) Qua$i occur- rat tacitæ difficultati, quare radii illi $patii nigriu$cu li non cernantur, & tamen color ille nigrior con$pi- ciatur? hoc infert, inquiens quòd per $e nequeunt vi- deri, hoc e$t ab aliis di$tingui, id\'que ob exiguitatem. Dictum e$t enim libro primo de Sen$u, opus e$$e vt $en$ibile, priusquàm $en$um immutet, $it in quanto apto ad mouendum. nam res ip${ae} vt $en$ibus offerun tur, $unt terminatæ in quanto & quali. Sed $olo exem plo contentus, id $ubticuit author; & addit, velut ne- [0114]SIM. PORTII COMMENTAR. que $tannum temperatum æri. ait in metallis, quæ fiunt mi$tione æris. & $tanni, (quæ vernaculo nomi- ne bron$o nuncupantur) mi$tionis partes puta $ta- nni & æris non videri di$tinctas & per $e: quòd pro- pter mi$turam adeò exiguæ paruæque factæ $int, vt $en$us eas nequeat $ecernere. id quod in omnibus, quæ exacta mixtione temperantur, haud difficile e$t cognitu. Ita ergo $patia pororum non po$$unt $en$u di$cerni. COLORES VERO' EORVM QVAE TIN- GVNTVR, & reliqua. Epilogo $ignificat, quod in iis quæ arte tinguntur, alterantur ac variantur colores, ob prædictas cau$as, nempe ob colores qui iuxta po- nuntur, ob con$trictiones, & ob pa$siones corporum tingendorum. Atq. hactenus de quarto capite, quod $inon ita explicuimus, vt res po$tulabat, non no$træ in$citiæ, $ed exemplaris mendis a$cribatur.

DE MVTATIONE COLORVM EX CONCOCTIONE. CAP. V. ΤΑ' {δὲ} {τρ}ι{χώ}μα{τα}, {καὶ}{τὰ} {πτ}ερώμα{τα}, {καὶ} {τὰ} {ἄν} {θη}, {καὶ} ὁι {κα}ρ{πο}ὶ, {καὶ}{τὰ} φυτὰ πάντα, ὅ{τι} \`<004> ἅμα {τῇ} {πέ} <036>, πά σ{ας} τ{ας\} τῶν {χρ}ωμάτων λαμβάν{ει} {με}- ταβολ{ας\}, φ{αν}ερὸνἐκ {πο}{λλ}ῶν. {τί}ν<009> δέ {εἰ}{σι}ν ἑ{κά}{στ}οις {τῶ}ν φυὸ'<004>ων {αῤ}χ{αὶ} {τῶν} {χρ}ωμάτων, {καὶ} ποί{ας} τ{ας\} {με}ταβο- λ{ας\}, ἐκ ποίων λαμβάνου{σι}, {καὶ} {δἰ}{ας(\} {αἰ}{τί}{ας} {ταῦ}τα {πά}- χ{ει}, κ{ἂν} {εἴ}{τι}ν{ας} ἄ{λλ}{ας} ἀ{πο}{ρί}{ας} {αὐ}τοῖς {συ}μβ{αί}νῃ {πα}- ρα{κο}λουθ{εῖ}ν, <005> πάντων τούτων ἐ{πι}{σκ}ε{πτ}έον ἐκ τῶν τοιούτων. [0115]IN LIB. DE COLORIBVS. Pili porrò, & pennæ, & flores, & fructus, & plantæ omnes, quòd $imul cum conco- ctione omnes $umunt colorum mutationes ex multis e$t con$picuum. quænam autem $int $ingulis eorum quæ terra na$cuntur, co lorum principia, & quales ex qualibus mu- tationes $u$cipiunt, & propter quas cau$as hæc patiuntur, item $i quas dubitationes contingit ea comitari, de his omnibus ex huiu$modi e$t con$iderandum.

Quanquam in altero antiquo exemplari manu$cri pto hæc de$unt, tamen quoniam multa præclara, & philo$ophis haud quaquam a$pernanda contineant non $unt prætermittenda. Coniungemus itaq. cum $uperioribus hoc pacto. Cum explicauit cau$as varie tatum colorum tam apparentium, quàm verorum, $ecundum naturam, ac $ecundum artem: inter quas enumerauit concoctionem, in præ$enti capite, quo- modo ea colores variet, & in quibus rebus fiat hæc variatio exponit. at que hic e$t $copus vniuer$alis. Su mit autem vnam $uppo$ition\~e $en$ibus manife$tam, quòd ex multis quæ $en$u percipiuntur per$picuum $it, omnia quæ in contextu recen$entur, induere cum concoctione varios colores. vnde $equitur, quòd con coctio variat colores. $ed ad maiorem rei euidentiam animaduertendum e$t, mi$ta colorari in extremitate: ex quo infertur colorem e$$e extremitatem per$pi- cui. Omittit autem metalla, lapides, & reliqua eiu$- modi: quoniam pauci$sima variant colores. Sed quo- niam in animalibus, & plantis, fit multa colorum va- [0116]SIM. PORTII COMMENTAR. riatio, poti$simùm in $uperficie, quæ cognitu diffici- lis e$t, à quibus profici$catur cau$is: iccirco recen$et ea, quæ ad animalia, & plantas attinere videntur. Sub ticet $quamas, cru$tas, & te$tas, quoniam non $equun tur concoctionem: vel, quoniam mutantur ab exte- rioribus cau$is, & non naturalibus. nam in præ$entia de naturalib. mutationum cau$is loquimur. vel quòd hæ eandem $eruant rationem, quam in animalib. ter re$tribus, & volatilibus pili & pennæ. Porrò in plan- tis enumerat tria, fructus, flores, & plantas, quæ $e- cundum concoctionem, naturaliter in multos ab- eunt colores: & per plantas intellige frondes, & cor- ticem, quæ fructuum re$pectu $imiles $unt operimen to, & cortexcuti velut dictum e$t ab Ari$totele. In- quit antè, quòd $imul cum concoctione omnes $u- munt colorum mutationes: ac $i velit dicere, quòd o- mnes mutationes, quas enumerata recipiunt, fiant à cõcoctione: cùm ip$a non determinetur ad certas mu tationes $ed circa omnia omnes generet. Et annota loquendi rationem authoris, cùm inquit $imul cum concoctione; & non, à cõcoctione. quoniam hæc duo habent tertiam cau$am, calidum $cilicet, tanquam di- cat, quòd vbi primùm incipit concoctio, fit ibi quoq. mutatio, et$i in multis non ita citò appareat. Præte- rea v$us e$t dictione πέψ{ει}, & non πεπάνσ{ει}, quod e$t maturatione: quoniam πέψισ, id e$t concoctio, vt antea quoque dictum fuit, communis e$t πέπανσ{ει}, ἑψ@ σ{ει}, {καὶ} ὀ{πτ}ήσ{ει}, hoc e$t, maturationi, elixationi, & a$$atio ni. & maturatio propriè e$t fructuum. Verùm cùm hîc in vniuer$um loquatur de omnibus, vtitur com- muni vocabulo, concoctionis. Male igitur interpre- tantur, qui dicunt maturationem. Concoctio autem fiue πέψισ propriè perfectio e$t à naturali calido: cu- [0117]IN LIB. DE COLORIBVS. ius contrarium e$t ἀπεψία, vt $uis locis explicabitur. QVAENAM AVTEM SINT.) Po$ita $uppo$itione, quòd mutationes colorum fiunt in eiu$modi, $imul cum concoctione: incipit in plantis examinare tria, Primùm, quæ $int principia & colorum primordia: deinde, quales ex qualibus mutationibus nanci$can- tur: po$tremùm, quibus de cau$is eueniant. Atque ea expendit in plantis, perinde ac in re magis manife$ta, quòd hæc $e quantur concoctionem. Promittit de- nique $e etiam explicaturum, $i quæ aliæ quæ$tiones, circa colorum variationem in plantis oriantur. Ha- ctenus à $uprà annotato loco, in altero manu$cripto de$iderantur.

Εν πά{ση} {δὴ} τοῖς φυτοῖς, {ἀρ}{χὴ} {τὸ} {πο}ῶδες {ἐστι} τῶν {χρ}ω- μά των. {καὶ} {γαρ\} οἱβλαςοὶ, {καὶ} τὰ φύ{λλ}α, {καὶ} ὁι κ{αρ} ποὶ {γί}- νον{ται} {κα} τ{αρ}{χὰ}ς, {πο}ώ{δει}ς. In omnibus autem plantis, principium colorum e$t herbaceus. etenim germina, & folia, & fructus fiunt initiò herbacei.

Aggreditur primum, quod explicandum propo- $uit; nempe quæ $int principia, hoc e$t qui $int primi colores in plantis: & docet eum e$$e herbaceum: quo niam cùm primùm germinant & oriuntur plantæ, hunc o$tendunt colorem. nec ille propriè dicitur viri dis, quoniam in viridi nulla apparet concoctio:at in herbaceo, prima con$picitur. Sunt autem germina, quæ ex arborum oculis na$cuntur, qui etiam $urculi appellantur. hæc cùm concoctionem $entiunt, prim\~u colorem induunt herbaceum: $imiliter folia, & fru- ctus. atque hic per κα{ρπ}ὸν, id e$t fructum, non $emen intelligas, vt $uprà; $ed pro eo quod alio nomine πε@- [0118]SIM. PORTII COMMENTAR. κάρπϊον nominatur, e$t\'que id quod $emen ambit. nam in eo hic color apparet, vel pro toto vt Theophra$t. explicat.

Ι{δο}ι δ' {ἄν} τις <027> {καὶ} {ἐπὶ} {τῶ}ν ὑὸ'<004>ων ὑ{δά}{τω}ν, ὅπου {ἂν} {πλ}είονα {χρ}όνον {συ}{στ}ῇ {τὸ} ὕ{δω}ρ, {πά}λιν ἀ {πο}ξηρ{αι}νό<004>ον {γί}νε {ται} τῷ {χρ}ώμα{τι} {πο}ῶδ<009>. Viderit autem id aliquis, & in aquis plu- uiis, vbi plu$culo tempore aqua con$titerit, denuo exiccata, fit colore herbacea.

Declarat à $imili, primum colorem e$$e herbace\~u- aqua enim quamuis non patiatur veram concoctio- nem, tamen vtcunque concoquitur à Sole, humidum exiccante. Inquit ergo, quòd aqu{ae} pluuiæ, & imbres $tagnantes, non autem fontanæ aut fluuiatiles, nec opert{ae} velut ci$ternar\~u aqu{ae}, qu{ae} à Sole defenduntur $ed aquæ pluuiæ $ubdiales, in quas Sol agere pote$t, vbi diutius re$ides per$titerint, quando à Sole re$icca ri coeperunt, herbaceum colligunt colorem. Et opus e$t longiu$culo tempore vt talem contrahant colo- rem nam breui nequeunt adeò exiccari, vt talis gigna tur color.

Κα{τὰ} λο{γο}ν {δὲ} {συ}μβ{αί}ν<023>, {καὶ} {τὸ} {πρ}ω{το}ν {ἐν} {πᾶ}σϊ τοῖς φυο {μέ}νοις <027> <030><031>ί{ςα}<006> {τῶν} {χρ}ω{μά}{τω}ν. {τὰ} <028> ὕ{δα}{τα} {πά}ν- {τα} {χρ}ονιξό<004>α {κα}{τα}{ρχ}ὰς \`<004> {γί}νε{ται} {χλ}ωρὰ, {κε}ρ{αν}νύ- <004>α {ταῖ}ς {τοῦ} ἡλίου {αὐ}{γα}ῖς {κα}{τά}{μι}{κρ}όν {δε} {με}λ{αι}νό<004>α, {πά}λιν {τῶ}{χλ}ωρῷ, {μι}γνύ<004>α, {γί}νε {ται} ποώ{δη}. {τὸ} <028> ὑ{γρ}ὸν, ὥσ<007> {εἴ}ρ@{ται}, {κα}θ) ἑ{αυ}{τὸ} {πα}λ{αι}ού<004>ον {καὶ} {κα}{τα}ξηρ{αι}νό- <004>ον, {με}λ{αί}νε{ται}, {κα}θά<007> {καὶ} {τὰ} {ἐν} τ{αῖ}ς δ{εξ}α<004>{αῖ}ς {κο} νιά{μα}{τα} {καὶ} {γὰρ} {το}ύ{τω}ν ὅ{σα} \'<004> ἐ{ςι}ν ἀ{εί} {κα} θ'ὕ {δα}{το}ς, τ{αῦ}{τα} \`<004> ἅ {πα}ν{τα} {γί}νε{ται} {μέ}λανα. {δι}ὰ {τὸ} {κα}θ'{αὑ}{τὰ} [0119]IN LIB. DE COLORIBVS. {μὲν} ξη{ραί} νε{σθ}{αι} ψπχό<004>ον {τὸ} ὑ{γρ}ὸν. ὅ <010>ν δ) ἀ {πα}ντλο ύ <004>ον ἡλιοῦτ{αι}, {τὸ} {μὲν} {πο}ῶδες {γί}νετ{αι}, {δι}ὰ {τὸ} ξ{αν}θὸντῶ {μέ}λανι {κε}{ράν}νυ{σθ}{αι}. {μᾶ}{λλ}ον {μὲν} ο{ὖ} τοῦ ὑ{γρ}οῦ {με}λ{αι}- νο{μέ}νου, {τὸ} {πο}ῶδ<009> {γί}νε{ται} {κα}{τα}{κο}ρὲς ἰ{οχ}υρῶς, {καὶ} {πρ}α- <010>{ει}{δὲ}ς. Secundum ration\~e autem accidit, hunc omnibus iis quæ terra na$cuntur primum con$i$tere colorem. nam aquæ omnes vetu $tæ, initiò quidem fiunt virides, temperatæ radiis Solis; paulatim verò nigre$centes, rur$us mixtæ viridi, fiunt herbaceæ. nam humidum, velut iam dictum e$t, per $e inue tera$cens, & exiccatum, nigricat, quemad- modum & ci$ternarum tectoria. etenim ho rum quæcunque $emper $unt in aqua, ea omnia nigre$cunt; eò quæ iuxta ea *are$cat refrigeratus humor. Sed quæ hau$ta in$ola tur, partim fit herbacea, propterea quòd flauum cùm nigro temperatur: partim hu- more magis nigre$cente, herbacea fit $atu- rata valde, & porracea.

Adfert rationem, ob quam in plantis primus co- lor $it herbaceus. Verùm id primùm $cias. humidum terre\~u e$$e veluti matrem, & materiam plantarum: ac cum fuerint enat{ae}, e$$e earum nutrimentum: Cœlum autem & Solem, e$$e veluti patrem, vt docet Ari$to- teles. eapropter plurimum a$similantur plantæ aquis deplutis, & con$i$tentibus, ac re$idibus. Adhæc, Sol [0120]SIM. PORTII COMMENTAR. e$t agens in aquam $tagnantem. Quemadmodum ita- que in aqua gignuntur colores, per actionem Solis: ita & actione Solis & natiuii caloris in humidum, creantur colores in plantis. Hac igitur de cau$a ad- fert exemplum aquarum $tagnãtium, inquiens, quòd id quod apparet in plantis, nempe primum colorem e$$e herbaceum, accidit rationabili de cau$a. & ratio e$t, quoniam omnes aquæ diu con$i$tentes & vetu$t{ae} primùm viridem concipiunt colorem, temperatæ cum radiis Solis. quoniam radius incidens in aquam vetu$tam, facit vt appareat viridis: cum\'que magis re $iccatur, qui antea uiridis videbatur, incidentibus ra diis $olaribus herbaceus con$picitur. NAM AQVA.) ratio e$t, quod aqua per $e vetu$te$c\~es, per Solis actio nem arefacientem, & exiccata, nigratur. QVEMAD- MODVM ET CISTERNARVM TECTORIA.) Alio exemplo, $umpto à ci$ternarum tectoriis rem adhuc magis explanat. & $atis liquet, $i quis in memo riam reuocauerit ea quæ dicta fuerunt de nigro. di- ctum e$t enim ex adu$tione humidi, gigni colorem nigrum. Pari modo, in tectoriis & incru$tationibus ci$ternarum, vbi prius facta fuerunt humida, re$icca- to illo humido, nigre$cunt; $ic omnia ferè quæ apud aquas re$ident, nigrore $ugillantur, vbi vtcunque hu mor cœperit $icce$cere. vt in lapidibus antea in aqua latentib. & po$tea Soli expo$itis, cuiuis cernere licet & per refrigeratum humorem intelligit aquam. Sed aqua qu{ae} hau$ta & exanclata Soli exponitur, fit her- bacea, vbi $cilicet diutius con$titerit: propterea quòd flauum, quod à lumine & radiis Solis apparet, tem- peratur cum nigro humore iam arefacto. Cùm verò magis nigre$cit, fit magis herbacea, quam vocat $atu- ratam, quòd videlicet viride vergat ad nigrorem: & [0121]IN LIB. DE COLORIBVS. porraceum. Hinc excerpe differentiam, quæ dirimit herbaceum colorem, à porraceo: quòd $cilicet herba- ceus minus contineat nigredinis, quàm porraceus.

Διὸ {καὶ} π{άν}{τω}ν οἱ {πα}λ{αι}οὶ βλα{ςο}ὶ {πο}λὺ {μᾶ}{λλ}ον ἐι{σὶ} {τῶ}ν νέων {μέ}λ{αν}ες: οἱ {δὲ}, ξ{αν}θό τ<002>οι, {δι}ὰ {τὸ} {μή}{πω} {τὸ} ὑ{γρ}ὸν {ἐν} {αὐ}{το}ῖς {με}λ{αί}νε{σθ}{αι}: {τῆ}ς {γὰρ} {αὐ}ξή{σε}ως {αὐ}{τῶ}ν βρα{δυ} τ\'<002>{ας} {γε}νὸ'<004>ης, {καὶ} {τῆ}ς ὑ{γρ}α{σί}{ας} {πο}λ{ὺν} {χρ}όνον ἐμ{με}- νού{ση}ς, {δι}ὰ {τὸ} ψὺ'<025><004>ον ἰ{οχ}υρῶς {με}λ{αί}νε{σθ}{αι} {τὸ} ὑ{γρ}ὸν {γί}νε{ται} {πρα}<010><023>{δὲ}ς, ἀ{ηρ}άτῳ τῷ {μέ}λανι κ<002>{αν}νύ<004>ον: Quapropter & omni\~u germina vetu$ta, multò $unt nouellis nigriora. quædam ve- rò flauiora, eo quod nondum humor in iis nigricet. cùm enim incrementum ip$orum $it tardius, & humor diu in eis permaneat, propterea quòd refrigeratus valde nigri- cet humor, fit porraceus, meraco nigro temperatus.

Redit ad plantas, declarat\'que duo problemata, vnum, cur vetu$ta germina omnium plantarum, mul tò $unt nigriora, quàm nouella. Alterum e$t, quare quædam $unt flauiora. Illius cau$a e$t humor, qui re- $iccatus nigre$cit: huius, quòd humor nondum nigri cet, quia nimirum nondum tantam nactus e$t exicca tionem. CVM ENIM INCREMENTVM.) Prædi- ctorum reddit rationem, & modum naturalem, quo contrahunt color\~e porraceum. & inquit tria e$$e, qu{ae} in plantis creent colorem porraceum. primum e$t, quòd incrementum $it tardum: $ecundum, quòd hu- mor diu immoretur: & tertium, quòd arefacto hu- more nigrefiant. Ex quibus $equitur, porraceum co- [0122]SIM. PORTII COMMENTAR. lorem gigni, viridi temperato nigro meraciori. Cùm igitur incrementum germinum $it tardius, & humor diu permaneat, propterea quòd refrigeratus ille hu- mor, qui reddebat colorem viridem & herbaceum, nigricet propter exiccationem: tunc humor is tempe ratus nigro meraciori, hoc e$t maiori, euadit porra- ceus. Intellige autem, humorem meraco nigro tempe rari, quoniam humor ille viridis $it nigrior, ita vt il- lud temperamentum $ignificet denigrationem.

Ε)ν ὅ <010>ις {δὲ} {τὸ} ὑ{γρ}ὸν {μὴ} {μί}{γν}υ{ται} {ταῖ}ς {το}ῦ ἡλίου {αῦ} {γα}ῖς, {το}ύ{τω}ν {δι}α{μέ}ν{ει} {τὸ} {χρ}ῶ{μα} λ{ευ}{κὸ}ν: ἐ {ὰν}{μή} {χρ}ονιζό{με} νον {καὶ} {κα}{τα}ξη{ραι}νό<004>ον {με}λ{αν}θῆ {πρό}τ<002>ον. In quibus autem humor non mi$cetur ra diis Solis horum color permanet albus: ni$i vetu$te$cens & exiccatus antea nigruerit.

O$tendit colorem herbaceum & porraceum crea ri, ex maiori minoríque humoris re$iccatione: iam ex plicat cau$am alterius problematis, quare aliqua ger- mina perdurent alba. & inquit cau$am e$$e, quòd lu- men Solis non mi$cetur humido, vt mutare po$sit co lorem, efficeréque nigrum vel flauum: hoc e$t lum\~e Solis eò non pertingit. deinde, non exiccatur humor. Remanent igitur alba, tum quòd lumen Solis non ad- mi$cetur humori, tum quia non re$iccatur. nam $i are $ceret, nigraretur.

Διὸ {καὶ} {τὰ} \`<004> ὑ \`<007> {γῆ}ς, {χλ}ωρὰ {πά}ν{τω}ν φυὸ'<004>ων{τὸ} {πρ}ῶ{το}ν {ἐστὶ}. {τὰ} {δὲ} {κα}{τὰ} {γῆ}ς {κα}υλοὶ {καὶ} ῥίζ{αι} λ{ευ}{καὶ}. {καὶ} οἱ βλα{ςο}ὶ, {κα}{τὰ}{γῆ}ς \`<004> ὄν{τε}ς, {εἰ}{σὶ} λ{ευ}{κο}ὶ. <012>{αι} ρεθ{εί}{ση}ς {δὲ} {τῆ}ς {γῆ}ς, {τὸ}{μὲν} <019>{αρ}{χῆ}ς, ὡς {προ} {εί}ρη{ται}, {πά}ν{τε}ς {γί}νον{ται} {πο}ώ{δει}ς {δι}ὰ {τὸ} {καὶ} {τὴν} ὑ{γρ}α{σί}{αν}{τὴν} {δι}ὰ {τῶν} βλα{ςῶ}ν [0123]IN LIB. DE COLORIBVS. {εἰ}ς {αὐ}{το}ις {δι}ητοὺ'<004>ην, {το}ι{άν}τ{υν} ἔ{χει}ν {τὴν} {τοῦ} {χρ}ώ{μα}- {το}ς φύ{σι}ν. {καὶ} {τα}χέως {αὐ}{τὴν} {εἰ}ς {τὴν} {αὔ}ξη{σι}ν {κα} {τα}ναλί {σκ}{εσθ}{αι} {τὴν} {τῶ}ν {κα} {ρπῶ}ν. Quocirca omnium quæ terra na$c\~utur, ea quæ $upra terram $unt, primùm $unt viri dia: quæ verò in terra, velut $capi & radices alba. Quinetiam germina intra terram quæ $unt, albent: at ablata terra, initiò velut di- ctum e$t, omnia fiunt herbacea: propterea quòd humiditas, quæ per germina ad ea percolat, eiu$modi habeat coloris naturam ea\'que illico in fructuum incrementum ab- $umatur.

Ex prædictis, quare germina & plantæ albe$cunt, cau$am a$signat, quur plantarum partes quæ terra oc culuntur, $unt albæ. eáque iam dicta e$t, quoniam $ci licet lumen Solis eò non pertingit, vt colore $uo ap- parentiam coloris immutare queat, nec humor exic- catur. Vocat autem partes, quæ $ub terra $unt, radi- ces quæ terra conduntur, & ea quæ radicibus $unt proxima. quin etiam, virides herbæ, veluti vtraque endiuia cum terra occluditur, albe$cunt, eadem $ane cau$a, cum ad illa Solis calor non pertingat & humi- dum tran$lucidum concre$cat, verùm ocy$sime pu- tre$cunt humoris copia. Secundò explicat, quamob- rem partes terra extantes, $int coloris herbacei. cau- $a\'que in procliui e$t, vt iam dictum fuit, quoniam hu mor per actionem Solis talem $ubit naturam. Tertiò o$tendit, qua de cau$a partes quæ terra occultaban- tur, detracto $olo, colorem induunt herbaceum. Cau [0124]SIM. PORTII COMMENTAR. $a autem e$t, quia humor à parte $uperiori percolat ad infernam, reddítque eum colorem Sole agente. Sed dicas, quí fit, quòd tam cito is humor ab$uma- tur? quoniam, inquit, abit in incrementa fructuum agente Sole. non aliter quàm ab$umitur $anguis men $truus, cùm primùm ortus e$t fœtus, in eius augmen tum & nutritionem.

Ο(/ {τα}ν {δὲ} {μη}{κέ}{τι} {αὐ}ξάνων{ται}, <003> {τὸ} {μὴ} {κρ}α{τεῖ}ν ἤ δη {τὸ} θ<002>{μὸ}ν <014> ἐ{πι}ῤῥεού{ση}ς {τρ}οφῆς: ἀ{λλ}ὰ {καὶ} {τὀ}{υν}{αν}{τί}ον, {ἀν} αλύη{ται} {τὸ} ὑ{γρ}ὸν {ὑπὸ} {τῆ}ς θ<002>{μό}{τη}{το}ς, {πε}π{αί}νων{ται} οἱ {καρ}{πο}ὶ {πά}ν{τε}ς, σ{υν}εψο{μέ}νης {ὑπό} {τε} {τοῦ} ἡλίου {καὶ} {τῆ}ς {τοῦ} ἀέρος θ<002>μό{τητο}ς, {τῆ}ς {ἐν} {το}ῖς {κα}ρ {πο}ῖς ὑ{γρ}α{σί}{ας}, λαμ βάνου{σι} <024> <013> {τῶ}ν φυ{τῶ}ν {χρ}ό{ασ}: {κα}θά <007> {καὶ} {τὰ} βα- {πτ}ό{με}να {τῶν} {αὐ} {τῶ}ν. {δι}ὸ {κα} {τά} {μι}{κρ}ὸν χρώζον{ται}. {καὶ} μάλι {ςα} αὐ{τῶ}ν {τὰ}{πρὸ}ς {τό}ν ἥλιον ἐ<040>αμ\'<004>να {καὶ} {τὴν} ἀλέ {αν}. Cùm verò non amplius augentur, eo quòd calidum iam non dominetur affluen ti alimento; verùm etiam contrà re$oluitur humor à caliditate, & fructus omnes matu- re$cunt, concocta tum à Solis, tum ab aëris calore, quæ in fructibus erat humiditate, à plantis $u$cipiunt colores, quomodo et quæ tinguntur à floribus. quare paulatim colo- rantur, et poti$simùm eorum partes quæ ad Solem & teporem obuertuntur.

