Mercurial > hg > mpdl-xml-content
view texts/archimedesOldCVSRepository/archimedes/raw/baifl_renav_01_la_1537.raw @ 19:d1dd35fc15df
Yet another new version.
author | Klaus Thoden <kthoden@mpiwg-berlin.mpg.de> |
---|---|
date | Thu, 02 May 2013 12:23:20 +0200 |
parents | 22d6a63640c6 |
children |
line wrap: on
line source
<pb> <C>LAZARI BATFII DE RE NAVALI Commentarius, in L. II. de CA- PTIVIS & POSTLIMINIO reuerlis: Liber, uaria eadem&queacute; haud uulgari eruditione re$ertus: & ad omnem tam Græcorum, quàm La tinorum hi$toriam perquàm utilis acnece$$arius.</C> <C><*> AE TER DICTIONVM <I><*>er<*> E<*>c<*>m, acceßit Locorum et<*>m, quicũq; ex diuer$is cũ Græ<*>is tum Latinis autoribus, ab eodem ue<*> citantur, uel explicantur, uel dem&qtail; re$ti- tuuntur, locupletißimus</I> INDEX.</C> <C>BASILE AE.</C> <C>M. D. XXXVII.</C> <pb> <C>EX <*>THECA REGIA ACAD. GEORGIÆ AUG:</C> <pb> <C>FRANCISCO VAL ESIO REGI FELI <I>cißimo,</I> LAZARVS BAY FIVS <I>uictoriam.</I></C> <p>MARCO Varroni a$$euerá ti di$ciplinas omnes, Rex regum Chri$tiani$$ime, in Græcia intra mille annorú t&etilde;pora & inuentas, & per- fectas, facile credat is, qui ad huiu$ce no $tri $eculi felicitat&etilde;, qua mirabiliter $ub te Principe fruimur, animum conuerte- re non grauabitur. Te enim & autore & adiutore, his paucis quibus Galliarum clauum tenes annis, plus promoui$$e li- terarum linguarum&queacute; $tudia uidebit, &quetilde; quantum $ub alijs omnibus ab aduen- tu Francorum in Gallias no$tris princi- pibus. Sunt de regibus no$tris, qui lu- dæorũ gentem $uper$titioni deditam è Gallia exterminauerint: Tua Maie$tas, exclu$a ludæorum $uper$titione, Iudæo <pb> tum linguam Lutetiæ Pari$iorum $ic ui gere uoluit, ut habeat non paucos, quili terarum Hebraicarum cognitione cum ip$is ludæorum Rabinis po$$int decer- tare. Græcos aut&etilde; eos in tua Gallia alui- $ti, qui ualeant reuocata Ma$$ilien$ium memoria cũip$is <G>au)to/xqosi</G>, non $olum de di$ciplinarum elegantia, $ed etiam de ip$o attici$mo, <G><*>wdra<*>i/kws</G> cõtendere. Iam uerò eã militaris di$ciplinæ curam $u$cepi$ti, utnemo uel Chri$tianorum, uel Barbarorum Principum paratiores habeat eque$tres exercitus, qui cum ma iorũ artibus, tum uero tuis in$titutis edo cti, mira alacritate $unt ad dimicandum. Quid dicam de robore militum legiona riorum? quos tu nuper ad Romanorum exemplum in tota Gallia de$cribendos, deligendos &queacute; $ummo $tudio non modo cura$ti, $ed quorum etiam delectũ ocu- lis tuis lu$tra$ti: ut Gallia tua non $olum equitatu, quo $emper floruit, $ed etiam peditatu iam $uos fines $ine ullo exter- no milite tueri po$$it. Nec rei naualis cu <pb> ra omi$$a. Te$tis e$t præclara $lla Fran cl $cis ad Gratiarum portum tuo iu$$u (eõ- tracta ad effectum eius operis mul<*>tudi ne fabrorum naualium) ædificata, Quæ non modo <G><*>ix/rm<*>n<*></G>, ut Antigonis il la ab antiquis celebrata: $ed <G>e(p<*>arm<*>n<*></G> iure dici debeat, & <G>an)w/leqr<*></G>. quippe quæ in medio Oceano arcis in$tar inter reliquas naues e$$e po$$it: nihil&queacute; præter ignem, Syrtes, & breuia timeat, omnib. ip$a ex æquo formidolo $i$$ima aduer$a- rijs. Te$tes $unt & pha$eliilli (uulgus ga leonas uocat) quos noua ratione in ora maritima Britanniæ minoris (quæ Ve- netia à Cæ$are dicitur) ædificandos cura $ti: qui non $olum in conclu$o mari naui gare po$$int, $ed in ua$ti$$imo at&que; aper- ti$$imo Oceano tempe$tatibus imper&etilde;t, u$queadeò apti $unt (ut Catulli dictum u$urpem) $iue palmulis opus $it uolare, $iue linteo. Iam uero triremes Ma$$iliæ plures, unus tu maiorũ tuorum nauali- bus adieci$ti, quàm eorum (pace beati$$i morum dixerim) qui$quam unquã opta <pb> uerit. Principes enim mediterranei ne- $cio quo pacto rem nauticam (quod ad mare internum attinet) neglexerant, ad Oceanum &queacute; Britanniæ animum $olum intenderãt. Quocirca nos, qui nullo no $tro merito, $ed aliquo literarum nomi- ne commendati, à tua uerè regia liberali tate & $acerdotio aucti, & magi$tratu or nati $umus: ne ingrati iure habeamur, quæ Venetijs cum e$$em, à loci celebri- tate admonitus, è Græcorum Latino- rum &queacute; monim&etilde;tis nauigia collegi, Tuæ Maie$tati mihi omnibus&queacute; $acro$anct&ecedil;, dicare con$titui, Rex regum potenti$$i- me. Putaui etiam nõ $olum negocij, $ed etiã ocij, quo illic plurimo mihi per tuã indulgentiam frui licuit, reddendam ti- birationem. Et $anè quod mihi à nego- cijs publicis $uperfuit t&etilde;poris, id omne in euoluen dis utriu$&que; linguæ autoribus con$ump$i. Quod ip$um ita e$$e facile iudicet, qui hæc no$tra legere non gra- uabitur. Illud unum, quod illis legen- dis non $ine admiratione animaduerti, <pb> in præ$entia tuæ dignitati con$ideran- dum proponam: miram fui$$e antiquo- rum in nauibus ædificandis, in$truen- dis, armandis celeritatem. Primo Puni- co bello cla$$em Duellij imperatoris ab arbore exci$a, LV. die nauiga$$e: ducen tas & uiginti naues effectas dieb. XLV. contra Hieronem regem. Secundo Pu- nico bello Scipionis naues, eo in$tante operi, die XLV. quàm ex $yluis detra- cta materia fuerat, in$tructas arm atas &queacute; in aquam deductas. Quid $i ex Poly- bio addidero, Romanos contra Cartha ginen$es $eptingentas quinqueremes ami$i$$e: Carthaginen$es eodem bello ad quingentas? Quis id credat? Nec mi- rum, $i hæc fidem non habebunt apud homines no$tros, qui & Venetorum quin queremem unam admirantur: & tuam totidem ordinum, quæ illam $ym- metria $uperabit, gratulabundi expe- ctant. Verũ de Tuæ Maie$tatis fide, qui omnem antiquitatem memoria tenes, non magis laboro, quàm de impetran- <pb> daà Clementi$$imo Principe uenia $um $ollicitus, $inos in totreficien dis in$tau- rãdis &queacute; nauibus alicubi lap$i fuerimus: qui etiam Tuæ Maie$tatis potius, quàm Dio$curorũ, turbul&etilde;ti$$ima fortun&ecedil; t<*>n pe$tate in alto iactati, fidem & auxilium implorare debeamus. Vincat tua Maie $tas, ac ualeat. Lutetiæ Pari- $iorũ. 8. Calend. Septemb. <C>ANNO</C> <C>M. D. XXXVI.</C> <pb> <C>AVTORVMLOCF, QVI hoc libro à L. BAYFIO uel citan- tur, uel explicantur.</C> <cb> <p>AC<I>t. Apo$tolic.</I> 118 <p><I>Alfe ni Iurecon$.</I> 8 <p><I>Annian. Marcellini</I> 81 <p><I>Apollonij</I> 4 <p><I>Appiani</I> 6.11.12.23.25.33. 34.52.61.63.66.74. 75.76.84.92.93.105. 113.116.119.124.127. 128.150.151.152.157. 160 <p><I>Ari$toph. eiuś ue interpre- tis</I> 67.68.157.159 <p><I>Ari$totelis</I> 17.92 <p><I>Athenæi</I> 26.27.28. 33.117.118.154 <p>C. I<I>ul. Cæ$aris</I> 5.11.14.15. 18.19.20.52.60.69. 70.71.72.76.77.81. 83.89.90.93.95.99. 101.121.124.149.151. 154.155 <p><I>Catulli</I> 67 <cb> <p>M. T<I>ullij Ciceronis</I> 4.5.11. 12.15.17.18.19.20.23. 24.25.61.62.64.65. 66.71.75.78.79.81. 82.84.85.90.95.99. 101.106.107.108.109. 110.113.119.121.122. 123.151.152.156.157 <p><I>Demo$thenis</I> 16.68.69 <p><I>Diodor. Siculi</I> 3.7.9.18. 26.34.61.62.69.70. 71.72.77.89.94.96. 99.101.104.105.114. 116.119.120.125.128. 154.155 <p><I>Dionis</I> 52.53. <I>&c.</I> 6<*> <p><I>Euripidis</I> 16.32.33.123 <p><I>Eurip. interpretis</I> 122 <p>A. G<I>ellij</I> 79.81.82.91.110. 111.112.162 <p><I>Herodoti</I> 4.7.8.9.15. 16.17.22.32.79.80.95. <pb> <cb> 96.110.112 <p>A. H<I>irtij, $iue Opij</I> 11.19. 20.23.24.60.65.86. 90.105.106.117.121. 128.151 <p><I>Horatij</I> 80 <p><I>Iaboleni iuri$con$.</I> 118 <p><I>Iuctini</I> 82 <p><I>Iuuenalis</I> 100 <p><I>Labeonis iuri$con$.</I>99.118 <p>T, L<I>iuij</I> 6.11.12.15.16.20. 25.31.33.61.62.63.68. 69.72.73.75.80.83.84. 88.90.92.94.95.98. 99.113.114.119.121. 122.124.125.126.128. 151 <p><I>Lucani</I> 26.72 <p><I>Luciani</I> 12.74.87.97. 99.108.109.115.119. 120.122.123.124.126. 127.128.149.150.153. 155.158 <p><I>Macrobij</I> 117.118 <p><I>Martiani iuri$con$.</I> 80 <p><I>Palæphati</I> 91 <cb> <p><I>Pauli iurecon$.</I> 8.71.99 <p><I>Pau$aniæ</I> 159 <p><I>Platonis</I> 70 <p>C. P<I>linij</I> 3.5.14.17.19.22. 24.27.52.68.83.85.92. 95.98.101.115.124.151 <p><I>Plutarchi</I> 8.13.14.17.25. 27.32.61.63.64.65. 66.74.76.80.85.86. 90.92.93.98.100.107. 108.112.115.116.118. 120.122.149.150.154. 156.157.161 <p><I>Iul. Pollucis</I> 108.114.115. 118.120.160.162 <p><I>Polybij</I> 6.9.10.18.20.21. 22.26.33.34.35.36.<I>etc.</I> 68.73.75.84.87.88.89 90.91.94.102.109. 121.124.149.151.160 <p><I>Pomponij iuri$con$.</I> 109 <p><I>Quintiliani</I> 128 <p><I>Sallu$tij</I> 98.109 <p><I>Senecæ</I> 162 <p><I>Strabonis</I> 10.67.71.85.92 95.97.98.106.153.154 <pb> <cb> <p><I>Suetonij Tranquilli</I> 12.13. 15.86 <p><I>Suidæ</I> 9.10.32.74.92 <p><I>Theocriti $cholia</I> 100 <p><I>Thucyd.</I> 7.9.17.64.74. 77.78.85.87.89.90. 91.104.103.113.125. 128.152.153.154.158 <cb> <p>L. V<I>allæ</I> 85.91.92 <p>M. V<I>arronis</I> 112 <p><I>Vergilij</I> 52.60.67.73.88. 101.121.122.123.150 <p><I>Vitruuij</I> 101.108 <p><I>Vlpiani</I> 79.83.101 <p><I>Xenophontis</I> 9.10.82.91. 114.117.151.155.158 <C>FINIS.</C> <pb> <C>RERVM AC VER BORVM TOTO HOC</C> <C><I>Lioro memorabiliam diligen tißimus Elenchus.</I></C> <C>A</C> <cb> <p>AK<G>a<*>on a)m fh/<*>ksm</G>, ambire me 87. 88 <p><G>a)ka/<*>om</G> 118 <p><G>a)u<*></G> 85 <p>acatia pro maiore uelo 119 <p>acatium an actuarium latine dici po$$it 85. 86 <p>acatia maxima 87 <p><G>a)/kat<*></G> 87 <p>Achaicænaues 14.22 <p><G>a)krwso)liom</G> 28.29.116.151 <p><G>a)krwth/<*>a</G> 151 <p>Actiacæ pugnæ de$cri- ptio ex Dione. 53. 55.56. &c. <p>actuaria <G><*>whre<*>ka\</G> 82 <p>actuaria unde dicta 83 <cb> <p>actuaria uoluptatis cau $a 82 <p>actuariæ naues eod. <p>pro lembis 88 <p>actuariæ triginta remo rum 84 <p>actuariolum eod. <p>actuariũ nauigium 85 <p>Aegeon 5 <p>Aege$ias eod. <p>Aegyptiæ naues 14 <p>Aeolus cur uentorum deus habitus 119 <p>Aeolus uelis primus u- $us eod. <p>æratænaues 60 <p>Agrippa harpaginũ in- uentor 151 <p><G>ai)kma/lw<*>inh_<*></G> eod. <p>Alex. Magnus 27 <p>alueus &ptail; carina 98.109 <p>& ua$e ligneo eod. <pb> <cb> <p>Aminocles Corinthius <p><G>a)mfh/<*>km a)ka\<*>or</G> 87. (17 <p><G>a)mpraxiwti/<*></G> naues 153 <p>Anachar$is harpaginũ inuentor 151 <p><G>a)nxi/ths</G> nauis 153 <p>anchora, <G>a)/gkurx</G> 128 <p>anchoralia eod. <p>in anchoris commorari <p>Anianus 74 (eod. <p>Anniani Marcellini çtas barbara 81 <p>an$erculus nauium in$i gne 150 <p>antece$$ores 89 <p>antennæ 117 <p><G><*>ntere/tai</G> 125 <p><G>ma/ximoi</G> eod. <p><G>a)r<*>prw/r<*>s</G> naues 154 <p>apertæ naues 19.20 <p><G>a)/frakta ploi_a</G> 11.84 <p><G>ta\ a)po/geia lu/<*></G> 128 <p><G>a)wo<*>leu/<*>m</G> eod. <p>Appianus Polybium $e cutus 84 <p>apt&ecedil; in$truct&ecedil;&queacute; naues 33 <p>apud populum, pro cõ- cione & ro$tris 62 <p>aqua marina, ni$i mul- <cb> ta, ignem non extin- gui, $ed irritari 58 <p>aquaria nauis 79 <p>Archimachus 5 <p>arenariæ naues 79 <p>Argemon locus 50 <p><G>a)<*> go\m</G> 4 <p>argo nauis unde dicta. Argus 3.4 <p>Argus Phryxi filius 4 <p><G>a)rgurolo/goi</G> naues 154 <p>Arionis fabula 110.111 <p><G>a)/rmena</G> 120 <p>ar$euale Venetorũ na- uale 153 <p>artemon 118 <p>artimon eod. <p><G>a)/rt<*> nau<*>ko/s</G> 115 <p>A$clepiades myrleanus 117.118 <p>a$iaticæ naues 14 <p>a$phaltus lacus 96.97 <p>Athençi locus re$titutus 154 <p>Attali & Philippi pu- gna naualis 35.43 <p>au$picalis pi$ciculus 24 <p><G>au)/tkn<*>oi a(ma/cai</G> 155 <p><G>au)/tan<*>oi</G> naues 154.1<*> <pb> <cb> <p>Autolycus 46.47 <p><G>au)to/for<*>i o(lh<*></G> 154.156 <C>B</C> <p>BAnchi 123 <p>bale$trieres 121 <p>barcæ 7 <p>biremes 10 <p>biremes leues 12 <p>bucentaurus Venetorũ 153 <p>burchi de aqua 79 <p>delegno, da $abion, da fango, da farina eod. <p>burchio de pallia 79 <C>C</C> <p><G>*k*alami/nai xedii/<*></G> 98 <p><G><*>xinqar<*> naci<*>rgh/s</G> 67 <p>capitanea nauis 62 <p>captiuæ naues 151 <p>carbonariæ rates 79 <p>carche$ia 117 <p>carina 109 <p>Ca$$opa 83.84 <p><G><*>atadi<*>eim</G>, deprimere 156 <p><G><*>atxifrak<*>inh_<*></G> 20.84 <p><G><*>ata<*>pika\ wloi=a</G> 90 <p>cata$copium 82.90 <p><G><*>kta/srwm<*></G> 120 <cb> <p>cata$tromata 22.12<*> <p>cattæ 82 (109 <p>caudex 162 <p>Claud. Caudex 162 <p>caudicæ naues 81, 162 <p>caupulica 82 <p>celes inter prædatorias 64 <p><G><*>i/lus</G> 90. celes equus. eod. & 91. celox.eod. <p><G><*>i/lht<*></G> 9 <p>celites equi eod. <p>celetizontes pueri 92 <p><G><*>l<*>sh\s</G> 115 <p><G><*>ilh/<*>om</G> 91 <p>celoces 81. <G><*>e/lht<*></G> 82 <p>celoces piraticæ 63 <p>centaurus nauis 150 <p>centuripina quadrire- mis 18.19 <p><G><*>erai/a</G> 117 <p><G><*>i/rk<*>r<*></G> 67.68 <p>cercuri 16.81.92 <p><G>xalki/m<*>o<*>i n<*></G> 61 <p><G>xalkw/mata</G> eod. <p>charieres 71 <p><G>xi/<*></G> naues 153 <p>chymæra nauis 73 <p>Clæonæus 51 <pb> <cb> <p>cla$$is armara 152 <p>Cleopatra 55.56 <p><G><*>rgei=s</G> 67.68 <p>coa nauis 15 <p>codices, $iue caudices, ta bulæ 162 <p>columba nauis 109 <p>cõ$cendere ab$olute 157 <p>cõ$cendere nau&etilde; 156.157 <p>con$trata nauis apud Tulliũ quid 18.19.20 <p>con$tratæ naues cur di- ctæ 22 <p>con$trata palus 24 <p>con$tratus pons 23 <p><G><*>ontwta\</G> 105 <p><G><*>w_pai</G>, quare remi 124 <p>Copæ remorũ inuento <p>copano 99 (res 124 <p><G><*>w/ph</G>, molæ manubrium 124 <p><G><*>wphlatei=m</G> 124 <p><G><*>wph/rhs</G> 85 <p><G><*>o/rac</G> 151 <p>corbita 78 <p>corbitæ 81 <p>Corinthi primum ædifi catas triremes 17 <p>cornua 117 <cb> <p>corui 150.15<*> <p><G><*>ou_f<*></G> naues 154 <p><G><*>rath_r<*></G> 32 <p><G><*>oi\</G> naues 150 <p>Cte$ias 5 <p>cybea 75.78 <p>cydari 82 <p>Cyllene Eleorum por- tus 152 <p>cymba 81.100 <C>D</C> <p>DAnaus, danais na- uis 4.5 <p><G>lekh/r<*>s</G> 26 <p>deciremes, <G>lekh/rh</G> 10 <p><G>lelfinofo/roi o(lka/<*></G> 154 <p>Demades orator 115 <p>deprimere, <G><*>ata<*>u/eim</G>. 155 <p>depre$$a cla$$is 156 <p>de$c&etilde;dere ad naues eod. <p><G>likwpi/a</G> 99 <p><G>li/krota, kai\ li/kro<*>i n<*></G> 9. 10.11 <p><G>lih_r<*></G> 10 <p><G><*> lih_r<*> plo<*>om</G> eod. <p><G>diih/rhs</G> 161.162 (& 11 <p>Dinocrates 44 <p>Dionis dictio 60 <p>Diony$odorus 44 <pb> <cb> <p><G><*>ixhxa<*></G> 108 <p><G><*>seg<*></G> 1<*>1.162 <p>dolo, <G><*>o/lwr</G> 119 <p>drachma 158 <p><G><*>doxom</G> 109 <p><G><*>s</G> eod. <C>E</C> <p>ECheneis 25 <p><G>ei)k<*>sh/reis</G> 26 <p><G>ei)k<*>r<*></G> 7 <p><G><*>m<*>oloi</G> 61 <p><G><*>nh/r<*>s</G>, per $implex <G>n</G> 32 <p><G><*>h/r<*>s</G> 26.32 <p><G>e)xk<*>bid<*></G> 82 <p><G><*>pakboke/lhs</G> 92 <p><G>e)fo/lkiqm</G> 98 <p><G>e)formou_sai</G> naues 154 <p><G>e)pi<*>a/di<*></G> 83 <p>qua$i <G>e)pi<*>ati/<*></G> eod. <p><G><*>pi<*>h_nai</G> 157 <p>Epicharmi dictum 161 <p><G>e)pi/drom<*></G> 120 <p><G>e)pi/n<*>om</G> 152 <p><G>e)pi\ r(ip\s <*>m ai)ga<*>om</G>. prouer bium 97 <p><G>e)woxh/</G> 113 <p><G>e)wwti/s</G> 127 <p><G><*>ri/tas</G> 125 <p><G><*>r<*>tm<*></G> 124 <cb> <p>Erythra rex 101 <p><G>ixariu\s</G> 115 <p>E$charius 30 <p>Euricles 13 <p><G>e)cai/re<*>i</G> naues 154 <p>exploratoriæ naues 89 <p><G><*>atasksxi<*> ploi=a</G> 90 <C>F</C> <p>FArinariæ naues 79 <p>fermentum 115 <p>ferreæ manus 150.151 <p>fluuiatiles naues 94.95 <p>fori 109.112 <p>unde dicti eod. <p>foriculi 112 <p>Frãci$cus rex Galliæ 67 <p>frumentariæ naues 76. <p>fundamentũ 109. (77 <p>furcula 108 <p>fu$tæ 34 <C>G</C> <p>GAleones 67 <p>garides 121 <p>Gaulus, <G>ganlo\s</G> 79.80.81 <p>Theod.Gaza, Ciceronis de Senect. interpres obiter notatus 109. 110 <p>Gellij loc' repurgar' 81 <pb> <cb> <p>ge$eoretæ 82 <p>gondula 106 <p>graues naues 76 <p>$iue grauia nauigia <p><G>a)lia\s</G> 92.93.94 (83 <p><G>a/lia<*>ko\m ploi=om</G> 82.93 <p><G><*>rpaga</G> ab Agrippa exco gitatum 151 <p>harpago 150.151 <p><G><*>w/li<*></G> 110.112 <p><G><*>laka/t<*></G> 118 <p><G><*>mio/liai n<*></G> 33 <p><G>ki\ h(mi/ol<*>i</G>. eod. & 34.63 <p><G><*>kh\r<*>s</G> 26 <p>hepteres 25.26 <p><G><*>rmoni\s</G> nauis 74 <p><G><*>rmiani/<*></G> naues 153 <p>hexeres 25.26 <p>hippagines 16.68.69 <p>$ine hippagogæ na- ues eod.& 81 <p><G><*>hgoi\</G> 68 <p><G>kai\ i(pkag<*>goi\</G> 69 <p>A. Hirtius 11.23 <p><G><*>si/<*>m</G> 119 <p><G><*>o\s</G> 117.118 <p><G><*>lkai<*></G> 75.77 <p>holcken 77 <p><G><*>lha/ <*> au)to/for<*></G> 154 <cb> <p><G><*>ilfino<*>o/roi</G> eod. <*> 156 <p><G><*>hr<*>ik<*> ploi=a</G> 82. 154 <p><G><*>w<*>skhlm<*></G> 107 <C>I</C> <p>IA$onem primumlon ga naue u$um 3 <p>ignem aqua marina nõ extingui facile 58 <p>ignorationem $uam fa- teri candoris e$t 16<*> <p>il batello 99 <p>inhibere 113 <p>uerbũ nauticũ eod. <p>intercolumnium 108 <p>inter$calmium eod. <p>I$is nauis 74.150 <p><G>e)taliwti/d<*></G> naues 153 <p>in iudicijs, pro ad $ub$el lia 6<*> <p>in iure, &ptail; in foro eod. <C>L</C> <p><G>*l*akwn<*>ai\</G> naues 153 <p>latera nauis 108 <p>lembus 82 <p>lembi 88 <p>lembi maiores ad belli u$um eod. <p>lemborum cla$$is eod. <p>lenunculi 81.82 <pb> <cb> <p><G><*>p<*>a\ wlo<*>a</G> 154 <p><G><*>hsh/<*>om nomk<*>iko\r</G> 64 <p><G><*>ika\ ploi=a</G> 63 <p><G><*>aixa/diai</G> naues 153 <p>liburni 13 <p>liburnicæ 12.14 <p>ligeris flu. 5 <p>lignariæ naues 79 <p>lintres 82.95 <p>Liuius Polybium $æpe ad uerbũ uertit 84 <p>longæ naues 3.4.5.6. &c. 81 <p>de Luciamo cen$ura 127 <p>lutariæ naues 79 <C>M</C> <p><G>*m*akra\ ploi=a</G> 6 <p>Macrobij locus re- $titutus 118 <p>malus nauis 117.118 <p>manus ferreæ 150.151 <p>marceplacidæ 82 <p>marina aqua ignis con $per$us iritatur, non extinguitur 58 <p>mediæ naues 82 <p><G><*>egari/<*></G> naues 153 <p><G><*>ete/wr<*></G> naues 154 <p><G><*>ilhsi/a</G> nauis 153 <cb> <p><G>monh/rh</G> 9 <p>monoxylæ lintres 98 <p><G>mono/<*>ro<*>i nh_<*></G> 9.10 <p>Mutianus 85.86 <p><G>mnwp)xir<*></G> 63 <p>piraticus 64.65 <p>myoparo quale nauigij genus, & unde dica- <p>myoparones 82, (tur 68 <p>myoparones parui 65 <p>myoparões, pha$eli 66. <p><G>mn<*>ofo/r<*> na<*>s</G> 154 (67 <C>N</C> <p>LNa$idius <*> <p>nauale <G>bi<*>xo\m</G> apud Strabonem 153 <p>nauales $ocij 125.126 <p>naualia 152 <p><G>nauarxi\s</G> 62 <p>nauicellæ 80 <p>nauicula parua 93 <p>nauigiolum 106 <p>nauigium, <G>a)xa/<*>om</G> 86 <p>nauigium pro nauiga- tione 105.107 <p>nauigia duorũ $calmo- rum 107 <p>nauigia grauia et uecto ria apud Cæ$ar&etilde; &qtilde;. 83 <pb> <cb> <p>nauis prætoria 62 <p>nauis uinaria 79 <p>aquaria eod. <p><G><*>au_s mn<*>ofo/r<*></G> 154 <p>naue<*> in ea prouincia quã quis admini$tra uit, ædificare prohi- beri 78.79 <p>naues æratæ 60 <p>naues arenariæ, farina- riæ, lignariæ, lutariæ <p>naues captiuæ 151 (79 <p><G>ai)xma/lw<*>i</G> eod. <p>naues è corio, papyro, $cirpo, arundine, etc. $alicibus 96 (95 <p>naues fluuiatiles 94 <p>naues frumentariæ 76 <p>naues longæ 3 <p>naues onerariæ 75 <p>à lõgis &qtail;d differãt 5.6 <p>naues pi$catoriæ, $iue pi $catoris 80 <p>naues præ$idiariæ 72 <p>naues ro$tratæ 60.61 <p>naues tectæ, <G><*>ata/frakri</G> <p>naues turritæ 52 (84 <p>nauium appellationes à patria 14.15 <cb> <p>nauiũ cognomina à cur $u & $tatione 154 <p>nauiũ cognomina à pa tria 153 (154 <p>à mini$terio et officio <p>nauiũ in$ignia 149.150 <p>nauium partes 107 <p>nauiũ po$tliminiũ 152. <p>nauiũ ro$tra 60.61.62 (151 <p>nauib.cognomenta in- di, & ad proram affi- gi$olita 74 <p>nauplium 86 <p><G>g<*>saqm<*></G> 153 <p><G>nau<*>kh\ <*>ati/a</G> 152 <p><G><*>nau<*>ko/m</G> 152 <p><G>nau<*>ko\s a)/rt<*></G> 115 <p>nautilos pi$cis 14 <p><G>na<*>s</G> 107 <p><G>naci<*>r gh\s <*>a/nqa<*>os</G> 67.68 <p>nebula uicus 91 <p><G>nhi_th\s <*>a<*>s</G> 152 <p>Ne$ichthon 22 <p><G>new/<*>a</G> 153 <p><G>new<*>k<*></G> 153 <p><G>nik<*>mh<*>i\s</G> nauis 74 <p>Nico$tratus 47 <p>Ni$æa megar&etilde;$iũ port' <p><G>noma<*>iko\m l<*>om</G> 64 (152 <pb> <cb> <p><G><*>m<*> pn<*>iko\s</G> 112 <p>nuctutiæ 82 <C>O</C> <p><G>*w*kei_mnu_<*></G> 82 <p><G><*>kth/r<*>s</G> 26 <p>onerariæ naues 75.77 <p>à lõgis &qtail;d differãt 5.6 <p>onerarias nõ agi remis <p>Opius 23 (75 <p><G><*>plitagwgoi\ nh_<*></G> 78 <p>oram $oluere 128 <p>orioles 82 <p>orthium carmen 112 <p><G><*>qo/nh</G> 119 <p><G><*>u)<*>m se/g<*></G> naues 154 <C>P</C> <p><G>*p*a/ktwi<*></G> 93 <p>palearum nauis 79 <p>panis confectio prior &ptail;ra, Demadis dictũ <p>panis nauticus eod, (115. <p>paralus 5.78 <p><G><*>ara/<*>kmom</G> nauis 149.150 <p><G><*>arasu/reim tarsou\s</G> 125 <p><G><*>aresk<*> me/nai nu_<*></G> 32 <p>paron 68. parones 82 <p><G><*>ela/gi<*></G> naues 154 <p>peloponne$us 88 <p><G><*>tek<*>dekh/r<*>s</G> 27 <cb> <p><G><*>inthk<*>n<*>r<*></G> 7.9 <p><G><*>enth/rks</G> <*> <p>pentiremis 23 <p><G>w<*>ri/<*>i</G> 129 <p><G><*>eri/bh<*>m</G> 10<*> <p>pes, <G><*>s</G> 12<*> <p>pha$eli 66.67.82.154 <p>Pha$is fiuuius 4 <p>Pherecides eod. <p>Philadelphus 27 <p>Philippi et Arrali pugna naualis ad Chiũ 35.4<*> <p>Philo$tephanus 3.27 <p>Philo$tratus 46.47 <p>Phocen$es primi naui- gationibus u$<*> 7 <p><G>foi/niasai</G> naues 153 <p><G>forthgiko\m plo<*>o<*>om</G> 77 <p><G>forthgoi\ nh_<*></G> 75.76.77 <p><G>fr<*>ri/<*></G> naues 154 <p><G>ki\ fr<*>rou_s<*></G> eod. <p><G>fulak<*></G> 7<*> <p><G>furai<*>, fura_m, f<*>rama</G> 115 <p><G><*>ra<*>a<*> n<*></G>, $iue pirati- cæ naues 63 <p>pirati<*> myoparo 64.6<*> <p>pi$catoriæ naues 20.80 <p>$iue pi$catoris. eod. 94 <p>pi$tris nauis 73.150 <pb> <cb> <p><G>pl<*>ta</G>, remi pars 124 <p><G>plarai(</G> 108 <p><G>pl<*>rw/mata</G> 125.126.127 <p><G>ploi=om</G> 10<*> <p><G>plo<*>a <*>hre<*>a\</G> 154 <p><G>plo<*>a lep<*>a</G> 154. <G>makra\</G> 6. <p><G>trogg<*>l<*></G> 7 <p><G>plou_<*></G> 105 <p><G>plw/i_moi</G> naues 154 <p>Plutarchi locus re$titu- tus 115.116.& 161 <p><G><*>ew_n<*></G> 123 <p>Polybiũ $æpe uertit Li- uius ad uerbum 84 <p>Polybij interpres Sipon tinus taxat 18.20.26. <p>põpilos pi$cis 14. (149 <p>pons con$tratus 23 <p>pontones 70.71.82 <p>pontones actuarij 85 <p><G><*>or<*>me<*>om</G> 71.72.95 <p><G>w<*>r<*>mo\s</G> 72 <p><G>wor<*>mei=a <*>wph/r<*></G> 85 <p><G>wo/<*>a</G> 70. <G>wo/r<*>a</G>. eod. & 71 <p>po$tliminiũ &qtilde; habeant, po$tliminiũ nauiũ 152 <p><G><*>ota/mix ploi=a</G> 94 <p>præcur$ores 89 <p>prædatoriæ naues 62.63 <cb> <p>præ$idiariæ naues 7<*> <p>prætoria nauis 62 <p><G>pri/st<*></G> 73 <p><G>pro fnl<*></G> naues 154 <p><G>pro\ploin<*></G> 82.89.154 <p>propugnatore<*> 12<*> <p>prora 112 <p><G>prwra/<*></G> 114.125 <p><G>prwreu\<*></G> 114 <p><G>pro/skww<*></G> 125 <p><G>prdmna</G> 1<*> <p><G>prdmnam <*>rod<*></G> eod. <p>p$umiæ 8<*> <p>pterna 119 <p>Ptol.Philopator 28.29 <p>Ptol.Soter 27 <p>punicæ naues 15 <p>puppis 112.113 <p><G><*>u/rg<*>x<*></G> 120 <p>Pyreus Athen.port' 152 <p><G><*>iko\s <*></G> 111 <C>Q</C> <p>QVadriremis 17 <p>quinquer emis 22.23 <p>quinquer emis an trire- mi tardior 72 (31 <p>quinqueremiũ altitudo <C>R</C> <p>RAtiariæ <*> <pb> <cb> <p>ratis, rates 100.101 <p>remieculi 82 <p>remigis merces 158 <p>remiges, eorum&queacute; nomi na 125 <p>remiges uoluntarij, & compediti 158 <p>remigú ordines tres 157 <p>remi, <G><*>w_pai</G> 124 <p>remigare eod. <p>remorũ inuentores Co pæ 124 <p>remorum ordines 159 <p>remorum partes, earũ&queacute; nomina 124 <p>remos detergere, defrin gere 124 <p>remulco trahere 69 <p><G><*>i/<*>, kai\ e)pi\ r(ipo/s <*>m ai)gai=om</G>. prouerb. 97 <p>Rhodiænaues 14 <p>ro$tra 116 <p>ro$tra nauium 60.61.62 <p>ro$tra pro con<*>one 62 <p>ro$tra, templum Romç 62 <p>ro$tratæ naues 60.61.62 <C>S</C> <p>SAlũ &ptail; iactatione 149 <cb> <p>in $alo e$$e 128 <p>uel commorari eod. <p><G><*>a/ma<*></G> nauis 153 <p>$amyra 5 <p>Saphanus eod. <p>$aplentiæ nerui nonte- mere credere 161 <p>$calmus, <G>skalmo\s</G> 107.108 <p><G>ska/fh</G> 98 <p>$capha quid eod. <p>$capha, <G>a)ka/<*>om</G> 86 <p>$capha pi$catoria 82 <p>$capha in nauis in$tru- mento 99 <p><G>sk<*>fh ti<*>ka\</G> eod. <p>$caphæ 82 <p><G>s<*>kafi/<*>ior</G> 99.100 <p>$caphium uas 100 <p>& pro ligone eod. <p><G>ska/f<*></G> 99.100 <p><G>sx<*>ofo/roinu_<*></G> 76 <p>$chedia 101.102 <p><G>xedi/ai <*>alami/nai</G> 98 <p>$chipho 99 <p>$eleucid es triremes 74 <p>$emira<*>s <*> <p>in $enatu, pro curia 62 <p>Senecæ locus re$titutus <p>$entina 109 (162 <pb> <cb> <p><G><*>elikai\</G> naues 153 <p>Sidonia nauis 15.16 <p>Sipontinus Polybij in- terpres taxatur 18.20. 26.149 <p><G><*>itagogoi/ <*>lk<*></G> 77 <p><G><*>itxgoi) eh_<*></G> 76.77 <p>$ocij nauales 125.126 <p>$peculatoria nauigia 90 <p>$piagia 149 <p><G><*>dl<*>s</G> 152 <p><G><*>athgi/s</G> 62 <p><G><*>a<*>w<*>ka\ wo/ma</G> 70 <p><G><*>a<*>wti/<*> nh_<*></G> 78.154 <p><G><*>a<*>s nhi<*>s, kai\ <*>ati/a nau<*>kh/</G> <p><G><*>oggu/la ploi_a</G> 7 (152 <p>$ubea 160 <p>Suidas notatus 32 <p><G><*>urak<*>siai</G> naues 153 <p>Syriacæ naues 14 <C>T</C> <p><G>*t*axei_ai</G> naues 154 <p><G>tarsoi\</G> 124 <p><G>tarsou_s qrau/eim</G> 124 <p><G>para<*> r<*>m</G> 125 <p>Ta$ij 18 <p>tecta nauis apud Cæ$a- rem quæ 18.19.20 <p>tectæ naues 84 <cb> <p><G><*>rhs</G> 17 <p><G>tet<*>arakwth/r<*>s</G> 27.28.29 <p><G>qaxa/max<*></G> 257 <p><G><*>al<*>mi/ai kai\ <*>alkmi_t<*></G> eod. & 158.159.160 <p>thalamegi tectum Ve<*> netijs 153 <p><G>qala/mi<*></G> 160 <p>Theocriti $cholia 100 <p>Theophili$cus 42.46.51 <p>theoris nauis 23 <p><G>qod<*>ai</G> naues 153 <p><G>qwra/kiom</G> 118 <p><G>qrani_tai</G> 157.158.159.160 <p>thranites $calmus 44 <p><G>qranx<*>k<*>i\</G> remi 30 <p><G><*>i/xarx<*></G> 115 <p><G><*>i=x<*> eu)w/nomor <*> le/ciom</G> 108 <p>trabibus tyberim naui- gari 101 <p><G>ba/xhl<*></G> 117 <p><G>ba/goi</G> naues 150 <p>tran$tra 123 <p><G>biak<*>nth/r<*>s</G> 26 <p><G>triako/n<*></G> 7.64 <p><G>bia/rmen<*></G> nauis 120 <p><G>trihrkmio/lia nau_s</G> 33.43.45 <p><G>bih/rhs</G> 16 (63 <p><G>bih/r<*>s</G> <*> <pb> <cb> <p><G><*>m</G> nauale 253 <p>triremis 16 <p>triremem quis primus inueneri<*> 17 <p><G><*>okh/r<*>s</G> 26 <p><G><*>iw/<*>olom</G> remigis merces 158 <p><G><*>o/pis</G> 109 <p>turritæ naues 52 <p>Laurent. Valla taxatus 85 <C>V</C> <p>VEctoria nauigia 83 <p>uelum à tergo 120 <p>uela contrahere 122 <p>uela dare, ducere, face- re, pandere 121.122 <p>uela quadrata, triangu <cb> laria <*> <p>uelis pri<*> Aeolus u$us 119 <p>uelis, remis&queacute; 119. 12<*> <p>ueliuolantes naues 122 <p>Venetorum nauale 152 <p>Venetorum quinqu<*>re mis 25 <p>Victor Fau$tus 35 <p>uinatia nauis 79 <p>uitiles naues è corio 95. 96 <p>undeciremis Demetrij 159 <C>Z</C> <p>ZAttare da carbon ziàre 113 (79 <p><G><*></G> 157.158.159.160 <C>FINIS.</C> <pb n=1> <FIG> <C>EX TRACTATV DE CAPTIVIS, ET DE POSTLIMI nio, & de Redemptis ab ho$tib.lib. XLIX. Pandectarum.</C> <C>L. II. Marcellus,</C> <p><I>Nauibus longis at&que; onerarijs propter belli u$um po$tliminium e$t: non pi$catorijs, aut $i quas actua- rias uoluptatis cau$a parauerunt.</I> <p>ANTEQVAM ad huius legis in terpretation&etilde; aggredior, Le- ctorem præmonitũ uolo, ut exi$timet me in $tudio$orum gratiam id oneris $u$cepi$le. Qui ($i modo a$$ecutus $um quod uolebam) hi$ce meis ui gilijs non mediocriter iuua- ri poterunt, modo ne grauentur i$ta no$tra in ma- <pb n=2> nus $umere, & tanta animi uel æquitate uel alacri- tate percurrere, quanta nos ea diligentia, quanto- que tum $tudio, tum $udore con$crip$imus. Euol- uendi nobis fuerunt omnes qui extant utriu$que linguæ autores, utinde $umeremus ea quæ ad na- ualis no$tri, & armamentarij ornamentum facere uiderentur, in quibus $ane colligendis, & undi- que cõquirendis, non parum mole$tiæ nobis fuit: in habendo autem delectu iudicium adhibui, qua le quantum que potui, conferendis collidendis&queacute; inter $e Græcorum & Latinorum locis, ut ($i quæ fieri po$$et) aliquam ex his $cintillam ueri excute- rem. Quod quidem, ut uidere e$t in toto opere, co nati $umus: & tamen fatemur, in tanto rerum an- tiquarum naufragio multa nece$$ario nos latui$- $e: qu&ecedil; neque colligere, neque animaduertere, ne- dum reficere potuimus: u$queadeo iacent illa un- dis obruta, & in profundo demer$a, & <G>c)n ba/qei</G> Pon ti $epulta. Qu&ecedil; $i quis in lucem reuocare poterit, ei me plurimum debere præ me feram, eum querei & naualis & nautic&ecedil; periti$$imum confitebor. Ti- bi in præ$enti quæ potuimus enaufragij reliquijs colligere, Lector, afferimus. quæ, $i tibi probãtur, $umus aliquid: $in minus. $ed nolo in initio ope- ris male ominari. Ip$i certe in hoc otio nihil po- tius habuimus, quo ad traducendum hoc tem- pus uteremur. In hoc tractatu non ineptum fue rit eum ordinem $equi, qui nobis præ$criptus e$t à Marcello Iuri$con$ulto. Quare de longis naui- <pb n=3> bus primò dicemus, mox de onerarijs, deinde de pi$catorijs, po$tremo de actuarijs: quib. auctuarij nomine ip$e adijciam reliqua, quæ non aliena ab in$tituto opere & $u$cepto uidebuntur. <C>DE NAVIBVS LONGIS.