Declarauit $uperiori particula, quomodo partes plantarum, & germina, infra $upráque terram colo- rentur: in præ$enti demon$trat, quomodo cum ger- mina $unt viridia & herbacea, planta verò aut nigra, [0125]IN LIB. DE COLORIBVS. aut alterius coloris, mutuentur colorem plantarum. Cùm inquit germina non amplius augentur vel ado le$cunt, (nam dum augentur, colore herbaceo con- $piciuntur infecta.) quoniam caliditas non domina- tur nec obtinet, aut cohibet affluens alimonium: $ed contrà re$oluitur, & exiccatur humor, calidúmque præualet humido nutrimenti: eo tempore fructus o- mnes mature$cunt. Tunc enim fructus maturãtur & concoquuntur, cùm calidum pr{ae}ualet humido, quod æ$tate in plurimis accidit. atque ob id dixit, à Sole & caliditate aëris. præualet enim caliditas aëris æ$tate. & per fructum, rur$us περϊκά ρπϊον appellat. Tunc itaque cùm non amplius augentur, & imminuitur alimen- tum, & calor aëris ac Solis concoquunt humorem qui in fructibus e$t, eò$que ad maturitatem deducit: germina fiunt coloris plantæ. Patet hoc in vitibus, dum namq. adhuc germina adole$cunt, viridia $unt: vbi verò defluit illa humiditas $uperuacua, vitis colo rem induunt, & nigricant, id\'que accidit po$t fru- ctuum maturitatem. Po$t hæc à $imili explanat, quo- modo germina vendicent $ibi colores plantar\~u, cùm inquit, quemadmodum & quæ tinguntur à floribus. hæc verò verba $upponunt ea, quæ dicta fuerunt ca- pite quarto, de iis quæ arte tinguntur. nam inde pa- tet, quo pacto ramu$culi colorantur plantæ colore. quemadmodum enim quæ tinguntur arte, à floribus colorum tingentium, per calidum & humidum ape- riens tingendorum meatus, ac educens florem à tin- gentibus, eo\'que flore in meatus tingendorum corpo ris vi calidi et humidi $e$e demergente, tinguntur: ita à calido naturali, agente in humorem plantæ, eum\'q. incidente, ac deferente ad germinis alimentum, ger- mina colore plantæ colorantur: præ$ertim illa, quæ [0126]SIM. PORTII COMMENTAR. Soli, & tepori aëris obuertuntur. tunc enim calor ve- hementius agit, & magis inficit ac colorat. Atque initiò quidem germen non induebat colorem plant{ae}, propter multam humiditatem calidum euincentem: at temporis progre$$u, vbi re$iccatum fuerit humi- dum, a$$umit colorem plantæ. Idem v$u venit & fru- ctibus, qui tum demum mature$cunt, cum calor hu- midum concoxerit. Si tamen po$t maturitatem, am- plius concoquantur, putre$cunt pericarpia, vt do- cuit Ari$toteles quarto Meteororum; atque ea putre do, e$t velut excrementum concoctionis, vt eidem placuit tertio de Generat. Animal. cap. xi. Cæterùm in plantis finis & extrem\~u concoctionis humidi non e$t putrefactio, $ed ob eius defectum arefactio, quæ $imilis e$t morti in hominibus, quæ propriè nuncu- patur marcor. Dixit autem paulatim colorãtur, quod e$t pedet\~etim ac $en$im cape$$unt colorem, quoniam mutatur color vnà cum concoctione: concoctio verò fit paulatim. Sed annotãdum, quòd quanquam hunc contextum $umus interpretati de germinibus: pote$t tamen non minus aptè, etiam fructibus adaptari. quo niam fructus cum amplius non augentur, excoqui- tur eorum humor, agente Sole, & mature$cunt, ca- piunt\'q. plantarum colorem: non quòd vendicent $i- bi colorem plantæ, vt colorentur eo, $ed $umentes exugenté$que humorem è planta, ad $ui alimoniam per actionem calidi colorantur: non aliter quàm cùm flos à tingentibus per calorem extrahitur, & infici- tur pannus. Pr{ae}terea, quoniam in altero no$tro exem plari, quod parum ab excu$is di$$entit, legitur qua$i noua periodo, ὅ {τα}ν {δὲ} πεπ{αί}νωντ{αι} οἱ καρποὶ πάντεσ, {καὶ} τῆσ ὑπαρχ {ού}σησ {ἐν} ἀντᾶσ ὑ{γρ}ασίασ σ{υν}εψομένησ ὑπότε {τοῦ} ἡλί{ου}, {καὶ} τῆσ {τοῦ} ἀέροσ θερμότητοσ, ἕκ{ας}οι λαμβάν{ου}σϊ {τὰ}σ ἀπὸ τῶν φυ- [0127]IN LIB. DE COLORIBVS. τῶν χρόασ: καθάπερ {καὶ} {τὰ} βα{πτ}ό<004>α τῶν ἀνθῶν. hoc e$t, quan do autem mature$cunt fructus omnes, & qu{ae} iis ine$t humiditas concocta e$t, tum à Solis, tum ab aëris cali- ditate, $inguli $umunt colores à plantis; quemadmo- dum & flores qui tinguntur. Videtur hæc à $uperio- ribus di$iungere, & $ignificare quòd tam fructibus quàm floribus herbarum hoc v$uueniat, vt colores à $uis plantis mutuentur, vbi humor eorum à Solis & a\~eris calore concoctus fuerit. hæc lectio magis re- $pondet.

Ω(/ {ςε} {καὶ} {τὰ}ς χρό{ασ} {αὐ}{τῶ}ν ἅμα {τα}ῖς ὥρ{αι}ς {με}{τα}βάλ λ{ει}ν. Quare & colores $uos vnà cum anni temporibus mutant.

Conclu$io e$t prædictorum, quare pote$t tam de germine, quàm de fructu intelligi. fructus enim ali\~u ge$tant colorem initio & principio æ$tatis, & alium $ub finem & autumno a$$umunt. atque ita cum anni temporibus, nempe æ$tate & autumno, colores de- mutant. Sunt qui per ὥρασ, quod e$t anni tempora, intelligunt ea tempora quæ maturitatem pr{ae}cedunt, quæ\'q. eam $equuntur: $ed nihil puto ad rem referre.

*Φανερὸν {δὲ} {το}ῦ{το} {ἐστὶ} οἱ {γὰρ} {το}ῦ {πο}ώ{δο}υς {χρ}ώ{μα}{το}ς, ἅ {πα}ν{τε}ς ἤδη {πε}π{αι}νό<004>οι, {με}{τα}βά{λλ}ου{σι}ν {εἰ}ς {τὸ} {κα} {τὰ} φύ{σι}ν {χρ}ῶ{μα}. Nam qui $unt herbacei coloris, omnes iam maturati, mutantur in eum qui $ecun- dum naturam e$t colorem.

Addit hic alterum exemplar, φανερὸν {δὲ} τοῦτο ἐςὶν. οἱ [0128]SIM. PORTII COMMENTAR. {γὰρ} τοῦ ποώδ{ου}σ χρώματοσ. & c. quod e$t, manife$tum au- tem id e$t. nam, qua$i ex rei euidentia, velit demon- $trare id, quod per conclu$ionem a$$ump$erat. Con- firmat autem, quòd in fructibus & floribus, vnà cum maturatione colores mutantur. nam cum ante con- coctionem, color fructuum $it herbaceus, cum con- coctione cape$$unt colorem proprium & naturalem $ibi, quoniam concoctio e$t ad perfectionem.

Κ{αὶ} {γὰρ} λ{ευ}{κὸι}, {καὶ} {μέ}λ{αν}<009>, {καὶ} φ{αι}οὶ, {καὶ} ξ{αν}θοὶ, {καὶ} {με}- λ{αν}ο{ει}δ{εῖ}ς, {καὶ} {σκ}ιο{ει}δ{εῖ}ς, {καὶ} {οχ}ε{δὸ}ν ἁ{πά}<041>, ἒ{χο}ν{τε}ς {γί}νον- {ται} <024> {τῶ}ν {χρ}ωμά{τω}ν {δι}αφορὰς. Etenim albi, & nigri, & fu$ci, & flaui, & nigricantes, & vmbro$i, & propemodum omnes habentes colorum differentias eua- dunt.

Vbi o$tendit, quòd fructus per cõcoctionem a$$u- munt colorem $ecundum naturam proprium: id de- clarat inductione, quoniam $icut $unt varii fructus, ita varios $ortiuntur colores $ecundun naturam. ete- nim fiunt albi, vt qu{ae}dam prunorum genera, & me- $pilus quam vocant Aroniam, nos Lazarolam albam vocamus. Alii in maturatione efficiuntur nigri, vt oliuæ, & lauri baccæ: aliqui flaui, vt per$ica: alii nigri- cantes, vt pyrorum quædam genera: alii fu$ci, vt $or- ba, & me$pili. nonnulli vmbro$i, vt mala quædam. Itaq. per maturitatem con$piciuntur habere omnia colorum di$crimina. Addit hic alterum exemplar, po$t {καὶ} σκϊ{ει}δ{εῖ}σ. {καὶ} φοινίκεοι, {καὶ} οἰνωποὶ, {καὶ} κροκο{ει}δ{εῖ}σ: hoc e$t, & punicei, & vino$i, & crocei. Sed hæc $olùm au- gent differentiarum multitudinem.

[0129]IN LIB. DE COLORIBVS. Ε) {πεὶ} {δὲ} {τὰ} {πλ}{εῖ}{ςα} {γί}νον{ται} {τῶν} {χρ}ωμά{τω}ν, {πλ}<023>όνων {κε}ρ{αν}νϋ\'<004>ων ἀλλήλοις, φανερὸν ὅ{τι} {καὶ} <024> {ἐν}{το}ῖς φυ{το}ῖς {χρ}ό{υς} {ἀν}άγκη {τὰ}ς {αὐ} {τὰ}ς ἔ{χει}ν {κρ}ά{σει}ς. * <003> {γὰρ} {το}ύ- {τω}ν{τὸ} ὑ{γρ}ὸν {δι}ηθού<004>ον, {καὶ} {με}θ' ἑ{αυ}{το}ῦσ{υν}εκ{κλ}ύζον, ἁ{πά} <041> λαμβ{άν}{ει}ν <024> {τῶν} {χρ}ωμά{τω}ν δ{υν}άμ{ει}ς. {καὶ} τούτου συ νε{ψο}/'<004>ου, \'<005> <024> {τῶν} {κα}ρπῶν {πέ}ψ<023>ς {ὑπό} {τε} {τοῦ} ἡλίου{καὶ} <014> {τοῦ} ἀέρος θερ{μό}{τη}τος, ἕ{κα}{ςα} {καθ'} ἑ{αυ}{τὰ} σ{υν}ί{ςα}{ται} {τῶν} χρωμά{τω}ν, {τὰ} \'<004> θᾶ{ττ}ον, τὰ {δὲ} βρα {δύ}{τ<002>}ον, {κα}θά- <007> {συ}μβ{αί}ν{ει} {καὶ} \'<005> {τὴν} βαφ{ὴν} {τὴν} <014> {πο}ρφύρας. {καὶ} {γὰρ} {ταύ}τ{ην} ὃ{τα}ν {κό}{ψα}ν{τε}ς ἅ{πα}{<021>ν} ἐξ{αὐ} {τῆ}ς {τὴν} ὑ{γρ}α{σί}{αν} ἐκ{κλ}ύ{σω}{σι}, {καὶ} {τα}ύτ{ην} ἐκ{χέ}{αν}{τε}ς ἕ{ψω}{σι}ν {ἐν} {τα}ῖς {χύ}{τρ}αις, {τὸ} \'<004> {πρ}ῶ{το}ν, οὐ{δὲ}ν ὅλως {ἐν} {τῇ} βαφῇ {τῶν} {χρ}ο{μά} {τω}ν φ{αν}ερόν {ἐστὶ}, <003> {τὸ} {κα} {τα}{μι}{κρ}ὸν ἕ{κα}{ςο}ν {αὐ}- {τῶν} {το}ῦ ὑ{γρ}οῦ {συν}ε{ψο}\'<004>ου {μᾶ}{λλ}ον, {καὶ} {τῶν} ἔ{τι} ὑ{πα}ρ{χό}ν{τω}ν {ἐν} {αὐ}{το}ῖς {χρ}ωμά{τω}ν {μι}γνύ'<004>ων ἀλλήλοις, {πο}λλὰς {καὶ} {πο}@κίλ{ας} λαμβάν{ει}ν {δι}αφορὰς. {καὶ} {γὰρ} {μέ}λ{αν}, {καὶ} λ{ευ}- {κὸ}ν, {καὶ} ὄρφνιον, {καὶ} ἀερο{ει}{δὲ}ς, {καὶ} {τό} {τε} ἅ{πα}ν {γί}νε{ται} {συν}ε- {ψη}θέν{τω}ν, ὥς {τε} <003> τ{ὴν} {κρ}ᾶ{σι}ν {μη}{κέ} {τι} {κα}θ' {αὑ}\'<026> {μη}{δὲ}ν {τῶν} ἄλλων {χρ}ωμά {τω}ν φ{αν}ερὸν εἶν{αι}. Verùm quoniam plurimi colores fiunt, plurib. $ibiinuicem temperatis: patet quòd & colores qui $unt in plantis nece$$e $it ea- dem habere temperam\~eta. nam humor per has percolans, & $ecum eluens, omnes colorum potentias recipit, atque hoc con- cocto circa fructuum concoctionem, tum à Solis, tum ab aëris caliditate, $inguli per $e con$i$tunt colores, alii quidem citius, alii verò tardius, quemadmodum euenit & in [0130]SIM. PORTII COMMENTAR. tinctura purpuræ. nam vbi hac contu$a vni uer$am ex ea humiditatem eluerint, eam\'q. effu$am coxerint in cortinis, primùm nul- lus omnino color in tinctura cõ$picuus e$t, eò quòd paulatim ip$orum qui$que, humi- do magis concocto, & in$itis iis coloribus $ibi inuicem permixtis, multas varia$\'que ca piat differentias. Etenim niger, & albus, & opacus, & aëreus, & tunc omnes ex $imul elixatis gignuntur. quare propter tempera- mentum, non amplius per $e aliorum colo- rum qui$quam con$picitur.

Demon$trauit cum maturatione colores in plan- tis variari: in præ$entia explicat, quomodo ex mi$tio- ne coloris prioris po$teriorísq. tam antè & pò$t ma- turationem, quàm in maturitate multiformes colo- res gignantur. Sumit autem propo$itionem $uprà ex- plicatam, quòd plurimi colores gignuntur, medii $ci- licet, ex promi$cuo eorum coitu, & cum plures $ibi inuicem temperantur: & demon$trat $imili ratione nece$$e e$$e, vt in plantis id quoq. eueniat. puta quòd ex priore colore, nempe herbaceo, & colore per con- coctionem accedente gignatur coloris quædam fa- cies diuer$a à priore. alii $en$erunt quod multi fiant colores eo quòd multa ad inuicem componantur id e$t mult{ae} res vt ex tinctura, & alio corpore fiat diuer $us color; $ed melius e$t dicere vt dictum e$t, cum prio ribus con$tet. Explicat autem rationem modúmque quo id fiat, primò ponens cau$am materialem. nam inquit, per has plantas humor defluens percolans, & [0131]IN LIB. DE COLORIBVS. eluens inficién$que plantæ particulas, recipit omnes colorum potentias: hoc e$t, aptus e$t ad recipiendum omnes colorum differentias, qui in plantis po$$unt contingere. Deinde addit cau$am efficientem, quòd concocto eo humore in fructuum maturatione, tum à Solis, tum ab aëris caliditate, $inguli per $e cõ$i$tunt fiunt\'que actu colores, qui proprii $unt, fructibus aut plantis conuenientes. Itaque prius, ante actionem So lis erat potentia omnis color: $ed per concoctionem à calido $inguli fiunt actu. Verùm alii citius con$i- $tunt, in iis $cilicet, qui celerius maturantur, & cum maturitate cape$$unt colores, velut qui æ$tatis prin- cipio mature$cunt, quos ὡρ{αί}{ου}σ Græci, nos Latinè fu gaces po$$umus appellare. Alii tardius, quoniam $e- rius fructus mature$cunt, ceu qui autumno & in fine æ$tatis acquirunt maturitatem. Maturius porrò aut $erius mature$cunt, & colores $ortiuntur proprios, ratione humidi magis minus've cra$si, lenti, vi$co$i. nam quib. humor e$t tenuis & $ubtilis tempe$tiuius: quibus verò contrà, cra$$us & lentus, $erius mature- $cunt, & colorantur. Declarat autem id quod dictum e$t, $imili, in tinctura purpuræ, quæ ea tempe$tate for ta$$e erat noti$sima, cum no$tra penitus abolita $it quandoquidem eius v$um ignoramus, atque $uffe- ctus e$t color coccinus, & quem à vermiculo, Arabi- co nomine charmes nuncupato, charme$inum appel lamus. Ea inquit contu$a, Græce legitur κόψαντεσ, quod & ad contu$ionem, & ad extractionem forta$- $e referri pote$t, cum vtrunque conueniat purpuris. nam vt Ari$toteles quinto de Hi$toria animalium docet, minuta purpuræ atteruntur cum te$tis & con fringuntur: magnis autem detracta cõcha accidit ex- trahi humorem. Magnæ quidem, vt plurimum $unt [0132]SIM. PORTII COMMENTAR. nigræ: paruæ verò, rubei coloris. Debent autem vi- uæ $ubitò frangi & extrahi, aliter flos ille omnis de- flueret cum vita. extrahunt autem humiditatem il- lam omnem, extracto capite quoniam intra fauces e$t obuoluta membranula qua$i vena, vt idem Philo$o- phus a$$erit. Hæc decoquitur in cortinis, at in princi- pio decoctionis, vt inquit no$ter author, nullus co- lor manife$tus & di$tinctus apparet. Cau$a efficiens e$t, quòd paulatim qui$que color ex concoctione hu- midi con$piciatur, & emicet. Subnectit deinde cau- $am materialem, quæ e$t ip$a $anies & liquor purpu- reus, cui potentia inerant multa colorum di$crimi- na, quæ per concoctionem elucent, donec tandem emergat color proprius purpuræ, quæ $aturata pur- pura dicitur, velut $uprà diximus, ex rubro nigricãs. Hi autem colores gignuntur, additione vnius po$t alterum. Vnus enim alteri per decoctionem additus, indicat prioris coloris faciem. Atque id $imili modo in maturatione fructu\~u contingit. ETENIM TVNG NIGER.) Declarat quinam colores interea dum de- coquitur purpura, in tingenda re con$piciantur. ap- paret enim & albus, & niger, & opacus, & aëreus, hoc e$t cyaneus. nam cyaneus e$t color qui cernitur in aëre in profundo, vt antè dictum fuit. Horum, in- quam, colorum per $e, id e$t non per decoctionem, $ed $ua natura, propter temperamentum, nempe quia inuicem mixti $unt & con$u$i, nullus inuenitur con$picuus: $ed in decoctione manife$ti euadunt. at- que id voluit, cum ait, quare propter temperamen- tum, non amplius per $e aliorum qui$quam con$pici- tur. Apertior e$$et $en$us, $i pro ἄλλω<008>, {αὐ}τῶν legere- tur, hoc e$t, illorum enumeratorum $cilicet colo- rum.

[0133]IN LIB. DE COLORIBVS. Τὸ δ' {αὐ}{τὸ} <015>ῦ{το} {συ}μβ{αί}ν{ει} {καὶ} ἐ{πὶ}{τῶ}ν {κα}ρπῶν: {ἐν} {πο}{λλ}οῖς {γὰρ} <003> {τὸ} {μὴ} {πά}<041> ἅ{μα} {γί}νε{σθ}{αι} <024> {τῶ}ν {χρ}ω {μά}{τα}ν {πέ}ψ<023>ς, ἀ{λλ}ὰ{τὰ} \'<004> {αὐ}{τῶ}ν {συν}ΐ{ςα} {σθ}{αι} πρό{τε}- ρον, {τὰ} δ' ὕ{ςε}ρον <019> ἑτ\'<002>ων {εἰ}ς ἕ τ<002>α {μα}{τα}β<020>{λλ}ου{σι}ν, ὥς <007> {καὶ} ὁι βό {τρ}υες, {καὶ} οἱ φοίνι{κε}ς. {καὶ} {γὰρ} οὗ<015>ι {ἐν}ίο{τε} \`<004> {πρ}ῶ{τον} {γί}νον{ται} φοινι{κο}ὶ. τοῦ {δὲ} {μέ}λανος {ἐν} ἑ{αυ}{τῷ} {συν}ι{ςα}\'<004>ου, {μα}{τα}βά{λλ}ου{σι} {πά}λϊν {εἰ}ς {τὸ} οἰνω{πὸ}ν {τὸ} {δὲ} {τε}λ{ευ}{τα}ῖον, {γί}νον{ται} {κυ}{αν}ο<023>δ{εῖ}ς. ὅ{τα}ν ἤ{δη} {καὶ} {τὸ} φοινι- {κο}{ῦν} {πο}{λλ}ῷ {καὶ} ἀ{κρ}άτῳ τῷ {μέ}λανι {μι}χθῇ. Idem hoc accidit & in fructibus, in mul tis enim, eò quòd non omnes colorum con coctiones $imul fiunt, $ed quidam ip$orum prius con$i$tunt, quidam po$tea; ex aliis in alios mutantur. ceu racemi, & palmulæ. etenim hi interdum primùm fiunt punicei: $ed atro in $e con$i$tente, in vino$um mutan tur: denique fiunt cyanei, quando iam pu- niceus multo & meraco nigro permixtus fuerit.

Comparat exemplum purpuræ ad fructus, & de- mon$trat, quòd varii colores, quos fructus contra- hunt, non $imul omnes con$piciuntur, $ed in conco- ctione vnus alteri $uccedit. inquiens hoc in fructib. accidere, $icut in decoctione purpur{ae}. in multis enim fructibus, eo quòd non omnes colorum conco- ctiones $imul & vno tempore fiant, aut mature$cant fructus: $ed quidam prius con$i$tant, & quidam po- $tea, velut dictum fuit: ob id ex aliis coloribus in alios degenerant. Quod exemplo racemorum & palmula- [0134]SIM. PORTII COMMENTAR. rum explicat; quorum fructus varios induunt colo- res. aliàs enim colore candido, nonnunquam nigro, aliquando herbaceo, interdum puniceo con$piciun- tur. etenim interdum primùm fiunt punicei, qui co- lor in vuis quoque nigris primum repræ$entatur. $ed atro inquit in $e coale$cente, hoc e$t nigro addito per concoctionem, color vuæ abit in vino$um, qui pro- prius e$t illi color. Cæterùm Theophra$tus quinto de Cau$is plantarum e$$e quoddam genus vuæ ait, cuius color neque candidus, neque niger e$t, $ed fu- mo $imilis, vnde vitis nominata fuit κάπνϊοσ, quod id\~e Ari$toteles a$$erit libris de Animalibus. Præterea pal- mulas quoque fumo$as vocat Theophra$tus, quinto de Hi$toria plantarum. vel aliter po$$unt hæc intelli- gi de diuer$is vuis & palmulis: quòd videlicet aliquã- do humor ille coëat & coale$cat in nigrum, at que ita gignitur vino$us color: aliquando autem in nigrio- rem con$i$tat, atque tum fiat cyaneus. Po$tremò in- quit colores vuarum & palmularum abeunt in colo- rem cyaneum, cum temperantur nigro meraciore. e$t autem cyaneus, color aëris, cùm in profundo vide tur, vt iam $æpe dictum fuit.

τὰ {γὰρ} ὕ{ςε}ρον ἐ{πι}{γι}νό<004>α {τῶ}ν {χρ}ωμά {τω}ν, ὅ {τα}ν κρα {τή}σῃ, <024> {προ}τ\'<002>{ας} {χρ}ό{ας} <019>α{λλ}ά{ττ}<023>. μ<020>λι{ςα} {δὲ} {το}ῦ{το} ἐ{πὶ} {τῶ}ν {με}λάνων {κα}ρ{πῶ}ν φ{αν}ερὸν {ἐστὶ}: {οχ}ε{δὸ}ν {γὰρ} {αὐ}{τῶ}ν ὁι {πλ}{εῖ}{ςο}ι, {κα}θά <007> {εἴ}ρη<017>, {κα}{τα}ρ{χὰ}ς {μὲν} ἐκ {τοῦ} {πο}ώ{δο}{ις} {με}{τα}β<020>{λλ}ον{τε}ς {μι}{κρ}ὸν ἐ{πι}φοινικίζου{σι}, {καὶ} {γί}νον{ται} {πυ}ῤῥοί. {τα}χὺ {δὲ} {με}θί{ςα}ν{ται} {πά}λιν, ἐκ {το}ῦ {πυ}ῤῥοῦ {καὶ} ἀ{κρ}ά {το}υ {τοῦ} {μέ}λανος {ἐν} {το}ῖς {το}ιού{το}ις {ἐν}υ {πά}ρ{χο}ν{το}ς. Nam colores qui po$tea accedunt, quan- do præualent, priores colores euariant ma- [0135]IN LIB. DE COLORIBVS. ximè autem hoc in nigris fructibus con$pi- cuum e$t ferè enim ip$orum plurimi, vt di- ctum e$t, initio ex herbaceo commutati, paululum in puniceum vergunt, fiunt\'que ruffi: $ed confe$tim commigrant rur$us ex ruffo, etiam meraco nigro in huiu$modi in- $ito.

Quoniam $uprà demõ$trauit colores in plantis & fructibus vnà cum maturitate mutari, ita vt vnus, al- teri $uccedat, idem exemplo nigrorum fructuum con firmat, & præterea declarat, quòd qui po$tremi $ucce dunt colores, cum emicant & pr{ae}pollent, priores obli terant: idque poti$simum in fructibus nigris con$pi- cuum inueniri ait. in his enim maximè apparet colo- rum mutatio, vt patet in baccis lauri, & oliuis, & ni- gris ficubus, & nigris cera$is. quippe in cera$is pri- mus color e$t herbaceus, po$tea $uccedit albus, dein- de in puniceum & ruffum $en$im abeunt: po$tremò induunt puram nigredinem, $i ea $it color proprius. Attamen exemplum authoris rectius videtur accom modandum e$$e baccis lauri. SED CONFESTIM COMMIGRANT.) celeriter, inquit, ex pauca $cili- cet concoctione, ex ruffo migrant in nigrorem. id\'q. eò quòd priores colores reddiderunt eos apti$simos ad recipiendum nigredinem. Verùm caue ne verbo- rum amphibolia te decipiat, po$$unt enim aliter intel ligi, $ed perperam. $iquidem vult author o$tendere, quòd breui tempore ex ruffo mutantur in nigrum, cum niger color illis vltimò in$it. quòd $i niger color illis non in$ideret vt proprius, non mutarentur $ta- tim, $ed inruffo con$i$terent.

[0136]SIM. PORTII COMMENTAR. Δηλοῖ {δε} {καὶ} {τὰ} {κλ}ήμα{τα}, {καὶ} {τὰ} \)'<002>ια, {καὶ} {τὰ} φύ{λλ}α π{άν}{τω}ν {ἐστὶ} {τῶ}ν {το}ιού{τω}ν {μέ}λ{αν}α, <003> \`<026> {πλ}{εί}- {στ}{ην} {ἐν} {αὐ}{το}ῖς ὑ {πά}ρ{χει}ν {τὴν} τοι{αύ} τ{ην} {χρ}ό{αν}. ἐ{πεὶ} {δι}ό {τι}- {γε} {τῶ}ν {κα}ρ{πῶ}ν οἱ {μέ}λ{αν}ες {καὶ} ἀμφοτ\'<002>ων {τῶ}ν {χρ}ωμά- {τω}ν με{τέ}χου{σι}, φ{αν}<002>ὸν {ἐστὶ}: π{άν} {τω}ν {γὰρ} ὁ {χυ}λὸς {γί}νε- {ται} {τῶ}ν {το}ιόυ{τω}ν οἰνω{πὸ}ς: Declarant autem, & $armenta, & vellera, et folia omnium cuiu$modi $unt nigra: pro- pterea quòd iis in$it plurimus eiu$modi co- lor. $iquidem quòd fructus nigri, etiam am bos colores participant, manife$tum e$t. o- mnium enim talium $uccus e$t vino$us.