</C> <p>PHilo$thephanus apud Plinium in $eptimo Nat.hi$tori&ecedil; autor e$t, Ia$onem primum næ uiga$$e longanaue. nec id alienum uide- tur ab eo quod $criptũ e$t à Diodoro Siculo quin- to <G>bi<*>lioqh/rhs, *kai\ wrw_tom me\m wobi\ <*> wh/liom nauphgh/sa<*> \ ska/fos wolu\ mege/qei, <*> th_| loiwh_| <*>ataskouh_| t<*> t<*>te s<*>eiam u(pob<*>a/llom, <*>a\ <*> xedi/ais wlei_m tou\s to/te a)nqrw/pous, kai\ mi- <*>roi_s wantel<*>s a)kati/ois</G>. id e$t: Et primum quidem ædi- ficatam circa Pelium nauem, & magnitudine & reliquo apparatu con$uetum eo tempore modum excedentem, quòd illius ætatis homines ratibus fe rè & paruis acatijs uehi mos e$$et. Et paulo po$t $ubdit, <G>t<*> de\nxu_m a)rgw\ wrosagor<*>qh_nai <*>ata\ me/m tin<*> tw_m muqo<*>a/fwm, a)p\ tou_ <*> ska/fos a)rxitektonh/sant <*>a)/rgou, kai\ su<*> aleu/sant<*> e(\neka tou_ qerapeu/<*> a)ei\ ta\ wonou_nta me/rh <*> new/s. w_s l) e)/nioi le/gousim, a)po th_s weri\ <*> ta/x<*> u(pob<*>olh_s, w(s a)\m tw_m a)r xai/wm a)rgo\m r\m taxu\m wrosagorouo/ntwm</G>. id e$t: Vocatam au tem Argò nauem, ut nonnulli fabularum $cripto- res a$$erunt, ab Argi cuiu$dam nomine, qui qui- dem eam extruxerat, $imul&queacute; nauigarat, quo $i qu&ecedil; nauis partes laborar&etilde;t, eas ip$e reficeret ac curaret. <pb n=4> Sunt & alij qui exi$timent, id naui nominis ob exi miam illius celeritatem inditũ. <G>a)rgo\m</G> quippeaiunt, celerem ueteres appellaui$$e. Tullius in primo Tu$ culanarum, eam dicit nominatam Argò, quia Ar- giui in ea, delecti uiri uecti petebant pellem inau- ratam arietis. Illius autem nauigationis mentio e$t apud Herodotum in <G>*klei/w</G>, his uerbis, <G>*meta\ de\ tau_ta e(/llhna</G>; <G>ai)ti/<*>s <*> loute/rhs a)diiki/hs gene/<*>ai. <*>ataplw/<*>ntas ga\r makrh_| nhi\ e(sai)_a<*>n te t<*> kolxi/dia, kai\ e)pi\ faisim wotamo\m, cnteu_- qem diiaprhcame/nous, k<*> ta_lla tw_m ei)/nekem a)pi/konto a(rpa/sai to<*> basilh_<*> qugate/ra mhdei/hm</G>. id e$t: Po$t hæc autem Græ- cos alterius iniuriæ authores fui$$e. nauigantes $i quidem ad Colchorum regionem, & fluuiũ, quem Pha$im uocant, cum obtinui$$ent ea, quorum gra tia in loca illa uenerant, regis præterea filiam no- mine Medeam rapui$$e. Et uocabatur Argo, à fa- bro nauali, qui eam ædificauit, $i Appollonio credi mus in primo <G>*a)rgonautikw_m</G>, <p><G>*nh_a l) e\pikrate\ws a)/rg<*>woqhmos<*>sim</G> <p><G>*e)/zwsam wa/mprwtom e)u+srefei_ e(/ndioqem o(/plw|</G>. Sic ex tempo reuertimus, iuniorum gratia, ut po$$it intelligi: <p>In primis nauem diuinis artibus Argi <p>Extructam, intus compingunthabili armento. Etiam$i Pherecides dicat, eam nom&etilde; $ump$i$$e ab Argo, filio Phryxi, <G>*tau/t<*> le/ fasim wrw/t<*> nau_m gene/<*> ma hra/m. a)/llo<*> de\ le/g<*>si, lanao\m liwko/menom <*>wo\ ai)g<*>/p<*>ou, prw_tom <*>ataskou<*>sai, o(/qem kai\ lanai=\s e)klh/qh</G>. id e$t: Hancautem aiunt primam fui$$e lõgam nauem: alij Danaum dicunt ab Aegypto pul$um, primum eius generis <pb n=5> nauem para$$e, unde & Danais uocata fuit. Hæc ideo adiecimus ex Comm&etilde;tarijs in Apollonium, ut $cias nullam de Danao factam mention&etilde; apud Plmium, cum ex multis authoribus diuer$os refe- rat longæ nauis inuentores, cum ait: Aege$ias Pa- ralum, Cte$ias Samyram, Saphanus Semiramin, Archimachus Aegeonem. Nauium longarũ mul- ta mentio apud Tullium, Cæ$arem, & reliquos re ceptos autores, quibus legendis facile agno$citur di$crimen inter longas & onerarias. Tullij Epi$to larum familiarium libro duodecimo: Lentulus S.P.Q.R. Quam $u$picionem cõ$ecutæ res aliquot $unt, maxime quòd $ubito ex Lycia Sex. Marius & C.Titius legati Dolabellæ à cla$$e di$ce$$erunt, na ui que longa profugerũt, onerarijs relictis; in qui bus colligendis, non minimum temporis, labori<*> que con$ump$erant. Cæ$ar in quarto Commenta riorum: Quibus adductis eos in fidem recepit, na uibus circiter LXXX.onerarijs coactis contractiś- que: quot $atis e$$e ad duas legiones tran$portan- das exi$timabat quicquid præterea nauium longa rum habebat, quæ$tori, legatis, præfectiś que di- $tribuit. Idem in tertio: Quibus derebus Cæ$ar à Cra$$o certior factus, quòdille aberat longius, na ues interim longas ædificari in flumine Ligeri, quod influit in Oceanũ, remiges ex prouincia in- $titui, nautas, gubernatoreś que comparari iubet. Idem in quarto: Ad hæc cogno$cenda prius quàm periculum faceret, idoneum e$$e arbitratus, C. Vo <pb n=6> lu$enum cum naui longa pr&ecedil;mittit. Idem in eod&etilde;: Quod ubi C&ecedil;$ar animaduertit, naues longas, qua rum & $pecies Barbaris erat inu$itatior, & motus ad u$um expeditior, paululũ remoueri ab onera- rijs nauibus, et remis incitari, & ad latus apertũ ho $tium con$titui: at&que; inde fundis, tormentis, $agittis ho$tes &ptail;pelli, ac $ubmoueri iu$$it. Qu&ecedil; res magno u$ui no$tris fuit. nam & nauium figura, & remo- rum motu, & inu$itato genere tormentorum per moti Barbari con$titerunt, ac paulũ modo pedem retulerunt. Liuius in $eptimo tertiæ decadis: Inde Tarentum profectus, in ip$is faucibus portus po- $uit ca$tra: naues, quas Liuius iuuãdis cõmeatibus habuerat, partim machinationibus onerat, appa- ratu&queacute; mœnium oppugnandorũ, partim tormen- tis & $axis, omni&queacute; mi$$ilium telorum genere in- $truit, onerarias quo&que;, non eas $olum quæ remis agerentur. Quorum uerbis planum fit, longas in citariremis, onerarias uero nequaquam. Gr&ecedil;ci na ues longas <G>makra\wloi=a</G> uocant. Polybius in $exto, <G>*iw_ndie bohqhsalntwm e)kuri/suse diu/o makrw_m wloi/wm au)ta/ndirwm</G>. id e$t: Cum autem hi auxilium tuli$$ent, duabus ip$e longis nauibus cum ip$is hominibus potitus e$t. Appianus de bello Ciuili, <G>*o( de\ <*> taldie wrosla<*>w\m, a)nh/geto xeimw_<*> e)p<*> o(lka/diwm. ai( <*> h)=sam au)tw_ nh_es o)li/gai ma krai\, sardiw\ kai\ sikeli/am e)frou/r<*>m</G>. id e$t: Hic autem cum & hæc in $uam pote$tatem recepi$$et, per hyemem onerarijs inde rece$$it: paucæ enim, quas habebat, longæ naues, Sardiniæ & Siciliæ præ$idio erant. <pb n=7> Herodotus in loco $uprà citato utitur <G>makrh_| <*>i\</G>, id e$t longa naue, ad differentiam <G>sroggu/lwm</G>, quibus utitur idem Herodotus in eadem, in hæc uerba, <G>*oi( de\ fwkai/ees ou(_toinautili/h|si makrh_|si wrw_toi e(llh/nwm e)xh/santo. kai\ to/nte a)diri/hm kai\ t<*> tnrsh/nhr, kai\ t<*> i<*>hri/am, ki\ t\\ ta/rthasom, ou(_toiei)/si\m oi( <*>atadie/cantes. c)nauti/llonto <*> ou) sroggu/lhoinausi\m, a)lla\ wenthkonto/rh|si</G>. id e$t: Græcorũ primi Phocen$es longis nauigationibus u$i $unt, Adriaticum Tyr- rhenum que mare, Hiberiam atque Tarte$$um oe cuparunt: nauigabant autem non onerarijs naui- bus, $ed actuarijs, qu&ecedil; quin quaginta remis ageren tur. Thucyd. in primo, <G>*fai/netai de\ kai\ tau_ta wollai=s ge- ksai=s u(\sera geno/mena tw_m bwikw_m, bih/resi me\m o)li/<*>ais <*>w/mena, <*>enthkonto/rois de\ e)/ti, kai\ wloi/ois makroi=s e)chrtume/<*>a w(\a<*>er e)- kei_na</G>. id e$t: Videntur autem hæc multis po$t Troia norum res $eculis facta fui$$e. & paucis quidem utebantur triremibus, actuarijs autem quæ quin- quaginta remis agerentur, & longis præterea na- uibus in$tructi erant, non $ecus acilli. <p>Minores plerunque uiginti, triginta, aut quin- quaginta remis agebantur, & à Gr&ecedil;cis dicebantur <G>ei)ko/sor<*>, biako/ntor<*></G> & <G>wenthkc/nioros</G>, cuiu$modi $unt eæ quas Veneti barcas lõgas uocant. Diodorus in $ecundo de Succe$$oribus Alexandri, <G>*a)gaqoklh_s de\ diu/o triakonto\res meta\ t<*> ma/xhmnenauphghme/n <*> t<*> e(te/ram a)- we/seilem ei)s surakou/s<*>s, e)re/tas e)m<*>i<*>a/o as tou\s <*>rati/souc</G>. id e$t: Agathocles aut&etilde; po$t prælij finem duas naues, quæ triginta agerentur remis, ædificãdas curauit: quarum alterã Syracu$as mi$it, ualenti$$imis ei im <pb n=8> po$itis remigibus. Herodotus <G>c)n melpome/nh|, *trisi\ tria konto/roisie)s tou\s mem<*>lha/rew a)pogo/n<*>s e)/plwse</G>. id e$t: Tri- bus XXX.remorum actuarijs, ad Membleari libe- ros & $ucce$$ores delatus e$t. Plutarchus in The- $eo, <G>*to\ de\ wloi_or, c)n w(_| meta\ tw_m h)iqe/wm e)/plouse, <*> wa/lim e)sw/qh r\m triako/ntorom a)/<*> tw_m lhmntri/ou tou_ falhre/ws <*>o/nwm, liefu/ lat<*>om a)qhnai_oi, ta\ me\m walaia\ tw_m cu/lwm u(fairou_ites, a)/llal) e)m<*>a/llontes ixura\, kai\ sumph gnou_ntes ou(/tws, w(/se kai\ <*>i_s filo- so/fois ei)s <*>m au)come/nwm lo/gom a)mfidiocou/menom wara/deirma r\ wloi_om ei)=nai, tw_m me\m w_s <*> au)r\, tw_m de\ w_s ou) r\ a)uto\ liame/nei le go/ntwm</G>. id e$t: Nauem autem illã, in qua cum iuueni bus nauigarat, & iterum inde redierat, quæ quid&etilde; triginta remis agebatur, ad Demetrij u$que Phale rei tempora con$eruarũt Athenien$es, ueteres qui dem amouentes tabulas. In earum autem locum $ufficientes alias ualidas, atque ita compingentes, ut in eorum quæ augentur, Philo$ophorum di$- putatione illa dubia, exemplum huius nauis pro- po$itũ fuerit. a$$erebant enim alij eandem, alij con tendebant contrà non eãdem permanere nauem. Quæ uerba Plutarchi ideo protuli, ut $ciri po$$et, no$tros Iurecon$ultos $ecutos fui$$e $ententiã eo- rum, qui cen$uerũt eandem rem permanere, quo rum decretũ po$itum e$t ab Alfeno in tractatu de Iudicijs.l. Proponebatur, his uerbis: Item&queacute; $i na- uis adeo $æpe refecta e$$et, ut nulla tabula eadem permaneret, quæ non noua fui$$et, nihilominus eandem nauem exi$timari. Paulus etiam in.l. Inter $tipulantem. §. Sacram. ff. De uerborũ oblig. illius <pb n=9> nauis meminit. <G>*genthkonto/r<*></G> meminerunt Herodo- tus & Thucydides in locis $uprà citatis. & idem He rodotus in Melpomene, <G>*ou(/tw lh\ se/ll<*>si lu/o wenthkon- to/r<*>s e)s t<*> wlataia/m</G>. id e$t: Sic quidem duas quinqua ginta remorũ actuarias in Platæam mi$erũt. Dio- dorus in $ecundo de $ucce$$or. Alex. <G>*gobi/ de\ tw_m c)n si- keli/a wragmxltwm a)gwniw_m a)/frakta, kai\ wenthkonto/r<*>s nauphgh salmenos, e)ne<*>i/<*>ase sratiw_tas lixili/<*>s</G>. id e$t: Cum autem ille de rebus Siculis anxius e$$et, aphractis, & quin quaginta remorum actuarijs ædificatis, duo milia militum in illas impo$uit. Polybius in primo, <G>*ga- reske/uacom le\ kai\ ta\ wobiloiph_ t<*> wloi/wm trih/reis, kai\ wenth- konto/r<*>s, kai\ ta\ me/gisa tw_m akati/wm</G>. id e$t: Parabant au- tem quæ reliqua erant nauigia, triremes, quinqua ginta remorum actuarias, & maxima acatia. Et id genus nauigiorum communi uocabulo <G>monh/rh</G> di- citur, ab autore ne$cio quo, forta$$e Polybio, pro- lato à Suida in uocabulo <G>li/krota</G>. quæ ita habent: <G>wloi_a monh/rh de\ o)sim, a(\ kai\ li/krota <*>ateskoua/santo</G>. quo loco <G>monh/rh</G> dicit ea, qu&ecedil; pluribus quid&etilde; remis agerentur, $ed unico tantũ per tran$tra & $ediliaremo, & nõ binis aut ternis, aut etiã pluribus incitarentur. qu&ecedil; forta$$e <G><*>e/<*>htes</G> etiam dicta $unt, translatione $um- pta ab equis celitibus, de quibus in actuarijs dice- mus. Xenophon autem in $ecundo <G>*e)llhnikw_m, likro/- tous</G> & <G>monoxro/tous</G> naues dixit eas, quæ cum triremes (opinor) e$$ent, propter tamen ab$entiã remigũ, & $ociorum naualium, duobus tantum uel unico pir tran$tr aremige incitar&etilde;tur: cum tam&etilde; po$$ent <pb n=10> ternis agi, $i adfui$$ent remiges. Verba Xenophõ- tis $ic hab&etilde;t, <G>*e)sh/manem e)s ta\snau_s bohqei=m <*>ata\ kra/tos. diie- xedame/nwm <*> rw_m a)nqrw/wwm o)/ntwm, ai( me\m <*> new_m di/krotoi h)_sam, ai <*> mono/krotoi, ai( de\ wantelw_s <*>enai/</G>. id e$t: Signo dato iu$ $it totis uiribus cõcurrerent ad auxilium nauibus fer&etilde;dũ. Cum aut&etilde; $ocij nauales in diuer$as partes ad $ua qui$&que; negotia di$ce$$i$$ent, nauium nõnul læ duobus tantum ordinibus agebãtur, aliæ uerò unico tantum ordine: quædam autem pror$us ua cuæremigibus erant. Strabo uero in $eptimo <G>mono/- krotom</G> dixit, pro nauibus qu&ecedil; unico tantum remo- rum ordine ager&etilde;tur. Quo loco mendum ine$t in uulgatis codicibus. legitur enim <G>monh/kratom</G>, ubi le- gendũ exi$timamus <G>monokro/t<*></G>. Verba Strabonis hæc $unt, <G>*kai\ new/ria, <*>noi(=s a)<*>e/qhke <*>ai/sar t<*> diekane/am a)kroqu/- <*>iom, a)<*> monokro/t<*> me/<*>i diekh/r<*>s</G>. id e$t: Sunt et naualia, in quib. Cæ$ar undeuiginti naues, decimarũ nomine dedicauit, ab uno remorũ ordine u$&que; deciremes. <p>Illæ porro quæ binis remis agebãtur, à Roma- nis dictæ $unt biremes: à Græcis <G>di/krota</G> potius quã <G>diih_res</G> u$urpatum uideo, etiam$i apud Suidam <G>dii<*>_- res wloi=om</G> legatur: quod tamen ip$um non memi- ni me legi$$e apud probatum autorem. Polybius in $exto uidetur nolui$$e uti eo uocabulo, $ed po- tius <G>diikro/tw|</G>: ut palàm fiet ex ip$ius uerbis, quæ ita habent, <G>*e)m ai(_s h)_m kai\ wloi=a te<*>aralkonta, tou/twm <*>ata/fra- kta me\m ei)/kosi, diafe/ronta tai=s <*>atask<*>ai_s. ta\ de\ loipa\ trih/- reis, kai\ dii/krota, kai\ <*>e/lh<*>es</G>. id e$t: Inter quas erant na- ues quadraginta, quarum xx. cõ$tratæ omnin<*>u- <pb n=11> tico apparatu egregie in$tructæ, reliquæ triremes, biremes, & actuariæ erant. Vides ut cum potui$- $et $cribere <G>diih/reis</G>, ut dixit <G>trih/reis</G>, maluit dicere <G>dii/- krota</G>: credo quòd $ic u$urpatum uidebat à proba- ti$$imis autoribus linguæ Græcæ, quos $equeba- tus. Appianus quoque Alexandrinus in Mithrida- tico, his uerbis, <G>*kai\ n<*>es <*>ata/frakt<*>i triako/siai, dii/krota de\ a(/katom. h<*> h( a)/llh waraskouh\ tou/twm</G>. id e$t: Tercentum con $tratæ naues, dicrota centum, cum reliquis harum armamentis. Idem in eodem, <G>*o(lkaldi <*> de\ basilikh_<*> i(si/w| warapleou/shs, r(odii/a dii/krot<*> e)p<*> au)t<*>w\ a)nh/xqh</G>. id e$t: Cum autem regis oneraria nauis uelis præteriret, biremis Rhodia in eam impetũ fecit. Quin & Tul lius Epi$tolarum ad Atticum XVI. eo uocabulo u$us ad amicum e$t, dum ait: Nam & ip$e Domi- tius bona plane habet dicrota: $unt&queacute; nauigia præ terea luculenta Sexti Buciali, cæterorum&queacute;. nam Ca$$ij cla$$em, qu&ecedil; planè bella e$t, nõ numero. Id&etilde; Tullius in quinto ad Atticum: <G>*a)/frakta</G> Rhodiorũ, & dicrotum Mitylenorum, & aliud cata$copium. Quare fit ut exi$timem, apud A. Hirtiũ, aut fiquis e$t alius qui quartum de bello ciuili librum con- $crip$it, Dicrota octo, nõ Dierotas leg&etilde;dũ, ut habe tur in uulgatis: Capit ex eo pr&ecedil;lio pentirem&etilde; unã, triremes duas, dicrota octo, complures remiges Octauianos. Cæ$ar ip$e in 111.de bello ciuili bire- mes dixit, his uerbis: Quatuor biremes $ubiectis $cutulis, impul$as uectibus in interiorem partem tran$duxit. Liuius decad. tertiæ libro quarto: Le- <pb n=12> gati ab Orico ad M. Valerium prætorem uenerũt, præ$identem cla$$i Brundu$io, Calabriæ&queacute; circà li- toribus, nunciantes Philippum primum Apollo- niam tenta$$e leuibus biremibus CXX. flumine ad uer$o $ubuectum: deinde ut eares tardiore $pe fue rit, ad Oricum clam nocte excercitum admoui$$e. Tullius in Verrem actione $eptima: Reprimebat enim tibi & imperãdi uim, & rogãdi conatũ præ- clara illa non populo Romano reddita biremis, $ed pr&ecedil;tori donata cybea. Tranquillus in Iulio C&ecedil; $are: Nauali prælio in modum cochle&ecedil; defo$$o la- cu biremes, ac triremes, quadriremes&queacute; Tyri&ecedil; Aegy ptiæ que cla$$is magno pugnatorum metu confli xerũt. Biremes autem leues dictæ à Liuio, in loco $uprà $cripto, à Romanis dicebantur Liburnicæ, $i Appiano credimus in Illyrico, <G>*e)ge/nonto li/<*>urnoi, ge/<*> e)/tobom i)lluriw_m, o(i <*>m iw/niom, kai\ ta\s nh/sous e)lh/seuom nausi\m w)- <*>ei/ais te kai\ kou/fais. o(/qem e)/tinu_m r(wmai_oi ta\ <*>ou_fa kai\ o)ce/a li/- krota, li<*>nrni/di<*> wrosagoreu/<*>sim</G>. id e$t: Fuerunt Libur- ni, alterum Illyriorum genus, qui Ionium mare, & quæ in eo $unt, in$ulas deprædabãtur, celeribus & leuibus nauigijs: unde etiam nunc leues & ce- leres biremes Romanis Liburnicæ uocantur. <p>Lucianus in Dialogo qui <G>e)/rwtes</G> in$cribitur, <G>*e)<*> i)tali/am moi wlei_m lianokme\n<*>, tax<*>autou_m ska/f<*> eu)be/pis<*> tou/rwm tw_m likro/iwm, oi(_s ma)lisa <*>h_<*> li<*>urnoi\ diokou_si, e)/qnos i)<*>i/w| <*>o/lpw| warwkisme/nom</G>. id e$t: Cogitanti mihi in Ita- liam naue profici$ci, apparata e$t nauis quædam le uis & expedita, ex earum biremiũ genere, quibus <pb n=13> maxime uti uidentur Liburni, natio quæ $inum lonium accolit. Tranquillus in Augu$to: Tempe- $tate in traiectu bis conflictatus, primo inter pro- mõtoria Peloponne$i & Aetoli&ecedil;, rur$us circa mon tes Ceraunios, utrobique parte Liburnicarum de mer$a, $imul que eius in qua uehebatur fu$is arma mentis & gubernaculo diffracto. Quo loco Tran quillus Liburnicas pro leuibus biremib. dixi$$e ul detur. Plutarchus in Catone uidetur Liburnica an numerare inter eas naues, quæ non erant aptæ ad belli conflictum, $ed ad præcurrendum potius & $peculãdum, his uerbis, <G>*w(/rmhse me\m gar\ e)gx<*>ri/sai <*> ka/ twni t<*> new_r h(gemoni/am. h)_sam de\ wentakosi/wm me\m ou)k e)la/<*>ous ai( ma/ximoi, li<*>urnika\ <*> kai\ <*>ataskopika\ kai\ a)/frakta wamwlh q<*>_</G>. id e$t: Voluit enim Catoni totius cla$$is impe- rium deferre. erant autem ad belli u$um idoneæ non pauciores quingentis: Liburnicæ uero, $pecu latoriæ & apertæ complures. Tamen ex eo d&etilde; Plu- tarcho in Antonio uidere e$t, Liburnicas etiam ha bui$$e <G><*>atasrw/mata</G>, dum ait, <G>*e)m tou/tw| de( li<*>urni/dies w)/f<*>k sam, liw/k<*>sai wara\ <*>ai/sar<*>. o( de\ <*>nti/prwrom e)pisre/feim. t<*> na<*>m <*>eleu/sas, ta\s me\m a)/llas a)ne/seile. *eu)riklh_s <*> la/kwm e)ne/kei to <*>aro\s, lo/gxhm tina <*>radiai/nwm a)<*> t<*> katasrw/mat<*>, w(s a)f<*> wm ei)s au)to/m</G>. id e$t: Interea Liburnicæ apparuerunt, qu&ecedil; à Cæ$are mi$$æ per$equebantur Antoniũ. Ille autem obuerti nauem iubens, reliquarũ quid&etilde; im petũ repre$$it. at Euricles Lacædemonius, acer & infe$tus in$tabat, in cata$tromate ha$tam uibrans, tanquam in eum iaculaturus. Cum enim dicit <G><*>ra</G> <pb n=14> <G>lai/nwm a)<*> t)_ <*>atasrw/mat<*></G>, palam e$t earn Liburnicam, in qua erat Euricles, habui$$e <G><*>atasrw/mata</G>, & $ic ad belli u$um maxime aptã fui$$e. & $anè C&ecedil;$ar Augu $tus, <G>*ou) pro\s u(/<*>os, ou)de\ o)/gkom e)pidieiktikw_s wephgijais nxusi\, eu)sro/fois de\, kai\ taxei/ais, kai\ weplhrwme/nais a)kri<*>w_s e)chrtum<*> nos, <*>n talranti kai\ brentesi/w| s<*>e/xwm <*> nxntiko\m, e)/pempe wro\s a)ntw/niom, a)ci/wm mh\ dix<*>ri/<*>eim <*>m <*>o/nom</G>. id e$t: In$tructus au tem Cæ$ar non nauibus illis altis & amplis, quæ o$tentationis gratia parantur: $ed agilibus, celeri- bu$&queacute;, & ijs uiris probè oppletis, Tarenti & Brun- du$ij cla$$em continebat. mi$it autem ad Antoniũ nuncium, petens ut ne amplius tempus otio$itere rent: ut inquit Plutarchus in Antonio. Liburnicã imitatur nautilos pi$cis, autore Plinio in nono, Cap. XXIX. dum ait: Inter præcipua autem mira- cula e$t qui uocatur nautilos, ab alijs pompilos. Supinus in $umma æquorum peruenit: ita $e pau- latim $ubrig&etilde;s, ut emi$$a omni per fi$tulam aqua, uelut exonerat<SUP>9</SUP> $entina, facile nauiget. po$tea duo prima brachia retorquens, membranam inter illa miræ tenuitatis extendit: qua uelificante in auras, cæteris $ubremigans brachijs, media cauda ut gu- bernaculo $e regit: ita uadit alto Liburnicarũ gau- dens imagine, $i quid pauoris interuenit, hau$ta $e merg&etilde;s aqua. Quæ Liburnicæ nomen à patria $or titæ $unt: quoniã naues dicimus Aegyptias, A$iati- cas, Syriacas, Rhodias, Liburnicas, at&que; Achaicas, & eiu$modi. ut Cæ$ar in tertio de bellis ciuilibus: Pr&ecedil;erat Aegyptijs nauibus Pompeius filius, A$iati <pb n=15> tis Decius Lælius & C. Triarius, Syriacis C. Ca$- $ius, Rhodijs C. Marcellus cũ C. Põponio: Libur- nic&ecedil; at&que; Achaic&ecedil; cla$$i Scribonius Libo & Marcus Octauius: toti tam&etilde; officio maritimo M. Bibulus præpo$itus cũcta admini$trabat, ad hunc $umma imperij re$piciebat. Idem Cæ$ar in tertio: Et naui- bus longis Rhodijs decem, & A$iaticis paucis Ale xandriã peruenit. Tullius de Diuinatione: Po$tre mo à Rhodia cla$$e de$erti. Tranquillus etiã in lo co $uprà citato. Liuius decadis quartæ libro $epti- mo: Rhodij celebratis exequijs aduer$us cla$$em, quã fama erat ex Syria uenire, XIII. $uis nauibus, & una Coa quin queremi ad terrã Gnidiorũ, utibi in $tatione e$$ent, profecti $unt. Punicæ etiã naues à Liuio dict&ecedil;, decadis quart&ecedil; libro $eptimo: Iam o- mnes in cõ$pectu erãt, duæ Punic&ecedil; naues antecede bãt Romanã cla$$em. Idem in eod&etilde;: Ad inferendũ ho$tibus terror&etilde;, C. Liuius cũ duabus quinquere- mibus Romanis, & quatuor quadriremibus Rho dijs, & duabus apertis Smyrneis in Lyciã e$t mi$- $us. Idem: Et erant naues Rhodiæ long&ecedil; omnium celerrimæ tota cla$$e. Nauis Sidoniæ mentio e$t apud Herodotum <G>e)mwolumni/a|, *e)ntau_qx o( ce/rch<*> metek<*>a\<*> k tou_ a(/ rmxtos e)s ni/a sidiiwni/hm i(/zeto <*>wo\ skhnh_| <*>nseh_|</G>. id e$t: Hic Xerxes relicto curru Sidoniam nauem cõ$cen dens, $ub aureo tentorio $edit. Et in eadem, <G>*w(s <*> e)p<*> u/mhse, kai\ e)poi/ee tau_ta, e)s<*>a\s e)s sidiwni/hm ne/a e)s th/npob e)se/<*>ai <*>e aiei\, o(/kws toi e)qe/loi toiou_to woih/sai</G>. id e$t: Vt autem ho- rum eum de$iderium cœpit, & hæc faciebat: Sido- <pb n=16> niam nauem cõ$cendens, quam $emper cum quid huiu$modi efficere uellet, con$cendere con$ueue- rat. Euripidesin Helena, Sidoniã po$uit pro actua ria quinquaginta remorum, dum ait: <G>*xw/rei su\ kai\ nau_m, toi_s de\ wenthko/ntorom<lb> *sidiwni/am lo\s, <*>a)|retmw_m e)pisaltas<lb></G>. Liuius libro $upra proxime citato: Rhodia una ca pta memorabili ca$u, nam cum ro$tro percu$$i$$et Sidoniã nau&etilde;, anchora ictu ip$o excu$$a naue $ua, unco dente uelut manu ferrea iniecta, alligauit al terius proram: inde tumultu iniecto, cum diuelle re $e ab ho$te cupientes inhiberent Rhodij, tracta anchora & implicita remis, latus alterũ deter$it de bilitate ea, ip$a quæ icta cohæ$erat, nauim cœpit. <p>Triremis à Græcis <G>trih/rhs</G> dicitur. Herodotus <G>o)n tob<*>ixo/rh, *gareskoua\sato mi\m lihk<*>si/as trih/re<*>, wollo/m de\ ka/rta o(/milom wobse/wm te kai\ tw_m <*>llwm summa/xwm</G>. id e$t: Ap parauit autem duc&etilde;tas triremes, & magnam unà Per$arum, aliorum que auxiliariorum copiam. Idem <G><*>n wolnmni/a|, *tw_m de\ trih/rewm a)riqmo\s me\m e)ge/neto e(p<*>a\ kai\ lihko/siai kai\ xi/li<*></G>. id e$t: Erant autem mille ducentæ $eptem numero triremes. Et haud ita multo po$t: <G>*trihko/ntoroi de\, kai\ wenthko/ntoroi, kai\ <*>e/rkouroi, kai\ i(ppagwga) wloi_a mikra\, s<*>elqo/nta e)s <*>m a)riqmo\m e)fa/nh tri<*>i/lia</G>. id e$t: Triginta autem & quinquaginta remorum naues cercuri, & hippagines, & parua præterea nauigia, in unum omnia coacta numerum, ter mille e$$e ui$æ $unt. Demo$thenes in prima contra Philip- pum, <G>*kai\ i(ppagwgou\s tou/tois ei)=em. ti/ pro/s tou/tois e)/ti; taxei/<*></G> <pb n=17> <G>trih/rei<*> le/ka. lei_ gar\ e)/xontos e)kei/nou nautiko\m, kai\ taxeiw_m trih rw_m h(mi_m, o(/pws a)sfalw_, h( lu/namis wle/h</G>. id e$t: At&que; his hip pagoga nauigia. quid præterea<*> decem celeres tri- remes. nam cum cla$$em ip$e habeat, celeres trire- mes nobis e$$e oportet, quò exercitus no$ter tuto nauigare po$$it. Tullius actione tertia in Verrem, mille fui$$e naues Per$arũ autor e$t, ut parum ab Herodot<*>numero abe$$e uideatur, his uerbis: Vt ne Per$æ quidem, cum bellum toti Græciæ, dijs ho minibuś que indixi$$ent, et mille numero nauium cla$$em ad Delum appuli$$ent, quicquam conar&etilde;- tur aut uiolare, aut attingere. Plutarchus in The- mi$tocle citat <G>*ai/xu/lom <*>n we/rsai;. *ce/rch| de\, kai\ gar\ oi<*>dia, x<*> lia\s me\m h)_m new_m <*> wlh_qos</G>. id e$t: Xerxi autem, probe enim noui, mille numero naues erant. Triremem inuenit primus Aminocles Corinthius, autore Pli nio, ex Thucydide in primo, quitamen aliter dice- reuidetur, dum ait, <G>*fai/n tai de\ kai\ sami/ois a)ueinokl<*>s k<*>- ri/nqios nauphgo\s nau_s woih/s<*> te/<*>ara<*></G>: Videtur autem & Samijs Aminocles Corinthius naupegus naues quatuor &ecedil;difica$$e. Videtur tamen a$$euerare, trire mes primum ædificatas Corinthi, dum ait, <G>*kai/ trih/- reis <*>n k<*>ri/nqw| wrw_tom th_s e(lla/dios <*>nauphghqi_nai</G>. id e$t: Et triremes primum apud Corinthum in Gr&ecedil;cia ædi ficatas fui$$e. Quibus uerbis facile colligere e$t, a- pud Plinium legendum Aminoclem: non Amo- clem, ut uulgo $criptum uideo. <p>Quadrirem&etilde; in$tituêre Carthaginen$es, autore Ari$totele ex Plinio, quæ <G>tetrh/rhs</G> à Græcis dicitur. <pb n=18> Polybius in primo: <G>*kata\ le/<*>inx to/pom e)/xon<*>a bra/xea s<*> shxw_ma meta\ wollh_s talaipori/as, e)f) w(_| tetrh/rhs e)ktre/xesa nu- kto\s e)ka/qise, k<*> toi=s <*>ol<*>mi/ois u(poxei/<*> e)ge/neto, liafe/r<*>sa th_| <*>atas<*>h_| th_s nauphgi/as</G>. id e$t: Quodam autem loco, in quo erant breuia, re$edit agger: id&queacute; multo mi- litum labore. in quem quadriremis nocte excur- rens impegit, quam $tatim aduer$arij nacti $unt ex cellentem, & probe ædificatam. Vide, $i ocium e$t, Sipontinum: & quãtum in uertendo Polybio $ibi permi$erit, facile agno$ces. <G>*dio/diwros bi<*>lioqh/khs</G> un- deuice$imo, <G>tou/twm h)_<*>m tetrh/reis me\m <*>nenh/konta, wenth/reis de\ le/ka, <*>nnh/reis <*> trei\s, lekh/reis <*> le/ka, a)/fraktoi de\ l/</G>. id e$te Harũ erãt quadriremes quidem nonaginta, quin- queremes decem, nouem ordinum tres, decem or- dmum decem, apertæ autem triginta. Tullius $epti ma in Verr&etilde;: Princeps Cleomenes in quadriremi Centuripina malũ erigi, uela fieri, præcidi ancho- ras imperauit: & $imul ut $e cæteri $equerentur, $i- gnum dari iu$$it: h&ecedil;c Centuripina nauis erat incre dibili celeritate uelis. nam $cire i$to prætore nemo poterat, quid qu&ecedil;que nauis remis facere po$$et. Et paulo po$t: Erat enim $ola illa nauis con$trata, & ita magna, ut propugnaculo cæteris po$$et e$$e: quæ, $i in prædonũ pugna uer$aretur, urbis in$tar habere inter illos piraticos myoparones uideret. <p>Quod autem Tullius Con$tratam dixit, aliquã do hæ$itaui, num eadem e$$et quæ & tecta dicitur à C&ecedil;$are. quas tectas longas inuenere Ta$ij. Nam antea ex prora tantum & puppi pugnabatur. Au- <pb n=19> tor Plinius in $eptimo. Cæ$ar in $ecundo de Bello ciuile: Appul$a&queacute; ad proximum littus trireme con $trata, & in littore relicta, pedibus Adrumetum profugerat. Idem in tertio: Atque omnes naues incendit XXXV. in quibus erant XX. con$tratæ. Idem Cæ$ar alibi tectas uocat, in primo de bello ciuili: Ma$$ilien$es u$i L. Domitij con$ilio, naues longas expediunt, numero XVII. quarum erant XI. tectæ. Idem in tertio: Illæ triremes omnes, & quinqueremes aptæ, in$tructæ que omnibus re- bus ad nauigandum, præter has XXII. erant, quæ præ$idij cau$a Alexandriæ e$$e con$ueuerant con- $tratæ omnes, quas $i occupa$$ent cla$$e Cæ$aris erepta, portum ac mare totum in $ua pote$tate hæ berent, commeatu auxilijś que Cæ$arem prohi- berent. Aulus certe Hirtius omnem tollere dubi- tationem uidetur, dum ait: Magno&queacute; impetu qua- tuor ad eam con$tratæ naues, & complures aper- tæ contenderunt, cui coactus e$t Cæ$ar ferre $ub$i dium. Vides ut cõ$tratas & apertas ponat, tanquã diuer$as: quod perinde e$t, atque $i dixi$$et, alias te ctas fui$$e, alias apertas. Tullius actiõe $eptima in Verrem: Poteró ne in eos e$$e uehem&etilde;s, qui naues inanes non modo habuerunt, $ed etiam apertas: in eum di$$olutus, qui $olus habuerit con$tratam nauem, & minus exinanitam? Loquitur enim de quadriremi centuripina. Aulus Hirtius in quarto de bello ciuili: Ita&que; paucis diebus contra omnium opinionem quadriremes XXII. quinqueremes <pb n=20> quin que confecerunt, ad has minores apertaś que complures adiecerunt. Idem in eodem, haud ita multo infra illum locum: Ex his quin queremes quinque erant, & quadriremes decem: reliquæ in- fra hanc magnitudinem, & pleræque apertæ. Li- uius decadis quartæ libro $exto: Biduum in appa- ratu morati, tertio die centum nauibus, quarũ $e- ptuaginta tectæ erant, cæteræ apert&ecedil;, minores om nes ferè erant, profecti, Phoceam petierũt. Necta men uideo Marcũ Tulliũ tectas appella$$e, quantũ mea memoria e$t, $ed ferè $emper con$tratas: tege- bantur enim aliquando & minores. Cæ$ar in ter- tio bell. ciuil. Similiter Vatinius, qui Brundu$io præerat, tectis in$tructiś que $caphis elicuit naues Lælianas, atque ex his longius productam unam quinqueremem, & minores duas in angu$tijs por tus cœpit: item&queacute; per equites di$po$itos aqua pro- hibere cla$$iarios in$tituit. Idem in $ecundo: Ma$- $ilien$es po$t $uperius incommodum, ueteres ad eundem modũ ex naualibus productas naues re- fecerant, $ummá que indu$tria armauerant: remi- gum, gubernatorum &queacute;magna copia $uppetebat, pi$catoriaś que adiecerant atque contexerant, ut e$$ent ab ictu telorum remiges tuti: has $agittarijs tormentiś que compleuerant. Idem in tertio: Sca- phas nauium magnarum circiter $exaginta, crati- bus pluteis&queacute; contexit, eó que milites delectos im- po$uit. Has autem Gr&ecedil;ci <G><*>atafrxikt<*>s</G> uocant. etiam $i Sipontinus apud Polybium haud $cio quàm re- <pb n=21> cte pro <G><*>atafraihtw|</G> quinqueremem nobis reddide- rit, eo forta$$e quod magis idoneæ e$$ent quæ con $ternerentur. Eo enim tempore quo primum Po. Ro. $tatuitèrep. e$$e, cum Carthaginen$ibus de Si ciliæ, atque adeò maris interni imperio naualibus copijs dimicare, centum & uiginti nauiũ cla$$em ædificandam curarunt: in qua centum fuere quin queremes, & uiginti triremes. Nam antea quidem eo ip$o tempore, quo Me$$anam copias traducere cœperunt, <G>*ou)x) oi=)om</G> (inquit Polybius) <G><*>ataifrakt<*> au) toi_s u(ph_rxe nau_s. a)ll) ou)de\ <*>aqo/l<*> makro\m wloi=om, ou)de\le/m<*>, ou)de\ei(=s</G>. hoc e$t: Non $olum nullam nauem tectã cõ $tratamue habebãt, $ed nec pror$us ulla nauis lon ga, aut lembus ullus ip$is præ$to fuit. Quare à Ta- rentinis & Locren$ibus, <G>*e)/ti de\ e(leatw_m kai\ neapolitwm sug<*>hsa/menoi wenthkonto/rous kai\ trih/reis, <*>wi\ tou/twm wa a<*>o/- lws lieko/misxm tou\s a)/idras. c)nw(_ lh\ <*>airw_| tw_m <*>arxhdioni/wm <*>a ta\ <*>m worqmo\m e)panaxqe/ntwmau)toi_s, <*> mi/a; new\s <*>ato fra/ktin o<*>a\ t<*>\ wrcqumi/am wropesou/sh;, w(/se e)pok<*>lh_<*>r <*>eie/<*> xi_sr(w mai/ois <*>woxei/riom, tau/th waradei/gmati <*>w/m<*>ioi to\te wro\s txu/- t<*> e)poiou_nto t<*> tou_ wanto\s so/lou iauphgi/am</G>. id e$t. Præter- ea autem ab Eleatis & Neapolitanis triremes, & quinquaginta remorum acturias, cum commo- datò accepi$$ent, in his $umma cum audacia mili- tes tran$uexerunt. quo quidem tempore cum for te Carthagin&etilde;$es circa fretum in Romanos irrue rent, & nauis quædam con$trata, propter prom- ptitudinem reliquas omnes præcurreret, ca$u im- pacta impedita&queacute;, in Romanorum ditionem ue- <pb n=22> nit. Ea itaque utexemplo u$i, ad illius $imilitudi- nem cla$$em $uam umuer$am ædificarunt. Con- $tratæ uero naues dicebantur, eo quod haber&etilde;t <G><*>a tx<*>rw/mxta</G>, & adid erãt maxime aptæ quadriremes. Polybius in $ecundo: <G>*e)plh/rw<*>m <*>oinh_| ta\s tw_m a)xai/wm le/ ka nau_s <*>atafra/ktous</G>. id e$t: Impleuerũt in commune decem Achæorum naues con$tratas, & quæ habe- rent <G><*>atasrw/mata</G>. Subdit enim: <G>*to/te e)piphdiw_ntes e)pi\ ta\ <*>ata<*>rw/mata tw_m a)xai_kw_m new_m <*>atekraitem, <*>a\ <*> wlh_qos tw_m e)pi<*>aiw_i. <*>tou/tw| <*> obo/pw| te<*>xirwm me/m p<*>oi/wm e)xuri/ou<*>m te trih<*>kw_m, mi/am de\w</G>: <G>nth/rh su\m au)toi_s toi_s a)ndra/si e)<*>uqisam</G>. id e$t: Tunc in Achaicarum nauium cata$tromta in$i lientes, $uperiores eua$erunt, propter propugnan tium multitudinem. At&que;hoc pacto quatuor qui- dem quadriremes in $uam pote$tatem receperũt: quinqueremem autem unam cum ip$is homini- bus demer$erunt, atque depre$$erunt. Loquitur enim de ei$dem Achæorum nauibus. <C><I>Triremibus $ibinos ordines addideris, quinquerem&etilde; facies: $i plures, maiorem. Nam quinqueremis figurã an- tiquam nullam adhuc uidimus, præterquã in numi$mate quodam. Sed dubitamus an illud, quemadmodũ permulta alia, mentiatur antiquitatem.</I></C> <p>Quinqueremem in$tituit Ne$ichthon, $i Plinio credimus, quæ <G>wenth/rhs</G> à Græcis dicitur. Herodo- tus in <G>*e)ratw)_|</G>: <G>*kai\ h)_m gar\ lh\ toi_si a)qhnxi/oisi wenth/rhs e)pi\ sou- <*>. loxh/s<*>tes ou)_m t<*> qewri/dim nh_a, ei(_lom wlh/rea a)gdr w_m tw_m</G> <pb n=23> <G><*>rw/twm a)qhnai/wm</G>. id e$t: Erat enim Atheni&etilde;$ibus quin queremis in Sunio. Illi ita&que; po$itis in$idijs, Theo- rida nauem occuparunt, Athenien$ium primori- bus refertam. Appianus in Mithridatico: <G>*w(/se kai\ trih/ r<*> au/toi_s a)ndra)si a)nadihsa/menoi, kai\ a)kroso/lia wolla\ kai\ sku/ la e)s <*>m lime/<*> fe/rontes e)panelq<*>m. wenth/rous de\sfw_m ei)lhmme/- nhs <*>wo\ tw_m wogemi/wm, a)gnoou_ntes o(i r(o/diioi e)pi\ zh/thsim au)th_s e(\c tai_s ma/lisa taxunautou/sais a)ne/pleom</G>. id e$t: Itaque trire- me cum ip$is hominibus, nauibus $uis alligata, multis nauium ro$tris, nec paucis $polijsonu$ti, ad portum rediere. Cum autem ip$orum quinque- remis ab ho$tibus capta e$$et, eius ignari Rhodij, ad conquirendam eam $ex maxime celeribus na- uibus regre$$i $unt. Mirum e$t, quòd Aulus Hir- tius, $iue Opius in bello Alexandrino quinquere- mem, pentiremem uocet, uocabulo $emigræco $e- mí que Latino, dum ait: Capit ex eo prælio penti- remem unam, triremes duas, dicrota octo, cõplu- reś queremiges Octauianos. Sic enim legendum cen$eo, non Dycrotas. Idem in Aphricano bello: Naues onerarias, qu&ecedil; lõgiusà portu in $alo $tabãt, inc&etilde;dit: et pentiremes duas uacuas à defen$oribus, nullo repugnante, cepit. Marcus Tullius ubique quinqueremes dicit, & optimi quique autores. Pontem con$tratum, paludem&queacute; dixit idem Hir- tius, derelictorũ de bello Gallico: Turres crebras excitari in altitudinem trium tabulatorum, ponti bus traiectis con$tratis&queacute; coniungi, quorum fron- tes uiminea loricula munir&etilde;tur, ut lio$tis à dupli- <pb n=24> ci propugnatorũ ordine depelleretur. Idem in eo- dem: Pontibus palude cõ$trata, legiones traducit. Etin eod&etilde;: Ni$i flumen Ligerim, quod erat pon- te propter magnitudinem con$tratum, copias tra duxi$$er. Tullius libro primo de Oratore: Illa ue- ro deridenda arrogãtia e$t, in minoribus nauigijs rudem e$$e $e confiteri, quinqueremes aut etiã ma iores gubernare didici$$e. Ip$e (quantum a$$equi po$$um coniectura) exi$timo quadraginta fui$$e $edilia in tabulato alterius lateris quinqueremis, quæ quadringentis remigibus agebatur: ut ex uer bis Plinij colligere e$t libro trige$imo$ecundo, ubi de echeneide, dum ait: Fertur Actiaco Marte te- nui$$e prætoriam nauim Antonij properantis cir- cuire, & exhortari $uos, donec tran$iret in aliam. Ideó que Cæ$ariana cla$$is impetu maiore proti- nus uenit. Tenuit & no$tra memoria Caij princi- pis ab A$tura Antium remigantis, ut res e$t etiam au$picalis pi$ciculus. Siquidem noui$$ime tum in urbem reuer$us ille imperator, $uorum telis con- fo$$us e$t. Nec longa fuit illius moræ admiratio, $tatim cau$a intellecta cum ètota cla$$e quinque- remis $ola non proficeret, & exili&etilde;ribus protinus qui id qu&ecedil;rerent, circa nauim inuenere adhærent&etilde; gubernaculo: o$tenderunt&queacute; Caio indignanti hoc fui$$e quod $e reuocaret, quadringentorum&queacute; re- migum ob$equio contra $e intercederet. Quibus $anè uerbis palàm fit, illam quinqueremem actam à remigibus quadringentis, ut in altero latere du- <pb n=25> centi fuerint. qui $i di$tribuãtur in quinos ordines, nece$$e e$t quadraginta $edilia fui$$e in altero ta- bulati latere. Hæc idcir co adieci, ut Veneti uideãt, an illa eorum quinqueremis, quæ XXVIII. tantum opinor tran$tris con$tat, ædificata $it ad antiquarũ quin queremiũ rationem. De echeneide non adij- ciam qu&ecedil; Plutarchus in Sympo$iacis tractat, etiam $i minime uideantur aliena: $ed ad illum autho- rem graui$$imum, lectorem reijcimus. Quòd au- tem Tullius, Aut etiam maiores dixit, de $ex, $e- ptémque ordinum naue intellexi$$e uidetur: quas Liuius Græco uocabulo hexeres hepteré$que uo- cat, quartæ decadis libro $eptimo: Regia cla$$is $e ptem & triginta maioris formæ nauium erat, in quibus tres hepteres & quatuor hexeres habebãt: præter has decem triremes erant: & ij ade$$e ho$tes ex $pecula quadam cognouere. Idem in eodem: Maxime exterruit hepteres regia, à multo minore Rhodia naue uno ictu demer$a. Idem in eodem: Ho$tium cla$$is trium & nonaginta nauium fuit, maximæ formæ naues, tres hexeres habebãt, duas hepteres. Robore nauium & uirtute militum Ro mani longè Regios præ$tabant: Regiæ naues agi litate, & arte gubernatorũ, & $cientia remigum. Appianus Alexandrinus de bellis ciuilibus libro quarto, <G>*e)ndou\s o( womph/ios e)<*> t<*> ai)n<*>riam, lie\pl<*> nausi\ wol lai_s a)ri/sais, e)ch/rous lampra\s e)pi<*>e<*>hkw/s</G>. id e$t: Cedens Pompeius, in Aenariam conce$$it nauibus mul- tis, ijś que præ$tanti$$imis, naui ip$e hexere $plen- <pb n=26> didi$$ima uectus. Polybius: <G>*ta\s me\m ou)_m e(ch/reis lu/o ou)/- sas, e)f) w(_m e)/plewm oi( srathgoi\, markios a)t<*>i/lios <*> leu/kios ma/l- li<*> wrw/tas c)n meto/pw| warallh/l<*>s e)/tacam</G>. id e$t: Duas igi- tur hexeres, quib<SUP>9</SUP> Marcus Attilius & Lucius Man lius duces uehebantur, primas in fronte, æqualiter inuicem di$tantes, con$tituerunt. Lucanus in ter- tio, ubi de Bruti prætoria naue loquitur, hexerem de$crip$i$$e uidetur: <p>Cel$ior at cunctis Bruti prætoria puppis <p>Verberibus $enis agitur, molem&queacute; profundo <p>Inuehit, & $ummis longe petit æquora remis. Hepterem Polybius <G>e(p<*>h/rh</G> uocat, in primo: <G>*e)/xwm e/p<*>h/ rh t<*> genome/nhm wu/r)r(ou tou basile/ws</G>. id e$t: Habenshe- pterem, quæ Pyrrhiregis quondam fuerat. quo lo co $eptiremem uertit Sipontinus, nec Liuium $e- qui curauit. Diodorus Siculus libro uige$imo: <G>*to<*> twm l) h)_sam ai/ me/gisai me\m e(p<*>h/reis, ai(wl<*>sai de\ wenth/reis</G>. id e$t: Ex his maximæ quidem hepteres erant, pluri- mæ autem quinqueremes. <G>o)kth/r<*>s</G> uero