Manu$criptus alter habet, δηλο=ι {δὲ} {καὶ} {τὰ} κλήματα, {καὶ} τὴἔρια, {καὶ} τὰ φύ{λλ}α πάντων, ὄτϊ ἐ{στ}ὶ μέλ{αν}α, hoc e$t, decla- rant autem & $armenta, & vellera, & folia omnium, quòd $int nigra, alter verò, δηλοῖ {δὲ} {καὶ} {γὰρ} τὰ κλήματα. hoc e$t, indicio e$t autem. nam $armenta. Nititur au- tem præterea demon$trare planius, in quibus po$te- riores colores, priores denigrent: & ponit tria, $arm\~e- ta, quæ anno$a nigrum concipiunt colorem; lanas, quæ temporis longinquitate vetera$centes, nigredi- nem induunt: & folia arborum, quæ viridia cùm $int vere, autumno re$iccato humido & adu$to, nigre- $cunt. Signum verò e$t, quoniam niger plurimus in- e$t vetera$centibus, quippe cùm is $it illis peculiaris; atque iccirco $enes nigredinem contrahunt, vt do- cet Ari$toteles. SIQVIDEM QVO'D FRVCTVS NIGRI, & C. Dixerat fructibus nigris accidere, vt ex ruffo celeriter mutentur in nigrum, quando ni- grum meracum & purum illis ine$t: in præ$entia de- clarat, quòd non omnes fructus nigri ad exactam ni- [0137]IN LIB. DE COLORIBVS. gredinem perueniunt: $ed quòd vltimò etiam partici pant ruffum vel puniceum. probat id à $ucco, & $up- ponit ea quæ antea docuit de vino$o colore. dictum e$t autem vino$um gigni, quando nigrum additur puniceo. Argumentatur igitur hoc pacto, Succus horum fructuum, nempe nigrorum, habet color\~e vi- no$um: in vino$o autem, duo complicantur colores, puniceus & niger: ergo in fructibus nigris compli- cantur duo colores. $ortiuntur porrò eos, quoniam colorantur $ucco & humido. Animaduerte, hic acci- pi vino$um $uccum, vt contrà di$tinguitur à diluto & pingui: quomodo docet Theophra$tus libro pri- mo de Hi$toria plantarum, qui diuidens $uccos, in- quit, alius e$t vino$us, alius dilutus, & alius pin- guis. Hinc $oluere e$t dubitatiunculam, qua quis quærat, quare prunorum nigrorum $uccus, aut oliua rum, non $it niger? Nam re$pondendum e$t, quòd il- lorum $uccus $it dilutus & aqueus, & horum pin- guis. Iccirco cautè $anè author dixit, omni\~u talium; pa@ticipantium $cilicet duos colores. non enim dilu- tus aut pinguis e$t, vtriu$que coloris particeps.

Τὰ {δὲ} {χρ}ώ{μα}{τα} {ἐν} {τῇ} {γε}νέσ<023> ὑς<002>οῖ {τὰ} φοινί{κει}α {τῶ}ν μελάνων: {δη}λοῖ {δὲ}, {καὶ} {γὰρ} {τὰ} ὑ {πὸ} {το}ὺς {ςα}λαγ{μο}ὺς ἐ{δά}- φη, {καὶ} ὅλως ὅ{πο}υ συμβ{αί}ν<023> {γί}νε{σθ}{αι} {με}{τρ}ία ὑδά{τω}ν ἔκρυ{σι}ς {ἐν} {τό} {πο}ις {σκ}ιεροῖς, ἅ {πα}ν{τα} {με}{τα}βά{λλ}<023> {πρ}ῶ{το}ν ἐκ {τοῦ} {πο}ώ{δο}υς, {εἰ}ς {τὸ} φοινι{κο}{αῦ} {χρ}ῶμα, {καὶ} {γί}{νε}{ται} ἔ {δα}- φος ὡς {ἂν} {αἳ}ματος {ἀρ}{τί}ως ἐ {πε}{σφ}αγ\'<004>ου {κα}{τὰ} {τὸ}ν {τό}- {πο}ν {το}ῦ{το}ν, {κα}θ' ὃν {ἂν} λάβοι, {τὸ} {πο}ῶδες {τῶν} {χρ}ω{μά}{τω}ν {τὴν} {πέ}{ψι}ν. {τὸ} {δὲ} {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον, {καὶ} τοῦ{το} {μέ}λ{αν} ἰ{οχ}υρῶς {γί}- νε{ται} {καὶ} {κυ}{αν}ο{ει}{δὲ}ς. ὅ <007> συμβ{αί}ν{ει} {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν} {κα}ρπῶν: Colores verò in generatione punicci po $teriores $unt nigris, indicio e$t autem. nam [0138]SIM. PORTII COMMENTAR. $ub $tillicidiis pauimenta, & omnino vbi contingit mediocris aquarum eruptio, in locis vmbro$is, omnia mutantur primùm ex herbaceo in puniceum colorem: fit\'que pauimentum tanquàm $anguis nuper ma- ctatus e$$et eo loco, quo color herbaceus adeptus e$t concoctionem. Po$tremo au- tem, etiam hic valde fit niger & cœruleus, quod contingit & in fructibus.

Demon$trauit quomodo in nigris fructibus co- lores terminantur in nigrum: nunc explicat, quòd in puniceis, aut in quibus color proprius e$t alius à ni- gro, niger imperfectus $cilicet, præcedit, & punicei $uccedunt. idq. declarat euenire non modo in fructi- bus, verùm etiam in his, qu{ae} habent impropriam con coctionem. Dixit autem in generatione, quoniam in generatione & in e$$entia, $pectatur colorum ordo. Nec videtur di$putare puniceus'ne $it po$tremus an niger: $ed $olùm $eriem, qua vnus alteri $uccedit, in- $picere. Vel aliter, & fortè rectius, dixit in generatio- ne, quoniam in corruptione niger color e$t omnium po$tremus, velut ip$e docet@, vltima textus particula. Cæterùm forta$sis in altero codice pro ὑςερο=ι, rectius legitur ὑ{γρ}ότερα, quod e$t, humidiores; vt o$tendat qui colores quibus $uccedant humidi ratione, cum generantur, qua$i dicat quòd color puniceus in- digeat copio$iori humiditate, quàm niger. atque id $atis con$onum e$t $ub$equentib. NAM SVB STIL- LICIDIIS PAVIMENTA.) De iis agit, quæ impro- priè concoquuntur. Et notandum mediocrem debe- [0139]IN LIB. DE COLORIBVS. re e$$e aquar\~u eruptionem. nam $i copio$a e$$et, elue- retur pauimentum, nec remaneret $ufficiens humidi tas: deinde calor non $ufficeret concoctioni. vt ergo generetur color puniceus, opus e$t mediocri de$tilla- tione. Inficitur autem pauimentum primùm herba- ceo aut porraceo colore, qui vtcunque tendit ad ni- gredinem: verùm actione aëris excalfacientis & exic- cantis contrahit puniceum. TAN QVA'M SANGVIS NVPER MACTATVS ESSET. Exemplo $anguinis ho$tiæ nuper iugulatarum declarat. & rectè addidit nuper, $ignificans requiri tantum temporis, quanto opus e$t ad putrefactionem, vt aliquo pacto mutetur in atrum colorem. pr{ae}terea opus e$$e vt herbaceus $it concoctus, antequàm abeat in puniceum. Vult ergo vt diximus, modicam e$$e aquæ eruptionem, & loc\~u vmbro$um: (nam aprico nimis exiccaretur humidi- tas & valde ob$curo, nimia humiditate nigre$ceret) quò color degeneret in puniceum. Cæterùm hic pu- niceus in putrefactione & corruptione euadit niger velut docet inquiens, po$tremò autem etiam hic val- de fit niger, cum $cilicet po$tremum re$iccatur: aut euadit cœruleus. Et quod de pauimentis demon$tra uimus, idem cõtingit in fructibus, nam & hi demum nigre$cunt, cum corrumpuntur.

Ο(\ {τι} {δὲ} {χρ}ω{μά}{τω}ν ὑ{ςέ}ρων {ἐπὶ}{γι}νὸ'<004>ων, ὅ {τα}ν {κρ}α{τῆ}- {ται} {τὰ} {πρ}ό τ<002>ον, {τὸ} {χρ}ῶ{μα} {τῶν} {κα}ρ{πῶ}ν {με}{τα}βά{λλ}<023>, {καὶ} <003> {τῶν} {το}ιού{τω}ν ῥά{δι}ον {συν}ι{δεῖ}ν. {καὶ} {γὰρ} <033> ῥοιᾶς ὁ {κα}ρ {πὸ}ς {καὶ} {τὰ} {τῶν} ῥόδων φύ{λλ}α, {κα}{τα}ρ{χὰ}ς {μὲν} ἤ{δη} {γί}νε{ται} λ{ευ}{καὶ}. {τὸ} {δὲ} {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον ἤ{δη} {χρ}ωζὸ'<004>ων {ἐν} {αὐ}<015>ῖς {τῶν} χυλῶν, {ὑπὸ} {τῆ}ς {πέ}ψεως, ἀ{πω}{χρ}{αί}νε {ται}, {καὶ} {με}{τα}βά{λλ}<023> {εἰ}ς {τὸ} {τοῦ} {ἁλ}ονρ{γο}ῦ χρῶ{μα}, {καὶ} \`<026> φοινι{κο}{αῦ}. Porrò, quòd acced\~etibus po$terioribus [0140]SIM. PORTII COMMENTAR. coloribus, cùm euincuntur priores, color fructuum mutatur, ex huiu$modi quoque facilè e$t per$picere. nam mali punicæ fru- ctus & ro$arum folia, initiò quidem fiunt al ba, $ed po$tremùm coloratis corum $uccis à concoctione, pallent, mutantur\'que in ha- lurgum colorem & puniceum.

Dictum fuit in fructibus quibu$dam ita $e habere colores in generatione, vt po$terior $it puniceus, qui tamen in corruptione rur$um redeat in nigrum: in præ$entia, ni fallor, o$tendit in omnibus fructib. tunc mutari colores, cum po$teriores euincunt & obtin\~et priores. & inquit hoc e$$e facilè per$pectu ex iis, qui- bus color puniceus aut halurgus e$t po$tremus. ve- lut e$t fructus mali punicæ, & folia ro$arum. quæ per initia generationis albicant: tandem autem ab actio- ne & concoctione calidi inficiuntur $ucci, & decolo rantur albo $cilicet colore: vel pallent, quoniam inci- piunt amittere albedinem, & abire in halurgum aut puniceum, colorem illis peculiar\~e & proprium. Con iunxit autem halurgum & puniceum, quoniam in quibu$dam ro$is, emicat purpura $aturata; & aliæ ma gis rube$cunt. $ic grana mali punicæ. Cæterùm alter manu $criptus, habet principium, huius cõtextus, hac $erie, ὅτι{δὲ} χρωμὰτων ὑςέρων ἐπϊγινομένων, ὅτ{αν} κρατ{εῖ} {τὸ} {πρ}ό τερον χ ρῶμα {τῶν} καρπῶν. & reliqua. hoc e$t, Porrò quòd colorib. po$terioribus accedentibus, quãdo vincunt prior fructuum color mutatur. Sed in idem ferè reci- dit. Præterea quod in impre$sis legitur, χρωνιζομένον, aut legendum e$t χρωζομὲνο<008> quod idem quod χρωμα τιζομένον, quomodo $cribitur in altero manu$cripto, [0141]IN LIB. DE COLORIBVS. hoc e$t coloratis: vel χρονιζομένον, quod e$t vetu$te- $centibus quod quanquàm $en$ui non repugnat, vt patet ex antedictis; magis tamen placet χρωζομένον, vt dicamus $uccis à concoctione coloratis.

Τὰ {δὲ} {καὶ} {πλ}{εί}ους ἐπἀὐ<015>ῖς ἔ{χει} {χρ}ό{ας}, {κα}θά <007> {καὶ} {ἐπὶ} {τῆ}ς {μή}κωνος ὁ ὀ{πὸ}ς, {καὶ} {ἐπὶ} {τῆ}ς ἐλ{αί}{ας} ὁ ἀ{μό}ρ{γη}ς. {καὶ} {γὰρ} οὗ{το}ς {τὸ} {μὲν} {πρ}ῶτον {γί}νε{ται} λ{ευ}{κὸ}ς, ὥσ<007> {καὶ} ὁ {τῆ}ς ῥοιᾶς {κα}ρ{πὸ}ς. λ{ευ}{κα}νθ{εὶ}ς {δὲ} {πά}λιν, {εἰ}ς {τὸ} φοινι{κο}{ῦν} {με}{τα}βάλλ{ει} {χρ}ῶ{μα}. \`<026> {δὲ} {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον {πο}{λλ}ῷ τῷ {μέ}λ{αν}ι {κρ}αθ{εὶ}ς, {γί}νε{ται} {κυ}{αν}ο{ει}{δή}ς. {δι}ὸ {καὶ}{τὰ} {τῆ}ς {μή}κωνος φύλ- λα, {τὰ} {μὲν} ἄνω, ἔ{χει} φοινι{κο}{ῦν}{τα}, {πα}ρὰ \`<026> {γί}νε{σθ}{αι} {τα} {χεῖ}{αν} {αὐ}{τω}=ν τ{ὴν} ἔ{πε}{ψι}ν. {τὰ} {δὲ} {πρὸ}ς {ταῖ}ς αῤ{χα}ῖς {μέ}λα- νᾳ, ἤ {δη} {το}ύτου {τοῦ} {χρ}ώμα{το}ς {ἐν} {αὐ}{το}ῖς {ἐπι}{κρ}α{το}{ῦν}{το}ς, ὥ<001><002> {καὶ} {ἐπὶ} {τοῦ} {κα}ρ{πο}ῦ: {καὶ} {γὰρ} {τὸ} {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον, {γί}νε{ται} {μέ}λα{ας}. Quædam plures in $e hab\~et colores, ceu & in papauere $uccus, & in olea amurcæ. etenim hic primùm fit albus, quemadmo- dum mali quoque punicæ fructus. exalba- tus autem, rur$um in puniceum mutatur colorem. po$tremó verò multo nigro tem- peratus, fit cyaneus. Quocirca & papaue- ris folia, $uperiora obtinent punicantia, quòd celer $it ip$orum excoctio: quæ verò $unt iuxta principia, nigra, iam hoc colore in eis euincente, velut & in fructu: nam tan dem fit niger,

Quoniam demon$trauit, quòd quidam fructus ex albo colore conueniant in puniceum: ne quis crede- [0142]SIM. PORTII COMMENTAR. ret in fructibus $olùm id accidere, docet id foliis & $uccis quoque e$$e commune, quòd plures $ortian- tur colores, atque ex vno in alterum migrent, exem- plo lachrymæ papaueris, & amurcæ, lachryma enim quæ inci$o papauere primùm effluit, alba e$t, vt Apu- liæ incolis, qui inde vberem faciunt quæ$tum, e$t no ti$simum. at illa eadem ex concoctione mutat colo- rem, & in puniceum degenerat. tandem verò magis excocta, multo\'que nigro permtxta, con$picitur cya- nea & cærulea. Po$t hæc $ub ungit cau$am, ob quam papaueris (à foliorum defluuio rhœadis nuncupat{ae},) folia, $upernas partes habeant punicantes, hoc e$t pu niceo colore nitentes. atque ea e$t, velox concoctio, propter $uccum tenuem & paucum $cilicet, ob quem etiam quàm oci$sime decidunt. Quæ verò $unt cir- ca principia inquit, hoc e$t partes radici foliorum vi- cinæ, in quibus re$idet multus humor, non tam $ubi- to in puniceum migrant colorem, quia maiori indi- gent concoctione, & ob multam humiditatem, pau- cam\'que concoctionem facilè euincit principatum\'q. obtinet color niger. Verùm notandum, pro eo quod legitur, διὸ {καὶ} {τὰ} τῆσ μήκωνοσ φύ{λλ}α: hoc e$t, quocirca & papaueris folia: in altero manu$cripto haberi, ὁμόιωσ {καὶ} {τὰ} τῆσ μήκωνοσ φύ{λλ}α, quod e$t, $imiliter & papaueris folia: & cætera contextus dee$$e. quæ lectio non v$- quequaq. di$plicet, connectit enim fructibus folia: docens quod in lachryma & $ucco videtur, idip$um etiam in foliis con$pici, & intellige folia floris. De- niq. cùm inquit, velut & in fructu, $upple papaueris: voluit enim exemplo indicare, in eadem planta folia florum e$$e punicea, & fructum nigrum. quod $ecus accidit in malo punico. $unt enim in hoc folia florum & fructus eiu$dem coloris, quemadmodum author [0143]IN LIB. DE COLORIBVS. paulò pò$t adiecta cau$a explicabit.

Ε)ν ὅ{σο}ις {δὲ} ὑ{πά}ρ{χει} {τῶν} φυ{τῶ}ν {ἓν} {χρ}ῶμα {μό}νον, οἷον {τὸ} λ{ευ}{κὸ}ν, ἢ \`<026> {μέ}λ{αν}, ἢ \`<026> φοινικο{ῦν}, ἢ {τὸ} ἁλουρ{γὸ}ν. τού{τω}ν {δὲ} {πά}ν{τω}ν οἱ {κα}ρ{πο}ὶ {δι}ὰ'<004>ου{σι}ν ἀ{εὶ} {τὴν} {αὐ}{τὴν} ἔ{χο}ν{τε}ς {τοῦ} {χρ}ώμα{το}ς φύ{σι}ν, ὅ{τα}ν ἅ{πα}ξ ἐκ {τοῦ} {πο}ώ{δο}υς {εἰ}ς ἄλ- λ{ην} {χρ}ό{αν} {με}{τα}βά{λλ}ω{σι}. In quibus verò plantis vnus $olus color ine$t, puta albus, aut niger, aut puniceus, aut halurgus: harum omnium fructus perma- nent, $emper eandem habentes coloris na- turam, vbi $emel ex herbaceo in alium co- lorem fuerint mutati.

Docuit de mutationibus colorum in plantis: mo- dò, vt mihi videtur, agit de $eruantibus colorem vn\~u non plures: & ait, quòd quæ tuentur vnum colorem, vel e$t plãta alba, vel nigra, vel punicea, aut halurga; ceu $unt populus alba & nigra, laurus, malus citrea vel Medica dicta: quæ inquàm $eruant vnum color\~e, fructus quoque & poma, quoties $emel ex herbaceo in alium $e$e verterint colorem, $emper eundem $ibi vendicant. Po$$unt autem hæc intelligi de eadem $pe cie, puta quòd planta & fructus eiu$dem $peciei, $er- uant eundem colorem. quomodo, mea $ent\~etia, $unt intelligenda. vel aliter, quòd fructus obtinent eun- dem colorem cum plantis. Sed quia experientia id negat, placet vt dicamus, quòd vt plantæ $eruant eun dem colorem, ita & fructus congeneres, vbi $emel herbaceum exuerint, tutantur vnum & eundem co- lorem. Cau$a videtur e$$e, quòd calor humido pro- portione re$pondeat: humor\'que $it tenax, & non fa- [0144]SIM. PORTII COMMENTAR. cilè di$$olubilis. adeò vt in tota arbore $it $ibi $imilis; toto\'que tempore eodem modo decoquatur. Hanc colligo ex verbis authoris. dicetur enim, quòd ex va- rietate concoctionis oriatur varius color. vnde $equi tur, quòd ex vniformitate concoctionis, gignatur vnus color.

Τὰ δ)ἄνθη {το}ῖς {κα}ρ{πο}ῖς, ἐπ' {ἐν}ίων {μὲν} ὁ{μό}{χρ}οα {συ}μ- β{αί}ν<023> {γί}νε{σθ}{αι}. {κα}θά<007> ἔχ{ει} {καὶ} {ἐπὶ} <033> ῥοιᾶς. {καὶ} {γὰρ} ὁ {κα}ρ{πὸς} {αὐ}{τῆ}ς {γί}νε{ται} φοινι{κο}ῦς {καὶ} \`<026> ἄνθος. ἐπ' {ἐν}ίων {δὲ}, {τῶ} {χρ}ώ{μα}{τι} {πο}λὺ {δι}αφέρ{ει}. οἷον ἐ{πί} {τε} <033> {δά}φνης, {καὶ} {τοῦ} {κι}{ττ}οῦ. \`<026> {μὲν} {γὰρ} {ἄν}θος {ἐστὶ}ν {αὐ}{τῶ}ν ἁ{πά}ν{τω}ν ξ{αν}θὸν. ὁ {δὲ} {κα}ρ{πὸ}ς {μέ}λ{ας}. φοινι{κο}ῦς {δὲ} {καὶ} ὁ <033> {μη}λέ{ας}. {καὶ} {γὰρ} {τα}ύτης <026> {μὲν} {ἄν}θος ἔςι λ{ευ}{κὸ}ν ἐ{πι}{πο}ρφυ{ρί}ζον: ὁ {δε} {κα}ρ {πὸ}ς, ξ{αν}θός: {τῆ}ς {δὲ} {μή}κωνος, \`<026> {μὲν} {ἄν}θος φοινι{κο}{ῦν}. ὁ {δὲ} {κα}ρ{πὸ}ς, ὁ {μὲν} {μέ}λ{ας}, ὁ {δὲ} λ{ευ}{κὸ}ς, {πα}ρὰ\`<026> {καὶ} <024> {πέ}- <036>ς {τῶν} {ἐν}υ{πα}ρ<025>ν {τω}ν {αὐ}{το}ῖς {χυ}λῶν. {κα}τ' ἄ{λλ}ους {γί}νε- {σθ}{αι} {χρ}όνους. Porrò flores cum fructibus in nonnullis vnicolores e$$e contingit, quemadmodum res $e habet in malo punica. etenim fructus eius & flos e$t puniceus. In nonnullis verò multum colore differunt, velut & in lauro, & in hedera. flos enim omnium harum e$t flauus, at fructus niger. Puniceus præterea & mali. etenim huius flos e$t albus purpu- ra$cens: fructus verò flauus. Papaueris item flos e$t puniceus: at fructus, alius ni- ger, alius albus. propterea quòd concoctio [0145]IN LIB. DE COLORIBVS. nes in$itorum iis $uccorum, aliis atque aliis fiant temporibus.

Vbi o$tendit quæ $int illa quæ retinent vnum co- lorem: iam vult explicare duo, nempe quæ $int illa quæ $eruant vnum colorem tam in floribus, quàm in fructibus: & quæ alium in floribus, & alium in fructi bus obtinent. et$i horum cau$am potius eminus no- bis indicet, quàm explanet. Inquit ergo in malo puni ca fructum & florem e$$e puniceos. Cau$am equi- dem elicio ex po$tremis verbis huius contextus, vbi inquit, papaueris florem e$$e puniceum, at fructum alium e$$e nigrum, alium album: propterea quòd con coctiones in$itorum $uccorum, aliis atque aliis fiant temporibus: ergo à contrario, quorum flores & fru- ctus $unt vnius coloris, $ucci eorum eodem tempore concoquuntur. Theophra$tus primo de Cau$is, capi- te. 16. ait, quòd $imul exeunt flores in malo punica cum corpulentia fructus. at que ideo inquit tardius apparent. Quibus verbis videtur $entire Theophra- $tus id quod iam diximus, quòd $cilicet ambo conco quantur eadem concoctione, quamuis flores celerius & concoquantur & defluant, propter $ucci paucita- tem. $ubdit po$tea exemplum eorum in quibus flos colore di$sidet à fructu. Sed cum ait, puniceus præte rea e$t mali. etenim huius flos e$t albus purpura$cens, fructus verò flauus: certum e$t, authorem adferre exemplum earum arborum, quibus flores diuer$i $int à fructibus: verùm quî id declaret, ob$curum vide- tur. Quidam fugiens rei difficultatem, ita transfert, purpureus e$t mali flos, interdum candidus: pomum tamen flauum con$picitur: $ed quàm rectè hæc con- textui Græco re$pondeant, iudicet vel mediocriter [0146]SIM. PORTII COMMENTAR. in literis Græcis ver$atus. videbatur mihi aliquando aliquid literæ dee$$e: & authorem volui$$e duo gene ra florum, & totidem pomorum exprimere, ita vt purpura$centi flori, re$ponderet puniceum pomum: & pomum flauum, flori albo. Sed quantum longo examine a$$equi potui, iudico id quod ait, etenim hu ius flos e$t albus purpura$cens, e$$e declaratiuum il- lius, puniceus præterea & mali, qua$i velit innuere, florem mali ita referre puniceum colorem, vt ex albo purpura$cat. ni$i malimus dicere, vnum genus floris & duo pomorum $tatuere. Siquidem experientia do cet, plura e$$e pomorum genera, quàm flaua. nam et$i mala, quæ no$trates appellant Appia, flauo colo- re con$piciantur; mala tamen Deciana, $unt punicea: & in agro Florentino alia $unt ro$ea: velut in Neapo litano no$tro purpura$centia, quæ à $ucci dulcedine Cannamela, & à corni $imilitudine, Cornea vulgo di cuntur. Sunt & quædam pulla $iue fu$ca, quæ quòd pyri faciem mentiantur, Wela pera vulgus nuncupat. PAPAVERIS ITEM FLOS) Aliud e$t exemplum in papauere, cuius flos puniceus e$t, & fructus alius albus, alius niger. & ratio quam $ubnectit, pote$t & ad flores, & ad fructus omnes antedictos referri, mea quidem $ententia: in quibus alio tempore concoqui- tur $uccus florum, & alio pomorum aut fructuum. Licet tamen etiã papaueri $olùm a$signare, cui mox $uccedit: qua$i iccirco alius candicet, & alius nigri- cet, quòd concoctiones $uccorum qui iis in$unt, aliis maturius, aliis $erius adueniant. & quod magis con- coquitur, fortè in nigredinem vertitur.

Ρ( ά{δι}ον {δὲ} {το}ῦ{το} ἐκ {πο}{λλ}ῶν σ{υν}ιδ{εῖ}ν. {καὶ} {γὰρ} {τῶν} {κα}ρ- πῶν {ἔν}ιοι, {κα}θά <007> {εἴ}ρη{ται}, {πο}{λλ}ὰς {δι}αφορὰς {καὶ} {χρ}ω- [0147]IN LIB. DE COLORIBVS. {μά}{τω}ν {καὶ} ὀ σμῶν, {χυ}{μῶ}ν, ἅμα {τῇ} {πέ}<036>λαμβάνουσι. διὸ {καὶ} <024> ὀ σμὰς {καὶ} τοὺς χυλοὺς {πο}λὺ διαφόρους συμβ{αί}ν{ει} τοῖς ἄνθε{σι} {καὶ} {το}ῖς {κα}ρ{πο}ῖς σ{υν}α{κο}λουθ{εῖ}ν. ἔ{τι} {δὲ} τοῦτό ἐ{ςι} μᾶ{λλ}ον ἐ{πἀ}ὐτῶν ἀνθῶν φαν<002>ὸν. {τοῦ} {γὰρ} {αὐ}τοῦ φύλ λου, \'<026> {μὲν} {ἐστι} μέλαν, {τὸ} {δὲ} φοινι{κο}{ῦν}. {ἐν}ίων {δὲ} \`<026> {μὲν} {ἐστὶ} λ{ευ}{κὸ}ν, \`<026> {δὲ} {πο}ρφυρο{ει}δὲς. οἰ {χἥ}{κι}{ςα} {δὲ} <027> φ{αν}<002>ὸν {ἐστὶ}ν{ἐπὶ} {τῆ}ς ἴ{ρι}{δο}ς. {πο}{λλ}ὰς {γὰρ} ἔ{χει} {καὶ} <027> \`<026> {ἄν}θος {ἐν} {αὑ}τῷ {πο}ι{κι}λί{ας}, {πα}ρὰ <024> τῆς {πέ}{ψε}ως διαφορὰς: ὥσ- <007> {καὶ} τῶν βο{τρ}ύων, ὅταν ἤ{δη} {πε}π{αι}νό<004>οι {τυ}γ{χά}- νω{σι}. {δι}ὸ {καὶ} πάν {τω}ν μάλι{ςα} {συ}μβ{αί}ν{ει} {πέ}{ττ}ε<006> {τῶν} {ἀν}- θῶν τὰ ἄ{κρ}α, {τὰ} {δὲ} {πρὸ}ς {ταῖ}ς αῤχ{αῖ}ς, ἀ{χρ}ούς{ορ}α {γί}νε- {ται} πο{λλ}ῷ. Facil\`c autem hoc e$t ex multis contueri † etenim fructuum quidam, velut dictum e$t, multas differentias & colorum, & odo- rum, & $aporum, vnà cum concoctione ca- pe$$unt, * quare & odores & $uccos longè differentes, contingit flores & fructus con- comitari. Amplius, id magis in ip$is florib. e$t per$picuum. eiu$dem enim folii aliud e$t nigrum, aliud puniceum. nonnullorum autem aliud e$t album, aliud purpureum. maximè aut\~e id patet in iride. multas enim hic flos continet in $e varietates * propter concoctionis differentias, quemadmod\~u & racemorum, quando iam maturi fuerint. quocirca etiam omni\~u maximè foliorum extrema concoqui cõtingit: quæ verò $unt [0148]SIM. PORTII COMMENTAR. circa initia, $unt multò decoloratiora.

Aperta hæc $unt. vult enim planius explicare di- $crimina, quæ in floribus & fructibus inueniuntur, a$cribenda e$$e concoctioni. nam inde variæ colorum & odorum, & $aporum differenti{ae} deprehenduntur. Quinetiam Theophra$tus libro $exto de Cau$is plan tarum, cap. 13. & odorem & $aporem fieri ex conco- ctione tradit contendit\'que ferè omnia odorata e$$e amara, multa\'que dulcia non odorata. Sed horum red dere cau$as non e$t huius loci. Ae$tate quidem certè flores magis odore flagrant, quàm hyeme: quòd ab æ$tu meatus aperiantur, & humor euaporet: à frigo- re verò, iidem con$tringantur, & conden$entur. Et qui fub finem autumni, vel hyeme maturitatem adi- pi$cuntur, pallidiores $unt, ni$i ob æ$tiuum calorem ruborem contraxerint. concoquuntur autem, non quidem ab ambientis calore, $ed à frigore con$trin- gente, vniente\'q. calorem internum. Cæterùm quòd in vno eodem\'que flore, quædam pars nigra, alia puni cea, alia portio candida, & alia purpurea reluceat, in nullo euidentius liquet, quàm in iride, quam lilium cæle$te vulgus nominat: quæ ob id ver$icolori $pe- cie notatur, quòd alia folii pars magis $it concocta quàm alia: vel ob diuer$um Solis a$pectum forte non omnibus partib. e$t tantus & talis humor $ed in vna paruus, in alia multus et cra$$us In racemis quoq. vuis mature$centib. color\~u di$crimina anim aduertuntur, ob eandem cau$am, quòd in alia portione maior fiat excoctio quàm in alia: & maior in hoc acino, quàm in illo. Po$tremò reddit ration\~e cuiu$dam problema- tis, quare folior\~u extremæ partes magis colorantur: minus autem circa initia? Cau$a in promptu patet, [0149]IN LIB. DE COLORIBVS. quoniam extrema, melius & velocius excoquuntur, vtpote Soli atque aêri magis expo$ita: quàm intima, quibus $uæ cohærent origini. atq. ob id qua $uæ ori- gini connectuntur, longè magis pallore decoloran- tur, velut $uprà quoque dictum iam fuit. De$unt hic quædam, in altero codice quæ proximo commento annotabuntur. præterea in altero rectius legitur. παρὰ {τὰ}σ πέψ{ει}σ, quàm \`<005>.

Σχε{δὸ}ν {γὰρ} {ἐν}ίων, ὥ<001>ερ ἐκ{κά}ε{ται} {τὸ} ὑ{γρ}ὸν {πρ}ό{τε}- ρον, ἢ λαβ{εῖ}ν {τὴν} οἰκ{εί}αν {πέ}{ψι}ν. {δι}ὸ{καὶ}{τὰ} {μὲν} {ἄν}θη τῷ {χρ}ώ{μα}{τι} {δι}ὰ'<004><023>. οἱ {δὲ} {κα}ρ{πο}ὶ {πε}{ττ}ό<004>οι {με}{τα}βά{λλ}ου{σι}. {τὰ} {μὲν} {γὰρ}, <003> {μι}{κρ}ό{τη}τα <033> {τρ}οφῆς, τα{χέ}ως ἐκ{πέ}{ττ}ε- {ται}. οἱ {δὲ} {κα}ρ{ποὶ} <003> {τὸ} {πλ}ῆθος <033> ὑ{γρ}α{σί}ας, {εἰ}ς {πά}<021>ς ἅ{μα} {τῇ} {πέ}<036><024> {κα}{τὰ} φύ{σι}ν {χρ}όας {με}{τα}βά{λλ}ου{σι}. φ{αν}{ορ}ὸν {δὲ} <027> {ἐστὶ}, {κα}θά τ<002> {εἴ}ρη{ται} {πρ}ότ<002>ον, {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν} βα{πτ}ὸ'<004>ων {ἀν}θῶν. {τὰ} {μὲν} <028> <019>ἀρχῆς ὅ{τα}ν β<020>{πτ}ον- {τε}ς {τὴν} {πο}ρφύρ{αν}, {κα}θιῶ{σι} <024> {αἱ}{μα}{τί}{δα}ς, ὄρφνι{αι} {γί}νον- {ται}, {καὶ} {μέ}λ{αι}ν{αι}, {καὶ} ἀ{ορ}ο<023>δ{εῖ}ς. {τοῦ} δ' {ἄν}θους {συν}ε{ψη}θέν- {το}ς ἱ{κα}νῶς, ἁλουρ{γὸ}ν {εὐ}{αν}θὲς {γί}νε{ται} {καὶ} λαμ{πρ}όν ὥστ' ἀ- νάγ{κη} {καὶ} {τῶν} {ἀν}θῶν ὁ{μο}ίως {πο}{λλ}ὰ {το}ῖς {χρ}ώμα{σι} {τῶν} {κα}ρ- πῶν {δι}α{λλ}<020>{ττ}{ει}ν, {καὶ} {τὰ} {μὲν} ὑ<007> β{αί}ν<023>ν, {τὰ} {δὲ} ἀ{πο}λ{εί}- π{ει}ν {τῶν} {κα}{τὰ} φύ{σι}ν {χρ}ω{μά}{τω}ν, {δι}ὸ {τῶν} {μὲν} ἀ{τε}λῆ, {τῶν} {δὲ}, {τε}λ{εί}{αν} {γί}νε{σθ}{αι} {τὴν} {πέ}{ψι}ν. {τὰ} {μὲν} ο{ὗν} {ἄν}θη {καὶ} {το}ὺς {κα}ρ {πο}ὺς {δι}α {τά}υ{τα}ς <024> {αἰ}{τί}ας {συ}μβ{αί}ν<023> {το}ῖς {χρ}ώ{μα}{σι}ν ἀλ λήλων {δι}αφ\'<002><023>ν. Propemodum enim quorundam qua$i exuritur humidum, prius quàm propriam capiat concoctionem. ideo & flores colore permanent: fructus verò concocti mutan- tur. nam illi propter alimenti paucitatem, [0150]SIM. PORTII COMMENTAR. confe $tim excoquuntur: at fructus propter humoris copiam, in omnes qui $ecundum naturam $unt, vnà cum concoctione mutan tur colores. Manife$tum autem id e$t, vt di ctum fuit anteà, & in floribus eorum quæ tinguntur. nam initiò cùm tingentes purpu ram, demittunt $anguineas $anies, quas {αἱ}μα τίδας vocant, opacæ fiunt, & nigræ, & aëriæ. flore verò $atis elixato, fit floridus halurgus & $plendidus. Quare nece$$e e$t, & florum multos $imiliter coloribus fructuum, eua- riare: & alios excellere, alios autem defice- re à coloribus naturalib. propterea quòd quor\~udam $it imperfectior, & quorundam perfectior concoctio. flores igitur & fru- ctus, propter has cau$as, di$crepare inter $e contingit.

Vbi declarauit cau$as varietatis colorum in flo- riribus & fructibus: in præ$entia exponit, quare flo- res in $uis coloribus permanent, $ed fructus $ucco concocto mutantur. & $oluit diu dubitatum pro- blema, cur flores colorem, quem $emel acceperunt, dum vigent, non mutant: fructus verò plures in- duunt colores. In cau$a e$$e ait, quòd in floribus ferè amburitur humor, & propter penuriam exiccatur, nec patitur vlteriorem concoctionem. At in fructi- bus, quoniam iis ine$t multa humiditas, & patiantur maiorem concoctionem, aliter euenit, vt in omni decoctione mutent colores, poti$simùm cùm $ucce- [0151]IN LIB. DE COLORIBVS. dens vincit priorem. Et aduerte quòd dicit, qua$i exu ritur, quoniam non e$t vera adu$tio, $ed exiccatio: ve lut ex $uis verbis apertò liquebit infrà, vbi aget de frumento. prius enim exiccatur humor frumenti, quàm tingatur: atque ideo non attingit nigritiem. Si- militer flores antequàm adipi$cuntur perfectum co- lorem, quia exiccatur humidum, retinent illum qu\~e $emel conceperunt: at fructus propter alimonii co- piam, in colores, qui $ecundum naturam $unt, hoc e$t natiuos, & qui naturaliter iis in$unt, mutãtur vnà cum concoctione. Quod exemplo artificio${ae} tinctu- r{ae} explanat, $umens velut $uprà purpur{ae} tincturam, vtpote cuiuis noti$simam. nam, inquit, $tatim atque inter principia purpuram tingentes, demittunt in cortinas $aniem $anguinolentam, quod e$t purpuræ illud $anguineum humidum, opaci gignuntur colo- res, et nigri et aërii, quod e$t cyanei & cœrulei. at vbi abundè fuerit flos excoctus, & cùm ad perfectam co- cturam peruenerit; creatur halurgus floridus et $plen didus, hoc e$t concipit colorem $aturat{ae} purpur{ae}. at- que per floridum & $plendidum, intelligit vegetum & nitentem, velut aliàs expo$uimus. Concludit dein de quod dictum e$t, nimirum nece$$e e$$e vt multi flo res colorum arte paratorum, $imiliter coloribus fru- ctuum, id e$t perinde vt colores fructuum varientur per cocturam: & quo$dam exuperare ac præ$tare, po- $teriores $cilicet: quo$dã verò deficere & cedere, nem pe priores. dico autem de coloribus natiuis, qui con- ueniunt fructibus $ec\~udum naturam, vt iam dictum e$t. Cau$am autem huius adducit, cocturam, quòd aliorum puta priorum coctio $it imperfectior, & alio rum videlicet po$teriorum $it perfectior. Hinc anne- ctit epilogum, euenire vt flores & fructus inter $e di- [0152]SIM. PORTII COMMENTAR. $crepent ob prædictas cau$as. Cæter\~u quoniam mul- ta tam in $uperiori quàm in præ$enti cõtextu de$unt in altero manu$cripto: & multa aliter leguntur: libet totum locum ob oculos ponere, vt cuilibet $uum $it iudicium. et primùm prima illa proximi textus verba, ῥάδιον {δὲ} τοῦτο ἐκ πο{λλ}ων σ{υν}@δ{εῖ}ν, hoc e$t, facile autem hoc e$t ex multis contueri, de$unt: dein $equitur $ic, {καὶ} τῶν κ{αρ}πῶνἔνιοι, πο{λλ}ὰσ διαφορὰσ {καὶ} χρωμά {των}, κ{αὶ} ὀσ- μων, κ{αὶ} χυμ{ωο}ν, ἅμα {τῆ} πέψ{ει} λαμβάν{ου}σϊ. {τά} \`<004> ο{ὖν} φύ{λλ}α διὰ μϊκρότη{τα} τῆσ τροφῆσ {τα}χέωσ ἐκπέ{ττ}ετ{αι} {καὶ} μάλιςα συμβ{αί}- ν{ει} πρότερον {τῶν} ἀνθων {τὰ} ἄκρα. οἱ {δὲ} κα{ρπ}οί, διὰ {τὸ} πλῆθοσ τῆσ ὑ{γρ}ασίασ, {εἰ}σ πά<021>σ ἅμα {τῆ} πέψ{ει} <024> κα{τὰ} φύσϊν χρόασ με{τα}- βά{λλ}{ου}σιν. ὥσπερ {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν} βα{πτ}ομένων ἱματίων γίνε <017>. ἀνά γκη {δὲ}, {καὶ} {τὰ}\`<004> ὑπερβὰ{λλ}{ει}ν, {τὰ} {δὲ} ἀπολ{εί}π{ει}ν {τῶν} κα{τὰ} φύσϊν χρομά{των}. <003> {το} τῶν\`<004> ἀτελῆ, {τῶν} {δὲ} τελ{εί}αν γίνεσθ{αι} τ{ὴν} πέψιν. hoc e$t, & fructuum nonnulli, multas differentias & color\~u, & odorum, & $aporum, vnà cum concoctione conci- piunt. folia igitur, propter alimonii paucitatem, cele- riter excoquuntur. ac maximè accidit, prius florum extrema. at fructus, propter humoris copiam, in o- mnes vnà cum concoctione $ecundum naturam co- lores mutantur. quemadmodum & in ve$tibus quæ tinguntur euenit. Nece$$e autem e$t, quo$dam exupe rare, & quo$dam deficere, ab iis qui $ecundum natu- ram $unt coloribus; propterea quòd aliorum $it im- perfectior, & aliorum perfectior concoctio. Reliqua verò contextus vltima verba de$unt: attamen alter co dex habet in fine, {τὰ} \`<004> ο{ὖν} ἄνθη {καὶ} τ{οὺ}σ κα{ρπ}{οὺ}σ <003> {τα}ύ{τα}σ <024> ἀιτίασ συμβ{αί}ν{ει} τοῖσ χρώμασϊν ἀ{λλ}ήλ{ων} διαφέρ{ει}ν: quem nos $ecuti $umus.

Τὰ {δὲ} {πο}{λλ}ὰ {τῶν} {πλ}{εί}{ςω}ν δ{έν}{δρ}ων, \`<026> {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον {γί}- νε{ται} ξ{αν}θὰ, <003> \`<026> {τῆ}ς {τρ}οφῆς ὑ {πο}λ{ει}π ού{ση}ς, φθ{άν} {ει}ν {αὐ}{τὰ} {κα}{τα}ξηρ{αι}νό<004>α {πρ}ότ<002>ον, ἢ {με}{τα}βά{λλ}<023>ν {εἰ}ς {τὸ} {κα} [0153]IN LIB. DE COLORIBVS. {τὰ} φύ{σι}ν {χρ}ῶμα. ἐπ{εὶ} {καὶ} {τῶ}ν ἐ{πι}ρρεόν{τω}ν {κα}ρ{πῶ}ν {ἔν}ιοι, {γί}νον{ται} τῷ {χρ}ώμα<035> ξ{αν}θοὶ, <003> {τὸ} {καὶ} {το}ύ{τω}ν <033> {πέ}{ψε}ως {πρό} <007>ον {τὴν} {τρ}οφ{ὴν} ὑ {πο}λ{εί}{πε}ιν. Multæ autem plurimarum arborum tan dem fiunt flauæ: eò quòd alim\~eto deficien te anteà præuentæ inare$cant, quàm mut\~e- tur in colorem qui $ecundum naturam e$t. quandoquidem & defluentium fructuum aliqui fiunt colore flaui, propterea quòd & horum prius concoctione deficiat nutri- mentum.

O$tendit in antedictis flores deficiente alimento, non mutare colores: iam docet idem v$uuenire mul- tis arboribus & fructib. quòd $cilicet defectu & ino- pia alimenti prius are$cãt, quàm ad genuinum & pro prium ac naturalem colorem perducantur. Inquit igi tur accidere multis arborib. vt flauæ fiant. non quòd is color $it po$tremus, & natura proprius: $ed po- $tremus, alimonii penuria, $icut $æpenumero v$uue- nit per$icis, quorum folia defectu alim\~eti flaue$cunt. Hoc $imilimodo demõ$trat in fructibus quibu$dam caducis, & e$t alterius problematis $olutio, quare fru ctus aliqui antè quàm maturentur decidant, & flaue $cant. vt in ficubus & per$icis $æpius videmus. Cau$a enim e$t tum ca$us, tum coloris, quoniam prius defit humidum, quàm in illis naturalis concoctio perficia tur. nam ob humoris defectum decidunt: et eadem de cau$a, re$iccato humido fiunt flaui. No$trates hos fru ctus ante maturitatem caducos, vocant $caldatos. Rur$us autem, litera alterius manu$cripti codicis vt- [0154]SIM. PORTII COMMENTAR. cun\'que di$$entit ab impre$$o, & initiò $tatim legitur, πο{λλ}ὰ {δὲ} {καὶ} {τῶν} δένδρων, {τὸ} τελ{ευ}{τα}ῖον, hoc e$t, Multæ au- tem arborum, tandem & C. & profectò πλ{εί}ςων vide- tur vacare. $ic pro ἀπολ{ειπ}ούσησ habet ὑπολ{ειπ}ούσησ, $ed nihil ad rem intere$t. deinde dee$t illud ἐπιῤῥεόντων: $ed po$t hæc verba γ{ίν}ον{ται} {τῶ} χρώματϊ ξανθοὶ, hoc e$t fiunt colore flaui, inter$erit, πρὸ τοῦ φθάσ{αι} τ{ὴν} φύσϊ@ τοῦ οἰκ{εί}{ου} χρώματοσ, quod e$t, antè quàm accedat natu- ra proprii coloris. quæ declaratio e$t, indicans quid $it color quem vocat $ecundum naturam: vt intelliga mus eum e$$e, qui $it fructibus proprius & natiuus.

Ε)/ {τι} {δὲ} ὅ, {τε} {σῖ}{το}ς, {καὶ} {τὰ} φυό<004>α ἅ {πα}ν{τα}. {καὶ} {γαρ\} {τα}ῦ {τα} \`<026> {τε}λ{ευ}{τα}ῖον {γί}νε{ται} ξ{αν}θ<020>. {τὸ} {γὰρ} ὑ{γρ}ὸν {ἐν} {αὐ}{το}ῖς οὐ{κέ}{τι} {με}λ{αι}νό<004>ον, <003> \`<026> {κα}{τα}ξηρ{αί}νε{σθ}{αι} {τα}{χέ}ως, {πο}ι{εῖ} {τὴν} {τοῦ} {χρ}ώμα{το}ς {με}{τα}βολ{ὴν}: {με}λ{αι}νό<004>ον {γὰρ} {καὶ} τῷ χλωρῷ {κε}ρ{αν}νύ<004>ον, {γί}νε{ται} {κα}θά<007> {εἴ}ρη{ται} {πο}ῶδες. ἀ{σθ}ενε{ςέ}ρου {δὲ} {τοῦ} {μέ}λανος ἀ{εὶ} {γι}νὸ'<004>ου, {πά}- λιν {κα}{τὰ} {μι}κρὸν {εἰ}ς \`<026> χλωρὸν {με}{τα}βά{λλ}<023> {χρ}ωμα: {καὶ} \`<026> {τε}λ{ευ}{τα}ῖον {γί}νε{ται} ξ{αν}θὸν. ἐ{πεὶ}{τά}{γε}{τῆ}ς ἀ{πί}ου φύ{λλ}α, {καὶ} {τῆ}ς {ἀν}{δρ}άχνης, {καί} {τι}νων ἄ{λλ}ων {πε}{ττ}ό<004>α, {γί}νετ{αι} φοινί{κι}α, {πλ}ὴν ὅ<021> {καὶ} {το}ύ{τω}ν {κα}{τα}ξηρ{αί}νετ{αι} {τα}{χέ}ως, {τα}ῦ{τα} {γί}νε{ται} ξ{αν}θὰ. <003> \`<026> {το}ύ{τω}ν {πρ}ὸ {τῆ}ς {πέ}{ψε}ως {τὴν} {τρ}οφ{ὴν} ὑ{πο}λ{εί}{πει}ν. <024> {μὲν} ο{υν)=} {τῶ}ν φυ{τῶ}ν {δι}α- φορὰς {μά}λιςα ἔυλο{γο}ν {συ}μβ{αί}ν<023>ν <003> <024> {εἰ}ρὴ'<004>{ας}{αἰ}- {τί}{ας}. Amplius, & frumentum, & omnia quæ terra na$cuntur. etenim hæc po$tremùm fiunt flaua, nam cùm humidum in iis non amplius nigre$cat, propterea quòd celeri- ter exare$cit, efficit coloris mutationem. ni [0155]IN LIB. DE COLORIBVS. gre$c\~es autem & viridi temperatum, fit ve- lut dictum e$t, herbaceum. verùm $i infir- mius $emper fit nigrum, rur$us paulatim in viridem mutatur colorem, ac tandem fit flauum. quandoquidem pyri folia & portu lacæ, & aliquorum aliorum concocta, fiunt punicea. at quæcunq. horum celeriter quo que exare$cunt, ea fiunt flaua, quòd eorum nutrimentum ante concoctionem deficiat. Rationi igitur maximè con$onum e$t, plan- tarum differentias euenire, propter prædi- ctas cau$as.

Soluit aliud problema, quare frument\~u, & φυό<004>α, hoc e$t quæ terra oriuntur, vltimò efficiuntur flaua. Intelligo autem per ea quæ terra na$cuntur, cerealia omnia, hordeum, milium, panicum, lupinos, $ecale, atque id genus cætera. Et reddit cau$am, quoniam humidum non amplius nigre$cit, $ed citò exiccatur antè quàm ad nigredinem perducantur. Atque hinc patet aliud problema, quare frumenta æ$tate cum $ic- cantur, $i imbre præueniuntur nigre$cant? Cau$a e$t, quoniam calor agens in humidum, creat nigrorem, vt $uprà diximus. Similiter, $i humor ille $picæ nutri- mentum, non exiccaretur, non dee$$et, & ad nigredi nem deduceretur. NIGRESCENS AVTEM.) De- clarat quomodo in plantis humidum nigre$cens in- ducit colorum varietatem. quippe quod primùm ni- gre$cens, admi$tum\'que viridi, herbaceum gignit co lorem. & animaduerte ration\~e hic planius expre$$am quàm alibi. Sciendum autem, quòd colores extremi, [0156]SIM. PORTII COMMENTAR. puta albus & niger, dicuntur infirmari, cum dece- dunt, & dilabuntur à $ua puritate & $inceritate. Cùm igitur nigrum purum infirmatur, & amittit $uam $in ceritatem, humidum\'que imminuitur, & viridi tem- peratur ac mi$cetur: primus color, in quem primùm decidit, e$t herbaceus. Quòd $i nigrum amplius infir- metur; paulò pò$t gignitur viridis: & tandem flaue- $cit, nec vlterius progreditur, quoniam in maturatio ne extinguitur humidum. Nec tibi imponant ea qu{ae} $uprà dicta fuerunt, & quæ hîc dicuntur. nam $uprà declaratum fuit, nigrum gigni adu$tione humidi: hîc verò dicimus nigrum infirmari ac imbecillius reddi, cùm omnino humidum exiccatur; at cùm vltimò re- $oluitur, redit in cinerem, $icut dictum e$t. Po$t hæc $oluit aliud problema, quamobrem pyri, portulac{ae}, & aliorum, quorum inter concoquendum defit ali- monium, folia fiant punicea? Cau$a e$t, quia antè quàm natiuus, proprius, & vltimus adueniat color, alimentum deficit: vt liquidò con$picitur in foliis vi- tis, quæ humidi penuria rubent autumno. Quæras, qua de re non fiant flaua? dicendum e$t, quoniam in iis humor pror$us exiccatur. at in cerealibus non de- e$t omnino humidum. remanet enim aliquid, et$i id paucum $it. Denique epilogo concludit, rationi con- $entaneum e$$e, colorum in plantis di$crimina, ex an- tedictis cau$is accidere, nempe ex maturatione ac de $iccatione. Qui verò per ἄπιον raphanum $ylue$trem intellexit, non omnino forta$$e hallucinatus e$t, ha- bet enim aliquid punicei: attamem, cùm loquatur de foliis quæ ob arefactionem decidunt, potius de pyro audiendum e$$e mihi videtur: quòd hunc puniceum colorem referant, cum decidunt. Atque de quinto capite hactenus.

[0157] DE COLORE PILO. RVM, PENNARVM, ET CVTVM. CAP. VI. ΓΙ' νε{ται} {δὲ} {καὶ} {τὰ} {τρ}ι{χώ}μα{τα}, {καὶ} {τα} {πτ}<002>ώμα{τα}, {καὶ} {τὰ} δέρμα{τα}, {καὶ} ἵπ{πω}ν, {καὶ} βοῶν, {καὶ} {προ}β<020>{τω}ν, {καὶ} {ἀν}θρώ{πω}ν, {καὶ} {τῶν} ἄ{λλ}ων ζώων ἁ{πά}ν{τω}ν, {καὶ} λ{ευ}{κὰ} {καὶ} φ{αι}ὰ, {καὶ} {πυ}ῤῥὰ {καὶ} {μέ}λανα, <003> {τὴν} {αὐ} {τὴν} {αἰ}{τί}{αν}. Fiunt autem & pili, & pennæ, & cutes, equorum, & boum, & ouium, & hominum, & aliorum animalium omnium, alba, & fu- $ca, & ruffa, & nigra, eandem ob cau$am.

Suprà propo$uerat, pilos, pennas, flores, & fructus per maturationem vario colore infici, egit\'que de flo- ribus, foliis, & fructibus plantarum: iam de pilis, & pennis, & ante animalium tractationem aggreditur. Sed quærat qui$piam cur hunc ordinem $eruauerit? Forte melioris faciliori$\'que doctrinæ gratia: vel quia plantæ $impliciores $unt animalibus: vel quia no- tiores, magi$\'que ad manus. Proponit autem tria pertractanda, pilos, quibus complectitur iubas equo rum & leonum, vellera ouium, $etas porcorum, vil- los, capillos, & aculeos herinaceorum. Ari$toteles enim, eos quoque inter pilos recen$et. deinde pennas & tertiò cutes omnium animalium: & inquit ea alio atque alio colore infici & colorari, ob eandem cau- $am, nempe ob cõcoctionem maiorem vel minorem. Verùm animaduerte, quòd in omnibus animal bus [0158]SIM. PORTII COMMENTAR. pili $equuntur colorem cutis, præterquàm in homi- ne, vt docet Ari$toteles quinto de Generatione ani- malium, cap. v. ni$i ab affectu aliquo, puta vitiligine aliter eueniat, at hæc po$tea erunt examinanda $uo lo co. Sed dubitauerit aliquis, quare non egerit de colo- ribus oculorum, & caluitii? Equidem dixerim, quòd in oculis non $int veri colores, $ed tales appareant ob profunditatem vel paucitatem humoris, velut for ta$$e in fine libelli declarabitur, quantum quidem ex Ari$totele hinc inde licuit excerpere.

Λ{ευ}{κὰ} {μὲν} ὅ{τα}ν ἔ{τι} ὑ{πὸ} {τῆ}ς {πέ}{ψε}ως \`<026> ὑ{γρ}ὸν {τὸ} οἰ- κ{εῖ}ον ἔ{χο}ν {χρ}ῶμα {κα}{ταξ}ηρ{αν}θῇ. Alba quidem, cùm humidum ad huc proprium retinens colorem exiccatum fue rit à concoctione.

Reddit cau$am, quare pili, pennæ, & cutes, effician tur alba. quando $cilicet humor, quem nanci$cuntur à primordiis generationis, retinent colorem natura- lem, paucus cum $it, exaruit, & vndiquaque à conco- ctione de$iccatus fuerit. Dixit retinens colorem pro- prium, quoniam $i eo priuantur $imul cum humido, liuida euaderent, & ad nigredinem tenderent, vt ex- plicat Ari$tot. 8. $ectionis problemate primo. Lo- quitur autem author de colore albo genitali, & non ex affectu. nanque Ari$toteles quinto de Generatio- ne animalium, cap. 6. docuit differre natura album, & ex affectu: ceu in vitiligine, et in $enectute. fit enim is qui ex affectu e$t, ab humiditate extranea, qui dici- tur $itus, vt ibidem copio$i$simè explicat Ari$toteles. Dixit $uprà author, acinos mali punicæ & ro$arum folia initiò e$$e alba: atque illud euenire ex humido [0159]IN LIB. DE COLORIBVS. incocto & multo, tendente ad concoction em, in qua variat colorem. At hîc loquitur de albo natiuo, qui non mutatur; qui fit cùm humidum omniquaq. fue- rit exiccatum à concoctione. Et annota differentiam in plantis, & in pilis: ne exi$times authorem $ibi non cõ$tare. C{ae}terùm difficultas emergit, quo pacto qu{ae}- dam pennæ, quæ $ua natura $unt nigræ, per tempora rios affectus mutentur, (vt tertio de Hi$toria anima- lium, cap. 12. te$tatur Ari$toteles) puta frigoribus, & è nigris in albas tran$eant, vt corui, pa$$eris, & hirun- dinis? præterea, cur nunquàm vi$um $it, è genere albo in nigrum veni$$e? Quamuis hæc parùm ad no$trum $pectent in$titutum: e$t tamen $ciendum, quòd humi dum multum vetera$cens, & gignens nigredinem, pote$t à calore qui à contin\~etis frigiditate, intro pro- pellitur & coarctatur exuri; ita vt pennæ reddantur & efficiantur albæ. Quòd verò è genere albo, non e$t vi$um aliquod mutari: id fit, quoniam albus color, cùm e$t natiuus, proueniat ab extinctione humidi. mutatione porrò naturali, nequit id vbi non e$t hu- mor, fieri nigrum: pote$t tamen aliquãdo ex acciden- ti. nam vt Ari$toteles docet, $unt quædam flumina, quæ pilos mutant ex albis in nigros: & contrà. $ic ca- lidæ aquæ, pilum efficiunt album, & frigidæ nigrum. Sed hæc obiter, & qua$i per tran$ennam.