fui$$e liquet ex Athenæo. <G>e)nnh/reis</G> planè & <G>lekh/reis</G> con$tat fui$$e ex Diodoro Siculo, in loco $uprà citato. Fuerunt <G><*>ndiekh/reis</G> & <G>triskaidiekh/reis</G>, & <G>triakonth/reis</G>, & <G>ei)kosh/reis</G>: ut palàm fit ex Athenæo in quinto, his uerbis: <G>*gol- lw_m <*> o( filaidalfos basile/wr wlou/tw| lie/fobs, kai\ weri\ wa/n- tae)<*>oudiaikei ta\ <*>atasksua/sma<*>a filoti/mws, w(/se kai\ wloi/wm pllh/qei wa/ntas <*>were/<*>ale. ta\ gou_m me/gisa h)_m tw_m wloi/wm wa<*> a<*>tw_| triakonth\reis lu/o, ei)kosh/rhs mi/a, te/asares de\ biskaide- kh/reis, lwdekh/reis lu/o, e(ndiekh/reis lekate/<*>ares, c)nnh/reis tria/- k<*>nta, e(p<*>h/reis bia/konta e(pta\, e(\ch/reis we/nte, wenth/reis e(p<*>akai/-</G> <pb n=27> <G>dieka. ta\ de\a)tr\ tetrh/rous me/<*>i bihrhmioli/as lipla/sia tou/twm. ta\ de\ei)s ta\s nh/sous wempo/mena, kai\ ta\s a)/llas wo/leis w(_m h)_rxe, kai\ t<*> li<*>u/hm, wlei/ona h)_m tw_m te<*>raxili/wm</G>. id e$t: Philadelphus autem multos reges opibus $uperauit, eratque ap paratuum omnium ambitio$e $tudio$us. Nauium itaque copia & numero omnes $uperabat. Quæ uero maxima habebat apud $e nauigia, hæc erant: triginta ordinum, duæ: uiginti, una: tredecim or- dinum, quatuor: duodecim, duæ: undecim ordi- num, quatuordecim: nouem ordinum, triginta: hepteres, triginta$eptem: hexeres, quinque: quin- queremes, decem & $eptem. Earum autem na- uium, quæ à quadrireme ad triremiolias u$que de$cendebant, duplus erat ad has numerus. Quæ autem ad in$ulas deductæ fuerãt, & in urbes qui- bus imperitabat ip$e, & Lybiam, plures erant qua ter millenis. Alexander Magnus, autore Plinio, in$tituit naues ad duodecim ordines. Philo$te- phanus Ptolemæum Soterem in$titui$$e uult ad quindecim, Plutar chus tamen <G>wentekaidiekh/rh</G> ad$cri bit Demetrio, dum ait: <G>*ou)diei\s <*>r oi)_diem a)nqrw/pwm ou)/- te wentekaidiekh/rh nau_m wro/terom, ou)/te e(kkaidiekh/rh. a/<*> u(/se- rom tet<*>arakonth/rh p<*>olemai_os o( filopa/twr c)nanphgh/sato, mh_- kos liakosi/wm o)gdch/konta whxw_m, u(/<*> de\ e)/ws a)krosoli/ou wen<*> th/konta lu/oim l<*>o/ntwm, nau/tais de\ xwri\se)retw_m e)chrtume/nom tetra kosi/ois, e)re/tais de/ tetrakixili/ois. xwri\s de\ tou/twm o(pli/tas lex<*> me/nhm e)pi/ te tw_m waro/diwm, kai\ tou_ <*>atasrw/mat<*> o)li/g<*> tri<*>i- li/wm a)podie/ontas, a)<*> qe/am mo/nhm e)kei/nh ware/xem, ki\ mikro\m o(/som liafe/r<*> t_moni/mwm oi)ko diomhma/twm</G>. id e$t: Antea e&mtilde; ne- <pb n=28> que quindecim ordinum nauem, neque $edecim qui$quam hominum nouerat: po$tea tamen qua- draginta ordinum ædificandã curauit Ptolem&ecedil;us Philopator, in longitudinem quidem productam ad cubitos ducentos octoginta: altitudine autem ad $ummitatem u$que nauis, duode quinquaginta cubitorum. In$tructa autem erat quadringentis nautis, extra remiges, qui quater mille numero erant. Capiebat præter hos nauis in aditibus unà & cata$tromate armatos milites paulo minus ter millenis. Verum $olam hæc nauis $ui $pectation&etilde; exhibuit, ab immobilibus ædificijs parum admo- dum differens. Athenæus in quinto <G>leipnosofisw_m</G> ex <G><*>allice/n<*></G> eadem ferè cum Plutarcho referre uide tur, $ed tamen apertius & diffu$ius, his uerbis, <G>*th\m tet<*>arakonth/rh nau_m <*>ateske/uase <*> filopxitwr, <*> mh_kos e)/x<*>sam liakosi/am o)gdoh/konta whxw_m, o)ktw\ de\ kai\ bia/konta a)tr\ waro/- dou e)pi\ wa/rodom, u(/<*>os de/ e(\ws a)krosoli/ou tet<*>ara/konta o)ktw\ wk xw_m. a)tr\ de/ tw_m wrumnhtikw_m a)fla/swm e)pi\ <*> th_| qala/<*>h| me/r<*> au)th_s trei_s wro\s toi_s wenth/konta wh/xeis. whdia/lia l) ei)_xe te/t<*>a- ra trixikonta wh/xh. <*>w/was de\ qranhtika\s o)ktw\ kai\ bia\konta wh- xw_m ta\s megi/sas. ai( o<*>a\ <*> mo/lu<*>diom e)/xeim c)n toi_s e)gxeidii/ois, kai\ gigone/nai li/am ei)/<*>w barei_m, <*>atazugw/sh eu)h/reis u(ph_rxsm e)pi\ th_s <*>ei/as. li/prwr<*> de\ e)gego/nei, kai\ li/prumn<*>, kai\ e)/m<*>ola ei)_xem e(p<*>a\. tou/twm e(\m me\m h(gou/menom, ta/<*>wose/llonta, tina\ de\ <*>ata\ ta\s e)pwti/das. <*>wozw/mata l) e)la/m<*>ane lw/dieka. e(cakosi/wm de\ h)_m e(/kasom whxw_m. eu)/ruqmos l) h)_m <*>aq) <*>wb<*>olh\m. qaumaso\m l) h)_m kai\ o( a)/llos <*>o/smos th_s niw/s. sw_a me\m gar\ ei)_lem ou)k e)la/t- tw lw/dieka whxw_m <*>ata\ wru/mnam te kai\ wrw/ram. kai\ wa_s to/p<*></G> <pb n=29> <G><*>th_s <*>hrografi/a <*>atapepoi/kilto. <*> de\ e)/gkwpom <*>pam, me/xith_r bo/pews <*>i<*>i/nhm fulla/dia kai\ qu/rsous ei)_xem we/<*>c. wslu\s l) h)_m kai\ o( tw_m <*>plwm <*>o/sm<*>, <*>ewlh/rou de\ ta\ wrosdieo/mena th_s new\s me/rh. genome/nhs de( a)napei/ras, e)die/cato e)re/tas wlei/ous tw_m tetra- kixili/wm. ei\s de\ ta\s u(phresi/as t<*>trakosi/ous. ei)s de\ <*>ata/sro- ma e)pi<*>tas bixili/ous, a)pode/ontas e(ka<*>m kai\ wenth/kcnta. kai\ xwri\s <*>wo\ ta\ zu/gia w<*>h_qos a)nqrw/pwm, e(\t<*>om e)pisitismou_ te ou)k o)li/gom. <*>ateilku/qh de\ t<*> me\m ar)x<*> a)tr\ e)xari/<*> tino\s, o(/ fasi wagh_<*> wenth/ <*>a wloi/wm wentheikw_m culei/a|. <*>wo\ de\ o)/xl<*> me- ta\ boh_<*> kai\ salpi/<*>wm <*>ath/geto. u(/serom <*> tw_m a)tr\ foini/<*>hs ti<*> e)peno/<*> t<*>aqolkh\m ta/f<*>om <*>woshsa/men<*> i)/s<*> t<*>nhi\ <*>ata\ mh_ko<*>, h(\m wlhsi/om tou_ lime/n<*> w)/ruce. tau/th| <*> tou\s qemeli/<*>s <*>at<*> kodo/mhse li/qw| sere/w| wro\s we/nte wh/xeis <*> ba/qos. k<*>a\ tou/twm fa/laggas e)pika<*> si/as, <*>ata wla/t<*> t<*>fr<*> liw/sas s<*>x<*>s te trxiphxum ei)s bxi<*>os to\pom a)polipsu/sas, kai\ wsih/sas ei)/sr<*>m, a)tr\ <*> qala\ashs a)n/iplhsem au)th_s wa/nta <*>m o)ruxqe/nta to/pom. ei)s o(/m r(adii/w<*> a)<*>tw_m tuxo/ntwm a)n<*>m ei)sh/gage t<*> nau_m, <*> a)noixqe\m <*>at) a)rxa\s e)mfrxicas metech/ntlhse wxilim t<*> qa/laosam o)rgal- nois. tou/t<*> genome/n<*>, e(dra<*>h_nai <*> wloi_om a)sfalw_s e)pi\ tw_m wro<*> rhme/nwm fala/<*>wm</G>. id e$t: Quadraginta ordinũ nauem con$truxit Philopator, qu&ecedil; in longitudinem habe ret ducentos octoginta cubitos: octo autem & tri ginta in latitudinem ab aditu in aditum, in altitu- dinem autem u$que ad $ummitatem & oramna- uis, quod <G>a)kroso/liom</G> dicunt, XLVIII. cubitos habe- bat, à $ummitate autem extrema puppis ad eam partem qu&ecedil; mari alluitur, tres & L.cubitos. guber- nacula autem habebat quatuor, $ingula in lõgitu dinem triginta cubitorum, remos uero longiores <pb n=30> quos <G>qranhtikou\s</G> uocant, XXXVIII. cubitorum: qui propterea quòd plumbum haberentin capulis, & quòd ad interiorem partem grauiores e$$ent libra mento, u$ui habiles ad remigandũ erant. Fuit præ terea duplici prora duplicí que puppe, ro$tra&queacute; $e- prem habebat: quorũ unum quidem extabat, qu&ecedil;- dam autem contractiora erant, minoráque: non- nulla uero ad epotidas erant collocata. Zonas au- tem perpetuas habuit XII. quarum quæque $ex- centorum erat cubitorum. Erat autem mira & e- gregia $ymmetria: admirabilis præterea & alîus nauis ornatus, ad cuius proiam & puppim erant expre$$a animalia non minora duodecim cubito- rum, & in omni parte multiplici ceræ pictura ua- riegabatur. Tota uero ab ea parte, qua remi collo- cati erant, u$&que; ad carinam ip$am, in ambitu thyr- $os habebat, cum perpetuis hederæ folijs. Multus aut&etilde; erat & armamentorũ ornatus, quibus in$true bantur partes, ut quæ&que; eis indigebãt. Cum autem experimenti cau$a deduceretur, $u$cepit remiges plures quatuor milliũ, ad reliqua aut&etilde; mini$teria quadring&etilde;tos. In cata$tromate uerò & aditibus ha buit propugnatores bis mille octing&etilde;tos quinqua ginta, præter magnam multitudinem hominum, quæ ad iuga erat: magnam præterea uim contine- bat rei frumentariæ. deducta autem fuit initio ab E$chario quodam, qui eam nauem compegi$$e di citur, materia quinquaginta nauium quinquere- mium. Deducebatur aut&etilde; à turba cum magno cla <pb n=31> more & tubarum $onitu. Po$tea uero quidã è Phœ nicia excogitauit deductionem, ducta fo$$a æqua li naui longitudine, quam ad portum fodiendam curauit. Huic fo$$æ fundamenta iniecit è $olido la- pide in altitudinem quinque cubitorum, per quæ tran$uer$ales trabes in latitudinem fo$$æ traijci&etilde;s, inter $e cohærentes, relicto loco 1111. cubitorũ ua- cuo, facto&queacute; incili, a qua marina totum locum de- fo$$um compleuit: in quem facile opera uiliorum hominum induxit nauem, obturans eam partem, quam ab initio aperuerat: rur$uś que aquam mari nam extraxit machinis, quo facto con$edi$$e na- uem tuto in prædictis trabibus. Ante uerò quàm à nauium longarum cõmemoratione di$cedo, non omittam, me cõiectura a$$ecutum, quin queremes fui$$e altiores, quàm ut è quadrireme armati mi- lites in eam tran$ilire po$$ent. Quòd $i Lector in animum induxerit mecum attendere ad uerba Li uij, facile (ut opinor) in eandem $ententiã di$cedet. ea $unt decadis terti&ecedil; libro decimo: Cla$$is Punica ad Vticam $tationem habebat: ex ea tres quadrire mes, $eu clàm mi$$o à Chartagine nũcio uti fieret, $eu A$drubale qui cla$$i præerat, $iue publica frau- de au$o facinus, quin queremem Romanam $upe rant&etilde; promontoriũ ex alto repente aggre$$æ $unt. $ed neque ro$tro ferire celeritate $ubterlabent&etilde; po terant, neque tran$ilire armati ex humilioribus in altiorem nau&etilde;; & defendebatur egregiè, quoad te la $uppeditarũt. Quod ex uerbis ip$is apertius mi- <pb n=32> hi uidetur, quàm ut aliter explanandum $it. Quod autem de <G>c)nnh/rei</G> $uprà dictũ e$t, aduerte Lector. cũ enim unico <G>n</G> $cribitur, nauem in$tructam & para tam in aqua $ignificat, ut uidebis apud Plutarchũ in Antonio, in hæc uerba: <G>*a)ntw/nios de a(/ma h(me/ra| tw_m polemi/wm e/pipleo/ntwm, fw<*>hqei\s mh\ tw_m e)pi<*>atw_m e)rh/mous e(/lwsi ta\s nxu\s, tou\s me\m e)re/tas c(pli/<*>s e)pi\ tw_m <*>otasro mxi<*>wm ware/- tac m o)/yews e(\neka. tou\; de\ qqsou\s tw_m new_m e)gei/ras, kai\ p<*>erw/s<*> e(kate/roqem, c)n tw_| so)ma<*>i wobi\ <*> a)/k<*>iom a)ntiprw/ris s<*>i_ge, w(s c)ih/ reis kai\ wareskouasmi/nas a)mu/neqai</G>. id e$t: Antonius au- tem, cum prima luce adnauigarent ho$tes, ueritus ne propugnatoribus de$titutas naues caperent, re miges armari iu$$it, eos&queacute; in cata$tromate in $pe- ciem di$po$uit, ut uider&etilde;tur: remos autem qua par te lati $unt, erigi iub&etilde;s, & arrigi utrinque, ad Actij fauces obuer$as continebat naues, tanquam in- $tructas & paratas ad decertandum. Quo loco <G>c)nh/- reis</G> ip$e interpretatur, cum <G>k<*> waresk<*>asme/nas</G> $ubdit: quod Suidas non uidetur intellexi$$e. Idem in Bru to, <G>*mh\ nxu_m c)nh/rh, mh\ <*>a<*>iw/tiw e(/na, mh\ wo(lim e)/xontes</G>. id e$t: Non in$tructam nauem, non militem ullum, non ciuitatem denique habentes. Et in Sylla, <G>*mi<*>e<*>dia/ths me\m e)/xwm na<*>s au)to/qi liakosi/as c)nh/reis</G>. id e$t: Mithrida- tes quidem illic naues habens remigio in$tructas ducentas. Herodotus <G>e)m ou)rani/a|, <*>rath_res</G> dixit: <G>kai\ ei)_xe <*>loi_om <*>rath_res e(/toimom, ei) walh/seie o( nantiko\s so/los</G>. id e$t: Et habebat nauem in$iructam & paratam, $i fortè maritimus exercitus moueretur. Euripides in lphi genia in Tauris: <pb n=33> <p><G>*ka\gtxo_q) o)rw_mem e(lla/di<*> new\s ska)fos</G> <p><G>*ta/rsw| <*>ra<*>h/rei wi/tulom e)p<*>erwme/nom</G>, <p><G>*naq/ras te wenth/kont) e)pi/ skxlmw_<*>, wla/tas</G> <p><G>*e)/xont<*>s</G>. Polybius in primo aliter locutus e$t, ut ui debis: <G>*ai( de\ nh_is <*> so/mx<*>s e)c a)mfoi_m <*>i_m meroi_m e)f) o(/som h)_m di wx<*>m e/ggisx <*>i_s tena/gesi w<*>osa/g<*>m e)pei_xom e(p<*> rwku/i<*>s pro\s t<*> e)m<*>ol<*> kai\ su/llhyim th_s e)kplei_m mellou/sh; new/s</G>. id e$t: Naues autem qu&ecedil; in faucibus erant utrin&que;, quàm proximè ad paludes accedi poterat, expectabant remigio in$tructæ, ad irruendum in nauem eam quæ exitura erat, atque ad eam capiendam parat&ecedil;. Latini aptas in$tructaś que remigio uocãt. Liuius decadis tertiæ libro primo: Cla$$is præterea data ad tuendam maritimam oram: quia qua parte bel le uicerant, ea tum quo&que; rem ge$turos Romanos credi poterat, quinquaginta quinqueremes, qua- driremes duæ, triremes quinque, $ed aptæ in$tru- ctæ&queacute; remigio triginta & duæ quinqueremes erãt, & triremes quinque. <G>*trihrhmioli/a</G>; uidemus factã mention&etilde; ab Athenæo in quinto: & mediu$$idius $æpenumero dubitaui, quod nam id e$$et nauigij genus. Necidem e$$e queat cum ijs, quas Polybius <G>h(mio/l<*>s nau_s</G> uocat, Appianus uerò <G>h(mioli/as</G>. etiam$i idem Polybius libro XVI. <G>trihrhmioli/as</G> uocet, eas o- pinor, quæ non tot remis agerentur, quot iu$t&ecedil; tri remes. ait enim: <G>*meta\ <*>u/twm c)nne/a trihrhmioli/ai <*> trih/r<*>s trei_; u(ph_rxom</G>. id e$t: Cum his aut&etilde; nouem triremio- liæ & triremes tres crant. Appianus certe in proœ- mio eas uidetur ponere infra magnitudin&etilde; iu$ta- <pb n=34> rum triremium, dum ait: <G>*trih/r<*>s de\ a)<*> h(mioli/as me/xiwe<*> th/r<*>s wentako/siai k<*> xi/liai</G>. id e$t: Triremes autem ab he miolia u$que ad quinqueremem mille quingen- tæ: ut <G>h(mio/liai</G> e$$ent biremes quidem, $ed quæ à pup pi ad malum u$que binis remis, à malo ad proram unico tantum agerentur: ut hodie quo que uidere e$t in nonnullis earum, quas fu$tas Veneti uocant. Tu Lector $i quid no$ti rectius i$tis, candidus im- perti: mea enim e$t coniectura. Tibi po$$um pro- ferre $cripta autorum, qui huiu$ce rei mentionem fecere: quibus legendis, poteris forta$$e meliora af ferre, certius que iudicium lrac de re facere. $ed Ap pianum uideamus: <G>*nausi/ l)e)fe/ronto, wenth/konta me\m wen- th/resi, e(kato\m de\ h(mioli/ai;. a)frxik<*>ois de\, k<*> erkou/rois, kai\ <*>og gu/lois wolloi_s</G>. id e$t: Ferebãtur autem nauibus, quin queremibus quidem quinquaginta, hemiolijs cen tum: apertis uerò, cercuris, & onerarijs complu- ribus. Diodorus Siculus libro decimo nono: <G>*au)- to\s l: a)gala<*>w\m nau_s h(mioli/as, nuk<*>s <*>ate/pl<*>se wlhsi/om th_s wo/lews</G>. id e$t: Ip$e autem hemiolijs nauibus $um- ptis, $ecundũ urbem de nocte delatus e$t. Polybius in quinto: <G>*katarti/sas lw/dieka me\m <*>atafra/kt<*>s nau_s, o)kt<*> de\ a)fra/kt<*>s, bia/konta l) h(mio/l<*>s e\plei li)eu)ri/w<*></G>. id e$t: Duo decim itaque con$tratis nauibus in$tructis, octo apertis, triginta autem hemiolis per Euripum na- uigabat. Quibus locis <G>h(mio/lous</G> & <G>h(mioli/as</G>, pro eo- dem ferè poni exi$timo. Sed hoc loco $ubijciam, quæ in fragmentis Polybij ex libro decimo$exto $criptũ legimus. Cuius quidem nobis copiam fecit <pb n=35> Victor Fau$tus, dum Venetijs à Rege Chri$tiani$- $imo legatus cõmorarer. Ea $unthæc, quibus de- $cribit pugnam naualem ad Chium factam inter Philippum & Attalum, utin contextu uidebis: <G>*o( de\ fi/lipp<*> tw_m me\m <*>ata\ t<*> woliorki/am a)ntipip<*>o/ntwm au)tw_|, twm de\ wolemi/wm e)formou/ntwm wlei/osi <*>ataf ra/k<*>is nausi\ h)porei_to, kai\ lus<*>h/sws lie/keito weri\ <*>u_ me/llontos. ou)k e)pidexome/nwm de\ tw_m waro/ntwm ai)/resim, a)nh/xqh wara\ t<*> tw_m wolemi/wm wros- dioki/am. e)/ti gar\ au)<*>m h)/lpizom oi( weri\ <*>m a)t<*>alo\m wroskarte- rh\seim th_| tw_m meta/llwm <*>atask<*>h_|. ma/lisa di) e)<*>ou/daze wcih/- saqai <*>m a)na/plonm, ai)fni/diiom wep<*>ome/n<*>aiaxh/seim, kai\ <*> loipo\m a)sfalw_s h)/dih <*>omiqh/seqai wara\ t<*> g<*> ei)s t<*> s<*>- mom. lieyeo/qh de\ wara\ wolu\ <*>i_s logismoi_s. oi( ga\r wobi\ <*>m a)t<*>a- lo\m kai\ qeofili/skom a(/ma <*> s<*>idiei_m au)<*>m a)nago/menom, ei)/xon- to tw_m wrok<*>me/nwm eu)qe/ws. s<*>e/<*>h de\ <*>m a)na/ploum au)tw_m gene/qai diialelume/nom, a(/te wepeisme/nwm, <*>m fi/lippom <*>aqaipob ei)_pom e)/ti me/neim e)pi\ tw_m <*>wok<*>me/nwm. ou) me\m a)ha\ <*>hsa/menoi tai_s e)re- si\ais c)nergw_s wrose/<*>alom. a)/t<*>al<*> me\m <*> dieciw_| kai\ <*>aqhgou- me/nw| tw_m wolemi/wm, qeofili/sk<*> de\ <*>i_s eu)wnu/mois. fi/lipp<*> de\ wobikatalam<*>ano/men<*>i_; kairoi_s, diou\s <*> su/nqhma toi_s e)pe\ <*>u_ dieciou_, kai\ wara<*>ei/las a)ntiprw/rous woiei_m ta\s nau_s, kai\ sum ple/keqai <*>s wolemi/ois e)r)r(wme/nws, au)<*>s <*>wo\ ta\s nhsi/dias a)na- xwrn/sas meta\ tw_m le/m<*>wm, ta\s metasu\ <*>u_ wo/rou <*>eime/nds, a)- pekaraqo/kei <*>m <*>i/ndi<*>om. h)m <*> tw_m me\m <*>u_ fili/ppou new_m <*> wlh_- q<*> sugkatasa\m ei)s <*>m a)gw_na, <*>atxifraktoi trei_s kai\ wenth/- konta, su\m <*>u/<*>is a)/fraktoi, le/m<*>oi <*> su\m tai_s wri/sesim e(ka<*>m kai\ wenth/konta. ta\s gar\ c)n th_| sa/mw| nau_s, ou)k h)d<*>h/qh <*>atarti/- sai wa\sas. ta\ de\ tw_m wolemi/wm ska/fh <*>ata/ frakta me\m, h)m <*>ch/konta kai\ we/nts, su\m <*>i_s tw_m buzanti/wm. meta\ <*> tou/twm c)nne/<*></G> <pb n=36> <G>trihrhmioli/ai kai\ bih/reis trei_s <*>wh_rxom. la<*>ou/shs de\ t<*>a- tarx<*> th_s nanmaxi/as, e)k th_s a)t<*>a/lou new\s, eu)qe/ws waintes oi( su(- neggus a)paragge/ltws s<*>e/<*>allom a)llh/lois. a)t<*>alo\s me\m ou)_m sum pesw\m o)kth/rei, kai\ wroem<*>alw\m tau/th| <*>airi/am kai\ u(/falom wlh- g<*>, e)pi\ wolu\ tw_m e)pi\ tou_ <*>ata<*>w/mat<*> a)gwnisame/nwm, te/l<*> e)- <*>u/qise t<*> nau_m. h( <*> tou_ fili/pp<*> diekh/rhs, nauarxi\s ou)_sa, wara lo/gws e)ge/neto <*>i_s e)xqroi=s <*>woxei/rios. <*>wopesou/sas <*> au)th_| bih rhmioli/as, tau/th| lou_sa wlhg<*>m biai/am <*>ata\ me/som <*>u_t<*> wo\ <*>m qrani/t<*> skalmo\m, e)de/qh to<*>u<*>e rni/tou t<*> o(rm<*> th_s new\s ou)ke/ti l<*>hqe/nt<*> a)nala<*>ei_m. lio/ kai\ wroskremame/n<*> tou_ wloi/ou au)th_s e)diu<*>rhsei_to, kai\ luski/nht<*> h)_m wro\s wa_m, c)n w(_| <*>a<*> rw_| lu/o wenth/reis wro<*>esou_sai, kai\ bw/sasai t<*> nau_m e)c a)m- foi_m <*>i_m meroi_m, kai\ <*> ska/ros kai\ tou\s e)pi<*>a/t<*>s <*>u\s e)m au)tw_| lie/fqeiram, c)n ci(=s h)_m kai\ lhmokra/ths o( <*>u_ fili/ppou nau/arx<*>. <*>ata\ de\ <*>m au) <*>m <*>airo\m lionuso/dwr<*> kai\ leinokra/ths o)/ntes a)- dielfoi\, kai\ nauarxou_ntes war) a)t<*>a/lw|, sumpeso/ntes o( me\m e(p<*>h/r<*> tw_m wolemi/wm, o( l) o)kth/rei, wara<*>o/lws e)<*>h/santo t<*> naumaxi/a|, leinokra/ths me\r pro\s o)kth/rh sumpesw\m, a<*>s me\m e)/calom e)/la- <*>e t<*> wlhgli\u a)nasei/r<*> th_s new\s ou)/shs, t<*> de\ tw_m wolemi/wm trw/ sas nau_m <*>wota<*>i/xa, <*> me\m wrw_<*>m ou)k e)dio/nato xori<*>h_nai, <*>ai/- pob wolla/kis e)pi<*>alo/men<*> pru/mnam <*>rou/er, lio\ kai\ tw_m makedo/ nwm eu)yu/xws a)gwnizome/nwm, ei)s <*>m e)/xa<*>m warege/ge<*>i/gdi<*>om. a)t<*>a/l<*> de\ e)pi<*>ohqh/san<*> au)tw_|, kai\ <*>a\ th_s ei)s t<*> wolemi/am nau_m e)m<*>olh_s lu/sant<*> t<*> sumplokh\m tw_m skafw_m, o( me\m leino- kra/ths a)pelu/qh waradio/cws, oi( de\ th_s wolemi/as new\s e)pi<*>a/tai wa/ntes eu)yo/xws liagwnisa/me<*>oi liefqei/rhsam, <*> de\ ska/fos e)/- rhmcm a)polhfqe\m, <*>woxe<*>riom e)ge/neto <*>i_s wobi/ <*>m a)/t<*>alom. o( de\ lionuso/dwr<*> meta\ bi/<*> e)pifero/men<*> ei)s e)m<*>ol<*>, au)<*>s me\m h(\martem <*>u_ trw_sai, warapesw_m de\ <*>i_s wolemi/ois, <*>pe/<*>ale <*>m</G> <pb n=37> <G>lecio\m tarso\m th_s new\s, o(mou_ sur)r(age/ntwm kai\ tw_m wurgou/xwm, ou(_ genome/n<*> wobie\s hsam au)<*>m wantaxo/qem oi( wole/mioi. <*>raugh_s de\ kai\ qoru/<*>ou genome/nou, g\ me\m loipo\m wlh_q<*> tw(m e)pi<*>aiw_m a(/ma <*> skxifei liefqxirh, tri/t<*> l) au)<*>s o( lionuso/diwr<*> a)p<*>nh/ca- to pro\s t<*> e)pi<*>ohqou_sam au)tw_| trihmioli/am. tw_m de\ loipw_m ne- w_m <*>u_ plh/qous o( <*>i/ndi<*> e)fa/mill<*> h)_m. <*>aqa/pob gar\ e)pleo/- nazom oi( wara\ <*>u_ fili/ppou li/m<*>oi, <*>ata\ tosou_<*>m a)ne/fobom oi( weri\ <*>m a)/t<*>alom <*> tw_m <*>atafra/ktwm new_m plh/q<*>, kai\ ta\ me\m wobi/ <*> lecio\m <*>e/ras tou_ <*>ili/ppou toiau/t<*> ei)_xe t<*> lixiqesim, w(/s) a)kmh\m a)/krita me/neim ta\ o(/la, wolu\ <*>u\s wobi <*>m a)/t<*>alom e)pi- kudiese\ras e)/xeim ta\s e)lpi\das. oi( de\ r(o/dioi <*>ata\ me\m ta\s a)rxa\s eu)qe/ws e)kth_s a)<*>gwgh_s a)pe <*>aiqhsam tw_m wolemi/wm, <*>aqa/pob a)rti/ws ei)_pa. <*> de\ taxunautei_m wara\ wclu\ liafe/rontes tw_m c)nan- ti/wm s<*>h_yam <*>i_s e)pi\ th_s ou)ragi/as makedc\si, kai\ <*> me\m wrw_- tom <*>woxwrou_si <*>i_s ska/fesim <*>ata\ wro/mnam, e)pifobo/menoe <*>u\s ta<*>sou/s ware/luom. a(s de\ oi( me\m wara\ <*>u_ fili/ppou s<*>episre/ feim h)/rcanio wara<*>ohqou_nts <*>i_s <*>ind<*>eo/<*>i, tw_m de\ r(cdii/wm oi( <*>aquserou_ntes e)k th_s a)nagwgh_s s<*>h_yam <*>i_s weri( <*>mqeofili/- <*>om, to/te <*>atapro/swpom a)ntips w/rous. ta\cantes ta\s nau_s, a)mfo/- tobom s<*>e/<*>alom eu)yu/xws c(mo<*> tai_s sailpigci kai\ th_| <*>raugh_| warakalou_ntes <*>h/lous. ei) me\m cu)_m mh\ met<*>cu\ tw_m <*>atafraiktwm new_m e)/tacam oi( makedio/nes <*>u\s le/m<*>ous, r(adii/am a)/m <*> su/ntomom e)/- la<*>e <*>ri/sim h( naumaxi/a. nu_m <*> tau)<*> e)mpo(dia pro\s t<*>ei/am <*>i_s r(odii/ois e)ge/neto <*>ata\ wollou\s bo)pous. meta\ gar\ <*>in<*>qh_no<*> t<*> e)carxh_s ta/cim e)k th_s prw/ths sum<*>olh_s, wa/ntes <*>sam a)nami\c a)nh/ lois. o(/qem ou)/te diekplei_m eu)lerw_s, ou)/te sre/f<*>m e)du/nan<*>o<*>a\s nau_s, ou)/te <*>aqo/lou <*>h_qai ki_s i)dii/ois protobh/masim. e)mpip<*>o/ntwm au)- <*>i_s tw_m le/m<*>wm wote\ me\m ei)s <*>u\s tarsou\s, w(/se lu<*>rhsei=m tai_s ei)resi/ais, wote\ de\ wa/lim ei)s ta\s wrw/ras, d)<*>i\ de\ o(/te <*>ata\ pro/mnam.</G> <pb n=38> <G>w(/se warapodi/zeqai kai\ t<*> tw_m <*>u<*>obnhtw_m, kai\ t<*> tw_m e(retw_m <*>ei_am. <*>ata\ de\ ta\s a)ntiprw/r<*>s sump<*>w/seis, e)poi/<*>m ti\ texniko\m. au)<*>i\ me\m <*> e)/mprwra ta\ ska/fh woiou_ntes, e)ca/l<*>s e)la/m<*>anom ta\s wlhga\, <*>i_s de\ wolemi/ois u(\fala ta\ trau/mata lido/ntes, a)<*>oh- qh/<*>us e)skeu/azom ta\s wlhga\s, <*>ani/ws l) ei)s <*>u_<*> sugkate/<*>ai- nom. <*>aqo/lou gar\ e)ce/klinom ta\s sumploka\s, <*>a\ <*> genne/ws a)mu/- naqai <*>u\, makedo/nas a)tr\ twm <*>atasrwma/twm c)n tai_s susa/dihm gignome/nais ma/xais. <*> de\ wolu\ <*>ata\ me\m <*>u\s lie/kplous, waras<*>- rontes tw_m wolemi/wm new_m <*>u\s tarsou\s h)<*>ei/oum. meta\ de\ tau_ta wa/lim e)kpobiple/ontis, kai\ <*>i_s me\m <*>ata\ pru/mnam e)m<*>a/llontes, <*>i_s de\ wlagi/ois kai\ sre fome/nois a)km<*> wro<*>i/p<*>ontes, ou(\s me\m e)ti/bwskom, oi(=s <*> ware/luom a)ei/ ti tw_m wro\s t<*>ei_am a)nagkai/wm. kai\ lh\ <*>iou/tw| bo/pw| maxo/menoi, wamplhqei_s tw_m wole- mi/wm nau_s lie/fqeiram. e)pifane/satai de\ e)kindiu/n<*>sam trei=s wen- th/reis tw_m r(odi/wm, h(/te nauarxi\s, e)f) h(_s e)/plei qeofili/sk<*>. me- ta\ de\ tau/t<*>, h(_s e)trihra/rxei filo/srat<*>. tri/th de\, h(\m e)ku<*>e/rna me\m au)to/luk<*>, e)pe/plei de\ niko/sgat<*>. tau/ths gar\ e)m<*>alou/shs ei)s wolemi/am nau_m, kai\ <*>atalipou/sh; c)n <*> skxifei <*>m e)/m<*>o- lom, s<*>h t<*> me\m wlhgei_sam au)/tandrom <*>atadu/nai. <*>u\s <*> we- ri\ <*>m au)to/lukom ei)sreou/sh; ei)s t<*> nau_m th_s qala/t<*>hs, <*>a\ th_s <*>rw/ras <*>uklwqe/ntas <*>wo\ twm wolemi/wm, ta\s me\m a)rxa\s a)gw- ni/zeqai gennai/ws. te/l<*> de\ <*>m me\m au)to/lukom e)kpesei_m bwqe/nt<*> meta\ tw_m o(/plwm ei)s t<*> qa/lat<*>am, <*>u\s de\ loipou\s e)pi<*>a/tas a)po- <*>anei_m maxome/nous gennai/ws. c)n <*>airw_| qeofili/sk<*> bohqh/- sas meta\ biw_m wenth/rwm, t<*> me\m nau_m ou)k h)di<*>h/qh sw_sai, <*>a\ <*> wlh\rh qalxit<*>hs ei)=nai. lu/o de\ nau_s wolemi/<*>s bw/sas, <*>u\s e)pi- <*>a/tas e)ce/<*>ale. taxu\ de\ werixuqe/ntwm au)tw_| le/m<*>wm wleio/nwm, kai\ <*>atafra/ktwm newm, tou\s me\m wlei/sous a)pe/<*>ale tw_m e)pi<*>atw_m e)pifanws a)gwnisame/nous. au)<*>s de\ tri/a trau/mata la<*>w\m, kai\ wa-</G> <pb n=39> <G>ra<*>o)lws th_| to/lmh| <*>indimue<*>sas, mo/lis e)ce/swse tlw\ i) dii/am nau_m. e)xi<*>ohqh/sant<*> au)tw_| filosra/<*>u, kai\ <*>muanadiecame/noq <*>m o)ne- sw_ta <*>i/ndimuom eu)yu/xws. smua\y<*> de\ <*>i_s au)<*> sk<*>fesi wa/- lim e)c a)/llhs o(rmh_s smueple/keto <*>i=s wolemi/ois, t<*> me\m swmati- kh_| lon mei waralno/men<*> <*>wo\ tw_m bauma/twm, th_| <*> th_s yu- xh_s gennaio/thti lampro/tob<*> w)m kai\ warasatikw/tob<*> h)\wro/- qem <*>me/<*>h de\ lu/o gene/<*>ai nau maxi/<*>, wolu\ liesw/sas a)llh/- lwm. <*> me\m gar\ lecio\m <*>e/ra<*> u_ fili/ppou <*>ata\ tlw\ e)c a)rxh_<*> wro/qesim, a)ei\ th_s gh_s o)rego/menom, ou) makra\m a)xei_xem th_s a)si/as. <*> l) eu)w/numom o<*>a( <*> wara<*>hqh_sai <*>i_s e)pi\ th_s ou)ragi/as e)c <*>wosrofh_s, ou)wolu\ th_s xi/as a)pe/xom c)nauma/xq <*>i=s r(odii/ois. ou) m<*>\u a)<*>a\ w<*>ra\ wolu\ tou\ dieciou_ <*>e/rat<*> matakratou/ntwm tw_m weri\ <*>m a)/t<*>alom, kai\ smieggizo/ntwm h)/dih pro\s ta\s nhsi/dia<*>, u(f ai(=s o( fi/lipp<*> w(/rmei <*>aradokw_m <*> sum<*>hso/menom, smuidiw\m a)/t<*> los mi=am wenth/rh tw_m i)dii/wm e)k<*>s <*>u_ min<*>u/nou tetrwme/nkm <*> bap<*> come/nhm <*>wo\ new\s wolemi/as, w(/rmhsai wara<*>ohqk/swm tau/th| me- ta\ diu/o tetrh/rwm. <*>u_ de\ wolemi/ou ska/fous e)gkli/nant<*>, kai\ woe<*>- me/nou tlw\ a)woxw/rhsim w(s pro\s tlw\ gh_m, e)pe/keito filotimw/tbom e)gkrath\s gene/<*>ai <*>oudia/cwm th_s new/s. o( <*> fi/lipp<*> smuqeasa/- men<*> a)we<*>asme/nom wolu\ <*>m a)/t<*>alom a)<*> tw_m i)dii/wm, warala- <*>w\m te/t<*>aras wenth/reis kai\ trei_s h(mioli/a<*>, e)/ti <*> tw_m le/m<*>wm tou\s e)ggu\s o)/ntas w(/rmhsem. kai\ diiaklei/sas r\m a)/t<*>alom a)<*> tw_m o)ikei/- <*>mnew_m, h)naigkase mita\ megailhs a)gwni/as ei)s tlw\ gh_m e)<*>alei_m ta\ ska/fh. <*>o/tou de\ sum<*>alnt<*>, au)<*>s me\m o( basileu\; meta\ tw_m wlhrwma/twm, ei)s ta\s e)ruqra\s a)pexw/rhoem. tw_m de\ wloi/wm kai\ th_s basilikh_s warask<*>uh_s e)gkrath\s o( fi/lipt<*> e)ge/geto. kai\ ga\r e)poi/hsa/m ti texniko\m c)n tou/<*>is <*>s <*>airoi_s oi( weri\ <*>m a)/t<*>a- lom. ta\ <*>r e)pifane/sata th_s basilikh_s waraskouh_s e)pi <*> <*>a- <*>/srwma th_s new\s e)ci/<*>alom, <*>em oi( wrw_toi tw_m makedi o/nwm</G> <pb n=40> <G>s<*>a/yantes c)n <*>i=s le\m<*>ois smiqeasa/menoi wothri/wm wlh_r<*>, kai\ worfurou_m i(mati/wm, <*> tw_m <*>u/<*>is warepome/nwm sk<*>w_m, a)fe/men<*> <*>u_ liw/keim a)pe/nousam e)pi\ tlw\ <*>u/twm a(rpaglw\, lio\ smu<*>h <*>m a)/t<*>alom a)sfalu_ woih/sa<*>ai tlw\ a)poxw/rhsim ei)s ta\s e)ruqra\s. fi/ lipp<*> de\ <*>i=s me\m o(/l<*>is e)lat<*>w/mei<*> warapolu\ t<*> naumaxi/am, th_| de\ wbipetei/a| th_| <*>ata\ <*>m a)/t<*>alom e)parqei\s e)pane/pl<*>, kai\ wolu\s h)=m smuaqroi/cwm ta\s sfete/ras nau_s, kai\ wa akalw_m <*>u\s a)/ndras eu)qkrsei_s ei)=nai, lio/ti nikw_si th_| naumaxi/a|. kai\ gar\ <*>we/- drame/ tis e)/nnoia kai\ wiqano/ths <*>i_s <*>nqrw/pois, w(s a)polwlot<*> <*>u_ a)t<*>a/lou, o<*>a\ <*> <*>ata/geim <*>u\s wobi\ <*>m fi/lippom a)nadiedeme/- nous t<*> basilik<*>m nau_m. o( de\ lionuso/diwr<*>wonc<*>sac <*> wara\ <*>m au)<*>u_ basile/a gegono\s, h)/qroice ta\e oi)k i/as nau_s e)cai/rwm su/n- qhma. taxu\ de\ sullexqeiow_m pro/s au)<*>m, a)pe/plei met) a)sfalei/as ei)s<*>u\; <*>ata\ t<*> a)s<*>am o(/rmous. <*>ata\ de\ <*>m au)g\m <*>airo\m oi( pro\s <*>u\s r(odii/ous a)gwnico/menoi tw_m makedio/nwm, wa/lai <*>akw_s wai/<*>on- tis, e/ce/lu<*>m au)tou\s e)k <*>indiu/nou meta\ profa/sews <*>atame/rk woiou/menoi t<*> a)poxw/rhsim, w(s tai_s oi)kei/ais <*>eu/diontes e)p</G>: <G>kou- rh_sai nausi\m. oi( de\ <*>o/diioi ta\s me\m a)nadhsa/menoi tw_m new_m, ta\s de\ wrodiiafqei/rant<*>s tai=s e)m<*>olai_s, a)pe/plousam ei)s t<*> xi/om. e)f<*>a/rhsam de\ <*>u_ me\m fili/p<*>ou nu_es, <*>n me\m th_| pro\s a)/t<*>alom nau- maxi/a| lekh/rhs, c)nnh/rhs, e(mh/rhs, e(ch/rhs. tw_m de\ loipw_m <*>ata/- frak<*>oi me\m die/ka, kai\ bihmio/liai trei=s, le/m<*>oi <*> we/nt<*> kai\ ei)/ko- si, kai\ ta\ tou/twm plhrw/mata, c)n de\ th_| pro\s r(odii/ous diie fqa/rh<*>m <*>ataifrak<*>oi me\m die/ka, le/m<*>oi de\ wbi\ tet<*>ara/kanta <*>m a)riq- mo\m. h)/lwsam de\ diu/o tebh/reis, kai\ le/m<*>oi su\m <*>i_s plhrw/masim e(p<*>a/. twm de\ weri\ a)t<*>a/lou <*>ate/diusam trihmioli/a mi/a, kai\ lu/o wenth/reis, kai\ <*> <*>u_ basile\ws ska/f<*>. tw_m de\ r(<*>di/wm liefqa)- rhsam me\m diu/o wenth/reis, kai\ trih/reis. h)/lw l) ou)die/m. a)/nd<*>es de\ tw_m me\m r(odii/wm a)pe/qanom ei)s e(ch/konta, tw_m de\wara\ a)t<*>a/lou</G> <pb n=41> <G><*>s e(<*>do mh/konta. tw_m <*>u_ fili/ppou, make/dones me\m ei)s trix<*>- li/ous, tw_m de\ wlhrwmxitwm ei)s e(cakixili/ous, e)a/lwsom de\ cw- gri/a tw_m me\m summaixwm kai\ makedo/nwm ei)s lixili/ous, tw_m l) ai)gup<*>i/wm ei\s e(p<*>akosi/ous. kai\ <*> me\m te/l<*> th_s weri\ xi/om nau- maxi/as, <*>iou <*>m smue/<*>h gene/<*>ai. th_s de\ ni/khs o( fi/lipp<*> a)nte- poiei_<*>ata\ diu/o wrofaisei, <*>ata\ mi/am me\m, h(\ <*>m a)/t<*>alom ei)s t<*> g<*> e)m<*>alw\m e)gkrath\s th_s new\s e)gego/nei. <*>aq) e(te/ram de\ h(+| <*>a- qormiqei/s e)pi\ <*>aloi/menom a)/rgennom e)dio/kei wepoiei=<*>ai <*>m o(/r- mom e)pi\ tw_m nauagi/w. a)ko/louqa <*>u/<*>is e)prat<*>em, kai\ <*>ata\ t<*> e(cm_s h(me/ram s<*>gwm ta\ naua/gia, kai\ to(m nekrw_m woiou/men<*> <*>nli/resim twm e)piginosk<*>me/nwm, xairim <*>u_ s<*>au/<*> eim t<*> wroeir<*> me/nhm fantasi/lm. <*>ti ga<*> oi)di) au)<*>s e)pe/peiso nika_m, e)ch/legcam <*>m oi(/te r(o/diioi, <*> lio, us<*>diwr<*> met) o)li/gom. <*>ata\ gar\ t<*> e)p<*> ou_sam h(me/ram e)/ti weri\ tau_ta genome/n<*> <*>u_ basile/ws, diiapemy<*> menoi pro\s a)nh/l<*>s, e)pi/plousam au)tw_|, kai\ sh/<*>es c)n me<*>o/pw| ta\s nau_s, u)di<*>no\s p) au)<*>u\s a)ntanagome/nou, wailim a)pe/plou<*>m ei)s t<*> xi/om. o( de\ fi/lipp<*> ou)de/po<*>e <*>sou/<*>us a)/nd<*>as a)polwlekw\s, ou)/- te <*>ata\ qa/lat<*>am e(ni\ <*>airw_|, bare/ws me\m e)/fobe <*> ge<*>ono\s, kai\ <*> wolu\ th_s o(rmh_s au)<*>u_ warhtei=<*>. wro\s me/n<*>ige <*>u(s e)k<*>o\s e)<*>a_- to <*>ata\ wa/n<*>a <*>o/pom e)pi<*>ru/p<*>ai t<*> au)<*>u_ diia/lhyim. <*>ai/- per <*>u)k e)o/ntwm au)twm tw_m progma/twm. xwri\s ga\r tw_m a)/llwm, kai\ ta\ meta\ t<*> ma/x<*> sum<*>ai/non<*>a, waintas e)c<*>pl<*>e <*>u\s qeome/- nous. genome/nhs gar\ <*>sau/ths fqora_s a)gqrw/pwm. war) au/<*>m me\m <*>m <*>ro\m wa_s o(wo\r<*> e)plhi w/qh nekrw_m, a(/mat<*>, o(plwm, naua- gi/wm. tai_s di) e(ch_s h(me/rais <*>u\s ai)gialou\s h)_m i)dei=m fu/rdihs se- swroume/nous, <*>nami\cwa/n<*>wm tw_m wro<*>rhme/nwm. e)c w(_m ou) mo/nom au) to\s, a)<*>a\ kai\ waintes oi( m<*>kedio/nes ei)s diiatroph\m o)ne/pip<*>om ou) t<*> tuxou/<*>m. qeofili/sk<*> de\ mi/am h(me/ram e)pi<*>iw/sas, kai\ th_| watri/- di graiyas <*>we\r tw_m <*>ata\ t<*> naumaxi/am, kai\ klaiwnai_om h(ge-</G> <pb n=42> <G>mo/na sush/sas a)nq) e(au<*> tai_s lmua/mesi, meth/llace <*>m bi/<*> e)ktw_m trauma/twm, a)h\r kai\ <*>ata\ <*>m <*>i/nd<*>om a)gaqo\s geno/me- n<*>, kai\ <*>ata\ t<*> wroai/resim mnh/mhs a)/ci<*>. mh\ <*> e)kei/nou tol- mh/sant<*> wrosepi<*>alei=m <*> fili/ppw| ta\s xei_ras, wa/ntes a)\m <*>a- taproei=nto <*>u\s <*>airou\s, lediio/tes t<*>u_ fili/pp<*> to/lmam. nu_m di) e)kei_n<*> a)rx<*> wole/mou woih/sas, h)na/gkase me\m t<*> au)<*>u_ watri/- da s<*> canash_nai <*>i_s <*>roi_s. h)na/gkase <*>m a)/t<*>alom mh\ me/ll<*>m, kai\ waraskoua/ ce<*>ai ta\ wro\s <*>mwo/lemom. a)ya\wolemei_m e)r)r(w- me/nws, kai\ <*>ind <*>eim. <*>aigarou_m ei)ko/tws au)<*>m oi( r(o/dioi kai\ me- talla/canta, <*>iau/t<*>s e)ti/mhoam timai_s. dii)w(_m ou) mo/nom <*>u\s cw_n- t<*>, a)<*>a\ kai\ <*>u\s e)pigeneme/n<*>s e)cekale/santo wro\s tou\s <*>we\r th_s watri/d<*> <*>airou\s</G>.id e$t: Philippus autem cum in ob- $idione multa $ibi aduer$ari uideret, ho$tes etiam cum multis con$tratis nauibus haud procul in $ta- tione e$$ent, animi pendebat, nec $atis pro$picie- bat, quid $ibi poti$$imum in po$terum faciendum foret. Cumque præ$entia utrum uellet eligendi facultatem adimerent, tandem naues $oluit præ- ter ho$tium expectationem. Attalus enim, & qui cum eo erant, $perabant eum perlaturum ob$idio nem, ob apparatum metallicorũ. Curauit autem maxime $ubita profectione uti, propterea quòd $i bi per$ua$i$$et $e locũ occupaturũ, & in po$terum iam tuto peruehi $ecundũ littus ad Samũ u$&que; po$- $e. Opinio autem eum fefellit, quam præceperat. Attalus enim & Theophili$cus, ubi con$pexerunt eum $olui$$e, $tatim in rem præ$ent&etilde; incubuerunt. fuit autem eorum profectio nullo ordine di$po$i- ta: propterea quòd cõfiderent (ut diximus) Philip <pb n=43> pum adhuc permanere in propo$ito: ueruntamen u$i $umma remigum alacritate, impetum fecerũt, Attalus ip$e in dextram partem ho$tium quæ ip$a præibat: Theophili$cus uero in $ini$tram. At Phi- lippus uid&etilde;s $erei occa$ione impeditum, & repen- te oppre$$um, dato pugnæ $igno his qui dextra parte erant, pronuncians&queacute; ut aduer$as naues op- ponerent, & cumho$tibus acerrimè congrederen- tur, ip$e cum leuibus nauigijs in paruas in$ulas $e recepit, quæ in medio cur$u erant: ibí que naualis prælij euentum expectabat. Erat autem numerus nauium earum, quæ cum Philippo erant, prælio aptarum, con$tratarum ad tres & quinquaginta, & cum his minora apertá que nauigia: lembi ue- ro cum pi$tribus centum quinquaginta. eas enim naues qu&ecedil; Sami erant, non potuit omnes in$true- re. Ho$tium autem naues erant, con$tratæ quidem $exagintaquinque cum Byzantinis, cum his præ- terea nouem trieremioliæ, triremeś que tres ad$ti- terant: facto&queacute; pugnæ naualis initio ab Attali na- ue, continuo omnes quæ propius aderant, nulla egentes cohortatione inter $e concurrerunt. Atta- lus quidem impetum faciens in octerem, inferenś que ei uulnus graue, quá que aquã reciperet: cum- que diutius hi qui in cata$tromate erãt, propugna rent, tandem nauem ip$am depre$$it. At Philippi deceres, quæ princeps erat, in ho$tium pote$tatem redacta e$t, id que ca$u inopinato. Nam cum in ip $am concurreret trieremiola, hanc ictu graui, ad <pb n=44> medium uentrem, po$t eam partem qua thranites $calmus collocari $olet, $auciauit: ei&queacute; cõtinebatur, gubernatore non amplius ualente retinere nauis impetum. Quare cum nauis ei adh&ecedil;re$ceret, ualde impedita erat: nec $atis regi flecti&queacute; poterat. Quo tempore du&ecedil; quinqueremes impetu $acto, duabus ex partibus eam conuulnerarunt: nauem que ip- $am cum propugnatoribus depre$$erunt: & in ijs Dinocratem, qui Philippi nauarchus erat. Perid etiam tempus Diony$odorus & Dinocrates, qui fratres, & $ub Attalo nauarchi erant, impetum fa- cientes: hic quidem in hepterem ho$tium, alter ue ro in octerem ca$u decertandi admirabili u$i $unt. Dinocrates quidem in octerem concur$u facto, ip$e uulnus accepit paulo $upra aquam, cum na- uis ip$a $ine $tira e$$et: conuulnerata autem ab $e naue ho$tium ad eam partem, qua mari demergi- tur, initio quidem non potuit ab ea $e expedire, e- tiam $i nõ $emel conatus $it inhibere. Quare cum Macedones forti$$imè $e$e defender&etilde;t, extremum ferè periculum adijt. Attalo autem illi ferente au- xilium, facto in ho$tilem nauem impetu, $oluen- té que naues, quæ inter $e adhæ$erant, Dinocrates quidem $ic in$peratò liberatus e$t. Omnes autem ho$tilis nauis propugnatores forti$$imè dimican tes conci$i $unt. Nauis autem ip$a à propugnato- ribus nuda relicta, in Attali pote$tatem redacta e$t. At Diony$odorus cum magna ui incitaretur ad confligendũ, ip$e quidem uulnus inferre non po- <pb n=45> tuit. Præteruectus aut&etilde; per medios ho$tes, dextrũ nauis $uæ remigium ami$it, $imul cõfractis lignis quæ turres $u$tinere $olent. Actis his rebus, circun $teterunt eum undiquaque ho$tes, clamore facto, excitató que tumultu. Reliqua quidem turba pro pugnatorum, $imul cum naue perijt: ip$e autem Diony$odorus cum duobus comitibus, ad trire- mioliam, quæ in auxilium ueniebat, adnatauit. Pe riculum autem reliquarum nauium utrinque par erat. ut enim numero $uperabant Philippi lem- bi, $ic Attalus multitudine nauium con$tratarum præ$tabat. Et $ic gerebantur ea, quæ ad dextrũ Phi lippi cornu erant, ut neutram in partem inclinata e$$et uictoria: Attalus tamen niteretur meliore in po$terum $pe. Rhodij autem initio profectionis $e$e ab ho$tibus $egregarũt: & ut modo dicebam, celeritate nauium, cum multo pr&ecedil;$tantiores e$$ent inimicis, conflixerunt cum Macedonibus, qui in extrema acie erant: primum&queacute; nauibus in fugam cõuer$is à tergo, & puppi impetu facto, remos ea- rum deter$erunt. Vt aut&etilde; qui cum Philippo erant, cœperunt illuc con$i$tere, auxilium ferentes peri- clitantibus: Rhodiorum uerò qui po$tremi erant, conuenerunt cum Theophili$co: tunc di$po$itis in aciem utrinque aduer$is nauibus cõflixerũt $um- ma alacritate, $e$e inuicem clamore tubis&queacute; cohor- tantes. Quòd $i Macedones inter con$tratas naues lembos minime colloca$$ent, naualis prælij certa- men celerem facilemque exitum habui$$et. Sed ij <pb n=46> lembi omnem u$um Rhodijs nauibus ademerũ<*>, id'que multis modis. ubi enim primum utrorun- que conflictu ordines commoti $unt, omnes inter $e commixti erant: unde neque facile enauigare, neque naues flectere poterant, neque omnino uti ijs rebus quibus $uperiores erant: incidentibus in eas lembis, aliàs quidem ad remigium, ut non fa- cile iuuari po$$ent opera remigum: aliàs autem in proras, interdum etiam ad puppim, ut gubernato rum remigumque mini$terium impediretur. In oppo$itis uero conflictibus nonnihil ex arte com menti $unt. ip$i enim inclinatis nauibus in proram extra aquam uulnera accipiebãt: ho$tium uero na ues intra aquã perforabant, quibus nulla arte me deri quis po$$et. rarò autem id eueniebat: magnã enim partem cõcur$um uitabant, propterea quòd Macedones fortiter propugnarent è cata$tromate in prælijs, quæ cominus fier&etilde;t: $æpius tamen præ- ternauigando detergentes ho$tium remos, inha- biles reddebant, moxque circũcurrentes, in eos&queacute; qui ad puppim erant impetu facto, obliquis aut&etilde; & flectentibus irruentes, alios quidem conuulne- rabant, alijs autem armamenta auferebant: & iam tali ratione decertantes, magnum numerum ho- $tilium nauium depre$$erant. Celeberrime autem in periculo uer$atæ $unt tres quinqueremes Rho- diorum: prætoria ip$a, qua uehebatur Theophili- $cus: po$t hanc autem ea, cui præerat Philo$tratus: tertia uerò, quam regebat Autolycus: ea autem ue <pb n=47> hebatur Nico$tratus. hac enim impetum faciente in ho$tilem nauem, relicto que in naue ho$tium $uæ nauis ro$tro, euenit ut nauis percu$$a cum ip- $is hominibus deprimeretur: eos autem qui cum Autolyco erant, cum per proram aqua $ubintra- ret, circumuentos ab ho$tibus initio quidem gene ro$e decertare: tandem uerò ip$um Autolycũ $au- cium cum armis decidere in mare, reliquos autem propugnatores animo$e pugnãdo occũbere. quo quidem tempore Theophili$cus auxilio adueni&etilde;s cum tribus quinqueremibus, nauem ip$am $erua re non potuit, eo quod aqua iam oppleta e$$et. Cõ uulneratis autem duabus ho$tium nauibus, qua- rum propugnatores præcipites dedit: $tatim circũ- fu$is in eum lembis pluribus, con$tratiś que naui- bus magnam partem propugnatorũ ami$it egre- giè decertantium. Ip$e uerò acceptis tribus uulne- ribus, quòd audacius in periculũ rueret, uix pro- priam nauem $eruare potuit, ferente illi auxilium Philo$trato, $u$cipienté que in $e præ$ens periculũ $umma animi alacritate. Vbi uerò $e cum $uis na- uibus coniunxit, iterum recenti impetu cum ho- $tibus cõflixit. uiribus quidem corporis defectus, propter uulnera: animi autem robore clarior con $tantioŕ que, quàm antea ui$us e$t. Cõtigit autem duo fui$$e naualia prælia multum inter $e di$tan- tia. Siquidem dextrũ Philippi cornu ut initio de- creuerat, $emper littus appet&etilde;s legens&queacute;, nu$quam di$ce$$it longe ab A$ia: $ini$trum uerò, quod auxi <pb n=48> lium tuli$$et his, qui in extrema acie erant, decerta bat cum Rhodijs, cum non multũ abe$$et à Chio. Veruntamen cum Attalus ip$e cum $uis, dextrum Philippi cornu $upera$$e præclare uideretur: ip$é- que Attalus iam appropinquaret in$ulis, ad quas Philippus $tation&etilde; obtinebat, expectans rei euen- tum, con$picatus Attalus quinqueremem $uorum unam extra periculum uulneratũ demergi ab ho $tili naue, fe$tinauit auxilium laturus illuc profici- $ci cum duabus quadriremibus. Ho$tili autem na- ue declinante, $é que tanquam ad terram recipien te, promptius in$tabat, cupi&etilde;s nauem in $uam po- te$tatem redigere. Quod ubi Philippus con$pexit, audaciuś que pergere longe à $uis Attalum uidit, $umptis $ecum quatuor quinqueremib<SUP>9</SUP>, tribus&queacute; hemiolijs, lembiś que præterea qui propius erant, properauit, $perans, quod euenit, intercipi po$$e: eum&queacute; compulit cum magna animi anxietate ad proximum littus naues eijcere: ibi&queacute; naui relicta, Rex ip$e cum $ocijs naualibus, pedibus Erythras profugit. Philippus autem nauigiorũ compos fa- ctus e$t, $upellectilis&queacute; regiæ. Siquidem ij, qui cum Attalo erant in tali periculo, quiddam ex arte mi- litari commenti $unt. lauti$$ima enim quæque ex $upellectile regia in cata$tromate & foris nauis ex po$uerunt: unde primi Macedonum, ubi ad lem- bos appulerunt, con$pecta in lembis poculorum multitudine, ue$té que purpurea, in$trumentis&queacute; quæ eius cau$a parari $olent, mi$$o per$equendi <pb n=49> $tudio in horum prædam conuer$i $unt. quare fa- ctum e$t, ut Attalus in Erythrarum portum $ine ul lo impedimento $e$e reciperet. At Philippus, cum in uniuer$um toto nauali prælio inferior fui$$et, tamen elatus ca$u Attali, regre$$us e$t: magnó que $tudio $uis conqui$itis, nauibus&queacute; in unũ collectis, cohortabatur $uos ut bono animo e$$ent, quando quidem uici$$ent nauali prçlio etenim $ubierat co gitatio, & ea opinio homines inua$erat, tanquam Attalus ip$e in fuga occubui$$et: propterea quod reuerteretur Philippus cum $uis, capta religata&queacute; regia naue. At Diony$odorus coniectans id, quod regi $uo acciderat, $ublato $igno $uas naues cõuo- cauit: quibus $tatim ad $e collectis, tuto $e recepit in portus A$iaticos. Sub idem tempus Macedones qui aduer$us Rhodios decertabant, iam diu malè mulctati, $e à periculo liberarunt: $ingulæ enim na ues $e$e recipiebant per cau$am $ubueniendi $uis laborantibus. Rhodij uerò cum nauium partem religa$$ent, partem autem ro$tris perfora$$ent, $e in Chiorum portum receperunt. Interiere autem Philippi quidem in prælio nauali, quod cum Atta lo ge$tum e$t, deceres, enneres, hepteres, hexeres: reliquarũ autem con$tratç decem, tres&queacute; triremio- liæ: lembi uerò uiginti quin&queacute; cum $ocijs naualib. in prælio autem aduer$us Rhodios ge$to depre$$ç $unt con$tratæ decem, lembi ad quadragińta. Ca- ptæ $untautem duæ quadriremes, $eptem&queacute; lembi cum $ocijs naualibus. Earum uerò quæ cum Atta- <pb n=50> lo erant, depre$$erũt unã triremioliã, duas&queacute; quin queremes, & regium nauigiũ. Rhodiorũ aut&etilde; in teriere duæ quinqueremes & triremes: nihil uerò captũ fuit. homines autem occubuere Rhodiorũ quidem ad $exaginta: at eorum qui $ub Attalo, cir citer $eptuaginta: qui $ub Philippo aut&etilde;, Macedo- num ad tria millia: $ociorum præterea naualium ad $ex millia: uiui capti $unt, Macedonũ & $ocio- rum ad duo millia: Aegyptiorum autem, ad $eptin g&etilde;tos. Talis quid&etilde; exitus naualis prælij ad Chium fuit. Philippus autem uictoriam $ibi uendicabat, duabus poti$$imum de can$is. prima, quòd Attalũ in terram eijcere coegi$$et, & nauis regia in $uam ueni$$et pote$tatem. altera, quòd $tationem in lo- co, qui Argennon uocatur, habuerit inter ho$tiũ naufragia. Po$tridie quoque $e ge$$erit ut uictor collectis reliquijs naufragij, $ublatiś que & rece- ptis cadaueribus eorum qui agno$ci poterant, ut eam opinion&etilde; maxime confirmaret. Rhodij nan que & Diony$odorus haud ita multo po$t ab eo- dem expre$$erunt, ut necip$e quidem $e uictorem exi$timaret. Po$tridie enim, rege adhuc circa hæc occupato, certiores inuicem facti, uela duxerũt in ip$um: collocatis&queacute; in fronte nauibus, nemine con tra eos prodire au$o, retro abiere ad Chiũ. At Phi lippus, qui nunquam antea eodem tempore ne in mari quidem, tot taleś que uiros ami$i$$et, ca$um quidem grauiter ferebat, animumque iam prope modumde$ponderat: ad exteros tamen occultare <pb n=51> $en$a mentis omni $tudio conabatur, etiam$i res ip$æ non $atis id ferre patí que uiderentur. Nam præter alia multa, ea ip$a quæ in prælio acciderãt, omnes qui aderant, in timorem coniecerant. Fa- cta enim tanta hominum $trage, eo ip$o tempore, totus locus, in quo dimicatum e$t, oppletus e$t ca- daueribus, $anguine, armis, naufragijs, et armam&etilde; tis. Diebus autem, qui proxime $ecuti $unt, uidere erat littora referta omnibus ijs rebus, quas retuli- mus, confu$è aceruatim que conge$tis. Ob quæ fa ctum e$t, ut non $olum ip$e, $ed & omnes Macedo nes in grauem animi defection&etilde; inciderint. Theo phili$cus aut&etilde;, cum unum diem $uperuixi$$et, pa- triæ que $crip$i$$et de ca$u naualis prælij, $uffecto Clæonæo in $uilocum, & exercitui præfecto, uitã cum morte commutauit, ob uulnera quæ accepe- rat: uir, qui in ip$o periculo $e egregium præ$titit, & cõ$ilij prouidentia dignus fuit, cuius memoria celebretur. ni$i enim ille anteuerti$$et impetũ fa- cere in Philippũ, omnes quidem alij occa$ionem rei bene gerendç omi$i$$ent, perterriti Philippi au dacia. Sed ille, facto prælij initio, ciues coegit tem- poris occa$ionem $equi. Coegit & Attalum bellũ non ducere, tempuś que minime terere in appara tu rerum ad bellum pertinentiũ: $ed acerrime de- certare, periculumque præ$ens $ubire. Quocirca merito ip$um Rhodij fato functũ, talibus hono- ribus pro$equuti $unt, quibus nõ $olum uiuos & præ$entes, $ed etiam po$teros prouo carent ad for <pb n=52> titer $ubeunda pro patria pericula. Hactenus Po- lybius: cuius uerbis facile quis uideat genera ferè omnia nauium, quæ ad belli u$um cõparabantur. quibus etiam $olebãt imponere turres ad libram, quæ obid dictæ Turritæ à Vergilio: id&queacute; non $o- lum ad proram, $ed etiam ad puppim. Appianus de bellis ciuilibus: <G>*kai\ wn/rgous e)pi\ tw_m new_m ei)_xom <*>atxi te prw/ram, <*>ata\ wru/mnam.</G> id e$t: Et turres in nauibus ha bebant, & ad proram, & ad puppim. Plinius libro trige$imo$ecundo, ubi de echeneide: Sed armatæ cla$$es imponunt $ibi turrium propugnacula, ut in mari quoque pugnetur uelut è muris. Cæ$ar li- bro tertio de bello ciuili: At&que; alteram nauem quæ erat ad cu$todiam ab Acilio po$ita, pluribus ag- gre$$us nauibus, in quibus ad libram fecerat tur- res. Vergilius in octauo: Vnàomnes ruere, ac totum $pumare reductis<lb> Cõuul$um remis, ro$tris&queacute; $tridentibus æquor,<lb> Alta petunt pelago: credas innare reuul$as<lb> Cycladas, aut montes cõcurrere mõtibus altos:<lb> Tanta mole uiri turritis puppibus in$tant.<lb> Turres autem habui$$e Antonianos in pugna illa nauali, qu&ecedil; ad Actium facta e$t cum Cç$arianis, li- quet ex Dione: cuius uerba quoniam nondum o- mnibus edita $unt, ip$e ad$cribam. fu$ius enim quàm quiuis alius eorum, qui extant autorum, ea de re $crip$i$$e uidetur: ut ip$e Vergilius nihil poë tarum more, aut <G>u(wdob<*>olikw_s</G> de illa pugna finxi$$e uideatur. eius autem uerba $unt hæc: <G>*a)gxwmxilon ou)_m</G> <pb n=53> <G>e)pipoplu\ th_s naumaxi/<*>s ou/shs, ki\ mkdete\rwm <*>wbe/xeim wh diu- name/nwm, te/l<*> toio/ndie/ ti e)ge/neto.h( <*>leopaipra <*>ato/pim tw_m ma- xome/nwm a)posaleu/ousa, ou)k h)/negke t<*> wollh\m kai\ a)/kritom tou_ a)dh/lou me/llhsim.a)ll) a)poknaiqei_sa a)po/ te tou_ g<*>aikei/ou <*> a)p<*> te tou ai)gup<*>i/ou, t<*> te e)pi\ wolu\ metew/rf a)gwni/a|, kai\ th_| a)ei\ e)f) <*>ka/toba weride<*> prosdioki/a|, au)th/ te e)s fug<*> e(capinai/ws w(/rmh- se, kai\ toi_s a)/llois toi_s u(phko/ois shmei_om h)_re. kai\ ou(/tw ta/ te i(si/a au)tw_m eu)qu\s a)rame/nwm, kai\ e)s <*> we/lagos a)fe/ntwm, a)ne/mou tin<*> ata\ tu/x<*> fo<*>erou_ sum<*>a/nt<*>, nomi/s<*>s o( a)ntw/nios, ou)x) <*>w<*> th_s kleopa/tr<*>s au)tou\s e)kparagge/loews, a)ha\ kai\ <*>wo\ le/ous w(s kai\ nenikhme/nous feu/geim, e)fe/peto/ sfisim. genome/nou de\ tou/tou, ka<*> oi( loipoi\ sratiw_tai kai\ h)qu/mhsam kai\ e)tara/xqhsam. <*>ai/ wws a)po- drxinai kai\ au)toi\ tro/pom tina\ e)qelh/santes, oi( me\m ta\ i(si/a h)/geirom, oi( de\ tou/s te wu/rgous kai\ ta\ e)/pipla e)s t<*> qail<*>am e)r)r(i/p<*>o<*>, o(/pws <*>oufi/santes liafu/gwsi. kai\ au)toi_s <*>eri\ tau_ta e)/xousim, oi( <*>nanti/oi wro<*>eso/ntes</G> (<G>tou\s gar\ feu/gont<*>s, kai\ a)/n<*>u i(si/wm o)/n- tes, kai\ wro\s t<*> naumaxi/am mo/n<*> waresk<*>sme/noi, ou)k e)pedi/w- cam</G>) <G>wolloi/te e(ka\sh nhi\, kai\ e(\kaqem kai\ <*> xw_| e)male/santo. w(/se kai\ woikilw/tatom nai\ o\cu/tatom e)p) a)mfote/rwm o(moi/ws t\m a)gw_na gene/qai. oi( me\m gar\ ta/te <*>a/tw tw_m new_m wa/nta we/rice)kakou/rg<*>m, kai\ ta\s <*>w/p<*> s<*>e/qrauom, ta/ te whdixilia a)ph/rat<*>om. kai\ e)pa- na<*>ai(nontes e)pi\ ta\ <*>atasrw/mata, tou\s me\m <*>xte/<*>m <*>ni<*>lam<*>a- no/menoi, tou\s de\ e)w/qoum, toi_s de/ e)m<*>xonto, a(/te kai\ i(soplhqei_s au)- toi_s h)/dih o)/ntes. oi( de\ toi_s te <*>ontoi_s sfa_s liwqou_nto, kai\ tai_s a)ci\- nais e)/kop<*>om, we/tras te kai\ a)/llous tinas o)/gkous e)p) au)r\ tou_io wa- resksu<*>sme/nous, e)pikate/<*>allom. <*> tou/s te a)na<*>ai/nont<*>s a)pekrou/ <*>nto, kai\ toi_s ei)s xei_r<*>s i)ou_si s<*>efe/ronto. ei)/kasem a)/n tis i)diw\m ta\ gi<*>no/mena, w(s mikra\ me ga/lois o(moiw_sai, tei/xesi/ tisim, h)\ kai\ nk/- sois wallai_s kai\ wuknai_s, <*>n qal<*>ash woliorkoume/nais. ou(/tw oi(</G> <pb n=54> <G>me\m e)pi<*>h_nai/ te skafw_m, w(/<*>ob e)p) h)pei/rou, kai\ e)ru/mato/s tin<*> e)peirw_nto. kai\ wainta ta\ e)s touto fe/ronta <*>oudh_| wrosh_gom. oi/ de) a)pewqou_nto au)tou\s, o(/ti wote <*>n <*> toiou/tw| filei_ dra_qai, mh- xano/menoi. a)ntipa/lws ou)_m au)tw_m maxome/nwm, o( <*>ai/sar a)porh/s<*>s <*>ti wra/ch, wu_r e)k tou_ sratop<*>diou metepe/myato. wro/tbom me\m gar\ ou)k h)qe/lhsem au)tw_|, o(/wws ta\ <*>h/mata wbipoih/shtai, <*>h/sa- qai, to\te de\i)diw\m, o(/ti a)diu/natom oi( ei)/h a)/llws wroskrath_sai, e)p<*> e)kei_no, w(s kai\ mo/iom sfi/sim e)pikou/rhsom, <*>ate/fuge. <*>a)ntau_qa a)/llo au)_ ei)_di<*> ma/xhs s<*>hne/xqh. o<*> me\m gar\ wollaxh_| a(/ma wro- ple/onte/s tisi, be/lh te wurfo/ra e)w) au)tou\s e)ceto/c<*>uom, kai\ lampa/- di<*>s e)k xeiro\s e)phko/ntizom. <*>ai/ tin<*>s kai\ xubi/di<*>s a)nqra/kwm, kai\ wi/t<*>hs wlh/reis wo/r)r(wqem mhxanai_s e)wer)ri/p<*>oum. oi( de\ tau_ta/ te w_s e(/kasa liekrou/onto. kai\ e)peidih/ tina au)tw_m liekpi/p<*>onta tw(m cu/lwm h(/p<*>eto, kai\ flo/ga au)ti/<*>a woll<*>, a(/te <*>n nhi\ h)/geire, <*> me\m wrw_tom <*> woti/mw| u(/dati, w(_ e)pefe/ronto, e)<*>w_nto, <*>ai/ tina <*>ate/s- <*>esam. e)pei\ de\ e)kei_no <*>atan<*>lw/qh, h)/ntloum <*> qala/t<*>iom. kai\ oi( me\m w<*>llw_| te kai\ a)qro/w| au)tw_| e)<*>w_nto, e)pei_xo/m wws th_| bi/a| <*> wu_r. a)diu/- natoi de\ wantaxh_| tou_to woiei_m o)/ntes</G> (<G>ou)/te <*>r wolla\ h)\ kai\ me gaila ta\ a)ntlhth/<*>a ei)=xom, kai\ h(mi/sea au)ta\</G>) <G>a(/te tarat<*>o/menoi a)ne/ferom. ou)x o(/som ou)k w)felou_nto/ ti, a)ha) kai\ wro<*>arw/c<*>om au)to/. h( gar\ <*>lmh h( qalat<*>i/a, a)\m <*>at) o)li/gom e)pixe/htai flogi\, i)xurw_s au)t<*> e/kkai/ei. w(s ou)_m kai\ <*>n tou/tw| h(/t<*>ous e)gi/gnonto, ta/ te i(maitia au)tw_m ta\ waxe/a, kai\ tou\s nekrou\s e)pe/<*>allom, kai\ <*>o/nom me/m tina e)kolou/- qh te u(p) au)tw_m <*> wu_r, kai\ e)/dioce/ wh lofa_m. e)/peita de\ a)/llws te kai\ tou_ a)ne/mou sfodrw_s e)pi<*> e/rcant<*>, e)piplei_om e)ce/lampem, a(/te kai\ u(p) au)tw_m e)kei/nwm au)cano/menom. kai\ me/<*>i me\m me/r<*> ti new\s <*>kai/eto, wrosi/santo te/ tines au)tw_|, kai\ e)s au)to\ e)seph/dwm. kai\ ta\ me\m e)pe/kop<*>om, ta\ de\ liefo/roum. kai\ au)ta\ oi( me/ntoi <*>s t<*> qa/las- <*>am, oi( de\ kai\ e)pi\ tou\s <*>nanti/o<*> e)r)r(i/p<*>oum, ei)/ pws kai\ e)<*>ei/n<*>us ti</G> <pb n=55> <G><*>im<*>ainto. kai\ e(/tboi wro\s <*> a)ei/ u(gi/es au)th_s meqisa/menoi, tai_s te x<*>si\ tai_s sidhrai_s, kai\ toi_s lo/rasi toi_s makroi_s, to/te lh\ kai\ ta\ ma/lisa e)<*>w_nto. o(/pws tina\ a)nti/palom nau_m wrosartk/santes sfi/- <*>i, ma/lisa me\m wrosek<*>ow_sim e)s au)t<*>. ei) de/ mh\, <*> e)kei/n<*>ata- fle/cwsim. w(s l) ou)/ tines e)pe/la<*>on sfi/sim, au)to\ tou_to ful<*>oso/- menoi, kai\ <*> wu_r, tou/s te toi/xous we/ric e)pene/keto, kai\ e)s <*> e)/dia- fos <*>ath\ei. <*>ntau_qa ta\ leino/tata au)toi_s e)pege/neto. oi( me\m <*>w<*> tou_ <*>apnou_, kai\ mxilisa oi( nau_tai, wri\m kai\ wlhsiaisai sfi/si t<*> flo/ga, e)fqei/ronto. oi( de\ kai\ <*>n au)th_| me/sh|, w(/<*>ob <*>ami/n<*>, <*>p<*>w_nto. a)/lloi wri/m ti toiou_tom waqei_m, h)\ n<*> h(mi/kautoi, oi( me\m a)- por)r(ip<*>ou_ntes ta\ o(/pla, e)titrw/skonto <*>wo\ tw_m wo/r)r(wqem ballo/n- twm. oi( de/ e)s t<*> qa/laosam e)kphdiw_ntes a)pepni/gonto. h)\ kai\ waio/- menoi <*>wo\ tw_m <*>nanti/wm e\<*>ap<*>i/zonto. h)\ kai\ <*>wo\ qhri/wm e)<*>ara)t- tonto. mo/noi te a)nektws, w(s c)n tou/tois waqh/masi a)ph/llacam, o(/soi wri/m tini au)tw_m s<*>enexqh_nai, oi( me\m a)hh/lous, oi( de\ kai\ au)tou\s a)pe/kteinam. ou)/te k<*>lash/<*>o/m ti u(pe/meinam. kai\ nekroi\, w(/<*>b <*>n wura_|, tai_s nausi\ sugkatekau/qhsam. o(rw_ntes de\ tau_ta oi( <*>aisai- reioi, wro\tbom me\m w(s e)/ti a)mu/neqai/ tin<*> au)tw_m e)diu/nanto, o<*> wrose/smigom sfi/sim. e)pei\ de\ ta\ skaifh <*> wu_r s<*>h/rei, ki\ oi( a)/n- <*>rwpoi ou)de\ e(au<*>oi_s bohqh_sai, e)/ti mh\ o(/ti wole/mio/m tin<*> luph_sai/ ti e)du/nanto. <*>oudih_| ti wrose/pleom au)toi\, ei)/pws ta\ <*>h/mata wbi poih/sainto, kai\ <*>a<*>as<*>ennu_nai <*> wu_r, o(/ au)toi\ wareske/nazom, <*>- peirw_nto. <*>a)k tou/tou suxnoi\, kai\ e)kei/nwm kai\ <*>wo\ th_s flogo\s, kai\ <*>wo\ <*> a(rma/twm a/u)tai_s tele/ws nausi\ s<*>apw/lonto.</G> id e$t: Cum igitur diutius nauali certamine, pari marte decertarent, neutrí que $uperiores adhuc e$$e po$- $ent, huiu$modi prelij exitus $ub$ecutus e$t. Cleo- patra, quæ à tergo pugnãtium procul in $alo erat, longiorem nõ tulit & incertum rerum euentum. <pb n=56> Sed cum muliebri natura u$a, cum etiam ingenio Aegyptiaco prædita, permota&queacute; diuturna $u$pen$i animi anxietate, perpetua etiam in alterutram par tem formidolo$a expectatione, ip$a $e$e ex impro ui$o in fugã coniecit, cæteris qui $ub $e erant $igno fugæ $ublato. Itaque ip$i uela $tatim in altum dede runt, ca$u oborto eo tempore $æuo uento. Ratus aut&etilde; Antonius eos <*>imore perterritos, eo quod ui cti e$$ent fugere, minime uerò id Cleopatram pro nũcia$$e, eos $ub$equebatur. Quo facto & reliqui milites $umma cum trepidatione animos de$pon- derunt: & alioqui cupi&etilde;tes illinc, $i qua po$$ent, ef- fugere, eorum partim uela pandere, partim turres ip$as cum armamentis in mare proijcere cœperũt, quò leuatis nauibus facilè effugere liceret: in quos ad hæc int&etilde;tos aduer$arij impetu facto (ne&que; enim fugientes per$ecuti $unt, propterea quòd ip$i $ine uelis e$$ent, utpote<*>antũ in$tructi ad naualem pu- gnam quæ $tataria e$$et) multi&queacute; $ingulis nauibus $e obijciebant eminus cominus&queacute; decertantes, ut anceps dubium&queacute; utri$&que; ex æquo certamen fuerit. i$ti enim inferiorem nauium partem conuulnera- bant, remos&queacute; defringebant, gubernacula quoque ip$a lacerabant: con$cendentes&queacute; foros, alios quid&etilde; ho$tium ab$trahebant, alios deturbabãt, cum alijs & manus con$erebant, iam pares numero cum il- lis facti, Illi uerò contis eos præcipites eijciebãt, $e- curibus&queacute; cõcidebãt: petras quo&que;, & alia qu&ecedil;dam grauiora pondera in hunc u$um parata, è $uperio <pb n=57> re loco deijciebant, $ùbeuntes&queacute; deturbabant, ma- nuś que con$erebãt cum ijs, qui iam ad $ummum nauis eua$erant. Qui rebus talibus gerendis inter- fui$$et, haud ab$imilia e$$e duxi$$et ea (ut parua magnis componamus) muris quibu$dã, aut etiam in$ulis multis & frequentibus, qui in mari oppu- narentur, u$que adeò i$ti quid&etilde; naues tran$cende- re conabantur, ceu arcem quandam quæ in conti nenti e$$et: omniá que quæ ad oppugnandos mu- ros facere uidentur, admouebant. Illi autem qua- cunque poterãt ratione, & ut in talibus fieri $olet, eos propellebant. Cum ita&que; diutius parimarte di micarent, Cæ$ar dubius quid $ibi agendum foret, iu$$itè ca$tris $ibiignem comportari. Neque enim antea eo uti uoluerat, $ibi $uis&queacute; prædã $eruare cu- piens. Tunc autem pro$piciens aliter uictoriam $e con$equi non po$$e, ad illud tanquam extremum auxiliũ de$cendit. Ibi uerò genus aliud pugnæ ui- dere erat. I$ti enim $imul undecunque adnauigan tes, in aduer$arios tela ignita conijciebant, faces&queacute; ardentes emittebant: complures ollas etiam carbo ne pice&queacute; refertas eminus machinis iaculabantur. Illi autem, ut $ingula quæque poterant, detrude- bant. At ubi ea tela in materiã & ligna inciderant, flammam&queacute; multam utpote in naui excitauerant, primũ quid&etilde; ad ea extinguenda aqua dulci, quam potus gratia cõportabant, utebantur: nonnulla&queacute; ea ratione extinxerunt. Vbi uerò illa con$umpta e$t, hauriebant aquam marinam: & qua ea multa <pb n=58> & abundanti u$i $unt, ignem aquæ ui cohibuerũt. Cum autem non po$$ent ubique id præ$tare, ne- que enim multa, ne&que; ea ip$a ingentia habebant in $trumenta ad aquam hauriendam: ua$á que adeò ip$a propter trepidationem $emiplena, hauriebãt Quare non $olum nihil proficiebãt, $ed ignes prç- terea irritabant. Aqua enim $al$a maris, $i $en$im in flammam in fundatur, uehementer ip$am exci- tat. Po$tquam igitur & hac in re inferiores $e ui- dent, ue$tem multam qu&ecedil; cra$$ior habebatur, ip$á que adeò $uorum cadauera in ignem inijciebant: & eo modo per aliquod t&etilde;pus ab his ignis prohi- bitus e$t, ui$us&queacute; remitti. Po$tea uero ingruente $æ ui$$imo uento, in maius re$plenduit, tanquam ab ijs ip$is excitatus: & interea dum pars aliqua nauis conflagrabat, nonnulli eorum propius ad ignem accedentes, in ip$um in$iliebant: armamenta&queacute; ip$a & nauis in$trumenta alij con$cindebant: alij defe- rebant, ut conijcerent partim in mare, partim in ip$os ho$tes, $i quo pacto illis nocere po$$ent. Nõ- nulli autem $ecedentes ad eam nauis partem, quæ uacua ab incendio erat, manus ferreas ha$taś que longas, $i quando aliàs, expediebãt: ut aduer$ario- rum nauem aliquam arripere, ad $e&queacute; alligare & copulare po$$ent, & in eam $e$e deijcere quod $i id negaretur, illam $altem $imul incenderent. Vbiue ro uid&etilde;t nullos ad $e appropinquare, id enim $um ma ratione cauebant, ignem autem iam utraque latera deuora$$e, in fundumque nauis perua$i$$e: <pb n=59> hic exempla graui$$ima ab ip$is edita $unt. Aliqui enim eorum, præcipué que nautæ, ab ip$o fumo, prius quàm flamma circumuenirentur, $uffocabã tur: alij in ip$a media flamma, ceu in fornace, com burebantur: alij autem prius quàm id paterentur, $emiu$tulati abiectis armis $auciebantur ab emi- nus ferientibus: alij in mare $e$e præcipitantes $ub mergebantur: alij ab ip$is ho$tibus oppre$$i demer gebãtur, uel etiam ab ip$is belluis marinis dilania- bantur. Soli tolerabili ca$u (ut in tali fato) occubue re, quibus datum e$t ut antè quàm tale quidpiã pa terentur, $e$e mutuis uulneribus confoderent, aut $ibi ip$i mortem animo præ$enti, nullum aliũ per- pe$$i cruciatum, adferrent: quorũ cadauera in ip$is ardentibus nauibus, tanquam in rogo combu$ta $unt. Qu&ecedil; cum uiderent Cæ$ariani antea quidem, quandiu aliqui eorũ $e defendere potuerunt, pro- pius accedere uerebantur: ubi uerò ignis iam ferè naues ip$as con$ump$erat, ip$i&queacute; Antoniani neque $ibi præ$idio e$$e, nedum quicquam mole$tiæ ad- uer$arijs inferre poterant: tunc magno $tudio $um má que alacritate ad eos adnauigabant, $i quo pa- cto prædam $eruare, ip$umque ignem extingue- re, quem ip$i intulerant, po$$ent. unde & multi eo rum ab ip$a flamma circunuenti, ip$iś que ardenti bus tabulis & armamentis, cum $uis nauibus pror $us interiere. Hæc in gratiam eorum, qui non $atis Gr&ecedil;ca intelligunt, uertimus ferè ad uerbum. Qua re non e$t, cur doctiores de hac no$tra $ubita di- <pb n=60> ctione uel conquerantur, uel iudiciũ faciant. Nam præter quam quod Dionis dictio nunquam mihi placuit, mihi ip$e nũquam magis di$plicui, quàm in hocloco uert&etilde;do. Dionis $cripta qu&ecedil; extant Ve netijs, legi per ocium: qui mihi ui$us e$t multã hi- $toriæ, nullam œconomi&ecedil; ration&etilde; habui$$e. Sed il- lud uiderint eruditiores. Lectori $atis $it, Vergiliũ nõ loqui <G><*>wob<*>ola\s</G>, dum ait:- Credas innare reuul- $as Cycladas, aut montes concurrere montibus al tis. Hic enim no$ter ait: <G>*ei(/kasem a)/ntis i)dw\m ta\ g<*>no/mena, <*>ei/xesi/ tisi, h)\ <*> nh/sois wolla<*>s, kai\ wuknai_s <*> qala/ash| wolior- <*>onme/nais</G>. Hæcideo adieci, utlectori negligenti in- culcarem ea, qu&ecedil; non po$$unt à uigilãte & $tudio- $o non animaduerti. Addebãt & ro$tra, non $olũ maioribus, $ed & minoribus actuarijs. Aulus Hir- tius de bello Alexãdrino: Nauibus actuarijs, qua- rũ numerus erat $atis magnus, magnitudine quã- quam non $atis iu$ta ad præliandum, ro$tra impo $uit. Has adiunctas nauibus lõgis, & numero cla$ $is aucto, & cætera. Inde ro$tratæ dictæ naues: quæ quia ex ære fiebant, ærat&ecedil; etiam dicebantur. C&ecedil;$ar in $ecundo de Bello ciuili: Interim L. Na$idius ab C. Pompeio cum cla$$e nauium $edecim, in quib<*> paucæ erant æratæ, L. Domitio Ma$$ilien$ibus&queacute; $ub$idio mi$$us. Vergilius in nono, ubi de nauib<*> Troianorum uer$is in deas & nymphas maris: <p>-hinc uirgineæ (mirabile mon$trum) <p>Reddunt $e totidem facies, ponto&queacute; feruntur: <p>Quot prius æratæ $teterant ad littora puppes. <pb n=61> Liuius quart&ecedil; decadis lib. $exto, Ro$tratas uocat, his uerbis: Vna & LXXX. ro$tratis nauibus, mul- tis pr&ecedil;terea minoribus, qu&ecedil; aut apert&ecedil; ro$trat&ecedil;, aut $ine ro$tris $peculatoriæ erant, Delũ traiecit. Qui- bus uerbis cõ$tat, ro$tratas fui$$e etiam, quæ tectæ non erant. Appianus in Mithridatico <G>*xalkem<*>o/lou<*></G> uocat, <G>*nh_es e)a/lw<*>m xalke/m<*>oloi o)k<*>ako/siai</G>. Plutarch<SUP>9</SUP> in Antonio: <G>*e)pei\ <*> w(molo(ghto, kai/sara me\m a)<*>twni/w| <*>ou_nxi lu/o ta/gmxta wro/s <*>m wxrqiko\m wo/lemom, *a)ntw/niom de\ <*>ai/sari xal- kem<*>o/lons e<*>kato/m</G>. Diodorus libro XX. <G>*xalkw/mata</G> uo- care uidetur ro$tra exære, his uerbis: <G>*kai\ ta\ lhfqe/nta *xalkw/mata tw_u a)gaqokle/ous new_m a)we/s<*>lam au)tw_|</G>. Et paulo po$t $ubdit: <G>*t<*>i(s l) a)pisou_sim a)po/dieicim ware/xe<*>ai t<*> tw_m e)m<*>o/lwm <*>midh/m. e)m<*>o/lous</G> enim ro$tra fui$$e con$tat, ex Plutarcho in pleri$que locis: et ex Appiano, ubi de capite Marij Iunioris: <G>*kai\ a)ut<*> o( su/llas <*> a)gora_| <*>o/ tw_m e)m<*>o/lwm qe/men<*>, e)pigela/sai le/getai th_| neo/thti tou_ u(pa/tou, kai\ ei)pei=m, e)re/t<*> lei= wrw_tom gene/<*> wri\m whdiali/ois e)pix<*>rei_m</G>. Etip$um caput Sylla in foro pro ro$tris poni iu$- $it: iuuentuti&queacute; con$ulis illu$i$$e fertur, dixi$$é que, prius remigem e$$e oportere, quàm ad tractanda gubernacula accedere. Quin & Plutarchus in An tonio <G>xalkw/matx</G> pro ro$tris ex ære po$uit, dum ait: <G>*tw_m de\ kai/saros ou) mo/nom a)ntip<*> w/rwm sumfe/re<*>, wro\s xalkw/ mxta serea\ kai\ traxe/a fulaasome/nwm</G>. id e$t: Nauibus aut&etilde; Cæ$aris cauentibus, ne obuer$&ecedil; cum ro$tris firmis & æratis Antonij cõcurrerent. Plutarchus in Pom peio: <G>*e)nnenh/konta <*> xalkem<*>o/lous ware/la<*>e</G>. Idem in Sylla: <G>*kai\ lou_nai nau_s e(<*>diomh/konta xalkh/r<*>s</G>. Tullius in $ecũdo <pb n=62> de Inu&etilde;tione, ro$tratam uocat: Lex e$t apud Rho dios, ut $i qua ro$trata in portu nauis deprehen$a $it, publicetur. A ro$tris autem Antiatium, templũ Romæ Ro$tra appellatũ. Liuius libro octauo pri mæ decados: Naues Antiatium, partim in naualia Romæ $ubductæ, partim in cen$æ, è ro$tris&queacute; earũ $ugge$tum in foro extructũ, adornari placuit: Ro $trá que id templum appellatum. Quin & Tullius ro$tra u$urpa$$e uidetur pro concione, qu&ecedil; pro ro $tris ad populum haberetur, in primo de Oratore: Age uerò ne $emper forũ, $ub$ellia, ro$tra, curiam- que mediteris. Subdit enim: Alterũ quòd remoto foro, concione, iudicijs, $enatu, $tatui$ti orator&etilde; in omni genere $ermonis. Neque longe po$t $ubdit: Nam $i quis $tatuet hunc e$$e oratorem, qui tan- tũmodo in iure, aut in iudicijs po$$it, aut apud po pulũ, aut in $enatu copio$e loqui. Quo loco In iu- re dixit, id e$t, in foro: In iudicijs, pro ad $ub$ellia: Apud populum, pro cõcione & ro$tris: In $enatu, pro curia. ut attentus lector facile $ua $ponte per- cipiat. <p>Prætoriam uerò nauem Græci <G>nauarxi/dia</G> uo- cant, no$tri uulgò Capitaneam. Diodorus libro XX. <G>*kai\ wrw_tos w(/rmhse e)pi\ t<*> nxuarxi/dia</G>. Idem autor aliquando <G><*>athgi/dia</G> uocat, eodem libro: <G>*e)/p<*>ta wa- rxggei/l<*> toi_s <*>n<*>obnh/tais a)kolouqei_m th_| <*>athgi/di nhi\ wrose/- xonta<*> lamp<*>h_<*>, wrose/plousem e)pi\ <*> so/ma tou_ nei/lou</G>. Exant & prædatoriæ, quæ merito inter longas $cri bendæ fuerint. Liuius decadis tertiæ libro nono: <pb n=63> Nam po$t M. Attilium Regulum, & L. Manlium Con$ules annis própè quinquaginta nullum Ro manum exercitum uiderant, præter prædatorias cla$$es: quibus de$c&etilde;$iones in agros maritimos fa- ctæ erant. Quæ & piraticæ naues dicuntur ab eo- dem, decadis quart&ecedil; libro quarto: Sed $i dijs placet, affinitatem etiam per Philoclem præfectum eius pepigi$ti, & bellum aduer$um nos gerens, mare circa Maleam infe$tũ nauib<SUP>9</SUP> piraticis feci$ti. Idem Liuius quartæ decadis libro $eptimo, piraticas ce- loces uocat, dum ait: Apparuit inde piraticas cclo- ces & lembos e$$e. Idem decadis tertiæ libro pri- mo: Naues CCXX. quin queremes, celoces XX. de- ductæ. Et paulo po$t: Naues longæ CLX. celoces XII. Quibus uerbis uidetur ponere celoces inter eas quæ non erant longæ. Græci naues prædato- rias & piraticas, <G>w<*>ratika\s</G> uocant. Plutarchus in Pompeio: <G>*g<*>ratikai\ de\ vh_es o)tako/si<*></G>. & <G>lhsrika\ wloi_a</G> uocat, cuiu$modi erat <G>muwp<*>rw</G>. Appianus in Mi- thridate, ubi de Piratis: <G>*kai\ ei)s a)pori/am e)kpeso/ntes a)qro/am a)nti\ th_s gh_s e)karpou_nto t<*> q<*>la<*>am, muwpa/rwsi wrw_tom, kai\ h(mioli/<*>s, ei)_ta likro/tois kai\ bih/rssi <*>ata\ me/rh wob<*>ple/ontes</G>. id e$t: Summá que pre$$i inopia $ibi è mari quæ- $tum faciebant, my oparonibus primum & hemio lijs, deinde biremibus triremibuś que circumna- uigantes. Quibus uerbis cõijcio, <G>h(mioli/as</G> fui$$e in fra magnitudinem biremium, ut <G>bihrhmio/liai</G> $int quas $uprà diximus: <G>h(mio<*>i/<*></G> uerò, quæ à puppi ad malum binis remis, à malo ad proram uni- <pb n=64> co tantum per tran$tra remo agerentur. Vides me $udare