Μέλ{αν}α {δὲ}, {το}ὐν{αν}{τί}ον, ὅ{τα}ν {αὐ}\`<026>{ἐν} {τῇ} {γε}νέ{σει} {τὸ} <007>ι{ττ}ὸν {χρ}ῶμα ὑ{γρ}ὸν {κα}θά<007> {ἐν} {το}ῖς ἄ{λλ}οις ἅ{πα}{σι}, {πα}λ{αι}ού<004>ον {καὶ} {χρ}ονιζό<004>ον, <003> {τὸ} {πλ}ῆθος, μελ{αν}θῇ. {πά}ν{τω}ν {γὰρ} {τῶ}ν {το}ιού{τω}ν, ὅ, {τε} {χρ}ὼς {καὶ} {τὰ} δ\'<002>μα{τα}{γί}- νε{ται} {μέ}λανα. Nigra verò contrà, quoties ip$um in ge- neratione humidum, quemadmodum in [0160]SIM. PORTII COMMENTAR. aliis omnibus, antiquatum & tempore con fectum, propter copiam nigruerit. omnium enim talium & pelles & cutes fiunt nigræ.

Exponit particularius causã alterius coloris $impli cis $cilicet nigri in pilis, pennis, et de quo $uprà in cõ- muni & vniuer$alius pertractauarat, & inquit eum contrario modo gigni quàm albus: tria autem in eius generatione con$iderat, vnum; humore natiuum pro pter multitudinem non concoctum, alterum; longio- rem eius moram, & terti\~u copiam. qu{ae} cõtrà $e hab\~et in humore, qui albedinem creat naturalem. is enim e$t concoctus, non vetera$cit, & deficit propter exic- cationem. Cùm humidum, ait Ari$toteles quarto Me teororum, à naturali calido non obtinetur, $uperna- tat, & nigricat: quamuis intus à calido extraneo exic- catur. Hoc ip$um palàm in vulneribus con$picitur. nigricant enim, cùm humidum à calore naturali non concoquitur: albicant autem po$tremò. idque ferè in omnibus putrefactionibus accidere per$picuum e$t. V$us e$t author duobus, παλ{αι}{ού}μενον {καὶ} χρονϊζόμενον, quæ et$i idem videntur $ignificare, tamen humoris vetu$tatem, & longiorem eius moram connotant, ci- tra concoctionem. Cæterùm calor alio modo album creat colorem, & alio nigrum. nam per actionem con tinuam & exiccationem, album gignit, velut con$pi- cere e$t in caminis, vbi ignis e$t perennis; adur\~edo ve rò humidum & non exiccando, nigrum generat, ve- lut in fumo, & titionibus liquidò patet. Atque iccir- co pi$cium $quamæ qui in vmbro$is degunt locis, her bace\~u & nigricantem referunt colorem, quòd calor in illas nõ agant. Quomodo verò Sol Aethiopas deni gret, paulò pò$t dicemus, vbi ad hominem de$cende- [0161]IN LIB. DE COLORIBVS. rimus: nam in præ$entia author $olùm loquitur de iis quæ a cau$is interioribus inficiuntur, non item de iis quæ ab externis colorem contrahunt. Verùm annora quòd et$i diximus calor\~e nigredinem generare: po$$u mus tamen, nec imperitè, dicere, defect\~u caloris ni- gritiem efficere, vbi $cilicet non excoxit aut exicca- uit omne humidum, $ed adu$sit. Dixit χρὼσ {καὶ} δέρμα {τα}, aut ex cõgeminatione & ἐκ τοῦ παρα{λλ}ὴλ{ου} vt vnum declaret alterum: aut δέρμα{τα} tribuit omnibus anima- libus, & χρω{τα} homini tantum. Deniq. quamuis im- pre$$us codex Græcus, habeat ὅ{τα}ν {αὐ}{τὸ} {ἐν} {τῇ} {γε}{νέ}σ<023> {τὸ} περϊ{ττ}ὸν χρωμα ὑ{γρ}ον, tamen ea duo verba {τὸ} π{ει}ρϊ{ττ}ὸν χρωμα induximus, tum quòd de$int in altero manu- $cripto, tum quòd nihil mihi quidem videantur $i- gnificare, ni$i quis intelligat per humidum colorem $uperuacaneum, eum quem natiuus humor $uper- fluus procreat.

Φ{αι}ὰ {δε} {καὶ} πυῤῥὰ, {καὶ} ξ{αν}θὰ, {καὶ} <024> ἄ{λλ}ας ἔ{χο}ν{τα} {χρ}όας, ὅ<021> φθ{άν}{ει} {κα}{τα}ξηρ{αι}νό<004>α {πρό}τ<002>ον, ἢ {τε}λέως {ἐν} {αὐ}τοῖς {με}{τα}βά{λλ}<023>ν {εἰ}ς {τὸ} {μέ}λ{αν} {χρ}ῶμα {τὸ} ὑ{γρ}ὸν. Fu$ca autem & ruffa, & flaua, & reliquis prædita coloribus, quæcunque præuenta $icce$cunt prius, quàm in ip$is humidum perfectè mutetur in nigrum colorem.

Vbi ab$oluit cau$as albi & nigri, deinceps ad me- dios colores accedit; & primùm reddit cau$as, quare quædam fiant ruffa, & flaua, aut aliis coloribus præ- dita, quoniam inquit, in ip$is præuenit arefactio hu- midi, antequàm perfectè ab$oluatur mutatio in ni- grorem: adeò vt humoris penuria, non perducatur ad nigredinem, quoniam in ip$a concoctione non re [0162]SIM. PORTII COMMENTAR. $i$tit. Cæterùm $unt quidam gradus in humidi exic- catione. nam aliqua citi$simè exiccantur, vt flaua: $e- cundum ordinem obtin\~et punicea & ruffa: remanet enim in illis aliquid humidi. tertio loco $uccedunt fu $ca, quæ plus habent humidi; quartam cla$$em, tenent purpurea: & quintam cœrulea. Attamen hæc omnia dici po$$unt, quomodo ait Ari$t. lib. de Sen$u, e$$e mi $ta ex albo & nigro: cùm $ecundus gradus in gene- ratione, priori mi$ceatur. Quod veri$simum e$t in generatione naturali, in quibus & cum proportio- ne multiplici mi$centur: & aliquando nulla $eruata ratione, neque proportione, velut pò$t dicemus.

Οἷς {δὲ} {ἀν}ωμάλως <023><027> {συ}μβῇ, {καὶ} {τὰ} {χρ}ώμα{τα} {το}ι{αῦ} {τα} {γί}νε{ται} {πο}ι{κί}λα. {δι}ὸ {καὶ} {πά}ν{τα} {το}ῖς δέρμα{σι} {καὶ} {τῷ} {χρ}ώμα{τι} {συν}ε{πα}{κο}λουθ{εῖ}. ἐ{πεὶ} {καὶ} {τῶν} ἀνών {τῶν} ἐμ{πύ}ῤῥων {καὶ} {τὰ} {τρ}ιχώμα{τα} {γί}νε{ται} λ{ευ}{κό}{πυ}ῤῥα. {τῶ}ν {δὲ} {με}λ{άν}ων {μέ}λανα. {κἂ}ν {κα}{τὰ} {μέ}ρος {τὶ} {τοῦ} {σώ}μα{το}ς <019>{αν}θήσῃ λ{ευ}- {κὸ}ν {καὶ} <024> {τρ}ί{χα}ς ἴ{οχ}ου{σι}ν ἅ{πα}ν{τε}ς λ{ευ}{κὰ}ς, {κα}{τὰ} {τὸ}ν {τό}{πο}ν <023><027>ν, {κα}θά<007> {καὶ} {τὰ} {πο}ι{κί}λα {τῶν} ζώων. οὕ{τω}ς ἅ{πα}ν{τα} {τὰ} τριχώμα{τα}, {καὶ} {τά} {πτ}ερώμα{τα}, {το}ῖς δέρμα {σι} {συν}α{κο}λουθ{εῖ}, {καὶ} {τὰ} {κα}{τὰ} {μέ}ρος {καὶ}{τὰ} {κα}{τὰ} {σῶ}μα {μό}- νον. Quibus autem inæqualiter hoc accidit, etiam colores tales fiunt varii. quare etiam omnia cutes & color\~e con$equuntur. quan doquidem etiam hominum rufforum; & pi li $unt alboruffi: nigrorum verò, nigri. quòd $i $ecundum aliquam corporis partem efflo ruerit album: vniuer$i pilos quoq. albos ha bent eo loco. $icuti ea quæ ex animalibus va [0163]IN LIB. DE COLORIBVS. ria $unt. Ita omnes pili & pennæ cutes $e- quuntur, & $ecundum partes, & $ecundum corpus $olum.

Quoniam author $uprà docuit, hos colores ruf- fum, & flauum humoris inopia non a$$equi extremã colorationem: ob id quia habent proportionem inter $e terminatam; ne quis credat, quòd omnes colores hunc ordinem tueantur, ($unt enim multi qui $ine certa & terminata proportione gignantur, $ed colo- rum additione $ecundum magis & minus, vt iam de claratum fuit, & Ari$toteles libro de Sen$u docet:) in præ$entia explicat eos quidem varios e$$e, qui $ine certa lege creantur; $ed normam præ$cribit, quibus comprehendi queant: & duo dicit, primùm, quòd co lores gignantur etiam $ine ordine, & $ine proportio- ne, qui ferè infiniti $unt, vt a$$erit Alexander lib. de Sen$u. deinde, quòd in his adhuc $it regula, vt in ani malibus, quoniam $equuntur naturam cutis. adeò vt tum ii qui certis rationibus gignuntur, tum qui in- certis cutem imitentur & corpus, tam $ecundum par tem, quàm $ecundum totum. Inquit itaque quòd quibus corporibus & cuticulis accidit hoc, vt $cili- cet humidum aliàs magis, aliàs minus extinguatur, nulla certa $eruata proportione; etiam iis colores ta- les, puta varii & inordinati, fiunt. Atque hinc colli- git, omnia nempe pilos, pennas, & quæ horum $er- uant proportionem, cutem eiu$que colorem con$e- qui: & reddit eius rationem à $igno, $umpto ab homi ne, vt mea fert opinio, maximè accommodato. Ait enim Ari$toteles quinto de Generatione animalium capite v. cau$a colorum (de pilis loquitur.) in cæteris animalibus cutis e$t. alborum enim alba e$t cutis; ni- [0164]SIM. PORTII COMMENTAR. grorum, nigra: variorum permi$torum\'q. partim alba, partim nigra e$$e con$picitur. At in homine, cutis nulla cau$a e$t. qui enim $unt albi, admodum nigros habent capillos. cau$a e$t, quòd homo omnium maxi mè tenu\~e cutem habet, pro magnitudine. itaque ni- hil ad pilorum mutationem cutis valet, imò præ $ua imbecillitate ip$a mutatur, & vel à Sole, vel à flatu redditur nigrior, nec pili vllo pacto cum eo mutan- tur. at verò in c{ae}teris cutis vim loci pr{ae} $ua cra$situdi ne obtinet. itaq. fit, vt pili pro cute immutentur: cutis autem ip$a nihil à flatu aut Sole afficiatur. Hactenus Ari$toteles, quæ et$i $pecie videntur iis quæ hîc di- cuntur refragari, quòd hic doceat in hominibus pi- los $equi cutem, cuti$que colorem: tamen, meo iudi- cio, locus e$t à minori. $i de quo minus videtur ine$$e & ine$t: ergo de quo magis. Sed minus videtur in ho- mine pilus $equi naturam cutis, & tamen in aliquib. $equitur, vt qui cutem habent reffam, iis etiam pili ex albo reffe$cunt, & quadantenus imitantur cu- tem: ergo magis in aliis animalibus. Similiter $i pars aliqua alba macula vel vitiligine vitiatur, etiam pili co loco cani & candidi generãtur. & hoc voluit cum dixit in exemplari ἐξανθήση λέυκη id e$t effioruerit alb\~u id e$t vitiligo, quæ $ibi nomen inuenit ab albedine. At varietas in animalib. accidit $ecundum naturam, non ex affectu, vt pili $int varii, quibus cutis varia e$t. Concludit ergo, quòd pili & pennæ cutes $equun- tur. nam reliqua de$unt in manu$cripto. attam\~e $i ad- mitt\~eda videntur, po$$ent ad id accommodari, quod alibi Ari$toteles animalia quædam e$$e toticolora di- xit, quæ hic vocat vnicolara. Quare pilus & penna cutem $equuntur, & $ecundum partem, $i varia e$t cu tis, & $ecundum totum, $i vniformis reperitur, vt in [0165]IN LIB. DE COLORIBVS. vnicoloribus vocatis ab Ari$totele, quinto de Gene- ratione animalium, cap. vi. Cæterùm quoad contra- dictionem, dicendum, quòd cùm hic author affirmat pilos in homine $equi cutem: & Ari$toteles, cutem ni hil po$$e ad pilorum mutationem: Ari$toteles fortè negat, cutem e$$e cau$am immutationis pilorum in homine, quoniam alterata cute, non alteratur pi- lus, vt Michael Ephe$ius, atque Auerroës interpre- tantur: attamen po$$e naturaliter pilum $equi colo- rem cutis, non vt cau$am $ed vt medium, non inficia tur. Et $i dicit, quòd qui $unt albi, admodum nigros habent capillos: id fieri pote$t ob cutis illius particu- læ, puta capitis, affectionem vel naturalem, vel exter- nam, qua$i hic author intelligat, quòd interdum in homine pilus cut\~e $equatur; Ari$toteles verò neget, cutem cau$am e$$e vniuer$am. Vel non e$t vt cau$a; $ed cau$a quæ pilos in$icit, eadem aliquando prius cutem afficit. Amplius, inquit, hominum rufforum pili $unt alboruffi, qua$i innuat pilum non omnino $equi colorem cutis: $ed quibus ruffa e$t cutis, his pili $unt partim albi, & partim ruffi. Nos quidem certè vidimus ruffos pl{ae}ro$que, quibus pilus circa radicem albicaret, & in extremo ruffe$ceret: & alios, quibus color medius e$$et inter album & ru$$um, cuiu$modi etiam igneus interdum con$picitur, quem hic vocat λ{ευ}κόπυῤῥο <008> quem nos diximus, alboruffum.

Ο( {μο}ίως {δὲ} {καὶ} τού{το}ις, ὁ{πλ}{αὶ} {καὶ} {χη}λ{αὶ}, {καὶ}ῥύγ{χη}, {καὶ} {κέ}ρα{τα}. {καὶ} {γὰρ} τ{αῦ}{τα} {τῶ}ν {με}λάνων {γί}νε{ται} {μέ}λανα. {τῶν} {δὲ}λ{ευ}{κῶν}, λ{ευ}{κὰ}. {δι}ὰ {τὸ} {καὶ} τού{το}ις ἅ{πα}{σι}, <003> {τοῦ} δ\'<002> {μα}{το}ς {τὴν} {τρ}οφ{ὴν} {εἰ}ς {τὴν} ἐκ\`<026>ς {πε}{ρι}ο{χὴν} {δι}ηθ{εῖ}{σθ}{αι}. Similiter his $e habent vngulæ $olidæ, & bifidæ, ro$tra, & cornua. etenim bæc nigro, [0166]SIM. PORTII COMMENTAR. rum fiunt nigra: alborum autem, alba; pro- pterea quòd etiam his omnibus, alim\~etum per cutem ad exteriorem ambitum perco- latur.

Demon$trat non modò pennas & pilos cutis co- lorem $equi: verùm his etiam duriora, vngulas $ci- licet $olidas & bifidas, ro$tra animalium, & cornua. Idem $entit Ari$toteles vnde hæc videntur excerpta, libro tertio de Hi$toria animalium, cap. ix. cùm ait, Sunt item alia partium genera, quæ naturam nec ean dem habent, quam ea quæ expo$ita $unt, nec longè ab iis remotam, vt vngues, vngulæ, cornua: præterea ro $trum, quale datum auibus e$t. hæc enim & flexilia & fi$silia $unt, cùm nullum os vel flecti vel findi po$sit, $ed fragile quodque habeatur. Colores cornuum, vn guium, vngular\~u, pro cutis pilorum\'q. colore $equun tur. etenim cutis nigr{ae}, cornua nigra, & vngul{ae} nigr{ae} oriuntur, & candid{ae} pari modo in colore re$pondent & cornua, & vngues, & vngulæ. mediis etiam me- dium eundem colorem pr{ae}ferunt. & paulò po$t, Ad- hærent cornua cuti potius quàm o$si, vnde fit vt in Phrygia & alibi boues $int, qui cornua perinde vt au riculas moueant. Cau$a igitur hinc patet, quòd quo- niam hæc cuti adhærent, per cutem iis affunditur & $ubmini$tratur alimentum, quod eundem cum cute in cornibus, vngulis, ro$tris, & vnguibus creat colo- rem. Verùm experientia contrà videtur docere. nam boues ruffi, quandoque mi$to colore cornua, & in- terdum alba gerunt. Quòd forta$$e euenit ob cutis $ubiectæ exilitatem & tenuitatem, quæ non $ufficiat vt colorem $uum $uggerat cornibus, quomodo do- cuit Ari$toteles de homine, $ed $equuntur naturam [0167]IN LIB. DE COLORIBVS. o$sis. Qua de cau$a verò natura præbuerit animalib. cornua, vngues, & vngulas, atque alia eius generis, non videntur hîc repetenda, quòd πάρεργα, & ab in$ti tuto no$tro $int aliena. Non e$t tamen prætermitten- dum, hæc {καὶ} {γὰρ} τ{αῦ} {τα} {τῶν} μελάνον γίνε<017> μέλανα, {τῶν} {δὲ} λ{ευ}- κῶν, λ{ευ}κὰ. hoc e$t, etenim hæc nigrorum, fiunt nigra; alborum autem alba; non haberi in altero manu$cri- pto; & pro διὸ: legi διὰ {τὸ}, quo modo $anè e$t leg\~edum.

Ο(/<035> {δὲ} {το}ῦ {τό} ἐ{ςι}ν {αἴ}{τι}ον, οὐ {χα}λε {πὸ}ν ἐκ {πο}{λλ}ῶν {συν}ι- {δεῖ}ν, {τῶν} {τε} {γὰρ} {πα}ι{δί}ων ἁ{πά}ν{τω}ν {αἱ} {κε}φαλ{αὶ}, {κα}τ' ἀρ- {χὰ}ς {μὲν} {γί}νον{ται} {πυ}ῤῥ{αὶ}, <003> {τὴν} ὀλι{γό}{τη}{τα} {τῆ}ς {τρ}οφῆς. φ{αν}<002>όν {δὲ} <027> ἐ{ςι}. {καὶ} {γὰρ} ἀ{σθ}{εν}{εῖ}ς {αἱ} {τρ}ίχ<009>, {καὶ} ἀρ{αι} {αὶ} <003> {τὴν} {αὐ}{τὴν} {αἰ}{τί}{αν}. ἔ{τι} {δὲ} {καὶ} βρα{χεῖ}{αι} \`<026> {πρ}ῶτον ἅ{πα}{σι}ν ἐ{πι}{γί}νον{ται} τοῖς π{αι}{δί}οις. {προ}ϊού{ση}ς {δὲ} {τῆ}ς ἡλι- {κί}ας, {με}λ{αί}νον{ται}, {πά}λιν {χρ}ωϊζὸ'<004>οις {αὐ}τοῖς, <003> \`<026> {πλ}ῆ- θος {τῆ}ς ἐ{πι}ῤῥεού{ση}ς {τρ}οφῆς: Quòd autem hæc $it cau$a, haud diffici- le e$t ex multis per$picere. nam puerorum omnium capita, initio $unt ruffa, propter alimonii paucitatem. atque id manife$tum e$t, nam capilli imbecilles $unt, & rari, ean- dem ob cau$am. Præterea etiam primùm breues omnibus pueris proueniunt_:_ verùm progrediente ætate, nigre$cunt, rur$um iis coloratis, propter affluentis alimenti co- piam.

Vbi cau$am a$signauit, eam ip$am comprobat ab effectibus: quandoquidem cognitio cau$æ pendet ex effectu. nam ex quibus deprehenditur cau$a e$$e hu- [0168]SIM. PORTII COMMENTAR. ius effectus, non cõtingit aliter $e habere. Et primùm patere inquit in infantibus, qui vbi recens in lucem æditi fuerunt, ruffi & flaui $unt, propter infirmita- tem, & humoris paucitatem. quomodo de oculis di- xit Ari$toteles qui cæ$ii fiunt propter eandem cau- $am. Verùm ingerit $e difficultas, quomodo hîc dicat author pueris ine$$e paucum humidum, & paucum nutrimentum in ortus principio, cùm lib. 2. de Ge- nerat. Animal. cap. 4. a$$erat Ari$toteles, propter plurimam humiditat\~e pueris caput grauari, nec po$$e $ur$um attolli, ob quam caluariæ o$$a ne coale$cunt quidem ortus initio, nec confirmantur? Dicendum arbitror, vt Ari$toteles docet $ecundo de Generat. cap. iiii. pilos, pennas, ro$tra, & vngues & $imilia gi- gni ex alimento aduentitio, & auctiuo, quod tum à fœmina tum deforis $ibi acquirunt, & quantò minus caloris ine$t, tantò maius e$t horum incrementum. atque eam ob rem idem dixit in mortuis quidem cre $cere pilos, $ed non denuo generari. In pueris itaque, quamuis $it multa humiditas, tamen non e$t excre- mentitia. & iccirco parum dicuntur habere alimen- ti excremento$i, quoniam natura ab$umit & conuer tit id in $ub$tantiam nutriti. At in $enibus, propter ca loris penuriam; natura non æque pote$t ab$umere in $ub$tantiam aliti: vnde plura oriuntur excrementa pi tuito$a & terrea. Cùm igitur ait author ex paucitate alimenti infantes ruffe$cere, intellige de eo ex quo ge- neratur pilus, quod vt diximus e$t excrementitium, vnde nutritur cutis, quare vocauit quoq. nutrimen- tum, re$pectu $cilicet cutis, cùm pili tantum generen tur, non item nutriantur. Non defluunt autem pro- pter humidum retinens. id\'que a$$erit Ari$toteles ter tio de Hi$toria animalium, vbi docet cutem nutriri [0169]IN LIB. DE COLORIBVS. ex lentore, qui illi $ube$t. Subdit propter eandem cau $am, ob paucitatem $cilicet alimenti excremento$i pi- lum fieri rarum. cùm enim ex cute oriatur, vt inquit Ari$toteles quinto de Generatione animalium, capi- te tertio, humido euaporante atq. exhalante, cra$$us pilus ex cra$$a, & tenuis ex tenui cutè prouenit. quòd $i cutis rarior & cra$sior $it, cra$si gignentur, propter copiam portionis terrenæ, & meatuum laxitatem: Sed $i $pi$sior e$t, tenuiores exeunt, propter mea- tuum angu$tiam. item $i vapor aquo$us ine$t, breui re$icce$cens, facit ne pili capiant magnitudinem: at $i pinguis e$t, contrà euenit. non enim facilè exiccari pote$t quod pingue e$t. quam ob rem in totum ani- malia quorum cutis cra$sior e$t, pilo $unt cra$siore. quamuis non quæ cute maximè ita con$tant, maxi- mè talem habeant pilum, propter eas quas diximus cau$as; vt generi $uum, præ bubus & elephantis, & multis aliis v$u venit. nam et$i cutem cra$siorem boues, elephanti, & plæraque alia habent, quàm $ues: tamen pilo tenuiore teguntur. Eadem cau- $a e$t, cur hominum capilli cra$si$imi $int. capitis enim cutis cra$si$sima e$t, & humoris plurimum continet. rara etiam admodum e$t. Quinetiam vt pili longio- res breuiores've $int, cau$a e$t, quòd humor qui eua- poretur, non facilè exiccari pote$t. Hinc patet, rectè dici, pueris in principio ortus capillos e$$e raros & te nues comparando ad adultos & viros. Po$tremò de- clarat cau$am colorationis, e$$e multitudinem humi- di, quod confluit. $imilem cau$am reddit Ari$toteles de oculis, quare nigri efficiantur po$t colorem cæ$i\~u. inquit enim quinto de Generatione Animalium, ca- pite vi. principium Generationis in pauco con$i$tere; at mutari ætate & affectu. Cæterùm ex codice Græ- [0170]SIM. PORTII COMMENTAR. co, duo illa verba χ ρωϊζομένοισ {αὐ}τοῖσ, de$unt in altero manu$cripto.

Ο({μο}ίως {δὲ} {καὶ} <005> {τὴν} ἥβ{ην} {καὶ} {τὸ} {γέ}ν<023>ον, ὅτ{αν} αῤ/- {χω}ν {ται} \`<026> {πρ}ῶ{το}ν ἡβᾷν {καὶ} {γε}ν<023>ᾷν, {καὶ} {αὗ}{ται} {γί}νον{ται} {κα}τ' αῤ{χὰ}ς {μὲν} {πυ}ῤῥ{αὶ} {τα}{χέ}ως, <003> {τὴν} ὀλι{γό}{τη}{τα} {τῆ}ς ὑ{γρ}α{σί}ας {ἐν} {αὐ}{ταῖ}ς {κα}{τα}ξηρ{αι}νὸ'<004>ης. {τῆ}ς {τρ}οφῆς {δε} {πλ}έον {ἐπὶ} {τὸ}ν {τό} {πο}ν ἐπϊ φ<002>ὸ'<004>ης, {με}λ{αί}νον{ται} {πά}λιν. Simili modo & circa pubem ac barbam, cùm primùm cœperint pube$cere, & lanu- ginem emittere, hæ quoque fiunt initio ruf- fæ citò, propter humiditatis paucitatem, quæ in ip$is de$iccatur. Vbi verò plu$cu- lum alimenti ad locum defertur, rur$us ni- gre$cunt.

Alio $igno confirmat paucitatem alim\~eti cau$am e$$e coloris ruffi, quòd prima lanugo & pubes eiu$- modi colorem o$tendant. $unt autem excrem\~eta, quæ coitus tempore generantur, po$t annum decimum quartum. nam tum pube$cere incipit homo, vt tradit Ari$toteles libro $eptimo de Hi$toria animalium, ca- pite primo. $iquidem $emen genitale ferens, pube$cit & lane$cit, non aliter quàm $tirpes $emen laturæ, pri- mùm florent, vt ait Alcm{ae}on Crotoniata. Sunt aut\~e circa primordia, pili imbecilles, pauci, & ruffi: at cum excrementum copio$ius redditur fertur\'que vberius ad ea loca; nigriores, & $pi$siores, & maiores, & ro- bu$tiores euadunt. Fœmina tamen, vt a$$erit Ari$to- teles prius pube$cit quàm mas, ob naturæ imbecilli- tatem & paruitatem, quoniam prius quoque $ene- $cit, quàm mas.