Lector optime, quo tibi aliquid ueri$imi- le in re tam ob$cura afferre po$$im. Itaque dubi- tans, circun$pectans & hæ$itans, multa aduer$a reuerens, tanquam in mari immen$o no$tra uehi- tur oratio. Thucy dides in quarto, <G>*t<*>ako/ntor<*>m</G> & <G><*>e/- lpta</G> ponit inter prædatoria, dum ait: <G>*a)lla\ kai\ ta<*>t<*> k lhsriku_s meashni/wm triakonto/rou kai\ <*>i/lht<*>la<*>om</G>. Et hæc ex prædatorio Me$$eniorum actuario & celoce $ump$erunt. Plutarchus in Sylla, <G>lhsh/riom nomadiko\m</G> po$uit, pro prædonibus Numidicis. Tullius pira- ticum myoparonem dixit, actione quinta in Ver- rem: An quòd ager Syracu$anus prædonũ incen- dijs te Prætore ua$tatus e$t<*> an quòd forum Syra- cu$anum nauàrchorum $anguineredundauit<*> an quòd in portu Syracu$ano piraticus myoparo na uigauit<*> Idem actione $eptima in eũdem: Nauem quandam piratarum præda refertam non cepe- runt, $ed adduxerunt onere $uo planè captam, at- que depre$$am. Eratea nauis plena iuuentutis for mo$i$$imæ, argenti facti atque $ignati, multa cum $tragula ue$te. Ac paulo po$t: Interea Syracu$ani, homines periti & humani, qui non modò qu&ecedil; per $picua e$$ent uidere, uerumetiam occulta $u$picari po$$ent, habebant rationem omnes quotidie pira tarum qui $ecuri ferirentur: quàm multos e$$e o- porteret, ex ip$o nauigio quod erat factum $ex re- morum numero, conijciebant. Et non multo po$t de eodem nauigio: Hæcigitur e$t ge$ta res, hæc ui- <pb n=65> ctoria præclara myoparone piratico capto: dux li beratus: $ymphoniaci Romam mi$$i, formo $i ho- mines, & adole$centes, & artifices domũ abducti. Quibus $ane uerbis, ni$i fallor, planum fit, illum myoparonem habui$$e $ex remorũ ordines. qua- re non ab re, inter longas naues ad$cribi debeat. Idem Tullius $eptima in Verrem, paruorũ myo- paronum meminit his uerbis: Hic te prætore He- racleo archipirata cum quatuor myoparonibus paruis ad arbitrium $uum nauigauit. Prò dij im- mortales piraticus myoparo, cum imperium P.R. naues ac fa$ces e$$ent Syracu$is, u$que ad forum et ad omnes urbis crepidines acce$$it. Erant enim & parui myoparones, quorum mini$terio præfecti triremium & maiorũ uterentur, ut colligo ex Au- lo Hirtio de bello Alexandrino: Ip$e Octauius $e in $capham confert, in quam plures quum fuge- rant, depre$$a $capha, uulneratus tam&etilde; adnatat ad $uum myoparonem: quò receptus, cum prælium nox diremi$$et, tempe$tate magna uelis profugit. Plutarch<SUP>9</SUP> in Lucullo: <G>*e)ce/plouase de\ trisi\m e(llhnikai_s muw p<*>rwsi, ki\ likro/<*>is i)/sais r(odiiakai_s, wro\s me/ga we/la<*></G>: Ma ri profugit cum tribus my oparonibus Græcis, to- tidem&queacute; biremibus Rhodijs in altũ. Myoparo au- tem ille egregius de cla$$e Mile$iorum, quem pr&ecedil;- $idij cau$a $ecum Verres abduxit Myndum, ibique uendidit, non eratinter paruos, quorum $uprà ab eodem mentio facta e$t. Erat enim militibus remi gibuś que ornatus atque armatus. $ed $atius fuerit <pb n=66> Tullij uerba $ubijcere. ea $unt actione tertia in Ver rem: Mile$ios nauem popo$cit, quæ eum præ$idij cau$a Myndum pro$equeretur. Illi $tatim Myopa ronem egregium, de $ua cla$$e ornatum atque ar- matum, dederunt. hoc præ$idio Myndum profe- ctus e$t. mox $ubdit: Illud quoque quod neque ta- ceri ullo modo pote$t, neque dici pro dignitate, co gno$cite, milites remigeś que Miletum Myndo pe dibus reuerti iubet: ip$e myoparonem pulcherri- mum de decem Mile$iorum nauibus electum, L. Magio & L. Rabio qui Myndi habitabant, uendi- dit. Plutarchus in Antonio myoparonas uocare uidetur, quos pha$elos dixit Appianus, ubi eiu$d&etilde; rei cum Plutarcho meminit. Verba Plutarchi $ic habent: <G>*o)kta<*>i/a tw_m w_mologhme\nwm xwri\s h)|th/sato <*> me\m a)- dielfw_| wara\ tou_ a)ndro\s ei)/kosi muwpa/ rwnd<*>, <*> l<*> a)ndri\ wara\ tou_ a)delfou_ sratiw/t<*> xili/<*>s</G>. id e$t: Octauia, præter ea quæ pacta fuerãt, à marito impetrauit ut fratri ui- ginti myoparonas concederet, à fratre aut&etilde; ut ma rito mille pedites Romanos. Appianus autem $ic ait: <G>*e)diwrh/sato <*> kai\ *o)kta<*>i/a <*>m a)dielfo\m, ai)th/<*> war) *a)nt<*> ni/<*> le/ka fash/lois trihrhtikoi_s e)pimi/ktois, e)/k te forti/di<*>m new_m kai\ mxkrw_m, kai\ t<*> *o)kta<*>i/am o( <*>ai_sar xili/ois loga/si swmato- f<*>lacim, ou(\s e)pile/c<*>o *a)ntw/nios</G>: Munerata e$t & Octauia fratr&etilde; decem pha$elis mixtis, ex forma onerariarũ longarũ&queacute; nauiũ. Octauiã quo&que; Cæ$ar mille de- lectis ab Antonio militibus, quib. $piculatoribus corporis&queacute; cu$todibus uteretur ip$e. Quibus $ane Appiani uerbis, ni$i alium autorem quàm Plutar- <pb n=67> chus $equut<SUP>9</SUP> e$t, cõijciat Lector, myoparones fui$- $e pha$elos: quorum forma mixta erat ex naue o- neraria, & lõga triremi: ut hac no$tra memoria fa ciendos locauit Franci$cus Rex Regum ad ocea- nũ Britanni&ecedil; minoris, quos galeones uocant. Pha $elum autem ea ratione, qua de$criptus e$t ab Ap- piano & Plutarcho myoparo dictus, lepido uer$u con$ecrauit Ca$tori & Polluci Catullus: quibus $a ne uer$iculis aperte docet, eum fui$$e maxime ap- po$itũ, $eu quis remis uti uelit, $eu uelis dum ait: Siue palmulis Opus foret uolare, $iue linteo. Verg<*> lius in quarto: Et circũ pictis uehitur $ua rura pha $elis. Sed minime <G>a)prosdio/nusom</G> fuerit, carm&etilde;ip$um $ubtexere Catulli: Pha$elus ille, quem uidetis ho$pites,<lb> Ait fui$$e nauium celerrimus,<lb> Neque ullius natantis trabis impetum<lb> Nequi$$e præterire, $iue palmulis<lb> <p>Opus foret uolare, $iue linteo. Strabo xv. <*> <G>l<*> ou)k e)/lat<*>om o)kdioh/kcnta e)nauth gh/sato li/krota, kai\ <*>ih/r<*>s, kai\ fash/l<*>s</G>. Ip$e aut&etilde; ædificanda curauit, non minus <*> octuaginta biremes, triremes, & pha$elos. Multa cãdide Lector quæ$iui, ut uerã, uel $altem ueri$imi lem my oparonis etymologiã inue$tigare po$$em, $ed nihil admodum mihi arri$it: ni$i $i fidem habe re non grauabere enarratori Ari$tophanis in <G>ei)rh/- <*>h|</G>, dum ait in enarrãdo uocabulo <G>*naciourgh\s <*>a- ros. wloi_a h)_m ou(/tw lego/mena, c)n na/cw| gino\mena th_| nh/sw|. kai\ <*>i- diourgei_<*> a)\ll<*> nau_s, a)<*>ni/diou, <*>e/rk<*>rom a)<*>erku/ras, ki\</G> <pb n=68> <G><*> wa/rona a)<*> wa/ron</G>. id e$t: Naxiurges erant nauigia $ic dicta, quæ fierent in Naxo in$ula, & etiam cni- durges à Cnido, & cercurum à Corcyra, paronem quoque à Paro. Quod $i uerum e$t, au$im & ego conijcere, myoparonem e$$e nauigij genus com- po$itum ab utraque forma earum nauium, qu&ecedil; fie ri $olebant in Myunte & Paro in$ula, ut ex utriu$- que forma compo$itum effictumque uocabulum uideatur. Sed ex alia parte mouet Plinius, qui $cri- ptum reliquit, cercurum in Cypro inuentũ: ut nõ magna fides habenda $it Ari$tophanis enarratori. quare fit ut Delio opus $it. Quando uerò ad belli u$um $unt etiam nece$$ariæ eæ naues, quas Hippa gines dicunt, Hippagogas uocat Liuius, à trã$por tandis equis: nõ erit ingratum (opinor) Lectori, $i pauca de illis dixero ex probati$$imis autoribus. Liuius igitur quintæ decadis libro quarto, quod- nã id $it nauigij genus apertius declarat, quàm ut no$træ interpretationis egeat, dum ait: Fortè po$te ro die quàm Sybota cla$$is tenuit quinque & tri- ginta naues, quas hippagogas uocãt, ab Elea pro fectæ cum equitibus Gallis, equis&queacute; Phanas pro- montorium Chiorum petebant. Demo$thenes in prima contra Philippum: <G>*gro\s <*>u/<*>is toi_s h(mi/sesi tw_m i(ppe/wm i(p<*>agwgou\s, bih\reis, kai\ wloi_a i(kana\ eu)trepi/sai <*>eleh/w</G>: In$uper & equitum parti cen$eo comparare hippa gines, triremes, aliáque idonea ad tran$portandos eos nauigia. Quas tamen Polybius <G>i(pphgou\s</G> uocat, in primo: <G>*e) pi/ de\ <*>u/<*>is e)pe/shsam ta\s i(pphgou\s, r(u/mata lo/nt<*></G> <pb n=69> <G>e)cau)tw_m tai_s tou_ tri/<*>u so/l<*>n<*>usi/</G>: Po$t hæc di$po$uerunt hippagines, dantes ex ijs lora, & funes tractorios nauibus, quæ in tertia cla$$e erant. Et paulo po$t: <G>*iw_m me\m r(um<*>lkou/ntwm ta\s i(pphgou\s na<*>s</G>. Diodorus libro uige$imo: <G>*e)pakol<*>qei_m de\ ta\s sra<*>t<*>ka\s, kai\ ta\s i(pphgou\s r(um<*>lk<*>me/n<*>s <*>w<*> tw_m ei)resi/<*>s <*>wme/nwm, e)pi\ wa=si <*> ta\ tw_m w<*> ratw_m wo/<*>a, kai\ ta\ e)mpo/rwm kai\ a)gorai/wr</G>: Sub$equi autem militares & hippagines remulco tractas ab ijs qu&ecedil; remigio uterentur: po$tremo etiam & prædonum pontones & annotinas, mercatorumque. Qui- bus & Polybij uerbis, & Diodori, apud Demo$the nem in loco $uprà citato, <G>liasolh\m</G> collocandam in ter <G>i(ppagwgou\s</G> & <G>trih/r<*>s</G> exi$timo: ut legendum $it, <G>i(ppagwgou\s, trih/r<*>s, kai\ wloi_a i(kana\</G>. non ut <G>i(ppagwgoi\</G> e$- $ent <G>trih/r<*>s</G>, ut quidam non indoctus exi$timabat, & auditoribus $uis enarrabat: quem hocloco no- mine appellare $uper$edendũ duxi. <G>i( ppagwgoi\</G> enim, & hippegi remulco trahebantur, ut uides ex utro- que autore. Remulco autem trahere Latinum e$t, & à Liuio & Cæ$are u$urpatum. Liuius quart&ecedil; de cadis, libro $eptimo: Contemplatus Eudemus ho $tes claudas mutilaś que naues apertis nauibus re mulco trahentes xx. paulo amplius integras, ab- $cedentes èturri prætoriæ nauis, $ilentio facto, ex- urgite inquit. Cæ$ar in $ecundo de Bello ciuili: Hunc $equutus M. Ruffus Quæ$tor nauibus XII. quas præ$idio onerarijs nauibus Curio ex Sicilia eduxerat, po$tquam relictam in littore nauem cõ- $pexit, hancremulco ab$traxit. Ip$e ad Curionem <pb n=70> cum cla$$e redijt. Idem in tertio: Ad Oricum uenit, $ummer$am&queacute; nauim remulco multis&queacute; contend&etilde;s funibus abduxit. <G>*go/ria</G> autem dicuntur à Diodoro, naues quibus utebantur ad tran$portandos mili- tes; & ea re <G>sratiw<*>ika\ wo/ria</G> dicuntur ab eodem, libro uige$imo, his uerbis: <G>*ei)_xe de\ ta\s wa/sas nau_s makra\s r/ kai\ m/ .tou/twm l) h)_m h( megi/sh, wenth/rhs. h( <*> e)laxi/sh, tebh/rhs. sratiw tika\ <*> wo/<*> tau/tais e)phkolou/q<*> wlei/w tw_ms/, a)/gonta we<*>ou\s ou)k e)la/<*>s tw_m muri/wm</G>: Habuit autem naues lõgas nume- ro centum quadraginta: quarum maior erat quin queremis, minor aut&etilde; quadriremis. militares pr&ecedil;- terea pontones $ub$equebantur plus quàm ducen ti: qui peditum ferebãt circiter decem millia. Idem in eodem: <G>*tw_m me\m wori/wm h(\lw wlei/w tw_m r/, c)n oi(_s h)_<*>m xedio\m sratiw_t<*> o)ktakixi/lioi</G>. id e$t: Pontones cepit plus quàm centenos, in quibus erant peditũ circiter octo mil- lia. Idem in eodem: <G>*e)f) h(me/ras tina\s tai_s taxunautou)sais nausi\m e)rumou/lkoiw sratiwtika\ wo/ria</G>. id e$t: Per aliquot dies celeribus nauibus remulco trahebant milita- res pontones. Idem in eodem: <G>*ou)ke)/xwm l) i(kana\ wo/- ria wro\s t<*> tw_m <*>atiwtw_m lia/<*>asim, trixh_| lieme/rise t<*> lu/- namim</G>. id e$t: Cum non $atis haberet pontonum ad tran$portandos milites, trifariam diui$it exerci- tum. Plato in tertio de Legibus, <G>wo/r<*>a</G> po$uit etiam pro curru: <G>*go/r<*>a de\, w(/s te e)p) <*>h/lous to/te wore/ue<*>ata\ g<*>, h)/ <*>ata\ q<*>laasam, su\m tai_s te/xnais, w(s e)/p<*> ei)pei_m, wa/<*> xedo\m a)polw/l<*></G>. Vehicula ita ut tunc inter $e com- meare po$$ent, $iue terra, $iue mari, omnia (ut ita dicam) cum artibus ip$is perierant. Eiu$modi po- <pb n=71> ria Cæ$ar pontones appellare uidetur, in tertio de bello ciuili: Plera$que naues in Italiam emittit ad reliquos milites, equiteś que tran$portandos: pon tones, quod e$t genus nauium Gallicarum, Ly$$i reliquit: hoc con$ilio, ut $i forte Pompeius ua- cuam exi$timans Italiam eò traieci$$et exercitum, quæ opinio erat edita in uulgus, aliquam Cæ$ar ad in$equendum facultatem haberet. Nec ueri$i- mile e$t eos pontones, quorum meminit Cæ$ar, fui$$e id genus nauigij ratiarij, quo pa$$im utimur ad traij cienda flumina, quas uulgo charieras di- cunt. Etiam$i Paulus Iuri$cõ$ultus in tractatu Ser- uitutum ru$ticarũ, pro co genere accepi$$e uidea- tur, his uerbis: Flumine interueniente uia con$ti- tui pote$t, $i aut uado tran$iri pote$t, aut pontem habet: diuer$um, $i põtonibus traij ciatur. Quo lo- co pontones uidetur pro <G>worqmei/ois</G> dixi$$e, aliter at que Cæ$ar, qui u$us uidetur ueluti Gallico quodã uocabulo, uel Ma$$ili&etilde;$i potius. Quod <G>worqmei_om</G> in- nuere uidetur Tullius de Aru$picum re$pon$is, dum ait: Quæ nauis unquam in flumine tam uul- gata omnibus, quàm iftius ætas fuit? Diodorus tamen Siculus <G>worqmei_om</G> cum <G>wori/<*></G> confundere ui- detur, ni$i $it librariorum mendum: <G>*o( de\ luqei\s, kai\ met) o)li/gwm e)m<*>a\s, e)s <*> worqmei=om, e)/laqem e)kple/usas <*>ata\ t<*> lu/sim th_s wl<*>ia/dios</G>. id e$t: Ip$e aut&etilde; $olutus, & cũ pau cis cõ$cen$a naue, clàm profugit $ub occa$um uer giliarum. Strabo decimo$eptimo: <G>*w(/se kai\ o\sraikina e)/- <*>i/ois ei)_nai worqmei/a</G>: Vt & nonnullis te$tacea $int naui <pb n=72> gia ad tran$fretandũ, <G>worqmo\s</G> enim, fretum. ut <G>worq- mei_a</G>, $int nauigia ad tran$$retandum apta: <G>worqmo\s, <*>a/la<*>a e(kate/roqem h)/p<*>rom e)/xousa</G>. Rhodij præ$idiarias naues <G>fulaki/ di<*></G> uocabant, autore Diodoro, libro uige$imo: <G>*dhmo/fil<*> me\m e)/xwm nau_s ta\s <*>aloume/n<*> wara\ <*>odii/ois fulaki/dias</G>. Idem in eodem: <G>*ai( de\ fulaki/des tw_m <*>arxh doni/wmai)<*>menai, <*>ata\ <*>oudi<*> e)pedii/wkom</G>. id e$t: Pr&ecedil;- $idiariæ Carthaginen$ium ubi id re$ciuerunt, con fe$tim per$ecutæ $unt. <p>Sed prius quàm à longis nauibus ad onerarias profici$car, non tacebo quid de celeritate quinque remis ad triremem dubitare uideam uiros docti$$i mos, qui quin queremem tardiorem fui$$e triremi opinati $unt, ex Liuij uerbis, tertiæ decadis libro octauo. ea $unt hæc: Adherbal coniuratis in quin- queremem impo$itis, præmi$$á que ea, quia tar- dior quàm triremis erat, ip$e cum octo triremibus modico interuallo $equitur. tardior enim erat propter pondus. Subdit enim: Quin queremis Ro mana $eu pondere tenacior, $eu pluribus remo- rum ordinibus $cind&etilde;tibus uortices, cum facilius regeretur, duas triremes $uppre$$it. Sed Iulius Cæ $ar in $ecũdo de bello Ciuili, omnem dubitation&etilde; tollere uidetur, his uerbis: Con$picatæ que naues triremes duæ nauem Decij Bruti (quæ erat hexe- res, ex Lucano $uprà citato) quæ ex $igno facilè co gno$ci poterat, duabus ex partibus $e$e in eam in- citauerant. Sed tantum re proui$a, Brutus celerita te nauis eni$us e$t, ut paruo mom&etilde;to antecederet. <pb n=73> Vides illam hexerem celeritate anteuerti$$e illas triremes: quod & $imiliter de quinqueremi facilè credere e$t. Sed nõ omittemus Pi$trim, cuius men- tionem factam uidemus à Polybio. Liuius etiam meminit quintç decadis quarto uolumine, his uer bis: Per$ius po$t reditum ab Eumenc, Erepontis $pe deiectus, Antenorem & Callippum præfectos cla$$is cum XL. lembis (adiectæ ad hūc numerum quinque pi$tres erant) Tenedum mittit. Pi$tris au- tem terno remorum ordine agebatur. Vergilius in quinto, pi$trim pro cognomento indito trire- mi po$ui$$e uidetur: <p>Velocem Mne$theus agit acri remige pi$trim. Subdit enim: <p>Mox Italus Mne$theus, genus à quo nomine Memmi: <p>Ingentem&queacute; Gyas ingenti mole Chymæram, <p>Vrbis opus: triplici pubes quam Dardana uer$u <p>Impellunt, terno con$urgunt ordine remi. <p>Neque enim fur$$et æqua & par contentio, $i pi- $tris illa pauciorib<SUP>9</SUP> aut pluribus remis acta fui$$et quàm Chymçra, cui Gyas prçerat. Polybius <G>pri/sim</G> uocat, <G>r(</G> litera tran$po$ita, libro <G>i/h</G>: <G>*e)xelqo/ntos <*> to<*> te- tagme/nou <*>airou_, warh_m o( me\m fi/lipp<*> e)k lhmhtria/dos <*>a- xqei\s ei)s <*>m malie/a <*>o/lpom, we/nte le/m<*>ous e)/xwm <*> mi/am wri/sim, e)f) h(_s au)to\s e)pe/plei</G>. id e$t: Cedente die præ$tituta, ade- rat Philippus profectus à Demetriade in $inum Maleam, habens quinque lembos & unicam pri- $tim qua uehebatur. Solebant autem cognomer<*> <pb n=74> ta indere nauibus, & etiam ad proram adfingere. Lucianus in dialogo quod <G>wloi_om</G> in$cribitur: <G>*kata<*> tikru\ de\ a)nxi logom h( wrw/r<*>wob<*>e/<*>hke e)s <*> wro/sw a)pomhkuno- me/nh t<*> e(pw/numom th_s new\s, qeo\m e)/xousa t<*> i)/sim e(kate/roqem</G>. id e$t: Eregione autem proportione prora extructa erat, in longum producta, habens utrinque I$in deam, quæ cognomentum naui dederat. de qua- rum <G>warash/mw</G> infrà dicemus copio$ius. Aliæ etiam dictæ Seuleucides triremes, à Seleuco. Plutar- chus in Pompeio: <G><*>i l) ou)_m e)ni/ka fe/ugeim ei)s t<*> ai)/gu- p<*>om, a)naxqei/s a)tr\ <*>u/pron selsuki/dii bih/rei meta\ th_s gunai- ko\s, tw_m de\a)/llwm oi( me\m c)n makrai_s o)moi/ws nausi\, oi( de\c)n o(lka/- si a(/ma sumpare/pleom</G>: Vtigitur decretum e$t, fugien- dum in Aegyptũ e$$e, profectus à Cypro, uectus&queacute; Seleucide triremi cum uxore e$t: aliorum uerò nõ- nulli $ecuti $unt, delati $imiliter longis nauibus, alij autem in onerarijs. Appianus de eadem Pom- peij fuga loquens, his uerbis utitur: <G>*o(/qem t<*> ornh- li/am g<*>ai_ka a)nalabw\m, kai\ trih/rwm tet<*>xirwm e)pi<*>a\s, ai(\ au)tw_| wara/ te r(odi/wm kai\ turi/wm a)fi/konto</G>: Vnde $umpta $ecum Cornelia uxore, nactus quatuor triremes, qui ad officium illi ab Rhodijs & Tyrijs præ$to fuerant, profugit. <G>*nihomhdi\s</G> àloco cognomentum $um p$it, autore Aniano apud Suidam: <G>*e)_ur<*> de\ kai\ ba/qos <*>a<*> o(/lka/da, o(/som megi/sh nikomhdii\s, h)\ o i)gup<*>i/a</G>, quibus uerbis cōijcio, <G>nikomhdii/dia</G> fui$$e inter onerarias: de quibus uidetur ueni$$e dicendi tempus. Sic & <G>e(rmoni\s</G> apud Thucydidem, à loco iuxta Lacedæmona. <pb n=75> <C>Ait Marcellus,</C> <C>ATQVE ONBRARIIS.</C> <p>DElongis abũde diximus: de onerarijs pau cis di$$er&etilde;dum. quæ onerariç dictæ, quòd e$$ent oneri ferendo idoneæ: & ea ratio- ne <G>forthgoi\</G> dicuntur à Græcis. Polybius in primo: <G>*e)/xwm e(kato\m ei)/kosi ska/fh, <*> t<*> a)gora\m xedio\m c)n o)k<*>akosi/ais nansi\ forthgoi_s</G>. Liuius decadis tertiæ libro $eptimo: Naues quas Liuius tutãdis cõmeatibus habuerat, partim machinationibus onerat, apparatu&queacute; mœ- nium oppugnãdorum: partim tormentis & $axis, omni&queacute; telorum mi$$ilium genere in$truit: onera- rias quo&que; non eas $olũ, quç remis agerentur. Qui bus uerbis declaratur, onerarias non $olere remis agi. Tullius actione quarta in Verrem: Eius autem legationis principem nobili$$imũ C. Heium iura- tum dicere audi$tis, i$ti nauem onerariam maximã Me$$anæ e$$e publice coactis operis ædificatam. Eam Cybeam uocat in $exta in Verrem: Tamet$i rogatus de Cybea, tenetis memoria, quid re$pon- derit: ædificatam publicis operis publice coactis, eí que ædificandæ publice Mamertinum Senato- rem præfui$$e. Et paulo po$t $ubdit: Negent i$ti o- nerariam nauem maximam ædificatam e$$e Me$- $anæ, negent ei naui faciũdæ Senatorem Mamer- tinum publice pr&ecedil;fui$$e. Appianus <G>o(lka/dias</G> uocatin quinto de Bellis ciuilibus: <G>h)/|rei <*>ata\ l<*>o kai\ bei_s uau_s <*> fulaki/diwm k<*> ta\s o(lka/das, ai(\ t<*> si_rm e)/f<*>om, o(rmou/sas, h)\ wara</G> <pb n=76> <G>pleou/s<*> ate/due, h)\c)nediu/eto, h)\ a)nempi/prh</G>. id e$t: Cepit bi- nas ternas&queacute; præ$idiariarũ onerariarum&queacute; eas quæ frumentum portabant, & in $tatione erant: eas au tem quæ præternauigabant, uel depre$$it, uel reli- gauit, uel concremauit. Idem in eodem: <G>*golu\ de\ o(lka/ diwm <*> sk<*>ofo/rwm a)/llo wlh_qos</G>. Quo loco <G>sk<*>o fo\res</G> pro onerarijs po$ui$$e uidetur: quas Cæ$ar graues di- xit. <G>*diefqa/ronto l) au)tw_| nh_es barei_ai me\m e(/c, <*>fo/tobai de\ e(/c <*> ei)/kosi, li<*>urni/des <*> e)/<*> plei/<*>s</G>: Interiere autem illius na- ues graues $ex, leuiora uerò nauigia uiginti$ex, multo&queacute; plures liburnicæ. Onerariæ autem ad fru mentum uehendum aptæ, frumentariæ dicuntur, à Græcis <G>sithgoi/</G>. Cæ$ar in tertio de Bello ciuili: No cturno itinere non intermi$$o, comitatu equitũ tri ginta ad mare peruenit, nauem&queacute; frumentariã cõ- $cendit. Appianus de eadem Pompeij fuga, nauis frumentariæ nullum uerbum facit: <G>*o( de\ womph\ios e)k lari/ashs o(mo\iw| dro/mw| me/<*>i qala/ashs e)keixqei\s, ska/f<*>s e)pe/<*>h mi krou_. k<*> new\s warkpleon/shs e)pituxw\m, ei)s mitulh/nhm lie/pl<*>se</G>. id e$t: Pompeius aut&etilde; $imili fe$tinatione à Lari$$a ad mare properans, paruulum nauigium con$cen dit: nactus&queacute; nauem prætereuntem, ea Mitylenem u$&que; delatus e$t. Plutarchus in Põpeio <G>forthgo\m</G> uo- cat: <G>*kai\ weri\ <*>m o)/rqrom e)pi<*>a\s wotami/<*> wloi/<*>, k<*> tw_ e(trme\nw| ton\s e(l<*>qe/r<*>s a)nala<*>w\m, <*>u\s <*> qera/pontas a)pie/nai wro\s <*>ai/sara <*>e leu/sas, kai\ mh\ lediie/nai, wara\ g<*> omizo/men<*> e<*>diem eu)mege/q<*> forthgo\m, a)nage/<*> me/ll<*>sam</G>. id e$t: Summo mane cõ$cen $o nauigio fluuiatili, impo$itiś que in alterum co- mitibus liberis, $eruis autem ad Cæ$arem $e recipe <pb n=77> re, $ecuris&queacute; e$$e iu$$is, præter litus delatus con$pe- xit bene magnam onerariam, quæ ad $oluendum parata erat. Quam Cæ$ar in $uprà $criptis nauem frumentariam uocat. Quin & Diodorus Siculus, ubi de Agathocle, in XX. naues ea$dem modo <G>for- thgou\s</G>, modo <G>sithgou\s</G> dicit: <G>e)/peita <*> sithgw_m wloi/wm th_| wo/- lei wroqeo/ntwm, oi\ me\m <*>arxhdio/nioi wanti\ tw_| so/lw| wro\s ta\s nau_s a)nh/xqhsam, o( <*> a)gaqoklh_s a)pelpi/<*>wm h)/dh t<*> e)pi<*>ol<*>, w(s ei)_die <*> so/ma tou_ lime/n<*> e)rhmo\m tw_m e)formou/ntwm, e)ce/wl<*>oem o)cei/ais tai_s ei)resi/ais xw/men<*>. ei)_ta oi( me\m <*>arxhdio/nioi wlhsi/om h)/dh t_ forthgw_m o)/ntes</G>. Vides ut <G>forthgou\s</G> dixit, quas $uprà <G>si- thgou\s</G>, id e$t frumentarias uocauerat. Thucyd. in $e xto <G>o(lka/dias</G> uocat (hodie&queacute; in Flandria nomen reti nent, & holcken uocant): <G>*e)m o(lkaisi purgou\s k<*> wefrug- me/nas <*>riqa\s a)/geim</G>. Idem in eodem <G>sitagwgou\s o(lka/dias</G> uocat, quas <G>sithgou\s</G> & <G>forthgou\s</G> ex Diodoro dixi- mus: <G>*tw_m me\m ou)_m summalxwm toi_s wlei/sois, kai\ <*>i_s sitagw- goi_s o(lkxisi, kai\ toi_s wlo/iois, kai\ o(/sh a)/llh warask<*>h\ c<*>ei/pe- to</G>. id e$t: Sociorum plurimis, frumentarijś que na- uibus, reliquiś que nauigijs, cunctis&queacute; qui in u$um cla$$is $equebãtur, edictum fuerat, ut: &c. Et in eo- dem: <G>*o(lka/des me\m tria/konta sitagwgoi\, <*> tou\s sitopoi/<*>s e)/x<*> sai</G>. Idem in eodem <G>forthgiko\m wloi_om</G> uocat, quam nos onerariam Latine dicimus. ubi de fuga Alci- biadis: <G>*kai\ a)lki<*>ia/dihs meta\ tw_m cnmfuga/diwm w<*>aiwqei\s, to/t) <*>u)qu\s e)pi\ wloi/<*> forthgikou_ e)x th_s qouri/as e)s <*>ullh/nhm th_s h)li/as wrw_tom, <*>eita u(/sobm e)s t<*> lakediai/mona au)t<*>m tw_m lakediai- moni/wm metapemyaintwm <*>wo/<*>ond<*> e)lqw/m</G>: Et Alcibiades cum fugæ comitibus confe$tim è Thuriorum por <pb n=78> tu tran$portatus, naue oneraria primum in Cylle nem Eleorum, deinde $umpta fide publica, uocãti bus&queacute; ip$is Lacedçmonijs, Laced&ecedil;mona pro$ectus. Idem in $exto <G>o(plitagwgou\s</G> uocat naues paratas ad uehendos milites armatos, <G>*au)tw_m l) a)qhnai/wm e)/seqai o(pl<*>agwgou\s o(/sai a)\mdiokw_si</G>. quas, ni$i fallor, in octauo <G>sratiwti/das</G> uocat: <G>*strom<*>ixi/dihs l) e)k <*> xi/<*> wuqo/men<*>at<*> ta/xos bohth/sas nausi\m a)qhnai\wm te/asarsi kai\ ei)/kosi, w(_m <*> sra- tiwti/dies h)_sam o(plh/tas a)/g<*>sai</G>. qua$i <G>o(plhtagwgoi/</G>. Etin eo dem: <G>*a)fi/konto de\ oi( a)rgei_oi meta\ tw_m warailwm, oi(\ to/te e)ta/xq<*> sam c)n th_| sratiwti/di nhi\ <*>wo\ tw_m tetrakosi/wm weriplei_m e)/u<*>oi- am</G>: Venerũt & Argiui cum propugnatoribus, qui in naue paralo dicta e$$e $olebant: qui iu$$i erant à triginta tyrannis per id t&etilde;pus in naue militari Eu- bœam ip$am circũnauigãdo obire ac tueri. Erant & Corbita & Cybea inter onerarias, quarũ utra- rum&que; m&etilde;tio apud Tulliũ: Corbitæ quidem libro XVI.ad Atticum: Corbitá ne Patras, an actuariolis ad Leucopetram Tar&etilde;tinorum, ac inde Corcyrã: et $i oneraria, $tatimne freto an Syracu$is? Cybeæ in Verrem actione $eptima: Nauem ueró Cybeam maximam, triremis in$tar, pulcherrimam at&que; or- nati$$imam, palàm çdificatam $umpto publico. Et $ubdit paulo po$t: Celeberrimo loco ædificari tibi onerariam nauem in ea prouincia, quam tu cum imperio obtinebas. hactenus Tullius. Nam & na uem in eadem prouincia, in qua quis admini$trat, çdificare prohibetur. l. Aufertur. ff. De iure fi$ci. Se natores etiam naues habere prohib&etilde;tur. l. Iulia re- <pb n=79> perundarũ. ff. De uacat. & excu$at. munerum. His qnaues marinas fabricarint, à Q. quo&que; Claudio lex lata, ne quis Senator, quí ue Senatoris pater fui$$et, maritimam nauem, quæ plus quàm trecen tarum amphorarũ e$$et, haberet. Dicta e$t et na uis uinaria ab Vlpiano in.l. Vulgaris.ff. De furtis: Quid deinde $i de naue uinaria, ut $unt multæ, in quas uinum infunditur: quid dicemus de eo qui uinum hau$it? an totius oneris fur $it? & magis e$t ut & hic non totius dicamus. Nos Venetijs naues aquarias uidimus, quibus aquam portant, ut uen dant ci$ternas non habentibus, quas Burchi de aqua uocãt. Vidi et lignarias, arenarias, lutarias, fa rinarias, quas Burchi da legno, da $abiõ, da fango, da farina appellitant. Sunt & apud eos rates car- bonariæ, quas zattare da carbon uocant. Sunt alia multa Venetijs nauigiorum genera: qu&ecedil; $i quis ue lit Latine enunciare, uerborum ut opifex $it nece$ $e e$t. Palearum quo&que; nauis dicitur à Marco Tul- lio, qua uehitur uendituŕ ue palea. ea $unt in pri- mo de Finibus: Vt enim (inquit) gubernator çquè peccat, $i palearum nauem, & $i auri, &c. Veneti Burchio da pallia dicunt. <p>Gaulus, à Gr&ecedil;cis <G>gaulo\s</G> dictus, cuius m&etilde;tio apud Gelliũ uidetur ab Herodoto poni, pro naue one- raria, cum ait in <G>qali/a|</G>: <G>*au)ti/ka me\m bihre/as lu/o e)wlh/- rwsam, a(/ma de\ au)toi_si kai\ gaulo\m me/gam wantoi/wm a)gaqw_m</G>. id e$t: Confe$tim quidem duas triremes, $imul&queacute; cum ip$is ingentem gaulum impleuerunt uaria mul- <pb n=80> tiplicí que præda. Idem Herodotus paulo po$t: <G>*ka<*> m gaulo\m <*>m a(/ma a)/gonto a)paireqe/n<*>es, <*>pe/pleom o)pi/sw e(s t<*> a)- si/am</G>. id e$t: Ablató que gaulo, quem $imul duxerãt, reuer$i $unt in A$iam. Plutarchus <G>weri\ eu)qnmi/as</G>: <G>*w(/spob oi( leiloi\ kai\ nautiw_ntes e)m <*> wlei_m, ei)_ta r(a_om oi)o/menoi liaiceim, e)a\m ei)s gaulo\m e)ca)ha/t<*>, kai\ wxilim e)a\m ei)s trih/rh meta<*>w_si, ou/- die/m wobai/n<*>si, t<*> xol<*> kai\ t<*> leili/am summetafe/rontes e(au- toi_s</G>. Id e$t: Quemadmodum timidi, & qui nau$eæ nauigando obnoxij $unt, exi$tumantes $e meliu$cu le habituros, $i ex acatio in gaulum, rur$um&queacute; $i in triremem commigrarint: nihil tamen proficiunt, bilem timiditatemque $ecum circunferentes. Ad quod allu$i$$e uidetur Horatius in Epi$tolis: -ego utrum <p>Naue ferar magna, an paruaferar, unus & idem. Et Epi$tolarum primo: -conducto nauigio æquè <p>Nau$eat, ac locuples, quem ducit priua triremis. Gaulus accipitur & pro ua$e, quo pa$tores utũtur ad lac excipiendum. <C>Ait Iurecon$ultus:</C> <C>NON PISCATORIIS.</C> <p>PI$catoriæ naues, quæ pi$cium capi&etilde;dorum cau$a paratæ $unt: quas nauicellas uocat Martianus. in tractatu de Fundo in$tru- cto: item pi$catoris, Liuius pi$catorias dixit, tertiæ decadis libro tertio, his uerbis: Ni mare propin- quum, & haud pro cul littore naues pi$catoriæ ple ræ&que; con$pectæ peritis nandi dedi$$ent effugium. <pb n=81> Cymba fui$$e uidetur inter pi$catorias, ex M. Tul- lio in tertio officiorum: Cum Cannius, quæ$o in- quit, Pythi, tantumne pi$cium? tantumne cym- barum? Et ille: Quid mirum? hoc loco Syracu$is quicquid e$t pi$cium, &c. Lenunculos etiam pi$ca- torios uocat Annianus Marcellinus libro XIIII. Nam $ole orto magnitudine angu$ti gurgitis & profundi, à tran$itu arcebãtur: & dum pi$catorios quærunt lenunculos, uel innare temerè contextis ratibus. Idem in XVI. Auido flatu uentorum lenũ culo $e cõmi$i$$e pi$cantis. Et ne quis exi$timet uo cabulum illud forta$$e barbarũ, propterea quòd ætate Anniani lingua Latina non parum degene- rauerat à puritate Tu<*>ana: $ciat Iulium Cæ$arem eo uocabulo u$um in $ecundo belli ciuilis, dum in quit: Harum fuga nauium onerariarũ magi$tros incitabat, pauci lenunculi ad officium imperium- que conueniebant. Quo certe loco Cæ$ar lenun- culos po$ui$$e uidetur nõ pro naue pi$catoria, $ed pro $caphis nauium. M. enim Ruffus quæ$tor re- lictus à Curione, magi$tris nauiũ Imperarat, ut pri mo ue$pere omnes $caphas ad littus appul$as ha- berent. Quod $i lenunculi legendũ in Cæ$are, au- $im & affirmare apud Gellium libro decimo, Cap. XXV. quo loco remieculi legitur, mendum ine$$e: legendum&queacute; lenun culi. fuit enim facilis lap$us. uer ba Gellij $ic habent: Nauium autem quas remini- $ci tunc potuimus, appellationes hæ$unt, Gauli, corbitæ, caudicæ, longæ, hippagines, cercuri, celo- <pb n=82> ces, uel ut Græci dicũt, <G><*>e/lhtes</G>, lembus, <G>w)kei_ai</G>, remie- culi (legendũ, lenunculi) actuariæ, quas Græci <G>wro\- pl<*>s</G> uocant, uel <G>e)paktri/dias</G>, p$umiæ, uel ge$eoretæ, uel orioles, cattæ, $caph&ecedil;, pontones, nuctuci&ecedil;, me- diæ, pha$eli, parones, myoparones, lintres, caupuli ca, marceplacidæ, cydari, ratiariæ, cata$copium. Xe nophon <G>a)na<*>xisews</G> lib. VII. <G>*o(<*>a)naci/<*>ios <*>atadramw\m e)pi\ t<*> qa/lat<*>am c)n a(li<*>tikw_ wloi/<*> wobie/plei ei\s t<*> a)kro/polim</G>. & <G>illhnikw_m</G> quinto: <G>*golla\ kai\ a(li<*>tika\ wloi_u e/la<*>e, <*> wor <*>mei_a a)nqrw/pwm mesa\, <*>ataple/on<*>a a)tr\ tw_m nh/swm</G>. Iu$tinus li bro $ecũdo, $capham inter pi$catoria ponit, de qua $capha alio loco dicemus: Vbi cum $olutũ pontem hybernis tempe$tatibus offendi$$et, pi$catoria $ca pha traiecit trepidus. Vides ut $capham pi$catori<*> uocet: Græci <G>a(li<*>tiko\m wloi_om</G>. <C>Ait Iurecon$ultus:</C> <C>ET SI QVAS ACTVARIAS VOLVPTATIS cau$a parauerunt.