[0171]IN LIB. DE COLORIBVS. Αἱ {δὲ} {ἐπὶ} {τοῦ} σώ{μα}{το}ς, {πλ}{εῖ}{ςο}ν {χρ}όνον {πυ}ῤῥ{αὶ} {δι}α- \'<004>ου{σι}, <003> {τὴν} {ἔν} {δει}{αν} <014> <018>οφῆς. ἐ{πεὶ} {κα}θ'ὃν {ἂν} {χρ}ό- νον {αὐ}ξηθῶ{σι}, {καὶ} {ταύ}{τα}ς ὁ{μο}ίως {συ}μβ{αί}ν<023> {με}λ{αί}νε<006> {κα}θά <007> {καὶ} <024> {ἐπὶ} <014> ἥβης, {καὶ} <014> {κε}φαλῆς: φ{αν}<002>ὸν {δὲ} {ἐστὶ} {καὶ} {γὰρ} ὅ{σα} {μῆ}{κο}ς ἔ{χει} {τῶν} <018>ι{χω}μ<020>{τω}ν, ὡς {το} {πο}λύ ἐ{ςι}, {τὰ} {μὲν} {πρὸ}ς{τῶ} {σώ}{μα}{τι}, {με}λ{άν}τ<002>α: {τὰ} {δὲ} {πρὸ}ς{τᾶ}ς ἄ{κρ}οις ξ{αν}θό τ<002>α. {καὶ} {αἱ} {μὲν} {τῶν} {προ}β<020>{τω}ν, {καὶ} {τῶν} ἵπ{πω}ν, {καὶ} {ἀν}θρώ{πω}ν <003> \`<026> {τὴν} <018>οφ{ὴν} ἐλα{χί}ς{ην} {αὐ}{το}ῖς {ἐπὶ} {τό}υ{το}υς φέρε<006> {τὸ}υς {τό} {πο}υς, {καὶ} {κα} {τα}ξηρ{αί}νε<006> {τα}- {χέ}ως. Pili autem in corpore, plurimo tempore ruffi perdurant, propter alimenti inopiam. quoniam quo tempore aug\~etur, etiam hos $imiliter nigre$cere contingit, quemadmo- dum & pubis, & capitis pilos. indicio aut\~e id e$t. nam quæcunque prolixos habent pi- los, vt plurimùm qua parte proximi $unt corpori, $unt nigriores: circa $umma verò $unt flauiores, vt $unt ouium, equorum, & hominum: propterea quòd iis pauci$sim\~u alimentum ad hæc loca deferatur, & exare $cat celeriter.

Ex prædictis deducit $olutionem alterius proble- matis, quare pili ruffi plurimo tempore perdurent? & cau$am reddit materialem, $uprà iam a$signatam. Et animaduerte, hanc eandem cau$am iam antea po- $itam fui$$e, cum loqueremur de perduratione flor\~u, o$tendentes colores florum diutius durare, quàm fru ctuum: hoc e$t, nõ tam citò mutari in alium colorem. [0172]SIM. PORTII COMMENTAR. & cau$a fuit, quoniam non $uppeditet illis humidum quod patiatur maiorem decoctionem. Quòd $i quæ- ras, quomodo ergo nigre$cunt po$tea? Dicam, quo- niam vel anni tempora, vel ætates permutent. frige- $cunt enim animalia, quippe quòd minus caloris ha- beant, vnde cre$cunt humiditates incoct{ae}, ex quibus $equitur nigritia. Non enim ob id perdurant, quoniã magis re$i$tunt cau$is alterantibus; $ed quia non $up- peditat illis materia, in qua operentur qualitates, ca- liditas, $cilicet & frigiditas. Dehinc declarat, quomo- do affluente humido $icut fit longitudo pilorum, ita & nigrities: vt demon$tret eandem cau$am e$$e tum prolixitatis, tum nigritiei. Atque id Ari$toteles quo modo quinto de Generatione animalium, capite ter tio docet, cum inquit, Quin vt pili longiores breuio res've $int, cau$a e$t, quòd humor qui euaporetur, non facilè exiccari pote$t. Cau$a verò quò minus fa- cilè exiccetur e$t duplex, quantitas videlicet & quali tas. nam $i humor aut multus, aut pinguis e$t, non fa- cilè pote$t exiccari. cerebrum enim quod humidum & frigidum e$t, largam humoris copiam præbet. & quod pingue e$t difficilius exiccatur. Hinc con$tat eandem cau$am e$$e longitudinis pilorum & nigredi dinis: quòd humor non facilè exiccatur aut $ui quan- titate, quia multus e$t aut qualitate, quia cra$$us & pinguis; id\'que explanat exemplo pilorum qui in ca- pite & pube ena$cuntur. Verùm magis id per$picitur in capite, quoniam capitis cutis cra$si$sima e$t, vt ait Ari$toteles quinto de Generatione animalium. Qui- bus $ic declaratis, in$erit cau$am alterius problematis, quare vt plurimum quibus prolixus e$t pilus, partes quæ propinquiores $unt cuti, nigre$cãt magis, quàm extremæ? Reddit itaque cau$am duorum accidenti\~u [0173]IN LIB. DE COLORIBVS. in pilo promi$$o. quorum vnum e$t, quare extrema flaue$cunt, & cau$a huius e$t, humoris defectus, quæ cau$a e$t materialis. pote$t & alia a$signari, calor $cili- cet externus, qui agens e$t & immutans, vt videre li- cet in agricolis, quorum pili in extremo flaue$cunt. Alterum accidens e$t nigredo iuxta radicem. cuius cau$a e$t, quòd eò plus humoris affluat, vel quòd vici niores $int cuti, vnde oriãtur. Addidit vt plurimum; vel quia non $emper variant pili, $ed aliquando vni- formes$unt: vel quoniam non omnibus animalibus in e$t hæc diuer$itas varieta$\'que pili: $ed particulatim homini, equo, & oui. Vel denique ob id fortè addidit horum exemplum, quoniam hæc animalia prolixio- rem procreent pilum: non $ic boues, elephanti, & cæ- tera. In breui autem pilo, hæc di$crimina ita neque\~ut accidere, quòd breue intercedat interuallum inter ra dicem & extremitatem.

Γίνον{ται} {δὲ} {καὶ} {τὰ} {πτ}<002>ώμα{τα} {τῶν} {με}λ{άν}ων ὀρνίθων, {τὰ} {μὲν} {πρὸ}ς {τῷ} {σώ}μα{τι}, {με}λ{άν} τ<002>α {πά}ν{τω}ν: {τὰ} {δὲ} {πρὸ}ς {το}ῖς ἄ{κρ}οις, ξ{αν}θό τ<002>α. {τὸ}ν {αὐ}\`<026>ν {δὲ} {τρ}ό {πο}ν <027>ν, {καὶ} {τὰ} <007>ὶ \`<026>ν {τρ}<020>{χη}λον, {καὶ} ὅλως ὅ <021> βρα{χεῖ}{αν} {τὴν} <018>οφὴν λαμβ{άν}{ει}. {δῆ}λον {δὲ}. {καὶ} {γὰρ} {ὑπὸ} {τῆς} {τε}λ{ει}ώ{σε}ως ἅ {πα}ν- {τα} {τὰ} <018>ι{χώ}μα{τα} {με}{τα}β<020>{λλ}<023>, {καὶ} {γί}νε {ται} {πυ}ῤῥὰ, <003> \`<026> {πά}λιν {τὴν} <018>οφ{ὴν} {ὑπο}λ{εί}{πο}υ{σα}ν {κα}{τα}ξηρ{αί}νε<006> {τα}{χέ}ως. Fiunt & pennæ nigrarum auium, quæ prope corpus $unt, nigriores omnibus: quæ verò in $ummis partibus $unt, flauiores. eo- dem modo & quæ circa collum $unt, & o- mnino quæ paucum capiunt alimentum. [0174]SIM. PORTII COMMENTAR. patet id. nam omnes pili à perfectione mu- tantur, fiunt\'que ruffi, eo quòd rur$um ali- mentum deficiens celeriter exare$cat.

Soluit aliud problema, quare nigrarum volucr\~u pennæ proximè corpus magis nigricãt? Cau$a autem eadem quoniam plus habent alimenti, cùm $int cuti viciniores; accidit autem id auibus nigris, quoniam alio colore infectis id non euenit. Amplius, intelligit de pennis quæ generantur, $unt\'que breuiores: quo- niam vt experientia compertum e$t, vetu$tiores, quæ que diu perdurarunt, illarum partes prope corpus $unt albiores. nam cum $ub aliis pennis occultentur, à calore extraneo & alieno putrefit humidum, atque iccirco albicant. Id quoq. Ari$toteles quinto de Ge- neratione animalium te$tatur, cùm inquit, capillos citius cane$cere qui integuntur, quòd plus calidi ex- tranei habeant. Quare nigrarum auium pennæ, aut potius pennarum partes quæ cuti $unt propinquio- res albicant, vt dictum e$t, quæ $cilicet diu durarunt: at quæ recenter generatæ fuerunt nigricant, propter humoris copiam. Deinde $oluit aliud problema, cur pennæ quæ circa ceruices colla\'q. con$piciuntur, mi- nus $unt nigræ? Cau$a e$t, quoniam eò loci minus $e confert nutrimentum, cum $it o$$eus & neruo$us. in- tellige id verum e$$e in $itu pennar\~u naturali, alioqui aliter pote$t euenire, vt dictum fuit. Et vniuer$aliter, inquit, in omnib. partibus, qu{ae} paucum alliciunt nu- trim\~etum, cuiu$modi $unt o$$e{ae}, cartilagine{ae}, & quæ ligamentis adhærent, flaue$cunt. Cau$am huius effe- ctus declarat alio $igno, quoniam pili à perfectione, id e$t $tatu con$i$tentiæ: vel à perfectione pili, cùm $ci licet iam plenè adoleuit pilus, ruffi redduntur: quia [0175]IN LIB. DE COLORIBVS. humidum exare$cit à calido magis tum exiccante, quàm antea. Nec audiendum e$t de $enectute, quo- niam flaue$cunt à calido exteriori. Alter codex no- $ter habet, πρὸ τῆσ τελ{ει}ώσεωσ, quod e$t ante perfectio- nem, quod non placuit. Et inquit rur$um alimentum exare$cit, quoniam in principio ortus ob eandem cau $am in homine pilus ruffat, quòd humidum cre$cen- ti corpori impendatur, atque ideo paucum $it, vt iam $uprà diximus: at ætate prouectiori exare$cit. cau$a igitur in pueritia, e$t humoris paucitas: at hîc, e$t mul titudo caloris exarefaciens. atq. ideo adiecit rur$um.

Τὸ {δὲ} {τε}λ{ευ}{ταῖ}ον, λ{ευ}{κὰ} {πρ}ό τ<002>ον ἢ {με}λ{αν}θῆν{αι} \`<026> ὑ{γρ}ὸν, τῆς <018>οφῆς {ἐν} {αὐ}{το}ῖς ἐκ{πε}{ττ}ὸ'<004>ης. {μά}λιςα {δὲ} <027> {ἐπὶ} {τῶν} {ὑπο}ζυ{γί}ον φ{αν}ερὸν ἐ{ςι} π {άν} {τω}ν <028> {τὰ} <018>ι{χώ}- μα{τα}, {γί}νε{ται} λ{ευ}{κά}. {τῶν} {γὰρ} {τό}{πω}ν, οὐ {δυ}νὰ'<004>ων ὁ{μο}ί- ως ἐ{πι}<001>ᾶ<006> {τὴν} <018>οφὴν, <003> {τὴν} ἀ{σθ}{έν}<023>{αν} {την} {τοῦ} θ<002>{μο}ῦ, {τα}{χέ}ως {κα}{τα}ξηρ{αι}νό<004>ον \`<026> ὑ{γρ}ὸν {γί}νε{ται} λ{ευ}- {κὸ}ν. Denique albi prius quàm humidum ni- gre$cat, alimento in iis excocto. maximè au tem hoc per$picitur in animalibus $ubiuga- libus. omni\~u enim pili fiunt albi. locis enim nequeuntibus $imiliter attrahere nutrimen tum, propter calidi imbecillitatem, humi- dum celeriter exare$cens, fit album.

Manu$criptus codex po$t ea verba, πάντων {γὰρ} {τὰ} τρϊ χώμα{τα} γ{ίν}ε<017> λ{ευ}κὰ, hoc e$t, omnium enim pili fiunt al- bi, addit, {καὶ} μὰλϊςα {τὰ} ἐπίνοσα, καὶ προπεπονθό{τα} ἐξ ἑλκῶν {καὶ} φυμάτων, {καὶ} προτρίψεων τῆσ ἀςράβησ, {καὶ} τῶν τοιούτων, quod e$t, & maximè morbo$a, quæ\'que antea pa$$a $unt ab [0176]SIM. PORTII COMMENTAR. hulceribus & tuberculis, & attritu ligni $ellæ, ac eiu$ modi; quæ rectè videntur adiicienda. Sed vt ad con- textum accedamus, dat cau$am alterius problematis, cur pili qui ena$cuntur in animalibus iuga ferentib. $unt albi, & non prius nigri. dico eos pilos, qui in par tibus iugo attritis, puta ceruice, & collo $ubna$cun- tur. non enim loquitur de totis animalibus, quando- quidem Ari$toteles & libro de Hi$toria, & quinto de Generatione animalium docet, hominem $olum ca- ne$cere, & equum: in cæteris id non con$pici, ni$i ad- modum parum. Cau$a autem e$t, quòd humidum quod ad pili generationem conferebat eo loco & ali- mentum excoquitur, hoc e$t à nimio calore exhauri- tur, prius quàm nigre$cat. atque hinc apparent albi. Sed quæres, quî fit quòd eadem videatur e$$e cau$a coloris albi & ruffi? Dicam. ru$fus gignitur, quando humidum quidem re$iccatur à calore naturali, $ed nõ penitus. cùm verò calor qui fit ex attritione $it calor extraneus, exiccat omnino calorem, producit\'que pi- lum album. nam quòd attritio $it cau$a caloris, docet id Ari$toteles primo Meteororum. ex diutino itaque attritu fit locus $iccior, & excoquitur vndiquaque humidum, hinc $equitur albedo. quòd autem exacta excoctio humidi $it cau$a albedinis, indicio e$t cinis, qui planè con$umpto calore, & albus con$picitur, & amari$simus eadem de cau$a e$t, vt Ari$toteles te$ta- tur, & nos $uprà declarauimus. Atenim inquies, ole\~u fit album, & tamen remanet humidum. Cui re$pon- det Ari$toteles in Problematibus, ob id e$$e album, quia relinquitur aër, qui $ua luciditate albedinem in- ducit, ab$umpto $icco terreo. Quæres rur$um, quare caro $oli expo$ita nigre$cat? Re$pondeo, quòd præ ni- mia $iccitate terreum illud & aqueum $ibiinuic\~e per- [0177]IN LIB. DE COLORIBVS. mixtum, non con$umitur $ed aduritur. vnde nigri- ties. Quod autem per$pici in animalibus inquit id in ceruicibus veterinorum patet. nam ex iugorum attri tu, generatur callus & pili fiunt rari, quoniam pori occluduntur, vt quidam qua$i terre$tres meatus con- $piciantur. Cæterùm quinto de Generatione anima- lium ait Ari$toteles, vt igitur cutes per affectum alb{ae} differunt ab his quæ tales natura $unt: $ic pili inter $e differunt, qui morbo, aut ætate qui\'que natura albue rint. ob cau$am nimirum aliam atque aliam. hi enim à calore naturali, illi ab alieno albi efficiuntur. albe- dinem tamen omnibus præbet aër vaporo$ius inclu- $us. Igitur calor $iue naturalis, in iis qui fiunt natura: $iue aduentitius, in iis quæ fiunt ab exterioribus, cau $a e$t efficiens alboris. at materialis e$t aër vaporo$us & $piritus inclu$us iis $cilicet in quibus includi $olet, & Ephe$ius reddit rationem, quia natura $ua albus & calidus e$t. aër enim pellucens albedinem gignit, quomodo $pumam quoque effici certum e$t. Ex pr{ae}- dictis item $oluas problema quoddam, cur animalia quæ vnicolora non $unt, ventre plenius albent? Cau- $a efficiens e$t, calor, qui eo in loco abundat. & aliud cur alba dulcia $unt & ἡδυηρεῶτερα ac gratiora? ob ean- dem $cilicet cau$am. nam concoctione dulcia fiunt. concoctio autem fit à calore. Sed obiicias, $i alba $unt dulcia ob concoction\~e, quare cinis excoctus e$t ama- rus, & non dulcis? Dicunt quidam, quòd quæ à calo- re naturali concoquuntur, dulcia $unt: at cinis à calo re externo decoquitur. Quòd autem quæ ab extra- neo calido concoquuntur amare$cunt, argumento e$t mel. quod dulce quidem e$t, attamen ex decoctio- ne amarorem concipit: exhalante videlicet humore qui dulcedinem faciebat. Verùm hæc ratio non $atis [0178]SIM. PORTII COMMENTAR. conuenit cum Ari$totelis placitis, cùm à calore cir- cunfu$o fructus in maturitate dulces euadant. Qua- re melius opinor dicetur, quòd in cinere exacta con- coctio, & totius humidi re$olutio cau$a $it amaritu- dinis; quòd $olùm remaneat $iccum terreum, & ma- teria dulcis euane$cat, vt etiam $entit Philo$ophus libro de Sen$u. Addit po$t hæc codex manu$criptus, quoddam qua$i $cholium iam declaratorum. inquit enim, & maximè morbo$a, quæ\'que morbo laborant è cau$a aduentitia: & quæ antea quàm pilus erumpe- ret albus, ab vlcere, aut ab ephippii ligni attritu pa$$a $unt, id demõ$trare. Et cau$am a$signat, tam illorum quæ $iunt ex attritione, quàm ab affectu morbo$o. locis enim, inquit, nequeuntibus $imiliter attrahere alimentum, propter calidi natiui imbecillitatem, hu- midum celeriter re$iccatum, fit album. non enim po- te$t calor ille quidem attrahere, eo quòd paucus $it, et$i attractum iam potis $it excoquere & de$iccare, ca loris ambientis ope. & notandum quoad rem, quòd veterinis, puta a$inis, mulis, & equis, ena$cuntur aut à copia $anguinis vel ab excalfactione, aut alia aliqua mala $anguinis qualitate, tubera quædam; quæ tan- dem humido à calore naturali non commoderato pu tre$centia, abeunt in vlcera putrida. Quoniam autem vt quarto Meteororum, docetur, ex humido & calo- re externo fit putredo: arefacit calidum naturale: & re$oluto di$sipato\'que humido, locus is ob priuatio- nem calidi, nequit allicere alimentum. (nam attractio nutrimenti fit à calido.) itaque calore externo re$ic- cante humorem naturalem, pilus gignitur candidus. Sed Ari$toteles decimæ $ectionis, Problemate vige$i- monono, $ub $inem inquit, Sed candidi pili oriun- tur quoniam vt $ecunda hæc cutis imbecillior quàm [0179]IN LIB. DE COLORIBVS. prima e$t, $ic pilus caudidus ille imbecillimus exit. quæ videtur e$$e cau$a propinquior, cùm certum $it pilos è cute ena$ci. Aliquando ex attritu ligni $ellæ equinæ eueniunt iumentis vlcera, vulgus ea guidali- $co, & alibi guarre$e appellat. in quib. eadem de cau- $a, cum con$olidantur oritur pilus albus. Sed quo pa- cto id prohiberi po$sit, docet Alexander medicus in $uis Problematibus problemate 145. lib. 1. quær\~es cau $am cur hordeum to$tum, redactum\'q. in puluerem, cicatricibus equorum con$per$um, faciat vt pili non albi, $ed cæteris vnicolores oriantur. Cau$am autem inquit e$$e, quoniam vim di$cutiendi purgandi\'q. ob tinens, detergit atque ab$umit excrementum pituit{ae}, atque materiam omnem vitio$am, quam vlcus per membri infirmitatem collegerat. Sed quare in homi- ne, vlcere conglutinato, non ena$citur pilus candi- cans: cùm tamen ex vitiligine, aut ex cutis affectu, ta- les erumpant? Dicendum, quòd $i vlcus in capite e$t, oriuntur quidem pili po$t cicatricem, qui cæteris ci- tius cane$cant: $ed non vbi primùm cicatrix obducta fuerit; idque vel ob cutis cra$sitiem, vel quòd ibi non ena$cantur. Si in altera corporis parte fuerit cicatrix, nulli oriuntur, quòd ex cicatrice cutis reddatur den $ior, & meatus claudantur. vel, vt inquit Ari$toteles $ectionis decimæ, Problemate trige$imoprimo, quia deprauat nutrimentum hominibus. itaque ex toto propter pili infirmitatem impedimento e$t, equis au tem, ne pili exeãt, nunquam e$t, $ed deprauat, facit\'q. ne prior integritas $eruetur. atque idip$um a$$erit vi- ge$imonono Problemate eiu$dem $ectionis, & Pro- blemate decimotertio nonæ $ectionis. Sed cur cica- trices $i eod\~e loco $æpius vlcus extiterit, cætero cor- pore nigræ ducuntur, at in oculo albæ con$i$tunt? [0180]SIM. PORTII COMMENTAR. Cau$am adfert Ari$toteles nonæ $ectionis, vndecimo Problemate, humoris copiam. intellige aquei. multi- tudo enim humoris aquei in concocti, nigrum effi- cit colorem. & locus ob caloris inopiam congregat multum inconcoctum humorem. In oculo verò al- bæ $unt, quia cum fiunt in cornea tunica, quæ nigra e$t, propter vueam contrarium colorem parti contra- hunt, vt docet idem Problemate $eptimo eiu$dem $e ctionis. nam nigrum albo oppo$itum albicat. Sed qua re principio videntur albæ cicatrices? huius quidem cau$am $ubticet, $ecundo Problemate eiu$dem $ectio nis, attamen dici pote$t id v$u venire, quòd in princi- pio non confluit humor inconcoctus: $ed quoniam membrum ab vlcere & cicatrice infirmatur, deflu\~ut eò humores $uperuacanei, atque ita apparent nigræ. Quòd $i $ci$citeris, quare equorum cicatricibus pili proueniunt? id fit ob cutis eorum laxitatem, vt docet Ari$toteles, & Alexander Medicus libro primo Pro- blematum.

Κ{αὶ} {τὰ} <007>ὶ {το}ὺς {κρ}ό{τά}φρους, {μά}λι{ςα} {πά}ν{τω}ν {πο}- λιο{ῦν} τ{αι}. {καὶ} ὅλως <007>ὶ τοὺς ἀ{σθ}{εν}{εῖ}ς {καὶ} {πε} {πο}νη{κό} {τα}ς {τῶν} {τό}{πω}ν. {πα}ῤὃ {καὶ} {πα}ρὰ {πά}ν{τα} {μά}λι{ςα}, {εἰ}ς <027> \`<026> {χρ}ῶ μα {με}{τα}βά{λλ}<023>, ὅ {τα}ν {τὴν} φύ{σι}ν {πα}ρα{λλ}άξῃ {τὴν} οἰ{κεί}{αν}: {καὶ} {γὰρ} λα{γὼ}ς ἤ{δη} {γέ}{γο}νε λ{ευ}{κὸ}ς. {καὶ} {μέ}λ{ας} {δή}{πο}{τε} {πέ}- φῃνε {καὶ} ἔλαφος {καὶ} αῤ/κ{το}ς, ὁ{μο}ίως {δὲ} τούτοις, {καὶ} ὄρ- {τυ}ξ, {καὶ} {πέ}ρ{δι}ξ, {καὶ} {χε}λι{δώ}ν. ὅτ{αν} {γὰρ} ἀ{σθ}{εν}ή{σω}{σι} {τῇ} γ{εν}έ {σει} π{άν}{τα} {τὰ} τοι{αῦ}{τα}, <003> {τὴν} ὀλι{γό}τη{τα} {τῆς} {τρ}οφῆς, {πρὸ} ὥρ{υς} ἐκ{πε}{ττ}ό<004>α, {γί}νε{ται} λ{ευ}{κά}. Et quæ $unt circa tempora maximè o- mnium cane$cunt, & in $umma circa infir- ma & laborantia loca. Propterea & omni\~u [0181]IN LIB. DE COLORIBVS. maximè in hunc colorem mutantur, cùm naturam cõmutauerint propriam. etenim lepus factus e$t iam albus: & niger vtique apparuit tum ceruus, tum vr$us. $imiliter autem his & coturnix, & perdix, & hir\~udo. cùm enim omnia talia $int imbecilla gene- ratione, propter alimenti paucitatem ante tempus excocta, fiunt alba.

Eandem cau$am tribuit cum prædictis alteri pro- blemati, quare tempora citius $entiant canitiem, quàm aliæ corporis partes. ab horum enim canitiem, quæ maximè hominibus euenit, Homerus apto epi- theto eos appellat πολϊοκρο {τά}φ{ου}σ. Ari$toteles quinto de Generatione animalium, capite quarto inquit, Tempora autem primò cane$cunt, quòd occiput va- cat humore, cùm non contineat cerebrum: $inciput verò habet multum humoris. quod autem multum e$t, difficile id putre$cit. at in temporum pilis nec tam parum humoris e$t, vt concoqui po$sit: nec tam mul- tum, vt putre$cere nequeat. cùm enim is locus me- dius inter vtro$que $it, extra vtrunque affectum e$$e pote$t. Sed animaduerte, quòd aliud e$t $ci$citari, qua re cane$cat homo; & aliud, quare tempora primùm cane$cant. Author hic reddit cau$am, quare tempo- ra primo cane$cunt. propter excoctum $cilicet humi- dum. paucum enim cùm $it humidum circa tempora vt Ari$toteles ait, $i conferas cum humore capitis & cæterorum membrorum; à calore extraneo excoqui- tur per corruption\~e, quæ $itus dicitur, multum aëris continens. Sunt igitur duæ cau$æ, cur tempora pri- mum cane$cunt, vna vniuer$alis, quam hic $ubticet, [0182]SIM. PORTII COMMENTAR. $ed Ari$toieles expre$sit quinto de Generatione ani- malium, capite quarto, vbi cau$am canitiei a$signat, cùm inquit, Quibus igitur hominibus, natura pilo- rum parum calida e$t, plu$que humoris $ubit, calor proprius nequit concoquere: atque ita humor putre $cit, calore aëris ambientis. fit enim putredo quæque à calore, $ed non $uo natiuo\'que, vt $uo loco expo$ui, putredo autem & aquæ & terræ & quorumuis eiu$- modi corporum fieri pote$t. quamobrem terreni etiã vaporis putredinem nouimus, quæ $itus vocatur. ete nim $itus caries vaporis terreni e$t. Itaq. in pilis quo- que alim\~etum tale, cùm non concoquitur putre$cit; atque ita efficitur ea quæ canities appellatur: quæ al- ba propterea e$t, quòd & $itus vnus cario$orum ferè albus e$t. cuius rei cau$a e$t, quòd multum aëris con- tinet. hactenus Ari$toteles. Hinc liquet cau$am vni- uer$alem efficientem, e$$e calorem extraneum: mate- rialem, $itum, & humorem putre$cibil\~e aërem & $pi- ritum in $e includentem in iis nimirum in quibus in- cludi $olet, vt $uprà monuimus, formalem, ip$um al- bedinem: finalem vero, ægritudin\~e pili. Altera cau$a, cur tempora prius cane$cant, & propria, e$t quam au thor hîc ponit, $cilicet pauca humiditas, quæ celeri- ter à calore extraneo putrefit, & concoquitur. Eo au tem loco e$t paucum humid\~u, quia e$t o$$eus, & pa- rum carnis intercipitur, & cutis e$t tenuis. Subiicit & in $umma circa infirma & laborantia loca. imbe- cilla $cilicet, quoad inopiam caloris naturalis & hu- midi: & laborantia aliquo morbo$o affectu, vt de viti ligine diximus, & locis affectis iumentorum iuga fe- rentium. Quinetiam partes dolentes po$$unt dici in- firmæ, & ob $pirituum concur$um, & ob calorem na tiuum imminutum. Præterea vt concludat, in com- [0183]IN LIB. DE COLORIBVS. muni inquit, quòd omnia quæ naturam mutant, aut propter cau$as internas, puta $enectutem: aut exter- nas, vt ea quæ diximus in hunc colorem pilorum mu tantur. Atque intelligas, eum loqui de mutatione & lap$u in deterius, vt & Ari$totelem quinto de Gene- ratione animalium. Et videtur mihi, quòd hic per mu tationem intelligat eam quæ fit ab extrin$eco, aut vi morbi, & affectus potius quàm ordine & lege natu- ræ. Mutant enim colores auium nonnullæ, vt docet iam dicto loco Ari$toteles; & quadrupedum $ylue- $trium aliquæ, per anni tempora; & tamen non fiunt albæ, ni$i fortè aliam ob cau$am, quàm ob anni tem- pus, vt dicetur paulò po$t. Similiter fit mutatio à ci- bis. nam quæ vario cibo ve$cuntur animalia magis varia $unt. atque iccirco crabrones aut ve$pæ multi- colores magis $unt quàm apes. nam $i cibi $unt cau$a mutationis, iure optimo ciborum varietas facit, vt motus magis euarient, & alimenti excrem\~eta, ex qui bus & pili, & pennæ, & cutes gignuntur. Hinc liquet non omnem mutationem naturalem album efficere colorem, $ed quæ mutat naturam, ob imbecillitatem caloris natiui & humidi penuriam. quod accidit à cau$is præternaturalibus. Verùm ip$e $eip$um expli- cat, & reddit cau$am quare quadrupedes & aues, vi- $æ $unt alterius coloris, et$i rarò, præter proprium, cùm inquit, præterea & omnium maximè, & quæ $equuntur. nam mutare naturam, nihil aliud e$t, quàm mutare illud quod $ibi e$t proprium, in aliud quod $ibi e$t alienum, poti$simum in tota $pe- cie. Quod autem id $it verum patet, quia non pote$t euenire, ni$i ex affectu, vt docet Ari$toteles quinto de Generatione animalium, capite $exto. Sed hic affectus pote$t bifariam accidere, vel circa ge- [0184]SIM. PORTII COMMENTAR. neration\~e, cùm $unt in ouo; aut in vtero, in viuiparis vel cum in lucem fœtus æditi $unt, nam quoniam in generatione paucum ade$t humidum, facilè pote$t mutari. Quare Ari$toteles ibidem inquit, Accidunt hæc, cum in generatione peruertuntur. facilè enim moueri, deprauari\'que pote$t quod paruum e$t. tale autem quod gignitur e$t. principium enim in his qu{ae} gignuntur in paruo con$i$tit. Iam enim perdix vi$a e$t alba, & coruus, & pa$$er, & vr$a. alibi addit lupum & hirundinem. Quinetiam per affectus temporarios vt quando $æuiunt frigora, redduntur qu{ae}dam alba, et$i rarò, vt de pa$$ere, & hirundine, & coruo a$$e- ruit Ari$toteles tertio de Hi$t. capite duodecimo. quod frequentius crediderim accidere auibus, quæ pennas hyeme mutant, et$i Ephe$ius intellexerit de agre$tibus animalib. nam de cicuribus liquet, in quib. ex arte, varia & multiformis apparet mutatio. Plutar chus in Vitis, Sertorium ceruam habui$$e albam $cri bit, à qua commentabatur $e con$ilia capere. De vr$o et$i id in Italia e$t rarum: Albertus tamen libro deci- mooctauo de animalibus, ait, in Dacia & Noruegia Germaniæ prouinciis, ferè omnes vr$os e$$e albos. Multi referunt, a$$erunt\`que $i deplumetur coruus, vbi primùm ouum egre$$us fuerit, eum effici album. Po$tremò, antedictorum adiicit cau$am, cùm inquit, cùm enim omnia talia $int imbecilla, ob aliquod $cili cet vitium aut affectum, quod e$t alimenti paucita- tem, qu{ae} ex accidenti pote$t accedere. Sed dubium e$t quid $ibi velit πρὸ ὥρασ. non enim licet dicere intem- pe$tiuè, nec ante tempus: quandoquidem nullo futu- ro tempore hæc euaderent candida, cùm id $it contra eorum naturalem di$po$itionem & ordinem. Atqui, vt mea fert opinio, nihil aliud $ignificat, ni$i quòd an [0185]IN LIB. DE COLORIBVS. te tempus $uæ perfectionis peruertantur. & conue- niet cum illo quod dixit Ari$toteles in libro de Gene ratione. quia in perfectis non facilè fieret hæc muta- tio, neque ex tam leui cau$a. Cæterùm admonere li- bet, po$t {καὶ} ὅλωσ, addi in altero manu$cripto, ὡσ ἔφαμεν, hoc e$t, vt diximus. & paulò pò$t, pro παρὸ {καὶ} παρὰ {τὰ} μάλϊςα, in manu$cripto legitur, παρὸ {καὶ} παρὰ πάν{τῶν} μά- λϊςα. item pro ἀπα{λλ}άξῃ, παρα{λλ}άξῃ.