</C> <p>TVllius in oratione pro Cælio de actuarijs Voluptatis cau$a intellexi$$e uidet, cũ ait: Accu$atores quid&etilde; libidines, amores, adul- teria, Baijs acta cõuiuia, come$$atiões, cantus, $ym phonias, nauigia. Nec debent actuaria illa, qu&ecedil; uo luptatis tantum cau$a parata $unt, po$tliminij iure uti: cum ad nullum belli u$um $int parata. Sed alia actuaria, quæ maioribus nauibus in$eruiũt, & ob id à Græcis <G>n(phretixa\</G> dicũtur, non di$picio quare nõ qu&etilde;admodũ & ali&ecedil; naues, iure po$tliminij redeãt. <pb n=83> Actuaria autem dicta $unt, quòd remis agerentur. Liuius tertiæ decadis libro X. Quing&etilde;tas fui$$e o- mnis generis, quæ remis agerentur, quidã tradũt. C&ecedil;$ar Commentariorũ quinto: Has omnes actua rias imperat fieri: quã ad rem humilitas multũ ad- iuuat. Ne&que; tam&etilde; numerandç $unt inter lõgas. $ub dit enim paulo po$t: Eò cum ueni$$et, circuitis om nibus hybernis $ingulari militum $tudio, in $um- ma rerũ inopia circiter $exc&etilde;tas eius generis, cuius $uprà demon$trauimus, naues, & longas duodeui ginti inuenit in$tructas. Eas enim in eodem libro C&ecedil;$ar uectoria grauia&queacute; nauigta uocat, etiam$i re- mis agerentur. Qua in re admodum fuit militum uirtus laudãda: qui uector<*> grauibus&queacute; nauigijs non intermi$$o remigandi<*>ore, longarũ nauiũ cur$um adæquauerunt. Quæaut&etilde; uectoria Cæ$ar dixit, Vlpianus in tractatu de Exercitoria <G><*>pi<*>a/dias</G> appellat, his uerbis: Quædam enim naues onera- riæ, quædam, ut ip$i dicunt, <G>e)pi<*>a/dies</G> $unt: & plero$ que mãdare $cio, ut uectores recipiant: & $ic ut cer ta regione, & certo mari negotientur. ut ecce $unt naues, qu&ecedil; Brũdu$iũ à Ca$$opa, uel à Dyrrachio uectores traijciunt, ad onera inhabiles. Item quæ- dam capaces fluminum, ad mare non $ufficientes: <G>e)pi<*>a/des</G> dictæ, ut opinor, qua$i <G>e)pi<*>ati/dies</G>: ad <G>e)pi<*>a/tas</G> $olum, id e$t uectores traijci&etilde;dos. Et forta$$e legen dum apud Iurecõ$ultum <G>e)pi<*>ati/des</G>: $ed Lectoris e- rit iudicium. E$t autem Ca$$opa oppidum Corcy- ræ, ex Plinio, libro quarto, capite duodecimo. Tul <pb n=84> lius in Epi$tola ad Tyronem: Corcyræ fuimus u$- que ad XVI. Cal. Decemb. tempe$tatibus retenti ad XII. Cal. Decemb. in portum Corcyreorum ad Ca$$opam $tadia CXX. proce$$imus. Quo loco nõ Ca$$odem, ut in uulgatis, $ed Ca$$opam lego. A- ctuariorum autem nonnulla triginta remis age- bantur. Liuius quartæ decadis libro octauo: Tra- dito & naues, armam&etilde;tá que earum, né ue plures quàm decem naues actuarias, nulla quarum plus quàm triginta remis agatur, habeto. Appianus <G><*>a tafra/kt<*>s</G> uocat eas, quas actuarias Liuius dixit, his uerbis: <G>*nau_s de\ <*>atafraikt<*>s lw/dieka e)/xeim mo/nas, ai(_s e)s <*>u\s <*>phko/ons wole/m<*>ktairxeim, wolem<*>mesoi de\ kai\ wlei/osi xh_<*></G>: Naues tectas duodecim habere $olas, quibus $ub- ditos ad ob$equium bello inferendo cogere po$- $int: lace$$itos autem & pluribus uti licere. Quo lo co legendum forta$$e <G>a)fra/kt<*>s</G>. & <G>le/ka</G>, non <G>lw/dieka</G>. Appianus enim $ecutus e$t Polybium, quem in ple ri$&que; locis Liuius ui$us e$t uerti$$e ad uerbum. Ne- que tamen exi$times <G>a)/frakta</G> accipi pro actuarijs. Tullius enim lib. X. Epi$tolarum ad Atticum, di$cri men ponere uidetur, dum inquit: Recordor enim æ$tate cum illo Rhodiorũ <G>a)fra/kt<*></G> nauigãs, quàm fuerim $ollicitus. Quid duro tempore anni actua- ria fore cen$es? Aphracta enim Tullius inter lõgas naues po$ui$$e uidetur lib. v.ad Atticũ: Nos Rho- diorum <G>a)fra/ktois</G>, cæteris&queacute; longis nauibus tran- quillitates aucupaturi eramus. Actuariolum etiã dicimus, quod dec&etilde;remis agebatur. Tullius XVI. <pb n=85> ad Atticum: Hæc ego con$cendens è Pompeia- no tribui actuariolis decem$calmi. Actuarium na uigium puto à Græcis dictum <G>kwph/rh</G>, & maximè à Thucydide & Plutarcho. Thucyd.in IIII. <G>*lakediai moni/<*>s kai\ ton\s cnmma/x<*>s wlei_m mh\ mahra_| nhi\, a)/llw| de\ <*>wph/r<*> wloi/w| e/s wentaho/six ta/lanta a)/gonti meba/</G>. id e$t: Lacedæ- monios $ocios&queacute; Lacedæmoniorum nauigare nõ longa naui, $ed alio actuario nauigio, capaci pon- do talentorum quin&que; milium. Si Laurentius Val- la aliter uertit, fal$us e$t, ut in pleri$&que; alijs. Plutar- chus in Antonio: <G>*a)ntw/nios me\m e)pifoi/ta wantaxo/se <*>wph/- rei tou\s sratiw/tas warakalw_m</G>. id e$t: Antonius quidem actuario itabat quoquouer$us milites cohortans. Plutarchus in Alexandro, <G>worqmei_a <*>wph/rh</G> dixit, quæ remis incitar&etilde;tur: qua$i dicas pontones actuarios. Strabo in XI. <G>a)ka/tia</G> po$uit pro prædatorijs naui- gijs, his uerbis: <G>*zw_si <*> a)tr\ t/ <*>ata\ qa/laasam lhshri/wm, a)ka/ tia e)/xontes lep<*>a\, sena\ <*> ou_fa, o(/som a)gqrw/p<*>s we/nte kai\ ei)/kosi lexo/mena. a<*>a/niom de\ tria/konta le/caqai <*>u\s wa/ntas l<*>a/mena</G>. id e$t: Alatrocinijs, quæ in mari factitant, uitam to lerant, acatia habentes leuia, angu$ta & uelocia: qu&ecedil; uix uectores uigintiquin que recipiant. rarum autem e$t, ea po$$e in totum triginta capere. Ip$e Laurentius <G>a)ka/tiom</G> actuariũ uertit, haud $cio quàm recte. Plinius enim lib.IX.cap.XXX. u$us e$t uoca- bulo Græco, cum Latine reddere non po$$et. eius uerba ad$cribam: Nauigeram $imilitudin&etilde;, & aliã in propontide ui$am $ibi prodidit Mutianus: con- cham e$$e acatij modo carinatam, inflexa puppe, <pb n=86> prora ro$trata: in hac condi nauplium, animal $e- piæ $imile, ludendi $ocietate $ola, duobus hoc fie- ri generibus: tranquillo enim uectorem demi$$is palmulis ferire, ut remis: $i uero flatus in uitent, ea$ dem in u$um gubernaculi porrigi, pandi&queacute; cõcha- rum $inus auræ huius uoluptatem e$$e, ut $erat: il- lius, ut regat. Quod $i Plinius puta$$et acatiũ po$- $e dici Latine actuarium, non credo Græco uoca- bulo u$us fui$$et Mutianus, quem autorem $equi- tur, & refert, Rom.hominem & ter con$ulem. Au lus Hirtius de bello Alexandrino dixit nauigium, quod <G>a)ka/<*>om</G> Plutar chus in Cæ$are: <G>*tri/<*>m de\ weri\ th_| fai rw| ma/xhs s<*>esw/shs <*>a<*>eph/dihse me\m, atr\ tou_ xw/matos ei)s a)kai- <*>om, <*> wara<*>oh/qh toi_s a)gwnizome/nois. e)pipl eo/ntwm <*> wantaxo/qem <*>u)tw_| tw_m ai)gup<*>i/wm, r(i/yas au(<*>mei)s qa/la<*>am, a)penk/cato mo/lis <*> xalepw_s</G>: Tertio autem prælio ad Pharum inito, ab aggere in acatium de$ilijt, & decertantibus auxiliũ tulit. concurrentibus uerò in $e undi&que; Aegyptijs, $e in mare deiecit, uix&queacute; ad $uos enatauit. Hirtius autem $ic: Cæ$ar quoad potuit, cohortando $uos ad pontem & munitiones contendere, eodem in periculo uer$atus e$t. Po$tquàm uniuer$os cedere animaduertit, in $uum nauigiũ $e recepit: quò mul titudo hominum in$equuta cum irrumperet, ne&que; admini$trandi neque repellendi à terra facultas da retur: fore quod accidit $u$picatus, $e$e ex nauigio eijcit, atque ad eas quæ cõ$titerant longius naues adnatauit. Tranquillus $capham uocat, his uerbis: Eruptione ho$tium $ubita compul$us, in $capham <pb n=87> pluribus eódem præcipitantibus, cum de$ilui$$et in mare, nando per ducentos pa$$us eua$it ad pro ximam nauem. Fuerunt tamen & maxima acatia, ut ex Polybio in primo collegi$$e memini <G>*gareske/- vacom de\ kai\ ta\ weriloipu_ tw_m wloi/wm trih/reis, <*> wenthkontor<*>s, kai\ ta\ me/gisa tw_m a)kati/wm</G>: Reliqua præterea nauigia expediebant, triremes & actuarias naues & maxi ma acatia. <G>*a)/katos</G> etiam dicitur à Thucydide, & Lu- ciano de ueris narrationibus, qui agebatur uelis potius quàm remis: <G>*kai\ t<*> nau_m, a)/katos de\ h)_m, w(s wro\s me/- rau ki\ bi/aiom wlo<*>m, e)kratuna/m<*></G>: Et nauem, qu&ecedil; acatus erat, ut ad longam $æuam&queacute; nauigationem feren- dam e$$etidonea, armandam in$truen dam&queacute; cura ui. Et paulo po$t $ubdit: <G>*kai/ ou)k e)/ti ou)de\ sei_lai t<*> o)qo/nhm l<*>ato\m h)_m, e)pitre/<*>antes ou)_m <*> wneu/mati</G>: Neque amplius contrahere uela in note$tate no$tra erat, quæ qui- dem uento perminmus. Thucydides in $eptimo: <G>*e)/kleiom ou)_m to/m te lime/naeu)qu\s, <*>m me/gam, e)/xonta <*> so/maio)ktw\ sadii/wm mailisa trih/resi wlagi/<*>s, kai\ wloi/ois, kai\ a)ka/tos e)p) a)gkurw_m o(rmi/contes</G>: Clau$eruntigitur $tatim portum maiorem, cuius fauces octo $tadiorum interual- lo patebant: id que effecerunt obliquis triremi- bus, nauigijś que, & acatis in ore eius collocatis, anchoris que firmatis. Idem Thucydides, <G>*a)na/tiom a)mfh/rikom</G> dixit, <G>c)n w(_| e(/kasos tw_m e)launo/ntwm likwwi/as e)re/t<*>ei</G>, his uerbis, <G>*ou(_<*>i <*>io/n die e)poi/hsam a)ka/tiom a)mfh/rikom, w(s lh- eai\ e)k wollou_ teqobap<*>ko/tes t<*> a)/noicim tw_m wnlw_m, a)ne/qesam e)pi\ a(ma/ch, wei/qontes <*>m a)/rxonta <*>a\ th_s ta/frou <*>ata<*>mi/- <*>m th_s <*>ukto\s e)pi\ t<*> qa/la<*>am</G>: Illi tale quoddam <pb n=88> fecerunt Acatium ambireme, ceu prædones multo antea aucupantes facultatem aperiendarum por- tarum, impo$uerunt currui: quo nocte intempe- $ta (permi$$u magi$tratus) per fo$$am trã$portar&etilde;t ad mare. Di$tuli in hunc locum dicere de lembis, quos Vergilius in primo Georgicon ponit inter fluuialia, his uer$ibus: <p>Non aliter &quetilde; qui aduer$o uix flumine lembum <p>Remig<*>s $ubigit, $i brachia forte remi$it: <p>At&que;illũ in præceps prono rapit alueus amne. Liuius lembos uidetur habere inter actuaria, deca dis quartæ libro quarto: Naues quas ciuitatibus maritimis aderni$$et, redderet: né ue ip$e nauem ullam præter duos lembos, qui non plus quàm $e decim remis agerentur, haberet. Idem Liuius deca dis tertiæ libro primo, uocat actuarias naues eas, quæ à Polybio lembi dicuntur, dum ait: Ab actua- rijs aliquot nauibus ad alterã ripam pertrahitur. Polybius autem: <G>*oi(=s e)/mellom oi( le/m<*>oi ru(m<*>lko<*>n<*>es ou)k e)a/ s<*>m</G>, &c. Sed ea uidebimus in rate, ubi aget de tran$ portandis ab Annibale elephantis. Erant & maio- res lembi ad belli u$um nõ inutiles. Itaque cla$$em lemborũ legimus non $emel apud Liuium, & ma- xime decadis quintæ libro quinto: Antenor qui cũ cla$$e lemborum ad Phanas $tabat, Ca$$andriã in- de traiecit. Idem Liuius decadis quartæ libro $ecũ- do: Penin$ula e$t Peloponne$us, angu$tis I$thmi faucibus continenti adhærens, nulli aptior at&que; op portunior, quàm nauali bello. Si centum tectæ na <pb n=89> ues, & quinquaginta leuiores apertæ, & centum triginta I$$iaci lembi maritimam oram ua$tare, & expo$itas propè in ip$is littoribus urbes cœperint oppugnare. Diodorus lib.xx. <G>*a)qroi/sas <*>u\s a)<*>ota/r<*>s tw_m le/m<*>wm, kai\ <*>u/i<*>s <*>atafraicas sani/si, kai\ qhri/dias kleisa\s katask<*>a/sas, <*>e/qe<*> me\m tw_m tri<*>iq <*>mwm o)cn<*>elw_m <*>u\s wor)r(w- taitw ba/llontat, <*>u\s tou<*>is <*>ata\ tro/pom <*>hsame/n<*>s</G>. id e$t: Congregatis ijs lembis, qui maxime expediti uide bantur, ijś que cratibus & pluteis contectis, additis quo que fene$tris quæ clauderentur, impo$uit ma- chinas, qu&ecedil; tela quàm longi$$ime emittere ualer&etilde;t: eos&queacute; homines, qui illis machinationibus exacte uti po$$ent. Quibus etiam ueluti præcur$oribus, uel ut C&ecedil;$aris uerbo utar, antece$$orib<SUP>9</SUP> utebatur. Polybius in primo: <G>*o(moi/ws de\ kai\ <*>i_s e)k twm surak<*>sw_m wroapesalme/nois tamei/ais a)nh/<*>eilam oi( wroplei_m ei)qisme/noi le/m <*>oi <*>m e)pi/pl<*>m tw_m u(penanti/wm</G>. id e$t: Similiter & quæ$to- ribus, qui à Syracu$anis præmi$$i erant, enuntia- runt lembi, qui$olebant antecedere aduer$ariorũ incur$um & aduentum. Thucyd. in $exto, <G>wro/plous nau_s</G> uocateas, quæ pr&ecedil;mi$$æ fuerant: <G>*kai\ ta\s wro/pl<*>s nau_s e)k th_s e)ge/shs a(\ma wrose/menom, b<*>lo/menoi ei)die/nai wiri\ tw_m xrhmaitwm ei)/ e)sim</G>: Et naues exploratorias ex Ege$ta $i mul expectabãt, cupientes de nummis fieri certio- res, an curati e$$ent nec ne. Et paulo po$t: <G>*ai( de\ e)k th_s e)ge\shs bei=s nh_es wro/ploi waragi/gnontai <*>i=s a)q<*>nai/ois e)s <*> r(h/- giom a)lle/ll<*>sai o(/ti ta)/lla me\m ou)k <*> xrh/mata, a(\ <*>we/sxonto</G>. id e$t: Ege$ta tres naues, quæ explorandi cau$a præ- mi$$æ erant, præ$to fuere Athenien$ibus ad Rhe- <pb n=90> gium: nuntiarunt&queacute; nullam curatam pecuniã, quã polliciti fuerant. Plutarchus in Catone <G><*>ataskopika/</G> uocat: <G>*h)_sam <*> wentakosi/wm me\m ou)k e)la/t<*>s ai( maiximoi. li<*>ur <*>ika\ de\ kai\ <*>atasko<*>tika\ kai\ a)/frakta wamplhqh_</G>. id e$t: Erant non minus quàm quingentæ aptæ ad præliãdum, Liburnicæ autem & exploratoriæ apertæ&queacute; ingen ti numero. Quibus Thucyd. uerbis exploratoria potius quàm $peculatoria nauigia $ignificantur, quæ à Græcis, & in his Plutarcho, <G><*>ataskopika\</G> dicũ tur, & aliquot Latinis. Aulus Hirtius in quinto: Li teris&queacute; celeriter in Siciliam ad Atticum & Rabiriũ Po$thumium con$criptis, & per cata$copũ mi$$is, ut $ine mora, aut ulla excu$atione hyemis uento- rum&queacute; exercitus $ibi quàmcelerrime tran$portar&etilde;- tur. Tullius in quinto ad Atticum, cata$copiũ dixit in loco $uprà citato: Aphracta Rhodiorũ, & dicro tum Mitylenorũ, & aliud cata$copiũ. Liuius deca- dis tertiæ lib.11. $peculatorias dixit: Inde duæ Ma$$i lien$iũ $peculatoriæ præmi$$&ecedil; retulerũt cla$$em Pu nicã $tare in o$tio fluminis. Polybius in tertio: <G><*>ro- ape/seila <*>ataskeyome/nas lu/o nau_s taxuploou/sas ma<*>aliwti- ka\s</G>. Cæ$ar etiã in quarto, $peculatoria nauigia pro tulit: Quod cũ animaduerti$$et Cæ$ar, $caphas lõ- garũ nauiũ, item $peculatoria nauigia militib<SUP>9</SUP> cõ pleri iu$$it: & quos laborãtes con$pexerat, ijs $ub$i dia $ummittebat. <G>*ke/lhs</G>, ut mihi quid&etilde; uidetur, po n&etilde;dus e$t inter actuaria, dict<SUP>9</SUP> per metaph<*>rá equi celitis, quòd unico tantũ per tran$tra remo agatur. <G><*>i/lhs</G> enim equus dicitur, qui ab uno $e$$ore agita <pb n=91> tur & regitur. Pal&ecedil;phat<SUP>9</SUP> <G>weri\ <*>n<*>u/rwm, *neani/skoi le/ t<*>es e)x th_s u(xorei/as e)k <*>w/m<*>s tino\s <*>al<*>me/nhs nefe/lhs e)xino/<*>sim i(/p- x<*>s <*>e/lh<*>as lida/cai. wro/terom <*> ou)k h)pi/san<*>o e)f) i(/ppwm o)xei_<*>. <*>a\ mo/nom a(/rmasi e)xw_<*>to</G>. id e$t: Iuuenes quidam èradi- ce montis profecti à uico quodam, uocato Nebu- la, excogitant equos celetas condocefacere, in ijs&queacute; $edere. nam ante id tempus ne$ciebant in equis $e- dere, $ed $olum curribus utebantur. Quibus uer- bis planum fit, quid $it <G><*>e/lhs</G> equus: ex quo <G><*>e/lhs</G> di ctus, quòd uno remo, & non binis aut ternis per $edilia ageretur, cum tamen plures remiges habe- ret. Polybius in quinto: <G>*e)/la<*>e de\ kai\ <*>e/lhta weri/ <*> r(i/om ai)twliko\m o(mo<*> wlhrw/mati</G>. id e$t: Cepit & celocem $ecundum Rhium Aetolicum, $imul cum $ocijs na ualibus. dicitur & <G><*>elh/<*>iom</G>. Thucydides in primo: <G>*e)/docem ou)_m au)<*>i_s, a)/ndras e)s <*>elh/tiom e)m<*>i<*>a/santas a)/neu <*>hru- ki/ou wrope/myai <*>i_s a)qhnai/ois</G>: Vi$um itaque e$t aliquot hominibus in paruulum celocem impo$itis $ine caduceo præmittere ad Athenien$es. Idem alio lo- co: <G>*qhrame/nhs me\m waradou\s *a)suo/x<*> ta\s nau_s a)pople/wm c)n <*>e/- lhti a)fani/cetai</G>. id e$t: Theramenes quidem traditis A$tyocho nauibus, delatus in celoce extinguitur. Quo loco celocem uertit Valla, rorta$$e non in- epte. Gellius énim in x. his uerbis u$us e$t: Celo- ces, uel ut Græci dicunt, celetes. Xenophon in pri- mo <G>e(llhnikwm</G>: <G>*tw_| de\e)tewni/kw <*>whrtiko\s <*>e/lhs wa/nta e)ch/gg<*>- le ta\ weri\ t<*> naumaxi/am</G>. Id e$t: Eteonico autem om- nia qu&ecedil; in prælio contigerant, per exploratorium celocem nuntiata $unt. Idem in quarto de Bra- <pb n=92> $ida: <G>*au)<*>s <*> o)n <*>elhti/w| a)/pwqem e)fepo/mes<*></G>. Sic uerter&etilde;: Ip$e autem paruulo celoce eminus $ub$equens. Valla uertit actuarium, & non celocem, ut $ibi non $atis con$tare uideatur. Appianus in $ecundo de bello ciuili: <G>*e)/pempe trei_s qeraipontas e)pi\ <*>m wotamo\m a)<*> lw/dieka sa dii/wm o)/nta oi( <*>elh/tiom o)cu\ kai\ <*>u<*>bnh/t<*>m a)/risom, w(/se tini wem- pome/nw| wro\s <*>ai/sar<*> e)/mellom e(toimalseim</G>. id e$t: Mi$it tres $eruos ad fluuiũ, qui aberat duodecim $tadiorũ in teruallo, qui in$truendum curarent celocem cele- rem cum optimo rectore ad u$um eius qui ueluti à Cæ$are mitteretur. Plutarchus in Cæ$are: <G>*gloi_om lwdieka\skalmom</G> uocat: <G>*a)porou/men<*> de\, ki\ wbipaqw\m leino\m e)<*>ou/l<*>se bou/l<*>ma <*>ru/fa waintwm, e)s wloi_om e)m<*>a\s <*> me/geq<*> lwdiekxiskalmom a)naxqh_nai wro\s <*> brente/siom</G>. id e$t: In an- xietate cõ$titutus, rerũ&queacute; difficultate, rem arduam excogitauit clam omnibus con$cen$o duodecim $calmorum nauigio illinc $educere Brundu$ium. Dicitur & <G>e)pxkboke/lhs</G> ab Ari$totele, in primo <G>weri\e(r mhnei/as</G>, quod e$t nauigium prædatorium, $i Suidæ credimus. A celete celetizõtes pueri dicti à Plinio, libro trige$imo quarto, capite octauo: Idem celeti zontas pueros fecit, id e$t $edentes in equis, & eos agitantes. Ponendi $unt & cercuri inter actuaria. Liuius decadis quartæ libro tertio: Ip$e cum cla$$e centum tectarum nauium, ad hæc leuioribus naui gijs, cercuriś que aclembis ducentis profici$citur. Appianus in Mithridate: <G>*kbkou/rous le/ tin<*>s e)s tou_to su ne/pemyem au)tw_|</G>. Strabo etiam meminit. E$t & <G>a(lia/s</G> inter leuiora minorá que nauigia. Plutarchus in <pb n=93> Pompeio: <G>*w(s ou)_m ei)_diom ou) basilik<*>, ou)de/ lampra\m, ou_de/<*>ai_s qeofa/n<*>s e)lpi/sim o(moi/am <*>wodiox<*>, a)ll) e(pi\ mia_s a(lia/di<*> wro wle/onta<*> o)li/gous a)gqrw/pous</G>: Vbi igitur uident minimè regium, minimé que $plendidũ, neque Theopha- nis $pei congruentem receptum: $ed in unico naui giolo nauigantes paucos uiros. Cum non $atis $ci rem quod genus nauigij e$$et <G>a(lia\s</G>, adij Appianũ, qui in eodem hi$toriæ loco $ic ait: <G>*kurw(/qei/shs de\ <*> gnw/- mhs, ska/fos eu)tele\s e)p) au)<*>m e)pe/mpeto, w(s th_s qala/<*>hs ou)/shs a(litenou_s, kai\ mega/lais nausi\ ou)keu)xerou_s</G>. id e$t: Approba- ta ab omnibus $ententia, mi$erunt ad eum uile na uigium: propterea quòd mare illic diceretur uado $um, minime&queacute; capax magnarum nauium. Cæ$ar etiam in tertio de bello ciuili, nauiculam paruam uocat, quam <G>a(lia/da</G> dixit Plutarchus: Ab his libera liter ip$e appellatus, & quadam notitia Septimij productus, quòd bello prædonum apud eum or- dinem duxerat, nauiculam paruam con$cendit cũ paucis $uis: & ibi ab Achilla & Septimio interfici- tur. Plutarchus in Timoleonte, oneri aptam & fru mentariam fecit, propterea quòd nece$$itas urge- ret, dum ait: <G>*si_tom e)k <*>atxinhs mikrai_s a(lia/si, <*> lep<*>oi=s a)ka ti/ois a)pose/llwm</G>. Idem Plutarchus in eo libro qui <G>a\- pofqe/gmata</G> in$cribitur, quid $it <G>a(lia\s</G>, apertius decla- rare uidetur, quàm ut dubitare debeamus: ubi de eadem fuga Pompeij tractat: <G>*meta\ de\ t<*> o)n farsa/lf ma/xhm feu/gwm ei)s ai)/gup<*>om, w(s e)/melle lia<*>ai/neime)k th_s bih/rous ei)s a(li<*>ko\m wloi_om, a)pos<*>i/lait<*> tou_ basile/ws</G>. Vides ut qu&etilde; $uprà dixerat <G>a(lia/dia</G>, nũc uocet <G>a(li<*>tiko\m wloi_om</G>: <pb n=94> id e$t, nauem pi$catoriam: ut nemo uel medioctis iudicij dubitare queat, quin <G>a(lia)s</G> $it <G>a(<*>tiko\m wloi_om</G>. Sic eruenda ueritas rerum ob$curarum, cõquiren dis conferendis&queacute; inter $e autorum locis. <p>Nunc de fluuiatilibus dicendum, quæ $ic dicun tur à Liuio primæ decadis libro decimo: Ibi capti- uis proximo uico in cuftodiam datis, pars fluuiati les naues ad $uperanda uada $tagnorum apte pla- nis alueis fabricatas, pars captiua nauigia armatis complent. Polybius in tertio, <G>wota/mia wloi_a</G> uocat, his uerbis: <G>*katalu/sas de\ l<*>tbai_os, kai\ gefurw/sas <*>i_s wsta mi/ois wloi/ois t<*> liai<*>asim, a)sdrou/<*>a| me\m e)pe/tace liak<*>mi/<*>m <*> wlh_qos, au)to\s de\ lia<*>a\s eu)qe/ws e)<*>hma/tice <*>i_s waragegoro/s<*> wres<*>tai_s a)<*> tw_m s<*>e ggu\s to/xwm</G>. id e$t: Cum $ecundo die cõ$titi$$et, flumeń que ponte fluuiatilibus lem bis impo$ito iunxi$$et, A$drubali negotium dedit exercitum traijciendi: ip$e autem traiecto $tatim flumine re$pon$a dabat legatis, qui aderant à lo- cis propinquis. Diodorus libro uige$imo: <G>*kai\ wol- lw_m me\m skafw_m wotami/wm au)tw_| waresk<*>asme/nwm, waintwm de/ tou/twm e)xo/ntwm be/lh wan<*>i_a, <*>tou\s <*>hsame/nous au)<*>i_s a)/ndras, <*>i(weri\ <*>m *a)ntigo/nom mebi/ws h)porou_nto</G>. id e$t: Multis illi cõ qui$itis fluuiatilibus nauigijs, ijs autem omnibus habentibus multiplicia telorum genera, uiroś que qui ijs ex arte uti $cirent, Antigonus cum $uis non leuiter premebatur. Idem in eodem de Semirami- de: <G>*diesk<*>a/sato <*>atask<*>a/c<*>m wota/mia wloi_a liai/reta, lia( <*>w\ metako/misim liake<*>mme/na, kai\ wa/lim a\rmoco/mena</G>. id e$t: Curauit con$truenda nauigia fluuiatilia, quæ fa- <pb n=95> cilè $oluerentur, ut expedite magis tran$portari po$$ent di$$oluta, iterumque ubi u$us e$$et com- pacta. Strabo eiu$modi naues <G>wa/ktwnas</G> uocat, libro decimo$eptimo: <G>*di/e<*>hmem de\ ei)s t<*> nh_som e)pi\ waiktwnos. o( de\ wa/ktwm <*> skutali/diwm wephgo/s e)si ska/fiom, w(/se e)oike/nai liploki/nw|</G>. Quod idem autor <G>worqmei_om</G> uocat. Inter fluuiatiles $unt lintres, quæ remis agebantur, ut palàm fit ex Cæ$are in $eptimo Commentario- rum: Conquirit etiam lintres, has magno $onitu remorum incitatas in eandem partem mittit. Li- uius decadis tertiæ libro primo: Itaque ingens co- acta uis nauiũ e$t, lintriumque, temerè ad uicina lem u$um paratarum. Tullius pro Milone: Repen te lintribus in eam in$ulam materiam, calcem, ce- menta, atque arma cõuexit. Extatiocus apud Tul- lium de claris oratoribus, quem C. Iulius in per- petuum notauit, cum ex eo in utrãque partem to- to corpore uacillante quæ$iuit, quis loqueretur è lintre. Fiebant quoque naues uitiles è corio, in Bri tãnico oceano, Plinij tempore, ut te$tatur in $epti- mo. Etiam nunc in Britannico oceano uitiles co- rio circun$utæ fiunt, in Nilo ex papyro & $cirpo & arundine. Herodotus quoque in <G>kl<*>w_</G> eiu$modi naues fluuiatiles admiratur: <G>*ta\ wloi_a au)toi_si <*>m, ta\ <*>ata\ <*>m wotamo\m wor<*>o/mena e)s t<*> ba<*>ulw_na, e)/onta <*>uklotere/a wa/nta sku/tina. e)pea\m gar\ c)n <*>i_si a)rmeni/oisi <*>aqu/pobqe a)<*>uri/- wm oi)khme/noisi nome/as i)te/hs tamo/menoi woih/swntai, weritei/non- si <*>u/<*>isi lifqe/r<*> sega<*>i/dias e)/cwqem e)daifeos bo/pom, ou)/te wrdmn<*> a)pokri/nontes, ou)/te wrw/r<*> s<*>a\gontes, a)ll) a)<*>i/di<*></G> <pb n=96> <G>tro/xom <*>uklotbi/a woih/santes, kai\ <*>ala/mhs wlh/santes wa)m<*> wloi_om tou_to a)xia_si <*>ata\ <*>m wotamo/m fe/reqai forti/wm wlh/s<*> tes. ma/lisa de\ bi/kons foiniki/ous <*>ata/gonsi oi)/non wle/ons. iqu/ne- tai de\ <*>wo\ lu/o wlh/ktrwm, ki\lu/o a)<*>drw_m o)rqw_m e(seatwm. <*> o(m<*>m e(/lkei <*> wl<*>ktrom, o(\die e)/cw w)qe/ei. woie/etai <*> kai\ <*>a/rta me/gala ta<*> ta ta\ wloi_a, kai\ e)la/<*>w, ta\ de/ me/gisa au)te/wm kai\ wentakixili/wm tala/ntwm go/mom e)/xei. c\n e(ka/sw| de\ wloi/w| o)/nos <*>w_s <*>, c)n de\ <*>i(si m<*>i/cosi wl<*>u_nes</G>: Nauigia illis $unt, quæ $ecundo flu- mine deferuntur Babylonem uer$us, omnia circu lari forma, eáque ex aluta. Pa$tores enim Armenij, qui $upra A$$yrios incolunt, id genus nauigij ex cæ$is $alicibus con$truũt, circumpo$itis pellibus ex tror$us, quibus tegumenti uice utuntur, carinæ&queacute; loco, nulla neque puppis, neque proræ forma di$- creta: uerum $cuti in$tar in orbem compo$ita $tipu la referciũt: illud que nauigium flumini promitt- tunt, mercibus onu$tum: præcipue autem bicos è palmarum folrjs comportant, uino refertos. Re- guntur autem à gubernaculis duobus cum toti- dem hominibus, qui $tant: quorum alter trahit, al ter extrin$ecus propellit. fiunt autem & hæc naui- gia ualde magna, nonnulla & minora. eorum au tem maxima ferũt onus talentorum quinque mil lium. Ine$t & in unoquoque nauigio a$inus ui- uus, in maioribus etiam plures. Diodorus Siculus libro decimonono, ubi de adnauigantibus ad A$- phattum in quodam lacu miram rationem non nauium, $ed fa$cium, quæ tamen u$um nauium præ$tent, refert his uerbis: <G>*garask<*>asa/menoi <*> lesma\s</G> <pb n=97> <G><*>ala/mwm eu)mege/qeis e)m<*>aill<*>si ei)s t<*> li/mr<*>. e)pi\ de/ <*>u/twm e)pe- ka/qhntai ou) wlei/w triw_m, lu/o me\m e)/xontes wrosdiedieme/nas wlai- ras <*>wwela<*>u_si, ei(_s de\ forw_m to/ca tou\s wro<*>le/ont<*>s e)k to<*> we/ram h)\ bia/ceqai tolmw_nt<*>s a)mu/netai. o(/tam de\ wlhsi/om ge/nwnt<*> th_s a)sfa/l<*> wele/k<*>s e)/xontes e)piphdiw_si, kai\ <*>aqa/xb malakh_s we/tras a)poko/p<*>ontes gemi/<*>si t<*> lesm<*>, ei)_ta a)pople/<*>si ei)s t<*> pi/sw. a)\m le/tis au)tw_m a)pope/sh| th_s lesmh_s lialuqei/shs, mh\ lu- nximenos nei_m, ou) <*>atadi<*>etai <*>aqa/pob c)n <*>i_s a)/llois u(/diasi, a)/ll) e)- pinh/xetai <*>i_s e)pisame/nois o(moi/ws. fu/sei <*> tou_<*> u(<*>o\m wara- de/xetai bair<*>, w(_| snm<*>ai/nei mete/xeim a)nch/sews h)\ wnoh_s e)/cw tw_m serew_m</G>. id e$t: Calamorum fa$ces admodum ingen- tes inter $e coniungunt, immittunt&queacute; in paludem, in quibus in$ident non plures tribus hominibus: quorum duo habent adalligatos remos latos, ijs&queacute; remigant. alius uerò ferens arcus adnauigantium ex aduer$o, uel uim inferre conantium, impetum propul$at. Vbi uero propius ad a$phaltum acce$$e re, arreptis $ecuribus operi intendunt: & tanquam è molli petra excid&etilde;tes implent ratem colligatam è fa$cibus, deinde retro reuertuntur. Quòd $i quis eorum di$$oluta rate, in aquam incidat, natandi ne$cius, non pe$$um it, ut in alijs aquis fieri $olet: $ed pe inde atque periti natandi $upernatat. natu- ra enim illud humidum, pondus $u$tinet omne, cui contigit participem e$$e incrementi, uel $piri- tus extra quàm $i de $olidorum genere fuerit. Nec i$torum ratis ab$imilis e$t prouerbiali illi, quem <G>r(i/- ka</G> Gr&ecedil;ci uocant. Lucianus: <G>*e)pi\ r(ipo\s h( waroimi/<*> fhsi\ <*>m <*>i\gai_om, h)\ <*>m i)e/niom lia<*>u_sai qe/lonta</G>. Strabo in decimo <pb n=98> quinto, <G>xedi/as <*>alami/nas</G> dixit, ubi de <G>a)sfa/ltf</G> mentio nem facit. Fuerũt & monoxyl&ecedil; lintres, ut apud Pli nium in $exto: Regio aut&etilde; ex qua piper monoxy- lis lintrib<SUP>9</SUP> Baracem cõuehitur, uocatur: &c. Quas de$ignare uidetur Liuius decadis tertiæ lib. primo: Nouas&queacute; alias primũ Galli inchoantes cauabãt ex $ingulis arboribus: demde & ip $i milites $imul co pia materiæ, $imul facilitate operis inducti, alueos informes nihil, dũmodo innare aqu&ecedil; & capere o- nera po$$ent, curantes raptim faciebant. Alueũ au tem pro carina uidetur $ump$i$$e Liuius decadis tertiæ libro tertio, dũ ait: Ibi&queacute; adeò non armamen ta modo, $ed etiam aluei nauiũ qua$$ati erant. Sub ductæ naues, dum reficiuntur aliquantum tempo ris contriuerũt. Salu$tius in bello Iugurthino: Hi- que alueos nauium inuer$os pro tugurijs habue- re. Alueum etiam pro ua$e ligneo po$uit idem Li- uius in primo: Tener fama, cum fluitantem alueũ quo expo$iti erant pueri, tenuis in $icco aqua de$ti tui$$et, lupam $itient&etilde; ex montibus, qui circa $unt, ad pueril&etilde; uagitũ cur$um flexi$$e. Quem alueũ Plu tarchus in Romulo <G>ska/fhm</G> uocat: <G>*e)nqe/men<*> ou)_m ei)s ska/ f<*> ta\ bre/fh, <*>ate/<*>h me\m e)pi\ <*>m wo<*>amo\m w(s r(i/ywm</G>: Impo$itis in alueum pueris, de$cendit ad fluuiũ ut proiectu rus. Scapha enim non $olũ nauiculã $ignificat, $ed etiam uas concauum, quod etiam nunc nomen re tinet apud Venetos. Plutarchus in Demetrio, <G>e)fo/l kiom</G> appellat: <G>*kai\ <*>ata\ nau_m a)tre/mas e)/xeim wa/ntas, au)<*>s e)/m- <*>as ei)s <*> e)fo/lkiom e)ch_lqe mo/n<*></G>: Iu$$iś que in naui om- <pb n=99> nibus conquie$cere, ip$e con$cendens in $capham exijt $olus. Plane $capha e$t tanquam in in$trumen to nauis: & $i quis nauem cum in$trumento eme- rit, prç$tari ei debet $capha, $ecundum Labeonem, in tractatu de Fundo in$tructo: etiam$i Paulus id notet, dicat que $capham mediocritate, non gene- re à naue differre. Eratlongarum nauium, ut con $tat ex quarto Commentariorum Cæ$aris, his uer bis: Quod quum animaduerti$$et Cæ$ar, $caphas longarum nauium, item $peculatoria nauigia mi- litibus compleri iu$$it. qu&ecedil; uerba $uprà citauimus. Liuius decadis tertiæ libro quinto: Inde acceptus $capha in arcem confugit. Et in eodem: Exceptis in præparatas $caphas nautis. Veneti $chipho & copano uocant nauium onerariarũ, il batello. Lu- cianus <G>likwpi/am</G> uocat, dum ait: <G>*e)gw\ wres<*>u/ths w)/m t<*> li kwpi/am e(/lkwm e)re/t<*>w mo/n<*></G>. Tullius $ecũdo de inuentio- ne: Po$tea aliquãto ip$os quoque tempe$tas uehe- mentius iactare cœpit u$que adeò, ut dominus na uis, cum idem gubernator e$$et, in $capham confu geret. <G>*ska/fos</G> aut&etilde; in neutro accipitur pro commu- ni nauium cuiu$cunque generis uocabulo, ut uidi mus in pleri$&que; locis $uprà citatis. inde <G>ska/fh tebih- rika\</G> apud Diodorum in XX. pro nauibus quadrire mibus: <G>*s<*> wolla\ tw_m tetrihrikw_m skafw_m <*>wo\ to<*>xeimw_ nos <*>atenexqh_n <*> wara<*>o/lws e)pi\ wo/lim ou)_sam lusproso/rmisom <*> tenagw/dih</G>. Idem in eod&etilde;: <G>*diefqairh de\ c)n tou/tw| <*> sa/lw| bi/a ska/fh tw_m wenthrikwm, e)c w(_m e)/nioi tw_m <*>w_m lienh/canto</G>. Dicit & <G>skafi/diiom</G>, quo uocabulo non $emel utitur Lucia <pb n=100> nus: <G>*xa)rwm mhde\ liayu/cai <*> skafi/diiom</G>. Cymbam Latini, & in ijs Iuuenalis: <p>Atque una tran$ire uadum tot millia cymba, <p>Nec pueri credunt. Sumitur & <G>ska/fos</G>, pro cõca- uitate & uentre nauis, <G>a)<*> tou_ skaip<*>eim</G>. Inde $caphiũ, pro ua$e, ut diximus in tractatu de Va$culis: & etiã pro ligone, eo quo exercebantur Athletæ. Inde a- pud Iuuenalem: Et ride $caphiũ po$itis quum $u- mitur armis. <G>*oi( gar\ gumnasai\ <*>u/<*>is e)<*>w_n<*>e\r gumnasi/<*>, th_| skxwa/nh| skai<*>ontes, ki\ ta\ a)/nw me\rh a)nar)r(wnnu_nies</G>: Id $cri- ptum inueni in $cholijs Græcis, in quartam eclo- gam Theocriti, $i tibi probabitur eius autoritas. Cuius $caphij meminit Plutarchus in Arato: <G>*e)pi- fai/netai l) a)me/lei kai\ tai_s ei)/kosim a)qlhtikh/ tis i)die/a, kai\ <*> s<*>e- <*>m wrosw/p<*> kai\ basiliko/m. ou) wanta/wasim a)rnei=tai t<*> a)didh- fagi/am kai\ <*> skafi/om</G>. id e$t: Extat enim & imaginibus illius $pecies quædam athletica, regiá que illa & co gitabunda uultus forma: non omnino negare ui- detur, uictum pugilicũ, aut etiam $caphium. Idem Plutarchus <G>weri\ luswpi/as</G>: <G>*w(s gar\ o( gewrgo\s a)/griom me\m e)kko/ p<*>wm bla/shma, <*> a)genne\s au)to/qem a)feidiw_s e)m<*>alw\m <*> skafei_- om a)ne/treye t<*> r(i/zam</G>: Quemadmodum enim agricola fruticem agre$tem excindere cupiens, intrepide demi$$o ligone radices ip$as euertit. Idem, <G>ei) wres<*> te/rw| wslit. *ou)de\ gar\ ta\ sw/mata wantelw_s a)ki/nhta ki\ a)gu/mnasa weriorwmem, o(/ti mh\ l<*>a/meqa skafei/ois mhde\ a)lth_rsi <*>h_qai</G>. Id e$t: Neque enim corpora pror$us immota inex ercitata&queacute; $inimus: propterea quòd non ualeamus ligone uti, neque alteribus. Ratem quam Græco <pb n=101> uocabulo $chediam uocat, ponit Vlpianus inter naues, in tractatu de Exercitoria, dum inquit: Na- uem accipere debemus, $iue marinam, $iue in ali- quo $tagno nauiget, $iue $chedia $it. Et ueri$imile e$t, id genus nauium primum fui$$e, ut legimus a- pud Diodorum in loco $uprà prolato, ubi de ar- go naue mentio facta e$t. Vergilius in $ecũdo Ge- org. Et pandas ratibus po$uere carinas. Plinius in $eptimo: Antè ratibus nauigabatur, inu&etilde;tis in ma- ri rubro inter in$ulas, à rege Erythra. Tullius no- no ad Atticum: Legebam tuas literas, cum mihi af fertur à Lepta circunuallatum e$$e Pompeium, ra tibus etiam exitus portus teneri. Quod ip$um con uenit cum eo quod $criptum ab eo ip$o Cæ$are in primo de bello ciuili: Quorum operum hæc erat ratio, qua fauces erant angu$ti$$imæ portus, mo- lem atque aggerem ab utraque parte littoris iacie bat: quòd his locis mare erat uado$um, longius progre$$us cum aggere, altiore aqua cõtinerinon po$$et. rates duplices quoquouer$us pedum tri- ginta è regione molis collocabat: has quaternis anchoris ex quatuor angulis di$tinebat, ne flucti- bus mouerentur. Vitruuius in $ecundo, ubide La rice: Sed quum portatur, aut in nauibus, aut $upra abiegnas rates collocatur. Plinius libro tertio, ca- pite quinto, dicit Tyberim nauigari trabibus ue- rius quàm ratibus, his uerbis: Sed Tyberis propter a$pera & confrago$a, ne $ic quidem præter quàm trabibus uerius, quàm ratibus longe meabilis fer- <pb n=102> tur. Græci, ut dixi, <G>xedi/xi</G> uocant. Polybius in ter- tio, ubi de Annibale, qui dum Rhodanum tran$- portãdos curat elephantos, ratibus u$us e$t: <G>*e)ge/neto de\ h( liakomidih\ tw_m qhri/wm, toiau/th ti\s. wh/cantes xedii/as <*>ata\ lu/o kai\ wlei/ous, a)raro/tws <*>u/twm lu/o wro\s a)llh/lous zeu/cantes, biai/ws h)/reisam a)mfote/ras ei)s t<*> g<*>ata\ t<*> e)/m<*>asim tou_ wo- ramou_, wla/t<*> e)xoj/sas <*> s<*>amfo/t<*>om w(s wenth/konta wo/dias. tau/tais de/sucouinum/tes a)/llas e)k tw_m e)k<*>\s wrosh/rmozom, wrotei/- nontes t<*>atask<*> tou_ zeu/gmat<*> ei)s <*>m wo/rom. t<*> a)tr\ <*>u_ re(u/mat<*> wleura\m, h)sfali/zonto <*>i_s e)k th_s gh_s e)pigei/ois, ei\s ta\ wobi\ <*>xei=l<*> wefuko/ta twm le/ndrwm e)naip<*>ontes, pro\s <*> snmme/ neim, kai\ mh\ warwqei=<*>ai <*> o(/lom e)/rgom <*>ata\ too_ wotamou_. w<*>h/- santes de\ pro\s lu/o wle/qra <*> mh/kei <*> wa_m zeu_gma th_s pro<*>o- lh_s, meta\ ta<*>ta diu/o wephgni/as xedii/ds liafob/ntws ta\s megi/- sas prose/<*>alom tai=s e)xa/tous, wro\s au)ta\s me\m biai/ws ledieme/- nas. wro\s de\ ta\s a)/llas ou(/<*>ws, w(/s) eu)diako/wous au)tw_m ei)_n<*> tou\s lesmou/s. r(u/mata de\ kai\ wlei/w tau/tais c)nh_<*>am, oi(=s <*>mellom oi( le/m <*>oi r(umoulkou_ntes ou)k e)aseim fe/re<*>ai <*>ata\ <*> wotamou_. bi/a| d<*> wro\s <*>m r(ou_m <*>ate/xontes, wara<*>miei_m kai\ wer<*>w/seim e)pi\ tou/- gwm ta\ qhri/a. meta\ d<*> tau_ta xou_m e)/fobom e)xixa/santes wolu/m, <*>ws e)pi<*>a/llontis e)cwmi/wsam, o(mxliw\ kai\ su/gxro<*> woiou_ntes t<*> a\ th_s xe/rsou ferou/sh wro\s t<*> liai<*>asim o(dw_|. tw_m de\ qhri/wm ei)qisme/nwm toi_s i)ndioi=s me/<*> me\r pro\s <*> u(gro\m a)ei\ weiqarxei=m, ei)s de\ <*> u(/diwr e)m<*>xi/neim ou)diamw_s e)/titolmw/ntwm, h)_gom <*>a\ tou_ xw/- mat<*> diu/o proqe/menoi, qhlei/as weiqarxou/ntwm au)<*>i_s tw_m qhri/wm. e)xei\ de\e)xi\ ta\s teloutai/as e)xe/shsam <*>edii/as, diiako/<*>yantes tou\s diesmou\s, oi(\ wrosh/rt hnto wro\s ta\s a)/ll<*>, kai\ le/m<*>ois e)pi<*> asa/ menoi ta\ r(u/mata, taxe/ws a)xe/<*>asam a)tr\ tou_ xw/mat<*> ta/ te qhri/<*> hai\ ta\s <*>w) a<*>i_s <*>edi/<*> ou(_genome/nou diataraxqe/nta ta\ zw_a</G>, <pb n=301> <G><*>ata\ me\m ta\s a)rxa\s e)sre/feto, kai\ <*>ata\ <*>a/nta to/xwm w(/rma, we- riexo/mena de\ wantaxo/qem <*>wo\ tou_ r(eu/mat<*> a)pedeili/a| kai\ me/- neim h)nagkaizeto <*>ata\ xw/ram. kai\ <*>iou/tw| dih| bo/pw| wrosarmoza me/nwm a)ei\ xediw_m diuoi=m, ta\wlei_sa tw_m qhri/wm e)pi\ tou/twm diie- komi/<*>h, tina\ de\ <*>ata\ me/som <*>m wo/rom, a)xe/r)r(iyem ei)s <*>m wota- mo\m au/ta\ <*>a\ <*>m fo<*>om. w(_m <*>u\s me\m i)ndcu\s a)pole/<*>ai s<*>e/<*>h wa/nt<*>s, tou\s di) e)le/fantas diaswq<*>_nai. <*>a\ gar\ t<*> diu/na- mir kai\ <*> me/geq<*> tw_m wros<*>oski/diwm, e)cai/rontes tau/tas <*>we\r <*> u(gro\m, kai\ diiapne/ontes, a(/ma di\) e(kfua<*>w_ntes wa=m <*> ware/mpi- p<*>om, a)nte/xonto wolu\ <*>aq) u(/diat<*>, a)rq<*> woiou/menoi t<*> worei/am</G>. Hic Lector $ciat, nobis per foren$es di$ceptationes non licui$$e $uprà $cripta Polybij Latina facere. Quare cum urgeremur à typographis, illis in $o- lutum Sipontini uerba dedimus, quæ $equuntur: Eorum traij ciendorum cõ$ilium huiu$modi fuit: Compluribus paratis ratibus, duas inuicem copu latas à terra in amnem porrigũt, latas pedes quin- quaginta. His alias duas à parte ripæ adij ciunt, quas ne $ecunda aqua deferrentur, compluribus retin a culis ualidis ad arbores parte ripæ $uperiori eminentes alligant. Erat earum longitudo ad du- centos pedes. Po$t hæc alias duas rates, quæ reli- quis longe maiores erant, extremis illis leuiter ad- nectunt, quò haud difficulter $olui po$$int. Ab his pendebant funes aliqui, quibus ab actuarijs naui bus, po$tquam di$$olutæ à cæteris ratibus e$$ent, trahi in ulteriorem ripam ualerent. Po$tremo eas omnes humo tegunt, ut beluæ per eas $ine pauo- re, ueluti per $olum, progrederentur. Hoc