Οὕ{τω}ς {καὶ} {τὰ} {τῶν} π{αί}δων {εὐ}θὺς {καὶ} <024> {κε}φαλὰς ἔ{χει} λ{ευ}{κα}ς, {καὶ} {τὰ} βλέφαρα, {καὶ} <024> ὀφρῦς. ὥ<001><002> {καὶ} {τῶ}ν ἄ{λλ}ων ἐ{κά}ςῳ {πρὸ}ς \`<026> {γῆ}ρας φ{αν}<002>ῶς ἅ{πα}{σι} {δἰ}ἀ{σθ}{έν}<023>{αν} {καὶ} ὀλι{γό}{τη}{τα} {συ}μβ{αί}ν<023> <027> {τὸ} {πά}θος \`<026> <014> {πο}λιώ{σε}ος: Ita & puerorum quidam $tatim & capita habent alba, & cilia, & $uper cilia: quemad- modum aliorum quoque cuique $ub $ene- ctutem apertè hæc canitiei pa$sio contin- git, propter imbecillitatem, & paucitatem.

Ex eadem cau$a adfert rationem alterius proble- matis, et$i rarò id contingat, quare pueri quidam $i- mul atque in lucem æditi fuerunt, & capita & cilia & $upercilia habent alba; quemadmodum reliqui, qui- bus hic canitiei affectus appetente $enectute contin- git, vt dictum e$t. Cau$a autem e$t, paucitas humidi nutrimentalis, & eiu$dem imbecillitas, & exilitas. cùm enim tenuis & paucus $it humor, citò excoqui- tur is vnde nutritur cutis ex qua prouenit pilus, vt iam dictum fuit. Refert ergo ad humidum, vt ad cau $am immediatam. alia libro quinto de Generatione animalium ab Ari$totele dicta fuerunt.

Διὸ {καὶ} {τὰ} {πλ}{εῖ}{ςα} {τῶ}ν ζώων, ἀ{σθ}{εν}έ{ςε}ρα {γί}νε{ται} {τὰ} λ{ευ}{κὰ} {τῶν} {με}λάνων. {πρὸ} τοῦ {γὰρ} {τὴν} {αὔ}ξη{σι}ν {αὐ}{τῶ}ν {τε}- [0186]SIM. PORTII COMMENTAR. λ<023>ωθ{ῆν}{αι} <003> {τὴν} ὀλι{γό}{τη}{τα} <014> {τρ}οφῆς, ἐκ{πε}{ττ}ό<004>α, {γί}νετ{αι} λ{ευ}{κὰ}. {κα}θ<020><007> {καὶ} {τῶν} {κα}ρ{πῶ}ν ὅ{σο}ι νενο{ση}{κό}{τε}ς {τυ}<038>{χά} νου{σι}. {καὶ} {γὰρ} οὗτοι {πο}λὺ μᾶ{λλ}ον {δἰ} ἀ{θέ}ν{ει}{αν} ἐκ- {πέ}{ττ}ον{ται}. Quocirca & plurima animalia alba, infir miora $unt nigris. antè enim quàm perfi- ciatur ip$orum augmentum, propter alim\~e ti paucitatem excocta, fiunt alba, quemad- modum & ex fructibus quicunque morbo correpti fuerunt. etenim hi multò magis propter imbecillitatem excoquuntur.

Indicat di$crimen quod e$t inter alba animalia & nigra, ex eadem iam $æpedicta cau$a. animalia enim, in quibus citius anticipat $enectus, cæteris $unt imbe cilliora. alba namque illa $unt, quibus defectu caloris naturalis præuenit canities: at nigra, quibus calor na- tiuus viget, vt contingit in ætate con$i$tentiæ. ob id alba debiliora $unt minu$q. durant, quàm nigra. qua- re coruus albus breuioris e$t vitæ, quàm niger. An verò in metallicis & fructibus alba $unt nigris infir- miora, à paucis quidem quod $ciam, animaduertitur: dignum tamen e$t contemplatione. Equidem credi- derim non e$$e eandem in omnib. rationem: cùm lau- rus & hedera vigeat hyeme, multò albis fructibus ro bu$tiores. Sed an in omnibus par $it ratio, non e$t præ $entis con$iderationis. Comparat po$tea alba anima- lia ad fructus caducos, quorum $uprà meminit, qui vitio aliquo correpti defluunt; quòd prius in illis ex coquatur humidum, quàm peruenerint ad perfectio nem. Cau$a verò quare prius are$cant, e$t innati ca- loris infirmitas, quod ab hoc authore $æpi$simè ap- [0187]IN LIB. DE COLORIBVS. pellatur humidum & nutrimentum. Addidit multò magis, quod alii vertunt multò prius: $ed mea $enten tia rectius dicitur multò magis: nam multò prius, $i- gnificat referendum e$$e ad vltimam peifectionem. Sed multò magis, indicat, quòd propter debilitatem calidi & humidi plus nimio excoquuntur, quàm de- berent. Annotandum e$t, quòd pro διὸ {καὶ} {τὰ} πλ{εῖ}ςα τῶν ζώων, in altero manu$cripto habetur, διὸ ὡσ {ἐπὶ} {τὸ} πλ{εῖ}ςον, τῶν ζώων. hoc e$t, quocirca vt plurimùm ex ani malibus: & quæ $equuntur.

Ο(/{σα} {δὲ} {γί}νε{ται}λ{ευ}{κὰ}, {πο}λὺ {δι}αφέρον{τα} ἐκ {τῶν} ἄλ- λων, οἷον ἵπ{πο}ι {καὶ} {κύ}ν<009>, {τὰ} {δὲ} {το}ι{αῦ}{τα} {με}{τα}βά{λλ}{ει} {πά}ν{τα} ἐκ τοῦ {κα}{τὰ} φύ{σι}ν {χρ}ώμα{το}ς {εἰ}ς \`<026> λ{ευ}{κὸ}ν, <003> {τὴν} {εὐ} {τρ}οφί{αν}. \`<026> \'<028> ὑ{γρ}ὸν {ἐν}{το}ῖς {το}ιού{το}ις, οὐ {χρ}ονιζό{με}- νον, ἀ{λλ}' {ἀν}αλισ{κό}<004>ον <003> {τὴν} {αὔ}ξη{σι}ν, {γί}νε{ται} {μέ}λ{αν}, {τὰ} {πλ}{εῖ}{ςα} {γὰρ} ἐ{ςι} {τῶν} <015>ιού{τω}ν ὑ{γρ}ὰ, {καὶ} {εὔ}{κα}ρ{πα}, <003> {τὴν} {εὐ} {τρ}οφί{αν}. {δι}ό <007> οὐ {δὲ} {με}{τα}βά{λλ}<023> {τὰ} λ{ευ}{κὰ} {τῶ}ν <018>ι{χω} μά{τω}ν. φ{αν}<002>ὸν {δὲ} {τοῦ}{το} {ἐστὶ} {καὶ} {γὰρ} {τὰ} {μέ}λ{αν}α, {πρό}{τε}- ρον <014> {πο}λϊώ{σε}ως {γί}νον{ται} {πυ}ῤῥά: ἤ{δη} <014> <018>οφῆς {ἐν} {αὐ} τοῖς ἀ<029>λ<023>πού{ση}ς, {καὶ} μᾶ{λλ}ον ἐκ{πε}{ττ}ὸ'<004>ης: \`<026> {δὲ} {τε}λ{ευ}- {ταῖ}ον λ{ευ}{κὰ}. Quæ autem fiunt alba, multum differen tia ab aliis, vt equi, & canes. huiu$modi au- tem omnia, mutantur ex eo, qui $ecundum naturam e$t, colore in alba, propter alimen ti bonitatem. humidum enim in eiu$modi non vetu$te$cens, $ed ab$umptum propter incrementum, fit nigrum. nam plurima ta- lia, $unt humida & infrugifera, propter ali- menti bonitatem. quapropter neque albi [0188]SIM. PORTII COMMENTAR. pili mutantur. id autem e$t per$picuum. $i- quidem nigra ante canitiem ruffa efficiun- tur, alimento iam in iis deficiente, & magis excocto: po$tremò verò, alba.

Principium huius contextus nonnihil aliter legi- tur, in altero manu$cripto, ita: ὅσα {δὲ} γίνε<017> λ{ευ}κὰ {καὶ} {τῶν} ἄ{λλ}ων δϊαφέρ{ου}σϊν, οἷον ἵπποι {καὶ} κ{ύν}εσ, {τὰ} τοι{αῦ}{τα} πάν{τα}, id e$t, Quæcunque autem fiunt alba, & ab aliis differunt, vt equi & canes, eiu$modi omnia, & quæ $equuntur. Cæterum hæc verba & manca & inordinata mihi vi dentur: explicabimus tamen pro viribus Nectitur igi tur hæc litera cum priori, quòd hîc declarat, quomo- do ex humidi alimenti infirmitate & paucitate, $equi tur alius effectus, $cilicet quòd nonnulla animalia fiunt alba in $enectute, & differunt ab aliis, quoniam in his magis apparet canities, quàm in aliis, vt $unt equi & canes. Hoc intellige excipiendo hominem, quoniam dictum e$t tertio de Hi$toria, capite vnde- cimo, quòd mutatur color pilorum in $enectute, can- didi\/que pili efficiuntur in hominibus. quod vel cæ- teris animalibus accidit, $ed non $atis apertè, præter- quàm in equo. addit author no$ter canes. idem docet quinto de Generatione animalium capite quinto. in- tentio igitur e$t $atis con$picua. Quæcunque autem, inquit, fiunt alba, & differentia $unt ab aliis in albedi ne, quoniam alia non fiunt alba in $enectute, vel non ita apertè. nam vt quinto de Generatione animalium ait, cæteris autem animalib. ne per eam {ae}tat\~e quidem hoc idem manife$tè eueniet. Palàm ergo e$t, quòd dif ferunt ab aliis, quia non manife$to apparet albedo ita vt in equo & cane. huiu$modi inquit animalia, quæ fiunt alba in $enectute, mutantur ex colore illo, qui [0189]IN LIB. DE COLORIBVS. $ecundum naturam conuenit, in color\~e album. Di- xit hoc quoniam non loquitur de albis, quæ $ecun- dum naturam fiunt, $ed de iis quæ per ætatem & mu- tationem talia euadunt. Subdit autem, propter alim\~e ti bonitatem. quæ non e$t cau$a canitie@, $ed $i aliquid veri hæc verba continere po$$unt, hic per {εὐ}<002>οφί{αν}, intelligit alimenti concoctionem. cùm enim conco- quitur & ab$umitur alimentum à calido, efficiuntur alba, velut in fine contextus docet, cùm ait alimento iam in iis deficiente & excocto. Deinde explicat ra- tionem, inquiens, humidum enim non vetera$cens, quoniam ab$umptum e$t & excoctum à calido, pro- pter augmentum ætatis $cilicet, (non autem humidi, e$$et enim cau$a oppo$ita, cum humidi incrementum generet nigredinem.) fit, inquit, nigrum. Si orationis filum $eriem\/q. expendimus, contextus e$t fal$us. vult enim adferre cau$am albedinis, & cau$am dat nigredi nis. Ni$i quis dicat quòd hic declaret, quare alia ani- malia, in quibus non apparet canities $int nigra, nem pe propter augmentum humidi. Sed $eries verborum nequaquam mihi videtur huic $en$ui re$põdere. quo niam inquit fieri alba, propter alimenti bonitatem. quod $i de nigredine intelligas, cau$am nigredinis, al- bedini tribuit. quod e$t principium ab$urdum. poti$- $imùm cum concludat, manife$tum id e$$e ex ip$is ni- gris, quæ ante cani$ciem ruffe$cunt. Hinc igitur li- quet cau$am albedinis, e$$e humidi paucitatem & pe nuriam. His rationib. adductus, donec offerat $e in- tegrior codex, putar\~e $atis prioribus & po$teriori- bus cõ$entire, $i legamus, fit album. Deinceps inquit nam plurima talia $unt humida & infrugifera. quod $i ad nigredinem referatur, dicendum e$t, quòd pluri- ma talium quæ ad manife$tam caniti\~e ducuntur, $unt [0190]SIM. PORTII COMMENTAR. humida, humiditate $cilicet cruda & inconcocta. Sed quoniam vterq. textus manu$criptus habet {εὔ}καρπα, quod e$t frugifera, patere puto, de iis quæ albicant e$$e intelligendum. ea planè ratione, quoniam humi- dum e$t concoctum, & ob id $emen generant proli- ficum: quare $ubiungit, propter alimenti bonitatem. quod certè non cohæret cum infructiferis, $ed cum fructiferis. Quapropter, inquit, neque albi pili mutan tur. Hæc verba re$piciunt animalia quæ non cane- $cunt. nam propter abundantiam humidi non ab$um pti, pili non fiunt albi. $iquidem pili mutantur, eua- dunt\/que candidi, propter humidi concoctionem. Atque huic re$pondent quæ $ubnectit, cum inquit, id autem e$t per$picuum. Probat enim à $igno, quòd nigri antè quàm in canos mutentur, prius quàm per- ueniunt ad perfectam albedinem, flaue$cere & ruffa- re videntur. Cau$a autem e$t, humoris penuria, (ve- lut ex antedictis con$tat.) per concoctionem ab$um- pti. Tandem autem, ait, fiunt alba, cum $cilicet omne humidum nutrimentale con$umptum e$t, à calido ex traneo. quæ e$t cau$a præcipua. nam concoctio, quæ fit à calido naturali, e$t ad perfectionem: quæ verò fit ab externo, e$t ad corruption\~e & ægritudinem. Cæ- terùm Ari$toteles decima $ectione Problematum, Prob. 62. quærens cur vnus omnium animantium homo cane$cat: cau$am adfert, quòd pars animãtium maxima, pilum quotannis deciduum gerit, vt equus, vt bos, quæque vitæ $unt longioris. nonnulla deci- duum nõ gerunt, $ed tempus viuunt breue: vt oues, & quædam alia, quorum pilus, vtpote non $ene$cens cane$cere non pote$t. at homo nec deciduum gerit pilum, & longam degit ætatem. itaque tempore con- $ene$cit at q. inueteratur. Galenus $ecundo de Tem- [0191]IN LIB. DE COLORIBVS. peramentis cen$et debilitatem accidere; ob defectum alimenti: $ed albedinem fieri, à pituita putre$cente. id\/que in temporibus prius, propter duos mu$culos carno$os & magnos. quandoquidem caro cute & o$- $e e$t humidior. Sed alibi an vera i$thæc $int per$cru- tabimur.

Κ{αί}τοι {τι}νὲς {ὑπο} λαμβάνου{σι}, {μέ}λ{αν}α {γί}νε<006> π{άν}- {τα}, <003> \`<026> {συ}γ{κά}ε<006> {τὴν} {τρ}οφ{ὴν} {αὐ}{τῶ}ν {ὑπὸ} {θε}ρ{μο}ῦ {κα}θά <007> {καὶ} \`<026> {αἷ}μα {καὶ} {τῶν} ἄ{λλ}ων ἕ{κα}{ςο}ν, {δι}αμ{αρ}{τά}νον- τ<009>: {ἔν}ια {γὰρ} {καὶ} {τῶν} ζώων {εὐ}θὺς {ἐν} ἀρχῇ {γί}νε{ται} {μέ}λ{αν}α. οἷον κύν<009>, {καὶ} {αἶ}γ<009>, {καὶ} βό<009>; {καὶ} ὅλως, ὅ<010>ν {τὰ} δ\'<002>μα{τα} {καὶ} {τὰ} {τρ}ι{χώ}μα{τα} {κα}{τἀ}ῤ{χὰ}ς ἔ{χει} <018>οφ{ὴν}. {προ}ϊού{ση}ς {δὲ} <033> ἡλι{κί}ας ἧ{ττ}ον. {καί}{το}ι{γε}οὐκ ἐ{χρ}ῆν. ἀ{λλ}ὰ {πά}ν{τω}ν {δεῖ}{το}ι{αῦ} τ'{εἶ}ν{αι} {καὶ} {τὰ} <018>ι{χώ}μα{τα}, {καὶ} {τὴν} ἀκ{μὴ}ν, {κα}θ' ὅν {χρ}όνον μά- λι{ςα} {αὐ}{τῶ}ν {ἂν} ἰ{οχ}ύῃ {καὶ} \`<026> {θε}ρ{μὸ}ν. {καὶ} μᾶ{λλ}ον ἅ{πα}ν{τα} {πο}λϊοῦ<006> {κα}{τἀ}ῤ{χὰ}ς. {πο}λὺ {γὰρ} ἁ{πά}ν{τω}ν ἀ{πὸ} {πρ}ώ- {τη}ς ἀ{σθ}νέ{ςε}ρόν <035> {γί}νε{ται} \`<026> θ<002>{μὸ}ν, ἢ{κα}θ'ὃν {χρ}όνον {ἄρ} {χε}- {ται} {τὰ} <018>ι{χώ}μα{τα} {αὐ}{τῶ}ν λ{ευ}κ{αί}νε<006>: Cæterum * quidam exi$timant, nigra o- mnia fieri, propterea quòd alimentum ip$o rum comburatur à calido, quemadmod\~u & $anguinem, & aliorum vnumquod\'que, errantes. nonnulla enim animalium $ta- tim ab initio fiunt nigra, $icut canes, & ca- præ, & boues: atque omnino, quoruncun- que pili & cutes initiò alimentum habent: proced\~ete verò ætate, minus. atqui nõ dece bat, $ed oportebat, omni\~u tales e$$e & pilos, & vigorem, quo tempore calidum quoque [0192]SIM. PORTII COMMENTAR. ip$orum maximè pollet: & vniuer$a magis circa initia cane$cere. multo enim infir- mius omnium calid\~u e$t à principio, quàm quo tempore pili ip$orum albe$cere inci- piunt.

Tres hoc libro colorum reddidit cau$as, vnam ex elementis, alteram ex lumine & vmbris, & tertiam ex concoctione. & nigri $imiliter vnam tribuit cau$am elementis inter $e mutuo alteratis; $ecundam, nulli vel pauco lumini; tertiam, antiquato & inueterato humido multo; quartam pr{ae}terea, velut proximo tex tu vidimus, $i de nigro eum loqui putauerimus, abun danti humido: in præ$entia refutat eos qui nigrum ex humidi adu$tione fieri cen$ebant. & inuehi videtur in Medicos. nam Galenus libro $ecundo de Tempera mentis, inue$tigans cau$am nigredinis pilorum in- quit tales gigni, cum deu$to vi caloris vapore, excre- mentum in exactam fuliginem mutatur, quomodo $anguinem, cætera\/que adu$tione fieri nigriora Medi ci arbitrantur. o$tendit autem eos aberrare, duplici ra tione; quarum prima e$t, quòd multa reperiuntur ani malia, quæ à principio ortus $unt nigra, $icuti canes, capræ, & boues: & tamen illa non habent alimentum adu$tum. At procedente {ae}tate, atque adeò in ip$o æta tis vigore, quo $icciora $unt, & calor magis viget, mi- nus $unt nigra. quod horum opinionen fieri non opor tebat. debebant enim e$$e nigriora, calido magis adu rente. Ergo non $emper ex adu$tione humidi fit ni- grum. & pote$t formari ratio hoc pacto. vbi e$t maior adu$tio, e$t maior nigredo: in ætatis con$i$tentia e$t maior adu$tio: ergo maior nigredo. Sed experientia aliud docet, ergo maior propo$itio e$t fal$a. Altera ra [0193]IN LIB. DE COLORIBVS. tio videtur $umpta e$$e ex oppo$ito. Si maior adu$tio e$t cau$a nigredinis: vbi modicus e$t calor, erit cau$a canitiei; at in principio ortus minor e$t calor, quàm in exitu vitæ: ergo in prima ætate potius eueniret ca- nities, quàm in fine vit{ae}: & tamen vniuer$a magis cir ca finem cane$cunt, quàm circa initia. Hîc in altero exemplari notatur, alibi legi non πολιοῦ{σθα}ι, $ed πονοῦ- {σθα}ι, quod e$t labore confici. id et$i verum $it, quod o- mnes initiò ætatis minus ad fer\~edos labores $unt ido nei, tamen videtur e$$e præter rem. Vocat autem hic vigorem, {ae}tatis con$i$tentiam, vel iuuentutem, quan do viget calor. & fortè melius legeretur κα{τὰ} {τὴν} ἀκ- μ{ὴν}, quàm {καὶ} {τὴν} ἀκμ{ὴν}, poti$simum cum in manu$cri pto legatur, ἀ{λλ}ὰ πάντων ἔδ{ει} τοι{αῦ}τ' {ἐ=ι}ν{αι} {καὶ} {τὰ} <032>ιχ ώμα {τα} {τὴν} ἀκμ{ὴν}, vbi eclip$i Attica videtur dee$$e κα{τὰ}. Por rò de $anguine nequaquam verùm dicunt, quòd ni- ger $it propter adu$tionem. quoniam $anguis $enum e$t atrior, vt docet Ari$toteles tertio de Hi$toria, ca- pite decimonono. præterea, quibus venæ $unt arctio- res, $anguis paucus e$t & ater. $imiliter, $anguis mulie rum cra$sior e$t, & atrior: & tamen nullus horum ta- lis e$t propter adu$tionem, $i Ari$toteli credimus. Hîc porrò deficit alter codex, quòd cætera carie $int ab$umpta.

Φ{αν}<002>ὸν {δε} <027> {ἐστὶ} {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν} λ{ευ}{κῶ}ν {ἔν}ια {μὲν} <028>, {εὐ}θὺς ἴ{οχ}<023> \`<026> {χρ}ῶ{μα} λ{ευ}{κό}{τα}τον, ὅ <021> {καὶ} τού{τω}ν {πλ}{εί}ς{ην} ἔ {χει} {κα}{τα}ρ{χὰ}ς {τὴν} {τρ}οφ{ὴν}, {καὶ} {μὴ} {πρὸ} ὥρας {ἐν} {αὐ} {τῇ} {κα}{τα}ξη- ρ{αί}νε{ται} \`<026>ὑ{γρ}ὸν. {προ}ϊού{ση}ς {δε} <014> ἡλι{κί}ας, ξ{αν}θὰ: {τρ}ο- φῆς {αὐ}{το}ῖς ἐλά{ττ}ονος ὕ{ςε}ρον ἐ{πι}ῤῥεού{ση}ς. {τὰ} {δε} {ἐν} {αῤ}χῇ {μὲν} {γί}νε{ται} ξ{αν}θὰ. {κα}{τὰ} {δε} {τὴν} ἀκ{μὴ}ν λ{ευ}{κό}{τα}{τα}. {κα}θά <007> {καὶ} {τῶν} ὀρνίθων. {με}{τα}βά{λλ}ουσϊ {τὸ} {χρ}ῶμα {πά}λιν, <014> {τρ}οφῆς {ἐν} {αὐ}{το}ῖς {ὑπο}λ<023>{πο}ύ{ση}ς: {δῆ}λον {δὲ}. π {άν}{τα} {γὰρ} [0194]SIM. PORTII COMMENTAR. {αὐ}{τὰ} {γί}νε{ται} ξ{αν}θὰ, {καὶ} <007>ὶ {τὸ}ν {τρ}ά{χη}λον. {και}ὅλως, ὅ<021> <001>{αν}ίζ<023> {τρ}οφῆς, <014> {ἐν} {αὐ}τοῖς {ὑπο}λ<023>{πο}ύ{ση}ς. {δῆ}λον {δὲ}. ὥ<001><002> {γὰρ} {καὶ} \`<026> {πυ}ῤῥὸν {εἰ}ς \`<026> λ{ευ}{κὸ}ν {με}{τα}βά{λλ}<023>, {καὶ} \`<026> {μέ}λ{αν} {πά}λϊν {εἰ}ς {τὸ} {πυ}ῤῤὸν, οὕ{τω} {καὶ} {τὸ} λ{ευ}{κὸ}ν {εἰ}ς {τὸ} ξ{αν}θὸν. * Manife$tum autem hoc e$t & in albis. nam quædam $tatim colorem habent albi$ $imum, quæcunque horum plurimum ha- bent ab initio alimentum, neque ante tem- pus humidum in eo exare$cit. progredien- te autem ætate, flaua; alimento pauciore iis po$tea affluente. Nonnulla in principio fiunt flaua, verùm in vigore, albi$sima: $icut & auium colores rur$us mutantur, alimen- to in iis defici\~ete. Declarat id. omnia enim hæc fiunt flaua, & circa collum; & omnino, quæcunque indigent alimento, quod in eis deficit. Patet autem. nam quemadmodum & ruffum in album mutatur, & nigrum rur $us in ruffum: ita & album in flauum.