appa- <pb n=104> ratu facto, elephanti, qui Indis ubique, præterquã in undis, parere con$ueuerant, per $tabilem ratem tanquam per uiam prægradi&etilde;tibus duabus fœmi- nis aguntur. Qui ubi in extremas rates applicatas tran$gre$$i $unt, exemplo re$oluris, quibus leniter annexæ erant uin culis, ab actuarijs nauibus per- trahuntur, nihil $anètrepidantes, donec contin&etilde;ti agebantur. Vbi uerò $oluta à cæteris rate in altum $e uehi cernebant, undi&que; formidine capti, cedenti bus ab aqua extremis, aliquantũ turbationis ede- bant. Quietem tamen ip$e timer faciebat, omni ex parte aquam circũ$picientibus feris. Ita primis ex- po$itis, alij deinde repetiti, traiecti&queacute; $unt. Quidã ti more $æuientes in flumen deciderunt: qui tamen peremptis rectoribus, incolumes eua$ere. Siquid&etilde; et pondere ip$o $tabiles, & magnitudine promin&etilde; tium extra aquam nariũ, quibus emittere, $i quid ebiberant, ac re$pirare poterant, pedetentim uadis progre$$i, ad ulteriorem ripam recti peruenerũt. Diodorus libro decimonono: <G>*e)ntau_qa de\ <*>ataskouai- sas <*>edii/as e)xi\ me\m tou/twm tou\s e)le/fant<*>s lie<*>i/<*>asem ei\s e)xi/- daurom</G>. Etin eodem: <G>*garask<*>asa/menos <*> wloi_a k<*> xedii/as, e)/k te th_s eu)<*>oi/<*>s kai\ tu_s lokri/di<*> e)xerai/wse t<*> lu/namim</G>. id e$t: Ibi compo$itis ratibus, in ijs elephantos traiecit in Epidaurum. Et in eodem: Comparatis nauigijs ratibus&queacute; ex Eubœa & Locride trã$mi$it exercitũ. Thucyd. in $exto: <G>*si/k<*>loi l)e)c i)tali/as, c)ntau_qx gar\ w)/koum, lie/<*>hsam e)s sikeli/am feu/gontes o)xi<*>s, w(s me\m ei)ko\s kai\ le/getz, e)xi\ xediiw_m thrh/santes <*>m worqmo\m <*>atio)nt<*> tou_ a)ne/m<*></G>. id e$t: <pb n=105> Siculi ex Italia, ibi enim habitabãt, traiecerũt in Si ciliam fugientes Opicos, ut fertur et ueri$imile e$t, ratibus u$i fretum traijcientes ob$eruata tempe$ta te. Erant & alia nauium genera, quæ <G><*>ont<*>ta\</G> dicun tur ab Appiano & Diodoro, quòd contis propel- lerentur. Diodorus libro decimonono, ubi de $uc ce$$oribus Alexandri & de Eumene: <G>*s<*>agou_nt<*> ou)_m au)u_ wli_a wantaxo/qem wro\s t<*> lia/<*>asim, oi( wobi\ se/loukom kai\ wi/qwna <*>xte/pl<*>sam lnsi/ me/m trih/resi, <*>ontw<*>i_s <*> wlei/osi. e)/ti <*>r ta\ ska/fh tau_ta wobih_m e)k tw_m <*>w) a)leca/n<*> nxuphghqe/n- twm wobi\ ba<*>ulw_na</G>. Id e$t: Collectis ibi nauibus ex om ni parte ad traiectum, Seleucus & Pithon cum $uis adueniunt cum duabus triremibus, pluribuś que nauigijs, quæ contis propellebantur. Illa enim na uigia adhuc $upererant ex ijs, quæ Alexandri iu$- $u ædificata fuerant Babylone. Et non longe pò$t $ubdit: <G>*t<*> l) u(serai/a| warashsa/menoi ta\ <*>ntwta\ wloi_a, wobi\ t/. <*>m a)riqmo\m o)/nta, lie<*>h/<*>asam <*>ra/tisom th_s l<*>mamews, ou)de- no\s warenoxlou_nt<*>ata\ t<*> e)/k<*>asim</G>. id e$t: Po$tridie cõ- paratis circiter trecentis nauigijs, quæ contis ute- bantur, robur exercitus traiecerunt, nemine traie ctum impediente. Nauigium pro nauigatione, & eo, quem Græci <G>wlou_m</G> dicunt, accepi$$e uidetur Iu- recon$ultus in L. Qui Romæ. §. Callimachus, in tractatu de Verborũ obligatione, his uerbis: Id&queacute; creditũ e$$e in omnes nauigij dies ducentos $ub pi gnoribus & hypothecis, mercibus à Berytho com paratis. Et paulo pò$t: Ip$e in Syriam per nauigiũ profici$catur. Aulus Hirtius, uel Opius, in quinto <pb n=106> de bello ciuili: Ita uento certo celeri que nauigio uectus. Marcus uero Tullius ubique, quanta mea memoria e$t, pro eo quod Græci <G>wloi_om</G> uocãt. Nec $i parui nauigij & magni eadem e$t in gubernan- do $cientia, primo de oratore. Tullius ad Atticum decimo quinto: Pror$us di$$olutum offendi naui- gium, uel potius di$$ipatum. In eadem: Brutus na uigia colligebat, erat animus in cur$u. Idem in Ver rem: Non ego à Vibone Veliam paruulo nauigio inter fugitiuorum ac prædonum ac tua tela ueni$- $em. Dicitur & nauigiolũ. Lentulus in epi$tolis fa miliaribus Tullij libro XII. Vtetiam à Rhodijs, ur be, portu, $tatione, quæ extra urbem e$t, commea- tu, aqua denique prohiber&etilde;tur no$tri milites<*> nos uix ip$i $ingulis cũ nauigiolis reciperemur. Quod Strabo XV II. <G>wloia/riom</G> dixit: <G>*ga_sa gar\ h(me/ra kai\ wa_sa nu\c wlhqu/ei tw_m c)n <*>i_s wloiari/ois <*>ataul<*>me/nwm kai\ <*>atorxome/- nwm a)nai/d<*> meta\ tu_s e)xa/ths a)<*>lasi/as kai\ a)rdrw_m kai\ g<*>ai- kw_m</G>. id e$t: Omnes dies, totas&queacute; noctes uidere e$t illic homines in nauigiolis cum tibijs $altantes impu- denter, cum $umma la$ciua cum uirorũ, tum etiam muliercularum. Tullius primo de oratore nauicu lam duorum $calmorum uocat, quod nauigiolũ dixit Lentulus (Veneti gondulã dicũt:) Citius her cle is, qui duorum $calmorum nauiculam in por- tu euerterit, in Euxino ponto Argonautarum na- uem gubernarit. Idem decimo quarto ad Atticum: Deinde ad epulas Ve$torij nauicula. Id&etilde; pro Flac- co: Vt $i qua u$piã nauicula prædonũ apparui$$et, <pb n=107> accu$andus uideretur. Id&etilde; ad Papyriũ Pçtum: Hoc amplius nauicularũ habere aliquid in ora mariti- ma contra equitem Parthum negant aliã armatu ram meliorem inueniri po$$e. Idem ad Quirites po$t reditum: Cum in paludibus demer$us cõcur- $u ac mi$ericordia Minturnen$ium corpus ac uitã $uam cõ$eruaret, cum parua nauicula traiectus in Aphricam, quibus regna ip$e dederat, ad eos $up- plex inops&queacute; ueni$$et. Idem pro Plancio nauigiũ uocat, ubi de eodem Mario: Quòd nauigiũ dede- runt, quòd eum linquentem terram, quam $erua- uerat, lachrymis uotis&queacute; omnibus pro$ecuti $unt. Et pro Sextio: Inde nauigio perparuo cũ omneis portus terras&queacute; fugeret. Plutarchus in Mario <G>nau_m</G> uocat: <G>*kai\ bhlai/<*> tino\s nau_m <*> mari/w waraxo/ntos</G>. id e$t: Be læo quodam nauem Mario mini$trante. <p>NON ALIENVM fuerit & de partibus nauium pauca dicere. Tul. lib. III. de Oratore, aliquot par- tes nauis po$ui$$e uidetur, his uerbis: Linquamus naturam, artes&queacute; uideamus. Quid tam in nauigio nece$$arium quàm latera, quàm carina, quàm pro ra, quàm puppis, quàm ant&etilde;næ, quàm uela, quàm mali, quàm reliqua? Sunt & aliæ partes, quarũ nõ- nullæ propriũ nomen non habent, eodem autore in tertio: Vt pes in naui, ip$e delicatum adole$cen- tem imitatus à $calmo $umam exordium. qui Græ cè <G>skalmo\s</G> dicitur, circa qu&etilde; alligantur remi: & <G><*>wo- skalmo\s, skalmou_ ba)sis</G>.Inde duorũ $calmorũ nauigia à Cicerone dicta, ut $uprà diximus. Plutar chus in <pb n=108> Aemilio: <G>*ta\s de\ nau_s a(pa/sas a)fei/leto, kai\ wli_om ou)de\m au)<*>s biska/lm<*> mei_zom a)xe/lipe</G>. id e$t: Omnes naues ab$tulit, nullum&queacute; illis nauigium trium $calmorum maius reliquit. Tullius in tertio Officiorũ, $calmum pro cymba, id e$t, partem pro toto, negantibus uerbis po$uit: Venit ip$e mature, $calmum nullum uider. Atque haud $cio, an aientibus uerbis poni po$$it: qua ratione u$urpatum uideo ab homine docti$$i mo hac no$tra ætate: qui uir tamen non e$t medi- terraneus, $ed in$ulanus. Tullius de claris Oratori bus: At uerò & contrà Cra$$us ab adole$cente de- licato, qui cum in littore ambulans $calmum repe- ri$$et, ob eam&queacute; rem ædificare nauem concupiui$- $et, exor$us e$t. Veneti furculam uocant. A $calmo dictum e$t Inter$calmium, Mar. Vitruuio de archi tectura primo: Et primum in ædibus $acris, ut è co lumnarum cra$$itudinibus, aut è triglypho, aut embate in bali$tæ foramine, quod Græci <G>wobi/trhtom</G> uocitant, nauibus inter$calmio quæ <G>lixhxai_kh\</G> dici- tur: item cæterorum operum in membris inueni- tur $ymmetriarum ratiocinatio. Inter$calmium dixit, ut inter columnium. <p>Latera Græci <G>wl<*>ra\s</G> uocant. dicunt etiam <G>toi_xom eu)w/numom kai\ le/ciom</G>, dextrũ $ini$trum ue latus: ut apud Iuliũ Pollucem legimus. Lucianus in Ioue tragœ- do: <G>*h)\ wrw/ras e)ximelhth\s a)pedie/dieikt) a)/m, h)\toi/x<*> a)/rxwm, h)\wa/n tws wro\ tw_m a)/llwm</G>. id e$t: Vel proræ rector declarari de beat, uel lateris alterius præfectus, uel<*>pror$us an- re alios pr&ecedil;ficiat. Et alibi: <G>*no_m <*>h)/di<*> toi/x<*> a)/rxw <*> leci/<*></G>. <pb n=109> <p>Carina apud Venetos nomen retinet, la carena, Grçce <G>tro/pis</G> dicitur. Lucianus in Mycillo: <G>*ei)/ soih( th_s a)rgou)s tro\xis e)la/lhsem</G>. Et alibi non $emel. Audiui de uiro docto, cum diceret Carinam propriè e$$e id quod uulgo Venetijs dicitur, la columba: $ed eam columbam puto e$$e, quod <G>lru/oxom</G> à Polybio dici tur: Latinum nomen (quod $ciam) non habet. Ver ba Polybij $unt in primo: <G>*au)_qis e)/gnws<*>m e)kdruo/xwm ei)/<*>- si kai\ liako/sia nauxhgei_<*>ai skaifh</G>. id e$t: Rur$us decre- uerunt à fundamentis ducentas & uiginti ædifica renaues. Quod enim e$t fundamentum in domo. id e$t <G>dru/oxom</G> in naui. Sic dictum opinor, quòd om- nem <G>dru_m</G>, id e$t materiam nauis contineat. Alueum pro carina Salu$tius po$uit in Iugurthino: Hi&queacute; al ueos nauiũ inuer$os pro tugurijs habuere. Pom- ponius Iurecon$ul. L. Quod in rerum, de Legatis primo: Et $i nauem legauero, & $pecialiter eam ad $crip$ero, eam&queacute; per partes totam refecero, carina eadem manente, nihilominus recte à legatario uindicabitur. <p>Sentina. Tullius de Senectute: Cum alij malos $candant, alij per foros cur$ent, alij $entinã exhau- riant, ille clauũ tenens $edeat in puppi. Quod Tul lius dixit $entinam exhauriãt, Lucianus in dialo- go, qui <G><*>ata/wl<*>s</G> in$cribicur, <G>*o(/, te gar\ a)/ntl<*> e)kke/xut<*></G> di xit. Nec tamen inepte uertit is, qui dixit <G>e(/tboi le/ti- nes a)nimw_n<*>ou to\m a)/ntlm</G>. Sed $atius fuerit ip$a uerba $cri bere: ut ijs legendis, $i probatur autor, cognofca- mus <G><*>atasrw/mata</G> ea e$$e, quos foros Latini dicunt: <pb n=110> <G>*e)xeidia\m tw=m me\m a)/llwm oi( mi\m tou\s isou\s <*>r)r(ixw_n<*>ai, oi( de\ <*> w_m <*>atasrwmxitwm tre/xwoi</G>. Quod Tullius dixit, Per fo- ros cur$ent<*> Græcus protulit, <G><*>a\ tw_m <*>atasrwmxitwm</G>, quod haud $cio an uerum $it. Tullius enim eo loco nõ de longa, $ed de oneraria potius loqui uidetur. Aulus Gellius lib. XVI. Noctiũ Attic. cap. XIX. qui utriu$&que; uocabuli uim ignorare non potuit, dum refert Arionis fidicinis fabulã, ex Herodoto forũ reddidit, pro <G>e(diwli/oisi</G> dictis ab Herodoto<*>ut eo au torc <G>e(diw/lia</G> fori dici debeant. Nec forta$$e ingratũ erit Lectori, utriu$&que; uerba hîc cõ$yderãda propo nere: Græca priora, quoniam antiquiora. Verba igitur Herodoti $ic habent: <G>*tou_<*>m <*>m a)ri/ona le/gousi <*>m wollo\m tou_ xo/n<*> diiatri/<*>onta wara\ wobia/ndrw, e)piqnmh_sou wlw_- sou e)s itali/hm te kai\ sikeli/hm. e)rgasa/menom de\ <*>h/mata mega/la, qel<*>sai o)pi/sw e)s <*>o/rinqom a)xiki/qai, o(rma<*>ai me\m nu_m e)k taran- tos. wiseu/onta de\ ou)diamoi_si ma_llor h)\ <*>rinqi/oisi, mi<*>w/sa<*>a<*> wloi_om <*>w_m <*>rinqi/wm. xu\s de\ c)n <*> welaige<*> e)<*>ouleu/eim <*>m a)ri/ona e)k<*>allo/ntas, e)/xeim ta\ <*>h/mata. <*>m <*> s<*>e/nta <*>u_<*> li/<*>, xh/mata me\m wroi/enta/ sfi, yuxh\m de/ waraiteo/menom. ou)/kwm dih\ wei/qeim au)<*>m tou/<*>isi, <*>a\ <*>eleu/eim tou\s wo\rqme/as h)\ au)<*>m diia- <*>qai/ mim, w(e a)\m tafh_s <*>n gh_| tu/xh|, h)\ e/kp<*>dia_m e)s t<*> qa/laasam t<*> taxi/shr. a)xeilhqe/nta <*>m a/ri/ona e)s a)pori/am, wara<*> h/sa<*>, e)xeidih/ sfiou(/tw dioke/oi wobidiei_m au)<*>m, c)nth_| skouh_| wa/sh sa/nta c)/n <*>si e)diwli/oisi a)ei_sai. a)ei/ <*>s de\ <*>wedie/<*>eto e(wu<*>m <*>atobga/- <*>ai, kai\ <*>sie)selqei_m h(dionh\m ei) me/lloiem a)<*>u/se<*>ai tou_ a)ri/s<*> a)rqrw/pwm a)oidou a)naxwrn_sai e(k th_s wro/mnhs e)s me/shm ne/<*>, to/m de\ <*>ndiu/ntate wa_sam t<*> skeoh\m, kai\ la<*>o/nta t<*>iqa/rhm sa/nta <*>i_si <*>wli/oisi, diiecelqei_m vo/mom <*>m o)/rqi<*>m. teloutwnt<*> de\ <*></G> <pb n=111> <G>ndm<*>, <*>i/yai/ mim e)s t<*> qa/la<*>am e(wn<*>m, w(s ei)_xe su\m th_| skeuh_| wa/ sh, kai\ <*>u\s mi\m a)grpli/eim e)s t<*>o/rinqom, <*>m de\ dielfi_na le/g<*>si <*>w ola<*>o/nia e)cenei_kai e)s tai/narom</G>. Reliqua nõ addam, ne longior uidear, cum fabula ip$a $it omnibus nota. Gelliũ audiamus, cuius uerba hæc $unt: Eum Ario nem rex Corinthi Periander amicum amatum&queacute; habuit, artis gratia. Is inde à rege profici$citur, ter ras inclytas, Siciliam at&que; Italiam ui$ere. Vbi eò ue nit, aures omnium, mentes&queacute; in utriu$&que; terrç urbi bus demul$it: in quæ$tibus i$tic & uoluptatib. amo ribus&queacute; hominũ fuit. Is tum po$tea grandi pecunia & re bona multa copio$us, Corinthum in$tituit re dire. Nauem igitur & nautas, ut notiores amicio- res&queacute;, $ibi Corinthios delegit. Sed eo Corinthios homine accepto, naui&queacute; in altum prouecta, prædç pecuniæ que cupidos cepi$$e con$ilium de necan- do Arione. Tum illum ibi pernicie intellecta, pecu niam cæterá que $ua ut haberent dedi$$e, uitam modo $ibi ut parcerent oraui$$e. Nautas precum cius harum commi$eritum e$$e illatenus, ut ei ne- cem afferre per uim $uis manibus temperarent: $ed imperaui$$e, ut iam $tatim coram de$iliret præ- ceps in mare. Homo, inquit, ibi territus $pe omni uitæ perdita, id unũ po$tea orauit, ut prius quàm mort&etilde; oppeteret, induere permitterent $ua $ibi in- dum&etilde;ta, & fides capere, & canere carmen ca$us il- lius $ibi cõ$olabile. Feros & immanes nauitas pro lubium tum audi&etilde;di $ubit. Quod orauerat, impe- <*>rat. Atque ibi mox de more cinctus, amictu or- <pb n=112> natus, $tatimque in $ummæ puppis foro carmen, quod orthium dicitur, uoce $ublati$$ima cantauit. Ad po$trema cantus cum fidibus ornatu&queacute; omni, $icut $tabat canebat&queacute;, eiecit $e$e procul in profun- dã Naut<*> haud<*> dubitante<*>uin per<*>$$et. <*> cur$um quem facere cœperant, tenuerunt. Sed no uum, &c. Vides optime Lector, ut Gellius, etiam$i ad uerbũ minimè curauerit uertere Herodoti uer ba, tamen quod Græcus dixit: <G>*e)ndin/nta te wa\sam th\m sk<*> sa/nta c)n toi_si e(dwli/oisi, liecelqei_m no/mom to\m o)/rqiom</G>. Gellius $ic retulit: Amictu ornatus, $tans&queacute; in $um- mæ puppis foro, carm&etilde; quod orthium dicitur, uo ce $ublati$$ima cantauit. Quare <G>e(dw/lia</G>, $i Gellio cre dimus, $unt fori à Cicerone dicti, & aliquot Lati- nis. Plutarchus in Sympo$io, eãdem Arionis fabu lam retexens, alijs uerbis u$us e$t.ait enim: <G>*katasa\s wara\ <*>m <*>i_xom c)n wru/mnh|</G>. id e$t: Stans in puppi ad alte- rum nauis latus. Simul & illud non omi$erim, Plu tarchũ genus illud cantionis, qui <G>o)/rqios</G> dicitur ab Herodoto, <G>no/mom to\m wuqiko\m</G> uoca$$e, qua$i declarans qui $it <G>o)/rqios</G>: uel forta$$e alios autores $ecutus e$t. Fori à ferendo mihi uidentur dici, & inde foriculi apud M. Varron&etilde; in Dere ru$tica: Et ideo oporo- thecas qui faciunt, ad Aquilonem ut fene$tras ha- beant, at&que; ut aëre perflentur, curent: ne&que; tamen $ine foriculis.id e$t, $ine tabulatis, quæ poma ferãt, ego interpretor: ut fori in naui $int tabulata, qui- bus ferantur nautæ per nauim. <p>Prora & puppis uulgò nomen paucis immuta <pb n=113> tis retinent: <G>wru/mnam</G> Græcidicunt, quæ puppis à no $tris dicitur. Tullius nono epi$tolarum familiariũ: Sedebamus enim in puppi, clauumque teneba- mus. Thucydides lib. primo: <G>*kai\ e)qau/mazom <*>u\s <*>orin- qi/oos, wru/mnam <*>r<*>me/nous</G>. Idem in tertio: <G>*oi(de/ u(pexw/roum h)/dh wru/mnxm <*>r<*>o\menoi</G>. Memini me legi$$e in Cõmen- rijs in ip$um Thucydidem: <G>*gromnam <*>rou/eqai/ e)si, <*>stoli/ gom<*>naxwrei)/m mh\ sre/ yanta <*> wloi_om. o( gar\ ou(/tws a)naxwr w_m, e)p<*> t<*> wru/mnam <*>wphlatei_</G>. Appianus de bellis ciuilibus: <G>*e(/m de\ <*>we/no om w(s c)n a)diokh/tw| t<*> nau_m <*>rou/ontes e)pi\ wru/mnam a)nti- <*>a)m. <*> l) au)<*> woiou/ntwm kai\ tw_m wolemi/wm, i)/sh me\m h)_m h/ bi/a tw_m a)ndrw_m, o( <*> a(/rpac e)poi/<*> i)/diiom</G>. Latini inhibere dicũt, quod Græci <G>wru/mnam <*>rou/eqai</G>. Veneti uulgari uoca- bulo ziare dicunt. Tullius in primo de Oratore: Vt cõcitato nauigio quum remiges inhibuerint, retinet tamen ip$a nauis motum & cur$um $uum, intermi$$o impetu pul$u&queacute; remorum. Idem XIII. ad Atticum: Nuncad rem ut redeam, inhibere il- lud tuum quod ualde mihi arri$erat, uehementer di$plicet. E$t enim uerbum totum nauticum.quan quam id quidem $ciebam: $ed arbitrabar $<*>ineri remos, cum inhibere e$$ent remiges iu$$i. Id non e$$e eiu$modi, didici heri cum ad uillam no$tram nauis appelleretur. non enim $u$tin&etilde;t, $ed al<*>o mo do remigant. Id ab <G>e)poxh_s</G> remoti$$imum e$t. Qua- re facies, ut ita $it in libro, quemadmodum fuit. Et po$tea $ubdit: Inhibitio autem remigũ motum ha bet, & uehementiorem quidem, remigationis na- uem conuertentis ad puppim. Liuius in $exto ter- <pb n=114> tiæ decadis: Ita&que; ex utraque parte $igno dato cum ro$tris concuri$$ent, ne&que;retro nauem inhiberent, nec dirimi ab $e ho$tem paterentur, quam quis in deptus nauem erat, ferrea iniecta manu ita con$e- rebant ex propinquo pugnam, ut non mi$$ilibus tantũ, $ed gladijs etiam prope collato pede prælia r&etilde;tur. Liuius $eptimo quartæ decad. Inde tumultu iniecto, cum diuellere $e ab ho$te cupientes inhibe rent Rhodij, fracta anchora & implicita remis, la tus alterum deter$it, debilitate ea ip$a quæ icta co- hæ$erat, nauim cepit. Diodorus in XX. <G>*ai( me\m war<*>- surom a)llh/lwm tou\s tarsou\s, w(/se wro\s fugh\m kai\ liwgmo\m a)<*> as gi/neqai. a<*> de\ <*>ata\ wrw/ram <*>i=s e)m<*>o/lois sur)r(a/p<*>sai wru/- mn<*>m a)nekrou/onto wro\s a)/ll<*> e)m<*>ol<*>, kai\ <*>ateqraumxitizom a)l- lh/lous <*> tou/tas e)fesw_tes, a(\te tou_ sko/pou su/neggus e(ka/sois <*> me/nou</G>. id e$t: Aliæ inter $e remos deter$erũt, ut ad fu- gam & ad ho$tes per$equendos inhabiles fierent. aliæ autem obuer$is inter $e proris, concur$u ro- $tris facto inhibebant, ut iterum impetum repete- re po$$ent. Qui&queacute; in illis $tabãt milites, $e$e mutuis uulneribus conficiebant. <p>Qui hominibus ad proram imperat, ip$amque regit, dicitur <G>wrwra/ths</G> à Iulio Polluce, <G>wrwreu\s</G> à Xe- nophonte, <G>a)na<*>a/sews</G> quinto <G>*ou)x o(ra_te, e)/fh, o(/ti kai\ neu/ma tos mo/nou e(/neka xa lepai/n<*> me\m wrwreu\s <*>i_s c)n wrw/ra, xalepai/- nei de\ <*>h<*>bnh/ths <*>i=s c)n wrh/mnh</G>: Num uidetis, ait, ip$um pror&ecedil; rectorem hominibus, qui in prora $unt, uel ob $olum nutam $ucc&etilde;$ere, gubernatorem etiam ijs qui $unt in puppi? Qui $ocijs naualibus im- <pb n=115> perat, <G><*>el<*>sh\s</G> dicitur ab eod&etilde; Polluce: <G>toi/xarxos</G>, qui lateri: <G>e)sxareu\s</G>, qui foco. Cum igitur <G>wrwra/ths</G> dica- tur, qui proram regit: forta$$e apud Plutar chũ in uita Cleomenis, locus (ut opinor) corruptus, nec ab hominibus no$træ ætatis (quod $ciam) $atis in- tellectus, emaculandus e$t. Quoniã facete dictum gratiam ami$it, dum non intelligitur: etiam $i ab oratore arguto Demade prolatũ $it. Iubente enim quondam populo Athenien$i, ut triremes è naua- libus producerentur, & $ocijs naualibus defen$o- ribuś que complerentur, cum pecuniæ in publico e$$ent nullæ: Panis confectio, inquit Demades, ut ri Athenien$es, e$t prior ip$a prora. hoc e$t, etiam$i prora $it anterior, & prior nauis pars: e$t tamen ali quid prius, nauticũ $cilicet panem conficere, $tipen dium&queacute; militibus & remigibus præbere. <G>*fnra/sai</G> e- nim & <G>fura_m</G>, e$t <G>znmou_m kai\ a)nama/<*>m ta) a)/l<*>ra</G>, ex quo <G>fu/rama</G> deducitur, id e$t, fermentum. e$t enim <G>fura/- sai</G>, ma$$am farinæ $ubigere & mi$cere, unde pa- nis conficiatur, qui <G>a)/rtos nautiko\s</G>, id e$t, panis nauti- cus dicitur. Lucianus, <G>kai\ a)/rt<*>s o)ktw\ nautikou\s</G>. Plinius li bro uige$imo$ecundo, capite uige$imoquinto: Ve tus aut&etilde; nauticus panis tu$us, at&que; iterum coctus, $i$tit aluum. Sed præ$titerit, in Lectorũ gratiã uer ba Plutarchi ad$cribere in Agidis & Cleonis uita: <G>*kai\ lhma/dihs ta\s trih/r<*>s me\m <*>aqe/lk<*>m kai\ wl hrou_m wote tw_m a)qhnai/wm <*>el<*>uo/<*>twm, <*>h/mata de\ ou)k e)xo/ntwm, wro/tbom <*>i\m, e)/- fh, tou_ wrw/ra <*> furaisai</G>. Locus corruptus: & legendũ exi$timo <G>th_i wrw/ras</G>, non <G>tou_ wrw/ra</G>: ut $ic legendum <pb n=116> $it, <G>wro/tbo/me)sim, e)/fh, th_s wrw/ras <*> fura/oai</G>. Is qui Plutar chum uertit, cum elegantiã minimè a$$equeretur, frigidè nimis uerti$$e uidetur. eum adeas, & ode- ris hominis in$citiã, qui tam belle dictum tam fri- gide reddiderit. $ed ad alia properabat. Vir quidã mihi peramicus, cum illi hæc no$tra communica- rem, cen$uit legendũ in Plutarcho: <G>*gro/terom lei=, e)/fh, <*>u_ wrwra/tou fnra/sai</G>: Id e$t, prius panis conficien- dus proratæ e$t. $ed priora mihi magis placent, for ta$$e quia no$tra: tu Lector iudicabis. <p>Sunt & acro$tolia extremæ mauis partes, quæ fa cilè euellebãtur, cum collibitum fuerat: ut con$tat ex Diodoro Siculo XX. <G>*oi( r(o/diioi taxe/ws ta\ me\m a)kro- <*>o/lia werie/ <*>asam, u(/l<*> de\ cu_ram kai\ la_dias tai_s nausi\m <*> e/n- tes c)ne/psh <*>m</G>. id e$t: Rhodij celeriter acro$tolia detra- xerunt, iniectiś que malleolis & teda in naues, eas ip$as concremarunt. Appianus in Mithridate: <G>*w(/se kai\ trih/rh au)<*>i_s a)ndra<*>si a)nadihsa<*>menoi, kai\ a)kroso/lia wolla\ <*> sku/la e)s <*>m lime/na fe/ront<*> e)panelqei_m</G>. Id e$t: Vt trireme cum ip$is hominibus religata in portum $e recepe rint, multis onu$ti $polijs, ip$iś que nauium acro- $tolijs: quæ Latini ro$tra, ut opinor, uocant, & $i quæ $imilia. Diodorus libro decimo octauo, ubi de $ucce$$oribus Alexandri: <G>*meta\ de\ tau_ta nika/nor <*>a tapleu/santos ei)s <*>m w<*>raia\ <*>ekosmhme/nw| so/lw| toi_s a)p\ th_s ni/- khs a)krosoli/ois</G>. Idem in uige$imo: <G>*au)<*>s de\ta\s i)di/<*>s nau_s <*>osmh\sas <*>i_s a)krosoli/ois, kai\ a(lou/sas e)felko/men<*>m wlou_m, e)piei_to</G>. Quæ ideo ad$cribenda curaui, ut Lector $ci re po$$et, in more po$itum apud antiquos, ornari <pb n=117> naues uictrices captiuarũ acro$tolijs. Xenophon in $exto <G>e(llhnikw_m</G>: <G>*ta\s me\m trih/r<*>s a)krwthriasa<*>men<*> e(\l- kwm <*>athga<*>geto ei)s <*>m <*>erkhrai/wm lime/na, a)krwthriasa/men<*></G> dixit, id e$t, detractis acro$tolijs. <p>Antennæ etiam nomen uulgo retinent. Græci <G><*>obai/am</G> uocant. Aulus Hirtius in quarto: Hoftis re- pente aduer$am ad $e uenientem nauem antennis ad mediũ malum demi$$is, in$tructam propugna toribus animaduertit. quod ubi con$pexit, celeri- ter uela $ubduci, demitti&queacute; antennas iubet, & mili- tes armari: & uexillo $ublato, quo pugnãdi dabat $ignum, quæ primæ naues $ub$equebantur, idem ut facerent $ignificabat. <p>Malus nauis à Græcis <G>i)so\s</G> dicitur. cuius partes diuer$is appellationibus di$tinctæ à Macrobio in quinto Saturnalium, in hæc uerba: A$clepiades au tem, uir inter Græcos apprime doctus ac diligens, carche$ia à nauali re dicta exi$timat. ait enim, na- ualis mali partem inferior&etilde; pternam uocari: at cir ca mediam ferme partem, <G>ba/xhlom</G> dici: $ummam uerò partem, carche$ium nominari: & inde diffun di in utrun que ueli latus ea, quæ cornua uocan- tur. Quis aut&etilde; fuerit ille A$clepiades, $cies ex Athe- næo libro undecimo <G>l<*>pnosofisw_m</G>: & $imul ex ip- $ius uerbis apertius intelliges, qu&ecedil; à Macrobio $cri pta $unt. Quare ea $ubijcere non grauabor: <G>*a)sklh- <*>ia/dhs o( murleano\s <*>eklh_qai fhsi\ a)po/tin<*> iw_m c)n th_|nhi\ <*>ata- sk<*>nasma<*>twm. <*>u_ gar\ i)sou_ <*> me\m <*>atwta<*>tw p<*>e/ rna <*>alei_tai, h(\ e)m <*>i/p<*> ei ei)s t<*> lhno\m. <*> l) o<*>om ei)s me/som, tra<*>xhl<*>. <*> de\wro\s <*></G> <pb n=118> <G>te/lei <*>arxh/siom, e)/xei <*>to <*>erai\as a)/nw s<*>ou/sas e)f) e(ka/tba ta\ me/rh</G>. Iulius Pollux alijs uerbis ferè eadem: <G>*kai\ <*> me\m <*>wo diexo/menom <*>m i(so\m lhna\s, <*> c)narmoto)menom au)<*> p<*>e/rna, <*> de\ teloutai/om <*> wro\s th_| <*>erai/a|, h)laka/th kai\ qwraikiom kai\ <*>arxh/ siom</G>. Vt non apud Macrobium $it legendum ueli, $ed mali: nec patera, $ed pterna: quæ cum $ciolus qui$piam non caperet, uideret&queacute; de ua$culis tracta ri, pateram pro pterna nobis appo$uit: u$queadeo maculæ no$trorũ Latinorũ non po$$unt $ine col- latione Græcorũ elui. Pollux ip$e <G>h)laka/thm & qwra/- kiom</G> confundere uidetur: quæ dilucidius uidebis a- pud Athen&ecedil;um in loco $uprà citato. Nunc ad no- $tros Iurecon$ultos redeamus. Malum nauis e$$e partem Labeo ait, quem Græci <G>i(so\m</G> uocant. <p>Artemonem autem non e$$e partem nauis, Ia- bolenus in tractatu de Verb. $ignif. prodidit. E$t au tem artemon, uelum maius nauis, ut in Actis Apo $tolorum ad calcem: <G>*kai\ e)pa/rantes <*>m a)rte/mona th_| wneou/- sh| <*>atei_xom ei)s <*>m ai)gi/alom</G>. Quem locũ uir doctus pro antenna interpretatus e$t, haud $cio quàm recte. Etenim etiam nunc nomen Venetijs uulgo reti- net, & artimon uocãt. Iulius Pollux <G>a)ka/tiom</G> uocat. Plutarchus, <G>ww_s lei= <*>m ne/om woihma/twm a)kou/eim</G>: <G>*go/tbomou)_m tw_m ne/wm w(/<*>b tw_m <*>qakhsi/wm <*>hrw_| tini\ ta\ w)_ta a)te/ktw| <*>ata- pla/asontes, a)<*>agka/zwmem au)tou\s <*> e)piku/riom a)ka/tiom a)rame/n<*>s woihtik<*> feu/geim kai\ warecelau/neim</G>. Idem <G><*>at) e)pi/kourom</G>: <G>*ta<*> tas me/n<*>ita\s thlikau/t<*>s kai\ tosai/tas h(diona)s, w(/<*>ob a)enna/<*>s e)kbe/pontes ou(_toi ki\ a)posre/fontes, ou)k e)<*>si geu/eqa <*>u\s wlhsia/ santas au)toi_s, a)<*>a\ tou\s me\m e)parame/nous ta\ a)<*>a/tia feu/g<*>m a)<*></G> <pb n=119> <G><*>u(tw_m <*>eleu/ousim</G>. id e$t: Iubent illinc effugere pa$$is maioribus uelis. Tullius alio loco Latine dixit, Velis, ut ita dicam, remiś que fugienda: quod Græ ci dixere <G>e)parame/nous ta\ a)ka/tia feu/g<*>m</G>. Sic Latina cum Græcis coniungenda: quod hoc toto opere cona- ti $umus. Quid autem a$$ecuti fuerimus, Lector uiderit. Lucianus in Ioue Tragœdo: <G>*ou)kou_m e)/ferem u(ma_s to/te o( a)/nem<*> e)mpi/p<*>wm th_| o)qo/nh|, kai\ e)mpipla\s ta\ a)ka/tia ma_llom <*> oi( e)re/<*>ontes, e)ku<*>e/rna l) ei(=s ti\s e)fesw\s, kai\ e)/swze t<*> nau_mm</G>. Et alibi, <G>ww_s lei_ i(sori/am s<*>graif<*>m</G>: <G>*dehs<*> gar\ to/te <*>oihtikou_ tina\ a)ne/mon e)pouria/sant<*> ta\ a)ka/tia</G>. Quibus uer bis acatia pro maiore uelo accipiendum putamus, etiam$i uiri aliquot alioqui docti aliter interpreta ti $unt. <p>Velis u$us primus mortalium Aeolus dicitur, & propterea deus uentorum e$t habitus. Diodo- rus in quinto: <G>*pro\s de\ <*>u/<*>is t<*> tw_m i(si/wm <*>ei/am <*>i_s nxu- tik<*>i_s ei)shgh/saqai kai\ lidia/cai</G>. id e$t: In$uper & uelorũ u$um nautis introduxi$$e, rationem&queacute; utendi do- cui$$e. Gr&ecedil;ci uelum <G>e)qo/nhm</G> dicunt, & <G>i(si/om</G>, ut patet de <G><*>qo/nh</G> ex loco Luciani $uprà prolato. Appianus: <G>*fu- la/<*>ontes a)/nemom e)k wo/ntou wolu\m wepetxsme/nois <*>i_s i(si/ois lie- <*>e/onto, a)di<*>a/twm ou)sw_m e)/ti <*> bihrw_m o(lka\das fbome/nas i(si/<*> kai\ wneu/mati diiw/k<*>m</G>. Quibus uerbis clarius e$t. quàm ut enarrari debeat, <G>i(si/om</G> pro uelo à Græcis accipi. <p>Minus autem uelum dolo, Græce <G>lo/lwm</G> dici<*>ur. Liuius quartæ decadis libro $exto: Iam ferme tri- ginta in fronte erant, quibus ut æquaretlæuũ cor- nu, dolonibus erectis altum petere intendit. Idem <pb n=120> in eodem: Quod ubi uidit Romanus, uela contra hit, maloś que in clinat, & $imul armamenta com- pon&etilde;s opperitur in$equ&etilde;tes naues. Iam fermè, &c. Et paulo pò$t: Sublatis dolonibus effu$e effugere contendit. Diodorus libro decimoquinto: <G>*h( <*> nau_s forou_ wneu/matos e)pila<*>ome/nh tou_ lo/lwn<*> a)rqe/nt<*> e)ce/fuge <*>m <*>i/ndi<*>om</G>. Plutarchus in Tyberio: <G>*w(/se <*>akei_nom ou)deno\s a)gnoou_nt<*>wozw/nnuqai cifi/diiom lhsriko\m, <*> l<*>lw<*>a <*>alou_si</G>. Quibus Plutarchi uerbis dolonem accipere debes pro teli genere, non pro uelo ut ponitur à Iurecõ- $ulto in L. Si ex plagis. §. Tabernarius, in tractatu ad legem Aquilam. <p>Velum quod à tergo e$t, <G>e)pi/drom<*></G> uocatur à Iu- lio Polluce. Nauis ab eodem Polluce Antigoni <G>tr<*> a/rmen<*></G> dicitur, qu&ecedil; tria uela haberet, trinoś que ma los. quo uerbo utitur & Lucianus in dialogo, qui <G>wlci=om</G> uel <G>eu)xai\</G> in$cribitur: <G>*o(\s <*> e)/ti e(no\s wloi/<*> tout<*>i/ le- <*>o/ths w)\m warh\k<*>es bow/ntwm, ei) we/nte <*>t h/s <*>o wro/s tou/tw| tria\r- mena wa/nta kai\ a)nw/leqra, ou)de\ o)/y<*> lhladih\ <*>u\s fi/lous</G>. Cum non $atis $cirem quid <G>tria/rmena</G> $ignificaret, con$u- lui Commentarios Græcorum: in quibus inueni, quod $ub$cribam: ut in de Lector cõiecturam face- re po$$it. ea $unt eiu$modi: <G>*a)/rmena i)diwtikw/terom, o(\mws <*> ou)k a)lo/gws ta\ i)si/a <*>a<*>ei_m</G>. Inde <G>bia/rmena</G> dicta putaui, quæ tria uela haberent. Idem Pollux dicit. Si erat con$trata tecta&queacute; nauis, in&ecedil;dificabantur <G>wu/rg<*>xoi</G>, id e$t, tigna continentia turrim. Super quos duæ tur- riculæ dextra & $ini$ira: quarum medium erat <G><*>a- ta/srwma</G>, in quibus erant homines armati, quos pro <pb n=121> pugnatores uocat Tullius $eptima in Verrem: Præ clara cla$$is in $pecie, $ed inops & infirma propter dimi$$ionem propugnatorum & remigum. Poly bius in primo: <G>*e)p) au)<*> so/ma <*> lime/nos e)poiei=to <*>m wlou_m, e)/xwm <*>aqwplisme/n<*>s, <*>wro\s ma/x<*> e(toi/m<*>s tou\s a)/ndr<*> e)pi\ tw_m <*>atasrwma/twm</G>, id e$t: In ip$is faucibus portus adna- uigabat, habens armatos propugnatores, para- tos&queacute; ad pugnã uiros: qui in cata$tromatis & foris erant. Quibus uerbis planum fit, milites armatos in prælio nauali $olere certare & propugnare è ca ta$tromatis. In locum quorum hodie utuntur, des bale$trieres: $ic enim uocant Veneti. non quòd hæ $intea, quæ <G><*>atasro/mata</G> dicuntur, $ed eorum u$um præ$tant. Et forta$$e nõ ineptè dixerimus cata$tro mata ea, quæ uulgo dicuntur Garides. <p>Vela dare dicimus, & uela ducere, & uela facere, & uela pãdere. Tullius 11.de Oratore: Si $e dant, & (ut ante dixi) $ua $ponte, quò impellimus, inclinãt at&que; propendent: accipio quod datur, & ad id unde flatus aliquis o$t&etilde;ditur, uela do. Inde apud Vergi- lium: Vela dabant læti. Aulus Hirtius: Impruden- tes uela in altum dederũt, ac diu multum&queacute; iactati, tandem multis po$t diebus $iti inopia&queacute; cõfecti, ad Cæ$arem peruenerunt. Liuius in quinto tertiæ de cadis: Cum trigintaquin&que; nauibus ex portu Syra cu$ano profectus libero mari, uela in altum dedit. Cæ$ar in $ecundo de bello ciuili: Interim aduentu longarum nauium Curio pronuntiari onerarijs nauibus iubet, quæ $tabant ad Vticam numero cir <pb n=122> citer c.