Declarat idem, nigrum $cilicet, non fieri ex calido adurente, in animalibus albis, quæ ab ip$o ortus ini- tio, humoris copia $unt albi$sima. itaque albedo non prouenit ab exiccatione humidi nutrim\~etalis, $ed ex humido aêreo vel aqueo. Procedente verò {ae}tate, cùm calor magis viget, non fiunt nigra, $ed flaua: non qui- dem ex adu$tione, $ed ex imminutione humidi. Quod ip$um deinde explicat in animantibus quæ cir [0195]IN LIB. DE COLORIBVS. ca primordia $unt $laua, quæ tamen vigente calido ne quaquàm euadunt nigra, $ed candidi$sima. quod con trà deberet euenire, data po$itione. Confirmat id po- $tea in auibus, quæ initiò $unt huius coloris, & pro- gre$$u ætatis, mutantur, quòd deficiat ip$is aliment\~u, & non quòd aduratur. quod in cycno liquidò patet. na$citur enim cycnus pennis pullis, & nigricantibus, & procedente ætate fit albi$simus: quod contrà acci- deret, $i per adu$tionem fieret nigrum: e$$et enim ni- gerrimus. Declarat id inquit. quod in totis animali- bus demon$trauit, id in parte, puta in collo, vbi humi dum e$t paucum o$t\~edit: nam ibi color potius flauus gignitur, quàm in aliis partibus: vt & in iis quæ indi- gent alimento. nam cum defluit humidum, reddun- tur flauæ, vt in mento & pube apparet. Deniq. colli- git ordin\~e, qui e$t inter nigrum, quando mutatur. & primus e$t ruffitas, quæ fit penuria humidi. Similiter quando mutatur album, quod ob defectum humidi non autem multam $iccitatem, efficitur flauum. & quoniam flauum e$t primus gradus, ad quem delabi- tur album, vt $uprà diximus: ob id Ari$toteles dubi- tat an connumerandum ip$um cum albo, in libro de Sen$u. Attam\~e alter cod ex no$ter aliter legit, @σπερ {γὰρ} {καὶ} {τὸ} πυῤῥὸν, {οὕ}τωσ {καὶ} {τὸ} λ{ευ}κὸν {εἰ}σ {τὸ} ξ{αν}θὸν, id e$t, nam qu\~e admodum & ruffum ita & album in flauum. Sed ea videntur e$$e mutila.

Συμβ{αί}ν<023> {δὲ} <027> {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν} φυ{τῶ}ν. {ἔν}ια {γὰρ} ἐκ{τῆ}ς ὑ{ςέ}ρας {πέ}ψεως, {ἀν} α {τρ}έ{χει} {πά}λιν {ἐπὶ} {τὴν} {προ}\'<007>{αν} μά λι{ςα} {δὲ} <027> {καὶ} {ἐπὶ} <014> ῥοιᾶς φ{αν}ερὸν {ἐστὶ}. \`<026> {μὲν} {γὰρ} <019> {αῤ}{χῆ}ς οἱ {κό}κ{κο}ι {γί}νον{ται} φοινι{κο}ῖ: {καὶ} {τὰ} φύ{λλ}α, {δἰ} ὀλι{γό}{τη}- {τα} {τῆ}ς {τρ}οφῆς ἐκπε{ττ}ὸ'<004>ης: ὕ{ςε}ρον {δὲ} {πά}λιν {με}{τα}βάλ- λου{σι}ν {εἰ}ς \`<026> {πο}ῶδ<009> {χρ}ῶμα, {πο}{λλ}ῆς {τρ}οφῆς ἐ{πι}ῤῥεού- [0196]SIM. PORTII COMMENTAR. {ση}ς, {καὶ} <014> {πέ}{ψε}ως οὐ χὁ{μο}ίως {δυ}νὰ'<004>ης {κρ}α {τεῖ}ν. \`<026> {τε}- λ{ευ}{ταῖ}ον {δὲ}, {πε}{ττ}ὸ'<004>ης ἤ{δη} <014> {τρ}οφῆς, {πά}λιν {γί}νε{ται} {τὸ} {χρ}ῶμα φοινι{κο}{ῦν}. Contingit autem hoc & in plantis, non- nullæ enim ex po$teriore concoctione, re- currunt denuo ad priorem. maximè autem id in malo punica e$t per$picuum. nam ab initio acini $iunt punicei, & folia, propter paucitatem alimenti excocti: po$tea autem rur$um mutantur in herbaceum colorem, multo alimento affluente, & concoctione non potente $imiliter obtinere. tandem au- tem concocto iam alimento, rur$us fit co- lor puniceus.

Præter hæc demon$trat ex colorum reciprocatio- ne in plantis, adu$tionem non $emper e$$e cau$am ni- gredinis. nam $i id e$$et, color non remearet, cùm cali dum $emper magis adurat. id\`que maximè patere in plantis ait. aliqu{ae} enim vbi mutarunt multos colores redeunt ad primum, in quem $cilicet primùm fuerãt mutat{ae}. $icuti e$t videre in malo punica. nam in ortus principio gignitur alba, verum prima mutatione abit in puniceum colorem. atq. id $ibi voluit author, cùm inquit, nam ab initio acini fiunt punicei, id e$t pri- mùm mutantur in puniceum colorem. id\`q. fieri ait, ex pauco alimento concocto. deinde iterum fiunt her bacei, affluente alimento, & calore nequeunte con- coquere. (quod tamen non memini me ob$eruare.) po$tremò aucto calore alieno decoquuntur, & rur- $us fiunt punicei.

[0197]IN LIB. DE COLORIBVS. Καθόλου {δὲ} {εἰ} {πεῖ}ν, {καὶ} <007>ὶ {τῶν} ἄ{λλ}ων <018>ι{χω}{μά}{τω}ν, {καὶ} {πτ}<002>ωμά{τω}ν, ἅ {πα}ν{τα} λαμβάν<023> <024> {με}{τα}βολὰς, οἷς {μὲν}, {κα}θ<020><007> {εἴ}ρη{ται}, <014> <018>οφῆς {ἐν} {αὐ}τοῖς {ὑπο}λ<023>{πο}ύ {ση}ς: οἷς {δὲ} {το}ὐν{αν}{τί}ον, {πλ}εοναζού{ση}ς. {δι}ό <007> ἄ{λλ}α {κα}- τ' ἄ{λλ}ους {χρ}όνους <014> ἡλι{κί}ας, {καὶ} λ{ευ}{κό}{τα}{τα}, {καὶ} {με}λ{άν}- {τα} {τα} {γί}νε{ται} {τῶν} <018>ι{χω}{μά}{τω}ν. ἐ{πεὶ} {καὶ} {τῶν} {κο}ρά{κω}ν {τὰ} {πτ}ε ρώ{μα}{τα} \`<026> {τε}λ{ευ}{τα}ῖον {εἰ}ς \`<026> ξ{αν}θὸν {χρ}ῶμα {με}{τα}βά{λλ}<023> <014> <018>οφῆς {ἐν} {αὐ}{το}ῖς {ὑπο}λ{ει}{πο}ύ{ση}ς: Vt autem in vniuer$um dicam, & de aliis pilis & pennis, omnia capiunt mutationes; alia, vt dictum e$t, deficiente in eis alimen- to: alia contrà, abundante. quocirca alii aliis ætatis temporibus, & albi$simi, & nigerrimi fiunt pili, quando quidem coruorum quoq. pennæ po$tremò in flauum mutantur colo rem, deficiente in eis alimento.

Epilogus e$t cau$arum varietatis colorum in pilis & pennis, quam ad duas reducit, ad penuriam $cili- cet, & ad abundantiam alimenti. Dixerat $uprà ratio nes colorum in fructibus, pilis, & pennis à concoctio ne $umi, puta propter decoctionem nutrimenti colo res variare: in præ$entia o$tendit, colorum varietatis in omnibus reliquis animalibus, vt cau$am materia- lem e$$e paucum, vel multum humidum. paucum vi- delicet vel citius vel minus citò are$cens: & multum, vel excoctum; vel $ecus, non quidem excoctum $ed vetu$te$cens. Atque hinc omnia colorum di$crimina in his con$piciuntur. e$t\`que hæc cau$a naturalis. At cau$a differentiæ colorum, qui $umuntur ex radiis Solis vel ignis, partim videtur e$$e naturalis, partim [0198]SIM. PORTII COMMENTAR. optica. Patet itaque quædam animalia mutare colo- rem, nempe natiuum, ex humidi defectu; & quædam ex abundantia. Quin & fructus & animalia vtraque de cau$a po$$unt migrare in alium colorem à genitali; velut & ip$e demon$trauit in malo punica. Quocirca inquit, alii aliis ætatis temporibus, & albi$simi & ni gerrimi fiunt pili, vnde colligas, temporum anni & ætatum mutationes, adferre colorum tam extremo- rum, quàm mediorum mutationes. quod Ari$tote- les quoq. a$$erit quinto de Generatione animalium atq. iccirco coruus, qui minus videtur obnoxius mu- tationi, aliquando, non in vniuer$um, $ed vt docet Ari$toteles tertio de Hi$toria, quando vrgent frigo- ra, flaue$cit; deficiente nimirum alimento, ex quo pen næ gignuntnr.

Τῶν {δὲ} <018>ι{χω}μά{τω}ν οὐδ{ὲν} οὔ{τε} φοινι{κο}{ῦν}, οὔ{τε} ἁλουρ- {γὲ}ς, οὔ{τε} {πρ}ά{σι}νον, οὔ{τε} ἄ{λλ}{ην} οὐδεμί{αν} ἔχον {το}ι{αύ}τ{ην} {γί}νε{ται} {χρ}ό{αν}. <003> \`<026> {πά}ν{τα} {τὰ} {το}ι{αῦ}{τα} {χρ}ώ{μα}{τα} {γί}νε- <006>, {μι}γνὺ'<004>ων {αὐ}{το}ῖς {τῶ}ν {τοῦ} ἡλίου {αὐ} {γῶ}ν. ἔ{τι} {δὲ} {τῶ}ν {τρ}ι{χω}μά{τω}ν {τῶν} ὑ{γρ}ῶν, {ἐν} {τῷ} <014> {σα}ρ{κὸ}ς {συ}μβ{αί}ν<023>ν <024> {με}{τα}βολὰς, {καὶ} {μη}δεμί{αν} {αὐ}{τῶ}ν λαμβάν<023>ν μίξιν. {δῆ}λον {δὲ} {ἐστὶ}: {καὶ} {γὰρ} {τῶν} {πτ}<002>ωμά{τω}ν, {τὰ} {μὲν} <019>ἀρ{χῆ}ς οὐ {δὲ}ν {γί}νε{ται} {τῷ} {χρ}ώμα{τι} {το}ιοῦτον: ἀ{λλ}ὰ {καὶ} {τὰ} {πο}ι{κί}λα {τῶ}ν ὀρνέων, π{άν}θ'ὡς {εἰ}{πεῖ}ν, {μέ}λ{αν}α. οἷον ὅ, {τε} {τα}ὼς, {καὶ} ἡ <007>ι ς<002>ὰ, {καὶ} ἡ{χε}λι{δώ}ν. ὕς<002>ον {δὲ}λαμβάν<023> {πά}<021>ς <024> {το}ι- {αύ}{τα}ς ἤ{δη} {πο}ι{κι}λί{ας}, ἤ{δη} <014> {πέ}{ψε}ως {αὐ}{τῶ}ν ἔξω {τοῦ} {σώ}μα{το}ς {γι}{γν}ὸ'<004>ης, {ἔν} {τε} {το}ῖς {πτ}ερώ{μα}{σι}, {καὶ} {το}ῖς {κα}υ- λοῖς. ὥ{ςε} {συ}μβ{αί}ν<023> {κα}θ<020><007> {καὶ} {ἐπὶ} {τῶν}φυ{τῶ}ν, {καὶ} {το}ύ{τω}ν ἔξω {τοῦ} {σώ}{μα}{το}ς {γί}{γν}ε<006> {τὴν} {τῶν} {χρ}ωμά{τω}ν {πέ}ψιν. {δι}ὸ {καὶ} {τὰ} λοι{πὰ} {τῶν} ζώων, {τά}{τε} {ἔν}υ{δρ}α, {καὶ} {τὰ} ἑρ{πε}{τὰ}, {καὶ} {κο}<038>{χύ} λια, {πα}ν{το}{δα} {πὰ}ς ἴ<011><023> {χρ}ωμά{τω}ν {μο}ρφὰς: {πο}{λλ}ῆς {δὲ} {καὶ} {το}ύ{το}ις <014> {πέ}{ψε}ως {γι}νὸ'<004>ης. {τὴν} \`<004> {οὖν} \`<005> {τὰ} {χρ}ώ [0199]IN LIB. DE COLORIBVS. μα{τα} {σθε}ω{ρί}{αν}, μάλις' {ἄν} {τι}ς ἐκ {τῶ}ν {εἰ}ρὴ'<004>ων {δύ}ν{αι}{το} {συν}ϊ{δεῖ}ν. Τέλος {τῶν} \`<005> {χρ}ω{μά}{τω}ν. Verùm pilorum nullus, neq. puniceum neque halurgum, neque porraceum, neque alium vllum eiu$modi fit habens colorem; propterea quòd omnes ii colores gignãtur, Solis radiis cum iis permixtis. Præterea, ex pilis humidis, dum accidit mutatio car- nis nullam ip$i $umunt mixtionem. Per- $picuum autem id e$t, etenim ex pennis ab initio nulla generatur talis, qualis e$t pilus. Sed et ex auibus variæ, omnes vt ita dicam, nigræ $unt, velut pauo, columba, & hirun- do. po$terius autem $um\~ut omnes eiu$mo- di varietates, concoctione ip$arum iam ex- tra corpus facta tum in pennis, tum in cau- libus. quare accidit, $icut & in plantis, etiam horum concoctionem extra corpus fieri. Quamobr\~e & reliqua animalia, tam aqua- tilia, quàm reptilia & conchylia, omnige- nas habent colorum formas, multa etiam his facta concoctione. Speculationem igi- tur circa colores, qui$piam poti$simùm ex dictis po$sit per$picere. [0200]SIM. PORTII COMMENTAR.

Po$tremò, nequid $crupuli relinquatur in colori- bus pennarum & pilorum; addit differentiam qu{ae} e$t inter p\~enas & pilos, quoad colorem, & aptitudinem colores recipiendi; & inquit, nullum pilum nec homi nis, nec aliorum animalium vllius gigni qui habeat puniceum, aut purpureum, aut porraceum aut alicu- ius alius talis, qui $cilicet $it ex horum genere, qui vi- ridi aut nigro t\~eperantur, recen$uit enim hic author no$ter plura genera purpurei, et punicei, & herbacei. Quòd $i milii dixeris, enumera$$e pilum ruffum id e$t πυῤῥὸν: id verum quidem e$t, $ed negat pilum po$$e e$$e illa mixtione puniceum, qua recipit aliquo mo- do viridem, aut nigrum infu$cantem, aut virenti $en $im albo illuminantem: & concedit mi$tionem ex al- bo ruffe$centem, velut $uprà diximus. Et reddit ra- tionem, quare pilus nullum eiu$modi po$sit induere colorem, quia omnes inquit fiunt radiis Solis permix tis. Verùm in hac ratione duplex e$t difficultas, pri- mùm qui fiat, $i vnà cum his $equitur radius Solis, quòd tales colores nequeant e$$e in pilis & capillis? Deinde, dictum e$t antea, omnes colores medios ex tribus con$tare, lumine, medio, et colore à quo radius repercutitur, $ed flauus & ruffus color reperitur in pilis, ergo in pilis fit i$ta refractio, cùm flauus & ruf- fus $int colores medii. Primæ re$pondendum, quòd cùm pilus $it tenui$simus, nec alter alteri coh{ae}reat, nõ po$$e adeò refrangi, vt reddat hos colores, cùm opus $it colorati amplitudine & magnitudine. atque id $a- tis patet in cæ$arie æquali & den$a. At in pennis non ita fit. nam cum ita $ibi inuicem cohæreant, vt vna vi- deri po$sit, po$$unt refrangendo retorquendoq. ra- dios, eiu$modi colores referre. Atque id $ibi voluit author, cum pilis non po$$e tantum mi$ceri luminis, [0201]IN LIB. DE COLORIBVS. vt queat antedictos colores repræ$entare: præbere ta- men po$$e auri colorem, quod de cæ$arie Antonini Commodi $cribunt hi$torici, non it inficias. His acce dit, quòd fi$silis $it pilus, parum\'q. habeat corporis. At tam\~e ego ad$criberem cau$am naturæ cutis, vnde pi- lus exoritur, & qualitati pili, præterquàm in homine. nam cutis non pote$t affici his coloribus, quare ne pi lus quidem. Quamobrem verò cutis nequeat affici; cau$a videtur e$$e, lentor muco$us, & excrementum vnde nutritur. vt te$tatur Ari$toteles tertio de Hi$to ria, capite vndecimo. excrementa porrò qu{ae} nutriant cutem, $unt aut $anguis, aut pituita: quor\~u neutrius excrementa aut viridia $unt, aut herbacea. nam herba cea, porracea, viridia, & purpurea generantur à bile, quæ, Philo$ophorum $ententia non pote$t alere. $i- milaria enim $olo $anguine nutriuntur aut pituita. Quod $i mihi obiicias, hac ratione ne pilum quidem flauum po$$e gigni, cùm ort\~u ducat à bili flaua. Equi dem re$põdeam, hunc quoque e$$e pituitæ colorem, cum non multum differat ab albo, id\'que ex Medico- rum potius opinione. quãdoquidem ex Peripatetico rum $ententia, flauus ex $anguine incocto, & pauco ortum habet, vt con$tat ex prædictis. Non nutritur autem pilus, $ed $olùm generatur; & cum $it excre- mentum, ex excrementis $uam ducit originem. Secun dæ autem dubitationi $atis facerem, quod et$i mi$ce- antur radii $olis cum flauo, non po$$e tamen aliumco lorem reddere, præter flauum & aureum. non autem luteum, quoniam opus e$$et plurimum lumine. Por- rò pilus humidus, e$t qui cra$$us dicitur ab Ari$to- tele, quinto de Generatione animalium, qui ex cra$- $a oritur cute: & vocatur ita ad differentiam cri- $pi, qui ex $iccitate tabis na$citur. e$t enim $iccitas [0202]SIM. PORTII COMMENTAR. vna cau$a, quare pilus fiat cri$pus. Vel cri$pus pilus fortè, ad cuius differentiam dictus e$t humidus, quia includit in $e multum luminis, pote$t quodammodo immutari. Hic itaque pilus humidus, mutata carne, non retinet priorem colorem accedente po$teriore, $ed pror$us mutatur unà cum carne: ita vt $uccedens non permi$ceatur cum priori, $icut diximus in fructi- bus, et reliquis: $ed $i commutatur, id habet aut ratio- ne nutrimenti imminuti, aut multitudinis, velut hic author nos docuit. Huc accedit, quod pilus $olam ha- beat generationem, & non nutritionem vt iam dixi- mus. Et quoniam gignitur ex excrementis mutatæ carnis, mutatur & ip$e $imul cum carne. Adhæc, nul- la inquit penna generatur, quemadmod\~u pilus. quo- niam pilus gignitur $ine caule. Præterea pilus pr{ae}$e- ctus augeri à radice pote$t & cre$cere: at pennæ nec ab radice, neq. $uperne ab inci$ura po$$unt reparari, vt inquit Ari$t. tertio de Hi$toria. cap. 12. Durior quoq. penna e$t quàm pilus, & pluribus opus habet, quàm pilus. Dehinc declarat quomodo $e hab\~et pen- n{ae} in generatione circa colorem, inquiens, pennas in auibus variis, omnes propemodum in $uo ortu, intra vaginam & caulem apparere nigras. Et quoniã quæ- dam intra caulem videntur variare colorem, iccirco cautè adiecit vt ita dicam. Probat aut\~e id exemplo pa uonis, qui varius maximè e$t, et columb{ae}, & hirundi nis. e$t enim hirundo quoque varii coloris. atque ita de $ingulis aliis intelligendum. Po$terius autem in- quit, id e$t po$tquàm exierunt caul\~e, à calore natura- li, & cooperante extraneo $um\~ut diuer$as concoctio nes, à quibus varii efficiuntur colores, $icuti dictum fuit. id quod $imiliter accidit in plantis & in fructi- bus, qui po$tquam exierint è $uis cauliculis; vel vbi [0203]IN LIB. DE COLORIBVS. lauta terræ $uperficiem exce$$erint; vel, quando è $uis $eminibus eruperint, varios induunt colores. Tum in caulibus inquit, nam intra caulem vel albent vel nigricant. Sed vide, legendum ne $it καυλοῖσ, e$t enim καυλὸσ, pennarum caulis: aut κ{ου}λεοῖσ quod e$t va- ginis, nam καλέ{ου}σ, & κάλ{ου}σ, vt in altero no$tro codi- celegitur corruptum e$t. Denique concludit anima- lia omnia, aquatilia, reptilia, & conchylia, & reliqua, non cape$$ere difformitatem, colorum\`que varietat\~e ab ortu, $ed ab ambiente, & continente aëre, Vbi in ip$is facta fuerit varia concoctio, ripalia quippe & pi- $ces maximè varia $unt, et$i circa ortus initia paucam aut nullam o$tent\~et variationem. Sic reptilia. attamen in nonnullis $erpentibus vel intra ouum apparet va- rietas: id\`q. ob diuer$itatem partium humidi nu trimentalis. Atque hæc inquit, & tot dici po$$unt in hac $peculatione de co- loribus, quoad veritatem, & cau$as natu- rales.

[0204]AD LECTOREM.

NON eo, $tudio$e Lector, existimes aliquid in nostro authore de- $iderari po$se: quod urinarum, & oculorum colores prætermi$e- rit: quin potius id dedita opera, iusta{que} de cau$a factum e$$e tibi per- $uadeas uelim. Nam quod colores, communi quadam ac uniuer$ali formula tractare instituerit. multa, ut par e$t, particularia, utpote ad artes peculiares $pectantia præter{ij}t. Deinde, excrementa, $uam coloris cau$am, penes Philo$ophos, habent uniuer$alem: ip$am nimi- rum concoctionem, uelut aliquando, cum libros Aristotelis, de Par- tibus animalium explicaremus, publice prolixius demon$tr auimus, licet Medicis aliter placeat, qui colorum in excrementis uarietatem humoribus & $uccis corporum ad$cribunt. Quare nobis non est magni facienda illa Actuar{ij} diui$io, qui ad nouem fere principes $pecies, omnes urinarum colores redegit, tum quod Medicorum more particularius urinarum di$crimina tradere uoluerit, tum quod eos potius a materia, quam a differ\~et{ij}s propr{ij}s $ump$erit. Philo$ophis autem cum con$iderent colorem, ut e$t actus, & terminus, & mo- tiuus per$picui, inquirendæ $unt cau$æ, ob quas uariatio apparen- tiæ coloris conting at. Atque equidem uarios urinarum colores, ad concoctionem referendum e$$e cen$uerim. Quod uero pertinet ad oculorum colores, quos polliciti $umus huic operi annectere, et$i ob articularem morbum, quo tenemur, promi$$a nunc præ- $tare nequeamus tamen $i fata uolent, $tudio$is olim abunde hac quoque in parte $atisfaciemus. Interim Vale, et quæ inter excu- dendum obrep$ere errata, $ic corrige.

[0205]ERRATA Pag. # Ver$. # 7 # 33 # Hinc intelliges 8 # 30 # perlucidum 16 # 4 # e$t materiæ 18 # 8 # verè $it 20 # 10 # dicendam # 27 # mutuantur 24 # 13 # vtpote illinc 29 # 30 # flauos 37 # 27 # febri leuiori 38 # 19 # lumen 39 # 29 # priuantur 40 # 20 # non $it color # 32 # priuationem, & \\ cau$am, quam 42 # 32 # videre e$t 51 # 27 # fu$cus et cœrul. 63 # 11 # etiam pro po$itu 65 # 16 # dum maturãtur # 22 # ὑποδεδ<023>γ\'<004>ον 68 # 14 # iudicat, 72 # 5 # $ub$tantia 74 # 24 # συμβ{αίν}<023> γίνεσθ{αι} 77 # 25 # minorem & \\ τὸἄκρατον 79 # 30 # hac ratione 80 # 4 # Soli opponitur # 22 # hinc multæ 83 # 20 # Reddidit 84 # 7 # læuitatem\'que 85 # 4 # Colores 89 # 2 # enim patitur # 24 # $ecundum incli \\ nationes 104 # 22 # concinnari # 26 # GIGNVNT 110 # 15 # inquit autem, 111 # 14 # ἐν πᾶ{σι} δὴ 114 # 3 # & natiui 117 # 1 # δϊηθοὺ'<004>ην, 118 # 14 # {τῶν} ἀνθῶν 122 # 31 # {καὶ} σκιο<023>δ{εῖ}σ, 125 # 31 # minutæ 130 # 8 # eiu$modi 133 # 10 # iugulatæ rem 134 # 32 # χρωζὸ'<004>ων χρωμα \\ τιζὸ'<004>ων \\ & 135 \\ 1 & 2. $imiliter 135 # 12 # ἔκπεψιν 141 # 1 # ὀσμῶν {καὶ} χυμῶν 151 # 20 # pennis & cute 154 # 5 # pennis, & cute # 8 # humor\~e nati # 32 # non agat 159 # 16 # vniuer$alem 161 # 5 # τῶν μελάνων 169 # 14 # ὑποζυγίων 171 # 23 # ὑδυκρεώτερα 185 # 11 # ob horum 183 # 26 # canitiem [0206]

Ne quid in hac uel prima nostra editione de$iderare po$sis humani{$s}. Lector, placuit hic & $equentia loca $ub{ij}cere, quæ auctor ip$e libello iam excu$o existimauit uel recogno$cenda uel immut anda.

7 # 3 # atque ex ignis act. 14. & \\ hoc tam aeri quam aquæ \\ competit. nam ut $unt me- \\ diauidedi, διαφανῆ dicun- \\ tur: licet eadem, ut media \\ audiendi, διηχῆ; & ut \\ odorandi, δίοσμα appellen \\ tur, idque ob in$it am & c. 20 # 15 # qui $unt magis per$picui, \\ cuiu$modi $unt albi & \\ candicantes: 25 # 1 # Aristotelis hunc inter le- \\ gitimos enumer. 27 # 32 # Gale. eam a phlegmate 29 # 4 # FLAVI # 26 # flauum $ub albo po$$e # 30 # flauos: @@ # 5 # aut tenebra, definitionem \\ tenebræ, eiu$q. cau$am $ub \\ dit. Aut aliter et planius, \\ cum de nigro colore egerit, \\ qui uere niger e$t, modo de \\ apparenti, quæ e$t tenebra, \\ pertract at, cum inquit: # # quo fit, ut color $ua qualita \\ te prius & c. # # colore, & propter hoc $ol\~u # # quoniam ignis nullo # # accipit pro nigro # # $e fer at colorem # # fit enim hoc aureum # # $cens, itidem permi$c. # # lumen eius non est # # quam qui a Luna 93 # 8 # ἀνακραθὲν, $ed 104 # 20 # ἐρρυθέντων habet, quæ # 27 # in quo hæc magis integr@ 106 # 1 # rubri duas a$signat cau$as # 6 # alteram, quam # 11 # flores ting endoruns # 12 # ut aliqui 119 # 7 # humido nutriment ali 123 # 5 # λαμβάν<023> 128 # 17 # gignatur uino$us 139 # 22 # rea & mali 142 # 26 # partibus inest # 27 # paucus in alia 149 # 27 # non deficeret, & 151 # 3 # & CVTIS 152 # 21 # eo priuarentur 153 # 9 # puta per frigora acriora et 158 # 23 # dixit ἐξανθήση λ{ευ}κὸν id \\ est effloruerit album, licet \\ in altero codice apertius le- \\ gatur λ{εύ}κη, id e$t uitiligo # 31 # unicolora. 159 # 26 # λ{ευ}κόπυῤῥον, & nos dix. 166 # 13 # Ari$totel. quinto de Gen. 172 # 25 # docetur, quæ ex hu # 26 # arefacit humidum nat. # 30 # Candidus, uel ad cãdorem \\ accedens. Sed 174 # 16 # quare in equorum 180 # 24 # uigeant hyeme, 181 # 16 # {καὶ} ἄκαρπα, διὰ {τὴν} 186 # 22 # ip$um $it cum alb@ FINIS. [0207] [0208] [0209] [0210] [0211] [0212]