$e in ho$tiũ habiturũ loco, qui nõ eue$tigio ad ca$tra Cornelia uela duxi$$et. Verg. in quinto: Vela facit tamen, & plenis $ubit o$tia uelis. Tullius Tu$culanarũ quarto: Vtrũ igitur mauis $tatimne nos uela facere, an qua$i è portu egredientes pau- lulum remigare? Et paulo pò$t: Quærebam igitur utrum panderem uela orationis $tatim, an eam an tè paululum Dialecticorum remis propellerem. Liuius in v.tertiæ decadis: Cuius prima cla$$is pe- tere altũ ui$a e$t. Idem in $exte tertiæ decadis: aliæ in alto mer$æ, aliæ ad incertos uentos hinc at&que; il- linc obliqua tran$ferentes uela, in altũ euect&ecedil; $unt. Tullius in primo Tu$culanarũ: Quò utinam uelis pa$$is prouehi liceat. Si enim reflantibus uentis re ijceremur, tamen eódem paulo tardius referamur nece$$e e$t. Idem in tertio: Velis (ut ita dicã) remiś- que fugienda. Et inde ueliuolantes naues dictæ a- pud Marcum Tullium: Et fera ueliuolantibus na- uibus cõpleuit manus litora. E$t autem in uelo ea pars quæ acutior & inferior ad nauis latus religa- tur, modo&queacute; cõtrahitur, modo relaxatur, Pes à La- tinis, à Græcis <G>wou/s</G>: <G>*le/getai de\ ou(/tw <*>oini/om <*>a/twqem <*> i(si/<*></G>, autore interprete Euripidis in Ore$te. Lucia- nus in dialogo <G>e)piskopou_ntes</G>: <G>*to/te u(m<*>s <*>w) a)gnoi/as <*>ele<*> te t<*>qo/nhm sei=lai, <*> c)ndiou_nai o)li/gom tou_ wodio/s</G>. id e$t, Tunc uos pr&ecedil;ignorantia iubetis uela contrahere, uel pa rum de pede relaxare. Plutarchus <G>weri\ <*>lnfili/as</G>: <G>*o<*> gar\ e<*>ripi/dih| wise/om le/gonti, <*>h\ gar\ mebi/am e)s a)llh/l<*>s fili/am <*>gatou\s a)ntei/naqai, kai\ mh\ pro\s a)/hrom mu/elom y uxh_s eu)/lnta l)</G> <pb n=123> <G><*> qi/lghbafrenwm, a)pota/sa<*>ai kai\ c<*>t<*>nai <*>aqaipob w<*>di<*> rew\s e)pididio/nta, kai\ wrosa/gonta tai_s <*>ei/ais t<*> fili/am</G>: Ne&que; enim Euripidi credendum dicenti, nos mortales oportere mediocri amicitia e$$e contentos, nec $i- nere eam penetrare ad animi medullã, intimos&queacute; mentis rece$$us, putare&queacute; eam ueluti mentis oble- ctamentũ facilè dilui debere, abducere&queacute; & remit- tere cum uelis, ceu pedem nauis, aptãdo intenden dó que amicitiam pro u$us ratione. Idem Euripi- des in Ore$te pedis meminit, eiu$dem&queacute; ferè $enten tiæ, dum ait: <G>*kai\ nau_<*> gar\ c)ntaqei_<*>a wro\s bi/am <*>dii\ <*>bla- <*>em. e)/sn l) au)_qis h)\m xala_ wo/dia</G>. Ad quod allufi$$e uide- tur Tullius de Amicitia, cum ait: Partim fugiendas e$$e nimias amicitias, ne nece$$e $it unum $ollicitũ e$$e pro pluribus: $atis $uper&queacute; e$$e $ibi $uarum cui que rerum curam. alienis nimis implicari, nimis mole$tum e$$e. commodi$$imum e$$e, quàm la- xi$$imas habenas habere amicitiæ, quas uel addu- cas cum uelis, uel remittas. Lucianus de ueris nar- rationibus <G>wodiew_nas</G> uocat: <G>*kai\ tai_s xersi\ tou\s wodi<*>w_n<*> ate/xontes</G>. Reliqua adderem, $ed $unt fœda magis quàm ridicula. quod tamen de quadratis uelis in- telligas: nam $uperiora de uelo triãgulari forma. <p>Trã$tra in naui $unt $edilia, in quibus erãt remi ges. quod uel autore Verg. probari pote$t, dũ ait: <p>Con$idunt tran$tris, intenta&queacute; brachia remis <p>Intenti expectant $ignum, exultantia&queacute; haurit <p>Corda pauor pul$ans. Veneti banchos uo- cant. Nec alienum fuerit deremis pauca $ubijcere. <pb n=124> Remos Copæ inuenerunt Plinio autore. Inde à Gr&ecedil;cis <G><*>w_p<*></G> dicti. Lucianus: <G>*pr<*>selau/sa<*>tes ou)_m tai=s <*> p<*>s</G>. id e$t: remis accedentes. Inde <G><*>wphlat<*>m</G> quidam Latini remigare dicunt. Id&etilde; Lucianus de ueris nar rationibus: <G>*e)<*>ec<*>s e)kwphla/to<*>upari/as<*> au)<*>kla/di<*> megailais kai\ a<*>toxo/mois, w_<*>obei/e)retmoi_s</G>. Remus enim <G>e)- retmo\s</G> à Grçcis dicitur. Idem Lucianus: <G><*>ou)de)m, h)\m e)uh_res <*>artobo/m m<*>i e)retmo\m diw_s mo/n<*>m</G>: Nihilte pœni tebit, $i modo mihi probũ fortem&queacute; remũ præbue- ris. Ab eodem Luciano molæ qua$i manubrium <G><*>w/ph</G> dicitur, propterea quòd tanquam remus agi- tatur in gyrũ. Inde idem in A$ino: <G><*>wozoug<*>i/ me t<*> w/ph| th_s mu/lhs</G>. Remorum autem ordinem extremũ, et ueluti remigiũ, <G>tarsou\s</G> Grçci uocant. Quod enim Latiniremos detergere uel defringere dicunt, Gr&ecedil; ci <G>tarsou\s qrau/<*>eim</G>. & in ijs Polybius in primo: <G>*a)lla\ kai\ <*> tarsou\s e)/qrauom ai( nh_es a)llh/lais onghrou/<*>sai</G>: Sed mutuo concur$u naues inter $e remos defringebant. Ap- pianus de bellis ciuilibus: <G>*kai\ s<*>e/tr<*>am h( me\m <*>m e)_m<*> lom th_s mhnodw/<*> new\s, h( de\ <*>m tarso\m t<*>s menekrxit<*>s</G>. id e$t: Confregit illa quidem ro$trum nauis Menodori, altera autem remos Menecratis deter$it. Partem re milatiorem Græci <G>wla/tam</G> uocant. e$t enim <G>txrso\s</G>, id quod diximus, ut uides. Cæ$. de bel.ciuil. lib.1. Aut remos tran$currentes detergere $i po$$et, con tendebãt. Liuius in octauo tertiç decad. Alterius re mos deter$it, cæteras&queacute; quas indepta e$$et, mulcta$ $et, &c. Idem $exto quartæ: Et ut in numero impa- ri duæ regiæ unam cir cun$i$tunt, & primum ab u- <pb n=125> tro&que; latere remos defringunt, deinde tran$cendũt armati. Idem in $eptimo quartæ: Sed momento r&etilde;- poris & nauiũ uirtus, & u$us rei maritimæ terror&etilde; omnem Rhodijs demp$it. nam & in altum celeri- ter euectæ naues, locum po$t $e quo&que; uenienti ad terram dedere: & $i qua cõcurreratro$tro cum ho $tium naui, aut proram lacerabat, autremos deter gebat, aut libero inter ordines di$cur$u præterue- cta in puppim impetũ dabat. Diodorus in loco $u prà citaro, <G>warasu/r<*>m qarsou\s</G> dixit, ut uidimus. Remi ges ip$i <G>e)/retai</G> & <G>a)nte/retai</G> dicuntur. Thucy. in primo, <G>e)re/t<*> mi<*>w_| wei/qontes</G>. Et in tertio, <G>o<*>l) a)nte\retai wleu/san<*> tw_m new(m a)fiknou_ntai</G>. Quo loco <G>a)<*>te/retai</G> $unt remiges quidem, qui tamen cum opus erat decertabant & propugnabant, ut utrun&que; mini$teriũ præ$tarent. Quapropter eo$dem & <G>maxi/m<*></G>; uocat in primo id&etilde; Thucyd. <G>a)nte/retai l) o(/ti h)_sam ki\ maiximoi wa/ntes</G>. Et pau- lo pò$t eo$dem <G>wr<*>skw/p<*>s</G> uocat. <G>weri/news</G> autem ap- pellat ocio$os ac liberos uectores, àremigandi la- bore, cum ait: <G>*peri/news de\ ou)k ei)ko\s wollou\s cumpl<*>m e)/xw tw_m basile/wm, kai\ t_ ma/lisa c)n te/l<*></G>. Remiges ip$os Liuius $o cios nauales uocat, Græci <G>wlh, w/mata</G>, Veneti la ciur ma. Diodorus in X X. <G>*ai( l) a)/llxi e)k<*>iasame/nwm t_ wlhrw- maitwm liesw/qh <*>m wro\s t<*> a)ntigo/n<*> sratope/d <*>am</G>. id e$t: Aliç autem contendentibus $umma alacritate ip$is $o- cijs naualibus $e ad exercitũ Antigoni receperunt. Liuius libro primo tertiæ decadis: Nam ut $ocijs naualib<SUP>9</SUP> affatim in $tructã cla$$em, ita inopem mi- lite habebat. uide ut alios ponat pro $ocijs nauali- <pb n=126> bus, alios pro milite & propugnatoribus. Idem in $exto tertiæ decadis: Scripto deinde exercitu, de re migum $upplemento agi cœptum. in quam rem, cum ne&que; hominũ $atis, nec ex quo pararentur, $ti- pendium&queacute; acciperent, pecuniæ quicquã ea tempe $tate in publico e$$et: edixerũt Con$ules, ut priua ti ex cen$u ordinibus&queacute; $icut antea remiges dar&etilde;t, cum $tipendio cibarijs&queacute; dierum triginta. Et paulo po$t $ubdit: Nam unde, cum pecunia in ærario nõ e$$et, paraturos nauales $ocios<*> Quibus uerbis cõ $tat Liuium uocare nauales $ocios, quos $uperiori bus uerbis remiges dixerat. Id&etilde; Liuius in decimo quart&ecedil; decadis: Nec rei naualis cura omi$$a, duũui ros in eã rem cõ$ules creare iu$$it, per quos naues XX. deductç naualib<SUP>9</SUP> $ocijs ciuiũ Romanorũ, qui $eruitutem $erui$$ent compler&etilde;tur, ingenui tantũ ut his prçe$$ent. Et $anè cum uerbo Compler&etilde;tur utatur Liuius, $atis indicat nauales $ocios eos e$$e, quos Grçci <G>wlhrw/mata</G> dicunt. & ita uertimus in ple ri$que locis $uprà citatis. Hic no$tram $ententiam euertere uidetur Lucianus, qui de ueris narrationi bus aliter uidetur id uocabulũ u$urpa$$e. ait enim: <G>*pros<*>alo/ntes ou)_m h(mi_m a)<*> lu/<*> wlhrwma/twm e)ma/xonto</G>. Quo loco <G>wlhrwma/twm</G> non pote$t intelligi pro $ocijs na- ualibus, $ed potius pro ip$is nauigijs in$tructis & armatis. ut uertendum $it: Impetu in nos dato bi- nis nos nauigijs armatis circũ$i$tunt. Subdit enim ip$e Lucianus haud ita multo po$t: <G>*kai\ l<*>loi <*>sam <*>rath/sant<*> qi( <*>aruona<*> a(/t<*> ki\ wlei/<*>s. we/nte <*> ei)_xom wlhr<*></G> <pb n=127> <G>mata</G>. id e$t: Quinque nauigia in$tructa armará que habebant. cum illos duo tantum habui$$e dicat. Verum non ab$imile uero e$t, Lucianum eo uo- cabulo abu$um, dum certos autores, quos non ha bemus, $ibi imitandos propo$uit. Au$im enim om ni a$$eueratione affirmare, eam loquendi formu- lam, qua in illo uocabulo Lucianus u$us e$t, non extare in ullo eorum, qui uulgati $unt, autorum. Hoc forta$$e quibu$dam nimis confidenter dictũ uidebitur. $ed $i quis $cripta Luciani ad normam Platonis & Demo$thenis uelit expendere, inue- niat forta$$e Lucianum multa $ibi permi$i$$e: ut ni hil cau$æ $it, quamobrem de no$tris hominibus conqueri debeamus, $i illorum heroum elegantiã hactenus a$$equi nequiuerint. Viri ætatis no$træ docti$$imi non $atis intellexerunt, ut mihi <*>er$ua- deo, quid <G>wlhrw/mata</G> uellet, & in eo hallucinati $unt. qui $i aciem mentis & ingenij in eo int&etilde;dere uolui$$ent, & non ad alia fe$tina$$ent: facile, opi- nor, quç diximus, ip$i $ua $põte animaduerti$$ent. Sed nos quoque in multis, ne dicam in omnibus, cæcutire $olemus. Eccetibi <G>w<*>ri\ e)pwti/dos</G> quid dicã, non $atis di$picio. Conijcio tamen e$$e proræ par- tem eam, quæ utrin que $tat ad latus ro$tri: nec ui- deo Latinum no men habere, quod Græco re$pon deat. Appianus de bellis ciuilibus: <G>*meta\ de/ ai( nh_es au)- t<*>i\ s<*>er)r(h/gn<*>to a)<*>h/lais, ai( me\m e)s ta\ wla/gia, ai( de\ <*>at) <*>pwti/dias, ai( l) e)p) e)m<*>o/lous</G>. id e$t: Po$tea & naues ip$æ concurrerunt inter $e, aliæ ad obliqua, aliæ ad epo <pb n=128> tidas, aliæ uerò ad ro$tra impetu facto. Idem in eo dem: <G>*kxi\ au)tw_| <*>a<*>a\ t<*>w\ e)pwti/dia e)mpesw\m <*>ate/seise t<*>w\ nau_m</G>. id e$t: Impetu&queacute; in illum facto, ad epotida nauem ip$am conqua$$auit. De anchora nihil dicam. e$t enim omnibus nota, Græci <G>a)/gkuram</G> uocant. Ab an- chora anchoralia dicta, funes, quibus religata e$t anchora. Liuius decadis tertiæ libro $ecundo: Vix- dum omnes con$cenderant, cum alij re$oluunt o- ras, autanchoram uellunt: alij, ut ne quid teneat, anchoralia incidunt. Inde oram $oluentibus dictũ à Quintiliano uulgatius, quàm ut repeti debeat. Il lud $olum adijciam ex Luciano, <G>ta\ a)po/geia lu/sa<*>ai</G> di ci, quod Latini orã $oluere. uerba Luciani $unt in dialogo qui <G>e(rmo/timos</G> in$cribitur: <G>*ou)de/ gar\ a)<*>asre/<*>ai e)/ti kai\ a)<*>aswqh_nai o)pi/sw r(a/diiom h)_m, a(/pac e)pidiw_| th_| wleou/sh| ti/s au(- <*>m ta\ a)po/geia lusa/men<*></G>. id e$t: Vbi $emel oram $olue- rit. Cum autem anchoræ iactæ erant procul à por tu, naues dicebantur in $alo e$$e. Græci dicunt <G>a)po- saleu/eim</G>, ut e$t apud Diodorum in uige$imo: <G>*dio/pob h)nagka/<*>onto ta\s a)gku/r<*>s, a)fe/ntes w(s a)\m c)n lusi\ sadi/ois a)po\ th_<*> gh_s a)posaleu/eim, a(\ma wolloi_s wobiexo/menoi leinoi_s. tou_ me\m gar\ klu/diwn<*> r(hgnume/n<*> traxu/tobom e)kindiu/n<*>uom a)/ntand<*>a ta\ ska/fk sugklu<*>h_nai</G>. Thucydides: <G>*kai/ a)posa<*>eu/s<*>s h(me/ram kai\ nu/- k<*>a <*>we\r tou_ satope/di<*>, u(/sobom a)fiknei_tai e)s e)/fesom</G>. Quod <G>a)posaleu/eim</G> dixit Diodorus, Aulus Hirtius in quin- to, in $alo & in anchoris commorari protulit, in hæc uerba: At&que; in $alo & in anchoris ea nocte cõ- moratus, prima luce Adrumetum accedit. Idem in $exto: Item complures nando ad naues, quæ in <pb n=149> $alo fuerunt, $erecipiunt. C&ecedil;$ar in tertio bellorum ciuilium, $alum pro iactatione accipere uidetur: T<*> rones enim multitudine nauium perterriti, & $alo nau$ea&queacute; cõfecti. Et paulo po$t: At ueteranæ legio nis milites, item conflictati & tempe$tatis & $enti- n&ecedil; uitijs nõ ex pri$tina uirtute remittendũ aliquid putauerunt. Quod $uprà in $alo dixit, po$teriori- bus uerbis enarrat, dum ait: Et tempe$tatis & $enti nç uitijs: ut mediocriter eruditus facilè colliget. Po lybius in primo <G>sa/l<*>s</G>, pro eo quod uulgò $piagia Itali dicunt, po$ui$$e uidetur: id e$t, locum minim<*> portuo$um, $ed in quo naues in $alo e$$e & cõmo- rari queant: <G>*kaqw/rmisam pro/s ti w<*>lisma/tiom tw_m<*>w) au)ton\s sat<*>ome/n<*>m, a)li/menom me\m, sa/l<*>s <*> e)/xom ki\ pro<*>ola\s <*>erixl<*>ou/- sas e)<*> th_s g<*>s eu)fuei(/s, o<*> w<*>ihsa/menoi t<*> a)po/<*>asim</G>, &c: Ap- plicuerunt ad oppidulũ quoddam, quod $ub ditio ne eorũ erat, importuo$um quidem: $ed quod ha- beret promontoria, qu&ecedil; aliqua ex parte promin&etilde;- tia eas $tationes continerent & complecterentur, quò de$cen$ione facta, &c. Vide qualiter uerteri<*> Sipontinus, & forta$$e no$tra non contemnes. <p>Erat & nauis <G>wara/shmom</G>, cuius meminit Plutar- chus in Sympo$io: quod quid $it, collegimus ip$i ex Luciano in dialogo quod <G>wloi_om h)\ eu)xai\</G> in$cribi- tur, & $uprà citauimus, dum ait: <G><*>s de\ h( wru/mnh me\m e)- pane/sh<*>em h(re/ma <*>ampu/lh <*>usou_m xhni/skom e)pikei/ menom. <*>ata<*> tikru\ de\a)<*>ilogom h( wrw/ra <*>wob<*>e/<*>hkem e)s <*> wro/sw a)pomhkun<*> me/nh, t<*> e)pw/numom th_s new\s <*>eo\m e)/x<*>sa t<*> i)/sim e(kate/rwqem</G>. id e$t: Vtuero ip$a puppis $en$im a$$urgit inflexa au- <pb n=150> reo an$erculo ornata: èregione autem proport<*>o ne prora prominetin longum producta, habenś- que utrin que $ignum I$idis deæ, quæ cognomen- tum naui indidit. Quo loco exi$timo I$im deã e$$e <G>wara/shmom</G> nauis, id e$t, in$igne illud proræ impo$i- tum, à quo nauis ip$a cognomentum $ortita e$t. Quod & ip$um conijcere e$t ex Plutarcho in Sym po$io, his uerbis: <G>*ou) m<*>m a)<*> e(au<*>m o( gorgi/as e)/fh wu<*>o/menom to<*> auklh/r<*> tou)/noma, kai\ to<*>obnh/t<*>, kai\ th_s new\s <*> wara/ <*>kmom e)kpe/m<*> wl<*>i=a, kai\ sratiw/tas ta\s\<*>a/rseis warafula/- <*>ont|a|s</G>. Inde forta$$e aliquæ naues dicebantur <G><*>rioi\</G>, id e$t, arieres: <G><*> tra/goi</G>, id e$t, hirci: quòd id genus and malium haberent tanquam <G>wara/sh\mom</G>. necab$imi- le uero e$t, centaurum pi$trim que & cuncta id ge nus, earatione dicta, prolata&queacute; à Vergilio in quin to in uer$iculis $uprà relatis. Quod nos an$ercu- lum uertimus, intellige formam an$erculi effictã ad puppis ornamentum, ut uidimus in antiquis nauibus depictis: quas ad$cribendas curauimu- in Lectorũ gratiam. Lucianus in ueris narrationis bus: <G>*o(/ te gar\ <*>n t<*> wru/mnh| xhni/sk<*> a)/fnw e)p<*>eru/cato, kai\ a)ne<*> hse</G>. id e$t: An$erculus enim qui ad puppim erat, re- pente alas premere cœpit, & clangorem fundere. <p>De manibus, ferreis coruiś que, & harpagine, nihil in præ$entia dicere nece$$e. ea enim potius qui<*> numerarit in machinationibus ad prælian- dum, qu<*>m in nauis in$trumento. Quòd $i quis de <*>s etiam a<*>dire cupiat, eum reijciam ad Appianũ Alexandrin.m, qui in quinto bellorum ciuilium <pb n=151> $ic ait: <G>*kai\ <*>ora\k<*> h)/ xe<*>ras sidihra\s eu)k<*>lu/tbom e)pi<*>i/p<*>o<*></G>. Quo uero tempore à Romanis <G><*>o/rac</G> inuenrus fuerit, uidebis apud Polybium in primo. <G><*>rpag<*></G> etiam ab Agrippa excogitatum refert Appianus in eodem libro. Cæ$ar etiam in primo de bello ciui- li, manus ferreæ meminit, dum ait: Atque iniecta manu ferrea, & retenta utraque naue, diuer$i pu- gnabant, atque in ho$tium naues tran$cendebãt. Hactenus Cæ$ar. qui etiam in primo bel.ciuil.har pagonum meminit, dum ait: li manus ferreas at- que harpagones parauerant. Vt ip$e Agrippa id machinationis genus excogita$$e non uideatur. quod $i Plinio credimus, Anachar$is harpagonas inuenit. <p>Naues ip$æ ab ho$tibus captæ, captiuæ diceban tur: ut legimus in $ecundo bellorũ ciuilium apud Cæ$arem: Nam ad eas, quæ facta fuerant Arelate per C&ecedil;$arem captiuæ, Ma$$ilien $iũ acce$$erant <*>. Aulus Hirtius in quarto: Vt uel cla$$e dimicare po$$et, adiunctis captiuis nauibus $ociorum. Liui- us in tertio tertiæ decadis: Dum hæc Romani pa- rant, aguntque, ad Philippum captiua nauis una exijs, quæ Romã mi$$æ erant, excu$$a fugit. Græ- ci <G>ai)xmalw/t<*>s</G> dicunt, ut uidimus apud Xenophon- tem in $ecundo <G>e(llhnik<*>m: *a)pa/gwm taite tw_u ai)xmalw/twm <*>ew_m a)krwth/ria, kai\ ta\s e)k <*>u_ weiraiw_s bih/reis wlh\m lw/dieka</G>. Quo loco <G>a)krwth/eix</G> po$uit ea, quæ <G>a)kroso/lia</G> $upra diximus. Et cum naues captiuæ dicantur, merito po$tliminium habent. Tullius in Topicis: Po$tli- <pb n=152> minio redeunt hæc: homo, nauis, mulus clitella- rius, equus, equa quæ fræna recipere $olet. Vt non ab re à Iurecõ$ulto de po$tliminio nauium hic tra ctetur. Cla$$em Veneti armatã uocant, Græci <G><*>n<*> tik<*>m</G>. Appianus in quinto de bellis ciuilibus: <G>*e)pen<*> pi\ qa/la<*>am e)lqw\m <*>mpr<*>sai <*> titi/<*> nautiko\m</G>. id e$t: Cla$$em Titij. Thucydides in $ecũdo: <G>*tou/twm nauti<*>m warei/xon<*> ori/nqoi</G>. alibi uocat <G>nhi/thm sra<*>m</G>, qua$i dicas naualem exercitum. In $ecundo: <G>*h)\m mh\ oi(<*>le/mio<*> nhi/th| sratw_| e)p<*>- <*>le/<*>si th_| wo/lei</G>. Et in 1111. <G><*>se ou)k ei)ko\s nhi/t<*> ge au)tw_m <*> isai/a| sratw_| i)/som w<*>q<*> e)f) <*>ma_s a)posei_lai</G>. Alibi <G>so/l<*></G> ab eod&etilde; dicitur in $exto: <G><*>li/goi gar\ lh/ so/loi mega/loi <*> e(llh/- <*>m h)\ bar<*>rwm, w<*>lu\ a)<*> e(autw_m a)pairantes <*>ato/rqwsam</G>. Ap pianus: <G>*e)/nqa a<*>tw_| new_m so/l<*> h)_m, kai\ war<*>lqem e)s ta\ new/<*>a, la qw\m w(/s tis idiiw/ths forei/w| <*>omizo/menos</G>. id e$t: Vbi cla$$is il lius erat, & in naualia penetrauit lectica delatus tä quam priuatus qui$piam. Idem de bellis ciuilibus: <G><*>o<*>s l) a)rxome/nhs oi( me\m <*>m <*>o/<*>pom <*>n xw_| wara\ t<*> g<*>m au)th\m mhno<*>dei_ so/lw| ware/pleom</G>. id e$t: Cla$$e lunari forma di$ po$ita. Idem Thucydides in $eptimo, <G>srati/am nautikh\m</G> uocat: <G>*sbati/am <*> a)/llhm <*>hfi/santo we/mpeim, <*> nau<*>kh\m kai\ <*>ezikh/m. *e)pi/neiom</G> autem <G><*>wo/lisma waraqala/<*>siom, e)/nqa t<*> w/<*>a t<*>m wo)lewm</G> erant: ut Pyreus Athenien$ium, Ni- $æa Megaren$ium, Cyllene Eleorum: ut e$t apud Thucydidem in primo: <G>*kai\ kullh/nhm <*> h)le/wm e)pi/nei om <*>n<*> hsam</G>. Nec au$im affirmare, id Latinũ nomen ha- bere. Naualia enim $unt ea, quæ à Græcis <G>new/<*></G> di- cũtur. Tullius Officiorum: Muri, naualia, portus, <*>quarum ductus. Thucydides in tertio: <G>*new/<*>ai te <*></G> <pb n=153> <G><*>xizont<*> k<*> u)/rcanto, <*>ata\ qermopu/l<*>s <*>at\ au)<*>o\m, o(/w<*>r eu)f<*>lak<*>a ai)ri_s ei)/h</G>. Veneti hab&etilde;t $uum nauale, quod ar$euale uocant, totius orbis pulcherrimũ, in quo <G>newsoi_koi</G> $unt circiter $exaginta, id e$t, nauiũ tecta: in quibus triremes reliquæ&queacute; naues longç ædificã- tur à fabris naualibus, quibus ibi perpetuò $tipen- dia de publico procedũt. Sunt autem <G><*>soi_koi</G> capa- ces $inguli triremis unius, unius&queacute; biremis, & fa- brorũ naualiũ, qui eas cõmode uel <G>i)k <*>uo/xwm</G> ædifi- cent, uel cõqua$$atas reficiant: in quo e$t & priua- tum tectũ thalamegi, totius $enatus Venetorũ ca- pacis, opus $anè quod cum antiquis regũ Aegypt<*> nauibus thalamegis&queacute; po$$it cõtendere: Bucentau rum appellant. de quibus thalamegis potui multa adijcere: $ed nõ e$t ui$um operçpreciũ. Fe$tinamus enim ad ea, quç <G>lidaskalika</G> uidentur. <G>newsoi/k<*></G> memi nit Thucydides in $eptimo: <G>*ou)/te nau_s e)n <*>i_s new<*>i<*>ois a)/l <*> o(moi/<*>stai_s <*>weli/pite</G>. Lucianus, <G>a(na/xarsis</G>: <G>*go/lim g<*>r <*>mei_s ou) ta\ oi)kodiomh/mata h(gou/meqaei)_nai, oi(_om tei/xh kai\ i(era\ <*> ewsoi/k<*>s</G>. Strabo lib. decimoquarto <G>trihrhko\m</G> uocat nauale, ad triremes recipiendas; <G><*>m <*>m <*>tob<*>m kl<*>so\m <*>rihrhko\m kai\ vau/saqmom nxusi/ ei)/k<*>si</G>. Quibus uerbis intel liga, <G>nau/saqmom</G> e$$e maiorũ nauiũ capacem: <G>bihrixo\m</G> autem, longarũ. Naues à patria cognomentũ $or- tiuntur: ut <G>megari/dies, a)mprakiwti/dies, e(rmioni/des, xi/ai, l<*> diai, lakwnikai\, i)taliwti/des, sikelikai\, surakou/siai, foi/ntasai, milhsi/a, a)naii/ths, qou/riai</G>. quorum omniũ exempla ex- tant apud Thucydid&etilde; in diuer$is locis. Sic & <G>sa/mai- <*></G> dicta, quòd primũ in Samo in$ula iu$$u Polycra <pb n=154> tis regis ædificata $it. quç cuius formç fuerit, di$cas ex Plutarcho in uita Periclis. <G>h( j\ sa/mmaina nau_s <*>i\m u(po/ prwr<*> me\m <*> si/mwma, <*>oilote/ra de\ kai\ gasroeidih\s, w(/se kai\ won- <*>oporei_m kai\ taxunaut<*>m. ou(/tw de\ w)noma/sh o<*>a\ <*> prw_<*>m c)n sa/m<*> fanh_nai woluxrait<*>s tura/nn<*>atask<*>a/sant <*></G>. Athenæus li bro duodecimo paucis eadem retuli$$e uidetur, ait eñim: <G>*grw_r<*> de\ o( wilukra/ths k<*> nau_s wh_c<*> a)<*> t<*>s watri/di<*> sami/<*>s e)ka/lese</G>. Quo loco non <G>sami/<*>s</G>, $ed ex Plutar- cho potius <G>samai/nas</G> leg&etilde;dum exi$timo. Tu Lector iudicabis, uigilias&queacute; no$tras boni con$ules, aut ip$e meliora proferes. Et Pha$eli forta$$e à pha$elide lo co. A mini$terio & officio quod præ$tant, dicũtur <G>wrofulaki/dies, sratiwti/dies, lep<*>a ploi_a, u(phretika\, fr<*>ri/des, fr<*>rou_sai, a)\rgurolo/goi, pro/ploi</G>. Aliç à cur$u ip$o uel $ta- tione, <G>mete/wroi, wlw/imoi, e)formou_sai, e)cai/ratoi, ou)de\m se/g<*>sai, <*>x<*>ai, <*>ou_fai, welaigiai, ai( a)/risa wle/<*>sai, <*>ntiprw/r<*>s, lelfino fo/roi o(lka/dies nao_m</G> etiam <G>muriofo/rom</G> dixit Thucydides in $eptimo. <G>*sba/<*>wm <*>. *baiq<*> de\ o(/som a)rkei_ mueiofo/rw| nhi/</G>. Dicitur & nauis <G>lelfinofo/r<*></G>, & apud Thucydidem <G>lelfinofo/roi o(lka/dies</G>. Dicimus etiam <G>au)ta/ndr<*>s nau_s, k<*> au) tofo/rt<*>s o(lkaidi<*></G>: id e$t, quæ cum ip$is hominibus, et cum onere $uo captæ uel depre$$æ $unt. Diodorus libro decimonono: <G>*tw_m <*> new_m wlei/<*>s au)ta/ndr<*>s ei(_le</G>. C&ecedil;- $ar in primo de bello ciuili nos docuit, quomodo id Latine dicebatur, in hæc uerba: Itaque dum lo- cus cominus pugnandi daretur, æquo animo $in- gulas binis nauibus obijciebant: atque iniecta ma nu ferrea, & retenta utraque naue diuer$i pugna- bant, at&que; in ho$tium naues tran$cendebant: & ma <pb n=155> gno numero Albicorum & pa$torũ interfecto, par rem nauium deprimunt: nonnullas cum hommi- bus capiunt, reliquas in portum compellũt. Idem in tertio aliter protulit, dum ait: Ex his quadrire- mem cum remigibus defen$oribus&queacute; $uis ceperũt. id e$t, <G>au)\tandrom</G>, uel <G>s<*>m <*> wlhrw/mati</G>. Diodorus in de cimooctauo dixit Græcè eadem fere ratione, qua Cæ$ar: <G>*e)ni/ka o( <*>lei_t<*>, kai\ <*>ate/duse me\m tw_m c)nanti/wm nau_s e(p<*>akai/dieka, ei(_le de\ s<*>m au)<*>i_s a)ndra/sim ou)k e)la/t<*>w tw_m tet<*>a- ra/konta</G>. id e$t: Vicit Clytus, & ho$tium naue<*> de- cem & $eptem depre$$it: circiter autem qu<*>dra- ginta cumip$is hominibus cepit. Idem Diodorus non longe po$t uerba $uprà $cripta, <G>au)ta/ndrwm</G> u$ur- pat: <G>*o<*>i me\m e)pipeso/ntes a)/fn<*> toi_s wolemi/ois teqorhme/nois eu)qu\s <*>ata\ <*>m wrw_tom e)piploum e)tre/yanto, kai\ tais me\m toi_s e)m<*>o/lois tu/p<*>ontes a)ne/r)r(ip<*>om. w(_m de\ <*>u\s tarsou\s ware/surom, w(_m de\ au)ta/ndrwm waradiidiome/nwm a)kindu/nws e)kuri/<*>om, te/l<*> j\ plh\m mia=s th_s nauarxi/di<*> twm loipw_m wasw_m au)ta/ndrwm e)kuri/<*>sam</G>. Et paulo po$t: <G>*kai\ <*>atanaumaxh/sas au)ta/ndrwm tw_m ska- fw_m e)kuri/<*>se</G>. Idem in uige$imo: <G>*tw_m de\ makrw_m au)/tan- droi me\m e)lh/fqhsam m_. liefqa/rhsam de\ weri/ w_. a(\s wlh/reis ou)/- sas qala/t<*>hs <*>ath/gagom oi( <*>rath/santes ei)s t<*> pro\s th_ wo/lei tratope/dieiam, au)/tandroi</G>. id e$t: Naues cum hominibus, ut dixit Cæ$ar. <G>a(ma/cas au)ta/ndr<*>s</G> dixit Lucianus in <G>to/ca ri</G>: <G>*kai\ ta\s a(ma/c<*>s <*>atelam<*>ainon<*> au)ta/ndr<*>s, ta\s wlei/s<*>s a(li skome/nas</G>. id e$t: carrucas cum hominibus captas. Xe nophon in primo <G>waidiei/as</G>, di$$olute dixit: <G>*gollou\s <*> au)<*>i_s <*>i_s i(/ppois <*>atakrhmniqh_nai</G>. Et in 111. <G>*e)/sefanwme/nous <*> onda\s woihsame/n<*>s h(/keim ei)s ta\s ta/ceis au)toi=s se<*>ainois</G>. id <pb n=156> e$t, cum corollis, ut <G>su\m</G> $ubaudiatur: id e$t, cũ ip$is corollis, Plutarchus <G>au)tofo/rt<*>s o(lka/d<*>s</G> dixit: id e$t, onerarias cum mercibus impo$itis, & cum earum onere. Eius uerba $unt in Aemilrj uita: <G>*ei\kosi me\m au)- tofo/rt<*>s o(lka/d<*>s e)xeirw/sato</G>. Idem <G><*>eri\<*>u)qumi/<*>s</G>, de Zeno ne, his uerbis: <G>*zhnw_ni <*>iei_ mi/a na<*>s we<*>h_m forthgo\s, <*> o/men<*> de\ tau/t<*> au)to/fortom a)polwle/nai sugkleiqei_sam, eu\ge, ei)_pem, w)_ tu/xh woiei_s, ei)s <*>m tri/<*>wna kai\ t<*> soa\m s<*>elau/n<*>sa h(- ma_s</G>. id e$t: Zenoni Citieo unica nauis oneraria reli qua erat, quam cum audi$$et interi$$e demer$am cum ip$o onere & mercibus: Recte, dixit, at&que; ordi ne <G>w_)</G> fortuna facis, quç nos ad palliũ et porticũ Stoi corũ contrudis. Quòd aut&etilde; C&ecedil;$ar uerbo Depre$$it u$us e$t, Græci <G><*>ate/diuse</G> dixerunt, ut uidimus. Inde à Marco Tullio, depre$$a cla$$is dicta, in $ecũdo de diuinatione: Si enim fatum fuit cla$$es populi Ro mani bello Punico primo, alterã naufragio, alterã à Pœnis depre$$am interire. Idem pro Archia poë- ta: No$tra $emper feretur, & prædicabitur Lucio Lucullo dimicãte cum interfectis ducibus depre$- $a ho$tiũ cla$$is, & incredibilis apud Tenedum pu gna illa naualis. No$tra $unt trophæa, no$tra mo- nimenta, no$tri triũphi. De$cendere ad naues di xit Tullius, cum tamen cõ$cendere nau&etilde; dicamus eod&etilde; autore. Tullius in quarto Academicarũ quæ- $tionũ, ad calcem: Nos ad nauiculas no$tras de$c&etilde;- dimus. Non quòd dicendũ $it, de$cendere in nau&etilde;, $ed ad littus & locũ, in quo $tabant nauiculæ, ut cõ $cenderent. quin Cõ$cendere nau&etilde; dicimus: Quid <pb n=157> enim con$cendens nauem $apiens, num cõprehen $um animo habet, at&que; perceptũ, $e ex $ententia na uigaturum? Quî pote$t? Sed $i iam ex hoc loco pro fici$catur Puteolos $tadia triginta, probo nauigio, bono gubernatore, ac tranquillitate: probabile ui deatur $e illuc uenturũ e$$e $aluum. Idem in primo de diuinatione: Vnũ de Simonide, qui cum igno- tum quendã proiectũ mortuũ uidi$$et, eum&queacute; hu- maui$$et, haberet&queacute; in animo nauem cõ$cendere: moneri ui$us e$t, ne id faceret, ab eo quem $epuitu ra affecerat. Quin & cõ$c&etilde;dere $impliciter dicimus: Tu uelim quàm primũ cõ$cendas, ad me&queacute; uenias: apud Tullium ad Q. fratrem. Con$cendere Græci <G>e)pi<*>nai</G> dicunt. Plutarchus <G>weri\ tw_m e)kleloipo/twm xhsh- ri/wm</G>: <G>*ou(_t<*> e)/fh wote\ wle/wm ei)s i)tali/am e)pi<*>h_nai new\s, e)mporika\ <*>h/mata kai\ suxnou\s e)pi<*>ait<*>s a)gou/shs</G>. Sed hæc gramma- ticorum $unt: neque $atis digna, in quibus diutius immoremur. Illa profecto ob$curiora, quæ forta$- $e uigilans Lector à nobis de$yderabit: qui $int <G>qra ni_tai</G>, qui <G>zugi_tai</G>, qui <G>qala/makes</G>, apud Ari$tophanem in Ranis, dum ait: <G>*kai\ a)popardei_me)s <*> so/ma <*> qalaimaki</G>. qui ab Appiano <G>qalami/ai</G> appellantur, ab alijs <G>qala- mi_tai</G>. Quòd $i Græcorũ Cõmentarios $equi uolue- timus: id tamen non erit expeditũ. ita enim decla- rant, ut multo ob$curiora ea ip$a reddere uidean- tur. &, quod magis mirabere, puguantia nobis in ijs explicandis proponunt. Enarrator enim Ari$to phanis in loco $uprà citato, ait fui$$e tres ordines remigũ: ut qui in inferiore parte nauis e$$ent, <G>qal<*></G> <pb n=158> <G>mi_tai</G> dicerentur: qui in medio, <G>zugi_tai</G>: qui in $uperio re parte, <G>qrani_tai</G> appellarentur. Qui <G>qrani_tai</G>, quoniã remos longiores trahebant, grauiore&queacute; labore ue- xabantur, eo à <G>trihra/rxais</G> præter $tipendium, publi cum donatiuum con$equebantur. Quod ex $exto Thucydidis probari pote$t, dum ait: <G>*tw_m trihra/rxwm e)pifora\s pro\s <*> e)k lhmosi/<*> mi/qw| lidio/n<*>wm <*>i_s qrani/tais twm nautw_m</G>. Stipendium autem publicum erat drachma in dies $ingulos, quç æ$timatur quatuor $olidis no $tris turonen$ibus. Voluntarijs enim remigibus, ut hodié que Veneti, non compeditis utebantur. Lucianus tamen <G>weri\ <*> h)le/kob<*></G>, remigis mercedem ad duos obolos, id e$t, drachmæ tertiam $tatui$$e uidetur, dum ait: <G>*oi)/ei h(ma_s luoi_m o)<*>oloi_m e(\neka e)re/t<*>eim a)\m, <*> e(\lkeim ta\ wloi_a pro\s c)nanti/om <*> u(/diwr</G>. Xenophon in pri- mo <G>e(llhnikw_m, triw/<*>olom</G> po$uit, his uerbis: <G>*ei)_pem o(/ti ei) pro\s <*>m miqo\m e(kaisw| na<*>th e)<*>olo\m proqei/hs, e)k de\ to/ut<*> te/ t<*>a- res o)<*>oloi/ h)_m o( miqo\s, wro/tobom de\ biw/<*>olom</G>. Sed locus Lu- ciani intelligendus de ijs, qui Pado flumine lintres & alias fluuiatiles nauiculas, atque etiam pi$cato- rias du cebant quæ$tus cau$a, non de remigibus tri remium, aut etiam maiorum. Sed ut ad propo$i- tum reuertamur, $i rationem habere uoluerimus eius formæ nauis, quàm $uprà ubi triremis men- tio facta e$t, depingendam curauimus, eam que $e qui, dicemus in illa inferiorem ordinem, & qui aquæ uicinior, e$$e thalamitarum, medium zygi- tarum, $uperiorem thranitarum. Sed $i hoc uerum e$$et, dee$$ent nobis nomina in quadriremibus & <pb n=159> maioribus nauibus. Qui enim erunt zygitæ in quadraginta ordinum naue Ptolemæi regis? qui thalamitæ? Præterea quî fieri pote$t, ut uel decem tabulatorum, ne dicam quadraginta nauis in ma- ri nauiget, & tabulata ip$a $upra aquam extent, & non pluribus partibus aqua demergantur? Pau $anias in Atticis miraculi loco refert, nauigiũ De- li fui$$e, quod à cata$tromate ad aquam nouem re miges haberet, nullumque ad $uam ætatem illud magnitudine $upera$$e. uerum præ$titerit ip$ius Pau$ani&ecedil; uerba ad$cribere, quç, ut ingenue fatear, non $atis nobis intelliguntur. $ed $ic habent, ni$i $i corruptus $it codex: <G>*to\ j\ c)n lh/lw| wloi_om ou)de/na ww nt kh/ santa oi)_dia <*>aq<*>kom ei)s c)nke/a e)re/t<*>s a)p\ t_ <*>atasrwma/twm</G>. Vn- deciremem tamen Demetrij legerat, opinor, Pau- $anias. Quare ordines remorũ non po$$unt $ic in- telligi, ut diximus ex enarratore Ari$tophanis, cũ ea ratione multa nauigia ordine remorum illud quod in Delo erat, multis partib<SUP>9</SUP> fuperarint. Fue- re enim (ut $uprà docuimus, uel Pau$anias ignora re potuit) X. XI. XII. XV. XX. remorum ordines, Excogitanda ergo nobis alia ratio, quam ab ip$o enarratore Ari$tophanis hauriemus: nec tamen fui$$e eundem exi$timandũ e$t, cum $ecum ex dia- metro pugnet. Subdit enim quod magis fitnobis ueri$imile: <G>*qrani/ths ou)_m o( pro\s t<*> wru/mnam, cugi/ths o( me/s<*>, qalami/ths o( pro\s wrw/ram</G>. id e$t: Thranites igitur e$t is qui ad puppim remigat, zygites qui in media na- ui, thalamites qui ad prorã. Vtnauis ip$a per lon <pb n=160> gitudinem in tres partes diuidenda $it: & qui remi ges $unt in prima parte ad prorã, uocentur thala- mitæ: qui in medio $upra arbor&etilde;, zygitæ: qui in ter tia ad puppim, thranitæ dicãtur. ita&queacute; fiet, ut etiã in <G>tet<*>arakon<*>h/rei</G>, & infrà uel $uprà eam magnitudinem nauis triplex remigũ ordo per longitudinem inue niatur. Et $ic intelligemus quod $criptũ e$t ab Ap- piano in libro po$tremo bellorũ ciuiliũ: <G>*kai\ tw_m e)rs- tw_m oi\ me\m qalami/ai wa/ntes a)pelh/fqksam, oi( de\ e(\teroi <*>ata/- srwma a)nar)r(h/caites e)cenh/xonto</G>. id e$t: Ex remigibus thala mitæ ad unũ omnes excepti $unt, alij uerò direptis fororũ tabulis adiuti, ad $uos enatarunt. quo loco <G>qala/mioi</G> forta$$e legendũ. Iulius enim Pollux eo uo cabulo utitur, his uerbis: <G>*kaloi_t<*> l) a)/m <*>ailam<*> ou(_ oi( qala/mioi<*>ri/t<*>si. ta/ de\ me/sa t) new\s, zuga\, o u)_ oi( zu/gioi <*>a/qhnt<*> de\ weri\ <*>ata/<*>rwma qra/n<*>, ou(_ oi( qrani_tai</G>. ut ea ratione quã $uprà diximus, nauis per longitudin&etilde; in tres par- tes diuidatur. Mouet iterũ quæ$tion&etilde;, quod ex Po lybio $uprà retulimus: <G>*d<*>u_sa wlhgh\m biai/am <*>ata\ me/tom <*>u_t<*>we\ <*>m qrani/t<*> skalmo\m</G>. ut thranites in medio collocatus uideatur: & ita ip$i in uertendo intelle- xi$$e uidemur. & forta$$e <G><*>wo\ <*>m</G>, &c, uertendũ fuit infrà thraniticũ $calmũ: non aut&etilde; $ie, ut uertimus: alioqui pugnant i$ta cum ijs, quæ ex Iulio Polluce diximus. Zygit eniçm in media naue $unt, nõ thra nitæ. $ic Sub ea, id e$t po$t ea Latini dixere. Nec ta- men uerebor ingenuè fateri, mihi adhuc nõ lique re, an hæc no$tra coniectura uera $it: ut mihi in ma gnis opinionũ naufragijs uer$ari uidear, èquibus <pb n=161> per me ip$e emergere nequeo. illũ $olũ animi can- dorem pr&ecedil;$tare po$$um, & debeo, ut Lectori igno rationem meam fateri non etube$cam: ne aliqua no$tri per$ua$ione adductus, in eundem errorem trahatur. Quare illud <G>*e)pixa\rm<*>om</G> Lector teneat: Ner uos atque artus $apientiç e$$e, non temerè credere. Adhibendi $unt autores utriu$&que; linguæ, ij&queacute; qui re teptæ autoritatis cunctis $unt, in con$iliũ, uidendũ etiam at&que; etiam, num librarij aliquid de $uo addi- derint: cauendũ ne mendum pro uera lectione no bis imponat. ut apud Plutarchũ exi$timo in libel- lo qui in$cribitur, <G>ww(s a)/m tis ai)/<*>oito e(auto<*> wr<*>ko/p<*>ont<*> k) a)r<*>t<*></G>: <G>*kaqa/pob fasi\ si/ctio/m te <*>m r(wmai_om a)feiko/ta ta\s c)n t<*> wo)l<*> timu\s kai\ a)rxa\s o<*>a\ filosofi/am, c)n de\ tw_| filoso fei_m au)_ walxim ln<*>aqou_nta, <*>w/menom <*> lo/gfxalepw_s <*> wrw_<*>, <*>li/gu leu_s<*>ata<*>ali<*>m e)auto\m e)k tino\s lih/r<*>s</G>. id e$t: Qu&etilde;- admodũ aiunt Sextium Romanũ $pretis, quibus in urbe fungebatur, honoribus & magi$tratibus, propter philo$ophiæ cupiditatem, inter philo$o- phandum rur$us ægre ferentem, propterea quòd initio ad percipiendum philo$ophorũ $ermonem tardior e$$et, parum abfui$$e quin $e è biremi qua- dam deijceret. Græca habent <G>e)k tino\s lih/r<*>s</G>, cum ta- men $uprà dixerimus, nos non legi$$e illud uoca- bulum apud probatum autorem, cum $tudio$e o- mnes qui extant euoluerimus. Quare aliquando exi$timaui, apud Plutarchum eo loco leg&etilde;dum, <G><*> ine\s trih/r<*>s</G>: uel <G>lin/r<*>s</G>: intellig&etilde;dum pro domo quæ e$$et duorum tabulatorũ, quæ à Grçcis aliquando <pb n=162> <G>li/segos</G> dicitur. Sed cũ uideatur à Polluce <G>lih/rhs</G> di- cta, fit ut $ub$i$tã, Lectoris&queacute; iudicio relinquã, qui ($cio) nobis dabit ueniam, quòd ea omnia nauiũ genera, quç à Gellio recen$entur (qui nuda earum nomenclatura cõtentus fuit) explicare non potue rimus. Locus enim ille apud Gelliũ e$t corr<*>i$$l- mus, nec ip$i diuinare debuimus. Ecce tibi cũd<*> caudicarũ nauium uocabulo, cuius mentio in G<*> lio e$t, hæ$itarem: ca$u incidi in locum Senecæ in li bello de Breuitate uitæ, qui eam mihi mole$tiam ab$ter$it his uerbis: Quis Romanis primus per$ua $it nauem cõ$cendere: Claudius is fuit, Caudex ob hocip$um appéllatus: quia pluriũ tabularũ conte xtus, caudex apud antiquos uocabatur, unde ta- bulæ condices dicũtur: & naues nunc quoque, quæ ex antiqua con$uetudine $ubuehunt, caudicæ uo- cantur. hactenus Seneca. In uulgatis codicibus lo cus Senecæ corruptus e$t, & candes utrobique pro caudex legitur: & candicæ, non caudicæ. Sed tu ad modum $uprà $criptum Senecæ locum em&etilde;dabis. loquitur enim de Q. Appio Clau dio, Caudex co- gnomento: qui cum Q. Fuluio Flacco con$ul fuit. Quod $i alia tempus & lectio frequens nobis ape ruerit, Lectori nõ inuidebimus. In præ$entia, quæ potuimus, ip$i benigne proferimus. Tu Lector bo ni con$ule, acnos ama. <C>Hæc Lazarus Bayfius in $tudio$orum gratiam colligebat.</C>